Вікіпэдыя be_x_oldwiki https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Мэдыя Спэцыяльныя Абмеркаваньне Удзельнік Гутаркі ўдзельніка Вікіпэдыя Абмеркаваньне Вікіпэдыі Файл Абмеркаваньне файла MediaWiki Абмеркаваньне MediaWiki Шаблён Абмеркаваньне шаблёну Дапамога Абмеркаваньне дапамогі Катэгорыя Абмеркаваньне катэгорыі Партал Абмеркаваньне парталу TimedText TimedText talk Модуль Абмеркаваньне модулю Заслаўе 0 924 2619262 2533675 2025-06-09T03:51:18Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619262 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Заслаў (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Заслаўе |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Заслаўя |Лацінка = Zasłaŭje |Герб = Coat of Arms of Zasłaŭje, Belarus.svg |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 985, 1127—1128 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Менскі раён|Менскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = 14.2 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 15661 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 223034, 223036 |СААТА = |Выява = Zasłaŭje. Заслаўе (5.07.2007).jpg |Апісаньне выявы = Панарама з [[Гарадзішча Замэчак (Заслаўе)|гарадзішча «Замэчак»]] |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 0 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 17 |Даўгата сэкундаў = 30 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = [http://zaslavl.minskregion.by/ Сайт гарвыканкаму]{{Ref-ru}} }} '''Засла́ўе''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Сьвіслач (басэйн Дняпра)|Сьвіслачы]] пры ўтоку яе ў [[Заслаўскае вадасховішча]]. Уваходзіць у склад [[Менскі раён|Менскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Плошча 14,2 км². Насельніцтва на 2018 год — 15 661 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 27 км ад [[Менск]]у; чыгуначная станцыя «Беларусь» на лініі [[Менск]] — [[Маладэчна]]. Заслаўе — [[места]] [[Менскі павет|гістарычнай Меншчыны]], колішняя сталіца [[Заслаўскае графства|графства]] (раней — сталіца [[Ізяслаўскае княства|ўдзельнага княства]]), старажытны [[Заслаўскі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваліся [[Заслаўскі замак|руіны замка]], [[Заслаўскі кальвінскі збор|былы кальвінскі збор]] у стылі [[рэнэсанс]]у і [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Заслаўе)|касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] ў стылі [[віленскае барока|віленскага барока]], помнікі архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў. Дзее гістарычна-культурны запаведнік. == Назва == Паводле паданьня, кіеўскі князь [[Уладзімер Сьвятаславіч]] назваў паселішча ў гонар сына полацкай князёўны [[Рагнеда|Рагнеды Рагвалодаўны]] [[Ізяслаў Уладзімеравіч|Ізяслава]], які зь мячом заступіўся за маці. Варыянты [[Старабеларуская мова|напісаньня]] назвы места ў гістарычных крыніцах: ''Заслаў'', ''Ізяслаў'', ''Ізяслаўль'', ''Жэслаўль'', ''Жаслаўль''<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 136.</ref>. Дзеля адрозьненьня ад [[Заслаў (Украіна)|Заслаўя]] на [[Валынь|Валыні]] часам насіў дадатковае азначэньне — ''Заслаўе [[Літва|Літоўскае]]''<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Zasław // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/441 441]—443.</ref>. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Заслаўя}} === Раньнія часы === Згодна з археалягічнымі зьвесткамі, у X ст. на правым беразе Сьвіслачы існавала неўмацаванае паселішча, населенае пераважна [[крывічы|крывічамі]]. Каля 985 году за 1 км ад яго ўзьнікла [[Гарадзішча Замэчак (Заслаўе)|гарадзішча «Замэчак»]]. На мяжы XI—XII стагодзьдзяў на тэрыторыі правабярэжнага паселішча ўзьвялі дзядзінец, па чым насельнікі пакінулі «Замэчак»<ref>{{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 410.</ref>. Летапіснае паданьне прыпісвае заснаваньне Заслаўя ў 985—986 гадох князю кіеўскаму [[Уладзімер Сьвятаславіч|Ўладзімеру Сьвятаславічу]], які перадаў [[замак|горад]] сваёй жонцы [[Рагнеда|Рагнедзе Рагвалодаўне]] і сыну [[Ізяслаў Уладзімеравіч|Ізяславу]]{{Заўвага|ПСРЛ. Т. 1. — М., 1962. С. 131.}}. Пад 1127 годам упершныю ўпамінаецца [[Ізяслаўскае княства]] ў зьвязку з нападам князя кіеўскага Мсьціслава Ўладзімеравіча на [[Полацкае княства|Полацкую зямлю]]<ref>{{Літаратура/Памяць/Заслаўе|к}}</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === У канцы XIII ст. Заслаўе далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], дзе стала вялікакняскім [[места]]м<ref name="evkl">[[Валеры Грынявецкі|Грынявецкі В.]] Заслаўе // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 648.</ref>. У 1345 годзе вялікі князь [[Кейстут]] перадаў яго свайму малодшаму брату [[Яўнут|Яўнуту Гедымінавічу]], нашчадкі якога зваліся князямі [[Заслаўскія (Яўнуцьевічы)|Заслаўскімі (Жэслаўскімі)]]. У [[Сьпіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх|Сьпісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]] (канец XIV ст.) Заслаўе значыцца сярод [[Літва|«літоўскіх»]] замкаў. За часамі [[фэўдальная вайна (1432—1439)|фэўдальнай вайны (1432—1439)]] у 1434 годзе<ref name="evkl"/> [[Сьвідрыгайла]] захапіў і спаліў места, а ягоных жыхароў узяў у палон. У 1539 годзе Заслаўе перайшло ў валоданьне [[Глябовічы|Глябовічаў]]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў места ўвайшло ў склад [[Менскі павет|Менскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]]. У другой палове XVI ст. тут пры кальвінскім зборы працавалі школа і [[друкарня]], у якой [[Сымон Будны]] надрукаваў Біблію ў 1574 годзе. У пачатку XVII ст. кальвінскі збор пераасьвяцілі ў касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла. У 1625 годзе ў Заслаўі збудавалі касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі, таксама дзеяла царква. З XVІІ ст. места стала сталіцай [[Заслаўскае графства|графства]], якое аб’ядноўвала 4 староствы. З пачаткам [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у 1655 годзе [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі спалілі Заслаўе, цалкам зруйнавалі мураваныя замкавыя брамы і палац. У 1678 годзе паселішча перайшло да [[Сапегі|Сапегаў]]. У 1684 годзе (паводле іншых зьвестак, яшчэ ў 1676 годзе) К. Сапега і ягоная жонка Крыстына заснавалі тут дамініканскі кляштар. Паводле інвэнтару, на 1698 год у месьце было 89 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]] (апроч, відаць, касьцельнай юрыдыкі), 4 вуліцы і Рынак<ref name="evkl"/>. У 1753 годзе Заслаўе перайшло ў валоданьне [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлера]] Антонія Празьдзецкага. У 1772 годзе кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту прывілей на правядзеньне 4 кірмашоў штогод, а таксама штотыднёвых таргоў. У другой палове XVIII ст. працавалі цагельня і суконная фабрыка. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Заслаўе апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стала цэнтрам воласьці Менскага павету. Статус паселішча панізілі да мястэчка. У 1850-я гады існаваў аднайменны маёнтак Прушынскіх. За ўдзел у [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольным паўстаньні]] (1863—1864) расейскія ўлады канфіскавалі Заслаўе ў ягоных гаспадароў [[Прушынскія|Прушынскіх]]. У 1873 годзе празь мястэчка прайшла [[Лібава-Роменская чыгунка]], адкрылася станцыя Ізяслаў. На 1904 год працавалі 2 школы, лякарня на 10 ложкаў, аптэка, пошта; дзеялі 2 царквы і касьцёл. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Заслаўе занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. <gallery caption="Старая графіка Заслаўя" widths=150 heights=150 class="center"> Zasłaŭje. Заслаўе (1859).jpg|Панарама. Л. Баратынскі, 1859 г. Zasłaŭski zbor. Заслаўскі збор (1853).jpg|Абмеры [[Заслаўскі кальвінскі збор|збора]], 1853 г. Zasłaŭski zamak. Заслаўскі замак (M. Filipovič, 1924).jpg|Уваход у [[Заслаўскі замак|замак]]. [[Міхась Філіповіч|М. Філіповіч]], 1924 г. Zasłaŭski zamak. Заслаўскі замак (M. Filipovič, 1924) (2).jpg|Замкавыя валы. М. Філіповіч, 1924 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Заслаўе абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Жыхары мястэчка і воласьці атрымалі Пасьведчаньні [[Народны Сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]], накіроўвалі ў Народны Сакратарыят скаргі на дзеяньні нямецкіх войскаў<ref>{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Заслаўе ўвайшло ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Менскі павет («падраён») Менскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. У 1919—1920 гадох мястэчка было пад часовай польскай адміністрацыяй як цэнтар [[гміна Заслаўе|гміны]] ў [[Менскі павет|Менскім павеце]] [[Менская акруга (1919—1920)|Менскай акругі]] [[Грамадзянская ўправа Ўсходніх земляў|Грамадзянскай ўправы Ўсходніх земляў]]. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Заслаўе засталося ў [[БССР]], дзе ў 1924 годзе стала цэнтрам раёну. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 чэрвеня 1941 да 4 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1985 годзе Заслаўе зноў атрымала статус [[места]]. 26 студзеня 1987 году места вывелі з складу Менскага раёну і аднесьлі да афіцыйнай катэгорыі гарадоў абласнога падпарадкаваньня<ref>Указ Президиума Верховного Совета БССР от 26.01.1987 г.</ref>. 1 студзеня 2007 году Заслаўе зноў улучылі ў склад Менскага раёну як адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку, а фінансавы аддзел места далучылі да фінансавага аддзелу Менскага райвыканкаму<ref>Решение Минского областного совета депутатов от 19.10.2006 г.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20180909141030/http://archives.gov.by/download/putev_gamo.rar Государственный архив Минской области: путеводитель (1944—2006)]. — Минск, 2012. С. 65.</ref> <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Zasłaŭje, Rynak. Заслаўе, Рынак (1901-18).jpg|Рынак, да 1918 г. Zasłaŭje, Rynak. Заслаўе, Рынак (1927).jpg|Рынак, 1927 г. Zasłaŭje, Zamkavaja. Заслаўе, Замкавая (1900).jpg|Вуліца Замкавая. [[Заслаўскі кальвінскі збор|Кальвінскі збор]] па [[мураўёўкі|маскоўскай перабудове]], каля 1900 г. Zasłaŭje, Zamkavaja. Заслаўе, Замкавая (1901-17).jpg|Вуліца Замкавая. [[Заслаўскі замак|Замкавая брама]], да 1918 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Zasłaŭje, Rynkavaja. Заслаўе, Рынкавая (1900).jpg|Вуліца Рынкавая. [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Заслаўе)|Касьцёл]] па маскоўскай перабудове каля 1900 г. Zasłaŭje, Rynkavaja. Заслаўе, Рынкавая (1941).jpg|Вуліца Рынкавая. Касьцёл, 1941 г. Zasłaŭje, Rynkavaja. Заслаўе, Рынкавая (1941) (2).jpg|Вуліца Рынкавая. Касьцёл, 1941 г. Zasłaŭje, Vakzalnaja. Заслаўе, Вакзальная (1939).jpg|Вуліца Вакзальная. Станцыя, 1939 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XX стагодзьдзе''': 1904 год — 3 тыс. чал.; 1941 год — каля 3 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-3к}} С. 396.</ref>; 1977 год — 6,5 тыс. чал.; 1991 год — 10,9 тыс. чал.; 1992 год — 11,1 тыс. чал.; 1997 год — 13,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|6к}}</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 13,5 тыс. чал.; 2006 год — 13,8 тыс. чал.; 2009 год — 14 202 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20101030222404/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2010 год — 14 294 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-3к}} С. 395.</ref>; 2016 год — 15 151 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 15 419 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 15 661 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Заслаўі працуюць 3 сярэднія і музычная школы, спартовая школа-інтэрнат, 5 дашкольных установаў. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня. === Культура === Дзеюць 2 бібліятэкі, дом культуры, цэнтар вольнага часу «Світанак». == Забудова == === Плян === Заслаўе падзяляецца на тры архітэктурна-плянавальныя часткі, або мікрараёны. Адна зь іх — гістарычны цэнтар. Тут знаходзіцца вялікая частка гістарычна-археалягічнага запаведніку, а таксама будынкі індывідуальнай, галоўным чынам старой, забудовы, адміністрацыя места, установы сацыяльна-культурнага і побытавага прызначэньня: дом культуры, бібліятэка, дом сямейных імпрэзаў, агульнаадукацыйная сярэдняя і музычная школы, адмысловая школа-інтэрнат, камбінат побытавага абслугоўваньня, атэлье, крамы, лякарня, аптэка. Другі мікрараён уяўляе сабой вытворчы, сацыяльна-побытавы і жылы комплекс Беларускай занальнай досьледнай станцыі птушкагадоўлі. Трэці мікрараён месьціцца за чыгуначнай магістральлю і зьяўляецца прамысловым цэнтрам Заслаўя. У гэтай зоне збудавалі вялікую колькасьць шматпавярховых жылых будынкаў, крамаў, дзьве агульнаадукацыйныя сярэднія школы, дом дзіцячай творчасьці, тры дашкольныя ўстановы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Бялова вуліца || '''Радашкавіцкая''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Віленская''' вуліца <br> '''Ракаўская''' вуліца (ад Рынку на паўночны захад)<ref>Гавриленко Т. [http://ais.by/story/2792 Генеральный план Заславля: Для жизни настоящего и будущего города] // Архитектура и строительство. — №6 (205). — 2009.</ref> <br> '''Лагойская''' вуліца (ад Рынку на паўночны ўсход) |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Заслаўя да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Вакзальная, Вялікая (іншая гістарычная назва — Менская), Замкавая, Паштовая і Рынкавая (таксама называлася Замкавай). Гістарычны Рынак цяпер называецца Рынкавым пляцам (афіцыйна — Рынкавай плошчай). == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, паліграфічнай, дрэваапрацоўчай, хімічнай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасьці. {| class="wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Заслаўя |- | * ААТ «Заслаўскі лакафарбавы завод» * ЗАТ «Заслаўскі завод жалезабэтонавых вырабаў» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Заслаўе — цэнтар турызму дзяржаўнага значэньня<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. 31 сьнежня 1986 году ўтварыўся Гістарычна-культурны запаведнік «Заслаўе», у 2001 годзе музэй-запаведнік атрымаў статус дзяржаўнай установы. === Славутасьці === У 1993 годзе ў Заслаўі паставілі помнік [[Рагнеда|Рагнедзе]] і Ізяславу, у 2014 годзе — помнік князю [[Ізяслаў Уладзімеравіч|Ізяславу]]<ref>[http://www.belsat.eu/be/programs/3832/24538/38026/ Помнік князю]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Белсат]]</ref>. * [[Гарадзішча Замэчак (Заслаўе)|Гарадзішча «Замэчак»]] (X—XVIII стагодзьдзі) * [[Заслаўскі замак|Замчышча, рэшткі муроў замкавай брамы]] (XI—XVIII стагодзьдзі) * [[Заслаўскі кальвінскі збор|Кальвінскі збор]], збудаваны пасярод Заслаўскага замка (XVI ст., цяпер царква Праабражэньня Гасподняга [[Беларускі экзархат|Беларускага экзархату]] [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскага патрыярхату]]) * [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Заслаўе)|Касьцёл Найсьвяйцейшай Панны Марыі]] (1774—1779) * Могілкі юдэйскія === Страчаная спадчына === * [[Кляштар дамінаканаў (Заслаўе)|Кляштар дамініканаў]] (1684) * Палацава-паркавы комплекс Празьдзецкіх (XVIII ст.) == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды Заслаўя" class="center"> Zasłaŭje-zbor.jpg|[[Заслаўскі кальвінскі збор|Былы кальвінскі збор]] Zasłaŭje-zamak.jpg|Руіны [[Заслаўскі замак|замкавай брамы]] Zasłaŭje-kaścioł.jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Заслаўе)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] Zamečak. Замэчак (5.07.2007).jpg|[[Гарадзішча Замэчак (Заслаўе)|Гарадзішча «Замэчак»]] </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Г. Заслаўе - дом завозьнікаў DSC07494.JPG|Музэй, дом завозьнікаў Zasłaŭje-młyn.jpg|Музэй, паравы млын Г. Заслаўе - сьвіран DSC07496.JPG|Музэй, сьвіран Zaslavl - central street - 2015 AD.JPG|Вуліца Вялікая </gallery> == Асобы == * [[Язэп Каранеўскі]] (1887—1937) — дзяржаўны дзяяч, пэдагог, публіцыст, другі рэктар [[БДУ]] * [[Уладзімер Марзон]] (1881—1954) — хірург * [[Хвядос Шынклер]] (1903—1942) — беларускі пісьменьнік == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|6}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-3}} * {{Літаратура/Памяць/Заслаўе}} * {{Літаратура/ЭГБ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://radzima.org/be/gorad/zaslaue.html Заслаўе], [[Radzima.org]] * [https://web.archive.org/web/20100307231804/http://zaslaue.by/index.php?lang=be Дзяржаўная ўстанова «Гісторыка-культурны музей-запаведнік „Заслаўе“»] {{Навігацыйная група |назоў = Заслаўе ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Менскі раён |Менская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Меншчыны}} [[Катэгорыя:Заслаўе| ]] 43sa2g2qhgjtg7ygl5sl1mbqfj8mljk Лаўрэнці Зізані 0 5608 2619261 2585004 2025-06-09T02:07:15Z Jcornelius 51370 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:Duplicate|Duplicate]]: [[File:Lavrentiy Zizaniy.jpg]] → [[File:Zizaniy Lavrentiy.jpg]] Exact or scaled-down duplicate: [[c::File:Zizaniy Lavrentiy.jpg]] 2619261 wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Лацінка = Laŭrenci Zizani |Фота = Zizaniy Lavrentiy.jpg |Шырыня = 200пкс |Навуковая сфэра = [[Мовазнаўства]] |Месца працы = [[Віленская брацкая школа]] |Альма-матэр = [[Астроская акадэмія|Астроская славяна-грэка-лацінская школа]] }} '''Лаўрэнці Зізані'''<ref>Батвіннік М. Зізаній (Тустаноўскі) Лаўрэнцій // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 656.</ref> (сапр. '''Тустаноўскі'''; 20 сакавіка 1550<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзьве даты: 20 сакавіка|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=55517|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=20 сакавіка 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-03-20 51 (26659)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/55492/20sak-8.indd.pdf 8]|issn=1990-763x}}</ref> — 1634(?)) — пэдагог-гуманіст, царкоўны дзяяч, мовазнаўца, перакладчык; брат [[Стафан Зізані|Стафана Зізанія]]. Заслуга Лаўрэнція Зізанія ў стварэньні навукова-пэдагагічнай літаратуры, што адкрывала шлях да сьвецкай адукацыі. Асаблівае значэньне мела яго творчасьць, у якой пашыраліся [[Гуманізм|гуманістычныя]] погляды на шэраг зьяваў у прыродзе і быў новы падыход да вывучэньня праблем мовы ў брацкіх школах [[Беларусь|Беларусі]] і [[Украіна|Ўкраіны]]<ref>Батвіннік М. Зізаній (Тустаноўскі) Лаўрэнцій // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 657.</ref>. == Біяграфія == Паводле адных зьвестак, паходзіў з дробнай шляхты [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], паводле іншых — зь мястэчка [[Тустынь|Тустыню]] на [[Валынь|Валыні]]. Адукацыю атрымаў у [[Астроская акадэмія|Астроскай школе]] на Валыні. Працаваў настаўнікам [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскай]] і [[Грэцкая мова|грэцкай]] моваў у [[Львоўская брацкая школа|Львоўскай]] (да 1592 году), [[Берасьцейская брацкая школа|Берасьцейскай]] (1592—1595), [[Віленская брацкая школа|Віленскай]] (1595—1597) брацкіх школах. [[Файл:Букварь Зизаний.jpg|значак|Азбука ([[буквар]]) Зізанія, 1596 г.]] Калі быў у [[Берасьце|Берасьці]], падрыхтаваў азбуку зь «Лексісам» і «Грамматыку славенскую», выдадзеныя ў 1596 годзе ў друкарні Віленскага Сьвятадухаўскага брацтва. Зьвярнуў на сябе ўвагу многіх князёў, якія імкнуліся даць добрую адукацыю сваім дзецям. У 1597—1600 гадох быў хатнім настаўнікам ў [[крычаў]]скага [[Староста|старосты]] Б. Саламярэцкага ў маёнтку [[Баркулабаў|Баркулабаве]], потым 2 гады працаваў у князя А. К. Астроскага. Па яго сьмерці нейкі час служаў сьвятаром у Яраслаўскай царкве на [[Валынь|Валыні]]. У 1612 годзе атрымаў запросіны быць хатнім настаўнікам да дзяцей князя Я. Карэцкага ў маёнтак Карэц на Валыні. Каб забясьпечыць настаўніка матэрыяльна, князь запісаў на Зізанія вёску з фальваркам, млынам, царквой і некалькімі дзялянкамі зямлі. 18 траўня 1618 году Зізані выступіў на пахаваньні княгіні [[Соф’я Чартарыйская|Соф’і Чартарыйскай]] з казаньнем, якое мела характар павучаньня пра нормы паводзінаў. Выкарыстаўшы досьвед лацінскай [[Гамілетыка|гамілетыкі]] і антычнай філязофіі, ён выступіў і супраць этычных поглядаў [[Эпікур]]а. У 1619 годзе архімандрыт [[Елісей Пляцінецкі]] запрасіў Зізанія ў [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіева-Пячэрскую лаўру]], дзе ён адразу заняў адпаведнае месца ў вучоным гуртку, працаваў настаўнікам у школе і рэдагаваў кнігі, якія рыхтаваліся да выданьня ў друкарні, займаўся перакладамі з [[Грэцкая мова|грэцкай мовы]]. Там ён пераклаў і адрэдагаваў «''Беседы св. Иоанна Златоуста на Посланіе св. апостола Павла''» ([[Кіеў]], 1623), «''Толкованія на Апокаліпсісъ св. Андрея Кесарійскаго''» ([[Кіеў]], 1625). У прадмове да апошняй сучасьнікі і калегі далі высокую ацэнку дзейнасьці і ведам Зізанія, адзначалі яго аўтарытэт як мовазнаўцы і прапаведніка. У 1620—1623 гадох, верагодна, працаваў над «''Катэхізісам вялікім''», аднак ня здолеў выдаць яго ў [[Кіеў|Кіеве]], бо ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] распачалося зацятае змаганьне паміж прыхільнікамі [[Канстантынопальская праваслаўная царква|Канстантынопальскага патрыярхату]] і [[Берасьцейская унія|Берасьцейскай уніі]]. З гэтай прычыны надумаў паспрабаваць надрукаваць кнігу ў [[Масква|Маскве]]. Разам з сваімі сынамі Іванам і Аляксандрам у красавіку 1626 году прыехаў у [[Пуціўль]] і заявіў, нібы ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] яго прыгняталі, таму ён едзе зь лістамі да маскоўскага гаспадара і патрыярха. Пра рукапіс «''Катэхізіса''» нічога ня сказаў, бо ведаў, зь якім недаверам ставілася маскоўскае духавенства да рукапісаў і кніг з [[Украіна|Украіны]] і [[Беларусь|Беларусі]] (Вялікалітвы). Празь месяц Зізанію з сынамі дазволілі ехаць ў Маскву. Гаспадар і патрыярх узялі іх на ўтрыманьне. Зізані часта сустракаўся з маскоўскім гаспадаром [[Міхаіл Фёдаравіч|Міхаілам Фёдаравічам]] і патрыярхам Філярэтам, што сьведчыць пра добрае стаўленьне да яго і вялікую пашану з боку высокіх асобаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]]. Дзеля друкарскай справы Зізані атрымаў 150 рублёў. У студзені 1627 году разам з Ц. Аладзіным і перакладчыкам Б. Багамольцавым наведаў друкарскі двор. Пра тое, што «Катэхізіс» быў надрукаваны ў Маскве, сьведчыць апісаньне бібліятэкі патрыярха Філярэта і «''Запісная кніга маскоўскага друкарскага архіву''», у якой ёсьць зьвесткі, што друкаваньне кнігі закончана каля 27 студзеня 1627 году. 19 лютага 1627 году вярнуўся ў [[Кіеў]], дзе разам з [[слуцак|слуцкім]] пратапопам А. Мужылоўскім мусіў быў разгледзець кнігу [[Мялеці Сматрыцкі|Мялецкія Сматрыцкага]] «''Апалёгія''», выдадзеную на польскай мове ў [[Львоў|Львове]]. На Кіеўскім саборы 13 жніўня 1628 выклаў супраць аўтара кнігі 105 пунктаў абвінавачаньня, і М. Сматрыцкаму давялося прызнаць крытыку і пакаяцца. Апошняе ўпамінаньне пра Зізанія адносіцца да 8 лютага 1634 году у [[Луцак|Луцкай]] гарадзкой кнізе, дзе пазначаецца, што ён праз свайго сябра М. Федаровіча зьвярнуўся да намесьніка Луцкага староства М. Крынскага з нагоды юрыдычнага абгрунтаваньня ягонага права на маёмасьць, адпісаную яму князем Я. Карэцкім. Сам Зізані на той час быў хворы і слабы. Гэты дакумэнт сьведчыць, што асьветнік быў небагатым чалавек, усе жыцьцё працаваў і жыў за кошт сваіх мэцэнатаў. == Працы == === Азбука і слоўнік беларускае мовы === [[Файл:Литовско-русский словарь, составленный в 1596 году Лаврентием Зизанием (1849).jpg|значак|Тытульны аркуш [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянска]]-беларускага слоўніка Лаўрэнція Зізанія ў публікацыі 1849 году]] Азбука Зізанія («''Навука ку чытаню і разуменю пісьма славенскага''») умоўна падзяляецца на 3 часткі: матэрыял, які навучае чытаць і пісаць; дапаможны лексычны матэрыял; царкоўныя палемічныя тэксты і малітвы. Таму кніга магла выкарыстоўвацца і ў царкоўным, і ў сьвецкім навучаньні. Складальнікам першых дзьвюх частак быў Лаўрэнці Зізані, апошняй — [[Стафан Зізані]]. Пры выданьні «Азбукі» выкарыстоўваліся клішэ з выданьняў [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]]. «Лексіс» («''ЛЕКСИС Си́рЂчъ РечéнїА, Въкра́тъцЂ събра́н(ъ)ны. И из слове(н)скаго язьíка, на про́сты(й) Рýскій ДіА́ле(к)тъ Истол(ъ)кова́ны. Л, Z.''») — гэта [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянска]]-[[Беларуская мова|беларускі]] слоўнік (1061 слова), у якім царкоўнаславянскія («славенскія») словы тлумачацца з народнай гутарковай мовы, а таксама прыводзяцца разнастайныя зьвесткі з ваеннай [[Гісторыя|гісторыі]], праўнага становішча розных сацыяльных групаў насельніцтва, зь [[Філязофія|філязофіі]], [[Геаграфія|геаграфіі]], [[Этнаграфія|этнаграфіі]], [[Біялёгія|біялёгіі]], [[Мэдыцына|мэдыцыны]]. Слоўнік Зізанія — сьведчаньне яго рацыяналістычнага падыходу да вывучэньня розных зьяваў рэчаіснасьці; адна з крыніц уяўленьня пра ўзровень тагачасных ведаў пра разьвіцьцё рамёстваў, пра прафэсіі, вырабы і гандаль у сярэднявечных гарадох. Яго гуманістычныя тэндэнцыі выявіліся ў раскрыцьці ўсяго навучальнага мэтаду для простых людзей. Тлумачэньні, якія Зізані робіць у сваім слоўніку, далёкія ад навуковага аналізу ўсіх зьяваў і паняцьцяў, але ён імкнецца проста, без спасылак на звышнатуральныя сілы растлумачыць многія словы і паняцьці, што ў пэўнай ступені набліжае яго да матэрыялістычнага кірунку мысьленьня. Слоўнік Зізанія — значная культурна-асьветніцкая зьява ў гісторыі [[Беларусь|Беларусі]]. === «Граматыка славенская» === [[Файл:Grammatica slovenska 1596.png|міні|«Грамматіка словенска», 1596 г.]] «Граматыка славенская» («''Грамматіка словенска съвершеннаго искуства осми частій слова…''») складаецца з уводзін, артаграфіі, этымалёгіі, прасодыі. [[Сынтаксіс]] даецца невялікімі часткамі ва ўсіх разьдзелах. У кнізе на кожнае правіла прыводзіцца шмат прыкладаў і практыкаваньняў дзеля замацаваньня навучальнага матэрыялу. На першых старонках вучням тлумачыцца неабходнасьць сьвецкіх ведаў. Сам Зізані лічыў гэтую кнігу тым падмуркам, на якім можа трымацца далейшае вывучэньне розных навук. Імкнучыся па-філязофску асэнсаваць ролю [[Граматыка|граматыкі]] як навукі ў сярэднявечнай сыстэме ведаў, раскрываў арганічную сувязь граматыкі з [[рыторыка]]й, [[філязофія]]й і [[багаслоўе]]м, праяўляў цікавасьць да розных філязофскіх праблемаў, якія бралі свой пачатак ад антычных вучоных, зьвяртаўся да спадчыны [[Арыстоталь|Арыстоталя]], [[Эпікур]]а, [[Катон Старэйшы|Катона Старэйшага]] ды іншых. Вывучэньне антычнасьці ўзбагачала сьветапогляд вучонага-пэдагога, давала магчымасьць па-новаму падысьці да разьвязаньня розных праблем. Выданьне «Грамматыкі славенскай» замацавала агульнаграмадзкую думку пра неабходнасьць вывучэньня «''сямі вольных мастацтваў''», падкрэсьлівала іх вялікую ролю ў разьвіцьці адукацыі. === «Катэхізіс вялікі» і сьветапогляд аўтара === [[Файл:Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие (1627, 1783).jpg|значак|Першая старонка катэхізісу {{nowrap|Л. Зізанія}} (перавыданьне 1783 году, [[Горадня]]): «''Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие''»]] «Катэхізіс вялікі» выкладае ня толькі догматы [[праваслаўе|праваслаўя]] ў пытаньнях і адказах, але і веды з гісторыі, прыродазнаўства, астраноміі ды іншых навукаў. Рукапіс кнігі быў на [[Беларуская мова|беларускай мове]] (захаваліся зьвесткі пра выдадзены ў Вільні ў 1595 годзе праваслаўны катэхізіс [[Стафан Зізані|Стафана Зізанія]] на дзьвюх мовах у адной кнізе — польскай і старабеларускай — вэрсію якога, з усяго відаць, Лаўрэнці Зізані прывёз у Маскву<ref>[[Ігар Клімаў|Клімаў І.]] Беларускія і ўкраінскія катэхізісы 16—18 стст. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 6, 2005. С. 140.</ref>). Пры выданьні на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскай мове]]<ref>[[Ігар Клімаў|Клімаў І.]] Беларускія і ўкраінскія катэхізісы 16—18 стст. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 6, 2005. С. 138.</ref> ў Маскве «Катэхізіс» істотна перапрацавалі. Аднак яго ўсё адно не прызнала [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўская царква]], таму патрыярх маскоўскі Філярэт загадаў спаліць усе надрукаваныя кнігі. Захавалася толькі 5 дэфэктавых экзэмпляраў, а новыя выданьні (1783, 1787 і 1788, [[Горадня]]; 1784, [[Пскоў]]) зазналі значную рэдакцыйную праўку і недакладна перадаюць погляды аўтара. Сьветапогляд Лаўрэнція Зізанія найбольш яскрава выявіўся пры абмеркаваньні «Катэхізіса» ў Маскве 18—19 лютага 1627 году. У гэтым абмеркаваньні ад імя і на даручэньне патрыярха Філярэта бралі ўдзел ігумен [[Маскоўскі Богаяўленскі манастыр|Маскоўскага Богаяўленскага манастыра]] Ільля, кніжны спраўнік Р. Анісімаў, князь І. Б. Чарскі і думны дзяк Ф. Ліхачоў. Маскоўскае духавенства, як гэта відаць з пратакола паседжаньня, добра падрыхтавалася да дыспуту, таму вытрымаць дыскусію было цяжка. Зізані ня меў гарантыяў і ад таго, што зь ім не расправяцца, як з [[гератык]]ом. Дасьведчаны і ўпэўнены ў ведах, Лаўрэнці Зізані на першым паседжаньні трымаўся свабодна і нават гарачыўся. На паседжаньні ў ніжняй палаце аўтар усе хібы ў кнізе звальваў на перакладчыка. Пры абмеркаваньні «Катэхізіса» Зізані спрабаваў абагаўляць самога чалавека, узяўшы для гэтага ідэю пра самаўладзьдзе з [[Другазаконьне|Другазаконьня]]. Але прадстаўнікі патрыярха Філярэта адхілілі яго прапанову. У поўнай згодзе з Другазаконьнем і царкоўнай традыцыяй Зізані заявіў маскоўскім апанэнтам, што «''самовластиемъ человекъ обращается къ добродетелемъ, яко же и злобамъ. Им же ''самовластиемъ'' почтенъ бысть Адамъ отъ бога''». Зізані быў пэўным у сіле розуму і душы чалавека, лічыў, што чалавек створаны [[Бог]]ам і ёсьць гаспадаром самога сябе. Гэта ідэя пераклікаецца з ідэямі [[Гуманізм|гуманістаў]] [[Італія|Італіі]]. Маскоўскія царкоўнікі, якія строга сачылі за дагматамі трыадзінства Божае існасьці, зьвінавацілі Зізанія ў замаху на адзінства Тройцы, падзяліўшы яе на тры часткі і паставіўшы Бога-бацьку вышэй за ўсіх. Зізані проста заяўляў: «''Тако азъ исповедую Отецъ есть начало всему божеству сиречъ сыну і духу святому''». Але пазьней пад націскам маскоўскіх апанэнтаў, якія зьвінавацілі Зізанія ў герасі, яму давялося адступаць. Зразумеўшы свае небясьпечнае становішча, Зізані стаў паводзіць сябе больш стрымана, спрабаваў апраўдвацца ў памылках і заявіў, што прыехаў у Маскву навучацца, дзякаваў за выпраўленьне яго кнігі. З пратакола дыспуту відаць, што абодва бакі добра ведалі грэцкую філязофію. У «Катэхізісе» Зізанія знайшлі месца і тагачасныя прыродазнаўчыя веды. Сьветапогляд Зізанія характарызуе рацыяналістычны падыход да тлумачэньня розных зьяваў прыроды. На заўвагу, што некаторыя зьвесткі ў «Катэхізісе» запазычаны з [[Астралёгія|астралёгіі]], якая ўзятая ад вешчуноў елінскіх і ідаласлужыцеляў, Зізані адказаў: «''Ни по звездамъ правленія житію нашему, толко азъ написалъ вѣдомости ради, чтобы человѣкъ ведалъ яко есть тварь божія, а то и мы о том немудрствуемъ, чтобы звездамъ правитися житію нашему''». Вядома, прыродазнаўчыя зьвесткі Зізанія далёкія ад навуковых, але ў іх выявіліся рацыяналістычны падыход да тлумачэньня гэтых зьяваў, імкненьне пашырыць кола чалавечых ведаў. Дзейнасьць Лаўрэнція Зізанія ішла ў рэчышчы [[Рэфармацыя|рэфармацыйнага]] руху. Гэтым і багатай эрудыцыяй тлумачацца яго рацыяналістычнае стаўленьне да пэўных зьяваў прыроды і грамадзкага жыцьця. Сьветапогляд Зізанія быў дуалістычны. З аднаго боку, вучоны схіляўся да [[Тэалёгія|тэалёгіі]], з другога — выказваў рацыяналістычныя думкі, якія былі вынікам высокай эрудыцыі. Маскоўскае духавенства не магло пагадзіцца з такімі думкамі, бо гэта пярэчыла тэалягічным поглядам пра будову [[сусьвет]]у й [[Біблія|Бібліі]]. == Літоўская мова == {{Асноўны артыкул|Ліцьвіны}} На першай старонцы «Катэхізісу вялікага» Лаўрэнці Зізані даў наступнае тлумачэньне назвы кнігі: «''Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие''» і такім парадкам атаясаміў літоўскую мову з [[Старабеларуская мова|старабеларускай]], а рускую — з [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскай]]. Праз год маскоўскі гаспадар [[Міхаіл I Раманаў]] пытаўся ў яго: «''По литовскому языку как вы говорите „собра“?''», на што асьветнік адказваў: «''Тожде и по литовскому языку „собра“''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 234.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 325.</ref>. Расейскі царкоўны гісторык, археограф і бібліёграф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўген (Балхавіцінаў)||ru|Евгений (Болховитинов)}} у сваім слоўніку (1827 год) азначаў «Катэхізіс вялікі» Лаўрэнція Зізанія як ад пачатку «напісаны на літоўскай мове» ({{мова-ru|«писанный <...> на Литовском языке»|скарочана}})<ref> Словарь исторический о бывших в России писателях духовного чина греко-российской церкви. Т. 2. — СПб., 1827. [https://books.google.by/books?id=M91dAAAAcAAJ&pg=PA4&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiGi9bxzY30AhU1SPEDHTyUCsI4lgEQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3%22&f=false С. 4].</ref>, такое азначэньне гэтага выданьня як ўкладзенага «на літоўскай мове» даў яшчэ ў 1822 годзе расейскі выдавец і філёляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Грэч||be|Мікалай Іванавіч Грэч}}<ref>Опыт краткой истории руской литературы. — СПб., 1822. [https://books.google.by/books?id=kMFLAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 62].</ref>. У 1849 годзе расейскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сахараў||ru|Сахаров, Иван Петрович}} апублікаваў царкоўнаславянска-беларускі слоўнік Лаўрэнція Зізанія пад назвай «Літоўска-рускі слоўнік» ({{мова-ru|«Литовско-русский словарь»|скарочана}})<ref>Сахаров И. П. Сказания русского народа. Т. 2. — СПб., 1849. С. 119.</ref>, у 1869 годзе ў часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Филологические записки||ru|Филологические записки}} адзначалася: «''Слоўнік Л. Зізанія належыць да літоўскай пісьменнасьці. У ім славянскія словы, іншаземныя тлумачацца літоўскай мовай, бо і сам складальнік быў родам зь Літвы''»<ref>Филологические записки. Вып. 1, 1869. [https://books.google.by/books?id=n1lKAAAAcAAJ&pg=RA1-PA10&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE+%22%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiRkKWd_o30AhWdQ_EDHQz1D_04HhDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%8E&f=false С. 9].</ref>, а ў 1872 годзе пісьменьнік і пэдагог {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Чудзінаў||ru|Чудинов, Александр Николаевич}} пісаў пра слоўнік Л. Зізанія, што «''аўтар родам зь Літвы, таму ўсе тлумачэньні словаў ім робяцца на літоўскай мове''» ({{мова-ru|«Так как автор родом из Литвы, то и все объяснения слов им делаются на Литовском языке»|скарочана}})<ref>О преподавании отечественнаго языка: Очерк истории языкознания в связи с историей обучения родному языку, с приложением библиографического указателя. — Воронеж, 1872. [https://books.google.by/books?id=DdtdAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D1%8A+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 201].</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} == Вонкавыя спасылкі == {{Крыніца Гісторыя Беларусі. Асобы}} {{Пісьменьнікі й паэты Беларусі}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Зізані, Лаўрэнці}} [[Катэгорыя:Беларускія асьветнікі]] [[Катэгорыя:Беларускія мовазнаўцы]] [[Катэгорыя:Беларускія праваслаўныя дзеячы]] h5fwqletyjfl7zy22qfckdwl7nzxl9o СССР 0 9323 2619242 38623 2025-06-08T23:26:51Z Xqbot 4798 Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] 2619242 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] ckfhg7tnann8ea6h6ixgbmlo6mkl763 Савецкі Саюз 0 9324 2619243 316449 2025-06-08T23:26:56Z Xqbot 4798 Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] 2619243 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] ckfhg7tnann8ea6h6ixgbmlo6mkl763 Казахстан 0 10046 2619266 2612125 2025-06-09T05:47:09Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619266 wikitext text/x-wiki {{Краіна |Назва = Казахстан |НазваЎРоднымСклоне = Казахстану |НазваНаДзяржаўнайМове = Қазақстан Республикасы |Сьцяг = Flag of Kazakhstan.svg |Герб = Coat_of_arms_of_Kazakhstan.svg |НацыянальныДэвіз = |Месцазнаходжаньне = LocationKazakhstan.png |АфіцыйнаяМова = [[казаская мова|казаская]], [[расейская мова|расейская]] |Сталіца = [[Астана]] |НайбуйнейшыГорад = [[Алматы]] |ТыпУраду = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]] |ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br>[[Прэм’ер-міністар]] |ІмёныКіраўнікоў = [[Касым-Жамарт Такаеў]]<br>Алжас Бакценаў<ref name="belta">{{Спасылка|url=https://blr.belta.by/world/view/novym-premer-ministram-kazahstana-naznachany-alzhas-bektsenau-127654-2024/|загаловак=Новым прэм'ер-міністрам Казахстана назначаны Алжас Бекценаў|выдавец=БелТА|дата публікацыі=6 лютага 2024}}</ref> |Плошча = 2 724 900 |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 9-е |АдсотакВады = 1,7% |ГодАцэнкіНасельніцтва = 2021 |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 62-е |Насельніцтва = 18 879 552<ref>{{Спасылка|url=https://stat.gov.kz/upload/iblock/a02/6wo437x55izdrkjnu4w0h6bxtkf7uful/Е-15-Г%20(2018-2023)%20англ.pdf|загаловак=Demographic Yearbook of Kazakhstan|мова=en|дата публікацыі=2023|выдавец=Agency of Strategic planning and reforms of the Republic of Kazakhsan}}</ref> |ШчыльнасьцьНасельніцтва = 6 |ГодАцэнкіСУП = 2008 |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 56-е |СУП = $177,835 млрд |СУПНаДушуНасельніцтва = $11 434 |Валюта = [[Казахстанскі тэнгэ]] |КодВалюты = KZT |ЧасавыПас = |ЧасРозьніцаUTC = +5 |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = +6 |НезалежнасьцьПадзеі = &nbsp;ад [[Савецкі Саюз|Савецкага Саюзу]] |НезалежнасьцьДаты = <br>16 сьнежня 1991 |ДзяржаўныГімн = Менің Қазақстаным |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = kz |ТэлефонныКод = 7 |Дадаткі = [[Файл:Kazakhstan-CIA WFB Map.png|цэнтар|280пкс|Мапа Казахстану]] |Лацінка=Kazachstan}} '''Рэспубліка Казахстан''' ({{мова-kk|Қазақстан Республикасы}}) — краіна, разьмешчаная на [[Эўразія|Эўразійскім]] звышкантынэнце. Мяжуе з [[Расея]]й, [[Кітай|Кітаем]], [[Кыргыстан]]ам, [[Узбэкістан]]ам і [[Туркмэністан]]ам. == Гісторыя == У II—III стагодзьдзях мангольскія і протацюрскія плямёны на стэпавых прасторах паўднёвей за [[Алтай]] утварылі народ хунну, які ў 375 году рушыў на захад у Эўропу, адзначыўшы пачатак Вялікага перасяленьня народаў. На Ўрале і Паволжы да яго далучыліся вугорскія плямёны. [[Гуны]] моцна пацясьнілі Рымскую імпэрыю, а іх правадыр [[Атыла]] (400—453) увайшоў у гісторыю, як вялікі заваёўнік. Вугорцы (па-лацінску: хунгары), чыя мова рэзка адрозьніваецца ад эўрапейскіх і мае шмат цюрскіх словаў, лічаць сябе нашчадкамі гунаў. У сярэдзіне 1 тысячагодзьдзя на прасторах ад мангольскіх гораў да [[Касьпійскае мора|Касьпійскага мора пачынае]] складвацца старажытнацюрскі зьвяз качавых плямёнаў і іх дзяржаўнасьць. Першы Цюрскі каганат (551—630) стаў важным этапам у гісторыі Стэпу. Пачалі разьвівацца [[рамёствы]], гандаль, тады ажыў [[Вялікі шаўковы шлях]] з Кітая ў арабскія землі і далей у Эўропу. Уздоўж рэк Чу, Талас, Сыр-Дар’я і ўзьбярэжжа Аральскага мора ўзьнікалі гарады Чырык-Рабат, Отрар, Сыгнак, Ісьпіджаб, Тараз і Баласагун, якія зьяўляліся важнымі населенымі пунктамі на гандлёвым Шаўковым Шляху, што спалучаў усход і захад. У VI ст. гэтыя землі атрымалі назоў [[Туркестан]] («Краіна цюрак»). У VII стагодзьдзі Каганат распаўся на Ўсходні (Другі) і Заходні каганаты. Усходні займаў землі на Алтаі і Байкале, а Заходні — стэпы ад Ертыса да Іціля (ад Іртыша да Волгі). Пазьней з Заходняга каганата вылучыліся [[Хазарскі каганат]] (650—969) у паўночным Прыкасьпіі (дынастыя Ашынаў) і Цюргескі — на Цянь-Шані, які з прыходам арабаў саступіў месца Карлуцкаму каганату. У VII—VIII стагодзьдзях кітайская імпэрыя [[Тан (дынастыя)|дынастыі Тан]] стала прэтэндаваць на частку Туркестану, але ёй жа цікавіўся і Арабскі халіфат. Інтарэсы дзьвюх вялікіх ваяўнічых імпэрыяў сутыкнуліся на землях цяперашняга Казахстану ў бітве на рацэ Талас (751). Атрымаўшы важную перамогу пры дапамозе карлукаў, арабы прынесьлі ў Стэп ісламскую рэлігію, а ў кітайцаў запазычылі паперу, што прывяло да шырокага распаўсюджваньня арабскай пісьменнасьці. Варта адзначыць, аднак, што ў Стэпе ісламская вера насіла і дагэтуль носіць хутчэй «пераймальны» характар і зьяўляецца ў казахаў самай слабой сярод мусульманскіх народаў. Затое цюркі страцілі сваё стражытнацюрскае рунічнае пісьмо, перайшоўшы на арабскую пісьмовасьць, і сваю старажытную веру — [[тэнгрыянства]]. Але і халіфат ня ўтрымаў Стэп у сваіх руках. Прыкладна ў IX—X стагодзьдзі на сучаснай тэрыторыі Казахстану ўзьнікаюць дзьве новыя цюрскія дзяржавы: на поўдні і ўсходзе — Караханідзкая, а на захадзе — Агуская. Караханідзкая дзяржава прыйшла на зьмену Карлуцкаму каганату ў Туркестане, Мавэранагры (міжрэчча Окса і Яксарта або Аму-Дар’і і Сыр-Дар’і), [[Сямірэчча|Сямірэччы]] і ўсходнім Туркестане дый пратрымалася да 1210 году да разгрому яе шагам Харэзма Мухамадам. Пазьней карлуцкая гаворка стала асновай узбэцкай ([[Мавэранагр]]) і ўйгурскай ([[Усходні Туркестан]]) моваў. [[Агузы]] займалі землі на Сыр-Дар’і і захадзе цяперашняга Казахстану, ваявалі з Хазарскім каганатам на Ітылі (Волга), прычым часта ў зьвязе з [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русьсю]] і [[Волская Булгарыя|Волскай Булгарыяй]] (нашчадкамі якой сталі сучасныя татары, башкіры, чувашы). Але ў сярэдзіне 11 ст. у Стэпе ўзьнялося новае магутнае племя кіпчакаў (па-лацінску куманаў), якое выцясьніла агузаў. Вялікая частка агузаў сышла на поўдзень Касьпія і, зьмяшаўшыся зь мясцовымі народамі, стала прабацькамі сучасных туркмэнаў, у Закаўказьзі — азэрбайджанцаў, а іх наймацнейшы род — [[сэльджукі]], прасунуўся ў Малую Азію і стаў асновай турэцкай нацыі. Іншая частка агузаў адышла на захад да Дунаю і была вядомая пад іменем [[печанегі|печанегаў]], малдаўскія гагаўзы лічацца іх нашчадкамі. Кіпчакі ішлі за імі па пятах і неўзабаве велізарная раўнінная тэрыторыя ад Іртышу да Дунаю атрымала назоў Дэшт-і-Кіпчак, Кіпчацкі стэп. На Русі яны былі вядомыя, як [[полаўцы]], а Дэшт-і-Кіпчак заходней за Волгу, як Палавецкае поле. Паўтара стагодзьдзя доўжыліся складаныя адносіны Русі і Палавецкага поля. Рускія князі то ваявалі з полаўцамі ([[Уладзімер Манамах]]), то былі саюзьнікамі ([[Бітва на рацэ Калцы]]), а то і радніліся зь імі ([[Юры Даўгарукі]] і іншыя). Адзін з паходаў рускага князя Ігара ў Палавецкі стэп апісаны ў «[[Слова пра паход Ігараў|Слове пра паход Ігараў]]» (1185). Пасьля разгрому татара-манголамі асноўная частка полаўцаў (заходніх кіпчакаў) сышла ў Крым і стала родапачынальнікамі крымскіх татараў. === Мангольскае нашэсьце === У 1219 годзе пачалося мангольскае ўварваньне ў Стэп і далей у Мавэранагр. Манголы агнём і мячом прайшліся па Сыр-Дар’і, спалілі гарады [[Отрар]], Сыгнак, Ашнас і інш. Качавыя плямёны Казахстану спачатку аказвалі мангольскім войскам супраціў, але пасьля паразы далучыліся да іх. Мясцовая кіпчацкая шляхта паступіла на службу да манголаў, а шэраговыя качэўнікі склалі значную частку мангольскага войска, якое рушыла на чале з Бату (Батыем) у 1237 г. на заваяваньне Ўсходняй Эўропы. Празь іх і зьявілася зьмяшаная назва — татара-манголы. Цюрскі Стэп увайшоў у склад трох мангольскіх улусаў, якія ачолілі сыны [[Чынгісхан]]а: вялікая (стэпавая) частка — у склад Улуса [[Джучы]], Паўднёвы і Паўднёва-Ўсходні Казахстан — у Ўлус [[Чагатай|Чагатая]], паўночна-ўсходняя частка Сямірэччы — ва Ўлус [[Угедэй|Угедэя]]. [[Залатая Арда|Улус Джучы]] займаў шырокія землі заходней Іртыша і ахопліваў паўночную частку Сямірэчча і ўвесь Усходні Дэшт-і Кыпчак да Ніжняга Паволжа ўлучна. [[Чагатайскі ўлус|Улус Чагатая]], акрамя названых земляў, уключаў у сябе Ўсходні Туркестан і Мавэранагр. Угедэй валодаў Заходняй Манголіяй, раёнамі Верхняга Іртыша і Тарбагатая. [[Чынгізіды]] імкнуліся ператварыць свае ўлусы ў незалежныя валадарствы. Пасьля сьмерці Чынгісхана, якая здарылася ў 1227 годзе, гэтая тэндэнцыя стала нарастаць, і імпэрыя распалася на некалькі незалежных дзяржаваў. Пераемнікам Джучы, памерлага ў тым жа, 1227 году, стаў яго сын [[Баты|Бату]]. Баты заснаваў у нізоўях Волгі новую мангольскую дзяржаву [[Залатая Арда]]. У яе ўвайшлі тэрыторыі Ўлуса Джучы — Усходні Дэшт-і Кыпчак, частка тэрыторыі Харэзма і Заходняй Сыбіры, а таксама ізноў заваяваныя землі на захадзе. Сталіцай стаў горад Адрына-Бату (каля цяперашняй Астрахані). Залатая Арда была шматэтнічнай дзяржавай. Яна ўключала ў сябе мноства плямёнаў і народнасьцяў, што адрозьніваліся паміж сабой па ўзроўні грамадзка-эканамічнага разьвіцьця і валодалі своеасаблівай культурай і звычаямі. Асноўную масу ардынцаў складалі цюрскія плямёны, галоўным чынам, кыпчакі, а таксама канглы, карлукі, найманы і шматлікія іншыя. Рубрук іх усіх называў татарамі. Манголы і ў Ардзе складалі меншасьць. У канцы XIII ст. і ў XIV ст. манголы фактычна цюркізаваліся, асабліва пасьля разгрому Залатой Арды [[Тымур]]ам у 1391 годзе. Мангольскія заваёвы суправаджаліся масавым зьнішчэньнем людзей. Быў перапынены завяршальны этап фармаваньня кыпчацкай народнасьці. Панаваньне мангольскіх заваёўнікаў надоўга затрымала эканамічны і культурны прагрэс народаў заваяваных імі краінаў. Найцяжэйшыя страты былі нанесеныя земляробчай і гарадзкой культуры. Але былі і дадатныя фактары. Манголы, дзякуючы сваёй ідэі цэнтралізаванай улады аб’ядналі раней слабаарганізаваныя вольныя стэпавыя плямёны. Нормы качавога жыцьця стала рэгуляваць «Яса» Чынгісхана — збор звычаёвага права, прыстасаванага да новых умоваў. Пасьля нормы «Ясы» былі ў пэўнай ступені выкарыстаныя пры стварэньні казаскага кодэкса законаў «Жэты-жаргы» («Сем укладаньняў»). Шматлікія формы дзяржаўнасьці былі таксама выкарыстаныя пасьля ў ханствах, узьніклых на тэрыторыі Казахстану ў пасьлямангольскую эпоху. Мангольская заваёва аказала моцны ўплыў на этнічныя працэсы на тэрыторыі Казахстану. Тры казаскія жузы сталі фактычна пераемнікамі трох улусаў чынгізідаў. Верхавіна чынгізідаў растварылася ў цюрскай масе, але іх нашчадкі зваліся торы або «белай косткай». Самым вядомым чынгізідам быў казаскі навуковец, асьветнік і вандроўца [[Чокан Валіханаў]] (1835—1865). Пасьля развалу Залатой Арды да сярэдзіны XV ст. на аснове стэпавых плямёнаў (албаны, дулаты, уйсуні, канглы, жалаіры і іншыя прадстаўнікі Старэйшага Жуза, кыпчакі, аргыны, найманы, керэі, конграты і інш. — Сярэдні Жуз, алшыны, алімулы, байулы, жэтыру і інш. — Малодшы Жуз) на тэрыторыі ад Іртыша да Жаіка стала фармавацца першая казаская дзяржаўнасьць. Велізарная тэрыторыя і качавы лад жыцьця, а таму і ўмоўнасьць межаў, паўплывалі на паступовае ўтварэньне Казаскага ханства. Яго зародкамі былі ханствы Абулхаіра на Сыр-Дар’і і Жаныбэка і Керэя ў Сямірэччы. Аб’яднаць казаскія землі ў барацьбе з шэйбанідамі Мавэранагра на поўдні і Нагайскай Ардой на захадзе атрымалася хану Касыму (1445—1518). Справу працягнуў яго сын хан Хакназар (уладарыў 1538—1580), якому прыйшлося змагацца і з ойратамі на ўсходзе. Аднак успадкаваны ад манголаў тэрытарыяльны падзел казахаў на тры жузы: Старэйшы (паўднёвы), Сярэдні (паўночны) і Малодшы (заходні) са сваімі ханамі, пры тым што і кожны род-племя меў свайго хана, выклікалі пастаянае суперніцтва і міжусобіцу ў Казаскім ханстве, аслабляючы яго. Перад пагрозай усё часьцейшых набегаў ойратаў з мангольскіх стэпаў, некалькі выправіў сытуацыю хан Таўке (уладарыў 1680—1718). Менавіта пры ім найбольш кансалідавалася качавая дзяржава з стаўкай у горадзе Туркестан, пры ім у Казаскім ханстве быў прыняты збор законаў «Жэты Жаргы». === Джунгарскае ўварваньне === У 1635 годзе ў горах Тарбагатая і паўднёвага Алтая ўтварылася новая мангольская дзяржава [[Джунгарскае ханства|Джунгарыя]]. Падштурхоўванае з усходу кітайскай імпэрыяй [[Цын]], яно пачало паходы ў казаскі Стэп. Джунгары (саманазва ойраты) урываліся ў 1635, 1652 (загінуў хан Жангір), 1681—1684 (спалены Сайрам), 1687 (аблога Туркестану), 1711—1712, 1714—1717 гадах. Але самым спусташальным было ўварваньне 1723—1727 гадоў, што захавалася ў народнай памяці казахаў, як «актабан шубырынды» — «гады вялікага бедзтва», калі значная частка казаскага народу, раздробненага на мноства варожых адзін да аднаго княстваў, была выразаная джунгарамі. Казаскія аб’яднаныя апалчэньні таксама атрымалі шэраг перамогаў над джунгарамі ў 1711 годзе (Богенбай батыр), у 1718 на рацэ Аягуз (Кабанбай батыр), пад кіраўніцтвам Абулхаір-хана на рацэ Буланты (1727) і ў Анракайскай бітве (1729). Але сілы былі няроўныя, у джунгараў зьявілася агняпальная зброя. Казаскія пасольствы ў Маскве паспрабавалі абаперціся на хаўрус з Расеяй. [[Пётар I]] загадаў казанскаму і сыбірскаму губэрнатарам Пятру Салтыкову і князю Мацьвею Гагарыну дапамагаць ім супраць джунгараў, пагатоў, што гэта адказвала плянам Расеі. Расея тады імкліва прасоўвалася на ўсход, да Ціхага акіяна. Яшчэ ў канцы XVI стагодзьдзя аддзелам казакоў атамана Ермака, якія зьнішчылі [[Сыбірскае ханства]] чынгізіда Кучума, па ўказе цара Івана Жахлівага быў нададзены адмысловы статус — Сыбірскае казачае войска. І з гэтага часу яно ўстала на службу імпэрыі. У 1715—1720 гады, нягледзячы на адчайнае процідзеяньне джунгараў, пачалося будаўніцтва сыбірскімі казакамі Іртыскай умацаванай лініі, закладзеныя крэпасьці Омская (1716), Сяміпалацінская (1718), Усьць-Каменагорская (1720) уверх па [[Іртыш]]ы. У цяжкім 1717 годзе хан Таўке ўпершыню зьвярнуўся да Пятра з просьбай прыняць казахаў у расейскае падданства, але бяз выплаты ясака, без выкананьня павіннасьцяў і пры захаваньні ўлады хана. Але Таўке раптам памёр і калі хан заходняга Малодшага Жуза Абулхаір у 1730 г. прапанаваў [[ваенны зьвяз]] імпэратрыцы Ганьне Іаанаўне, Расея, якая мела свае далёка ідучыя пляны, пагадзілася толькі на пратэктарат (місія Тэўкелева, 1731). Тады хан Сярэдняга жуза Аблая, лявіруючы паміж дзьвюма магутнымі імпэрыямі (палітыка «паміж львом і цмокам») прыняў падвойнае падданства, і Расеі (1740) і Кітая. Старэйшы жуз наогул больш знаходзіўся пад уплывам цясьніўшага яго з поўдня Какандзкага ханства. У 1741 пры чарговым уварваньні джунгараў Сэнат Расейскай імпэрыі прымае рашучыя захады (місія Мілера). Сустрэўшы ў асобе Расеі моцнага суперніка, джунгары спыняюцца. А ў 1745 году памірае іх апошні «каршак», хунтайчы Галдан Цэрэн, пачынаецца разброд. Джунгарыя ня выканала падрыхтаваную ёй місію і Цыньска-маньчжурскія войскі наносяць зруйнавальныя ўдары ёй у сьпіну. У 1756 годзе пры імпэратары Айсіньгіёро Хунлі Цыньска-маньчжурскае войска канчаткова разьбівае [[Джунгарскае ханства]]. 70% джунгараў гіне на поле бітвы і ад хваробаў, 20% уцякаюць на Волгу ў Калмыцкае ханства. Джунгарыя спыняе сваё існаваньне, а на яе землях Цынская імпэрыя стварае ў 1761 году сваю правінцыю [[Сіньцзян]] (Новыя землі). Але далей яе інтарэсы сутыкаюцца з інтарэсамі Расейскай імпэрыі, якая прэтэндавала на Туркестан, і ваенная актыўнасьць у гэтым раёне заціхае. Казаскія стэпы засталіся ў зоне расейскага ўплыву. == Расейская экспансія == Далучэньне Казахстана было толькі часткай шматвяковай тэрытарыяльна-палітычнай экспансіі Расеі на сумежныя тэрыторыі. Паўночнае ўзьбярэжжа Касьпійскага мора і правы бераг ракі Ўрал (раней Яік, ад казаскага Жаік) [[расейцы]] сталі засяляць яшчэ з 16 ст., яны ўсталявалі сваю ўладу, заснаваўшы стыхійнае Яіцкае казацтва з цэнтрам у Яіцкім мястэчку (1613), у 1775 годзе пасьля разгрому пугачаўскага паўстаньня яны былі пераназваныя імпэратрыцай Кацярынай II ва Уральскае казацтва і горад Уральск, нават раку пераназвалі ва Ўрал. Далей па Яіку былі заснаваныя Гураў (1640) — цяпер Атыраў, Орск (1735) і Арэнбург (1743), які тады жа па ўказе імпэратрыцы Лізаветы Пятроўны стаў цэнтрам заснаванага Арэнбургскага казацтва. Указам цара Аляксандра I у 1808 году Сыбірскае казачае войска атрымала статус Сыбірскага казацтва з цэнтрам у Омску. У 1867 г. з атрадаў сыбірскіх казакоў, якія прасунуліся далёка на поўдзень у Сямірэчча, па ўказе імпэратара Аляксандра II было сфармаванае Семірэчанскае казацтва з цэнтрам у горадзе Точным (1855), потым Алма-Ата, цяпер Алматы. [[Казакі]] сталі найважнейшай прыладай расейскага імпэрыялізму ў далучэньні ўсходніх прастораў, у тым ліку і тэрыторыяў цяперашняга Казахстану. Казакі і перасяленцы з Расеі і Ўкраіны, якія ішлі ўсьлед за імі, захоплівалі ўрадлівыя землі, лугі і летнія пашы (джайляў), з зброяй выцясьняючы ў стэпы і неўрадлівыя мясьціны карэнных жыхароў, якіх сталі менаваць кіргіз-кайсакамі. Натуральна, расейская экспансія ў Стэп сустракала адчайны супраціў з боку мясцовага насельніцтва. Карныя войскі, якія ўціхамірвалі бунт Емяльяна Пугачова, разграмілі і паўстаньне казаскай бядноты пад кіраўніцтвам Сырыма Датаў (1783—1797). У 1836—1838 гадах было задушана паўстаньне, якім кіравалі Ісатай Тайманаў і Махамбэт Уцемісаў. Расейская імпэрыя ліквідавала ханскую ўладу, паўстаньне апошняга казаскага хана [[Кенэсары]] было бязьлітасна задушанае ў 1846 годзе. Казалінскае паўстаньне пад кіраўніцтвам Жанкожы Нурмухамедава разгромленае ў 1857 годзе. Расправа царскіх войскаў над мірным насельніцтвам пры ўзяцьці крэпасьцяў Пішпэк і Аўліе-Аты ў 1864 году глыбока абурыла [[Чокан Валіханаў|Чокана Валіханава]] — пасьля некалькіх гарачых спрэчак з генэралам Чарняевым, ня бачачы іншага выхаду, ён выходзіць у адстаўку і вяртаецца ў Сямірэчча. Пасьля ўзяцьця расейскімі войскамі Чымкента (1866) у барацьбе з Какандзкім ханствам уся сучасная тэрыторыя Казахстану апынулася пад уладай [[Расея|Расеі]]. Царская ўлада паўсюль прызначыла сваіх намесьнікаў — губэрнатараў і пачала ўзмоцнена асвойваць новыя тэрыторыі. У 1906—1912 гг. у выніку [[сталыпінская аграрная рэформа|сталыпінскай аграрнай рэформы]] ў Казахстан з цэнтральных раёнаў Расеі было перавезена да 500 000 сялянскіх гаспадарак, якім вылучылі больш 17 млн дзесяцін ужо засвоеных лепшых земляў, а казаскім плямёнам было пакінута весьці паўкачавы лад жыцьця на адведзеных ім расейскім урадам стэпавых тэрыторыях. Казахі дамагліся права не ісьці на службу ў расейскім войску, але ў 1916 году пачалася павальная мабілізацыя на акопныя працы, што прывяло да паўстаньня пад кіраўніцтвам Амангельды Іманава. Тады, ратуючыся ад прымусовых працаў і рэпрэсіяў, частка казаскіх родаў адвандравала ў Кітай. == Савецкі пэрыяд == Пасьля адрачэньня цара Мікалая II і стварэньня Часавага ўраду палітычнае жыцьцё ажывілася і на ўскраінах былой імпэрыі. Пракадэцкі настроеныя лідэры казаскай інтэлігенцыі праводзяць у чэрвені 1917 гады ў Арэнбурзе Першы ўсекыргыскі зьезд. Галоўныя пытаньні яго скліканьня датычыліся таго, што ў Расеі павінна быць створаная дэмакратычная фэдэрацыйная парлямэнцкая рэспубліка, кыргыскія вобласьці павінны атрымаць у ёй аўтаномію і павінна быць вырашанае набалелае зямельнае пытаньне. Былі абраныя дэпутаты на [[Усерасейскі ўстаноўчы сход]] ад казаскіх абласьцей, у тым ліку ад Сяміпалацінскай вобласьці вядомы расейскі навуковец-этнограф Рыгор Мікалаевіч Патанін — у маладосьці сябар [[Чокан Валіханаў|Чокана Валіханава]], а таксама дэпутаты на зьезд мусульманаў Расеі «Шураі Іслам», у тым ліку Алькей Сатпаеў, старэйшы брат Каныша Сатпаева — пазьней першага прэзыдэнта Акадэміі навук Казаскай ССР. Першы ўсекыргыскі зьезд, па сутнасьці, канстытуяваўся ў палітычную партыю «Алаш». Фактычна кіраўнікамі партыі «Алаш» сталі былы дэпутат I расейскай Дзярждумы [[Аліхан Букейханаў]] (1870—1937) і рэдактар газэты «Казах» Ахмэт Байтурсынаў (1873—1937. Абсалютная большасьць чальцоў партыі не ўспрынялі сацыялістычную праграму бальшавіцкага кшталту і аб’ядналіся пад лёзунгам: «Вызваленьне казаскага народа з-пад каляніяльнай няволі!» У сьнежні 1917 году ў Арэнбурзе сабраўся II агульнакыргыскі зьезд. Сярод яго арганізатараў былі вядомыя дзеячы казаскай інтэлігенцыі: Аліхан Букейханаў, Ахмэт Байтурсынаў, паэт і пісьменьнік Мыржакып Дулатаў (1985—1935). Сярод удзельнікаў былі паэт і пісьменьнік Магжан Жумабаеў (1893—1938) і прэм’ер толькі што абвешчанай у Какандзе Туркестанскай аўтаноміі (Туркестон Мухтарыяці, таксама [[Какандзкая аўтаномія]]) Мустафа Шокай (1891—1941), замяніўшы на зьезьдзе іншага яе лідэра, былога дэпутата Дзярждумы II скліканьня Мухамеджана Тынышпаева (1979—1938). Зьезд абвесьціў аўтаномію казак-кыргыскіх абласьцей пад назвай «Алаш», прычым у складзе будучай Расейскай Фэдэрацыі, і стварыў Народную раду (урад) «Алаш-Арда», з 25 чальцоў якога 10 месцаў было аддадзена расейцам і іншым нацыям. Але «Алаш-Арда» падтрымала [[меншавікі|меншавікоў]], а ў гады грамадзянскай вайны супрацоўнічала з [[Часовы Сыбірскі ўрад|Часовым Сыбірскім урадам]]. Таму ў пачатку 1920 году была скасаваная [[бальшавікі|бальшавікамі]], што прыйшлі да ўлады, а яе лідэры пазьней расстраляныя. Туркестанская аўтаномія, куды ўваходзілі землі Сыр-Дар’і і Сямірэчча, населеныя казахамі, таксама не прыняла Савецкую ўладу і была разагнаная яшчэ раней. Аднак ужо ў жніўні 1920 году па ленінскім дэкрэце з стэпавых абласьцей, населеных казахамі (іх па-ранейшаму называлі кіргізамі-кайсакамі), Акмалінскай, Сяміпалацінскай, Тургайскай, Уральскай, а таксама Букееўскай і частак Арэнбурскай губэрняў, была створаная Кіргізская АССР у складзе РСФСР з сталіцай у Арэнбурзе. «Алаш-Арда», уласна, дамагалася менавіта гэтага. У 1925 годзе, пасьля нацыянальна-тэрытарыяльнага разьмежаваньня ў Сярэдняй Азіі, Кіргізская АССР пераназваная ў [[Казаская АССР|Казаскую АССР]], сталіца перанесеная з Урала на Сыр-Дар’ю ў Ак-Мячэт, названую [[Кызыларда]], у яе склад увайшлі яшчэ Сырдар’інская і Джэтысуйская вобласьці былой [[Туркестанская АССР|Туркестанскай АССР]] з казаскім насельніцтвам і Каракалпацкая АТ (пазьней уключаная ва [[Узбэцкая ССР|Ўзбэцкую ССР]] зь пераўтварэньнем у [[Каракалпацкая АССР|Каракалпацкую АССР]]). Тады ж [[Арэнбурская вобласьць]] была перададзеная ў непасрэднае падначаленьне РСФСР. У 1929 годзе сталіца перанесеная яшчэ ўсходней у [[Алматы]]. У 1936 годзе Казакская АССР ператвораная ў [[Казаская ССР|Казаскую ССР]]. У 1956 годзе падчас хрушчоўскага буму з засваеньнем цалінных земляў яшчэ частка тэрыторыяў была перададзеныя [[РСФСР]] (далучаныя да сучасных [[Омская вобласьць|Омскай вобласьці]] і [[Алтайскі край|Алтайскаму краю]]) і [[Узбэцкая ССР|Узбэцкай ССР]] (Галодны стэп — сучасныя [[Наваіская вобласьць|Наваіская]] і [[Джызацкая вобласьць|Джызацкая]] вобласьці). Пэрыяд станаўленьня адміністрацыйна-плянавай дзяржаўнай сыстэмы ў рэспубліцы быў найбольш балючым: па-першае, у рамках фарсіраванай калектывізацыі, што прадугледжвала аселасьць сельскага насельніцтва, была парушаная качавая і паўкачавая жывёлагадоўля — традыцыйная гаспадарчая нацыянальная галіна; па-другое, істотныя страты быў нанесены нацыянальнай культуры і інтэлігенцыі, у прыватнасьці, шляхам замены арабскага альфабэту спачатку на лацінскі (1928), а затым на кірыліцу (1940), што адлучыла карэнных казахаў ад пісьменнасьці, на якой ствараліся традыцыйныя ўзоры літаратуры. Казахі гублялі ня толькі свае землі і самабытную культуру. Самое існаваньне казаскага народа было пастаўленае пад пытаньне. На пачатку 1930-х гадоў у выніку сталінскай сельскагаспадарчай палітыкі, праводжанай у Казахстане яго стаўленікам [[Піліп Галашчокін|Піліпам Галашчокіным]], загінула больш мільёна прадстаўнікоў карэннай нацыі, сотні тысячаў зьбеглі ў Кітай. Тамака ў 1954 году нават была адукаваная Або-Казаская аўтаномная вобласьць (ІКАО) з цэнтрам у Кульджы. У канцы 30-х у Казахстан былі пераселеныя непажаданыя Маскве групы насельніцтва: палякі з Заходняй Украіны і Беларусі (1936), карэйцы з Прымор’я і Сахаліна (1937), у гады вайны немцы Паволжа (1941), [[кабардынцы]] і [[балкарцы]] (1943), [[чачэнцы]] і [[інгушы]] (1944) з Паўночнага Каўказу, [[крымскія татары]] з Крыму (1944), ня кажучы ўжо аб масавым будаўніцтве лягераў для зьняволеных. Эпапэя засваеньня цалінных земляў у 1950-х гадах прывяла да перасяленьня ў Казахстан яшчэ мільёна новых жыхароў з Расеі. У выніку апынулася, што казахаў у Казаскай ССР засталося ўсяго 30% па перапісе насельніцтва 1959 году і яна стала адзінай у СССР, дзе карэннага насельніцтва было менш за прыежджых. Разам з тым, пачалася магутная індустрыялізацыя рэспублікі, якая дазволіла Казахстану ператварыцца ў самавіты прамысловы рэгіён, арганічна ўключаны ў агульнасаюзны комплекс, хоць прыярытэтна савецкай уладай разьвіваўся горназдабыўны сэктар і рэспубліка стала фактычна сыравінным прыдаткам Цэнтру. У пэрыяд фашысцкай агрэсіі ў Казахстан было эвакуявана звыш 400 заводаў і фабрыкаў з цэнтру Расеі, на аснове якіх разраслася мясцовая прамысловасьць. Былі пабудаваныя новыя гарады і сёлы, дарогі і масты. Але таксама быў створаны Сяміпалацінскі ядравы палігон, на якім у 1949 году была выпрабаваная першая савецкая атамная бомба РДС-1, а затым і першая тэрмаядравая РДС-6 с (1953). Сумарная магутнасьць ядравых зарадаў, выпрабаваных пад зямлёй і ў паветры толькі за пэрыяд 1949—1963 гг. на Сяміпалацінскам палігоне, у 2500 разоў перавысіла магутнасьць атамнай бомбы, скінутай на Хірасіму. Быў пабудаваны касмадром [[Байканур (касмадром)|Байканур]], што запускаў у асноўным міжкантынэнтальныя ракеты і вайсковыя спадарожнікі сэрыі «Космас». На тэрыторыі Казахстана было разьмешчана шмат вайсковых базаў і выпрабавальных палігонаў (Эмба, Сары Шаган і інш.), стратэгічных аэрадромаў і ракетных шахтаў. Праз расейскую мову казаскае насельніцтва атрымала доступ да ўсёй культуры расейскага народа, а ў межах савецкай ідэалёгіі і да сусьветнай культуры. Але гэта азмрочвалася стратай уласнай ідэнтычнасьці. Пасьлядоўная палітыка русыфікацыі прывяла да таго, што шматлікія савецкія казахі ўжо ня ведалі роднай мовы. У мільённай Алма-Аце была ўсяго адна казаская школа № 12, а ў 16-мільённай Казаскай ССР усяго адзін казаскае ВНУ — ЖЭНПІ, які рыхтаваў настаўніц пачатковых клясаў для далёкіх аўлаў. Несумнеўна, гэта выклікала глухую незадаволенасьць ў казаскім асяродзьдзі. У сьнежні 1986 году ў Алма-Аце ўпершыню ў гісторыі СССР адбыліся патрыятычныя выступы казаскай моладзі, якая выступіла супраць прызначэньня генэральным сакратаром ЦК КПСС Гарбачовым расейца [[Генадзь Колбін|Генадзя Колбіна]], першага сакратара Ўльянаўскага абкама партыі, на пасаду кіраўніка Казаскай ССР, чым была парушаная фармальная традыцыя прызначэньня разьдзелаў рэспублік СССР з нацыянальных кадраў. Удзельнікі пратэстаў былі разагнаныя войскамі, шматлікія рэпрэсаваныя, але гэтыя падзеі сталі першым зьвяном ланцуга нацыянальных бунтаў — у Грузіі (1989), Латвіі і Летуве (1991) і г. д., што ў выніку стала адным з фактараў развалу Савецкага Саюза. 16 сьнежня 1991 году Казахстан пасьля распаду СССР ([[Белавеская дамова]]) нарэшце абвесьціў сваю незалежнасьць. Першымі яго прызналі адзіная ў той час цюрская дзяржава [[Турэччына]], потым дэмакратычныя [[ЗША]] і суседні [[Кітай]]. == Найноўшая гісторыя == Казахстан мае параўнальна вялікую тэрыторыю (2 724 900 км² — 9 месца ў сьвеце) і параўнальна малое насельніцтва (15 мільёнаў чалавек, 1999 — 61 месца ў сьвеце). У той самы час краіна валодае значнымі запасамі прыродных рэсурсаў: нафтай, прыродным газам, рознай мінэральнай сыравінай. Заціснутая паміж вельмі буйнымі дзяржавамі — Расеяй, Кітаем, а таксама Індыяй, маладая краіна змушаная весьці асьцярожную вонкавую палітыку. Адразу пасьля здабыцьця незалежнасьці Казахстан падпісаў з 11 былымі рэспублікамі СССР Дэклярацыю аб мэтах і прынцыпах [[СНД]] (Алма-Ата, 21 сьнежня 1991 году), а пасьля зь пяцьцю — Дамову аб калектыўнай бясьпецы (ДКБ) (Ташкент, 15 траўня 1992 году). Першы прэзыдэнт Казахстану [[Нурсултан Назарбаеў]] адмовіўся ад атамнай зброі, успадкаванай ад савецкага войска (Лісабонскі пратакол 1992 году), вядомы Сяміпалацінскі палігон быў зачынены яшчэ раней (1991) у выніку народнага антыядравага руху «Нэвада-Сяміпалацінск», лідэрам якога быў вядомы пісьменьнік і паэт Олжас Сулеймэнаў. Гэтае рашэньне віталі ЗША, Эўропа і ААН. Пасьля абвяшчэньня незалежнасьці да 1993 году дзейнічаў Вярхоўны савет, абраны пры савецкай уладзе. У сьнежні 1993 Вярхоўны савет самараспусьціўся. У 1994 годзе прайшлі першыя парлямэнцкія выбары. 26 красавіка 1994 году ў Алматы прэзыдэнтам Назарбаевым і Старшынём Цзян Цзэмінем была падпісаная гістарычная Дамова паміж Рэспублікай Казахстан і Кітайскай Народнай Рэспублікай аб казахстанска-кітайскай дзяржаўнай мяжы. Упершыню ў гісторыі абедзьвюх краінаў быў праведзены працэс дэлімітацыі і дэмаркацыі дзяржаўнай мяжы па ўзаемнай згодзе. Датуль Кітай меў тэрытарыяльныя прэтэнзіі да ўсіх сваіх суседзяў — СССР, Японіі, Віетнаму і Індыі, што часта прыводзіла да памежных канфліктаў і нават лякальных войнаў. Казахстан стаў ініцыятарам ўрэгуляваньня межаў паміж Кітаем і сумежнымі краінамі СНД. 26 красавіка 1996 году на сустрэчы кіраўнікоў пяці дзяржаваў — Кітая, Расеі, Казахстану, Кыргыстану і Таджыкістану ў Шанхаі была падпісаная гістарычная Дамова аб умацаваньні мераў даверу ў вайсковай вобласьці ў галіне дзяржаўных межаў. Пасьля шэрагу сустрэчаў «пяцёркі» Дамова перарасла ў ШАС — [[Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва]]. 10 кастрычніка 2000 году ў [[Астана|Астане]], новай сталіцы краіны, кіраўнікамі 5 дзяржаваў (Расея, Беларусь, Казахстан, Кыргыстан і Таджыкістан) была падпісаная Дамова аб стварэньні [[Эўразійская эканамічная супольнасьць|Эўразійскай эканамічнай супольнасьці]]. У Дамове закладзеная канцэпцыя цеснага і эфэктыўнага гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва для дасягненьня мэтаў і задачаў, вызначаных Дамовай аб мытным зьвязе і Адзінай эканамічнай прасторы. Казахстан таксама стаў ініцыятарам (Алматы, 2002) рэгулярных самітаў СУДМА — Нарады па ўзаемадзеяньні і мерах даверу ў Азіі, удзельнікамі якіх стала ўжо 17 азіяцкіх краінаў, уключаючы Індыю і Пакістан, Ізраіль і Палестыну. З 1992 году Казахстан зьяўляецца чальцом Арганізацыі па бясьпецы і супрацоўніцтве ў Эўропе ([[АБСЭ]]) і нядаўна дамогся права ў 2010 годзе старшыняваць у гэтай уплывовай міжнароднай арганізацыі. 19 верасьня 2004 адбыліся выбары ў ніжнюю палату заканадаўчага органа Казахстана [[Мажыліс Парлямэнту Казахстану|мажыліс]]. Па дадзеных Цэнтравыбаркаму рэспублікі, у галасаваньні па партыйных сьпісах (па іх разьмяркоўваюцца дзесяць дэпутацкіх мандатаў з 77, астатнія вызначаюцца па выбарах у аднамандатных акругах) з 60,62% галасоў перамагла партыя «Отан» («Айчына»), «ідэйным лідэрам» якой зьяўляецца Нурсултан Назарбаеў. Другое месца заняла ўмерана-апазыцыйная партыя «Ак Жол» («Сьветлы шлях») — 12,04%. Трэцяй стала партыя «Асар», узначаленая дачкой прэзыдэнта [[Дарыга Назарбаева|Дарыгой Назарбаевой]]; чацьвертым — блёк АІСТ(Аграрна-індустрыяльны саюз працаўнікоў), ляяльны прэзыдэнту. Блёк АІСТ, па афіцыйных дадзеных, на 0,07% перавысіў неабходныя для праходжаньня ў парлямэнт 7%. Падзеі ў суседнім Кыргыстане ў пачатку 2005 году выклікалі сур’ёзную занепакоенасьць у казахстанскіх уладаў. Па-першае, Казахстан геаграфічна і этнічна блізкі да Кыргыстану, а па-другое, прэзыдэнцкія выбары ў Казахстане былі прызначаныя на сьнежань 2005 году. Казахстанскай апазыцыі атрымалася аб’яднацца і абраць лідэра. 20 сакавіка 2005 у [[Алматы]] прайшоў усеказахстанскі сход дэмакратычнай грамадзкасьці «За справядлівы Казахстан». Каля 700 прадстаўнікоў усіх асноўных апазыцыйных партыяў і няўрадавых арганізацыяў абралі сваім кіраўніком і адзіным кандыдатам ад апазыцыі на будучых прэзыдэнцкіх выбарах Жармахана Туякбая, былога сьпікера парлямэнта краіны, дасьведчанага функцыянэра, што яшчэ нядаўна быў адным з бліжэйшых паплечнікаў [[Нурсултан Назарбаеў|Нурсултана Назарбаева]]. Казахстанская апазыцыя высоўвала патрабаваньні перагляду вынікаў парлямэнцкіх выбараў, прамых перамоваў з прэзыдэнтам, рэформы сыстэмы выбараў і прысутнасьці назіральнікаў ад [[АБСЭ]] дый, нарэшце, адмовы Нурсултана Назарбаева ад удзелу ў сьнежаньскіх выбарах. Падчас кыргыскіх падзеяў Казахстан зачыніў мяжу, а прэзыдэнт Нурсултан Назарбаеў перанёс заплянаваныя візыты ў Фінляндыю і Расею. 8 студзеня 2007 году прэм’ер-міністар [[Даніял Ахмэтаў]] падаў у адстаўку, адстаўка была прынятая, разам з прэм’ерам аўтаматычна ў адстаўку сышлі чальцы кабінэта міністраў. Урад Ахметава быў шостым па ліку з часу здабыцьця Казахстанам незалежнасьці. Ён прапрацаваў 3,5 году, але ня змог забясьпечыць дывэрсіфікацыю эканомікі і дапусьціў рост інфляцыі. Дасягнуты пры гэтым рост ВУП Казахстана ў асноўным быў зьвязаны з высокімі цэнамі на энэрганосьбіты. 10 студзеня 2007 году прэм’ер-міністрам прызначаны віцэ-прэм’ер [[Карым Масімаў]]. Масімаў атрымаў адукацыю ў КНР і зьяўляецца вядомым адмыслоўцам па Кітаі. Ён быў прэм’ер-міністрам Казахстана да 2012 году і ад 2014 году да 2016 году<ref>{{Спасылка|url=https://tass.ru/encyclopedia/person/masimov-karim-kazhimkanovich|загаловак=Масимов, Карим Кажимканович|выдавец=ТАСС|мова=ru|дата=19 красавіка 2025}}</ref>. Першаму Прэзыдэнту Назарбаеву Н. А., папраўкамі занесенымі ў [[Канстытуцыя Рэспублікі Казахстан|канстытуцыю]] ў сярэдзіне 2007 году была прадстаўленая магчымасьць пераабраньня неабмежаваную колькасьць разоў. 18 жніўня 2007 году прайшлі датэрміновыя выбары ў ніжнюю палату парлямэнта — мажыліс. Па выніках выбараў 7% бар’ер пераадолела, набраўшы больш 80%, толькі адна партыя — Нур-Отан. Апазыцыя выбары не прызнала. Маршалкам парлямэнта стаў былы акім [[Атыраўская вобласьць|Атыраўской вобласьці]] [[Аслан Мусін]]. 2 студзеня 2022 году ў гарадах [[Жанаазен]] і [[Актаў]] [[Мангістаўская вобласьць|Мангістаўскай вобласьці]] месьцічы выйшлі на [[Дэманстрацыя|дэманстрацыі]] праз 2-кратнае павышэньне цаны на паліва з 60 (0,13 $) да 120 [[Казахстанскі тэнгэ|тэнгэ]] (0,27 $) за літар. У наступныя дні вулічныя хваляваньні пашырыліся на Алмату і [[Астана|Астану]]. 5 студзеня прэзыдэнт [[Касым-Жамарт Такаеў]] адправіў урад у адстаўку<ref>{{Навіна|загаловак=Такаеў: за беспарадкамі ў краіне стаяць фінансава матываваныя змоўшчыкі|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/takaeu-za-besparadkami-u-kraine-stajats-finansava-matyvavanyja-zmoushchyki-109055-2022/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=9 студзеня 2022}}</ref>. На 9 студзеня 2022 году ў выніку пратэстаў у Казахстане загінула 164 чалавекі, зь іх 103 — у [[Алма-Ата|Алмаце]], 21 — у [[Кызылардзінская вобласьць|Кызылардзінскай вобласьці]], 10 — у [[Жамбылская вобласьць|Жамбылскай]] і 8 — у [[Алмацінская вобласьць|Алмацінскай]]. Звыш 2200 чалавек атрымалі раненьні і [[Траўма|траўмы]], зь іх каля 1100 у Алмаце. У [[лякарня]]х знаходзілася 719 пацярпелых, зь іх 83 у цяжкім стане<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Казахстане больш за 2,2 тыс. чалавек звярнуліся да медыкаў, 164 загінулі, у тым ліку трое дзяцей|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220109/1641731498-u-kazahstane-bolsh-za-22-tys-chalavek-zvyarnulisya-da-medykau-164-zaginuli|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2022|дата доступу=9 студзеня 2022}}</ref>. У 2022 годзе зьменены адміністрацыйны падзел краіны<ref name="skolko"/>. Шматвектарная вонкавая палітыка краіны працягнутая і ў эканамічнай сфэры, так напрыклад, разам з нафтаправодам КТК (Касьпійскі трубаправодны кансорцыюм) на захад праз Расею, быў пабудаваны нафтаправод ККТ (Казахстанска-кітайскі трубаправод) Кумколь — Алашанькоў на ўсход. Казахстан удзельнічае і ў паўднёвым нафтаправодзе БТД ([[Баку — Тбілісі — Джэйхан]]) у Турэччыну, падтрымоўваным Злучанымі Штатамі Амэрыкі. == Палітычны лад == {{Асноўны артыкул|Урад Казахстану}} Казахстан — канстытуцыйная парлямэнцка-прэзыдэнцкая рэспубліка. [[Прэзыдэнт]] зьяўляецца ачольнікам дзяржавы і вярхоўным галоўнакамандуючым. Ачольнік [[урад]]у — [[прэм'ер-міністар]] Алжас Бакценаў<ref name="belta"/>. === Прэзыдэнт === [[Прэзыдэнт Рэспублікі Казахстан]] абіраецца паўнагадовымі грамадзянамі Казахстана на падставе ўсеагульнага, роўнага, прамога і таемнага галасаваньня. Прэзыдэнт Рэспублікі Казахстан вызначае асноўныя напрамкі ўнутранай ды вонкавай палітыкі<ref>[[:ru:s:Конституция Республики Казахстан#Статья 40|Конституция Республики Казахстан]]</ref>. Тэрмін паўнамоцтваў Прэзыдэнта — 7 гадоў. З 20 сакавіка 2019 году дзейным прэзыдэнтам Рэспублікі Казахстан зьяўляецца [[Касым-Жамарт Такаеў]]. У апошні раз пазачарговыя выбары прэзыдэнта Казахстана адбыліся 20 лістапада 2022 году, перамогу на іх атрымаў Касым-Жамарт Такаеў<ref>{{Спасылка|url=https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1998207-obyavleny-predvaritelnye-itogi-vyborov-prezidenta-v-kazahstane/|загаловак=Токаев победил на выборах президента: ЦИК объявил предварительные итоги|мова=ru|дата публікацыі=21 лістапада 2022|аўтар=Бутенко М., Кривцанова К.|выдавец=NUR.KZ}}</ref>. === Парлямэнт === Парлямэнт Рэспублікі Казахстан складаецца зь дзьвюх палатаў: Сэната і мажыліса, што дзейнічаюць на сталай аснове. Сэнат складаюць дэпутаты, абраныя ў парадку, усталяваным канстытуцыйным законам, па два чалавекі ад кожнай вобласьці, гарадоў рэспубліканскага значэньня і сталіцы Рэспублікі Казахстан (14 абласьцей, 2 гарады). Пятнаццаць дэпутатаў Сэната прызначаюцца Прэзыдэнтам Рэспублікі з улікам неабходнасьці забесьпячэньня прадстаўніцтва ў Сэнаце нацыянальна-культурных і іншых значных інтарэсаў грамадзтва. Мажыліс складаецца з ста сямі дэпутатаў, абіраных у парадку, вызначаным канстытуцыйным законам. Дэпутат Парлямэнта ня можа быць адначасова чальцом абедзьвюх палатаў. Тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў Сэната — шэсьць гадоў, тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў мажыліса — пяць гадоў. 2 лістапада прэзыдэнт Казахстана Нурсултан Назарбаеў нечакана распусьціў дзейсны склад парлямэнта і прызначыў на 3 лістапада першы дзень паседжаньня дэпутатаў трэцяга скліканьня. У адказ адзіны прадстаўнік апазыцыі, які прайшоў у парлямэнт — сустаршыня партыі «Ак жол» Аліхан Баймэнаў — здаў свой дэпутацкі мандат. У сакавіку 2023 году прайшлі выбары ў ніжнюю палату парлямэнта — мажыліс<ref>{{Спасылка|url=https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2023/03/19/967179-partiya-vlasti-pobezhdaet-v-kazahstane|загаловак=Обновленная партия власти побеждает на выборах в Казахстане|выдавец=Ведомости|дата публікацыі=19 сакавіка 2023|мова=ru}}</ref>. == Вонкавая палітыка == Асноўныя замежнапалітычныя партнэры Казахстана — ЗША, ЭЗ, Расея, Кітай, СНД. Казахстан будзе старшыняваць у АБСЭ ў 2010 годзе. Казахстан накіраваў ваенны кантынгент (27 вайскоўцаў інжынэрных аддзелаў<ref>https://web.archive.org/web/20110912165129/http://www.namakon.ru/articles.php?list=1&id=141&p=4</ref>) у Ірак. Прэзыдэнт Н. А. Назарбаеў прыняў стратэгію на ўваходжаньне ў лік самых разьвітых краінаў. === Дачыненьні зь Беларусьсю === 16 верасьня 1992 году ў [[Алматы]] (Казахстан) ўрады Беларусі і Казахстану падпісалі Пратакол «Аб усталяваньні дыпляматычных дачыненьняў»<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Пішчака]].|загаловак=Беларусь і краіны Цэнтральнай Азіі|спасылка=|выданьне=Весьнік Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|тып=часопіс|год=2003|нумар=2 (25)|старонкі=43|issn=}}</ref>. 17 студзеня 1996 году ў Менску (Беларусь) адбылося падпісаньне міждзяржаўнай Дамовы «Аб сяброўстве і супрацы». У 1997 г. урад Беларусі адчыніў сваю амбасаду ў Казахстане. З 8 сьнежня 2012 году між Беларусьсю і Казахстанам дзейнічае шматбаковая [[Пецярбурская дамова аб зоне вольнага гандлю]] ад 18 кастрычніка 2011 году. Яшчэ раней, 6 ліпеня 2010 г. узьнік [[Мытны зьвяз Беларусі, Казахстана і Расеі]]. У 2014 г. двухбаковы гандаль ($966,8 млн), беларускі экспарт у Казахстан ($879,4 млн) і станоўчае сальда Беларусі ў гандлі з Казахстанам ($792 млн) дасягнулі найбольшага памеру. У 2016 г. гандаль скараціўся да $419,1 млн, зь іх $363,7 млн склаў беларускі экспарт. Зь Беларусі пераважна паставілі: малочныя вырабы ($37,5 млн; 10,3%), [[трактар]]ы і седзельныя цягачы ($34,9 млн; 9,6%), [[камбайн]]ы ($22,2 млн; 6,1%), грузавікі ($20,2 млн; 5,6%) і мэблю ($18,3 млн; 5%). Казаскі імпарт у Беларусь вырас да $55,4 млн і пераважна ўлучаў: каменны [[вугаль]] ($15,3 млн; 27,6%), сырую нафту і [[газавы кандэнсат]] ($12,6 млн; 22,7%), легкавыя аўтамабілі ($7,3 млн; 13,2%), нафтапрадукты ($5,2 млн; 9,2%), [[лекі]] ($1,4 млн; 2,5%) і [[Бавоўна|баваўнянае]] валакно ($1,1 млн; 2%). == Геаграфічныя дадзеныя == [[Файл:IMG 9366-Kaindy.jpg|значак|250пкс|Возера [[Каінды]] на паўднёвым усходзе Казахстана. У цэнтры — рэшткі елак [[Picea schrenkiana]].]] === Рэльеф === Вялікую частку тэрыторыі Казахстана займае раўніна, аблямаваная горамі на ўсходзе і паўднёвым усходзе. Горы на мяжы з Кыргыстанам дасягаюць 5000 м над узроўнем мора. На захадзе краіны ляжыць упадзіна [[Паўвостраў Мангышлак#Упадзіна Карагіе|Карагіе]] (Батыр) на [[Мангышлак]]у, разьмешчаная на 132 м ніжэй узроўню мора. Уся паўночная частка Казахстану разьмяшчаецца на [[Заходне-Сыбірская раўніна|Заходне-Сыбірскай раўніне]]. === Карысныя выкапні === На сёньняшні дзень пацьверджаныя запасы [[нафта|нафты]] ў рэспубліцы складаюць каля 30 млрд [[барэль|барэляў]], або 4 млрд тонаў нафты. Прагнозныя запасы нафты толькі па радовішчах, разьмешчаных у казахстанскім сэктары Касьпійскага мора, складаюць больш 124,3 млрд барэляў, або 17 млрд тонаў. У Казахстане знаходзяцца багатыя радовішчы рудаў розных мэталаў — [[сьвінец|сьвінцу]], [[цынк]]а, [[хром]]а, [[золата]], [[вісмут]]а, [[медзь|медзі]], [[малібдэн]]а, [[алюміній|алюмінія]], [[жалеза]], [[марганец|марганца]] рэдказямельных элемэнтаў і немэталічных карысных выкапняў — [[вугаль|вугля]], [[фасфарыты|фасфарытаў]] і інш. === Уран === Выведаныя запасы [[уран (хімічны элемэнт)|ўранавых]] радовішчаў Казахстану складаюць 1,69 млн тон, што складае 21% ад сусьветных запасаў (2-е месца ў сьвеце па стане на 2005 год). Уранавым бізнэсам у краіне займаецца створаная ў 1997 годзе дзяржаўная кампанія «Казатомпром». У 2005 годзе па аб’ёме здабычы ўрана кампанія заняла 3-е месца ў сьвеце (пасьля канадзкай «Cameco» і францускай «Cogema»). === Клімат === Клімат у краіне [[рэзка кантынэнтальны клімат|рэзка кантынэнтальны]]. Сярэдняя тэмпэратура [[студзень|студзеня]] — ад −19&nbsp;°C да −4&nbsp;°C, сярэдняя тэмпэратура [[ліпень|ліпеня]] — ад +19&nbsp;°C да +26&nbsp;°C. Улетку тэмпэратура можа дасягаць +49&nbsp;°C, а ўзімку −50&nbsp;°C. === Унутраныя воды === Найбуйнейшыя рэкі краіны: [[Урал (рака)|Урал]] і [[Эмба]], якія ўпадаюць у [[Касьпійскае мора]]; [[Сырдар'я]], што ўпадае ў [[Аральскае мора]]; [[Або]], якая ўпадае ў [[Балхаш (возера)|Балхаш]]; [[Табол]], [[Іртыш]], [[Ішым]] цякуць на поўнач і ўпадаюць у [[Паўночны Ледавіты акіян]]. === Глебы і расьліннасьць === Глебы [[чарназем]]ныя, [[каштанавыя глебы|каштанавыя]], [[бурыя глебы|бурыя]], [[шэразём]]ы, [[карычневыя глебы|карычневыя]]. Па характары расьліннасьці раўнінная частка Казахстана дзеліцца на тры зоны: [[стэп]]авую ([[кавыль]], [[ціпчак]], [[цімафееўка]]), [[паўпустыня|паўпустынную]] ([[палын]], [[тырсік]]) і [[пустэльня|пустынную]] (засухаўстойлівыя хмызьнякі). [[Лес|Лясы]] займаюць каля 3% плошчы Казахстану і знаходзяцца ў паўночных лесастэпавых і ў паўднёвых горных частках краіны. === Жывёльны мір === Характэрныя прадстаўнікі фаўны: [[вярблюд]], [[сайгак]], [[байбак]], [[хамяк]], [[полеўка]], [[сурок]], [[заяц]], [[джэйран]], [[архар]]. У лясах водзіцца [[вавёрка]], [[расамаха]], [[рысь]], [[сьнежны барс]], [[буры мядзведзь]], [[алень]], стэпавыя ваўкі. == Адміністрацыйны падзел == {{Асноўны артыкул|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Казахстану}} Казахстан падзяляецца на 17 абласьцей<ref name="skolko">{{Спасылка|url=https://www.nur.kz/politics/kazakhstan/1718527-skolko-oblastej-v-kazahstane/|загаловак=Сколько областей в Казахстане: факты и история|мова=ru|дата публікацыі=20 лютага 2023|выдавец=NUR.KZ}}</ref>. {| class="wikitable" |- ! <font color=#55797B> №||Рэгіён||Адміністрацыйны цэнтар|| плошча || насельніцтва (2022)<ref name="skolko"/>, чал. |- | <font color=#55797B> 1||[[Карагандзінская вобласьць]]||[[Караганда]]|| 239 045 км²|| 1&nbsp;134&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 2||[[Усходне-Казахстанская вобласьць]]||[[Усьць-Каменагорск]]|| 97&nbsp;800 км²|| 730&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 3||[[Алмацінская вобласьць]]||[[Канаеў]]|| 105&nbsp;263 км²|| 1&nbsp;506&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 4||[[Жамбылская вобласьць]]||[[Тараз]]|| 144&nbsp;000 км² || 1&nbsp;271&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 5||Туркестанская вобласьць||Туркестан|| 118&nbsp;280 км²|| 2&nbsp;116&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 6||[[Кызылардзінская вобласьць]]||[[Кызыларда]]|| 226&nbsp;000 км² || 833&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 7||[[Акцюбінская вобласьць]]||[[Актабе]]|| 300&nbsp;600 км² || 928&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 8||[[Кастанайская вобласьць]]||[[Кастанай]]|| 196&nbsp;000 км² || 832&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 9||[[Паўночна-Казахстанская вобласьць]]||[[Петрапаўл]]|| 124&nbsp;755 км² ||534&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 10||[[Акмалінская вобласьць]]|| [[Какшатаў]]|| 121&nbsp;400 км² || 835&nbsp;700 |- | <font color=#55797B> 11||[[Паўладарская вобласьць]]||[[Паўладар]]|| 124&nbsp;800 км² || 754&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 12||[[Заходне-Казахстанская вобласьць]]||[[Уральск]]|| 151&nbsp;300 км² || 688&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 13||[[Атыраўская вобласьць]]||[[Атыраў]]|| 118&nbsp;600 км² || 693&nbsp;000 |- | <font color=#55797B> 14||[[Мангістаўская вобласьць]]||[[Актаў]]|| 165&nbsp;642 км² ||{{лік|766000}} |- | <font color=#55797B> 15||вобласьць Абай||[[Семей]]||{{лік|185500}} км²||{{лік|610000}} |- | <font color=#55797B> 16||вобласьць Жэтысу||[[Талдыкарган]]||{{лік|144264}} км²||{{лік|698000}} |- | <font color=#55797B> 17||вобласьць Улытаў||[[Жэзказган]]||{{лік|221000}} км²||{{лік|188936}} |- | <font color=#55797B> 18||Астана — горад рэспубліканскага значэньня (сталіца)||[[Астана]]|| 797 км² ||{{лік|1354000}} |- | <font color=#55797B> 19||Алматы — горад рэспубліканскага значэньня||[[Алматы]]|| каля 300 км² ||{{лік|2161000}} |- | <font color=#55797B> 20||[[Шымкент]] — горад рэспубліканскага значэньня|| ||1163||{{лік|1191000}} |} <nowiki>*</nowiki> горад Байканыр — горад рэспубліканскага значэньня, знаходзіцца разам з касмадромам [[Байканур (касмадром)|Байканур]] у арэндзе [[Расея|Расеі]] да 2050 году. [[Файл:Kazakhstan 1-st level divisions (ver. 2022).png|значак|350пкс|Мапа Казахстану]] == Эканоміка == [[Файл:Modern Almaty.jpg|значак|250пкс|Сучасны [[Алматы]]]] З сацыяльна-эканамічнага гледзішча Казахстан зьяўляецца найбольш разьвітой краінай у Сярэдняй Азіі. У Казахстане разьвітая [[горназдабыўная прамысловасьць]]. Актыўна здабываюцца [[вуглі]], [[нафта]], [[прыродны газ]], [[жалезная руда|жалезныя руды]], [[медная руда|медныя руды]], сьвінцова-цынкавыя руды, нікелевые руды, [[баксіт]]ы і іншыя [[карысныя выкапні]]. У 2003 у Казахстане было здабыта 51,4 млн тонаў нафты, у 2004 — 59,17 млн тонаў, у 2005 — 61,4 млн тонаў. У 2010 г. [[нафтаздабыча]] склала звыш 80 млн [[тона]]ў<ref>{{Артыкул|аўтар=Зоя Варанцова.|загаловак=Не назіраньнем адзіным|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=71667|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=30 сьнежня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-12-30 255 (26863)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/71668/30sne-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. Асноўнай крыніцай прыбыткаў зьяўляюцца даходы ад экспарту нафты і нафтапрадуктаў. У Казахстане знаходзяцца багатыя радовішчы нафты. З 2008 году значная частка сыравіннай гаспадаркі кіруецца праз Фонд нацыянальнага дабрабыту «[[Самурык-Казына]]». Асноўныя галіны прамысловасьці: каляровая і чорная [[мэталюргія]], хімічная, машынабудаваньне, лёгкая, харчовая. Разьвітыя таксама нафтаперапрацоўка і вытворчасьць будматэрыялаў. Пасевы збожжавых, галоўным чынам цьвёрдыя гатункі [[пшаніца|пшаніцы]]. Вырошчваюцца таксама кармавыя і тэхнічныя культуры: [[сланечнік]], [[бавоўнік]], [[лён-кудраш]]. Існуе таксама садоўніцтва, вінаградзтва, бахчагадоўля. Жывёлагадоўля прадстаўленая мяса-ваўнянай авечкагадоўляй, мясной і мяса-малочнай [[жывёлагадоўля]]й. Разводзяць таксама [[карова]]ў [[кулан]]аў, [[вярблюд]]аў і [[конь|коней]]. Буйныя [[курорт]]ы: [[Бурабай|Баравое]], [[Алма-Арасан]], [[Сарыагач]]. У 2006 таваразварот паміж Расеяй і Казахстанам склаў $17,9 млрд. У 2005 — $9,7 млрд, у 2004 — $8,1 млрд, у 2002 — $4,3 млрд. З 1 ліпеня 2007 увесь прыбытак па сыравінных галінах (у тым ліку і па рэалізацыі нафты) накіроўваецца ў Нацыянальны фонд. Такім чынам, бюджэт, што знаходзіцца ў распараджэньні ўраду, фармуецца бяз «нафтавых грошай». У пачатку лістапада 2006 на паседжаньні ніжняй і верхняй палатаў парлямэнта Казахстана быў ухвалены [[бюджэт]] краіны на 2007. Прыбытковая частка бюджэту, як чакаецца, складзе 16,7% ВУП ($15,5 млрд), выдаткі — 17,8% ВУП ($16,53 млрд), дэфіцыт — 1,1% ВУП ($1,04 млрд). Мяркуецца, што ВУП Казахстана ў 2007 году вырасьце на 8,6% у параўнаньні з 2006. Нацыянальная валюта ў Казахстане — [[казахстанскі тэнгэ]], якую выпускае [[Нацыянальны банк Казахстану]]. Увосені 2006 году былі выпушчаныя тэнгэ новага ўзору. == Насельніцтва == [[Файл:Kazakhstan demography.png|значак|250пкс|Дэмаграфічная крывая Казахстана]] Кампанія па [[калектывізацыя|калектывізацыі]] ў 30-х гадах выклікала жорсткі [[Голад у Казахстане ў 1932—1933 гадах|голад]]. Частка казахаў сышла з статкамі ў [[Кітай]] і суседнія сярэднеазіяцкія краіны. У 1931—1934 гадох ад голаду і хваробаў загінула каля паўтара мільёну чалавек, што складала больш 40% этнаса. Казахстан быў адзінай рэспублікай на тэрыторыі былога [[СССР]], у якой карэннае насельніцтва складала меншасьць; такое становішча пачало складацца ў 1930-я гады ня толькі ў выніку вялікіх стратаў насельніцтва, але і высяленьня зь іншых рэгіёнаў СССР на тэрыторыю Казахстану сотняў тысячаў людзей па сацыяльных або нацыянальных прыкметах, а таксама арганізацыя канцлягераў для ахвяраў бальшавіцкага тэрору 1930-х і 1940-х гадоў XX ст. У пэрыяд з 1935 да 1940 мелі месца пастаянныя дэпартацыі палякаў з Заходняй Украіны, Беларусі і Летувы (каля 120 тысячаў чалавек). У гады II Сусьветнай вайны ў Казахстан былі гвалтоўна пераселеныя з Паволжа [[немцы]], з [[Каўказ]]а [[чачэнцы]], [[інгушы]] і іншыя народы, а ў 1950—1960 гадах у зьвязку з засваеньнем [[цаліна|цаліны]] сюды пераехала больш мільёна жыхароў Расеі, Украіны, Беларусі. У выніку ўдзельная вага казахаў, што складала ў 1926 годзе 57,1% ад усяго насельніцтва рэспублікі, зьнізілася ў 1939 да 38%, а ў 1959 годзе не перавышала 30%. Толькі ў апошнія гады ўдзельная вага казахаў дасягнула 50% адзнакі. Колькасьць насельніцтва краіны на 1 студзеня 2007 г. па бягучых дадзеных склала 15 млн 395 тыс. чалавек. Сярэдняя шчыльнасьць насельніцтва меней 6 чалавек на км². У 1970 у Казахстане пражывала 13 млн чал., у тым ліку 4,2 млн складалі казахі і 5,5 млн — расейцы. У 1979 з 14,7 млн жыхароў казахаў налічвалася 5,3 млн, а расейцаў — 5,99 млн чалавек. Па перапісе 1989, з 16,2 млн чалавек казахі складалі 6,5 млн, расейцы — 6 млн. Па апошнім перапісе, праведзеным у Казахстане ў 1999, насельніцтва паменшылася да 14,95 млн чалавек, зь якіх казахі складалі амаль 8 млн чалавек, расейцы — каля 4,5 млн чалавек<ref>[https://wayback.archive-it.org/all/20070630174639/http://www.ecsocman.edu.ru/images/pubs/2005/06/13/0000213102/010Alekseenko.pdf Александр Николаевич Алексеенко, «Республика в зеркале переписей населения»] «Социологические исследования». 2001. № 12. c. 58-62.</ref>. На 2024 г. колькасьць насельніцтва склала 20 млн чалавек, [[расейцы|расейцаў]] — 20%. На долю іншых этнасаў і этнічных групаў прыходзіцца 15,2% насельніцтва краіны. Доля неказаскага насельніцтва краіны няўхільна скарачаецца з моманту абвяшчэньня незалежнасьці. Сыход неказаскага насельніцтва тлумачыцца некаторымі (перш за ўсё расейскімі) назіральнікамі ўшчамленьнем правоў нятытульных нацыяў і прывілеяваным становішчам казаскай нацыі. У наступнай табліцы паказаная колькасьць усіх нацыянальнасьцяў, якія налічвалі ня менш за 15 тыс. чалавек, па стане на 1989, 1999, і 2006 гг. {| class="wikitable" |-- !Этнас||Попіс 1989 || Попіс 1999 || Ацэнка 2006 |-- |Усё насельніцтва || 16&nbsp;199,2 || 14&nbsp;953,1 || 15&nbsp;301,4 |-- |[[казахі]]||6&nbsp;496,9 || 7&nbsp;985,0 || 9&nbsp;008,0 |-- |[[расейцы]]|| 6&nbsp;062,0 || 4&nbsp;479,6 || 3&nbsp;962,1 |-- |[[украінцы]]||875,7 || 547,1|| 444,7 |-- |[[узбэкі]]|| 331,0||370,7 || 433,5 |-- |[[уйгуры]]|| 181,5|| 210,4|| 231,4 |-- |[[татары]]|| 320,7 || 249,0|| 229,1 |-- |[[немцы]]|| 946,9 ||353,4 || 222,5 |-- | [[беларусы]] || 177,9 || 111,9 || ? |-- | [[карэйцы]] || 100,7 || 99,7 || ? |-- | [[азэрбайджанцы]] || 89,0 || 78,3 || ? |-- | [[туркі]] || 49,5 || 75,9 || ? |-- | [[палякі]] || 59,4 || 47,3 || ? |-- | [[дунгане]] || 30,0 || 36,9 || ? |-- | [[курды]] || 25,4 || 32,8 || ? |-- | [[чачэнцы]] || 49,1 || 31,8 || ? |-- | [[таджыкі]] || 25,3 || 25,7 || ? |-- | [[башкіры]] || 40,9 || 23,2 || ? |-- | [[малдаване]] || 32,4 || 19,5 || ? |-- | [[інгушы]] || 19,5 || 16,9 || ? |-- | [[мардва]] || 29,2 || 16,1 || ? |-- | іншыя народы || 256,3 || 142,0 || ? |-- |} {| class="wikitable" cellpadding=2 |+ '''Нацыянальны склад Казахстана, % ад усяго насельніцтва <br>(1 студзеня 2007)''' <ref>[http://demoscope.ru/weekly/2007/0285/panorm01.php#2 Агенцтва Рэспублікі Казахстан па статыстыцы]</ref> |- ! Народы !! Колькасьць, тысячаў!! % |- | [[Казахі]] | align="right" | | align="right" |59,2 |- | [[Расейцы]] | align="right" | | align="right" |25,6 |- | [[Украінцы]] | align="right" | | align="right" |2,9 |- | [[Узбэкі]] | align="right" | | align="right" |2,9 |- | [[Уйгуры]] | align="right" | | align="right" |1,5 |- | [[Татары]] | align="right" | | align="right" |1,5 |- | [[Немцы]] | align="right" | | align="right" |1,4 |- | Іншыя | align="right" | | align="right" |5,0 |- | Агулам | align="right" | | align="right" |100,0 |} === Казаскія імёны === Пасьля здабыцьця Казахстанам незалежнасьці ў 1991 году, у краіне быў прыняты закон, што дазволіў грамадзянам казаскай нацыянальнасьці зьмяняць свае імёны на казаскі капыл. Адзіныя правілы цяпер распрацоўваюцца адмысловай групай<ref>https://web.archive.org/web/20070929224233/http://www.era-tv.kz/news.asp?nid=3915</ref>, але ўжо цяпер ёсьць агульная тэндэнцыя, якая палягае ў «адсяканьні» расейскіх канчаткаў -аў і -еў у прозьвішчах і замене расейскіх канчаткаў імёнаў па бацьку -овіч і -аўна на казаскія -?лы і -?ызы адпаведна. Акрамя гэтага назіраецца тэндэнцыя замены канчатку -аў і -еў на тэгі (тэгі, літаральна азначае «з роду»). == Спорт == Самы папулярны від спорту ў Казахстане — футбол. Цяперашнім чэмпіёнам краіны па футболе зьяўляецца «[[Актобэ (футбольны клюб)|Актобэ]]» з аднайменнага места. Таксама на добрым узроўні разьвіты хакей. Хакейная школа Ўсьць-Каменагорску выхавала не адно пакаленьне вядомых усяму сьвету хакеістаў, сярод якіх неаднаразовы чэмпіён СССР, сьвету і Эўропы, удзельнік першай сэрыі гульняў СССР — Канада Яўген Паладзеў, алімпійскі чэмпіён [[Барыс Аляксандраў]], чэмпіён сьвету Юры Лявонаў, зь цяперашніх [[Яўген Набокаў]] (брамнік «[[Сан-Хасэ Шаркс]]» (НХЛ), зборнай Расеі на Алімпіядзе ў Турыне), [[Дзьмітры Патцольд]] (брамнік «Сан-Хасэ Шаркс» (НХЛ), зборнай Нямеччыны на чэмпіянаце сьвету — 2007), [[Мікалай Антропаў]] («[[Таронта Мэйпл Ліфс]]» (НХЛ)), Яўген і Аляксандар Карашковы і шматлікія іншыя. == Архітэктурныя помнікі і будынкі == * [[Маўзалей Хаджы Ахмэда Ясаві]] ў горадзе [[Туркестан (горад)|Туркестан]] — абвешчаны [[ЮНЭСКА]] [[Сусьветная спадчына|Сусьветнай спадчынай]]. * Сьвята-Ўзьнясенскі катэдральны сабор, помнік драўлянага дойлідзтва XIX стагодзьдзя ў [[Алматы]]. * [[Манумэнт незалежнасьці Казахстану|Манумэнт Незалежнасьці]] у м. Алматы * Спартовы комплекс [[Медэо]] * [[Казахстан (гасьцініца)|Гасьцініца Казахстан]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == === Дзяржаўныя органы === * [http://www.akorda.kz/ Сайт Прэзыдэнта Казахстану] * [https://web.archive.org/web/20110225210557/http://www.parlam.kz/ Сайт Парлямэнта Казахстану] * [http://www.supcourt.kz/ Сайт Вярхоўнага суду Казахстану] * [http://e.gov.kz/ Партал электроннага ўраду] === Агульная інфармацыя === * [http://www.newsfactory.kz Навіны рэгіёнаў Казахстану на расейскай мове — «Фабрыка Навін»] * [http://www.massagan.com Партал на казаскай мове — «Массаган.ком»] * [https://web.archive.org/web/20080914224725/http://www.unesco.kz/heritagenet/kz/content/history/history_ru.htm Гісторыя Казахстану на сайце ЮНЭСКА] * [http://www.zoo.kz Сайт аб жывёлах Казахстану] * [https://web.archive.org/web/20080801034741/http://anarh.ucoz.kz/ Контркультура Казахстану] * [http://www.sports.kz/ Аб казахстанскім спорце] * [http://www.sports.kz/index.php?mod=federations Казахстанскія спартовыя Фэдэрацыі] {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Казахстану}} {{Краіны Азіі}} {{Краіны Эўропы}} {{АБСЭ}} {{Цюрскія краіны}} n7js3f4eky9ds6fmqaa73m54lhy7zfa Савецкі Зьвяз 0 12673 2619244 55430 2025-06-08T23:27:01Z Xqbot 4798 Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] 2619244 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] ckfhg7tnann8ea6h6ixgbmlo6mkl763 Дуброўна 0 15009 2619256 2616444 2025-06-09T01:10:00Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619256 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дуброўна |Лацінка = Dubroŭna |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Дуброўна |Герб = Coat of Arms of Dubroŭna, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Dubroŭna, Belarus.svg{{!}}border |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = 1925 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]] |Раён = [[Дубровенскі раён|Дубровенскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 7079 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 211040 |СААТА = |Выява = Dubroŭna Klaštar.JPG |Апісаньне выявы = Панарама места |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 34 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 41 |Даўгата сэкундаў = 25 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт =http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ }} '''Дубро́ўна''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Дняпро|Дняпры]] пры ўтоку ў яго [[Задубровенка|Задубровенкі]] і [[Сьвінка (Дубровенскі раён)|Сьвінкі]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Дубровенскі раён|Дубровенскага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 7079 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 107 км на паўднёвы ўсход ад [[Віцебск]]у, за 8 км ад чыгуначнай станцыі Асінаўка (лінія [[Ворша]] — [[Смаленск]]). Аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Ворша]]й, [[Горкі|Горкамі]], [[Асінторф]]ам. Дуброўна — даўняе [[мястэчка]] [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]), колішняя сталіца [[Дубровенскае графства|графства]], старажытны [[Дубровенскі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>{{Літаратура/Замкі і людзі|к}} С. 90.</ref>. Да нашага часу тут захаваліся [[барока]]вы [[Кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|кляштар бэрнардынаў]] і [[Клясыцызм|клясыцыстычная]] [[Царква Сьвятой Тройцы (Дуброўна)|царква Сьвятой Тройцы]], помнікі архітэктуры пачатку XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся касьцёл пры кляштары бэрнардынаў і палац Любамірскіх, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў, [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваныя савецкімі ўладамі]]. == Назва == [[Файл:Dubroŭna. Дуброўна (G. Mercator, 1619).jpg|170px|значак|зьлева|Дуброўна, з мапы 1619 г.]] У аснове [[тапонім]]у Дуброўна паняцьце, якое пазначае тып лесу — дубовы лес, [[дуброва (лес)|дуброва]]<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 112.</ref>. [[Файл:Dubroŭna. Дуброўна (G. Mercator, 1621).jpg|170px|значак|зьлева|Дуброўна, з мапы 1621 г.]] Варыянт [[Лацінскі альфабэт|лацінскага]] напісаньня назвы места на мапах 1595<ref>[[:Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (G. Mercator, 1595).jpg|Мапа Вялікага Княства Літоўскага 1595 году]]</ref>, 1619, 1621, 1630<ref>[[:Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (P. Kaerius, 1630).jpg|Мапа Вялікага Княства Літоўскага 1630 году]]</ref>, 1661<ref>[[:Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (P. Kaerius, 1661).jpg|Мапа Вялікага Княства Літоўскага 1661 году]]</ref> і 1700<ref>[[:Файл:Carte des Estats de Suede, de Dannemarq, et de Pologne; sur la Mer Baltique.jpg|Мапа Рэчы Паспалітай 1700 году]]</ref> гадоў — ''Dubrouna''. == Гісторыя == [[Файл:Dubroŭna, Aršanskaja. Дуброўна, Аршанская (XVIII).jpg|значак|[[Кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|Кляштар бэрнардынаў]], XVIII ст.]] {{Асноўны артыкул|Гісторыя Дуброўна}} === Вялікае Княства Літоўскае === Датаваньне першага пісьмовага ўпаміну пра Дуброўна няпэўнае. Пад 1392 або 1393 годам у [[Мэтрыка Вялікага Княства Літоўскага|Мэтрыцы Вялікага Княства Літоўскага]] ўпамінаецца «''зямля пустая Дубровенская''», якую князь [[Дзьмітры Сямёнавіч]] запісаў княгіні Соф’і і яе дзецям. Аднак сучасныя дасьледнікі мяркуюць, што ў дакумэнце ідзе гаворка пра іншае «Дуброўна» або адбылося няслушнае датаваньне падзеі<ref name="pam">{{Літаратура/Памяць/Дубровенскі раён|1к}}</ref>. У канцы XV ст. неаднаразова ўпамінаецца воласьць «''Дубровенскі шлях''». Расейскі гісторык М. Любаўскі лічыў, што цэнтрам гэтай воласьці была вёска Дубровенка (цяпер не існуе) на захадзе [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленшчыны]], аднак цалкам магчыма, што воласьць сьпярша мела сваім цэнтрам Дуброўна, ад якога і атрымала назву<ref name="pam"/>. Пагатоў, да гэтага часу тут ужо збудавалі [[Дубровенскі замак|замак]]. Першы дакладны пісьмовы ўпамін пра Дуброўна як «[[замак|горад]]» у значэньні ўмацаванага паселішча<ref name="pam"/> датуецца 1514 годам. З пачатку [[16 стагодзьдзе|XVІ ст.]] яно стала цэнтрам воласьці на мяжы [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага]] і [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскага]] ваяводзтваў<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Дуброўна // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 608.</ref>. Пазьней тут утварылася [[Дубровенскае графства]]. У розныя часы маёнтак знаходзіўся ў валоданьні [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]], [[Глябовічы|Глябовічаў]], [[Сапегі|Сапегаў]], [[Любамірскія|Любамірскіх]] ды іншых. У 1535, 1536 і 1564 гадох Дуброўна пацярпела ад набегаў [[Маскоўская дзяржава|маскоўскіх захопнікаў]]. У 1630 годзе [[Мікалай Глябовіч]] заснаваў у мястэчку касьцёл і кляштар бэрнардынаў. Захаваліся сьведчаньні азначэньня жыхароў Дуброўна і ваколіцаў [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]: «''…привез из Дубровны дубровленин литвин Максимка Хохлик…''» (1609 год)<ref>Акты исторические, собранные и изданные Археографической комиссией. Т. 2. — СПб., 1841. [https://books.google.by/books?id=cVFfAAAAcAAJ&pg=PA292&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A+%D0%B8%D0%B7%D1%8A+%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%B0&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj59_vm-aj6AhVKDewKHbimAS0Q6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A%20%D0%B4%D1%83%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8B&f=false С. 172].</ref>, «''Кондратьев Левка… литвин… Дубровского повета''» (1635 год)<ref>Служилые люди Сибири конца XVI – начала XVIII века. — М.; СПб., 2020. [https://books.google.by/books?id=F7tYEAAAQBAJ&pg=PA428&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A+%D0%B4%D1%83%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiiq6q6_Kr6AhUSPOwKHTFXA1wQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A%20%D0%B4%D1%83%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0&f=false С. 428].</ref>, «''…[Федька Оксенов] в роспросе сказался: родом литвин{{Заўвага|Ранейшыя сьведчаньні ўжываньня канструкцыі «''родам [[Ліцьвіны|ліцьвін (літоўка)]]''»: «''сіи [[Андрэй (япіскап цьвярскі)|Андрѣи]] бяше родомъ Литвинъ, сынъ [[Гердзень (імя)|Ерденевъ]], Литовскаго князя''»<ref>Троицкая летопись. Реконструкция текста. Изд. М. Д. Присёлков. — М. — Л., 1950. С. 344—345.</ref> ([[Траецкі летапіс]] пад 1289 годам); «''литвин родом''» ([[Жыціе|жывот]] [[Даўмонт Пскоўскі|Даўмонта Пскоўскага]] першай трэці XIV стагодзьдзя<ref>Лосева О. В. Жития русских святых в составе древнерусских Прологов XII — первой трети XV веков. — М., 2009. [https://books.google.by/books?id=9abSAAAAQBAJ&pg=PA200&dq=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A+%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjchJnemq78AhWNiP0HHWRNCiA4KBDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A%20%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D1%8A%22&f=false С. 199—201].</ref>); «''родом литовка, а прозвище ей бысть литовское Августа''» пра дачку вялікага князя літоўскага [[Гедзімін]]а ([[Ніканаўскі летапіс]] 1526—1530 гадоў, адкуль перайшло ў [[Ліцавы летапісны звод]] 1568—1576 гадоў)}}, [[Беларусцы|белорусец]], Дубровенского повету''» (1645 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 191.</ref>. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) па працяглай аблозе ў чэрвені — кастрычніку 1654 году Дуброўна занялі маскоўскія войскі, якія спалілі замак і вывезьлі мясцовых жыхароў у [[Смаленск]]<ref name="pam"/>. У 1664 годзе напярэдадні адступленьня [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія акупанты]] зноў вывезьлі зь мястэчка і ваколіцаў вялікую колькасьць мяшчанаў і сялянаў з жонкамі і дзецьмі. За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] (1700—1721) у 1708 годзе загоны казакаў і калмыкаў на чале з расейскім капітанам Салаўёвым спалілі Дуброўна. У 1732 годзе [[Юры Станіслаў Сапега]] атрымаў дазвол на правядзеньне ў мястэчку кірмашу на дзень Сьвятога Ільлі. У 1750 годзе тут заснавалі суконную мануфактуру. <gallery caption="Старая графіка Дуброўна" class="center" widths="150" heights="150"> Dubroŭna. Дуброўна (M. Ivanov, 1784) (2).jpg|Панарама. М. Іваноў, 1784 г. Dubroŭna, Dniapro. Дуброўна, Дняпро (M. Ivanov, 1784).jpg|Дняпро. М. Іваноў, 1784 г. Dubrovienski zamak. Дубровенскі замак (M. Ivanov, 1784).jpg|[[Дубровенскі замак|Замак]]. М. Іваноў, 1784 г. Dubroŭna. Дуброўна (Lauvergne, 1840) (2).jpg|Аршанская вуліца. {{nowrap|Б. Лявэрнь}}, 1840 г. </gallery> === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Дуброўна апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], цэнтар павету ў [[Аршанская правінцыя|Аршанскай правінцыі]];<ref>{{Артыкул| аўтар = | загаловак =14.014.— Іюля 22 (1773). Высочайше утвержденный докладъ Сената. — О раздѣленіи Бѣлорусскихъ Губерній на уѣзды и об учрежденіи въ оныхъ уѣздахъ Коммисарствъ.| спасылка =http://elib.shpl.ru/ru/nodes/197-t-19-1770-1774-1830#mode/inspect/page/802/zoom/7| мова = ru| выданьне =Полное Собраніе Законовъ Россійской Имперіи, съ 1649. Собраніе первое | тып = | месца =Спб. | выдавецтва =Тип. II Отд-нія собств. Е. И. В. канцеляріи | год =1830 | том =19 (1770—1774)| нумар = | старонкі =827—833. (№ 14042) }}</ref> з 1777 году ў [[Аршанскі павет (Расейская імпэрыя)|Аршанскім павеце]] [[Магілёўскае намесьніцтва|Магілёўскага намесьніцтва]], пазьней [[Магілёўская губэрня|губэрні]]. На 1780 год у мястэчку дзеялі чатыры царквы і адзін касьцёл, працавала паштовая станцыя, штогод праводзілася 3 кірмашы<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Топографическия примечании на знатнейшия места путешествия Ея Императорскаго Величества в Белорусския наместничества. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =СПб. |выдавецтва =Импер. акад. наукъ |год =1780 |том = |старонкі =82|старонак =134 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. У 1783 годзе ў Дуброўне пачала працаваць [[Беражаны (Віцебская вобласьць)|гадзіньнікавая фабрыка]], першая ў Расейскай імпэрыі. У 1785 годзе пры кляштары піяраў (адкрыўся замест бэрнардынскага ў 1774 годзе) пачаў дзеяць калегіюм. У 1788 годзе [[Іван Староў]] на заказ [[Рыгор Пацёмкін|Рыгора Пацёмкіна]] распрацаваў праекты: сядзібнага будынку, гасьцінага двара, перабудовы царквы<ref name="Белехов">{{кніга|аўтар= Белехов Н., Петров А.|загаловак= Иван Старов: Материалы к изучению творчества|месца=Москва|выдавецтва=Академия Архитектуры|год=1950|том= |старонак=552|старонкі=21, 116, 163, 169, 172|Наклад= 5000}}</ref>. Улетку 1789 году садовы майстар-практык і мастак-праектоўнік апошняй чвэрці XVIII стагодзьдзя, [[Ўільям Гульд]] аб’ехаў маёнткі Пацёмкіна ў [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губерні]] і склаў праект парку ў Дуброўне<ref name="Белехов" />. У 1809 годзе Ф. К. Любамірскі збудаваў тут новы касьцёл. На 1860 год у Дуброўне быў 1001 дом (зь іх мураваных — 3), дзеяла 6 цэркваў (зь іх 3 мураваныя), мураваныя касьцёл і каталіцкая капліца, драўляная сынагога і 13 юдэйскіх малітоўных школаў. На паштовай станцыі прыймалася і выдавалася розная карэспандэнцыя. Існавала вольная аптэка. У мястэчку знаходзілася кватэра прыстава 2-га стану і конны этап. 3 навучальных установаў дзеялі скарбовая жыдоўская вучэльня 1-га разраду і [[Русіфікацыя Беларусі|расейская]] сельская вучэльня пры Мікольскай царкве. Працавалі 3 прамысловыя прадпрыемствы, 4 талесныя фабрыкі, 4 піваварні, 2 вадзяныя млыны. Кірмашы праводзіліся ў нядзелю, сераду і пятніцу. Цераз раку Дняпро хадзіў паром. На 1861 год Дуброўна была цэнтрам воласьці Горацкага павету [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]], уласнасьць [[Любамірскія|Любамірскіх]]. У 1870 годзе ў мястэчку пачала працаваць кумыса-лекавальная ўстанова. На 1909 год у Дуброўне было 869 жылых дамоў, зь якіх 10 мураваных, працавалі 5 млыноў. У пачатку XX ст. у мястэчку пачала працаваць ткацкая фабрыка. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Дуброўна абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яно ўвайшло ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Дуброўна вярнулі [[БССР]], дзе яно стала цэнтрам раёну (у 1962—1965 гадох уваходзіла ў склад [[Аршанскі раён|Аршанскага раёну]]). У 1925 годзе Дуброўна атрымала статус [[места]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 16 ліпеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 28 лютага 2011 году афіцыйна зацьвердзілі сьцяг места<ref>[https://web.archive.org/web/20160304072908/http://www.pravo.by/pdf/2011-28/2011-28(006-033).pdf Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных единиц Витебской области. Указ Президента Республики Беларусь от 28.02.2011 г. № 86]{{Ref-ru}}</ref>. <gallery caption="Места на старых здымках" widths="150" heights="150" class="center"> Dubroŭna, Dniapro. Дуброўна, Дняпро (1901-18).jpg|Панарама, да 1918 г. Dubroŭna, Lubamirski. Дуброўна, Любамірскі (1920-39).jpg|Палац Любамірскіх, {{nowrap|да 1941 г.}} Dubroŭna, Lipki. Дуброўна, Ліпкі (1901-18).jpg|Парк Ліпкі, да 1918 г. Dubroŭna, Aršanskaja. Дуброўна, Аршанская (1920-39).jpg|Вуліца Аршанская. [[Кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|Кляштар]], да 1941 г. </gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center"> Dubroŭna, Mastavaja. Дуброўна, Маставая (I. Pulner, 1930).jpg|Маставая вуліца, 1930 г. Dubroŭna, Vysokaja synagoga. Дуброўна, Высокая сынагога (1905).jpg|Высокая сынагога, 1905 г. Dubroŭna, Škoła. Дуброўна, Школа (1920-29).jpg|Жыдоўская школа, {{nowrap|да 1941 г.}} Dubroŭna, Dniaproŭskaja. Дуброўна, Дняпроўская (1941-44).jpg|Царква, 1941—44 гг. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:20 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:10200 ScaleMajor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1846 from:0 till:3441 bar:1860 from:0 till:6884 bar:1897 from:0 till:7974 bar:1909 from:0 till:9469 bar:1917 from:0 till:5294 bar:1926 from:0 till:7920 bar:1939 from:0 till:9900 bar:1959 from:0 till:4900 bar:1971 from:0 till:7400 bar:1993 from:0 till:10100 bar:1997 from:0 till:9700 bar:2006 from:0 till:8900 bar:2009 from:0 till:8041 bar:2018 from:0 till:7079 TextData= fontsize:10px pos:(20,195) text: </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1846 год — 3441 чал.<ref name="ehb">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Дуброўна // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 310.</ref>; 1860 год — 6884 чал., зь іх 2623 праваслаўныя, 74 каталікі, 1 пратэстант, 4183 юдэі<ref>{{Артыкул| аўтар =| загаловак =Дубровна. | спасылка =http://starieknigi.info/Knigi/S/Semenov_P_P_Geografichesko_statisticheskij_slovarj_Rossijskoj_imperii_02_1865_RSL.pdf | мова =ru | аўтар выданьня =Семенов-Тян-Шанский П. П. | выданьне =Географическо-статистический словарь Российской империи | тып = | месца =[[Санкт-Пецярбург|СанктПетербургъ]]| выдавецтва =| год =1865 | том =2 | старонкі =140| isbn = | issn = }}</ref>; 1897 год — 7974 чал.<ref name="ehb"/>; 1900 год — 5070 чал., зь іх 2567 праваслаўных, 162 каталікі, 5 пратэстантаў, 2336 юдэяў<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/449 449]. </ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1909 год — 9469 чал.<ref name="ehb"/>; 1917 год — 5294 чал.; 1926 год — 7920 чал.; 1939 год — 9,9 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; 1959 год — 4,9 тыс. чал.; 1971 год — 6,4 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; 1991 год — 9,8 тыс. чал.; 1993 год — 10,1 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; 1997 год — 9,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|6к}} С. 248.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 8,9 тыс. чал.; 2007 год — 8,8 тыс. чал.; 2008 год — 8,6 тыс. чал.; 2009 год — 8041 чал. (перапіс)<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918181046/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2015 год — 7345 чал.<ref name="Pop2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Статистический бюллетень «Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа»]</ref>; 2016 год — 7224 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 7122 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 7079 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Рэлігія === У Дуброўне дзеюць цэрквы Сьвятой Тройцы і Сьвятога Мікалая, касьцёл Маці Божай Фацімскай. === Адукацыя === У Дуброўне працуюць 2 сярэднія, дзіцяча-юнацкая спартовая і музычная школы, дапаможная школа-інтэрнат, дашкольныя ўстановы, сярэдняя прафэсійна-тэхнічная вучэльня мэханізацыі сельскай гаспадаркі. === Культура === Дзеюць дом культуры, дом рамёстваў, 2 бібліятэкі. «[[Дубровенскі раённы гісторыка-краязнаўчы музэй]]»<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://dubrovno.museum.by/be| копія = | дата копіі = | загаловак =«Дубровенскі раённы гісторыка-краязнаўчы музэй» | фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата доступу =| accessyear = | мова = | камэнтар = }}</ref> створаны ў 2018 годзе, пачаў сваю дзейнасьць 3 студзеня 2020 году на вуліцы Камсамольскай у доме № 10А. Фонд музэя складае больш за 3000 адзінак прадметаў музэйнага значэньня<ref>{{Артыкул| аўтар = | загаловак = В Дубровно создан районный историко-краеведческий музей| спасылка = http://www.dubrovno.by/?p=33277| мова = ru| выданьне =«[[Дняпроўская Праўда]]» | тып =газэта | год = 25 чэрвеня 2018| том = | нумар = | старонкі = | issn = }}</ref><ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/rabgruppaa-ru/| копія = | дата копіі = | загаловак =Дзяржаўная установа культуры «Дубровенскі раённы гісторыка-краязнаўчы музэй» | фармат = | назва праекту = | выдавец =Дубровенскі раённы выканаўчы камітэт | дата доступу =| accessyear = | мова = ru| камэнтар = }}</ref>. === [[Мас-мэдыя]] === Выдаецца раённая газэта «Дняпроўская праўда». == Забудова == [[Файл:Vulica Horackaja.jpg|значак|Вуліца Горацкая]] === Плян === Генэральныя пляны Дуброўна складаліся ў 1973 і 1985 гадох. У месьце захавалася плянавальная структура XVІІ—XVІІІ стагодзьдзяў. На месцы старога цэнтру сфармаваўся новы адміністрацыйны і грамадзкі цэнтар. Забудова пераважна індывідуальная, таксама ўзводзіліся 2—5-павярховыя дамы. Прамысловая зона знаходзіцца ва ўсходняй і паўднёвай частках места. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Гарулёва завулак || '''Горацкі''' завулак<ref>{{Спасылка|аўтар = Дудараў Л. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.dubrovno.by/?p=13582 | загаловак = Аднойчы падчас суседскай размовы… | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.dubrovno.by Дняпроўская праўда] | дата = 30 чэрвеня 2015 | мова = | камэнтар = }}</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Аптэчная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Нікандравай вуліца || '''Бярозкаўская''' вуліца<ref>{{Спасылка|аўтар = Дудараў Л. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.dubrovno.by/?p=10839 | загаловак = «Якім быў горад ў даўнія часы, спадар Дудараў?» | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.dubrovno.by Дняпроўская праўда] | дата = 30 чэрвеня 2015 | мова = | камэнтар = }}</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Барысаглебская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Млынавая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Пабярэжная''' вуліца<ref>Русецкі Ю. А. Мастацкая культура Аршанскай зямлі ў канцы X—XIX стагоддзі. — Менск: БелЭн, 2002. С. 68.</ref> |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Падгорская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Перавозная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Расасенская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Смаленская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Старазамкавая''' вуліца<ref>Русецкі Ю. А. Мастацкая культура Аршанскай зямлі ў канцы X—XIX стагоддзі. — Менск: БелЭн, 2002. С. 72.</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Сьвірыдаўская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Узвальная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Хамоўская''' вуліца<ref>Русецкі Ю. А. Мастацкая культура Аршанскай зямлі ў канцы X—XIX стагоддзі. — Менск: БелЭн, 2002. С. 69.</ref> |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Дуброўна да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Аршанская, Вакзальная, Віцебская, Вялікая Слабодка, Дняпроўская, Задубровенская, Ганчарная, Горацкая, Маставая, Паштовая, Рыбная, Садовая, Старапаштовая, Фабрычная і Шклоўская, завулкі Ганчарны, Дняпроўскі, Задубровенскі, Лазьневы, Млынавы, Рыбны, Старапаштовы і Шклоўскі. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, лёгкай прамысловасьці, вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў. {| class="wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !colspan=3|Зьвесткі пра прамысловыя прадпрыемствы Дуброўна<ref>{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/ekonomika/promyshlennost | загаловак = Прамысловасьць | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://dubrovno.vitebsk-region.gov.by/ru/ekonomika/promyshlennost Дубровенский районный исполнительный комитет] | дата = 24 ліпеня 2011 | мова = ru | камэнтар = }}</ref> |- !Найменьне прадпрыемства !! Паштовы адрас, тэлефон !! Прозьвішча, імя, імя па бацьку дырэктара |- |ААТ «Дубровенскі КПТ» || м. Дуброўна <br /> вул. Горацкая, 2а <br /> 8(02137)42570 || Папоў Уладзімер Іванавіч |- |ААТ «[[Дубровенскі льнозавод]]» || м. Дуброўна <br /> зав. Завадзкі, 1 <br /> 8(02137)40378 || Басянкоў Анатоль Дзьмітрыевіч |- |Камунальнае ўнітарнае прадпрыемства побытавага абслугоўваньня «РКПА» || м. Дуброўна <br /> вул. Чырвонаармейская <br /> 8(02137)41711 || Чабатаронак Міхаіл Мяленцявіч |- |Вытворчы цэх «Дубровенскі» ААТ «Аршанскі малочны камбінат» || м. Дуброўна <br /> вул. Чырвонаармейская, 18 <br /> 8(02137)42159 || Кір’янаў Алег Аляксеевіч |} == Транспарт == Праз Дуброўна праходзіць аўтамабільная дарога {{таблічка-by|Р|22}} ([[Ворша]] — Буда (да {{таблічка-by|М|1}})). За 8 км на поўнач ад места — аўтамагістраль {{таблічка-by|М|1}}{{таблічка-eu|30}}. == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Dubroŭna.Zamčyšča.JPG|значак|[[Дубровенскі замак|Замчышча]]]] === Інфраструктура === Дуброўна — цэнтар традыцыйнага ганчарнага рамяства, г. зв. «дубровенскай керамікі». Ад 1993 году ў месьце праводзіцца рэгіянальны фэст музыкі Падняпроўя «Дняпроўскія галасы ў Дуброўне». Спыніцца можна ў мескай гасьцініцы<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === [[Файл:Тэрыторыя кар'ера льнозавода ў г. Дуброўна.jpg 03.jpg|значак|[[Мясцовыя помнікі прыроды Беларусі|Мясцовы помнік прыроды Беларусі]] — кар'ер Дубровенскага льнозаводу (ліпень 2017 г.)]] У цэнтры Дуброўна і за 100 м на ўсход ад утоку ракі Задубровенкі ў Дняпро захаваліся 2 гарадзішчы, якія зьяўляюцца помнікамі археалёгіі. * [[Дубровенскі замак|Замчышча]] * [[Кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|Кляштар бэрнардынаў]] (1809) * [[Царква Сьвятой Тройцы (Дуброўна)|Царква Сьвятой Тройцы]] (1809) * [[Дубровенская мануфактура|Суконна-талесная мануфактура]] (канец XIX ст.) * Вежа з гадзінамі. Устаноўлена ў цэнтры горада ў чэрвені 2018 года ў азнаменаванне 625-годдзя горада Дуброўна і ў гонар правядзення 25-га Міжнароднага фестывалю песні і музыкі «Дняпроўскія галасы ў Дуброўне» === Страчаная спадчына === * Касьцёл Сьвятога Юрыя (1693, 1809)<ref>[https://web.archive.org/web/20180730212842/http://niab.by/newsite/by/spis-fondau Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 2383, 19 адзінак захоўваньня. 1693—1861 гг.]</ref> * Палац Любамірскіх (XVIII ст.) і [[ліпа]]вы [[парк]] «Бяльмонт» у стылі [[Італія|італьянскага]] [[Адраджэньне|адраджэньня]] паміж палацам і стромкім берагам [[Задубровенка|Задубровенкі]]<ref>{{Кніга|аўтар =[[Анатоль Кулагін|Кулагин, Анатолий Николаевич]].|частка = |загаловак =Архитектура дворцово-усадебных ансамблей Белоруссии, вторая половина XVIII - начало XIX в.|арыгінал = |спасылка =https://orda.of.by/.lib/kulagin/adua/30|адказны =Ред. Швидковский, Олег Александрович; Реценз.: [[Эдуард Савіцкі|Э. М. Савицкий]], [[Тамара Чарняўская|Т. И. Чернявская]]; фото: В. Б. Жерко, [[Анатоль Кулагін|А. Н. Кулагина]]|выданьне = |месца =[[Менск|Мн.]] |выдавецтва =[[Навука і тэхніка]] |год =1981|том = |старонкі =26, 30, 32, 49, 50|старонак =134|сэрыя = |isbn = |наклад =4600}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар =[[Васіль Антіпаў|Антипов, В. Г.]]|частка = |загаловак =Парки Белоруссии|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/5201.html?pubid=9552&lang=EN |адказны = |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Ураджай]] |год =1975 |том = |старонкі =13 |старонак =149 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref> * Сынагога Высокая (XIX ст.) * Царква Сьвятога Мікалая (1765)<ref>[https://web.archive.org/web/20180730212842/http://niab.by/newsite/by/spis-fondau Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 3430, 17 адзінак захоўваньня. 1765—1871 гг.]</ref> * Царква [[Царква Сьвятога Спаса|Сьвятога Спаса]] (XVII ст., 1811)<ref>[https://web.archive.org/web/20180730212842/http://niab.by/newsite/by/spis-fondau Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 2838, 15 адзінак захоўваньня. 1811—1871 гг.]</ref> * Царква Сьвятых Барыса і Глеба Задняпроўская (1851)<ref>[https://web.archive.org/web/20180730212842/http://niab.by/newsite/by/spis-fondau Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі — НГАБ: фонд 2869, 8 адзінак захоўваньня. 1851—1871 гг.]</ref> == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Дуброўна" widths="150" heights="150" class="center"> Dubroŭna Sv. Troickaja carkva.JPG|[[Царква Сьвятой Тройцы (Дуброўна)|Царква Сьвятой Тройцы]] Dubroŭna Klaštar Biernardynaŭ.JPG|[[Кляштар бэрнардынаў (Дуброўна)|Кляштар бэрнардынаў]] Dubroŭna.Manufaktura.JPG|[[Дубровенская мануфактура|Суконна-талесная мануфактура]] Автомобильный мост 3271013.jpeg|Мост цераз Дняпро </gallery><gallery widths="150" heights="150" class="center"> Файл:Kaściol Parafija Maci Božaj Facimskaj.jpg|Касьцёл парафіі Маці Божай Фацімскай Файл:Dubroŭna Sv. Mikalaja.JPG|Новая Мікалаеўская царква Файл:Dubroŭna Kazarski 2.JPG|Помнік Казарскаму Файл:Dubroŭna Vajskovy Memaryjal.JPG|Вайсковы мэмарыял </gallery> == Асобы == * [[Казімер Семяновіч]] (*1600 — па †1651) — інжынэр і тэарэтык артылерыі, мысьляр-гуманіст, вынаходнік шматступенчатае ракеты (на думку беларускіх гісторыкаў, паходзіў з ваколіцаў Дуброўна) * [[Васіль Корань]] (*1640?, Дуброўна — †пачатак XVIII ст., [[Масква]]) — стваральнік першай у Расеі гравіраванай ілюстраванай Бібліі. * [[Аляксандр Іванавіч Казарскі|Аляксандр Казарскі]] (*1789—†1833) — услаўлены афіцэр, камандзір брыга «Меркурый», флігель-ад’ютант і кавалер гвардзейскага экіпажу, капітан 1 рангу * [[Ганна-Эстэр Тумаркін|Ганна-Эстэр Тумаркін (Ганна Тумаркіна)]] (*1875—†1951) — філёзаф * [[Чарльз Яфэ]] (*1879—†1941) — шахматны гросмайстар * [[Якаў Шур]] (*1908—†1986) — навуковец у галіне фізыкі * [[Цьві Цэйтлін]] (*1922—†2012) — скрыпач і музычны пэдагог * [[Сямён Фрадкін]] (*1932—†2007) — навуковец у галіне анкалёгіі, заснавальнік школы навук па гіпэртэрміі і гіпэрглікеміі ў анкалёгіі * [[Уладзімер Кабуш]] (*1941) — навуковец у галіне пэдагогікі, доктар пэдагагічных навук * [[Мікалай Шумейка]] (*1942—†2016) — вучоны ў галіне тэарэтычнай фізыкі, пэдагог. Доктар фізыка-матэматычных навук (1984), прафэсар (1987). З 1993 па 2015 гг. — дырэктар навукова-дасьледчай установы «Нацыянальны навукова-навучальны цэнтар фізыкі часьціц і высокіх энэргій» [[БДУ]] * [[Юры Гаўрын]] (*1943—†2016) — мастак у жанры дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва й станковага жывапісу. == Дадатковыя зьвесткі == * Каля [[Дняпро (горад)|Дняпра]] ([[Украіна]]) знаходзіцца сяло [[Сурска-Літоўскае]], дзе жывуць нашчадкі дубровенцаў, пераселеных расейскімі ўладамі ў канцы XVIII ст.<ref>[http://www.svaboda.mobi/a/24844433.html Беларуская вёска ў цэнтры Ўкраіны], [[Радыё Свабода]]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150425151907/http://news.tut.by/society/403750.html Нить времени. Украинские белорусы по-хорошему завидуют своим землякам из Дубровно], [[TUT.BY]]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20181027215013/http://www.dubrovno.by/?p=7455 В центре Украины живут потомки дубровенцев], «Дубровенская праўда»</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{артыкул|аўтар =Барышаў Г. І., [[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А. П.]]| частка = |загаловак =XIII. Дуброўна (№№ 1336—1344)|арыгінал = |спасылка =http://orda.of.by/.lib/spik/vit/260|адказны =Рэдкал.: [[Марцелеў|С. В. Марцелеў]] (гал. рэд.) і інш.|выданьне=[[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]]|тып=энцыкляпэдыя|месца=[[Менск]]|выдавецтва=Беларуская энцыклапедыя |год=1985|выпуск=|том=Віцебская вобласьць|нумар= | старонкі=260—262|isbn=}} * [[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А. П.]], Карнеенка М. Л. Дуброўна. // {{Літаратура/БелСЭ|4}} С. 306. * Дуброўна. // {{Літаратура/БелЭн|6}} С. 248. * [[Вячаслаў Насевіч|Насевіч, Вячаслаў]]. Дуброўна // {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} С. 608. * [[Вячаслаў Насевіч|Насевіч, Вячаслаў]]. Дуброўна // {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 309, 310. * {{Літаратура/Памяць/Дубровенскі раён|1}} * [[Міхась Ткачоў|Ткачоў, Міхась]]. Дубровенскі замак // {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} С. 607. * [[Міхась Ткачоў|Ткачоў, Міхась]]. Дубровенскі замак // {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 307, 308. * {{артыкул|аўтар =Yehuda Slutsky; Shmuel Spector.| частка = |загаловак =Dubrovno |арыгінал = |спасылка =|адказны =Fred Skolnik, EEditor in Chief; Michael Berenbaum, Execute Editor|выданьне=Encyklopaedia Judaica. Second edition.|тып=энцыкляпэдыя|месца=[[Нью-Ёрк|New York]], [[Сан-Францыска|San Francisko]], [[Лёндан|London]]|выдавецтва=Tomson Gale |год=2007|выпуск=|том=6 Dr—Feu|нумар= | старонкі=39|isbn=978-0-02-865934-3 (vol. 6)}}{{Ref-en}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-1}}{{Ref-pl}} * {{Кніга|аўтар =Безъ-Корниловичъ Мих. Осип.|частка = |загаловак =Историческія свѣдѣнія о примѣчательнѣйшихъ мѣстахъ въ Бѣлоруссіи |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|СанктПетербургъ]]|выдавецтва = въ типографіи III Отд. Собст. Е. И. В. Канцеляріи |год =1855 |том = |старонкі = 219, 220 |старонак =355 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}{{Ref-ru}} * {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Дубровно |арыгінал = |спасылка =|адказны =З. Н. Вагнер пред. ред. кол. |выданьне=Российская еврейская энциклопедия|тып=энцыкляпэдыя|месца=[[Масква|Москва]]|выдавецтва=ЭПОС|год=2000|выпуск=|том=4 «Историческое краеведение» А—Й|нумар= | старонкі=411, 412|isbn=965-293-063-6}}{{Ref-ru}} * {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Россія. Полное географическое описаніе.|арыгінал = |спасылка =http://elib.shpl.ru/ru/nodes/166-t-9-verhnee-podneprovie-i-belorussiya-smolenskaya-mogilevskaya-vitebskaya-i-minskaya-gubernii-1905#mode/inspect/page/413/zoom/4 |адказны =В. П. Семеновъ, [[Мітрафан Доўнар-Запольскі|М. В. Довнаръ-Запольскій]], Д. З. Шендрикъ, А. К. Кабановъ, [[Аляксей Сапуноў|А. П. Сапуновъ]]|выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|С.-Петербургъ]] |выдавецтва =Изданіе А. Ф. Девріена|год =1905 |том = 9|старонкі =387, 388|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}{{Ref-ru}} * {{Кніга|аўтар = Столпянскій Н.|частка = |загаловак =Девять губерній Западно-русскаго края |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|С.-Петербургъ]]|выдавецтва =Изданіе В. Дерикера|год =1866 |том = |старонкі = 123 |старонак =200 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}{{Ref-ru}} * {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Энциклопедическій словарь|арыгінал = |спасылка = |адказны =Издатели: Брокгаузъ Ф. А. (Лейпцигъ); Ефронъ И. А. (С.-Петербургъ) |выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|С.-Петербургъ]]|выдавецтва =типо-литографія И. А. Ефрона|год =1893 |том =XI Домиціи—Евреинова |старонкі = 214 |старонак =466 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}{{Ref-ru}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://radzima.org/be/gorad/dubrouna.html Дуброўна], [[Radzima.org]] * [https://globustut.by/dubrovno/index.htm Дуброўна], [[Глёбус Беларусі]] * [https://web.archive.org/web/20140111195726/http://vlib.by/PRIDVINIE-1/CITIES/Dubrovno.htm Дуброўна], [https://web.archive.org/web/20110706163508/http://vlib.by/PRIDVINIE-1/index-Pridvinie.htm Прыдзвінскі крайн: Гісторыя і сучаснасць] * [https://web.archive.org/web/20181205075834/http://catholicvitebsk.by/dubrowna/ Парафія Маці Божай Фацімскай у Дуброўне. Афіцыйны сайт] * [https://catholic.by/3/kasciol/parishes/20-vicebsk/3720-dubrouna-parafiya-matsi-bozhaj-fatsimskaj Дуброўна — парафія Маці Божай Фацімскай], [[Catholic.by]] * [https://web.archive.org/web/20160313143010/http://weather-in.by/by/vitebskaja/375 Прагноз надвор’я ў м. Дуброўна] {{Навігацыйная група |назоў = Дуброўна ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Дубровенскі раён |Віцебская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Аршаншчыны}} [[Катэгорыя:Дуброўна| ]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] mvjycgo65hq232an5iuqqilxnfnrr6d Дзьвіна 0 15207 2619235 2569270 2025-06-08T20:48:31Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619235 wikitext text/x-wiki {{Рака |назва = Дзьвіна |лацінка = Dźvina |арыгінальная_назва = |выява = Belarus-Polatsk-Dzvina River-13.jpg |подпіс = Дзьвіна ў Полацку |даўжыня = 1020 км |выток = возера [[Каракіна]] ([[Расея]]) |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Рыскі заліў]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = 666 м³/с |нахіл = 0,12 ‰ |плошча_басэйну = 87,9 тыс. км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]], [[Латвія]], [[Расея]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = Daugava western dvina map.jpg |катэгорыя_вікісховішча = Daugava }} {{Іншыя значэньні}} '''Дзьвіна́''' (''Захо́дняя Дзьвіна́''; {{мова-ru|Западная Двина|скарочана}}, {{мова-lv|Daugava|скарочана}}) — рака ў [[Беларусь|Беларусі]], [[Латвія|Латвіі]] і [[Расея|Расеі]], адна з найбуйнейшых у Беларусі. Даўжыня 1020 км (у межах Беларусі 328 км). Плошча вадазбору 87,9 тыс. км² (у межах Беларусі 33,2 тыс. км²). [[Выдатак вады]] ў вусьці 666 м³/с. Агульны спад ракі на тэрыторыі Беларусі 38 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,12 [[праміле|‰]]. == Назва == Старыя назвы — ''Эрыда́н'', ''Рубо́н'', ''Рудо́н'', ''Дуна́'', ''Дзіна́'', ''Віна́''<ref>Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (862—1918): Падзеі. Даты. Ілюстрацыі. / У. Арлоў, Г. Сагановіч. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 223 с.</ref>. == Асноўныя прытокі == * ''Правыя'': [[Таропа]], [[Усьвяча]], [[Валынка (прыток Дзьвіны)|Валынка]], [[Шэвінка]], [[Обаль (рака)|Обаль]], [[Струнка]], [[Палата]], [[Бярэзіна (басэйн Дзьвіны)|Бярэзіна]], [[Дрыса (рака)|Дрыса]], [[Зьмейка (басэйн Дзьвіны)|Зьмейка]], [[Дубна (рака)|Дубна]], [[Айвіекстэ]], [[Персе]], [[Огрэ]] * ''Левыя'': [[Вялеса]], [[Мяжа (рака)|Мяжа]], [[Каспля]], [[Лучоса]], [[Бікложа (рака)|Бікложа]], [[Вула (рака)|Вула]], [[Бельчыца]], [[Вушача]], [[Дзісна (рака)|Дзісна]], [[Каменка (прыток Дзьвіны)|Каменка]], [[Друйка (рака)|Друйка]], [[Лаўцэсе]], [[Ілукстэ]], [[Кекавіня]] == На рацэ == * ''[[Горад|Месты]]'': [[Андрэапаль]], [[Заходняя Дзьвіна (горад)|Заходняя Дзьвіна]], [[Вяліж]], [[Віцебск]] (порт), [[Полацак]], [[Наваполацак]], [[Дзісна]], [[Дрыса]], [[Краслаўка]], [[Дзьвінск]], [[Ліваны]], [[Екабпіўс]], [[Огрэ]], [[Саласьпілс]], [[Рыга]] * ''[[Пасёлак гарадзкога тыпу|Мястэчкі]]'': [[Сураж]], [[Руба]], [[Бешанковічы]], [[Ула]] * ''Гістарычныя [[мястэчка|мястэчкі]]'': [[Экімань]], [[Лявонпаль]], [[Вята (вёска)|Вята]], [[Друя]] * ''ГЭС'': [[Віцебская ГЭС|Віцебская]], [[Полацкая ГЭС|Полацкая]], [[Кегумская ГЭС|Кегумская]], [[Плявінская ГЭС|Плявінская]], [[Рыская ГЭС|Рыская]] * ''Заказьнікі'': [[Міжазёрны]], [[Асьвейскі (заказьнік)|Асьвейскі]], [[Казянскі]], [[Ельня]], [[Балота Мох]], [[Карытанскі Мох]], [[Прошыцкія Балоты]] (частка), [[Глыбокае-Чэрбамысла]], [[Вялікае Астровіта]], [[Доўгае (заказьнік)|Доўгае]], [[Белае (заказьнік)|Белае]], [[Крывое (заказьнік)|Крывое]], [[Сасна]], [[Рычы (гідралягічны заказьнік)|Рычы]], [[Юхавіцкі]], [[Вялікае Балота]], [[Фаміна]], [[Улона]], [[Запольскі]], [[Мошна]], [[Чысьцік]], [[Забалоцьце (заказьнік)|Забалоцьце]], унікальная дзялянка лесу [[Язьненская дуброва]] * ''Курорты'': Летцы * ''Зоны адпачынку'': Вула, Туроўля == Агульныя зьвесткі == Пачынаецца на Валдайскім узвышшы з возера [[Каракіна]] за 14 км на паўднёвы захад ад вёскі Пена [[Цьвярская вобласьць|Цьвярской вобласьці]] (Расея) на вышыні 221 м над узроўнем мора, упадае ў [[Рыская затока|Рыскую затоку]] Балтыйскага мора. Цячэ на Беларусі пераважна з усходу на захад [[Сураская нізіна|Сураскай нізінай]], паміж [[Гарадоцкае ўзвышша|Гарадоцкім]] і [[Віцебскае ўзвышша|Віцебскім]] узвышшамі і на большым сваім працягу — [[Полацкая нізіна|Полацкай нізінай]]. Даліна трапэцападобнай формы, каля мястэчка Руба — каньёнападобная. Шырыня яе ў асноўным 3—4 км, паблізу ўтоку Вулы і на крайняй усходняй частцы Беларусі дасягае 10—15 км. Глыбіня ўрэза зьменьваецца ад 20—30 м да 40—50 м. У будове даліны часьцей за ўсё вылучаецца [[абалона]] і 2 (некаторыя дасьледнікі адзначаюць 3—4) надабалонавыя тэрасы. Абалона ў межах Сураскай нізіны вузкая — да 60 см. Вылучаюць 2 узроўні: нізкі (1,5—2 м над летнім урэзам ракі, штогод заліваецца ў разводзьдзе) і высокі (4—5 м, заліваецца толькі па шматсьнегавых зімах). Аналягічная будова захоўваецца да Віцебску, прычым шырыня нізкай абалоны 40—50 м, а высокай не перавышае 15—20 м. Каля мястэчка Руба абалона звужаецца да 10—20 м. На Полацкай нізіне яна таксама вузкая, з двума ўзроўнямі: ніжняя (2,5—3,5 м над летнім узроўнем вады) шырынёй 5—10 м і верхняя (5—5,5 м) 15—20 м. Толькі на асобных дзялянках абалона пашыраецца да 300—500 м (зрэдку да 3 км). Рэчышча зьвілістае, зарастае пераважна каля берагоў. Шырыня яго да вусьця ракі Вула 60—120 м, зрэдку да 190 м, каля [[Беларуска-латвійская граніца|граніцы]] з Латвіяй 100—140 м, зрэдку да 240 м. На рацэ існуюць парогі — на працягу 12 км вышэй за Віцебск цягнецца Вярхоўскі парог, утвораны выхадам блізка да дзённай паверхні дэвонскіх далямітаў: парожыстыя дзялянкі трапляюцца ў сутоках Дзісны і Дзьвіны каля места [[Дзісна]], а таксама каля места [[Дрыса]]. Дно пяскова-камяністае і пясковае або пяскова-аточнае. Берагі ўмерана-стромкія, супясковыя, радзей — пяскова-гліністыя з валунамі, вышынёй да 8 м, зрэдку да 22 м. Жыўленьне ракі мяшанае (пераважна сьнегавое зь вялікай доляй грунтавога). Асаблівасьць рэжыму — высокае веснавое разводзьдзе, нізкая летня-восеньская межань з частымі дажджавымі паводкамі, устойлівая зімовая межань. На пэрыяд веснавога разводзьдзя прыпадае 56%, летня-восеньскую межань 33%, зімовую — 11% сярэдняга сьцёку. Веснавое разводзьдзе доўжыцца 60—70 дзён (з канца сакавіка да 1-й дэкады чэрвеня). Сярэдняя вышыня над найніжэйшай межаньню 4,4—9 м, найбольшы ўзровень у межах Беларусі 13,5 м (1931). Летне-восеньская межань (доўжыцца 4—5 месяцаў) нярэдка парушаецца дажджавымі паводкамі вышынёй да 6 м. Зімовая межань каля 70—80 дзён. Замярзае ў 1-й дэкадзе сьнежня, крыгалом у 1-й дэкадзе красавіка. Найбольшая таўшчыня лёду 50—78 см (люты — сакавік). Веснавы ледаход 4—10 дзён. Найбольшы выдатак вады каля Віцебску 3320 м³/с (1991), Полацку 4060 м³/с (1956), найменшы адпаведна 8 м³/с (1940) і 25,4 м³/с (1938—1939). Сярэдні сьцёк завіслых наносаў каля 320 тыс. т. Вада на працягу року (з выняткам пэрыядаў веснавога разводзьдзя і летне-восеньскіх паводак) гідракарбанатна-кальцыевай клясы з рэзка выражаным гідракарбанатным характарам. Для памяншэньня забруджваньня Дзьвіны на прамысловых і камунальных прадпрыемствах ствараюцца ачышчальныя збудаваньні, вядзецца кантроль за гідратэхнічным рэжымам ракі, аднак яе стан пакуль не паляпшаецца. У 1990 у Наваполацку адбылося [[здарэньне]], якое адмоўна паўплывала на іхтыяфаўну да самага вусьця ракі<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}}</ref>, падобная аварыя адбылася і ў 2007. Назіраньне за гідралягічным рэжымам на тэрыторыі Беларусі сыстэматычна вядзецца з 1878 (16 пастоў). У 1983 дзейнічалі гідралягічныя пасты Сураж, Віцебск, Ула, Полацак, Дрыса. == Рэльеф == Рэльеф пераважна градава-ўзгорысты. З падвышаных формаў вылучаюцца паўночна-заходняя ўскраіна Смаленскай грады, [[Аршанскае ўзвышша|Аршанска-Віцебскія вышыні]], горы Катарсы, [[Браслаўская града]] і [[Гарадоцкае ўзвышша|Невельска-Гарадоцкія вышыні]]. Значную частку вадазбору займаюць шырокія нізіны: [[Полацкая нізіна|Полацкая]], [[Чашніцкая раўніна|Чашніцкая]] і [[Сураская нізіна|Сураская]]. Сярэдняя вышыня вадазбору 187 м, сярэдні ўхіл 9,51‰. == Расьліннасьць == Расьліннасьць прадстаўленая пераважна [[мяшаныя лясы|мяшаным лесам]] зь перавагай іглічных пародаў. Масівы сухога лесу, якія займаюць каля 27% плошчы вадазбору, разьмешчаныя нераўнамерна. У вярхоўі (да вусьця ракі Мяжы) яны займаюць каля паловы тэрыторыі, ніжэй па плыні ў асноўным засяроджаныя па правабярэжжы, у Полацкай нізіне. Балоты мохавыя або травяныя, забалочаныя землі і забалочаныя лясы займаюць 20% плошчы. Большасьць балотаў разьмяшчаюцца ў верхняй частцы вадазбору (П’янішнік, Красны Мох, Бельскі Мох, Вялікасельскае балота і інш.). == Азёры == Азёрнасьць вадазбору каля 3%. Адметнасьць левабярэжных азёраў — ланцугападобнае разьмяшчэньне ([[Жыжыцкае]], [[Дрысьвяты]], [[Лукомальскае]], [[Дрывяты]], [[Снуды]], [[Струста]], [[Вялінскае]], [[Охват]] і інш.). Правабярэжныя звычайна невялікія, плыткія, зарослыя. Найбольшыя зь іх — [[Асьвейскае возера|Асьвейскае]], [[Нешчарда (возера)|Нешчарда]], [[Езярышча]]. == Жывёльны сьвет == * [[шчупак]], [[акунь]], [[плотка]], [[лешч]], [[лін]], [[карась]] звычайны, [[верхаводка]], [[гусьцяра]] ** ''каштоўныя'' — [[судак (рыба)|судак]], [[мінога ручаёвая]], [[стронга ручаёвая]], [[галавень]] == Гаспадарчая дзейнасьць == З даўніх часоў Дзьвіна — важны гандлёвы шлях, у ІХ—ХІ стагодзьдзях ёй праходзіла адно з асноўных адгалінаваньняў [[Шлях з варагаў у грэкі|шляху з варагаў у грэкі]]. Засяленьне мясьціны адбылося яшчэ ў эпоху [[мэзаліт]]у<ref>{{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2к}}</ref>. Рака злучаецца [[Бярэзінская водная сыстэма|Бярэзінскай воднай сыстэмай]] (ня дзейнічае) з [[Дняпро]]м. Суднаходзтва ажыцьцяўляецца ад [[Вяліж]]у (Расея) да Дрысы, у ніжняй плыні (у межах Латвіі) — на асобных дзялянках. Суднаходзтву перашкаджаюць парогі. Значная частка (больш за 16%) плошчы вадазбору ў межах Беларусі на 1 студзеня 2006 мэліяраваная. Мэліярацыйныя працы ў большай ступені праводзіліся ў басэйнах такіх прытокаў Дзьвіны, як: Каспля (20.3%), Крывінка (31.2%), Вула (20.2%), Дзісна (23.5%), Масьніца (47.8%), Янка (42.9%)<ref>[https://web.archive.org/web/20081216012727/http://www.pogoda.by/315/gid.html Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} * {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2}} * Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год) / М-во природных ресурсов и охраны окружающей среды. — Мн., 2005. — 135 с. * Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971. [[Катэгорыя:Дзьвіна| ]] {{Шаблён:Рэкі Беларусі}} ac5arzwa2vvyth5dsavxsxjwkdomn4b Заходні Буг 0 17846 2619263 2545747 2025-06-09T04:09:22Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619263 wikitext text/x-wiki {{Рака |назва = Заходні Буг |лацінка = Zachodni Buh |выява = Wyszkow Bug.jpg |подпіс = Заходні Буг каля Вышкава |даўжыня = 772 км |выток = каля в. [[Верхабуж]]у (Украіна) |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Нараў]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = 127 м³/с |нахіл = 0,3 ‰ |плошча_басэйну = 39,4 тыс. км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]], [[Польшча]], [[Украіна]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = Спанаўка |мапа = Schema Zachodniaha Buha.png }} '''Захо́дні Буг''', гістарычны '''Буг''' ({{мова-pl|Bug|скарочана}}, {{мова-uk|Західний Буг|скарочана}}) — рака ў [[Беларусь|Беларусі]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Украіна|Ўкраіне]], левы прыток ракі [[Нараў|Нарава]] (басэйн [[Вісла|Віслы]]). Даўжыня 772 км (у межах Беларусі 154 км). Плошча вадазбору 39,4 тыс. км² (у межах Беларусі 10,4 тыс. км²). [[Выдатак вады]] на [[Беларуска-ўкраінская граніца|граніцы Беларусі з Украінай]] каля 50 м³/с, пры выхадзе [[Беларуска-польская граніца|за граніцу Беларусі з Польшчай]] 100 м³/с, каля [[места]] [[Вышкаў|Вышкава]] ([[Польшча]]) 127 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,3 [[праміле|‰]]. == Асноўныя прытокі == * ''Правыя'': [[Брок]], [[Капаёўка]], [[Луг (рака)|Луг]], [[Лясная (рака)|Лясная]], [[Мухавец]], [[Нурэц]], [[Пульва]], [[Спанаўка]] * ''Левыя'': [[Букава (рака)|Букава]], [[Гужва]], [[Полтва]], [[Кшна]], [[Лівец]], [[Салокія]], [[Угерка]] == На рацэ == * ''[[Места|Месты]]'': [[Буск]], [[Каменка-Буская]], [[Сасноўка (Львоўская вобласьць)|Сасноўка]], [[Чырвонаград]], [[Сакаль]], [[Усьцілуг]], [[Берасьце]] (порт), [[Уладава]], [[Тэрэспаль]], [[Дарагічын (Падляскае ваяводзтва)|Дарагічын]], [[Вышкаў]] * ''[[Гарадзкі пасёлак|Мястэчка]]'': [[Дамачава]] * ''Гістарычныя [[мястэчка|мястэчкі]]'': [[Ражанка (Люблінскае ваяводзтва)|Ражанка]], [[Славатычы]], [[Кодань]] == Агульныя зьвесткі == Пачынаецца на заходніх схілах [[Падольскае ўзвышша|Падольскага ўзвышша]] каля вёскі [[Верхабуж]]у [[Золачаўскі раён (Львоўская вобласьць)|Золачаўскага раёну]] [[Львоўская вобласьць|Львоўскай вобласьці]] Ўкраіны, упадае ў [[Загжынскае вадасховішча]] на рацэ [[Нараў]] (Польшча). Сярэдняя плынь праходзіць [[Берасьцейскае Палесьсе|Берасьцейскім Палесьсем]] і [[Прыбуская раўніна|Прыбускай раўнінай]]. Асаблівасьці рэльефу і геалягічнага разьвіцьця, недастатковая водапранікальнасьць верхняга пласта покрыўных пародаў, антрапагеннае ўзьдзеяньне вызначылі сучасны стан гідраграфічнай сеткі Берасьцейскага Палесься. Даліна ракі шырынёй 3—4 км. [[Абалона]] нізкая, шырокая, часта зьліваецца з прылеглай мясцовасьцю. Шырыня ракі 50—75 м, на асобных дзялянках 200—300 м. Веснавое разводзьдзе (працягласьць 1—2 месяцы) звычайна ў пачатку сакавіка, найбольшы ўзровень разводзьдзя ад 3 м да 6 м. Улетку і ўвосень назіраюцца дажджавыя паводкі, зімой мяшаныя (ад раставаньня сьнегу пры адлігах і ад дажджоў). Межань кароткая, перарывістая. Замярзае ў канцы сьнежня, лёд трымаецца да 2-й паловы сакавіка<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 176.</ref>. [[Мяшаныя лясы|Лясы мяшаныя]], сустракаюцца невялікімі гаямі або [[хваёвыя лясы|борамі]]. Азёрнасьць тэрыторыі не перавышае 1%. Азёры разьмяшчаюцца пераважна на поўдні. Да найбуйнейшых азёраў належаць: [[Любань (возера)|Любань]], [[Лукаўскае вадасховішча|Лукава]], [[Олтуш]], на базе якіх збудаваныя вадасховішчы. == Гаспадарчая дзейнасьць == Значная плошча басэйну (26%) у межах Беларусі на 1 студзеня 2006 году мэліяраваная, здадзеныя ў эксплюатацыю больш за 12 000 км адкрытай асушальнай сеткі каналаў. Найбольш маштабныя мэліярацыйныя працы (асушваньне) праведзеныя ў басэйнах прытокаў ракі Заходні Буг: Мухавец (27%), Лясная (17%), Пульва (12%). Заходні Буг праз раку [[Мухавец]], [[Дняпроўска-Бужанскі канал]] і раку [[Піна|Піну]] злучаецца з [[Прыпяць]]цю, а праз раку Нараў, яго прыток раку [[Бобра|Бобру]], раку [[Нета|Нету]] і [[Аўгустоўскі канал]] — з ракой [[Чорная Ганча|Чорнай Ганчай]], прытокам [[Нёман]]а). Буйныя каналы: [[Арэхаўскі канал|Арэхаўскі]] (даўжыня 34 км), [[Бона]] (даўжыня 34 км), [[Казацкі]] (даўжыня 22,5 км), [[Атоцкі]] (даўжыня 26,6 км), [[Новая Асіпаўка]] (даўжыня 18,2 км)<ref>[https://web.archive.org/web/20090211054207/http://pogoda.by/315/gid.html?ind=4 Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{ref-ru}}</ref>. У сярэдняй плыні Заходні Буг ёсьць граніцай Польшчы з Украінай і Беларусьсю. З 1 траўня 2004 году — усходняя граніца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]]. Пагранічныя пераходы на граніцы Беларусі і Польшчы: Клейнікі — Кукурыкі, Берасьце — Цярэспаль, Дамачава — Славатычы, Тамашоўка — Уладава; на граніцы Ўкраіны і Польшчы: Любамль — Холм, Усьцілуг — Хрэбешаў. Суднаходзтва ў ніжняй плыні. == Галерэя == <gallery> Bug wlodawa01b-04.jpg|У ваколіцах Уладава Poland Drohiczyn Bug.jpg|У Дарагічыне Rzeka Bug w Drohiczynie.jpg|У ваколіцах Дарагічына Western_Bug_0152.jpg|Краявід Заходняга Буга з дарагічынскай Замкавай гары Wyszkow bug.jpg|Каля Вышкава Bug Nur.jpg|Каля Нура Bug_wlodawa03-04.jpg|У ваколіцах Волі Угрускай Bug..JPG|У ваколіцах Горнай Малкіні Bug w Mogielnicy.JPG|У Магільніцы Rzeka Bug.jpg|Надбускі краявід </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 176. * {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2}} * Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год) / М-во природных ресурсов и охраны окружающей среды. — Мн., 2005. — 135 с. * Забокрицкая М.Р., [[Валянцін Хільчэўскі|Хильчевский В.К.]], Манченко А.П. Гидроэкологическое состояние бассейна Западного Буга на территории Украины. – Киев: Ника-центр, 2006. — 184 с. * Природа Белоруссии: Попул. энцикл./ БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл.ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. * Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971. {{Рэкі Беларусі}} {{Рэкі Ўкраіны}} [[Катэгорыя:Заходні Буг| ]] [[Катэгорыя:Рэкі Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Рэкі Берасьцейскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Камянецкага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Граніцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Граніцы Польшчы]] [[Катэгорыя:Граніцы Ўкраіны]] [[Катэгорыя:Памежныя рэкі]] o9by8zpknx0ft29uerrropj507mdzoi Клічаўскі раён 0 19131 2619287 2383062 2025-06-09T09:59:29Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619287 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Клічаўскі раён |Назва ў родным склоне = Клічаўскага раёну |Герб = |Сьцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Гімн = |Статус = |Уваходзіць у = [[Магілёўская вобласьць]] |Улучае = |Цэнтар = [[Клічаў]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |ДатаЎтварэньня = |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Кіраўнік2 = |Назва пасады кіраўніка2 = |АфіцыйныяМовы = |Насельніцтва = 14 923<ref name="belstat2018" /> |Год перапісу = 2018 |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = 8,3 |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = 1796,05<ref>[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010.doc Государственный земельный кадастр Республики Беларусь]{{Ref-ru}} (па стане на 1 студзеня 2010 г.)</ref> |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Mogilev-Oblast-Klichev.png |Памер мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = |Скарачэньне = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = |Парамэтар1 = |Назва парамэтру 1 = |Сайт = http://klichev.gov.by/ |Дадаткі = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Клі́чаўскі раён''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Клічаўскі раён мяжуе з [[Асіпавіцкі раён|Асіпавіцкім]], [[Бабруйскі раён|Бабруйскім]], [[Быхаўскі раён|Быхаўскім]], [[Бялыніцкі раён|Бялыніцкім]], [[Качэрыцкі раён|Качэрыцкім]] і [[Магілёўскі раён|Магілёўскім]] раёнамі Магілёўскай вобласьці. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == Клічаўскі раён, як адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка (цэнтар вёска [[Клічаў]], з 27 верасьня 1938 году — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] Клічаў) утвораны 17 ліпеня 1924 году ў складзе [[Бабруйская акруга|Бабруйскай акругі]] (скасавана 26 ліпеня 1930). 20 жніўня 1924 году раён быў падзелены на 12 сельсаветаў: [[Бацэвіцкі сельсавет|Бацэвіцкі]], [[Ваевіцкі сельсавет|Ваевіцкі]], [[Ганчанскі сельсавет|Ганчанскі]], [[Запольскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Запольскі]], [[Клічаўскі сельсавет|Клічаўскі]], [[Кабылянкоўскі сельсавет|Кабылянкоўскі]] ([[Кабылянскі сельсавет|Кабылянскі]]), [[Каўбчанскі сельсавет|Каўбчанскі]], [[Нясяцкі сельсавет|Нясяцкі]], [[Максімавіцкі сельсавет|Максімавіцкі]], [[Убалацкі сельсавет|Убалацкі]], [[Уладзімераўскі сельсавет|Уладзімераўскі]] і [[Усакінскі сельсавет|Ўсакінскі]]. А 18 кастрычніка — [[Усоскі сельсавет]], 17 сьнежня 1926 году — [[Наталоўскі нацыянальны польскі сельсавет]]. 8 ліпеня 1931 году да раёну далучылі [[Віркаўскі сельсавет|Віркаўскі]], [[Востраўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Востраўскі]], [[Сялібскі сельсавет|Сялібскі]], [[Якшыцкі сельсавет|Якшыцкі]] сельсаветы ліквідаванага [[Сьвіслацкі раён (Магілёўская вобласьць)|Сьвіслацкага раёну]] і [[Грыбавецкі сельсавет|Грыбавецкі]], [[Доўгаўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Доўгаўскі]], [[Дубенскі сельсавет|Дубенскі]], [[Ядранаслабадзкі сельсавет|Ядранаслабадзкі]] сельсаветы ліквідаванага [[Чачэвіцкі раён|Чачэвіцкага раёну]]. 25 ліпеня 1931 году [[Сялібскі сельсавет|Сялібскі]] і [[Якшыцкі сельсавет|Якшыцкі]] сельсаветы перадалі [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскаму раёну]], а 12 лютага 1935 году [[Грыбавецкі сельсавет]] увайшоў у склад [[Качэрыцкі раён|Качэрыцкага раёну]]. 14 жніўня 1937 году быў ліквідаваны Наталоўскі нацыянальны польскі сельсавет. З 20 лютага 1938 году Клічаўскі раён увайшоў у склад Магілёўскай вобласьці. 10 ліпеня 1939 году скасавалі [[Клічаўскі сельсавет|Клічаўскі сельскі савет]] і адначасова ўтварылі [[Дзьмітраўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Дзьмітраўскі сельсавет]]. На 1 студзеня 1941 году раён уключыў у сябе мястэчка Клічаў і 18 сельсаветаў: [[Бацэвіцкі сельсавет|Бацэвіцкі]], [[Ваевіцкі сельсавет|Ваевіцкі]], [[Віркаўскі сельсавет|Віркаўскі]], [[Востраўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Востраўскі]], [[Ганчанскі сельсавет|Ганчанскі]], [[Дзьмітраўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Дзьмітраўскі]], [[Доўгаўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Доўгаўскі]], [[Дубенскі сельсавет|Дубенскі]], [[Запольскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Запольскі]], [[Кабылянскі сельсавет|Кабылянскі]], [[Каўбчанскі сельсавет|Каўбчанскі]], [[Максімавіцкі сельсавет|Максімавіцкі]], [[Нясяцкі сельсавет|Нясяцкі]], [[Убалацкі сельсавет|Убалацкі]], [[Уладзімераўскі сельсавет|Уладзімераўскі]], [[Усакінскі сельсавет|Усакінскі]], [[Усоскі сельсавет|Усоскі]], [[Ядранаслабадзкі сельсавет|Ядранаслабадзкі]]. З 20 верасьня 1944 году раён увайшоў у склад зноў утворанай [[Бабруйская воласьць|Бабруйскай воласьці]]. А 8 студзеня 1954 году пасьля яе скасаваньня вернуты ў межы Магілёўскай вобласьці. 16 ліпеня 1954 году былі ліквідаваны [[Ваевіцкі сельсавет|Ваевіцкі]], [[Востраўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Востраўскі]], [[Дубенскі сельсавет|Дубенскі]], [[Запольскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Запольскі]], [[Убалацкі сельсавет|Убалацкі]], [[Уладзімераўскі сельсавет|Уладзімераўскі]], [[Усоскі сельсавет|Усоскі]] сельсаветы, утвораны [[Бёрдаўскі сельсавет]]. 21 кастрычніка 1960 году падпалі пад ліквідацыю [[Бёрдаўскі сельсавет|Бёрдаўскі]], [[Максімавіцкі сельсавет|Максімавіцкі]], [[Усакінскі сельсавет|Усакінскі]], [[Ядранаслабадзкі сельсавет|Ядранаслабадзкі]] сельсаветы. 25 сьнежня 1962 году раён быў скасаваны, а яго тэрыторыя цалкам далучана да Кіраўскага раёну. 6 студзеня 1965 году Клічаўскі раён аднавілі. На гэты раз ён меў у сваіх межах мястэчка [[Клічаў]], [[Акцябарскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Акцябарскі]], [[Бацэвіцкі сельсавет|Бацэвіцкі]], [[Віркаўскі сельсавет|Віркаўскі]], [[Ганчанскі сельсавет|Ганчанскі]], [[Дзьмітраўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Дзьмітраўскі]], [[Доўгаўскі сельсавет (Клічаўскі раён)|Доўгаўскі]], [[Каўбчанскі сельсавет|Каўбчанскі]], [[Нясяцкі сельсавет|Нясяцкі сельсаветы]]. 19 жніўня Дзьмітраўскі сельсавет быў перайменаваны ў [[Патоцкі сельсавет|Патоцкі]]. Згодна рашэньня Магілёўскага абласнога савету дэпутатаў №10 — 22 ад 15 сьнежня 2000 году, гарадзкі пасёлак Клічаў аднесены да катэгорыі гарадоў раённага падпарадкаваньня. == Насельніцтва == * XX стагодзьдзе: 1999 год — 22,2 тыс. чал. * XXI стагодзьдзе: 2006 год — 18,2 тыс. чал.; 2009 год — 17 246 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918181854/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf Перепись населения — 2009. Могилевская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 15 148 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 15 035 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 14 923 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> == Вядомыя асобы == * [[Аркадзь Смоліч]] (1891, в. Бацэвічы — 1938) — дзяяч [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|нацыянальна-дзяржаўнага адраджэньня]], [[міністар]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], ахвяра камуністычных рэпрэсій *[[Ігнат Грынявіцкі]] (1856; цяпер [[вёска]] Калінаўка — 1881) — беларускі рэвалюцыянэр-нарадаволец, які забіў расейскага імпэратара [[Аляксандар II|Аляксандра ІІ]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20120310150505/http://klichev.gov.by/ Клічаўскі раённы выканаўчы камітэт]{{Ref-ru}} * {{Глёбус Беларусі|{{НАЗВА_СТАРОНКІ}}}} * [https://web.archive.org/web/20151124092650/http://library.mogilev.by/kray/klichev/ Характарыстыка Клічаўскага раёну] {{Клічаўскі раён}} {{Магілёўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Клічаўскі раён| ]] [[Катэгорыя:Раёны, створаныя ў 1924 годзе]] i7hozy1qoziist3chkuhy7nfx8elulj Горкі 0 19709 2619215 2613667 2025-06-08T14:56:55Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619215 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Горкі |Лацінка = Horki |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Горак |Герб = Coat of Arms of Horki, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Horki, Belarus.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1514 |Статус з = |Магдэбурскае права = 1619 |Былыя назвы = Горы-Горкі, Малыя Горы |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]] |Раён = [[Горацкі раён|Горацкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = 22.1 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 34008 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 213410 |СААТА = |Выява = Горкі, Бульвар Ленінскі. Корпус №4.jpg |Апісаньне выявы = [[Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія]] |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 17 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 59 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Го́ркі''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Проня|Проні]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Горацкі раён|Горацкага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Плошча 22 км². Насельніцтва на 2018 год — 34 008 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 86 км на паўночны ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]], за 3 км ад чыгуначнай станцыі [[Пагодзіна]] (лінія [[Ворша]] — [[Крычаў]]). Вузел аўтамабільных шляхоў на [[Ворша|Воршу]], [[Магілёў]], [[Чавусы]], [[Амсьціслаў]], [[Смаленск]]. Горкі — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]), колішняя сталіца [[Горацкае графства|графства]], старажытны [[Горацкі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>{{Літаратура/Замкі і людзі|к}} С. 105.</ref>. За часамі [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] былі адным з двух местаў (разам з [[Пружаны|Пружанамі]]) на тэрыторыі колішняга ВКЛ, вызваленых на пэўны час з-пад [[Расейская імпэрыя|расейскага панаваньня]]. Галоўная мясцовая славутасьць — [[Беларуская сельскагаспадарчая акадэмія]], адна з найстарэйшых вышэйшых навучальных установаў Беларусі. Захаваўся комплекс яе старых карпусоў у стылі [[клясыцызм]]у, помнік архітэктуры XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся касьцёл Сьвятога Андрэя Баболі, помнік архітэктуры XVIII ст., [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]]. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Горак}} === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра Горкі як [[сяло]] ў складзе Горы-Горацкага маёнтку зьмяшчаецца ў [[Літоўская мэтрыка|Літоўскай мэтрыцы]] і датуецца 1514 годам. Маёнтак знаходзіўся ў валоданьні князя Друцкага-Горскага. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад [[Аршанскі павет|Аршанскага павету]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]]. У 1584 годзе Горкі перайшлі да [[Сапегі|Сапегаў]]. У 1619 годзе [[Леў Сапега]] надаў месту<ref name="evkl">[[Уладзімер Ліўшыц|Ліўшыц У.]] Горкі // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 546.</ref> «[[Статут аб вольнасьцях]]» і «[[Магдэбурскае права|малое Магдэбурскае права]]». У гэты час паселішча было цэнтрам маёнтку, тут штогод праводзіліся кірмашы. У 2-й палове XVII стагодзьдзя [[Юры Станіслаў Сапега]] меў тытул графа «на Горы-Горках». У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) у сакавіку 1659 году жыхары Горак узьняліся на ўзброеную барацьбу з усходнімі захопнікамі і доўга трымалі ў аблозе ў Вялікіх Гарах аддзел маскоўскіх салдатаў. У 1676 годзе ў месьце існавалі праваслаўнае [[брацтва]] і школа. Паводле інвэнтару, на 1683 год — 510 будынкаў, 2 прадмесьці ([[Казімерава Слабада]] і [[Зарэчча (прадмесьце)|Зарэчча]]), 3 Рынкі, працавалі рамесьнікі 28 спэцыяльнасьцяў<ref name="evkl"/>. Захаваліся сьведчаньні [[Ліцьвіны|літоўскай ідэнтычнасьці]] жыхароў Горак: «''сознаютъ отца и матку свою родомъ з Литви, з города Горокъ''»<ref>Лазаревский А. Малороссийские посполитые крестьяне (1648-1783 гг.). — Киев, 1908. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=dzwbAAAAYAAJ&q=%D0%B7+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%2C+%D0%B7+%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0+%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BA%D1%8A#v=snippet&q=%D0%B7%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%2C%20%D0%B7%20%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%20%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BA%D1%8A&f=false С. 58].</ref><ref>[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 67.</ref>. За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] (1700—1721) Горкі знаходзіліся ў зоне ваенных дзеяньняў. У ліпені — жніўні 1708 году тут разьмяшчаліся расейскія войскі на чале з А. Меншыкавым і Б. Шарамецьцевым. 9 ліпеня — 16 жніўня 1708 году ў Горках спыняўся цар маскоўскі [[Пётар I]]. У 1717 годзе мястэчка з ваколіцамі набыў князь А. Меншыкаў і валодаў ім да высылкі ў [[Сыбір]] (1727 год). З 1732 году паселішча было ў валоданьні графа М. А. Патоцкага. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Горкі апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]]. На 1780 год у мястэчку дзеялі 3 цэрквы і касьцёл. У 1799 годзе ў Горках і навакольных вёсках спыняўся расейскі паэт [[Гаўрыіл Дзяржавін|Г. Дзяржавін]], які напісаў тут вершы «Горкі», «Млынар», «Вішы» і інш. У канцы XVIII стагодзьдзя маёнтак перайшоў у валоданьне графа Л. Салагуба. У 1809 годзе ў Горы-Горацкім маёнтку пачала працаваць мануфактура з фарбавальняй. У 1828 годзе за невыкананьне забавязаньня забясьпечваць харчаваньнем армію Кутузава ў [[Вайна 1812 году|вайну 1812 году]], расейскі ўрад канфіскаваў маёнтак у Л. Салагуба. 15 жніўня 1840 году адбылося ўрачыстае адкрыцьцё Горы-Горацкай земляробчай школы (з 1848 году — [[Горы-Горацкі земляробчы інстытут]]). Дзякуючы працы [[Эдуарда Рэга]], прафэсара батанікі, паводле праекту італьянскага архітэктара А. Кампіёні на тэрыторыі інстытуту заснавалі дэндрарый. У 1841 годзе пачала працаваць Горацкая мэтэастанцыя. У 1846 годзе ў мястэчку, а ў 1847 годзе ў Казімераўскай Слабадзе адкрыліся [[Русіфікацыя Беларусі|расейскія]] пачатковыя народныя школы. У 1852 годзе выйшаў першы том «Запісак Горы-Горацкага земляробчага інстытуту». У пэрыёдыку разьмяшчаліся матэрыялы пра працу навучальнай фэрмы, адлюстроўваліся дасягненьні сельскагаспадарчай навукі таго часу. У 1857 годзе ў мястэчку ўтварыўся легальны прафэсарска-студэнцкі клюб. Яго ўдзельнікі абмяркоўвалі надзённыя пытаньні і будучую сялянскую рэформу з [[скасаваньне прыгоннага права|скасаваньнем прыгоннага права]]. 26 сьнежня 1861 году Горкі сталі цэнтрам павету Магілёўскай губэрні і зноў атрымалі статус [[места]]. У 1862 годзе тут сфармавалася падпольная студэнцкая арганізацыя, якая рыхтавалася да ўдзелу ў паўстаньні [[Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскага]]. У яе склад уваходзілі С. Віскоўскі, [[Войцех Дамарацкі|В. Дамарацкі]], В. Антановіч, Р. Чарвінскі, З. Міткевіч, С. Дымкевіч і іншыя. Яны разам зь іншымі студэнтамі адкрылі для сялянскіх дзяцей народную школу, выкладаньне ў якой вялося на беларускай мове. 21 красавіка 1862 году паўсотні студэнтаў зладзілі ў фальварку Шыманоўка палітычную акцыю, у часе якой сьпявалі патрыятычныя і рэвалюцыйныя песьні. 24 красавіка 1863 году аддзел [[Людвік Зьвяждоўскі|Л. Зьвяждоўскага]], паплечніка [[Кастусь Каліноўскі|К. Каліноўскага]], вызваліў места з-пад расейскага панаваньня, але неўзабаве царскія карнікі здушылі выступленьне. У 1864 годзе за ўдзел мясцовых студэнтаў і выкладнікаў у паўстаньні расейскія ўлады зачынілі земляробчы інстытут і перавялі яго ў [[Санкт-Пецярбург]]. 27 жніўня 1867 году адбылося афіцыйнае зацьверджаньне гербу Горак: «''у залатым полі тры чорныя горкі, з кожнага вырастае адзін зялёны колас''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 151.</ref>. У канцы XIX стагодзьдзя тут зьявіліся паштовая станцыя, аптэка, пачаў працаваць чыгуналіцейны завод, мэтэастанцыя. На 1904 год у месьце працавалі 10 гатэляў і нумароў, 7 заезных дамоў, 5 шынкоў, харчэўняў і чайных. Вуліцы асьвятляла 45 ліхтароў. Дзеялі прыватная бібліятэка, таварыства дапамогі бедным, прыватная друкарня, чатыры царквы, пры адной зь якіх — школа граматы (царкоўна-прыходзкая начатковая школа). Падобная школа абслугоўвала і жыдоўскае насельніцтва. У 1917 годзе ўзьнікла Сэкцыя вучняў горацкіх сельскагаспадарчых школаў, якая займалася вывучэньнем беларускай мовы, пашырэньнем цікавасьці мясцовага насельніцтва да нацыянальнай культуры, ладзіла выступы моладзевага тэатра. <gallery caption="Старая графіка Горак" widths=150 heights=150 class="center"> Horackaja akademija. Горацкая акадэмія (N. Orda, 1877).jpg|Земляробчы інстытут. {{nowrap|[[Напалеон Орда|Н. Орда]]}}, 1877 г. Horackaja akademija. Горацкая акадэмія (1840-99).jpg|Земляробчы інстытут Horki. Горкі (1882).jpg|Панарама мястэчка, 1882 г. Horackaja akademija. Горацкая акадэмія (1928).jpg|Акадэмія, 1928 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Горкі абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП (б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]] (у [[Гомельская губэрня|Гомельскай]], а з 1922 году — у [[Смаленская губэрня|Смаленскай губэрні]]). 10 кастрычніка 1919 году пачала працаваць моладзевая арганізацыя [[Беларуская сэкцыя студэнтаў]]. Яна мела на мэце пашыраць сьвядомасьць паміж беларусамі, знаёміць зь літаратурай, тэатральнымі творамі, гісторыяй, культурным і эканамічным становішчам Беларусі і дапамагаць беларускаму нацыянальнаму руху. У 1924 годзе Горкі вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну. У 1925—1929 гадох у [[БДСГА]] выкладаў [[Ян Серада]], у 1926—1928 гадох — [[Максім Гарэцкі]]. 28 лістапада 1925 году места наведалі народныя пісьменьнікі [[Янка Купала]] і [[Якуб Колас]]. У 1930-я гады было брутальна перапынена рэлігійнае жыцьцё ў Горках. На загад камуністычных уладаў былі зьнішчаныя старадаўнія драўляныя цэрквы і зачынены мураваныя, Сьвята-Мікалаеўская царква была перабудавана ў Акадэмічную бібліятэку, а слабадзкая Спаса-Ўзьнясенская царква была перароблена ў склад, апошняя аднавіла сваю дзейнасьць у час нямецкай акупацыі і дзее да сёньня. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 12 ліпеня 1941 да 26 чэрвеня 1944 году Горкі знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1948 годзе сельскагаспадарчы інстытут рэарганізавалі ў Беларускую сельскагаспадарчую акадэмію. 5 жніўня 1959 году адкрылася паветраная лінія Горкі — Менск, пачаў працаваць аэрапорт. <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Horki, Aršanskaja. Горкі, Аршанская (1913).jpg|Вуліца Вялікая Аршанская Horki, Paštovaja. Горкі, Паштовая (1917).jpg|Вуліца Паштовая Horki, Amścisłaŭskaja. Горкі, Амсьціслаўская (1901-18).jpg|Вуліца Амсьціслаўская Horki, Prafesarskaja. Горкі, Прафэсарская (1916).jpg|Вуліца Прафэсарская </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Horki, Zarečča. Горкі, Зарэчча (1910).jpg|Зарэчча Horki, Kazimieraŭskaja Słabada, Ušeścienskaja. Горкі, Казімераўская Слабада, Ушэсьценская (1901-17).jpg|Казімераўская Слабада. [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Горкі)|Царква]]-[[Мураўёўкі|мураўёўка]] Horki, Rynak. Горкі, Рынак (1901-18).jpg|Рынак Horki, Synagogalny. Горкі, Сынагогальны (1901-18).jpg|Пляц Сынагогальны. Сынагога </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:35000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1697 from:0 till:1000 bar:1780 from:0 till:992 bar:1856 from:0 till:3830 bar:1868 from:0 till:4908 bar:1880 from:0 till:4688 bar:1897 from:0 till:6737 bar:1910 from:0 till:7990 bar:1939 from:0 till:22500 bar:1970 from:0 till:22000 bar:1991 from:0 till:32600 bar:2004 from:0 till:33900 bar:2009 from:0 till:34300 bar:2018 from:0 till:34008 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVII стагодзьдзе''': 1697 — 1 тыс. чал.<ref name="evkl"/> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1780—992 чал.; 1785—1491 чал. * '''XIX стагодзьдзе''': 1840—2528 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} С. 459.</ref>; 1856 — 3830 чал.; 1861 — 4464 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} С. 460.</ref>; 1864 — 3954 чал.; 1868 — 4908 чал. (2497 муж. і 2411 жан., пісьменных адпаведна 696 і 161); 1880 — 4688 чал.; 1882 — 5,1 тыс. чал.<ref>Sulimierski F. Horki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/125 125].</ref>; 1888 — 6331 чал., зь іх 3326 юдэяў<ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>; 1897 — 6737 чал. (41,3% пісьменныя); 1900 — 7990 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1904 — 7137 чал.; 1909 — 7493 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} С. 462.</ref>; 1910 — 7990 чал.; 1911 — 7519 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} С. 461.</ref>; 1933 — 8700 чал.; 1939 — 22,5 тыс. чал.<ref>[[Уладзімер Ліўшыц|Ліўшыц У.]] Горкі // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 90.</ref>; 1970 — 22 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; 1991 — 32,6 тыс. чал.; 1992 — 32 тыс. чал.<ref>[[Уладзімер Ліўшыц|Ліўшыц У.]] Горкі // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 89.</ref>; 1997 год — 32,8 тыс. чал.<ref>Ліўшыц У. Горкі // {{Літаратура/БелЭн|5к}} С. 360.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 — 33,9 тыс. чал.; 2006 — 34,6 тыс. чал.; 2007 — 37,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} С. 458.</ref>; 2008 — 34,3 тыс. чал.; 2009 — 34,3 тыс. чал.; 2016 год — 33 830 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 34 553 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 34 008 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Рэлігія === [[Файл:Belarusian Agriculture Academy10.jpg|міні|Амфітэатар]] * [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Горкі)|Царква Ўшэсьця Гасподняга]] ([[Беларускі экзархат|Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату]]) * [[Рымска-Каталіцкі Касьцёл на Беларусі|Каталіцкая]] парафія Маці Божай Бялыніцкай і Сьвятой Ганны<ref>[http://catholic.by/2/belarus/dioceses/minsk-mohilev/100355.html Горкі — парафія Маці Божай Бялыніцкай і Сьвятой Ганны], [[Catholic.by]]</ref> * Царква эвангельскіх хрысьціянаў «Міласэрнасьць»<ref>[https://web.archive.org/web/20090313172520/http://cerkow.narod.ru/amain.htm Царква эвангельскіх хрысьціянаў «Міласэрнасьць»]{{ref-ru}}</ref> * Царква хрысьціянаў веры эвангельскай «Ласка Божая» === Адукацыя === У Горках разьмяшчаецца [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія]]. Апроч таго, працуюць 5 сярэдніх (адна зь іх [[гімназія]]), 1 вячэрняя, музычная, дзіцяча-юнацкая спартовая школы, 6 дашкольных установаў. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць Горацкая цэнтральная раённая [[лякарня]], раённая [[паліклініка]], паліклініка [[БДСГА]], працуе сетка аптэкаў. === Культура === [[Файл:Dom kultury in Horki.jpg|значак|Дом культуры]] Дзеюць 3 бібліятэкі, Горацкі раённы цэнтар культуры і палац культуры [[БДСГА]]. На тэрыторыі места ўтварылася ўпарадкаваная зона адпачынку — парк з сажалкамі. Маецца добры досьвед працы школы мастацкіх рамёстваў. Горкі зьяўляюцца месцам правядзеньня сэмінараў, навучаньня супрацоўнікаў [[Беларускія школы мастацкіх рамёстваў|школаў рамёстваў]], якія працуюць у іншых раёнах. === Мас-мэдыя === Сродкі масавай інфармацыі: газэта «[[Горацкі веснік]]» (наклад 3620 асобнікаў, пэрыядычнасьць выпуску — 2 разы на тыдзень), газэта [[БДСГА]] «[[Савецкі студэнт]]» (наклад 1000 асобнікаў, пэрыядычнасьць — 2 разы на месяц), раённае радыёвяшчаньне «[[Голас Горацкага краю]]» (выхад у этэр 9 разоў на тыдзень, агульны аб’ём вяшчаньня — 2 гадзіны 50 хвілінаў). Разам з гэтым у Горках выдаецца прыватная агульнапалітычная газэта «[[УзГорак]]» (наклад 1000 асобнікаў, пэрыядычнасьць — 1 раз на тыдзень), штодзённа ў інтэрнэце абнаўляецца сайт пра мясцовыя падзеі www.horki.info. Таксама свае сайты маюць Горацкая гімназія № 1<ref>[http://grk-gymnaz.org Горацкая гімназія №1]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}}</ref> і Горацкі раённы выканаўчы камітэт<ref>[https://web.archive.org/web/20111223115241/http://gorki.mogilev-region.by/ Горацкі раённы выканаўчы камітэт]{{ref-ru}}</ref>. === Грамадзкія аб’яднаньні === {| class="wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік грамадзкіх аб’яднаньняў Горак |- | * Прафкам супрацоўнікаў і выкладчыкаў [[БДСГА]] * Студэнцкі прафкам * ГА «БРСМ» * Спартклюб [[БДСГА]] * Гандбольны клюб «Колас» * Падлеткавы клюб «Дыялёг» * Беларускае таварыства інвалідаў |} == Забудова == === Плян === Рэкі [[Проня]], [[Капылка]] і [[Парасіца]], а таксама чыгунка падзяляюць тэрыторыю Горак на 3 жылыя раёны: індывідуальнай забудовы, [[прамысловасьць|акадэміі і прамысловы]]. У цэнтральнай частцы месьціцца капітальная 1—2- і 3—5-павярховая забудова, 3—5-павярховыя будынкі знаходзяцца ў мікрараёне і ў паўночнай частцы. Раён БДСГА забудаваны 3—9-павярховымі жылымі дамамі. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Бруцэва-Ерафееўская вуліца || '''Смаленская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Горкага вуліца || '''Прафэсарская''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кашавога вуліца || '''Гарыстая''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Крупскай вуліца || '''Сталярная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Куйбышава вуліца || '''Малая Аршанская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Леніна вуліца || '''Раманаўская''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Максіма Гарэцкага вуліца || '''Зялёная''' вуліца || Молатава вуліца<br />40 год Кастрычніка вуліца (1957—1993) |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Амсьціслаўская''' вуліца (частка, да моста)<br />'''Шляхецкая''' вуліца (частка, пасьля моста) || Машэрава вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Сацыялістычная вуліца || '''Салдацкая Слабада''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сурганава вуліца ||'''Палацавая''' вуліца<br />'''Інстытуцкая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Якубоўскага вуліца || '''Аршанская''' вуліца<br />'''Вялікая Аршанская''' вуліца || Інтэрнацыянальная вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | ? || '''Рынак''' пляц || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | ? || '''Сынагогальны''' пляц || |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Горак да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Азёрная і Красінская. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясьцовасьці Горак: Казімераўская Слабада (Казімераўскае прадмесьце), Зарэчча (Замясьніцкае прадмесьце), Шыманоўка. == Эканоміка == Прадпрыемствы будаўнічых матэрыялаў, харчовай і мясцовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Горак |- | * ААТ «Прэма» * РУП «ІК-9» ДІН МУС Рэспублікі Беларусь * РУВП «Магілёўхлебпрам» філія «Горацкі хлебазавод» * ААТ «Малочныя горкі»<ref>[https://web.archive.org/web/20100418062757/http://www.milkhills.by/ ААТ «Малочныя горкі»]{{ref-ru}}</ref> * ААТ «Горкілён» * СТАА «Скайфорэст»<ref>[https://web.archive.org/web/20111205023430/http://www.skaiforest.by/ СТАА «Скайфорэст»]{{ref-ru}}</ref> * ПУП «ФМПК „Вітраж“» * ПУВП «Прамэтэй» ПУ «АкваКрыстал» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === [[Файл:Belarusian Agriculture Academy8.jpg|міні|Ніжняе возера]] Праз Горкі праходзіць турыстычны маршрут «Гістарычна-культурная спадчына Магілёўскага краю»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. Спыніцца можна ў гатэлі «Проня» або ў гатэлі БДСГА. Працуюць «Парнас», кінатэатар «Крыніца», Палац культуры Акадэміі, спартовы комплекс з басэйнам, атлетычнай заляй, саўнай і стадыёнам, клюб; кавярні «Шанс», «Адпачынак», «Лакомка», «Звездочет», «Овертайм», «Ташир», «Версаль»; піцэрыя «Время есть». Дзеюць [[Горацкі раённы гісторыка-этнаграфічны музэй]], музэй [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускай дзяржаўнай сельскагаспадарчай акадэміі]], мастацкая галерэя. === Славутасьці === [[Файл:Ortodox church in Horki.jpg|міні|[[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Горкі)|Ушэсьценская царква]]]] Архітэктурныя помнікі: * Акадэмія сельскагаспадарчая, комплекс будынкаў (ХІХ—ХХ стагодзьдзі, архітэктар Анжэла Кампіёні) * Вязьніца (ХІХ ст.), дзе ўтрымліваліся студэнты-паўстанцы па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] * Забудова гістарычная места (ХІХ—ХХ стагодзьдзі; фрагмэнты) * Забудова драўляная прадмесьцяў Казімераўскай Слабады і Зарэчча (1-я палова ХХ ст.; фрагмэнты) * Дом Вінакуравых (цяпер Цэнтар эстэтычнага выхаваньня ўпраўленьня адукацыі райвыканкаму) * Дом, дзе жылі браты Гарэцкія (знаходзіцца пад пагрозай зьнішчэньня) * Дом Казімера Пазьдзерскага (канец ХІХ ст.), працяглы час у ім месьціўся раёны аддзел міліцыі * [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Горкі)|Царква Ўшэсьця Гасподняга]] (1850; [[Мураўёўкі|мураўёўка]]) [[Файл:Belarusian Agriculture Academy11.jpg|значак|Акадэмія, Прафэсарскі корпус]] Помнікі прыроды: * Батанічны сад * Дэндрапарк Зоны адпачынку: * Акадэмічныя сажалкі — Верхняя ды Ніжняя * Аршанская сажалка * Белы ручай * Дзіцячы парк Помнікі: * Два лысыя балваны на тэрыторыі Акадэмгарадку * Могілкі юдэйскія * Надмагільны камень удзельніку [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] [[Войцех Дамарацкі|В. Дамарацкаму]] * «Скорбящая мать» — помнік зьнішчанай у кастрычніку 1941 году габрэйскай супольнасьці (звыш 2500 расстраляных), выкананы ў савецкім стылі * «Тры халасьцякі» — помнік загінулым абаронцам Горак у часы II Сусьветнай вайны Іншае: * Конна-спартовая школа * Першая ў Расейскай імпэрыі дрэнажная сыстэма ды навукова-дасьледчыя гароды (Рытаўскія гароды) * Мазэпава гара === Страчаная спадчына === Помнікі грамадзянскай архітэктуры: * Вадзяны млын на рацэ Парасіца * Дом, дзе жылі браты Гарэцкія, па-барбарску зьнішчаны ў 2012 годзе * [[Горацкі замак|Замак]] (XVI ст.) * Палац графаў Салагубаў * Тэатар графаў Салагубаў Помнікі сакральнай архітэктуры: * Касьцёл Сьвятога Андрэя Баболі (1754), зьнішчаны па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] * Сынагога * Сынагога * Царква (1673<ref name="ul">[http://vladlivsh.mylivepage.ru/ Блог краязнаўца Ўладзімера Ліўшыца]</ref>) * Царква ([[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) * Царква (Сьвяты Пасад)<ref>[https://web.archive.org/web/20160304211618/http://horki.by/city/about/history-pages/781-gorki-v-18-stoletii.html Горки в 18 столетии], [https://web.archive.org/web/20180904003516/https://horki.by/ Горкі online]</ref> * Царква Сьвятога Юрыя Страчаныя ў 30-я гады XX стагодзьдзя: * Царква Прачыстай Багародзіцы (1776) * Царква Сьвятога Мікалая (1852, мураваная) * Царква Сьвятой Тройцы Навучальныя ўстановы: * Дзяржаўная гімназія (мужчынская) * Кніжны фонд бібліятэкі Акадэміі страчаны ў час Другой Сусьветнай вайны, сярод згубленага — рарытэтныя выданьні зь бібліятэкі князёў Дандуковых-Корсакавых * Прыватная жаночая гімназія * Школа праваслаўнага брацтва (1667<ref name="ul"/>), першая вядомая навучальная ўстанова ў Горках * Школа прыходзкая (XVII ст.; [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія]])<ref>Марозава С. [http://pawet.net/library/history/bel_history/marozava/98/1/3/16/Униатская_система_образования.html Униатская система образования], [[Pawet.net]]</ref> == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Горак" widths="150" heights="150" class="center"> Горкі. Краявіды (09).jpg|Дом Пазьдзерскага Old building in Horki2.jpg|Гістарычная забудова Горкі. Краявіды (06).jpg|Акадэмія, Фізыка-хімічны корпус Горкі. Краявіды (20).jpg|Акадэмія, правы флігель </gallery> == Асобы == * К. Булавін — кіраўнік сялянскага вызвольнага антырасейскага паўстаньня, загінуў у ліпені 1708 году * Браты Гарэцкія * [[Войцех Дамарацкі]] — студэнт Горы-Горацкага земляробчага інстытуту, удзельнік [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня пад кіраўніцтвам Кастуся Каліноўскага]] (1863—1864); загінуў у час вызваленьня Горак з-пад расейскага панаваньня * Л. Зьвяждоўскі, паплечнік нацыянальнага героя К. Каліноўскага. * [[Уладзімер Ісаенка]] — археоляг * [[Васіль Каваль]] — беларускі пісьменьнік * [[Мікалай Купчын]] — філёзаф * Іван Рыдар — палкоўнік, казацка-сялянскі аддзел якога дзеяў у 1659 годзе каля Горак і нават учыніў аблогу Горскага замка, захопленага расейскімі акупантамі * [[Казімер Леў Сапега]] — заснавальнік прадмесьця Слабада (50-я гады XVII ст.) * [[Леў Сапега]] — уладальнік Горы-Горак у XVII стагодзьдзі == Глядзіце таксама == * [[Горацкі інтэрстадыял]] == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|5}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|5-1}} * {{Літаратура/Нашы гарады}} * {{Літаратура/Памяць/Горацкі раён}} * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/ЭГБ|1}} * {{Літаратура/ЭГБ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} * Стельмашонок, И. М. Защищая Родину (из истории горецкого антифашистского подполья и партизанского движения, участия воинов-земляков в борьбе с немецко-фашистскими захватчиками) / И. М. Стельмашонок. — Горки, 1995. — 44 с. * Стельмашонок, И. М. Освобождение Горецкого района в годы Великой Отечественной войны / И. М. Стельмашонок. — Горки, 1994. — 64 с. * {{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20210128213104/http://www.horki.info/ Сайт штодзённых навінаў Горацкага рэгіёну] * {{Радзіма майго духу|gorki-1}} * [https://web.archive.org/web/20100601040655/http://library.mogilev.by/kray/gorki/vizitka.htm Горацкі раён], [https://web.archive.org/web/20100530064459/http://library.mogilev.by/kray/ Край мой Магілёўшчына] {{Навігацыйная група |назоў = Горкі ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Горацкі раён |Магілёўская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Аршаншчыны}} [[Катэгорыя:Горкі| ]] l3zh7gc2hi0d5t8af7xp3e5mqd8daq3 Гаўя (басэйн Нёмана) 0 22380 2619201 2551806 2025-06-08T12:55:00Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619201 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Гаўя}} {{Рака |назва = Гаўя |лацінка = Haŭja |выява = Палац. Выгляд з берагу ракі Гаўя.jpg |подпіс = Палац у [[Жамыслаўль|Жамыслаўлі]] на беразе Гаўі |даўжыня = 100 км |выток = [[Салечніцкі раён]] ([[Летува]]) |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Нёман]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = 13,6 м³/с |нахіл = 0,9 ‰ |плошча_басэйну = 1680 км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]], [[Летува]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = |катэгорыя_вікісховішча = }} '''Га́ўя''' ({{мова-lt|Gauja|скарочана}}) — рака ў [[Беларусь|Беларусі]] і [[Летува|Летуве]], правы прыток [[Нёман]]у. Цячэ ў [[Івейскі раён|Івейскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Даўжыня 100 км, у межах Беларусі 68 км. Плошча вадазбору 1680 км². [[Выдатак вады]] ў вусьці 13,6 м³/с. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,9‰. == Асноўныя прытокі == * ''Правыя'': [[Лынтупка (прыток Гаўі)|Лынтупка]], [[Апіта (рака)|Апіта]], [[Жыжма]], [[Вядроўка]] * ''Левыя'': [[Вярсока]], [[Падакупка]], [[Клява (басэйн Нёмана)|Клява]], [[Якунька]] == На рацэ == * ''[[Мястэчка]]'': [[Дзевянішкі]] * ''Гістарычнае мястэчка'': [[Суботнікі]] * ''Помнік прыроды'': [[Жамыслаўскі ясень]] (на левым беразе каля вёскі [[Жамыслаўль|Жамыслаўя]]) * ''ГЭС'': [[Жэмыслаўская ГЭС|Жамыслаўская]] == Агульныя зьвесткі == Пачынаецца на паўднёва-заходніх схілах [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскага ўзвышша]] [[Салечніцкі раён|Салечніцкага раёну]] Летувы. Даліна ракі выразная, [[абалона]] лугавая, шырынёй 0,1—0,9 км. Рэчышча зьвілістае, на асобных дзялянках каналізаванае, шырыня яго вагаецца ў межах 12—20 м. Берагі стромкія, пясковыя або пяскова-тарфяністыя, парослыя хмызьняком<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 125.</ref>. Рэльеф пагорысты, у нізоўі — часткова забалочаная нізіна. Лясы [[мяшаныя лясы|мяшаныя]], зь перавагай іглічных пародаў. Значных азёраў няма. Замярзае ў канцы сьнежня, крыгалом у другой палове сакавіка. Рэжым ракі вывучаўся на 2 пастах, зь іх пост каля в. [[Лубяняты|Лубянятаў]] дзейнічае ў наш час<ref>[https://web.archive.org/web/20090211054639/http://pogoda.by/315/gid.html?ind=25 Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} * Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл.ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. * Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971. {{Прытокі Нёмана}} [[Катэгорыя:Прытокі Нёману]] [[Катэгорыя:Рэкі Івейскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Летувы]] 37piuvohw0wl5idxjc0apm37rqqukjv Клімавічы 0 24281 2619286 2533685 2025-06-09T09:51:05Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619286 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Клімавічы |Лацінка = Klimavičy |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Клімавічаў |Герб = Coat of Arms of Klimavičy, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Klimavičy.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = 1777 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Магілёўская вобласьць|Магілёўская]] |Раён = [[Клімавіцкі раён|Клімавіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 16270 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 213632, 213633, 213634, 213635 |СААТА = |Выява = Клімавічы. Каменны крыж.jpg |Апісаньне выявы = Старажытныя каменныя крыжы |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 36 |Шырата сэкундаў = 32 |Даўгата градусаў = 31 |Даўгата хвілінаў = 57 |Даўгата сэкундаў = 40 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Клі́мавічы''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Калініца|Калініцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Клімавіцкі раён|Клімавіцкага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 16 270 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзяцца за 124 км на паўднёвы ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Чыгуначная станцыя на лініі [[Ворша]] — [[Унеча]], аўтамабільныя дарогі злучаюць места з [[Крычаў|Крычавам]], [[Касьцюковічы|Касьцюковічамі]], [[Хоцімск]]ам. Клімавічы — даўняе [[мястэчка]] [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|гістарычнай Амсьціслаўшчыны]]. Да нашага часу тут захавалася [[Царква Сьвятога Міхала Арханёла (Клімавічы)|царква Сьвятога Міхала Арханёла]], помнік архітэктуры XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся касьцёл і кляштар дамініканаў ([[барока]], XVII ст.), [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваныя расейскімі ўладамі]], і царква Сьвятога Яна Прадцечы (клясыцызм, XIX ст.), [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваная савецкімі ўладамі]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Упершыню Клімавічы ўпамінаюцца ў XIV стагодзьдзі<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі}}</ref> ў дакумэнце, зьвязаным з родам [[Асмалоўскія|Асмалоўскіх]]. Пад 1581 годам Клімавічы значацца як вёска ў [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскім ваяводзтве]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 109.</ref>, уладаньне [[Мацей Глінскі|Мацея Глінскага]]. У XVІІ—XVІІІ стагодзьдзях яны ўваходзілі ў склад [[Крычаўскае староства|Крычаўскага староства]], аднак увесь час знаходзілася ў пасэсіі ў розных шляхецкіх родаў<ref name="evkl"/>. У 1626 годзе ў Клімавічах заснавалі кляштар дамініканаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) мястэчка пацярпела ад [[Маскоўская дзяржава|маскоўскіх]] захопнікаў. З 1720 году маёнткам валодалі [[Бялецкія]], з 1758 году — [[Галынскія]]. У 1765 годзе Клімавічы сталі цэнтрам невялікага нягродавага староства. Мястэчка знаходзілася на левым беразе ракі Каленіцы і мела радыяльны плян, цэнтрам якога быў пляц з касьцёлам<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Klimavičy. Клімавічы (1843).jpg|110px|значак|зьлева|[[Герб Клімавічаў|Герб]], 1843 г.]] [[Файл:Klimavičy. Клімавічы (1840).jpg|значак|Панарама, каля 1840 г.]] У выніку першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Клімавічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе ў 1777 годзе атрымалі статус [[места]] і сталі цэнтрам павету [[Беларуская губэрня|Беларускай]], потым [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]. 16 жніўня 1781 году места атрымала ўласны герб: «''у блакітным полі залатая пчала''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 170.</ref>. У канцы XVIII стагодзьдзя ў Клімавічах было 198 будынкаў. У 1804 годзе тут знайшлі буйны скарб антычных манэтаў (імаверна, II ст. н. э.). У 1837 годзе ў месьце адкрылася мужчынская прыходзкая вучэльня. У 1850-я гады ў Клімавічах працавалі 3 гарбарні, 5 пачатковых навучальных установаў, бібліятэка, лякарня, аптэка. У 1880-я гады ў месьце было 2 мураваныя і 534 драўляныя будынкі, 102 крамы. У 1883 годзе адкрыліся лякарня і аптэка. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Клімавічах было 18 вуліцаў, 2 плошчы, 750 будынкаў, 3 царквы, 3 малітоўныя дамы, чатыры вучэльні, друкарня, лякарня. На 1904 год — 718 будынкаў (4 мураваныя і 714 драўляных), 21 дробнае прадпрыемства, лякарня, аптэка, друкарня, фатаграфія, бібліятэка, чытальня, 8 корчмаў і 9 заезных двароў. Да 1917 году ў месьце было 19 вуліцаў, 51 мураваны і 838 драўляных будынкаў. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Клімавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала места разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Клімавічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам [[Калінінская акруга|Калінінскай акругі]], у якую ўвайшлі 10 раёнаў (з 1938 году цэнтар раёну). У 1929—1930 гадох празь места прайшла чыгунка. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 10 жніўня 1941 да 28 верасьня 1943 году Клімавічы знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У выніку катастрофы на [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай атамнай станцыі]] (1986 год) значная частка тэрыторыі Клімавіцкага раёну была забруджаная [[Радыяактыўнасьць|радыеактыўнымі]] выкідамі. 28 лютага 2001 году афіцыйна зацьвердзілі мескія герб і сьцяг<ref>[https://web.archive.org/web/20080818234846/http://www.klimovichi.mogilev-region.by/ru/region/geraldika Геральдика], [https://web.archive.org/web/20130128041738/http://www.klimovichi.mogilev-region.by/ Климовичский районный исполнительный комитет]</ref>. <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Klimavičy, Rynak. Клімавічы, Рынак (1901-18).jpg|Рынак, да 1918 г. Klimavičy, Rynak, Michajłaŭskaja. Клімавічы, Рынак, Міхайлаўская (1941-43) (3).jpg|Рынак. [[Царква Сьвятога Міхала Арханёла (Клімавічы)|Міхайлаўская царква]], {{nowrap|1941—1943 гг.}} Klimavičy, Rynak, Pradciečanskaja. Клімавічы, Рынак, Прадцечанская (1901-18).jpg|Рынак. Царква Сьвятога Яна Прадцечы, да 1918 г. Klimavičy, Michajłaŭskaja. Клімавічы, Міхайлаўская (1901-18).jpg|Вуліца Міхайлаўская. Гімназія жаночая, да 1918 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Klimavičy, Michajłaŭskaja. Клімавічы, Міхайлаўская (1901-18) (2).jpg|Вуліца Міхайлаўская. Гімназія мужчынская, да 1918 г. Klimavičy, Ivanaŭski. Клімавічы, Іванаўскі (1901-18) (2).jpg|Пляц Іванаўскі. Альтанка, да 1918 г. Klimavičy, Ivanaŭski. Клімавічы, Іванаўскі (1901-18).jpg|Пляц Іванаўскі. Бульвар, бібліятэка, да 1918 г. Klimavičy, Ivanaŭski. Клімавічы, Іванаўскі (1901-18) (3).jpg|Вуліца, да 1918 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:170 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:18000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1812 from:0 till:1200 bar:1825 from:0 till:1000 bar:1863 from:0 till:1819 bar:1883 from:0 till:3241 bar:1897 from:0 till:4714 bar:1913 from:0 till:7100 bar:1926 from:0 till:7600 bar:1939 from:0 till:9600 bar:1959 from:0 till:11600 bar:1970 from:0 till:12700 bar:1991 from:0 till:16500 bar:1997 from:0 till:17300 bar:2004 from:0 till:16000 bar:2009 from:0 till:17064 bar:2018 from:0 till:16270 TextData= fontsize:10px pos:(20,195) text: </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1812 год — 1,2 тыс. чал.; 1825 год — 1 тыс. чал.; 1863 год — 1819 чал.; да 1883 году — 2870 чал.<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/152 152]—153.</ref>; 1883 год — 3241 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 72.</ref>; 1897 год — 4714 чал., зь іх 50,2% праваслаўных, 1,5% каталікоў, 47,9% юдэяў * '''XX стагодзьдзе''': 1913 год — 7,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 74.</ref>; 1926 год — 7,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 75.</ref>; 1939 год — 9,6 тыс. чал.; 1959 год — 11,6 тыс. чал.; 1970 год — 12,7 тыс. чал.; 1991 год — 16,5 тыс. чал.; 1997 год — 17,3 тыс. чал.<ref>[[Уладзімер Філякоў|Філякоў У.]] Клімавічы // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 199.</ref>; 1998 год — 17,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 338.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 16,0 тыс. чал.; 2006 год — 15,1 тыс. чал.; 2007 год — 14,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 70.</ref>; 2008 год — 14,6 тыс. чал.; 2009 год — 17 064 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918181854/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf Перепись населения — 2009. Могилевская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 16 445 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 16 346 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 16 270 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Клімавічах працуюць сельскагаспадарчы тэхнікум, ПТВ, 4 сярэднія, музычная, спартовая школы, === Культура === Дзеюць дом культуры, 6 клюбаў, 4 бібліятэкі, краязнаўчы музэй. === Мас-мэдыя === Выдаецца раённая газэта «Родная ніва». == Забудова == === Плян === Сучасная тэрыторыя Клімавічаў разьмяшчаецца каля ракі Калініцы. Вылучаецца жылы масіў з 2-4-павярховай забудовай. Сфармаваўся мікрараён з 4-5-павярховымі пабудовамі. <gallery caption="Старыя мапы і пляны Клімавічаў" widths=215 heights=180 class="center"> Klimavičy. Клімавічы (1778, 1839).jpg|Праект, 1778 г. Klimavičy. Клімавічы (1913).jpg|1913 г. Klimavičy. Клімавічы (1921).jpg|Праект электрычнай сеткі, 1921 г. </gallery> === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Болдзіна вуліца || '''Салдацкая Слабада''' вуліца || Чырвонаармейская вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Герцэна вуліца || '''Прывальная''' паўднёва-заходняя вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Горкава вуліца || '''Ціманаўская''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Дзяржынскага вуліца || '''Новая''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Калгасная вуліца || '''Фёдараўка''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Калініна вуліца || '''Алейная''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Гразная''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Камуністычная вуліца || '''Судзейская''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Карла Маркса вуліца || '''Міхайлаўская''' вуліца<ref>Мартыненко О. [https://web.archive.org/web/20150702015437/http://www.rodniva.by/2014/09/ulicy-nashego-goroda/ Улицы нашего города] // Родная ніва, 11 верасьня 2014 г.</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | КІМ вуліца || '''Давыдаўка''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Леніна вуліца || '''Крычаўская''' вуліца (частка) <br> '''Паўлавіцкая''' вуліца (частка)<ref name="plan"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Магона вуліца || '''Васкрасенская''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | МЮД вуліца || '''Прывальная''' паўднёва-ўсходняя вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Лазовіцкая''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Працоўная вуліца || '''Мяшчанская''' вуліца<ref name="plan"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пушкінская вуліца || '''Шляхецкая''' вуліца<ref name="plan"/> || {{мова-ru|Дворянская улица|скарочана}} |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Сьвірэльская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сацыялістычная вуліца || '''Крычаўская''' вуліца<ref>Скарыніч: Літ-навук.гадавік. Вып. 7. — Масква: Советский писатель, 2008. С. 58.</ref> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Тэльмана вуліца || '''Шавецкая''' вуліца<ref name="plan">[[:Файл:Klimavičy. Клімавічы (1913).jpg|Плян Клімавічаў 1913 году]]</ref> || {{мова-ru|Башмачная улица|скарочана}} |} Гістарычныя Рынак і Іванаўскі пляц у наш час ня маюць афіцыйных назваў. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Клімавічаў: Давыдаўка, Зароўе, Салдацкая Слабада, Фёдараўка. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасьці. {| class="wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Клімавічаў |- | * ААТ «[[Клімавіцкі лікёра-гарэлачны завод]]» * ААТ «Клімавіцкі камбінат хлебапрадуктаў» * філія «Клімавіцкі хлебазавод» РУВП «Магілёўхлебпрам» * філія «Клімавіцкі» ААТ «Амсьціслаўскі масларобна-сыраробны завод» * цэх вытворчасьці вапны ВРУП «Беларускі цэмэнтавы завод». * ВПУП «Клімавіцкае прадпрыемства шпалапрадукцыі і будматэрыялаў». |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Дзее Клімавіцкі краязнаўчы музэй. З 2001 году ў месьце праводзіцца Міжнародны фэстываль дзіцячай творчасьці «Залатая пчолка». Спыніцца можна ў мескай гасьцініцы. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты) * Могілкі юдэйскія * [[Царква Сьвятога Міхала Арханёла (Клімавічы)|Царква Сьвятога Міхала Арханёла]] (1866; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) === Страчаная спадчына === * Касьцёл і кляштар дамініканаў (XVII ст.) * Царква Сьвятога Яна Прадцечы (1844) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Клімавічаў" widths=150 heights=150 class="center"> Клімавічы. Свята-Міхайлаўская царква.jpg|[[Царква Сьвятога Міхала Арханёла (Клімавічы)|Міхайлаўская царква]]-[[мураўёўкі|мураўёўка]] Будынак. г. Клімавічы.jpg|Дом купца Мяшчэрскага Klimavičy train station at night (main building).jpg|Чыгуначная станцыя Климовичи калиница.jpg|Рака Калініца </gallery> == Асобы == * [[Пётар Кантаровіч]] (1905—1968) — матэматык * [[Мікалай Клаўс]] (1906—?) — дырыгент і кампазытар * [[Валянціна Маслава]] (нар. 1949) — беларуская мовазнаўца == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|8}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2}} * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [https://radzima.org/be/gorad/klimavichy.html Клімавічы], [[Radzima.org]] * [https://web.archive.org/web/20071225204912/http://globus.tut.by/klimovichi/index.htm Клімавічы], [[Globus.tut.by]] {{Навігацыйная група |назоў = Клімавічы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Клімавіцкі раён |Магілёўская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Амсьціслаўшчыны}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Клімавіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Гарады Магілёўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] frnjh1ugk78gb7y8cszlckfakaoo1dp Дынама Берасьце 0 24963 2619259 2609710 2025-06-09T01:28:38Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619259 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Дынама Берасьце |Лягатып = FC Dinamo Brest.png |Горад = [[Берасьце]], [[Беларусь]] |Стадыён = АСК «[[Берасьцейскі]]» |Умяшчальнасьць = {{Лік|10169}}<ref>{{Спасылка|url=https://dynamo-brest.by/club/stadium|загаловак=Стадион | выдавец=Официальный сайт ФК "Динамо-Брест"|мова=ru|дата=24 ліпеня 2020}}</ref> |Пасада кіраўніка = Старшыня праўленьня |Кіраўнік = Аляксандар Неўдах |Чэмпіянат = {{Папярэдні футбольны сэзон Беларусі|ДынамаБераЛіга}} |Сэзон = {{Папярэдні футбольны сэзон Беларусі|ДынамаБераСэзон}} |Месца = {{Папярэдні футбольны сэзон Беларусі|ДынамаБера}} |Прыналежнасьць = Беларускія }} «'''Дына́ма'''» — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клюб]] з гораду [[Берасьце|Берасьця]], заснаваны ў 1960 годзе. З 1992 году ўдзельнічае ў [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Найвышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2019 году|Чэмпіён Беларусі 2019 году]]. Трохразовы ўладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2007, [[Кубак Беларусі па футболе 2016—2017 гадоў|2017]], [[Кубак Беларусі па футболе 2017—2018 гадоў|2018]]). Колеры клюбу: бела-блакітныя. Берасьцейцы разам зь менскім «[[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]]», салігорскім «[[Шахцёр Салігорск|Шахцёрам]]» і гарадзенскі «[[Нёман Горадня|Нёманам]]» зьяўляюцца адзінымі беларускімі клюбамі, якія ніколі не выляталі з [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшай лігі]] й гулялі ў ёй ад самага першага сэзону. == Гісторыя == Берасьцейскі клюб быў заснаваны ў 1960 годзе, калі каманда «Спартак» была залічана ў першую зону клясы «Б» [[чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянату СССР па футболе]]. Галоўным трэнэрам клюбу быў прызначаны мянчук Віталь Касенюк. Асноўны склад каманды быў укамплектаваны таксама прадстаўнікамі сталіцы. Першы матч чэмпіянату «Спартак» правёў у [[Бэндэры|Бэндэрах]] супраць мясцовага «Ніструл», які скончыўся перамогай беларускіх гульцоў зь лікам 5:1. У 1973 годзе клюб зьмяніў назву спачатку на «Буг», а з 1976 году быў зноўку перайменаваны ў «Дынама», што было зьвязана зь перадачай клюбу на балянс менскага спартовага таварыства «[[Дынама]]». У [[Берасьце]] прыехаў [[Эдуард Малафееў]], аднак больш чым на час правядзеньня падтрыхтоўкі да новага сэзону ён не застаўся. У тым жа сэзоне каманда дамаглася свайго галоўнага выніку за гісторыю выступаў за савецкім часам, заняўшы ў табліцы другі радок. Аднак у 1980-х гадох клюб быў сканцэнтраваны, галоўным чынам, на падрыхтоўцы гульцоў для менскага «[[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]]». Сярод выбітных футбалістаў таго пэрыяду варта адзначыць абаронцу [[Сяргей Гоманаў|Сяргея Гоманава]] (1979—1981), [[Георгі Кандрацьеў|Георгія Кандрацьева]], нападніка Валера Вялічку (1984, 1989—1990), [[Юры Антановіч|Юрыя Антановіча]], [[Юры Малееў|Юрыя Малеева]]. З 1991 году берасьцейскі клюб стала выступае ў [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшай лізе]] [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі]]. Самым значным дасягненьнем да сёньняшняга часу лічыцца трэцяе месца ў самым першым сэзоне айчыннага чэмпіянату. Недастатковае фінансаваньне ў наступныя гады не дало магчымасьць клюбу паказваць добрыя вынікі. З 2003 году клюб згодна з прэзыдэнцкім загадам, быў перададзены ва ўпраўленьне РУП «[[Берасьцеэнэрга]]». Амаль утрымаўшыся ад вылету ў [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2003 году|сэзоне 2003 году]], у клюбе пайшлі на зьмены, быў запрошаны малавядомы латвійскі спэцыяліст Віктар Несьцярэнка на пасаду галоўнага трэнэра, а асноўны вэктар разьвіцьця быў накіраваны на вяртаньне ў каманды берасьцейскіх выхаванцаў. Гэтак у маскоўскага «[[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартака]]» быў арэндаваны [[Раман Васілюк]]. Аднак пачатак сэзону быў катастрафічным за першыя 7 тураў клюб зарабіў толькі 5 пунктаў, пасьля чаго Несьцярэнка быў звольнены, а на вольную пасаду быў запрошаны [[Уладзімер Курнеў|Ўладзімер Курнеў]]. Каманда загуляла лепей, аднак выніковае 8 месца не дазволіла Курневу працягнуць працу ў клюбе і новым галоўным трэнэрам стаў [[Міхаіл Мархель]]. З новым трэнэрам склад клюбу абнавіўся на 80%, пры гэтым у складзе берасьцейскіх выхаванцаў амаль не засталося, аднак гэта не дапамагло клюбу — ён зноўку скончыў чэмпіянат на 8 месцы. [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2006 году|Сэзон 2006 году]] клюб зноўку пачаў з новым трэнэрам, на гэты раз свае сілы паспрабаваў [[Сяргей Бароўскі]], зь якім было заключана пагадненьне паводле схемы 1+1. Асноўная стаўка была зроблена на моладзь, зь некаторымі вэтэранамі кантракты не былі падоўжаныя. Аднак сэзон выйшаў няўдалы, «Дынама» за ўвесь сэзон забіла толькі 17 мячоў, менш толькі ў «[[Белшына Бабруйск|Белшыны]]», якая заняла апошні радок. Новы [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2007 году|сэзон 2007 году]] пачаўся як і папярэднія — з адстаўкі галоўнага трэнэра. Новым трэнэрам стаў [[Уладзімер Геваркян]], зь якім «Дынама» пачало вельмі пасьпяхова, у 1/4 фінала быў пераможаны салігорскі «[[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]]», у паўфінальных баталіях берасьцейцы вырвалі перамогу зь лікам 2:1 ў [[Горадня|Горадні]], калі [[Дзьмітры Мазалеўскі]] адзначыўся галявым стрэлам на 92 хвіліне. Першы матч гэтых супернікаў скончыўся нічыёй 2:2, такім чынам «Дынама» выйшла ў фінал кубку, дзе яго чакаў барысаўскі [[БАТЭ Барысаў|БАТЭ]]. 27 траўня ў Менску ў драматычным матчы толькі ў сэрыі адзінаццацімэтрвых удараў берасьцейцы сталі ўладальнікамі [[Кубак Беларусі па футболе|Кубку Беларусі]], незважаючы на тое, што свой першы стрэл у сэрыі берасьцейцы схібілі, аднак выдатна згуляў галкіпэр «дынамаўцаў» [[Юры Цыгалка]]. Чэмпіянат, аднак, склаўся няўдала, выніковае 12 месца ўсё ж такі дазволіла клюбу застацца ў эліце. Пасьля таго як з 2012 году беларускае фізкультурна-спартовае таварыства «[[Дынама]]» вырашыла падняць кошт за выкарыстаньне назвы, было вырашына перайменаваць клюб у футбольны клюб «Берасьце»<ref>[http://www.pressball.by/news/football/98463 В новом сезоне брестское «Динамо» будет называться ФК «Брест»]{{Ref-ru}} «[[Прессбол]]», 4 студзеня 2012</ref>. На гэты конт было праведзена галасаваньне сярод заўзятараў клюбу, якое аднак мела нараканьне на конт сумленнасьці падліку галасоў<ref>{{Спасылка|url=http://goals.by/football/articles/159487|загаловак=Имени своего ради|выдавец=goals.by|мова=ru|копія=http://web.archive.org/web/20121214083614/http://goals.by/football/articles/159487|дата копіі=14 сьнежня 2012|аўтар=Калиновский, Д.|дата публікацыі=4 сьнежня 2012}}</ref>. Аднак ужо ў канцы лістапада таго ж году [[Нацыянальны цэнтар інтэлектуальнай уласнасьці]] выдаў клюбу пасьведчаньне на таварны знак «Дынама»<ref>[https://web.archive.org/web/20121219080930/http://dynamo-brest.by/index.php?option=com_content&view=article&id=682:second&catid=1:latest-news&Itemid=50 Наше имя одно — Динамо!] Афіцыйны сайт ФК «Берасьце»</ref>. У [[Чэмпіянату Беларусі па футболе 2015 году|сэзоне 2015 году]] паводле словаў галоўнага трэнэра, некаторыя гульцы былі вымушаныя падпрацоўваць пасьля трэнаваньня гандлярамі, грузчыкамі і рамонтам дамоў<ref>[https://web.archive.org/web/20191104142807/https://www.pressball.by/news/football/223079 Футбол. Василий Сарычев: развал команды мастеров из областного центра — не просто ЧП. Это симптом и пятно на репутации]{{Ref-ru}}. Прессбол.</ref>. Перад пачаткам [[Чэмпіянату Беларусі па футболе 2016 году|чэмпіянату 2016 году]] паведамлялася аб магчымым пераходзе каманды з Найвышэйшай лігі ў Першую, аднак дапамога [[Берасьцейскі абласны выканаўчы камітэт|Берасьцейскага аблвыканкаму]] дазволіла пагасіць частку даўгоў і заявіцца ў Найвышэйшую лігу<ref>[https://web.archive.org/web/20191104142806/https://www.pressball.by/news/football/223757 Футбол. Брестское «Динамо» получило от облисполкома 500 млн рублей. Команда будет выступать в высшей лиге]{{Ref-ru}}. Прессбол.</ref>. Паколькі многія гульцы ўжо пакінулі каманду, да выступаў актыўна прыцягвалі гульцоў зь іншых камандаў Берасьцейскай вобласьці і з дублю «Дынама». Улетку 2016 году клюб перайшоў пад кантроль зарэгістраванай у [[Аб’яднаныя Арабскія Эміраты|Аб’яднаных Арабскіх Эміратах]] кампаніі «Созра Авэрсіс». Першапачаткова новым уладальнікам клюбу быў прадстаўлены нейкі шэйх Поль Даер<ref>[https://football.by/news/88950 Шейх Поль Даэр: "Один из миноритарных владельцев «Ман Сити» порекомендовал обратить внимание на «Динамо-Брест»]{{Ref-ru}}. Football.by.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20210123122613/https://sport.tut.by/news/football/505754.html Шейх из ОАЭ рассказал, что подвигло его на сотрудничество с брестским «Динамо»]{{Ref-ru}}. TUT.by.</ref>. Неўзабаве было абвешчана, што ўладальнікам кампаніі і клюбу ёсьць ураджэнец Берасьцейскай вобласьці [[Аляксандар Зайцаў]]<ref>[https://web.archive.org/web/20191104122626/https://news.tut.by/economics/616167.html «С Румасом дружеские отношения». Бизнесмен, который привез Марадону в Брест, дал большое интервью]{{Ref-ru}}. TUT.by.</ref>. Другі раз дынамаўцы атрымалі перамогу ў Кубку Беларусі па футболе праз 10 гадоў, у 2017 годзе. Вырашальны паядынак ладзіўся 28 траўня ў Горадне. «[[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]]» адкрыў лік у сярэдзіне другога тайма. Дынамаўцы аднавілі раўнавагу на 82-й хвіліне дзякуючы дакладнаму стрэлу [[Аляксей Лягчылін|Аляксея Лягчыліна]]. У дадатковыя 30 хвілінаў лічбы на табло не зьмяніліся. У сэрыі пасьляматчавых адзінаццацімэтровых удараў аніхто не жадаў саступаць. Дзевятнаццаць стрэлаў з абодвух бакоў апынуліся трапнымі. Дваццатым да «кропкі» выйшаў абаронца «Шахцёра» [[Аляксей Янушкевіч]] і ня здолеў перагуляць галкіпэра [[Жэрэмі Малерб]]а. 15 траўня 2018 году старшынём кіраваньня клюбу стаў [[Дыега Марадона]]. Кантракт з клюбам быў разьлічаны на тры гады. Аргентынец павінен быў займацца пытаньнямі стратэгічнага разьвіцьця клюбу, а таксама мусіў узаемадзейнічаць з усімі ягонымі структурнымі падразьдзяленьнямі, уключаючы дзіцячую акадэмію. Аднак зь ліпеня Марадона больш у [[Беларусь]] не прыязджаў. [[Файл:Torpedo Minsk — Dynamo Brest (Belarusian Premier League, 02-06-2018) 01.jpg|значак|Берасьцескае «Дынама» гуляе ў [[Менск]]у супраць сталічнага «[[Тарпэда Менск|Тарпэда]]» ў матчы чэмпіянату Беларусі 2018 году.]] У трэці раз берасьцейцы здабылі [[Кубак Беларусі па футболе 2017—2018 гадоў|Кубак Беларусі ў 2018 годзе]]. Фінал адбыўся 19 траўня на магілёўскім стадыёне «Спартак» з [[БАТЭ Барысаў|БАТЭ]]. Барысаўчане двойчы вялі ў ліку, але дынамаўцы дзякуючы галам [[Арцём Мілеўскі|Арцёма Мілеўскага]] і [[Джоэл Фамэе|Джоэла Фамэе]] аднаўлялі раўнавагу. А на 89-й хвіліне [[Павал Няхайчык]] прынёс берасьцейцам перамогу зь лікам 3:2. Упершыню ў гісторыі турніру адной з каманд атрымалася здабыць ганаровы трафэй два гады запар. 24 лістапада 2019 году ў 29 туры [[Чэмпіянату Беларусі па футболе 2019 году|чэмпіянату Беларусі]] берасьцейцы на сваім полі перамаглі «[[Віцебск (футбольны клюб)|Віцебск]]» зь лікам 1:0. У год тысячагодзьдзя гораду дынамаўцы датэрмінова здабылі залатыя мэдалі і першы чэмпіёнскі кубак у гісторыі клюбу. У 2020 годзе клюб дэбютаваў у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лізе чэмпіёнаў]], які ладзіўся ў крыху нязвыклым фармаце праз пандэмію каранавіруса. Берасьцейцы перамаглі «[[Астана (футбольны клюб)|Астану]]» і «[[Сараева (футбольны клюб)|Сараева]]», але ў трэцім кваліфікацыйным матчы зьведалі паразу ад тэль-авіўскага «Макабі». У плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]] каманда прагуляла баўгарскаму «[[Лудагорац Разград|Лудагорцу]]». У чэмпіянаце каманда была толькі чацьвертай, прапусьціўшы наперад «Шахцёр», БАТЭ і «[[Тарпэда-БелАЗ Жодзін|Тарпэда-БелАЗ]]». Напрыканцы году стала вядома, што Зайцаў пераключыўся на свой іншы праект — берасьцейскі «[[Рух Берасьце|Рух]]». Спачатку ў структуру канкурэнтнага клюбу перайшла акадэмія<ref>[https://football.by/news/146001 «Академия брестского „Динамо“ переходит „Руху“»]{{Ref-ru}} Football.by.</ref>. Пазьней у сьнежні зьявіліся чуткі аб пераходзе вялікай колькасьці гульцоў «Дынама» ў іншы берасьцейскі клюб<ref>[https://football.by/news/146608 Источник: 9-10 игроков брестского «Динамо» перейдут в «Рух»]{{Ref-ru}} Football.by.</ref>. На чале каманды стаў [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]]. «Дынама» ў сваю чаргу трапіў пад кантроль гарадзкіх уладаў, якія значна скарацілі камандны бюджэт. З каманды зышлі амаль усе лідэры, як то [[Сяргей Крывец]], [[Арцём Мілеўскі]], [[Эліс Бакай]], [[Арцём Быкаў]], [[Сяргей Кісьляк]], [[Аляксандар Наёк]] ды іншыя. Тым ня менш, клюб здолеў узабрацца на 6 радок. «Рух» у апошнім сваім сэзоне быў вышэй за канкурэнта на адну пазыцыю. Сэзон 2022 году дружына з паўднёвага-захаду Беларусі згуляла яшчэ горш, заняўшы толькі 13-ы радок, ля самай мяжы пераходных матчаў. Выпраўляць становішча быў выкліканы [[Ігар Крывушэнка]], які ў сьнежні 2022 году быў прызначаны галоўным трэнэрам каманды<ref>[https://web.archive.org/web/20240225140633/https://dynamo-brest.by/by/igor-kriushenko-novyj-glavnyj-trener-dinamo-brest «Игорь Криушенко — новый главный тренер „Динамо-Брест“»]. Афіцыйны сайт «Дынама» Берасьце.</ref>. Ён адразу пачаў камплектаваць склад да новага сэзону. Да шэрагаў клюбы былі запрошаныя Сяргей Кісьляк, [[Аляксандар Макась]], [[Дзьмітры Бага]], [[Дзяніс Садоўскі (футбаліст)|Дзяніс Садоўскі]], [[Кірыл Сідарэнка]] ды іншыя футбалісты. Некаторыя адмыслоўцы адзначалі пасілёны склад «Дынама»<ref>[https://football.by/news/172912 «Экспертиза. Павел Кирильчик: „Шахтер“ сложит полномочия, а чемпионом станет „Динамо“»]{{Ref-ru}} Football.by.</ref><ref>[https://football.by/news/172897 «15 интриг нового чемпионата. Какие вопросы можно задать, пока не стартовал первый тур»]{{Ref-ru}} Football.by.</ref>. Тым ня менш, берасьцейцы зрабілі адзін з найгоршых стартаў. «Дынама» пасьля чатырох паразаў запар замыкнула турнірную табліцу, у выніку чаго Крывушэнка ў красавіку быў звольнены з пасады<ref>[https://football.by/news/173962 «Игорь Криушенко и брестское „Динамо“. Что не срослось?»]{{Ref-ru}} Football.by.</ref>. Яго замяніў [[Аляксандар Юрэвіч]], які таксама зышоў з клюбу ў верасьні. Выконваць абавязкі галоўнага трэнэра быў высунуты [[Андрэй Чалмадзееў]]. У выніку «Дынама» спынілася на 10 месцы. У студзені 2024 году на пасаду галоўнага трэнэра быў прызначаны [[Аляксандар Бразевіч]]<ref>[https://football.by/news/182459 «Александр Бразевич возглавил брестское „Динамо“»]{{Ref-ru}} Football.by.</ref>. == Гісторыя назваў == * «Спартак» (1960—1972) * «Буг» (1973—1975) * «Дынама» (1976—2011) * «Берасьце» (2012) * «Дынама» (з 2013) == Дасягненьні == * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]]: [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2019 году|2019]] * Найвышэйшае дасягненьне ў [[Чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянатах СССР]] — другое месца ў першай зоне 2-й лігі ў 1976 годзе * Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]]: [[Кубак Беларусі па футболе 2006—2007 гадоў|2007]], [[Кубак Беларусі па футболе 2016—2017 гадоў|2017]], [[Кубак Беларусі па футболе 2017—2018 гадоў|2018]] * Уладальнік [[Супэркубак Беларусі па футболе|Супэркубка Беларусі]]: 2018, 2019 * Самая буйная перамога ў [[Кубак Беларусі па футболе|Кубку Беларусі]] — 7:0 ([[Тарпэда-Кадзіна Магілёў]], 1996; [[Маладэчна-2013 (футбольны клюб)|Маладэчна]], 1999) * Самая буйная параза ў [[Кубак Беларусі па футболе|Кубку Беларусі]] — 0:6 ([[БАТЭ Барысаў|БАТЭ]], 1998), 1:7 ([[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]], 1999) == Склад == : ''Актуальны на 30 сакавіка 2025 году'' {{Склад}} {{Гулец1|2|Q100989577|ПА|}} {{Гулец1|4|Q107064496|ПА|}} {{Гулец1|5|Q121735191|Аб|}} {{Гулец1|7|Q4797412|ПА|}} {{Гулец1|8|Q3618885|Нап|}} {{Гулец1|10|Q63859098|ПА|}} {{Гулец1|11|Q117210454|ПА|}} {{Гулец1|12|Q106625438|Аб|}} {{Гулец1|15|Q105955687|Аб|}} {{Гулец1|16|Q111470683|Бр|}} {{Гулец1|17|Q20743492|ПА|}} {{Гулец1|18|Q51617690|Аб|}} {{Гулец1|19|Q2634592|Аб|}} {{Падзел складу}} {{Гулец1|22|Q64010804|ПА|}} {{Гулец1|23|Q113469433|ПА|}} {{Гулец1|24|Q55848324|Нап|}} {{Гулец1|33|Q1522811|Аб|капітан}} {{Гулец1|42|Q118193291|ПА|}} {{Гулец1|44|Q124363941|Аб|}} {{Гулец1|51|Q5257343|Нап|}} {{Гулец1|55|Q56296874|Аб|}} {{Гулец1|62|Q2669805|Нап|}} {{Гулец1|88|Q109470559|Нап|}} {{Гулец1|91|Q18002969|Бр|}} {{Гулец1|99|Q116910295|ПА|}} {{Канец складу}} == Статыстыка == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=55|Сэзон !width=50|Ліга !width=30|Месца !width=30|{{Падказка|Г|Гульні}} !width=30|{{Падказка|В|Выйгрышы}} !width=30|{{Падказка|Н|Нічыі}} !width=30|{{Падказка|П|Паразы}} !width=60|{{Падказка|РМ|Розьніца мячоў}} !width=45|{{Падказка|Пкт|Пункты}} ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2012 году|2012]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшая]] || '''8''' || 30 || 8 || 5 || 17 || 27-38 || 29 || [[Кубак Беларусі па футболе 2012—2013 гадоў|1/4]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2013 году|2013]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшая]] || '''8''' || 32 || 11 || 7 || 14 || 32-41 || 40 || [[Кубак Беларусі па футболе 2013—2014 гадоў|1/8]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2014 году|2014]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшая]] || '''11''' || 32 || 7 || 5 || 20 || 29-68 || 26 || [[Кубак Беларусі па футболе 2014—2015 гадоў|1/2]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2015 году|2015]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015 году|Найвышэйшая]] || '''12''' || 26 || 7 || 3 || 16 || 23-42 || 24 || [[Кубак Беларусі па футболе 2015—2016 гадоў|1/8]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2016 году|2016]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016 году|Найвышэйшая]] || '''8''' || 30 || 11 || 7 || 12 || 38-38 || 40 || [[Кубак Беларусі па футболе 2016—2017 гадоў|Ул]]&nbsp;{{Зл|Уладальнік}} |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2017 году|2017]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017 году|Найвышэйшая]] || '''4''' || 30 || 14 || 9 || 7 || 47-26 || 51 || [[Кубак Беларусі па футболе 2017—2018 гадоў|Ул]]&nbsp;{{Зл|Уладальнік}} |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2018 году|2018]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018 году|Найвышэйшая]] || '''6''' || 30 || 14 || 10 || 6 || 52-30 || 52 || [[Кубак Беларусі па футболе 2018—2019 гадоў|1/8]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2019 году|2019]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019 году|Найвышэйшая]] || {{Залаты мэдаль}} || 30 || 23 || 6 || 1 || 70-22 || 75 || [[Кубак Беларусі па футболе 2019—2020 гадоў|1/2]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2020 году|2020]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020 году|Найвышэйшая]] || '''4''' || 30 || 17 || 3 || 10 || 63-40 || 54 || [[Кубак Беларусі па футболе 2020—2021 гадоў|1/8]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2021 году|2021]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021 году|Найвышэйшая]] || '''6''' || 30 || 8 || 14 || 8 || 32-32 || 38 || [[Кубак Беларусі па футболе 2021—2022 гадоў|1/4]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2022 году|2022]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022 году|Найвышэйшая]] || '''13''' || 30 || 5 || 12 || 13 || 29-43 || 27 || [[Кубак Беларусі па футболе 2022—2023 гадоў|1/8]] |- | [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2023 году|2023]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2023 году|Найвышэйшая]] || '''10''' || 28 || 9 || 3 || 16 || 33-50 || 30 || [[Кубак Беларусі па футболе 2023—2024 гадоў|1/8]] |} === Удзел у эўракубках === {| class="wikitable" style="text-align: right;" |- style="text-align: center;" !Кубак !width=30|Г !width=30|В !width=30|Н !width=30|П !width=70|М |- |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]]||3||2||0||1||8—5 |- |[[Ліга Эўропы УЭФА|Кубак УЭФА/Ліга Эўропы]]||9||2||3||4||9—17 |- |[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]||2||0||0||2||2—4 |- |Усяго||14||4||3||7||19—26 |} {| class="wikitable" ! Сэзон ! Кубак ! Раўнд ! ! Клюб ! Дома ! У гасьцях |- |[[Кубак УЭФА 2007—2008 гадоў|2007—2008]] |[[Кубак УЭФА]] |1 к/р |{{Сьцяг Латвіі}} |[[Ліепая (футбольны клюб)|Мэталюрг]] |1:2 |1:1 |- |[[Ліга Эўропы УЭФА 2017—2018 гадоў|2017—2018]] |[[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]] |2 к/р |{{Сьцяг Аўстрыі}} |[[Райндорф Альтах]] |0:3 |1:1 |- |[[Ліга Эўропы УЭФА 2018—2019 гадоў|2018—2019]] |[[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]] |2 к/р |{{Сьцяг Грэцыі}} |[[Атромітас Атэны]] |4:3 |1:1 |- | | |3 к/р |{{Сьцяг Кіпру}} |[[Апалён Лімасол]] |1:0 |0:4 |- |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|2020—2021]] |[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]] |1 к/р |{{Сьцяг Казахстану}} |[[Астана (футбольны клюб)|Астана]] |6:3 |— |- | | |2 к/р |{{Сьцяг Босьніі і Герцагавіны}} |[[Сараева (футбольны клюб)|Сараева]] |2:1 |— |- | | |3 к/р |{{Сьцяг Ізраілю}} |[[Макабі Тэль-Авіў]] |— |0:1 |- |[[Ліга Эўропы УЭФА 2020—2021 гадоў|2020—2021]] |[[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]] |плэй-оф |{{Сьцяг Баўгарыі}} |[[Лудагорац Разград|Лудагорац]] |0:2 |— |- |[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2021—2022 гадоў|2021—2022]] |[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]] |2 к/р |{{Сьцяг Чэхіі}} |[[Вікторыя Пльзень]] |1:2 |1:2 |} == Галоўныя трэнэры == * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук]] (ад 2020 году)<ref>{{Спасылка|url=https://dynamo-brest.by/team/coaches/sergey-kovalchuk|загаловак=Сергей Ковальчук - Главный тренер|выдавец=Официальный сайт ФК "Динамо-Брест"|мова=ru|дата=24 ліпеня 2020}}</ref> * [[Марцэл Лічка]] (з жніўня 2018 году да 9 сьнежня 2019 году<ref>{{Cite web|url=https://www.racyja.com/sport/martsel-lichka-pakinuu-pasadu-trenera-b/|title=Марцэл Лічка пакінуў пасаду трэнера берасцейскага «Дынама» | publisher=Беларускае Радыё Рацыя|дата публікацыі=9 сьнежня 2019}}</ref>, в. а. у жніўні — сьнежні 2018 году)<ref>[http://www.football.by/news/116630.html Брестское «Динамо» официально подтвердило отстранение Алексея Шпилевского]{{Ref-ru}}</ref><ref>[http://www.football.by/news/121779.html Марцел Личка официально стал главным тренером брестского «Динамо»]{{Ref-ru}}</ref> * [[Аляксей Шпілеўскі]] (в. а. у чэрвені — жніўні 2018 году)<ref>[http://www.football.by/news/114900.html 30-летний Алексей Шпилевский возглавит брестское «Динамо»]{{Ref-ru}}</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (в. а. у траўні — чэрвені 2018 году)<ref>[http://www.football.by/news/112922.html Брестское «Динамо» расторгло контракт с Радославом Латалом]{{Ref-ru}}</ref> * [[Радаслаў Латал]] (студзень — травень 2018 году)<ref>[http://football.by/news/108812.html Радослав Латал официально возглавил брестское «Динамо»]{{Ref-ru}}</ref> * [[Уладзімер Журавель]] (студзень — сьнежань 2017 году)<ref>[http://www.football.by/news/93668.html Владимир Журавель возглавил брестское «Динамо»]{{Ref-ru}}</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (верасень 2013 году — сьнежань 2016 году)<ref>[http://www.pressball.by/news/football/146020 Сергей Ковальчук назначен главным тренером брестского «Динамо»]{{Ref-ru}}</ref> * [[Андрэй Пракапюк]] (в. а., верасень 2013 году) * [[Уладзімер Курнеў]] (сьнежань 2012 году — верасень 2013 году; в. а. у ліпені — сьнежні 2012 году) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (ліпень 2011 году — ліпень 2012 году) * [[Юры Пунтус]] (верасень 2009 году — ліпень 2011 году) * [[Сяргей Пятровіч Кавальчук|Сяргей Кавальчук]] (в. а., ліпень — верасень 2009 году) * Яўген Трацюк (2008 — ліпень 2009 году) * [[Уладзімер Геваркян]] (2007—2008) * [[Сяргей Бароўскі]] (2005—2006) * [[Міхаіл Мархель]] (2005) * [[Уладзімер Курнеў]] (2004—2005) * Віктар Несьцярэнка (2004) * [[Алег Сыраквашка]] (2003—2004) == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20090731215236/http://dynamo-brest.by/ Афіцыйная старонка]{{ref-ru}} {{Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} {{Уладальнікі Кубка Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Спорт у Берасьці]] m2iijtjgaxl8580e6xcbscjf5g3qkrl Дзісна 0 29003 2619238 2533665 2025-06-08T22:36:26Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619238 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дзісна |Лацінка = Dzisna |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Дзісны |Герб = Coat of Arms of Dzisna, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Dzisna.svg{{!}}border |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1374 |Статус з = |Магдэбурскае права = 20 студзеня 1569 |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]] |Раён = [[Мёрскі раён|Мёрскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1462 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 211950 |СААТА = |Выява = Дисна - panoramio (1).jpg |Апісаньне выявы = У цэнтры места |Шырата градусаў = 55 |Шырата хвілінаў = 34 |Шырата сэкундаў = 1 |Даўгата градусаў = 28 |Даўгата хвілінаў = 12 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дзісна́''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Дзісна (рака)|Дзісьне]] пры ўтоку яе ў [[Дзьвіна|Дзьвіну]]. Уваходзіць у склад [[Мёрскі раён|Мёрскага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 1462 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 45 км на ўсход ад [[Мёры|Мёраў]], за 12 км ад чыгуначнай станцыі [[Боркавічы]] (лінія [[Полацак]] — [[Дзьвінск]]). Аўтамабільныя дарогі зьвязваюць места з [[Полацак|Полацкам]], [[Глыбокае|Глыбокім]], [[Мёры|Мёрамі]]. Дзісна — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Полацкае ваяводзтва|гістарычнай Полаччыны]], старажытны [[Дзісенскі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваўся збудаваны ў стылі [[віленскае барока|віленскага барока]] [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|касьцёл францішканаў]], помнік архітэктуры XVIII ст., часткова [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваны савецкімі ўладамі]]. Таксама практычна цалкам зьбераглася гістарычная забудова места, якая з савецкіх часоў знаходзіцца ў занядбаным стане. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Дзісны}} === Вялікае Княства Літоўскае === Старажытнае паселішча, папярэднік сучаснага места, існавала на мысе правага берагу рэчкі Дзісны яшчэ ў ХІ стагодзьдзі. З ХІІІ стагодзьдзя пачалося паступовае засяленьне левага берагу. У 1301 годзе паселішча далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>[[Язэп Бунто|Бунто Я.]] Дзісна // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 586.</ref>. Першы пісьмовы ўпамін пра Дзісну як умацаваны замак ''Капец-гарадок'' (ад слова «капа́ць») датуецца 1374 годам. Замак выконваў ролю фарпосту [[Полацкае княства|Полацку]] на Дзьвіне, кантраляваў увесь рачны рух і подступы да сталіцы Полацкай зямлі. У 1461 годзе паселішча ўпершыню ўпамінаецца пад цяперашняй назвай (''[[двор]] Дзісна''). У 1566 годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Аўгуст]] загадаў пры [[Дзісенскі замак|Дзісенскім замку]] і пад ягонай аховай заснаваць [[места]], жыхарам якога даў розныя палёгкі тэрмінам на 8 [[рок (год)|рокаў]]. У 1567 годзе Жыгімонт Аўгуст надаў Дзісьне першы герб («''тры вежы з муру''»), а 20 студзеня 1569 году — [[Магдэбурскае права]] і новы герб: «''у блакітным полі ладзьдзя з разгорнутым ветразем''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>. За часамі [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]] ў 1579 годзе тутэйшы замак стаў цэнтрам збору войскаў [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]] перад вызваленчым паходам на [[Полацак]]. {{Падвойная выява|справа|Dzisna, Pahonia. Дзісна, Пагоня (1896).jpg|120|Dzisna, Pahonia. Дзісна, Пагоня (1846).jpg|110|Герб Дзісенскага павету з [[Пагоня]]й}} У 1581 годзе ў Дзісьне заснавалі Фарны касьцёл (пры ім з 1775 году дзеяла школа), у 1630 годзе — кляштар францішканаў, а ў 1633 годзе — манастыр пры Ўваскрасенскай царкве. Па атрыманьні статусу места, з XVII ст. Дзісна стала цэнтрам [[Дзісенскае староства|староства]] [[Полацкае ваяводзтва|Полацкага ваяводзтва]], значным гандлёва-рамесьніцкім асяродкам. У пачатку [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] у 1654 годзе бурмістар Дзісны здаў места [[Маскоўская дзяржава|маскоўскім]] захопнікам. 10 красавіка 1661 году шляхта, казакі, мяшчане і павятовыя мужыкі, што знаходзіліся ў [[Дзісенскі замак|замку]], зьвязалі акупантаў і адчынілі браму войску Вялікага Княства Літоўскага (здрадніка-бурмістра павесілі ў замкавай браме)<ref>[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Дзісенскі замак // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 586.</ref>. У 1773 годзе скончылася будаваньне мураванага касьцёла пры кляштары францішканаў. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Дзісна апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стала цэнтрам павету [[Менская губэрня|Менскай]], з 1842 году — [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. 23—24 красавіка 1831 году [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|паўстанцы]] ў колькасьці да 3000 чалавек вызвалілі Дзісну з-пад расейскай улады. Значную шкоду Дзісьне і яе гаспадарцы прычынілі пажары і паводкі (у 1865, 1870, 1872, 1878 і 1882 гадох), у часе якіх пацярпелі Ўваскрасенская (мураваная, збудаваная ў 1870 годзе) і Мікалаеўская (да 1842 году касьцёл) цэрквы. Напярэдадні пажару 1882 году расейскі падарожнік П. Сямёнаў-Цян-Шанскі назваў Дзісну найлепшым местам Віленскай губэрні. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Дзісну занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]<ref name="VHAB-19">{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. <gallery caption="Старая графіка Дзісны" widths=150 heights=150 class="center"> Dzisna, Kaplica. Дзісна, Капліца (C. Faber du Faur, 23.07.1812).jpg|Каплічка, 23.07.1812 г. Dzisna, Barysaŭ kamień. Дзісна, Барысаў камень (1882).jpg|Барысаў камень, 1882 г. Dzisna, Dźvina. Дзісна, Дзьвіна (1893).jpg|Панарама, 1893 г. Dzisienski manastyr. Дзісенскі манастыр (1896).jpg|Манастыр, 1896 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Дзісна абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Жыхары [[Чэраская воласьць|Чэраскай воласьці]] Дзісенскага павету атрымалі Пасьведчаньні [[Народны Сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]]<ref name="VHAB-19"/>. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Дзісна ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]. Згодна з [[Рыская дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] яна апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе стала цэнтрам павету [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. У 1939 годзе Дзісна ўвайшла ў [[БССР]], дзе 15 студзеня 1940 году стала цэнтрам раёну [[Вялейская вобласьць|Вялейскай]], з 20 верасьня 1944 году [[Полацкая вобласьць|Полацкай]], з 8 студзеня 1954 году [[Маладэчанская вобласьць|Маладэчанскай вобласьці]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 5 ліпеня 1941 да 4 ліпеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]; гітлераўцы стварылі тут лягер сьмерці. З 3 кастрычніка 1959 году Дзісна ўваходзіць у склад Мёрскага раёну. <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Dzisna, Kaścielnaja, Franciškanski. Дзісна, Касьцельная, Францішканскі (1901-17).jpg|[[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|Касьцёл францішканаў]] Dzisna, Kaścielnaja. Дзісна, Касьцельная (Š. Epštejn, 1918-39).jpg|Касьцёл, званіца Dzisna, Vaskrasienskaja. Дзісна, Васкрасенская (1915).jpg|[[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Дзісна)|Царква]]-[[мураўёўкі|мураўёўка]] Dzisna, Zamkavaja. Дзісна, Замкавая (1901-17) (2).jpg|Замкавая вуліца </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Dzisna, Mytnaja-Zamkavaja. Дзісна, Мытная-Замкавая (1936).jpg|Мытная вуліца Dzisna, Daraškoŭskaja. Дзісна, Дарашкоўская (1936).jpg|Дарашкоўская вуліца Dzisna, Nabiarežnaja. Дзісна, Набярэжная (1937).jpg|Набярэжная вуліца Dzisienski most. Дзісенскі мост (1936).jpg|Мост </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:150 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:10 right:20 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:8000 ScaleMajor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:400 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1811 from:0 till:1405 bar:1825 from:0 till:2801 bar:1897 from:0 till:6756 bar:1909 from:0 till:7138 bar:1921 from:0 till:4413 bar:1939 from:0 till:6073 bar:1959 from:0 till:2500 bar:1993 from:0 till:2500 bar:2009 from:0 till:1973 bar:2018 from:0 till:1462 TextData= fontsize:10px pos:(20,195) text: </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1811 год — 1405 чал.; 1825 год — 2801 чал.; 1881 год — 6646 чал., зь іх 2773 каталікі, 883 праваслаўныя, 16 лютэранаў, 6 старавераў, 2962 юдэі і 6 магамэтанаў<ref>Wejssenhof J. Dzisna // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/296 296].</ref>; 1897 — 6756 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1904 год — 9113 чал.; 1909 год — 7138 чал.; 1921 год — 4413 чал.; 1939 год — 6073 чал.; 1944 год — 1200 чал.; 1959 год — 2,5 тыс. чал.; 1993 год — 2,5 тыс. чал.<ref>[[Язэп Бунто|Бунто Я.]] Дзісна // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 231.</ref>; 1995 год — 2,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|6к}} С. 118.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 2,8 тыс. чал.; 2007 год — 2747 чал.; 2009 год — 1973 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918181046/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 1537 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 1500 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 1462 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Дзісьне працуюць сярэдняя і музычная школы, школа-інтэрнат. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня. === Культура === Дзеюць дом культуры, 2 бібліятэкі, дом рамёстваў. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Арджанікідзэ вуліца || '''Уваскрасенская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Гагарына вуліца || '''Коханаўская''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава вуліца || '''Парканная''' вуліца || Аляксандраўская вуліца<ref>[[:Файл:Dzisna. Дзісна (1867).jpg|Плян Дзісны 1867 году]]</ref> <br> Люцыяна Жалігоўскага вуліца<ref name="hil">Гіль М. [http://westki.info/.pureftpd-rename.4257.4889adff/artykuly/17521/20-ya-30-ya-gady 20-30-я гады]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Westki.info]]</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кутузава вуліца || '''Мытная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Леніна вуліца || '''Прабойная''' вуліца || Юзэфа Пілсудзкага вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Лермантава вуліца || '''Духаўская''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Марозава вуліца || '''Зямянская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пушкіна вуліца || '''Дарашкоўская''' вуліца || Аляксандраўска-Пушкінская вуліца <br> Панятоўскага алея |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Новасадовая''' вуліца <br> '''Касьцельная''' вуліца<ref>«Мёрская даўніна» №7 (55), 2015. С. 10.</ref> || Пірамовіча вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Суворава вуліца || '''Нарбутаўская''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Сьмірнова вуліца || '''Глыбоцкая''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Юбілейная вуліца || '''Замкавая''' вуліца<ref name="plan 1806">[[:Выява:Dzisna. Дзісна (XVIII, 1934).jpg|Плян Дзісны XVIII ст.]]</ref> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Бяз назвы || '''Рынак''' пляц || |} З усёй [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Дзісны да нашага часу гістарычныя назвы захавалі толькі вуліцы Дзьвінская і Полацкая. Таксама ў месьце існавалі Віленская, Гандлёвая і Заліўная вуліцы<ref name="hil"/>. У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаюцца Рынкавы пляц, Новая і Шаркоўская вуліца<ref>Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 20.</ref>. == Эканоміка == Прадпрыемствы лёгкай, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Дзісны |- | * Філія Віцебскага швацкага аб’яднаньня «Віцяблянка» * Філія Мёрскага камбінату побытавага абслугоўваньня * Кансэрвавы завод * Камбінат будаўнічых матэрыялаў * Лясная гаспадарка |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Церковь - panoramio (42).jpg|значак|[[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Дзісна)|Царква]]-мураўёўка з боку ракі]] === Інфраструктура === Спыніцца можна ў мескім гатэлі<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}} С. 174.</ref>. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.) * [[Дзісенскі замак|Замчышча]] * [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі]] (1773) * Могілкі юдэйскія * Сынагога (ХІХ ст.) * [[Царква Маці Божай Адзігітрыі (Дзісна)|Царква Маці Божай Адзігітрыі]] (1904) * [[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Дзісна)|Царква Ўваскрасеньня Хрыстова]] (1864—1870; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) === Страчаная спадчына === * [[Дзісенскі замак|Замак]] (XIV ст.) * [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|Званіца касьцёла]] * [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|Кляштар францішканаў]] (1816) * Фарны касьцёл == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Дзісны" widths=150 heights=150 class="center"> Dzisna, kaścioł (12.08.2009).jpg|Аднаўленьне [[Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Дзісна)|касьцёла]] Католическая часовня - panoramio.jpg|Капліца Церковь - panoramio (59).jpg|[[Царква Ўваскрасеньня Хрыстова (Дзісна)|Уваскрасенская царква]] Церковь на кладбище - panoramio.jpg|[[Царква Маці Божай Адзігітрыі (Дзісна)|Могілкавая царква]] </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Улица в Дисне - panoramio.jpg|Вуліца Dzisna, lakarnia (12.08.2009).jpg|Руіны будынка лякарні Dzisna, vučelnia (12.08.2009).jpg|Будынак вучэльні Мост - panoramio (20).jpg|Мост </gallery> == Асобы == * [[Антон Грыневіч]] (1877—1937) — беларускі грамадзка-культурны дзяяч, зьбіральнік музычнага фальклёру * [[Майсей Сьмірын]] (1895—1975) — навуковец-гісторык == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|6}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Памяць/Мёрскі раён}} * Русецкі А. Мастацкая культура Віцебскага Паазер’я: ад старажытнасці да пачатку XX стагоддзя. — {{Менск (Мінск)}}, 2005. * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|dzisna}} * [https://web.archive.org/web/20210126233413/http://disna.by/ Дзісна]{{ref-en}}{{ref-ru}} {{Навігацыйная група |назоў = Дзісна ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Мёрскі раён |Віцебская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Полаччыны}} [[Катэгорыя:Дзісна| ]] dz127m710hh0bj3nl9gipu1epnweuek Дзісна (рака) 0 36921 2619239 2545764 2025-06-08T22:45:03Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619239 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Дзісна (неадназначнасьць)}} {{Рака |назва = Дзісна |лацінка = Dzisna |выява = Dzisna1.JPG |подпіс = Рака Дзісна каля аднайменнага места |даўжыня = 178 км |выток = возера Дзісна ([[Летува]]) |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Дзьвіна]] |вышыня вусьця = |сьцёк = 52,4 м³/с |нахіл = 0,2 ‰ |плошча_басэйну = 8180 км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]], [[Летува]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = }} '''Дзісна́''' — рака ў [[Беларусь|Беларусі]] і [[Летува|Летуве]], левы прыток [[Дзьвіна|Дзьвіны]]. Цячэ ў [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Даўжыня 178 км, у межах Беларусі каля 149 км. Плошча вадазбору 8180 км², у межах Беларусі каля 7730 км². [[Выдатак вады]] ў вусьці 52,4 м³/с. Агульны спад ракі 39,7 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,2 [[праміле|‰]]. == Асноўныя прытокі == * ''Правыя'': [[Бірвета]] (даўжыня 34 км), [[Галбіца]] (даўжыня 63 км), [[Бярозаўка (прыток Дзісны)|Бярозаўка]] (даўжыня 42 км), [[Мнюта]] (даўжыня 41 км), [[Авута]] (даўжыня 47 км) * ''Левыя'': [[Дрысьвята]] (даўжыня 44 км), [[Янка]] (даўжыня 48 км), [[Маціца (рака)|Маціца]] (даўжыня 27 км) == На рацэ == * ''[[Горад|Места]]'': [[Дзісна]] * ''[[Гарадзкі пасёлак|Мястэчка]]'': [[Шаркоўшчына]] * ''Гістарычныя [[мястэчка|мястэчкі]]'': [[Казяны]], [[Германавічы]] == Агульныя зьвесткі == Выцякае з возера Дзісны ў Летуве, цячэ тэрыторыяй [[Браслаўскі раён|Браслаўскага]] (у тым ліку граніцай зь Летувой), [[Пастаўскі раён|Пастаўскага]], [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскага]] і [[Мёрскі раён|Мёрскага]] раёнаў [[Дзісенская нізіна|Дзісенскай нізінай]] — заходняй часткай [[Полацкая нізіна|Полацкай нізіны]]. Даліна трапэцападобная, шырыня яе 400—600 м, месцамі да 1,5 км. [[Абалона]] ў вярхоўі чаргуецца па берагах (шырыня 200—400 м), на астатнім працягу двухбаковая, шырыня яе ў сярэдняй плыні 80—100 м, у ніжняй да 500 м. Рэчышча зьвілістае, на працягу 7,7 км (1 км на ўсход ад вёскі [[Германаўшчына]] — 2 км на поўдзень ад вёскі [[Марозаўка (Браслаўскі раён)|Марозаўка]] Браслаўскага раёну) каналізаванае; шырыня яго 20—30 м, у сярэдняй плыні да 60 м, у нізоўях да 100 м. Берагі ў вярхоўях нізкія, часткова забалочаныя, на астатнім працягу стромкія, вышынёй 2—7 м, у месцах выхаду грунтавых водаў забалочаныя. Максымальны выдатак вады 710 м³/с, мінімальны — 5 м³/с (вёска Пазікі Мёрскага раёну, за 15 км ад вусьця; адпаведна 1963, 1960). Рака замярзае ў 2-й дэкадзе сьнежня, крыгалом у 1-й дэкадзе сакавіка<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 142—143.</ref>. == Рэльеф == Вадазбор разьмяшчаецца ў межах моцна забалочанай [[Дзісенская нізіна|Дзісенскай нізіны]], толькі верхняя частка яго займае сярэдняўзгорысты паўночна-ўсходні ўскраек [[Беларуская града|Беларускай грады]]. Сярэдняя вышыня вадазбору 155 м, сярэдні ўхіл 6,1‰. Лінія водападзелу мае параўнальна плыўныя абрысы, праходзіць [[Сьвянцянскія грады|Сьвянцянскімі градамі]] і паўночна-ўсходнімі адгор’ямі Беларускай грады, адлучаючы вадазборы сумежных рэчак [[Вяльля]], [[Бярэзіна]] й [[Вушача]]. Даўжыня водападзельнай лініі 535 км, каэфіцыент яе разьвіцьця 1,67. == Азёры == Шырокае пашырэньне (каля 600) маюць невялікія азёры, якія складаюць каля 3% плошчы вадазбору. Да найбольшых азёраў належаць: [[Дрысьвяты (возера)|Дрысьвяты]], [[Дзісна (возера)|Дзісна]], [[Мядзел (возера)|Мядзел]], [[Богінскае]], [[Рычы (возера)|Рычы]], [[Шо (возера)|Шо]], [[Апіварда]], [[Аболе]], [[Пруты]] і іншыя. == Расьліннасьць == Лесы [[мяшаныя лясы|мяшаныя]] зь перавагай іглічных пародаў, разьмяшчаюцца асобнымі масівамі, у асноўным у сярэдняй плыні ракі (вадазборы рэчак Дрысьвята, Янка, Галбіца) і ў басэйне ракі Шоша, найбольшы зь якіх лес [[Гарадзец (лес)|Гарадзец]]. Агульная лясістасьць 15%. == Гаспадарчая дзейнасьць == На вадазборы праводзіліся мэліярацыйныя працы, у выніку якіх, на 1 студзеня 2006 23.5% плошчы басэйну мэліяраваныя. Працягласьць адкрытай асушальнай сеткі складае 6990 км<ref>[https://web.archive.org/web/20090211054057/http://pogoda.by/315/gid.html?ind=11 Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 142—143. * {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2}} * Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл.ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. * Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971. {{Рэкі Беларусі}} [[Катэгорыя:Прытокі Дзьвіны]] [[Катэгорыя:Рэкі Браслаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Пастаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Шаркоўшчынскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Мёрскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Летувы]] l54k4c86ja4qf3a2uaxgrg5j74wbjz8 Друць 0 39837 2619255 2545765 2025-06-09T00:48:22Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619255 wikitext text/x-wiki {{Рака |назва = Друць |лацінка = Druć |выява = |подпіс = |даўжыня = 295 км |выток = каля в. [[Раздольная|Раздольнай]] |вышыня_вытоку = |вусьце = [[Дняпро]] |вышыня_вусьця = |сьцёк = 31,6 м³/с |нахіл = 0,4 ‰ |плошча_басэйну = 5020 км² |краіны_басэйну = [[Беларусь]] |левыя_прытокі = |правыя_прытокі = |мапа = }} '''Друць''' — рака ў [[Беларусь|Беларусі]], чацьверты велічынёй і воднасьцю прыток [[Дняпро|Дняпра]]. Цячэ ў [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]] і [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]] абласьцях. Даўжыня 295 км. Плошча вадазбору 5020 км². [[Выдатак вады]] ў вусьці 31,6 м³/с. Агульны спад ракі 105,2 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,4 [[праміле|‰]]. == Асноўныя прытокі == [[Файл:Drut River.jpg|міні|Друць]] [[Файл:Друть.JPG|міні|Друць]] * ''Правыя'': [[Бярозаўка (прыток Друці)|Бярозаўка]], [[Каменка (прыток Друці)|Каменка]], [[Асьлік]], [[Малыш]], [[Вядзерка]], [[Даўжанка (рака)|Даўжанка]], [[Белая (басэйн Дняпра)|Белая]], [[Дабрыца (прыток Друці)|Дабрыца]] * ''Левыя'': [[Малінаўка (рака)|Малінаўка]], [[Крывая (прыток Друці)|Крывая]], [[Чыгірынка (рака)|Чыгірынка]], [[Няропля (рака)|Няропля]], [[Вабіч]], [[Арлянка (басэйн Дняпра)|Арлянка]], [[Балонаўка (рака)|Балонаўка]], [[Грэза]] == На рацэ == * ''[[Горад|Месты]]'': [[Талачын]], [[Бялынічы]], [[Рагачоў]] * ''[[Пасёлак гарадзкога тыпу|Мястэчка]]'': [[Круглае]] * ''Гістарычнае места'': [[Друцак (горад)|Друцак]] * ''Вадасховішчы'': [[Чыгірынскае вадасховішча|Чыгірынскае]], [[Цяцерынскае вадасховішча|Цяцерынскае]] * ''Зоны адпачынку'': Чыгірынка, Маліна, Друць, Лужкі == Агульныя зьвесткі == Пачынаецца на Дняпроўска-Дзьвінскім водападзеле зь невялікай дрыгвянай лагчыны за 1 км на захад ад вёскі [[Раздольная|Раздольнай]] Талачынскага раёну, вусьце на паўднёвай ускраіне места Рагачова. Агульная даўжыня рачной сыстэмы Друці 2000 км, шчыльнасьць рачной сеткі 0,39 км/км³. Вадазбор у вярхоўі ў межах [[Аршанскае ўзвышша|Аршанскага ўзвышша]], на астатнім працягу — ува ўсходняй частцы [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніны]]. Даліна да ўтоку ракі Крывой невыразная, ніжэй трапэцападобная, шырынёй 1,5—2,5 км. Схілы парэзаныя, вышыня іх 8—30 м, да места Бялынічаў адкрытыя і пад ворывам, ніжэй па плыні пераважна пад лесам. Левы схіл больш спадзісты, правы ўмерана стромкі, нярэдка абрывісты. [[Абалона]] пераважна двухбаковая (на асобных дзялянках у нізоўі левабярэжная, у верхняй плыні часткова затопленая Цяцерынскім, у ніжняй — Чыгірынскім вадасховішчамі), адкрытая, лугавая. Паверхня абалоны ў прырэчышчавай частцы роўная, месцамі ўзгорыстая, перасечаная старыцамі, асушальнымі канавамі, лагчынамі. Рэчышча каналізаванае на 2 дзялянках у вярхоўі: ад вёскі Навасёлкаў да места Талачына (7 км) і ад пункту за 0,4 км ніжэй за мост на аўтамабільнай дарозе [[Менск]] — [[Масква]] да вёскі Друцку (8,6 км). На астатнім працягу моцназьвілістае, свабодна мэандруе, ніжэй за ўток ракі Вабіч разгалінаванае на пратокі і рукавы са шматлікімі старыцамі і затокамі. Дно роўнае, пясковае, радзей камяністае. Шырыня ракі ў межань у вярхоўі 10—20 м, ніжэй 30—50 м. Берагі пераважна стромкія, месцамі абрывістыя, вышыней 1—2,5 м (на лукавінах 3—5 м), у вусьцевай частцы спадзістыя, вышынёй да 1 м. Асаблівасьці рэжыму — вельмі выразнае веснавое разводзьдзе, на якое прыпадае 54% сярэдняга сьцёку. Веснавы пад’ём узроўню вады інтэнсіўны (7—10 дзён), найвышэйшы ўзровень разводзьдзя ў пачатку красавіка, сярэдняя вышыня над межаньню 2,5—2,8 м. Веснавы ледаход каля 3 дзён. Рака прымае сьцёк з мэліярацыйных каналаў<ref>{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 154.</ref>. == Расьліннасьць == [[Файл:Teterino Hydroelectric Power Station 01.jpg|міні|[[Цяцерынская ГЭС]]]] Больш за 30% плошчы вадазбору пакрываюць значныя памерам лясныя масівы. Лясы [[мяшаныя лясы|мяшаныя]] зь перавагай іглічных пародаў. Балоты, забалочаныя землі і забалочаны лес займаюць каля 10% плошчы. == Гаспадарчая дзейнасьць == Суднаходзтва ніжэй за плаціну Чыгірынскага вадасховішча (за 84 км ад вусьця) у паўнаводны пэрыяд. Рэжым ракі вывучаўся на 8 пастах, зь якіх пасты каля в. [[Гарадзішча (Магілёўскі раён)|Гарадзішча]] і [[Чыгірынская ГЭС|Чыгірынскай ГЭС]] дзейнічаюць у цяперашні час<ref>[http://pogoda.by/315/gid.html?ind=34 Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 154. * {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2}} * Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл.ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. * Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971. {{Рэкі Беларусі}} [[Катэгорыя:Прытокі Дняпра]] [[Катэгорыя:Рэкі Талачынскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Круглянскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Бялыніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Магілёўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Быхаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Рэкі Рагачоўскага раёну]] qvq26hnqwow272vfv27yhwxd0kewt6y Дзіця 0 44429 2619240 2604338 2025-06-08T22:47:43Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619240 wikitext text/x-wiki [[Файл:Little Angel & Dish.jpg|міні|справа|200пкс|Дзяўчына]] [[Файл:Child - Smiling.jpg|міні|справа|200пкс|Хлопчык]] '''Дзіця́'''<ref name="кухаронакті">{{Кніга|аўтар = Т. І. Кухаронак|імя = |прозьвішча = |частка = |загаловак = Радзіны і маленства ў традыцыйнай культуры беларусаў|арыгінал = |спасылка = |адказны = рэдактар Т. В. Лапцёнак, мастацкі рэдактар І. Т. Махнач, тэхнічны рэдактар В. А. Тоўстая, камп'ютарная вёрстка Л. І. Кудзерка|выданьне = |месца = [[Менск]]|выдавецтва = [[Беларуская навука (выдавецтва)|Беларуская навука]]|год = 2017|том = |старонкі = |старонак = 140|сэрыя = [[Традыцыйны лад жыцьця|Традыцыйны лад жыцця]]|isbn = 978-985-08-2185-0|наклад = 1000}}</ref> — [[чалавек]], які не дасягнуў [[дарослы|дарослага]] ўзросту. Узроставыя межы дзяцінства адрозьніваюцца ў розных культурах, тэорыях жыцьцёвага цыклю й юрыдычных сыстэмах. У агульным выпадку, дзіцем называюць чалавека ад нараджэньня да наступу плоцевай сталасьці. Дзяўчынка ёсьць дзіцяці жаночага полу, хлопчык — дзіцяці мужчынскага полу. Разьдзел [[мэдыцына|мэдыцыны]], прысьвечаны дзіцячаму здароўю называецца [[пэдыятрыя]]й. У [[беларуская мова|беларускай мове]] існуе такая градацыя назваў дзіцяці ў залежнасьці ад яго веку: '''[[немаўля]]''', '''малянё''', '''хлопчык — дзяўчынка''', '''падлетак''', ''’юнак/маладзён — дзеўчына/маладзіца'''. == Юрыдычны статус == Статут «дзіцяці» роўна як і «дарослага» вар’іруецца ў розных культурах і юрыдычных сыстэмах. У цяперашні час [[Канвэнцыя пра правы дзіцяці]] вызначае дзіцяці як чалавечую істоту, якая дасягнула васемнаццацігадовага ўзросту. Пры гэтым нацыянальныя заканадаўствы маюць прыярытэт у дадзеным пытаньні. === Узрост паўналецьця === * У большасьці краінаў паўналецьце надыходзіць з 18 гадоў. * Мінімальны ўзрост паўналецьця ўстаноўлены на [[Фарэрскія выспы|Фарэрскіх выспах]] — 14 гадоў. * На [[Куба|Кубе]] паўналецьце надыходзіць з 16 гадоў == Праца == Паводле справаздачы [[Міжнародная арганізацыя працы|Міжнароднай арганізацыі працы]], за 2000—2013 гады лік дзяцей у веку ад 5 да 14 гадоў, занятых наёмнай працай, скараціўся на траціну з 248 млн да 168 млн. Зь іх лік занятых небясьпечнай працай дзяцей упаў са 171 млн да 85 млн, якія склалі палову ад агульнага ліку занятых дзяцей. Пагатоў дзіцячая праца сярод [[Хлопец|хлопцаў]] зьнілілася на 25 %, сярод дзяўчынаў — на 40 %. Звыш паловы (59 %) занятых дзяцей працавала ў [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] — 98 млн. Яшчэ 54 млн (32 %) дзяцей працавала ў [[Сфэра паслугаў|галіне паслугаў]]. На вытворчасьці задзейнічалі 12 млн (7 %) дзяцей<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Субоціна.|загаловак=Ёсьць такая праблема|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131003/1380750803-maya-pershaya-praca-u-kolki-gadou-mozhna-pachynac|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 кастрычніка 2013|нумар=186 (27551)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/10/1380750754_4.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. == Беларусь == Паводле [[Перапіс насельніцтва|перапісу насельніцтва]] 2009 г., у краіне налічылі 1 758 911 дзяцей ва ўзросьце да 18 гадоў (18,5% [[насельніцтва Беларусі]]), у тым ліку 904 112 [[Хлопец|хлопцаў]] (51,4% дзяцей). У гарадах пражывалі 1 319 572 дзяцей (75% дзяцей), у тым ліку 677 742 хлопцаў (51,4% гарадзкіх дзяцей)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Насельніцтва паводле ўзросту і плоці (Перапіс насельніцтва Рэспублікі Беларусь 2009 году)|спасылка=http://belstat.gov.by/uploads/file/GU_demogr/2.1-0.pdf|выдавец=[[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=6 жніўня 2010|дата доступу=1 лютага 2016}}</ref>. 113 хлопцаў-[[Падлетак|падлеткаў]] 16—17-гадовага ўзросту былі [[Шлюб|жанатымі]], зь іх 104 у 17-гадовым узросьце. 584 [[Дзяўчына|дзяўчыны]] 15—17-гадовага ўзросту былі за [[муж]]ам, зь іх 439 у 17-гадовым узросьце<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мужчыны і жанчыны паводле стану ў шлюбе і ўзросту (Перапіс насельніцтва Рэспублікі Беларусь 2009 году)|спасылка=http://belstat.gov.by/uploads/file/GU_demogr/2.3-0-2.0.pdf|выдавец=Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=4 жніўня 2010|дата доступу=1 лютага 2016}}</ref>. На студзень 2012 г. у Беларусі налічвалася звыш 25 тыс. дзяцей, кінутых бацькамі без апекі<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=Каб было, як у іншых дзяцей|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=92020|выданьне=Зьвязда|тып=|год=19 студзеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-01-19 11 (27126)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/92051/19stu-6.indd.pdf 4]|issn=}}</ref> (1,4% дзяцей). За 2011 год да 40% правапарушэньняў у начны час (23:00-6:00) учынялі супраць дзяцей або самі дзеці<ref>{{Артыкул|аўтар=Вольга Мядзьведзева.|загаловак=Не хадзіце, дзеці, на вуліцу гуляць|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96325 |выданьне=Зьвязда|тып=|год=20 красавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-20 78 (27193)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96321/zv_20120420_2.pdf 2]|issn=}}</ref>. 25 сакавіка 2021 году [[Савет міністраў Беларусі]] ухваліў Пастанову № 168, паводле якой зацьвердзіў «Пералік [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]]..., у дачыненьні якіх пры арэндзе нерухомасьці да базавых ставак прымяняецца паніжальны каэфіцыент 0,1». Сярод 102 грамадзкіх аб’яднаньняў у Пераліку, 20 мелі ў назьве слова «дзіця»: «Абавязак» (фонд сацабароны ўдоваў і іх дзяцей ад вайскоўцаў), «Асаблівае дзяцінства», «Асацыяцыя беларускіх гайдаў», «Асацыяцыя сем’яў дзяцей-інвалідаў і маладых інвалідаў зь дзіцячым [[Цэрэбральны паралюш|цэрэбральным паралюшам]] і сьпіннамазгавымі паталёгіямі» («АІДЦПСМП», [[Гомель]]), «Беларуская асацыяцыя шматдзетных бацькоў», «Беларуская рэспубліканская скаўцкая арганізацыя», «Ветразі дзяцінства» ([[Рагачоў]], Гомельская вобласьць), «Дапамога дзецям Чарнобылю» (міжнароднае), «Дзеці вайны» (Гомель), «Дзеці — не для гвалту», «Дзеці ў бядзе», «Дзіцячая [[гематалёгія]]» ([[Гомельская вобласьць]]), «Дзіцячы [[дыябэт]]» ([[Мазыр]], Гомельская вобласьць), «Дзяцінства дзецям», «[[Магілёў]]скі дзіцячы [[госьпіс]]», «Надзею дзецям у бядзе» (Гомельская вобласьць), «Плянэта дзяцей» (міжнароднае), «Праект дапамогі дзецям Чарнобылю» (міжнароднае), «[[Рагачоўскі раён|Рагачоўскае раённае]] грамадзкае аб’яднаньне бацькоў дзяцей-інвалідаў і маладых інвалідаў» (Гомельская вобласьць) і «Сям’я» ([[Горадня]], шматдзетныя)<ref>{{Навіна|аўтар=[[Раман Галоўчанка]]|загаловак=Пастанова Савета міністраў Рэспублікі Беларусь ад 25 сакавіка 2021 г. № 168 «Аб зьмяненьні пастановы Савета міністраў РБ ад 30 красавіка 2013 г. № 327»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=C22100168|выдавец=[[Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=30 сакавіка 2021|дата доступу=13 красавіка 2021}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20110816141627/http://unicef.by/ Дзіцячы фонд ААН] * [https://web.archive.org/web/20170715140443/http://un.by/childs_rights/index.html Канвэнцыя пра правы дзіцяці] {{Сям’я}} [[Катэгорыя:Чалавек]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] 8hruofy0p4mwektfzdbx3hz694sxp0e Гельмут Обэрляндэр 0 49213 2619205 2511998 2025-06-08T13:21:37Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619205 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Гельмут Обэрляндэр''' ({{мова-de|Helmut Oberlander}}; 15 лютага [[1924]], Малачанск, [[Запароская вобласьць]], [[Украіна]] — 20 верасьня 2021, Антарыё, Канада) — нямецкі вайсковы злачынца. == Біяграфія == Паводле паходжаньня [[немцы|немец]]. Нарадзіўся ў навакольлі [[Запарожжа]]. Ад 1941 служыў перакладчыкам у [[вэрмахт|нямецкім войску]] (''SS Einsatz Kommandos''). У ягоныя абавязкі ўваходзілі слуханьне й пераклад савецкіх радыётрансьляцыяў, праца перакладчыкам у зносінах вайскоўцаў і мясцовых жыхароў, ахова вайсковых складоў. У 1954 з жонкай Маргарэт іміграваў у [[Канада|Канаду]], жыў у правінцыі [[Квэбэк]], дзе працаваў у будаўнічай сфэры. Пры іміграцыі не паведаміў пра сваю дзейнасьць у вайну. У 1995 распачалося сьледзтва па справе Обэрляндэра па абвінаваньні ў вайсковых злачынствах<ref>Andrew Hunt. [https://web.archive.org/web/20190919032525/http://www.operationlastchance.org/ARTICLES_145-91.htm Passage of time has altered perspectives on war crimes]</ref>. Аднак 28 лютага 2000 судзьдзя Эндру МакКэй зьняў зь яго ўсе абвінавачваньні. Тым ня менш у 2001 Обэрляндэр быў пазбаўлены канадзкага грамадзянства, аднак у 2004 яно было адноўленае. У траўні 2007 ён зноў быў пазбаўлены канадзкага грамадзянства<ref>John Ward. [http://www.theglobeandmail.com/news/national/ottawa-revokes-citizenships-over-hidden-wartime-activities/article1076798/ Ottawa revokes citizenships over hidden wartime activities] — The Globe and Mail </ref>. 27 кастрычніка 2008 суд пацьвердзіў абгрунтаванасьць гэтага рашэньня<ref>[http://korrespondent.net/world/629185-kanada-lishit-grazhdanstva-emigranta-iz-ukrainy-za-sotrudnichestvo-s-nacistami Канада лишит гражданства эмигранта из Украины за сотрудничество с нацистами]</ref>. == Падтрымка == Ягоныя абаронцы сьцьвярджаюць, што Обэрляндэр ня ўдзельнічаў у аніводным з вайсковых злачынстваў, не належыў да [[NSDAP|нацыскае партыі]], ня быў палітычным актывістым, ніколі ня меў аніякага рангу, які б даваў яму магчымасьць неяк узьдзейнічаць на падначаленых. Яны заўважаюць, што на момант прызыву яму было толькі 17 гадоў. Яны ж цьвердзяць, што прычынай непаведамленьня ім пры іміграцыі ў Канаду дадзеных пра сваю дзейнасьць у вайну было нежаданьне сутыкацца з шматлікімі праблемамі, зьвязанымі з гэтым. Абаронцы заўважаюць, што ад моманту прыбыцьця ў Канаду Обэрляндэр быў абразчыкавым грамадзянінам і, што суд над ім выражае толькі інтарэсы аднае з палітычных груповак. Паводле абаронцаў, Гельмут Обэрляндэр — сам бязьвінная ахвяра нацыстаў. == Крытыка == Праціўнікі Обэрляндэра сьцьвярджаюць, што ягоны ўдзел у злачынствах быў значным і, таму, заслугоўвае пакараньня. Паводле дакумэнтаў вайсковага часу, Гельмут Обэрляндэр, будучы этнічным [[немцы|немцам]], служыў у [[гестапа]] й [[СД]] у пэрыяд ад 1941 да прынамсі 1944. Ён служыў ў Адмысловым аддзяленьні 10а Айнзацгрупы D<ref>{{спасылка|url=http://www.usdoj.gov/opa/pr/Pre_96/May95/261.txt.html|загаловак=Accused nazi murderer is expelled from the United States|копія=http://web.archive.org/web/20090831011947/http://www.usdoj.gov/opa/pr/Pre_96/May95/261.txt.html|мова=en}}</ref>, якое ўключала 100—120 чалавек, адказных за зьнішчэньне ў сваім раёне ўсіх «непажаданых» асобаў, перш за ўсё [[жыды|жыдоў]] і [[цыганы|цыганаў]]. Згодна з дакумэнтамі, прадстаўленымі на [[Нюрнбэрскі працэс|Нюрнбэрскім працэсе]], Айнзацгрупа D рапартавала ў красавіку 1942, што ад моманту нападу на [[СССР]] у чэрвені 1941 ёю былі «выкананыя» 91,678 чалавек, сярод якіх, паводле іншых дакумэнтаў, былі дзясяткі тысячаў жыдоў. Напрацягу лета [[1942]] Адмысловае аддзяленьне 10а распачало ўжываць [[газэнваген]]ы для зьдзяйсьненьня масавых забойстваў, замест расстрэлаў, як гэта было дагэтуль. У адным са сваіх рапартаў у [[Бэрлін]], Айнзацгрупа D сьцьвярджала, што ў раёне адказнасьці Адмысловага аддзяленьня 10а «[[жыдоўскае пытаньне]] вырашанае». У студзені 1943 Обэрляндэр быў узнагароджаны Вайсковым крыжом 2-е клясы за адметную службу ў Адмысловым аддзяленьні 10а, што паказвае на ягоны добраахвотны ўдзел у вайсковых злачынствах, зьдзейсьненых ягоным аддзяленьнем. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{ізаляваны артыкул}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Обэрляндэр, Гельмут}} [[Катэгорыя:Ваенныя злачынцы]] [[Катэгорыя:Канадцы нямецкага паходжаньня]] [[Катэгорыя:Канадцы ўкраінскага паходжаньня]] srkzew96u4wrv03bxd5wlqea56dfq32 Навасёлкі (Хвойніцкі раён) 0 57179 2619268 2618768 2025-06-09T06:01:11Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2619268 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Навасёлкі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Навасёлкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Навасёлкаў |Трансьлітараваная назва = Navasiołki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1532 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 38 |Год падліку колькасьці = 2021 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247620 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 26 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 44 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Навасёлкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 314</ref> — [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Навасёлкі ўваходзяць у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|зьлева|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх).]] Ці не ўпершыню паселішча згаданае ў лісьце караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] ад 3 сакавіка 1532 году{{заўвага|М. К. Любаўскі ў свой час памылкова атаясаміў сяло з [[Навасёлкі (Каленкавіцкі раён)|Навасёлкамі]] Іпскай нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П. Г. Клепатский. Т. 1. Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 191</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. – Киев, 1886. С. 644</ref>, аддадзенымі каралём у трыманьне пісару Федку Сьвятошу ў 1514 г.<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511–1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508–1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). – Vilnius: Žara, 2002 [2004]. № 478; Любавский, М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 238</ref>, а каля 1535 г. — князю Уладзімеру Пуціўльскаму. Тады як нашыя Навасёлкі месьціліся на тэрыторыі Брагінскай воласьці. Памылка была запазычана С. В. Марцэлевым<ref>Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: БелЭн, 2005. С. 451</ref>.}}, якім маёнткі нябожчыка пана [[Сямён Палазовіч|Сямёна Палазовіча]] перадаваліся яго зяцю князю Дзьмітрыю Відэніцкаму (Любецкаму)<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського. // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. С. 69 – 70</ref>: {{пачатак цытаты}}''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану [[Андрэй Неміровіч|Андрею Якубовичу Немировича]]. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, [[Белы Бераг (Нараўлянскі раён)|Белыи Берегъ]], Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], Новоселки а двор с пустовщинами у замку [[Кіеў|Киеве]] и на месте, и во [[Оўруч|Вручомъ]]. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімір Ягелончык|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандр Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими... и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ...''{{канец цытаты}} 6 кастрычніка 1541 году паміж князем Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, дзедзічам Брагінскіх добраў, і князем Дзмітрыем Раманавічам Відэніцкім, уладальнікам добраў Астраглядавіцкіх, было дасягнута пагадненьне, згодна зь якім, першы саступіў грунт для вёскі Навасёлкі, наўзамен чаго атрымаў грунты для вёсак [[Веляцін]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565–1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека. Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. – Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>. Навасёлкі — у Кіеўскім павеце і намінальна{{заўвага|Астраглядавічы і Хвойнікі, зь якімі Навасёлкі непарыўна зьвязаныя, вылучаныя з Брагінскай воласьці яшчэ ў 1504 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>}} ў Брагінскай воласьці. Увогуле, ад свайго заснаваньня і да парэформавага пэрыяду ўжо ў Расейскай імпэрыі Навасёлкі належалі тым уладальнікам, што і Хвойнікі з Астраглядамі, г. зн. пасьля Любецкіх, — Харлінскім, Абрамовічу, Бжазоўскім, Шуйскім і Прозарам<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>.[[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]] 26 верасьня 1568 году ў Кіеўскім замкавым судзе актыкаваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, харунжага кіеўскага, з нагоды адабраньня грунту вёскі Навасёлкі і прылучэньня да ўгодзьдзяў вёскі [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкі]] біскупа кіеўскага [[Мікалай Пац (сын Мікалая)|Мікалая Паца]]<ref name="fn1">AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 31—32</ref>. Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Палазовічаўны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, якая пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з вышэйзгаданым Шчасным Харлінскім гербу Бонча, у сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (у тым ліку Навасёлкі) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === 7 днём верасьня 1572 году датаваны ліст біскупа кіеўскага Мікалая Паца [[возны|вознаму]], у якім той паведаміў, што загадаў падданым сваім кажушкаўскім, каб да вострава Замошша, прыналежнага да вёскі Навасёлкі, «nie wdzierali się». 3 жніўня 1578 году біскуп М. Пац зьвярнуўся да пана Шчаснага Харлінскага, абы той забараніў свайму ўрадніку і падданым навасёлкаўскім чыніць крыўды яго кажушкаўцам і забірацца ў іх грунты. 26 днём лютага 1579 году пазначана разьмежаваньне ўгодзьдзяў вёсак Кажушкі біскупа М. Паца і Навасёлкі пана Ш. Харлінскага, выкананае «przez sędziow obranych»<ref name="fn1"/>. 6 красавіка 1590 году ў Кіеўскі [[гродзкі суд]] накіраваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, на адрас князя Аляксандра Вішнявецкага, старосты чаркаскага, які наслаў быў некалькі соцень падданых сваіх брагінскіх на чале з ураднікам Кірыянам Вайніловічам на вёскі Навасёлкі, [[Храпкаў]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушы]] і [[Руднае (Гомельская вобласьць)|Руднае]], да ключа Астраглядавіцкага прыналежныя, а яны людзей зьбілі і скалечылі, каморы і іншыя будынкі пашкодзілі, начыньне рознае, худобу з быдлам пазабіралі і да [[Брагін|ключа Брагінскага]] адвялі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 7</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі Мікулічы, Веляцін, [[Лісьцьвін]], а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў. Крыху раней, 20 чэрвеня 1600 году, Ш. Харлінскі выдаў свайму сыну Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на добры ў Кіеўскім ваяводзтве Кароны: двор Астраглядавічы з «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Навасёлкі, [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]], [[Вялікі Бор (Хвойніцкі раён)|Вялікі Бор]] і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор і частку зь сямі пляцаў у Кіеве<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). Dział II-gi. / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 60; АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. Пры разьмежаваньні Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага і Мазырскага павету Вялікага Княства Літоўскага ў сьнежні 1621 — студзені 1622 гадоў мястэчка і вёску Хвойнікі, сяло Навасёлкі і іншыя пана Мікалая Харлінскага, а таксама сёлы Брагінскай воласці за ракой Сычоўкай паны камісары згодна засьведчылі прыналежнымі да ваяводзтва Кіеўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. Dział I-szy. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145.</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]7 чэрвеня 1623 году датаваны судовы дэкрэт, у якім удава Гальшка Харлінская абвінавачвала паноў Станіслава, Юрыя і астатніх Харлінскіх, родных братоў і сваякоў мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хвойнікі), вёскі Хвойнікі, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], [[Рашаў]], [[Карчовае]], Навасёлкі, [[Бардакі (Лаханія)|Лаханію]], [[Стралічаў]], [[Малішаў (Хвойніцкі раён)|Малішаў]]{{заўвага|Яшчэ названыя 14 паселішчаў, акрамя «іншых вёсак і прыселкаў».}}<ref>ŹD. T. XXI. S. 637</ref>. У 1627 годзе пані Гальшка (Гэлена) Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі да ваяводзіча смаленскага [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча (Абрамовіча)]]<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>, жанатага зь яе дачкой Евай. У 1628 годзе з 8 дымоў вёсак Дворышча і Навасёлкі, якія былі ў заставе ў пана Зыгмунта Копэця, выплачвалася па 3 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. — С. 396—397</ref>. 8 ліпеня 1631 году запісам у актах Кіеўскага земскага суда{{заўвага|22 жніўня 1631 г. тое зроблена і ў Жытомірскім гродзкім судзе.}} нарэшце засьведчана пагадненьне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых. У пераліку вёсак названыя і Навасёлкі<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 59</ref>. 16 красавіка 1637 году М. Абрамовіч за плату ў 12 000 злотых перадаў фальварак і сяло Руднае ды сёлы Дворышча і Навасёлкі на тры гады ў карыстаньне зямяніну Стэфану Воўку<ref>Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów MK184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych [Electronic resource] / Oprac. Janusz Dąbrowski. № 62 – Mode of access: [http://www.agad.gov.pl/inwentarze/6SumariuszMK184.pdf]</ref>. [[File:Падданыя вёскі Навасёлкі ў 1698 г.png|значак|Падданыя вёскі Навасёлкі ў інвэнтары 1698 г.]] Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтку 1698 году, перададзенага ў кіраваньне пана зыгмунта Шукшты, у вёсцы Навасёлкі, налічвалася 15 двароў, зь якіх было выбрана 97 злотых і 15 грошаў [[чынш]]у, даніны мядовай 19 з паловай бельцаў, а таксама рознага [[дзякла]] жытам, грэчкай і інш. Прычым, двое сялянаў, якія плацілі па 10 злотых і па 1 бельцу, уцеклі, а яшчэ адзін плацельшчык 5 зл. і 1 бельца памёр. Зазначана, што навасёлкаўцы выконвалі тыя ж павіннасьці, што і [[Валокі (Хвойнікі)|валоцкія]] сяляне, г. зн. адпрацоўвалі [[паншчына|паншчыну]] ад Вялікадня (Wielkiej Nocy) да сьв. Міхайлы па тры дні, ад Міхайлы да Вялікадня па два дні, гвалты адбывалі, грэблі масьцілі, з падводамі езьдзілі або грашыма адкупаліся, «быдла рагатага і нерагатага», птушку, як і збожжа ярыннага давалі. Згодна таксама з рэвізіяй 1716 г. і інвэнтаром 1721 г., прозьвішчы вяскоўцаў — Сацура, Гатчанка, Пінчук, Мікуленка, Гунчанка, Цярэшка, Хвошчанка (Хвешчанка, Хвішчанка), Барун, Лешчанка, Кот, Улай, Пастушэнка, Ключанец, Басёнак<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 125, 131адв., 140адв., 141</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што вёска Навасёлкі ў складзе Хвойніцкай воласьці належала князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. У 1754 годзе з 26 двароў (×6 — прыкладна 156 жыхароў) вёскі Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 4 злотых і 1 грош, «na milicję» (пераважна на супрацьдзеяньне гайдамакам) 16 злотых і 4 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. / Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. 13 і 15 лістапада 1773 году, паводле актаў Оўруцкага гродзкага суда, узнавіліся памежныя канфлікты што да ўгодзьдзяў вёсак Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку князёў Шуйскіх (апякуноў Людвікі Шуйскай), старостаў ніжынскіх, і Кажушкі Нараўлянскага маёнтку [[войскі|войскага]] мазырскага [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая, сына Рафала, Аскеркі]]. Пачаліся яны з пасечанага і папаленага хвойніцкага (навасёлкаўскага) лесу. 28 лютага 1778 году ў оўруцкія кнігі было нават занесена разьмежаваньне часоў біскупа М. Паца і харунжага Ш. Харлінскага (1579 г.). 8 лютага, 19 красавіка і 30 чэрвеня 1787 году датаваныя судовыя абвінавачваньні сужэнствам [[Караль Прозар|Каралем і Людвікай Канстанцыяй з князёў Шуйскіх Прозарамі]] Яна Аскеркі, [[стражнік польны літоўскі|стражніка польнага літоўскага]], у тым, што насланыя ім кажушкаўцы навасёлкаўцаў зьбілі-скалечылі, зьнішчылі межы, пакапалі капцы ды новыя, выгодныя для сябе насыпалі. 23 лютага 1793 году ў Оўруцкім гродзе «przez ugodę wieczystą» была зацьверджана мапа пазначанай капцамі мяжы паміж вёскамі Навасёлкі [[абозны|абозных]] Прозараў і Кажушкі стражніка Аскеркі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 32—34</ref>. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Навасёлкі — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вёска Навасёлкі згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>, спадчыннай іх уладальніцы. Паводле сьведчаньня шляхціча-эканома Андрэя Дабранскага, тады тут было 46 аседлых двароў, а разам зь неаседлымі налічвалася 190 душ мужчынскага і 179 душ жаночага полу сялянаў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп.9. Спр. 59. А. 139—147адв.</ref>. 30 чэрвеня 1803 году было складзена, а 13 сакавіка 1806 году зьмешчана да кніг Рэчыцкага земскага суда разьмежаваньне добраў Хвойнікі абозных літоўскіх Караля і Людвікі Прозараў, [[Тульгавічы]] харунжага мазырскага Феліцыяна Стоцкага і [[Барбароў]] тытулярнага саветніка Андрэя фон Гольста{{заўвага|Тут выкарыстана копія гранічнага дакумэнту, перааформленая ў Мазыры 13 сьнежня 1809 г., імаверна, для А. фон Гольста, бо разьмежаваньне праводзілася, калі маёнткам валодаў Я. Сівэрс; засьведчана подпісам менскага віцэ-губэрнатара С. Бэнэволенскага.}}. Грунты хвойніцкіх Навасёлак у тым дакуменце ў чарговы раз разьмяжоўваліся з угодзьдзямі прылегласьці Barborowszczyzny Кажушак, а таксама Тульгавічаў і фальварка [[Бабчын]] hrabstwa Brahińskiego<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 12. S. 17–24</ref>. Інвэнтар Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнтку 1844 году засьведчыў прыналежнасьць Навасёлак з 68 сем’ямі ў складзе фальварку [[Дэлістаў]] пану Юзафу, сыну Караля, Прозару<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 25 і наст.</ref>. У энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі» сказана, што ў 1850 годзе ў вёсцы было 68 двароў, 494 жыхары. «Список населённых мест Минской губернии на 1857 год» паказвае, што 443 жыхароў Навасёлак зьяўляліся прыхаджанамі Міхайлаўскай царквы ў сяле Стралічаў<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 696</ref>. У парэформавы пэрыяд Навасёлкі адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 218 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Навасёлкаўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. Паводле перапісу 1897 году, у Навасёлках — 135 двароў, 819 жыхароў, капліца, школа граматы і хлебазапасны магазын. На 1909 год у вёсцы было 155 двароў, 913 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 136</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Навасёлкі, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Навасёлкаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 63 і 122 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. 1 сьнежня 2009 году сельсавет, у склад якога ўваходзяць Навасёлкі, перайменаваны з [[Дварышчанскі сельсавет (Хвойніцкі раён)|Дварышчанскага]] ў [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 168 чалавек * 2010 год — 99 чалавек * 2021 год — 26 двароў, 38 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211020015326/http://hoiniki.gov.by/ru/sudkovskiy/ Інфармацыя аб насельніцтве Судкоўскага сельсавету на 01.01.2021г.]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] 2mi5ppecwkguz0vwn8w6ln3vbc2gggc 2619269 2619268 2025-06-09T06:04:21Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2619269 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Навасёлкі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Навасёлкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Навасёлкаў |Трансьлітараваная назва = Navasiołki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1532 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 38 |Год падліку колькасьці = 2021 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247620 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 26 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 44 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Навасёлкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 314</ref> — [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Навасёлкі ўваходзяць у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|зьлева|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх).]] Ці не ўпершыню паселішча згаданае ў лісьце караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] ад 3 сакавіка 1532 году{{заўвага|М. К. Любаўскі ў свой час памылкова атаясаміў сяло з [[Навасёлкі (Каленкавіцкі раён)|Навасёлкамі]] Іпскай нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П. Г. Клепатский. Т. 1. Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 191</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. – Киев, 1886. С. 644</ref>, аддадзенымі каралём у трыманьне пісару Федку Сьвятошу ў 1514 г.<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511–1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508–1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). – Vilnius: Žara, 2002 [2004]. № 478; Любавский, М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 238</ref>, а каля 1535 г. — князю Уладзімеру Пуціўльскаму. Тады як нашыя Навасёлкі месьціліся на тэрыторыі Брагінскай воласьці. Памылка была запазычана С. В. Марцэлевым<ref>Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: БелЭн, 2005. С. 451</ref>.}}, якім маёнткі нябожчыка пана [[Сямён Палазовіч|Сямёна Палазовіча]] перадаваліся яго зяцю князю Дзьмітрыю Відэніцкаму (Любецкаму)<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського. // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. С. 69 – 70</ref>: {{пачатак цытаты}}''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану [[Андрэй Неміровіч|Андрею Якубовичу Немировича]]. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, [[Белы Бераг (Нараўлянскі раён)|Белыи Берегъ]], Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], Новоселки а двор с пустовщинами у замку [[Кіеў|Киеве]] и на месте, и во [[Оўруч|Вручомъ]]. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімір Ягелончык|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандр Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими... и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ...''{{канец цытаты}} 6 кастрычніка 1541 году паміж князем Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, дзедзічам Брагінскіх добраў, і князем Дзмітрыем Раманавічам Відэніцкім, уладальнікам добраў Астраглядавіцкіх, было дасягнута пагадненьне, згодна зь якім, першы саступіў грунт для вёскі Навасёлкі, наўзамен чаго атрымаў грунты для вёсак [[Веляцін]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565–1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека. Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. – Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>. Навасёлкі — у Кіеўскім павеце і намінальна{{заўвага|Астраглядавічы і Хвойнікі, зь якімі Навасёлкі непарыўна зьвязаныя, вылучаныя з Брагінскай воласьці яшчэ ў 1504 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>}} ў Брагінскай воласьці. Увогуле, ад свайго заснаваньня і да парэформавага пэрыяду ўжо ў Расейскай імпэрыі Навасёлкі належалі тым уладальнікам, што і Хвойнікі з Астраглядамі, г. зн. пасьля Любецкіх, — Харлінскім, Абрамовічу, Бжазоўскім, Шуйскім і Прозарам<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>.[[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]] 26 верасьня 1568 году ў Кіеўскім замкавым судзе актыкаваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, харунжага кіеўскага, з нагоды адабраньня грунту вёскі Навасёлкі і прылучэньня да ўгодзьдзяў вёскі [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкі]] біскупа кіеўскага [[Мікалай Пац (сын Мікалая)|Мікалая Паца]]<ref name="fn1">AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 31—32</ref>. Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Палазовічаўны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, якая пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з вышэйзгаданым Шчасным Харлінскім гербу Бонча, у сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (у тым ліку Навасёлкі) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === 7 днём верасьня 1572 году датаваны ліст біскупа кіеўскага Мікалая Паца [[возны|вознаму]], у якім той паведаміў, што загадаў падданым сваім кажушкаўскім, каб да вострава Замошша, прыналежнага да вёскі Навасёлкі, «nie wdzierali się». 3 жніўня 1578 году біскуп М. Пац зьвярнуўся да пана Шчаснага Харлінскага, абы той забараніў свайму ўрадніку і падданым навасёлкаўскім чыніць крыўды яго кажушкаўцам і забірацца ў іх грунты. 26 днём лютага 1579 году пазначана разьмежаваньне ўгодзьдзяў вёсак Кажушкі біскупа М. Паца і Навасёлкі пана Ш. Харлінскага, выкананае «przez sędziow obranych»<ref name="fn1"/>. 6 красавіка 1590 году ў Кіеўскі [[гродзкі суд]] накіраваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, на адрас князя Аляксандра Вішнявецкага, старосты чаркаскага, які наслаў быў некалькі соцень падданых сваіх брагінскіх на чале з ураднікам Кірыянам Вайніловічам на вёскі Навасёлкі, [[Храпкаў]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушы]] і [[Руднае (Гомельская вобласьць)|Руднае]], да ключа Астраглядавіцкага прыналежныя, а яны людзей зьбілі і скалечылі, каморы і іншыя будынкі пашкодзілі, начыньне рознае, худобу з быдлам пазабіралі і да [[Брагін|ключа Брагінскага]] адвялі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 7</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі Мікулічы, Веляцін, [[Лісьцьвін]], а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў. Крыху раней, 20 чэрвеня 1600 году, Ш. Харлінскі выдаў свайму сыну Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на добры ў Кіеўскім ваяводзтве Кароны: двор Астраглядавічы з «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Навасёлкі, [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]], [[Вялікі Бор (Хвойніцкі раён)|Вялікі Бор]] і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор і частку зь сямі пляцаў у Кіеве<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). Dział II-gi. / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 60; АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. Пры разьмежаваньні Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага і Мазырскага павету Вялікага Княства Літоўскага ў сьнежні 1621 — студзені 1622 гадоў мястэчка і вёску Хвойнікі, сяло Навасёлкі і іншыя пана Мікалая Харлінскага, а таксама сёлы Брагінскай воласці за ракой Сычоўкай паны камісары згодна засьведчылі прыналежнымі да ваяводзтва Кіеўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. Dział I-szy. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145.</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]7 чэрвеня 1623 году датаваны судовы дэкрэт, у якім удава Гальшка Харлінская абвінавачвала паноў Станіслава, Юрыя і астатніх Харлінскіх, родных братоў і сваякоў мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хвойнікі), вёскі Хвойнікі, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], [[Рашаў]], [[Карчовае]], Навасёлкі, [[Бардакі (Лаханія)|Лаханію]], [[Стралічаў]], [[Малішаў (Хвойніцкі раён)|Малішаў]]{{заўвага|Яшчэ названыя 14 паселішчаў, акрамя «іншых вёсак і прыселкаў».}}<ref>ŹD. T. XXI. S. 637</ref>. У 1627 годзе пані Гальшка (Гэлена) Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі да ваяводзіча смаленскага [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча (Абрамовіча)]]<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>, жанатага зь яе дачкой Евай. У 1628 годзе з 8 дымоў вёсак Дворышча і Навасёлкі, якія былі ў заставе ў пана Зыгмунта Копэця, выплачвалася па 3 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. — С. 396—397</ref>. 8 ліпеня 1631 году запісам у актах Кіеўскага земскага суда{{заўвага|22 жніўня 1631 г. тое зроблена і ў Жытомірскім гродзкім судзе.}} нарэшце засьведчана пагадненьне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых. У пераліку вёсак названыя і Навасёлкі<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 59</ref>. 16 красавіка 1637 году М. Абрамовіч за плату ў 12 000 злотых перадаў фальварак і сяло Руднае ды сёлы Дворышча і Навасёлкі на тры гады ў карыстаньне зямяніну Стэфану Воўку<ref>Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów MK184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych [Electronic resource] / Oprac. Janusz Dąbrowski. № 62 – Mode of access: [http://www.agad.gov.pl/inwentarze/6SumariuszMK184.pdf]</ref>. [[File:Падданыя вёскі Навасёлкі ў 1698 г.png|значак|Падданыя вёскі Навасёлкі ў інвэнтары 1698 г.]] Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтку 1698 году, перададзенага ў кіраваньне пана зыгмунта Шукшты, у вёсцы Навасёлкі, налічвалася 15 двароў, зь якіх было выбрана 97 злотых і 15 грошаў [[чынш]]у, даніны мядовай 19 з паловай бельцаў, а таксама рознага [[дзякла]] жытам, грэчкай і інш. Прычым, двое сялянаў, якія плацілі па 10 злотых і па 1 бельцу, уцеклі, а яшчэ адзін плацельшчык 5 зл. і 1 бельца памёр. Зазначана, што навасёлкаўцы выконвалі тыя ж павіннасьці, што і [[Валокі (Хвойнікі)|валоцкія]] сяляне, г. зн. адпрацоўвалі [[паншчына|паншчыну]] ад Вялікадня (Wielkiej Nocy) да сьв. Міхайлы па тры дні, ад Міхайлы да Вялікадня па два дні, гвалты адбывалі, грэблі масьцілі, з падводамі езьдзілі або грашыма адкупаліся, «быдла рагатага і нерагатага», птушку, як і збожжа ярыннага давалі. Згодна таксама з рэвізіяй 1716 г. і інвэнтаром 1721 г., прозьвішчы вяскоўцаў — Сацура, Гатчанка, Пінчук, Мікуленка, Гунчанка, Цярэшка, Хвошчанка (Хвешчанка, Хвішчанка), Барун, Лешчанка, Кот, Улай, Пастушэнка, Ключанец, Басёнак<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 125, 131адв., 140адв., 141</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што вёска Навасёлкі ў складзе Хвойніцкай воласьці належала князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. У 1754 годзе з 26 двароў (×6 — прыкладна 156 жыхароў) вёскі Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 4 злотых і 1 грош, «na milicję» (пераважна на супрацьдзеяньне гайдамакам) 16 злотых і 4 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. / Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. 13 і 15 лістапада 1773 году, паводле актаў Оўруцкага гродзкага суда, узнавіліся памежныя канфлікты што да ўгодзьдзяў вёсак Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку князёў Шуйскіх (апякуноў Людвікі Шуйскай), старостаў ніжынскіх, і Кажушкі Нараўлянскага маёнтку [[войскі|войскага]] мазырскага [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая, сына Рафала, Аскеркі]]. Пачаліся яны з пасечанага і папаленага хвойніцкага (навасёлкаўскага) лесу. 28 лютага 1778 году ў оўруцкія кнігі было нават занесена разьмежаваньне часоў біскупа М. Паца і харунжага Ш. Харлінскага (1579 г.). 8 лютага, 19 красавіка і 30 чэрвеня 1787 году датаваныя судовыя абвінавачваньні сужэнствам [[Караль Прозар|Каралем і Людвікай Канстанцыяй з князёў Шуйскіх Прозарамі]] Яна Аскеркі, [[стражнік польны літоўскі|стражніка польнага літоўскага]], у тым, што насланыя ім кажушкаўцы навасёлкаўцаў зьбілі-скалечылі, зьнішчылі межы, пакапалі капцы ды новыя, выгодныя для сябе насыпалі. 23 лютага 1793 году ў Оўруцкім гродзе «przez ugodę wieczystą» была зацьверджана мапа пазначанай капцамі мяжы паміж вёскамі Навасёлкі [[абозны|абозных]] Прозараў і Кажушкі стражніка Аскеркі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 32—34</ref>. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Навасёлкі — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вёска Навасёлкі згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>, спадчыннай іх уладальніцы. Паводле сьведчаньня шляхціча-эканома Андрэя Дабранскага, тады тут было 46 аседлых двароў, а разам зь неаседлымі налічвалася 190 душ мужчынскага і 179 душ жаночага полу сялянаў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп.9. Спр. 59. А. 139—147адв.</ref>. 30 чэрвеня 1803 году было складзена, а 13 сакавіка 1806 году зьмешчана да кніг Рэчыцкага земскага суда разьмежаваньне добраў Хвойнікі абозных літоўскіх Караля і Людвікі Прозараў, [[Тульгавічы]] харунжага мазырскага Феліцыяна Стоцкага і [[Барбароў]] тытулярнага саветніка Андрэя фон Гольста{{заўвага|Тут выкарыстана копія гранічнага дакумэнту, перааформленая ў Мазыры 13 сьнежня 1809 г., імаверна, для А. фон Гольста, бо разьмежаваньне праводзілася, калі маёнткам валодаў Я. Сівэрс; засьведчана подпісам менскага віцэ-губэрнатара С. Бэнэволенскага.}}. Грунты хвойніцкіх Навасёлак у тым дакуменце ў чарговы раз разьмяжоўваліся з угодзьдзямі прылегласьці Barborowszczyzny Кажушак, а таксама Тульгавічаў і фальварка [[Бабчын]] hrabstwa Brahińskiego<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 12. S. 17–24</ref>. Інвэнтар Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнтку 1844 году засьведчыў прыналежнасьць Навасёлак з 68 сем’ямі ў складзе фальварку [[Дэлістаў]] пану Юзафу, сыну Караля, Прозару<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 25 і наст.</ref>. У энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі» сказана, што ў 1850 годзе ў вёсцы было 68 двароў, 494 жыхары. «Список населённых мест Минской губернии на 1857 год» паказвае, што 443 жыхары Навасёлак абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Міхайлаўскай царквы ў сяле Стралічаў<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 696</ref>. У парэформавы пэрыяд Навасёлкі адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 218 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Навасёлкаўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. Паводле перапісу 1897 году, у Навасёлках — 135 двароў, 819 жыхароў, капліца, школа граматы і хлебазапасны магазын. На 1909 год у вёсцы было 155 двароў, 913 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 136</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Навасёлкі, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Навасёлкаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 63 і 122 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. 1 сьнежня 2009 году сельсавет, у склад якога ўваходзяць Навасёлкі, перайменаваны з [[Дварышчанскі сельсавет (Хвойніцкі раён)|Дварышчанскага]] ў [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 168 чалавек * 2010 год — 99 чалавек * 2021 год — 26 двароў, 38 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211020015326/http://hoiniki.gov.by/ru/sudkovskiy/ Інфармацыя аб насельніцтве Судкоўскага сельсавету на 01.01.2021г.]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] d6iv5rat4cl88rj9oor7kq1kbwf8l2s 2619270 2619269 2025-06-09T06:06:39Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2619270 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Навасёлкі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Навасёлкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Навасёлкаў |Трансьлітараваная назва = Navasiołki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1532 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 38 |Год падліку колькасьці = 2021 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247620 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 26 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 44 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Навасёлкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 314</ref> — [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Навасёлкі ўваходзяць у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|зьлева|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх).]] Ці не ўпершыню паселішча згаданае ў лісьце караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] ад 3 сакавіка 1532 году{{заўвага|М. К. Любаўскі ў свой час памылкова атаясаміў сяло з [[Навасёлкі (Каленкавіцкі раён)|Навасёлкамі]] Іпскай нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П. Г. Клепатский. Т. 1. Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 191</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. – Киев, 1886. С. 644</ref>, аддадзенымі каралём у трыманьне пісару Федку Сьвятошу ў 1514 г.<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511–1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508–1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). – Vilnius: Žara, 2002 [2004]. № 478; Любавский, М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 238</ref>, а каля 1535 г. — князю Уладзімеру Пуціўльскаму. Тады як нашыя Навасёлкі месьціліся на тэрыторыі Брагінскай воласьці. Памылка была запазычана С. В. Марцэлевым<ref>Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: БелЭн, 2005. С. 451</ref>.}}, якім маёнткі нябожчыка пана [[Сямён Палазовіч|Сямёна Палазовіча]] перадаваліся яго зяцю князю Дзьмітрыю Відэніцкаму (Любецкаму)<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського. // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. С. 69 – 70</ref>: {{пачатак цытаты}}''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану [[Андрэй Неміровіч|Андрею Якубовичу Немировича]]. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, [[Белы Бераг (Нараўлянскі раён)|Белыи Берегъ]], Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], Новоселки а двор с пустовщинами у замку [[Кіеў|Киеве]] и на месте, и во [[Оўруч|Вручомъ]]. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімір Ягелончык|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандр Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими... и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ...''{{канец цытаты}} 6 кастрычніка 1541 году паміж князем Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, дзедзічам Брагінскіх добраў, і князем Дзмітрыем Раманавічам Відэніцкім, уладальнікам добраў Астраглядавіцкіх, было дасягнута пагадненьне, згодна зь якім, першы саступіў грунт для вёскі Навасёлкі, наўзамен чаго атрымаў грунты для вёсак [[Веляцін]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565–1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека. Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. – Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>. Навасёлкі — у Кіеўскім павеце і намінальна{{заўвага|Астраглядавічы і Хвойнікі, зь якімі Навасёлкі непарыўна зьвязаныя, вылучаныя з Брагінскай воласьці яшчэ ў 1504 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>}} ў Брагінскай воласьці. Увогуле, ад свайго заснаваньня і да парэформавага пэрыяду ўжо ў Расейскай імпэрыі Навасёлкі належалі тым уладальнікам, што і Хвойнікі з Астраглядамі, г. зн. пасьля Любецкіх, — Харлінскім, Абрамовічу, Бжазоўскім, Шуйскім і Прозарам<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>.[[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]] 26 верасьня 1568 году ў Кіеўскім замкавым судзе актыкаваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, харунжага кіеўскага, з нагоды адабраньня грунту вёскі Навасёлкі і прылучэньня да ўгодзьдзяў вёскі [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкі]] біскупа кіеўскага [[Мікалай Пац (сын Мікалая)|Мікалая Паца]]<ref name="fn1">AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 31—32</ref>. Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Палазовічаўны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, якая пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з вышэйзгаданым Шчасным Харлінскім гербу Бонча, у сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (у тым ліку Навасёлкі) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === 7 днём верасьня 1572 году датаваны ліст біскупа кіеўскага Мікалая Паца [[возны|вознаму]], у якім той паведаміў, што загадаў падданым сваім кажушкаўскім, каб да вострава Замошша, прыналежнага да вёскі Навасёлкі, «nie wdzierali się». 3 жніўня 1578 году біскуп М. Пац зьвярнуўся да пана Шчаснага Харлінскага, абы той забараніў свайму ўрадніку і падданым навасёлкаўскім чыніць крыўды яго кажушкаўцам і забірацца ў іх грунты. 26 днём лютага 1579 году пазначана разьмежаваньне ўгодзьдзяў вёсак Кажушкі біскупа М. Паца і Навасёлкі пана Ш. Харлінскага, выкананае «przez sędziow obranych»<ref name="fn1"/>. 6 красавіка 1590 году ў Кіеўскі [[гродзкі суд]] накіраваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, на адрас князя Аляксандра Вішнявецкага, старосты чаркаскага, які наслаў быў некалькі соцень падданых сваіх брагінскіх на чале з ураднікам Кірыянам Вайніловічам на вёскі Навасёлкі, [[Храпкаў]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушы]] і [[Руднае (Гомельская вобласьць)|Руднае]], да ключа Астраглядавіцкага прыналежныя, а яны людзей зьбілі і скалечылі, каморы і іншыя будынкі пашкодзілі, начыньне рознае, худобу з быдлам пазабіралі і да [[Брагін|ключа Брагінскага]] адвялі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 7</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі Мікулічы, Веляцін, [[Лісьцьвін]], а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў. Крыху раней, 20 чэрвеня 1600 году, Ш. Харлінскі выдаў свайму сыну Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на добры ў Кіеўскім ваяводзтве Кароны: двор Астраглядавічы з «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Навасёлкі, [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]], [[Вялікі Бор (Хвойніцкі раён)|Вялікі Бор]] і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор і частку зь сямі пляцаў у Кіеве<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). Dział II-gi. / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 60; АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. Пры разьмежаваньні Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага і Мазырскага павету Вялікага Княства Літоўскага ў сьнежні 1621 — студзені 1622 гадоў мястэчка і вёску Хвойнікі, сяло Навасёлкі і іншыя пана Мікалая Харлінскага, а таксама сёлы Брагінскай воласці за ракой Сычоўкай паны камісары згодна засьведчылі прыналежнымі да ваяводзтва Кіеўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. Dział I-szy. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145.</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]7 чэрвеня 1623 году датаваны судовы дэкрэт, у якім удава Гальшка Харлінская абвінавачвала паноў Станіслава, Юрыя і астатніх Харлінскіх, родных братоў і сваякоў мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хвойнікі), вёскі Хвойнікі, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], [[Рашаў]], [[Карчовае]], Навасёлкі, [[Бардакі (Лаханія)|Лаханію]], [[Стралічаў]], [[Малішаў (Хвойніцкі раён)|Малішаў]]{{заўвага|Яшчэ названыя 14 паселішчаў, акрамя «іншых вёсак і прыселкаў».}}<ref>ŹD. T. XXI. S. 637</ref>. У 1627 годзе пані Гальшка (Гэлена) Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі да ваяводзіча смаленскага [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча (Абрамовіча)]]<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>, жанатага зь яе дачкой Евай. У 1628 годзе з 8 дымоў вёсак Дворышча і Навасёлкі, якія былі ў заставе ў пана Зыгмунта Копэця, выплачвалася па 3 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. — С. 396—397</ref>. 8 ліпеня 1631 году запісам у актах Кіеўскага земскага суда{{заўвага|22 жніўня 1631 г. тое зроблена і ў Жытомірскім гродзкім судзе.}} нарэшце засьведчана пагадненьне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых. У пераліку вёсак названыя і Навасёлкі<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 59</ref>. 16 красавіка 1637 году М. Абрамовіч за плату ў 12 000 злотых перадаў фальварак і сяло Руднае ды сёлы Дворышча і Навасёлкі на тры гады ў карыстаньне зямяніну Стэфану Воўку<ref>Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów MK184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych [Electronic resource] / Oprac. Janusz Dąbrowski. № 62 – Mode of access: [http://www.agad.gov.pl/inwentarze/6SumariuszMK184.pdf]</ref>. [[File:Падданыя вёскі Навасёлкі ў 1698 г.png|значак|Падданыя вёскі Навасёлкі ў інвэнтары 1698 г.]] Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтку 1698 году, перададзенага ў кіраваньне пана зыгмунта Шукшты, у вёсцы Навасёлкі, налічвалася 15 двароў, зь якіх было выбрана 97 злотых і 15 грошаў [[чынш]]у, даніны мядовай 19 з паловай бельцаў, а таксама рознага [[дзякла]] жытам, грэчкай і інш. Прычым, двое сялянаў, якія плацілі па 10 злотых і па 1 бельцу, уцеклі, а яшчэ адзін плацельшчык 5 зл. і 1 бельца памёр. Зазначана, што навасёлкаўцы выконвалі тыя ж павіннасьці, што і [[Валокі (Хвойнікі)|валоцкія]] сяляне, г. зн. адпрацоўвалі [[паншчына|паншчыну]] ад Вялікадня (Wielkiej Nocy) да сьв. Міхайлы па тры дні, ад Міхайлы да Вялікадня па два дні, гвалты адбывалі, грэблі масьцілі, з падводамі езьдзілі або грашыма адкупаліся, «быдла рагатага і нерагатага», птушку, як і збожжа ярыннага давалі. Згодна таксама з рэвізіяй 1716 г. і інвэнтаром 1721 г., прозьвішчы вяскоўцаў — Сацура, Гатчанка, Пінчук, Мікуленка, Гунчанка, Цярэшка, Хвошчанка (Хвешчанка, Хвішчанка), Барун, Лешчанка, Кот, Улай, Пастушэнка, Ключанец, Басёнак<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 125, 131адв., 140адв., 141</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што вёска Навасёлкі ў складзе Хвойніцкай воласьці належала князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. У 1754 годзе з 26 двароў (×6 — прыкладна 156 жыхароў) вёскі Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 4 злотых і 1 грош, «na milicję» (пераважна на супрацьдзеяньне гайдамакам) 16 злотых і 4 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. / Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. 13 і 15 лістапада 1773 году, паводле актаў Оўруцкага гродзкага суда, узнавіліся памежныя канфлікты што да ўгодзьдзяў вёсак Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку князёў Шуйскіх (апякуноў Людвікі Шуйскай), старостаў ніжынскіх, і Кажушкі Нараўлянскага маёнтку [[войскі|войскага]] мазырскага [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая, сына Рафала, Аскеркі]]. Пачаліся яны з пасечанага і папаленага хвойніцкага (навасёлкаўскага) лесу. 28 лютага 1778 году ў оўруцкія кнігі было нават занесена разьмежаваньне часоў біскупа М. Паца і харунжага Ш. Харлінскага (1579 г.). 8 лютага, 19 красавіка і 30 чэрвеня 1787 году датаваныя судовыя абвінавачваньні сужэнствам [[Караль Прозар|Каралем і Людвікай Канстанцыяй з князёў Шуйскіх Прозарамі]] Яна Аскеркі, [[стражнік польны літоўскі|стражніка польнага літоўскага]], у тым, што насланыя ім кажушкаўцы навасёлкаўцаў зьбілі-скалечылі, зьнішчылі межы, пакапалі капцы ды новыя, выгодныя для сябе насыпалі. 23 лютага 1793 году ў Оўруцкім гродзе «przez ugodę wieczystą» была зацьверджана мапа пазначанай капцамі мяжы паміж вёскамі Навасёлкі [[абозны|абозных]] Прозараў і Кажушкі стражніка Аскеркі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 32—34</ref>. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Навасёлкі — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вёска Навасёлкі згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>, спадчыннай іх уладальніцы. Паводле сьведчаньня шляхціча-эканома Андрэя Дабранскага, тады тут было 46 аседлых двароў, а разам зь 5 сем'ямі неаседлымі налічвалася 190 душ мужчынскага і 179 душ жаночага полу сялянаў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп.9. Спр. 59. А. 139—147адв.</ref>. 30 чэрвеня 1803 году было складзена, а 13 сакавіка 1806 году зьмешчана да кніг Рэчыцкага земскага суда разьмежаваньне добраў Хвойнікі абозных літоўскіх Караля і Людвікі Прозараў, [[Тульгавічы]] харунжага мазырскага Феліцыяна Стоцкага і [[Барбароў]] тытулярнага саветніка Андрэя фон Гольста{{заўвага|Тут выкарыстана копія гранічнага дакумэнту, перааформленая ў Мазыры 13 сьнежня 1809 г., імаверна, для А. фон Гольста, бо разьмежаваньне праводзілася, калі маёнткам валодаў Я. Сівэрс; засьведчана подпісам менскага віцэ-губэрнатара С. Бэнэволенскага.}}. Грунты хвойніцкіх Навасёлак у тым дакуменце ў чарговы раз разьмяжоўваліся з угодзьдзямі прылегласьці Barborowszczyzny Кажушак, а таксама Тульгавічаў і фальварка [[Бабчын]] hrabstwa Brahińskiego<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 12. S. 17–24</ref>. Інвэнтар Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнтку 1844 году засьведчыў прыналежнасьць Навасёлак з 68 сем’ямі ў складзе фальварку [[Дэлістаў]] пану Юзафу, сыну Караля, Прозару<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 25 і наст.</ref>. У энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі» сказана, што ў 1850 годзе ў вёсцы было 68 двароў, 494 жыхары. «Список населённых мест Минской губернии на 1857 год» паказвае, што 443 жыхары Навасёлак абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Міхайлаўскай царквы ў сяле Стралічаў<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 696</ref>. У парэформавы пэрыяд Навасёлкі адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 218 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Навасёлкаўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. Паводле перапісу 1897 году, у Навасёлках — 135 двароў, 819 жыхароў, капліца, школа граматы і хлебазапасны магазын. На 1909 год у вёсцы было 155 двароў, 913 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 136</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Навасёлкі, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Навасёлкаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 63 і 122 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. 1 сьнежня 2009 году сельсавет, у склад якога ўваходзяць Навасёлкі, перайменаваны з [[Дварышчанскі сельсавет (Хвойніцкі раён)|Дварышчанскага]] ў [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 168 чалавек * 2010 год — 99 чалавек * 2021 год — 26 двароў, 38 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211020015326/http://hoiniki.gov.by/ru/sudkovskiy/ Інфармацыя аб насельніцтве Судкоўскага сельсавету на 01.01.2021г.]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] ldo1ulvpuzr9s2lgwymdb9g4bp0prn3 2619271 2619270 2025-06-09T06:07:35Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2619271 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Навасёлкі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Навасёлкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Навасёлкаў |Трансьлітараваная назва = Navasiołki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1532 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 38 |Год падліку колькасьці = 2021 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247620 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 26 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 44 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Навасёлкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 314</ref> — [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Навасёлкі ўваходзяць у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|зьлева|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх).]] Ці не ўпершыню паселішча згаданае ў лісьце караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] ад 3 сакавіка 1532 году{{заўвага|М. К. Любаўскі ў свой час памылкова атаясаміў сяло з [[Навасёлкі (Каленкавіцкі раён)|Навасёлкамі]] Іпскай нядзелі{{заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Мазырская воласьць, як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П. Г. Клепатский. Т. 1. Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 191</ref>.}} Мазырскай воласьці<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. – Киев, 1886. С. 644</ref>, аддадзенымі каралём у трыманьне пісару Федку Сьвятошу ў 1514 г.<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511–1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508–1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). – Vilnius: Žara, 2002 [2004]. № 478; Любавский, М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 238</ref>, а каля 1535 г. — князю Уладзімеру Пуціўльскаму. Тады як нашыя Навасёлкі месьціліся на тэрыторыі Брагінскай воласьці. Памылка была запазычана С. В. Марцэлевым<ref>Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск: БелЭн, 2005. С. 451</ref>.}}, якім маёнткі нябожчыка пана [[Сямён Палазовіч|Сямёна Палазовіча]] перадаваліся яго зяцю князю Дзьмітрыю Відэніцкаму (Любецкаму)<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського. // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. С. 69 – 70</ref>: {{пачатак цытаты}}''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану [[Андрэй Неміровіч|Андрею Якубовичу Немировича]]. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, [[Белы Бераг (Нараўлянскі раён)|Белыи Берегъ]], Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], Новоселки а двор с пустовщинами у замку [[Кіеў|Киеве]] и на месте, и во [[Оўруч|Вручомъ]]. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімір Ягелончык|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандр Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими... и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ...''{{канец цытаты}} 6 кастрычніка 1541 году паміж князем Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, дзедзічам Брагінскіх добраў, і князем Дзмітрыем Раманавічам Відэніцкім, уладальнікам добраў Астраглядавіцкіх, было дасягнута пагадненьне, згодна зь якім, першы саступіў грунт для вёскі Навасёлкі, наўзамен чаго атрымаў грунты для вёсак [[Веляцін]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]]<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565–1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека. Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. – Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>. Навасёлкі — у Кіеўскім павеце і намінальна{{заўвага|Астраглядавічы і Хвойнікі, зь якімі Навасёлкі непарыўна зьвязаныя, вылучаныя з Брагінскай воласьці яшчэ ў 1504 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>}} ў Брагінскай воласьці. Увогуле, ад свайго заснаваньня і да парэформавага пэрыяду ўжо ў Расейскай імпэрыі Навасёлкі належалі тым уладальнікам, што і Хвойнікі з Астраглядамі, г. зн. пасьля Любецкіх, — Харлінскім, Абрамовічу, Бжазоўскім, Шуйскім і Прозарам<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>.[[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]] 26 верасьня 1568 году ў Кіеўскім замкавым судзе актыкаваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, харунжага кіеўскага, з нагоды адабраньня грунту вёскі Навасёлкі і прылучэньня да ўгодзьдзяў вёскі [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкі]] біскупа кіеўскага [[Мікалай Пац (сын Мікалая)|Мікалая Паца]]<ref name="fn1">AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 31—32</ref>. Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Палазовічаўны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, якая пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з вышэйзгаданым Шчасным Харлінскім гербу Бонча, у сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (у тым ліку Навасёлкі) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === 7 днём верасьня 1572 году датаваны ліст біскупа кіеўскага Мікалая Паца [[возны|вознаму]], у якім той паведаміў, што загадаў падданым сваім кажушкаўскім, каб да вострава Замошша, прыналежнага да вёскі Навасёлкі, «nie wdzierali się». 3 жніўня 1578 году біскуп М. Пац зьвярнуўся да пана Шчаснага Харлінскага, абы той забараніў свайму ўрадніку і падданым навасёлкаўскім чыніць крыўды яго кажушкаўцам і забірацца ў іх грунты. 26 днём лютага 1579 году пазначана разьмежаваньне ўгодзьдзяў вёсак Кажушкі біскупа М. Паца і Навасёлкі пана Ш. Харлінскага, выкананае «przez sędziow obranych»<ref name="fn1"/>. 6 красавіка 1590 году ў Кіеўскі [[гродзкі суд]] накіраваны пратэст пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, на адрас князя Аляксандра Вішнявецкага, старосты чаркаскага, які наслаў быў некалькі соцень падданых сваіх брагінскіх на чале з ураднікам Кірыянам Вайніловічам на вёскі Навасёлкі, [[Храпкаў]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушы]] і [[Руднае (Гомельская вобласьць)|Руднае]], да ключа Астраглядавіцкага прыналежныя, а яны людзей зьбілі і скалечылі, каморы і іншыя будынкі пашкодзілі, начыньне рознае, худобу з быдлам пазабіралі і да [[Брагін|ключа Брагінскага]] адвялі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 7</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі Мікулічы, Веляцін, [[Лісьцьвін]], а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў. Крыху раней, 20 чэрвеня 1600 году, Ш. Харлінскі выдаў свайму сыну Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на добры ў Кіеўскім ваяводзтве Кароны: двор Астраглядавічы з «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Навасёлкі, [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]], [[Вялікі Бор (Хвойніцкі раён)|Вялікі Бор]] і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор і частку зь сямі пляцаў у Кіеве<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). Dział II-gi. / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 60; АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. Пры разьмежаваньні Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага і Мазырскага павету Вялікага Княства Літоўскага ў сьнежні 1621 — студзені 1622 гадоў мястэчка і вёску Хвойнікі, сяло Навасёлкі і іншыя пана Мікалая Харлінскага, а таксама сёлы Брагінскай воласці за ракой Сычоўкай паны камісары згодна засьведчылі прыналежнымі да ваяводзтва Кіеўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. Dział I-szy. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145.</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]7 чэрвеня 1623 году датаваны судовы дэкрэт, у якім удава Гальшка Харлінская абвінавачвала паноў Станіслава, Юрыя і астатніх Харлінскіх, родных братоў і сваякоў мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хвойнікі), вёскі Хвойнікі, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], [[Рашаў]], [[Карчовае]], Навасёлкі, [[Бардакі (Лаханія)|Лаханію]], [[Стралічаў]], [[Малішаў (Хвойніцкі раён)|Малішаў]]{{заўвага|Яшчэ названыя 14 паселішчаў, акрамя «іншых вёсак і прыселкаў».}}<ref>ŹD. T. XXI. S. 637</ref>. У 1627 годзе пані Гальшка (Гэлена) Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі да ваяводзіча смаленскага [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча (Абрамовіча)]]<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>, жанатага зь яе дачкой Евай. У 1628 годзе з 8 дымоў вёсак Дворышча і Навасёлкі, якія былі ў заставе ў пана Зыгмунта Копэця, выплачвалася па 3 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. — С. 396—397</ref>. 8 ліпеня 1631 году запісам у актах Кіеўскага земскага суда{{заўвага|22 жніўня 1631 г. тое зроблена і ў Жытомірскім гродзкім судзе.}} нарэшце засьведчана пагадненьне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых. У пераліку вёсак названыя і Навасёлкі<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 59</ref>. 16 красавіка 1637 году М. Абрамовіч за плату ў 12 000 злотых перадаў фальварак і сяло Руднае ды сёлы Дворышча і Навасёлкі на тры гады ў карыстаньне зямяніну Стэфану Воўку<ref>Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów MK184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych [Electronic resource] / Oprac. Janusz Dąbrowski. № 62 – Mode of access: [http://www.agad.gov.pl/inwentarze/6SumariuszMK184.pdf]</ref>. [[File:Падданыя вёскі Навасёлкі ў 1698 г.png|значак|Падданыя вёскі Навасёлкі ў інвэнтары 1698 г.]] Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтку 1698 году, перададзенага ў кіраваньне пана зыгмунта Шукшты, у вёсцы Навасёлкі, налічвалася 15 двароў, зь якіх было выбрана 97 злотых і 15 грошаў [[чынш]]у, даніны мядовай 19 з паловай бельцаў, а таксама рознага [[дзякла]] жытам, грэчкай і інш. Прычым, двое сялянаў, якія плацілі па 10 злотых і па 1 бельцу, уцеклі, а яшчэ адзін плацельшчык 5 зл. і 1 бельца памёр. Зазначана, што навасёлкаўцы выконвалі тыя ж павіннасьці, што і [[Валокі (Хвойнікі)|валоцкія]] сяляне, г. зн. адпрацоўвалі [[паншчына|паншчыну]] ад Вялікадня (Wielkiej Nocy) да сьв. Міхайлы па тры дні, ад Міхайлы да Вялікадня па два дні, гвалты адбывалі, грэблі масьцілі, з падводамі езьдзілі або грашыма адкупаліся, «быдла рагатага і нерагатага», птушку, як і збожжа ярыннага давалі. Згодна таксама з рэвізіяй 1716 г. і інвэнтаром 1721 г., прозьвішчы вяскоўцаў — Сацура, Гатчанка, Пінчук, Мікуленка, Гунчанка, Цярэшка, Хвошчанка (Хвешчанка, Хвішчанка), Барун, Лешчанка, Кот, Улай, Пастушэнка, Ключанец, Басёнак<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 125, 131адв., 140адв., 141</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што вёска Навасёлкі ў складзе Хвойніцкай воласьці належала князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. У 1754 годзе з 26 двароў (×6 — прыкладна 156 жыхароў) вёскі Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 4 злотых і 1 грош, «na milicję» (пераважна на супрацьдзеяньне гайдамакам) 16 злотых і 4 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. / Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. 13 і 15 лістапада 1773 году, паводле актаў Оўруцкага гродзкага суда, узнавіліся памежныя канфлікты што да ўгодзьдзяў вёсак Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку князёў Шуйскіх (апякуноў Людвікі Шуйскай), старостаў ніжынскіх, і Кажушкі Нараўлянскага маёнтку [[войскі|войскага]] мазырскага [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая, сына Рафала, Аскеркі]]. Пачаліся яны з пасечанага і папаленага хвойніцкага (навасёлкаўскага) лесу. 28 лютага 1778 году ў оўруцкія кнігі было нават занесена разьмежаваньне часоў біскупа М. Паца і харунжага Ш. Харлінскага (1579 г.). 8 лютага, 19 красавіка і 30 чэрвеня 1787 году датаваныя судовыя абвінавачваньні сужэнствам [[Караль Прозар|Каралем і Людвікай Канстанцыяй з князёў Шуйскіх Прозарамі]] Яна Аскеркі, [[стражнік польны літоўскі|стражніка польнага літоўскага]], у тым, што насланыя ім кажушкаўцы навасёлкаўцаў зьбілі-скалечылі, зьнішчылі межы, пакапалі капцы ды новыя, выгодныя для сябе насыпалі. 23 лютага 1793 году ў Оўруцкім гродзе «przez ugodę wieczystą» была зацьверджана мапа пазначанай капцамі мяжы паміж вёскамі Навасёлкі [[абозны|абозных]] Прозараў і Кажушкі стражніка Аскеркі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 32—34</ref>. === Расейская імпэрыя === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Навасёлкі — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вёска Навасёлкі згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>, спадчыннай іх уладальніцы. Паводле сьведчаньня шляхціча-эканома Андрэя Дабранскага, тады тут было 46 аседлых двароў, а разам зь 5 сем'ямі неаседлымі налічвалася 190 душ мужчынскага і 179 душ жаночага полу сялянаў<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп.9. Спр. 59. А. 139—147адв.</ref>. 30 чэрвеня 1803 году было складзена, а 13 сакавіка 1806 году зьмешчана да кніг Рэчыцкага земскага суда разьмежаваньне добраў Хвойнікі абозных літоўскіх Караля і Людвікі Прозараў, [[Тульгавічы]] харунжага мазырскага Феліцыяна Стоцкага і [[Барбароў]] тытулярнага саветніка Андрэя фон Гольста{{заўвага|Тут выкарыстана копія гранічнага дакумэнту, перааформленая ў Мазыры 13 сьнежня 1809 г., імаверна, для А. фон Гольста, бо разьмежаваньне праводзілася, калі маёнткам валодаў Я. Сівэрс; засьведчана подпісам менскага віцэ-губэрнатара С. Бэнэволенскага.}}. Грунты хвойніцкіх Навасёлак у тым дакуменце ў чарговы раз разьмяжоўваліся з угодзьдзямі прылегласьці Barborowszczyzny Кажушак, а таксама Тульгавічаў і фальварка [[Бабчын]] hrabstwa Brahińskiego<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 12. S. 17–24</ref>. Інвэнтар Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнтку 1844 году засьведчыў прыналежнасьць Навасёлак з 68 сем’ямі ў складзе фальварку [[Дэлістаў]] пану Юзафу, сыну Караля, Прозару<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 25 і наст.</ref>. У энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі» сказана, што ў 1850 годзе ў вёсцы было 68 двароў, 494 жыхары. «Список населённых мест Минской губернии на 1857 год» паказвае, што 443 жыхары Навасёлак абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Міхайлаўскай царквы ў сяле Стралічаў<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 696</ref>. У парэформавы пэрыяд Навасёлкі адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 218 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Навасёлкаўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. Паводле перапісу 1897 году, у Навасёлках — 135 двароў, 819 жыхароў, капліца, школа граматы і хлебазапасны магазын. На 1909 год у вёсцы было 155 двароў, 913 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 136</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Навасёлкі, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Навасёлкаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 63 і 122 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. 1 сьнежня 2009 году сельсавет, у склад якога ўваходзяць Навасёлкі, перайменаваны з [[Дварышчанскі сельсавет (Хвойніцкі раён)|Дварышчанскага]] ў [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 168 чалавек * 2010 год — 99 чалавек * 2021 год — 26 двароў, 38 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211020015326/http://hoiniki.gov.by/ru/sudkovskiy/ Інфармацыя аб насельніцтве Судкоўскага сельсавету на 01.01.2021г.]</ref> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] 2alj9dw2shznj4rk4mb8c8xrhmn7ivx Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Янкі Купалы 0 57966 2619199 2615238 2025-06-08T12:14:18Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619199 wikitext text/x-wiki {{Унівэрсытэт |Назва = Гарадзенскі ўнівэрсытэт |Арыгінальная назва = Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Янкі Купалы |Выява = |Памер выявы = |Подпіс выявы = |Назва лацінай = |Дэвіз = |Дэвіз па-беларуску = |Заснаваны = {{Дата пачатку|22|2|1940|1}} |Зачынены = |Тып = [[урад]]авы |Дачыненьне да рэлігіі = |Велічыня фонду = |Рэктар = [[Ірына Кітурка]] |Колькасьць факультэтаў = 16 |Колькасьць пэрсаналу = 1,2 тысячы |Колькасьць студэнтаў = 17 тысячаў |Колькасьць магістрантаў = |Колькасьць асьпірантаў = |Горад = [[Горадня]] |Штат = |Вобласьць = |Краіна = Беларусь |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 41 |Шырата сэкундаў = 5 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 50 |Даўгата сэкундаў = 22 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Назва мапы2 = Беларусі (Гарадзенская вобласьць) |Водступ подпісу на мапе = |Кампус = |Былыя назвы = Гарадзенскі настаўніцкі інстытут (да 1941 г.), Гарадзенскі пэдагагічны інстытут (да 24 чэрвеня 1977 г.) |Іншы парамэтар = Адрас |Іншае значэньне = г. Гродна, 230023, вул. Ажэшка, 22 |Колеры = |Талісман = |Знаходзіцца ў складзе = [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] |Вэб-сайт = [http://www.grsu.by/by/ www.grsu.by] |Лягатып = |Памер = |Нататкі = }} '''Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя [[Янка Купала|Янкі Купалы]]''' (ГарДУ, ГДУ імя Я. Купалы, Купалаўскі ўнівэрсытэт<ref>{{Навіна|аўтар=[[Вольга Пілянчук]]|загаловак=Ёсьць такая прафэсія - Радзіму абараняць|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news/kra_na/est_takaya_professiya_rodinu_zashchishchat_/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=27 лютага 2016|дата доступу=17 сакавіка 2016}}</ref>) — дзяржаўная вышэйшыя навучальная ўстанова. Заснаваны 22 лютага 1940 году. Гэта галоўны цэнтар навукі, культуры і [[адукацыя|адукацыі]] Гарадзеншчыны. У складзе ўнівэрсытэту 15 клясычных факультэтаў і аб’яднаньне катэдраў сацыяльна-гуманітарных навук, дзе па 64 спэцыяльнасьцях навучаюцца больш за 17 000 студэнтаў. Ва ўнівэрсытэце працуюць больш за 1200 штатных выкладчыкаў (70 прафэсараў і дактароў навук, больш чым 460 дацэнтаў і кандыдатаў навук). == Факультэты == * Факультэт матэматыкі і інфарматыкі * Ваенны факультэт * Факультэт фізычнай культуры * Факультэт мастацтваў і дызайну * Пэдагагічны факультэт * Факультэт гісторыі і сацыялёгіі * Філялягічны факультэт * Факультэт турызму і сэрвісу * Юрыдычны факультэт * Факультэт эканомікі і кіраваньня * Факультэт біялёгіі і экалёгіі * Інжынэрна-будаўнічы факультэт * Фізыка-тэхнічны факультэт * Факультэт інавацыйных тэхналёгіяў машынабудаваньня * Факультэт перападрыхтоўкі і павышэньня кваліфікацыі кадраў «Школа турызму і гасьціннасьці» == Абвінавачваньні ў палітычных рэпрэсіях студэнтаў == ВНУ абвінавачваецца ў выключэньні студэнтаў з палітычных прычынаў. Паводле рапарту польскага фонду «[[Свабода і дэмакратыя (фонд)|Свабода і дэмакратыя]]», [[Сяргей Маскевіч]], рэктар унівэрсытэту, выключаў студэнтаў за іхнюю палітычную дзейнасьць. Ягона наступнік [[Яўген Роўба]] запатрабаваў з гэтых самых прычынаў выключыць Яўгена Скрабутана<ref>{{кніга|частка = Lista osób odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka i represje na Białorusi|загаловак = Białoruski system..|старонкі = 43}}</ref>. Паводле рапарту, прымала ў гэтым удзел таксама Т.І. Бадзюкова, былая прарэктар па справах выхаваньня ВНУ<ref>{{кніга|частка = Lista osób odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka i represje na Białorusi|загаловак = Białoruski system..|старонкі = 41}}</ref>, а Н.А. Карпіцкая, прарэктар па адміністрацыйных справах, дамапагала Бадзюковай у перасьледзе студэнтаў<ref>{{кніга|частка = Lista osób odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka i represje na Białorusi|загаловак = Białoruski system..|старонкі = 42}}</ref>. У дзеяньнях супраць студэнтаў, якія займаліся палітычнай дзейнасьцю, удзельнічаў таксама спрацоўнік унівэрсытэту Н.А. Ваўковіч<ref>{{кніга|частка = Lista osób odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka i represje na Białorusi|загаловак = Białoruski system..|старонкі = 44}}</ref>. == Вядомыя навучэнцы == * [[Вадзім Саранчукоў]] &mdash; грамадзкі дзяяч, сябра [[БНФ]] * [[Вольга Лета]] &mdash; прадпрымальніца == Глядзіце таксама == * [[Мікола Сільчанка]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20110611055035/http://grsu.by/by/ ГДзУ старонка ў сеціве] {{ВНУ Беларусі}} [[Катэгорыя:Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт| ]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1940 годзе]] 99qy6qi37xgzwox9i8wciih2zlewun6 Генадзь Зюганаў 0 65487 2619206 2571180 2025-06-08T13:24:06Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619206 wikitext text/x-wiki {{Палітык | імя = Генадзь Андрэевіч Зюганаў | выява =Gennady Zyuganov 2012-05-01.jpg | памер = 250px | подпіс_пад_выявай = | дата_сьмерці = | месца_сьмерці = | нацыянальнасьць = | сужэнец = Надзея Васільеўна Зюганава (Амелічава) | рэлігія = | бацька = | маці = | подпіс = |лацінка=Hienadź Andrejevič Ziuhanaŭ}} '''Генадзь Андрэевіч Зюганаў''' ({{нар.}} [[26 чэрвеня]] [[1944]], Мымрына, [[Арлоўская вобласьць]]), расейскі палітык, дэпутат [[Дзяржаўная Дума Фэдэральнага Сходу Расейскай Фэдэрацыі|Дзяржаўнай думы Расеі]] I—VI скліканьняў, лідэр партыі [[КПРФ]] з заснаваньня. У 1969 годзе скончыў фізыка-матэматычны факультэт [[Арлоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Арлоўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэта]]. Пад час вучобы служыў у арміі. Разьмеркаваны на пасаду выкладчыка ў Арлоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт. У 1970 годзе абраны дэпутатам Арлоўскага абласнога і гарадзкога савета. У 1972 годзе пачаў партыйную кар’еру. У 1978 годзе паступіў у Акадэмію Грамадзкіх навук пры ЦК КПСС. У 1980 годзе абараніў дысэртацыю на атыманьне навуковай ступені кандыдата навук. У 1983 годзе пачаў працаваць у ЦК КПСС. У 1990 годзе абраны дэлегатам устаноўчага зьезду Камуністычнай партыі РСФСР. Дэлегат XXVIII зьезду КПСС. Пасьля стварэньня ў лютым 1991 году Каардынацыйнага савета патрыятычных рухаў абраны яго старшынёй. У 1993 годзе абраны [[Дэпутат Дзяржаўнай думы Расеі|дэпутатам Дзяржаўнай думы Расеі]]. У 1993 годзе пачаў пісаць артыкулы ў газэце «[[Советская Россия]]». У 1995 годзе атымаў навуковую ступень доктара філязофскіх навук. Чатыры разы балятаваўся на пасаду прэзыдэнта Расеі (1996, 2000, [[Прэзыдэнцкія выбары ў Расеі 2008 году|2008]], [[Прэзыдэнцкія выбары ў Расеі 2012 году|2012]]). У 2016 годзе ўзнагароджаны [[Ордэн Дружбы народаў (Беларусь)|Ордэнам Дружбы народаў (Беларусь)]]<ref>{{Спасылка|url=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=P31600199&p1=1|загаловак=Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 8 чэрвеня 2016 г. № 199 Аб узнагароджанні}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20090710104105/http://www.kprf.org/forumdisplay-f_26.html Агитационные материалы в поддержку лидера КПРФ Г. А. Зюганова]{{ref-ru}} * [http://www.lenta.ru/lib/14160087/ Зюганов, Геннадий] в [[Lenta.ru|Лентапедии]]{{ref-ru}} === Интервью === ** Воля к борьбе. Беседа игумена Алексия (Просвирина) с лидером Народно-Патриотического Союза России Г. А. Зюгановым [https://web.archive.org/web/20090115203710/http://www.rusprav.org/1999/4.htm] // [[Русь православная]], № 4, 1999 г. ** Святая Русь и кощеево царство. Интервью Г. А. Зюганова [https://web.archive.org/web/20090115211711/http://www.rusprav.org/2003/9-10.htm] {{Бібліяінфармацыя}} {{Кандыдаты ў прэзыдэнты Расеі на выбарах 2008 году}} {{Накід:Палітык}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Зюганаў}} [[Катэгорыя:Расейскія палітыкі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Дзяржаўнай думы Расейскай Фэдэрацыі]] [[Катэгорыя:Дактары філязофскіх навук]] [[Катэгорыя:Расейскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Расейскія публіцысты]] tucqqtgachyqivz0cde0iwpbobu6wcc Зьміцер Кісель (малодшы) 0 68796 2619264 2545919 2025-06-09T04:50:53Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619264 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Кісель (неадназначнасьць)}} {{Асоба}} '''Зьмі́цер Кісе́ль''' ({{н}} 3 студзеня 1990 году, [[Пінск]]) — журналіст, грамадзкі дзяяч, краязнаўца Пінскага Палесься. == Біяграфія == Грамадзкая дзейнасьць пачалася з напісаньня працы па жыцьці Р. Скірмунта на моладзевую гістарычную канфэрэнцыю, якую ладзіў Палескі дзяржаўны ўнівэрсітэт (ПалесДУ) ды ўсталяваньня мэмарыяльнай шыльды на магіле [[Раман Скірмунт|Рамана Скірмунта]], што ў вёсцы Парэчча Пінскага раёну. Зь верасьня 2014 па травень 2017 году ачольваў Інфармацыйна-асьветніцкую ўстанову «Інстытуцыйнага разьвіцьця»<ref>[https://web.archive.org/web/20170708233936/http://ir.na.by/arganizatsyya/ Інфармацыйна-асьветніцкая ўстанова «Інстытуцыйнага развіцця»]</ref>, якая дзейнічала на тэрыторыі Берасьцейскай вобласьці. Ініцыятар ушанаваньня памяці ў Беларусі амэрыканкі Люізы Арнэр Бойд. Аўтар фотаальбому «Палесьсе Луізы Бойд»<ref>[http://polesie.org/wp-content/uploads/2016/03/Luiza_Boyd-Albom.pdf Фотаальбом «Палесьсе Луізы Бойд»]</ref> і сцэнару да дакумэнтальнай стужкі «Палесьсе Луізы Бойд»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=c38aoONqAZw Дакумэнтальная стужка "Палесьсе Луізы Бойд]</ref>. Зь траўня 2017 году па лістапад 2021 году старшыня берасьцейскага абласнога гуманітарна-асьветніцкага грамадзкага аб’яднаньня «Садружнасьць Палесься»<ref>[https://web.archive.org/web/20180806134806/http://sdp.www.by/contact.html ГАГА «Садружнасьць Палесься»]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20211206143253/http://sdp.www.by/news/19058.html Важное сообщение Совета ГПОО]</ref>. Ініцыяваў добраўпарадкаваньне і папулярызацыю крыніц Пінскага раёна, як важныя аб'екты экатурызму. У 2017-2018 гадах аўтар і каардынатар праекта «Захаваем крыніцы Пінскага Палесься»<ref>[https://nashaniva.com/?c=ar&i=190777 Новы экамаршрут звяжа крыніцы Пінскага Палесся]</ref><ref>[https://pinsk-region.by/%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8/%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5-%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%88%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8B/p-14753.html Источники природной силы Пинщины]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Гістарычныя артыкулы Зьмітра Кісяля друкуюцца на рэгіянальных Інтэрнэт-рэсурсах Берасьцейшчыны. == Глядзіце таксама == * [[Уладзімер Кісель]] * [[Зьміцер Кісель]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20180706225112/http://sdp.www.by/ Гуманітарна-асьветніцкае грамадзкае аб’яднаньне «Садружнасьць Палесься»] * [https://www.youtube.com/watch?v=c38aoONqAZw Дакумэнтальная стужка «Палесьсе Луізы Бойд»] * [http://polesie.org/wp-content/uploads/2016/03/Luiza_Boyd-Albom.pdf Фотаальбом «Палесьсе Луізы Бойд»] * [https://www.youtube.com/watch?v=6SLeOS5o5QA Сюжэт ТРК «Пінск» па праекту Луізы Арнэр Бойд] * [https://www.youtube.com/watch?v=XUHr0iaeCL4 Сюжэт ТРК «Пінск» па краязнаўчай тэме Пінскага Палесься] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кісель, Зьміцер}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1990 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Пінску]] [[Катэгорыя:Беларускія журналісты]] [[Катэгорыя:Польскія беларусы]] n3p8p884eompnanrgc4cxko3qzl7g44 Казімір Равяка 0 69341 2619273 2589608 2025-06-09T06:14:50Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619273 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі}} {{Навуковец}} '''Казі́мер Ада́мавіч Равя́ка''' (9 жніўня 1937 — 9 ліпеня 2013) — беларускі гісторык, доктар гістарычных навук. Дасьледаваў гісторыю [[Пунічныя войны|Пунічных войнаў]] і культуру [[Старажытны Рым|старажытнага Рыма]]. == Жыцьцяпіс == У 1962 скончыў [[гістарычны факультэт БДУ]]. Навучаўся ў асьпірантуры. У 1974 абараніў кандыдацкую дысэртацыю па антычнай гісторыі. З 1972 працаваў на катэдры гісторыі старажытнага сьвету і сярэдніх вякоў (з 1997 — прафэсарам). У 2001 абараніў доктарскую дысэртацыю на тэму ''Барацьба Рыму і Картагену за сусьветнае панаваньне''. == Творчасьць == === Кнігі === * Античный мир в терминах, именах и названиях: Словарь-справочник по истории и культуре Древней Греции (у суаўтарстве зь Лісавым). выд. Беларусь, 1997, ISBN 985-01-0200-4 * Антычная спадчына на Беларусі. [[Менск]], 1998. * Войны Рима с Карфагеном: основные тенденции и направления историографии. Менск, БДУ, 2000; * [https://web.archive.org/web/20090705131807/http://www.punicwar.ru/index.php Пунические войны]. Минское университетское Издательство, 1985, 272 ст., ISBN 5785500876 === Артыкулы === * Аляксандр Македонскі // [[Гiсторыя: праблемы выкладання]] — 04/2006 * Пра ўдачу і доблесць Аляксандра Македонскага ў працах антычных аўтараў // [[Беларускі Гістарычны Часопіс]] — 01 / 2004 == Крыніцы == {{Зноскі}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20090406152314/http://www.hist.bsu.by/bel/kafedry/kaf_old/revjako.htm Сайт Гістарычнага факультэту БДУ] * [https://web.archive.org/web/20241215151255/https://scientby.nlb.by/en/documents/173050 Навукоўцы Беларусі] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Равяка, Казімер Адамавіч}} [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Беларускія прафэсары]] cikltbs6fqahe3kqe620wvi8tlq8vbp Дом-музэй Максіма Багдановіча (Горадня) 0 71454 2619250 2121457 2025-06-08T23:48:39Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619250 wikitext text/x-wiki {{Музэй |Назва = Музэй Максіма Багдановіча |Выява = Bahdanovič_Museum_in_Hrodna.jpg |Апісаньне выявы = Будынак музэю |Філія = |Філіі = |Горад = Горадня |Краіна = Беларусь |Тэматыка калекцыі = |Велічыня калекцыі = |Плошча экспазыцыі = 56 м² |Дата стварэньня = |Год стварэньня = 1986 |Пасада дырэктара = |Дырэктар = |Адрас = вул. 1 Мая, 10 |Сайт = [http://bagdanovichmuseum.by/ bagdanovichmuseum.by] |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 41 |Шырата сэкундаў = 14.41 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 50 |Даўгата сэкундаў = 16.74 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = }} '''Дом-музэй [[Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]]''' — музэй у [[Горадня|Горадні]], адчынены ў 1986 годзе. З 1 студзеня 1995 году музэй працуе як самастойная ўстанова культуры<ref name="sv1880795">[http://www.svaboda.org/content/transcript/1880795.html 100 адрасоў Свабоды. Музэй Багдановіча, Гародня] // [[Радыё Свабода]], 18 лістапада 2009</ref>. Літаратурны аддзел быў разьмешчаны ў 4-х пакоях дома (плошча экспазыцыі 56 м²). Паводле іншых зьвестак сям’я Максіма Багдановіча жыла з 1892 па 1896 гг. у адным з суседніх дамоў<ref name="sv1880795" /> (у 1965 годзе на доме была ўсталявана мэмарыяльная шыльда). Да стварэньня музэйнае калекцыі ў Горадні прыклала руку й беларуская паэтка [[Ларыса Геніюш]]. Былі перададзеныя яе [[Вышыванка|вышыванкі]], на якіх валошкі — кветкі, што так падабаліся Максіму. Але рарытэтны зборнік вершаў Багдановіча «''Вянок''» 1913 году выданьня Ларыса вырашыла пакінуць у спадчыну свайму сыну Юрку, што жыў за мяжой. Пасьля сьмерці паэткі яе сын зьбіраўся перавезьці «''Вянок''» у [[Польшча|Польшчу]], але пад пагрозай канфіскацыі зборніка на польскае мяжы вырашыў пакінуць у спадчыну музэю й яго. Экспазыцыя мае залі: партрэтная галерэя знакамітых людзей; літаратурна-грамадзкі рух канца ХIХ — пачатку ХХ стагодзьдзяў; гарадзенскі пэрыяд жыцьця сям’і Багдановічаў. Ёсьць чатыры мэмарыяльныя пакоі: кабінэт бацькі, пакой маці, дзіцячы пакой, гасьцёўня, а таксама аддзел «''Гарадзеншчына літаратурная: мінулае і сучаснае''». == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|412Г000663}} * [https://web.archive.org/web/20160715035109/http://bagdanovichmuseum.by/ Афіцыйны сайт] * {{Радзіма майго духу|3952|аб’ект}} [[Катэгорыя:Музэі Гарадзенскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Славутасьці Горадні]] [[Катэгорыя:Дамы-музэі Беларусі|Багдановіч, Максім]] [[Катэгорыя:Максім Багдановіч]] dod4kil39sgc9ewt0cofi4bv5lbw4wm Гэнрык Літвін 0 79145 2619218 2300080 2025-06-08T15:49:00Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619218 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні/прозьвішча|Ліцьвін (неадназначнасьць)}} {{Палітык |імя = Гэнрык Літвін |выява = Henryk Litwin.jpg |подпіс_пад_выявай = Гэнрык Літвін |пасада = Амбасадар Рэспублікі Польшчы ў Рэспубліцы Беларусь |пачатак_тэрміну = 2006 |канец_тэрміну = 2010 |прэзыдэнт = [[Лех Качынскі]], [[Браніслаў Камароўскі]] |прэм'ер-міністар = [[Казімер Марцінкевіч]], [[Яраслаў Качынскі]], [[Дональд Туск]] |папярэднік = [[Тадэвуш Паўляк]] |наступнік = [[Лешэк Шэрэпка]] |пасада2 = Амбасадар Рэспублікі Польшчы ва Ўкраіне |пачатак_тэрміну2 = 2011 |канец_тэрміну2 = 2016 |папярэднік2 = |наступнік2 = [[Ян Пекла]] |прэзыдэнт2 = |дата_нараджэньня = {{Нарадзіўся|13|3|1959|1}} |месца_нараджэньня = [[Варшава]], [[Польшча]] |выбарчая_акруга = |партыя = |сужэнец = |прафэсія = |подпіс = |камэнтар = |узнагароды = }} '''Гэнрык Ян Літвін''' ({{мова-pl|Henryk Jan Litwin}}; нарадзіўся ў 1959 годзе ў [[Варшава|Варшаве]]) — польскі гісторык і дыплямат<ref name="nn1">[https://web.archive.org/web/20100209060336/http://nn.by/index.php?c=ar&i=34704 Генрык Літвін: Святкаванне 600-годдзя Грунвальда будзе чатырохбаковым], «[[Наша Ніва]]»</ref>, у 2007—2010 гадох служыў на пасадзе амбасадара [[Польшча|Польскай Рэспублікі]] ў [[Беларусь|Рэспубліцы Беларусь]], у 2011—2016 гадах ва [[Украіна|Ўкраіне]]. == Біяграфія == У 1982 годзе Гэнрык Літвін скончыў гістарычны інстытут [[Варшаўскі ўнівэрсытэт|Варшаўскага ўнівэрсытэту]], а затым паступіў у асьпірантуру Інстытуту гісторыі [[Польская акадэмія навук|Польскай акадэміі навук]], якую скончыў у 1988 абаронай дысэртацыі «''Наплыў польскай шляхты ва Ўкраіну ў 1569—1648''». Ён застаўся ў інстытуце ад’юнктам да 1991 году<ref name="nn1" />. У 1991 годзе быў запрошаны на працу ў Міністэрства замежных справаў. Ён быў кіраўніком консульскага агенцтва Польшчы ў [[Львоў|Львове]], у 1993 годзе, пасьля яго пераўтварэньні ў Генэральнае консульства — першы ў гісторыі генэральны консул Польшчы ў Львове. У 1994—1995 гадах працаваў у Польскім інстытуце гісторыі Фундацыі Лянцкаронскіх у [[Рым]]е. У 1995 годзе вярнуўся на дыпляматычную службу. Быў намесьнікам дырэктара дэпартамэнта Эўропа-Ўсход Міністэрства замежных справаў па адносінах Польшчы зь Беларусьсю, Украінай і Малдовай. З 1997 году стаў дарадцам паўнамоцнага міністра і кіраўніка консульскага аддзела ў амбасадзе Польшчы ў Рыме. У 2002—2005 гадах ён быў намесьнікам амбасадара і кіраўніка палітычнага аддзела амбасады ў Маскве. Пасьля вяртаньня дадому — начальнік аддзелу Расеі і намесьнік дырэктара дэпартамэнту Ўсходняй палітыкі МЗС Польшчы. У лютым 2006 году прызначаны амбасадарам у [[Беларусь]]<ref name="nn1" />, 7 траўня 2010 году быў прызначаны падсэкрэтэрам стану ў Міністэрстве замежных справаў<ref>[http://www.msz.gov.pl/Nominacja,Henryka,Litwina,na,podsekretarza,stanu,35596.html ''Nominacja Henryka Litwina na podsekretarza stanu''] // msz.gov.pl, 07.05.2010 {{ref-pl}}</ref>. У 2011—2016 гадах прызначаны амбасадарам ва [[Украіна|Ўкраіне]]<ref>[https://web.archive.org/web/20150608071952/http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP20110440471 Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 maja 2011 r. ''w sprawie mianowania Ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej'' (Dz. U. Nr 44 poz. 471)]{{ref-pl}}</ref>. == Публікацыі == * ''Sejm polski w połowie XVII wieku. Organizacja i działanie systemu parlamentarnego dawnej Rzeczypospolitej'', Warszawa 1983. * ''Napływ szlachty polskiej na Ukrainę 1569–1648'', Warszawa 2000. * ''Równi do równych. Kijowska reprezentacja sejmowa 1569–1648'', Warszawa 2009. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20191106215040/http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/8CB0E9EFD86437A2C125712200418BA4?OpenDocument Biuletyn Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP nr 314/V z 17 lutego 2006]{{ref-pl}} {{Амбасадары Польшчы ў Беларусі}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Літвін, Гэнрык}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Амбасадары Польшчы ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Намесьнікі міністраў Польшчы]] rdkl9l14zq2zkqynp8vxczrnhzchv4c Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень 4 83125 2619228 2402211 2025-06-08T19:09:56Z W 11741 +3 тэматычныя конкурсы: [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025]] 2619228 wikitext text/x-wiki {{Скарачэньне|ВП:П:ТТ|ВП:ТТ}} {{Картка зь Вікізьвестак}} «'''Тэматычны тыдзень'''» — сэрыя праектаў па сумеснай працы ўдзельнікаў Вікіпэдыі над артыкуламі па разнастайнай тэматыцы. Асноўнай мэтай зьяўляецца напісаньне [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|якасных]] і поўных артыкулаў, выпрацоўка [[Вікіпэдыя:Пагадненьне па выкарыстаньні і аздабленьні стандартных разьдзелаў у канцы артыкула|пагадненьняў па афармленьні]] і зьмесьце, каардынаваньне высілкаў. == Плянаваныя == {|border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" width="100%" |- bgcolor="#D8BFD8" !№ !'''Тэма''' !'''Галасоў''' |- bgcolor="#ffea78" |1 |[[/Ізраіль|Тыдзень артыкулаў пра Ізраіль]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |2 |[[/Другая сусьветная вайна на Беларусі‎|Тыдзень Другой сусьветнай вайны]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |3 |[[/Гісторыка-культурныя каштоўнасьці‎|Тыдзень гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |4 |[[/Беларускае кіно‎|Тыдзень беларускага кіно]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |5 |[[/Тыдзень беларускіх прадпрыемстваў‎|Тыдзень беларускіх прадпрыемстваў]] | |} == Зладжаныя == {| class="wikitable sortable" |- bgcolor="#D8BFD8" !№ !class="unsortable"|Назва !class="unsortable"|Тэрміны !Вынікі |- |47 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025|Віківясна-2025]] |21 сакавіка — 31 траўня 2025 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025/Сьпіс|315]] створаных і 52 палепшаныя артыкулы, 20 створаных шаблёнаў |- |46 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2024|Віківясна-2024]] |21 сакавіка — 31 траўня 2024 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2024/Сьпіс|330]] створаных і 13 палепшаных артыкулаў, 8 створаных шаблёнаў |- |45 |[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Месяц істотных артыкулаў|Месяц істотных артыкулаў]] |12 жніўня — 12 верасьня 2023 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Месяц істотных артыкулаў/Сьпіс|23]] створаныя і 2 палепшаныя артыкулы |- |44 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2023|Віківясна-2023]] |21 сакавіка — 31 траўня 2023 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2023/Сьпіс|396]] створаных і 28 палепшаных артыкулаў, 6 створаных шаблёнаў |- |43 |[[Вікіпэдыя:Азіяцкі месяц|Азіяцкі месяц]] |16 лістапада — 15 сьнежня 2022 году |[https://outreachdashboard.wmflabs.org/courses/Wikimedia_Community_User_Group_Belarus/Wikipedia_Asian_Month_2022_in_Belarus/students/overview 29] створаных артыкулаў. |- |42 |[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2022|Вікі любіць Зямлю-2022]] |1 чэрвеня — 31 ліпеня 2022 году |[[:c:Category:Images from Wiki Loves Earth 2022 in Belarus|96]] запампаваных здымкаў і [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2022/Сьпіс|24]] створаныя артыкулы. |- |41 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна-2022]] |21 сакавіка — 31 траўня 2022 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Сьпіс|342]] створаныя і 73 палепшаныя артыкулы, 20 створаных шаблёнаў |- |40 |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу-2022|Выклік Вікіпрагалу-2022]] |8 сакавіка — 8 траўня 2022 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу-2022/Сьпіс|62]] створаныя і 3 палепшаныя артыкулы |- |39 |[[/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]] |15 студзеня — 15 лютага 2022 году |80 створаных і 18 палепшаных артыкулаў, 4 укладзеныя выявы і 1 створаны шаблён |- |38 |[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]] |1 чэрвеня — 31 ліпеня 2021 году |[[:c:Category:Images from Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|202]] запампаваныя здымкі, [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Сьпіс|46]] створаных і 6 палепшаных артыкулаў. |- |37 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна-2021]] |21 сакавіка — 31 траўня 2021 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Сьпіс|554]] створаныя і 23 палепшаныя артыкулы, 3 створаныя шаблёны. |- |36 |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]] |8 сакавіка — 8 красавіка 2021 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу/Сьпіс|98]] створаных і 22 палепшаныя артыкулы. |- |35 |[[/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]] |15 студзеня — 15 лютага 2021 |401 створаны і 72 палепшаныя артыкулы, а таксама 2 створаныя шаблёны. |- |34 |[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]] |1 чэрвеня — 31 ліпеня 2020 |Створаныя [[:commons:Category:Images from Wiki Loves Earth 2020 in Belarus|516]] выяваў і 11 артыкулаў. |- |33 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы 2020]] |21 сакавіка — 31 траўня 2020 |Створаныя 857 артыкулаў і 34 шаблёны, палепшаныя 52 артыкулы. |- |32 |[[/Аршанская бітва|505-годзьдзе Аршанскае бітвы]] |15 жніўня — 15 верасьня 2019 |Створаныя 64 артыкулы і 2 шаблёны. |- |31 |[[ВП:ВікіВясна2019|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2019 |Створаныя 382 артыкулы, 32 шаблёны, палепшаныя 16 артыкулаў. |- |30 |[[ВП:ВікіВясна2018|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2018 |Створаныя 427 артыкулаў, 51 шаблён, палепшаныя 40 артыкулаў. |- |29 |[[/БНР100|100-годзьдзе абвяшчэньня БНР]] |25 лютага — 25 сакавіка 2018 |Створаныя 118 артыкулаў, 6 шаблёнаў, 11 дакумэнтаў у [[ВікіКрыніцы|ВікіКрыніцах]], загружаныя 4 выявы, палепшаныя 25 артыкулаў. |- |28 |[[/Пяцісотгоднасьць|Месяц беларускага кнігадрукаваньня]] |1—30 чэрвеня 2017 |Створаныя 54 артыкулы і 4 шаблёны, загружаныя 15 выяваў, палепшаныя 11 артыкулаў. |- |27 |[[ВП:ВікіВясна2017|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2017 |Створаныя 302 артыкулы і 14 шаблёнаў, палепшаны 61 артыкул. |- |26 |[[ВП:ВікіВясна2016|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2016 |Створаныя 460 артыкулаў і 13 шаблёнаў, палепшаныя 77 артыкулаў. |- |25 |[[/Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскі тыдзень]] |29 лістапада — 13 сьнежня 2015 |Створаныя 6 артыкулаў і 8 шаблёнаў, палепшаныя 43 артыкулы. |- |24 |[[/Насустрач братам|Беларуска-ўкраінскі тыдзень]] |29 жніўня — 11 верасьня 2015 |Створаныя 29 артыкулаў, палепшаныя 3. |- |23 |[[Вікіпэдыя:Праект:ВікіВясна-2015|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2015 |Створаныя 429 артыкулаў і 12 шаблёнаў, палепшаныя 16 артыкулаў. |- |22 |[[/Беларускі спорт|Месяц беларускага спорту]] |30 красавіка — 25 траўня 2014 |Створаныя 140 артыкулаў і 11 шаблёнаў, палепшаныя 8 артыкулаў і 1 шаблён. |- |21 |[[/Украіна|Украіна]] |8—21 красавіка 2014 |Створаныя 118 артыкулаў і 27 шаблёнаў, палепшаныя 10 артыкулаў. |- |20 |[[/Тэрытарыяльныя пераўтварэньні I Сусьветнай вайны|Тэрытарыяльныя пераўтварэньні I Сусьветнай вайны]] |6—20 студзеня 2014 |Створаныя 42 артыкулы і 2 шаблёны, палепшаныя 5 артыкулаў. |- |19 |[[/Толкін|Толкін]] |14—31 сьнежня 2013 |Створаныя 36 артыкулаў і 7 шаблёнаў, запампаваныя 3 выявы. |- |18 |[[/Зорныя войны|Зорныя войны]] |1—15 верасьня 2013 |Створаны 41 артыкул і 24 шаблёны, запампаваныя 25 выяваў. |- |17 |[[/Канада|Тыдзень Канады]] |[[27 ліпеня]]—[[11 жніўня]] [[2013]] |Створаныя 51 артыкул і 2 шаблёны. |- |16 |[[/Біблія|Тыдзень Бібліі]] |6—21 ліпеня 2013 |Створаныя 119 артыкулаў і 3 шаблёны. 6 артыкулаў палепшаныя. |- |15 |[[/Рэфармацыя|Месяц Рэфармацыі]] |[[14 красавіка]]—[[13 траўня]] [[2013]] |Створаныя 74 артыкулы і 6 шаблёнаў. 5 артыкулаў палепшаныя. |- |14 |[[/Польшча|Польскі тыдзень]] |14—27 лютага 2013 |Створаныя 62 артыкулы і 10 шаблёнаў. 7 артыкулаў палепшаныя. |- |13 |[[/Паўстаньне Каліноўскага|150-годзьдзе паўстаньня Каліноўскага]] |8—21 студзеня 2013 |Створаныя 64 артыкулы і 1 шаблён. Запампаваныя 2 выявы. 1 артыкул палепшаны. |- |12 |[[/III|Тыдзень артыкулаў, зьвязаных зь лічбаю 3 (III)]] |[[22 лістапада]]—[[12 сьнежня]] [[2012]] |Створаны 121 артыкул і 13 шаблёнаў. Запампаваныя 5 выяваў. 4 артыкулы палепшаныя. |- |- |11 |[[/Эстонія|Тыдзень артыкулаў пра Эстонію]] |[[22 кастрычніка]]—[[4 лістапада]] [[2012]] |Створаныя 87 артыкулаў і 16 шаблёнаў. Запампаваныя 15 выяваў. 4 артыкулы палепшаныя. |- |10 |[[/Тыдзень астраноміі|Тыдзень астраноміі]] |13—23 лютага 2012 |Пачатыя 35 артыкулаў, 3 артыкулы палепшаныя, створаныя і палепшаныя 4 шаблёны, адна катэгорыя і выява. |- |9 |[[/Мастакі|Тыдзень па мастаках сьвету]] |13—26 ліпеня 2011 |Створаныя 40 артыкулаў, палепшаныя 2; загружаны 1 файл. |- |8 |[[/Другая сусьветная вайна|Тыдзень 66-годзьдзя сканчэньня Другой сусьветнай вайны]] |2—12 траўня 2011 |Створаныя 45 артыкулаў, загружаныя 4 файлы. |- |7 |[[/Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльская катастрофа]] |17—30 красавіка 2011 |Створаныя 82 артыкулы, загружаныя 4 файлы. |- |6 |[[/Заалёгія|Месячнік заалёгіі]] |[[14 лютага]] — [[13 сакавіка]] [[2011]] году |Створаныя 339 артыкулаў. Сярод іх галіны заалёгіі, асноўныя таксанамічныя катэгорыі, птушкі Беларусі. Знойдзеная беларуская тэрміналёгія па сыстэматыцы жывёльнага сьвету. Катэгарызаваныя ўсе старонкі ў [[:Катэгорыя:Заалёгія|катэгорыі]] |- |5 |[[/Славаччына|Месяц Славаччыны]] | [[13 студзеня]] — [[13 лютага]] [[2011]] году |З заплянаванага выканана 78%. |- |4 |[[/Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі|Тыдзень дзяржаўных інстытуцыяў Беларусі]] |1—11 верасьня 2010 году |Створаныя 22, палепшаныя 9 артыкулаў. |- |3 |[[/Дракула Брэма Стокера|Тыдзень Дракулы Брэма Стокера]] |13—23 жніўня 2010 году | |- |2 |[[/Істотныя артыкулы|Тыдзень істотных артыкулаў]] |1—11 жніўня 2010 году | |- |1 | [[/Грунвальдзкая бітва|Тыдзень Грунвальдзкай бітвы]] |21—31 ліпеня 2010 году |Створаныя 27 паўнавартасных артыкулаў (ня лічачы накідаў), палепшаныя 5 артыкулаў. Артыкул [[Грунвальдзкая бітва]] быў [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Грунвальдзкая бітва|вылучаны]] ў [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|добрыя артыкулы]] і пазьней выбраны [[Вікіпэдыя:Абраныя артыкулы|абраным]]. |} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Праекты:Тэматычны тыдзень| ]] a7aiyqdfuvvkqq8k0847o3epfdy32oq 2619229 2619228 2025-06-08T19:11:35Z W 11741 . 2619229 wikitext text/x-wiki {{Картка зь Вікізьвестак}} «'''Тэматычны тыдзень'''» — сэрыя праектаў па сумеснай працы ўдзельнікаў Вікіпэдыі над артыкуламі па разнастайнай тэматыцы. Асноўнай мэтай зьяўляецца напісаньне [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|якасных]] і поўных артыкулаў, выпрацоўка [[Вікіпэдыя:Пагадненьне па выкарыстаньні і аздабленьні стандартных разьдзелаў у канцы артыкула|пагадненьняў па афармленьні]] і зьмесьце, каардынаваньне высілкаў. {{Скарачэньне|ВП:П:ТТ|ВП:ТТ}} == Плянаваныя == {|border="0" cellpadding="2" cellspacing="2" width="100%" |- bgcolor="#D8BFD8" !№ !'''Тэма''' !'''Галасоў''' |- bgcolor="#ffea78" |1 |[[/Ізраіль|Тыдзень артыкулаў пра Ізраіль]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |2 |[[/Другая сусьветная вайна на Беларусі‎|Тыдзень Другой сусьветнай вайны]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |3 |[[/Гісторыка-культурныя каштоўнасьці‎|Тыдзень гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |4 |[[/Беларускае кіно‎|Тыдзень беларускага кіно]] | |- bgcolor="#BFD5D8" |5 |[[/Тыдзень беларускіх прадпрыемстваў‎|Тыдзень беларускіх прадпрыемстваў]] | |} == Зладжаныя == {| class="wikitable sortable" |- bgcolor="#D8BFD8" !№ !class="unsortable"|Назва !class="unsortable"|Тэрміны !Вынікі |- |47 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025|Віківясна-2025]] |21 сакавіка — 31 траўня 2025 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025/Сьпіс|315]] створаных і 52 палепшаныя артыкулы, 20 створаных шаблёнаў |- |46 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2024|Віківясна-2024]] |21 сакавіка — 31 траўня 2024 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2024/Сьпіс|330]] створаных і 13 палепшаных артыкулаў, 8 створаных шаблёнаў |- |45 |[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Месяц істотных артыкулаў|Месяц істотных артыкулаў]] |12 жніўня — 12 верасьня 2023 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Месяц істотных артыкулаў/Сьпіс|23]] створаныя і 2 палепшаныя артыкулы |- |44 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2023|Віківясна-2023]] |21 сакавіка — 31 траўня 2023 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2023/Сьпіс|396]] створаных і 28 палепшаных артыкулаў, 6 створаных шаблёнаў |- |43 |[[Вікіпэдыя:Азіяцкі месяц|Азіяцкі месяц]] |16 лістапада — 15 сьнежня 2022 году |[https://outreachdashboard.wmflabs.org/courses/Wikimedia_Community_User_Group_Belarus/Wikipedia_Asian_Month_2022_in_Belarus/students/overview 29] створаных артыкулаў. |- |42 |[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2022|Вікі любіць Зямлю-2022]] |1 чэрвеня — 31 ліпеня 2022 году |[[:c:Category:Images from Wiki Loves Earth 2022 in Belarus|96]] запампаваных здымкаў і [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2022/Сьпіс|24]] створаныя артыкулы. |- |41 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна-2022]] |21 сакавіка — 31 траўня 2022 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Сьпіс|342]] створаныя і 73 палепшаныя артыкулы, 20 створаных шаблёнаў |- |40 |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу-2022|Выклік Вікіпрагалу-2022]] |8 сакавіка — 8 траўня 2022 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу-2022/Сьпіс|62]] створаныя і 3 палепшаныя артыкулы |- |39 |[[/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]] |15 студзеня — 15 лютага 2022 году |80 створаных і 18 палепшаных артыкулаў, 4 укладзеныя выявы і 1 створаны шаблён |- |38 |[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]] |1 чэрвеня — 31 ліпеня 2021 году |[[:c:Category:Images from Wiki Loves Earth 2021 in Belarus|202]] запампаваныя здымкі, [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Сьпіс|46]] створаных і 6 палепшаных артыкулаў. |- |37 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна-2021]] |21 сакавіка — 31 траўня 2021 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Сьпіс|554]] створаныя і 23 палепшаныя артыкулы, 3 створаныя шаблёны. |- |36 |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]] |8 сакавіка — 8 красавіка 2021 году |[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу/Сьпіс|98]] створаных і 22 палепшаныя артыкулы. |- |35 |[[/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]] |15 студзеня — 15 лютага 2021 |401 створаны і 72 палепшаныя артыкулы, а таксама 2 створаныя шаблёны. |- |34 |[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]] |1 чэрвеня — 31 ліпеня 2020 |Створаныя [[:commons:Category:Images from Wiki Loves Earth 2020 in Belarus|516]] выяваў і 11 артыкулаў. |- |33 |[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы 2020]] |21 сакавіка — 31 траўня 2020 |Створаныя 857 артыкулаў і 34 шаблёны, палепшаныя 52 артыкулы. |- |32 |[[/Аршанская бітва|505-годзьдзе Аршанскае бітвы]] |15 жніўня — 15 верасьня 2019 |Створаныя 64 артыкулы і 2 шаблёны. |- |31 |[[ВП:ВікіВясна2019|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2019 |Створаныя 382 артыкулы, 32 шаблёны, палепшаныя 16 артыкулаў. |- |30 |[[ВП:ВікіВясна2018|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2018 |Створаныя 427 артыкулаў, 51 шаблён, палепшаныя 40 артыкулаў. |- |29 |[[/БНР100|100-годзьдзе абвяшчэньня БНР]] |25 лютага — 25 сакавіка 2018 |Створаныя 118 артыкулаў, 6 шаблёнаў, 11 дакумэнтаў у [[ВікіКрыніцы|ВікіКрыніцах]], загружаныя 4 выявы, палепшаныя 25 артыкулаў. |- |28 |[[/Пяцісотгоднасьць|Месяц беларускага кнігадрукаваньня]] |1—30 чэрвеня 2017 |Створаныя 54 артыкулы і 4 шаблёны, загружаныя 15 выяваў, палепшаныя 11 артыкулаў. |- |27 |[[ВП:ВікіВясна2017|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2017 |Створаныя 302 артыкулы і 14 шаблёнаў, палепшаны 61 артыкул. |- |26 |[[ВП:ВікіВясна2016|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2016 |Створаныя 460 артыкулаў і 13 шаблёнаў, палепшаныя 77 артыкулаў. |- |25 |[[/Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскі тыдзень]] |29 лістапада — 13 сьнежня 2015 |Створаныя 6 артыкулаў і 8 шаблёнаў, палепшаныя 43 артыкулы. |- |24 |[[/Насустрач братам|Беларуска-ўкраінскі тыдзень]] |29 жніўня — 11 верасьня 2015 |Створаныя 29 артыкулаў, палепшаныя 3. |- |23 |[[Вікіпэдыя:Праект:ВікіВясна-2015|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]] |21 сакавіка — 31 траўня 2015 |Створаныя 429 артыкулаў і 12 шаблёнаў, палепшаныя 16 артыкулаў. |- |22 |[[/Беларускі спорт|Месяц беларускага спорту]] |30 красавіка — 25 траўня 2014 |Створаныя 140 артыкулаў і 11 шаблёнаў, палепшаныя 8 артыкулаў і 1 шаблён. |- |21 |[[/Украіна|Украіна]] |8—21 красавіка 2014 |Створаныя 118 артыкулаў і 27 шаблёнаў, палепшаныя 10 артыкулаў. |- |20 |[[/Тэрытарыяльныя пераўтварэньні I Сусьветнай вайны|Тэрытарыяльныя пераўтварэньні I Сусьветнай вайны]] |6—20 студзеня 2014 |Створаныя 42 артыкулы і 2 шаблёны, палепшаныя 5 артыкулаў. |- |19 |[[/Толкін|Толкін]] |14—31 сьнежня 2013 |Створаныя 36 артыкулаў і 7 шаблёнаў, запампаваныя 3 выявы. |- |18 |[[/Зорныя войны|Зорныя войны]] |1—15 верасьня 2013 |Створаны 41 артыкул і 24 шаблёны, запампаваныя 25 выяваў. |- |17 |[[/Канада|Тыдзень Канады]] |[[27 ліпеня]]—[[11 жніўня]] [[2013]] |Створаныя 51 артыкул і 2 шаблёны. |- |16 |[[/Біблія|Тыдзень Бібліі]] |6—21 ліпеня 2013 |Створаныя 119 артыкулаў і 3 шаблёны. 6 артыкулаў палепшаныя. |- |15 |[[/Рэфармацыя|Месяц Рэфармацыі]] |[[14 красавіка]]—[[13 траўня]] [[2013]] |Створаныя 74 артыкулы і 6 шаблёнаў. 5 артыкулаў палепшаныя. |- |14 |[[/Польшча|Польскі тыдзень]] |14—27 лютага 2013 |Створаныя 62 артыкулы і 10 шаблёнаў. 7 артыкулаў палепшаныя. |- |13 |[[/Паўстаньне Каліноўскага|150-годзьдзе паўстаньня Каліноўскага]] |8—21 студзеня 2013 |Створаныя 64 артыкулы і 1 шаблён. Запампаваныя 2 выявы. 1 артыкул палепшаны. |- |12 |[[/III|Тыдзень артыкулаў, зьвязаных зь лічбаю 3 (III)]] |[[22 лістапада]]—[[12 сьнежня]] [[2012]] |Створаны 121 артыкул і 13 шаблёнаў. Запампаваныя 5 выяваў. 4 артыкулы палепшаныя. |- |- |11 |[[/Эстонія|Тыдзень артыкулаў пра Эстонію]] |[[22 кастрычніка]]—[[4 лістапада]] [[2012]] |Створаныя 87 артыкулаў і 16 шаблёнаў. Запампаваныя 15 выяваў. 4 артыкулы палепшаныя. |- |10 |[[/Тыдзень астраноміі|Тыдзень астраноміі]] |13—23 лютага 2012 |Пачатыя 35 артыкулаў, 3 артыкулы палепшаныя, створаныя і палепшаныя 4 шаблёны, адна катэгорыя і выява. |- |9 |[[/Мастакі|Тыдзень па мастаках сьвету]] |13—26 ліпеня 2011 |Створаныя 40 артыкулаў, палепшаныя 2; загружаны 1 файл. |- |8 |[[/Другая сусьветная вайна|Тыдзень 66-годзьдзя сканчэньня Другой сусьветнай вайны]] |2—12 траўня 2011 |Створаныя 45 артыкулаў, загружаныя 4 файлы. |- |7 |[[/Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльская катастрофа]] |17—30 красавіка 2011 |Створаныя 82 артыкулы, загружаныя 4 файлы. |- |6 |[[/Заалёгія|Месячнік заалёгіі]] |[[14 лютага]] — [[13 сакавіка]] [[2011]] году |Створаныя 339 артыкулаў. Сярод іх галіны заалёгіі, асноўныя таксанамічныя катэгорыі, птушкі Беларусі. Знойдзеная беларуская тэрміналёгія па сыстэматыцы жывёльнага сьвету. Катэгарызаваныя ўсе старонкі ў [[:Катэгорыя:Заалёгія|катэгорыі]] |- |5 |[[/Славаччына|Месяц Славаччыны]] | [[13 студзеня]] — [[13 лютага]] [[2011]] году |З заплянаванага выканана 78%. |- |4 |[[/Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі|Тыдзень дзяржаўных інстытуцыяў Беларусі]] |1—11 верасьня 2010 году |Створаныя 22, палепшаныя 9 артыкулаў. |- |3 |[[/Дракула Брэма Стокера|Тыдзень Дракулы Брэма Стокера]] |13—23 жніўня 2010 году | |- |2 |[[/Істотныя артыкулы|Тыдзень істотных артыкулаў]] |1—11 жніўня 2010 году | |- |1 | [[/Грунвальдзкая бітва|Тыдзень Грунвальдзкай бітвы]] |21—31 ліпеня 2010 году |Створаныя 27 паўнавартасных артыкулаў (ня лічачы накідаў), палепшаныя 5 артыкулаў. Артыкул [[Грунвальдзкая бітва]] быў [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Грунвальдзкая бітва|вылучаны]] ў [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|добрыя артыкулы]] і пазьней выбраны [[Вікіпэдыя:Абраныя артыкулы|абраным]]. |} [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Праекты:Тэматычны тыдзень| ]] 0b2umc7py54czz0rb1azc4x6zcyukvx Гэнры Кісынджэр 0 90815 2619217 2561589 2025-06-08T15:46:30Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619217 wikitext text/x-wiki {{Палітык |пасада = Дзяржаўны сакратар ЗША |прэзыдэнт = [[Рычард Мілхаўс Ніксан|Рычард Ніксан]] (1973-1974)<br/>[[Джэралд Рудалф Форд|Джэралд Форд]] (1974-1977) |пачатак_тэрміну = 23 верасьня 1973 |канец_тэрміну = 20 студзеня 1977 |папярэднік = |наступнік = }} '''Гэнры Альфрэд Кісынджэр''' ({{мова-en|Henry Alfred Kissinger}}, пры нараджэньні насіў імя Гайнц Альфрэд Кісынгер, {{мова-de|Heinz Alfred Kissinger}}, 27 траўня 1923, [[Фюрт]], [[Баварыя]] — 29 лістапада 2023, Кент, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]) — [[ЗША|амэрыканскі]] дзяржаўны дзеяч, дыплямат і экспэрт у галіне міжнародных адносінаў. Дзяржаўны сакратар ЗША з 1973 па 1977 год, ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія міру|Нобэлеўскай прэміі міру]] (1973). Эміграваў у ЗША у 1938 годзе, атрымаў грамадзянства ЗША ў 1943 годзе. Скончыў Гарвардзкі ўнівэрсытэт у 1950 годзе (атрымаў ступень бакаляўра A. B. summa cum laude). У 1954 годзе абараніў дысэртацыю на званьне доктара філязофіі (Ph.D.)<ref>{{кніга|pages=2274|загаловак=Who's who in America, 1996 Vol. 1: A-K|выданьне=50th Edition|год=1995|месца=New York|выдавецтва=Reed Reference Publishing}}</ref>. У 2002 годзе Гэнры Кісынджэр узначаліў сьпіс 100 вядучых інтэлектуалаў сьвету. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20200603075917/https://www.henryakissinger.com/ Афіцыйны сайт] {{Нобэлеўская прэмія міру (1951—1975)}} {{Накід:Палітык}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кісынджэр, Гэнры}} [[Катэгорыя:Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі міру]] [[Катэгорыя:Палітыкі ЗША]] s6f3xterma92gp38pbl01jnidjktb8o Дорыс Лесінг 0 94989 2619251 2517396 2025-06-09T00:04:47Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619251 wikitext text/x-wiki {{Пісьменьніца |Імя = Дорыс Лесінг |Арыгінал імя = Doris May Tayler |Партрэт = Doris Lessing 3.jpg |Памер = |Апісаньне = |Імя пры нараджэньні = Дорыс Мэй Тэйлар |Псэўданімы = Джэйн Сомэрз |Грамадзянства = [[Вялікабрытанія]] |Гады актыўнасьці = |Напрамак = [[мадэрнізм]], [[постмадэрнізм]], [[суфізм]], [[фэмінізм]], [[навуковая фантастыка]] |Жанр = раман, аповед, п’еса, публіцыстыка |Дэбют = |Значныя творы = «Трава сьпявае»,<br />«Залаты нататнік»,<br />«Лета перад зьмярканьнем» |Прэміі = [[Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па эўрапейскай літаратуры|Эўрапейская літаратурная прэмія]] (1981),<br />[[Нобэлеўская прэмія па літаратуры]] (2007) |Палічка = |Сайт = [http://www.dorislessing.org Афіцыйны сайт]{{ref-en}} }} '''Дорыс Мэй Лесінг''' ({{мова-en|Doris May Lessing}}; {{Нарадзілася|22|10|1919}} — 17 лістапада 2013) — [[Вялікабрытанія|брытанская]] пісьменьніца. Ляўрэатка [[Нобэлеўская прэмія па літаратуры|Нобэлеўскае прэміі па літаратуры]]<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/763067.html Нобэлеўскі ляўрэат-2007 — Дорыс Лэсінг], «Радыё Свабода» 11 кастрычніка 2007</ref>. == Біяграфія == Маці й бацька Дорыс былі брытанцамі: бацька, скалечаны ў гады [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], быў клеркам ў Імпэрскім банке Пэрсіі, яе маці была мэдсястрой. У 1925 годзе, на хвалі ўзбагачэньня праз кукурузнае земляробства, сям’я пераехала ў брытанскую калёнію ў Паўднёвай Радэзіі (цяпер [[Зымбабвэ]]). Маці Дорыс, не адаптаваная да грубага жыцьця ў пасёлку сярод дзікуноў, энэргічна спрабавала перайграць уклад жыцьця на цывілізаваны манер. Але справы земляробства ў бацька пайшлі дрэнна й тысячы зь лішнім акраў [[Буш (ляндшафт)|бушу]], якія ён купіў, не далі пажаданага багацьця. Лесінг пісала аб сваім дзяцінстве, як аб нераўнамерным спалучэньні задавальненьня й болю<ref>[https://web.archive.org/web/20101215060033/http://dorislessing.org/biography.html Biography], From the pamphlet: A Reader’s Guide to The Golden Notebook & Under My Skin, HarperPerennial, 1995{{ref-en}}</ref>. Прыроднае навакольле, да якога яна была вывучана з братам Гары, было адзінаю адлігаю ад бездапаможнага хатняга існаваньня. Яе маці, апантаная павышэньнем належнасьці дачкі, усталёўвала гвалтоўную жорсткую сыстэму правілаў і гігіены ў сям’і. Адносіны з сувораю маткаю асацыяваліся ў будучай пісьменьніцы з момантамі навучэньня пры каталіцкім манастыры. У памяць назаўсёды ўрэзалася аблічча манашак, якія страшылі яе пеклам. Пазьней Дорыс была адпраўленая для навучаньня ў сярэднюю школу для дзяўчынак ў сталіцу Солсбэры (цяпер [[Харарэ]]), якую яна неўзабаве кінула. Ёй было трынаццаць і гэта быў канец яе фармальнай адукацыі. Ад ня вельмі шчасьлівага дзяцінства дзяўчынка ўцякала ў чытаньне — зь [[Лёндан]]у прыходзілі пасылкі з кнігамі: [[Чарлз Дыкенс|Дыкенс]], [[Ўолтэр Скот|Скот]], [[Робэрт Люіс Стывэнсан|Стывэнсан]] і [[Рэд'ярд Кіплінг|Кіплінг]]. У 15 гадоў яна пакінула сям’ю, пайшла ў наймы пакаёўкай. Гаспадар даваў ёй чытаць кнігі на тэмы [[Палітыка|палітыкі]] й [[Сацыялёгія|сацыялёгіі]], а гаспадароў швагер наведваў яе ў ложку. Тады яна пачала пісаць, дасылала тэксты ў газэты. У 1937 годзе Лесінг пераехала ў Солсбэры, працавала тамака тэлефаністкаю. У 19 гадоў яна пабралася шлюбам з Фрэнкам Вісдамам. Ад яго яна народзіць дваіх дзяцей. Сёньня Дорыс Лесінг жыве ў прадмесьці Лёндану Гемпстэд і мае сваю старонку ў інтэрнэт-зоне MySpace<ref name="Лесінг-НН">[http://nn.by/?c=arprint&i=12177 Нобэлеўская прэмія за старую добрую літаратуру]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, «Наша Ніва» №38 18 кастрычніка 2007</ref>. Апошнім часам яна трохі недачувае, дактары тлумачаць гэта наступствамі дзеяньня антымалярыйных таблетак, якія яна прымала яшчэ маленькай. Яе брат аглух у 20 гадоў. == Творчасьць == Дорыс Лесінг лічыцца аўтаркай-[[фэмінізм|фэміністкай]]<ref name="Лесінг-НН"/>. Другая вялікая тэма яе творчасьці, апроч жаночай, — гэта жыцьцё [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыкі]], дзе прайшло маленства пісьменьніцы, гэта [[расізм]] і сацыяльная няроўнасьць. Але Лесінг піша яшчэ й [[навуковая фантастыка|навуковую фантастыку]]. === Цікавасьць да камунізму (1944—1956) === === Псыхалягічныя матывы з фэміністычнаю афарбоўкаю (1956—1969) === Цэтлік фэміністычнай пісьменьніцы прыклеіўся да Лесінг пасьля выхаду «The Golden Notebook» («Залаты нататнік») (1962), хаця сама пісьменьніца ня любіць калі яе называюць фэміністкай<ref name="Лесінг-НН"/>. У гэтым руху яе адштурхоўвае палітызацыя. Тая кніга была наратыўным экспэрымэнтам. Яе гераіня, пісьменьніца Ганна Вульф, якая сама выхоўвае дачку, запісвае нататкі з уласнага жыцьця ў чатырох нататніках: у чорным — аб сваім афрыканскім досьведзе, у чырвоным — пра палітыку, у жоўтым — прыдумкі на тэмы самой сябе, а блакітны — успаміны. Пяты — той самы залаты, вынесены ў загаловак, — павінен стаць [[Экзыстэнцыя|экзыстэнцыйным]] сынтэзам. === Захапленьне суфізмам (1979—1983) === == Творы == <div style="-moz-column-count:2; column-count:2;"> === Раманы === * 1950 «Трава сьпявае» (''The Grass is Singing'') * 1956 «Адступленьне да нявіннасьці» (''Retreat to Innocence'') * 1962 «Залаты нататнік» (''The Golden Notebook'') * 1971 "Указаньне на спасылку ў пекла " (''Briefing for a Descent into Hell'') * 1973 «Лета перад цемраю» (''The Summer Before the Dark'') * 1974 «Успаміны ратаваньня» (''Memoirs of a Survivor'') * 1983 «Дзёньнік добрасуседзтва» (''The Diary of a Good Neighbour'') — пад псэўданімам Джэйн Сомэрс * 1984 «Калі б старасьць магла…» (''If the Old Could…'') — пад псэўданімам Джэйн Сомэрс * 1985 «Добры тэрарыст» (''The Good Terrorist'') * 1988 «Пятае дзіця» (''The Fifth Child'') * 1996 «Ізноў каханьне» (''Love, Again'') * 1999 «Мара й Дэн» (''Mara and Dann'') * 2000 «Падарожжа Бэна» (''Ben, in the World'') — sequel to The Fifth Child * 2001 «Ласкавыя мары» (''The Sweetest Dream'') * 2005 «Гісторыя генэрала Дэна й дачкі Мары, Грыёт і сьнегавая сабака» (''The Story of General Dann and Mara’s Daughter, Griot and the Snow Dog'') — сыквэл пра Мару й Дэна * 2007 «Вілка» (''The Cleft'') * 2008 «Альфрэд і Эмілі» (''Alfred and Emily'') === Складанкі кароткіх аповедаў === * 1953 «Пяць кароткіх навэл» (''Five Short Novels'') * 1957 «Звычка кахаць» (''The Habit of Loving'') * 1963 «Мужчына й дзьве жанчыны» (''A Man and Two Women'') * 1964 «Афрыканскія гісторыі» (''African Stories'') * 1966 «Зіма ў ліпені» (''Winter in July'') * 1966 «Чорная Мадонна» (''The Black Madonna'') * 1972 «Гісторыя нежанатага мужчыны» (''The Story of a Non-Marrying Man'') * 1973 «Гэта была краіна старога правадыра» (''This Was the Old Chief’s Country'') — складанка афрыканскіх гісторыяў, ч.1 * 1973 «Сонца паміж ног» (''The Sun Between Their Feet'') — складанка афрыканскіх гісторыяў, ч.2 * 1978 «У дзевяты нумар» (''To Room Nineteen'') — складанка гісторыяў, ч.1 * 1978 «Спакуса Джэка Оркні» (''The Temptation of Jack Orkney'') — складанка гісторыяў, ч.2 * 1990 «Праз тунэль» (''Through the Tunnel'') * 1992 «Аглядаючы Лёндан» (''London Observed'') — гісторыі й замалёўкі * 1992 «Сапраўдная справа» (''The Real Thing'') * 1995 «Шпіёны, якіх я ведаю» (''Spies I Have Known'') * 1996 «Яма» (''The Pit'') * 2003 «Бабулі» (''The Grandmothers'') — чатыры кароткіх навэлы === П’есы === * 1958 «Містэр Долінджэр» (''Mr. Dolinger'') * 1959 «Кожнаму — свая асабістая пустэльня» (''Each His Own Wilderness'') * 1961 «Праўда аб Біле Ньюнане» (''The Truth About Billy Newton'') * 1962 «Гульня з тыграм» (''Play with a Tiger'') === Сэрыя «Дзеці гвалту» === * 1952 «Марта Квэст» (''Martha Quest'') * 1954 «Правільны шлюб» (''A Proper Marriage'') * 1958 «Рабізна ад шторму» (''A Ripple from the Storm'') * 1965 «Анклаў» (''Landlocked'') * 1969 «Места чатырох шляхоў» (''The Four-Gated City'') </div> == Прэміі, узнагароды == * 1981 [[Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па эўрапейскай літаратуры]] * 2001 Прэмія Прынца Астурыйскага * 2007 [[Нобэлеўская прэмія па літаратуры]] (Фармулёўка: «За поўнае скепсісу, страсьці й празорчай сілы разуменьне жаночага досьведу») У свой час пісьменьніца адмовілася прыняць тытул Дамы Брытанскай Імпэрыі, бо, на яе думку, [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай Імпэрыі]] не існуе. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.nashaniva.by/index.php?c=ar&i=12121 Запаветная мара (''The Sweetest Dream'')]{{Недаступная спасылка|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, урывак. Пераклад Натальлі Харытанюк. {{Нобэлеўская прэмія па літаратуры (2001—2025)}} {{Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па эўрапейскай літаратуры}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лесінг, Дорыс}} [[Катэгорыя:Брытанскія літаратаркі]] [[Катэгорыя:Брытанскія літаратары-фантасты]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Керманшах]] 5ivexrc81weqrl61247cs1f5hlxe6ly Камчадалы 0 95960 2619277 1560714 2025-06-09T06:47:24Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619277 wikitext text/x-wiki '''Камчадалы''' — этнаграфічная група [[Расейцы|расейцаў]], даўняе насельніцтва сучаснай тэрыторыі [[Камчацкі край|Камчацкага края]], якое ўтварылася ў выніку этнічных кантактаў нешматлікіх расейскіх перасяленцаў з прадстаўнікамі абарыгенных паўночных этнасаў. У найбольшай ступені на паходжаньне і культуру расейскіх камчадалаў паўплывалі таксама [[ітэльмены]], у меншай ступені таксама [[каракі]], [[чуванцы]]. Мова камчадалаў — [[Расейская мова|расейская]]<ref>http://dic.academic.ru/dic.nsf/ogegova/79370</ref>. Сталае расейскае насельніцтва зьявілася да 1730-х гадоў і з прычыны сваёй нешматлікасьці ў значнай ступені зьмяшалася з мясцовым насельніцтвам краю, а частка ітэльменаў успрыняла расейскую мову і культуру і ўвайшла ў склад камчадалаў. Да пачатку XX стагодзьдзя на Камчатцы налічвалася каля 3600 чалавек мясцовага расейска-ітэльменскага насельніцтва, якое ўяўляла адну этнаграфічную групу з агульнымі рысамі культуры і побыту і расейскай мовай зносінаў<ref>https://web.archive.org/web/20070930094448/http://www.severcom.ru/nations/item5.html</ref>. == Крыніцы == {{Зноскі}} {{Ізаляваны артыкул|сіраціна0}} [[Катэгорыя:Расейцы]] 0qzyyj5mg7kg2aci6i4yu59hpoo8vlj Кантрацэпцыя 0 96192 2619279 2476444 2025-06-09T07:21:13Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619279 wikitext text/x-wiki [[Файл:Kondom.jpg|thumb|Прэзерватыў]] '''Кантрацэпцыя''' (ад новалац. ''contraceptio'' — літаральна — ''супрацьзачацьце'') — перасьцярога [[цяжарнасьць|цяжарнасьці]] мэханічнымі ([[Прэзэрватыў|прэзэрватывы]]<ref>[https://be.desertanglican.org/condom-types-and-how-they-can-improve-your-sex-life-5128 Віды прэзерватываў і як яны могуць палепшыць вага сэксуальнае жыццё]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, шыечныя каўпачкі і інш.), хімічнымі (напр., шарыкі ў похву, граміцыдынавая паста) і інш. супрацьзачаткавыми сродкамі і іншымі шляхамі. Некаторыя мэтады (у прыватнасьці прэзэрватыў) дапамагаюць істотна зьнізіць верагоднасьць захворваньня на [[СНІД|ВІЧ]] і іншымі [[вэнэрычныя захворваньні|вэнэрычнымі захворваньнямі]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://be.desertanglican.org/condom-types-and-how-they-can-improve-your-sex-life-5128 Віды прэзерватываў і як яны могуць палепшыць вага сэксуальнае жыццё]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Накід:Мэдыцына}} [[Катэгорыя:Мэдыцына]] jt5idbx78ta4jnu0dsclb19cqp5kxsi Дуга Струвэ 0 96320 2619257 2521626 2025-06-09T01:14:42Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619257 wikitext text/x-wiki {{Аб’ект сусьветнае спадчыны |Назва = Геадэзічная дуга Струвэ |Name = Struve Geodetic Arc |Выява = [[Файл:Struve Geodetic Arc-fr.svg|цэнтар|290пкс]] |Краіна = [[Беларусь]]<br />[[Латвія]]<br />[[Летува]]<br />[[Малдова]]<br />[[Нарвэгія]]<br />[[Расея]]<br />[[Украіна]]<br />[[Фінляндыя]]<br />[[Швэцыя]]<br />[[Эстонія]] |Тып = культурны |Крытэры = ii, iv, vi |ID = 1187 |Спасылка = http://whc.unesco.org/en/list/1187 |Рэгіён = [[Сьпіс аб’ектаў Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО ў Эўропе і Паўночнай Амэрыцы|Эўропа і Паўночная Амэрыка]] |Год = 2005 |Сэсія = 29-я }} '''Геадэзі́чная дуга́ Стру́вэ''' — сетка з 265 [[Трыянгуляцыя (геадэзія)|трыянгуляцыйных]] пунктаў працягласьцю больш за 2820 кілямэтраў. Стваралася з мэтай вызначэньня парамэтраў [[Зямля|Зямлі]], яе [[Рэфэрэнцыйны эліпсоід|формы і памеру]]. Названая паводле прозьвішча галоўнага выканаўцы — расейскага астранома нямецкага паходжаньня [[Васіль Струвэ|Фрыдрыха Георга Вільгельма Струвэ]]. Геадэзічная дуга Струвэ была вымераная з 1816 да 1855 году ад [[Фугленэс]]у недалёка ад мыса [[Нордкап|Норд-Кап]] у [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] ({{Каардынаты|70|40|12|паўночнае|23|39|48|усходняе|выяўленьне=тэкст}}) да [[Ізмаіл]]у паблізу [[Чорнае мора|Чорнага мора]] ({{Каардынаты|45|19|54|паўночнае|28|55|41|усходняе|выяўленьне=тэкст}}), што ўтварыла дугу мэрыдыяна працягласьцю 2821,833 км і амплітудай 25° 20′ 08″. Апорныя пункты дугі пазначаліся на мясцовасьці рознымі спосабамі: паглыбленьнямі ў скалах, жалезнымі крыжамі, пірамідамі з камянёў ці спэцыяльна ўсталяванымі абэліскамі. Два скрайнія пункты, як найістотнейшыя, у знак удалага сканчэньня работаў пазначаныя манумэнтальнымі слупамі. На час стварэньня Дуга пралягала па тэрыторыі дзьвюх дзяржаваў: [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ды [[Швэдзка-нарвэская унія|Швэдзка-нарвэскай уніі]]. У цяперашні час пункты дугі можна знайсьці на тэрыторыі 10 краінаў: [[Нарвэгія|Нарвэгіі]], [[Швэцыя|Швэцыі]], [[Фінляндыя|Фінляндыі]], [[Расея|Расеі]], [[Эстонія|Эстоніі]], [[Латвія|Латвіі]], [[Летува|Летувы]], [[Беларусь|Беларусі]], [[Малдова|Малдовы]] і [[Украіна|Ўкраіны]]. У 2005 годзе 34 пунктам Дугі Струвэ, якія захаваліся да нашых дзён, нададзены статус Помніка [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://whc.unesco.org/en/list/1187/multiple=1&unique_number=1364 | загаловак = Апісаньне і характарыстыка Дугі Струвэ на афіцыйным сайце ЮНЭСКО| фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата доступу = 21 ліпеня 2020 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. == Каардынаты дугі == === [[Нарвэгія]] === [[Файл:Hammerfest Meridianstein.jpg|міні|Самы паўночны пункт Дугі Струвэ, [[Хамэрфэст]], [[Нарвэгія]]]] * «Фугленэс» у [[Хамэрфэст|Хамэрфэсьце]] ({{Каардынаты|70|40|12|N|23|39|48|E}}) * «Райпас» у [[Альта|Альце]] ({{Каардынаты|69|56|19|N|23|21|37|E}}) * «Luvdiidcohkka» у [[Каўтакейна]] ({{Каардынаты|69|39|52|N|23|36|08|E}}) * «Baelljasvarri» у Каўтакейна ({{Каардынаты|69|01|43|N|23|18|19|E}}) === [[Швэцыя]] === * «Pajtas-vaara» ў [[Кіруна|Кіруне]] ({{Каардынаты|68|15|18|N|22|58|59|E}}) * «Kerrojupukka» ў [[Паяла|Паяле]] ({{Каардынаты|67|16|36|N|23|14|35|E}}) * «Pullinki» ў [[Эвэртурнэа]] ({{Каардынаты|66|38|47|N|23|46|55|E}}) * «Perra-vaara» ў [[Хапаранда|Хапарандзе]] ({{Каардынаты|66|01|05|N|23|55|21|E}}) === [[Фінляндыя]] === * «Стуор-Ойві» (цяпер «Стуораханаайві») у раёне гары Тарвантаваара, [[Энантэкіё]] ({{Каардынаты|68|40|57|N|22|44|45|E}}) * «Авасакса» на скале [[Аавасакса]], [[Уліторніа]] ({{Каардынаты|66|23|52|N|23|43|31|E}}) * «Тарнэа» на [[званіцы|званіца]] [[Царква Алаторніа|царквы Алаторніа]], [[Торніа]] ({{Каардынаты|65|49|48|N|24|09|26|E}}) * «Пуалака» на гары Оравівуоры, [[Карпілахці]] ({{Каардынаты|61|55|36|N|25|32|01|E}}) * «Парлом II» на гары Тарнікаліа ў Парлямі, [[Ляпінярві]] ({{Каардынаты|60|42|17|N|26|00|12|E}}) * «Свартвіра» на высьпе [[Муставііры]], [[Пюхцяа]] ({{Каардынаты|60|16|35|N|26|36|12|E}}) === [[Расея]] === [[Файл:GoglandZ.jpg|міні|«Пункт Z», в. Гоглянд]] * «Пункт Мякіпялюс» — в. [[Гоглянд]] ({{Каардынаты|60|04|27|N|26|58|11|E}}) * «Пункт Z» — в. Гоглянд ({{Каардынаты|60|5|9.8|N|26|57|37.5|E|type:landmark_region:RU}}) === [[Эстонія]] === * «Woibifer» у [[Выйвэрэ]] [[Вяйке-Маар’я]]ўскай воласьці ({{Каардынаты|59|03|28|N|26|20|16|E}}) * «Katko» ў [[Сымуна (Эстонія)|Сымуне]] Вяйке-Маар’яўскай воласьці ({{Каардынаты|59|02|54|N|26|24|51|E}}) * «Дорпат» ([[Абсэрваторыя Тарту]]) ({{Каардынаты|58|22|43.64|N|26|43|12.61|E|type:landmark_region:EE}}) === [[Латвія]] === * «Sestu-Kalns» у [[Эргльскі край|Эргльскім краі]] ({{Каардынаты|56|50|24|N|25|38|12|E}}) * «Jacobstadt» у [[Екабпілс]]е ({{Каардынаты|56|30|05|N|25|51|24|E}}) === [[Летува]] === * «Карышкі» ў [[Панямонак|Панямонку]] ({{Каардынаты|55|54|09|N|25|26|12|E}}) * «Мяшканцы» ў [[Немянчын]]е ({{Каардынаты|54|55|51|N|25|19|00|E}}) * «Берасьнякі» ў [[Немеж]]е ({{Каардынаты|54|38|04|N|25|25|45|E}}) === [[Беларусь]] === [[Файл:Struve Geodetic Arc point Tchekutsk in Belarus.jpg|міні|в. [[Шчакоцк]], Янаўскі раён, [[Беларусь]]]] На тэрыторыі Беларусі знаходзіўся 31 пункт дугі. У 2001 годзе сіламі спэцыялістаў «Белаэракосмагеадэзіі» былі знойдзеныя 19 пунктаў, закладзеных у пэрыяд з 1825 па 1826 год. З усіх 10 краінаў, па тэрыторыі якіх праходзіла Дуга Струвэ, тут знойдзена найбольшая колькасьць геадэзычных пунктаў. Уключаныя ў сьпіс ЮНЭСКО такія беларускія пункты: * [[Цюпішкі|Тупішкі]], [[Ашмянскі раён]] ({{Каардынаты|54|17|29|N|26|2|43|E|type:landmark_region:BY}}) * [[Лапаты (Шчучынскі раён)|Лапаты]], [[Шчучынскі раён]] ({{Каардынаты|53|33|37|N|24|52|11|E|type:landmark_region:BY}}) * [[Асаўніца]], [[Янаўскі раён (Берасьцейская вобласьць)|Янаўскі раён]] {{Каардынаты|52|17|21|N|25|38|58|E|type:landmark_region:BY}} * [[Шчакоцк]] (Чэкуцк), Янаўскі раён ({{Каардынаты|52|12|55|N|25|33|12|E|type:landmark_region:BY}}) * [[Ляскавічы (Берасьцейская вобласьць)|Лескавічы]], [[Янаўскі раён (Берасьцейская вобласьць)|Янаўскі раён]] ({{Каардынаты|52|9|38|N|25|34|17|E|type:landmark_region:BY}}) Іншыя пункты на тэрыторыі краіны: ==== Гарадзенская вобласьць ==== # [[Дзергілі|Дзергелі]], [[Зэльвенскі раён]] # [[Палубачкі|Тарасаўцы]], [[Зьдзецельскі раён]] # [[Пуцэвічы]], [[Наваградзкі раён]] # [[Уселюб|Амальенгоф]], Наваградзкі раён # [[Дакудава]], [[Лідзкі раён]] # в. [[Урцішкі]] (каля г. [[Іўе]], [[Іўеўскі раён]]) # [[Шнуравічы|Даўкны]], [[Вярэнаўскі раён]] # [[Мількі (Гарадзенская вобласьць)|Віднопаль]], [[Іўеўскі раён]] # [[Лойці]], [[Ашмянскі раён]] # [[Дэбесі|Дэйбісі]], Ашмянскі раён # [[Цюпішкі]], Ашмянскі раён ({{Каардынаты|54|17|29|паўночнае|26|2|43|усходняе}}) # [[Кандраты]], [[Астравецкі раён]] ==== Берасьцейская вобласьць ==== # [[Белін (Берасьцейская вобласьць)|Белін астра]], [[Дарагічынскі раён]] # [[Опаль]], [[Янаўскі раён (Берасьцейская вобласьць)|Янаўскі раён]] # [[Безьдзеж]], [[Дарагічынскі раён]] # [[Вялікая Гаць|Гаць]], [[Івацэвіцкі раён]] # [[Доўгая (Берасьцейская вобласьць)|Марынус]], [[Івацэвіцкі раён]] # [[Івацэвічы]] ({{Каардынаты|52|43|28.0560|паўночнае|25|19|15.0240|усходняе}}) === [[Малдова]] === [[Файл:Дуга Струве1.jpg|міні|Самы паўднёвы пункт Дугі Струвэ ў вёсцы [[Старая Някрасаўка (Адэская вобласьць)|Старая Някрасаўка]] ([[Адэская вобласьць]]), [[Украіна]]]] Сяло [[Рудзь (Малдова)|Рудзь]] ({{Каардынаты|48|19|05|N|27|52|35|E|type:landmark_region:MD}}) на поўначы Малдовы ўваходзіць у лік аб’ектаў [[Сусьветная спадчына|Сусьветнай спадчыны]] [[ЮНЭСКО]], бо празь яго праходзіць Дуга Струвэ. Раней у Малдове было 27 стаяначных пунктаў, па якіх праводзіліся абмеры для складаньня міжнародных мапаў. У цяперашні час у краіне застаўся толькі адзін пункт у сяле Рудзь. Ён знаходзіцца ў яблыневым садзе, за 300 мэтраў ад аўтатрасы [[Сарокі (горад)|Сарокі]] — [[Атакі]]. === [[Украіна]] === * [[Кацярынаўка (Хмяльніцкі раён)|Кацярынаўка]], [[Хмяльніцкая вобласьць]] ({{Каардынаты|49|33|57|N|26|45|22|E|type:landmark_region:UA}}) * [[Гвардзейскае (Хмяльніцкі раён)|Фельштын]], Хмяльніцкая вобласьць ({{Каардынаты|49|19|48|N|26|40|55|E|type:landmark_region:UA}}) * [[Баранаўка (Хмяльніцкая вобласьць)|Баранаўка]], Хмяльніцкая вобласьць ({{Каардынаты|49|08|55|N|26|59|30|E|type:landmark_region:UA}}) * [[Старая Някрасаўка|Старанякрасаўка]], [[Адэская вобласьць]] ({{Каардынаты|45|19|54|N|28|55|41|E|type:landmark_region:UA}}) ==== Ня ўключаныя ў сьпіс ==== * [[Новая Грэбля (Валачыскі раён)|Новая Грэбля]], Хмяльніцкая вобласьць ({{Каардынаты|49|41|23|N|26|29|04|E|scale:30000}}) * [[Горнікі (Дубенскі раён)|Горнікі]], [[Ровенская вобласьць]] ({{Каардынаты|50|23|05|N|25|50|40|E|scale:30000}}) * [[Крупа (Валынская вобласьць)|Крупа]], [[Валынская вобласьць]] ({{Каардынаты|50|41|03|N|25|24|45|E|scale:30000}}) * [[Крэменец]], [[Тарнопальская вобласьць]] ({{Каардынаты|50|05|45|N|25|41|54|E|scale:30000}}) * [[Гута-Камінская]], Валынская вобласьць ({{Каардынаты|51|34|45|N|25|02|01|E|scale:30000}}) == Дуга Струвэ ў нумізматыцы == === Беларусь === {{Падвойная выява|справа|Дуга Струва Аверс.gif|120|Дуга Струве Білорусь.gif|120|Манэта «Дуга Струвэ». [[Авэрс]]|[[Рэвэрс (нумізматыка)|Рэвэрс]]}} 29 сьнежня 2006 году [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]] увёў у абарачэньне памятную манэту «[[Дуга Струвэ (манэта)|Дуга Струвэ]]» наміналам 1 і 20 [[беларускі рубель|беларускіх рублёў]]. Выпуск памятных манэтаў быў прымеркаваны да важнай падзеі для Рэспублікі Беларусь: у 2005 годзе 5 з выяўленых 19 пунктаў дугі былі ўнесеныя ў сьпіс сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО. Манэты вылучаюцца арыгінальнай формай. На авэрсным баку манэтаў выяўленыя: уверсе зьлева — рэльефная выява дзяржаўнага гербу Рэспублікі Беларусь; справа — надпіс «Рэспубліка Беларусь»; у цэнтры — контурная выява Рэспублікі Беларусь і схема пунктаў Дугі Струвэ на яе тэрыторыі; унізе ўказаныя проба сплаву і намінал — «20 рублёў» на срэбнай і «1 рубель» на медна-нікелевай, а таксама на кожнай з манэтаў — год біцьця<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.nbrb.by/bel/coinsbanknotes/coins/commemorative/31| копія = | дата копіі = | загаловак = Памятныя манэты «Дуга Струвэ»| фармат = | назва праекту = Банкноты і манэты| выдавец = Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусі| дата доступу = 21 ліпеня 2020 | мова = | камэнтар = }}</ref>. === Малдова === 15 чэрвеня 2009 року [[Нацыянальны банк Малдовы]] ўвёў у абарачэньне срэбную [[Памятная манэта|памятную манэту]] «Геадэзічная дуга Струвэ» з сэрыі «[[Помнікі Малдовы (сэрыя манэтаў)|Помнікі Малдовы]]» наміналам 50 [[Малдоўскі лей|леяў]]. На авэрсе манэты ў цэнтры&nbsp;— [[Герб Малдовы]]; у верхняй частцы&nbsp;— лічба з пазначэньнем году біцьця; у ніжняй частцы&nbsp;— надпіс «50 LEI»; па коле манэты вялікімі літарамі выбіты надпіс «REPUBLICA MOLDOVA». На рэвэрсе&nbsp;— у цэнтры мапа Рэспублікі Малдовы, на якой выяўленая Геадэзічная дуга Струвэ, геадэзічны пункт Рудзь і геаграфічныя каардынаты, у верхняй частцы надпіс «RUDI»; па коле ў верхняй частцы вялікімі літарамі выбіты надпіс «ARCUL GEODEZIC STRUVE»<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 15 чэрвеня 2009| url = https://www.bnm.md/en/content/geodezic-arch-struve| копія = | дата копіі = | загаловак = Geodezic Arch Struve| фармат = | назва праекту = | выдавец = Нацыянальны банк Малдовы| дата доступу = 21 ліпеня 2020 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. === Украіна === {{Падвойная выява|справа|Геодезична дуга Струве аверс.jpg|120|Геодезична дуга Струве реверс.jpg|120|Юбілейная манэта Ўкраіны наміналам 5 грыўняў}} 7 чэрвеня 2016 року [[Нацыянальны банк Украіны]] ўвёў у абарачэньне [[Юбілейная манэта|юбілейную манэту]] «Геадэзічная дуга Струвэ (да 200-рочча пачатку зьдзяйсьненьня астронама-геадэзічных работаў)». == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Сусьветная спадчына|1187}} {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|410Д000001}} {{ВікіВандроўкі-мова|en|Struve Geodetic Arc|Геадэзічная дуга Струвэ}} * [https://web.archive.org/web/20211023043649/http://www.struve.by/ Віртуальны музэй мэрыдыяну Дугі Струвэ] {{ref-ru}} * [https://geo.by/dugaStruve Белгеадэзія пра Геадэзічную дугу Струвэ]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{ref-ru}} * {{Глёбус Беларусі|type_struve_arc.htm}} {{Сусьветная спадчына Беларусі}} {{Сусьветная спадчына Летувы}} {{Сусьветная спадчына ва Ўкраіне}} {{Сусьветная спадчына Швэцыі}} {{Сусьветная спадчына Эстоніі}} [[Катэгорыя:Геадэзія]] [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Латвіі]] [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Малдове]] [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Нарвэгіі]] [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Расеі]] [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Фінляндыі]] [[Катэгорыя:Струвэ]] [[Катэгорыя:Геадэзія]] fx4u10439kfhhvreuz435crkbogqbgz Гомельскі палацава-паркавы ансамбль 0 100900 2619213 2287363 2025-06-08T14:33:44Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619213 wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Тып = Помнік грамадзянскай архітэктуры |Назва = Палацава-паркавы ансамбль Румянцавых і Паскевічаў |Арыгінальная назва = |Выява = Belarus-Homel-Palace of Pashkevichs-6.jpg |Подпіс выявы = Палацава-паркавы ансамбль Румянцавых і Паскевічаў |Шырыня выявы = |Статус = |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = [[Места]] |Месцазнаходжаньне = [[Гомель]] |Канфэсія = |Эпархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып кляштара = |Тып будынка = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Скасаваны = |Пачатак будаўніцтва = |Канчатак будаўніцтва = |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 25 |Шырата сэкундаў = 24 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 31 |Даўгата хвілінаў = 01 |Даўгата сэкундаў = 00 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = |Commons = }} '''Палацава-паркавы ансамбль Румянцавых і Паскевічаў''' — помнік архітэктуры і садова-паркавага мастацтва другой паловы XVIII — сярэдзіны XIX ст. у [[Гомель|Гомлі]]. Знаходзіцца ў цэнтры [[места]], працягнуўся на 800 м ўздоўж высокага правага берага ракі [[Сож|Сажа]]. Твор архітэктуры [[клясыцызм]]у. Аб’ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]]. Гомельскі палацава-паркавы ансамбль складаецца з [[Палац Румянцавых і Паскевічаў (Гомель)|палаца]], парку, [[Сабор Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Гомель)|саборнай царквы]] і [[Капліца-пахавальня Паскевічаў|капліцы-пахавальні Паскевічаў]]. Этапы яго фармаваньня адлюстроўваюць эвалюцыю архітэктуры [[Беларусь|Беларусі]] канца XVIII — XIX стагодзьдзяў<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 158.</ref>. На тэрыторыі ансамблю знаходзіцца гарадзішча старажытнага і [[Гомельскі замак|сярэднявечнага]] Гомля X—XVIII стагодзьдзяў. == Палац == {{Асноўны артыкул|Палац Румянцавых і Паскевічаў (Гомель)}} Палац — кампазыцыйны цэнтар ансамблю. Галоўны корпус будаваўся ў 1777—1796 гадох. У 1800—1805 гадох каля аго збудавалі два службовыя флігелі. У 1837—1851 гадох праводзілася рэканструкцыя палаца, у выніку якой галоўны корпус і флігелі злучыліся галерэямі. Помнік архітэктуры [[клясыцызм]]у. == Парк == [[Файл:Гомельскі палацава-паркавы комплекс 8.JPG|значак|Стаў «Лебядзінае возера»]] Парк — найбольш захаваны ў Беларусі пэйзажны парк з элемэнтамі [[рамантызм]]у. Мае плошчу 25 га. У парку налічваецца больш за 9 тысячаў дрэваў мясцовых і экзатычных пародаў (кедр сыбірскі, лістоўніца японская, хвоя чорная, конскі каштан звычайны, піхта бальзамічная, туя заходняя, дуб звычайны пірамідальны, хвою вэймутава ды іншыя). Элемэнты рамантызму — стаў «Лебядзінае возера» ў яры Гамеюку, вялікі і малы гроты, Верхні і Ніжні масты ды іншае<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 160.</ref>. У канцы XVIII ст. перад палацам заклалі парадны партэр, які займаў ўсю цэнтральную частку парку і разам з прылеглымі тэрыторыямі меў пэўныя элемэнты рэгулярнасьці. Перад арыентаваным на раку фасадам палаца знаходзіўся курданэр з падстрыжаным кустоўем і газонам. Астатнія пасадкі каля палаца мелі ляндшафтавую арганізацыю. За [[Гамяюк|Гамеюком]] знаходзіўся пладовы сад з багатай аранжарэяй («[[Зімовы сад (Гомель)|Зімовы сад]]»). З 1834 году ў паркавых кампазыцыях значна ўзмацніўся рамантычны кірунак. На тэрасе каля вежы паставілі помнік [[Юзэф Панятоўскі|Юзэфу Панятоўскаму]], абапал якога — дзьве трафэйныя гарматы расейска-турэцкай вайны на мураваных пастамэнтах, на пляцоўцы курданэра — помнік князю Паскевічу. Апроч таго, дэкаратыўныя мармуровыя скульптуры аздаблялі парк перад фасадам палаца і на галоўных алеях<ref>{{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 159.</ref>. У пачатку XX ст. пад краявідную вежу (маяк) пераабсталявалі комін былога цукровага заводу. == Саборная царква == {{Асноўны артыкул|Сабор Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Гомель)}} Саборная царква — помнік архітэктуры клясыцызму. Яе збудавалі на поўнач ад палаца ў 1809—1824 гадох паводле праекту архітэктара [[Джона Кларк|Джона Кларка]]. == Капліца-пахавальня Паскевічаў == {{Асноўны артыкул|Капліца-пахавальня Паскевічаў}} Капліца-пахавальня Паскевічаў — прыклад маскоўска-яраслаўскага кірунку [[Эклектыка (архітэктура)|эклектычнай]] царкоўнай архітэктуры [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Яе збудавалі ў 1870—1889 гадох каля саборнай царквы паводле праекту архітэктара [[Яўген Чарвінскі|Яўгена Чарвінскага]]. Тут спачылі 8 прадстаўнікоў роду Паскевічаў. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center"> Homiel, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Румянцаў-Паскевіч (A. Idźkoŭski, 1834-40).jpg|[[Адам Ідзькоўскі|А. Ідзькоўскі]], 1834—1840 гг. Homiel, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Румянцаў-Паскевіч (M. Zaleski, 1843-46).jpg|[[Марцін Залескі|М. Залескі]], 1843—1846 гг. Homiel, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Румянцаў-Паскевіч (N. Orda, 1877).jpg|[[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1877 г. Homiel, Sož. Гомель, Сож (W. Zeising, 04.1918).jpg|красавік 1918 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center"> Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1890-99).jpg|1890-я гг. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1903) (1).jpg|1903 г. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1903) (6).jpg|1903 г. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1909).jpg|1909 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1915).jpg|1915 г. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1901-17).jpg|1917 г. Homiel, Rynak-Kaścielny. Гомель, Рынак-Касьцельны (1918).jpg|1918 г. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1918).jpg|1918 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Homielski zamak. Гомельскі замак (1918).jpg|1918 г. Homielski zamak. Гомельскі замак (1918) (2).jpg|1918 г. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (1929).jpg|1929 г. Homiel, Sož, Rumiancaŭ-Paskievič. Гомель, Сож, Румянцаў-Паскевіч (23.08.1941).jpg|23 жніўня 1941 г. </gallery> === Сучасныя здымкі === <gallery caption="Сучасны стан" widths=150 heights=150 class="center"> Палацава-паркавы комплекс ў Гомелі. Фасад палаца.jpg|[[Палац Румянцавых і Паскевічаў (Гомель)|Палац]] Будынак «Зімовы сад» зь вежай.JPG|[[Зімовы сад (Гомель)|Зімовы сад]] зь вежай сярод парку Гомельскі палацава-паркавы комплекс. Бакавы фасад сабора.jpg|[[Сабор Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Гомель)|Саборная царква]] Гомель. Капліца-пахавальня.jpg|[[Капліца-пахавальня Паскевічаў]] </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік}} == Вонкавыя спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|310Г000044}} * [https://web.archive.org/web/20150211060820/http://www.palacegomel.by/ Афіцыйны сайт] [[Катэгорыя:Паркі Беларусі]] [[Катэгорыя:Славутасьці Гомля|Палацава-паркавы ансамбль]] 42qvj3eh7lpjqpmefoq3d2ix3minpp1 F-16 0 102607 2619246 963567 2025-06-08T23:27:11Z Xqbot 4798 Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Ф-16]] 2619246 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Ф-16]] mfdjw9h8kx7j2us9j7umv4r3torre6m Шаблён:Актуальныя падзеі 10 129736 2619225 2617908 2025-06-08T19:00:33Z W 11741 +[[Алексус Грынкевіч]] 2619225 wikitext text/x-wiki <noinclude>{{Частковая абарона|Выкарыстоўваецца на Галоўнай старонцы.}}{{/Даведка}}</noinclude> * Засталося '''{{#expr:90000-{{NUMBEROFARTICLES:R}}}}''' {{plural:{{#expr:90000-{{NUMBEROFARTICLES:R}}}}|артыкул|артыкулы|артыкулаў}} да 90 000. * [[Беларускі дзяржаўны тэатар лялек]] ладзіць аншлягавую прэм’еру спэктаклю „[[Хутар (спэктакль)|Хутар]]“ рэжысэра [[Яўген Карняг|Яўгена Карняга]] паводле аповесьці „[[Знак бяды]]“ [[Васіль Быкаў|Васіля Быкава]] (''21&nbsp;чэрвеня''). * [[Алексус Грынкевіч]] прызначаны загадваць [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскім камандаваньнем ЗША]] (''5&nbsp;чэрвеня''). * [[Караль Наўроцкі]] абраны [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы 2025 году|прэзыдэнтам Польшчы]] (''1&nbsp;чэрвеня''). * „[[Белджы]]“ пачаў вырабляць [[Электрамабіль|электрамабілі]] (''20 траўня''). {{Актуальныя падзеі/Ніз | падзеі = [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (з 2022)|Расейска-ўкраінская вайна]] * [[Грамадзянская вайна ў Судане (з 2023)|Грамадзянская вайна ў Судане]] | памерлыя = {{Актуальныя падзеі/Памерлыя}} }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Галоўная старонка]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны актуальнасьці]]</noinclude> lhd3rfmcrsf5p0qb8awq3c7xq8a0649 Дыфэрданж 03 (футбольны клюб) 0 138940 2619282 2579762 2025-06-09T09:14:55Z Artsiom91 28241 абнаўленьне зьвестак 2619282 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Дыфэрданж 03 |Лягатып = |ПоўнаяНазва = Football Club Differdange 03 |Заснаваны = 2003 |Горад = [[Дыфэрданж]], [[Люксэмбург]] |Стадыён = [[Муніцыпальны стадыён (Дыфэрданж)|Муніцыпальны]] |Умяшчальнасьць = 2400 |Прэзыдэнт = |Трэнэр = |Чэмпіянат = {{Папярэдні футбольны сэзон Люксэмбургу|Дыфэрданж0Ліга}} |Сэзон = {{Папярэдні футбольны сэзон Люксэмбургу|Дыфэрданж0Сэзон}} |Месца = {{Папярэдні футбольны сэзон Люксэмбургу|Дыфэрданж0}} |Сайт = http://www.fcd03.lu/ |Прыналежнасьць = Люксэмбурскія }} «'''Дыфэрданж 03'''» ({{мова-lb|Déifferdeng 03}}) — люксэмбурскі футбольны клюб з камуны [[Дыфэрданж]]у. Заснаваны ў 2003 годзе. 8-разовы [[Чэмпіянат Люксэмбургу па футболе|чэмпіён Люксэмбургу]] і 21-разовы ўладальнік [[Кубак Люксэмбургу па футболе|Кубка Люксэмбургу]]. == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.fcd03.lu/ Афіцыйны сайт] {{Нацыянальны дывізіён чэмпіянату Люксэмбургу па футболе}} [[Катэгорыя:Дыфэрданж]] 63wvqh69gmzrz3jyo0ibm3u1i17l4dt Савецкі саюз 0 139876 2619245 1596207 2025-06-08T23:27:06Z Xqbot 4798 Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] 2619245 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Зьвяз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] ckfhg7tnann8ea6h6ixgbmlo6mkl763 Дом-музэй I зьезду РСДРП 0 142611 2619249 2379723 2025-06-08T23:44:10Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619249 wikitext text/x-wiki {{Музэй | Назва = Дом-музэй І зьезду РСДРП | Арыгінальная назва = | Выява = Домик РСДРП 2.JPG | Апісаньне выявы = | Філія = [[Нацыянальны гістарычны музэй Рэспублікі Беларусь]] | Філіі = | Горад = Менск | Краіна = Беларусь | Тэматыка калекцыі = | Велічыня калекцыі = | Плошча экспазыцыі = 101,2 | Дата стварэньня = | Год стварэньня = 1923 | Пасада дырэктара = | Дырэктар = Сяргей Бяспанскі | Адрас = | Сайт = [http://domusmuseum.histmuseum.by/ domusmuseum.histmuseum.by] | Шырата паўшар'е = паўночнае | Шырата градусаў = 53 | Шырата хвілінаў = 54 | Шырата сэкундаў = 28.22 | Даўгата паўшар'е = усходняе | Даўгата градусаў = 27 | Даўгата хвілінаў = 34 | Даўгата сэкундаў = 17.6 | Пазыцыя подпісу на мапе = | Водступ подпісу на мапе = }} '''Дом-музэ́й І зье́зду РСДРП''' — музэй у [[Менск]]у, філія [[Нацыянальны гістарычны музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага гістарычнага музэю Рэспублікі Беларусь]]. Экспазыцыя месьціцца ў доме, дзе ў [[1898]] годзе праходзіў [[1-ы зьезд РСДРП|1-ы зьезд]] [[Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя|Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай партыі]]. == Гісторыя == [[Файл:Дом-музей І з'езда РСДРП 07.jpg|thumb|зьлева|180пкс|Старая шыльда]] Дом-музэй І зьезду РСДРП адкрыты [[14 сакавіка]] [[1923]] годзе ў дзень 25-годзьдзя зьезду. Музэй зрабіўся важкім элемэнтам прапаганды камуністычных ідэяў [[марксізм]]у-[[ленінізм]]у ў [[СССР]]. Уся экспазыцыя займала ўсяго адзін пакой — той, у якім і праходзіла пасяджэньне. Складалася яна з мэмарыяльнай часткі й дапаўнялася тэмамі, прысьвечанымі барацьбе [[Уладзімер Ленін|У. Леніна]] па стварэньню бальшавіцкай партыі новага тыпу, успамінамі ўдзельнікаў зьезду. Астатняя частка дому заставалася жылой аж да [[1941]] году<ref name="Гісторыя">[http://history.museum.by/be/node/6763 Гісторыя Дома-музэя І зьезду РСДРП]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. У часы [[Другая сусьветная вайна|вайны]] [[24 чэрвеня]] [[1941]] году будынак музэю падчас нямецкіх [[Бамбардзіроўка Менску|авіяналётаў на Менск]] быў разбураны. У 1948 годзе па захаваных дакумэнтах дом цалкам адноўлены. Знаходзіўся на былой [[Захар’еўская вуліца (Менск)|Захар’еўскай вуліцы]]. У [[1953]] годзе ў сувязі з рэканструкцыяй [[Ленінскі праспэкт (Менск)|Ленінскага праспэкту]] й [[Плошча Перамогі (Менск)|плошчы Перамогі]] Дом-музэй быў перанесены бліжэй да берагу [[Сьвіслач (басэйн Дняпра)|р. Сьвіслач]], дзе ён знаходзіцца й цяпер<ref name="Гісторыя"/>. Музэй зрабіўся візытнай карткай [[БССР]], абавязковым аб’ектам для наведваньня ўрадавых дэлегацыяў, турыстычных групаў, школьнікаў і студэнтаў. За пасьляваенны час яго бясплатна наведала каля 8 мільёнаў чалавек. Сярод знакамітых наведвальнікаў былі лідэры міжнароднага камуністычнага руху: [[Фідэль Кастра]], [[Ха Шы Мін]], [[Леанід Брэжнеў]] і іншыя<ref name="Гісторыя"/>. [[Файл:Дом-музей І з'езда РСДРП 04.jpg|thumb|зьлева|Гасьціная]] [[Файл:Дом-музей І з'езда РСДРП 05.jpg|thumb|зьлева|Спальны пакой]] На [[1984]] год музэй складаўся з 7 пакояў, два зь якіх — мэмарыяльныя. 5 пакояў былі адведзеныя пад тэматычную экспазыцыю<ref name="Гісторыя"/>. Пасьля [[развал СССР|развалу СССР]] і ліквідацыі [[КПСС]] ў [[1991]] годзе музэй быў закрыты. [[10 лютага]] [[1992]] году будынак перадалі [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрству культуры]] й ён стаў філіяй [[Нацыянальны гістарычны музэй Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага музэю гісторыі й культуры Беларусі]]. У [[1995]] годзе ў ім адкрылася новая экспазыцыя, якая прапагандавала І зьезд РСДРП ужо як зьезд ня будучых камуністаў, а сацыял-дэмакратаў заходнеэўрапейскай арыентацыі й сацыялістычную ідэю ў цэлым сьвеце<ref name="Гісторыя"/>. У [[2007]] годзе пасьля капітальнага рамонту будынка была зацьверджаная новая тэматычная структура экспазыцыі з наступных блёкаў: «Горад», «Гараджане», «Зьезд», «Музэй». Савецкі пэрыяд вырашылі адлюстроўваць празь зьменныя выставы ў другой палове музэю праз доўгатэрміновы выставачны праект «Сымбалі эпохі»<ref name="Гісторыя"/>. == Крыніцы й заўвагі == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Минск : энцикл. справ. ― Мн.,1983. (БА187420) * Республика Беларусь : энциклопедия. Т. 3. — Мн., 2006. * Дом-музей I з’езда РСДРП / / Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. -Мн., 1996. — Т. 3. — С. 269. * Миронова Ж. Н. Дом-музей I съезда РСДРП. — Мн.: Беларусь, 1983. — [47] с. * Волчков В. Приходите, смотрите, выводы делайте сами / / Вечерний Минск. — 1998. — 13 марта. * Дзяргач І. Абязлюдзела ў доме над Свіслаччу / / Народная газета. — 1992. — 19 лют. * Кравченко А. Увидеть прошлое и подумать о будущем / / 7 дней. — 1996. — 13 июля. * Кривец О. Мирно тикают часы… / / 7 дней. — 1999. — 22 мая. * Музей застаецца дзяржаўным / / Культура. — 1995. — 9-15 жн. (№ 29). * Сіманюкоў С. Адкінуўшы ўсё непатрэбнае… / / Культура. — 1998. — 16-22 мая (№ 18). == Вонкавыя спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|713Д000180}} * [https://web.archive.org/web/20150714002114/http://domusmuseum.histmuseum.by/ Старонка музэю на сайце Нацыянальнага гістарычнага музэю Рэспублікі Беларусь] {{Музэі Менску}} [[Катэгорыя:Музэі Менску]] d1lxt0fjew970j8spxrryemlo425ft4 Гвазьдзік 0 152386 2619202 2237057 2025-06-08T12:58:19Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619202 wikitext text/x-wiki {{Таксанамічная інфармацыя | Назва = Гвазьдзік | Выява = Dianthus.jpg | Подпіс да выявы = | Царства = [[Расьліны]] (Plantae) | Аддзел = [[Кветкавыя расьліны|Кветкавыя]] (Angiosperms) | Кляса = [[Двухдольныя]] (Eudicots) | Атрад = [[Гвазьдзікакветныя]] (Caryophyllales) | Сямейства = [[Гвазьдзіковыя]] (Caryophyllaceae) | Род = [[Гвазьдзік]] | Лацінская назва = Dianthus | Лацінская назва аўтар = <br>L., 1753 | Назва разьдзелу даччыных таксонаў = | Даччыныя таксоны = | Мапа = | Подпіс мапы = }} '''Гвазьдзі́к''' (''Dianthus'') — род адна- ці двухгадовых травяністых расьлін сямейства [[гвазьдзіковыя]]. Існуе каля 300 відаў. == Арэал == У асноўным распаўсюджаны ў [[Эўропа|Эўропе]] і [[Азія|Азіі]], некалькі відаў сустракаюцца ў [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]] і адзін ({{Таксон-bellat|||Dianthus repens}}) — у прыпалярных частках [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыкі]]. Від {{Таксон-bellat|||Dianthus caryophyllus}} часта вырошчваецца ў якасьці дэкаратыўных кветак. На Беларусі 10 дзікарослых відаў<ref>[https://web.archive.org/web/20160306081022/http://hbc.bas-net.by/plantae/allplantras.php?aaafam=-+%F1%E5%EC%E5%E9%F1%F2%E2%EE+-&gen=Dianthus База Растения Беларуси]</ref>. Растуць у сухіх барах і шыракалістых лясах, на пясчаных мясьцінах, лугах і ў поймах рэк. [[Гвазьдзік армэрыяпадобны]] і [[гвазьдзік картузіянскі]] занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь. Гвазьдзік Борбаша ({{мова-la|Dianthus borbasii}}), вузкачашачны ({{мова-la|Dianthus stenocalyx}}) і пышны ({{мова-la|Dianthus superbus}}) патрабуюць прафіляктычнай аховы. == Некаторыя віды == * {{Таксон-bellat|||Dianthus alpinus}} * {{Таксон-bellat|Гвазьдзік армерыяпадобны||Dianthus armeria}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus barbatus}}. Садовая расьліна. * {{Таксон-bellat|||Dianthus carthusianorum}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus caryophyllus|[[L.]]}}. Тыповая расьліна<ref>[http://botany.si.edu/ing/INGsearch.cfm?searchword=Dianthus#top ''Dianthus'' у базе зьвестак Index Nominum Genericorum (ING)]{{ref-en}}</ref> ** {{Таксон-bellat|||Dianthus caryophyllus}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus chinensis}}. Садовая расьліна. * {{Таксон-bellat|||Dianthus deltoides|L.}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus gratianopolitanus}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus japonicus}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus nardiformis}} * {{Таксон-bellat|||Dianthus superbus}} == Апісаньне == Шмат-, рэдка аднагадовыя травяністыя расьліны і паўкусты з прамастойным, прыўзьнятым, простым або галінастым вузлаватым [[сьцябло]]м. [[Лісьце]] суцэльнае, супраціўнае, сядзячае, звычайна ланцэтнае, падоўжана-ланцэтнае, лінейнае, шылападобнае, ніжняе часта ў разетцы. Чашачка зрослалістая, пры аснове з лускападобнымі, прыціснутымі прыкветнікамі (характэрная прыкмета роду). Кветкі звычайна буйныя, духмяныя, белыя, зеленаватыя, ружовыя, пурпуровыя і іншыя, пяцічленныя, адзіночныя, сабраныя ў верхавінкавыя раскідзістыя або шчыльныя суквецьці. [[Плод]] — каробачка. Лекавыя, мэданосныя, кармавыя і дэкаратыўныя расьліны.<ref>Беларуская энцыкляпэдыя: У 18 т. Т.5:Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — 576 с.: іл.</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} [[Катэгорыя:Гвазьдзікакветныя]] 1823zcjhknvk1i01jv8hnwuuuxvo0qj Ігар Грышчук 0 161450 2619288 2586440 2025-06-09T10:39:22Z Taravyvan Adijene 1924 /* Як трэнэр */ абнаўленьне зьвестак 2619288 wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст}} '''І́гар Грышчу́к''' ({{н}} 9 чэрвеня 1964 году, [[Менск]], [[БССР]]) — [[Беларусь|беларускі]] і [[Польшча|польскі]] (з 20 лютага 1998 году) [[Баскетбол|баскетбаліст]], цяпер [[трэнэр]] беларускага клюбу «[[Цмокі Менск]]». Найлепшы трэнэр Беларусі 2015 і 2016 гадоў. == Кар’ера == === Клюбная === Баскетболам займаўся з чацьвертай клясы ў школе. Скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт фізычнай культуры|Беларускі інстытут фізычнага выхаваньня]]. Гульнявую кар’еру пачаў у 17-гадовым узросьце ў менскім клюбе «[[РТІ Менск|РТІ]]», у 1989—1991 выступаў за маскоўскае «[[Дынама Масква (баскетбольны клюб)|Дынама]]», адначасна праходзячы ў ім вайсковую службу. На сэзон 1990—1991 вярнуўся ў родны клюб, зь якім удзельнічаў у Турніры імя вызваленьня Варшавы, дзе яго заўважылі ўласьнік і трэнэр клюбу «[[Анвіль Улацлавак|Правайд Улацлавак]]». Аднак пэўны час пытаньне трансфэру стаяла на месцы, бо беларускія ўлады не дазвалялі выезд на захад гульцоў маладзейшых за 28 гадоў. Урэшце з сэзону 1991—1992 року Ігар Грышчук перайшоў у польскі клюб. Ужо зь першых матчаў разам зь [[Яўген Пустагвар|Яўгенам Пустагварам]] стаў найлепшым гульцом у складзе «Правайду», які да апошняга моманту змагаўся з «[[Погань Шчэцін (баскетбольны клюб)|Поганьню Шчэцін]]» за выхад у найвышэйшую лігу. Урэшце «Погань» выйшла наўпрост, а «Правайд» праз стыкавыя матчы. У рэгулярным сэзоне Грышчук зарабляў у сярэднім 23,3 пункту за гульню, а ў стыкавых матчах — 28,3 п/г. Пасьля гэтага сэзону «Правайд Улацлавак» зьмяніў назву на «Нобілес». Клюб, які ня быў фаварытам, дайшоў да фіналу, дзе саступіў у 3 матчах «[[Сьлёнск Уроцлаў (баскетбольны клюб)|Сьлёнску Уроцлаў]]». Тым ня меней, Ігар Грышчук стаў пераможцам у сьпісе бамбардзіраў, здабыўшы ў суме 1044 пункты, і трапіў у сьпіс пяці найлепшых гульцоў сэзону паводле вэрсіі «Przeglądu Sportowego». У сэзоне 1993—1994 Ігар Грышчук стаў другім у складзе каманды (пасьля [[Раман Альшэўскі|Рамана Альшэўскага]]), пятым у лізе і другі раз запар вывеў «Нобілес» у фінал. Але золата чэмпіянату зноў накіравалася ва Ўроцлаў. За сэзон Грышчук зарабіў 888 пунктаў (21,6 у сярэднім за гульню). У сэзоне 1994—1995 Грышчук зноў стаў найлепшым гульцом каманды — 20,8 пкт/гульня. Аднак «Нобілес» здабыў толькі бронзавыя мэдалі, а таксама заваяваў кубак Польшчы. Па выніках сэзону гулец другі раз быў абраны ў найлепшую пяцёрку паводле вэрсіі «Przeglądu Sportowego». Сэзон 1995—1996 стаў адным з двух памятных сэзонаў Ігара Грышчука ў Польшчы. 3 красавіка 1996 у матчы чэмпіянату супраць «Сьлёнску» гулец, незадаволены рашэньнем судзьдзяў, пасьля матча ўварваўся да арбітраў і пагражаў ім «беларускай мафіяй». За гэта Грышчук быў дыскваліфікаваны на два матчы, а клюб быў пакараны штрафам тысячу злотых. Паколькі наступныя матчы прыйшліся акурат на паўфінал ізноў жа супраць «Сьлёнску», беларускі баскетбаліст ня змог дапамагчы «Нобілесу» ў першых двух матчах, і ў фінал прайшоў уроцлаўскі клюб. Трэці раз Грышчук увайшоў у пяцёрку найлепшых гульцоў чэмпіянату і стаў другім бамбардзірам з 801 пунктам. У сэзоне 1996—1997 Грышчук набіраў ня меней 20 пунктаў/матч, але ягоны «Анвіль» саступіў ужо ў чвэрцьфінале плэй-оф. У сэзоне 1997—1998 новым трэнэрам клюбу стаў [[Эўгеніюш Кіеўскі]], які толькі што заваяваў са [[Мужчынская зборная Польшчы па баскетболе|зборнай Польшчы]] 7-е месца на [[Чэмпіянат Эўропы па баскетболе сярод мужчынаў|чэмпіянаце Эўропы]]. Тым ня меней, «Анвіль» заняў у чэмпіянаце толькі 7-ю пазыцыю і адразу ж вылецеў з плэй-оф зь лікам 0:3. 20 лютага 1998 року Ігар Грышчук прыняў польскае грамадзянства, працэдура па натуралізацыі заняла 5 гадоў. У сэзоне 1998—1999 Грышчук быў найбліжэй да чэмпіёнства. У першым матчы чвэрцьфіналу гулец набраў шэсьць перахопаў, што ёсьць чацьвертым вынікам у гісторыі польскіх плэй-офаў<ref name="e-coach">{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.e-coach.pl/rekordyplk.php| копія = https://web.archive.org/web/20080918095724/http://www.e-coach.pl/rekordyplk.php| дата копіі = 17 лістапада 2014| загаловак = Rekordy PLK sezonu 1998/1999| фармат = | назва праекту = Rekordy w polskiej lidze koszykówki| выдавец = | дата доступу = | мова = pl| камэнтар = }}</ref>. У паўфінале «Анвіль» лёгка разабраўся з «[[Бабры Бытам|Бабрамі Бытам]]» 3:0, а ў фінале саступаў 0:2, аднак ва [[Улацлавак|Ўлацлаўку]] адыграў 2 матчы. Дзьве наступныя сустрэчы супернікі выйгралі па адным разе, і лёс мэдалёў вызначыўся ў сёмым матчы ў «[[Заля стагодзьдзя|Народнай залі]]». У чацьвертай чвэрці Ігар Грышчык давёў лік да 60:60, аднак пасьля «Сьлёнск» зарабіў 7 пунктаў і перамог 67:60. У гэтым сэзоне Грышчук здабываў па 14,1 пкт/гульню, аднак адзначыўся ў іншых паказьніках. 20 верасьня 1998 у матчы супраць «[[Засталь Зялёна Гура|Засталю]]» баскетбаліст запісаў на свой рахунак 15 перадачаў (восьмы вынік у гісторыі польскага чэмпіянату)<ref name="e-coach" />, а ў чацьвертым фінальным паядынку са «Сьлёнскам» зрабіў 11 дакладных перадачаў (трэці вынік у гісторыі плэй-оф)<ref name="e-coach" />. У двух наступных сэзонах гулец зноўку здабываў з клюбам срэбныя мэдалі, саступаўшы ў абодвух выпадках «Сьлёнску». Сэзон 2001—2002 року стаў апошнім у гульнявой кар’еры Ігара Грышчука. Гулец меў благія стасункі з трэнэрам [[Аляксандар Петравіч|Аляксандрам Петравічам]], пагоршыліся паказьнікі, нават меў гульні без заробленых пунктаў. Празь некалькі месяцаў па сканчэньні сэзону гулец завяршыў баскетбольную кар’еру. У наступным сэзоне Грышчук перайшоў на пасаду памочніка трэнэра свайго клюбу. У 2005—2008 быў галоўным трэнэрам [[Чарні Слупск (баскетбольны клюб)|«Чарных» са Слупску]]. 21 кастрычніка 2006 року кашулька пад нумарам 12 зь ягоным прозьвішчам была вывешаная пад столяй Залі чэмпіёнаў ва [[Улацлавак|Ўлацлаўку]]. Гэты нумар зарэзэрваваны за Ігарам Грышчуком назаўжды, і ніводзін гулец ня можа выступаць у «Анвілі» пад гэтым нумарам. У 2010 року быў прызначаны галоўным трэнэрам [[Мужчынская зборная Польшчы па баскетболе|зборнай Польшчы]]<ref>{{Артыкул|аўтар = |загаловак = Игорь Грищук — главный тренер сборной Польши|арыгінал = |спасылка = http://www.nv-online.info/by/58/300/10984/%D0%98%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8C-%D0%93%D1%80%D0%B8%D1%89%D1%83%D0%BA-%E2%80%94-%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80-%D1%81%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B9-%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B8.htm|аўтар выданьня = |выданьне = [[Народная воля]]|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 22 сакавіка 2010|выпуск = |том = |нумар = 44—45 (3174—3175)|старонкі = |isbn = |мова = ru}}</ref>. 13 лістапада 2014 року стаў галоўным трэнэрам беларускага клюбу «[[Цмокі Менск]]»<ref>{{Навіна|аўтар= |загаловак= Игорь Грищук назначен новым главным тренером мужской команды «Цмокі-Мінск»|спасылка= http://bc-tsmoki.by/ru/news/igor-grishchuk-naznachen-novym-glavnym-trenerom-muzhskoy-komandy-cmoki-minsk|выдавец= Цмокі Менск|дата публікацыі= 13 лістапада 2014|дата доступу= 17 лістапада 2014|мова = ru}}</ref>. Такім чынам, ён вярнуўся ў Беларусь пасьля 24-гадовага перапынку<ref>{{Навіна|аўтар= |загаловак= Игорь Грищук: белорусы не сдаются|спасылка= http://bc-tsmoki.by/ru/news/igor-grishchuk-belorusy-ne-sdayutsya|выдавец= Цмокі Менск|дата публікацыі= 15 лістапада 2014|дата доступу= 17 лістапада 2014|мова = ru}}</ref>. === Міжнародная === Перад ад’ездам у Польшчу Грышчук трапляў у другі склад [[Зборная СССР па баскетболе|зборнай СССР]], па ягоным развале абараняў колеры [[Мужчынская зборная Беларусі па баскетболе|Беларусі]], за якую правёў 9 матчаў у званьні капітана (сярэдняя выніковасьць — 19,8 пкт/гульня). Апошні раз згуляў за зборную 30 кастрычніка 1996. У студзені 2002 атрымаў запрашэньне на зборы перад матчамі плэй-оф ЧЭ супраць Вугоршчыны і Польшчы, аднак канчаткова вырашыў скончыць кар’еру. == Дасягненьні == === Як гулец === * Срэбны прызэр чэмпіянату Польшчы: {{Срэбны мэдаль}}×5 (1992/93, 1993/94, 1998/99, 1999/00, 2000/01) * Бронзавы прызэр чэмпіянату Польшчы: {{Бронзавы мэдаль}}×1 (1994/95) * Уладальнік Кубка Польшчы: {{Залаты мэдаль|кубак}}×2 (1995, 1996) * пяціразовы ўдзельнік матчу ўсіх зорак Польскай баскетбольнай лігі За сваю баскетбольную кар’еру ў Польшчы Грышчук зарабіў у 388 матчах 6774 пункты (у сярэднім 17,2 за матч), што выводзіць яго на сёмае месца найлепшых бамбардзіраў [[Польская баскетбольная ліга|Польскай баскетбольнай лігі]]. === Як трэнэр === * 2005—2006 — упершыню ў гісторыі [[Чарні Слупск (баскетбольны клюб)|«Чарных» Слупск]] здабыў з клюбам бронзавыя мэдалі * 2008—2009 — бронзавы мэдаль з «Анвілем Улацлавак» * 2009—2010 — срэбны мэдаль з «Анвілем Улацлавак» == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.pressball.by/articles/basketball/legionnaire/69869 Інтэрвію зь Ігарам Грышчуком]{{ref-ru}} // [[Прессбол]] * [https://www.youtube.com/watch?v=0G5mYphyroQ&feature=youtu.be Відэа, сфільмаванае на сканчэньне кар’еры Ігара Грышчука] {{Парады артыкулу|абнавіць}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грышчук, Ігар}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Менску]] [[Катэгорыя:Беларускія баскетбалісты]] [[Катэгорыя:Польскія баскетбалісты]] [[Катэгорыя:Польскія баскетбольныя трэнэры]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту фізычнай культуры]] [[Катэгорыя:Беларускія баскетбольныя трэнэры]] i7gvksn40nda16k4s0k1c1mqwxwe595 Герасім Багамолаў 0 168290 2619207 2282909 2025-06-08T13:41:38Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619207 wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Імя = Герасім Багамолаў |Арыгінал імя = |Фота = 2005. Stamp of Belarus 0596.jpg |Шырыня = |Подпіс = [[Паштовая марка]] Беларусі да 100-рочча з дня нараджэньня Г. В. Багамолава |Месца нараджэньня = в. Сьлізьнева, [[Смаленская губэрня]] |Месца сьмерці = [[Масква]], [[РСФСР]] |Навуковая сфэра = [[геалёгія]], [[экалёгія]] |Месца працы = [[АН БССР]] |Альма-матэр = [[Маскоўскі дзяржаўны горны ўнівэрсытэт|Маскоўская горная акадэмія]] |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = аўтар геалягічнай і тэктанічнай мапаў Беларусі, удзельнік адкрыцьця радовішчаў калійных і каменных соляў і нафты ў Беларусі |Узнагароды і прэміі = {{Блёк узнагародаў|{{Сталінская прэмія|1947}}|{{Сталінская прэмія|1952}}|[[Дзяржаўная прэмія БССР]] (1972)|{{Ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі|1975}}|{{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга|1947}}|{{Ордэн Чырвонай Зоркі|1944}}|{{Мэдаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941—1945 гадоў»}} }} |Сайт = }} '''Гера́сім Васі́льевіч Багамо́лаў''' ([[1905]], вёска Сьлізьнева, [[Навадугінскі раён]], [[Смаленская вобласьць]] — [[1981]], [[Масква]]) — савецкі навукоўца-[[Геалёгія|геоляг]], [[Гідралёгія|гідроляг]], [[Гідрагеалёгія|гідрагеоляг]], [[Экалёгія|эколяг]], дзяржаўны і грамадзкі дзяяч, [[акадэмік]]. Доктар геоляга-мінэралягічных навук<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://nasb.gov.by/rus/members/academicians/bogomolov.php|загаловак = Академик БОГОМОЛОВ Герасим Васильевич|фармат = |назва праекту = Члены академии / Историческая справка|выдавец = [[НАН РБ|Национальная академия наук Беларуси]]|дата доступу = 28 жніўня 2015|мова = ru|камэнтар = }}</ref>. == Жыцьцяпіс == Скончыў сельскагаспадарчы тэхнікум у 1922 року. Пачаў працоўную дзейнасьць у Беларусі, займаўся пытаньнямі водазабесьпячэньня [[Менск]]у. Па пуцёўцы ЦК РКП(б) для найбяднейшага сялянства ў 1922—1929 навучаўся ў [[Маскоўская горная акадэмія|Маскоўскай горнай акадэміі]]. Па яе сканчэньні працаваў старшым геолягам, начальнікам бюро падземных водаў Інстытуту збудаваньняў. Пазьней працаваў у Маскоўскім геолягавыведным інстытуце і адначасна ва УНДІ інжынэрна-будаўнічай гідраўлікі і гідралёгіі (1931—1935). З 1935 року ачоліў Навукова-дасьледчае бюро гідрагеалёгіі й інжынэрнай геалёгіі, у 1939—1950 і 1953—1954 працаваў дырэктарам УНДІ гідрагеалёгіі й інжынэрнай геалёгіі. У 1950—1953 роках — намесьнік [[Міністэрства геалёгіі СССР|міністра геалёгіі СССР]]. Ад 1954 — намесьнік акадэміка-сакратара Аддзяленьня геалягічных і геаграфічных навук [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]]. У 1960 атрымаў званьне акадэміка АН БССР. Ад 1960 — дырэктар Інстытуту геалягічных навук АН БССР, ад 1964 — загадчык лябараторыі Інстытуту геахіміі і геафізыкі [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]]. <span class="cx-segment" data-segmentid="179"></span>Г. В. Багамолаў быў дырэктарам Усесаюзнага навукова-дасьледчага інстытуту гідрагеалёгіі й інжынэрнай геалёгіі. Заснаваў і ўзначаліў першы ў СССР экалягічны савет. Зьяўляўся таксама старшынём Навуковага савету АН БССР па праблеме «Распрацоўка навуковых падставаў па папярэджаньні засаленьня глебаў і водных крыніц адкідамі салігорскіх калійных прадпрыемстваў» (1967—1981), старшынём сэкцыі гідралёгіі Міжведамаснага геафізычнага камітэту пры Прэзыдыюме АН СССР, сябрам Бюро сэкцыі гідралёгіі Нацыянальнага камітэту геолягаў СССР, сябрам навуковага Камітэту па водных дасьледаваньнях Міжнароднага савету навуковых саюзаў, віцэ-прэзыдэнтам Камісіі падземных водаў Міжнароднай асацыяціі гідралягічных навук (МАГН), ганаровым прэзыдэнтам МАГН (1979). Чалец-карэспандэнт геалягічных таварыстаў Бэльгіі і Францыі, дарадца Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН. == Працы == Г. В. Багамолаў — адзін з закладальнікаў геалягічнае службы СССР. Вёў шырокія дасьледаваньні па [[Гідрагеалёгія|гідрагеалёгіі]], займаўся праблемамі водазабесьпячэньня рэк і гарадоў, мэліярацыі [[Палесьсе|Палесься]]. Склаў геалягічную і тэктанічную мапы Беларусі, даў прагноз водных рэсурсаў, браў удзел у адкрыцьці пакладаў калійных і каменных соляў і нафты на ейнай тэрыторыі. Аўтар працаў па геалёгіі, гідрагеалёгіі, дастасоўнай геалёгіі, геатэрміі, карысных выкапнях. Удзельнік выведкі і адкрыцьця ў Беларусі Старобінскага радовішча калійных соляў і нафты. Браў удзел у праектаваньні буйных гідратэхнічных збудаваньняў — гідраэлектрастанцыяў, арашальных каналаў, дрынажных сетак і інш. Распрацаваў і ўвасобіў хімічны мэтад замацаваньня плывуноў. Першаадкрывальнік менскай [[Мінэральная вада|мінэральнай вады]]. Аўтар шэрагу падручнікаў і 300 навуковых працаў (55 фундамэнтальных манаграфіяў) па геалёгіі і падземных водах, геалягічных і тэктанічных мапаў БССР, у прыватнасьці: * «Асновы гідрагеалёгіі». (1951, 1955); * «Гідрагеалёгія з асновамі інжынэрнай геалёгіі» (для ВНУ і тэхнікумаў, вытрымаў тры выданьні ў СССР, перакладзены на сем моваў); * «Спэцыяльная гідрагеалёгія». (1955, у суаўтарстве); * «Падземныя воды цэнтральнай і заходняй часткі Рускай плятформы (палеазой)». (1962, у суаўтарстве) На чале савецкіх урадавых і навуковых дэлегацыяў, як выбарная асоба міжнародных арганізацыяў, стыпэндыят «[[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЭСКО]]», экспэрт [[Харчовая і сельскагаспадарчая арганізацыя ААН|ФАО]] і аўтар навуковых дакладаў наведаў краіны Эўропы, Азіі, Паўночнай і Паўднёвай Амэрыкі, Паўночнай Афрыкі і Аўстралію; упершыню даў прагноз пакладаў нафты ў Індыі, падземных водаў у Паўночнай Сахары. == Пэдагагічная дзейнасьць == Некалькі гадоў выкладаў у Маскоўскім геоляга-выведвальным інстытуце, больш як 30 гадоў — у [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце]]. За гэты час падрыхтаваў 13 дактароў і 33 кандыдаты навук. == Узнагароды і прэміі == * [[Сталінская прэмія]] трэцяй ступені ([[1947]]) — за распрацоўку і ўкараненьне ў будаўніцтва спосабу штучнага замацаваньня воданасычаных пясчаных грунтаў * Сталінская прэмія другой ступені ([[1952]]) — за адкрыцьцё і выведку Старобінскага радовішча калійных соляў * [[Дзяржаўная прэмія БССР]] (1972) — за адкрыцьцё і выведку нафты ў Беларусі. * [[ордэн Чырвонай Зоркі]] (1944) * [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР|ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга]] (1947) * [[ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі]] (1975) * мэдалі * [[заслужаны дзяяч навукі і тэхнікі БССР]] (1968) == Памяць == * Імем Г. В. Багамолава названая адна з вуліц [[Салігорск]]у. * У 2005 року у Беларусі ўведзеная ў зварот марка «100 гадоў з дня нараджэньня Г. В. Багамолава». == Літаратура == * Горная энциклопедия. — Т. 1, М., 1984. — С. 251—252; * Краснопольский А. В. Отечественные географы (1917—1992). Биобиблиографический справочник == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20200808090641/http://csl.bas-net.by/anews1.asp?id=12887 Герасім Васільевіч Багамолаў] у базе зьвестак «Гісторыя беларускай навукі ў асобах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я.Коласа НАН Беларусі * [https://web.archive.org/web/20190226200839/http://www.shahter.by/index.php?type=nom&art=1168 Зь яго пачаўся летапіс Салігорску] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Багамолаў, Герасім Васільевіч}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Навадугінскім раёне]] [[Катэгорыя:Беларускія геолягі]] [[Катэгорыя:Дактары геоляга-мінэралягічных навук]] [[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы навукі і тэхнікі БССР]] [[Катэгорыя:Акадэмікі Акадэміі навук БССР]] [[Катэгорыя:Савецкія геолягі]] [[Катэгорыя:Савецкія эколягі]] [[Катэгорыя:Сябры КПСС]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Маскве]] 608i3pbgdsmusfwedww1i9x07y4sz4g Барадзянка 0 173834 2619204 2606594 2025-06-08T13:14:47Z 2A02:8429:CC6B:C601:D4B8:2AE6:B1E0:6E57 2619204 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Украіна | Назва = Барадзянка | Назва ў родным склоне = Барадзянкі | Статус = Мястэчка | Няпэўная назва = | Арыгінальная назва = Бородянка | Краіны = Украіны | Герб = ARMS BORODIANKA NEW.png | Сьцяг = PRAPOR BORODIANKA-NEW.png | Першыя згадкі = 1190 | Статус з = 1957 | Магдэбурскае права = | Былыя назвы = | Мясцовая назва = | Вобласьць = [[Кіеўская вобласьць|Кіеўская]] | Раён = [[Барадзянскі раён|Барадзянскі]] | Кіраўнік = | Плошча = 9.463 | Вышыня = | Колькасьць насельніцтва = 13235 | Год падліку колькасьці = 2015 | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Часавы пас = | Летні час = | Тэлефонны код = +380 4577 | Паштовы індэкс = 07800 — 07805 | Аўтамабільны код = | Выява = | Апісаньне выявы = | Шырата паўшар'е = паўночнае | Шырата градусаў = 50 | Шырата хвілінаў = 38 | Шырата сэкундаў = 40 | Даўгата паўшар'е = усходняе | Даўгата градусаў = 29 | Даўгата хвілінаў = 55 | Даўгата сэкундаў = 20 | Пазыцыя подпісу на мапе = зьнізу | Водступ подпісу на мапе = | Commons = | Сайт = | Колер = {{Колер|Украіна}} }} '''Барадзянка''' ({{мова-uk|Бородянка}}) — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]], на рацэ [[Здвыж]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Барадзянскі раён|Барадзянскага раёну]]. Насельніцтва 11 500 чал. == Гісторыя == Падчас уварвання Расіі ва Украіну ў 2022 годзе расійскія бамбардзіроўкі разбурылі дамы, у выніку чаго сотні людзей загінулі. 7 красавіка 2022 года Уладзімір Зеленскі заявіў, што гуманітарная сітуацыя ў Барадзянцы па колькасці загінулых была «значна больш жахлівай», чым у Бучы. == Насельніцтва == * 1959 — 4&nbsp;116 чал. * 1970 — 5&nbsp;120 чал. * 1979 — 7&nbsp;899 чал. * 1989 — 12&nbsp;907 чал. * 2001 — 12&nbsp;535 чал. * 2015 — 13&nbsp;235 чал. == Вонкавыя спасылкі == * [http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm Cities & towns of Ukraine] {{ref-en}} * Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2015 року», — Київ, Державна служба статистики України, 2015 [http://ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2015/zb/06/zb_nas_14.zip zip] {{ref-uk}} {{Кіеўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Кіеўскай вобласьці]] q5f1e3f4e8ssc24un3tjojdn34qrhez Зыгмунт Баўман 0 179021 2619196 1880385 2025-06-08T12:06:36Z Гарбацкі 13252 Дададзеная інфармацыя і спасылкі. 2619196 wikitext text/x-wiki {{Філёзаф |Імя = Зыгмунт Баўман |Арыгінальнае імя = Zygmunt Bauman |Жанчына = |Партрэт = Zigmunt Bauman na 20 Forumi vydavciv(Cropped).jpg |Памер = |Апісаньне = Зыгмунт Баўман (2013) |Імя пры нараджэньні = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|12|1|1925}} |Месца нараджэньня = [[Познань]], [[Польшча]] |Дата сьмерці = {{Памёр|9|1|2017}} |Месца сьмерці = [[Лідс]], [[Вялікабрытанія]] |Школа = |Пэрыяд = |Кірунак = |Зацікаўленасьці = |Ідэі = |Папярэднікі = |Наступнікі = |Грамадзянства = |Сайт = |ВікіКрыніца = |ВікіКрыніца пераклады на беларускую = }} '''Зыгмунт Баўман''' ({{мова-pl|Zygmunt Bauman}}; 19 лістапада [[1925]], [[Познань]], [[Польшча]] — 9 студзеня [[2017]], [[Лідс]], [[Вялікабрытанія]]) — [[Польшча|польскі]] і ангельскі [[філёзаф]], [[сацыёляг]], [[Эсэіст|эсэіста]], адзін з стваральнікаў канцэпцыі [[постмадэрнізм]]у. Шмат часу ўзначальваў катэдру сацыялёгіі [[Лідскі ўнівэрсытэт|Лідскага ўнівэрсытэту]]. Прафэсар [[Гуманітарныя навукі|гуманітарных навук]]. Спэцыялізаваўся ў тэорыі культуры. Вядомы дзякуючы дасьледаваньням [[Галакост]]у і постмадэрніскага кансумэрызму. == Жыцьцяпіс == Зыгмунт Баўман нарадзіўся 19 лістапада 1925 годe ў сям'і польскіх жыдоў, сын Зоф'і і Маўрыцыя. Бацькам быў бугалтарам. Жыдоўскае паходжаньне маладога Зыгмунта стварала яму праблемы з прыняцьцем іншымі вучнямі ў школе. Ён скончыў знакамітую гімназію Бэргера ў Познані, атрымаўшы адукацыю ў гета<ref name=":0">Waldemar Kuligowski, ''Yoda, stalinowiec, parch, czyli Bauman w oczach Polaków'', „Czas Kultury” (4), 2021</ref>. З пачаткам Другой сусвьетнай вайны ў верасьні 1939 году ён разам з бацькамі ўцёк у Савецкі Саюз. Дзеяньні ягонай сям'і былі матываваныя неабходнасьцю выратавацца ад дзейнасьці ''Einsatzgruppen'', якія забівалі жыдоў падчас нямецкай агрэсіі супраць Польшчы. Сям'я Баўмана была абавязаная сваім выжывантнем маці, якая працавала кухаркай у сталоўцы і магла карміць мужа і сына. Апошні працягнуў адукацыю за мяжой. Ён скончыў сярэднюю школу з адзнакай у 1942 годзе; у ягоным дыплёме было пазначана, што ў яго «выдатныя інтэлектуальныя здольнасьці» і ён карыстаецца «аўтарытэтам і заслужанай павагай»<ref name=":0" />. У 1943 годзе ён пачаў вучобу ў Горкаўскім унівэрсіыэце, але кіраўніцтва ўнівэрсытэту зразумела, што ня можа прыняць замежніка. Затым Баўман правёў пэрыяд 1942–1943 гадоў, працуючы на ​​лесапільні ў Горкім. У 1943 годзе ён быў мабілізаваны і прызваны ў Маскоўскую міліцыю, у якой служыў некалькі месяцаў. Рэгуляваў рух на вуліцах у якасьці «інспэктара дарожнага руху»<ref name=":1">Michał Jędrzejek, Mateusz Burzyk. ''Wszystkie życia Zygmunta Baumana''. „Miesięcznik Znak”. 752, s. 11, 2018. </ref>. Склаўшы іспыты на атрыманьне дыплёма аб заканчэньні сярэдняй школы ў дзевятнаццаць гадоў (1944 г.), ён уступіў у 1-ю Польскую армію. Ён служыў палітычным і пэдагагічным афіцэрам у шэрагах 4-й пяхотнай дывізіі імя Яна Кілінскага. Менавіта там ён знайшоў прызнаньне, нягледзячы на ​​сваё жыдоўскае паходжаньне, што паўплывала на ягоную далейшую кар'еру. Ён удзельнічаў у бітве пад Калабжэгам, дзе быў паранены, і ў бітве за Бэрлін<ref name=":1" />. Паводле дасьледаваньняў Пятра Гантарчыка з Інстытуту нацыянальнай памяці, у 1944 годзе Зыгмунт Баўман падпісаў абавязацельства супрацоўнічаць у якасьці агента-інфарматара Ваеннай інфармацыі пад псэўданімам «Semjon»<ref>Piotr Gontarczyk. ''Towarzysz „Semjon”. Nieznany życiorys Zygmunta Baumana''. „Biuletyn IPN”. 6/2006 (66). s. 74–83.</ref>. 16 сакавіка 1953 году, праз дзесяць дзён пасьля сьмерці Сталіна, Баўман быў звольнены з пасады і прафэсійнай ваеннай службы з-за сувязяў з «цалкам буржуазнай сям'ёй» і нежаданьня разрываць зь ёю адносіны, і таму быў прызнаны «непрыдатным да далейшай ваеннай службы»<ref name=":2">Shaun, Best, ''Zygmunt Bauman : why good people do bad things'', London 2016, s. 11, <nowiki>ISBN 978-1-134-79165-1</nowiki>, OCLC 948791175</ref>. Баўман сумяшчаў вайсковую службу з вячэрнімі заняткамі па філязофіі і сацыялёгіі. Пасьля вайны ён вучыўся ў Варшаўскім унівэрсытэце. Да абароны магістарскай дысэртацыі па філязофіі, напісанай на сэмінары Адама Шафа ў 1954 годзе, ён працаваў ва ўнівэрсытэце асыстэнтам Юліяна Хохфэльда<ref name=":2" />. У траўні 1956 году ён абараніў падрыхтаваную пад кіраўніцтвам Хохфэльда доктарскую дысэртацыю пад назвай «Палітычная дактрына Брытанскай лейбарысцкай партыі», рэцэнзэнтамі якой былі Адам Шаф і Караль Лаптэр, а праз год — падчас пасьлякастрычніцкай адлігі — атрымаў стыпэндыю, якая дазволіла яму правесьці год у Лёнданскай школе эканомікі. Вынікі далейшых дасьледаваньняў брытанскага працоўнага руху ён абвясьціў у сваёй габілітацыйнай дысэртацыі «Кляс, рух, эліта. Сацыялягічнае дасьледаваньне гісторыі ангельскага працоўнага руху», якую абараніў у 1960 годзе. З гэтага часу кар'ера Баўмана пачала разьвівацца: ён стаў галоўным рэдактарам навуковага часопіса «Studia Socjologiczne» і заняў пасаду Хохфэльда на катэдры агульнай сацыялёгіі Варшаўскага ўнівэрсытэту<ref name=":1" />. У выніку працяглай антысэміцкай кампаніі 25 сакавіка 1968 году Баўман разам з многімі іншымі навукоўцамі Варшаўскага ўнівэрсытэту (у тым ліку Лешакам Калякоўскім, Улодзімежам Брусам і Марыяй Гіршовіч) быў выключаны з унівэрсытэту<ref name=":0" />. З-за варожай атмасфэры, якая суправаджала сакавіцкія падзеі, у чэрвені ён пакінуў Польшчу разам з сям'ёй. Ён эміграваў у Ізраіль, дзе правёў тры гады. Вывучыўшы іўрыт, ён чытаў лекцыі ва ўнівэрсытэце Тэль-Авіву. Аднак ён вырашыў, што «цяжка загаіць раны нацыяналізму, нанесеныя іншымі нацыяналізмамі», таму эміграваў у Вялікабрытанію. Там ён паступіў ва ўнівэрсытэт Лідсу, а ў 1972 годзе стаў загаднікам катэдры сацыялёгіі, якую займаў да 1990 году<ref name=":1" />. У 1990 годзе ён выйшаў на пэнсію, але працягваў пісаць шэраг кнігаў пра сучасныя тэндэнцыі ў эўрапейскіх грамадзтвах. Ён публікаваўся ў такіх часопісах і газэтах, як «Gazeta Wyborcza», «Polityka», «Kultura Liberalna» і «Znak»<ref name=":1" />. Ён памёр 9 студзеня 2017 году ў Лідсе<ref name=":3">Magdalena Nowicka-Franczak, ''Płynna sława'' [online], Tygodnik Powszechny, 13 stycznia 2020, https://www.tygodnikpowszechny.pl/plynna-slawa-161684</ref>. Прычынай сьмерці стала сардэчная недастатковасьць. Пасьля сціплых пахаваньняў ягонае цела было крэміраванае, а прах разьвеяны ў маёнтку Баўманаў<ref name=":3" />. == Навуковая дзейнасьць == Баўман напісаў больш за 50 навуковых працаў, сфармуляваў такое паняцьце ў сацыялёгіі, як «плынная сучаснасьць», дасьледаваў праблемы глябалізацыі<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=183442 Памёр філосаф і сацыёлаг Зыгмунт Баўман], [[Наша Ніва]], 9.01.2017</ref>. == Кнігі == ====== Варшаўскі пэрыяд: ====== * 1957: ''Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina'' [Questions of Democratic Centralism in Lenin's Works]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1959: ''Socjalizm brytyjski: Źródła, filozofia, doktryna polityczna'' [British Socialism: Sources, Philosophy, Political Doctrine]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1960: ''Klasa, ruch, elita: Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego'' [Class, Movement, Elite: A Sociological Study on the History of the British Labour Movement]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1960: ''Z dziejów demokratycznego ideału'' [From the History of the Democratic Ideal]. Warszawa: Iskry. * 1960: ''Kariera: cztery szkice socjologiczne'' [Career: Four Sociological Sketches]. Warszawa: Iskry. * 1961: ''Z zagadnień współczesnej socjologii amerykańskiej'' [Questions of Modern American Sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1962 (with Szymon Chodak, Juliusz Strojnowski, Jakub Banaszkiewicz): ''Systemy partyjne współczesnego kapitalizmu'' [The Party Systems of Modern Capitalism]. Warsaw: Książka i Wiedza. * 1962: ''Spoleczeństwo, w ktorym żyjemy'' [The Society we inhabit]. Warsaw: Książka i Wiedza. * 1962: ''Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia'' [Outline of Sociology. Questions and Concepts]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1963: ''Idee, ideały, ideologie'' [Ideas, Ideals, Ideologies]. Warszawa: Iskry. * 1964: ''Zarys marksistowskiej teorii spoleczeństwa'' [ An Outline of the Marxist Theory of Society]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1964: ''Socjologia na co dzień'' [Everyday Sociology]. Warszawa: Iskry. * 1965: ''Wizje ludzkiego świata. Studia nad społeczną genezą i funkcją socjologii'' [Visions of a Human World: Studies on the genesis of society and the function of sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1966: ''Kultura i społeczeństwo. Preliminaria'' [Culture and Society, Preliminaries]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 2017: ''Szkice z teorii kultury'' [Essays in cultural theory]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. <nowiki>ISBN 978-83-7383-878-9</nowiki> ====== Лідзкі (брытанскі) пэрыяд: ====== * 1972: ''Between Class and Elite. The Evolution of the British Labour Movement. A Sociological Study''. Manchester: Manchester University Press <nowiki>ISBN 0-7190-0502-7</nowiki> (Polish original 1960) * 1973: ''Culture as Praxis.'' London: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7619-5989-0</nowiki> * 1976: ''Socialism: The Active Utopia''. New York: Holmes and Meier Publishers. <nowiki>ISBN 0-8419-0240-2</nowiki> * 1976: ''Towards a Critical Sociology: An Essay on Common-Sense and Emancipation''. London: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7100-8306-8</nowiki> * 1978: ''Hermeneutics and Social Science: Approaches to Understanding''. London: Hutchinson. <nowiki>ISBN 0-09-132531-5</nowiki> * 1982: ''Memories of Class: The Pre-History and After-Life of Class''. London/Boston: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7100-9196-6</nowiki> * c. 1985 ''Stalin and the Peasant Revolution: A Case Study in the Dialectics of Master and Slave''. Leeds: University of Leeds Department of Sociology. <nowiki>ISBN 0-907427-18-9</nowiki> * 1987: ''Legislators and Interpreters: On Modernity, Post-Modernity, Intellectuals''. Ithaca, NY: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 0-8014-2104-7</nowiki> * 1988: ''Freedom''. Philadelphia: Open University Press. <nowiki>ISBN 0-335-15592-8</nowiki> * 1989: ''Modernity and the Holocaust''. Ithaca, NY: Cornell University Press 1989. <nowiki>ISBN 0-8014-2397-X</nowiki> * 1990: ''Paradoxes of Assimilation''. New Brunswick: Transaction Publishers. * 1990: ''Thinking Sociologically. An Introduction for Everyone''. Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-16361-1</nowiki> * 1991: ''Modernity and Ambivalence''. Ithaca, NY: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 0-8014-2603-0</nowiki> * 1992: ''Intimations of Postmodernity''. London, New York: Routhledge. <nowiki>ISBN 0-415-06750-2</nowiki> * 1992: ''Mortality, Immortality and Other Life Strategies''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-1016-1</nowiki> * 1993: ''Postmodern Ethics.'' Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-18693-X</nowiki> * 1994: ''Dwa szkice o moralności ponowoczesnej'' [Two sketches on postmodern morality]. Warszawa: IK. * 1995: ''Life in Fragments. Essays in Postmodern Morality''. Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-19267-0</nowiki> * 1996: ''Alone Again – Ethics After Certainty.'' London: Demos. <nowiki>ISBN 1-898309-40-X</nowiki> * 1997: ''Postmodernity and Its Discontents''. New York: New York University Press. <nowiki>ISBN 0-7456-1791-3</nowiki> * 1995: ''Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności'' [Body and Violence in the Face of Postmodernity]. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. <nowiki>ISBN 83-231-0654-1</nowiki> * 1997 (with Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska): ''Humanista w ponowoczesnym świecie – rozmowy o sztuce życia, nauce, życiu sztuki i innych sprawach'' [A Humanist in the Postmodern World – Conversations on the Art of Life, Science, the Life of Art and Other Matters]. Warszawa: Zysk i S-ka. <nowiki>ISBN 83-7150-313-X</nowiki> * 1998: ''Work, Consumerism and the New Poor''. Philadelphia: Open University Press. <nowiki>ISBN 0-335-20155-5</nowiki> * 1998: ''Globalization: The Human Consequences''. New York: Columbia University Press. <nowiki>ISBN 0-7456-2012-4</nowiki> * 1999: ''In Search of Politics''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2172-4</nowiki> * 2000: ''Liquid Modernity''. Cambridge: Polity <nowiki>ISBN 0-7456-2409-X</nowiki> * 2000 (Peter Beilharz ed.): ''The Bauman Reader''. Oxford: Blackwell Publishers. <nowiki>ISBN 0-631-21492-5</nowiki>) * 2001: ''Community. Seeking Safety in an Insecure World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2634-3</nowiki> * 2001: ''The Individualized Society.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2506-1</nowiki> * 2001 (with Keith Tester): ''Conversations with Zygmunt Bauman''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2664-5</nowiki> * 2001 (with Tim May): ''Thinking Sociologically'', 2nd ed. Oxford: Blackwell Publishers. <nowiki>ISBN 0-631-21929-3</nowiki> * 2002: ''Society Under Siege.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2984-9</nowiki> * 2003: ''Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds'', Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2489-8</nowiki> * 2003: ''City of Fears, City of Hopes''. London: Goldsmiths College. <nowiki>ISBN 1-904158-37-4</nowiki> * 2004: ''Wasted Lives. Modernity and its Outcasts.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3164-9</nowiki> * 2004: ''Europe: An Unfinished Adventure''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3403-6</nowiki> * 2004: ''Identity: Conversations with Benedetto Vecchi''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3308-0</nowiki> * 2005: ''Liquid Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3514-8</nowiki> * 2006: ''Liquid Fear''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3680-2</nowiki> * 2006: ''Liquid Times: Living in an Age of Uncertainty''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3987-9</nowiki> * 2006: ''Moralność w niestabilnym świecie'' [Morality in an instable World]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha. <nowiki>ISBN 83-7015-863-3</nowiki> * 2007: ''Consuming Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-4002-8</nowiki> * 2008: ''Does Ethics Have a Chance in a World of Consumers?'' Cambridge, MA: Harvard University Press. <nowiki>ISBN 0-674-02780-9</nowiki> * 2008: ''The Art of Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-4326-4</nowiki> * 2009: ''Living on Borrowed Time: Conversations with Citlali Rovirosa-Madrazo''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-4738-8</nowiki> * 2009: (with Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska) ''Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami.'' [Life in contexts. Conversations about what lies behind us and what lies ahead of us.] Warszawa: WAiP. <nowiki>ISBN 978-83-61408-77-2</nowiki> * 2010: ''44 Letters from the Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5056-2</nowiki> * 2011: ''Collateral Damage: Social Inequalities in a Global Age''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5294-8</nowiki> * 2011: ''Culture in a Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5355-6</nowiki> * 2012: ''This is Not a Diary''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5570-3</nowiki> * 2012: (with David Lyon) ''Liquid Surveillance: A Conversation''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-6282-4</nowiki> * 2013 (with Leonidas Donskis): ''Moral Blindness: The Loss of Sensitivity in Liquid Modernity.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-6274-9</nowiki> * 2013 (with Stanisław Obirek): ''O bogu i człowieku. Rozmowy''. Kraków: Wydawnictwo Literackie. <nowiki>ISBN 978-83-08-05089-7</nowiki> ** translated as ''Of God and Man''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-9568-6</nowiki> * 2013 (with Michael Hviid Jacobsen and Keith Tester): ''What use is sociology? Conversations with Michael Hviid Jacobsen and Keith Tester''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-7124-6</nowiki> * 2013: ''Does the Richness of the Few Benefit Us All?'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-7109-3</nowiki> * 2014: (with Carlo Bordoni) ''State of Crisis''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-8095-8</nowiki> * 2015: (with Rein Raud) ''Practices of Selfhood''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-9017-9</nowiki> * 2015: (with Irena Bauman, Jerzy Kociatkiewicz, and Monika Kostera) ''Management in a Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0222-6</nowiki> * 2015: (with Stanisław Obirek) ''Of God and Man,'' Cambridge: Polity Press.<nowiki>ISBN 978-0-7456-9568-6</nowiki>. * 2015: (with Stanisław Obirek) ''On the World and Ourselves'', Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-8711-7</nowiki>. * 2016: (with Leonidas Donskis) ''Liquid Evil''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0812-9</nowiki> * 2016: (with Ezio Mauro) ''Babel''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0760-3</nowiki> * 2016: ''Strangers at Our Door''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-1217-1</nowiki> * 2017: ''Retrotopia''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-1531-8</nowiki> * 2017: (with Thomas Leoncini) ''Nati Liquidi''. Sperling & Kupfler. <nowiki>ISBN 978-88-200-6266-8</nowiki> * 2017: ''Zygmunt Bauman. Das Vertraute unvertraut machen''. Ein Gespräch mit Peter Haffner, Hoffmann und Campe, Hamburg 2017, <nowiki>ISBN 978-3-455-00153-2</nowiki> * 2017: ''A Chronicle of Crisis: 2011–2016''. Social Europe Editions. <nowiki>ISBN 1-9997151-0-1</nowiki> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{бібліяінфармацыя}} {{Накід}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баўман, Зыгмунд}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Познані]] [[Катэгорыя:Польскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Брытанскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Польскія навукоўцы]] [[Катэгорыя:Дасьледнікі Галакосту]] [[Катэгорыя:Польскія жыды]] [[Катэгорыя:Польскія дзеячы культуры]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лідсу]] [[Катэгорыя:Постмадэрнізм]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1925 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі 9 студзеня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2017 годзе]] [[Катэгорыя:Брытанскія сацыёлягі]] [[Катэгорыя:Польскія сацыёлягі]] qxt2s4np9tjto7f37enqrm2oktdm9ff 2619197 2619196 2025-06-08T12:12:35Z Гарбацкі 13252 Дададзеная інфармацыя 2619197 wikitext text/x-wiki {{Філёзаф |Імя = Зыгмунт Баўман |Арыгінальнае імя = Zygmunt Bauman |Жанчына = |Партрэт = Zigmunt Bauman na 20 Forumi vydavciv(Cropped).jpg |Памер = |Апісаньне = Зыгмунт Баўман (2013) |Імя пры нараджэньні = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|12|1|1925}} |Месца нараджэньня = [[Познань]], [[Польшча]] |Дата сьмерці = {{Памёр|9|1|2017}} |Месца сьмерці = [[Лідс]], [[Вялікабрытанія]] |Школа = |Пэрыяд = |Кірунак = |Зацікаўленасьці = |Ідэі = |Папярэднікі = |Наступнікі = |Грамадзянства = |Сайт = |ВікіКрыніца = |ВікіКрыніца пераклады на беларускую = }} '''Зыгмунт Баўман''' ({{мова-pl|Zygmunt Bauman}}; 19 лістапада [[1925]], [[Познань]], [[Польшча]] — 9 студзеня [[2017]], [[Лідс]], [[Вялікабрытанія]]) — [[Польшча|польскі]] і ангельскі [[філёзаф]], [[сацыёляг]], [[Эсэіст|эсэіста]], адзін з стваральнікаў канцэпцыі [[постмадэрнізм]]у. Шмат часу ўзначальваў катэдру сацыялёгіі [[Лідскі ўнівэрсытэт|Лідскага ўнівэрсытэту]]. Прафэсар [[Гуманітарныя навукі|гуманітарных навук]]. Спэцыялізаваўся ў тэорыі культуры. Вядомы дзякуючы дасьледаваньням [[Галакост]]у і постмадэрніскага кансумэрызму. == Жыцьцяпіс == Зыгмунт Баўман нарадзіўся 19 лістапада 1925 годe ў сям'і польскіх жыдоў, сын Зоф'і і Маўрыцыя. Бацькам быў [[Бугалтар|бугалтарам]]. Жыдоўскае паходжаньне маладога Зыгмунта стварала яму праблемы з прыняцьцем іншымі вучнямі ў школе. Ён скончыў знакамітую гімназію Бэргера ў Познані, атрымаўшы адукацыю ў гета<ref name=":0">Waldemar Kuligowski, ''Yoda, stalinowiec, parch, czyli Bauman w oczach Polaków'', „Czas Kultury” (4), 2021</ref>. З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў верасьні 1939 году ён разам з бацькамі ўцёк у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкі Саюз]]. Дзеяньні ягонай сям'і былі матываваныя неабходнасьцю выратавацца ад дзейнасьці ''Einsatzgruppen'', якія забівалі жыдоў падчас нямецкай агрэсіі супраць Польшчы. Сям'я Баўмана была абавязаная сваім выжывантнем [[маці]], якая працавала кухаркай у сталоўцы і магла карміць мужа і сына. Апошні працягнуў адукацыю за мяжой. Ён скончыў сярэднюю школу з адзнакай у 1942 годзе; у ягоным дыплёме было пазначана, што ў яго «выдатныя інтэлектуальныя здольнасьці» і ён карыстаецца «аўтарытэтам і заслужанай павагай»<ref name=":0" />. У 1943 годзе ён пачаў вучобу ў [[Горкаўскі унівэрсытэт|Горкаўскім унівэрсытэце]], але кіраўніцтва ўнівэрсытэту зразумела, што ня можа прыняць замежніка. Затым Баўман правёў пэрыяд 1942–1943 гадоў, працуючы на ​​лесапільні ў [[Горкі (Ніжагародзкая вобласьць)|Горкім]]. У 1943 годзе ён быў мабілізаваны і прызваны ў Маскоўскую міліцыю, у якой служыў некалькі месяцаў. Рэгуляваў рух на вуліцах у якасьці «інспэктара дарожнага руху»<ref name=":1">Michał Jędrzejek, Mateusz Burzyk. ''Wszystkie życia Zygmunta Baumana''. „Miesięcznik Znak”. 752, s. 11, 2018. </ref>. Склаўшы іспыты на атрыманьне дыплёма аб заканчэньні сярэдняй школы ў дзевятнаццаць гадоў (1944 г.), ён уступіў у 1-ю Польскую армію. Ён служыў палітычным і пэдагагічным афіцэрам у шэрагах 4-й пяхотнай дывізіі імя Яна Кілінскага. Менавіта там ён знайшоў прызнаньне, нягледзячы на ​​сваё жыдоўскае паходжаньне, што паўплывала на ягоную далейшую кар'еру. Ён удзельнічаў у бітве пад Калабжэгам, дзе быў паранены, і ў бітве за [[Бэрлін]]<ref name=":1" />. Паводле дасьледаваньняў Пятра Гантарчыка з Інстытуту нацыянальнай памяці, у 1944 годзе Зыгмунт Баўман падпісаў абавязацельства супрацоўнічаць у якасьці агента-інфарматара Ваеннай інфармацыі пад псэўданімам «Semjon»<ref>Piotr Gontarczyk. ''Towarzysz „Semjon”. Nieznany życiorys Zygmunta Baumana''. „Biuletyn IPN”. 6/2006 (66). s. 74–83.</ref>. 16 сакавіка 1953 году, праз дзесяць дзён пасьля сьмерці [[Ёсіф Сталін|Сталіна]], Баўман быў звольнены з пасады і прафэсійнай ваеннай службы з-за сувязяў з «цалкам буржуазнай сям'ёй» і нежаданьня разрываць зь ёю адносіны, і таму быў прызнаны «непрыдатным да далейшай ваеннай службы»<ref name=":2">Shaun, Best, ''Zygmunt Bauman : why good people do bad things'', London 2016, s. 11, <nowiki>ISBN 978-1-134-79165-1</nowiki>, OCLC 948791175</ref>. Баўман сумяшчаў вайсковую службу з вячэрнімі заняткамі па [[Філязофія|філязофіі]] і [[Сацыялёгія|сацыялёгіі]]. Пасьля вайны ён вучыўся ў [[Варшаўскі ўнівэрсытэт|Варшаўскім унівэрсытэце]]. Да абароны магістарскай дысэртацыі па філязофіі, напісанай на сэмінары Адама Шафа ў 1954 годзе, ён працаваў ва ўнівэрсытэце асыстэнтам Юліяна Хохфэльда<ref name=":2" />. У траўні 1956 году ён абараніў падрыхтаваную пад кіраўніцтвам Хохфэльда доктарскую дысэртацыю пад назвай «Палітычная дактрына Брытанскай лейбарысцкай партыі», рэцэнзэнтамі якой былі Адам Шаф і Караль Лаптэр, а праз год — падчас пасьлякастрычніцкай адлігі — атрымаў стыпэндыю, якая дазволіла яму правесьці год у [[Лёнданская школа эканомікі|Лёнданскай школе эканомікі]]. Вынікі далейшых дасьледаваньняў брытанскага працоўнага руху ён абвясьціў у сваёй габілітацыйнай дысэртацыі «Кляс, рух, эліта. Сацыялягічнае дасьледаваньне гісторыі ангельскага працоўнага руху», якую абараніў у 1960 годзе. З гэтага часу кар'ера Баўмана пачала разьвівацца: ён стаў галоўным рэдактарам навуковага часопіса «Studia Socjologiczne» і заняў пасаду Хохфэльда на катэдры агульнай сацыялёгіі Варшаўскага ўнівэрсытэту<ref name=":1" />. У выніку працяглай антысэміцкай кампаніі 25 сакавіка 1968 году Баўман разам з многімі іншымі навукоўцамі Варшаўскага ўнівэрсытэту (у тым ліку Лешакам Калякоўскім, Улодзімежам Брусам і Марыяй Гіршовіч) быў выключаны з унівэрсытэту<ref name=":0" />. З-за варожай атмасфэры, якая суправаджала сакавіцкія падзеі, у чэрвені ён пакінуў Польшчу разам з сям'ёй. Ён эміграваў у [[Ізраіль]], дзе правёў тры гады. Вывучыўшы [[іўрыт]], ён чытаў лекцыі ва ўнівэрсытэце [[Тэль-Авіў|Тэль-Авіву]]. Аднак ён вырашыў, што «цяжка загаіць раны нацыяналізму, нанесеныя іншымі нацыяналізмамі», таму эміграваў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]]. Там ён паступіў ва ўнівэрсытэт [[Лідс|Лідсу]], а ў 1972 годзе стаў загаднікам катэдры сацыялёгіі, якую займаў да 1990 году<ref name=":1" />. У 1990 годзе ён выйшаў на пэнсію, але працягваў пісаць шэраг кнігаў пра сучасныя тэндэнцыі ў эўрапейскіх грамадзтвах. Ён публікаваўся ў такіх часопісах і газэтах, як «Gazeta Wyborcza», «Polityka», «Kultura Liberalna» і «Znak»<ref name=":1" />. Ён памёр 9 студзеня 2017 году ў Лідсе<ref name=":3">Magdalena Nowicka-Franczak, ''Płynna sława'' [online], Tygodnik Powszechny, 13 stycznia 2020, https://www.tygodnikpowszechny.pl/plynna-slawa-161684</ref>. Прычынай сьмерці стала [[сардэчная недастатковасьць]]. Пасьля сьціплых пахаваньняў ягонае цела было крэміраванае, а прах разьвеяны ў маёнтку Баўманаў<ref name=":3" />. == Навуковая дзейнасьць == Баўман напісаў больш за 50 навуковых працаў, сфармуляваў такое паняцьце ў сацыялёгіі, як «[[плынная сучаснасьць]]», дасьледаваў праблемы [[Глябалізацыя|глябалізацыі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=183442 Памёр філосаф і сацыёлаг Зыгмунт Баўман], [[Наша Ніва]], 9.01.2017</ref>. == Кнігі == ====== Варшаўскі пэрыяд: ====== * 1957: ''Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina'' [Questions of Democratic Centralism in Lenin's Works]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1959: ''Socjalizm brytyjski: Źródła, filozofia, doktryna polityczna'' [British Socialism: Sources, Philosophy, Political Doctrine]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1960: ''Klasa, ruch, elita: Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego'' [Class, Movement, Elite: A Sociological Study on the History of the British Labour Movement]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1960: ''Z dziejów demokratycznego ideału'' [From the History of the Democratic Ideal]. Warszawa: Iskry. * 1960: ''Kariera: cztery szkice socjologiczne'' [Career: Four Sociological Sketches]. Warszawa: Iskry. * 1961: ''Z zagadnień współczesnej socjologii amerykańskiej'' [Questions of Modern American Sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1962 (with Szymon Chodak, Juliusz Strojnowski, Jakub Banaszkiewicz): ''Systemy partyjne współczesnego kapitalizmu'' [The Party Systems of Modern Capitalism]. Warsaw: Książka i Wiedza. * 1962: ''Spoleczeństwo, w ktorym żyjemy'' [The Society we inhabit]. Warsaw: Książka i Wiedza. * 1962: ''Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia'' [Outline of Sociology. Questions and Concepts]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1963: ''Idee, ideały, ideologie'' [Ideas, Ideals, Ideologies]. Warszawa: Iskry. * 1964: ''Zarys marksistowskiej teorii spoleczeństwa'' [ An Outline of the Marxist Theory of Society]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1964: ''Socjologia na co dzień'' [Everyday Sociology]. Warszawa: Iskry. * 1965: ''Wizje ludzkiego świata. Studia nad społeczną genezą i funkcją socjologii'' [Visions of a Human World: Studies on the genesis of society and the function of sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1966: ''Kultura i społeczeństwo. Preliminaria'' [Culture and Society, Preliminaries]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 2017: ''Szkice z teorii kultury'' [Essays in cultural theory]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. <nowiki>ISBN 978-83-7383-878-9</nowiki> ====== Лідзкі (брытанскі) пэрыяд: ====== * 1972: ''Between Class and Elite. The Evolution of the British Labour Movement. A Sociological Study''. Manchester: Manchester University Press <nowiki>ISBN 0-7190-0502-7</nowiki> (Polish original 1960) * 1973: ''Culture as Praxis.'' London: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7619-5989-0</nowiki> * 1976: ''Socialism: The Active Utopia''. New York: Holmes and Meier Publishers. <nowiki>ISBN 0-8419-0240-2</nowiki> * 1976: ''Towards a Critical Sociology: An Essay on Common-Sense and Emancipation''. London: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7100-8306-8</nowiki> * 1978: ''Hermeneutics and Social Science: Approaches to Understanding''. London: Hutchinson. <nowiki>ISBN 0-09-132531-5</nowiki> * 1982: ''Memories of Class: The Pre-History and After-Life of Class''. London/Boston: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7100-9196-6</nowiki> * c. 1985 ''Stalin and the Peasant Revolution: A Case Study in the Dialectics of Master and Slave''. Leeds: University of Leeds Department of Sociology. <nowiki>ISBN 0-907427-18-9</nowiki> * 1987: ''Legislators and Interpreters: On Modernity, Post-Modernity, Intellectuals''. Ithaca, NY: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 0-8014-2104-7</nowiki> * 1988: ''Freedom''. Philadelphia: Open University Press. <nowiki>ISBN 0-335-15592-8</nowiki> * 1989: ''Modernity and the Holocaust''. Ithaca, NY: Cornell University Press 1989. <nowiki>ISBN 0-8014-2397-X</nowiki> * 1990: ''Paradoxes of Assimilation''. New Brunswick: Transaction Publishers. * 1990: ''Thinking Sociologically. An Introduction for Everyone''. Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-16361-1</nowiki> * 1991: ''Modernity and Ambivalence''. Ithaca, NY: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 0-8014-2603-0</nowiki> * 1992: ''Intimations of Postmodernity''. London, New York: Routhledge. <nowiki>ISBN 0-415-06750-2</nowiki> * 1992: ''Mortality, Immortality and Other Life Strategies''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-1016-1</nowiki> * 1993: ''Postmodern Ethics.'' Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-18693-X</nowiki> * 1994: ''Dwa szkice o moralności ponowoczesnej'' [Two sketches on postmodern morality]. Warszawa: IK. * 1995: ''Life in Fragments. Essays in Postmodern Morality''. Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-19267-0</nowiki> * 1996: ''Alone Again – Ethics After Certainty.'' London: Demos. <nowiki>ISBN 1-898309-40-X</nowiki> * 1997: ''Postmodernity and Its Discontents''. New York: New York University Press. <nowiki>ISBN 0-7456-1791-3</nowiki> * 1995: ''Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności'' [Body and Violence in the Face of Postmodernity]. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. <nowiki>ISBN 83-231-0654-1</nowiki> * 1997 (with Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska): ''Humanista w ponowoczesnym świecie – rozmowy o sztuce życia, nauce, życiu sztuki i innych sprawach'' [A Humanist in the Postmodern World – Conversations on the Art of Life, Science, the Life of Art and Other Matters]. Warszawa: Zysk i S-ka. <nowiki>ISBN 83-7150-313-X</nowiki> * 1998: ''Work, Consumerism and the New Poor''. Philadelphia: Open University Press. <nowiki>ISBN 0-335-20155-5</nowiki> * 1998: ''Globalization: The Human Consequences''. New York: Columbia University Press. <nowiki>ISBN 0-7456-2012-4</nowiki> * 1999: ''In Search of Politics''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2172-4</nowiki> * 2000: ''Liquid Modernity''. Cambridge: Polity <nowiki>ISBN 0-7456-2409-X</nowiki> * 2000 (Peter Beilharz ed.): ''The Bauman Reader''. Oxford: Blackwell Publishers. <nowiki>ISBN 0-631-21492-5</nowiki>) * 2001: ''Community. Seeking Safety in an Insecure World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2634-3</nowiki> * 2001: ''The Individualized Society.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2506-1</nowiki> * 2001 (with Keith Tester): ''Conversations with Zygmunt Bauman''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2664-5</nowiki> * 2001 (with Tim May): ''Thinking Sociologically'', 2nd ed. Oxford: Blackwell Publishers. <nowiki>ISBN 0-631-21929-3</nowiki> * 2002: ''Society Under Siege.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2984-9</nowiki> * 2003: ''Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds'', Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2489-8</nowiki> * 2003: ''City of Fears, City of Hopes''. London: Goldsmiths College. <nowiki>ISBN 1-904158-37-4</nowiki> * 2004: ''Wasted Lives. Modernity and its Outcasts.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3164-9</nowiki> * 2004: ''Europe: An Unfinished Adventure''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3403-6</nowiki> * 2004: ''Identity: Conversations with Benedetto Vecchi''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3308-0</nowiki> * 2005: ''Liquid Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3514-8</nowiki> * 2006: ''Liquid Fear''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3680-2</nowiki> * 2006: ''Liquid Times: Living in an Age of Uncertainty''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3987-9</nowiki> * 2006: ''Moralność w niestabilnym świecie'' [Morality in an instable World]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha. <nowiki>ISBN 83-7015-863-3</nowiki> * 2007: ''Consuming Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-4002-8</nowiki> * 2008: ''Does Ethics Have a Chance in a World of Consumers?'' Cambridge, MA: Harvard University Press. <nowiki>ISBN 0-674-02780-9</nowiki> * 2008: ''The Art of Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-4326-4</nowiki> * 2009: ''Living on Borrowed Time: Conversations with Citlali Rovirosa-Madrazo''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-4738-8</nowiki> * 2009: (with Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska) ''Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami.'' [Life in contexts. Conversations about what lies behind us and what lies ahead of us.] Warszawa: WAiP. <nowiki>ISBN 978-83-61408-77-2</nowiki> * 2010: ''44 Letters from the Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5056-2</nowiki> * 2011: ''Collateral Damage: Social Inequalities in a Global Age''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5294-8</nowiki> * 2011: ''Culture in a Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5355-6</nowiki> * 2012: ''This is Not a Diary''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5570-3</nowiki> * 2012: (with David Lyon) ''Liquid Surveillance: A Conversation''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-6282-4</nowiki> * 2013 (with Leonidas Donskis): ''Moral Blindness: The Loss of Sensitivity in Liquid Modernity.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-6274-9</nowiki> * 2013 (with Stanisław Obirek): ''O bogu i człowieku. Rozmowy''. Kraków: Wydawnictwo Literackie. <nowiki>ISBN 978-83-08-05089-7</nowiki> ** translated as ''Of God and Man''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-9568-6</nowiki> * 2013 (with Michael Hviid Jacobsen and Keith Tester): ''What use is sociology? Conversations with Michael Hviid Jacobsen and Keith Tester''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-7124-6</nowiki> * 2013: ''Does the Richness of the Few Benefit Us All?'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-7109-3</nowiki> * 2014: (with Carlo Bordoni) ''State of Crisis''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-8095-8</nowiki> * 2015: (with Rein Raud) ''Practices of Selfhood''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-9017-9</nowiki> * 2015: (with Irena Bauman, Jerzy Kociatkiewicz, and Monika Kostera) ''Management in a Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0222-6</nowiki> * 2015: (with Stanisław Obirek) ''Of God and Man,'' Cambridge: Polity Press.<nowiki>ISBN 978-0-7456-9568-6</nowiki>. * 2015: (with Stanisław Obirek) ''On the World and Ourselves'', Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-8711-7</nowiki>. * 2016: (with Leonidas Donskis) ''Liquid Evil''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0812-9</nowiki> * 2016: (with Ezio Mauro) ''Babel''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0760-3</nowiki> * 2016: ''Strangers at Our Door''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-1217-1</nowiki> * 2017: ''Retrotopia''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-1531-8</nowiki> * 2017: (with Thomas Leoncini) ''Nati Liquidi''. Sperling & Kupfler. <nowiki>ISBN 978-88-200-6266-8</nowiki> * 2017: ''Zygmunt Bauman. Das Vertraute unvertraut machen''. Ein Gespräch mit Peter Haffner, Hoffmann und Campe, Hamburg 2017, <nowiki>ISBN 978-3-455-00153-2</nowiki> * 2017: ''A Chronicle of Crisis: 2011–2016''. Social Europe Editions. <nowiki>ISBN 1-9997151-0-1</nowiki> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{бібліяінфармацыя}} {{Накід}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баўман, Зыгмунд}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Познані]] [[Катэгорыя:Польскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Брытанскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Польскія навукоўцы]] [[Катэгорыя:Дасьледнікі Галакосту]] [[Катэгорыя:Польскія жыды]] [[Катэгорыя:Польскія дзеячы культуры]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лідсу]] [[Катэгорыя:Постмадэрнізм]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1925 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі 9 студзеня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2017 годзе]] [[Катэгорыя:Брытанскія сацыёлягі]] [[Катэгорыя:Польскія сацыёлягі]] 1asqpwb29ysi63hk99yjih8ydstku35 2619198 2619197 2025-06-08T12:13:27Z Гарбацкі 13252 2619198 wikitext text/x-wiki {{Філёзаф |Імя = Зыгмунт Баўман |Арыгінальнае імя = Zygmunt Bauman |Жанчына = |Партрэт = Zigmunt Bauman na 20 Forumi vydavciv(Cropped).jpg |Памер = |Апісаньне = Зыгмунт Баўман (2013) |Імя пры нараджэньні = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|19|11|1925}} |Месца нараджэньня = [[Познань]], [[Польшча]] |Дата сьмерці = {{Памёр|9|1|2017}} |Месца сьмерці = [[Лідс]], [[Вялікабрытанія]] |Школа = |Пэрыяд = |Кірунак = |Зацікаўленасьці = |Ідэі = |Папярэднікі = |Наступнікі = |Грамадзянства = |Сайт = |ВікіКрыніца = |ВікіКрыніца пераклады на беларускую = }} '''Зыгмунт Баўман''' ({{мова-pl|Zygmunt Bauman}}; 19 лістапада [[1925]], [[Познань]], [[Польшча]] — 9 студзеня [[2017]], [[Лідс]], [[Вялікабрытанія]]) — [[Польшча|польскі]] і ангельскі [[філёзаф]], [[сацыёляг]], [[Эсэіст|эсэіста]], адзін з стваральнікаў канцэпцыі [[постмадэрнізм]]у. Шмат часу ўзначальваў катэдру сацыялёгіі [[Лідскі ўнівэрсытэт|Лідскага ўнівэрсытэту]]. Прафэсар [[Гуманітарныя навукі|гуманітарных навук]]. Спэцыялізаваўся ў тэорыі культуры. Вядомы дзякуючы дасьледаваньням [[Галакост]]у і постмадэрніскага кансумэрызму. == Жыцьцяпіс == Зыгмунт Баўман нарадзіўся 19 лістапада 1925 годe ў сям'і польскіх жыдоў, сын Зоф'і і Маўрыцыя. Бацькам быў [[Бугалтар|бугалтарам]]. Жыдоўскае паходжаньне маладога Зыгмунта стварала яму праблемы з прыняцьцем іншымі вучнямі ў школе. Ён скончыў знакамітую гімназію Бэргера ў Познані, атрымаўшы адукацыю ў гета<ref name=":0">Waldemar Kuligowski, ''Yoda, stalinowiec, parch, czyli Bauman w oczach Polaków'', „Czas Kultury” (4), 2021</ref>. З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў верасьні 1939 году ён разам з бацькамі ўцёк у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкі Саюз]]. Дзеяньні ягонай сям'і былі матываваныя неабходнасьцю выратавацца ад дзейнасьці ''Einsatzgruppen'', якія забівалі жыдоў падчас нямецкай агрэсіі супраць Польшчы. Сям'я Баўмана была абавязаная сваім выжывантнем [[маці]], якая працавала кухаркай у сталоўцы і магла карміць мужа і сына. Апошні працягнуў адукацыю за мяжой. Ён скончыў сярэднюю школу з адзнакай у 1942 годзе; у ягоным дыплёме было пазначана, што ў яго «выдатныя інтэлектуальныя здольнасьці» і ён карыстаецца «аўтарытэтам і заслужанай павагай»<ref name=":0" />. У 1943 годзе ён пачаў вучобу ў [[Горкаўскі унівэрсытэт|Горкаўскім унівэрсытэце]], але кіраўніцтва ўнівэрсытэту зразумела, што ня можа прыняць замежніка. Затым Баўман правёў пэрыяд 1942–1943 гадоў, працуючы на ​​лесапільні ў [[Горкі (Ніжагародзкая вобласьць)|Горкім]]. У 1943 годзе ён быў мабілізаваны і прызваны ў Маскоўскую міліцыю, у якой служыў некалькі месяцаў. Рэгуляваў рух на вуліцах у якасьці «інспэктара дарожнага руху»<ref name=":1">Michał Jędrzejek, Mateusz Burzyk. ''Wszystkie życia Zygmunta Baumana''. „Miesięcznik Znak”. 752, s. 11, 2018. </ref>. Склаўшы іспыты на атрыманьне дыплёма аб заканчэньні сярэдняй школы ў дзевятнаццаць гадоў (1944 г.), ён уступіў у 1-ю Польскую армію. Ён служыў палітычным і пэдагагічным афіцэрам у шэрагах 4-й пяхотнай дывізіі імя Яна Кілінскага. Менавіта там ён знайшоў прызнаньне, нягледзячы на ​​сваё жыдоўскае паходжаньне, што паўплывала на ягоную далейшую кар'еру. Ён удзельнічаў у бітве пад Калабжэгам, дзе быў паранены, і ў бітве за [[Бэрлін]]<ref name=":1" />. Паводле дасьледаваньняў Пятра Гантарчыка з Інстытуту нацыянальнай памяці, у 1944 годзе Зыгмунт Баўман падпісаў абавязацельства супрацоўнічаць у якасьці агента-інфарматара Ваеннай інфармацыі пад псэўданімам «Semjon»<ref>Piotr Gontarczyk. ''Towarzysz „Semjon”. Nieznany życiorys Zygmunta Baumana''. „Biuletyn IPN”. 6/2006 (66). s. 74–83.</ref>. 16 сакавіка 1953 году, праз дзесяць дзён пасьля сьмерці [[Ёсіф Сталін|Сталіна]], Баўман быў звольнены з пасады і прафэсійнай ваеннай службы з-за сувязяў з «цалкам буржуазнай сям'ёй» і нежаданьня разрываць зь ёю адносіны, і таму быў прызнаны «непрыдатным да далейшай ваеннай службы»<ref name=":2">Shaun, Best, ''Zygmunt Bauman : why good people do bad things'', London 2016, s. 11, <nowiki>ISBN 978-1-134-79165-1</nowiki>, OCLC 948791175</ref>. Баўман сумяшчаў вайсковую службу з вячэрнімі заняткамі па [[Філязофія|філязофіі]] і [[Сацыялёгія|сацыялёгіі]]. Пасьля вайны ён вучыўся ў [[Варшаўскі ўнівэрсытэт|Варшаўскім унівэрсытэце]]. Да абароны магістарскай дысэртацыі па філязофіі, напісанай на сэмінары Адама Шафа ў 1954 годзе, ён працаваў ва ўнівэрсытэце асыстэнтам Юліяна Хохфэльда<ref name=":2" />. У траўні 1956 году ён абараніў падрыхтаваную пад кіраўніцтвам Хохфэльда доктарскую дысэртацыю пад назвай «Палітычная дактрына Брытанскай лейбарысцкай партыі», рэцэнзэнтамі якой былі Адам Шаф і Караль Лаптэр, а праз год — падчас пасьлякастрычніцкай адлігі — атрымаў стыпэндыю, якая дазволіла яму правесьці год у [[Лёнданская школа эканомікі|Лёнданскай школе эканомікі]]. Вынікі далейшых дасьледаваньняў брытанскага працоўнага руху ён абвясьціў у сваёй габілітацыйнай дысэртацыі «Кляс, рух, эліта. Сацыялягічнае дасьледаваньне гісторыі ангельскага працоўнага руху», якую абараніў у 1960 годзе. З гэтага часу кар'ера Баўмана пачала разьвівацца: ён стаў галоўным рэдактарам навуковага часопіса «Studia Socjologiczne» і заняў пасаду Хохфэльда на катэдры агульнай сацыялёгіі Варшаўскага ўнівэрсытэту<ref name=":1" />. У выніку працяглай антысэміцкай кампаніі 25 сакавіка 1968 году Баўман разам з многімі іншымі навукоўцамі Варшаўскага ўнівэрсытэту (у тым ліку Лешакам Калякоўскім, Улодзімежам Брусам і Марыяй Гіршовіч) быў выключаны з унівэрсытэту<ref name=":0" />. З-за варожай атмасфэры, якая суправаджала сакавіцкія падзеі, у чэрвені ён пакінуў Польшчу разам з сям'ёй. Ён эміграваў у [[Ізраіль]], дзе правёў тры гады. Вывучыўшы [[іўрыт]], ён чытаў лекцыі ва ўнівэрсытэце [[Тэль-Авіў|Тэль-Авіву]]. Аднак ён вырашыў, што «цяжка загаіць раны нацыяналізму, нанесеныя іншымі нацыяналізмамі», таму эміграваў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]]. Там ён паступіў ва ўнівэрсытэт [[Лідс|Лідсу]], а ў 1972 годзе стаў загаднікам катэдры сацыялёгіі, якую займаў да 1990 году<ref name=":1" />. У 1990 годзе ён выйшаў на пэнсію, але працягваў пісаць шэраг кнігаў пра сучасныя тэндэнцыі ў эўрапейскіх грамадзтвах. Ён публікаваўся ў такіх часопісах і газэтах, як «Gazeta Wyborcza», «Polityka», «Kultura Liberalna» і «Znak»<ref name=":1" />. Ён памёр 9 студзеня 2017 году ў Лідсе<ref name=":3">Magdalena Nowicka-Franczak, ''Płynna sława'' [online], Tygodnik Powszechny, 13 stycznia 2020, https://www.tygodnikpowszechny.pl/plynna-slawa-161684</ref>. Прычынай сьмерці стала [[сардэчная недастатковасьць]]. Пасьля сьціплых пахаваньняў ягонае цела было крэміраванае, а прах разьвеяны ў маёнтку Баўманаў<ref name=":3" />. == Навуковая дзейнасьць == Баўман напісаў больш за 50 навуковых працаў, сфармуляваў такое паняцьце ў сацыялёгіі, як «[[плынная сучаснасьць]]», дасьледаваў праблемы [[Глябалізацыя|глябалізацыі]]<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=183442 Памёр філосаф і сацыёлаг Зыгмунт Баўман], [[Наша Ніва]], 9.01.2017</ref>. == Кнігі == ====== Варшаўскі пэрыяд: ====== * 1957: ''Zagadnienia centralizmu demokratycznego w pracach Lenina'' [Questions of Democratic Centralism in Lenin's Works]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1959: ''Socjalizm brytyjski: Źródła, filozofia, doktryna polityczna'' [British Socialism: Sources, Philosophy, Political Doctrine]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1960: ''Klasa, ruch, elita: Studium socjologiczne dziejów angielskiego ruchu robotniczego'' [Class, Movement, Elite: A Sociological Study on the History of the British Labour Movement]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1960: ''Z dziejów demokratycznego ideału'' [From the History of the Democratic Ideal]. Warszawa: Iskry. * 1960: ''Kariera: cztery szkice socjologiczne'' [Career: Four Sociological Sketches]. Warszawa: Iskry. * 1961: ''Z zagadnień współczesnej socjologii amerykańskiej'' [Questions of Modern American Sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1962 (with Szymon Chodak, Juliusz Strojnowski, Jakub Banaszkiewicz): ''Systemy partyjne współczesnego kapitalizmu'' [The Party Systems of Modern Capitalism]. Warsaw: Książka i Wiedza. * 1962: ''Spoleczeństwo, w ktorym żyjemy'' [The Society we inhabit]. Warsaw: Książka i Wiedza. * 1962: ''Zarys socjologii. Zagadnienia i pojęcia'' [Outline of Sociology. Questions and Concepts]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1963: ''Idee, ideały, ideologie'' [Ideas, Ideals, Ideologies]. Warszawa: Iskry. * 1964: ''Zarys marksistowskiej teorii spoleczeństwa'' [ An Outline of the Marxist Theory of Society]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 1964: ''Socjologia na co dzień'' [Everyday Sociology]. Warszawa: Iskry. * 1965: ''Wizje ludzkiego świata. Studia nad społeczną genezą i funkcją socjologii'' [Visions of a Human World: Studies on the genesis of society and the function of sociology]. Warszawa: Książka i Wiedza. * 1966: ''Kultura i społeczeństwo. Preliminaria'' [Culture and Society, Preliminaries]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. * 2017: ''Szkice z teorii kultury'' [Essays in cultural theory]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. <nowiki>ISBN 978-83-7383-878-9</nowiki> ====== Лідзкі (брытанскі) пэрыяд: ====== * 1972: ''Between Class and Elite. The Evolution of the British Labour Movement. A Sociological Study''. Manchester: Manchester University Press <nowiki>ISBN 0-7190-0502-7</nowiki> (Polish original 1960) * 1973: ''Culture as Praxis.'' London: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7619-5989-0</nowiki> * 1976: ''Socialism: The Active Utopia''. New York: Holmes and Meier Publishers. <nowiki>ISBN 0-8419-0240-2</nowiki> * 1976: ''Towards a Critical Sociology: An Essay on Common-Sense and Emancipation''. London: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7100-8306-8</nowiki> * 1978: ''Hermeneutics and Social Science: Approaches to Understanding''. London: Hutchinson. <nowiki>ISBN 0-09-132531-5</nowiki> * 1982: ''Memories of Class: The Pre-History and After-Life of Class''. London/Boston: Routledge & Kegan Paul. <nowiki>ISBN 0-7100-9196-6</nowiki> * c. 1985 ''Stalin and the Peasant Revolution: A Case Study in the Dialectics of Master and Slave''. Leeds: University of Leeds Department of Sociology. <nowiki>ISBN 0-907427-18-9</nowiki> * 1987: ''Legislators and Interpreters: On Modernity, Post-Modernity, Intellectuals''. Ithaca, NY: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 0-8014-2104-7</nowiki> * 1988: ''Freedom''. Philadelphia: Open University Press. <nowiki>ISBN 0-335-15592-8</nowiki> * 1989: ''Modernity and the Holocaust''. Ithaca, NY: Cornell University Press 1989. <nowiki>ISBN 0-8014-2397-X</nowiki> * 1990: ''Paradoxes of Assimilation''. New Brunswick: Transaction Publishers. * 1990: ''Thinking Sociologically. An Introduction for Everyone''. Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-16361-1</nowiki> * 1991: ''Modernity and Ambivalence''. Ithaca, NY: Cornell University Press. <nowiki>ISBN 0-8014-2603-0</nowiki> * 1992: ''Intimations of Postmodernity''. London, New York: Routhledge. <nowiki>ISBN 0-415-06750-2</nowiki> * 1992: ''Mortality, Immortality and Other Life Strategies''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-1016-1</nowiki> * 1993: ''Postmodern Ethics.'' Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-18693-X</nowiki> * 1994: ''Dwa szkice o moralności ponowoczesnej'' [Two sketches on postmodern morality]. Warszawa: IK. * 1995: ''Life in Fragments. Essays in Postmodern Morality''. Cambridge, MA: Basil Blackwell. <nowiki>ISBN 0-631-19267-0</nowiki> * 1996: ''Alone Again – Ethics After Certainty.'' London: Demos. <nowiki>ISBN 1-898309-40-X</nowiki> * 1997: ''Postmodernity and Its Discontents''. New York: New York University Press. <nowiki>ISBN 0-7456-1791-3</nowiki> * 1995: ''Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności'' [Body and Violence in the Face of Postmodernity]. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. <nowiki>ISBN 83-231-0654-1</nowiki> * 1997 (with Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska): ''Humanista w ponowoczesnym świecie – rozmowy o sztuce życia, nauce, życiu sztuki i innych sprawach'' [A Humanist in the Postmodern World – Conversations on the Art of Life, Science, the Life of Art and Other Matters]. Warszawa: Zysk i S-ka. <nowiki>ISBN 83-7150-313-X</nowiki> * 1998: ''Work, Consumerism and the New Poor''. Philadelphia: Open University Press. <nowiki>ISBN 0-335-20155-5</nowiki> * 1998: ''Globalization: The Human Consequences''. New York: Columbia University Press. <nowiki>ISBN 0-7456-2012-4</nowiki> * 1999: ''In Search of Politics''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2172-4</nowiki> * 2000: ''Liquid Modernity''. Cambridge: Polity <nowiki>ISBN 0-7456-2409-X</nowiki> * 2000 (Peter Beilharz ed.): ''The Bauman Reader''. Oxford: Blackwell Publishers. <nowiki>ISBN 0-631-21492-5</nowiki>) * 2001: ''Community. Seeking Safety in an Insecure World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2634-3</nowiki> * 2001: ''The Individualized Society.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2506-1</nowiki> * 2001 (with Keith Tester): ''Conversations with Zygmunt Bauman''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2664-5</nowiki> * 2001 (with Tim May): ''Thinking Sociologically'', 2nd ed. Oxford: Blackwell Publishers. <nowiki>ISBN 0-631-21929-3</nowiki> * 2002: ''Society Under Siege.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2984-9</nowiki> * 2003: ''Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds'', Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-2489-8</nowiki> * 2003: ''City of Fears, City of Hopes''. London: Goldsmiths College. <nowiki>ISBN 1-904158-37-4</nowiki> * 2004: ''Wasted Lives. Modernity and its Outcasts.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3164-9</nowiki> * 2004: ''Europe: An Unfinished Adventure''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3403-6</nowiki> * 2004: ''Identity: Conversations with Benedetto Vecchi''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3308-0</nowiki> * 2005: ''Liquid Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3514-8</nowiki> * 2006: ''Liquid Fear''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3680-2</nowiki> * 2006: ''Liquid Times: Living in an Age of Uncertainty''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-3987-9</nowiki> * 2006: ''Moralność w niestabilnym świecie'' [Morality in an instable World]. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha. <nowiki>ISBN 83-7015-863-3</nowiki> * 2007: ''Consuming Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-4002-8</nowiki> * 2008: ''Does Ethics Have a Chance in a World of Consumers?'' Cambridge, MA: Harvard University Press. <nowiki>ISBN 0-674-02780-9</nowiki> * 2008: ''The Art of Life''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 0-7456-4326-4</nowiki> * 2009: ''Living on Borrowed Time: Conversations with Citlali Rovirosa-Madrazo''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-4738-8</nowiki> * 2009: (with Roman Kubicki, Anna Zeidler-Janiszewska) ''Życie w kontekstach. Rozmowy o tym, co za nami i o tym, co przed nami.'' [Life in contexts. Conversations about what lies behind us and what lies ahead of us.] Warszawa: WAiP. <nowiki>ISBN 978-83-61408-77-2</nowiki> * 2010: ''44 Letters from the Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5056-2</nowiki> * 2011: ''Collateral Damage: Social Inequalities in a Global Age''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5294-8</nowiki> * 2011: ''Culture in a Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5355-6</nowiki> * 2012: ''This is Not a Diary''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-5570-3</nowiki> * 2012: (with David Lyon) ''Liquid Surveillance: A Conversation''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-6282-4</nowiki> * 2013 (with Leonidas Donskis): ''Moral Blindness: The Loss of Sensitivity in Liquid Modernity.'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-6274-9</nowiki> * 2013 (with Stanisław Obirek): ''O bogu i człowieku. Rozmowy''. Kraków: Wydawnictwo Literackie. <nowiki>ISBN 978-83-08-05089-7</nowiki> ** translated as ''Of God and Man''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-9568-6</nowiki> * 2013 (with Michael Hviid Jacobsen and Keith Tester): ''What use is sociology? Conversations with Michael Hviid Jacobsen and Keith Tester''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-7124-6</nowiki> * 2013: ''Does the Richness of the Few Benefit Us All?'' Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-7109-3</nowiki> * 2014: (with Carlo Bordoni) ''State of Crisis''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-8095-8</nowiki> * 2015: (with Rein Raud) ''Practices of Selfhood''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-9017-9</nowiki> * 2015: (with Irena Bauman, Jerzy Kociatkiewicz, and Monika Kostera) ''Management in a Liquid Modern World''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0222-6</nowiki> * 2015: (with Stanisław Obirek) ''Of God and Man,'' Cambridge: Polity Press.<nowiki>ISBN 978-0-7456-9568-6</nowiki>. * 2015: (with Stanisław Obirek) ''On the World and Ourselves'', Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-0-7456-8711-7</nowiki>. * 2016: (with Leonidas Donskis) ''Liquid Evil''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0812-9</nowiki> * 2016: (with Ezio Mauro) ''Babel''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-0760-3</nowiki> * 2016: ''Strangers at Our Door''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-1217-1</nowiki> * 2017: ''Retrotopia''. Cambridge: Polity. <nowiki>ISBN 978-1-5095-1531-8</nowiki> * 2017: (with Thomas Leoncini) ''Nati Liquidi''. Sperling & Kupfler. <nowiki>ISBN 978-88-200-6266-8</nowiki> * 2017: ''Zygmunt Bauman. Das Vertraute unvertraut machen''. Ein Gespräch mit Peter Haffner, Hoffmann und Campe, Hamburg 2017, <nowiki>ISBN 978-3-455-00153-2</nowiki> * 2017: ''A Chronicle of Crisis: 2011–2016''. Social Europe Editions. <nowiki>ISBN 1-9997151-0-1</nowiki> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{бібліяінфармацыя}} {{Накід}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баўман, Зыгмунд}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Познані]] [[Катэгорыя:Польскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Брытанскія філёзафы]] [[Катэгорыя:Польскія навукоўцы]] [[Катэгорыя:Дасьледнікі Галакосту]] [[Катэгорыя:Польскія жыды]] [[Катэгорыя:Польскія дзеячы культуры]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лідсу]] [[Катэгорыя:Постмадэрнізм]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 19 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1925 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі 9 студзеня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 2017 годзе]] [[Катэгорыя:Брытанскія сацыёлягі]] [[Катэгорыя:Польскія сацыёлягі]] 8sypnh6g5gml25lisr24uh06sieti1p Гомель (гандбольны клюб) 0 186217 2619211 2610952 2025-06-08T14:19:08Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619211 wikitext text/x-wiki {{Гандбольны клюб |назва = Гомель |поўная_назва = Гандбольны клюб «Гомель» |кароткая_назва = |выява = HK Homiel.png |заснаваны = |гісторыя = |краіна = [[Беларусь]] |мясьціна = [[Гомель]] |пляцоўка = |зьмяшчальнасьць = |уласьнік = |кіраўнік = Аляксандар Падасінаў |пасада_кіраўніка = Дырэктар |трэнэр = [[Андрэй Мачалаў]] |пасада_трэнэра = |капітан = <!--Спаборніцтвы--> |чэмпіянат = [[Чэмпіянат Беларусі па гандболе сярод мужчынаў|Супэрліга]] |сэзон = 2023—2024 |становішча = 7 месца |актуальны_сэзон = <!--Атрыбуты--> |гімн = |колер1 = green |колер2 = red |колер3 = white <!--Спасылкі--> |сайт = http://hc-gomel.by |абнаўленьне = 7 верасьня 2024 }} «'''Го́мель'''» — [[Беларусь|беларускі]] [[гандбольны клюб]], які прадстаўляе горад [[Гомель]]. == Мінуўшчына == Гандбол на Гомельшчыне зьявіўся ў 1950-х гадох. Тады ў 1957 годзе мужчынская каманда Гомлю ўзяла ўдзел у першынстве БССР па гандболе ў фармаце 11×11, заняўшы выніковае другое месца. Зь цягам часу гандболам пачалі займацца ў [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Гомельскім пэдагагічным ўнівэрсытэце імя Чкалава]], Беларускім інстытуце чыгункі ды ў іншых калектывах фізкультуры. У 1961 годзе ў горадзе прайшло першае ў Беларусі першынство сярод юнакоў і дзяўчат, дзе прадстаўнікі Гомлю сталі чэмпіёнамі. Мясцовая каманда пасьля гэтага стала займала месцы сярод прызэраў айчыннага першынства, а ў 1970 годзе ўзяла ўдзел у чэмпіянаце СССР у клясе «А» другога дывізіёну. Пасьля атрыманьня незалежнасьці краіны, «Гомель» час ад часу вылучаў гульцоў у моладзевыя зборныя Беларусі на міжнародныя спаборніцтвы. Каманда зважаецца дружынай другога эшалёну. Клюб часта здабываў толькі бронзавыя мэдалі, пры гэтым часам гэта рабілася некалькі сэзонаў запар, як то з 2014 па 2018 гады, а таксама з 2021 па 2023 гады. == Склад == {{Паводле стану на|2025|4|10}} году {| class="wikitable" style="font-size:100%; text-align:center;" width=50% |- ! colspan=5 style="background-color:Green;color:White;text-align:center;"|[[Файл:HK Homiel.png|50x50px]] Гомель |- | {{Слупок-пачатак}} {{Слупок-новы}} ;Брамнікі * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Павал Ярашук]] ;Левыя скрайнія * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Максім Красоўскі]] ;Правыя скрайнія * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Станіслаў Шафаловіч]] * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Аляксей Карлоўскі]] * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Віталь Зінчанка]] {{Слупок-новы}} ;Левыя гульнёвыя * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Ігар Кажадуб]] ;Паўсярэднія * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Сяргей Жураў]] * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Дзьмітры Бягун]] ;Правыя гульнёвыя * {{Сьцяг|Беларусь}} [[Вадзім Асіпкоў]] {{Слупок-канец}} |} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20240907213221/http://hc-gomel.by/ Афіцыйная бачына]{{ref-ru}}{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20170917184455/http://handball.by/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1/%D0%93%D0%9A-%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C.html Профіль]{{ref-en}} на бачыне [[Беларуская фэдэрацыя гандболу|БФГ]] {{Чэмпіянат Беларусі па гандболе}} [[Катэгорыя:Беларускія гандбольныя клюбы]] [[Катэгорыя:Спорт у Гомлі]] ndq91ufattzhnfn0gkk8o1mqjgs0sqd F-22 Raptor 0 193250 2619241 1975447 2025-06-08T23:26:46Z Xqbot 4798 Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Ф-22]] 2619241 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Ф-22]] m06mrsuoxfw5ybfqwjseihhx6abe80h Голад у Казахстане (1932—1933) 0 194159 2619210 2315181 2025-06-08T14:12:41Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619210 wikitext text/x-wiki [[Файл:ALAGolod.jpg|міні|300пкс|Куб на месцы будучага помніка ахвярам голаду ў Казахстане. [[Алматы]], 2009 год]] '''Го́лад у Казахста́не 1932—1933 гадоў''' — частка [[Голад у СССР (1932—1933)|агульнасаюзнага голаду 1931—1933 гадоў]], выкліканага афіцыйнай палітыкай «[[зьнішчэньне кулацтва як кляса]]», [[калектывізацыя]]й, павелічэньнем цэнтральнымі ўладамі пляну нарыхтовак харчу, а таксама канфіскацыі скаціны ў казахаў<ref>[http://feb-web.ru/feb/sholokh/texts/shp/shp-0812.htm ФЭБ: Шолохов — Сталину И. В., 20 апреля 2003]</ref>. У [[Казахстан]]е таксама называюць гэты голад «галашчокінскім». == Падставы == У 1925 годзе першым сакратаром Казкрайкаму быў прызначаны вядомы дзеяч [[УКП(б)]] [[Піліп Галашчокін]]. У першыя два гады свайго кіраваньня (1925—1927 гады) ён распачаў укараненьне ў Казахстане г. зв. «[[Малы Кастрычнік|Малога Кастрычніку]]». У выніку гэтых мер у людзей забіралі скаціну, маёмасьць і пад канвоем міліцыі скіроўвалі ў «пункты асяданьня». Скаціну, што рэквізавалася для патрэб [[калгас]]аў, забівалі на месцы, бо немагчыма было карміць сагнаныя ў адно месца вялікія статкі. Да 1933 году з 40 млн галоў скаціны засталася прыкладна 10%. Ад такіх дзеяньняў перадусім пацярпелі [[казахі]], бо скаціна была галоўнай, а нярэдка адзінай крыніцай іх існаваньня. == Ацэнкі ліку ахвяр == У выніку, на працягу 1931—1933 гадоў памерла ад 1 млн чал. (ацэнка [[Робэрт Конквэст|Робэрта Конквэста]]) да 2 млн чал. (ацэнка Абылхожава, Казынбаева і Тацімава, 1989). Загінулі і пакінулі Казаскую АССР 48% карэннага насельніцтва<ref>Татимов М. Б. Социальная обусловленность демографических процессов. Алма-Ата,1989. С.124</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150924025803/http://www.heritagenet.unesco.kz/kz/content/history/portret/goloshekin.htm Ф. И. Голощекин]</ref>. Так, згодна з усеагульным перапісам насельніцтва Расейскай імпэрыі 1897 году<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 Года]</ref>, колькасьць людзей, якія валодаюць [[казаская мова|кіргіз-кайсацкай мовай]], складала 4 084 139 чал. Для параўнаньня моўцаў на сарцкай і ўзбэцкай мовах, якія сталі надалей узбэкамі, налічвалася ня больш 2 мільёнаў чалавек, аднак трэба ўлічваць тое, што ў склад Расейскай імпэрыі не ўваходзілі населеныя пераважна ўзьбекамі [[Хівінскае ханства]] і [[Бухарскі эмірат]], колькасьць насельніцтва якіх складала каля 3 млн чалавек<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей]</ref> (сучасная колькасьць узбэкаў у сярэднеазіяцкім рэгіёне складае больш 25 млн чалавек, казахаў 15 млн). Частка казахаў змушана была качаваць у сумежныя [[Казаская АССР|Казаскай АССР]] рэгіёны Расейскай Фэдэрацыі, у тым ліку [[Кіргіская Аўтаномная Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка (1926—1936)|Кіргіскую АССР]], [[Каракалпакская Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Каракалпакскую АССР]], [[Саратаўскі край|Саратаўскі]], [[Сталінградзкі край|Сталінградзкі]] і [[Сярэдняволскі край|Сярэдняволскі]] краі, [[Арэнбурская вобласьць|Арэнбургскую]], [[Чалябінская вобласьць|Чалябінскую]], [[Омская вобласьць|Омскую]] вобласьці, а таксама [[Заходне-Сібірскі край]]. Мелі месца пераезды і ў сумежныя саюзныя рэспублікі: [[Туркмэнская ССР|Туркмэнскую ССР]] і [[Узбэцкая Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Узбэцкую ССР]]. Значная колькасьць казахаў адкачавала за граніцы СССР: у [[Кітай]], [[Манголія|Манголію]], [[Іран]] і [[Аўганістан]]. Паводле некаторых крыніц колькасьць казахаў, якія зьдзейсьнілі такія вымушаныя міграцыі, ацэньваецца ў больш чым 1,030 млн чалавек. == Крыніцы == {{крыніцы}} == Літаратура == * [https://web.archive.org/web/20080118164920/http://www.otechestvo.org.ua/main/200712/1905.htm Несвоевременные заметки. О голодоморе, о горе, о трагедиях эпохи.] * [https://web.archive.org/web/20080613173039/http://zonakz.net/articles/664 Азимбай ГАЛИ, доктор исторических наук, политолог] * [http://www.hrono.ru/biograf/goloshekin.html Хроно.ру] * Абылхожин Ж. Б., Козыбаев М. К., Татимов М. Б. Казахстанская трагедия. * Поляков Ю. А., Жиромская В. Б., Киселев И. Н. Полвека молчания (Всесоюзная перепись населения 1937 г.) // Социологические исследования, 1990. № 6 * [[Бабёнышев, Александр Петрович|Максудов С.]] Потери населения СССР. Benson // Vermont: Chalidze Publications, 1989 * Андреев Е. М., Дарский Л. Е., Харькова Т. Л. Население Советского Союза. 1922—1991 // М., 1993 * Татимов М. Б. Социальная обусловленность демографических процессов. Алма-Ата, 1989. С. 124. * ЦГАРК. Ф. 698. Оп. 14. Д. 219. Л. 104. * Асылбеков М. Х. Внешняя миграция и её влияние на национальную структуру Казахстана в XX в. // Уроки отечественной истории и возрождение казахского общества. Материалы научной сессии учёных Министерства науки — Академии наук Республики Казахстан, посвященной году народного единства и национальной истории. Алматы, 4 июля 1998 г. Алматы, 1999. * Асылбеков М. Х., Галиев А. Б. Социально-демографические процессы в Казахстане. С. 106. * Казахское хозяйство в его естественно-исторических и бытовых условиях. Алма-Ата, 1926. С. 61. * Sahni, Kalpana. Crucifying the Orient: Russian orientalism and the colonization of Caucasus and Central Asia. Bangkok: White Orchid Press, 1997 * Марта Олкут. Процесс коллективизации в Казахстане. «Русское ревю», 40, апрель 1981 * Коллективизация сельского хозяйства Казахстана. Т. 2. Алма-Ата, 1967, с.222. * А. Кучкин. Советизация казахского аула. М., 1962. * С. Пидхайни, т. 2, с.243. * «Большевик Казахстана», № 1, 1939, с.87. * Коллективизация сельского хозяйства Казахстана, т. 2 * Давид Титиевский, Роберт Конквест. Жатва скорби: Overseas Publications, Interchange Ltd; London, England; 1988 {{ISBN|1870128 95 8}} * Conquest, Robert, «The Harvest of Sorrow: Soviet Collectivization and the Terror — Famine», (Edmonton: The University of Alberta Press in Association with the Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1986).</small> * I. Ohayon, La sédentarisation des Kazakhs dans l’URSS de Staline, collectivisation et changement social, Paris, maisonneuve et Larose, 2006 == Вонкавыя спасылкі == * [http://history1997.forum24.ru/?1-10-0-00000022-000-0-0-1228552076 Улы жут (Казахский голодомор)] * [http://world.lib.ru/p/professor_l_k/070102_koval_drujba.shtml Алма-Ата. Дружбы народов надежный оплот] * [http://www.demoscope.ru/weekly/2003/0101/tema01.php Вспоминая о голодоморе] * [http://www.vremya.ru/2007/234/5/194575.html Больше всех погибло казахов] * [http://www.demoscope.ru/weekly/2003/0101/analit02.php Демографические последствия голода в Казахстане начала 30-х годов (оценка потерь казахского этноса)] {{Рэпрэсіі ў СССР}} [[Катэгорыя:Гісторыя Казахстану]] [[Катэгорыя:Гісторыя СССР]] [[Катэгорыя:Голад|Казахстан]] [[Катэгорыя:Таталітарызм]] [[Катэгорыя:Калектывізацыя]] tupuvheqhqv52mrf9wnui3jcvs5w40n Фабіяна Каруана 0 203114 2619236 2538051 2025-06-08T21:06:21Z NiktWażny 84451 2619236 wikitext text/x-wiki {{Шахматыст |імя = Фабіяна Каруана |арыгінал_імя = Fabiano Caruana |поўнае_імя = Фабіяна Люіджы Каруана |імя_пры_нараджэньні = Fabiano Luigi Caruana |выява = Fabiano Caruana in 2025.jpg |памер_выявы = |подпіс_выявы = Фабіяна Каруана ў 2025 |краіна = {{Просты сьпіс| * [[Італія]] (2005—2015) * [[ЗША]] }} |дата_нараджэньня = {{Нарадзіўся|30|7|1992|1}} |месца_нараджэньня = [[Маямі]], [[Флорыда]], ЗША |тытул = [[Гросмайстар]] (2007) |чэмпіён_сьвету = |завочны_чэмпіён_сьвету = |рэйтынг = |макс_рэйтынг = 2844 (кастрычнік 2014) |пазыцыя = № 2 (жнівень 2018) |макс_пазыцыя = № 2 (кастрычнік 2014) |FideID = 2020009 |сайт = }} '''Фабія́на Люі́джы Каруа́на''' ({{Мова-it|Fabiano Luigi Caruana}}; {{Н}} 30 ліпеня 1992, [[Маямі]], [[Флорыда]], ЗША) — [[Італьянцы ў ЗША|італьянска-амэрыканскі]] [[Шахматы|шахматны]] [[гросмайстар]]. Залаты прызэр [[XLII шахматная алімпіяда|XLII шахматнай алімпіяды]] ў складзе каманды ЗША і бронзавы прызэр у індывідуальным заліку. Тытул гросмайстра [[Шахматны вундэркінд|ён заваяваў]] у 14 гадоў, 11 месяцаў і 20 дзён — стаўшы наймаладзейшым гросмайстрам у гісторыі Італіі і ЗША. У 2014 року дасягнуў трэцяга ў гісторыі [[Рэйтынг Эла|шахматнага рэйтынгу]] — 2844. У 2018 року перамог у [[Турнір прэтэндэнтаў па шахматах (2018)|турніры прэтэндэнтаў]] і стаў першым амэрыканцам пасьля [[Бобі Фішэр|Робэрта Фішэра]], які атрымаў права пазмагацца за чэмпіёнскі тытул у аб’яднаных чэмпіянатах сьвету. == Жыцьцяпіс == Фабіяна Каруана нарадзіўся ў [[Маямі]] ў [[Італьянцы ў ЗША|італьянска-амэрыканскай]] сям’і<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 19 траўня 2003| url = https://en.chessbase.com/post/fabulous-fabiano| копія = | дата копіі = | загаловак = Fabulous Fabiano| фармат = | назва праекту = chessbase.com| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref><ref>{{Спасылка | аўтар = Couch Slouch.| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 12 ліпеня 2015| url = https://www.washingtonpost.com/sports/fabiano-caruana-and-magnus-carlsen--thats-a-title-clash-worth-watching/2015/07/12/b6fc796e-28af-11e5-a250-42bd812efc09_story.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Fabiano Caruana and Magnus Carlsen — that’s a title clash worth watching| фармат = | назва праекту = | выдавец = The Washington Post| дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. Мае падвойнае грамадзянства Італіі і ЗША<ref name="chessbase" />. Калі Фабіяна было 4 гады, сям’я пераехала ў прадмесьце [[Парк-Слоўп (Бруклін)|Парк-Слоўп]] ([[Бруклін]], [[Нью-Ёрк (штат)|Нью-Ёрк]]). У пяцігадовым веку стаў займацца шахматамі ў [[Рэфармісцкі юдаізм|рэфармісцкай юдэйскай]] кангрэгацыі Парк-Слоўпу і паўдзельнічаў у сваім першым турніры<ref name="chessbase">{{Навіна|аўтар=|загаловак = Who was the future GM? Fabiano Caruana, Italy’s top grandmaster!|спасылка = https://en.chessbase.com/post/who-was-the-future-gm-fabiano-caruana-italy-s-top-grandmaster|выдавец = chessbase.com|дата публікацыі = 18 кастрычніка 2007|дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en}}</ref>. У 2004 року, у 12-гадовым веку, пераехаў з бацькамі ў [[Мадрыд]] дзеля працягу прафэсійнай шахматнай кар’еры і да 2015 року выступаў за Італію. З 2007 жыў у [[Будапэшт|Будапэшце]], з 2010 — у [[Люгана]] ([[Швайцарыя]]), з 2014 — у [[Сэнт-Люіс]]е ([[Місуры]], [[ЗША]])<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 18 красавіка 2018| url = https://kmox.radio.com/articles/st-louis-fabiano-caruana-returning-us-chess-powerhouse| копія = | дата копіі = | загаловак = St. Louis' Fabiano Caruana Is Returning The U.S. To A Chess 'Powerhouse'| фармат = | назва праекту = kmox.com| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. == Шахматная кар’ера == У 2007 Фабіяна Каруана перамог на турніры ў Будапэшце з вынікам 7 пунктаў з 9, выканаў [[Нарматыў (шахматы)|грасмайстарскі нарматыў]] у веку 14 гадоў, 11 месяцаў і 20 дзён, стаўшы наймаладзейшым гросмайстрам Італіі і ЗША, пераўзышоўшы рэкорд [[Хікару Накамура|Хікару Накамуры]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 20 ліпеня 2007| url = https://en.chessbase.com/post/fabiano-caruana-youngest-us-and-italian-gm-in-history| копія = | дата копіі = | загаловак = Fabiano Caruana – youngest US and Italian GM in history| фармат = | назва праекту = chessbase.com| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У жніўні таго ж году Каруана перамог у прадстаўнічым турніры [[Влісынген (шахматны турнір)|ў Влісынген]] ([[Нідэрлянды]]) з выніковым рэйтынгам 2715. У лістападзе-сьнежні Каруана стаў наймаладзейшым [[Чэмпіянат Італіі па шахматах|чэмпіёнам Італіі]] ў гісторыі, паказаўшы вынік 9½/11<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.federscacchi.it/cia2007/| копія = | дата копіі = | загаловак = 67° Campionato Italiano Assoluto| фармат = | назва праекту = | выдавец = Federazione Scacchistica Italiana| дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = it| камэнтар = }}</ref>. У студзені 2008 Каруана дэбютаваў у [[Вэйк-ан-Зэе (шахматны турнір)|Вэйк-ан-Зэе]] і перамог у групе C зь лікам 10/13 і рэйтынгам 2696. У чэрвені выступіў за Італію на першай дошцы ў кубку Мітропы і стаў найлепшым першым гульцом з паказьнікам +6 (7½/9) і рэйтынгам 2810<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 3 чэрвеня 2008| url = http://www.olimpbase.org/2008mm/2008in.html#medals| копія = | дата копіі = | загаловак = 27th Chess Mitropa Cup: Olbia 2008. Best board results| фармат = | назва праекту = olimpbase.org| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У лістападзе дэбютаваў на [[XXXVIII шахматная алімпіяда|шахматных алімпіядах]], і на першай дошцы набраў 7½/11 пунктаў з рэйтынгам 2696<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 траўня 2009| url = http://chess-results.com/tnr16314.aspx?art=9&lan=1&flag=30&m=-1&wi=800&snr=58| копія = | дата копіі = | загаловак = 38th Olympiad Dresden 2008 Open| фармат = | назва праекту = chess-results.com| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У лістападзе-сьнежні Каруана пасьпяхова абараніў чэмпіёнскі тытул у Італіі з паказьнікам +5 (8/11)<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 14 сьнежня 2008| url = http://www.federscacchi.it/cia2008/| копія = | дата копіі = | загаловак = 68° Campionato Italiano Assoluto| фармат = | назва праекту = | выдавец = Federazione Scacchistica Italiana| дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = it| камэнтар = }}</ref>. У лютым 2008 Каруана быў запрошаны ў групу B [[Вэйк-ан-Зэе (шахматны турнір)|турніру ў Вэйк-ан-Зэе]] і перамог у ёй з вынікам +4 (8½/13) і рэйтынгам 2751. Такім чынам ён стаў першым гульцом у гісторыі турніру, які двойчы запар здолеў перамагчы ў групах C і B. У траўні за італьянскую зборную ў кубку Мітропы набраў 6 пунктаў з 8 і атрымаў індывідуальны залаты мэдаль на першай дошцы. У лістападзе выступіў на [[Кубак сьвету па шахматах 2009 году|кубку сьвету па шахматах]] у [[Ханты-Мансійск]]у ([[Расея]]), дзе дайшоў да чацьвертага кола. У сьнежні 2010 трэці раз стаў чэмпіёнам Італіі з паказьнікам 9 пунктаў з 11 гульняў, а праз год дасягнуў выніку 10/11. У студзені 2012 ў групе A турніру ў Вэйк-ан-Зэе падзяліў 2-е месца з [[Магнус Карлсэн|Магнусам Карлсэнам]] і [[Тэймур Раджабаў|Тэймурам Раджабавам]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.tatasteelchess.com/archive/tournament?id=80&type=standings&group=1| копія = | дата копіі = | загаловак = Standings grandmaster group A 2012| фармат = | назва праекту = Tata Steel Chess Tournament| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У сакавіку фінішаваў першым на 27-м [[Адкрыты чэмпіянат Рэйк’явіку па шахматах|адкрытым чэмпіянаце Рэйк’явіку]] ([[Ісьляндыя]]) з паказьнікам 7½/9<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 18 красавіка 2012| url = http://chess-results.com/tnr54645.aspx?art=4&lan=1&flag=30| копія = | дата копіі = | загаловак = Reykjavik Open 2012| фармат = | назва праекту = | выдавец = Icelandic chess federation| дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У ліпені перамог на 40-м [[Дортмунд (шахматны турнір)|Дортмундзкім турніры]] з вынікам 6/9<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 22 ліпеня 2012| url = http://www.chessdom.com/fabiano-caruana-takes-the-trophy-in-dortmund/| копія = | дата копіі = | загаловак = Fabiano Caruana takes the trophy in Dortmund| фармат = | назва праекту = Chessdom.com| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У лютым-сакавіку 2013 Каруана перамог на [[Цюрых (шахматны турнір)|Цюрыскім турніры]] з вынікам 4/6. У кастрычніку перамог на 7-м Каралеўскім турніры ў Бухарэсьце ([[Румынія]]) з вынікам 5/8 гульняў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак = Bucharest Final: Caruana secures victory|спасылка = en.chessbase.com/post/bucharest-final-caruana-secures-victory-171013|выдавец = chessbase.com|дата публікацыі = 17 кастрычніка 2013|дата доступу = 26 лістапада 2018| мова = en}}</ref>. У чэрвені 2014 року Фабіяна Каруана ўзяў удзел у [[Чэмпіянат сьвету па рапідзе|чэмпіянаце сьвету па рапідзе]] ў [[Дубаі]] ([[ААЭ]]), дзе з 10½ пунктамі з 15 гульняў заняў другое месца пасьля [[Магнус Карлсэн|Магнуса Карлсэна]] і выйшаў на першую пазыцыю рэйтынгу ФІДЭ ў рапідзе з 2858 пунктамі<ref>{{Навіна|аўтар = Alejandro Ramirez|загаловак = World Rapid: Miraculous Carlsen|спасылка = https://en.chessbase.com/post/world-rapid-miraculous-carlsen|выдавец=|дата публікацыі = 18 чэрвеня 2014|дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en}}</ref>. У ліпені перамог на Дортмундзкім турніры з 5½ пунктамі з 7 магчымых, упершыню перасягнуўшы рэйтынг 2800<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак = Dortmund: Fabiano Caruana is now 2801|спасылка = https://en.chessbase.com/post/dortmund-fabiano-caruana-is-now-2801|выдавец = chessbase.com|дата публікацыі = 20 ліпеня 2014|дата доступу = 26 лістапада 2018| мова = en}}</ref>. У жніўні на [[XLI шахматная алімпіяда|XLI шахматнай алімпіядзе]] ў [[Трумсё]] ([[Нарвэгія]]) паказаў на першай дошцы вынік 6½ пунктаў з 9. У жніўні-верасьні з 8½ пунктамі з 10 гульняў перамог на [[Сэнт-Люіс (шахматны турнір)|Сэнт-Люіскім кубку]] ([[Місуры]]), паказаўшы рэйтынг 3080<ref>{{Навіна|аўтар = Lubomir Kavalek|загаловак = Caruana’s Spectacular Chess Leap|спасылка = https://www.huffingtonpost.com/lubomir-kavalek/caruanas-spectacular-ches_b_5778658.html|выдавец = The Huffington Post|дата публікацыі = 10 верасьня 2014|дата доступу = 26 лістапада 2018| мова = en}}</ref>. У студзені 2015 року Фабіяна Каруана заняў на турніры ў Вэйк-ан-Зэе сёмае месца з 7 пунктамі з 13. Перамога па выніках [[Гран-пры ФІДЭ (2014—2015)|Гран-пры ФІДЭ]] вывела яго ў [[турнір прэтэндэнтаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак = FIDE Grand Prix in Khanty-Mansiysk: Final|спасылка = http://www.fide.com/component/content/article/1-fide-news/8735-fide-grand-prix-in-khanty-mansiysk-round-10.html|выдавец = ФІДЭ|дата публікацыі = 25 траўня 2015|дата доступу = 26 лістапада 2018| мова = en}}</ref>. У чэрвені-ліпені Каруана перамог на Дортмундзкім турніры з 5½ пунктамі з 7. У верасьні дайшоў да чацьвертага кола [[Кубак сьвету па шахматах 2015 году|Кубка сьвету]]. У студзені 2016 на турніры ў Вэйк-ан-Зэе падзяліў другое месца з [[Дзін Лірэнь|Дзінам Лірэнем]], набраўшы 8 пунктаў з 13. Пасьля гэтага ён выйшаў на 3-е месца сусьветнага рэйтынгу. У сакавіку ўзяў удзел у [[Турнір прэтэндэнтаў 2016 году|турніры прэтэндэнтаў у Маскве]] ([[Расея]]), дзе ў апошнім туры саступіў [[Сяргей Каракін|Сяргею Каракіну]] і фінішаваў другім<ref>{{Спасылка | аўтар = Sagar Shah.| прозьвішча = Sagar| імя = Shah| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 28 сакавіка 2016| url = https://en.chessbase.com/post/sergey-karjakin-is-the-new-challenger| копія = | дата копіі = | загаловак = Sergey Karjakin is the new Challenger!| фармат = | назва праекту = | выдавец = Chessbase| дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У красавіку ўпершыню заваяваў тытул чэмпіёна ЗША, набраўшы 8,5 пунктаў у 11 гульнях. У верасьні выступіў за зборную ЗША на [[XLII шахматная алімпіяда|XLII шахматнай алімпіядзе]] і атрымаў бронзавы мэдаль у індывідуальным заліку на першай дошцы, а таксама камандны залаты мэдаль. 2017 год Фабіяна Каруана пачаў на другім месцы ў сьвеце з рэйтынгам 2827, аднак сэрыя няўдачаў на турнірах адкінула яго на 4-е месца, а ў жніўні рэйтынг і ўвогуле ўпаў ніжэй за 2800-ю адзнаку ўпершыню з красавіка 2016 року. На [[Кубак сьвету па шахматах 2017 году|Кубку сьвету]] ён дайшоў да 3-га кола. У сьнежні Каруана выйграў свой адзіны турнір у гэтым годзе, перамогшы на [[Лёндан (шахматны турнір)|Лёнданскім турніры]] з вынікам +3-0=6. У студзені 2018 Каруана скончыў турнір у Вэйк-ан-Зэе на 11-м месцы з вынікам 5/13<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.tatasteelchess.com/players/masters/master-standings| копія = | дата копіі = | загаловак = Results of Tata Steel Masters 2018| фармат = | назва праекту = Tata Steel Chess Tournament| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У сакавіку ён перамог на [[Турнір прэтэндэнтаў 2018 году|турніры прэтэндэнтаў]] з вынікам 9/14 і атрымаў права ўдзелу ў [[Чэмпіянат сьвету па шахматах 2018 году|турніры на званьне чэмпіёна сьвету]] супраць [[Магнус Карлсэн|Магнуса Карлсэна]]<ref>{{Спасылка | аўтар = Oliver Roeder.| прозьвішча = Oliver| імя = Roeder| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 сакавіка 2018| url = https://fivethirtyeight.com/features/an-american-will-play-for-the-world-chess-championship/| копія = | дата копіі = | загаловак = An American Will Play For The World Chess Championship| фармат = | назва праекту = Fivethirtyeight| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У сакавіку-красавіку Каруана перамог на турніры «[[Грэнке (шахматны турнір)|Грэнке]]» з вынікам 6½/9 (+4-0=5)<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.grenkechessclassic.de/en/grenke-chess-classic-2015/pairings-standings| копія = | дата копіі = | загаловак = GRENKE Chess Classic 2018| фармат = | назва праекту = Grenke Chess| выдавец = | дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>, што вярнула яго на другі радок сусьветнага рэйтынгу. У красавіку ён заняў другое месца на чэмпіянаце ЗША з вынікам 8/11 (+6-1=4)<ref>{{Спасылка | аўтар = Alex Yermolinsky.| прозьвішча = Yermolinsky| імя = Alex| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 30 красавіка 2018| url = https://en.chessbase.com/post/sam-shankland-is-the-2018-us-champion| копія = | дата копіі = | загаловак = Sam Shankland is the 2018 US Champion!| фармат = | назва праекту = | выдавец = Chessbase| дата доступу = 26 лістапада 2018 | мова = en| камэнтар = }}</ref>. У чэрвені перамог на [[Ставангер (шахматны турнір)|VI Нарвэскім турніры]] з вынікам 5/8 (+3-1=4). == Крыніцы == {{Крыніцы|30em}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20181130145007/http://www.caruanachess.com/ Афіцыйная бачына] * {{ФІДЭ}} * {{Профіль chessgames| 76172 }} * {{Facebook|CaruanaChess}} * {{Twitter|FabianoCaruana}} * [http://www.365chess.com/players/Fabiano_Caruana Фабіяна Каруана] на 365Chess.com {{Пачатак блёку}} {{Адзінка блёку |папярэднік = [[Мікеле Гадэна]] |назва = [[Чэмпіянат Італіі па шахматах|Чэмпіён Італіі]] |гады = 2007—2008 |наступнік = [[Лексі Артэга]] }} {{Адзінка блёку |папярэднік = [[Лексі Артэга]] |назва = [[Чэмпіянат Італіі па шахматах|Чэмпіён Італіі]] |гады = 2010—2011 |наступнік = [[Альбэрта Давід]] }} {{Адзінка блёку |папярэднік = [[Хікару Накамура]] |назва = [[Чэмпіянат ЗША па шахматах|Чэмпіён ЗША]] |гады = 2016 |наступнік = [[Ўэсьлі Со]] }} {{Канец блёку}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Каруана, Фабіяна Люіджы}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Маямі]] [[Катэгорыя:Італьянскія шахматысты]] [[Катэгорыя:Шахматысты ЗША]] [[Катэгорыя:Шахматныя гросмайстры]] [[Катэгорыя:Удзельнікі шахматных алімпіядаў]] isnvij4odjuscuxle7l9thn0pdxinqg Дракі 0 203173 2619253 2320795 2025-06-09T00:25:56Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619253 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дракі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дракаў |Трансьлітараваная назва = Draki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Смаргонскі раён|Смаргонскі]] |Сельсавет = [[Сінькоўскі сельсавет|Сінькоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 40 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="pop" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 231020 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 23 |Шырата сэкундаў = 32 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 25 |Даўгата сэкундаў = 14 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Пазыцыя подпісу на мапе2 = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Дра́кі'''<ref name="daviednik" /> (з 1969<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}}</ref> году — ''Вясе́ньняя''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 353—354</ref>) — [[вёска]] ў [[Смаргонскі раён|Смаргонскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Сінькоўскі сельсавет|Сінькоўскага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 1999 год — 65 чалавек * 2009 год — 40 чалавек<ref name="pop">[https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасьць насельніцтва Беларусі на кастрычнік 2009 году]</ref> == Інфармацыя для турыстаў == * У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]], каля вёскі расейскімі вайскоўцамі быў збудаваны Храм-бліндаж<ref>[https://web.archive.org/web/20160808144242/http://www.osh.by/?p=12822 Унікальны храм-бліндаж], Ашмянскі веснік 26.02.2015</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сінькоўскі сельсавет}} {{Смаргонскі раён}} [[Катэгорыя:Сінькоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Смаргонскага раёну]] porngc41m8fgqmaj251f9sidt57ivi0 Гвазьдзікяны 0 205949 2619203 2312559 2025-06-08T13:06:19Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619203 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Гвазьдзікяны |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Гвазьдзікянаў |Трансьлітараваная назва = Hvaździkiany |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Астравецкі раён|Астравецкі]] |Сельсавет = [[Рытанскі сельсавет (Астравецкі раён)|Рытанскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 16 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="pop" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 26 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 26 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Пазыцыя подпісу на мапе2 = зьнізу |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Гвазьдзікя́ны'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 69</ref> — вёска ў [[Астравецкі раён|Астравецкім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Рытанскі сельсавет (Астравецкі раён)|Рытанскага сельсавету]]. == Гісторыя == У XIX стагодзьдзі вёска знаходзілася ў Сьвянцянскім павеце Віленскай губэрні ў складзе маёнтку Сьвіраны. Уласнасьць памешчыка Гэленга. Паводле рэвізіі 1897 году, у вёсцы налічвалася 19 двароў і 102 жыхары. У пачатку XX стагодзьдзя вёска стала адносіцца да Кемелішкаўскай воласьці Сьвянцянскага павету Віленскай губэрні, да Палянскай сельскай грамады. 160 дзесяцін зямлі. Колькасьць жыхароў засталася ў 1905 годзе — 102. З 1922 году вёска ў складзе [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]], у Кемелішкаўскай гміне Сьвянцянскага павету Віленскага ваяводзтва. У 1938 годзе ў 22 дварах пражывала 119 жыхароў. Да 31 сакавіка 2013 году ўваходзіла ў склад [[Кемелішкаўскі сельсавет (Астравецкі раён)|Кемелішкаўскага сельсавету]], які быў перайменаваны ў Рытанскі сельсавет<ref>[https://web.archive.org/web/20160304210204/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913r0057134 «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Островецкого района Гродненской области». Решение Гродненского областного Совета депутатов от 26 февраля 2013 г. № 224]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 16 чалавек<ref name="pop">[https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасьць насельніцтва Беларусі на кастрычнік 2009 году]</ref> * 1999 год — 36 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.ostrovets.by/news/obshchestvo/meditsina/news/na-karte-ostrovetchiny/news2103.html Гваздзікяны і іх жыхары]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Астравецкая праўда, 2011 {{Рытанскі сельсавет (Астравецкі раён)}} {{Астравецкі раён}} [[Катэгорыя:Рытанскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Астравецкага раёну]] c8tnpmwl6dn6tw61r3xzeysldc9p2kt Дакурнішкі 0 207685 2619226 2183655 2025-06-08T19:03:18Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619226 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дакурнішкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дакурнішкаў |Трансьлітараваная назва = Dakurniški |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Ашмянскі раён|Ашмянскі]] |Сельсавет = [[Жупранскі сельсавет|Жупранскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 126 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="pop" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 31 |Шырата сэкундаў = 54 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 5 |Даўгата сэкундаў = 36 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Пазыцыя подпісу на мапе2 = зьнізу |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Даку́рнішкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 95</ref> — вёска ў [[Ашмянскі раён|Ашмянскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Жупранскі сельсавет|Жупранскага сельсавету]]. На поўдзень ад вёскі знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Ашмяны (станцыя)|Ашмяны]]. == Гісторыя == У 1840-я гады маёнтак Дакурнішкі набыў ад Брыгіты Дмахоўскай з Сабанскіх Гіпаліт Жылінскі (1800—1882), бацька геадэзіста [[Ёсіф Жылінскі|Ёсіфа Жылінскага]]. Пасьля сьмерці Гіпаліта Жылінскага разьвівае гаспадарку ў Дакурніскім маёнтку яго малодшы сын Станіслаў (1842—1915). Пры ім уводзяцца новыя сучасныя падыходы вядзеньня сельскай гаспадаркі. З гэтай мэтай у 1889 годзе закладваецца Дакурніскі вінакураны завод №317. Жылінскі набывае вядомасьць пасьпяховага гаспадара завода па вытворчасьці сьпірту. У пачатку ХХ стагодзьдзя ён становіцца сябрам рады Віленскага сельскагаспадарчага таварыства, а ў 1903 годзе яго абіраюць старшынём вінакуранага камітэту, які аб’ядноўвае сьпіртазаводчыкаў Віленшчыны. Па зьвестках за 1910 год вытворчасьць дакурніскага заводу складала 17 200 вёдзер сьпірту (1 вядро — 12,3 літру), на ім працавала 6 рабочых, меўся адзін рухавік на 10 конскіх сіл. Гадавая вытворчасьць прадпрыемства ацэньвалася 15 тысячамі рублёў — значнай па тым часе грашовай сумай<ref>[https://web.archive.org/web/20200806122530/http://www.osh.by/?p=28766 Жылінскія з Дакурнішак], Уладзімер ПРЫХАЧ, Ашмянскі веснік, 11.02.2017</ref>. Потым гаспадаркай у Дакурнішках займаўся сын Станіслава — Аляксандар Жылінскі (1880—1941). Ён праводзіць там сьціплыя палявыя дасьледаваньні, дзе экспэрымэнтуе з гатункамі і насеньнем бульбы, прыстасоўвае да іх патрэбныя мінэральныя ўгнаеньні. Актыўна займаецца жывёлагадоўляй: разводзіць элітныя пароды хатняй жывёлы. 21 чэрвеня 1930 году маёнтак наведаў прэзыдэнт [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] [[Ігнацы Масьціцкі]]. Тут ён правёў вячэру і начлег. Гэты факт стаў адной з падставаў, па якой Жылінскі 16 чэрвеня 1941 году быў арыштаваны і сасланы ў лягер пад Архангельск, дзе і загінуў. === Чыгуначная станцыя === Да [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] каля маёнтку знаходзілася чыгуначная станцыя 4 клясы з назвай Солы. У самім мястэчку [[Солы]] тады існаваў чыгуначны разьезд з назвай «Ашмянскі разьезд №12». Тут знаходзіўся драўляны будынак вакзала, некалькі жылых і гаспадарчых пабудоваў. У 1915—1917 гадах каля разьезду нямецкія вайскоўцы будуюць вялікі чыгуначны вузел з новым дэпо, складамі і ваенным гарадком. Неадпаведнасьць назваў мясьцінам немцы вырашаюць наступным чынам. Ранейшую станцыю Солы ў Дакурнішках яны вызначылі як Солы-Захад, а разьезд №12 стаў станцыяй Солы-Ўсход. У пасьляваенны час адбываецца канчатковая зьмена назваў, калі чыгуначная станцыя ў мястэчку набывае аднолькавую з паселішчам назву Солы, а дакурніская станцыя з гэтага часу становіцца станцыяй Ашмяны<ref>[http://www.osh.by/?p=38840 Гісторыя ўзнікнення чыгуначных станцый у Ашмянскім павеце]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Уладзімер ПРЫХАЧ, Ашмянскі веснік, 14.01.2018</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 126 чалавек<ref name="pop">[https://web.archive.org/web/20191002065531/http://pop-stat.mashke.org/belarus-census.htm Колькасьць насельніцтва Беларусі на кастрычнік 2009 году]</ref> * 1999 год — 156 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Жупранскі сельсавет}} {{Ашмянскі раён}} [[Катэгорыя:Жупранскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Ашмянскага раёну]] kuw9qo7qiv6cowe3213yyvbn61n395n Другі агульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым навучаньнем беларускай мовы ў Гайнаўцы 0 219265 2619254 2602673 2025-06-09T00:33:44Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619254 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Другі агульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым навучаньнем беларускай мовы ў Гайнаўцы |першасная назва = <!-- назва арганізацыі на арыгінальнай мове (калі не беларуская) -->{{мова-pl|Liceum Ogólnokształcące z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce}} |выява = LO z DNJB w Hajnówce.JPG |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |мапа 2 = |скарот = Гайнаўскі ліцэй |позва = |папярэднік = |наступнік = |дзень утварэньня = {{Дата пачатку|1|9|1949|Паказаць колькасьць гадоў}} |дзень спыненьня існаваньня = <!-- дата спыненьня існаваньня, неабавязковы --> |від = <!-- дзяржаўная арганізацыя, недзяржаўная арганізацыя, міжнародная арганізацыя, і г. д. --> |праўны стан = <!-- фундацыя, асацыяцыя і г. д. --> |задача = <!-- фокус дзеяньня арганізацыі: гуманітарная, міратворчая і інш. --> |сядзіба = |месцазнаходжаньне = |каардынаты = <!-- Месцазнаходжаньне і каардынаты з дапамогай шаблёну {{Каардынаты}} --> |дзейнічае ў месцах = [[Гайнаўка]] |сяброўства = |службовыя мовы = <!-- афіцыйныя мовы арганізацыі --> |начальнік = |пасада кіраўніка = <!-- назва пасады кіраўніка арганізацыі --> |імя кіраўніка = <!-- імя кіраўніка арганізацыі --> |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = <!-- рада дырэктароў, генэральная асамблея і інш. --> |галоўная ўправа = <!-- калі ёсьць --> |зьвязаныя службы = <!-- калі ёсьць -->[[Гайнаўскі павятовы аддзел БГКТ|Гайнаўскі аддзел БГКТ]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = |ведамасьць = |від ведамасьці = <!-- від ведамасьцей, часопіс, газэта і г. д.--> |назва ведамасьці = <!-- назва ведамасьцей: «Наша ніва», «Навіны БНФ» і г.д. --> |від ведамасьці 2 = |назва ведамасьці 2 = |від ведамасьці 3 = |назва ведамасьці 3 = |від ведамасьці 4 = |назва ведамасьці 4 = |заўвагі = |колішняя назва = Пачатковая школа і агульнаадукацыйны ліцэй зь беларускай мовай навучаньня ў Гайнаўцы }} '''Другі агульнаадукацыйны ліцэй з дадатковым навучаньнем беларускай мовы ў Гайнаўцы''' ({{мова-pl|Liceum Ogólnokształcące z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego w Hajnówce}}) — адна з школ у [[Польшча|Польшчы]] ў мястэчка ([[Гайнаўка]]), дзе вывучаюць [[Беларуская мова|беларускую мову]] як дадатковы прадмет<ref>[https://web.archive.org/web/20190118055930/http://poland.mfa.gov.by/be/bilateral_relations/belarusiny/szkoly/ ''Навучальныя установы з дадатковым вывучэньнем беларускай мовы ў Польшчы'']</ref>. Гісторыя школы пачалася ў 1949 годзе. Яна атрымала назву «Пачатковая школа і агульнаадукацыйны ліцэй зь беларускай мовай навучаньня ў Гайнаўцы»<ref name = lo2hajn>[https://web.archive.org/web/20201022053543/http://www.lo2hajn.atmax.pl/bhist.html ГІСТОРЫЯ ШКОЛЫ]</ref>. [[Юры Туронак]] быў таварышам [[БГКТ (Польшча)|БГКТ]] і яго аддзелу ў [[Варшаўскі аддзел БГКТ|Варшаве]] (з 1950 па 1960 гады) апісваў выпускнікоў ліцэю ў 2010 годзе: {{пачатак цытаты}} даволі добра ведалі беларускую мову, да якой, аднак, адносіліся абыякава, ня ведалі, навошта яе вывучалі і каму яна ў нашых умовах патрэбная. Іх нацыянальная адметнасьць была цьмяная, на што ў значнай меры ўплывала школьнае выхаваньне ў духу польскага патрыятызму. Нашы спробы прывіць ім [[Сьвядомы беларус|беларускую нацыянальную сьвядомасьць]] не давалі станоўчых вынікаў, і толькі невялікая іх частка пасьля заканчэньня вучобы актыўна працавала на беларускай ніве. {{канец цытаты|крыніца=За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны<ref name="выпускліцэю">{{Кніга|аўтар = |імя = Юры|прозьвішча = Туронак|частка = |загаловак = За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны|арыгінал = |спасылка = |адказны = [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]]|выданьне = |месца = [[Менск]]|выдавецтва = Медысонт|год = 2010|том = |старонкі = 157|старонак = 276|сэрыя = [[Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»|Бібліятэка ч-су Беларускі гістарычны агляд]]|isbn = 978-985-6887|наклад = }}</ref>.}} З 1993 году школа выкарыстоўвае новы аб’ект<ref name = lo2hajn/>. == Дырэктары == Сьпіс дырэктараў школы і ліцэю: * Васіль Ліцьвінчук{{Заўвага|Па-польску: Bazyli Litwińczuk.}} – 1949–1950 * Сяргей Сарока{{Заўвага|Па-польску: Sergiusz Soroka.}} – 1950–1957 * Анастасься Тропак{{Заўвага|Па-польску: Anastazja Tropak.}} – 1957–1968 * Аляксандар Іванюк{{Заўвага|Па-польску: Aleksander Iwaniuk.}} – 1968–1971 i 1981–1991 * Уладзімер Сьцепанюк{{Заўвага|Па-польску: Włodzimierz Stepaniuk.}} – 1971–1981 * Базыль Дуброўскі{{Заўвага|Па-польску: Bazyli Dąbrowski.}} – 1991–1992 * Яўген Сачко{{Заўвага|Па-польску: Eugeniusz Saczko.}} – 1992–2017 * Ігар Лукашук{{Заўвага|Па-польску: Igor Łukaszuk.}} – 2017-<ref name = lo2hajn/>. == Вядомыя выпускнікі == * [[Міхал Андрасюк]] (нар. 1959) — пісьменьнік, журналіст, актыўны дзеяч беларускай меншасьці ў Польшчы. * [[Яўген Вапа]] (нар. 1965) — беларускі грамадзкі дзеяч у Польшчы * [[Кацярына Бонда]] (нар. 1977) — польская пісьменьніца == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Беларусы ў Польшчы}} [[Катэгорыя:Збудаваньні Гайнаўкі]] [[Катэгорыя:Польскія вышэйшыя школы]] [[Катэгорыя:Беларускамоўная адукацыя Польшчы]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Падляскім ваяводзтве]] 7kegdftj40xh1igory2uot05dd7o77j Гомельская абласная бібліятэка 0 232311 2619212 2150366 2025-06-08T14:27:29Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619212 wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|55|25|52|паўночнае|31|0|0|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Бібліятэка |назва = Гомельская абласная бібліятэка |лягатып = |выява = Гомельская бібліятэка.jpg |подпіс_выявы = Уваход у бібліятэку (2014 год) |тып = публічная |краіна = [[Беларусь]] |разьмяшчэньне = [[Гомель]] |адрэса = [[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначны раён]], [[Плошча Перамогі (Гомель)|пл. Перамогі]], д. 2а<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=https://goub.by/?page_id=451|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref> |тэлефон = +375 (232) 33-90-71<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аддзел абслугоўваньня карыстальнікаў|спасылка=http://goub.by/?page_id=2680|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref> |заснаваньне = Сьнежань 1928 |філія = Славянская бібліятэка <!--Калекцыя--> |прадметы_збору = [[газэта]], гуказапіс, [[кніга]], ноты, [[рукапіс]], [[часопіс]], фотаздымак |крытэры_збору = |памер_збору = 1 012 581 (2012 год) |дэпанаваньне = <!--Досяг і карыстаньне--> |умовы_запісу = [[пашпарт]], фатаграфія 3х4 см і плата (2 [[Беларускі рубель|рублі]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як стаць чытачом|спасылка=https://goub.by/?page_id=369|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref> |чытачы = 45 000 (2012 год) |гадавы_зварот = 734 604 (2012 год) |абслугоўваньне = <!--Іншае--> |бюджэт = |кіраўнік = [[Марына Рафеева]] |супрацоўнікі = 133 (2009 год) |сайт = https://goub.by/ |commons = Category:V.I.Lenin Homieĺ Voblasć Universal Library |заўвагі = }} '''Го́мельская абласна́я ўнівэрса́льная бібліятэ́ка''' (ГАУБ) — дзяржаўная [[бібліятэка]] Беларусі, заснаваная ў сьнежні 1928 году ў [[Гомель|Гомелі]]. На 2020 год ГАУБ працавала зь [[Нядзеля|нядзелі]] па пятніцу а 10:00—19:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Графік працы|спасылка=https://goub.by/?page_id=367|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref>. Паводле Правілаў карыстаньня, жыхары Гомеля мелі права адначасна атрымліваць да 5 выданьняў на 30 дзён у аддзеле абслугоўваньня карыстальнікаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Правілы карыстаньня|спасылка=https://goub.by/?page_id=371|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref>. За плату бібліятэка ажыцьцяўляла наступныя паслугі: выдачу літаратуры з фондаў чытальнай залі, выкарыстаньне [[кампутар]]а, капіяваньне запісаў і музычных твораў, лямінаваньне дакумэнтаў і пераплёт выданьняў, выставы і экскурсіі, раздрукоўку і сканаваньне з распазнаньнем, [[фота]]здымку і фотакопію, курсы замежнай мовы, набор і рэдагаваньне тэксту, падбор літаратуры і электронную дасылку дакумэнтаў, правядзеньне лекцыі і разьмяшчэньне абвестак<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цэны на платныя паслугі|спасылка=https://goub.by/?page_id=687|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref>. == Будова == На 2020 год Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка ўлучала агульную чытальню (звыш 19 000 кніг) і 14 аддзелаў: # абслугоўваньня карыстальнікаў (звыш 140 000 носьбітаў зьвестак і выпіска звыш 20 часопісаў); # абслугоўваньня навучэнцаў 1—5 клясаў ([[Праспэкт Леніна (Гомель)|прасп. Леніна]], д. 12); # абслугоўваньня навучэнцаў 6—9 клясаў (прасп. Леніна, д. 14); # бібліятэказнаўства; # захоўваньня асноўнага фонду (звыш 500 000 адзінак захоўваньня з 1940-х гадоў); # інфармацыйна-бібліяграфічны (звыш 10 000 даведнікаў і пэрыёдыкі); # [[Інфармацыйныя тэхналёгіі|інфармацыйных тэхналёгіяў]]; # кадраў; # камплектаваньня, апрацоўкі літаратуры і арганізацыі [[каталёг]]аў; # [[краязнаўства]] (25 000 адзінак захоўваньня); # літаратуры на замежных мовах; # літаратуры па мастацтве (звыш 7500 грамкружэлак, 500 музычных [[кампакт-дыск]]аў, 9000 нотных выданьняў і выпіска каля 40 газэтаў і часопісаў); # пэрыядычных выданьняў (звыш 500 найменьняў газэтаў і часопісаў); # рэдкай кнігі (звыш 15 000 выданьняў з XVI стагодзьдзя)<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Структура|спасылка=https://goub.by/?page_id=336|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref>. У падпарадкаваньні ГАУБ працавала Славянская бібліятэка па вуліцы Ланге, д. 17<ref name="а"/>. == Мінуўшчына == У сьнежні 1928 годзе прэзыдыюм [[Гомельская акруга|Гомельскага акруговага]] выканаўчага камітэту зацьвердзіў Рашэньне аб адкрыцьці Гомельскай абласной бібліятэкі. У 1934 годзе народны камісар асьветы Беларускай ССР [[Аляксандар Чарнушэвіч]] падпісаў Загад аб перадачы бібліятэцы кніжнага збору князёў [[Паскевічы|Паскевічаў]], які налічваў 20 000 кніг XVI—XIХ стагоддзяў. Улетку 1941 году частку кнігазбору Паскевічаў вывесьлі ў [[Пенза|Пензу]] ([[Расейская СФСР]]). У 1944 годзе Гомельская абласная бібліятэка (ГАБ) аднавіла дзейнасьць. У ліпені 1945 году ў бібліятэку вярнулі кнігазбор Паскевічаў<ref name="б">{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Тут ня толькi «кнiжкi выдаюць»|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131204/1386135645-tut-ne-tolki-knizhki-vydayuc|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=4 сьнежня 2013|нумар=228 (27593)|старонкі=[http://zviazda.by/wp-content/uploads/2013/12/1386135604_6.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. У 1961 годзе бібліятэку перамясьцілі на плошчу Перамогі ў дом 2а, пабудаваны паводле праекту [[Валянціна Бурлака|Валянціны Бурлакі]]. У 1963 годзе адчынілі аддзел мастацтваў. У 1968-м — аддзел тэхнічнай і сельскагаспадарчай літаратуры. У 1969 годзе адкрылі аддзел [[краязнаўства]] і [[Беларуская літаратура|беларускай літаратуры]]. У 1970-м — аддзел замежнай літаратуры. У 1972 годзе распачалі кнігаабмен зь бібліятэкамі суседніх [[Бранская вобласьць|Бранскай]] і [[Чарнігаўская вобласьць|Чарнігаўскай]] вобласьцяў Расейскай СФСР і Украінскай ССР. У 1986-м пачалі абмен з [[Ялена Гора|Яленагорскай]] ваяводзкай публічнай бібліятэкай ([[Польская Народная Рэспубліка]]). У 1991 годзе да ГАБ далучылі Гомельскую абласную дзіцячую бібліятэку<ref name="в">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://goub.by/?page_id=334|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref>. У 1993 годзе стварылі аддзел [[Інфармацыйныя тэхналёгіі|інфармацыйных тэхналёгіяў]], дзе аўтаматызавалі складаньне фондаў бібліятэкі. У 1994—1998 гадах ажыцьцявілі краязнаўчую праграму «Жывая памяць Гомельшчыны», за якую ў 1998 годзе атрымалі грант [[Міністэрства культуры Беларусі]]. У 1997 годзе Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка правядзе міжнародную навукова-практычную канфэрэнцыю «Краязнаўства — аснова духоўнага і маральнага адраджэньня грамадзтва». У 1999 годзе пры бібліятэцы стварылі самадзейны тэатар «Гракі», які ў 2008 годзе атрымаў званьне народнага рашэньнем Міністэрства культуры. Адначасна ў аддзеле літаратуры на замежных мовах ГАУБ адчынілі Цэнтар навучальных сродкаў па нямецкай мове ў супрацы зь [[Інстытут імя Гётэ|Інстытутам імя Гётэ]] ў Менску. У 2000 годзе ўкаранілі Адзіную бібліятэчна-інфармацыйную сыстэму (АБІС) «ГАУБ-2000». Адначасна ГАУБ атрымала грант [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнта Беларусі]] за перавод кнігазбору Паскевічаў на электронныя носьбіты. У 2001 годзе адчынілі прыбудову да ГАУБ распрацоўкі Т.Л. Кузьміч. Адначасна стварылі аддзел рэдкай кнігі і інтэрнэт-асяродак. У 2001 годзе ГАЎБ атрымала прэмію прэзыдэнта Беларусі за праграму «Спадчына Гомельшчыны». У 2002 годзе ў бібліятэцы прайшла міждзяржаўная навукова-практычная канфэрэнцыя «Гісторыя бібліятэчнай справы і бібліяфільства». У 2003-м у бібліятэцы адчынілі Францускі куток інфармацыі і чытаньня. Адначасна на радыё «Гомель» пачалі весьці 20-хвілінны радыёчасопіс «Бiблiяпанарама». У 2004 годзе фонд аддзелу рэдкай кнігі папоўнілі 2200 асобнікамі мініяцюрных выданьняў. Адначасна стварылі электронны музэй [[Андрэй Макаёнка|Андрэя Макаёнка]]. У 2006 годзе заключылі пагадненьне аб супрацы зь [[Белгарад|Белгародзкай]] дзяржаўнай унівэрсальнай навуковай бібліятэкай (Расея). У 2008 годзе склалі дамову аб супрацы з Нацыянальнай бібліятэкай Рэспублікі [[Карэлія]] (Расея). У лютым 2008-га адчынілі Музэй рэдкай кнігі ГАУБ. У 2009 годзе ўкаранілі АБІС «Аліс-вэб». У 2010-м аддзел краязнаўства адчыніў музэйную экспазыцыю пра [[Іван Навуменка|Івана Навуменку]]. Адначасна падпісалі пагадненьне з [[Расейская дзяржаўная бібліятэка|Расейскай дзяржаўнай бібліятэкай]] аб правядзеньні ў ГАУБ «Румянцаўскіх чытаньняў». За 2011 год заключылі пагадненьні з трыма абласнымі бібліятэкамі замежжа: [[Коўна|Ковенскай]] публічнай (Летува), [[Пскоў]]скай унівэрсальнай навуковай і [[Курск]]ай навуковай (Расея)<ref name="в"/>. У 2011 годзе ГАУБ стварыла арт-клюб «Прызнаньне» на прапанову Міжнароднага саюзу літаратараў і дзеячоў мастацтваў, у рамках якога мастакі сталі ладзіць выставы. На 2013 год дзейнічалі віруальныя музэі [[Іван Мележ|Івана Шамякіна]], [[Іван Мележ|Івана Мележа]] і [[Барыс Сачанка|Барыса Сачанкі]]<ref name="б"/>. У 2013 годзе ГАУБ упершыю правяла «Ноч у бібліятэцы». Адначасна заключылі пагадненьне з [[Луганская вобласьць|Луганскай абласной]] навуковай унівэрсальнай бібліятэкай (Украіна). У 2014 годзе тэатар «Гракі» атрымаў галоўную ўзнагароду абласнога конкурсу народных тэатраў за музычную драму «Мой Пушкін». Адначасна адчынілі мастацкую галерэю імя Марыі і Валянціна Ягоравых. У 2015 годзе ў склад ГАУБ увайшла Славянская бібліятэка. Таксама ГАУБ стварылі зводны электронны каталёг Гомельскай вобласьці і заключыла пагадненьне зь [[Кіраўская вобласьць|Кіраўскай]] унівэрсальнай абласной навуковай бібліятэкай (Расея). У 2016-м падпісалі пагадненьне з [[Жытомірская вобласьць|Жытомірскай абласной]] унівэрсальнай навуковай бібліятэкай (Украіна). У 2018-м аддзел краязнаўства адчыніў памятную залю Андрэя Макаёнка. Адначасна правялі 1-ы фэст кнігі «Чытай, Гомель». 21-22 лістапада 2019 году правялі 1-я міжнародныя «Паскевіцкія чытаньні» з адначасным выпускам каталёгу кнігазбору Паскевічаў «Перажылыя стагодзьдзі»<ref name="в"/>. === Кіраўнікі === * [[Сяргей Бабарыкін]] (1944—1947) * [[Іван Хаўтурын]] (1948—1959) * [[Марыя Стальмахова]] (1960—1976) * [[Галіна Патапава]] (1976—1998) * [[Валянціна Дуброва]] (1999—2014) * [[Марына Рафеева]] (з 2014 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Хто ёсьць хто|спасылка=http://wiw.goub.by/|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}}</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Электронны каталёг|спасылка=http://lib.goub.by/pls/alis/StartEK/|выдавец=Гомельская абласная ўнівэрсальная бібліятэка|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=27 ліпеня 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20200705182010/http://goub.by/?page_id=385 Задаць пытаньне]{{ref-ru}} ** [https://web.archive.org/web/20200706122142/http://goub.by/?page_id=379 Новыя паступленьні] {{Накід:Беларусь}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Бібліятэкі Беларусі}} [[Катэгорыя:Бібліятэкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Арганізацыі Гомля]] [[Катэгорыя:Чыгуначны раён (Гомель)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1928 годзе]] rhr9kh1ozppno48y80b4rx9f2n1cj8o Дыяна Камінская 0 234130 2619260 2448397 2025-06-09T01:59:06Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619260 wikitext text/x-wiki {{Кінэматаграфіст |Імя = Дыяна Камінская |Імя (арыгінал) = |Фота = |Подпіс = |Імя пры нараджэньні = |Прафэсія = [[акторка]] |Муж = |Гады актыўнасьці = 2015 — дасюль |Узнагароды = |imdb_id = |Сайт = }} '''Дыяна Камінская''' ({{Н|1}} 6 ліпеня 1991, [[Менск]]) — беларуская акторка. Працавала ў [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы]]. Звольнілася разам з большасьцю трупы ў жніўні 2020 году. == Жыцьцяпіс == У 2011 годзе скончыла Беларускую дзяржаўную харэаграфічную гімназію-каледж па спэцыяльнасьці «Харэаграфічнае мастацтва». З 2011 па 2015 году навучалася ў [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]], па спэцыяльнасьці «Актор драматычнага тэатру і кіно» (курс заслужанага дзеяча мастацтваў РБ Л. А. Манаковай). Пасьля пачала працаваць у [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы]]<ref>[https://web.archive.org/web/20171102175701/http://minsknews.by/molodyie-akteryi-v-teatre-mnogo-ne-zarabotaesh/ Молодые актеры: «В театре много не заработаешь»], Минск-Новости. 27-03-2016</ref>. У пастаноўцы «Тутэйшыя», якая была пастаўлена артыстамі-купалаўцамі на закрытым паказе пасьля звальненьня, а 12 кастрычніка — он-лайн праз youtube, выканала ролю Насты Пабягунскай<ref>[https://novychas.by/kultura/kupalaucy-vyvesili-trejler-tutejszyh-i-pakazuc-s Купалаўцы вывесілі трэйлер «Тутэйшых» і пакажуць спектакль анлайн], [[Новы час (газэта)|Новы час]]</ref>. == Ролі == === Тэатар === * 2020 — Тутэйшыя — ''Наста Пабягунска''я * 2019 — Вешальнікі — ''Шырлі'' * 2018 — Рэвізор — ''Мар’я Антонаўна'' * 2017 — Юбілей Ювэліра — ''Каралева ў маладосьці'' * 2017 — Школа падаткаплацельшчыкаў — ''Віржыні'' * 2016 — каханьне як мілітарызм — ''Тацьцяна'' * 2016 — Хрустальная пантофелька — ''Марыянна'' * 2017 — запалкі — ''Маша'' * 2015 — Антыгона — ''Антыгона'' * 2013 — Лістапад. Андэрсан — ''Пастушка'' * 2012 — Местачковае кабарэ — ''Выканаўца нумару «Полька»'' === Кіно === * 2020 — Лябірынты. Ларыса Александроўская: нямецкія прыгоды, дакумэнтальны фільм (Сьвятлана) * 2019 — Лябірынты. Каварства і любоў Еўсьцігнея Міровіча, дакумэнтальны фільм (акторка Натальля, Камсамолка) * 2019 — Сэрца не абманеш, сэрца не здрадзіць, сэрыял (Жана) * 2019 — Сваты 7, сэрыял (адміністратар) * 2017 — Мухтар. Новы сьлед, сэрыял (39-я сэрыя) — Заўзятарка Аліса * 2013 — Сьледчы Пратасаў, сэрыял (эпізод) * 2009 — Кадэт, мастацкі фільм (эпізод) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20210414113423/https://kupalauski.by/troupe/dziyana-kaminskaya-/ Старонка на сайце тэатру] * [https://kinolift.ru/18865 Жыцьцяпіс] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Камінская, Дыяна}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]] [[Катэгорыя:Беларускія акторкі]] gt2to7rhbu600zdq0ag79hbs0fxwayw Губы 0 234161 2619216 2433938 2025-06-08T15:31:06Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619216 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Губы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Губыоў |Трансьлітараваная назва = Huby |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Вялейскі раён|Вялейскі]] |Сельсавет = [[Крывасельскі сельсавет|Крывасельскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 37 |Шырата сэкундаў = 23 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 1 |Даўгата сэкундаў = 22 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Губы́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Вялейскі раён|Вялейскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Крывасельскі сельсавет|Крывасельскага сельсавету]]. == Гісторыя == У 1552 годзе ўласьніцкі комплекс, у Маркаўскай дзяржаве. У 1558 годзе сяло Губляны, у Маркаўскай дзяржаве. У 1635 годзе — дзяржава Губы, прывілей на якую атрымаў [[Казімер Леў Сапега]], [[Пісар вялікі літоўскі|вялікі пісар ВКЛ]]. У 1690 годз губскае староства. У 1800 годзе губскае староства, уласнасьць казны, двор Губы — цэнтар староства; панскі драўляны дом, 5 жыхароў. У 1844 годзе двор Губы, дом, 3 жыхары. У 1871 годзе хутар Губы, уласнасьць шляхціцаў Гайковічаў. У 1938 годзе ў Куранецкай вясковай гміне [[Вялейскі павет (1920—1940)|Вялейскага павету]], хутары (36 двароў, 261 жыхар) і [[млын]] (1 двор, 9 жыхароў). Да 12 чэрвеня 1958 году вёска ўваходзіла ў склад [[Кузьміцкі сельсавет|Кузьміцкага сельсавету]]<ref>Рашэнне выканкома Маладзечанскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 12 чэрвеня 1958 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1958, № 6.</ref>, да 24 ліпеня 1995 году — у складзе [[Рэчкаўскі сельсавет (Вялейскі раён)|Рэчкаўскага сельсавету]], да 28 траўня 2013 году — у складзе [[Куранецкі сельсавет|Куранецкага сельсавету]]<ref>[https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234 Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области]</ref>. == Насельніцтва == * 1993 год — 28 двароў, 42 жыхары. * 2003 год — 17 двароў, 25 жыхароў. == Славутасьці == [[Файл:Крыніца Святая вада (Губы, Вілейскі раён) 03.jpg|міні|справа|Крыніца «Сьвятая вада»]] * [[Крыніца Сьвятая вада (Губы, Вялейскі раён)|Крыніца «Сьвятая вада»]] — гідралягічны помнік прыроды мясцовага значэньня. == Асобы == [[Файл:Памятны знак Касьяну Вясёламу.jpg|міні|зьлева|Памятны знак Касьяну Вясёламу]] * [[Вікенці Аўдзей|Вікенцій Аўдзей (Касьян Вясёлы)]] — беларускі [[пісьменьнік]], [[драматург]], (1886—1916)<ref>[https://web.archive.org/web/20200927221509/http://www.belhistory.eu/wp-content/themes/ah/library/slucky_zbrojny_chyn.pdf Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах] // Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»</ref><ref>[https://ria1914.info/index.php/%D0%90%D0%B2%D0%B4%D0%B5%D0%B9_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%B9_%D0%9E%D1%81%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Авдей Викентий Осипович{{ref-ru|}}] Офицеры РИА</ref><ref>[https://peramoga.by/novosti/15-znamenatelnyih-dat-nashego-goroda-i-rayona-v-etom-godu/ 15 ЗНАМЕНАТЕЛЬНЫХ ДАТ НАШЕГО ГОРОДА И РАЙОНА В ЭТОМ ГОДУ]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru|}} // [[Шлях перамогі]]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * {{Глёбус Беларусі|https://globus.tut.by/guby/index.htm}} * {{SgKP|XV_cz.1|598|Huby, dobra, powiat wilejski}} {{Крывасельскі сельсавет}} {{Вялейскі раён}} [[Катэгорыя:Крывасельскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Вялейскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] i0luxn8dhjizu0sl9hiphahjd31geh6 Докшыцкі РАУС 0 234224 2619248 2604451 2025-06-08T23:39:00Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 10 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619248 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Докшыцкі РАУС |першасная назва = <!-- назва арганізацыі на арыгінальнай мове (калі не беларуская) --> |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |мапа 2 = |скарот = Докшыцкі РАУС |позва = |папярэднік = |наступнік = |дзень утварэньня = {{Дата пачатку|1|12|1991|Паказаць колькасьць гадоў}} |дзень спыненьня існаваньня = <!-- дата спыненьня існаваньня, неабавязковы --> |від = <!-- дзяржаўная арганізацыя, недзяржаўная арганізацыя, міжнародная арганізацыя, і г. д. --> |праўны стан = <!-- фундацыя, асацыяцыя і г. д. --> |задача = <!-- фокус дзеяньня арганізацыі: гуманітарная, міратворчая і інш. --> |сядзіба = {{Сьцяг БССР}}211720 [[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], м. [[Докшыцы]], вул. Гайдара, 45 |месцазнаходжаньне = |каардынаты = <!-- Месцазнаходжаньне і каардынаты з дапамогай шаблёну {{Каардынаты}} --> |дзейнічае ў месцах = |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]]<br>[[Беларуская мова|беларуская]] |начальнік = |пасада кіраўніка = <!-- назва пасады кіраўніка арганізацыі -->[[Начальнік РАУС|Начальнік]] |імя кіраўніка = <!-- імя кіраўніка арганізацыі -->Гарбузаў Вадзім Вітальевіч |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = <!-- рада дырэктароў, генэральная асамблея і інш. --> |галоўная ўправа = <!-- калі ёсьць --> |зьвязаныя службы = <!-- калі ёсьць -->[[Докшыцкі равыканкам|Докшыцкі райвыканком]]<ref>[https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/by/padrazdzyalenni/ Аддзелы Докшыцкага раённага выканаўчага камітэту]</ref> |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = |ведамасьць = |від ведамасьці = <!-- від ведамасьцей, часопіс, газэта і г. д.--> |назва ведамасьці = <!-- назва ведамасьцей: «Наша ніва», «Навіны БНФ» і г.д. --> |від ведамасьці 2 = |назва ведамасьці 2 = |від ведамасьці 3 = |назва ведамасьці 3 = |від ведамасьці 4 = |назва ведамасьці 4 = |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Докшыцкі раённы аддзел унутраных справаў''' (скарочана: '''Докшыцкі РАУС''') — [[РАУС]] у [[Докшыцкі раён|Докшыцкім раёне]]. Падпарадкаваны [[УУС Віцебскага аблвыканкаму]]. Разьмешчаны па адрасе<ref>[https://web.archive.org/web/20240528164048/https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/ru/rovd/ Сядзіба Докшыцкага РАУС]</ref>: 211720 [[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], м. [[Докшыцы]], вул. Гайдара, 45. Райаддзел мае крымінальны вышук, дэпартамэнт аховы<ref>[https://web.archive.org/web/20240528164048/https://www.dokshitsy.by/2015/10/kollektiv-departamenta-oxrany-otmetil-80-letie-veterana-milicii/ Ахова Докшыцкае міліцыі]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20240528181106/https://www.dokshitsy.by/2023/10/sotrudniki-dokshickogo-otdela-departamenta/ Сьвята дэпартамэнту Аховы Докшыцкае міліцыі]</ref>. {{пачатак цытаты}} Докшыцкі РАУС распачаў адміністрацыйныя справы супраць Тацьцяны Смоткінай і Зьмітра Лупача паводле артыкула 22.9 “Парушэньне заканадаўства аб сродках масавай інфармацыі”. Журналістаў хочуць пакараць за матэрыялы, якія выйшлі на “Радыё Рацыя” і тэлеканале “Белсат”. У іх распавядалася пра тое, як мясцовы грамадзкі актывіст Кастусь Шыталь зьбіраў подпісы за стварэньне прыпынку цягніка Менск — Полацак на станцыі Параф’янава. У выніку гэты прыпанак Беларуская чыгунка арганізавала. Справа атрымала шмат станоўчых водгукаў ад мясцовых жыхароў, ды актыўна абмяркоўвалася ў беларускім інтэрнэце<ref>[https://baj.media/be/zhurnalistka-frylanserka-taccyana-smotkina-milicyyanty-skazali-shto-my-robim-dobruyu-spravu-2/ Т. Смоткіна і З. Лупач пакараныя Докшыцкімі міліцыянтамі]</ref>. {{канец цытаты}} Начальнікам Докшыцкага РАУС быў падпалкоўнік міліцыі Сяргей Каралевіч<ref>[[https://web.archive.org/web/20240528164046/https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/by/news_raion-by/view/zmeny-kanstytutsyi-abmerkavali-u-addzele-departamenta-axovy-dokshytskaga-raena-21615/ Рэфэрэндум 2022 году]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20240528164046/https://www.dokshitsy.by/2024/03/nagradili-v-dokshickom-rajonnom-otdele/ Найлепшых узнагародзілі ў Докшыцкае міліцыі]</ref>. Ён прыйшоў у РАУС у 1998 годзе зь Менску, дзе вучыўся ў Вышэйшае школе міліцыі. Пачаў рабіць участковым інспэктарам, затым перайшоў у крымінальны вышук<ref>[https://web.archive.org/web/20240528164047/https://www.dokshitsy.by/2015/03/den-milicii-prazdnuyut-v-dokshickom-rajone/ Крымінальны вышук Докшцкага РАУС]</ref>. Яго ўзначаліў Сяргей Каралевіч пазьней, а потым заняў пасаду начальніка Докшыцкага РАУС. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20240528164046/https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/special/by/news_raion-by/view/groshy-na-ljachenne-xlopchyka-peralichyli-supratsouniki-dokshytskaga-raus-24219/ Дзейнасьць міліцыі] * [https://www-dokshitsy-by.translate.goog/2022/10/dengi-na-lechenie-malchika/?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=be&_x_tr_hl=be Дзейнасьць міліцыі] * [https://web.archive.org/web/20240528164049/https://www.dokshitsy.by/2018/03/sport-neotemlemaya-chast-zhizni-konstantina-yuxnovca/ Работнік Докшыцкага РАУС] * [https://web.archive.org/web/20240528164048/https://www.dokshitsy.by/2015/10/kollektiv-departamenta-oxrany-otmetil-80-letie-veterana-milicii/ Ахова Докшыцкае міліцыі] * [https://web.archive.org/web/20240528181106/https://www.dokshitsy.by/2023/10/sotrudniki-dokshickogo-otdela-departamenta/ Сьвята дэпартамэнту Аховы Докшыцкае міліцыі] * [https://web.archive.org/web/20240528164046/https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/by/news_raion-by/view/zmeny-kanstytutsyi-abmerkavali-u-addzele-departamenta-axovy-dokshytskaga-raena-21615/ Рэфэрэндум 2022 году] * [https://web.archive.org/web/20240528164047/https://www.dokshitsy.by/2017/03/100-letie-belorusskoj-milicii-dokshickij-rovd-istoriya-i-sovremennost/ Мінулае Докшыцкага райаддзелу міліцыі] * [https://web.archive.org/web/20240528164046/https://www.dokshitsy.by/2024/03/nagradili-v-dokshickom-rajonnom-otdele/ Найлепшых узнагародзілі ў Докшыцкае міліцыі] * [https://web.archive.org/web/20240528164047/https://www.dokshitsy.by/2015/03/den-milicii-prazdnuyut-v-dokshickom-rajone/ Крымінальны вышук Докшцкага РАУС] {{МУС}} [[Катэгорыя:Управа ўнутраных справаў Віцебскага аблвыканкаму]] [[Катэгорыя:Раённыя аддзелы ўнутраных справаў]] [[Катэгорыя:Докшыцкі раён]] qiojchep21hn0c3zw64ygjk7lscjegp Гомсельмаш 0 234608 2619214 2575377 2025-06-08T14:44:16Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619214 wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|57|27|21|паўночнае|30|58|33|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Кампанія |назва = «Гомсельмаш» |лягатып = |выява = |тып = [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]] |лістынг = [[БВФБ]]: [https://www.bcse.by/instruments/share?ticker=Гомсельмаш%20РУП%20А1&currency=BYN&printVersion=true Гомсельмаш] |дэвіз = |заснаваная = {{Дата пачатку|15|10|1930|1}} |заснавальнікі = |уласьнікі = |краіна = [[Беларусь]] |разьмяшчэньне = [[Гомель]] |адрас = [[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначны раён]], Шашэйная вул., д. 41<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://www.gomselmash.by/contacts/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> |ключавыя постаці = Аляксандар Новікаў, Віктар Пінчук |галіна = [[прамысловасьць]] |прадукцыя = [[апрысквальнік]], [[жняярка]], [[камбайн]], [[касілка]], [[культыватар]], [[падборшчык]], [[прычэп]], [[сеялка]], стаматалягічная ўстаноўка |паслугі = |абарачэньне = {{Рост}}494,169 млн [[Беларускі рубель|руб]] (2019 г.; 236,286 млн $ ЗША)<ref>{{Навіна|аўтар=Аляксей Петух, Аляксандар Новікаў, Ларыса Гатальская|загаловак=Кансалідаваная фінансавая справаздачнасьць за 2019 год|спасылка=https://www.gomselmash.by/images/download/konsolidirovannyj-otchet-2019.pdf|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> |апэрацыйны прыбытак = {{Падзеньне}}91,831 млн руб (2019 г.; 43,909 млн $ ЗША) |чысты прыбытак = {{Рост}}0,56 млн руб (2019 г.; 0,268 млн $ ЗША) |лік супрацоўнікаў = 8010 (2020 год)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гадавая справаздача за 2019 год|спасылка=https://www.gomselmash.by/images/download/Годовой%20отчет%20за%202019%20год.pdf|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=13 красавіка 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> |матчына кампанія = [[Міністэрства прамысловасьці Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Палажэньне|спасылка=https://minprom.gov.by/o-ministerstve/polozhenie-o-ministerstve-promyshlennosti-respubliki-belarus/|выдавец=[[Міністэрства прамысловасьці Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=15 лютага 2019|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> |даччыныя кампаніі = «[[Гомельскі завод ліцьця і нармаляў]]», «[[Лідагропраммаш]]» |аўдытар = ТАА «[[ФБК-Бел]]» (Менск) |сайт = [https://bel.gomselmash.by/ bel.gomselmash.by] }} '''«Гомсельмаш»''' — дзяржаўнае машынабудаўнічае прадпрыемства [[Беларусь|Беларусі]], заснаванае ў кастрычніку 1930 году ў [[Гомель|Гомлі]]. На 2023 год быў адным з найбольшых у сьвеце вытворцаў уборачных [[камбайн]]аў, у тым ліку ўваходзіў у 5-ку найбольшых у сьвеце вытворцаў збожжаўборачных камбайнаў<ref name="а"/>. Выпускаў уборачныя камбайны для [[Бульба|бульбы]] і [[збожжа]], [[Корм|кармоў]] і [[Кукуруза|кукурузы]], а таксама [[Касілка|касілкі]] пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Палесьсе». Агулам вырабляў 16 відаў сельскагаспадарчых машынаў 75 узораў і 70 відаў прыстасаваньняў для [[Жніво|жніва]]. Большасьць камбайнаў пастаўлялі ў 14 краінаў: 3 у Азіі — [[Казахстан]], Кітай і [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвую Карэю]]; 2 у Паўднёвай Амэрыцы — [[Аргентына|Аргентыну]] і [[Бразылія|Бразылію]]; 9 у Эўропе — Латвію, [[Летува|Летуву]], Расею і Ўкраіну, а таксама ў [[Баўгарыя|Баўгарыю]], Румынію, [[Славаччына|Славаччыну]], Чэхію і Эстонію. У склад [[холдынг]]у «Гомсельмаш» уваходзілі 2 даччыныя прадпрыемствы: «[[Гомельскі завод ліцьця і нармаляў]]» і «Юбілейны-Агра» ([[Буда-Кашалёўскі раён]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб прадпрыемстве|спасылка=https://bel.gomselmash.by/o-kompanii/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>. == Вырабы == [[Файл:Gomselmash harvester (02).jpg|значак|280пкс|Пачаткаўборачны камбайн «[[Палесьсе 3219]]» на «Белагра-2019»]] На 2023 год «Гомсельмаш» вырабляў пад беларускамоўным таварным знакам «Палесьсе»: * 6 узораў збожжаўборачных камбайнаў магутнасьцю ад 230 да 520 [[Конская сіла|конскіх сілаў]] (к.с.) з бункерам ад 5,5 да 10,5 [[Кубамэтар|кубамэтраў]] і плошчай ачысткі ад 3,86 да 5,8 [[Квадратны мэтар|кв.м]], у тым ліку 3 гібрыдныя — «GS2124», «GH800» і «GS3219» з найбольшай магутнасьцю і зьмяшчальнасьцю<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Збожжаўборачныя камбайны|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/zernouborochnye-kombainy/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 2 узоры кормаўборачных камбайнаў з рухавіком ад 290 да 450 к.с., даўжынёй рэзкі ад 5 да 48 мілімэтраў і шырынёй барабана ад 41 да 78 см<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кормаўборачныя камбайны|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/kormouborochnye-kombainy/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 3 узоры бульбаўборачных камбайнаў «РТ2», «РТ25» «РТ260-2» для міжрадкоўя па 70—90 см<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бульбаўборачныя камбайны|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/kartofeleuborochnaya-tekhnika/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 2 узоры пачаткаўборачных камбайнаў для кукурузы — «ES4» і «ES6» магутнасьцю па 155 і 230 к.с. з шырынёй захопу па 2,8 і 4,2 мэтры<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пачаткаўборачныя камбайны|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/pochatkouborochnye-kombainy/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 8 узораў кормаўборачных навесаў і [[прычэп]]аў, у тым ліку 6 узораў [[Касілка|касілак]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прычапная і навясная кормаўборачная тэхніка|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/pritsepnaya-i-navesnaya-kormouborochnaya-tekhnika/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 6 узораў глебаапрацоўчай тэхнікі з шырынёй захопу ад 2,8 да 6 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Глебаапрацоўчая тэхніка|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/pochvoobrabatyvayushchaya-tekhnika/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>; * 3 узоры [[Сеялка|сеялак]] з шырынёй захопу ад 2,4 да 12 мэтраў, у тым ліку для [[Угнаеньне|ўгнаеньня]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сеялкі|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/seyalki/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>; * 2 узоры самаходных [[Касілка|касілак]] — «CS100» і «CS200» магутнасьцю па 100 і 200 к.с. з шырынёй захопу па 5 і 9,2 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Самаходныя касілкі|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/samohodnaya-kosilka/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>; * 2 узоры апрысквальнікаў — самаходны «АВС-4224» і прычапны «АПШ-3000-24» з шырынёй захопу па 24 мэтры<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апрысквальнікі|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/opryskivateli/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>; * 2 узоры прычэпаў, сярод якіх бункер-загрузчык на 11,4 м³ і самазвальны «2ПТС-14» на 9,8 м³<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прычэпы|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/tekhnika-dlya-zagruzki-i-transportirovki-zerna/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>; * [[бавоўна]]ўборачныя машыны ХМП-1,8 з шырынёй захопу 1,8 мэтру<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бавоўнаўборачная машына ХМП-1,8|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/khlopkouborochnaya-tekhnika/hmp-1-8/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 12 узораў [[Жняярка|жняярак]] ад 4 да 12 мэтраў, у тым ліку для збожжа, кукурузы, [[рапс]]а, [[Соя|соі]] і траваў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Жняяркі|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/gatki/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * 3 узоры [[падборшчык]]аў шырынёй ад 2,7 да 3,88 мэтры, у тым ліку 2 для траваў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падборшчыкі|спасылка=https://bel.gomselmash.by/produktsiya/podborshchiki/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|дата публікацыі=2022|дата доступу=29 ліпеня 2023}}</ref>; * [[Стаматалёгія|стаматалягічныя]] комплесы «Белдэнт»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Стаматалягічныя комплексы «Белдэнт»|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/raboti-i-uslugi/beldent/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. [[Гарантыя]] на вырабы складала 2 гады ад «Гомсельмашу» і яшчэ год ад [[дылер]]а<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гарантыя|спасылка=https://www.gomselmash.by/servis-zapchasti/garantiya/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. == Збытавая сетка == [[Файл:Gomselmash GS KVK 8060 harvester for rough crops.jpg|значак|280пкс|Кормаўборачны камбайн [[КВК-8060]] на выставе «[[Белагра]]-2019» у [[Шчомысьліца|Шчомысьліцы]] (Менскі раён)]] На 2020 год «Гомсельмаш» меў 94 замежныя прадстаўніцтвы ў 41 краіне: * 14 у 12 краінах Азіі — [[ААЭ]] (Дубай), [[Армэнія]] (Ерэван), Грузія ([[Балнісі]]), Індыя ([[Новы Дэлі]]), Казахстан ([[Кастанай]]), Кітай ([[Харбін]] і [[Чунцын]]), [[Кыргыстан]] (Бішкек), Манголія ([[Улан-Батар]]), Пакістан ([[Ісламабад]] і [[Карачы]]), Таджыкістан ([[Гісар]]), [[Турэччына]] ([[Бандырма]]) і [[Узбэкістан|Ўзбэкістан]] (Ташкент); * 1 у адной краіне Акіяніі — Аўстралія ([[Госнэлс]], штат [[Заходняя Аўстралія]]); * 8 у 8 краінах Афрыкі — Ангола ([[Луанда]]), [[Зымбабвэ]] (Харарэ), Нігерыя ([[Кано]]), [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёвая Афрыка]] ([[Пітэрмарыцбург]], правінцыя [[Квазулу-Натал]]), Судан ([[Хартум]]), Танзанія ([[Дар-эс-Салам]]), [[Эгіпет]] ([[Хургада]], [[Чырванаморская вобласьць]]) і [[Этыёпія]] ([[Адыс-Абэба]]); * 2 у 2 краінах Паўднёвай Амэрыкі — Аргентына (Сан-Францыска, правінцыя [[Кордава (правінцыя, Аргентына)|Кордава]]) і Бразылія (Веранопаліс, штат [[Рыў-Гранды-ду-Сул]]); * 69 у 18 краінах Эўропы — Латвія ([[Добэле]]), [[Летува]] ([[Радзівілішкі]], Шавельскі павет), Польшча ([[Саколка (горад)|Саколка]], Падляскае ваяводзтва і [[Прыбараў]]), Расея (47; [[Абакан]], [[Арол (горад)|Арол]], [[Барнавул]], [[Бранск]] і [[Тростань]] у Бранскай вобласьці, [[Валгаград]], [[Варонеж]], [[Волагда]], [[Вусьць-Лабінск]] і Канеўская станцыя ў [[Краснадарскі край|Краснадарскім краі]], Вялікі Істок у [[Сьвярдлоўская вобласьць|Сьвярдлоўскай вобласьці]], Гагарына ў [[Цюменская вобласьць|Цюменскай вобласьці]], [[Ёшкар-Ала]], [[Іванава (Іванаўская вобласьць)|Іванава]], [[Іжэўск]], [[Іркуцк]], [[Качанёва]] ў [[Новасыбірская вобласьць|Новасыбірскай вобласьці]], [[Канск]] у [[Краснаярскі край|Краснаярскім краі]], [[Казань]], Бярозаўка і Кіндэры ў [[Татарстан]]е, [[Кіраў (Кіраўская вобласьць)|Кіраў]], [[Курган (горад)|Курган]], [[Курск]], [[Ліпецк]], [[Ніжні Ноўгарад]], [[Новы Аскол]] у [[Белгародзкая вобласьць|Белгародзкай вобласьці]], [[Пенза]], [[Перм]], [[Растоў-на-Доне]], [[Азоў]] і [[Канстанцінаўск]] у Растоўскай вобласьці, [[Самара]] і [[Тальяці]] ў Самарскай вобласьці, [[Санкт-Пецярбург]], [[Саранск]], [[Саратаў]], [[Старажылава]] ў [[Разанская вобласьць|Разанскай вобласьці]], [[Тамбоў]], [[Томск]], [[Уладзівасток]], [[Уладзімераўка (Амурская вобласьць)|Уладзімераўка]] ў [[Амурская вобласьць|Амурскай вобласьці]]), [[Ульянаўск]], [[Уфа]], [[Чалябінск]], Чыгуначны пасёлак у [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]], [[Чэбаксары]] і [[Южна-Сахалінск]]) і Ўкраіна (Канстанцінаўка [[Новаадэскі раён|Новаадэскага раёну]], Кіеў і [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласьць)|Мікалаеў]]), а таксама Аўстрыя ([[Тульн-ан-дэр-Донаў]], зямля [[Ніжняя Аўстрыя]]), Баўгарыя ([[Плевэн]]), Бэльгія ([[Брусэль]]), [[Вугоршчына]] (Будапэшт), [[Гішпанія]] ([[Жырона]], аўт.суп. [[Каталёнія]]), Малдова ([[Кішынёў]]), Нямеччына ([[Ляйпцыг]], зямля Саксонія), Славаччына ([[Пэзінак]], [[Браціслаўскі край]]), Славенія ([[Любляна]]), [[Сэрбія]] ([[Нові Сад]], аўт.край Ваяводзіна), Францыя ([[Сандувіль]], дэп. [[Прыморская Сэна]] і [[Тыль-Шатэль]], дэп. [[Кот-д’Ор]]), Чэхія ([[Прага]] і [[Сьмідары]], [[Кралаваградэцкі край]]) і Эстонія ([[Тарту]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дылерская сетка|спасылка=https://www.gomselmash.by/dilerskaya-set/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Фінансаваньне збыту празь [[лізінг]] і [[Пазыка|пазыку]] ажыцьцяўлялі ў: 7 краінах Азіі — [[Азэрбайджан]]е, Армэніі, Казахстане, Кыргыстане, Таджыкістане, Туркмэністане і Ўзбэкістане; і ў 31 краіне Эўропы: суседніх Латвіі, Летуве, Польшчы, Расеі і Ўкраіне, а таксама ў [[Малдова|Малдове]] і Сэрбіі, як і ў астатніх 24-х краінах [[Эўразьвяз]]у<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Фінансаваньне|спасылка=https://www.gomselmash.by/finansirovanie/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Лізінг забясьпечвалі беларускія дзяржаўныя прадпрыемствы «[[ААБ Лізінг]]» ад «Беларусбанка» і «[[Прамагралізінг]]», а таксама мясцовыя наймадаўцы ў адпаведных краінах. Пазыкі пад набыцьцё вырабаў «Гомсельмашу» выдаваў [[Банк разьвіцьця Рэспублікі Беларусь]] і мясцовыя банкі ў краінах збыту<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Эўропа (фінансаваньне)|спасылка=https://www.gomselmash.by/finansirovanie/europa/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У Беларусі дадатковыя камэрцыйныя пазыкі забясьпечвалі 2 дзяржаўныя банкі — «[[Белаграпрамбанк]]» і сам «[[Беларусбанк]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь (фінансаваньне)|спасылка=https://www.gomselmash.by/finansirovanie/respublika-belarus/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. == Распрацоўка і абсталяваньне == [[Файл:Gomselmash Palesse GS12A1 harvester.jpg|значак|280пкс|Збожжаўборачны камбайн «[[Палесьсе 12А1]]» на выставе «Белагра-2019»]] На 2020 году «Гомсельмаш» меў уласны «Навукова-тэхнічны цэнтар камбайнабудаваньня» («НТЦК»), які месьціўся ў Гомлі па [[Вуліца Яфрэмава (Гомель)|вуліцы Яфрэмава]], д. 61. «НТЦК» існаваў з 1947 году, калі быў заснаваны ў якасьці Спэцыялізаванага канструктарскага бюро (СКБ) для распрацоўкі машынаў і мэханізмаў для [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]] і кормавытворчасьці. У сваёй лябараторыі «НТЦК» ажыцьцяўляў: 1) разьліковыя дасьледаваньні і віртуальныя [[Выпрабаваньне|выпрабаваньні]], 2) праектаваньне і распрацоўку канструктарскай дакумэнтацыі, 3) распрацоўку тэхналягічнай дакумэнтацыі і выраб [[досьлед]]нага ўзору, 4) стэндавыя выпрабаваньні досьледнага ўзору і давядзеньне вырабу, 5) пастаноўку выраба на вытворчасьць і яго сэрыйнае суправаджэньне<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Навукова-тэхнічны цэнтар камбайнабудаваньня»|спасылка=https://www.gomselmash.by/o-kompanii/nttsk/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. На 2017 год былыя супрацоўнікі «НТЦК» выкладалі ў 2-х ВНУ Гомлю — [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт транспарту|Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце транспарту]] (БДУТ) і [[Гомельскі дзяржаўны тэхнічны ўнівэрсытэт|Гомельскім дзяржаўным тэхнічным ўнівэрсытэце]] (ГДТУ), дзе была спэцыяльнасьць «праектаваньне сельскагаспадарчых машынаў». Адмыслоўцы «НТЦК» удзельнічалі ў дзяржаўных камісіях па абароне дыплёмаў. У «НТЦК» праходзіў пераддыплёмную практыку ўвесь выпуск спэцыялізаванай катэдры ВНУ (26 студэнтаў). Большасьць прыманых на працу таксама складалі маладыя адмыслоўцы: у 2015-м — 16 з 28, у 2016 — 20 з 30, у 2017 — 17 з 21. На працоўных месцах канструктараў выкарыстоўвалі амэрыканскую сыстэму распрацоўкі вырабаў «Ўіндчыл», што дазваляла выпрабоўваць тэхніку ў лябараторыі. Сярод іншага «НТЦК» распрацоўваў і вырабляў [[Стаматалёгія|стаматалягічны]] комплекс «Белдэнт-3», за што яго супрацоўнікаў узнагародзілі [[Дзяржаўная прэмія Беларусі|Дзяржаўнай прэміяй Беларусі]]<ref name="е"/>. На ліпень 2020 году «НТЦК» налічваў каля 600 адмыслоўцаў, зь іх 60 працавалі выпрабавальнікамі камбайнаў<ref name="і"/>. Прадпрыемства мела ў сваім складзе 10 вытворчасьцяў: афарбовачную, загатовачную, зборачную, зварачную, інструмэнтальную, ліцейную, мэталавырабную, мэханаапрацоўчую, прэсавую і тэрмічную<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Імпартазамяшчэньне і каапэрацыя|спасылка=https://www.gomselmash.by/importozameshchenie-kooperatsiya/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У ліцейнай вытворчасьці выкарыстоўвалі індукцыйныя печы для выплаўкі чыгуна зь [[Лічбавае праграмнае кіраваньне|лічбавым праграмным кіраваньнем]] (ЛПК) загрузкай і плаўкай, аўтаматычныя фармовачныя лініі і сумесепрыгатавальнае абсталяваньне. Таксама працавала сталеліцейнае аддзяленьне. Прэсава-загатовачная вытворчасьць аснашчалася лазэрнымі мэталарэзамі з [[ЛПК]], аўтаматызаванымі сыстэмамі перавозкі для падачы лістоў мэталу на раскрой, лазэрнымі прыладамі аўтаматызаванага раскрою ліставога матэрыялу, трубаў і профіляў безь цеплавой дэфармацыі мэталу. У халодна-ліставой штампоўцы таксама выкарыстоўвалі лазэры. Лістазгінальныя прэсы з ЛПК захоўвалі ў памяці да 50 000 відаў згінаў. Таксама выкарыстоўвалі прэсы для згінаньня спосабам 3-х кропак і прэсы для тоўстага ліста. У тэрмічнай вытворчасьці карысталіся аўтаматычнымі лініямі хіміка-тэрмічнай апрацоўкі дэталяў, якія ажыцьцяўлялі навугляроджваньне, нітрацэмэнтаваньне, закалку, сьветлае адпальваньне, нізкі і высокі водпуск. Таксама ўкаранілі абсталяваньне для плаўкі валаў пасьля тэрмаапрацоўкі. Устаноўкі іённа-плязьменнага азатаваньня прымянялі для павышэньня зносастойкасьці паверхні дэталяў. Пры гэтым нагрэў да 350-6000 градусаў дазваляў вырабляць дэталі безь лінейных і дыямэтральных скажэньняў да тэрмаапрацоўкі. Кавальская вытворчасьць складалася зь 7 лініяў раскрою профільнага і круглага пракату, у складзе якіх былі стужкава-адразныя станкі з прываднымі рольгантамі. Таксама перад каваньнем на [[молат]]ах і [[штамп]]оўкай выкарыстоўвалі 4 індукцыйныя награвальнікі. Зварачную вытворчасьць ажыцьцяўлялі паўзварачнымі інвэртарнымі аўтаматамі. [[Робат]] ажыцьцяўляў зварку здрабляльных барабанаў кормаўборачных камбайнаў шоўнымі злучэньнямі<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Палітыка ў галіне якасьці|спасылка=https://www.gomselmash.by/o-kompanii/politika-v-oblasti-kachestva/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. [[Файл:!Камбайн Палесьсе на аўтапілёце (Белагра-2020).jpg|значак|280пкс|Кормаўборачны камбайн «Палесьсе» з [[аўтапілёт]]ам на выставе «Белагра-2020»]] У мэханаапрацоўчай вытворчасьці працавалі мэталарэзы з ЛПК, у тым ліку станкі для апрацоўкі валаў і шківаў. Такарнымі станкамі з прывадным інструмэнтам і котршпіндзялямі апрацоўвалі валы і целы кручэньня. Кіраваныя люнэты і сыстэмы сачэньня дазвалялі апрацоўваць гэтыя дэталі за адну ўстаноўку. За дакладнасьцю вырабу наглядалі каардынатна-вымяральныя машыны. Мэханічныя перадачы вырабляліся цэнтрамі з хуткаснамі прыладамі, што апрацоўвалі дэталі бартавых [[рэдуктар]]аў, і станкамі для [[шасьцерня]]ў. На такарных прутковых станках выраблялі дэталі гідраўлікі. У гарызантальных апрацоўчых цэнтрах апрацоўвалі балкі мастоў вядучых колаў. На афарбовачнай вытворчасьці працавалі лініі з кампутарным кіраваньнем і наглядам. Грунт на афарбоўваныя дэталі наносілі спосабам [[катафарэз]]у для злучэньня з мэталам на малекулярным узроўні. Робат наносіў парашковую фарбу без [[рашчына]]льніка. У зборачнай вытворчасьці выкарыстоўвалі адрасную падачу вузлоў на галоўны [[канвэер]] з [[цэх]]аў пры дапамозе падвясных канвэераў. Пры гэтым вялася карт-зборка кожнай машыны<ref name="а"/>. == Мінуўшчына == === ХХ стагодзьдзе === У сакавіку 1928 году ў [[Гомель]] ([[Беларуская ССР]]) прыехалі будаўнікі для ўзьвядзеньня Гомельскага заводу сельскагаспадарчага машынабудаваньня. Пры канцы ліпеня 1928 году першы камень заклалі ў [[падмурак]] ліцейнага [[цэх]]а. 15 кастрычніка 1930 году ўзьвядзеньне ліцейнага цэха скончылі, што дазволіла стварыць вытворчасьць [[сілас]]арэзак, бульбасартавальнікаў і льно[[малатарня]]ў<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Ганна Кавалёва|загаловак=«Гомсельмаш» адзначыў сёлета 90-гадовы юбілей|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/gomselmash_otmetil_v_nyneshnem_godu_90_letniy_yubiley/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=24 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 1932 годзе сталі выпускаць кормапрыгатавальную машыну «Унівэрсалку»<ref name="й">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://www.gomselmash.by/o-kompanii/istoriya-zavoda/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 1940 годзе «Гомсельмаш» выпускаў 26 відаў тэхнікі, частку якой прадавалі за мяжу<ref name="з">{{Навіна|аўтар=Андрэй Крывашэеў, тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=Галоўная ўмова пасьпяховай работы прадпрыемства - забесьпячэньне высокай якасьці прадукцыі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/prezident/aleksandr_lukashenko_posetil_zavod_gomselmash/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=10 жніўня 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 23 чэрвеня 1941 году пасьля пачатку [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайны]] «Гомсельмаш» перавялі на вытворчасьць мінаў. У жніўні 1941 году завод разам са станкамі вывезьлі на [[Уральскія горы|Ўрал]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Алег Ксяндзоў.|загаловак=На месцы дома ўбачыў варонку|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200227/1582795966-na-mescy-doma-ubachyu-varonku|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=26 лютага 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-04-2020-small_compressed.pdf 4 (3616)]|старонкі=4|issn=0439-3619}}</ref>. 3 ліпеня 1945 году «Гомсельмаш» аднавіў працу ў Гомлі пасьля вяртаньня вытворчасьці з Уралу, дзе ў Нямецка-савецкую вайну выраблялі [[Міна|міны]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=«Залатымі літарамі ўпісана ў гісторыю»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180629/1530293161-ab-chym-pisala-zvyazda-3-lipenya-u-savecki-chas |выданьне=Зьвязда|тып=|год=30 чэрвеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-28740 124 (28740)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30cher-4_optim_0.pdf 4]|issn=}}</ref>. У 1947 годзе на заводзе «Гомсельмаш» стварылі Спэцыялізаванае канструктарскае бюро (СКБ) для распрацоўкі абсталяваньня для мэханізацыі ў жывёлагадоўлі і [[Расьлінаводзтва|расьлінаводзтве]]. У 1957 годзе СКБ «Гомсельмаша» распрацавала сіласаўборачны камбайн СК-2,6. У 1977 годзе стварылі першы ў [[СССР]] самаходны кормаўборачны камбайн КСК-100<ref name="е">{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Хількевіч.|загаловак=Ад саламарэзкі да гаспадара беларускай нівы|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20170327/1490627249-ad-salamarezki-da-gaspadara-belaruskay-nivy|выданьне=Саюз — Эўразія|тып=|год=28 сакавіка 2017|нумар=5 (65)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/28sak-8.indd_.pdf 4]|issn=}}</ref>. Папярэдне ў 1976 годзе на заводзе стварылі навучальны цэнтар, дзе за 40 гадоў падрыхтавалі звыш 200 000 чалавек па такіх 7 прафэсіях, як газарэзчык, зваршчык, каваль, кранаўшчык, ліфцёр, сьлесар і стропальшчык<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Навучаньне|спасылка=https://www.gomselmash.by/produktsiya/raboti-i-uslugi/obuchenie-na-oao-gomselmash/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 1978 годзе на аснове завода «Гомсельмаш» стварылі [[вытворчае аб'яднаньне]]<ref name="в">{{Навіна|аўтар=Валеры Сідорчык|загаловак=«Гомсельмаш» пашырае сваю прысутнасьць на кітайскім рынку|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-pashyrae-svaju-prysutnasts-na-kitajskim-rynku-7494-2012|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2012|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Па выніках 1984 году «Гомсельмаш» заняў 1-е ў сьвеце месца паводле вытворчасьці кормаўборачных камбайнаў<ref name="й"/>. [[Файл:Belarus-Minsk-Agriculture Expo-Homselmash-Palesse-2-250A-2.jpg|значак|280пкс|Унівэрсальны энэргетычны сродак «[[Палесьсе-2-250А]]» на «Белагра-2007»]] У 1987 годзе стварылі ўнівэрсальны энэргетычны сродак (УЭС) «Палесьсе-250» для ўборкі [[Цукровы бурак|цукровых буракоў]] і кармоў. Пазьней распрацавалі малагабарытны энэргасродак «Палесьсе-30», што ўлучаў 20 будаўнічых і дарожна-камунальных машынаў. У 1996 годзе СКБ «Гомсельмаша» распрацавала першы беларускі збожжаўборачны камбайн «Палесьсе-Ротар», за што яго супрацоўнікі атрымалі Дзяржаўную прэмію Беларусі. У 1999 годзе асвоілі вытворчасьць самаходных камбайнаў для ўборкі льну і кармоў, а таксама прычапных бульбаўборачных камбайнаў і касілак<ref name="е"/>. === ХХІ стагодзьдзе === У 2005 годзе стварылі ўборачныя камбайны для збожжа і кармоў з магутнасьцю рухавіка 450—600 к.с., што перанакіравала збыт за мяжу<ref name="е"/>. У 2007 годзе ў расейскім [[Новасыбірск]]у стварылі Гандлёвы дом «Гомсельмаш-Сыбір», празь які да 2014 году паставілі 2800 камбайнаў ад [[Цюмень|Цюмені]] да [[Чыта|Чыты]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацяна Грыгаровіч|загаловак=«Гомсельмаш» вывучае магчымасьці пастаўкі ў Сыбір ільноўборачных камбайнаў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-vyvuchae-magchymastsi-pastauki-u-sibir-ilnouborachnyh-kambajnau-26762-2014|выдавец=БелТА|дата публікацыі=23 кастрычніка 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 2008 годзе ў казаскім [[Кастанай|Кастанаі]] стварылі зборачную вытворчасьць, дзе да 2017 году сабралі звыш 3000 камбайнаў для мясцовага рынку<ref name="ё">{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Казахстан адправяцца 500 машынакамплектаў «Гомсельмаш»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/v_kazakhstan_otpravyatsya_500_mashinokomplektov_gomselmash/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=29 лістапада 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 2009 годзе «Гомсельмаш» адчыніў сумесную вытворчасьць у кітайскім [[Харбін]]е<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Крывашэеў|загаловак=На тыдні Аляксандар Лукашэнка наведаў з працоўным візытам Кітай|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/na_nedele_aleksandr_lukashenko_posetil_s_rabochim_vizitom_kitay/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=6 верасьня 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 2011 годзе на беларуска-кітайскім [[Сумеснае прадпрыемства|сумесным прадпрыемстве]] «Харбін Дондзін-Гомсельмаш» у правінцыі [[Хэйлунцзян]] сабралі 300 кукурузаўборачных камбайнаў КПС-4. На 2012 год «Гомсельмаш» выпускаў уборачныя камбайны для бульбы і буракоў, збожжа і кармоў, касілкі-здрабняльніцы і касілкі-плюшчылкі. За студзень-жнівень 2012 году экспарт вырабаў вырас да 262 млн $<ref name="в"/>. 9 красавіка 2013 году «Гомсельмаш» заключыў дамову на продаж звыш 100 камбайнаў у [[Чалябінская вобласьць|Чалябінскую вобласьць]] Расеі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за сотню камбайнаў «Гомсельмаш» паставіць у Чалябінскую вобласьць|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/bolee_sotni_kombaynov_gomselmash_postavit_v_chelyabinskuyu_oblast_09_04_2013_12_03_0028/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 красавіка 2013|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У чэрвені 2013 году «Гомсельмаш» стварыў збожжаўборачны камбайн на вусенях паводле заказу ўрада [[Амурская вобласьць|Амурскай вобласьці]] Расеі. На той час прадпрыемства мела сумесныя зборачныя вытворчасьці ў Казахстане, Кітаі і Расеі. Прадстаўніцтвы «Гомсельмашу» працавалі ў [[Аргентына|Аргентыне]] і Чэхіі. Прадпрыемства ўваходзіла ў 5-ку найбольшых у сьвеце вытворцаў камбайнаў, наймагутнейшым зь якіх быў кормаўборачны «КВК-8060» з 600 [[Конская сіла|конскімі сіламі]]. Пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Палесьсе» выпускалі камбайны для ўборкі буракоў і збожжа, кармоў і кукурузы, [[Лён|льну]] і [[рыс]]у<ref>{{Навіна|аўтар=Вольга Халадовіч|загаловак=ВА «Гомсельмаш» вырабляе больш за 40 відаў розных сельскагаспадарчых машын|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/po_gomselmash_proizvodit_bolee_40_vidov_razlichnykh_selskokhozyaystvennykh_mashin_04_06_2013_19_04_0/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=4 чэрвеня 2013|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Цягам 2013 году ў Амурскую вобласьць паставілі 130 камбайнаў на вусеневым ходзе, які патрабаваўся празь пераўвільготненасьць глебы Прыамур’я<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларуская тэхніка - у дапамогу расейскім аграрыям|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/belorusskaya_tekhnika_v_pomoshch_rossiyskim_agrariyam_06_02_2014_08_02_00/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=6 лютага 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 24 ліпеня 2013 году [[Савет міністраў Рэспублікі Беларусь]] зацьвердзіў Пастанову № 652, паводле якой да 1 жніўня «Гомсельмаш» перадаў у [[лізінг]] абласным аграсэрвісам 227 збожжаўборачных камбайнаў КЗС-1218-11 з прыстасаваньнямі для ўборкі [[рапс]]у ПР-7 і абсталяваньнем для ўборкі кукурузы КОК-8-2. Таксама паводле Пастановы, «[[Беларусбанк]]» выдаў «Гомсельмашу» гадавую пазыку на 500 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] у валюце (55,7 млн $ ЗША) пад 9 %, зь якіх 4,5 % пагашаў урад<ref>{{Навіна|аўтар=Тацяна Грыгаровіч|загаловак=«Гомсельмаш» на ўмовах лізінгу паставіць арганізацыям АПК Беларусі больш як 220 збожжаўборачных камбайнаў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-na-umovah-lizingu-pastavits-arganizatsyjam-apk-belarusi-bolsh-jak-220-zbozhzhauborachnyh-kamba-9919-2013|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 ліпеня 2013|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 2013 годзе [[Унітарнае прадпрыемства|ўнітарнае прадпрыемства]] «Гомсельмаш» пераўтварылі ў [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]<ref name="г">{{Навіна|аўтар=Валеры Сідорчык|загаловак=«Гомсельмаш» створыць гандлёвы дом ва Ўкраіне|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-stvoryts-gandlevy-dom-va-ukraine-21422-2014|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 красавіка 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. За 2013 год на «Гомсельмашы» распрацавалі і выпрабавалі 3 узоры збожжаўборачных камбайнаў з прадукцыйнасьцю 5, 14 і 16 кг/сэк. Пры гэтым наймагутнейшы зь іх быў у 2,6 разу таньнейшым за нямецкі адпаведнік<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дбайна выкарыстоўваць кожны ўчастак сельскагаспадарчай зямлі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140802/1406932021-dbayna-vykarystouvac-kozhny-uchastak-selskagaspadarchay-zyamli|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/16-27626 16 (27626)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/08/2gni-1.indd_.pdf 1],[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/08/2gni-2.indd_.pdf 2]|issn=}}</ref>. Па выніках 2013 году «Гомсельмаш» увайшоў у 4-ку найбольшых прамысловых прадпрыемстваў [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старшыня Гомельскага аблвыканкама правёў сустрэчу з працоўным калектывам «Гомсельмаша»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/predsedatel_gomelskogo_oblispolkoma_provel_vstrechu_s_trudovym_kollektivom_gomselmasha_27_01_2014_19/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=27 студзеня 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Звыш 90 % камбайнаў на экспарт выпусьцілі на сумесных вытворчасьцях за мяжой. У студзені 2014 году такі экспарт у Расею прыпыніўся праз заканадаўства, што не дазваляла пастаўляць машынакамплекты на сумесныя прадпрыемствы для далейшай зборкі<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Выдаткі трэба скарачаць|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140129/1390942917-vydatki-treba-skarachac|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=29 студзеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/16-27626 16 (27626)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/01/ZV_20140129_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. [[Файл:Gomselmash Palesse GS 10C harvester.jpg|значак|280пкс|Збожжаўборачны камбайн «[[Палесьсе 10С]]» на вусеневым хаду (2019 год)]] 10 лютага 2014 году дзяржаўнае прадпрыемства «[[Прамагралізінг]]» заключыла дамову [[лізінг]]а на пастаўку 15 камбайнаў «Гомсельмаш» у расейскую [[Разань]] на 60,2 млн [[Расейскі рубель|расейскіх рублёў]] (1,7 млн $ ЗША)<ref>{{Навіна|аўтар=Алеся Вараб'ёва|загаловак=Погляд: замежныя СМІ аб Беларусі і Мытным саюзе|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140211/1392129010-poglyad-zamezhnyya-smi-ab-belarusi-i-mytnym-sayuze|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 лютага 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 8 красавіка 2014 году кіраўніцтва «Гомсельмашу» зацьвердзіла статут Гандлёвага дому «Гомсельмаш-Украіна». Яшчэ 4 адпаведныя гандлёвыя прадстаўніцтвы працавалі ў Расеі — «Гомсельмаш-Поўдзень», «Гомсельмаш-[[Сыбір]]», «Гомсельмаш-[[Урал]]» і «Гомсельмаш-Цэнтар». На той час прадпрыемства вырабляла звыш 40 найменьняў сельскагаспадарчых машынаў<ref name="г"/>. 11 ліпеня 2014 году [[Савет міністраў Беларусі]] ўхваліў Пастанову № 670 аб стварэньні да 26 верасьня [[холдынг]]у «Гомсельмаш», якому падпарадкавалі 5 [[ААТ]]: «[[Гомельскі завод ліцьця і нармаляў]]», «[[Гомельскі завод спэцінструмэнту і тэхналягічнай аснасткі]]», «[[Навукова-тэхнічны цэнтар камбайнабудаваньня]]», «[[Сьветлагорскі машынабудаўнічы завод]]» (Гомельская вобласьць) і «СП-Буд»<ref>{{Навіна|аўтар=Тацяна Іванюк|загаловак=Холдынг з шасьці прадпрыемстваў ствараецца на базе ААТ «Гомсельмаш»|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/holdyng-z-shastsi-pradpryemstvau-stvaraetstsa-na-baze-aat-gomselmash-24039-2014|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 ліпеня 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У ліпені 2014 году «Гомсельмаш» паставіў земляробчым прадпрыемствам Беларусі 300 камбайнаў<ref>{{Навіна|аўтар=Дар'я Белавусава-Пятроўская|загаловак=Уборку збожжавых у Беларусі плянуюць скончыць да сярэдзіны жніўня|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/uborku_zernovykh_v_belarusi_planiruyut_zakonchit_k_seredine_avgusta_24_07_2014_21_05_0073/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=24 ліпеня 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> на ўмовах лізінгу, зь іх 85 у [[Менская вобласьць|Менскую вобласьць]]<ref>{{Навіна|аўтар=Натальля Кезік|загаловак=Сёньня аграрыі Беларусі намалацілі восьмы мільён збожжа|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/segodnya_agrarii_belarusi_namolotili_vosmoy_million_zerna_08_08_2014_21_10_0066/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=8 жніўня 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 2014 годзе ў расейскім [[Тамбоў|Тамбове]] адчынілі гандлёвае прадстаўніцтва і рамонтную майстэрню «Гомсельмашу»<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Інвэстыцыйная прывабнасьць|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140805/1407194265-investycyynaya-pryvabnasc|выданьне=Зьвязда|тып=|год=5 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/145-27755 145 (27755)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/08/5gni-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/08/5gni-2.indd_.pdf 2]|issn=}}</ref>. 2 верасьня 2014 году на «Гомсельмашы» выпрабавалі збожжаўборачны камбайн «Палесьсе GS16» для палёў з ураджайнасьцю 70—100 [[цэнтнэр]]аў/[[га]]. Панарамнае [[шкло]] для яго вырабіла прадпрыемства «[[Гомельшкло]]», бартавы [[кампутар]] — «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]» (Менск), а шырокапрофільныя [[шыны]] — «[[Белшына]]» (Бабруйск). Камбайн «Палесьсе GS16» таксама прызначаўся для ўборкі зернебабовых і кукурузы, рапсу і [[сланечнік]]у з дапамогай адмысловых прыстасаваньняў<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Новы камбайн стымулюе айчынных вытворцаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140903/1409696746-novy-kambayn-stymulyue-aychynnyh-vytvorcau|выданьне=Зьвязда|тып=|год=3 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-27776 166 (27776)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/09/ZV_20140903_5.pdf 3]|issn=}}</ref>. У 2014 годзе «[[Пэкін]]ская імпартна-экспартная кампанія [[саўгас]]аў» стала дылерам «Гомсельмашу» ў Кітаі<ref name="д">{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Камбайны з цукеркамі для Кітая|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20161014/1476472104-u-padnyabesnay-dobra-vedayuc-yakasc-belaruskay-selgastehniki|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 кастрычніка 2016|нумар=[http://zviazda.by/be/number/200-28310 200 (28310)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15kas-2.indd_.pdf 2]|issn=}}</ref>. Па выніках 2014 году 75 % экспарту прыпала на Расею<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міхаіл Мясьніковіч пабываў на вытворчым аб'яднаньні «Гомсельмаш»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/mikhail_myasnikovich_pobyval_na_proizvodstvennom_obedinenii_gomselmash_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 лютага 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Рэшта паставак прыпадала на 15 іншых краінаў<ref>{{Навіна|аўтар=Вольга Халадовіч|загаловак=Канструктыўны дыялёг паміж уладай і грамадзянамі становіцца ўсё больш адкрытым|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/konstruktivnyy_dialog_mezhdu_vlastyu_i_grazhdanami_stanovitsya_vse_bolee_otkrytym/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=9 лютага 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 16 лютага 2015 году пачалі распрацоўку новага вусеневага камбайна на заказ з Амурскай вобласьці Расеі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі пачалі распрацоўку магутнага вусеневага камбайна|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/v_belarusi_nachali_razrabotku_moshchnogo_gusenichnogo_kombayna/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=16 лютага 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 22—26 лютага 2015 году «Гомсельмаш» упершыню прадставіў свой камбайн «Палесьсе GS12» на 76-й Міжнароднай выставе сельскагаспадачых машынаў (МВСМ-2015) у [[Парыж]]ы (Францыя). Папярэдне ў сьнежні 2014 году «Гомсельмаш» заключыў [[дылер]]скую дамову з францускім прадпрыемствам «Подыя», якое мела каля 120 гандлёвых прадстаўніцтваў у Бэльгіі, Люксэмбургу і Францыі. Таксама дылеры «Гомсельмашу» працавалі ў яшчэ 4 краінах [[Эўразьвяз]]у — суседняй Летуве, а таксама [[Баўгарыя|Баўгарыі]], Славаччыне і Чэхіі<ref>{{Навіна|аўтар=Валеры Сідорчык|загаловак=«Гомсельмаш» прадставіць сваю збожжаўборачную тэхніку на выстаўцы ў Парыжы|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-pradstavits-svaju-zbozhzhauborachnuju-tehniku-na-vystautsy-u-paryzhy-28707-2014|выдавец=БелТА|дата публікацыі=23 сьнежня 2014|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 5 сакавіка 2015 году Савет міністраў Беларусі ўхваліў Пастанову № 170 аб пазыцы да 2020 году 6 абласным аграсэрвісным прадпрыемствам для пагашэньня запазычанасьці перад «Гомсельмашам». Пры гэтым «Гомсельмаш» паставіў гэтым прадпрыемствам тэхнікі на 340,5 млрд рублёў (20,9 млн $ ЗША)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сельгаспрадпрыемствам Беларусі дадуць бюджэтныя крэдыты для пагашэньня запазычанасьці перад ААТ «Гомсельмаш»|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/selgaspradpryemstvam-belarusi-daduts-bjudzhetnyja-kredyty-dlja-pagashennja-zapazychanastsi-perad-aat-gom-30875-2015|выдавец=БелТА|дата публікацыі=10 сакавіка 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Да 20 траўня 2015 году геаграфія паставак камбайнаў пашырылася з 16 да 29 краінаў параўнальна з 2014 годам<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выпрабавальны запуск завода па вытворчасьці беленай цэлюлёзы прызначаны на кастрычнік|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/probnyy_zapusk_zavoda_po_proizvodstvu_belenoy_tsellyulozy_namechen_na_oktyabr_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=20 траўня 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У траўні 2015 году з кітайскім заводам «Цзуншэнь» падпісалі дамову пра стварэньне 2 зборачных пляцовак у правінцыях Хэбэй і [[Ганьсу]]. У выніку ў верасьні 2015 году адчынілі зборачную вытворчасьць у правінцыі [[Хэбэй]]<ref name="д"/>. 4 чэрвеня 2015 году на Беларуска-індыйскім бізнэс-форуме, які прайшоў у [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі|Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі]], «Гомсельмаш» заключыў пагадненьне аб стварэньні [[Сумеснае прадпрыемства|сумеснага прадпрыемства]] ў Індыі<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Хамянтоўскі|загаловак=Патэнцыял Беларусі і Індыі адкрывае новыя магчымасьці|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/potentsial_belarusi_i_indii_otkryvaet_novye_vozmozhnosti_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=4 чэрвеня 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 17—18 верасьня 2015 году «Гомсельмаш» прадставіў камбайн «Палесьсе GS16» на Форуме рэгіёнаў Беларусі і Расеі ў [[Сочы]] (Краснадарскі край). Яго прадукцыйнасьць складала 24 тоны за гадзіну, а прапускная здольнасьць — 16 кг за сэкунду. Цана камбайна была ўдвая таньнейшай за амэрыканскі і нямецкі адпаведнікі<ref>{{Навіна|аўтар=Аляксей Адашкін|загаловак=Другі дзень працы форуму рэгіёнаў Беларусі і Расеі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/vtoroy_den_raboty_foruma_regionov_belarusi_i_rossii_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=18 верасьня 2015|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Яго распрацавалі ў даччыным «Навукова-тэхнічным цэнтры камбайнабудаваньня» («НТЦК») ў Гомлі з шырынёй малатарні 170 см<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Хількевіч.|загаловак=«На рынкі ідзём з машынамі найвышэйшай клясы»|спасылка=|выданьне=Зьвязда|тып=|год=14 лістапада 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/221-28079 221 (28079)]|старонкі=[https://zviazda.by/wp-content/uploads/2015/11/14list-14.indd_.pdf 14]|issn=}}</ref>. У 2015 годзе запусьцілі вытворчасьць бульбаўборачнага камбайна КПБ-260-2 з бакавым падкопам<ref name="е"/>. За 2015 год «Гомсельмаш» паставіў за мяжу 90 % сваіх вырабаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» у 2016 годзе плянуе сур’ёзна пашырыць рынкі збыту|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/kra_na/gomselmash_v_2016_godu_planiruet_serezno_rasshirit_rynki_sbyta/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=6 лютага 2016|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Пры гэтым у 2015 годзе доля «Гомсельмашу» ў экспарце з Гомельскай вобласьці ў Кітай склала каля 70 %<ref name="д"/>. 6 лютага 2016 году на зборачнай вытворчасьці ў кітайскім Харбіне выпрабавалі ўборачныя камбайны для бульбы і збожжа. На гэтай вытворчасьці маглі выпускаць 3000 камбайнаў за год, як і на СП у правінцыі Хэбэй. Пры гэтым урады Кітаю і правінцыі пакрывалі пакупнікам звыш паловы цаны камбайнаў сумеснай вытворчасьці ў Харбіне<ref>{{Навіна|аўтар=Натальля Брэвус|загаловак=«Вялікі камень» прымае чараду замежных делегацый|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/velikiy_kamen_prinimaet_cheredu_inostrannykh_delegatsiy/ |выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=6 лютага 2016|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 20—25 верасьня 2016 году «Гомсельмаш» прыняў удзел у 5-й міжнароднай выставе «Кітай — Эўразія» ва [[Урумчы|Ўрумчы]] (Сіньцьзян-Уйгурскі аўтаномны раён). На выставе прадставілі камбайн «Палесьсе GS05» і энэргасродак «Палесьсе U450» для глебаапрацоўкі і пасеву, кашэньня травы, нарыхтоўкі [[сенаж]]у і сіласу<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=У якасьці ганаровай краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160917/1474059600-belarus-pryme-udzel-u-ekspa-kitay-euraziya-yak-ganarovaya-kraina|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 верасьня 2016|нумар=[https://zviazda.by/be/number/180-28290 180 (28290)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}</ref>. Да кастрычніка 2016 году сумеснае прадпрыемства ў Харбіне выпусьціла звыш 2000 камбайнаў ад часу заснаваньня<ref name="д"/>. 12 лістапада 2016 году «Гомсельмаш» пачаў пастаўкі камбайнаў у [[Турэччына|Турэччыну]]<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Лапцёнак|загаловак=Вялікі беларуска-турэцкі дзень: вынікі афіцыйных перамоваў|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/bolshoy_belorussko_turetskiy_den_itogi_ofitsialnykh_peregovorov_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=12 лістапада 2016|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У 2016 годзе «Гомсельмаш» паставіў свае камбайны ў 31 краіну. За 2013—2016 гады «НТЦК» паставіў у вытворчасьць 19 узораў машын, у тым ліку збожжаўборачныя самаходныя камбайны КЗС-1624-1, КЗС-1420 і КЗС-1218А-1, самаходны кормаўборачны камбайн КВК-6025, самаходныя касілкі і бульбаўборачныя камбайны<ref name="е"/>. На сакавік 2017 году «Гомсельмаш» выпускаў збожжаўборачныя камбайны прадукцыйнасьцю 5—8, 10, 12—13 і 16 кг/сэк., навясныя, прычапныя і самаходныя касілкі. «НТЦК» распрацоўваў збожжаўборачны камбайн на газавым паліве, а таксама з гібрыдным і ротарным абмалотам. Асвойваўся выраб вусеневых касілак для рысу і адаптэраў для збожжа- і кормаўборачных камбайнаў<ref name="е"/>. У 2017 годзе асвоілі вытворчасьць касілак для ўборкі [[рыс]]у. На 2018 год «Гомсельмаш» цалкам пакрываў попыт на камбайны ў Беларусі. Большасьць паставак за мяжу прыпадала на Расею, Казахстан, Армэнію, [[Малдова|Малдову]] і Таджыкістан. Прадпрыемства ўваходзіла ў 5-ку найбольшых у сьвеце вытворцаў камбайнаў. У 2018 годзе пачалі выпуск першага ў сьвеце газаматорнага камбайна<ref name="б"/>. 11 красавіка 2017 году на 1-м Беларуска-пакістанскім сельскагаспадарчым форуме ў [[Пакістан]]е адбылося падпісаньне Мэмарандуму аб супрацы між «Гомсельмаш» і мясцовым «Банкам разьвіцьця сельскай гаспадаркі»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Узаемная зацікаўленасьць|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20170412/1491977038-pracyagvaecca-vizit-belaruskay-parlamenckay-delegacyi-u-pakistan|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 красавіка 2017|нумар=[http://zviazda.by/be/number/69-28433 69 (28433)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12kra-2.indd__0.pdf 2]|issn=}}</ref>. У 2017 годзе запрацаваў дылер «Гомсельмашу» ў расейскай [[Пенза|Пензе]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь актыўна разьвівае ўзаемадзеяньне з расейскімі рэгіёнамі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/belarus_aktivno_razvivaet_vzaimodeystvie_s_rossiyskimi_regionami/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=6 чэрвеня 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 18 чэрвеня 2017 году «Гомсельмаш» стварыў сумесную вытворчасьць у Індыі для зборкі камбайнаў<ref>{{Навіна|аўтар=Алеся Высоцкая|загаловак=Новы завод па стварэньні беларуска-кітайскіх аўтамабіляў выйшаў на фінішную прамую|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/novyy_zavod_po_sozdaniyu_belorussko_kitayskikh_avtomobiley_vyshel_na_finishnuyu_pryamuyu_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=18 чэрвеня 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 19 ліпеня 2017 году НТЦК «Гомсельмашу» выпрабаваў збожжаўборачны камбайн КЗС-1319 на ўборцы рапсу ў Паўднёвым агракамбінаце Гомельскага раёну. Гэты камбайн ажыцьцяўляў гібрыдны абмалот пры дапамозе барабаннай і ротарнай малацільняў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» пачаў выпрабаваньні камбайна з гібрыднай схемай абмалоту і сэпарацыі|спасылка=https://blr.belta.by/photonews/view/gomselmash-pachau-vyprabavanni-kambajna-z-gibrydnaj-shemaj-abmalotu-i-separatsyi-5516/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 ліпеня 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 21 ліпеня 2017 году на Беларуска-ўкраінскім бізнэс-форуме ў [[Кіеў|Кіеве]] падпісалі дамову на пастаўку 67 машынакамплектаў збожжаўборачных камбайнаў КЗС-1218A1 для Гандлёвага дому «МТЗ-Беларус-Украіна»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантракты на суму больш як $45 млн падпісаныя на беларуска-ўкраінскім бізнэс-форуме|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/kantrakty-na-sumu-bolsh-jak-45-mln-padpisany-na-belaruska-ukrainskim-biznes-forume-60222-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=21 ліпеня 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. За 1997—2017 гады на «Гомсельмашы» асвоілі вытворчасьць 7 збожжаўборачных камбайнаў і 38 іх мадыфікацыяў<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Мацьвееў|загаловак=Лукашэнка на флягманскім беларускім камбайне праінспэктаваў ход жніва|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-na-flagmanskim-belaruskim-kambajne-prainspektavau-hod-zhniva-61074-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 жніўня 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 11 верасьня 2017 году на Беларуска-індыйскім форуме ў [[Новы Дэлі|Новым Дэлі]] «Гомсельмаш» і «ДВР Інфратэх» падпісалі Мэмарандум аб разьвіцьці сумеснага прадпрыемства «Гомсельмаш Індыя», зь якім «Гомсельмаш» падпісаў катракт на пастаўку тэхнікі<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Мацьвееў|загаловак=Сямашка: урад Беларусі абяцае падтрымку разьвіцьцю сумесных зь Індыяй бізнэс-праектаў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/sjamashka-urad-belarusi-abjatsae-padtrymku-razvitstsju-sumesnyh-z-indyjaj-biznes-praektau-61696-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=11 верасьня 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. На кастрычнік 2017 году ва Ўкраіне налічвалася каля 2000 пастаўленых «Гомсельмашам» камбайнаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Паглыбленьне фарватэру — цяпер рэальнасьць|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171006/1507306563-mizhnarodny-port-mozha-hutka-zyavicca-na-braginshchyne|выданьне=Зьвязда|тып=|год=7 кастрычніка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/194-28558 194 (28558)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/7kas-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 20 лістапада 2017 году «Гомсельмаш» прадставіў свае збожжа- і кормаўборачныя камбайны «Палесьсе» на Агравыставе ў [[Тбілісі]] (Грузія)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Тбілісі адкрылася Агравыстава ежы, пітва і тэхнікі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/v_tbilisi_otkrylas_vystavka_agro_food_drink_tech/ |выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=20 лістапада 2017|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 29 лістапада 2017 году «Гомсельмаш» заключыў дамову на пастаўку ў Казахстан 500 машынакамплектаў збожжаўборачных камбайнаў для зборкі ў Кастанаі. Гэта дазволіла заняць 50 % рынку камбайнаў у Казахстане<ref name="ё"/>. За 2011—2017 гады ўкладаньні ў асноўны [[капітал]] склалі 69,3 млн рублёў (35,8 млн $ ЗША), што дазволіла ўкараніць 346 адзінак вытворчага абсталяваньня і павялічыць вытворчую магутнасьць да 5000 камбайнаў за год<ref name="ж">{{Навіна|аўтар=Вераніка Пуставіт|загаловак=Лукашэнка зробіць працоўную паездку ў Гомель|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-zrobits-rabochuju-paezdku-u-gomel-71046-2018/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=10 жніўня 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Цягам 2011—2017 гадоў «Гомсельмаш» зарабіў на [[імпарт]]азамяшчэньні звыш 2 млрд даляраў. У 2017 годзе кормаўборачныя камбайны «Палесьсе» занялі 40 % рынка [[Аргентына|Аргентыны]]<ref name="з"/>, а на сумесным прадпрыемстве ва Ўкраіне выпусьцілі 90 камбайнаў<ref>{{Навіна|аўтар=Ілона Красуцкая, тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=Форум рэгіёнаў Беларусі і Украіны: мір у агульным доме - падмурак эканомікі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/forum/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=26 кастрычніка 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 17 лютага 2018 году ў [[Каір]]ы (Эгіпет) адчынілі зборачную вытворчасьць «[[Менскі аўтамабільны завод|Менскага аўтамабільнага заводу]]», пад дахам якой пачалі зборку камбайна ад «Гомсельмаша» для ўборкі [[Пшаніца|пшаніцы]] і [[сорга]]<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Лапцёнак|загаловак=Учора ў Каіры адкрылася новая зборачная вытворчасьць «МАЗ»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/vchera_v_kaire_otkrylos_novoe_sborochnoe_proizvodstvo_maz_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 6 чэрвеня 2018 году «Гомсельмаш» паказаў 20 відаў сваёй тэхнікі на 28-й міжнароднай выставе «Белагра» ў Менскі раёне. Сярод іншага прадставілі камбайн КЗС 1624-1, унівэрсальны мабільны энэргетычны сродак, які замяняў кормаўборачны камбайн і [[трактар]], і 1-ы ў сьвеце газаматорны збожжаўборачны камбайн. На той час камбайнамі «Гомсельмашу» карысталіся ў 38 краінах<ref>{{Навіна|аўтар=Вікторыя Антоненкава, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=«Белагра» працягвае сустракаць гасьцей і наладжваць партнэрскія сувязі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/belagro_prodolzhaet_vstrechat_gostey_i_nalazhivat_partnerskie_svyazi/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=6 чэрвеня 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Пры гэтым «Гомсельмаш» атрымліваў дэталі ад амаль 400 пастаўшчыкоў у Беларусі. Камбайн з газаматоным рухавіком на [[мэтан]]е дазваляў ашчаджаць да 50 % параўнальна з дызэльным палівам. У 2018 годзе пачаліся продажы ў [[Судан]] і [[Этыёпія|Этыёпію]]<ref name="з"/>. У ліпені 2018 году пастаўленыя ў [[Грузія|Грузію]] камбайны «Гомсельмашу» пачалі выкарыстоўваць на жніве<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=На працягу тыдня Беларусь атрымлівала віншаваньні з Днём Незалежнасьці з усяго сьвету|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/glavnyy-efir/na_protyazhenii_nedeli_belarus_poluchala_pozdravleniya_s_dnem_nezavisimosti_so_vsego_mira/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=8 ліпеня 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У жніўні 2018 году распрацавалі і вырабілі камбайн КЗС-2124 для палёў з ураджайнасьцю збожжа звыш 60 ц/га. Пры гэтым яго цана была амаль у 2,5 разы меншай, чым у нямецкага адпаведніка<ref name="ж"/>. На жнівень 2018 году «Гомсельмаш» адначасна выпрабоўваў 5 узораў камбайнаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Дзецям — клопат, аграрыям — тэхніку|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20180810/1533921279-prezident-navedau-dzicyachuyu-balnicu-u-gomeli-i-gomselmash|выданьне=Зьвязда|тып=|год=11 жніўня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/194-28558 194 (28558)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/11zni-1_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/11zni-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. Сярод іх камбайн КЗС-1624 абсталявалі аўтакіраваньнем праз [[спадарожнік]] ад станцыі навядзеньня на Зямлі<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=З прыстаўкай супэр|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180813/1534179719-novy-kambayn-gomselmasha-vyprabavau-prezident|выданьне=Зьвязда|тып=|год=14 жніўня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/154-28770 154 (28770)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/14zni-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 11 кастрычніка 2018 году «Гомсельмаш» паказаў камбайн «Палесьсе» магутнасьцю 530 к.с. на 10-м Маскоўскім аграсалёне<ref>{{Навіна|аўтар=Дар'я Белавусава-Пятроўская, тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=Вынікі супрацоўніцтва Беларусі і Расеі ў аграпрамысловым сэктары дэманструюць у Маскве|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/rezultaty_sotrudnichestva_belarusi_i_rossii_v_agropromyshlennom_sektore_demonstriruyut_v_eti_dni_i_v/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=11 кастрычніка 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 5—10 лістапада 2018 году «Гомсельмаш» прыняў удзел у Кітайскай міжнароднай выставе імпарту ў [[Шанхай|Шанхаі]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=У Шанхаі стартавала першая Кітайская міжнародная выстава імпартных тавараў|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/v_shankhae_startovala_pervaya_vystavka_importnykh_tovarov_china_international_import_expo_/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=5 лістапада 2018|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 20 сакавіка 2019 году «Гомсельмаш» паказаў збожжа- і кормаўборачныя камбайны, а таксама касілкі на выставе «Зроблена ў Беларусі», якая прайшла ў Тбілісі (Грузія). Падчас выставы падпісалі дамовы на пастаўку 30 камбайнаў агульнай цаной 2,5 млн даляраў<ref>{{Навіна|аўтар=Вікторыя Антоненкава, тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=У Шанхаі стартавала першая Кітайская міжнародная выстава імпартных тавараў|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/v_tbilisi_otkrylas_vystavka_made_in_belarus/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=20 сакавіка 2019|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. На 2019 год у [[Таджыкістан]]е дзейнічала прадстаўніцтва «Гомсельмашу»<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=Беларусь - Таджыкістан: новыя пункты росту|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/belarus_tadzhikistan_novye_tochki_rosta/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=3 чэрвеня 2019|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 25 чэрвеня 2019 году ў кітайскім [[Хандан]]е адчынілі новы корпус сумеснага прадпрыемства «Хэбэй Цзуншэнь-Гомсельмаш» і адгрузілі 500-ы камбайн «Цзуншэнь-Гомель». Адначасна падпісалі кантракт на пастаўку машынакамплектаў кормаўборачных камбайнаў на 1,5 млн $<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» паставіць у Кітай партыю машынакамплектаў на больш як $1,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-pastavits-u-kitaj-partyju-mashynakamplektau-na-bolsh-jak-15-mln-79153-2019/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=25 чэрвеня 2019|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У жніўні 2019 году «Гомсельмаш» прадставіў сеялкі і камбайны для жніва збожжа і кармоў на Кенійскай міжнароднай гандлёвай выставе ў [[Найробі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» плянуе разьвіваць супрацоўніцтва з Кеніяй|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-planue-razvivats-supratsounitstva-z-kenijaj-80493-2019/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 жніўня 2019|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. Увосень 2019 году заключылі дамову з «Ташкенцкім заводам сельскагаспадарчай тэхнікі» аб стварэньні ва Ўзбэкістане зборачнай вытворчасьці камбайнаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» прадставіць свой патэнцыял на аграрным форуме ва Ўзбэкістане|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-pradstavits-svoj-patentsyjal-na-agrarnym-forume-va-uzbekistane-85448-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=21 лютага 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 17 сакавіка 2020 году «Гомсельмаш» пачаў адгрузку 20 збожжаўборачных камбайнаў КЗС-812 у [[Зымбабвэ]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ААТ «Гомсельмаш» пачынае адгрузку 20 збожжаўборачных камбайнаў КЗС-812 у Зімбабвэ|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-pachynae-adgruzku-kambajnau-u-zimbabve-86106-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=17 сакавіка 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. За першы квартал 2020 году «Гомсельмаш» паставіў 136 камбайнаў у беларускія гаспадаркі і 278 за мяжу, у тым ліку найбольш у Расею, Казахстан, Украіну і Малдову<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ААТ «Гомсельмаш» у І квартале паставіў на зьнешнія рынкі больш за 270 камбайнаў і машынакамплектаў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-u-i-kvartale-pastaviu-na-zneshnija-rynki-bolsh-za-270-kambajnau-i-mashynakamplektau-87077-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=24 красавіка 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. У ліпені 2020 году «Гомсельмаш» выпускаў за содні каля 15 камбайнаў<ref name="і">{{Навіна|аўтар=Ганна Кавалёва, тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=«Гомсельмаш» павялічвае сутачныя аб'ёмы выпуску прадукцыі|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/gomselmash_uvelichivaet_sutochnye_obemy_vypuska_produktsii/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=4 ліпеня 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 25 жніўня 2020 году «Гомсельмаш» упершыню паставіў у [[Армэнія|Армэнію]] збожжаўборачныя камбайны «GS12A1» з рухавіком магутнасьцю 330 к.с.<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» пачаў пастаўкі камбайнаў GS12A1 у Армэнію|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-pachau-pastauki-kambajnau-gs12a1-u-armeniju-91033-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=25 жніўня 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. На кастрычнік 2020 году 80 % камбайнаў у гаспадарках Беларусі вырабілі на «Гомсельмашы». На прадпрыемстве працавала каля 7000 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Восем зь дзесяці камбайнаў, якія працуюць на палях Беларусі, - вытворчасьці «Гомсельмаш»|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/vosem-z-dzesjatsi-kambajnau-jakija-pratsujuts-na-paljah-belarusi-vytvorchastsi-gomselmash-92732-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=16 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 26 кастрычніка «Гомсельмаш» выпрабаваў кормаўборачны камбайн «FS 450» з рухавіком магутнасьцю 450 к.с. і жняяркай шырынёй захопу 4,5 мэтры. Таксама на ім выпрабавалі падборшчык і жняярку для траваў з шырынёй захопу 5 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш» пасьпяхова правёў выпрабаваньні новага кормаўборачнага камбайна|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/gomselmash-paspjahova-praveu-vyprabavanni-novaga-kormauborachnaga-kambajna-93034-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=26 кастрычніка 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref>. 12 мая 2023 году Украіна ўвяла санкцыі супраць «Гомсельмашу» і Гомельскага заводу ліцьця і нармаляў<ref>{{cite web|title=Камбайны «Гомсельмаша» больш не паедуць ва Украіну|url=https://novychas.online/ekanomika/kambajny-homselmasza-bolsz-ne-paeduc-va-ukrainu|work=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|date=2023-05-12|language=be}}</ref>, са жніўня 2024 году «Гомсельмаш» знаходзіцца у санкцыйным сьпісе Канады<ref>[https://nv.ua/ukr/world/geopolitics/kolya-lukashenko-potrapiv-pid-novi-sankciji-kanadi-50441735.html Канада запровадила санкції проти наймолодшого сина Лукашенка Колі]</ref>. == Кіраўнікі == * Я.Я. Амбражунас (1930—1933) * А.К. Генкін (1933—1943) * В.Т. Серыкаў (1943—1944) * Т.І. Якаўлеў (1944—1946) * А.Я. Быкаў (1946—1955) * А.А. Сафронаў (1955—1956) * Ф.Н. Дзянісаў (1956—1960) * І.П. Кацёнак (1960—1972) * Н.І. Афанасьеў (1972—1987) * С.С. Дрозд (1987—1992) * С.І. Пракапенка (1992—1995) * Валеры Жмайлік (1995—2012) * Аляксандар Камко (28 сьнежня 2012<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=А.Лукашэнка даў згоду на назначэньне гендырэктараў прадпрыемстваў «Гомсельмаш» , «Віцязь», МТЗ і МАЗ|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/a.lukashenka-dau-zgodu-na-naznachenne-gendyrektarau-pradpryemstvau-gomselmash-vitsjaz-mtz-i-maz-2456-2012|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=28 сьнежня 2012|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> — 2019) * Аляксандар Новікаў (з 28 сакавіка 2019 году)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аляксандар Новікаў узгоднены на пасаду гендырэктара «Гомсельмаша»|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/aljaksandr-novikau-uzgodneny-na-pasadu-gendyrektara-gomselmasha-76886-2019/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=28 сакавіка 2019|дата доступу=8 лістапада 2020}}</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Электронныя звароты|спасылка=https://www.gomselmash.by/contacts/obrascheniya-gragdan/|выдавец=ААТ «Гомсельмаш»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 лістапада 2020}} ** [https://web.archive.org/web/20201117070742/https://www.gomselmash.by/konkursy-zakupki/ Конкурсы і закупкі]{{ref-ru}} ** [https://web.archive.org/web/20201113162046/https://www.gomselmash.by/press-tsentr/ Прэс-цэнтар] ** [https://web.archive.org/web/20201117010908/https://www.gomselmash.by/o-kompanii/kadrovaya-politika-vakansii/ Кадравая палітыка і вакансіі] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гомсельмаш»|спасылка=http://zviazda.by/be/tags/gomselmash|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=14 жніўня 2020|копія=http://zviazda.by/be/tags/gomselmash-1|дата копіі=14 жніўня 2020|дата доступу=8 лістапада 2020}} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]] [[Катэгорыя:Транснацыянальныя карпарацыі]] [[Катэгорыя:Арганізацыі Гомля]] [[Катэгорыя:Вытворчыя кампаніі Беларусі]] [[Катэгорыя:Машынабудаўнічыя прадпрыемствы]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя кампаніі]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1930 годзе]] pb37eddc3bkc0bsyesukortkljzscdw Ірына Багдановіч 0 239598 2619219 2609094 2025-06-08T17:13:29Z 46.216.37.195 2619219 wikitext text/x-wiki {{Пісьменьніца}} {{Цёзкі}} '''Іры́на Э́рнстаўна Багдано́віч''' (30 красавіка 1956, [[Ліда]]) — беларуская паэтка і літаратуразнаўца. == Біяграфія == Нарадзілася 30 красавіка 1956 году ў [[Ліда|Лідзе]]. У 1978 годзе скончыла гісторыка-філялягічны факультэт [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]] па спэцыяльнасьці «Філёляг, выкладчык расейскай мовы і літаратуры». У 1983 годзе скончыла асьпірантуру пры [[Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы|Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы]] [[АН БССР]]. 3 1983 году працавала ў Інстытуце літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. У 1985 годзе абараніла кандыдацкую дысэртацыю на тэму «Рамантычныя матывы ў дарэвалюцыйнай творчасьці Янкі Купалы» (навуковы кіраўнік — акадэмік [[Іван Навуменка]]). Цяпер працуе дацэнткай катэдры гісторыі беларускай літаратуры на філялягічным факультэце Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту<ref>[https://web.archive.org/web/20210131155854/https://philology.bsu.by/by/contacts/kafedra-gistoryi-belaruskaj-litaratury/67 Багдановіч Ірына Эрнстаўна]</ref>. == Творчасьць == Друкуецца з 1973 году. Аўтарка кніг вершаў «Чаравікі маленства» (1985), «Фрэскі» (1989), «Вялікдзень» (1993), «Сармацкі альбом» (2004), «Прыватныя рымляне» (2006), манаграфій «Янка Купала і рамантызм» (1989), «Авангард і традыцыя: беларуская паэзія на хвалі нацыянальнага адраджэньня» (2001). Укладальнік зборнікаў «Казімір Сваяк. Выбраныя творы» (2010) і «Вінцук Адважны. Выбраныя творы» (2011). Перакладае з [[Польская мова|польскай мовы]]. У яе зборніках вершаў паэтычны роздум пра родны край, яго гісторыю і культуру, няпростыя клопаты і турботы сучасьнікаў. Аўтарка каля 300 навуковых публікацый. Сфэра навуковых інтарэсаў: беларуская паэзія ХІХ — першай трэці ХХ стст., творчасьць [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], [[Зоф’я Тжашчкоўская|Зоф’і Манькоўскай]] (Адама М-скага), [[Янка Купала|Янкі Купалы]], [[Максім Багдановіч|Максіма Багдановіча]], паэтаў «[[Маладняк (аб'яднаньне)|Маладняка]]» і «[[Узвышша (літаратурнае аб’яднаньне)|Узвышша]]», беларуска-польскія міжлітаратурныя стасункі ХІХ — першай трэці ХХ стст. == Бібліяграфія == * Янка Купала і рамантызм (манаграфія). Менск, Навука і тэхніка, 1989. − 220 с. * {{Кніга|аўтар = Ірына Багдановіч.|частка = |загаловак =Авангард і традыцыя: Беларуская паэзія на хвалі нацыянальнага адраджэньня |арыгінал = |спасылка = |адказны =навуковы рэдактар В. П. Жураўлёў |выданьне = |месца =[[Менск|Мінск]] |выдавецтва =[[Навука і тэхніка (выдавецтва)|Беларуская навука]] |год =2001 |том = |старонкі = |старонак =386 |сэрыя = |isbn =985-08-0459-9 |наклад =800 }} * {{Артыкул| аўтар = Ірына Багдановіч.| загаловак = Беларускі паэтычны авангард 1920-х гг.| спасылка = https://knihi-online.com/narysy-pa-bielaruskaj-litaratury-xx-st.html?page=55 | мова = | аўтар выданьня = Укладальнік [[Юры Пацюпа]]| выданьне = Нарысы па беларускай літаратуры XXcm. | тып =Літаратурна-мастацкае выданьне | месца ={{Менск (Мінск)}}| выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)| Мастацкая літаратура]] | год = 2010 | том = | старонкі = 3—35 | isbn = 978-985-02-1232-0| issn = |наклад = 18519}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 2. — С. 205. — 480 с — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0061-7 (т. 2). == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.youtube.com/watch?v=Ue7CzeNtCG8 Ірына Багдановіч. Вялікдзень (зборнік вершаў). Выканаўца — Васіль Белацаркоўскі (аудыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=fYjG-KaHD2A Ірына Багдановіч. Сармацкі альбом (зборнік вершаў). Выканаўца — Васіль Белацаркоўскі (аудыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=Xn8_2ETkGu4 Ірына Багдановіч. Фрэскі (зборнік вершаў). Выканаўца — Васіль Белацаркоўскі (аудыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=zJ77zehl5v8 Ірына Багдановіч. Чаравікі маленства (зборнік вершаў). Выканаўца — Васіль Белацаркоўскі (аудыё)] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Багдановіч, Ірына Эрнстаўна}} [[Катэгорыя:Беларускія паэткі]] [[Катэгорыя:Беларускія літаратуразнаўцы]] svz3sbqtsznph0lhgjqrnz0w4pz5rt7 Гладкі вяз 0 240628 2619208 2586456 2025-06-08T13:54:16Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619208 wikitext text/x-wiki {{Таксанамічная інфармацыя |Назва = Вяз гладкі |Выява = UlmusLaevis1+2.jpg |Подпіс да выявы = Гладкі вяз |Надцарства = [[Эўкарыёты]] |Царства = [[Расьліны]] |Група = [[Судзінкавыя расьліны]] |Аддзел = [[Насенныя]] |Пададдзел = [[Кветкавыя расьліны]] |Кляса = [[Двухдольныя]] |Надпарадак = [[Разіды]] |Парадак = [[Ружакветныя]] |Сямейства = [[Вязовыя]] |Род = [[Вяз]] |Лацінская назва = Ulmus laevis |Лацінская назва аўтар = [[Pall.]] |Даччыныя таксоны = |Назва разьдзелу даччыных таксонаў = |Мапа = |Шырыня мапы = |Подпіс мапы = |Commons = Ulmus laevis |ITIS = 233204 |NCBI = 64580 }} [[Файл:Ulmus laevis.jpg|міні|250пкс|Суквецьць]] [[File:Orme(0)a.jpg|міні|250пкс|Ліст вяза]] [[Файл:Ulmus laevis (Flatter-Ulme) IMG 2383.jpg|250px|значак|Крылаткі з арэшкам у цэнтры]] [[File:XN buttress root 526.jpg|міні|250пкс|Карэньне падпоры]] '''Вяз гладкі''', або '''вяз звычайны''' ([[лацінская мова|лац.]] ''Ulmus laevis'' {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пэтар Сымон Паллас|Pall.|de|Peter Simon Pallas}} Fl. Ross. (Pallas);<ref name="workinglist">[http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2448688 ''Ulmus laevis'' Pall.] A workinglist of all plants species.</ref> — гэта від лістападных дрэваў з роду [[Вяз]] сямейства [[Вязовыя]]. == Сынонімы == # Ulmus celtidea {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дзьмітры Іванавіч Ліцьвінаў|Litv.|ru|Литвинов, Дмитрий Иванович}} # Ulmus communis var. ornata {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элі Абэль Карр'эр|Carrière|fr|Élie-Abel Carrière}} # Ulmus effusa {{Артыкул у іншым разьдзеле|Карл Людвіг Віллденов|Willd.|de|Carl Ludwig Willdenow}} # Ulmus pedunculata {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аугуст-Дэні Фужэру дэ Бондаруа|Foug.|fr|Auguste-Denis Fougeroux de Bondaroy}} # Ulmus simplicidens E.L. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Натанаэль Маттаус фон Вольф|Wolf.|de|Nathanael Matthäus von Wolf}}<ref name="workinglist"/> === Формы === # f. argenteo-variegata hort. ([[лацінская мова|лац.]] hortulanorum — у садоўніцтв) — з срэбрыста-стракатым лісьцем. # f. rubra hort. ([[лацінская мова|лац.]] hortulanorum — у садоўніцтве) — з чырвоным лісьцем. # f. incisa {{Артыкул у іншым разьдзеле|Натанаэль Маттаус фон Вольф|Wolf.|de|Nathanael Matthäus von Wolf}} — з рассечаным лісьцем. # f. tiliaefolia hort. ([[лацінская мова|лац.]] hortulanorum — у садоўніцтв) — з акругленным лісьцем.<ref name="Деревья">{{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Деревья и кустарники СССР. Дикорастущие, культивируемые и перспективные для интродукции |арыгінал = |спасылка =http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/der_i_kust_sssr1951_2.djvu |адказны =ред. Соколов С. Я. и др|выданьне = |месца =М.—Л.|выдавецтва =Академия наек СССР|год =1951 |том =2. Покрытосеменные|старонкі =498—500 |старонак =612 |сэрыя = |isbn = |наклад =2500 }} </ref> == Распаўсюджаньне == Пашыраны пераважна ва ўмераным поясе паўночнага паўшар'я ў [[Эўропа|Эўропе]], [[Каўкаскія горы|Каўказе]], [[Малая Азія|Малой Азіі]], [[Іран|Іране]], [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай Азіі]]. Пашырэньне па Беларусі. Па ўсёй краіне звычайна. Расьце ў шыракалістых і зьмяшаных лясах, асабліва частае ў абалонах рэк. Разводзіцца як лясная, паркавая й проціэразійная парода. == Батанічнае апісаньне == Дрэва да 30 м вышынёй, са ствалом да 1 м у дыямэтры, з бурай, спачатку гладкай, потым глыбока патрэсканай карой. Крона шырока цыліндрычная з закругленым верхам, утвораная буйнымі галінамі напраўленымі пад вострым вуглом дагары; дробныя парасткі скіраваны ў розныя бакі. Кара ў маладосьці шэра-карычневая, гладкая, пазьней бура-карычневая, што адпластоўваецца тонкімі пласьцінкамі. Маладыя галінкі звычайная да двух гадоў пухнатыя, потым голыя; галіны тонкія, гладкія, бліскучыя, сьветла-бурыя. Лісьцевыя пупышкі канічныя, вострыя, 5—7 мм даўжынёй; чаранкі сьветла жоўта карычневыя з цёмна бурымі краямі, голыя, па краі расьнічастыя; кветкавыя пупышкі шырока яйцавыя, канічныя толькі на вяршыні,7 мм даўжынёй. Лісьце 6—12 см даўжынёй, 3—6 см шырынёй, з 18—19 бакавымі жылкамі, яйцападобнае ці эліптычнае ў аснове моцна не раўнабокае, так што адзін бок ліста спускаецца значна ніжэй па хвосьціку й мае круглую аснову іншая канчаецца вышэй і мае аснову звужанае, верхавіна лісьця больш-менш завостраная, краі вострыя двойчы-зубчатыя з наперад загнутымі зубцамі. Верхняя паверхня лісьця цёмна-зялёная, спачатку шурпатая, потым голая і гладкая ніжняя — больш бледная, шэра-зялёная, апушаная ці амаль голая з валасінкамі толькі па жылкам і ў кутах паміж імі. Бакавых жылак 8—19 з кожнага боку, што не не разгаліноўваюцца, і толькі на некаторым лісьці не больш за 1—2 жылак у кожнай палове ліста вільчаста-разгалінаваных. Чаранок 3—9 мм даўжынёй. Суквецьці шматкветкавыя. Кветкі карычняватыя. Кветаножкі доўгія тонкія, 6—20 мм даўжынёй. Калякветнік званочкавы, з 8 лопасьцямі, расьнічасты, рэзка не раўнабокі; тычачак 6—8, што выступаюць з калякветніка, з фіялетавымі пылавікамі; лычок белы. Квітнее пышна да зьяўленьня лісьця, у сакавіку—красавіку. Плоданасіць у чэрвені, пачынае з 8—12 гадоў. Эліптычная крылатка з арэшкам у цэнтры, 12—16 мм даўжынёй, па краі густа расьнічная, на паверхні голая, з якія заходзяць адзін на другі краямі выманьня; арэшак у цэнтры крылаткі. == Спосабы размнажэньня і распаўсюджаньня == Размнажаецца насеньнем, парасткамі, каранёвымі атожылкамі. 1000 штук насеньня важаць 6—9 г; у 1 кг 130 тысяч штук насеньня. Норма высеву 5 г на 1 м грады; выйсьце сеянцаў у сярэднім 50 штук. Сеянцы над семядолямі маюць 1–4 пары супрацьлеглага лісьця; далей чарговыя. Жыве да 300 гадоў. == Хваробы == Пры поўным асьвятленьні растуць даволі добра й утвараюць магутную крону. Сьвятлалюбная, у маладосьці даволі ценявыносьлівыя, засухаўстойлівая расьліна, але пашкоджваецца моцным марозам і схільная к грыбковым хваробам. Часам назіраецца масавая згуба, якая выклікаецца грыбком [[Графій ільмавы]] ([[лацінская мова|лац.]] ''Graphium ulmi'' Schw); пераносчыкам яго зьяўляецца жучок ([[лацінская мова|лац.]] ''Geolytus scolytus''). == Фізыка-механічныя ўласьцівасьці == * [[Вільготнасьць]] — 15%; * аб'ёмная [[Шчыльнасьць|шчытнасьць]] — 0,55 г/см³; * каэфіцыент аб'ёмнай усушкі — 0,51; * супраціўленьня сьцісканьню ўздоўж валокнаў — 389 кг/см²; * супраціўленьне статычнаму выгіну — 852 кг/см²; * супраціўленьне на скол — 70 кг/см²; * мулкасьць у напрамку тарца — 403 кг/см²;<ref name="Деревья"/> == Выкарыстаньне == ;Дрэвы Вырошчваецца як дэкаратыўнае дрэва ў садах і парках. Меданосная расьліна. ;Драўніна Вяз мае даволі цяжкую, сярэднемулкую драўніну. Гадавыя пласты на тарцовым разрэзе добра бачны дзякуючы кальцу буйных судзін у раньняй частцы пласта. З прычыны вялікай плястычнасьці й добрых мэханічных уласьцівасьцяў драўніны вяз зьяўляецца асноўнай драўнянай пародай у вытворчасьці дуг, вобадоў і полазоў. Апроч таго й у сталярнай вытворчасьці. == Вядомыя дрэвы == * У вёсцы [[Талуі]] ў [[Маркаўскі сельсавет|Маркаўскім сельсавеце]] [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскага раёну]], [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ўжо каля 700 год расьце вяз гладкі альбо звычайны. Памеры: абхват на вышыні 1,3 мэтра — 697 см., дыямэтар — 222 см., вышыня дрэва большая за 25 мэтраў. Дзевяць галін адыходзяць ад ствала на ўзроўні ад 2 да 2,5 мэтра. У 2016 годзе інспэкцыя аховы прыроды, паставіла плот і шыльду «Вяз гладкаствольны 14—15 стагодзьдзя». У 2017-м з Акадэміі навук рабілі лазэрам замеры й удакладнілі ўзрост — вязу 700 год.<ref>{{Артыкул| аўтар =Міхаіл Міхалевіч. | загаловак =Вяз, з вышыні якога бачныя адразу тры гарады – Маладзечна, Вілейку і Смаргонь. | спасылка =https://rh.by/2013/02/09/vyaz-maladzechna-vilejka-smargon/ | мова = | выданьне =[[Рэгіянальная газета]] | тып =газэта| год =2013, 9 лютага | том = | нумар = | старонкі =}}</ref><ref>{{Артыкул| аўтар =Зоя Хруцкая. | загаловак =«Можа, у тым вязе замураваная князёўна». Самы стары вяз у Беларусі сохне, пакуль людзі разбіраюцца з дакументамі. | спасылка =https://rh.by/ru/2018/10/04/mozha-u-tym-vyaze-zamuravanaya-knyazyouna-samy-stary-vyaz-u-belarusi-sohne-pakul-lyudzi-razbirayutstsa-z-dakumentami/ | мова = | выданьне =[[Рэгіянальная газета]] | тып =газэта| год =2018, 4 кастрычніка | том = | нумар = | старонкі =}}</ref> == Вяз ў гісторыі, паэзіі й культуры == === Тапонімы, гідронімы й краязнаўства === Назва гэтага дрэва прысутнічае ў назвах: * [[Вязаўка (рака)|Вязаўка]] — рака ў Зьдзецельскім раёне Гарадзенскай вобласьці, левы прыток Нёману. * [[Вязенская]] — рака ў Койданаўскім раёне Менскай вобласьці, левы прыток Вусы (верхні прыток Нёману). * [[Вязынка (рака)|Вязынка]] — рака ў Менскім і Маладзечанскім раёнах Менскай вобласьці, левы прыток ракі Рыбчанка (басэйн Віліі). * [[Вязавы востраў]] — нізіннае [[балота]] на мяжы [[Асіпавіцкі раён|Асіповіцкага]], [[Пухавіцкі раён|Пухавіцкага]] й [[Ігуменскі раён|Ігуменскага]] раёнаў, у вадазаборы рэчцы [[Балачанка]]. * [[Вяз (Берасьцейская вобласьць)|Вяз]] — вёска ў Пінскім раёне Берасьцейскай вобласьці. Уваходзіць у склад Загародзкага сельсавету. * [[Вязок (Брагінскі раён)|Вязок]] — ліквідаваная вёска ў Брагінскага раёну Гомельскай вобласьці. Уваходзіць у склад Буркоўскага сельсавету. * [[Вязавая (Віцебская вобласьць)|Вязавая]] — вёска ў Аршанскім раёне Віцебскай вобласьці. Уваходзіць у склад Вусьценскага сельсавету. * [[Вязавая (Гомельская вобласьць)|Вязавая]] — вёска ў Лельчыцкім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіць у склад Грабянёўскага сельсавету. * [[Вязавец (Маладэчанскі раён)|Вязавец]] — вёска ў Маладэчанскім раёне, Менская вобласьць. * [[Вязавец (Стаўпецкі раён)|Вязавец]] — вёска ў Стаўпецкім раёне, Менская вобласьць. * [[Вязавіца]] — вёска ў [[Каленкавіцкі раён|Каленкавіцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Ліпаўскі сельсавет|Ліпаўскага сельсавету]]. * [[Вязанка (Койданаўскі раён)|Вязанка]] — вёска ў Фаніпальскім сельсавеце Койданаўскага раёну Менскай вобласьці. * [[Вязынка (Менскі раён)|Вязанка]] — вёска ў Менскім раёне Менскай вобласьці. Уваходзяць у склад Пятрышкаўскага сельсавету. * [[Вязань]] — вёска, цэнтар Фаніпальскага сельсавету Койданаўскага раёну Менскай вобласьці. * [[Вязаў Лес]] — вёска ў Жыткавіцкім раёне Гомельскай вобласьці. Уваходзіць у склад Людзяневіцкага сельсавету. * [[Вязаўка (вёска)|Вязаўка]] — вёска ў [[Качэрыцкі раён|Качэрыцкім раёне]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. * [[Вязаўкі]] — былая вёска ў Гарадоцкім раёне Віцебскай вобласьці Беларусі. Уваходзіла ў склад Віраўлянскага сельсавету. * [[Вязаўніца]] — вёска ў [[Асіповіцкі раён|Асіповіцкім раёне]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Ліпеньскі сельсавет|Ліпеньскага сельсавета]]. * [[Вязаўцы]] — былая вёска ў [[Мёрскі раён|Мёрскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіла ў склад [[Мёрскі сельсавет|Мёрскага сельсавета]]. * [[Вязаўшчына (Віцебская вобласьць)|Вязаўшчына]] — вёска ў [[Пастаўскі раён|Пастаўскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. * [[Вязаўшчына (Менская вобласьць)|Вязаўшчына]] — вёска ў Лагойскім раёне Менскай вобласьці. * [[Вязкі]] — [[вёска]] ў [[Браслаўскі раён|Браслаўскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Слабодкаўскі сельсавет (Браслаўскі раён)|Слабодкаўскага сельсавета]]. * [[Вязовец]] — былая вёска ў Вялейскім раёне Менскай вобласьці, у складзе Даўгінаўскага сельсавету. * [[Вязок]] — пасёлак у Жлобінскім раёне Гомельскай вобласьці Беларусі. Уваходзіць у склад Малевіцкага сельсавету. * [[Вязынка (Вялейскі раён)|Вязынка]] — вёска ў Вялейскім раёне Менскай вобласьці. Уваходзіць у склад Вязынскага сельсавету. * [[Вязынка (Маладэчанскі раён)|Вязынка]] — вёска ў Маладэчанскім раёне Менскай вобласьці, на рацэ Вязынка, прытоку Іліі. Уваходзіць у склад Радашкавіцкага сельсавету. * [[Вязынь]] — вёска на рацэ Іліі. Цэнтар сельсавету Вялейскага раёну Менскай вобласьці. * [[Вязычын (Магілёўская вобласьць)|Вязычын]] — вёска ў Асіпавіцкім раёне Магілёўскай вобласьці. Уваходзіць у склад Сьвіслацкага сельсавету. * [[Вязычын (Менская вобласьць)|Вязычын]] — вёска ў Бярэзінскім раёне Менскай вобласьці. * [[Вязьзе (Магілёўская вобласьць)|Вязьзе]] — вёска ў [[Асіпавіцкі раён|Асіпавіцкім раёне]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. * [[Вязьзе (Менская вобласьць)|Вязьзе]] — вёска ў Бярэзінскім раёне Менскай вобласьці. * [[Завязьзе]] — вёска ў [[Шумілінскі раён|Шумілінскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Сьветласельскі сельсавет|Сьветласельскага сельсавету]]. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * Гельтман, Дз. В., Анціпаў, В. Р. Вяз, лём (Ulmus). // {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|1}} С. 513, 514. * Вяз. // {{Літаратура/БелЭн|4}} — С. 339. * {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Беларуская навуковая тэрмінолёгія. Слоўнік лясных тэрмінаў |арыгінал = |спасылка =https://knihi.com/none/Bielaruskaja_navukovaja_terminolohija_BNT_pdf.zip.html#bnt08.pdf_1 |адказны =адказны рэдактар [[Аркадзь Смоліч]] |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Інстытут Беларускай культуры]] |год =1926 |том =Выпуск восьмы |старонкі =11 (№ 72), 16 (№ 269)|старонак =79 |сэрыя =Сельска-гаспадарчая сэкцыя; Аддзел 1 ; Сэр.5 |isbn = |наклад =1000 }} * {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Раслінны свет: тэматычны слоўнік|арыгінал = |спасылка =https://files.knihi.com/Knihi/phylology.by/Raslinny_sviet.Tematycny_slounik_2001.pdf |адказны =Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа; складальнікі: В. Дз. Астрэйка і інш. ; навуковыя рэдактары: Л. П. Кунцэвіч, [[Аляксандар Крывіцкі|А. А. Крывіцкі]] |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Беларуская навука (выдавецтва)|Беларуская навука]] |год =2001 |том = |старонкі =11, 14 |старонак =653 |сэрыя = |isbn =985-08-0457-2 |наклад =700 }} * {{Кніга|аўтар =Георгиевский С.Д.|частка = |загаловак =Зеленые устройства в городах |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Мінск|Минск]] |выдавецтва =[[Цэнтральны батанічны сад (Менск)|Ботанический сад Академии наук Белорусской ССР]] |год =1949 |том = |старонкі =|старонак =31 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} * {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Флора БССР. В 5-ти томах |арыгінал = |спасылка =https://belal.by/resursy/elektronnaya-biblioteka/item/805-flora-bssr-tom-2 |адказны =Институт биологии Академии наук Белорусской ССР ; ред. : Н. А. Дорожкин |выданьне = |месца =[[Менск|Минск]] |выдавецтва =Издательство Академии наук Белорусской ССР|год =1949 |том =2 |старонкі =106—109 (№ 487)|старонак =510 |сэрыя = |isbn = |наклад = }} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20230331052044/http://hbc.bas-net.by/plantae/plantinfo.php?kodnazv=6599&aaafamilia=eNortrKwUgrNyU1MTk1MVbIGXDAlqAS8&genus=eNortjK1UgrNyS0tVrIGXDAXwgOy&species=eNortjKzUspJTC3LLFayBlwwHJMEIQ,,&aut_sp=eNortjK1UgpIzMnRU7IGXDAWZQNT&intrasp=&type=ras Ulmaceae Ulmus laevis Pall.] Расьліны Беларусі. [[Катэгорыя:Дрэвы]] [[Катэгорыя:Ружакветныя]] [[Катэгорыя:Вязавыя]] hhn0jya7u3tntny0lkl8gr189p36a5l Ганна Душэўская 0 242314 2619274 2372298 2025-06-09T06:21:08Z Гарбацкі 13252 Выпраўлены абдрук. 2619274 wikitext text/x-wiki {{Пісьменьніца | Імя=Ганна Душэўская | Дата нараджэньня=1 (13) сьнежня 1893 | Месца нараджэньня=Глыбокае | Месца пахаваньня=невядомае | Дата сьмерці=невядомая | Род дзейнасьці=перакладніца, паэтка, музыка | Мова=беларуская | Значныя творы=Верш "Ноч", 1921 | Партрэт = Hanna Duseuskaja.jpg }} '''Га́нна Душэўская''' (1 (13) сьнежня 1893, [[Глыбокае]], [[Віленская губэрня]] (цяпер [[Віцебская вобласьць]]) - пасьля 1940) - беларуская [[пісьменьніца]], [[паэтка]], музыка, [[мовазнаўца]] і [[перакладніца]]. Родная сястра беларускага і летувіскага грамадзка-палітычнага дзяяча, [[дыплямат]]а і [[архітэктар]]а [[Клаўдзі Дуж-Душэўскі|Клаўдзія Дуж-Душэўскага]]. == Жыцьцяпіс == Ганна Душэўская нарадзілася 1 (13) сьнежня 1893 году ў [[Глыбокае|Глыбокім]] [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] ў сям’і зьбяднелага шляхціца, будаўніка паводле прафэсіі. Сярэднюю адукацыю атрымала ў [[Вільня|Вільні]] ў мясцовай жаночай гімназіі. У 1917-м паступіла на гістарычна-філялягічны факультэт [[Пецярбурскі ўнівэрсытэт|Пецярбургскага ўнівэрсытэту]], пасьпела закончыць два курсы. Досьвед навучаньня ў гэтай вядомай установе дапамог ёй стаць адной з укладальнікаў унікальнага «Сямімоўнага слоўніка» (нямецка-польска-расейска-беларуска-літоўска-латыска-габрэйскага), які ўбачыў сьвет у Ляйпцыгу ў 1918 годзе<ref><small>Sieben-Sprachen-Wörterbuch: Deutsch, Polnisch, Russisch, Weissruthenisch, Litauisch, Lettisch, Jiddischhttp, Leipzig: A. Spamer, 1918, https://archive.org/details/siebensprachenw00prusuoft</small></ref>. У Вільні Ганна Душэўская актыўна ўдзельнічала ў беларускім нацыянальным руху, была сяброўкай Беларускага таварыства помачы пацярпелым ад вайны, Беларускага настаўніцкага хаўрусу, выкладала польскую мову ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]. Дзякуючы сваім артыстычным здольнасьцям Ганна з 1919 году ўдзельнічала ў спэктаклях Віленскай беларускай драматычнай дружыны, грала вядучыя ролі ў [[П’еса|п’есах]] [[Францішак Аляхновіч|Францішка Аляхновіча]] і [[Уладзіслаў Галубок|Ўладзіслава Галубка]]<ref><small>Віктар Жыбуль, Таямнічая Ганна: тэатралка, сьпявачка, перакладчыца, паэтка, Радыё Свабода, 9 лютага 2017, https://www.svaboda.org/a/28299843.html</small></ref>. Праявіла сябе і як актывістка беларускага жаночага руху, была адной з ініцыятарак стварэньня ковенскага гуртка беларусак. Часта мела праблемы з паліцыяй, а таму часта зьяжджала ў [[Коўна]] да брата Клаўдзія<ref><small>Віктар Жыбуль, Таямнічая Ганна: тэатралка, сьпявачка, перакладчыца, паэтка, Радыё Свабода, 9 лютага 2017, https://www.svaboda.org/a/28299843.html</small></ref>. У 1921-1925 гг. жыла ў [[Бэрлін|Бэрліне]] ([[Нямеччына]]), дзе паступіла ў [[Бэрлінскую кансэрваторыю]] ў клясу вакалу. У ейнай кватэры па Філяндаштрасэ раз-пораз спынялася [[Палута Бадунова]], зь якой у маладой сьпявачкі былі сяброўскія адносіны. Набыўшы прафэсійную музычную адукацыю, Ганна хацела вярнуцца ў [[Вільня|Вільню]] і арганізаваць там беларускі хор, але не атрымала дазволу ад польскіх уладаў. Нязьдзейсьненай засталася і спроба стварыць такі хор у [[Менск]]у. У 1925-1927 гадах Ганна Душэўская жыла ў [[Талін]]е ў сястры Ядвігі, потым — зноў у [[Коўна|Коўне]], працавала настаўніцай музыкі. Далейшы лёс невядомы. == Творчасьць == Акрамя сьпеваў і музыкі Ганна Душэўская шмат перакладала з польскай, расейскай і нямецкай моваў. Пераклады былі абумоўленыя ейнай музычна-тэатральнай дзейнасьцю: у асноўным перакладала на беларускую мову чужаземныя [[Опэра|опэры]] і [[Песьня|песьні]]<ref><small>Іскра, 31 траўня 1925, Вільня, С. 4.</small> </ref>. Пісала вершы, публікавалася ў газэтах «[[Гоман (1916)|Гоман]]», «[[Наша думка]]» (Вільня), «[[Голас беларуса (1924)|Голас беларуса]]» (Рыга). Асобнай кнігай творы паэткі і перакладніцы ніколі не друкаваліся. Верш «Ноч», апублікаваны ў віленскай газэце «Наша думка» за 14 студзеня 1921 году, раскрывае мадэрнісцкі талент паэткі. У 2017 годзе верш увайшоў у анталёгію беларускай жаночай паэзіі міжваеннага пэрыяду - «Бліскавіцы»<ref><small>Бліскавіцы: анталогія беларускай жаночай паэзіі міжваеннага перыяду / уклад., камент. А. Данільчык, В. Жыбуля. - Мінск: Кнігазбор, 2017, С. 282-284.</small></ref>. == Кнігапіс == * {{Артыкул| аўтар =Ганна Душэўская. | загаловак =Пад Новы Год. | спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2456/232220-1921-1.pdf?sequence=3&isAllowed=y | мова = | выданьне =[[Наша думка]] | тып = грамадзка-палітычная і літаратурная тыднёвая газэта | год =7 студня 1921 | том = | нумар =1 | старонкі =4 }} * {{Артыкул| аўтар =Ганна Душэўская. | загаловак =Ноч. Верш. | спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2456/232220-1921-2.pdf?sequence=4&isAllowed=y | мова = | выданьне =[[Наша думка]] | тып = грамадзка-палітычная і літаратурная тыднёвая газэта | год =14 студня 1921 | том = | нумар =2 | старонкі =2 }} * {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Бліскавіцы: анталогія беларускай жаночай паэзіі міжваеннага перыяду |арыгінал = |спасылка =https://www.nlb.by/upload/prod/Maladnyak/3_Literatyrniya_vudani_%20by_Maladnyak/Zmest_suchasniya_vidanni/Bliskavitsy_Zmest.pdf |адказны =укладаньне і камэнтар: [[Аксана Данільчык]], [[Віктар Жыбуль]] |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор|Кнігазбор]] |год =2017 |том = |старонкі =283—285 |старонак =446 |сэрыя =Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»; вып. 88 |isbn =978-985-7144-87-7 |наклад =500 }} === Пераклады === * {{Артыкул| аўтар =Wiktor Gomulicki. | загаловак =Na Biełarusi. (Perekłała s polskaha H. Dušeŭskaja). | спасылка =http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2102/5152-1918-28.pdf?sequence=332&isAllowed=y | мова =be | выданьне =[[Гоман (1916)|Homan]]| тып =газэта | год =1918, 3 krasawika | том = | нумар =28 (224) | старонкі =3 | issn = }} == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Душэўская, Ганна}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1893 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Глыбокім]] [[Катэгорыя:Беларускія літаратаркі]] [[Катэгорыя:Беларускія паэткі]] [[Катэгорыя:Беларускія перакладчыцы]] [[Катэгорыя:Віленская беларуская гімназія]] mdfk8fbzz0anqx0a9crh0lo9n57sboh Руднае (Гомельская вобласьць) 0 247648 2619272 2619141 2025-06-09T06:07:55Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2619272 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Руднае |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Руднага |Трансьлітараваная назва = Rudnaje |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1590 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 0 |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247620 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 50 |Шырата сэкундаў = 27 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 55 |Даўгата сэкундаў = 36 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Руднае'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 314</ref> — былая [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Да ліквідацыі ўваходзіла ў склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]] Упершыню вёска згаданая ў судовым акце ад 6 красавіка 1590 году. Гэта пратэст пана кіеўскага падкаморага Шчаснага Харлінскага на адрас князя Аляксандра Вішнявецкага, старосты чаркаскага, які наслаў быў нібыта некалькі соцень (!) падданых сваіх брагінскіх на чале з ураднікам Кірыянам Вайніловічам на вёскі Руднае, [[Храпкаў]], [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлкі]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушы]], да [[Астрагляды|ключа Астраглядавіцкага]] прыналежныя, а яны людзей зьбілі і скалечылі, каморы і іншыя будынкі пашкодзілі, начыньне рознае, худобу з быдлам пазабіралі і да [[Брагін|ключа Брагінскага]] адвялі<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 7</ref>. Ад таго часу і да парэформавага пэрыяду ўжо ў Расейскай імпэрыі Навасёлкі належалі тым уладальнікам, што і Хвойнікі з Астраглядамі, г. зн. пасьля Харлінскіх, — Абрамовічу, Бжазоўскім, Шуйскім і Прозарам<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>. У 1637 годзе М. Абрамовіч за плату ў 12 000 злотых перадаў фальварак і сяло Руднае ды сёлы [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]] і Навасёлкі на тры гады ў карыстаньне зямяніну Стэфану Воўку<ref>Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów MK184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych [Electronic resource] / Oprac. Janusz Dąbrowski. № 62 – Mode of access: [http://www.agad.gov.pl/inwentarze/6SumariuszMK184.pdf]</ref>. [[Файл:Падданыя вёскі Руднае ў інвэнтары 1721 г.png|значак|зьлева|Падданыя вёскі Руднае ў інвэнтары 1721 г.]] Згодна з інвэнтаром 1721 году, калі абцяжараны даўгамі Хвойніцкі маёнтак ад {{падказка|пасэсара|Пасэсар — часовы ўладальнік}} Юзафата Парышэвіча, біскупа валоскага, перайшоў дзедзічнаму ўладальніку князю Мікалаю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму, у вёсцы Руднае было 7 двароў, зь якіх выбіралася 33{{Заўвага|У дакумэнце чамусьці значацца 43 злотыя, але чыншу па гаспадарках выбрана 32 зл. і 30 грошаў, што складае ўсяго 33 зл.}} злотых чыншу, {{падказка|ачковага|грашовая даніна за валоданьне пасекай}} 9 зл., а таксама рознага [[дзякла]] жытам, грэчкай і інш. Зазначана, што руднаўцы выконвалі тыя ж павіннасьці, што і [[Валокі (Хвойнікі)|валоцкія]] сяляне, г. зн. адпрацоўвалі [[паншчына|паншчыну]] ад Вялікадня (Wielkiej Nocy) да сьв. Міхайлы па тры дні, ад Міхайлы да Вялікадня па два дні, гвалты адбывалі, грэблі масьцілі, з падводамі езьдзілі або грашыма адкупаліся, «быдла рагатага і нерагатага», птушку, як і збожжа ярыннага давалі. Прозьвішчы жыхароў, паводле таксама і рэвізіі 1716 г., — Назаранка, Атрошка (Атрошчанка), Лук'яненка, Брухавецкі, Мікалайчык<ref>НГАБ у Менску. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 120, 124, 141</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што вёска Руднае (Rudno) ў складзе Хвойніцкай воласьці належала князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. У 1754 годзе з 13 двароў (×6 — прыкладна 78 жыхароў) вёскі Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 2 злотых і паўгроша, «na milicję» (пераважна дзеля барацьбы з гайдамакамі) 8 злотых і 2 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. / Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Руднае — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вёска Руднае згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>, спадчыннай іх уладальніцы. Тады тут налічвалася 25 двароў з 85 душамі мужчынскага і 101 душой жаночага полу сялянаў<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп.9. Спр. 59. А. 149—153</ref>. Інвэнтар Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнтку 1844 году засьведчыў прыналежнасьць Руднага з 35 сем’ямі ў складзе аднайменнага фальварку пану Юзафу, сыну Караля, Прозару<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 14 і наст.</ref>. «Список населённых мест Минской губернии на 1857 год» паказвае, што 247 жыхароў Руднага абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Міхайлаўскай царквы ў сяле Стралічаў, 3 мужчыны і 4 жанчыны належалі да парафіі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 696</ref>. У парэформавы пэрыяд Руднае адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 120 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Руднаўскага сельскага таварыства, 1 аднадворац, прыпісаны да воласьці<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. Паводле перапісу 1897 году, у Рудным — 82 двары, 525 жыхароў, капліца, хлебазапасны магазын. На 1909 год у вёсцы было 96 двароў, 592 жыхары, побач — аднадворны хутар з 26 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 173</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Руднае, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Руднаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 35 і 49 вучняў<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. Вёска Руднае ліквідаваная ў 2013 годзе<ref>[https://web.archive.org/web/20211104044431/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913g0059062&p1=1 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]</ref>. == Асобы == * Віктар Жаўняк (нар. 1938) — беларускі архітэктар. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] 72ih3r138jlkaxu49uht0i3kh58wb7v 2619278 2619272 2025-06-09T06:51:42Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2619278 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Руднае |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Руднага |Трансьлітараваная назва = Rudnaje |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1590 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 0 |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247620 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 50 |Шырата сэкундаў = 27 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 55 |Даўгата сэкундаў = 36 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Руднае'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 314</ref> — былая [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Да ліквідацыі ўваходзіла ў склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]] Упершыню вёска згаданая ў судовым акце ад 6 красавіка 1590 году. Гэта пратэст пана кіеўскага падкаморага Шчаснага Харлінскага на адрас князя Аляксандра Вішнявецкага, старосты чаркаскага, які наслаў быў нібыта некалькі соцень (!) падданых сваіх брагінскіх на чале з ураднікам Кірыянам Вайніловічам на вёскі Руднае, [[Храпкаў]], [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлкі]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушы]], да [[Астрагляды|ключа Астраглядавіцкага]] прыналежныя, а яны людзей зьбілі і скалечылі, каморы і іншыя будынкі пашкодзілі, начыньне рознае, худобу з быдлам пазабіралі і да [[Брагін|ключа Брагінскага]] адвялі<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 7</ref>. Ад таго часу і да парэформавага пэрыяду ўжо ў Расейскай імпэрыі Навасёлкі належалі тым уладальнікам, што і Хвойнікі з Астраглядамі, г. зн. пасьля Харлінскіх, — Абрамовічу, Бжазоўскім, Шуйскім і Прозарам<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>. У 1637 годзе М. Абрамовіч за плату ў 12 000 злотых перадаў фальварак і сяло Руднае ды сёлы [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]] і Навасёлкі на тры гады ў карыстаньне зямяніну Стэфану Воўку<ref>Sumariusz Metryki Koronnej. Księga wpisów MK184 z Archiwum Głównego Akt Dawnych [Electronic resource] / Oprac. Janusz Dąbrowski. № 62 – Mode of access: [http://www.agad.gov.pl/inwentarze/6SumariuszMK184.pdf]</ref>. [[Файл:Падданыя вёскі Руднае ў інвэнтары 1721 г.png|значак|зьлева|Падданыя вёскі Руднае ў інвэнтары 1721 г.]] Згодна з інвэнтаром 1721 году, калі абцяжараны даўгамі Хвойніцкі маёнтак ад {{падказка|пасэсара|Пасэсар — часовы ўладальнік}} Юзафата Парышэвіча, біскупа валоскага, перайшоў дзедзічнаму ўладальніку князю Мікалаю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму, у вёсцы Руднае было 7 двароў, зь якіх выбіралася 33{{Заўвага|У дакумэнце чамусьці значацца 43 злотыя, але чыншу па гаспадарках выбрана 32 зл. і 30 грошаў, што складае ўсяго 33 зл.}} злотых чыншу, {{падказка|ачковага|грашовая даніна за валоданьне пасекай}} 9 зл., а таксама рознага [[дзякла]] жытам, грэчкай і інш. Зазначана, што руднаўцы выконвалі тыя ж павіннасьці, што і [[Валокі (Хвойнікі)|валоцкія]] сяляне, г. зн. адпрацоўвалі [[паншчына|паншчыну]] ад Вялікадня (Wielkiej Nocy) да сьв. Міхайлы па тры дні, ад Міхайлы да Вялікадня па два дні, гвалты адбывалі, грэблі масьцілі, з падводамі езьдзілі або грашыма адкупаліся, «быдла рагатага і нерагатага», птушку, як і збожжа ярыннага давалі. Прозьвішчы жыхароў, паводле таксама і рэвізіі 1716 г., — Назаранка, Атрошка (Атрошчанка), Лук'яненка, Брухавецкі, Мікалайчык<ref>НГАБ у Менску. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 120, 124, 141</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што вёска Руднае (Rudno) ў складзе Хвойніцкай воласьці належала князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. У 1754 годзе з 13 двароў (×6 — прыкладна 78 жыхароў) вёскі Навасёлкі Хвойніцкага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 2 злотых і паўгроша, «na milicję» (пераважна дзеля барацьбы з гайдамакамі) 8 злотых і 2 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. / Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Руднае — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вёска Руднае згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе (з князёў Шуйскіх) Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>, спадчыннай іх уладальніцы. Тады тут налічвалася 25 двароў з 85 душамі мужчынскага і 101 душой жаночага полу сялянаў<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп.9. Спр. 59. А. 149—153</ref>. У дакумэнце, пазначаным 15 сакавіка 1812 году, запісана, што фальварак Руднае з усімі прылегласьцямі, які належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, аддадзены ў трохгадовую арэнду шляхцічу Ваўжынцу Балашэвічу за штогадовую выплату 900 рублёў серабром<ref>Аrchiwum Główne Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 9, 35</ref>. Інвэнтар Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнтку 1844 году засьведчыў прыналежнасьць Руднага з 35 сем’ямі ў складзе аднайменнага фальварку пану Юзафу, сыну Караля, Прозару<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 14 і наст.</ref>. «Список населённых мест Минской губернии на 1857 год» паказвае, што 247 жыхароў Руднага абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Міхайлаўскай царквы ў сяле Стралічаў, 3 мужчыны і 4 жанчыны належалі да парафіі Астраглядаўскага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 696</ref>. У парэформавы пэрыяд Руднае адміністрацыйна належалі да Хвойніцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 120 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Руднаўскага сельскага таварыства, 1 аднадворац, прыпісаны да воласьці<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. Паводле перапісу 1897 году, у Рудным — 82 двары, 525 жыхароў, капліца, хлебазапасны магазын. На 1909 год у вёсцы было 96 двароў, 592 жыхары, побач — аднадворны хутар з 26 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 173</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Руднае, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Руднаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 35 і 49 вучняў<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. Вёска Руднае ліквідаваная ў 2013 годзе<ref>[https://web.archive.org/web/20211104044431/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913g0059062&p1=1 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]</ref>. == Асобы == * Віктар Жаўняк (нар. 1938) — беларускі архітэктар. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] qkzakf0hhfbx59997v8m9s992101gb7 НТБ 0 248203 2619247 2616683 2025-06-08T23:27:59Z Alexey Krotov 67422 2619247 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = НТБ |арыгінальная назва = {{мова-ru|НТВ}} |выява =NTV logo 2003.svg |рамка выявы = |памер выявы = |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = Знак НТБ |мапа = |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = |мапа 2 = |абрэвіятура = |дэвіз = |папярэднік = |наступнік = |дата ўтварэньня = |дата спыненьня існаваньня = |тып = даходнае тэлебачаньне |юрыдычны статус = |мэта = |штабкватэра = |месцазнаходжаньне = {{Сьцягафікацыя|Расея}}, [[Масква]] |каардынаты = |дзейнічае ў рэгіёнах = па ўсяе Расеі |сяброўства = |афіцыйныя мовы = [[расейская мова]] |генэральны сакратар = |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |асноўныя асобы = |кіроўны орган = |матчыная кампанія = |зьвязаныя кампаніі = |бюджэт = |колькасьць супрацоўнікаў = невядомае |колькасьць валянтэраў = |сайт = [http://www.ntv.ru/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''«НТБ»''' (Нацыянальнае Тэлебачаньне Расеі; {{мова-ru|НТВ}})&nbsp;— агульнарасейскі тэлеканал, які пачаў вяшчаньне ў 1993 годзе. Вяшчае кругласутачна з Масквы, з тэлецэнтру «Астанкіна». Тэлеканал «НТБ» уваходзіць у першы мультыплэкс лічбавага тэлебачаньня Расеі. Ён мае часовыя дублі для трансьляцыі на рэгіёны Расеі праз спадарожнік. == Лягатыпы == <gallery> Файл:NTV logo 1993.svg|Першы лягатып з 10 кастрычніка 1993 па 10 красавіка 1994 году Файл:NTV logo 1993–1994.svg|Другі лягатып з 1 сьнежня 1993 году па 31 ліпеня 1994 году Файл:NTV logo 1994.svg|Трэці лагапып з 17 студзеня 1994 да 31 жніўня 1994 году Файл:NTV logo 1994–1997.svg| Чацьвёрты лягатып з 17 студзеня 1994 году па 10 жніўня 1997 году Файл:NTV_logo.svg|Эмблема з 29 студзеня 1996 году па 9 верасьня 2001 году (да 31 ліпеня 1997 году&nbsp;— з матавым шарам) Файл:NTV logo 2001–2007.svg|Лягатып з 10 верасьня 2001 па 3 чэревня 2007 году Файл:NTV_logo_2003.svg|Лягатып з 2005 г. па цяперашні час (з 2010 г.&nbsp;— літары й мяч паменшаныя. Файл:Logo 5TV 94.svg|Першы лягатып з 10 кастрычніка 1993 па 10 красавіка 1994 году </gallery> == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.ntv.ru/ Афіцыйны сайт тэлеканалу] * [https://web.archive.org/web/*/http://www.ntv.ru/ Сайт тэлеканалу НТБ у архіве інтэрнэту] [[Катэгорыя:Расейскія тэлеканалы]] [[Катэгорыя:Тэлеканалы на расейскай мове]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1993 годзе]] nqh5m3rmochs5fnvj718k8ff589qeom Далматаўскі раён 0 248764 2619227 2260912 2025-06-08T19:03:43Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619227 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Далмата́ўскі раён''' ({{мова-ru|Далматовский район}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным захадзе [[Курганская вобласьць|Курганскай вобласьці]] ў [[Расея|Расеі]]. Адміністрацыйным цэнтрам зьяўляецца горад [[Далматава]]. == Геаграфія == Далматаўскі раён паводле гадзіньнікавай стрэлцы пачынаючы з поўначы мяжуе зь [[Сьвярдлоўская вобласьць|Сьвярдлоўскай вобласьцю]], а таксама з [[Шадрынскі раён|Шадрынскім]], [[Шуміхаўскі раён|Шуміхаўскім]], [[Шчучанскі раён|Шчучанскім]] і [[Катайскі раён|Катайскім]] раёнамі. Плошча раёну складае 3500,85 км², што робіць яго пятым паводле велічыні раёнам вобласьці. == Гісторыя == Далматаўскі раён быў утвораны 3 лістапада 1923 году ў адпаведнасьці з пастановай [[Усерасейскі цэнтральны выканаўчы камітэт|УЦВК]]. == Насельніцтва == Насельніцтва раёну па стане на 2020 год складала 24559 чалавек. [[Расейцы]] (94%) зьяўляюцца самай вялікай этнічнай групай раёну. Другой павелічыні групай ёсьць [[казахі]] (1,7%) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20210506230235/http://www.dalmatovo.su/ Сайт раённай адміністрацыі]{{ref-ru}} {{Курганская вобласьць}} [[Катэгорыя:Далматаўскі раён| ]] cs32eat4wiaoq67l6jabvi03aam761e Дзяржаўны доўг 0 249807 2619237 2270009 2025-06-08T22:07:34Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619237 wikitext text/x-wiki '''Дзяржа́ўны доўг''' — сума [[Запазычанасьць|запазычанасьці]] дзяржавы па [[пазыка]]х і нявыплачаных па іх адсотках. Узьнікае пры патрэбе пакрыцьця нястачы ў дзяржаўным [[Бюджэт|бюджэце]]. З улікам разьмяшчэньня падзяляецца на ўнутраны і вонкавы. Унутраны доўг ствараецца на [[аблігацыя]]х дзяржаўнай пазыкі, гарантыях дзяржавы пад [[каштоўныя паперы]] акцыянэрных таварыстваў, пазыках дзяржаве ад [[банк]]аў і нявыплачаным пакрыцьці фізычным і [[Юрыдычная асоба|юрыдычным асобам]]. Вонкавы доўг узьнікае па ўзятых [[дзяржава]]й замежных пазыках, гарантыях дзяржавы пад атрыманыя айчыннымі ўстановамі за мяжой пазыкі і запазычанасьцях бюджэтных установаў у вонкавагандлёвай дзейнасьці<ref>{{Кніга|аўтар=|частка=Дзяржаўны доўг|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=1998|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.06.djvu 6]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.06.djvu/152_996x9999.jpeg 152]|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0106-0|наклад=10 000}}</ref>. На студзень 2014 году памер дзяржаўнага доўгу перавышаў памер сукупнага ўнутранага прадукту такіх [[Разьвітыя краіны|разьвітых краінаў]], як [[ЗША]], [[Грэцыя]], [[Ірляндыя]], [[Італія]] і [[Партугалія]]<ref name="а"/>. == Беларусь == Паводле 57-га артыкула [[Бюджэтны кодэкс Беларусі|Бюджэтнага кодэксу Беларусі]] 2008 году, «Рэспубліка Беларусь нясе безумоўныя абавязкі па абслугоўваньні і пагашэньні дзяржаўнага доўгу Рэспублікі Беларусь. Дзяржаўны доўг Рэспублікі Беларусь поўнасьцю забясьпечваецца сродкамі [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|рэспубліканскага бюджэту]] і іншай [[Маёмасьць|маёмасьцю]], якая знаходзіцца ў рэспубліканскай [[Уласнасьць|уласнасьці]]». Пры гэтым, «выплаты па абслугоўваньні і пагашэньні дзяржаўнага доўгу Рэспублікі Беларусь ёсьць першачарговымі ў адносінах да іншых выплатаў пры выкананьні рэспубліканскага бюджэту»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Бюжэтны кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 16 ліпеня 2008 г. № 412-З|спасылка=https://ssrlab.by/wp-content/uploads/2020/06/byudzhetny-kodeks-respubliki-belarus.pdf|выдавец=Лябараторыя распазнаваньня і сынтэзу маўленьня [[АІПІ]]|дата публікацыі=9 чэрвеня 2020|дата доступу=9 лістапада 2021}}</ref>. На студзень 2014 году [[Замежная запазычанасьць Беларусі|замежны дзяржаўны доўг Беларусі]] налічваў звыш 12 млрд даляраў ЗША, што складала 19 % [[Сукупны ўнутраны прадукт|сукупнага ўнутранага прадукту]] краіны<ref name="а">{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=«Немагчыма сёньня жыць і не разьвівацца»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140122/1390338649-alyaksandr-lukashenka-nemagchyma-syonnya-zhyc-i-ne-razvivacca|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=22 студзеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-27621 11 (27621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/01/ZV_20140122_1.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/01/ZV_20140122_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. {| align="center" class="wikitable" |+Дзяржаўны доўг Беларусі на пачатак году ! Год || Сума, млрд [[Беларускі рубель|рублёў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Архіў стану дзяржаўнага доўгу|спасылка=https://minfin.gov.by/be/public_debt/condition/archive/|выдавец=[[Міністэрства фінансаў Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2021|дата доступу=9 лістапада 2021}}</ref> || % да [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] |- ! 2021 | {{Рост}}57,775 || {{Рост}}37,3 |- ! 2020 | {{Падзеньне}}44,790 || {{Падзеньне}}33 |- ! 2019 | {{Рост}}45,375 || {{Падзеньне}}35,1 |- ! 2018 | {{Рост}}42,172 || {{Падзеньне}}39,1 |- ! 2017 | {{Рост}}36,958 || {{Рост}}39,2 |- ! 2016 | {{Рост}}32,855* || {{Рост}}31,4 |- ! 2015 | {{Рост}}19,745 || {{Падзеньне}}21,5 |- ! 2014 | 15,400 || 21,6 |- |" colspan="3"|*З улікам [[Дэнамінацыя|дэнамінаваньня]] беларускага рубля<br>ў ліпені 2016 году 10 000 : 1. |} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Крэдытны калькулятар эфэктыўнай адсоткавай стаўкі|спасылка=https://minfin.gov.by/public/be/calculator/|выдавец=[[Міністэрства фінансаў Беларусі]]|дата публікацыі=2021|дата доступу=9 лістапада 2021}} ** [https://minfin.gov.by/be/public_debt/pressreleases/ Прэс-рэлізы пра дзяржаўны доўг]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [https://minfin.gov.by/be/public_debt/bonds/inside/18e1794d40ed4df7.html выпускі дзяржаўных аблігацыяў у продажы]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [https://minfin.gov.by/be/public_debt/bonds/currency/nodoc/noactual/ разьмешчаныя выпускі дзяржаўных аблігацыяў]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Доўг|спасылка=https://коштурада.бел/be/tables/debt|выдавец=Партал «Кошт ураду»|дата публікацыі=2021|дата доступу=9 лістапада 2021}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзярждоўг|спасылка=https://novychas.online/tags/dzjarzdouh|выдавец=Партал «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=4 лістапада 2021|дата доступу=9 лістапада 2021}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўны доўг|спасылка=https://belsat.eu/tag/dzyarzhauny-doug/|выдавец=Тэлеканал «[[Белсат]]»|дата публікацыі=31 жніўня 2021|дата доступу=9 лістапада 2021}} {{Накід:Эканоміка}} [[Катэгорыя:Фіскальная палітыка]] [[Катэгорыя:Эканамічныя паказчыкі]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя фінансы]] [[Катэгорыя:Бюджэт]] [[Катэгорыя:Фінансавае права]] [[Катэгорыя:Палітычная эканомія]] [[Катэгорыя:Макраэканоміка]] swekmd0je07egfkijvh90it9ilieqwe Валянціна Лебедзева 0 253062 2619223 2401569 2025-06-08T18:54:34Z Гарбацкі 13252 2619223 wikitext text/x-wiki {{Навуковец | Імя=Валянціна Лебедзева | Грамадзянства=Беларусь | Альма-матэр=Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт (1980) | Навуковая сфэра=Гісторыя, краязнаўства | Месца працы=Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Францыска Скарыны | Вядомая як=Дасьледніца творчасьці і жыцьця М. Доўнар-Запольскага і П. Бадуновай }} '''Валянцíна Лéбедзева''' (10 сакавіка 1955, [[Гомель]], [[БССР]] — 8 лютага 2022, [[Гомель]], [[Беларусь]]) — [[Беларусы|беларуская]] гісторыца і [[краязнаўца]]. == Жыцьцяпіс == Нарадзілася ў Гомлі, скончыла ў 1980 г. гістарычнае адзьдзяленьне гісторыка-філялягічнага факультэту Гомельскага дзяржунівэрсітэту, потым - [[Асьпірантура|асьпірантуру]] пры Белдзяржунівэрсытэце. З 1983 г. працуе ў [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Гомельскім дзяржаўным унівэрсытэце]], зь іх - больш за 15 год на катэдры беларускай культуры. Сфэра навуковых інтарэсаў: культура Беларусі, беларускі нацыянальны рух, гісторыя Гомеля пачатку ХХ ст., жыцьцё і навуковая спадчына [[Мітрафан Доўнар-Запольскі|М.В. Доўнар-Запольскага]], [[Палута Бадунова|Палуты Бадуновай]]. Старшая выкладніца катэдры беларускай культуры і фальклярыстыкі [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Ф.Скарыны|Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Ф. Скарыны]]. Астатнім часам падпісвала свае працы прозьвішчам Мятліцкая<ref><small>Памерла гісторык «з прамяністымі вачыма» Валянціна Лебедзева, Наша Ніва, 09.02.2022, https://nashaniva.com/?c=ar&i=284409</small></ref>. Хварэла на [[Анкалёгія|анкалёгію]]. Спачыла 8 лютага 2022 году<ref><small>Памерла вядомы гісторык Валянціна Лебедзева, 08.02.2022, Budzma.by,https://budzma.org/news/pamerla-valyantsina-lebedzeva.html</small></ref>. == Навуковая дзейнасьць == Аўтарка больш за 100 публікацыяў, сярод якіх - біяграфічнае дасьледаваньне пра П. Бадунову ([[Менск]], Тэхналёгія, 2004 г.)<ref><small>Старонка філялягічнага факультэтут Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Ф. Скарыны, http://philology.gsu.by/index.php/laboratoria/191-lebedzeva-valyantsina-mikhajla-na</small></ref>. Таксама вывучала жыцьцё і творчасьць гісторыка і фальклярыста М. Доўнар-Запольскага і архітэктара С. Шабунеўскага. Адна з арганізатараў Міжнародных навуковых Доўнараўскіх чытаньняў у [[Рэчыца|Рэчыцы]] (з 1997 г.), адказная рэдактарка I - VII зборнікаў "Доўнараўскія чытаньні". Сябра рэдакцыі "[[Беларуская гістарычная энцыкляпэдыя|Беларускай гістарычнай энцыкляпэдыі]]" (Т. 1-6). Сябра Беларускай археаграфічнай камісіі пры Беларускім навукова-дасьледчым інстытуце архіўнай справы і дакумэнтазнаўства ([[Менск]]), Гомельскага краязнаўчага таварыства<ref><small>Старонка філялягічнага факультэтут Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Ф. Скарыны, http://philology.gsu.by/index.php/laboratoria/191-lebedzeva-valyantsina-mikhajla-na</small></ref>. == Кнігі == * В. Лебедзева. Пуцявінамі змагання і пакутаў: Палута Бадунова. Мн.: Тэхналогія, 2004. ISBN 985-458-094-6. * В. Лебедзева, Пакліканая свабодай: нарыс жыцця і дзейнасці Палуты Бадуновай. – Гомель: На правах рукапісу, 2018. – 80 с., * Мітрафан Доўнар-Запольскі (1868-1934 гг.): асоба ў дакументах і ўспамінах / укл.: В. М. Мятліцкая. - Мінск: Лімарыус, 2020. - 488 с. * На паграніччы эпох і дзяржаў. Старонкі гісторыі Гомеля (1917—1918) / Валянціна Мятліцкая. — Гомель: Барк, 2021. — 223 с. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лебедзева, Валянціна}} [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Беларускія краязнаўцы]] [[Катэгорыя:Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]] 0d7d41uudnnlzfpiozzw6umf3m4hawy 2619224 2619223 2025-06-08T18:54:58Z Гарбацкі 13252 Дададзеная катэгорыя 2619224 wikitext text/x-wiki {{Навуковец | Імя=Валянціна Лебедзева | Грамадзянства=Беларусь | Альма-матэр=Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт (1980) | Навуковая сфэра=Гісторыя, краязнаўства | Месца працы=Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Францыска Скарыны | Вядомая як=Дасьледніца творчасьці і жыцьця М. Доўнар-Запольскага і П. Бадуновай }} '''Валянцíна Лéбедзева''' (10 сакавіка 1955, [[Гомель]], [[БССР]] — 8 лютага 2022, [[Гомель]], [[Беларусь]]) — [[Беларусы|беларуская]] гісторыца і [[краязнаўца]]. == Жыцьцяпіс == Нарадзілася ў Гомлі, скончыла ў 1980 г. гістарычнае адзьдзяленьне гісторыка-філялягічнага факультэту Гомельскага дзяржунівэрсітэту, потым - [[Асьпірантура|асьпірантуру]] пры Белдзяржунівэрсытэце. З 1983 г. працуе ў [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Гомельскім дзяржаўным унівэрсытэце]], зь іх - больш за 15 год на катэдры беларускай культуры. Сфэра навуковых інтарэсаў: культура Беларусі, беларускі нацыянальны рух, гісторыя Гомеля пачатку ХХ ст., жыцьцё і навуковая спадчына [[Мітрафан Доўнар-Запольскі|М.В. Доўнар-Запольскага]], [[Палута Бадунова|Палуты Бадуновай]]. Старшая выкладніца катэдры беларускай культуры і фальклярыстыкі [[Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Ф.Скарыны|Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Ф. Скарыны]]. Астатнім часам падпісвала свае працы прозьвішчам Мятліцкая<ref><small>Памерла гісторык «з прамяністымі вачыма» Валянціна Лебедзева, Наша Ніва, 09.02.2022, https://nashaniva.com/?c=ar&i=284409</small></ref>. Хварэла на [[Анкалёгія|анкалёгію]]. Спачыла 8 лютага 2022 году<ref><small>Памерла вядомы гісторык Валянціна Лебедзева, 08.02.2022, Budzma.by,https://budzma.org/news/pamerla-valyantsina-lebedzeva.html</small></ref>. == Навуковая дзейнасьць == Аўтарка больш за 100 публікацыяў, сярод якіх - біяграфічнае дасьледаваньне пра П. Бадунову ([[Менск]], Тэхналёгія, 2004 г.)<ref><small>Старонка філялягічнага факультэтут Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Ф. Скарыны, http://philology.gsu.by/index.php/laboratoria/191-lebedzeva-valyantsina-mikhajla-na</small></ref>. Таксама вывучала жыцьцё і творчасьць гісторыка і фальклярыста М. Доўнар-Запольскага і архітэктара С. Шабунеўскага. Адна з арганізатараў Міжнародных навуковых Доўнараўскіх чытаньняў у [[Рэчыца|Рэчыцы]] (з 1997 г.), адказная рэдактарка I - VII зборнікаў "Доўнараўскія чытаньні". Сябра рэдакцыі "[[Беларуская гістарычная энцыкляпэдыя|Беларускай гістарычнай энцыкляпэдыі]]" (Т. 1-6). Сябра Беларускай археаграфічнай камісіі пры Беларускім навукова-дасьледчым інстытуце архіўнай справы і дакумэнтазнаўства ([[Менск]]), Гомельскага краязнаўчага таварыства<ref><small>Старонка філялягічнага факультэтут Гомельскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Ф. Скарыны, http://philology.gsu.by/index.php/laboratoria/191-lebedzeva-valyantsina-mikhajla-na</small></ref>. == Кнігі == * В. Лебедзева. Пуцявінамі змагання і пакутаў: Палута Бадунова. Мн.: Тэхналогія, 2004. ISBN 985-458-094-6. * В. Лебедзева, Пакліканая свабодай: нарыс жыцця і дзейнасці Палуты Бадуновай. – Гомель: На правах рукапісу, 2018. – 80 с., * Мітрафан Доўнар-Запольскі (1868-1934 гг.): асоба ў дакументах і ўспамінах / укл.: В. М. Мятліцкая. - Мінск: Лімарыус, 2020. - 488 с. * На паграніччы эпох і дзяржаў. Старонкі гісторыі Гомеля (1917—1918) / Валянціна Мятліцкая. — Гомель: Барк, 2021. — 223 с. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лебедзева, Валянціна}} [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Беларускія краязнаўцы]] [[Катэгорыя:Гомельскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]] [[Катэгорыя:Асобы Гомлю]] b93wfhc7enp9o0r0v7d1zubm2davndt Гара Міндоўга (Наваградак) 0 253366 2619195 2352367 2025-06-08T12:00:44Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619195 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Славутасьць |Тып = Помнік гісторыі і археалёгіі |Назва = Гара Міндоўга |Арыгінальная назва = |Выява = Валун каля Гары Міндоўга.jpg |Подпіс выявы = Гара Міндоўга |Шырыня выявы = |Статус = Ахоўная зона |Краіна = Беларусь |Назва месцазнаходжаньня = [[Горад|Места]] |Месцазнаходжаньне = [[Наваградак]] |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Стан = |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 36 |Шырата сэкундаў = 01 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 50 |Даўгата сэкундаў = 07 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = |Commons = }} '''Гара Міндоўга''' — помнік гісторыі XIII стагодзьдзя ў [[Наваградак|Наваградку]]. Знаходзіцца ва ўсходняй частцы [[Горад|места]], на тэрыторыі паміж гістарычнымі Кавальскай і Траецкай вуліцамі{{Заўвага|Цяперашнія афіцыйныя назвы — ''вуліца 1 мая'' і ''вуліца Менская'' адпаведна}}. Аб’ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]]. Паводле мясцовага паданьня, тут у XIII ст. спачыў заснавальнік [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] кароль [[Міндоўг]]<ref>{{Літаратура/Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|к}} С. 391.</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Mindoŭh. Міндоўг (1900).jpg|значак|Сьмерць [[Міндоўг]]а. Р. Штэйн і {{nowrap|Г. Зэйфэр}}, каля 1900 г.]] Мясцовае паданьне гаворыць, што пад гарой пахавалі караля [[Міндоўг]]а: па сьмерці [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|гаспадара]] яго падданыя насыпалі вялікі курган з чыстага нёманскага пяску<ref>[http://pomniki.grodnolib.by/gm.html Гара Міндоўга (ХІІІ ст., г. Навагрудак)]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Гарадзенская абласная навуковая бібліятэка імя Яўхіма Карскага]]</ref>. Пра паданьне ўпамінаецца ў першай манаграфіі пра Наваградак, выдадзенай на лацінскай мове ў Львове ў 1795 годзе<ref>Трафімовіч А. [https://www.svaboda.org/a/dzie-sukac-mahily-liehiendarnych-bielarusau/28450680.html Дзе шукаць магілы Ўсяслава Чарадзея, Вітаўта, Скарыны і іншых легендарных беларусаў], [[Радыё Свабода]], 24 красавіка 2017 г.</ref>. Такая назва таксама магла ўзьнікнуць ад таго, што на гэтай гары і вакол яе, магчыма, праходзіла ў 1253 годзе каранацыя Міндоўга, бо паводле летапісу, каранацыя праходзіла не ў замку, а каля яго. [[Файл:Mindoŭh. Міндоўг (1824).jpg|значак|Каранацыя Міндоўга, 1824 г.]] Яшчэ адно паданьне расказвае, што пазьней на вяршыні гары была мармуровая надмагільная пліта на якой узвышалася выява дзяўчыны з тварам анёла. Тут спачыла прыгажуня Крыся, якая стала правобразам для многіх скульптур і насьценных росьпісаў у касьцёлах [[Вільня|Вільні]]. Аўтарам віленскіх скульптураў, як і надмагільнага помніка на гары Міндоўга быў закаханы ў Крысю італьянскі скульптар Джаваньні Перэцьці. Прыкладна з канца XVII ст. на гары Міндоўга разьмяшчаліся хрысьціянскія могілкі Наваградку. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Асаблівую папуляр­насьць памянёныя паданьні набылі дзя­куючы народжанаму ў Наваградку паэту [[Адам Міцкевіч|Адаму Міцкевічу]], які неаднаразова згадваў у сваіх творах гару Міндоўга ({{мова-pl|góra Mendoga|скарочана}}). Гару Міндоўга таксама апеў паэт [[Ян Чачот]] (1796—1847) у «Сьпевах пра даўніх [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] да 1434 году», у балядзе «Магіла Міндоўга. 1263 год»<ref>[[Ян Чачот|Чачот Я.]] [https://web.archive.org/web/20160304113409/http://pawet.net/library/v_literature/czaczot/01/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BA%D0%B0,_24_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%8B_.html Спевы пра даўніх ліцьвінаў], [[Pawet.net]]</ref>: {{Цытата|<poem>У Наваградку дагэтуль Ёсьць гара Міндоўга. Там ляжыць ён, яго помніць Люд наш будзе доўга. Быў ён свой кароль, ліцьвінскі, Меў калісьці сілу.</poem>}} Найстарэйшы надмагільны помнік на гары, які захаваўся, датуецца 1820 годам. Значная колькасьць помнікаў з каменю і мэталу, а таксама драўляных крыжоў знайшлі сваё адлюстраваньне на малюнках і здымках другой паловы XIX — пачатку ХХ стагодзьдзяў. === Найноўшы час === У міжваенны пэрыяд з пачатку 1920-х гадоў могілкі на гары перасталі выкарыстоўвацца дзеля пахаваньняў. У ліпені 1993 годе на мескім сьвяце з нагоды 740-годзьдзя каранацыі Міндоўга ля падножжа гары паставілі камень з памятнай дошкай работы скульптара У. Летуна. У 2014 годзе ля гары паставілі мэталічную скульптуру Міндоўга вышынёй каля 2,5 м. == Галерэя == === Гістарычная графіка === <gallery caption="Старая графіка" widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (M. Ružanski, 1883).jpg|М. Ружанскі, 1883 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (F. Brzozowski, 1888).jpg|Ф. Бжазоўскі, 1888 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (1898).jpg|1898 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (P. Stachievič, 1899).jpg|П. Стахевіч, 1899 г. </gallery> === Гістарычныя здымкі === <gallery caption="Старыя здымкі" widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (T. Boretti, 1900).jpg|Т. Барэці, 1900 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (M. Astankovič, 1905).jpg|М. Астанковіч, 1905 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (J. Bułhak, 1909).jpg|[[Ян Булгак|Я. Булгак]], 1909 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (J. Bułhak, 1910).jpg|Я. Булгак, 1910 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (1913).jpg|1913 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (1901-14).jpg|да 1915 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (J. Bułhak, 1920-30).jpg|Я. Булгак, 1920—1930 гг. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (M. Šymianovič, 1931).jpg|М. Шымяновіч, 1931 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (1918-39).jpg|да 1939 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (J. Bułhak, 1919-39).jpg|Я. Булгак, да 1939 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (M. Šymianovič, 1920-39).jpg|М. Шымяновіч, да 1939 г. Navahradak, Mindoŭh. Наваградак, Міндоўг (1921-39).jpg|да 1939 г. </gallery> === Сучасныя здымкі === <gallery caption="Сучасны стан" widths=150 heights=150 class="center"> Гара Міндоўга ў Наваградку (2012).jpg|Агульны выгляд Mindoŭh Hill, Navahradak (2012).jpg|На гары Каля Міндоўга.JPG|Надмагільле Hara Mindouha.JPG|Памятны камень </gallery> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь}} == Вонкавыя спасылкі == {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|412В000387}} * {{Радзіма майго духу|1664|аб’ект|Гара Міндоўга ў Наваградку}} {{Славутасьці Наваградку}} [[Катэгорыя:Славутасьці Наваградку]] ld58ttbk10o3nhcg58p12c0svkj4ktq Казьянскі заказьнік 0 258049 2619267 2388574 2025-06-09T05:56:19Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619267 wikitext text/x-wiki {{Заказьнік |Назва = Казьянскі заказьнік |Назва ў родным склоне = Казьянскага заказьніка |Выява = |Подпіс да выявы = |Плошча = 28 469,05 [[га]] |Краіна = Беларусь |Месцазнаходжаньне = [[Віцебская вобласьць]] |Утварэньне = {{Дата пачатку|10|3|1960|1}}<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каляндар знамянальных і памятных дат на 2020 год|спасылка=https://borlib.by/allcategories-ru-ru/107-resursy/2151-kalyandar-znamyanalnykh-i-pamyatnykh-dat-na-2020-god|выдавец=[[Барысаўска цэнтральная бібліятэка]]|дата публікацыі=2019|дата доступу=30 ліпеня 2022}}</ref> |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 55 |Шырата хвілінаў = 27 |Шырата сэкундаў = 13 |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 22 |Даўгата сэкундаў = 36 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = }} '''Казьянскі заказьнік''' — рэспубліканскі [[заказьнік]] Беларусі, абвешчаны ў сакавіку 1960 году на поўначы [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Месьціўся на ўсходзе [[Полацкі раён|Полацкага раёну]] і паўночным захадзе [[Шумілінскі раён|Шумілінскага раёну]]. Быў заснаваны ў якасьці паляўнічага заказьніка для захаваньня [[Жывёльны сьвет|жывёльнага сьвету]]. На 1997 год меў плошчу 414 кв.км і быў біялягічным заказьнікам. Месьціўся ў міжрэччы [[Обаль (рака)|Обалі]] і [[Сосьніца (прыток Дзьвіны)|Сосьніцы]] ў межах [[Полацкая нізіна|Полацкай нізіны]]. Расьліннасьць улучала барэальныя і заходнеэўрапейскія [[від]]ы, якія належалі да [[Дзьвіна|Дзьвінскай]] акругі падзоны [[дуб]]ова-цемнахвойных пад[[Тайга|таёжных]] лясоў. Пераважалі хваёвыя (31 %), [[Бяроза (дрэва)|бярозавыя]] (30 %), чорна- і [[Шэрая вольха|шэраальховыя]] (22 %), [[Елка|яловыя]] (13 %) лясы. Вылучыліся [[Папараць|папарацевыя]], [[Кісьліца|кісьлічныя]], [[Чарніцы|чарнічныя]], [[сьнітка]]выя, [[Асака (расьліна)|асакова]]-мховыя і даўгамошныя віды лесу. Палова земляў знаходзілася пад верхавымі [[балота]]мі і рэдкалеснымі пераходнымі балотамі. На балоце Обаль расьлі рэдкія віды расьлінаў: [[карлікавая бяроза]], [[прыземістая марошка]] і [[мох Ліндбэрга]]. Налічвалася 46 месцаў роста 22 відаў расьлінаў, занесеных у [[Чырвоная кніга Беларусі|Чырвоную кнігу Беларусі]], і 12 месцаў пражываньня 44-х адпаведных відаў жывёлаў, сярод якіх: [[барсук]], [[беркут]] і [[чорны бусел]], [[шэры журавель]] і [[пардва]], [[мядзьведзь]] і [[даўгахвостая кугакаўка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|спасылка=https://www.gosinspekciya.gov.by/actual/rybolovstvo-i-rybolovnoe-khozyaystvo/339/|выдавец=[[Дзяржаўная інспэкцыя аховы жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2023|дата доступу=21 красавіка 2023}}</ref>, вялікі і [[малы арлец]], [[рысь]] і [[скапа]]. Адзначаліся месцы гнездаваньня [[Вялікі вераценьнік|вялікага вераценьніка]] і [[Дубальт|дубальта]], вялікага і [[Сярэдні кулён|сярэдняга кулёна]], [[Залацісты сявец|залацістага сяўца]], [[баталён]]а і [[Кулік-селянец|куліка-селянца]]. Сустракалася шмат паляўнічых зьвяроў і птушак. У заказьніку знаходзілася найбольшая ў Беларусі папуляцыя белай курапаткі<ref>{{Кніга|аўтар=|частка=Казьянскі|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=1998|том=[https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.07.djvu 7: Застаўка — Кантата]|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.07.djvu/436_996x9999.jpeg 436]|старонак=608|сэрыя=|isbn=985-11-0130-3|наклад=10 000}}</ref>. 11 лістапада 1999 году [[Савет міністраў Беларусі]] ўхваліў Пастанову № 1765 аб пераўтварэньні заказьніка ў [[краявід]]ны<ref>{{Кніга|аўтар=[[Ігар Шаруха]], [[Александрына Сарока]].|частка=Тэма 18. Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|загаловак=Фізычная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|арыгінал=Фізічная, эканамічная і сацыяльная геаграфія Беларусі : у 2 ч.|спасылка=https://libr.msu.by/bitstream/123456789/5286/1/4295m.pdf|адказны=рэд. А.Л. Пазьнякоў|выданьне=|месца=Магілёў|выдавецтва=[[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]|год=2017|том=1. Фізычная геаграфія Беларусі|старонкі=57|старонак=76|сэрыя=|isbn=978-985-568-335-4|наклад=51}}</ref>. У 2013 годзе Казьянскі заказьнік улучылі у [[Рамсарская канвэнцыя|Рамсарскі]] [[сьпіс водна-балотных угодзьдзяў Беларусі]] міжнароднай значнасьці разам з заказьнікам «[[Выдрыца (заказьнік)|Выдрыца]]» і [[Прыпяцкі нацыянальны парк|Прыпяцкім нацыянальным паркам]] у Гомельскай вобласьці. У выніку сьпіс стаў налічваць 16 [[Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|прыродаахоўных тэрыторыяў Беларусі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Тры прыродныя тэрыторыі Беларусі папоўнілі Рамсарскі сьпіс|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140131/1391169027-try-pryrodnyya-terytoryi-belarusi-papounili-ramsarski-spis|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=31 студзеня 2014|дата доступу=30 ліеня 2022}}</ref>. Таксама землі Казьянскага заказьніка былі [[Тэрыторыя, важная для птушак|важнай для птушак тэрыторыяй]]<ref>{{Навіна|аўтар=У.В. Іваноўскі, С.В. Левы|загаловак=Казьяны|спасылка=https://iba.ptushki.org/be/iba/44/full|выдавец=Партал «Дзікая прырода побач»|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 чэрвеня 2022}}</ref>. На землях Казьянскага заказьніка месьціліся Крывінскія [[курган]]ы 3-га тысячагодзьдзя да нараджэньня Хрыстова<ref>{{Навіна|аўтар=[[Аляксей Чубат]]|загаловак=Выспа атэізму пад Віцебскам|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/vyspa_ateizmu_pad_viciebskam|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=4 кастрычніка 2015|дата доступу=30 ліпеня 2022}}</ref>. На 2019 год плошча заказьніка складала 26 060 [[гектар]]аў, зь якіх 80 % (20761 га) земляў было ў Шумілінскім раёне. Ён прызначаўся для захаваньня краявідаў [[Беларускае Паазер’е|Беларускага Паазер’я]] з рэдкімі відамі жывёлаў і расьлінаў. Даліна Дзьвіны разглядалася ў якасьці рэчышча перасяленьня генафонду міжнароднага ўзроўню. Рачная сетка належала да [[вадазбор]]у Дзьвіны. Галоўным яе прытокам была [[Обаль (рака)|Обаль]], якая працякала ўздоўж усходняй і паўднёвай межаў заказьніка. У Обалі было 2 правыя прытокі — [[Ценіца]] і [[Глыбачка (рака)|Глыбачка]], якія мелі зьвілістыя [[Рэчышча|рэчышчы]]. Найбольшымі азёрамі былі [[Мошня]], [[Расалай]] і [[Красамай (возера)|Красамай]], якія мелі нізкія забалочаныя берагі і зарасталі воднай расьліннасьцю. У заказьніку гнездавалі 175 відаў птушак, зь якіх 44 віды былі занесеныя ў Чырвоную кнігу: [[звычайны асаед]], [[арол-вужаед]], лугавы і [[палявы лунь]], [[вялікі арлец]], [[арол-маркут]] і скапа<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Казьянскі заказьнік. Шумілінскі і Полацкі раёны|спасылка=http://pridvinie.vlib.by/index.php/zapavedniki-zakazniki-parki/2693-kazyanski-zakaznik-shumilinski-i-polatski-rajony|выдавец=[[Віцебская абласная бібліятэка]]|дата публікацыі=6 чэрвеня 2019|дата доступу=30 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, у заказьніку сустракалася [[круглалістая расянка]], якая харчавалася [[Вусякі|вусякамі]]. Возера [[Марынец]] штогод перамяшчалася на мэтар з поўдня на поўнач. Таксама ў заказьніку месьцілася некалькі гнезьдзішчаў [[Шызая чайка|шызай чайкі]] і замчышча [[Казьян]] 1566 году, [[Крывічы|крывіцкі]] курганны могільнік каля вёскі [[Красамай (вёска)|Красамай]] і [[дубовая алея]] векам звыш 300 гадоў, якая была мясцовым [[Помнік прыроды|помнікам прыроды]] Беларусі і знаходзілася на паўночна-ўсходняй ускраіне вёскі [[Прудок (Гаранскі сельсавет)|Прудок]] (Полацкі раён)<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Гаева|загаловак=Заказьніку «Казьянскі» – 20 год|спасылка=http://www.shumilino.by/?p=51268|выданьне=[[Герой працы]]|тып=газэта|месца=[[Шуміліна]]|год=12 лістапада 2019|нумар=88|старонкі=|issn=}}</ref>. 24 сьнежня 2019 году Савет міністраў Беларусі ўхваліў Пастанову № «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «[[Бабінавіцкі заказьнік|Бабінавіцкі]]» і «Казьянскі», якія перасталі быць краявіднымі<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Дзядзюля.|загаловак=Чаму жывое балота лепшае за торф|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200511/1589206536-chamu-zhyvoe-balota-lepshae-za-torf|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=12 траўня 2020|нумар=[https://zviazda.by/be/number/90-29204 90 (29204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-2020_1-13.pdf 13]|issn=1990-763x}}</ref>. Паводле Пастановы, Казьянскі заказьнік перадалі ў кіраваньне [[Полацкі раённы выканаўчы камітэт|Полацкага]] і [[Шумілінскі раённы выканаўчы камітэт|Шумілінскага]] раённых выканаўчых камітэтаў. Яго плошчу пашырылі да 28 469,05 [[га]]. Заказьнік разьмясьцілі ў: * Полацкім раёне на 5785,16 [[га]] «[[Полацкая лясная гаспадарка|Полацкай лясной гаспадаркі]]» ў [[Гаранскі сельсавет (Полацкі раён)|Гаранскім]] лясьніцтве і 230,71 га Полацкага райвыканкаму, 5,69 га філіі «[[Гараны (Полацкі раён)|Гараны]]-Агра» ААТ «[[Полацкі камбінат хлебапрадуктаў]]» і 1,85 га «[[Дрэтунь|Дрэтунскай]] лясной гаспадаркі» ў 2-м Дрэтунскім лясьніцтве; * Шумілінскім раёне на 21 820,44 га «[[Шумілінская лясная гаспадарка|Шумілінскай лясной гаспадаркі]]» ў [[Казьянскі сельсавет|Казьянскім]] ([[Сураўні]]), [[Мішневіцкі сельсавет|Мішневіцкім]] і [[Мікіціха|Мікіцінскім]] [[лясьніцтва]]х, а таксама на 187,97 га Шумілінскага райвыканкаму і 73,1 га «[[Лаўжанскі сельсавет|Лаўжанскага]]» УП<ref>{{Навіна|аўтар=[[Сяргей Румас]]|загаловак=Пастанова Савету міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24 сьнежня 2019 г. № 906 «Аб пераўтварэньні рэспубліканскіх заказьнікаў «Бабінавіцкі» і «Казьянскі»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=C21900906|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=28 сьнежня 2019|дата доступу=30 ліпеня 2022}}</ref>. Офіс Казьянскага заказьніка месьціўся ў [[Мішневічы|Мішневічах]] (Шумілінскі раён). На 2022 году кіраўніком заказьніка быў Аляксандар Дабравольскі<ref>{{Навіна|аўтар=Аляксандар Шадзько|загаловак=Па маршруце «Таямніцы Казьяншчыны»|спасылка=http://www.shumilino.by/?p=66369|выдавец=Газэта «[[Герой працы]]» ([[Шуміліна]])|дата публікацыі=27 траўня 2022|копія=http://shumilina.by/bel/навіны/грамадства/6953/|дата копіі=1 чэрвеня 2022|дата доступу=30 ліпеня 2022}}</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Казьянскі сельсавет]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220730145321/http://polotskleshoz.by/be «Полацкая лясная гаспадарка»] {{Накід:Беларусь}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Заказьнікі Беларусі}} [[Катэгорыя:Заказьнікі рэспубліканскага значэньня Беларусі]] [[Катэгорыя:Шумілінскі раён]] [[Катэгорыя:Геаграфія Полацкага раёну]] [[Катэгорыя:Катэгорыя МСАП IV]] [[Катэгорыя:Тэрыторыі Эўропы, важныя для птушак]] [[Катэгорыя:Водна-балотныя надзелы]] [[Катэгорыя:Рамсарскія надзелы]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1960 годзе]] 2ttq7nblpyf5r7dbyhffk1k7p5gkkme Зьніч (тэатар) 0 259912 2619265 2341481 2025-06-09T05:17:45Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619265 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Тэатар}} '''Белару́скі паэты́чны тэа́тар аднаго́ акто́ра «Зьніч»''' — [[тэатар]] у [[Менск]]у, які працуе выключна ў жанры [[Монаспэктакль|монаспэктаклю]], адзіны ў Беларусі падобнага тыпу<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://bis.nlb.by/by/documents/147869| копія = | дата копіі = | загаловак = Беларускі паэтычны тэатр аднаго акцёра „Зніч“ Беларускай дзяржаўнай філармоніі, Беларускі паэтычны тэатр аднаго акцёра| фармат = | назва праекту = Беларусь у асобах і падзеях| выдавец = [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі]]| дата доступу = 14 кастрычніка 2022 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Асноўны рэпэртуар складаюць творы беларускіх аўтараў і ўзорныя прадстаўнікі сусьветнай клясыкі. Спэктаклі ладзяцца [[Беларуская мова|па-беларуску]]. == Мінуўшчына == Тэатр аднаго актора «Зьніч» заснаваны ў 1989 року кіраўніцтвам [[Беларуская дзяржаўная філярмонія|Белдзяржфілярмоніі]] пры падтрымцы [[Міністэрства культуры Беларускай ССР]]. Заснавальніца і мастачкая кіраўніца — [[Галіна Дзягілева]]. Першы спэктакль „Выгнаньне ў рай“ паводле п’есы Н. Рапы тэатар прадставіў 10 верасьня 1990 року ў [[Сафійскі сабор (Полацак)|Сафійскім саборы]] [[Полацк]]у. Афіцыйна зарэгістраваны 21 лютага 1991. Ня маючы ўласнай сцэны, тэатар працаваў на пляцоўках у [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі|Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі]], [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы]], [[Беларускі рэспубліканскі тэатар юнага гледача|Тэатры юнага гледача]] ды іншых. З 1995 року паказвае спэктаклі ў [[Касьцёл сьвятых Сымона і Алены (Менск)|касьцёле сьвятога Сымона і сьвятой Алены]]. Тэатар «Зьніч» неаднаразова прадстаўляў беларускае тэатральнае мастацтва за мяжой, рабіўся прызэрам і ляўрэатам шматлікіх тэатральных фэстываляў. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭКБ|1|старонкі = 622}} * {{Літаратура/Рэспубліка Беларусь: Энцыкляпэдыя ў 7 тамах|2}} * {{Літаратура/Тэатральная Беларусь |аўтар = Т. М. Команава. |частка = Беларускі паэтычны тэатр аднаго акцёра „Зьніч“ |том = 1 |старонкі = 126—128 }} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.youtube.com/channel/UCgbJBIt857Ml4b63YNsmizQ Канал на YouTube] * [https://web.archive.org/web/20221014094127/https://philharmonic.by/by/artists/znich-belaruski-paetychny-teatr-adnago-akcyora Зьвесткі на бачыне Белдзяржфілярмоніі] {{Беларускія тэатры}} [[Катэгорыя:Тэатры, заснаваныя ў 1989 годзе]] [[Катэгорыя:Тэатры Менску]] dxmasiwhq9syafkgpdl8m717tck2y11 Любін (горад) 0 262723 2619234 2567376 2025-06-08T20:28:16Z Marcin 303 84465 2619234 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Польшча |Назва = Любін |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Любіну |Назва польскай мовай = Lubin |Герб = |Сьцяг = POL Lubin flag.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = 1280 |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Ваяводзтва = [[Ніжнесылескае ваяводзтва|Ніжнесылескае]] |Павет = |Гміна = |Прэзыдэнт места = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = 40,77 км² |Крыніца плошчы = |Вышыня = 121-155 м.н.у.м. |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 59-300 |Тэлефонны код = +48 76 |Аўтамабільны нумарны знак = |TERYT = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 23 |Шырата сэкундаў = 51 |Даўгата градусаў = 16 |Даўгата хвілінаў = 12 |Даўгата сэкундаў = 34 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Любін''' ({{мова-pl|Lubin}}) — горад у [[Польшча|Польшчы]], адміністрацыйны цэнтар [[Любінскі павет|Любінскага павету]] [[Ніжнесылескае ваяводзтва|Ніжнесылескага ваяводзтва]]. Утварае гарадзкую гміну, таксама зьяўляецца сядзібай вясковай [[Любін (гміна)|гміны Любін]]. Займае плошчу 40,77 км². Насельніцтва 70 815 чалавек (на 2021 год). == Галерэя == <gallery mode="packed" heights="120"> Lubin Rynek Ratusz.jpg|Ратуша Lubin, Rynek 27 - fotopolska.eu (229372).jpg|Будынкі на плошчы Lubin, Pałac Ślubów - fotopolska.eu (232193).jpg|Палац шлюбу Lubin, Skłodowskiej-Curie 36-36a - fotopolska.eu (305615).jpg|Дом Lubin, Odrodzenia 29 - fotopolska.eu (229261).jpg|Стары дом Lubin, Odrodzenia 22 - fotopolska.eu (240498).jpg|Будынак Lubin, Odrodzenia 26 - fotopolska.eu (240501).jpg|Будынак Lubin, Urząd Pocztowy Lubin 1 - fotopolska.eu (229642).jpg|Пошта Lubin, Odrodzenia 3a - fotopolska.eu (229640).jpg|Крама Lubin -Wieża obronna Bramy Głogowskiej (zetem).jpg|Вежа SM Lubin Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa.jpg|Каьцёл Сэрца Езуса SM Lubin kapica św Jadwigi (4) ID 595703.jpg|Вежа былога замку </gallery> == Крыніцы == {{крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.lubin.pl Афіцыйная старонка горада] [[Катэгорыя:Любін| ]] r762p8ytekio5537ag2q4s77qwikr2o Гісторыя Брагіна 0 266327 2619222 2532034 2025-06-08T17:59:45Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619222 wikitext text/x-wiki [[Брагін |'''Брагін''' ]]— даўняе [[места]] Беларусі на ўсходзе [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu»<ref>Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293</ref>.}}, што на самай поўначы Кіеўскай зямлі-княства часоў Русі, Кіеўскага княства і [[Кіеўскае ваяводзтва|ваяводзтва]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]; [[Брагінскі замак|прыватнаўласьніцкі замак]] часоў [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Каралеўства Польскага]] ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. == Гісторыя == === Раньнія часы === [[Файл:Radzivill Chronicle Cumans.jpg|значак|зьлева|Палавецкія вежы{{заўвага|Перасоўныя юрты, кібіткі.}}. Мініяцюра з Радзівілаўскага летапісу.]] Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча, датаваны 1147 годам{{Заўвага|Въ лЂто 6655 (1147)}}, сустракаем у [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, «''како уже рекы сташа''», дружыны [[Чарнігаў|чарнігаўскіх]] князёў Ольгавічаў і Давыдавічаў «''с Половци воеваша Брягинь''», што належаў да Кіеўскага княства Ізяслава Мсьціславіча<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсьціць за папярэдняе разрабаваньне ім чарнігаўскіх валасьцей. Паўстаў горад у зоне кантактнага расьсяленьня [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і [[паляне|палянаў]]. У 1187 годзе ў [[Белагародка (Бучанскі раён)|Белгарадзе]] кіеўскі князь Рурык Расьціславіч сыну свайму Расьціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Ўсевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусьцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у Вялікае Княства Літоўскае, дзе стаў цэнтрам воласьці; належаў вялікаму князю. Надалей Брагін (Brehynya) побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам згаданы ў «Сьпісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю [[Сьвідрыгайла|Сьвідрыгайлу]]», датаваным верасьнем-кастрычнікам 1432 году<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Сьвідрыгайлы (1438), а на той час віленскі ваявода [[Іван Манівід|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам [[Войцех Манівід|Манівідам]] яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў аднаіменнае ваяводзтва. Пасьля сьмерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам ізноў кіраваў вялікакняскі намесьнік, пра што ёсьць зьвестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасьцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>: {{пачатак цытаты}} ''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З [[Бабруйск|Бобрȣиска]] с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ'' {{канец цытаты}}. У XIV—XVII стагодзьдзях існаваў Брагінскі замак<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С. 123—124</ref>. У чэрвені 1500 году вялікім князем [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесьніку [[Пералая|пералайскаму]], «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасьцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж [[Вільня]]й і [[Масква|Масквой]] 1503 году сярод валасьцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандар прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Іван III Васільевіч|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасьць валасьцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3-га чэрвеня 1504 году прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласьці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]]{{Заўвага|«слаўнаму русінскаму ваяку Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]<ref>Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII</ref> і [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950</ref>. Пра С. Палазовіча гл.<ref>Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. С. 95 — 105</ref>.}}<ref>Аrchiwum Główne Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 году манарх перадаў Брагін з воласьцю ў трыманьне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 [[капа (лік)|коп]] грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандар памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў [[Чаркасы|Чаркасах]]<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[Файл:Урывак тэксту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродзкага суда 1776 г.jpg|значак|зьлева|Урывак тэксту абмежаваньня Брагінскай воласьці 1512 г. з кнігі Мазырскага [[гродзкі суд|гродзкага суда]] 1776 г.]][[Файл:POL COA Korybut.svg|150пкс|значак|Герб Карыбут князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збараскі|Міхаілу Васільевічу Збараскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі зь яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 году манарх, каб абараніць людзей ад злоўжываньняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецьці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даньнікам з Падняпроўскіх валасьцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{Заўвага|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасьцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (зь людзьмі і прыбыткамі) пажыцьцёва належаў князю М. Збараскаму.}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{Заўвага|Раней зьмест дакумэнту часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» (Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1880. T. I. S. 348), «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115). Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» (Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)). У пачатку бягучага стагодзьдзя сытуацыя са зьместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» (Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340). У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпэдыі зьявілася дылетанцкае сьцверджаньне (існавала да 5 траўня 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасьні 2009 г. яно паўторана ў францускай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — пэрыфэрыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» (Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213), «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14; «апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэньнем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html). Апошнія меркаваньні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчанаў, а ў адказ на скаргі даньнікаў Падняпроўскіх і Задзьвінскіх гаспадарскіх валасьцей, якіх у сьпісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. 1889. T. X. S. 133), у якога дакумэнт памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., упэўнена пачалі прыпісваць магдэбурскае альбо «частковае» (гл.: Рэчыца ў Вікіпедыі) магдэбурскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач зь імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); але ж тое места атрымала сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239, дата ў аўтара на месяц пазьнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў зьвестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраваньне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна дык і ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумэнт чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу наконт крыніцы 1561 г. М. Ткачову; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). С. 164).}}: {{пачатак цытаты}}''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…'' {{канец цытаты}} У хуткім часе князь М. Збараскі, жадаючы атрымаць воласьць «''на вечность''», біў чалом аб правядзеньні яе абмежаваньня, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 году каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{Заўвага|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараваньне адбылося ў год праведзенага абмежаваньня — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>.[[Файл:Кафля з Брагіна.jpg|значак|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. . [[Музэй старажытнабеларускай культуры]] [[ІМЭФ]].]] Ад 1517 году маёнткам валодалі сыны М. Збараскага{{Заўвага|У 1490, 1511, 1512 гадох ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да сьмерці, Вішнявецкім і Збараскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.}} князі Хведар (†1533), потым Аляксандар (†1555){{Заўвага|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім ад 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай (1534—1537) Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі, ад 6 кастрычніка 1541 году зьявіліся судовыя зьвесткі пра памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў Вішнявецкіх і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{Заўвага|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандар Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзьмітры Раманавіч Відэніцкі.}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацьвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павету на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласьць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{Заўвага|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна зь геаграфічных меркаваньняў, зьмясьціў Брагінскую воласьць у складзе Любецкай акругі (павету) побач зь Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласьці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка зьявілася ў артыкуле «Любеч» адной зь беларускіх энцыкляпэдый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не зьмяніў сваю пазыцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфэраце (тэкст самой дысэртацыі, на жаль, недаступны) сустракаем заўвагу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласьць у апісаньні межаў паказана часткай Мазырскага павету. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, ня так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласьці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёну, аніяк ня колішняй воласьці. «Воласьць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасьцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На мапе – Брагінская воласьць у атачэньні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасьцей).}}{{Заўвага|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласьць была часткай Мазырскага павету і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсьць і аўтарская мапа).}}. Згодна з попісам войска ВКЛ 1567 году, князь Аляксандар Аляксандравіч Вішнявецкі выстаўляў з «''ыменья Брагини коней двонадцать''»<ref>РИБ. — Т. XXXІІІ: Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3: Книги публичных дел. Переписи войска Литовского. — Петроград, 1915. Стб. 471</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва, названае княствам (разам з Брагінам), як раней [[Падляшша|Падляская]] і [[Валынь|Валынская землі]], было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандар і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыньнікі Брагінскага маёнтку, маючы зямельныя ўладаньні на Валыні, спачатку для прыняцьця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімерскі не зьявіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 году маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{Заўвага|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумэнт, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаньнем, сьцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узьвядзеньня замку надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозьніваючы яго ад М. Збараскага (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..}}. Частка замку князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}''…мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде…'' {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{Заўвага|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры<ref>Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 39—40; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 112; {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}} С. 431</ref>, у іншых месцах, у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Двор-Гарадзішча|Тэльман]]) і [[Бабчын]], пры князях Вішнявецкіх замкаў не было.}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы.''{{канец цытаты}} Што да іншых угодзьдзяў, дык князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісьцьвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], Зашчоб’е, востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўковцы (Сяўкі)]], Перка, [[Дублін (вёска)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], [[Рудакоў|востраў Рудакоў]], [[Удалёўка|востраў Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 году, апублікаванага А. Ябланоўскім, палова Брагіна зь сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосьце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 флярынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы асадных сялянаў (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{Заўвага|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялянаў-агароднікаў да заградовай шляхты — «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.}}, 1 сьвятара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і сьлесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, сьвятар 2 флярыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамесьнікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 году дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м траўня 1596 года датаваны пазоў ў Оўруцкі гродзкі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Ас княтраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[Файл:Фундуш князя Адама Вішнявецкага Траецкай царкве ў Брагіне. 1603 г.jpg|значак|Фундуш князя Адама Вішнявецкага Траецкай царкве ў Брагіне. 1603 г.{{заўвага|Тут выкарыстаная копія, зьмешчаная у тэксьце Генэральнай візыты Брагінскай пратапопіі (дэканату) ад 30 студзеня 1743 г., калі добрамі валодаў князь Міхал Сэрвацы Вішнявецкі, вялікі гэтман ВКЛ.}}]]12 красавіка 1603 году князь Адам Вішнявецкі выдаў фундуш брагінскай Сьвята-Траецкай царкве<ref name="fn3">Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 283 – 285адв.</ref>.]]12 красавіка 1603 году князь Адам Вішнявецкі выдаў фундуш брагінскай Сьвята-Траецкай царкве. У тым жа 1603 годзе пасьля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама зьявіўся будучы Ілжэдзьмітры І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. [[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Oppidum Brahin на мапе Вялікага Княства Літоўскага і сумежных рэгіёнаў 1613 г. (фрагмєнт){{Заўвага|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ, хоць належаў да Кіеўскага ваяводзтва Кароны.}}.]]28 ліпеня 1606 году ў Мазырскі гродзкі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасьціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад сьвітаньнем, «''не зважаючы на пачцівасьць і павіннасьць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{Заўвага|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяньня аховы князя да пакою панскага дайсьці ня здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў{{заўвага|Белыя галовы альбо белагаловыя – замужнія жанчыны, якія, згодна з тагачасным этыкетам, не маглі паказвацца ў публічных месцах зь непакрытай галавой.}}, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасьць рухомая яго міласьці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандар Язэп Лісоўскі|Аляксандар Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні зьявіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. [[Файл:Запіс князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.jpg|значак|зьлева|Фрагмэнт запісу князя Ярэмія Вішнявецкага 1638 г.]][[Файл:Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.jpg|значак|Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крысьціны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.]]У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х сьвятароў па 6 зл., з 2-х мясьнікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам зь сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{Заўвага|Мужа ня стала ў 1622 годзе.}} плаціў 200 злотых.<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замку і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Сьпярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Сьцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, [[Пучын]], [[Чахі (Гомельская вобласьць)|Чахі]], [[Рудыя (Гомельская вобласьць)|Рудыя]], Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмі Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; зьвесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 году Крысьціна, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Ярэмію сваю палову замку і места Брагін зь сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{Заўвага|Удалёўка згаданая і сярод уладаньняў князя Ярэмія.}}, Скураты, [[Рыжкаў (Гомельская вобласьць)|Рыжкаў]], [[Вялікі Лес (Брагінскі раён)|Вялікі Лес]], Мікулічы, Катловіца, [[Карпілаўка (Хвойніцкі раён)|Карпілаўка]], [[Конанаўшчына]], Мількаўшчына, Веляцін, Лісьцьвін, Высокае, [[Зьвяняцкае|Зьвінячына]], Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{Заўвага|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічы бо належалі князю Ярэмію. Альбо сытуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сьведчаньняў адпаведных няма...}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{заўвага|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крысьціны, пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродзкага суда, польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэньне запісаныя па-русінску.}}. [[Файл:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|значак|зьлева|Партрэт князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[Файл:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|значак|200пкс|Партрэт княгіні Грызэльды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]][[Файл:Michał Karybut Višniaviecki. Міхал Карыбут Вішнявецкі (1669-99).jpg|значак|зьлева|Партрэт караля Міхала Карыбута Вішнявецкага. Паміж 1669 і 1699 гг.]]Ужо за часамі казацка-сялянскай вайны 1648—1651, да 8 чэрвеня 1648 году князь Ярэмі з княгіняй Грызэльдай{{Заўвага|Княгіню і двор ён выправіў «да Брагіна за Днепр» яшчэ ў першай палове траўня.}} на працягу тыдню бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыюша Багуслаў Казімер Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх перасьледаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясьціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza. — Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе разьвярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазьней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам Багдана Хмяльніцкага, якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасьці былога абарончага збудаваньня не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных ды застаўных уладальнікаў. У хроніках габрэйскіх аўтараў Натана Гановэра і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «сьвятая грамада Брагін», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасьля бітвы пад Загальлем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 году дакумэнтах названыя Мацьвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Сьпярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Ярэмія Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётар з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. На 7 сакавіка 1650 году дзяржаўцам Брагіна і той часткі воласьці, якая да 1641 г. належала пані Крысьціне з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай, названы пан Даніэль Сіліч. Тады ў самым мястэчку Брагін налічвалася 70 дымоў (каля 420 падданых), у сёлах Мікулічы, Веляцін, Лісьцьвін, у частцы Сяльца разам — 130 дымоў (≈780 жыхароў), у Карпілаўцы, Конанаўшчыне, Мількаўшчыне, Углах, Каманове не засталося ні дымоў, ні падданых. Адпаведную судовую прысягу склалі Васіль Ярмоліч, слуга Лук’ян Русаненка і Пракоп Гурскі з Брагіна<ref>Національно-визвольна війна в Україні. 1648-1657. Збірник за документами актових книг / Керівник проекту Музичук О. В.; Упор.: Сухих Л. А., Страшко В. В. Державний комітет архівів України. Центральний державний історичний архів України, м. Київ. – Київ, 2008. С. 534</ref>. [[Файл:Зьвестка пра зруйнаваны Брагін. Верасень 1669 г.png|значак|зьлева|Зьвестка пра зруйнаваны Брагін. Верасень 1669 г.]] Пасьля сьмерці ў 1651 годзе князя Ярэмія Брагін пэўны час быў уладаньнем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{заўвага|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сэрвацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацьвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Менску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданьні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін зьмешчаны фотаздымак прывілею-пацьверджаньня, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасьля сьмерці княгіні Грызэльды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Станам на 1666 год, у гетманства Івана Брухавецкага, Брагін, як і Хвойнікі, значыўся ў ліку «асобных» мястэчкаў, прыпісаных да Чарнігаўскага казацкага палка<ref>Кривошея В. В. Українське козацтво в національній пам'яті. Чернігівський полк. У 2 т. – Київ.: ДЦ «НВЦ «Пріоритети», 2012. Т. 2. С. 446</ref>. Зразумела, што пасьля [[Андрусаўскае замірэньне|Андрусаўскага замірэньня]] 1667 году ўсё павярнулася на ранейшыя колы. 12-м і 27-м верасьня 1669 году датаваныя лісты княгіні Грызэльды і яе брагінскага адміністратара пана Адама Тышэцкага да гэтмана Войска Запароскага ў левабярэжнай Украіне Дзямьяна Мнагагрэшнага пра разбураны Брагін<ref>Акты, относящиеся к Южной и Западной России (далей: АЮЗР). Т. 9. – С.-Петербург, 1877. Стб. 171</ref>. Пасьля спачыну 17 красавіка 1672 году княгіні Грызэльды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменьніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{Заўвага|Аўтар прывяла сьведчаньне аб валоданьні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнту, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. Расейскі дакумэнт 1676 году засьведчыў, што пасланец казацкага гетмана Барыс Маршэўскі летась да [[Львоў|Львова]] ехаў накіроўваючыся ''«на Брагинъ, на [[Загальле|Загалье]], на [[Хвойнікі|Хвойники]], на [[Мазыр|Мозырь]]…»''<ref>АЮЗР. Т. 12 (1675 – 1676). – С.-Петербург, 1882. Стб. 831</ref>. [[Файл:Бабіца, Астраглядавічы і Брагін на карце Алексіса Жубера Жаліё. Парыж, 1685 г.jpg|значак|Брагін і Астраглядавічы, ізноў разьдзеленыя нейкай мяжой. Фрагмэнт мапы Алексіса Жубэра Жаліё. Парыж, 1685 г.]] У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва ад 25 студзеня 1683 году сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месьце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў габрэйскіх (48)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасьня 1686 году брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродзкім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, зь места Брагін, акрамя габрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. [[Файл:Паборы зь мястэчка Брагіна ў пастой 1686-1687 г. казакоў палкоўніка П. Шчуроўскага.png|значак|зьлева|Паборы зь мястэчка Брагіна ў пастой 1686-1687 г. рэестравых казакоў палкоўніка П. Шчуроўскага.]] 28 чэрвеня 1687 году ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўдаў, шкодаў, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласьці палкоўнікам рэестравай часткі Войска Запароскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Яна Канецпольскага ў месьце Брагіне былі моцна зруйнаваныя працяглым, ад лістапада 1686 году, пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну, «''да самых świątek zielonych''», іх ператварылі ў своеасаблівую кухню. На патрэбы самога пана палкоўніка Шчуроўскага, на тры вазы скарбовыя брагінцы далі 150 злотых; сотніку Русановічу, які стаў у Брагіне, як гатовымі пенязямі, так і за гарэлку, мёд, піва, плацячы арандатарам-габрэям, аддалі 286 злотых у добрай манэце; Асавуле, палкавому пісару, далі злотых...{{заўвага|Сума, відаць, запісана неразборліва.}} і сотніку Мацьвею — 38 злотых. Выправілі 22 вазы, кожны з хамутом, раменнай шляёй, касой, сякерай, рыдлёўкай, біклагай, мазьніцай з двума {{падказка|гарцамі|гарц або гарнец — 2, 8237 л}} дзёгцю; яшчэ зь іх выбралі здору на 80 злотых, гарэлкі, рыбы, піва, мяса, мёду, для самога пана палкоўніка, калі там па тыдню і болей разам з жонкай бываў, як для казакоў тут паўсталых, так і прыязджаўшых, далі 200 злотых, для пана палкоўніка за 2 валоў і 2 лісіц аддалі 35 злотых, а ўсяго — 1009 злотых. За 65 пар хустаў палатна на ўладкаваньне паходных шатроў аддалі 73 злотыя, {{падказка|легуміны|салодкая выпечка альбо слодычы, вырабленыя з ужываньнем зьбітых яек і цукру з рознымі дадаткамі.}} жыхары выдалі 49 вёдраў, аўса для коней паўсталых у месьце і прыязджаўшых — 569 вёдраў, за соль аддалі 16 злотых, за абутак, скуры, якія браў палкоўнік, — 36 злотых. За час пастою казакі зьелі 250 кур, 103-х падсьвінкаў, 39 гусей. Што да злачынстваў, учыненых казакамі. Сотнік Русановіч моцна зьбіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да сьмерці. Зьдзекваўся з сьвятара Мікольскага, за галаву схапіўшы, цягаў каля царквы і зьбіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасьля жорсткага катаваньня абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштару да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr». Адным з сьведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[Файл:Herb Pobog barokowy.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Побуг роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 году датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хвойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленьне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта зь іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 году быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідзкага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хвойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, расьпіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забясьпечаньня войска правізіяй у Кіеўскім ваяводзтве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 сьнежня 1710 году скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандар Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёлаў Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за зьбіцьцё ў м. Хвойнікі іх габрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж габрэю ў сьвятым хросьце, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаваньне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства габрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. [[Файл:Падзел Вішнявеччыны на 1718 год.png|значак|Пры падзеле Вішнявеччыны з старэйшым братам Янушам Антоніем, кракаўскім каштэлянам, у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся малодшаму брату Міхалу Сэрвацыю, канцлеру ВКЛ<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 19-24</ref>.]]29 ліпеня 1719 году А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве сьв. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, зьбіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая ўгодзьдзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджанаў. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, пасеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., зьявіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з сьвятарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на сьвятароў, зьбіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысьць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсьці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; зь людзей Бандынэлі двое мяшчанаў былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабраньне яго сялянамі зброі ў пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|значак|зьлева|Міхал Сэрвацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]] 3 сьнежня 1719 году апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 году пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродзкі суд сведчаньне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходзкія могілкі Сьвята-Мікольскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косьці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзьнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 году А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага сьвятара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ва ўрочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угодзьдзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ зь дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, зь сенажаці сагнаў і касіць ня даў, а яшчэ хацеў зьвязаць і да панскага двара адвезьці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. – С. 407 – 409</ref>. 14 чэрвеня 1724 году дорпацкі падкаморы Аляксандар Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленьне і аднаўленьне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. [[Файл:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|значак|Міхал Сэрвацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфэст 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[Файл:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|значак|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сэрвацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]] У тарыфе Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1734 году, складзеным паводле зьвестак папярэдняй люстрацыі, засьведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесься і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|князь Міхал Сэрвацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «hrabia… na Brahiniu»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией. — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. [[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі (дэканату) 1743 г.]] Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у мястэчку было тры ўніяцкія царквы. Сьвята-Траецкі прыход, настаяцелем якога Сімяон Вараб'евіч, аб'ядноўваў plus minus 163 двары, а верных, дапушчаных да споведзі, – 652 душы як у самым мястэчку, так і па вёсках. У прыходзе царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, які ўзначальваў сьвятар Іаан Антыпенка, было 167 двароў, дапушчаных да споведзі верных – plus minus 600 душ{{заўвага|Сказана яшчэ, што царква некалі асьвечана ''od niektórego Biskupa Wołoskiego''. Прынамсі, у 1720 – 1722 гг. ім быў плябан Астраглядавіцкай рыма-каталіцкай парафіі кс. Юзафат Парышэвіч<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 120</ref>.}}. Будынак узьведзены каля 100 гадоў раней сіламі жыхароў мястэчка. Прыход Сьвята-Мікалаеўскай царквы на чале зь вікарыем а. Іосіфам Барнацкім складаў 121 двор, верных, дапушчаных да споведзі, – 486 душ. У 1741 годзе князь Міхал Сэрвацы надаў фундуш Багародзіцкай<ref name="fn3"/>, а ў 1744 годзе пацьвердзіў ранейшы фундуш Мікалаеўскай (апошні ў 1774 г. быў пацьверджаны панамі Ракіцкімі), цэрквам<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасьля сьмерці князя Міхала Сэрвацыя Вішнявецкага ў 1744 годзе яго вялізныя ўладаньні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласьцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{Заўвага|Параўнаньня дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis – «усяго» 111 000 злотых.}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 году маёнтак стаў уласнасьцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{Заўвага|Сьпіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сэрвацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. – Wilno, 1841. Tom I. S. 57–62}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбэты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з Янам Каралем Мнішкам, падкаморым літоўскім{{Заўвага|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманьне «Брагінскае графства». Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касьцёле, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзыдэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянэраў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{Заўвага|Некаторыя зьвесткі пра місіянэраў-езуітаў у нашай мясьціне сустракаем ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальбэрт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянэрамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. [[Файл:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|значак|зьлева|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішкавай. Аляксандар Расьлін. Каля 1752 году.]][[Файл:POL COA Zamoyski.svg|150пкс|значак|Герб роду Замойскіх.]][[Файл:POL COA Kończyc III.png|150пкс|значак|Герб уласны роду Мнішкаў.]][[Файл:POL COA Rawicz.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Равіч паноў Ракіцкіх.]]Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаньнем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. З паказаньняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродзкім судзе ад 20 кастрычніка 1750 году: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозьвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух габрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цьвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сьцяпану..; той жа Сьцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сьведчаньне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазьней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму гэнэрал-губэрнатару М. І. Лявоньцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадох памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хвойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства была куплена ў княгіні Эльжбэты, дачкі Міхала Сэрвацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкім павеце]]. Пасьля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў Ракіцкіх і іх сваякоў паноў [[Рафал Алаіз Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненьне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 году ў Мазырскім гродзкім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаваньне Брагінскай воласьці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збараскага. У гэты раз дакумэнт быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданьні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[Файл:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|зьлева|Подпісы на мапе Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|значак|Эксплікацыя да мапы Брагінскага графства 1783 г.]]Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары, 260 жыхароў, 31 двор, 90 жыхароў і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам зь мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 pogłowia żydowskiego; некаторыя ў 1784 г. запісаны хрысьціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісьцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбываньне колькасьці юдэяў і прыняцьце часткаю іх хрысьціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 г., адгалоскі якой дасягалі і нашых мясьцінаў. 27 днём жніўня 1783 году датаваная мапа Брагінскага графства{{заўвага|Эксплікацыя да мапы ўтрымлівае 131 пазыцыю (зь іх 77 і 78 не чытаюцца; трэба глядзець мапу) — назвы паселішчаў, цэркваў, іх колеры і значкі, нумары на мапе, прыналежнасьць, плошчы і характар угодзьдзяў, якасьць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласьці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты зь ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацьвердзіў фундуш 1720 году Сьвята-Траецкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Брагін на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 году.]][[File:Запіс аб хросьце Тэклі Юзафаты Антаніны Ракіцкай.png|значак|зьлева|Пан Рафал Ракіцкі з Брагіня — адным з кумоў пры хросьце пляменьніцы Тэклі Юзафаты Антаніны Ракіцкай.]]У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках расейскай рэвізіі 1795 году, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданьні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «грунт песковатой 14 уволок», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна зь сямі ў Рэчыцкай акрузе юдэйскіх школ, якая месьцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласьцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 году ў мэтрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросьце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{Заўвага|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросьце 19 гадоў, пакінула сьвет жывых ў выніку пасьляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасьці. У шляхецкай рэвізіі 1811 году Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасьцю сына Рафала{{Заўвага|Спачыў 14 траўня 1802 г. у фальварку Людамонт Менскага павету, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Ўладыслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{Заўвага|Ва ўзросьце 26 гадоў пайшла з жыцьця 13 траўня 1794-га, пасьля нараджэньня сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у мэтрычных кнігах Юравіцкага касьцёлу, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касьцёлу ў Астраглядах).}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладаньне Брагінам, і Ўладыслаў – ва ўладаньне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў навакольлях Брагіна шляхціч Міхал Лігэнза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны адзьдзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек зь ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзьняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстаньне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургэнты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышаль|Радамышльскага]] паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|значак|зьлева|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Хведара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.]</ref>{{Заўвага|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]][[Файл:Запіс аб шлюбе Ігнацыя і Аляксандры Стравінскіх. 1834 г.jpg|значак|Запіс аб шлюбе Ігнацыя і Аляксандры Стравінскіх. 1834 г.]]Паводле зьвестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2 ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. – С.-Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3-га чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўзьдзьвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Сьвята-Траецкай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода{{заўвага|У нядаўнім пецярбургскім выданьні «Игорь Стравинский: мэтр из Ораниенбаума» сказана, нібыта брагінская сялянка Аляксандра Скараход паходзіла «из семьи дворян Саратовской губернии»<ref>Рожнова, О. В. Игорь Стравинский: мэтр из Ораниенбаума: монография / О. В. Рожнова. — Санкт-Петербург: Планета музыки, 2022. С. 13; [https://www.labirint.ru/books/870560/ 1]</ref>. Гэта ня можа не выглядаць спробай суседзяў прывязаць маму і бабулю знакамітых Стравінскіх да Расеі, зусім не зважаючы на крыніцы.}}<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{Заўвага|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандар, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазьней гэнэрал-маёр, ды Хведар – будучы знакаміты артыст Марыінскага тэатру ў Пецярбургу, бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазытараў XX ст.}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1847 году брагінскае габрэйскае таварыства складалі 801 мужчына і 811 жанчын<ref name="fn2">Еврейская энциклопедия. Т. 4. — Санкт-Петебург: Брокгауз-Ефрон, 1909. Стб. 868–869</ref>. На 1850 год у Брагіне было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт зьвязваў Брагін з Лоевам<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} С. 65 – 67</ref>. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходзкія Сьвята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Сьвята-Траецкай{{Заўвага|9 красавіка 1874 г. будынак Сьв.-Траецкай царквы згарэў<ref>Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229</ref>}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касьцёл, праводзіліся два кірмашы на год<ref name="fn1"/>. Маюцца зьвесткі пра ўзаемадачыненьні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзёньніку архіяпіскапа менскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасьня 1860 году ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў «Татараў», дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў – нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. [[Файл:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|значак|зьлева|Двор і мястэчка Брагін на мапе Ф. Ф. Шубэрта, сярэдзіна XIX ст.]] У парэформенныя часы Брагін — цэнтар воласьці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаньнем супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 году будынак Брагінскага філіяльнага касьцёлу быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазьней у ім уладкавалі прыпісную царкву Сьвятога Ціхана Задонскага<ref>[https://web.archive.org/web/20210619184636/http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{Заўвага|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Сьвята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыцьцяў», як тое: раней гэты касьцёл быў «домовой церковью» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя ўніяцкія сьвятарскія рызы. Таксама а. Максім сьцвярджаў, што «На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін зямлі, набытай 9 студзеня 1873 году, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка разам зь Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін зямлі з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>{{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 60, 61.</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзьмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы – настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просьфірня Еўфрасіньня Кезевіч. Прыход – жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Сьпярыжжа, Ясяні, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 456—457.</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу верных. Крыху раней вёскі Кавака і Шкураты далучаныя былі да прыходу Мікалаеўскай царквы, а Дублін і Сьпярыжжа — да прыходу царквы Раства Багародзіцы<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{Заўвага|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён|к}} С. 53—54, 58). Гэта лякальная назва, у афіцыйных дакумэнтах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасьць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле сьвятара Расьціслава Бандарэнкі, сёньня бачым тэлерэтрансьлятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысьценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай мапе Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі зь сялянамі толькі 4 вёсак{{Заўвага|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўласьнікам толькі маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай на той час не згаданы ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэньня яшчэ і ў 1895 годзе{{Заўвага|Справы па разьмежаваньню зь землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 – 86</ref>. У 1896 годзе ў Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узьведзены мураваны будынак царквы на гонар сьв. апосталаў Пятра і Паўла, у якім разьмясьцілася і двухкласная прыходзкая школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Перапіс 1897 году засьведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў{{заўвага|Згодна зь іншымі зьвесткамі, у Брагіне тады было 4311 жыхароў, зь якіх 2254 складалі габрэі<ref name="fn2"/>.}}, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходзкая школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны адзьдзел, хлебазапасны магазын, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы<ref name="fn1"/>. На 1903/1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал, сын Станіслава, Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са зьвесткамі выданьня «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|значак|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]] 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павал Скарападзкі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта Ўкраінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|значак|зьлева|Канфэрэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Сьвята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{Заўвага|Сьведчаньне іерэя Расьціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэньня Гасподняга ў вёсцы Сялец.}}.]][[Файл:Brahin. Брагін (1.05.1935).jpg|значак|Брагін. Работнікі маслазаводу. 1 траўня 1935 г.]] 1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Брагін з воласьцю ўвайшоў у склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яго разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. 8 сьнежня 1926 году Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласьць вярнулі [[БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёну. Дзейнічалі 3 пачатковыя і 1 сярэдняя школы, клюб, бібліятэка, мэдыцынскі ўчастак, вэтэрынарны пункт, паштова-тэлеграфная кантора, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі. У 1929 годзе арганізаваны калгас. Працавалі маслазавод, вятрак, кравецкая і шавецкая арцелі, кузьня. З 1938 году Брагін — у новастворанай [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы). 27 верасьня 1938 году мястэчка атрымала афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|гарадзкога пасёлку]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 году Брагін знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. З 1954 году Брагін — у складзе Гомельскай вобласьці. У 1970 году да яго далучана вёска Ліпкі. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне радыяктыўнага забруджваньня. == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|3}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} * {{Літаратура/Памяць/Брагінскі раён}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} [[Катэгорыя: Брагін]] n2oi70b43vj2eejt0htzs1n3i0es6l9 Дразды (гурт) 0 275084 2619252 2609253 2025-06-09T00:22:53Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619252 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Музычны гурт | Назва = «Дразды» | Фота = | памер = | Подпіс = | Лягатып = | памер_лёга = | Подпіс_лёга = | Гады = 2005 па сёньняшні дзень | Адкуль = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Менск]] | Мова = [[расейская мова|расейская]],<br>[[Беларуская мова|беларуская]] | Жанр = [[поп-музыка]] | Выдавец = самастойна выдаюць свае творы і прадаюць іх дзяржаўным установам культуры і прадпрыемствам Беларусі | Зьвязаныя праекты = | Іншыя праекты = | Афіцыйная старонка = [https://m.ok.ru/profile/346327729181 Старонка ў сеціве] | Удзельнікі2 = | Удзельнікі = [[Віталь Карпанаў]] і інш. | Былыя ўдзельнікі = | Узнагароды і прэміі = }} '''«Дразды»''' — беларускі гурт, які вядомы сваёй песьняй «[[Хата бацькоў]]». == Мінуўшчына == Заснаваны ў 2005 року студэнтамі [[Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі|Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі]] Віталём Карпанавым і Ільлём Нямыткам. У тым жа року ў Кіеве выйшаў дэбютны альбом «Прилетели» ({{Мова-бел|Прыляцелі}}). Пачыналі з выключна расейскамоўнай творчасьці. У 2013 року выканалі першую беларускую песьню «Каханая дзяўчына»<ref name="тузінвёсак" />, напісаную яшчэ ў школьныя часы для гурта Віталя Карпанава «ГБС» (Героі будучага стагодзьдзя)<ref name="сямейная" />. Шмат гастралюе па беларускіх мястэчках, выконвае патрыятычныя сьпевы, падтрымлівае дзейную ўладу<ref name="katolik" /><ref name="сьпяваюць" />. == Склад == * Віталь Карпанаў (сьпеў, балалайка) * Ільля Нямыцька (баян) * Андрэй Маўрын (бубны) * Сяргей Кісялёў (бас-гітара) === Былыя ўдзельнікі === * Хведар Гурвіч (пэркусія) * Алег Івановіч (гітара) * Максім Восіпаў (гітара) == Дыскаграфія == * „Прилетели“ (2005) * „Любовник-герой“ (2008) * „Три рубля“ (2012) * „Счастье“ (2014) * „Не танцую“ (2020) * „Всё будет ОК! Новогодние песни“ (2020) * „Концерт в Друзьях“ (2021) * „[[Хачу дамоў]]“ (2023) * „[[Беларусь, ты — мая]]!“ (2023) * „[[Маё дзяцінства]]“ (2024) == Прэміі і ўзнагароды == * 3-е месца і прыз глядацкіх сымпатый музычнага конкурсу «5 звёзд» (2005, Сочы, Расея) * Прэмія ўраду Рэспублікі Беларусі за песьню і кліп «Увезу в деревню» (2015) == Глядзіце таксама == * [[Хата бацькоў]] == Крыніцы == {{Крыніцы|refs = <ref name="сьпяваюць">{{Спасылка | аўтар = Сямён Чугун.| прозьвішча = Чугун| імя = Сямён| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 верасьня 2023| url = https://belsat.eu/news/01-09-2023-dyk-pra-shto-spyavayuts-drazdy-i-chym-yany-zatsikavili-prapagandystau| копія = | дата копіі = | загаловак = Дык пра што сьпяваюць „Дразды“ і чым зацікавілі прапагандыстаў?| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Белсат]]| дата доступу = 10 кастрычніка 2023 | мова = | камэнтар = }}</ref> <ref name="сямейная">{{Спасылка | аўтар = Надзея Зуева.| прозьвішча = Зуева| імя = Надзея| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 23 сьнежня 2022| url = https://zviazda.by/be/news/20221221/1671633459-vital-karpanau-nikoli-ne-saromeusya-shto-ya-z-vyoski-u-chym-sakret| копія = | дата копіі = | загаловак = Віталь Карпанаў: Ніколі не саромеўся, што я зь вёскі| фармат = | назва праекту = Сямейная газэта| выдавец = [[Зьвязда]]| дата доступу = 10 кастрычніка 2023 | мова = | камэнтар = }}</ref> <ref name="тузінвёсак">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 13 верасьня 2017| url = https://old.tuzinfm.by/videos/3960/vioska.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Віталь Карпанаў: „Жыве беларуская вёска!“ (прэм’ера)| фармат = | назва праекту = [[TuzinFM]]| выдавец = | дата доступу = 10 кастрычніка 2023 | мова = | камэнтар = }}</ref> <ref name="katolik">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 20 ліпеня 2023| url = https://katolik.life/bel/news/sotsium/item/5105-dali-kantsert-pry-tsarkve-nastupny-pry-kastsjole-gurt-drazdy-pachali-zaprashats-na-religijnyya-merapryemstvy.html| копія = | дата копіі = | загаловак = Канцэрт пры царкве, пры касьцёле. Гурт „Дразды“ пачалі запрашаць на рэлігійныя мерапрыемствы| фармат = | назва праекту = Соцыюм| выдавец = Katolik.life| дата доступу = 10 кастрычніка 2023 | мова = | камэнтар = }}</ref> }} == Вонкавыя спасылкі == * {{Facebook|drazdy|Гурт „Дразды“}} * [https://vk.com/drazdy Гурт „Дразды“] [[УКантакце]] * [https://m.ok.ru/profile/346327729181 Гурт «Дразды»] у [[Аднакласьнікі]] * [http://www.polymia.by/2023/02/drazdy/{{Недаступная спасылка|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Лідар гурта «Дразды» [— пра сакрэт шалёнай папулярнасьці, малую радзіму і сёньняшні запыт на беларускасьць] // Полымя, 25 лютага 2023 * [https://web.archive.org/web/20231010170509/https://www.dokshitsy.by/2023/01/drozdy-dali-ognya-v-dokshicax/ «Дразды» далі вагню ў Докшыцах] // «Родныя вытокі», 30 студзеня 2023 [[Катэгорыя:Беларускія поп-гурты]] [[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 2005 годзе]] [[Катэгорыя:Гурты Менскай вобласьці]] bb7se9xs1fonhnsbdn97ltsszcbqf68 Глеб Вяршынін 0 275681 2619209 2609027 2025-06-08T13:55:43Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619209 wikitext text/x-wiki {{Футбаліст}} '''Глеб Віталевіч Вяршынін''' ({{Н}} 11 студзеня 2002 году) — беларускі футбаліст, паўабаронца магілёўскага «[[Дняпро Магілёў|Дняпра]]». == Кар’ера == У 2019 годзе выступаў за дубль магілёўскага «[[Дняпро Магілёў|Дняпра]]». У студзені 2020 году падпісаў кантракт з адроджаным клюбам, які заявіўся ў Другую лігу. Паводле вынікаў сэзону 2020 году дапамог камандзе прабіцца ў Першую лігу. У першай палове 2021 году знаходзіўся ў асноўнай камандзе «Дняпра», дзе пераважна выходзіў на замену, а ў ліпені быў пераведзены ў «[[Дняпро-Юні Магілёў|Дняпро-Юні]]», які спаборнічаў у Другой лізе. Да сэзона 2022 году пачаў рыхтавацца з асноўнай камандай «Дняпра», якая пазьней атрымала месца ў [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшай лізе]]. У першай палове сэзону 2022 году гуляў пераважна за дубль. Дэбютаваў у Найвышэйшай лізе 7 траўня 2022 году ў матчы супраць жодзінскага «[[Тарпэда-БелАЗ Жодзін|Тарпэда-БелАЗ]]» (0:1), калі выйшаў на замену ў канцы сустрэчы. У ліпені 2022 году быў аддадзены ў арэнду ў «[[Ворша (футбольны клюб)|Воршу]]»<ref>[https://web.archive.org/web/20220711085214/https://fc-dnepr.by/news/gleb-vershinin-otdan-v-arendu Глеб Вершинин отдан в аренду]</ref>, дзе замацаваўся ў пачатковым складзе. У сьнежні 2022 году па заканчэньні арэнды стаў трэнавацца з «Дняпром»<ref>{{cite web|date = 2022-12-22|url = https://football.by/news/170690 |title = Терещенко, Марков и еще пять игроков продлили контракты с "Днепром" |publisher = football.by|accessdate = 2022-12-22|language = ru}}</ref>. Цягам сэзону 2024 году быў лідэрам клюбу паводле колькасьці згуляных хвілінаў у складзе каманды<ref>{{Спасылка|дата публікацыі = 2024-11-01 |url = https://bel.football/news/golkiper-dinamo-brest-kozakevich-i-poluzashaitnik-dnepra-vershinin-lidery-po-sygrannym-minutam-v-svoikh-klubakh |загаловак = Голкипер «Динамо» Брест Козакевич и полузащитник «Днепра» Вершинин — лидеры по сыгранным минутам в своих клубах в БВЛ |выдавец = Белорусский футбол |дата доступу = 2025-03-23 |мова = ru}}</ref>. Нават адсутнасьць у двух апошніх матчах лігі не перашкодзілі яму застацца на першым радку гэтай статыстыкі. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Transfermarkt}} * {{Soccerway}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Вяршынін, Глеб}} [[Катэгорыя:Беларускія футбалісты]] 9sqw3bsclgzq8yhg7wzhxu5j4tbkf4a Гёран Яганэсэн 0 278083 2619220 2595675 2025-06-08T17:34:14Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619220 wikitext text/x-wiki {{Гандбаліст}} '''Гёран Яга́нэсэн''' ({{мова-no|Gøran Johannessen}}; {{Н}} 26 красавіка 1994 году) — нарвэскі гандбаліст клюбу «[[Кальстад Тронгэйм|Кальстад]]» і нацыянальнай [[Мужчынская зборная Нарвэгіі па гандболе|зборнай Нарвэгіі]]. == Кар’ера == Яганэсэн пачаў гуляў у сваім родным горадзе з 2010 году за клюб «[[Вікінг Ставангер (гандбольны клюб)|Вікінг]]». У 2016 годзе далучыўся да дацкага клюбу [[ГОГ Гудмэ|ГОГ]], зь якім у сэзоне 2016—2017 гадоў браў удзел у [[Эўрапейская ліга ЭГФ|Кубку ЭГФ]]. З сэзону 2018—2019 гадоў Яганэсэн абараняў колеры нямецкага клюбу «[[Фленсбург-Гандэвіт]]»<ref>[https://archive.today/20190110110058/https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-1-97868.html «Flensburg bestätigt doppelte Verpflichtung für kommende Saison»]. Handballworld.</ref>, зь якіх паводле вынікаў пачатковага сэзону здабыў тытул чэмпіёну Нямеччыны. Па заканчэньні кантракту ўлетку 2023 году поруч з аднаклюбнікам [[Магнус Абэльвік Рэд|Магнусам Рэдам]] ды іншым земляком [[Санэр Сагасэн|Санэрам Сагасэнам]], які да таго гуляў за «[[Кіль (гандбольны клюб)|Кіль]]», далучыўся да складу айчыннага клюбу «Кальстаду»<ref>[https://web.archive.org/web/20230409033910/https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-1-138547.html «Wechsel in die Heimat: Gøran Søgard Johannessen verlässt SG Flensburg-Handewitt nächstes Jahr»]. Handballworld.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://history.eurohandball.com/player/558105 Старонка] на [[Эўрапейская гандбольная фэдэрацыя|Эўрапейскай гандбольнай фэдэрацыі]]. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Яганэсэн, Гёран}} [[Катэгорыя:Нарвэскія гандбалісты]] [[Катэгорыя:Гандбалісты зборнай Нарвэгіі]] 1ybhoao5c1d856i0khoseg6g1pfx8v3 Гаральд Рэйнкін 0 278085 2619200 2595672 2025-06-08T12:36:10Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619200 wikitext text/x-wiki {{Гандбаліст}} '''Гаральд Рэйнкін''' ({{мова-no|Harald Reinkind}}; {{Н}} 17 жніўня 1992 году) — нарвэскі гандбаліст нямецкага клюбу «[[Кіль (гандбольны клюб)|Кіль]]» і нацыянальнай [[Мужчынская зборная Нарвэгіі па гандболе|зборнай Нарвэгіі]]. Выступае на пазыцыі правага гульнёвага гульца. == Кар’ера == Рэйнкін пачаў займацца гандболам у веку 8 гадоў у нарвэскім клюбе «[[Гнэйст Бэрген|Гнэйст]]». Аднак, дэбютаваў у прафэсійным гандболе ў іншым бэргенскім клюбе «[[Фюлінген Бэрген|Фюлінген]]»<ref>[https://www.ba.no/handball/oljesjeik-vil-ha-fyllingen-spiller/s/1-41-6899889 «Oljesjeik vil ha Fyllingen-spiller»]. BA.</ref>. Поруч з камандай у 2009 годзе стаў чэмпіёнам Нарвэгіі. Гэта дазволіла гульцу дэбютаваць у [[Ліга чэмпіёнаў ЭГФ|Лізе чэмпіёнаў ЭГФ]]. Улетку 2014 году далучыўся да нямецкага клюбу «[[Райн-Нэкар Лёвэн Мангайм|Райн-Нэкар Лёвен]]», зь якім склаў двухгадовы кантракт<ref>[https://web.archive.org/web/20170202234210/http://www.handball-world.com/o.red.c/news-1-1-1-54690.html «Alternative für Petersson: Reinkind wechselt zu den Rhein-Neckar Löwen»]. Handballworld.</ref>. Улетку 2018 году перайшоў да шыхтаў клюбу «[[Кіль (гандбольны клюб)|Кіль]]»<ref>[https://web.archive.org/web/20180702093423/http://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-1-103774.html «„Nicht nur eine offensive Alternative“: THW Kiel verpflichtet Harald Reinkind»]. Handballworld.</ref>. У сьнежні 2020 году закінуў адзін мяч у браму «[[Барсэлёна (гандбольны клюб)|Барсэлёны]]» у фінале Лігі чэмпіёнаў, чым дапамог здабыць перамогу ў турніры. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://history.eurohandball.com/player/539149 Старонка] на [[Эўрапейская гандбольная фэдэрацыя|Эўрапейскай гандбольнай фэдэрацыі]]. {{Склад ГК «Кіль»}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Рэйнкін, Гаральд}} [[Катэгорыя:Нарвэскія гандбалісты]] [[Катэгорыя:Гандбалісты зборнай Нарвэгіі]] [[Катэгорыя:Гандбалісты і гандбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2024 году]] ftn0biq7mpkf7scbi2m8awu0rxzdzg6 Каўльдзі Адрыясоля 0 278094 2619283 2617332 2025-06-09T09:27:50Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619283 wikitext text/x-wiki {{Гандбаліст}} '''Каўльдзі Адрыясоля''' ({{мова-es|Kauldi Odriozola}}; {{Н}} 7 студзеня 1997 году) — гішпанскі гандбаліст францускага клюбу «[[Нант (гандбольны клюб)|Нант]]» і нацыянальнай [[Мужчынская зборная Гішпаніі па гандболе|зборнай Гішпаніі]]. Выступае на пазыцыі правага скрайнага гульца. == Кар’ера == Адрыясоля пачаў гуляць у гандбол у роднай [[Сумая|Сумаі]]. У сэзоне 2016—2017 гадоў перайшоў да клюбу «[[Бідасоа Ірун|Бідасоа]]», дзе стаў ключавым гульцом каманды. Ужо пасьля пачатковага сэзону быў прызнаны найлепшым пачаткоўцам лігі<ref name="handballworld">[https://web.archive.org/web/20211113154322/https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-10-124941.html «Hintergrund: Die Geschichte der „siete ideal“»]. Handballworld.</ref>. Два наступныя сэзоны стала абіраўся ў каманду ўсіх зорак гішпанскай лігі як найлепшы правы скрайні<ref name="handballworld"/>. У 2022 годзе далучыўся да табару францускага клюбу «[[Нант (гандбольны клюб)|Нант]]»<ref>[https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-70-136684.html «HBC Nantes holt Balaguer-Ersatz aus Irun»]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Handballworld.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://history.eurohandball.com/player/557257 Старонка] на [[Эўрапейская гандбольная фэдэрацыя|Эўрапейскай гандбольнай фэдэрацыі]]. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Адрыясоля, Каўльдзі}} [[Катэгорыя:Гішпанскія гандбалісты]] [[Катэгорыя:Гандбалісты зборнай Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гандбалісты і гандбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2024 году]] fb0z0gru945eidk7rujiuaj6r4731us Даніель Фэрнандэс Хімэнэс 0 290047 2619230 2595608 2025-06-08T19:28:09Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619230 wikitext text/x-wiki {{Гандбаліст}} '''Даніе́ль Фэрна́ндэс Хімэ́нэс''' ({{мова-es|Daniel Fernández Jiménez}}; {{Н}} 28 сакавіка 2001 году) — гішпанскі гандбаліст нямецкага клюбу «[[Штутгарт (гандбольны клюб)|Штутгарт]]» і нацыянальнай [[Мужчынская зборная Гішпаніі па гандболе|зборнай Гішпаніі]]. Гуляе на пазыцыі левага скрайняга. == Кар’ера == З сэзону 2017—2018 гадоў Фэрнандэс бараніў колеры другой каманды «[[Барсэлёна (гандбольны клюб)|Барсэлёны]]», якая спаборнічала ў другой лізе чэмпіянату Гішпаніі. Перад пачаткам [[Чэмпіянат Гішпаніі па гандболе сярод мужчынаў 2020—2021 гадоў|сэзону 2020—2021 гадоў]] узмацніў каманды элітнага дывізіёну «[[Кангас (гандбольны клюб)|Кангас]]»<ref name="handballworld">[https://web.archive.org/web/20241208001122/https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-1-140303.html «TVB Stuttgart verpflichtet besten Linksaußen der Liga Asobal»]. Handballworld.</ref>. За каманду з Кангасу левы скрайні забіў 130 галоў у 34 гульнях у сваім першым сэзоне і быў абраны ў каманду ўсіх зорак лігі<ref name="handballworld"/>. У наступным сэзоне палепшыў свой паказьнік да 147 галоў у 30 матчах і зноў быў прызнаны найлепшым левым скрайнім<ref>[https://asobal.es/noticias/presentamos-el-equipo-ideal-de-la-liga-sacyr-asobal-2021-2022/7306/ «Presentamos el Equipo Ideal de la Liga Sacyr ASOBAL 2021/2022»]. Liga ASOBAL</ref>. У 2022 годзе Фэрнандэс склаў трохгадовую працоўную ўгоду з клюбам нямецкай Бундэсьлігі «[[Штутгарт (гандбольны клюб)|Штутгарт]]», які ачольваў ягоны былы трэнэр у другой камандзе «Барсэлёны» Рой Санчэс<ref name="handballworld"/>. У сакавіку 2024 году падпісаў кантракт з «Барсэлёнай», да якой мусіць далучыцца ў 2025 годзе<ref>[https://www.mibalonmano.com/viktor-hallgrimsson-y-dani-fernandez-refuerzos-del-barccedila-para-2025 «Viktor Hallgrimsson y Dani Fernandez refuerzos del Barça para 2025»]. Mibalonmano.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://history.eurohandball.com/player/602080 Старонка] на [[Эўрапейская гандбольная фэдэрацыя|Эўрапейскай гандбольнай фэдэрацыі]]. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Фэрнандэс, Даніель}} [[Катэгорыя:Гішпанскія гандбалісты]] [[Катэгорыя:Гандбалісты зборнай Гішпаніі]] [[Катэгорыя:Гандбалісты і гандбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2024 году]] pn5gqe4rxtpsnat5ozohkgwqp99rjds Гінэкалягічны масаж 0 293325 2619221 2598011 2025-06-08T17:51:12Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619221 wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул|Масаж}} [[Выява:Chair for gynaecological examination.jpg|міні|Стул для гінэкалягічнага масажу ў [[ЗША]]. 2023 год.]] '''Гінэкалягічны масаж'''<ref>[https://slounik.org/search?dict=&search=%22%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B6%22 Масаж] на [[Слоўнікорг]]у</ref> — масаж ніжняга тазу жанчыны, сукупнасьць прыёмаў мэханічнага і рэфлекторнага ўзьдзеяньня на ніжні аз жанчыны празь церце, націск і вібрацыі, якія ажыцьцяўляюцца непасрэдна на паверхні цела як рукамі, так і спэцыяльнымі апаратамі праз паветранае, воднае ці іншае асяродзьдзе. Гінэкалягічны масаж — частка гінэкалягічнага лячэньня. Першым апісаным выпадкам у [[ЗША]] быў допіс у часопісе [[Амэрыканскае таварыства мэдыкаў|Амэрыканскага таварыства мэдыкаў]]<ref>[https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/452037 KINETIC THERAPEUTICS IN GYNECOLOGY OR THURE BRANDT'S SYSTEM.]</ref>. У 19 стагодзьдзі гінэкалягічны масаж пачалі выкарыстоўваць для лячэньня. У 1880-ых гадах масаж быў распаўсюджаны ў [[Нямеччына|Нямеччыне]]. Гінэкалягічны масаж стаў распаўсюджвацца ў Нямеччыне і [[Расейская імпэрыя|Расейскім царстве]]. Для многіх гінэкалягічны масаж — непрыстойных спосаб лячэньня. Яго выкарыстоўвалі ў [[СССР]] для лячэньня хваробаў і пасьля рэзаньня дзяцей у чэраве жанчыны<ref>[https://tostpost.com/be/zdaro-e/24045-kamu-pakazany-g-nekalag-chny-masazh.html Гінэкалягічны масаж]</ref>. == Апісаньне == Гінэкалягічны масаж<ref>[https://be.healthy-food-near-me.com/gynecological-massage-for-adults/ Гінекалагічны масаж для дарослых]</ref><ref>[https://be.healthy-food-near-me.com/gynecological-massage/ Гінекалагічны масаж]</ref> — дзеяньне па дотыку похвы жанчыны. Ён аднаўляе стан маткі данчыны і разьвівае яе. Лекар або яго таварыш (мэдбрат ці мэдсястра) апускае палец у [[Похва|похву]] жанчыны і адначасова другою рукою трэ вельмі мякка жывот жанчыны над яе маткаю. Дзеяньні могуць доўжыцца каля 5 хвілін. Пасьля іх заканчэньня жанчына ляжыць на ложку 15-20 хвілін. {{Галерэя |Назва = |Памер = 250 |Пазыцыя = center |Выява:Vulva-Massage 1.jpg|Дзеяньне 1 |Выява:Vulva-Massage 2.jpg|Дзеяньне 2 |Выява:Vulva-Massage 3.jpg|Дзеяньне 3 |Выява:Vulva-Massage 5.jpg|Дзеяньне 4 |Выява:Vulva-Massage 6.jpg|Дзеяньне 5 |Выява:Vulva-Massage 7.jpg|Дзеяньне 6 |Выява:Vulva-Massage 8.jpg|Дзеяньне 7 |Выява:Vulva-Massage 9.jpg|Дзеяньне 8 }} == Глядзіце таксама == * [[Пэтынг]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://lor.by/prejskuranty-dlya-gramadzyan-rb/1015-masazh Масаж. Цэны на яго]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.10gkb.by/paslugi/masazh-i-fiziaterapiya Цэны на масаж]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://www.gor-roddom2.by/masazh-1 Віды масажу і яго цана]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Катэгорыя:Мэдыцына]] rq3z8kuk8sojqaaowdkkd27ws4ra4jt Дыка Мэм 0 293948 2619258 2600877 2025-06-09T01:22:34Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619258 wikitext text/x-wiki {{Гандбаліст}} '''Дыка́ Мэм''' ({{мова-fr|Dika Mem}}; {{Н}} 31 жніўня 1997 году) — францускі гандбаліст гішпанскага клюбу «[[Барсэлёна (гандбольны клюб)|Барсэлёна]]» і нацыянальнай [[Мужчынская зборная Францыі па гандболе|зборнай Францыі]]. Гуляе на пазыцыі правага гульнёвага гульца. == Кар’ера == Пачаў займацца гандболам у веку 13 гадоў у прадмесьці [[Парыж]]у. Прайшоў празь некалькі спартовых школаў. У 2015 годзе далучыўся да клюбу «[[Трамбле-ан-Франс (гандбольны клюб)|Трамбле]]», склаўшы трохгадовы кантракт з камандай<ref>[https://www.leparisien.fr/sports/ile-de-france/video-dika-mem-pas-de-risque-que-je-prenne-la-grosse-tete-28-05-2015-4810347.php «Dika Mem: „Pas de risque que je prenne la grosse tête!“»]. Le Parisien.</ref><ref>[https://www.leparisien.fr/archives/l-espoir-prefere-tremblay-au-psg-14-04-2015-4690127.php «L’espoir préfère Tremblay au PSG»]. Le Parisien.</ref>. Праз паўтара месяца ён стаў галоўным правым гульнёвым у клюбе. У сваім першым сэзоне ў якасьці прафэсіянала Мэм правёў 25 гульняў і забіў 93 галы<ref>[https://www.sport365.fr/dika-mem-jeune-espoir-francais-file-a-barcelone-2609709.html «Dika Mem, le jeune espoir français file à Barcelone»]. Sport365.fr.</ref>. У 2016 годзе падпісаў шасьцігадовы кантракт з чэмпіёнам Гішпаніі клюбам «[[Барсэлёна (гандбольны клюб)|Барсэлёна]]». Сваім пераходам Мэм стаў наймаладзейшым гульцом, якога «Барсэлёна» калі-небудзь падпісвала ў першую каманду. Ужо пасьля свайго другога сэзону ў гішпанскім клюбе, у якім Мэм ужо быў адным з найлепшых выканаўцаў, і яшчэ аднаго вельмі пасьпяховага году ў якасьці гульца нацыянальнай [[Мужчынская зборная Францыі па гандболе|зборнай Францыі]], гандбаліст быў прызнаны найлепшым маладым гульцом у сьвеце ў 2018 годзе. Таксама ўвашоў у зорную сымбалічную зборную [[Ліга чэмпіёнаў ЭГФ|Лігі чэмпіёнаў]]<ref>[https://web.archive.org/web/20190327091238/http://www.ehfcl.com/de/men/news/lTnxM1e5VwHPqmIn4rR-nw «Sieben neue Namen bringen frischen Wind in das VELUX EHF Champions League All-star Team 2017/18»]. EHF Champions League</ref>. Перад пачаткам сэзону 2018—2019 гадоў падоўжыў кантракт з клюбам да 2024 году<ref>[https://web.archive.org/web/20250223122528/https://www.handball-world.news/o.red.r/news-1-1-10-106334.html «Barcelona verlängert mit französischem Nationalspieler Mem»]. Handball World.</ref><ref>[https://as.com/masdeporte/2018/07/25/balonmano/1532538642_059748.html «El Barça ata a Dika Mem hasta el final de la temporada 2023—24»]. AS.</ref>. З сэзону 2021—2022 гадоў стаў адным з чатырох капітанаў каманды, узяўшы сабе 10-ы нумар. У траўні 2022 году Мэм датэрмінова падоўжыў кантракт з «Барсэлёнай» да 2027 году. Паводле вынікаў [[Ліга чэмпіёнаў ЭГФ 2021—2022 гадоў|сэзону 2021—2022 гадоў]] француз зноў стаў пераможцам Лігі чэмпіёнаў і зноў быў абраны ў каманду ўсіх зорак Лігі чэмпіёнаў. Маючы 100 галоў, ён заняў другое месца ў сьпісе бамбардзіраў Лігі чэмпіёнаў пасьля свайго таварыша па камандзе [[Алеш Гомэс|Алеша Гомэса]]. Таксама ён быў названы самым каштоўным гульцом гішпанскай лігі ў сэзоне 2021—2022 гадоў<ref>[https://www.lesportiudecatalunya.cat/mes-esport/article/2186762-dika-mem-es-escollit-mvp-de-la-temporada-2021-22.html «Dika Mem és escollit MVP de la temporada 2021—22»]. ASOBAL.</ref>. З сэзону 2023—2024 гадоў Мэм ёсьць капітанам каманды. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://history.eurohandball.com/player/557563 Старонка] на [[Эўрапейская гандбольная фэдэрацыя|Эўрапейскай гандбольнай фэдэрацыі]]. {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мэм, Дыка}} [[Катэгорыя:Францускія гандбалісты]] [[Катэгорыя:Гандбалісты зборнай Францыі]] [[Катэгорыя:Гандбалісты і гандбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2020 году]] [[Катэгорыя:Гандбалісты і гандбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2024 году]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2020 году]] je10if0ymx5lta5qztmhe7emr3ksp9d Дарсэль 0 295986 2619231 2614697 2025-06-08T19:43:29Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2619231 wikitext text/x-wiki {{Кампанія |назва = '''Дарсэль''' |арыгінальная_назва = {{мова-fr|Dorcel}} |лягатып = |выява = |тып = |лістынг = |дэвіз = |заснаваная = |закрытая = |заснавальнікі = |уласьнікі = |краіна = {{Сьцяг|Францыя}} |разьмяшчэньне = |адрас = |ключавыя постаці = |галіна = |прадукцыя = |паслугі = |абарачэньне = |апэрацыйны прыбытак = |чысты прыбытак = |лік супрацоўнікаў = |матчына кампанія = |даччыныя кампаніі = |аўдытар = |сайт = [https://www.dorcel.com/en/ Дарсэль у сеціве] }} {{Асноўны артыкул|Парнаграфія ў Францыі}} '''Дарсэль''' ({{мова-fr|Dorcel}}) — кінастудыя, якая была заснаваная ў [[Францыя|Францыі]] ў 1979 годзе. Заснавальнікам стаў пісьменьнік і фатограф [[Марк Дарсэль]]. Яго [[сын]] Грэгары Дарсэль пачаў ёю загадваць пасьля свайго бацькі. Асноўны занятак прадпрыемства — здымкі відэа для дарослых. Здымкі маюць паказваць [[Парнафільм|порнастужкі]]. 1 сакавіка 2006 году пачаў рабіць спадарожнікавы тэлеканал «Дарсэль». [[Струменевае мультымэдыя|Струмень]] «Дарсэль» можна знайсьці ў [[Парнаграфія ў сеціве|сеціве]]. У 2015 годзе прадпрыемства «Дарсэль» пачало выкарыстоўваць [[Віртуальная рэальнасьць|віртуальную рэальнасьць]]<ref>[https://web.archive.org/web/20160426053026/http://www.lesechos.fr/tech-medias/hightech/021763115588-marc-dorcel-le-sexe-a-360-grace-a-la-realite-virtuelle-1206565.php Дарсэль і віртуальная рэальнасьць]</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.dorcel.com/ Старонка ў сеціве] {{БЛДПСПРНЦ}} [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1979 годзе]] [[Катэгорыя:Парнаграфія ў Францыі]] mhn0jie4mkh2ubbhkr01zthvst2j4t7 Алексус Грынкевіч 0 296867 2619232 2619183 2025-06-08T20:16:50Z W 11741 /* Кар’ера */Баявы 2619232 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі}} {{Вайсковы дзяяч |поўнае імя = Алексус Рыгоравіч Грынкевіч |арыгінальнае імя = {{мова-en|Alexus Gregory Grynkewich|скарочана}} |пэрыяд жыцьця = {{Н}} {{Нарадзіўся|15|10|1971}} |месца нараджэньня = |партрэт = Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg |подпіс = 2024 год |мянушка = Грынч |прыналежнасьць = [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] |гады службы = ад {{Дата пачатку|0|0|1993|1}} |званьне = [[генэрал-лейтэнант]] (2022) |род войскаў = [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША]] |камандаваў = [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША]], [[Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе]] |частка = |бітвы = «[[Непахісная рашучасьць]]» |узнагароды = [[мэдаль за найвышэйшую абаронную службу]] (4), ордэн «[[Легіён заслугі]]» (2) |сувязі = }} '''Алексус Рыгоравіч Грынкевіч''' ({{Н}} 1971, ЗША) — амэрыканскі вайскавод [[беларус]]кага паходжаньня. 21-ы [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) і камандзір [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскага камандаваньня ЗША]] ад 2025 году. Камандзір [[9-я паветраная армія|9-й паветранай арміі]] ([[Паўднёвая Караліна]], 2022—2024), на чале якой загадваў ударамі па [[іран]]скіх групоўках на Блізкім Усходзе. Камандзір [[386-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|9-й]] паветрана-экспэдыцыйнай групы ў [[Кувэйт|Кувэйце]] (2019—2020), на чале якой браў удзел у апэрацыі «[[Непахісная рашучасьць]]» супраць [[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]] Іраку і Леванту. [[Магістар навук]] (2010). == Паходжаньне == Прадзед Алексуса Грынкевіча — Ільля Сьцяпанавіч Грынкевіч — нарадзіўся ў 1873 годзе ў [[Менск]]у ([[Паўночна-Заходні край]]) ў беларускай сям’і Сьцяпана і Агаты Грынкевічаў. У 1899 годзе Ільля Грынкевіч прыехаў у ЗША на заробкі. Ён належаў да пачатку хвалі беларускіх перасяленцаў 1899—1908 гадоў, якая налічвала звыш 60 000 чалавек. 7 кастрычніка 1906 году Ільля Грынкевіч ажаніўся з 22-гадовай Настасьсяй Адамаўнай Сьнігірэвіч (1884—1945), якая нарадзілася ў [[Вільня|Вільні]] і прыехала ў Новы Ёрк у 1901 годзе. [[Вянчаньне]] адбылося ў [[Сабор Міколы Цудатворцы (Нью-Ёрк)|саборы Міколы Цудатворцы]] на [[Мангэтан]]е, які быў галоўным храмам [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]] ў ЗША. Адным са сьведкаў [[шлюб]]у быў Фёдар Лях. На час [[Перапіс насельніцтва ЗША 1920 году|перапісу насельніцтва ЗША 1920 году]] Грынкевічы з 4-ма дзецьмі жылі ў [[Бруклін]]е і працавалі ў [[Гасьцініца|гасьцініцы]]. Адным зь іх дзяцей быў Мікалай Ільліч Грынкевіч (1915—1969), які быў [[дзед]]ам Алексуса Грынкевіча. [[Бацька]] Алексуса Грынкевіча — [[Доктар навук|доктар]] мэталаарганічнай хіміі Рыгор Мікалаевіч Грынкевіч (1949, [[Балтымар]], штат Мэрылэнд — 2012, [[Гілбэрт (Арызона)|Гілбэрт]], штат [[Арызона]]) — быў навукоўцам, які запатэнтаваў 14 вынаходак у галіне ўдасканаленьня прадукцыйнасьці і вытворчасьці [[паўправаднік]]оў<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Камандуючым сіламі АПАД у Эўропе можа стаць нашчадак беларускіх імігрантаў у ЗША|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33432121.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=3 чэрвеня 2025|дата доступу=7 чэрвеня 2025}}</ref>. == Кар’ера == У 1993 годзе скончыў [[Акадэмія Вайскова-паветраных сілаў ЗША|Акадэмію]] Вайскова-паветраных сілаў ЗША ў штаце [[Каларада]]. Пры гэтым атрымаў ступеню [[бакаляўр]]а навук у [[Вайсковая гісторыя|вайсковай гісторыі]] і вайсковую годнасьць [[Другі лейтэнант|другога лейтэнанта]]. У 1994 годзе атрымаў ступеню [[Магістар мастацтва|магістра мастацтва]] ў гісторыі ва [[Унівэрсытэт Джорджыі|Ўнівэрсытэце Джорджыі]] ў [[Атэнс (Джорджыя)|Атэнсе]]. Ад верасьня 1994 году па жнівень 1996 году праходзіў падрыхтоўку пілётам на авіябазах [[Вэнс (авіябаза)|Вэнс]] у штаце [[Аклагома]] і [[Люк (авіябаза)|Люк]] у штаце [[Арызона]]. Ад верасьня 1996 году па ліпень 1999 году быў пілётам [[зьнішчальнік]]а [[Ф-16]] «Баявы сокал» і начальнікам падрыхтоўкі [[18-я зьнішчальная эскадрыльля перахопнікаў|18-й]] зьнішчальнай [[Эскадрыльля|эскадрыльлі]] на авіябазе [[Эельсан (авіябаза)|Эельсан]] на [[Аляска|Алясцы]]. У 1997 годзе навучаўся ў [[Эскадрыльна-афіцэрская школа|эскадрыльна-афіцэрскай школе]]. Ад жніўня 1999 году па сьнежань 2001 году займаў пасаду [[пілёт]]а-інструктара, камандзіра палётаў і ацэншчыка ў [[421-я зьнішчальная эскадрыльля|421-й]] зьнішчальнай эскадрыльлі на авіябазе [[Хіл (авіябаза)|Хіл]] у штаце [[Юта]]. Ад студеня 2002 году па студзень 2003 году быў пілётам-інструктарам Ф-16Ц і начальнікам узбраеньня [[80-я зьнішчальная эскадрыльля|80-й]] зьнішчальнай эскадрыльлі на авіябазе [[Кунсан (авіябаза)|Кунсан]] у [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]]<ref name="а"/>. У 2003 годзе прайшоў навучаньне ў [[Паветраны камандна-штабны каледж|Паветраным камандна-штабным каледжы]] (ПКШК) ў штаце [[Алабама]]. У лютым 2003 году стаў пілётам-інструктарам выпрабаваньня і ацэнкі Ф-16Ц і [[Ф-22]]А «Драпежнік» [[422-я выпрабавальна-ацэнкавая эскадрыльля|422-й]] выпрабавальна-ацэнкавай эскадрыльлі на авіябазе [[Нэліс (авіябаза)|Нэліс]] у штаце [[Нэвада]]. Затым тамсама заняў пасаду начальніка ацэнкі Ф-22А [[53-я выпрабавальна-ацэнкавая група|53-й]] выпрабавальна-ацэнкавай групы і кіраўніка апэрацыяў [[59-я выпрабавальна-ацэнкавая эскадрыльля|59-й]] выпрабавальна-ацэнкавай эскадрыльлі. За час працы пілётам дасягнуў узроўня камандзіра пры больш як 2300 гадзінах налёту<ref name="а"/>. У верасьні 2005 году пачаў навучаньне ў [[Вайскова-марская пасьлядыплёмная школа|Вайскова-марской пасьлядыплёмнай школе]] (МВПШ) ў Каліфорніі, якую скончыў у 2006 годзе. У 2006 годзе прайшоў падрыхтоўку ў [[Вайскова-паветраны каледж|Вайскова-паветраным каледжы]] (ВПК) ў штаце [[Алабама]]. Ад студзеня па сьнежань 2007 году працаваў у [[Паветрана-баявое камандаваньне|Паветрана-баявым камандаваньні]] (ПБК) на авіябазе [[Лэнглі (авіябаза)|Лэнглі]] ў штаце [[Вірджынія]]. Ад студзеня 2008 году па чэрвень 2009 году быў камандзірам [[49-я апэрацыйная група|49-й]] эскадрыльлі апэрацыйнага забесьпячэньня на авіябазе [[Холаман (авіябаза)|Холаман]] у штаце [[Нью-Мэксыка]]. Пасьля гэтага навучаўся ў Аб’яднана-перадавой баявой школе [[Агульнавайсковы штабны каледж|Агульнавайсковага штабнога каледжу]] (АВШК) ў [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]] (штат Вірджынія), дзе ў 2010 годзе атрымаў ступеню [[Магістар навук|магістра навук]]. Ад ліпеня 2010 году па травень 2012 году працаваў у штабе [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскага камандаваньня]] Ўзброеных сілаў ЗША ў [[Штутгарт|Штутгарце]] (Нямеччына), у тым ліку ў якасьці начальніка аддзелу плянаваньня. Ад чэрвеня 2012 году быў намесьнікам камандзіра [[57-е крыло|57-га крыла]] на авіябазе Нэліс, а ад траўня 2013 году — камандзірам [[53-е крыло|53-га крыла]] на авіябазе [[Эглін (авіябаза)|Эглін]] у штаце [[Флорыда]]. У чэрвені 2015 году атрымаў прызначэньне начальнікам аддзелу інтэграцыі стратэгічнага плянаваньня [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША|Вайскова-паветраных сілаў ЗША]] ў [[Пэнтагон]]е (акруга [[Арлінгтан]], штат Вірджынія). У чэрвені 2016 году стаў намесьнікам кіраўніка па апэрацыях 3-й апэрацыйнай дружыны ў [[Камітэт начальнікаў штабоў|Камітэце начальнікаў штабоў]] (КНШ) ЗША, а затым — намесьнікам кіраўніка па сусьветных апэрацыях Управы апэрацыяў КНШ. Ад красавіка 2019 году па травень 2020 году займаў пасада намесьніка камандзіра па апэрацыях Сумесна-аб’яднанай апэрацыйнай групы апэрацыі «[[Непахісная рашучасьць]]» супраць [[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]] Іраку і Леванту, а таксама быў камандзірам [[386-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|9-й]] паветрана-экспэдыцыйнай групы ў [[Кувэйт|Кувэйце]]. Ад чэрвеня 2020 году па чэрвеня 2022 году быў кіраўніком апэрацыяў [[Цэнтральнае камандаваньне ЗША|Цэнтральнага камандаваньня]] Ўзброеных сілаў ЗША ў Флорыдзе. Ад ліпеня 2022 году да красавіка 2024 году быў камандзірам [[9-я паветраная армія|9-й паветранай арміі]] ў штаце [[Паўднёвая Караліна]], на чале якой загадваў дзеяньнямі на Блізкім Усходзе, у тым ліку ўдарамі па [[іран]]скіх групоўках. У траўні 2024 году стаў кіраўніком апэрацыяў Камітэту начальнікаў штабоў ЗША<ref name="а"/>. 5 чэрвеня 2025 году амэрыканскі прэзыдэнт [[Дональд Трамп]] прызначыў Алексуса Грынкевіча камандзірам Эўрапейскага камандаваньня ЗША і вылучыў на пасаду [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе|вярхоўнага саюзнага камандзіра ў Эўропе]] (ВСКЭ), што ўхвалілі ўсе 32 дзяржавы-ўдзельніцы [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=7 чэрвеня 2025}}</ref>. == Вайсковыя годнасьці == * [[Другі лейтэнант]] (2 чэрвеня 1993) * [[Першы лейтэнант]] (2 чэрвеня 1995) * [[Капітан]] (2 чэрвеня 1997) * [[Маёр]] (1 жніўня 2003) * [[Падпалкоўнік]] (1 верасьня 2007) * [[Палкоўнік]] (1 верасьня 2011) * [[Брыгадны генэрал]] (24 траўня 2017) * [[Генэрал-маёр]] (1 сьнежня 2019) * [[Генэрал-лейтэнант]] (21 ліпеня 2022) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Ваяры ў дзеяньні з камандзірам Цэнтральнай паветранай арміі генерал-лейтэнантам Алексусам Грынкевічам|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=05mHX3tR6pI|выдавец=Аб’яднаньне паветрана-касьмічных сілаў|мова=en|дата публікацыі=14 лютага 2023|дата доступу=7 чэрвеня 2025}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грынкевіч, Алексус}} [[Катэгорыя:Амэрыканцы беларускага паходжаньня]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ ЗША]] [[Катэгорыя:Амэрыканскія генэралы]] 5gt0nionpl0rs66550v7sclegkh7dn1 2619233 2619232 2025-06-08T20:21:42Z W 11741 /* Кар’ера */+склон 2619233 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі}} {{Вайсковы дзяяч |поўнае імя = Алексус Рыгоравіч Грынкевіч |арыгінальнае імя = {{мова-en|Alexus Gregory Grynkewich|скарочана}} |пэрыяд жыцьця = {{Н}} {{Нарадзіўся|15|10|1971}} |месца нараджэньня = |партрэт = Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg |подпіс = 2024 год |мянушка = Грынч |прыналежнасьць = [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] |гады службы = ад {{Дата пачатку|0|0|1993|1}} |званьне = [[генэрал-лейтэнант]] (2022) |род войскаў = [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША]] |камандаваў = [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША]], [[Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе]] |частка = |бітвы = «[[Непахісная рашучасьць]]» |узнагароды = [[мэдаль за найвышэйшую абаронную службу]] (4), ордэн «[[Легіён заслугі]]» (2) |сувязі = }} '''Алексус Рыгоравіч Грынкевіч''' ({{Н}} 1971, ЗША) — амэрыканскі вайскавод [[беларус]]кага паходжаньня. 21-ы [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) і камандзір [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскага камандаваньня ЗША]] ад 2025 году. Камандзір [[9-я паветраная армія|9-й паветранай арміі]] ([[Паўднёвая Караліна]], 2022—2024), на чале якой загадваў ударамі па [[іран]]скіх групоўках на Блізкім Усходзе. Камандзір [[386-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|9-й]] паветрана-экспэдыцыйнай групы ў [[Кувэйт|Кувэйце]] (2019—2020), на чале якой браў удзел у апэрацыі «[[Непахісная рашучасьць]]» супраць [[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]] Іраку і Леванту. [[Магістар навук]] (2010). == Паходжаньне == Прадзед Алексуса Грынкевіча — Ільля Сьцяпанавіч Грынкевіч — нарадзіўся ў 1873 годзе ў [[Менск]]у ([[Паўночна-Заходні край]]) ў беларускай сям’і Сьцяпана і Агаты Грынкевічаў. У 1899 годзе Ільля Грынкевіч прыехаў у ЗША на заробкі. Ён належаў да пачатку хвалі беларускіх перасяленцаў 1899—1908 гадоў, якая налічвала звыш 60 000 чалавек. 7 кастрычніка 1906 году Ільля Грынкевіч ажаніўся з 22-гадовай Настасьсяй Адамаўнай Сьнігірэвіч (1884—1945), якая нарадзілася ў [[Вільня|Вільні]] і прыехала ў Новы Ёрк у 1901 годзе. [[Вянчаньне]] адбылося ў [[Сабор Міколы Цудатворцы (Нью-Ёрк)|саборы Міколы Цудатворцы]] на [[Мангэтан]]е, які быў галоўным храмам [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]] ў ЗША. Адным са сьведкаў [[шлюб]]у быў Фёдар Лях. На час [[Перапіс насельніцтва ЗША 1920 году|перапісу насельніцтва ЗША 1920 году]] Грынкевічы з 4-ма дзецьмі жылі ў [[Бруклін]]е і працавалі ў [[Гасьцініца|гасьцініцы]]. Адным зь іх дзяцей быў Мікалай Ільліч Грынкевіч (1915—1969), які быў [[дзед]]ам Алексуса Грынкевіча. [[Бацька]] Алексуса Грынкевіча — [[Доктар навук|доктар]] мэталаарганічнай хіміі Рыгор Мікалаевіч Грынкевіч (1949, [[Балтымар]], штат Мэрылэнд — 2012, [[Гілбэрт (Арызона)|Гілбэрт]], штат [[Арызона]]) — быў навукоўцам, які запатэнтаваў 14 вынаходак у галіне ўдасканаленьня прадукцыйнасьці і вытворчасьці [[паўправаднік]]оў<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Камандуючым сіламі АПАД у Эўропе можа стаць нашчадак беларускіх імігрантаў у ЗША|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33432121.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=3 чэрвеня 2025|дата доступу=7 чэрвеня 2025}}</ref>. == Кар’ера == У 1993 годзе скончыў [[Акадэмія Вайскова-паветраных сілаў ЗША|Акадэмію]] Вайскова-паветраных сілаў ЗША ў штаце [[Каларада]]. Пры гэтым атрымаў ступеню [[бакаляўр]]а навук у [[Вайсковая гісторыя|вайсковай гісторыі]] і вайсковую годнасьць [[Другі лейтэнант|другога лейтэнанта]]. У 1994 годзе атрымаў ступеню [[Магістар мастацтва|магістра мастацтва]] ў гісторыі ва [[Унівэрсытэт Джорджыі|Ўнівэрсытэце Джорджыі]] ў [[Атэнс (Джорджыя)|Атэнсе]]. Ад верасьня 1994 году па жнівень 1996 году праходзіў падрыхтоўку пілётам на авіябазах [[Вэнс (авіябаза)|Вэнс]] у штаце [[Аклагома]] і [[Люк (авіябаза)|Люк]] у штаце [[Арызона]]. Ад верасьня 1996 году па ліпень 1999 году быў пілётам [[зьнішчальнік]]а [[Ф-16]] «Баявы сокал» і начальнікам падрыхтоўкі [[18-я зьнішчальная эскадрыльля перахопнікаў|18-й]] зьнішчальнай [[Эскадрыльля|эскадрыльлі]] на авіябазе [[Эельсан (авіябаза)|Эельсан]] на [[Аляска|Алясцы]]. У 1997 годзе навучаўся ў [[Эскадрыльна-афіцэрская школа|эскадрыльна-афіцэрскай школе]]. Ад жніўня 1999 году па сьнежань 2001 году займаў пасаду [[пілёт]]а-інструктара, камандзіра палётаў і ацэншчыка ў [[421-я зьнішчальная эскадрыльля|421-й]] зьнішчальнай эскадрыльлі на авіябазе [[Хіл (авіябаза)|Хіл]] у штаце [[Юта]]. Ад студеня 2002 году па студзень 2003 году быў пілётам-інструктарам Ф-16Ц і начальнікам узбраеньня [[80-я зьнішчальная эскадрыльля|80-й]] зьнішчальнай эскадрыльлі на авіябазе [[Кунсан (авіябаза)|Кунсан]] у [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]]<ref name="а"/>. У 2003 годзе прайшоў навучаньне ў [[Паветраны камандна-штабны каледж|Паветраным камандна-штабным каледжы]] (ПКШК) ў штаце [[Алабама]]. У лютым 2003 году стаў пілётам-інструктарам выпрабаваньня і ацэнкі Ф-16Ц і [[Ф-22]]А «Драпежнік» [[422-я выпрабавальна-ацэнкавая эскадрыльля|422-й]] выпрабавальна-ацэнкавай эскадрыльлі на авіябазе [[Нэліс (авіябаза)|Нэліс]] у штаце [[Нэвада]]. Затым тамсама заняў пасаду начальніка ацэнкі Ф-22А [[53-я выпрабавальна-ацэнкавая група|53-й]] выпрабавальна-ацэнкавай групы і кіраўніка апэрацыяў [[59-я выпрабавальна-ацэнкавая эскадрыльля|59-й]] выпрабавальна-ацэнкавай эскадрыльлі. За час працы пілётам дасягнуў узроўня камандзіра пры больш як 2300 гадзінах налёту<ref name="а"/>. У верасьні 2005 году пачаў навучаньне ў [[Вайскова-марская пасьлядыплёмная школа|Вайскова-марской пасьлядыплёмнай школе]] (МВПШ) ў Каліфорніі, якую скончыў у 2006 годзе. У 2006 годзе прайшоў падрыхтоўку ў [[Вайскова-паветраны каледж|Вайскова-паветраным каледжы]] (ВПК) ў штаце [[Алабама]]. Ад студзеня па сьнежань 2007 году працаваў у [[Паветрана-баявое камандаваньне|Паветрана-баявым камандаваньні]] (ПБК) на авіябазе [[Лэнглі (авіябаза)|Лэнглі]] ў штаце [[Вірджынія]]. Ад студзеня 2008 году па чэрвень 2009 году быў камандзірам [[49-я апэрацыйная група|49-й]] эскадрыльлі апэрацыйнага забесьпячэньня на авіябазе [[Холаман (авіябаза)|Холаман]] у штаце [[Нью-Мэксыка]]. Пасьля гэтага навучаўся ў Аб’яднана-перадавой баявой школе [[Агульнавайсковы штабны каледж|Агульнавайсковага штабнога каледжу]] (АВШК) ў [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]] (штат Вірджынія), дзе ў 2010 годзе атрымаў ступеню [[Магістар навук|магістра навук]]. Ад ліпеня 2010 году па травень 2012 году працаваў у штабе [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскага камандаваньня]] Ўзброеных сілаў ЗША ў [[Штутгарт|Штутгарце]] (Нямеччына), у тым ліку ў якасьці начальніка аддзелу плянаваньня. Ад чэрвеня 2012 году быў намесьнікам камандзіра [[57-е крыло|57-га крыла]] на авіябазе Нэліс, а ад траўня 2013 году — камандзірам [[53-е крыло|53-га крыла]] на авіябазе [[Эглін (авіябаза)|Эглін]] у штаце [[Флорыда]]. У чэрвені 2015 году атрымаў прызначэньне начальнікам аддзелу інтэграцыі стратэгічнага плянаваньня [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША|Вайскова-паветраных сілаў ЗША]] ў [[Пэнтагон]]е (акруга [[Арлінгтан]], штат Вірджынія). У чэрвені 2016 году стаў намесьнікам кіраўніка па апэрацыях 3-й апэрацыйнай дружыны ў [[Камітэт начальнікаў штабоў|Камітэце начальнікаў штабоў]] (КНШ) ЗША, а затым — намесьнікам кіраўніка па сусьветных апэрацыях Управы апэрацыяў КНШ. Ад красавіка 2019 году па травень 2020 году займаў пасаду намесьніка камандзіра па апэрацыях Сумесна-аб’яднанай апэрацыйнай групы апэрацыі «[[Непахісная рашучасьць]]» супраць [[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]] Іраку і Леванту, а таксама быў камандзірам [[386-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|9-й]] паветрана-экспэдыцыйнай групы ў [[Кувэйт|Кувэйце]]. Ад чэрвеня 2020 году па чэрвеня 2022 году быў кіраўніком апэрацыяў [[Цэнтральнае камандаваньне ЗША|Цэнтральнага камандаваньня]] Ўзброеных сілаў ЗША ў Флорыдзе. Ад ліпеня 2022 году да красавіка 2024 году быў камандзірам [[9-я паветраная армія|9-й паветранай арміі]] ў штаце [[Паўднёвая Караліна]], на чале якой загадваў дзеяньнямі на Блізкім Усходзе, у тым ліку ўдарамі па [[іран]]скіх групоўках. У траўні 2024 году стаў кіраўніком апэрацыяў Камітэту начальнікаў штабоў ЗША<ref name="а"/>. 5 чэрвеня 2025 году амэрыканскі прэзыдэнт [[Дональд Трамп]] прызначыў Алексуса Грынкевіча камандзірам Эўрапейскага камандаваньня ЗША і вылучыў на пасаду [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе|вярхоўнага саюзнага камандзіра ў Эўропе]] (ВСКЭ), што ўхвалілі ўсе 32 дзяржавы-ўдзельніцы [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=7 чэрвеня 2025}}</ref>. == Вайсковыя годнасьці == * [[Другі лейтэнант]] (2 чэрвеня 1993) * [[Першы лейтэнант]] (2 чэрвеня 1995) * [[Капітан]] (2 чэрвеня 1997) * [[Маёр]] (1 жніўня 2003) * [[Падпалкоўнік]] (1 верасьня 2007) * [[Палкоўнік]] (1 верасьня 2011) * [[Брыгадны генэрал]] (24 траўня 2017) * [[Генэрал-маёр]] (1 сьнежня 2019) * [[Генэрал-лейтэнант]] (21 ліпеня 2022) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Ваяры ў дзеяньні з камандзірам Цэнтральнай паветранай арміі генерал-лейтэнантам Алексусам Грынкевічам|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=05mHX3tR6pI|выдавец=Аб’яднаньне паветрана-касьмічных сілаў|мова=en|дата публікацыі=14 лютага 2023|дата доступу=7 чэрвеня 2025}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грынкевіч, Алексус}} [[Катэгорыя:Амэрыканцы беларускага паходжаньня]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ ЗША]] [[Катэгорыя:Амэрыканскія генэралы]] pki0me2ev2y4r6hj2oyzn328em5k8z7 2619285 2619233 2025-06-09T09:38:08Z W 11741 +20-ы 2619285 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі}} {{Вайсковы дзяяч |поўнае імя = Алексус Рыгоравіч Грынкевіч |арыгінальнае імя = {{мова-en|Alexus Gregory Grynkewich|скарочана}} |пэрыяд жыцьця = {{Н}} {{Нарадзіўся|15|10|1971}} |месца нараджэньня = |партрэт = Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg |подпіс = 2024 год |мянушка = Грынч |прыналежнасьць = [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] |гады службы = ад {{Дата пачатку|0|0|1993|1}} |званьне = [[генэрал-лейтэнант]] (2022) |род войскаў = [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША]] |камандаваў = [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША]], [[Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе]] |частка = |бітвы = «[[Непахісная рашучасьць]]» |узнагароды = [[мэдаль за найвышэйшую абаронную службу]] (4), ордэн «[[Легіён заслугі]]» (2) |сувязі = }} '''Алексус Рыгоравіч Грынкевіч''' ({{Н}} 1971, ЗША) — амэрыканскі вайскавод [[беларус]]кага паходжаньня. 21-ы [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) і 20-ы камандзір [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскага камандаваньня ЗША]] ад 2025 году. Камандзір [[9-я паветраная армія|9-й паветранай арміі]] ([[Паўднёвая Караліна]], 2022—2024), на чале якой загадваў ударамі па [[іран]]скіх групоўках на Блізкім Усходзе. Камандзір [[386-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|9-й]] паветрана-экспэдыцыйнай групы ў [[Кувэйт|Кувэйце]] (2019—2020), на чале якой браў удзел у апэрацыі «[[Непахісная рашучасьць]]» супраць [[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]] Іраку і Леванту. [[Магістар навук]] (2010). == Паходжаньне == Прадзед Алексуса Грынкевіча — Ільля Сьцяпанавіч Грынкевіч — нарадзіўся ў 1873 годзе ў [[Менск]]у ([[Паўночна-Заходні край]]) ў беларускай сям’і Сьцяпана і Агаты Грынкевічаў. У 1899 годзе Ільля Грынкевіч прыехаў у ЗША на заробкі. Ён належаў да пачатку хвалі беларускіх перасяленцаў 1899—1908 гадоў, якая налічвала звыш 60 000 чалавек. 7 кастрычніка 1906 году Ільля Грынкевіч ажаніўся з 22-гадовай Настасьсяй Адамаўнай Сьнігірэвіч (1884—1945), якая нарадзілася ў [[Вільня|Вільні]] і прыехала ў Новы Ёрк у 1901 годзе. [[Вянчаньне]] адбылося ў [[Сабор Міколы Цудатворцы (Нью-Ёрк)|саборы Міколы Цудатворцы]] на [[Мангэтан]]е, які быў галоўным храмам [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]] ў ЗША. Адным са сьведкаў [[шлюб]]у быў Фёдар Лях. На час [[Перапіс насельніцтва ЗША 1920 году|перапісу насельніцтва ЗША 1920 году]] Грынкевічы з 4-ма дзецьмі жылі ў [[Бруклін]]е і працавалі ў [[Гасьцініца|гасьцініцы]]. Адным зь іх дзяцей быў Мікалай Ільліч Грынкевіч (1915—1969), які быў [[дзед]]ам Алексуса Грынкевіча. [[Бацька]] Алексуса Грынкевіча — [[Доктар навук|доктар]] мэталаарганічнай хіміі Рыгор Мікалаевіч Грынкевіч (1949, [[Балтымар]], штат Мэрылэнд — 2012, [[Гілбэрт (Арызона)|Гілбэрт]], штат [[Арызона]]) — быў навукоўцам, які запатэнтаваў 14 вынаходак у галіне ўдасканаленьня прадукцыйнасьці і вытворчасьці [[паўправаднік]]оў<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Камандуючым сіламі АПАД у Эўропе можа стаць нашчадак беларускіх імігрантаў у ЗША|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33432121.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=3 чэрвеня 2025|дата доступу=7 чэрвеня 2025}}</ref>. == Кар’ера == У 1993 годзе скончыў [[Акадэмія Вайскова-паветраных сілаў ЗША|Акадэмію]] Вайскова-паветраных сілаў ЗША ў штаце [[Каларада]]. Пры гэтым атрымаў ступеню [[бакаляўр]]а навук у [[Вайсковая гісторыя|вайсковай гісторыі]] і вайсковую годнасьць [[Другі лейтэнант|другога лейтэнанта]]. У 1994 годзе атрымаў ступеню [[Магістар мастацтва|магістра мастацтва]] ў гісторыі ва [[Унівэрсытэт Джорджыі|Ўнівэрсытэце Джорджыі]] ў [[Атэнс (Джорджыя)|Атэнсе]]. Ад верасьня 1994 году па жнівень 1996 году праходзіў падрыхтоўку пілётам на авіябазах [[Вэнс (авіябаза)|Вэнс]] у штаце [[Аклагома]] і [[Люк (авіябаза)|Люк]] у штаце [[Арызона]]. Ад верасьня 1996 году па ліпень 1999 году быў пілётам [[зьнішчальнік]]а [[Ф-16]] «Баявы сокал» і начальнікам падрыхтоўкі [[18-я зьнішчальная эскадрыльля перахопнікаў|18-й]] зьнішчальнай [[Эскадрыльля|эскадрыльлі]] на авіябазе [[Эельсан (авіябаза)|Эельсан]] на [[Аляска|Алясцы]]. У 1997 годзе навучаўся ў [[Эскадрыльна-афіцэрская школа|эскадрыльна-афіцэрскай школе]]. Ад жніўня 1999 году па сьнежань 2001 году займаў пасаду [[пілёт]]а-інструктара, камандзіра палётаў і ацэншчыка ў [[421-я зьнішчальная эскадрыльля|421-й]] зьнішчальнай эскадрыльлі на авіябазе [[Хіл (авіябаза)|Хіл]] у штаце [[Юта]]. Ад студеня 2002 году па студзень 2003 году быў пілётам-інструктарам Ф-16Ц і начальнікам узбраеньня [[80-я зьнішчальная эскадрыльля|80-й]] зьнішчальнай эскадрыльлі на авіябазе [[Кунсан (авіябаза)|Кунсан]] у [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэі]]<ref name="а"/>. У 2003 годзе прайшоў навучаньне ў [[Паветраны камандна-штабны каледж|Паветраным камандна-штабным каледжы]] (ПКШК) ў штаце [[Алабама]]. У лютым 2003 году стаў пілётам-інструктарам выпрабаваньня і ацэнкі Ф-16Ц і [[Ф-22]]А «Драпежнік» [[422-я выпрабавальна-ацэнкавая эскадрыльля|422-й]] выпрабавальна-ацэнкавай эскадрыльлі на авіябазе [[Нэліс (авіябаза)|Нэліс]] у штаце [[Нэвада]]. Затым тамсама заняў пасаду начальніка ацэнкі Ф-22А [[53-я выпрабавальна-ацэнкавая група|53-й]] выпрабавальна-ацэнкавай групы і кіраўніка апэрацыяў [[59-я выпрабавальна-ацэнкавая эскадрыльля|59-й]] выпрабавальна-ацэнкавай эскадрыльлі. За час працы пілётам дасягнуў узроўня камандзіра пры больш як 2300 гадзінах налёту<ref name="а"/>. У верасьні 2005 году пачаў навучаньне ў [[Вайскова-марская пасьлядыплёмная школа|Вайскова-марской пасьлядыплёмнай школе]] (МВПШ) ў Каліфорніі, якую скончыў у 2006 годзе. У 2006 годзе прайшоў падрыхтоўку ў [[Вайскова-паветраны каледж|Вайскова-паветраным каледжы]] (ВПК) ў штаце [[Алабама]]. Ад студзеня па сьнежань 2007 году працаваў у [[Паветрана-баявое камандаваньне|Паветрана-баявым камандаваньні]] (ПБК) на авіябазе [[Лэнглі (авіябаза)|Лэнглі]] ў штаце [[Вірджынія]]. Ад студзеня 2008 году па чэрвень 2009 году быў камандзірам [[49-я апэрацыйная група|49-й]] эскадрыльлі апэрацыйнага забесьпячэньня на авіябазе [[Холаман (авіябаза)|Холаман]] у штаце [[Нью-Мэксыка]]. Пасьля гэтага навучаўся ў Аб’яднана-перадавой баявой школе [[Агульнавайсковы штабны каледж|Агульнавайсковага штабнога каледжу]] (АВШК) ў [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]] (штат Вірджынія), дзе ў 2010 годзе атрымаў ступеню [[Магістар навук|магістра навук]]. Ад ліпеня 2010 году па травень 2012 году працаваў у штабе [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскага камандаваньня]] Ўзброеных сілаў ЗША ў [[Штутгарт|Штутгарце]] (Нямеччына), у тым ліку ў якасьці начальніка аддзелу плянаваньня. Ад чэрвеня 2012 году быў намесьнікам камандзіра [[57-е крыло|57-га крыла]] на авіябазе Нэліс, а ад траўня 2013 году — камандзірам [[53-е крыло|53-га крыла]] на авіябазе [[Эглін (авіябаза)|Эглін]] у штаце [[Флорыда]]. У чэрвені 2015 году атрымаў прызначэньне начальнікам аддзелу інтэграцыі стратэгічнага плянаваньня [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША|Вайскова-паветраных сілаў ЗША]] ў [[Пэнтагон]]е (акруга [[Арлінгтан]], штат Вірджынія). У чэрвені 2016 году стаў намесьнікам кіраўніка па апэрацыях 3-й апэрацыйнай дружыны ў [[Камітэт начальнікаў штабоў|Камітэце начальнікаў штабоў]] (КНШ) ЗША, а затым — намесьнікам кіраўніка па сусьветных апэрацыях Управы апэрацыяў КНШ. Ад красавіка 2019 году па травень 2020 году займаў пасаду намесьніка камандзіра па апэрацыях Сумесна-аб’яднанай апэрацыйнай групы апэрацыі «[[Непахісная рашучасьць]]» супраць [[Ісламская дзяржава|Ісламскай дзяржавы]] Іраку і Леванту, а таксама быў камандзірам [[386-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|9-й]] паветрана-экспэдыцыйнай групы ў [[Кувэйт|Кувэйце]]. Ад чэрвеня 2020 году па чэрвеня 2022 году быў кіраўніком апэрацыяў [[Цэнтральнае камандаваньне ЗША|Цэнтральнага камандаваньня]] Ўзброеных сілаў ЗША ў Флорыдзе. Ад ліпеня 2022 году да красавіка 2024 году быў камандзірам [[9-я паветраная армія|9-й паветранай арміі]] ў штаце [[Паўднёвая Караліна]], на чале якой загадваў дзеяньнямі на Блізкім Усходзе, у тым ліку ўдарамі па [[іран]]скіх групоўках. У траўні 2024 году стаў кіраўніком апэрацыяў Камітэту начальнікаў штабоў ЗША<ref name="а"/>. 5 чэрвеня 2025 году амэрыканскі прэзыдэнт [[Дональд Трамп]] прызначыў Алексуса Грынкевіча камандзірам Эўрапейскага камандаваньня ЗША і вылучыў на пасаду [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе|вярхоўнага саюзнага камандзіра ў Эўропе]] (ВСКЭ), што ўхвалілі ўсе 32 дзяржавы-ўдзельніцы [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=7 чэрвеня 2025}}</ref>. == Вайсковыя годнасьці == * [[Другі лейтэнант]] (2 чэрвеня 1993) * [[Першы лейтэнант]] (2 чэрвеня 1995) * [[Капітан]] (2 чэрвеня 1997) * [[Маёр]] (1 жніўня 2003) * [[Падпалкоўнік]] (1 верасьня 2007) * [[Палкоўнік]] (1 верасьня 2011) * [[Брыгадны генэрал]] (24 траўня 2017) * [[Генэрал-маёр]] (1 сьнежня 2019) * [[Генэрал-лейтэнант]] (21 ліпеня 2022) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Ваяры ў дзеяньні з камандзірам Цэнтральнай паветранай арміі генерал-лейтэнантам Алексусам Грынкевічам|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=05mHX3tR6pI|выдавец=Аб’яднаньне паветрана-касьмічных сілаў|мова=en|дата публікацыі=14 лютага 2023|дата доступу=7 чэрвеня 2025}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грынкевіч, Алексус}} [[Катэгорыя:Амэрыканцы беларускага паходжаньня]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ ЗША]] [[Катэгорыя:Амэрыканскія генэралы]] 57zscdch1bwespshbltgzyyftecb8c7 Гутаркі ўдзельніка:Marcin 303 3 296872 2619275 2025-06-09T06:34:36Z Ліцьвін 847 Вітаем 2619275 wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll Гутаркі ўдзельніка:NiktWażny 3 296873 2619276 2025-06-09T06:34:47Z Ліцьвін 847 Вітаем 2619276 wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll Парастранаўт 0 296874 2619280 2025-06-09T08:33:35Z Taravyvan Adijene 1924 пачатак 2619280 wikitext text/x-wiki [[Файл:ESA astronaut announcement Class of 2022 (52519420411).jpg|значак|Абвяшчэньне вынікаў адбору астранаўтаў для Эўрапейскай касьмічнай агенцыі. Наперадзе — [[Джон Макфол (паралімпіец)|Джон Макфол]].]] '''Паракасмана́ўт''', '''парастрана́ўт''' ({{Мова-анг|parastronaut}})​ — чалавек-[[інвалід]], які прайшоў адпаведнае для [[касманаўт]]аў навучаньне дзеля падрыхтоўкі да [[пілятаваны касьмічны палёт|пілятаванага касьмічнага палёту]], дзе можа займаць пасады камандзіра альбо шараговага ўдзельніка экіпажу. Тэрмін «парастранаўт» прыдумала [[Эўрапейская касьмічная агенцыя]]<ref name="пар" />. У 2021 року ЭКА адкрыла набор кандыдатаў на падрыхтоўку астранаўтаў, дзе таксама абумовіла прыняцьце і асобаў зь фізычнымі калецтвамі<ref name="набор" />. У выніку ў ліку 17 кандыдатаў быў адабраны бязногі брытанец<ref name="адбор" /> [[Джон Макфол (паралімпіец)|Джон Макфол]]<ref name="імя" /><ref name="бія" />, які ў 2025 року атрымаў допуск да палётаў на [[Міжнародная касьмічная станцыя|Міжнародную касьмічную станцыю]]<ref name="мкс" />. == Крыніцы == {{Крыніцы|refs = <ref name="адбор">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 23 лістапада 2022| url = https://www.esa.int/Science_Exploration/Human_and_Robotic_Exploration/ESA_presents_new_generation_of_astronauts| копія = | дата копіі = | загаловак = ESA presents new generation of astronauts| фармат = | назва праекту = Science & Exploration| выдавец = European Space Agency| дата доступу = 9 чэрвеня 2025 | мова = en| камэнтар = }}</ref> <ref name="бія">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.esa.int/Science_Exploration/Human_and_Robotic_Exploration/Astronauts/John_McFall| копія = | дата копіі = | загаловак = John McFall| фармат = | назва праекту = Science & Exploration| выдавец = European Space Agency| дата доступу = 9 чэрвеня 2025 | мова = en| камэнтар = }}</ref> <ref name="імя">{{Спасылка | аўтар = Jonathan Amos.| прозьвішча = Amos| імя = Jonathan| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 23 лістапада 2022| url = https://www.bbc.com/news/science-environment-63730022| копія = | дата копіі = | загаловак = Disabled man joins European Space Agency's astronaut programme| фармат = | назва праекту = | выдавец = BBC| дата доступу = 9 чэрвеня 2025 | мова = en| камэнтар = }}</ref> <ref name="мкс">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 15 лютага 2025| url = https://www.bbc.co.uk/newsround/articles/c247e1jrr96o| копія = | дата копіі = | загаловак = British "parastronaut" becomes first person with a disability to be cleared for ISS mission| фармат = | назва праекту = Newsround| выдавец = BBC| дата доступу = 9 чэрвеня 2025 | мова = en| камэнтар = }}</ref> <ref name="набор">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 31 сакавіка 2021| url = https://www.esa.int/Newsroom/Press_Releases/Apply_now_to_become_an_ESA_astronaut| копія = | дата копіі = | загаловак = N° 9–2021: Apply now to become an ESA astronaut| фармат = | назва праекту = Science & Exploration| выдавец = European Space Agency| дата доступу = 9 чэрвеня 2025 | мова = en| камэнтар = }}</ref> <ref name="пар">{{Спасылка | аўтар = Irene Di Giulio.| прозьвішча = Di Giulio| імя = Irene| аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 22 верасьня 2023| url = https://www.kcl.ac.uk/parastronauts-in-space-what-a-new-space-programme-can-tell-us-about-the-way-we-think-of-disability| копія = | дата копіі = | загаловак = Parastronauts in space: what a new space programme can tell us about the way we think of disability| фармат = | назва праекту = Fitness Campaign (#FitforKings)| выдавец = King’s College London| дата доступу = 9 чэрвеня 2025 | мова = en| камэнтар = }}</ref> }} {{Бібліяінфармацыя}} {{Накід}} [[Катэгорыя:Авіяцыйныя прафэсіі]] [[Катэгорыя:Касманаўты]] rmanks87ycqtpm3c5vn25gdpajm4sj2 Нацыянальны дывізіён чэмпіянату Люксэмбургу па футболе 2024—2025 гадоў 0 296875 2619281 2025-06-09T09:14:12Z Artsiom91 28241 Створаная старонка са зьместам „'''Нацыянальны дывізіён 2024—2025 гадоў''' — 111-ы розыгрыш [[Нацыянальны дывізіён чэмпіянату Люксэмбургу па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Люксэмбургу]], які праходзіў з 3 жніўня 2024 году па 25 траўня 2025 году. Чэмпіёнам стаў «Дыфэ...“ 2619281 wikitext text/x-wiki '''Нацыянальны дывізіён 2024—2025 гадоў''' — 111-ы розыгрыш [[Нацыянальны дывізіён чэмпіянату Люксэмбургу па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Люксэмбургу]], які праходзіў з 3 жніўня 2024 году па 25 траўня 2025 году. Чэмпіёнам стаў «[[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|Дыфэрданж 03]]», які тым самым здабыў свой восьмы тытул у найвышэйшым дывізіёне. == Клюбы == У турніры бралі ўдзел 16 клюбаў, зь якіх 13 былі ўдзельнікамі папярэдняга сэзону, а тры клюбы прасунуліся з Дывізіёну гонару — «[[Бэтэмбур (футбольны клюб)|Бэтэмбур]]», «[[Раданж-91 (футбольны клюб)|Раданж-91]]» і «[[Гоштэрт (футбольны клюб)|Гоштэрт]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Кэр’енг Башараж|Кэр’енг]]», «[[Марыска Мэрш|Марыску]]» і «[[Шыфлянж-95 (футбольны клюб)|Шыфлянж-95]]». == Табліца == <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |абнаўленьне = завершана |крыніца = [https://www.flashscore.com/football/luxembourg/bgl-ligue/standings/#/rquFbkf9/table/overall Flashscore] <!--Месцы камандаў.--> |парадак_камандаў=DIF, UNA, DUD, RAC, PRO, SWI, MON, JEU, UTP, HOS, VIC, ROD, WIL, BET, FOL, MND <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=CL1Q |вынік2=ECL2Q |вынік3=ECL1Q |вынік4=ECL1Q |вынік13=RPO |вынік14=RPO |вынік15=REL |вынік16=REL <!--Вынікі камандаў.--> |перамогі_BET=7 |нічыі_BET=2 |паразы_BET=21|мз_BET=29|мп_BET=59<!-- Бэтэмбур --> |перамогі_DIF=25|нічыі_DIF=3 |паразы_DIF=2 |мз_DIF=69|мп_DIF=7 <!-- Дыфэрданж 03 --> |перамогі_DUD=17|нічыі_DUD=6 |паразы_DUD=7 |мз_DUD=67|мп_DUD=34<!-- Ф91 Дудэлянж --> |перамогі_FOL=4 |нічыі_FOL=1 |паразы_FOL=25|мз_FOL=18|мп_FOL=78<!-- Фоля Эш --> |перамогі_HOS=11|нічыі_HOS=5 |паразы_HOS=14|мз_HOS=50|мп_HOS=69<!-- Гоштэрт --> |перамогі_JEU=11|нічыі_JEU=9 |паразы_JEU=10|мз_JEU=41|мп_JEU=48<!-- Жэнэс Эш --> |перамогі_MND=3 |нічыі_MND=3 |паразы_MND=24|мз_MND=21|мп_MND=74<!-- Мандэрканж --> |перамогі_MON=16|нічыі_MON=5 |паразы_MON=9 |мз_MON=53|мп_MON=39<!-- Мандорф-ле-Бэн --> |перамогі_PRO=16|нічыі_PRO=7 |паразы_PRO=7 |мз_PRO=54|мп_PRO=30<!-- Прагрэс Нідэркорн --> |перамогі_RAC=17|нічыі_RAC=6 |паразы_RAC=7 |мз_RAC=50|мп_RAC=22<!-- Расінг --> |перамогі_ROD=7 |нічыі_ROD=8 |паразы_ROD=15|мз_ROD=40|мп_ROD=62<!-- Раданж-91 --> |перамогі_SWI=16|нічыі_SWI=6 |паразы_SWI=8 |мз_SWI=56|мп_SWI=34<!-- Сьвіфт Эспэранж --> |перамогі_UNA=18|нічыі_UNA=6 |паразы_UNA=6 |мз_UNA=62|мп_UNA=23<!-- УНА Штрасэн --> |перамогі_UTP=11|нічыі_UTP=8 |паразы_UTP=11|мз_UTP=41|мп_UTP=32<!-- Уніён Тытус Пэтанж --> |перамогі_VIC=8 |нічыі_VIC=10|паразы_VIC=12|мз_VIC=29|мп_VIC=45<!-- Вікторыя Распор --> |перамогі_WIL=8 |нічыі_WIL=5 |паразы_WIL=17|мз_WIL=37|мп_WIL=61<!-- Вільц-71 --> <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_BET=[[Бэтэмбур (футбольны клюб)|Бэтэмбур]] |назва_DIF=[[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|Дыфэрданж 03]] |назва_DUD=[[Ф91 Дудэлянж]] |назва_FOL=[[Фоля Эш]] |назва_HOS=[[Гоштэрт (футбольны клюб)|Гоштэрт]] |назва_JEU=[[Жэнэс Эш]] |назва_MND=[[Мандэрканж (футбольны клюб)|Мандэрканж]] |назва_MON=[[Мандорф-ле-Бэн (футбольны клюб)|Мандорф-ле-Бэн]] |назва_PRO=[[Прагрэс Нідэркорн]] |назва_RAC=[[Расінг Люксэмбург|Расінг]] |назва_ROD=[[Раданж-91 (футбольны клюб)|Раданж-91]] |назва_SWI=[[Сьвіфт Эспэранж]] |назва_UNA=[[УНА Штрасэн]] |назва_UTP=[[Уніён Тытус Пэтанж]] |назва_VIC=[[Вікторыя Распор]] |назва_WIL=[[Вільц-71 (футбольны клюб)|Вільц-71]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Пункты ў гульнях паміж сабою; 5) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 6) Забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 7) Дадатковыя матчы. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2025—2026 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]] |колер_ECL2Q=yellow1 |тэкст_ECL2Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2025—2026 гадоў#Другі кваліфікацыйны раўнд|Другі кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]] |колер_ECL1Q=yellow2 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2025—2026 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]] |колер_RPO=red2 |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]] |колер_REL=red1 |тэкст_REL=Паніжэньне ў Дывізіён гонару |заўвага_вынікі_ECL2Q=Паколькі пераможца [[Кубак Люксэмбургу па футболе 2024—2025 гадоў|Кубка Люксэмбургу]] «Дыфэрданж 03» кваліфікаваўся ў Лігу чэмпіёнаў празь месца ў лізе, кваліфікацыя ў другі кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў, прызначаная для пераможцы Кубка, перайшла другой камандзе лігі, а кваліфікацыя ў першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў перайшла чацьвёртай камандзе лігі. }}</onlyinclude> == Вынікі гульняў == {{#invoke:Спартовыя вынікі|main | крыніца = [https://www.flashscore.com/football/luxembourg/bgl-ligue/#/dnqJc99F/draw Flashscore] | абнаўленьне = завершана | стыль_матчаў = футбол |парадак_камандаў= BET, VIC, WIL, HOS, DIF, JEU, MON, MND, PRO, ROD, RAC, SWI, UNA, UTP, DUD, FOL |скарачэньне_BET=[[Бэтэмбур (футбольны клюб)|Бэт]] |скарачэньне_DIF=[[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|Дыф]] |скарачэньне_DUD=[[Ф91 Дудэлянж|Ф91]] |скарачэньне_FOL=[[Фоля Эш|Фол]] |скарачэньне_HOS=[[Гоштэрт (футбольны клюб)|Гош]] |скарачэньне_JEU=[[Жэнэс Эш|Жэн]] |скарачэньне_MND=[[Мандэрканж (футбольны клюб)|Мкж]] |скарачэньне_MON=[[Мандорф-ле-Бэн (футбольны клюб)|Мдф]] |скарачэньне_PRO=[[Прагрэс Нідэркорн|Пра]] |скарачэньне_RAC=[[Расінг Люксэмбург|Рас]] |скарачэньне_ROD=[[Раданж-91 (футбольны клюб)|Рад]] |скарачэньне_SWI=[[Сьвіфт Эспэранж|Сьв]] |скарачэньне_UNA=[[УНА Штрасэн|УНА]] |скарачэньне_UTP=[[Уніён Тытус Пэтанж|Уні]] |скарачэньне_VIC=[[Вікторыя Распор|Вік]] |скарачэньне_WIL=[[Вільц-71 (футбольны клюб)|Віл]] |назва_BET=[[Бэтэмбур (футбольны клюб)|Бэтэмбур]] |назва_DIF=[[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|Дыфэрданж 03]] |назва_DUD=[[Ф91 Дудэлянж]] |назва_FOL=[[Фоля Эш]] |назва_HOS=[[Гоштэрт (футбольны клюб)|Гоштэрт]] |назва_JEU=[[Жэнэс Эш]] |назва_MND=[[Мандэрканж (футбольны клюб)|Мандэрканж]] |назва_MON=[[Мандорф-ле-Бэн (футбольны клюб)|Мандорф-ле-Бэн]] |назва_PRO=[[Прагрэс Нідэркорн]] |назва_RAC=[[Расінг Люксэмбург|Расінг]] |назва_ROD=[[Раданж-91 (футбольны клюб)|Раданж-91]] |назва_SWI=[[Сьвіфт Эспэранж]] |назва_UNA=[[УНА Штрасэн]] |назва_UTP=[[Уніён Тытус Пэтанж]] |назва_VIC=[[Вікторыя Распор]] |назва_WIL=[[Вільц-71 (футбольны клюб)|Вільц-71]] |матч_DIF_DUD=3–0 |матч_DIF_FOL=4-0 |матч_DIF_JEU=1–0 |матч_DIF_BET=1–0 |матч_DIF_MND=4–0 |матч_DIF_MON=3-0 |матч_DIF_PRO=1–0 |матч_DIF_RAC=1–1 |матч_DIF_ROD=0-0 |матч_DIF_SWI=0–0 |матч_DIF_HOS=4-0 |матч_DIF_UNA=2–0 |матч_DIF_UTP=2-0 |матч_DIF_VIC=3–0 |матч_DIF_WIL=4–1 |матч_DUD_DIF=0-1 |матч_DUD_FOL=6–1 |матч_DUD_JEU=1–1 |матч_DUD_BET=5–0 |матч_DUD_MND=2-3 |матч_DUD_MON=3–0 |матч_DUD_PRO=1–0 |матч_DUD_RAC=2–4 |матч_DUD_ROD=3–2 |матч_DUD_SWI=4–3 |матч_DUD_HOS=3–0 |матч_DUD_UNA=1-3 |матч_DUD_UTP=1-1 |матч_DUD_VIC=3–0 |матч_DUD_WIL=3-1 |матч_FOL_DIF=0–5 |матч_FOL_DUD=0–2 |матч_FOL_JEU=0-1 |матч_FOL_BET=0–2 |матч_FOL_MND=1–0 |матч_FOL_MON=0–4 |матч_FOL_PRO=0–2 |матч_FOL_RAC=0-3 |матч_FOL_ROD=1–5 |матч_FOL_SWI=0-3 |матч_FOL_HOS=0–4 |матч_FOL_UNA=0–1 |матч_FOL_UTP=0–0 |матч_FOL_VIC=1–4 |матч_FOL_WIL=1–0 |матч_JEU_DIF=0–2 |матч_JEU_DUD=2-0 |матч_JEU_FOL=4–2 |матч_JEU_BET=5-1 |матч_JEU_MND=3–0 |матч_JEU_MON=1–1 |матч_JEU_PRO=3-1 |матч_JEU_RAC=2-1 |матч_JEU_ROD=3–2 |матч_JEU_SWI=3-3 |матч_JEU_HOS=0-3 |матч_JEU_UNA=3-2 |матч_JEU_UTP=0–0 |матч_JEU_VIC=1–1 |матч_JEU_WIL=1–1 |матч_BET_DIF=0–3 |матч_BET_DUD=0–3 |матч_BET_FOL=2-0 |матч_BET_JEU=1–2 |матч_BET_MND=2-1 |матч_BET_MON=1-2 |матч_BET_PRO=1–3 |матч_BET_RAC=0-0 |матч_BET_ROD=1-2 |матч_BET_SWI=3–0 |матч_BET_HOS=2–4 |матч_BET_UNA=0–4 |матч_BET_UTP=1–3 |матч_BET_VIC=1–2 |матч_BET_WIL=0-1 |матч_MND_DIF=1–2 |матч_MND_DUD=0–2 |матч_MND_FOL=0-1 |матч_MND_JEU=1-0 |матч_MND_BET=0–2 |матч_MND_MON=1–2 |матч_MND_PRO=0–2 |матч_MND_RAC=0–4 |матч_MND_ROD=0–2 |матч_MND_SWI=1–2 |матч_MND_HOS=2-4 |матч_MND_UNA=1-1 |матч_MND_UTP=0-2 |матч_MND_VIC=1-1 |матч_MND_WIL=0–3 |матч_MON_DIF=0–4 |матч_MON_DUD=2–2 |матч_MON_FOL=2–0 |матч_MON_JEU=4–1 |матч_MON_BET=2–1 |матч_MON_MND=0–2 |матч_MON_PRO=2-1 |матч_MON_RAC=0-1 |матч_MON_ROD=1-1 |матч_MON_SWI=4-0 |матч_MON_HOS=3–1 |матч_MON_UNA=1–1 |матч_MON_UTP=1–0 |матч_MON_VIC=2-3 |матч_MON_WIL=3–2 |матч_PRO_DIF=0-2 |матч_PRO_DUD=2-1 |матч_PRO_FOL=5–2 |матч_PRO_JEU=3–0 |матч_PRO_BET=1-0 |матч_PRO_MND=7–2 |матч_PRO_MON=1-1 |матч_PRO_RAC=1–1 |матч_PRO_ROD=5–1 |матч_PRO_SWI=1–1 |матч_PRO_HOS=3–2 |матч_PRO_UNA=1–0 |матч_PRO_UTP=0-1 |матч_PRO_VIC=2–1 |матч_PRO_WIL=3–1 |матч_RAC_DIF=1–0 |матч_RAC_DUD=1-1 |матч_RAC_FOL=2–1 |матч_RAC_JEU=2-0 |матч_RAC_BET=1–0 |матч_RAC_MND=5–2 |матч_RAC_MON=3–0 |матч_RAC_PRO=1-3 |матч_RAC_ROD=2–0 |матч_RAC_SWI=3–1 |матч_RAC_HOS=4–1 |матч_RAC_UNA=0-1 |матч_RAC_UTP=2–1 |матч_RAC_VIC=2-0 |матч_RAC_WIL=3–0 |матч_ROD_DIF=1–5 |матч_ROD_DUD=1-3 |матч_ROD_FOL=3–1 |матч_ROD_JEU=2–0 |матч_ROD_BET=1–2 |матч_ROD_MND=3–2 |матч_ROD_MON=1–5 |матч_ROD_PRO=1-1 |матч_ROD_RAC=1–1 |матч_ROD_SWI=0-2 |матч_ROD_HOS=1-1 |матч_ROD_UNA=2-2 |матч_ROD_UTP=0–0 |матч_ROD_VIC=0-0 |матч_ROD_WIL=4-2 |матч_SWI_DIF=0-2 |матч_SWI_DUD=0-4 |матч_SWI_FOL=2-0 |матч_SWI_JEU=5–1 |матч_SWI_BET=1-0 |матч_SWI_MND=0-0 |матч_SWI_MON=0–3 |матч_SWI_PRO=1–0 |матч_SWI_RAC=1–0 |матч_SWI_ROD=4–0 |матч_SWI_HOS=3-0 |матч_SWI_UNA=1-2 |матч_SWI_UTP=4–0 |матч_SWI_VIC=5–0 |матч_SWI_WIL=3-1 |матч_HOS_DIF=1-3 |матч_HOS_DUD=1–1 |матч_HOS_FOL=2-1 |матч_HOS_JEU=0–0 |матч_HOS_BET=1–3 |матч_HOS_MND=2–1 |матч_HOS_MON=2-1 |матч_HOS_PRO=1-3 |матч_HOS_RAC=1-0 |матч_HOS_ROD=4–3 |матч_HOS_SWI=1–5 |матч_HOS_UNA=2-2 |матч_HOS_UTP=1–8 |матч_HOS_VIC=1–4 |матч_HOS_WIL=3–4 |матч_UNA_DIF=1–0 |матч_UNA_DUD=0–1 |матч_UNA_FOL=3-0 |матч_UNA_JEU=5–0 |матч_UNA_BET=3-0 |матч_UNA_MND=5-0 |матч_UNA_MON=1–3 |матч_UNA_PRO=1–1 |матч_UNA_RAC=0–0 |матч_UNA_ROD=4–0 |матч_UNA_SWI=0–2 |матч_UNA_HOS=2–1 |матч_UNA_UTP=4–0 |матч_UNA_VIC=4–1 |матч_UNA_WIL=3-0 |матч_UTP_DIF=0–1 |матч_UTP_DUD=2-2 |матч_UTP_FOL=2-4 |матч_UTP_JEU=0-0 |матч_UTP_BET=4–0 |матч_UTP_MND=6–0 |матч_UTP_MON=1-2 |матч_UTP_PRO=0–0 |матч_UTP_RAC=1–0 |матч_UTP_ROD=3-0 |матч_UTP_SWI=0–3 |матч_UTP_HOS=0–2 |матч_UTP_UNA=0–1 |матч_UTP_VIC=0-0 |матч_UTP_WIL=1–0 |матч_VIC_DIF=0–2 |матч_VIC_DUD=0–3 |матч_VIC_FOL=1–0 |матч_VIC_JEU=1–1 |матч_VIC_BET=1–1 |матч_VIC_MND=2–0 |матч_VIC_MON=1–0 |матч_VIC_PRO=0–0 |матч_VIC_RAC=0–2 |матч_VIC_ROD=1-0 |матч_VIC_SWI=1-1 |матч_VIC_HOS=1–2 |матч_VIC_UNA=0–3 |матч_VIC_UTP=1–2 |матч_VIC_WIL=1-1 |матч_WIL_DIF=0-4 |матч_WIL_DUD=0–4 |матч_WIL_FOL=4-1 |матч_WIL_JEU=2–3 |матч_WIL_BET=3-2 |матч_WIL_MND=2–0 |матч_WIL_MON=0-2 |матч_WIL_PRO=1–2 |матч_WIL_RAC=1-0 |матч_WIL_ROD=3–1 |матч_WIL_SWI=0–0 |матч_WIL_HOS=2–2 |матч_WIL_UNA=0–3 |матч_WIL_UTP=0–3 |матч_WIL_VIC=1–1 |матч_SWI_MON_заўвага=«Сьвіфту» прысудзілі тэхнічную паразу 0:3, бо каманда ня выйшла на поле ў знак пратэсту з-за нявыплаты заробку<ref>{{спасылка |загаловак=Match gëtt mat 3:0 Forfait fir Munneref gewäert |url=https://www.rtl.lu/sport/news/a/2256954.html |сайт=RTL.lu |дада доступу=6 сьнежня 2024 }}</ref>. }} == Пераходныя матчы == Па заканчэньні сэзону прайшлі пераходныя матчы, дзе «[[Вільц-71 (футбольны клюб)|Вільц-71]]» і «[[Бэтэмбур (футбольны клюб)|Бэтэмбур]]», якія занялі адпаведна 13-е і 14-е месцы ў Нацыянальным дывізіёне, супрацьстаялі «[[Бісэн (футбольны клюб)|Бісэну]]» і «[[Жэнэс Канах|Жэнэсу]]» Канах, якія занялі адпаведна трэцяе і чацьвёртае месцы ў Дывізіёне гонару. Перамогу здабылі «Бісэн» і «Жэнэс», якія тым самым павысіліся ў Нацыянальны дывізіён. «Вільц-71» і «Бэтэмбур» жа адправіліся ў Дывізіён гонару. {{Справаздача пра матч |дата = 29 траўня 2025 |час = 19:00 |стадыён = [[Стад Ум Дрыбэль]], [[Башараж]] |каманда1 = [[Бэтэмбур (футбольны клюб)|Бэтэмбур]] |лік = 0:1 |пратакол = [https://int.soccerway.com/matches/2025/05/29/luxembourg/play-offs-12/bettembourg/atert/4656463/ Справаздача] |каманда2 = [[Бісэн (футбольны клюб)|Бісэн]] |галы1 = |галы2 = Боп, 58’ |гледачы = |судзьдзя = Жэрэмі Мюлер |справаздача = |смі = }} <hr /> {{Справаздача пра матч |дата = 1 чэрвеня 2025 |час = 19:00 |стадыён = [[Стад Ам Дэйх]], [[Этэльбрук]] |каманда1 = [[Вільц-71 (футбольны клюб)|Вільц-71]] |лік = 1:1 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}}) |пратакол = [https://int.soccerway.com/matches/2025/06/01/luxembourg/play-offs-12/wiltz/canach/4656462/ Справаздача] |каманда2 = [[Жэнэс Канах]] |галы1 = Манонэ, 90+2’ |галы2 = Дэсэвіч, 89’ |лік па пэнальці = 4:5 |пэнальці1 = Саіды {{пэнгол}}<br/>Рамэйнс {{пэнміма}}<br/>Гемкемаер {{пэнгол}}<br/>Каваньера {{пэнгол}}<br/>Манонэ {{пэнгол}} |пэнальці2 = {{пэнгол}} Дэсэвіч<br/>{{пэнгол}} Агуяр<br/>{{пэнгол}} Раўэн<br/>{{пэнгол}} Лябары<br/>{{пэнгол}} Нэлсінью |гледачы = |судзьдзя = Ясьмін Шабоціч |справаздача = |смі = }} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.flf.lu/ Афіцыйны сайт Фэдэрацыі футболу Люксэмбургу] [[Катэгорыя:Чэмпіянат Люксэмбургу па футболе]] [[Катэгорыя:2024 год у футболе]] [[Катэгорыя:2025 год у футболе]] fo9kaqzbe5tuj53k0g6kfbwd1dxzncr Эўрапейскае камандаваньне ЗША 0 296876 2619284 2025-06-09T09:36:08Z W 11741 +[[Алексус Грынкевіч]] - першы беларускі камандзір Эўракаму ад 2025 году 2619284 wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|48|44|11|паўночнае|9|4|52|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Вайсковае падразьдзяленьне |назва = Эўрапейскае камандаваньне ЗША |арыгінальная назва = {{мова-en|United States European Command|скарочана}} |выява = [[Файл:USEUCOM.svg|200пкс]] |подпіс выявы = Эмблема |гады = ад {{Дата пачатку|1|8|1952|1}} |краіна = ЗША |падпарадкаваньне = [[Міністэрства абароны ЗША]] |у складзе = [[Узброеныя сілы ЗША]] |тып = [[камандаваньне]] |уключае ў сябе = [[5-ы армейскі корпус ЗША|5-ы армейскі корпус]] ([[Познань]]), [[6-ы флёт ЗША|6-ы флёт]] ([[Нэапаль]]), [[3-я паветраная армія ЗША|3-я паветраная армія]] ([[Рамштайн]]), [[10-я група сілаў спэцпрызначэньня]] (штат [[Каларада]]) |роля = дапамога саюзьнікам па [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] |памер = 74 000 (2018 год) |камандная структура = |разьмяшчэньне = [[Штутгарт]] (Нямеччына) |мянушка = Эўракам |заступнік = |дэвіз = Мацней разам |колеры = |марш = |талісман = |узбраеньне = [[артылерыя]] і [[танк]]і, [[Балістычная ракета|балістычныя]] і крылатыя ракеты, зьнішчальнікі [[Ф-15]] і [[Ф-16]], [[бесьпілётнік]]і [[МКю-9]], [[ракетны эсьмінец|ракетныя эсьмінцы]] |войны = [[Басьнійская вайна|Басьнійская]], [[Косаўская вайна|Косаўская]], [[Аўганская вайна|Аўганская]] і [[Ірацкая вайна|Ірацкая]] |бітвы = [[Лібанскі крызіс 1958 году]], «[[Ядлоўцавы шчыт|Няскораная свабода Транссахары]]» |знакі ўзнагароды = |дзейны камандзір = [[Крыстафэр Каволі]] |вядомыя камандзіры = [[Алексус Грынкевіч]] }} '''Эўрапейскае камандаваньне ЗША''' — аб'яднанае баявое камандаваньне [[Узброеныя сілы ЗША|Ўзброенымі сіламі ЗША]] ў Эўропе, заснаванае ў жніўні 1952 году ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] (Нямеччына). На 2025 год адказвала за вайсковую дапамогу саюзьнікам па [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія) і сумесныя вучэньні зь імі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра камандаваньне|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. Цывільны штаб месьціўся ў нямецкім [[Штутгарт|Штутгарце]] (зямля Бадэн-Вюртэмбэрг) па вуліцы Курмахера, дом 2304. Вайсковы штаб знаходзіўся ў [[Казармы Патча|казармах Патча]] на захадзе Штутгарту<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвяжыцеся з намі|спасылка=https://www.eucom.mil/contact-us|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. Кіраўніцтва Эўракаму ўтваралі: камандзір і ягоны намесьнік, начальнік [[штаб]]у, старэйшы закліканы правадыр і дарадца ў [[Замежная палітыка|замежнай палітыцы]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старэйшае правадырства|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command/senior-leadership|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. == Войскі == На 2025 год у склад Эўрапейскага камандаваньня ЗША ўваходзілі: * [[Армія ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Вісбадэн]], зямля Гэсэн, Нямеччына) — ** [[5-ы армейскі корпус ЗША|5-ы армейскі корпус]] ([[Форт Нокс]], штат [[Кентакі]] і [[Познань]] у Польшчы); ** [[56-е артылерыйскае камандаваньне]] (Вісбадэн); ** [[7-е армейскае навучальнае камандаваньне]] ([[Графэнвёр]], зямля [[Баварыя]]); ** [[10-е армейскае камандаваньне паветрана-ракетнай абароны]] ([[Зэмбах]], зямля [[Райнлянд-Пфальц]]); ** [[21-е камандаваньне падтрымкі фронту]] ([[Кайзэрсьляўтэрн]], зямля Райнлянд-Пфальц); ** Штабны [[батальён]] (Вісбадэн); ** [[Аркестар]] і [[хор]] (Зэмбах); ** [[Брыгада АПАД]] (Зэмбах); ** [[68-е мэдычнае камандаваньне фронту]] (Зэмбах)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падразьдзяленьні|спасылка=https://www.europeafrica.army.mil/Units/|выдавец=[[Армія ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; [[Файл:USS Paul Ignatius departs Rostock at BALTOS 2025.JPG|значак|280пкс|Ракетны эсьмінец «[[Пол Ігнатыюс (эсьмінец)|Пол Ігнатыюс]]» выплывае зь нямецкага порта [[Ростак]]а на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]] (2025 год)]] * [[Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Нэапаль]], край Кампанія, Італія) як [[6-ы флёт ЗША]] з 6 апэрацыйных групаў — ** 63-я апэрацыйная група (Нэапаль) для дастаўкі, якая ўлучала карабель камандаваньня «[[Гара Ўітні (карабель)|Гара Ўітні]]» ([[Гаэта]], край [[Ляцыё]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Карабель «Гара Ўітні»|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-63/USS-Mount-Whitney-LCC-20/|выдавец=Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[64-я апэрацыйная група]] (Нэапаль) для ракетных удараў «[[Тамагаўк (ракета)|Тамагаўкам]]»; ** [[65-я апэрацыйная група]] ([[Рота (Гішпанія)|Рота]], аўт.суп. [[Андалюзія]], Гішпанія) як [[60-я эскадра мінаносцаў|60-я]] [[эскадра]] [[Эскадраны мінаносец|мінаносцаў]], якая ўлучала 3 [[Ракетны эсьмінец|ракетныя эсьмінцы]] «[[Арлі Бёрк (эсьмінец)|Арлі Бёрк]]», «[[Пол Ігнатыюс (эсьмінец)|Пол Ігнатыюс]]» і «[[Рузвэльт (эсьмінец)|Рузвэльт]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=65-я апэрацыйная група|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-65/|выдавец=Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[67-я апэрацыйная група]] ([[Сіганэла]], [[Сіцылія]], Італія) з 6 [[эскадрыльля]]мі самалётаў, [[верталёт]]аў і [[бесьпілётнік]]аў дазору і [[Радыёэлектронная барацьба|радыёэлектроннай барацьбы]] ў Грэцыі ([[Суда]], [[Крыт]]), Нямеччыне ([[Шпангдалем]], зямля Райнлянд-Пфальц), Гішпаніі (Рота) і Ісьляндыі ([[Кефлявік]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=67-я апэрацыйная група|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-67/|выдавец=Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** 68-я апэрацыйная група, якая ўлучала прыбярэжныя эскадры і падразьдзяленьне зьнішчэньня выбуховых [[боепрыпас]]аў, будаўнічыя сілы і [[вадалаз]]ныя караблі, дружыну тапаграфіі і дружыны выведкі; ** 69-я апэрацыйная група, якая ўлучала ўдарныя і ракетныя [[Падлодка|падлодкі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=69-я апэрацыйная група|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-69/|выдавец=[[Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; [[Файл:Europe District supported, managed construction projects around U.S. air base (3985995069).jpg|значак|290пкс|Авіябаза [[Рамштайн (авіябаза)|Рамштайн]], дзе месьцілася [[3-я паветраная армія ЗША|3-я паветраная армія]] (2009 год)]] * [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Рамштайн]], зямля [[Райнлянд-Пфальц]], Нямеччына) як [[3-я паветраная армія ЗША|3-я паветраная армія]], што налічвала 9 [[Крыло (войска)|крылаў]] з больш як 32 000 вайскоўцаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=3-я паветраная армія|спасылка=https://www.usafe.af.mil/About-Us/3rd-Air-Force/|выдавец=[[Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; — ** [[31-е зьнішчальнае крыло]] ([[Авіяна]], край [[Фрыулі-Вэнэцыя-Джулія]], Італія) з 2-х эскадрыльляў [[Ф-16]]; ** [[406-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло]] (Рамштайн) з 2-х групаў і 10 эскадрыльляў на 4-х лётнішчах, у тым ліку ў Італіі (Сіганэла), [[Джыбуці]] ([[Шабэлі]]) і [[Кенія|Кеніі]] ([[Манда]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=406-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|спасылка=https://www.usafe.af.mil/406thAEW/|выдавец=[[Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[48-е зьнішчальнае крыло]] ([[Лэйкенхіт]], графства [[Сафалк]], Ангельшчына) на 7000 вайскоўцаў у складзе 4-х эскадрыльляў [[Ф-15]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падразьдзяленьні|спасылка=https://www.lakenheath.af.mil/About-Us/Units/|выдавец=Каралеўская авіябаза [[Лэйкенхіт (авіябаза)|Лэйкенхіт]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[86-е крыло паветранага транспарту]] (Рамштайн) на 9000 пэрсаналу ў 7 групах, якія ўлучалі 29 эскадрыльляў, у тым ліку ў [[Бэльгія|Бэльгіі]] ([[Ш'еўр]], край [[Валёнія]]), Гішпаніі ([[Марон-дэ-ля-Франтэра]], суп. Андалюзія) і Партугаліі ([[Лажыш]], [[Азорскія астравы]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=86-е крыло паветранага транспарту|спасылка=https://www.ramstein.af.mil/About/Fact-Sheets/Display/Article/303604/86th-airlift-wing/|выдавец=Авіябаза [[Рашмтайн (авіябаза)|Рамштайн]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[39-е крыло авіябазы]] ([[Інджырлік]], вобласьць [[Адана (правінцыя)|Адана]], Турэччына) налічвала 3 групы, якія ўлучалі 12 эскадрыльляў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=39-е крыло авіябазы|спасылка=https://www.incirlik.af.mil/Units/39th-Air-Base-Wing/|выдавец=Авіябаза [[Інджырлік (авіябаза)|Інджырлік]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[100-е крыло дазапраўкі ў паветры]] ([[Мілдэнхол]], графства Сафалк) з 3 групаў, якія налічвалі 10 эскадрыльляў, што выкарыстоўвала для запраўкі [[КЦ-135]] «Стрататанкеры»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=100-е крыло дазапраўкі ў паветры|спасылка=https://www.mildenhall.af.mil/About-Us/Fact-Sheets/Display/Article/270378/100th-air-refueling-wing/|выдавец=Каралеўская авіябаза [[Мілдэнхол (авіябаза)|Мілдэнхол]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[52-е зьнішчальнае крыло]] ([[Шпангдалем]], Нямеччына) зь 5000 супрацоўнікаў і 9 падразьдзяленьняў у 5 краінах — Польшчы ([[Ласк]] у [[Лодзінскае ваяводзтва|Лодзінскім ваяводзтве]] і [[Міраславец]] у [[Заходнепаморскае ваяводзтва|Заходнепаморскім ваяводзтве]]), Нямеччыне ([[Бюхель]] у зямлі Райнлянд-Пфальц і [[Гайленкірхэн]] у зямлі [[Паўночны Райн — Вэстфалія]]), Бэльгіі (Кляйн Брогель у [[Фляндрыя|Фляндрыі]]), Нідэрляндах ([[Волькель]] у [[Паўночны Брабант|Паўночным Брабанце]]) і Італіі ([[Гедзі]] ў [[Лямбардыя|Лямбардыі]]) ды мела на ўзбраеньні ў Польшчы зьнішчальнікі Ф-16 і бесьпілётнікі [[МКю-9]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=52-е зьнішчальнае крыло|спасылка=https://www.spangdahlem.af.mil/About-Us/Fact-Sheets/Article/293554/52nd-fighter-wing/|выдавец=Авіябаза [[Шпангдалем (авіябаза)|Шпангдалем]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[501-е крыло баявой падтрымкі]] ([[Алканбэры]], графства [[Кембрыджшыр]], Ангельшчына) з 2000 вайскоўцаў у 2 групах і 14 эскадрыльлях у Ангельшчыне ([[Кроўтан]] у [[Нортгэмптаншыр]]ы, [[Фэрфорд]] у [[Глостэршыр]]ы, [[Ўэлфорд (Бэркшыр)|Ўэлфорд]] у [[Бэкршыр]]ы, [[Мэнвіт Хіл]] у [[Паўночны Ёркшыр|Паўночным Ёркшыры]] і [[Молсўорт]] у Кембрыджшыры), [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] ([[Суля (Нарвэгія)|Суля]] ў вобласьці [[Ругалян]]) і на [[Кіпр]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра нас|спасылка=https://www.501csw.usafe.af.mil/About-Us/About-Us/|выдавец=[[501-е крыло баявой падтрымкі]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[Крыло цяжкага паветранага транспарту]] ([[Папа (горад)|Папа]], [[Вугоршчына]]) з трыма транспартнымі самалётамі [[Ц-17]] «Глобмастэр 3» і 150 вайскоўцамі ад 12 дзяржаваў-удзельніцаў [[АПАД]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Крыло цяжкага паветранага транспарту|спасылка=https://www.sacprogram.org/about-us/heavy-airlift-wing|выдавец=Праграма «Стратэгічная паветрана-транспартная здатнасьць»|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; * [[Сілы марской пяхоты ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Бёблінген]], зямля [[Бадэн-Вюртэмбэрг]], Нямеччына) з 1500 пехацінцаў, зь якіх 300 былі пры штабе<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://www.marforeur.marines.mil/About/History/|выдавец=[[Сілы марской пяхоты ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; [[Файл:150123-A-RU412-011 (16209106508).jpg|значак|280пкс|Жаўнеры 1-га батальёна [[10-я група сілаў спэцпрызначэньня|10-й групы ССП]] на стрэльбах у [[Бёблінгін]]е (2015 год)]] * [[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША ў Эўропе]] (Штутгарт, Нямеччына) — ** [[10-я група сілаў спэцпрызначэньня]] ([[Форт Карсан]], штат [[Каларада]]) зь 1-м з 4-х [[батальён]]аў у Бёблінгіне (Нямеччына); ** [[352-е крыло спэцыяльных апэрацыяў]] ([[Мілдэнхол]], графства [[Сафалк]], Ангельшчына); ** Вайскова-марское апэрацыйнае [[падразьдзяленьне]] спэцпрызначэньня ў Эўропе; ** [[112-ы батальён сувязі]] ([[Форт Брэг]], штат [[Паўночная Караліна]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША ў Эўропе|спасылка=https://www.socom.mil/soceur/|выдавец=[[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; * [[Касьмічныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] (Рамштайн, Нямеччына) — 30 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нашыя сілы|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command/our-forces|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. == Мінуўшчына == [[Файл:GEN Matthew Ridgway, Supreme Allied Commander Europe (cropped).jpg|значак|270пкс|[[Мэцью Рыджўэй]] — першы галоўны камандзір Эўрапейскага камандаваньня ЗША (1952 год)]] 19 траўня 1952 году [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) [[Дўайт Дэйвід Эйзэнгаўэр|Дўайт Эйзэнгаўэр]] паведаміў [[Камітэт начальнікаў штабоў ЗША|Камітэту начальнікаў штабоў ЗША]] (КНШ) пра намер стварыць асобны штаб для сумесных вайсковых справаў ЗША ў Эўропе. 23 траўня КНШ ЗША ўхваліў прапанову Эйзэнгаўэра, які даручыў свайму намесьніку [[Томас Хэндзі|Томасу Хэндзі]] стварыць аб'яднанае камандаваньне. 30 траўня 1952 году ВСКЭ стаў [[Мэцью Рыджўэй]]. 1 жніўня 1952 году Рыджўэй падпісаў Загад № 1, якім заснаваў Эўрапейскае камандаваньне ЗША (Эўракам ЗША). Загадам № 2 у той самы дзень ён аб'яднаў пад кіраўніцтвам Эўракаму 3 эўрапейскія камандаваньні — Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе, Эўрапейскае камандаваньне [[Армія ЗША|Арміі ЗША]], якое перайменавалі ў Армію ЗША ў Эўропе, і Вайскова-марскія сілы ЗША ва Ўсходняй Атлянтыцы і [[Міжземнае мора|Міжземнамор'і]]. У 1952 годзе Рыджўэй зрабіў свайго намесьніка Хэндзі кіраўніком штабу Эўракаму, які першыя 2 гады месьціўся ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] ([[Заходняя Нямеччына]]). У 1954 годзе штаб перамясьцілі ў [[Сэн-Жэрмэн-ан-Ле]] (дэпартамэнт [[Івэлін]], Францыя) на захад ад Парыжу, дзе знаходзіўся [[Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе]]<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя Эўракаму ЗША|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command/history-of-useucom|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. У 1958 годзе войскі Эўракаму прыцягвалі для вырашэньня [[Лібан]]скага [[Лібанскі крызіс 1958 году|крызісу]]. У 1966 годзе францускі прэзыдэнт [[Шарль дэ Голь]] запатрабаваў вываду войскаў ЗША з Францыі разам са штаб-кватэрай [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]]. Таму 15 сакавіку 1967 году Эўрапейскае камандаваньне ЗША разьмясьцілі ў нямецкім [[Штутгарт|Штутгарце]], дзе раней знаходзіўся штаб [[7-я армія ЗША|7-й арміі ЗША]]. У 1967 годзе пачалі шэраг штогадовых вучэньняў «[[Вяртаньне сілаў у Нямеччыну]]». У 1976 годзе [[Савецкі Саюз]] разгарнуў у дзяржаваў-удзельніцах [[Арганізацыя Варшаўскай дамовы|Арганізацыі Варшаўскай дамовы]] (Польшча) балістычныя ракеты сярэдняй далёкасьці [[РСД-10]] «Піянэр». У адказ у 1983 годзе Эўрапейскае камандаваньне ЗША разгарнула [[Балістычная ракета|балістычныя ракеты]] сярэдняй далёкасьці «[[Пэршынг 2]]» і [[Крылатая ракета|крылатыя ракеты]] наземнага разьмяшчэньня. Колькасьць войскаў Эўракаму павялічылі да больш як 350 000 чалавек<ref name="а"/>. [[Файл:Cold War units in West Germany.png|значак|280пкс|Мапа падразьдзяленьняў Эўракаму ў [[Заходняя Нямеччына|Заходняй Нямеччыне]] (1987 год)]] Згодна з законам Голдўотэра-Нікалса 1986 году «[[Закон ЗША аб рэарганізацыі Міністэрства абароны|Аб рэарганізацыі Міністэрства абароны]]» старшыня Камітэту начальнікаў штабоў [[Колін Паўэл]] увёў кіраваньне баявымі камандзірамі без узгадненьня з начальнікамі відаў войскаў. Таксама паводле гэтага закону, стварылі [[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША]] (штат Флорыда), якое ўлучыла адпаведнае [[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ў Эўропе|камандаваньне ў Эўропе]] (Штутгарт). У 1987 годзе заключылі амэрыкана-савецкую [[Дамова аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці|Дамову аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці]]. У выніку спынілі разгортваньне балістычных ракетаў РСД-10 і «Пэршынг 2», а таксама крылатыя ракеты наземнага разьмяшчэньня. У 1989 году адбылося падзеньне [[Бэрлінскі мур|Бэрлінскага муру]], што абазначыла канец [[Халодная вайна|Халоднай вайны]]. У 1991 годзе распаліся [[Арганізацыя Варшаўскай Дамовы]] і Савецкі Саюз. Таму ў 1991 годзе Эўракам зьняў свой паветрана-дэсантны камандны пункт з баявой гатоўнасьці і перадаў частку сілаў [[Цэнтральнае камандаваньне ЗША|Цэнтральнаму камандаваньню ЗША]] для апэрацыі «[[Бура ў пустыні]]» па-за Эўропай<ref name="а"/>. У 1990-я гады Эўракам супрацоўнічаў з [[Разьвіцьцёвыя краіны|разьвіцьцёвымі краінамі]] праз такія праграмы, як Праграма сумесных кантрактных дружынаў, праграма АПАД «[[Партнэрства дзеля міру]]» і Праграма дзяржаўнага супольніцтва [[Бюро Нацыянальнай гвардыі ЗША]]. Праводзілі міратворчыя дзеяньні ў на Балканах, у тым ліку ў [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]] і сэрбскім краі [[Косава і Мятохія]]. Тым часам, колькасьць войскаў Эўракаму скарацілі да менш як 120 000 чалавек. Пасьля [[Тэрарыстычныя акты 11 верасьня 2001 году|тэрарыстычных актаў 11 верасьня 2001 году]] Эўрапейскае камандаваньне ЗША вылучыла асноўныя сілы для [[Аўганская вайна|Аўганскай]] і [[Ірацкая вайна|Ірацкай]] войнаў, у тым ліку для ратацыі. [[Падрывы цягнікоў у Мадрыдзе]] 2004 году і [[падрывы ў Лёндане 2005 году]] запатрабавалі адказу ў Афрыцы. У 2007 годзе Эўракам пачаў апэрацыю «[[Ядлоўцавы шчыт|Няскораная свабода Транссахары]]» ў [[Заходняя Афрыка|Заходняй Афрыцы]]. 1 кастрычніка 2008 году са складу Эўракаму вылучылі [[Афрыканскае камандаваньне ЗША]] са штабам таксама ў Штутгарце, якому перадалі мерапрыемствы ў Афрыцы. Гэта дазволіла Эўракаму засяродзіць намаганьні на [[Каўказ]]е<ref name="а"/>. У 2018 годзе Эўрапейскае камандаваньне ЗША налічвала 74 000 вайскоўцаў, зь іх 34 000 прыпадала на Армію, 27 000 на Вайскова-паветраныя сілы, 10 000 на Вайскова-марскі флёт і 3000 на марскіх пехацінцаў. Яшчэ 20 000 цывільных супрацоўнікаў абслугоўвалі патрэбы Эўракаму. За 2015—2019 гады забесьпячэньне Эўракаму праз Эўрапейскае пачынаньне стрымліваньня пачылічылі 6-кратна да 6,5 млрд даляраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Эўрапейскае камандаваньне ЗША: агляд і ключавыя пытаньні|спасылка=https://www.congress.gov/crs_external_products/IF/PDF/IF11130/IF11130.1.pdf|выдавец=[[Кангрэс ЗША]]|мова=en|дата публікацыі=12 сакавіка 2019|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. === Камандзіры === [[Файл:Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg|значак|270пкс|[[Алексус Грынкевіч]] — першы [[беларус]], прызначаны загадваць Эўрапейскім камандаваньнем ЗША]] # [[Мэцью Рыджўэй]] (30 траўня 1952 — 11 ліпеня 1953; [[Армія ЗША]]) # [[Альфрэд Грунтэр]] (11 ліпеня 1953 — 20 лістапада 1953; Армія ЗША) # [[Лорыс Норстад]] (20 лістапада 1953 — 1 лістапада 1962; [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША]]) # [[Ліман Лемніцэр]] (1 лістапада 1962 — 1 ліпеня 1969; Армія ЗША) # [[Эндру Гудпастэр]] (1 ліпеня 1969 — 15 сьнежня 1974; Армія ЗША) # [[Аляксандар Хэйг]] (15 сьнежня 1974 — 1 ліпеня 1979; Армія ЗША) # [[Бэрнард Роджэрз]] (1 ліпеня 1979 — 26 чэрвеня 1987; Армія ЗША) # [[Джон Гэлвін]] (26 чэрвеня 1987 — 23 чэрвеня 1992; Армія ЗША) # [[Джон Шалікашвілі]] (23 чэрвеня 1992 — 22 кастрычніка 1993; Армія ЗША) # [[Джордж Жульўан]] (22 кастрычніка 1993 — 11 ліпеня 1997; Армія ЗША) # [[Ўэсьлі Кларк]] (11 ліпеня 1997 — 3 траўня 2000; Армія ЗША) # [[Джозэф Ральстан]] (3 траўня 2000 — 17 студзеня 2003; Вайскова-паветраныя сілы ЗША) # [[Джэймз Джонз]] (17 студзеня 2003 — 7 сьнежня 2006; [[Корпус марской пяхоты ЗША]]) # [[Банц Крэдак]] (7 сьнежня 2006 — 2 ліпеня 2009; Армія ЗША) # [[Джэймз Стаўрыдзіс]] (2 ліпеня 2009 — 13 траўня 2013; [[Вайскова-марскі флёт ЗША]]) # [[Філіп Брыдлоў]] (13 траўня 2013 — 4 траўня 2016; Вайскова-паветраныя сілы ЗША) # [[Кёрціс Скапароці]] (4 траўня 2016 — 3 траўня 2019; Армія ЗША) # [[Тод Ўолтэрз]] (3 траўня 2019 — 1 ліпеня 2022; Вайскова-паветраныя сілы ЗША) # [[Крыстафэр Каволі]] (1 ліпеня 2022 — 2025; Армія ЗША) # [[Алексус Грынкевіч]] (ад 2025 году; Вайскова-паветраныя сілы ЗША)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Зваротная сувязь|спасылка=https://www.eucom.mil/command-feedback|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}} ** [https://www.eucom.mil/media-room Мэдыяпакой]{{ref-en}} {{Накід}} [[Катэгорыя:Міністэрства абароны ЗША]] [[Катэгорыя:Штутгарт]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1952 годзе]] [[Катэгорыя:Фэдэратыўная рэспубліка Нямеччына]] [[Катэгорыя:Стасункі ЗША і Эўропы]] k8kb7ef7pkrpccjalkubo8fkllh4sve 2619289 2619284 2025-06-09T11:45:35Z W 11741 /* Войскі */ . 2619289 wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|48|44|11|паўночнае|9|4|52|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Вайсковае падразьдзяленьне |назва = Эўрапейскае камандаваньне ЗША |арыгінальная назва = {{мова-en|United States European Command|скарочана}} |выява = [[Файл:USEUCOM.svg|200пкс]] |подпіс выявы = Эмблема |гады = ад {{Дата пачатку|1|8|1952|1}} |краіна = ЗША |падпарадкаваньне = [[Міністэрства абароны ЗША]] |у складзе = [[Узброеныя сілы ЗША]] |тып = [[камандаваньне]] |уключае ў сябе = [[5-ы армейскі корпус ЗША|5-ы армейскі корпус]] ([[Познань]]), [[6-ы флёт ЗША|6-ы флёт]] ([[Нэапаль]]), [[3-я паветраная армія ЗША|3-я паветраная армія]] ([[Рамштайн]]), [[10-я група сілаў спэцпрызначэньня]] (штат [[Каларада]]) |роля = дапамога саюзьнікам па [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] |памер = 74 000 (2018 год) |камандная структура = |разьмяшчэньне = [[Штутгарт]] (Нямеччына) |мянушка = Эўракам |заступнік = |дэвіз = Мацней разам |колеры = |марш = |талісман = |узбраеньне = [[артылерыя]] і [[танк]]і, [[Балістычная ракета|балістычныя]] і крылатыя ракеты, зьнішчальнікі [[Ф-15]] і [[Ф-16]], [[бесьпілётнік]]і [[МКю-9]], [[ракетны эсьмінец|ракетныя эсьмінцы]] |войны = [[Басьнійская вайна|Басьнійская]], [[Косаўская вайна|Косаўская]], [[Аўганская вайна|Аўганская]] і [[Ірацкая вайна|Ірацкая]] |бітвы = [[Лібанскі крызіс 1958 году]], «[[Ядлоўцавы шчыт|Няскораная свабода Транссахары]]» |знакі ўзнагароды = |дзейны камандзір = [[Крыстафэр Каволі]] |вядомыя камандзіры = [[Алексус Грынкевіч]] }} '''Эўрапейскае камандаваньне ЗША''' — аб'яднанае баявое камандаваньне [[Узброеныя сілы ЗША|Ўзброенымі сіламі ЗША]] ў Эўропе, заснаванае ў жніўні 1952 году ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] (Нямеччына). На 2025 год адказвала за вайсковую дапамогу саюзьнікам па [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія) і сумесныя вучэньні зь імі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра камандаваньне|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. Цывільны штаб месьціўся ў нямецкім [[Штутгарт|Штутгарце]] (зямля Бадэн-Вюртэмбэрг) па вуліцы Курмахера, дом 2304. Вайсковы штаб знаходзіўся ў [[Казармы Патча|казармах Патча]] на захадзе Штутгарту<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвяжыцеся з намі|спасылка=https://www.eucom.mil/contact-us|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. Кіраўніцтва Эўракаму ўтваралі: камандзір і ягоны намесьнік, начальнік [[штаб]]у, старэйшы закліканы правадыр і дарадца ў [[Замежная палітыка|замежнай палітыцы]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старэйшае правадырства|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command/senior-leadership|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. == Войскі == На 2025 год у склад Эўрапейскага камандаваньня ЗША ўваходзілі: * [[Армія ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Вісбадэн]], зямля Гэсэн, Нямеччына) — ** [[5-ы армейскі корпус ЗША|5-ы армейскі корпус]] ([[Форт Нокс]], штат [[Кентакі]] і [[Познань]] у Польшчы); ** [[56-е артылерыйскае камандаваньне]] (Вісбадэн); ** [[7-е армейскае навучальнае камандаваньне]] ([[Графэнвёр]], зямля [[Баварыя]]); ** [[10-е армейскае камандаваньне паветрана-ракетнай абароны]] ([[Зэмбах]], зямля [[Райнлянд-Пфальц]]); ** [[21-е камандаваньне падтрымкі фронту]] ([[Кайзэрсьляўтэрн]], зямля Райнлянд-Пфальц); ** Штабны [[батальён]] (Вісбадэн); ** [[Аркестар]] і [[хор]] (Зэмбах); ** [[Брыгада АПАД]] (Зэмбах); ** [[68-е мэдычнае камандаваньне фронту]] (Зэмбах)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падразьдзяленьні|спасылка=https://www.europeafrica.army.mil/Units/|выдавец=[[Армія ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; [[Файл:USS Paul Ignatius departs Rostock at BALTOS 2025.JPG|значак|280пкс|Ракетны эсьмінец «[[Пол Ігнатыюс (эсьмінец)|Пол Ігнатыюс]]» выплывае зь нямецкага порта [[Ростак]]а на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]] (2025 год)]] * [[Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Нэапаль]], край Кампанія, Італія) як [[6-ы флёт ЗША]] з 6 апэрацыйных групаў — ** 63-я апэрацыйная група (Нэапаль) для дастаўкі, якая ўлучала карабель камандаваньня «[[Гара Ўітні (карабель)|Гара Ўітні]]» ([[Гаэта]], край [[Ляцыё]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Карабель «Гара Ўітні»|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-63/USS-Mount-Whitney-LCC-20/|выдавец=Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[64-я апэрацыйная група]] (Нэапаль) для ракетных удараў «[[Тамагаўк (ракета)|Тамагаўкам]]»; ** [[65-я апэрацыйная група]] ([[Рота (Гішпанія)|Рота]], аўт.суп. [[Андалюзія]], Гішпанія) як [[60-я эскадра мінаносцаў|60-я]] [[эскадра]] [[Эскадраны мінаносец|мінаносцаў]], якая ўлучала 3 [[Ракетны эсьмінец|ракетныя эсьмінцы]] «[[Арлі Бёрк (эсьмінец)|Арлі Бёрк]]», «[[Пол Ігнатыюс (эсьмінец)|Пол Ігнатыюс]]» і «[[Рузвэльт (эсьмінец)|Рузвэльт]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=65-я апэрацыйная група|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-65/|выдавец=Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[67-я апэрацыйная група]] ([[Сіганэла]], [[Сіцылія]], Італія) з 6 [[эскадрыльля]]мі самалётаў, [[верталёт]]аў і [[бесьпілётнік]]аў дазору і [[Радыёэлектронная барацьба|радыёэлектроннай барацьбы]] ў Грэцыі ([[Суда]], [[Крыт]]), Нямеччыне ([[Шпангдалем]], зямля Райнлянд-Пфальц), Гішпаніі (Рота) і Ісьляндыі ([[Кефлявік]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=67-я апэрацыйная група|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-67/|выдавец=Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** 68-я апэрацыйная група, якая ўлучала прыбярэжныя эскадры і падразьдзяленьне зьнішчэньня выбуховых [[боепрыпас]]аў, будаўнічыя сілы і [[вадалаз]]ныя караблі, дружыну тапаграфіі і дружыны выведкі; ** 69-я апэрацыйная група, якая ўлучала ўдарныя і ракетныя [[Падлодка|падлодкі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=69-я апэрацыйная група|спасылка=https://www.c6f.navy.mil/About-Us/Our-Task-Forces/CTF-69/|выдавец=[[Вайскова-марскія сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; [[Файл:Europe District supported, managed construction projects around U.S. air base (3985995069).jpg|значак|290пкс|Авіябаза [[Рамштайн (авіябаза)|Рамштайн]], дзе месьцілася [[3-я паветраная армія ЗША|3-я паветраная армія]] (2009 год)]] * [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Рамштайн]], зямля [[Райнлянд-Пфальц]], Нямеччына) як [[3-я паветраная армія ЗША|3-я паветраная армія]], што налічвала 9 [[Крыло (войска)|крылаў]] з больш як 32 000 вайскоўцаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=3-я паветраная армія|спасылка=https://www.usafe.af.mil/About-Us/3rd-Air-Force/|выдавец=[[Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref> — ** [[31-е зьнішчальнае крыло]] ([[Авіяна]], край [[Фрыулі-Вэнэцыя-Джулія]], Італія) з 2-х эскадрыльляў [[Ф-16]]; ** [[406-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло]] (Рамштайн) з 2-х групаў і 10 эскадрыльляў на 4-х лётнішчах, у тым ліку ў Італіі (Сіганэла), [[Джыбуці]] ([[Шабэлі]]) і [[Кенія|Кеніі]] ([[Манда]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=406-е паветрана-экспэдыцыйнае крыло|спасылка=https://www.usafe.af.mil/406thAEW/|выдавец=[[Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[48-е зьнішчальнае крыло]] ([[Лэйкенхіт]], графства [[Сафалк]], Ангельшчына) на 7000 вайскоўцаў у складзе 4-х эскадрыльляў [[Ф-15]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падразьдзяленьні|спасылка=https://www.lakenheath.af.mil/About-Us/Units/|выдавец=Каралеўская авіябаза [[Лэйкенхіт (авіябаза)|Лэйкенхіт]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[86-е крыло паветранага транспарту]] (Рамштайн) на 9000 пэрсаналу ў 7 групах, якія ўлучалі 29 эскадрыльляў, у тым ліку ў [[Бэльгія|Бэльгіі]] ([[Ш'еўр]], край [[Валёнія]]), Гішпаніі ([[Марон-дэ-ля-Франтэра]], суп. Андалюзія) і Партугаліі ([[Лажыш]], [[Азорскія астравы]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=86-е крыло паветранага транспарту|спасылка=https://www.ramstein.af.mil/About/Fact-Sheets/Display/Article/303604/86th-airlift-wing/|выдавец=Авіябаза [[Рашмтайн (авіябаза)|Рамштайн]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[39-е крыло авіябазы]] ([[Інджырлік]], вобласьць [[Адана (правінцыя)|Адана]], Турэччына) налічвала 3 групы, якія ўлучалі 12 эскадрыльляў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=39-е крыло авіябазы|спасылка=https://www.incirlik.af.mil/Units/39th-Air-Base-Wing/|выдавец=Авіябаза [[Інджырлік (авіябаза)|Інджырлік]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[100-е крыло дазапраўкі ў паветры]] ([[Мілдэнхол]], графства Сафалк) з 3 групаў, якія налічвалі 10 эскадрыльляў, што выкарыстоўвала для запраўкі [[КЦ-135]] «Стрататанкеры»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=100-е крыло дазапраўкі ў паветры|спасылка=https://www.mildenhall.af.mil/About-Us/Fact-Sheets/Display/Article/270378/100th-air-refueling-wing/|выдавец=Каралеўская авіябаза [[Мілдэнхол (авіябаза)|Мілдэнхол]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[52-е зьнішчальнае крыло]] ([[Шпангдалем]], Нямеччына) зь 5000 супрацоўнікаў і 9 падразьдзяленьняў у 5 краінах — Польшчы ([[Ласк]] у [[Лодзінскае ваяводзтва|Лодзінскім ваяводзтве]] і [[Міраславец]] у [[Заходнепаморскае ваяводзтва|Заходнепаморскім ваяводзтве]]), Нямеччыне ([[Бюхель]] у зямлі Райнлянд-Пфальц і [[Гайленкірхэн]] у зямлі [[Паўночны Райн — Вэстфалія]]), Бэльгіі (Кляйн Брогель у [[Фляндрыя|Фляндрыі]]), Нідэрляндах ([[Волькель]] у [[Паўночны Брабант|Паўночным Брабанце]]) і Італіі ([[Гедзі]] ў [[Лямбардыя|Лямбардыі]]) ды мела на ўзбраеньні ў Польшчы зьнішчальнікі Ф-16 і бесьпілётнікі [[МКю-9]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=52-е зьнішчальнае крыло|спасылка=https://www.spangdahlem.af.mil/About-Us/Fact-Sheets/Article/293554/52nd-fighter-wing/|выдавец=Авіябаза [[Шпангдалем (авіябаза)|Шпангдалем]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[501-е крыло баявой падтрымкі]] ([[Алканбэры]], графства [[Кембрыджшыр]], Ангельшчына) з 2000 вайскоўцаў у 2 групах і 14 эскадрыльлях у Ангельшчыне ([[Кроўтан]] у [[Нортгэмптаншыр]]ы, [[Фэрфорд]] у [[Глостэршыр]]ы, [[Ўэлфорд (Бэркшыр)|Ўэлфорд]] у [[Бэкршыр]]ы, [[Мэнвіт Хіл]] у [[Паўночны Ёркшыр|Паўночным Ёркшыры]] і [[Молсўорт]] у Кембрыджшыры), [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] ([[Суля (Нарвэгія)|Суля]] ў вобласьці [[Ругалян]]) і на [[Кіпр]]ы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра нас|спасылка=https://www.501csw.usafe.af.mil/About-Us/About-Us/|выдавец=[[501-е крыло баявой падтрымкі]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; ** [[Крыло цяжкага паветранага транспарту]] ([[Папа (горад)|Папа]], [[Вугоршчына]]) з трыма транспартнымі самалётамі [[Ц-17]] «Глобмастэр 3» і 150 вайскоўцамі ад 12 дзяржаваў-удзельніцаў [[АПАД]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Крыло цяжкага паветранага транспарту|спасылка=https://www.sacprogram.org/about-us/heavy-airlift-wing|выдавец=Праграма «Стратэгічная паветрана-транспартная здатнасьць»|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; * [[Сілы марской пяхоты ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] ([[Бёблінген]], зямля [[Бадэн-Вюртэмбэрг]], Нямеччына) з 1500 пехацінцаў, зь якіх 300 былі пры штабе<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://www.marforeur.marines.mil/About/History/|выдавец=[[Сілы марской пяхоты ЗША ў Эўропе і Афрыцы]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; [[Файл:150123-A-RU412-011 (16209106508).jpg|значак|280пкс|Жаўнеры 1-га батальёна [[10-я група сілаў спэцпрызначэньня|10-й групы ССП]] на стрэльбах у [[Бёблінгін]]е (2015 год)]] * [[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША ў Эўропе]] (Штутгарт, Нямеччына) — ** [[10-я група сілаў спэцпрызначэньня]] ([[Форт Карсан]], штат [[Каларада]]) зь 1-м з 4-х [[батальён]]аў у Бёблінгіне (Нямеччына); ** [[352-е крыло спэцыяльных апэрацыяў]] ([[Мілдэнхол]], графства [[Сафалк]], Ангельшчына); ** Вайскова-марское апэрацыйнае [[падразьдзяленьне]] спэцпрызначэньня ў Эўропе; ** [[112-ы батальён сувязі]] ([[Форт Брэг]], штат [[Паўночная Караліна]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША ў Эўропе|спасылка=https://www.socom.mil/soceur/|выдавец=[[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША]]|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>; * [[Касьмічныя сілы ЗША ў Эўропе і Афрыцы]] (Рамштайн, Нямеччына) — 30 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нашыя сілы|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command/our-forces|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. == Мінуўшчына == [[Файл:GEN Matthew Ridgway, Supreme Allied Commander Europe (cropped).jpg|значак|270пкс|[[Мэцью Рыджўэй]] — першы галоўны камандзір Эўрапейскага камандаваньня ЗША (1952 год)]] 19 траўня 1952 году [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) [[Дўайт Дэйвід Эйзэнгаўэр|Дўайт Эйзэнгаўэр]] паведаміў [[Камітэт начальнікаў штабоў ЗША|Камітэту начальнікаў штабоў ЗША]] (КНШ) пра намер стварыць асобны штаб для сумесных вайсковых справаў ЗША ў Эўропе. 23 траўня КНШ ЗША ўхваліў прапанову Эйзэнгаўэра, які даручыў свайму намесьніку [[Томас Хэндзі|Томасу Хэндзі]] стварыць аб'яднанае камандаваньне. 30 траўня 1952 году ВСКЭ стаў [[Мэцью Рыджўэй]]. 1 жніўня 1952 году Рыджўэй падпісаў Загад № 1, якім заснаваў Эўрапейскае камандаваньне ЗША (Эўракам ЗША). Загадам № 2 у той самы дзень ён аб'яднаў пад кіраўніцтвам Эўракаму 3 эўрапейскія камандаваньні — Вайскова-паветраныя сілы ЗША ў Эўропе, Эўрапейскае камандаваньне [[Армія ЗША|Арміі ЗША]], якое перайменавалі ў Армію ЗША ў Эўропе, і Вайскова-марскія сілы ЗША ва Ўсходняй Атлянтыцы і [[Міжземнае мора|Міжземнамор'і]]. У 1952 годзе Рыджўэй зрабіў свайго намесьніка Хэндзі кіраўніком штабу Эўракаму, які першыя 2 гады месьціўся ў [[Франкфурт-на-Майне|Франкфурце-на-Майне]] ([[Заходняя Нямеччына]]). У 1954 годзе штаб перамясьцілі ў [[Сэн-Жэрмэн-ан-Ле]] (дэпартамэнт [[Івэлін]], Францыя) на захад ад Парыжу, дзе знаходзіўся [[Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе]]<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя Эўракаму ЗША|спасылка=https://www.eucom.mil/about-the-command/history-of-useucom|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. У 1958 годзе войскі Эўракаму прыцягвалі для вырашэньня [[Лібан]]скага [[Лібанскі крызіс 1958 году|крызісу]]. У 1966 годзе францускі прэзыдэнт [[Шарль дэ Голь]] запатрабаваў вываду войскаў ЗША з Францыі разам са штаб-кватэрай [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]]. Таму 15 сакавіку 1967 году Эўрапейскае камандаваньне ЗША разьмясьцілі ў нямецкім [[Штутгарт|Штутгарце]], дзе раней знаходзіўся штаб [[7-я армія ЗША|7-й арміі ЗША]]. У 1967 годзе пачалі шэраг штогадовых вучэньняў «[[Вяртаньне сілаў у Нямеччыну]]». У 1976 годзе [[Савецкі Саюз]] разгарнуў у дзяржаваў-удзельніцах [[Арганізацыя Варшаўскай дамовы|Арганізацыі Варшаўскай дамовы]] (Польшча) балістычныя ракеты сярэдняй далёкасьці [[РСД-10]] «Піянэр». У адказ у 1983 годзе Эўрапейскае камандаваньне ЗША разгарнула [[Балістычная ракета|балістычныя ракеты]] сярэдняй далёкасьці «[[Пэршынг 2]]» і [[Крылатая ракета|крылатыя ракеты]] наземнага разьмяшчэньня. Колькасьць войскаў Эўракаму павялічылі да больш як 350 000 чалавек<ref name="а"/>. [[Файл:Cold War units in West Germany.png|значак|280пкс|Мапа падразьдзяленьняў Эўракаму ў [[Заходняя Нямеччына|Заходняй Нямеччыне]] (1987 год)]] Згодна з законам Голдўотэра-Нікалса 1986 году «[[Закон ЗША аб рэарганізацыі Міністэрства абароны|Аб рэарганізацыі Міністэрства абароны]]» старшыня Камітэту начальнікаў штабоў [[Колін Паўэл]] увёў кіраваньне баявымі камандзірамі без узгадненьня з начальнікамі відаў войскаў. Таксама паводле гэтага закону, стварылі [[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ЗША]] (штат Флорыда), якое ўлучыла адпаведнае [[Камандаваньне спэцыяльнымі апэрацыямі ў Эўропе|камандаваньне ў Эўропе]] (Штутгарт). У 1987 годзе заключылі амэрыкана-савецкую [[Дамова аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці|Дамову аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці]]. У выніку спынілі разгортваньне балістычных ракетаў РСД-10 і «Пэршынг 2», а таксама крылатыя ракеты наземнага разьмяшчэньня. У 1989 году адбылося падзеньне [[Бэрлінскі мур|Бэрлінскага муру]], што абазначыла канец [[Халодная вайна|Халоднай вайны]]. У 1991 годзе распаліся [[Арганізацыя Варшаўскай Дамовы]] і Савецкі Саюз. Таму ў 1991 годзе Эўракам зьняў свой паветрана-дэсантны камандны пункт з баявой гатоўнасьці і перадаў частку сілаў [[Цэнтральнае камандаваньне ЗША|Цэнтральнаму камандаваньню ЗША]] для апэрацыі «[[Бура ў пустыні]]» па-за Эўропай<ref name="а"/>. У 1990-я гады Эўракам супрацоўнічаў з [[Разьвіцьцёвыя краіны|разьвіцьцёвымі краінамі]] праз такія праграмы, як Праграма сумесных кантрактных дружынаў, праграма АПАД «[[Партнэрства дзеля міру]]» і Праграма дзяржаўнага супольніцтва [[Бюро Нацыянальнай гвардыі ЗША]]. Праводзілі міратворчыя дзеяньні ў на Балканах, у тым ліку ў [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]], [[Паўночная Македонія|Македоніі]] і сэрбскім краі [[Косава і Мятохія]]. Тым часам, колькасьць войскаў Эўракаму скарацілі да менш як 120 000 чалавек. Пасьля [[Тэрарыстычныя акты 11 верасьня 2001 году|тэрарыстычных актаў 11 верасьня 2001 году]] Эўрапейскае камандаваньне ЗША вылучыла асноўныя сілы для [[Аўганская вайна|Аўганскай]] і [[Ірацкая вайна|Ірацкай]] войнаў, у тым ліку для ратацыі. [[Падрывы цягнікоў у Мадрыдзе]] 2004 году і [[падрывы ў Лёндане 2005 году]] запатрабавалі адказу ў Афрыцы. У 2007 годзе Эўракам пачаў апэрацыю «[[Ядлоўцавы шчыт|Няскораная свабода Транссахары]]» ў [[Заходняя Афрыка|Заходняй Афрыцы]]. 1 кастрычніка 2008 году са складу Эўракаму вылучылі [[Афрыканскае камандаваньне ЗША]] са штабам таксама ў Штутгарце, якому перадалі мерапрыемствы ў Афрыцы. Гэта дазволіла Эўракаму засяродзіць намаганьні на [[Каўказ]]е<ref name="а"/>. У 2018 годзе Эўрапейскае камандаваньне ЗША налічвала 74 000 вайскоўцаў, зь іх 34 000 прыпадала на Армію, 27 000 на Вайскова-паветраныя сілы, 10 000 на Вайскова-марскі флёт і 3000 на марскіх пехацінцаў. Яшчэ 20 000 цывільных супрацоўнікаў абслугоўвалі патрэбы Эўракаму. За 2015—2019 гады забесьпячэньне Эўракаму праз Эўрапейскае пачынаньне стрымліваньня пачылічылі 6-кратна да 6,5 млрд даляраў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Эўрапейскае камандаваньне ЗША: агляд і ключавыя пытаньні|спасылка=https://www.congress.gov/crs_external_products/IF/PDF/IF11130/IF11130.1.pdf|выдавец=[[Кангрэс ЗША]]|мова=en|дата публікацыі=12 сакавіка 2019|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref>. === Камандзіры === [[Файл:Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg|значак|270пкс|[[Алексус Грынкевіч]] — першы [[беларус]], прызначаны загадваць Эўрапейскім камандаваньнем ЗША]] # [[Мэцью Рыджўэй]] (30 траўня 1952 — 11 ліпеня 1953; [[Армія ЗША]]) # [[Альфрэд Грунтэр]] (11 ліпеня 1953 — 20 лістапада 1953; Армія ЗША) # [[Лорыс Норстад]] (20 лістапада 1953 — 1 лістапада 1962; [[Вайскова-паветраныя сілы ЗША]]) # [[Ліман Лемніцэр]] (1 лістапада 1962 — 1 ліпеня 1969; Армія ЗША) # [[Эндру Гудпастэр]] (1 ліпеня 1969 — 15 сьнежня 1974; Армія ЗША) # [[Аляксандар Хэйг]] (15 сьнежня 1974 — 1 ліпеня 1979; Армія ЗША) # [[Бэрнард Роджэрз]] (1 ліпеня 1979 — 26 чэрвеня 1987; Армія ЗША) # [[Джон Гэлвін]] (26 чэрвеня 1987 — 23 чэрвеня 1992; Армія ЗША) # [[Джон Шалікашвілі]] (23 чэрвеня 1992 — 22 кастрычніка 1993; Армія ЗША) # [[Джордж Жульўан]] (22 кастрычніка 1993 — 11 ліпеня 1997; Армія ЗША) # [[Ўэсьлі Кларк]] (11 ліпеня 1997 — 3 траўня 2000; Армія ЗША) # [[Джозэф Ральстан]] (3 траўня 2000 — 17 студзеня 2003; Вайскова-паветраныя сілы ЗША) # [[Джэймз Джонз]] (17 студзеня 2003 — 7 сьнежня 2006; [[Корпус марской пяхоты ЗША]]) # [[Банц Крэдак]] (7 сьнежня 2006 — 2 ліпеня 2009; Армія ЗША) # [[Джэймз Стаўрыдзіс]] (2 ліпеня 2009 — 13 траўня 2013; [[Вайскова-марскі флёт ЗША]]) # [[Філіп Брыдлоў]] (13 траўня 2013 — 4 траўня 2016; Вайскова-паветраныя сілы ЗША) # [[Кёрціс Скапароці]] (4 траўня 2016 — 3 траўня 2019; Армія ЗША) # [[Тод Ўолтэрз]] (3 траўня 2019 — 1 ліпеня 2022; Вайскова-паветраныя сілы ЗША) # [[Крыстафэр Каволі]] (1 ліпеня 2022 — 2025; Армія ЗША) # [[Алексус Грынкевіч]] (ад 2025 году; Вайскова-паветраныя сілы ЗША)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}}</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Зваротная сувязь|спасылка=https://www.eucom.mil/command-feedback|выдавец=Эўрапейскае камандаваньне ЗША|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=9 чэрвеня 2025}} ** [https://www.eucom.mil/media-room Мэдыяпакой]{{ref-en}} {{Накід}} [[Катэгорыя:Міністэрства абароны ЗША]] [[Катэгорыя:Штутгарт]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1952 годзе]] [[Катэгорыя:Фэдэратыўная рэспубліка Нямеччына]] [[Катэгорыя:Стасункі ЗША і Эўропы]] 1ms1zjghwepclllc0n5obm7avs84t7j