Віетнам

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="be-tarask">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікіпэдыя</sitename>
    <dbname>be_x_oldwiki</dbname>
    <base>https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.4</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мэдыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Спэцыяльныя</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Абмеркаваньне</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Гутаркі ўдзельніка</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікіпэдыя</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Абмеркаваньне Вікіпэдыі</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Абмеркаваньне файла</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Абмеркаваньне MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблён</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Абмеркаваньне шаблёну</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Дапамога</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Абмеркаваньне дапамогі</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Абмеркаваньне катэгорыі</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Партал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Абмеркаваньне парталу</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Абмеркаваньне модулю</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Віетнам</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2676</id>
    <revision>
      <id>2620016</id>
      <parentid>2616320</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:25:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620016</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34859" sha1="imx5e514vmmpbnmx3kg3ycjllaorvsd" xml:space="preserve">{{Краіна2
| Дэвіз                                 = «Незалежнасьць, свабода, шчасьце»
| Найбуйнейшы горад                     = [[Хашымін]]
| Форма кіраваньня                      = [[Камунізм|камуністычная]] аднапартыйная дзяржава
| Насельніцтва                          = 100 300 000
| СУП ППЗ                               = $1559&amp;nbsp;млрд
| Тэндэнцыя СУП ППЗ                     = {{рост}}
| Год падліку СУП ППЗ                   = 2024
| Месца паводле СУП ППЗ                 = 26-е
| СУП ППЗ на чалавека                   = $15 470
| Тэндэнцыя СУП ППЗ на чалавека         = {{рост}}
| Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2024
| Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 106-е
| СУП намінал                           = $4623
| Месца паводле СУП намінал             = 119-е
}}
{{Зьмешчаныя спэцсымбалі}}
'''Віетна́м''', '''Віет Нам''' ({{мова-vi|{{Праслухаць|Vietnam.ogg|Việt Nam}}}}, вымаўл. {{IPA|[viət˨ næm˧]}}), афіцыйна — '''Сацыялісты́чная Рэспу́бліка Віетна́м''' ({{мова-vi|Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam|скарочана}}) — краіна ў [[Паўднёва-Ўсходняя Азія|паўднёва-ўсходняй Азіі]], якая месьціца ва ўсходняй частцы паўвостраву [[Індакітай]], цалкам ахопліваючы ўсходняе ўзьбярэжжа паўвострава. Насельніцтва краіны паводле ацэнак на 2023 год складае 100 млн жыхароў (15-е месца ў сьвеце), плошча — 331 344,82 км² (66-е месца ў сьвеце). Назва Віетнам перакладаецца як «Паўднёвы Віет», якая афіцыйна ўпершыню была ўжыта ў 1802 годзе імпэратарам [[Гія Лонг]]ам і адноўлена ў 1945 годзе падчас заснаваньня незалежнай краіны пад кіраўніцтвам [[Ха Шы Мін]]а. Віетнам мяжуе з [[Кітай|Кітаем]] на поўначы, [[Лаос]]ам на паўночным захадзе, [[Камбоджа]]й на паўднёвым захадзе і выходзіць да [[Паўднёва-Кітайскае мора|Паўднёва-Кітайскага мора]] на ўсходзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130816055944/http://m.english.vietnamnet.vn/fms/government/54432/china-continues-its-plot-in-the-east-sea.html China continues its plot in the East Sea]. VietNamNet News.&lt;/ref&gt;. Сталіцай краіны зьяўляецца горад [[Ханой]], пры гэтым найбольшым паводле колькасьці насельніцтва зьяўляецца [[Хашымін]].

Паўночная частка сучаснага Віетнаму амаль тысячу гадоў знаходзілася пад уладай кітайскіх імпэратараў з 111 году да н. э. да 939 году н. э. Як незалежная краіна Віетнам утварыўся ў 939 годзе, пасьля перамогі віетнамскіх сілаў ў [[бітва на рацэ Бач Занг (938)|бітве на рацэ Бач Занг]] над кітайскімі. Далейшае кіраваньне асобнай віетнамскай дынастыі каралёў прывяло да паступовага пашырэньня краіны на поўдзень Індакітаю. У сярэдзіне XIX стагодзьдзя паўвостраў быў калянізаваны французамі. Пасьля японскай акупацыі ў 1940 годзе віетнамцы распачалі першую Віетнамскую вайну за незалежнасьць краіны. 2 верасьня 1945 году прэзыдэнт [[Хашымін]] абвесьціў незалежнасьць Віетнаму ад Францыі пад новым імём Дэмакратычная Рэспубліка Віетнам. У 1954 годе Віетнам абвесьціў перамогу ў вайне супраць Францыі. Паводле дамовы тэрыторыя краіны была падзелена на дзьве дзяржавы — Паўночны Віетнам з сацыялістычнай арыентацыяй і [[Паўднёвы Віетнам]] з капіталістычным укладам. Канфлікт паміж двума бакамі актывізаваўся ў 1965 годзе ў паўнавартасную [[Вайна ў Віетнаме|вайну]] зь непасрэдным умяшаньнем [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ў яе. Вайна доўжылася да 1973 году і скончылася перамогай Паўночнага Віетнаму. Краіна была аб’яднаная пад адзіным камуністычным урадам, але заставалася беднай і палітычна ізаляванай. У 1986 годзе [[Камуністычная партыя Віетнаму]] ініцыявала шэраг эканамічных і палітычных рэформаў, якія паклалі шлях краіны да інтэграцыі ў сусьветную эканоміку&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/3752682.stm «Vietnam’s new-look economy»]. BBC News.&lt;/ref&gt;.

Станам на 2010 год краіна ўсталявала дыпляматычныя адносіны з 178 краінамі сьвету. З 2000 году тэмпы эканамічнага росту Віетнама зьяўляюцца аднымі з самых высокіх у сьвеце. Дзякуючы даволі пасьпяховым эканамічным рэформам краіна атрымала магчымасьць у 2007 годзе увайсьці ў [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|Сусьветную гандлёвую арганізацыю]]. Акрамя таго, Віетнам зьяўляецца сябрам [[Асацыяцыя дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі|Асацыяцыі дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі]], [[Азіяцка-Ціхаакіянская эканамічная супраца|Азіяцка-Ціхаакіянскага эканамічнага супрацоўніцтва]], [[Рух недалучэньня|Руху недалучэньня]] і [[Міжнародная арганізацыя франкафоніі|Міжнароднай арганізацыі франкафоніі]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Indochine française (1913).jpg|міні|180пкс|зьлева|[[Францускі Індакітай]] у 1913 годзе]]
Гісторыя віетнамскай дзяржаўнасьці налічвае 2,5 тысячаў гадоў, на працягу якіх захоўвалася адзіная культура з цэнтрам у дэльце ракі [[Хонгха|Чырвонай]]. Самай старажытнай віетнамскай дзяржавай лічыцца [[Ванланг]], якая існавала ў сярэдзіне 1 тысячагодзьдзя да н. э. Аўлак і [[Намвіет]], якія зьмянілі яе ў II стагодзьдзі да н. э., былі захопленыя Кітаем. Пэрыяд «паўночнай залежнасьці», які доўжыўся прыкладна тысячу гадоў, скончыўся толькі ў X стагодзьдзі з абвяшчэньнем незалежнай дзяржавы [[Дайкавіет]], пасьпяхова адбіўшай спробы кітайцаў аднавіць сваё панаваньне. Кітайскае панаваньне спрычынілася да істотнага культурнага ўплыву кітайскае культуры ў краіне (перайманьне герагліфічнае пісьмовасьці, кітаізмаў, некаторых традыцыяў).

Стаўшы адной з наймацнейшых дзяржаваў [[Паўднёва-Ўсходняя Азія|Паўднёва-Ўсходняй Азіі]], Дайвіет у XIII стагодзьдзі адбіў тры ўварваньні [[Мангольская імпэрыя|манголаў]]. У XV стагодзьдзі пасьля працяглай барацьбы краіна падпарадкавала дзяржаву [[Чампа]], якая знаходзілася ў цэнтральнай частцы сучаснага Віетнаму, у XI, XV і XVIII стагодзьдзях Дайвіет пасьпяхова абараняў сваю незалежнасьць у войнах супраць кітайцаў.

У XVII стагодзьдзі Дайвіет распаўся на два княствы пад намінальнай уладай імпэратараў дынастыі Ле. У XIX стагодзьдзі краіну аб’ядналі кіраўнікі дынастыі Нгуенаў, якія перанесьлі сталіцу з паўночнага гораду [[Ханой|Тхангланг]] (сучасны Ханой) у цэнтар у горад [[Хюэ]].

У пэрыяд з 1615 па 1753 гады францускія гандляры актывізаваліся ў рэгіёне [[Занг Чонг]], тамака і зьявіліся каталіцкія місіянэры. Пасьля затрыманьня некалькіх місіянэраў з тае прычыны, што віетнамскі манарх адчувае пагрозу з боку бесьперапыннай [[хрысьціянства|хрысьціянізацыі]], францускі флёт атрымаў дазвол ад свайго ўраду на ўмяшаньне ў справы Віетнаму ў 1834 годзе з мэтай вызваленьня місіянэраў. Незалежнасьць каралеўства Віетнаму паступова размывалася Францыяй, чаму спрыяў шэрагу ваенных захопаў паміж 1859 і 1885 гадамі. У 1862 годзе паўднёвая трэць краіны стала францускай калёніяй [[Кашыншына]]. Да 1884 году ўся краіна апынулася пад уладай Францыі, а цэнтральнай і паўночнай часткі Віетнама былі падзеленыя на два пратэктары: [[Анам]] і [[Танкін]]. Тры віетнамскія калёніі былі фармальна аб’яднаныя ў зьвяз Францускага Індакітаю ў 1887 годзе, часткамі якога зьяўляліся таксама суседнія [[Камбоджа]] і [[Лаос]]. Француская адміністрацыя ўвяла значныя палітычныя і культурныя зьмены ў жыцьцё віетнамскага грамадзтва. Гэта была распрацавана сыстэма заходняга стылю сучаснай адукацыі, а таксама шырока распаўсюджваўся каталіцызм. Большасьць францускіх пасяленцаў ў Індакітаі былі сканцэнтраваны ў Кашыншына, а таксама ў рэгіёнах Сайгону і ў Ханою, якая сталася сталіцай калёніі. У Анаме была захаваная намінальная ўлада імпэратара.

Пасьля японскай акупацыі 1941—1945 гадох у выніку перамогі Жнівеньскай рэвалюцыі Віетнам 2 верасьня 1945 году быў абвешчаны незалежнай дзяржавай — Дэмакратычнай Рэспублікай Віетнам (ДРВ). Усьлед за гэтым больш за восем гадоў (1945—1954) краіна адстойвала свой сувэрэнітэт у вайне супраць Францыі. Першым прэм’ер-міністрам і прэзыдэнтам Паўночнага Віетнаму стаў [[Ха Шы Мін]].

[[Файл:Scene of Viet Cong terrorist bombing in Saigon, Republic of Vietnam., 1965.jpg|значак|Тэрарыстычны акт у [[Хашымін|Сайгоне]] падчас [[Вайна ў Віетнаме|Віетнамскай вайны]]]]
У ліпені 1954 году былі падпісаныя Жэнэўскія дамовы, якія замацавалі незалежнасьць, [[сувэрэнітэт]], тэрытарыяльную цэласьць краіны і якія прадугледжвалі ейнае мірнае існаваньне. Аднак выкананьне дамоваў было сарванае паўднёва-віетнамскай адміністрацыяй пры падтрымцы [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. Амэрыканцы і іхныя хаўрусьнікі ўвялі свае войскі ў [[Паўднёвы Віетнам]], а ў 1964—1968 і ў 1971—1972 гадох падвяргалі ДРВ масіраваным бамбаваньням з паветра і мора. Такім чынам, ад самага пачатку існаваньня дзяржавы на поўдні краіны мела месца [[вайна ў Віетнаме]]). 27 студзеня 1973 году ў [[Парыж]]ы была падпісаная Дамова аб спыненьні вайны і аднаўленьні міру. Войскі ЗША і воінскія кантынгенты іхных хаўрусьнікаў пакінулі краіну. 30 красавіка 1975 году ў выніку наступу Віетнамскага народнага войска і паўстаньня мясцовага насельніцтва паўднёва-віетнамскі рэжым быў скінуты. 25 красавіка 1976 году адбыліся ўсеагульныя выбары ў Нацыянальны Сход адзінай дзяржавы, які 2 ліпеня таго жа году абвесьціў аб узьяднаньні краіны і стварэньні Сацыялістычнай Рэспублікі Віетнам.

У 1978 годзе ў адказ на тэрор з бок [[чырвоныя кгмэры|чырвоных кгмэраў]], якія гвалтавалі віетнамскіх жыхароў у памежных рэгіёнах [[Анзянг]] і [[К’ензянг]], Віетнам зьдзейсьніў пасьпяховае ваеннае [[камбаджыйска-віетнамская вайна|ўварванне ў Камбоджу]] і перамог кгмэраў захапіўшы [[Пнампэнь]]. У выніку ў Камбоджы паўстаў новы правіетнамскі сацыялістычны ўрад [[Народная Рэспубліка Кампучыя|Народнай Рэспублікі Кампучыі]], які кіраваў краінай да 1989 году. Гэтыя падзеі, аднак, пагоршылі адносіны Віетнаму з Кітаем, які падтрымліваў чырвоных кгмэраў, у выніку чаго адбылася [[кітайска-віетнамская вайна]] ў 1979 годзе, дзе Віетнам атрымаў вайсковую і гуманітарную падтрымку з боку [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]].

На VI зьезьдзе [[Камуністычная партыя Віетнаму|Камуністычнай партыі Віетнаму]] ў сьнежні 1986 году быў абраны новы ўрад на чале з рэфарматарамі. Ачоліў урад 71-гадовы [[Нгуен Ван Лін]], які стаў новым генэральным сакратаром партыі. Лін і рэфарматары рэалізавалі шэраг рынкавых рэформаў, якія скіравалі пераход краіны ад плянавай эканомікі да сацыялістычнай рынкава-арыентаванай эканомікі. Не зважаючы на тое, што аўтарытэт дзяржавы заставаўся бясспрэчным, урад заахвочваў прыватную ўласнасьць на фэрмы і фабрыкі, праводзіў эканамічнае дэрэгуляваньне і дамагаўся прытоку замежных [[інвэстыцыя]]ў, захоўваючы пры гэтым кантроль над стратэгічнымі галінамі гаспадаркі. Віетнамская эканоміка пасьля гэтага дасягнула высокіх тэмпаў росту ў сельскагаспадарчай і прамысловай вытворчасьці, будаўніцтве, росту экспарту і замежных інвэстыцыяў. Аднак, гэтыя рэформы таксама прывялі да росту няроўнасьці ў краіне.

== Палітыка ==
У Віетнаме дзейнічае аднапартыйная сыстэма. У цяперашні час дзейная канстытуцыя, якая ў красавіку 1992 году замяніла былую канстытуцыю 1975 году, вызначае цэнтральную ролю [[Камуністычная партыя Віетнаму|камуністычнай партыі Віетнаму]] ва ўсіх органах улады, у [[палітыка|палітыцы]] і [[грамадзтва|грамадзтве]]. Генэральны сакратар камуністычнай партыі выконвае шматлікія ключавыя адміністрацыйныя і выканаўчыя функцыі, кантралюючы нацыянальныя арганізацыі і дзяржаўныя партыйныя прызначэньні, а таксама мае вызначальную ролу пры распрацоўцы дзяржаўнае палітыкі. Толькі чальцы асобных афіляваных палітычных арганізацыяў маюць дазвол на ўдзел у выбарах у краіне, да гэтых арганізацыяў адносяцца [[Віетнамскі айчынны фронт]] і прадстаўнікі партыяў працаўнікоў і прафзьвязаў. Хоць афіцыйна дзяржава імкнецца да стварэньня [[сацыялізм]]у, ейная эканамічная палітыка становіцца ўсё больш [[капіталізм|капіталістычнай]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130824185440/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1592581,00.html The Spoils of Capitalism]. Time&lt;/ref&gt;. У сваю чаргу, улады былога Паўднёвага Віетнаму прытрымліваліся дэмакратычнага, шматпартыйнага ладу.

Першым прэм’ер-міністрам і прэзыдэнтам быў [[Ха Шы Мін]].

=== Узброеныя сілы ===
Узброеныя сілы ўключаюць рэгулярны кампанэнт — [[Віетнамскае народнае войска]] і войскі Міністэрства грамадзкай бясьпекі, а таксама нерэгулярны — сілы народнага апалчэньня і самаабароны). Органы вышэйшага ваеннага кіраваньня — Цэнтральны вайсковы партыйны камітэт (ЦВПК), Рада нацыянальнай абароны і бясьпекі (РНАІБ), Міністэрства нацыянальнай абароны, Генэральны штаб ВНВ. Вярхоўным галоўнакамандуючым ўзброенымі сіламі і старшынём РНАІБ зьяўляецца прэзыдэнт краіны.

=== Дачыненьні зь Беларусяй ===
Віетнам прызнаў незалежнасьць [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] 27 сьнежня 1991 году. Дыпляматычныя адносіны паміж краінамі былі ўсталяваны 24 студзеня 1992 году. У сьнежні 1997 году гандлёвае прадстаўніцтва Рэспублікі Беларусь у Віетнам было пераўтворана ў амбасаду. Амбасада Віетнаму ў [[Менск]]у была адчынена ў канцы 2003 году. У красавіку 1997 і красавіку 2008 гадоў прэзыдэнт Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка]] наведваў Віетнам з афіцыйнымі візытамі, пасьля чаго афіцыйныя прадстаўнікі неаднаразова наведвалі краіны.

== Геаграфія ==
[[Файл:Vietnam Topography.png|значак|Тапаграфічная мапа Віетнаму]]
Большую частку тэрыторыі займаюць невысокія і сярэдневышынныя горы. Найбольш узвышаная паўночна-заходняя частка — хрыбет [[Хаангльеншон]] зь вяршыняй [[Фаншыпан]] (3143 м). Уздоўж заходніх межаў цягнуцца горы [[Чыянгшон]] зь лякальнымі пласкагор’ямі і плято, найбольшыя зь якіх [[Кантум]] і [[Даклак]], што месьцяцца на поўдні краіны. Каля ўзьбярэжжаў маюцца нізіны, найбольш значныя ў дэльтах рэк [[Мэконг]] (каля 50 тыс. км²) і [[Хонгха]] (каля 15 тыс. км²). Асноўнымі карыснымі выкапнямі, якія знаходзяцца пераважна на поўначы, зьяўляюцца [[вугаль|каменны вугаль]], [[жалезная руда]], [[цына]], [[волава]], [[цынк]], [[малібдэн]], [[вальфрам]], [[тытан]], [[баксыт]]ы, [[храміт]]ы, [[марганец]], [[фасфарыт]]ы і [[апатыт]]ы. Вялікія запасы [[нафта|нафты]] і [[прыродны газ|газу]] сканцэнтраваны ў нетрах шэльфу Паўднёва-Кітайскага мора.

Клімат субэкватарыяльны мусонны, на поўначы трапічны. Зіма на поўдні гарачая, на поўначы халаднаватая, лета ўсюды гарачае. Сярэдняя тэмпэратура [[студзень|студзеня]] на раўнінах на поўначы складае 15&amp;nbsp;°C, на поўдні 26&amp;nbsp;°C, [[ліпень|ліпеня]] адпаведна 28&amp;nbsp;°C і 29&amp;nbsp;°C. У гарах халадней. Вылучаюцца 2 сэзоны: летні, які цягнецца зь сярэдзіны [[травень|траўня]] да сярэдзіны [[кастрычнік]]а, — гарачы і дажджлівы; зімовы (зь сярэдзіны кастрычніка да сярэдзіны сакавіка) — цёплы і сухі. Восеньню бываюць [[тайфун]]ы, у далінах рэк і на ўзьбярэжжы часьцяком назіраюцца разбуральныя паводкі. Ападкі маюць паказчык 1500—2000 мм за год, у гарах да 3000 мм. Большая частка іх прыпадае на летні сэзон.

Рэкі горныя — кароткія, парожыстыя і шматводныя, багатыя гідраэнэргіяй, то бок сумарныя рэсурсы ацэньваюцца ў 15 млрд кВт. На поўдні ніжняе цячэньне ракі Мэконг, на поўначы сярэдняе і ніжняе ракі Хонгха, рака [[Ма (рака)|Ма]].

[[Файл:HaLongBayBIG.jpg|міні|800пкс|цэнтар|Панарама [[Бухта Халонг|Бухты Халонг]], якая занесена ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]]]

== Эканоміка ==
[[Файл:Saigon Trade Center 21112013.JPG|міні|180пкс|зьлева|[[Гандлёвы цэнтар Сайгон]] ёсьць адным зь першых хмарачосаў у [[Хашымін]]е]]
На кантынэнтальным шэльфе Віетнаму маюцца вялікія запасы [[нафта|нафты]] і [[прыродны газ|газу]]. Пераважна на поўначы і паўночным-захадзе засяроджаныя радовішчы [[вугаль|вугалю]], [[вальфрам]]у, [[цынк]]у, [[волава]], [[апатыт]]авых, [[Жалезная руда|жалезных]] і [[марганцавая руда|марганцавых руд]], [[тытан]]а, [[цына|цыны]]. Маюцца запасы [[баксыт]]аў. Краіна багатая гідрарэсурсамі. У апошнія гады эканоміка краіны разьвіваецца досыць высокімі тэмпамі. У 2007 годзе прырост СУП дасягнуў рэкорднага за апошняе дзесяцігодзьдзе паказчыку 8,5 %, у абсалютным вылічэньні — 71,2 млрд даляраў ЗША або 835 даляраў ЗША на душу насельніцтва.

У структуры СУП пераважае [[прамысловасьць]] (41,8 %), значную ролю гуляе [[сфэра паслугаў]] (38,2 %). У той жа час каля 75 % насельніцтва занята ў [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]]. Віетнам зьяўляецца адным зь лідэраў па пастаўках на сусьветны рынак [[рыс]]у, [[кава|кавы]], [[гарбата|гарбаты]], [[чорны перац|чорнага перцу]], натуральнага [[каўчук]]а і некаторых іншых відаў сельскагаспадарчых культураў. Аснову прамысловай вытворчасьці складаюць [[электраэнэргетыка]], [[нафтавая прамысловасьць|нафтавая]] і [[вугальная прамысловасьць]], актыўна разьвіваюцца электратэхнічная, хімічная, тэкстыльная, харчовая галіны, машынабудаваньне, вытворчасьць будматэрыялаў.

Віетнам падтрымлівае зьнешнеэканамічныя сувязі з больш за 120 дзяржавамі і тэрыторыямі. Зьнешнегандлёвае абарачэньне за 2007 год перавысіла 109 млрд даляраў ЗША, пры гэтым экспарт склаў 48,4 млрд даляраў, імпарт — 60,8 млрд даляраў. Асноўныя лініі экспарту — сырая нафта, швейныя, трыкатажныя і абутковыя вырабы, морапрадукты, электроніка і вылічальная тэхніка, якая зьбіраецца на мясцовых прадпрыемствах зь імпартных камплектуючых, прадукцыя дрэваапрацоўчай прамысловасьці, рыс, натуральны каўчук, кава, гарбата; імпарту — машыны і абсталяваньне, ГЗМ, мэталапракат, сыравіна для лёгкай прамысловасьці, электроніка і камплектуючыя да яе, угнаеньні, хімікаты.

[[Турызм]] зьяўляецца важным элемэнтам эканамічнай актыўнасьці ў краіне, складаючы 7,5% ад СУП краіны. Віетнам наведала больш за 12,9 мільёнаў турыстаў у 2017 годзе, павялічыўшыся за год на 29,1%, што робіць краіну адной з найбольш хуткарослых паводле гэтага паказчыку ў сьвеце. Пераважная большасьць наведвальнікаў за 2017 год прыпадала на краіны Азіі, як то [[Кітай]] (4 млн), [[Рэспубліка Карэя]] (2,6 млн) і [[Японія]] (0,8 млн), што склала палову ад усяго турыстычнага патоку. Даволі высокая частка прыпала на краіны Эўропы, як то агулам амаль 1,9 млн. Першае месца сярод эўрапейцаў займае [[Расея]] (574 тысячы), затым рушаць [[Вялікабрытанія]] (283 тысячы), [[Францыя]] (255 тысячаў) і [[Нямеччына]] (199 тысячаў). Сярод іншых краінаў сьвету, грамадзяне якіх наведалі Віетнам у 2017 годзе, варта вылучыць [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] (614 тысячаў) і [[Аўстралія|Аўстралію]] (370 тысячаў). Самымі наведвальнымі месцамі сталіся гарады [[Хашымін]], [[Ханой]] і [[Халонг]], апошні зь якіх падлічваецца разам з [[Халонг (затока)|затокай Халонг]], якая ўключана ў сьпіс [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнае спадчыны ЮНЭСКО]]. Усе тры места ўваходзяць у лік топ-100 самых наведвальных гарадоў сьвету. Усяго ў краіне знаходзяцца восем аб’ектаў Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:BaiDinh GacChuong.JPG|значак|Будыйскі храм у Віетнаме]]
Паводле ацэнак на 2015 год насельніцтва краіны складае больш за 91 млн чалавек, пры гэтым краіна мае станоўчы натуральны прырост. У местах пражываюць 31,9% чалавек. Пераважная нацыянальнасьць — кінь, то бок уласна [[віетнамцы]]. Акрамя таго ў Віетнаме пражываюць таксама прадстаўнікі 54 народнасьцяў і некалькіх этнічных групаў, як то таі, тгай, [[кітайцы]], [[кгмэры]], мыонгі, чамы і іншыя. Сярэдняя [[працягласьць жыцьця]] складае 71 год.

Афіцыйная мова — [[віетнамская мова|віетнамская]], зь іншых буйных моваў рэгіёну роднасная [[кгмэрская мова|кгмэрскай]]. Распаўсюджаная ў асноўным у прыбярэжнай паласе краіны й буйных гарадох, у сельскай мясцовасьці поўдня й поўначы часта пераважаюць мовы дробных этнасаў, часам няроднасныя віетнамскай. Мова большасьці насельніцтва краіны — віетнамская, адзіная буйная літаратурная мова рэгіёну, што мае пісьмовасьць на лацінскай аснове.

=== Рэлігія ===
Асноўныя рэлігіі — [[будызм]] (10 млн вызнаўцаў) і [[каталіцтва]] (5,9 млн.). На поўдні краіны вельмі ўплывовыя сэкты [[каадай]] (2,3 млн.) і [[хоахаа]] (1,2 млн.).

== Культура ==
Усе [[сродкі масавай інфармацыі]] зьяўляюцца дзяржаўнымі альбо фармальна належаць грамадзкім арганізацыям або творчым зьвязам. Віетнамскае інфармацыйнае агенцтва мае прадстаўніцтвы ў гарадах [[Хашымін]]е і [[Дананг]]у.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Азія}}
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/country_profiles/1243338.stm Віетнам] на сайце BBC News
* [https://telegraf.news/arhiv/mn__chiet_paklka_lukashenku_zdabivac__naftu_vetname/ Мінь Чыет паклікаў Лукашэнку здабываць нафту ў В'етнаме.]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Telegraf.news. 13 траўня 2010

{{Краіны Азіі}}

[[Катэгорыя:Віетнам| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>imx5e514vmmpbnmx3kg3ycjllaorvsd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бел-чырвона-белы сьцяг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2956</id>
    <revision>
      <id>2620065</id>
      <parentid>2619047</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T07:59:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Бела-чырвона-белае спалучэньне колераў у беларускай сымболіцы */ +«[[Беларускае рачное параходзтва]]» для стварэньня артыкула</comment>
      <origin>2620065</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="157349" sha1="p1ugc0oe5gyfg2pjy77h3axwi0lsqqa" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Сьцяг Беларусі}}
{{Картка сьцяга
|назва     = Бел-чырвона-белы сьцяг
|лацінка   = Bieł-čyrvona-bieły ściah
|суб’ект   = [[Беларуская Народная Рэспубліка]] і [[Беларусь|Рэспубліка Беларусь]]
|выява     = Flag of Belarus (1918, 1991-1995).svg{{!}}border
|прапорцыі = 1:2
|прыняты   = 8 траўня 1918 &lt;small&gt;(як сьцяг [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]])&lt;/small&gt;&lt;br /&gt; 19 верасьня 1991 &lt;small&gt;(як сьцяг [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]])&lt;/small&gt; 
|скасаваны = 1918 &lt;small&gt;([[дэ-факта]]; ліквідацыя [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]])&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;7 чэрвеня 1995 (&lt;small&gt;дэ-факта&lt;/small&gt;) 
|тып       = 
|дызайн    = &lt;small&gt;Тры роўнашырокія гарызантальныя палосы, чырвоная паміж дзьвюма белымі&lt;/small&gt;
|аўтар     = [[Клаўдзі Дуж-Душэўскі]] &lt;small&gt;(эскіз)&lt;/small&gt;
}}
'''Бел-чырво́на-бе́лы сьцяг'''{{Заўвага|У назьве сьцяга ўжываецца адметная скарочаная форма прыметніка (''бел-''), якая ёсьць адзнакай высокага (паэтычнага) стылю. Таксама сустракаецца азначэньне сьцяга з звычайнай поўнай формай прыметніка — '''бела-чырвона-белы сьцяг'''. Тым часам скарот '''БЧБ''', на думку мовазнаўцы [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]], у гутарковай мове лепей замяняць на ''наш сьцяг''.}}&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/biel-cyrvona-biely/30172690.html Ці правільна казаць «бел-чырвона-белы»? А слову ўжо сто гадоў], [[Радыё Свабода]], 19 верасьня 2019 г.&lt;/ref&gt; — гістарычны [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны сьцяг]] [[беларусы|беларусаў]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-391&quot;&gt;[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.&lt;/ref&gt;, дзяржаўны сьцяг [[Беларусь|Беларусі]] (з 1918 году). Гэта палотнішча памерамі 1:2, з трох роўных гарызантальных палосаў — дзьвюх белых і адной чырвонай між імі. Утвараецца зь беларускіх нацыянальных колераў&lt;ref&gt;Пастанова Вучонага савета [[Інстытут гісторыі|Інстытута гісторыі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН Беларусі]] ад 12 верасня 1991 года // Народная газета. 7 лютага 1995. С. 1.&lt;/ref&gt; на аснове традыцыйнага нацыянальнага гербу [[Пагоня|Пагоні]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-391&quot;/&gt;. Гістарычна-культурная каштоўнасьць беларускага народа&lt;ref name=&quot;tut.by_11.11.2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210116203513/https://news.tut.by/society/707492.html Ученые из НАН Беларуси объяснили, почему «Жыве Беларусь» и БЧБ — не «циничные и оскорбительные»], [[TUT.BY]], 11.11.2020 г.&lt;/ref&gt;, зьвязаная зь дзьвюма найважнейшымі падзеямі беларускай гісторыі — [[Трэцяя Ўстаўная грамата|абвяшчэньнем незалежнасьці]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|нацыянальнай дзяржавы]] 25 сакавіка 1918 году і [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|яе аднаўленьнем]] 25 жніўня 1991 году&lt;ref name=&quot;Navumcyk-10.11.2020&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30940395.html Ці патаптаўся б амапавец па фатаздымку сваёй маці], [[Радыё Свабода]], 10 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Пётар Кузьняцоў|Кузьняцоў П.]] [https://nn.by/?c=ar&amp;i=267531 «Невялікая праблема» з забаронай БЧБ], [[Наша Ніва]], 31 студзеня 2021 г.&lt;/ref&gt;.

== Колеры ==
[[Файл:Belarusian white-red-white flag finial.svg|значак|229x229пкс|Наканечнік дрэўка для бел-чырвона-белага сьцяга.]][[Файл:Naraŭlanski Stroj stamp.jpg|значак|Марка [[Белпошта|Беларускай пошты]] з народным строем і арнамэнтам]]

[[Белы колер|Белы]] і [[чырвоны колер]]ы — гістарычныя нацыянальныя колеры, здабытак матэрыяльнай і духоўнай культуры [[беларусы|беларусаў]]&lt;ref name=&quot;tut.by_11.11.2020&quot; /&gt;. Гэтыя колеры могуць выступаць у розных формах і выразах на розных носьбітах і прадметах — на нацыянальным і звычайных адзеньні, у мастацтве, у [[Геральдыка|геральдыцы]] і [[вэксілялёгія|вэксілялёгіі]]. Чырвоныя элемэнты на белай аснове лічацца найбольш пашыраным спалучэньнем колераў у беларускім арнамэнце&lt;ref&gt;Фадзеева В. Арнамент // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 36.&lt;/ref&gt;, а адметнасьцю [[Беларуская готыка|беларускага гатычнага дойлідзтва]] ёсьць спалучэньне чырвонай цаглянай муроўкі зь белымі атынкаванымі нішамі&lt;ref name=&quot;viacorka&quot;&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] «Кроў лягла чырвонай паласой» // З гісторыяй на «Вы»: Публіцыстычныя артыкулы. — Менск: Беларусь, 1991. С. 355—369.&lt;/ref&gt;. Тым часам на вэксілялягічных матэрыялах, якія паходзяць зь Беларусі, спалучэньні белага і чырвонага колераў фіксуюцца з часоў [[Сярэднявечча]]. Напрыклад, сьцягам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] было чырвонае палотнішча з срэбным вершнікам. Адзін з найстарэйшых яго малюнкаў датуецца 1443 годам&lt;ref name=&quot;salanda-2019-6&quot;&gt;[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 6. &lt;/ref&gt;. Тым часам гербы ваяводзтваў Вялікага Княства Літоўскага, што займалі тэрыторыю сучаснай Беларусі, паводле свайго каляровага разьвязку найбольш адпавядалі чырвона-белай гаме&lt;ref&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 17.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:«Мір». Замкавы комплекс.jpg|значак|Вежы [[Мірскі замак|Мірскага замка]]]]
На думку дасьледнікаў гісторыі духоўнай культуры, спалучэньне белага і чырвонага колераў сягае часоў [[Індаэўрапейцы|індаэўрапейскага адзінства]]. Паводле індаэўрапеіста і славіста [[Вячаслаў Іваноў|Вячаслава Іванова]]: ''«Індаэўрапейская герархічная сымболіка колераў вызначаецца суаднесенасьцю найвышэйшага (сьвятарскага) рангу зь белым колерам, наступнага значэньнем сацыяльнага рангу — ваярскага — з чырвоным колерам…»''&lt;ref&gt;Иванов В. В. Цветовая символика в географических названиях в свете данных типологии (К названию Белоруссии) // Балто-славянские исследования. 1980. — М., 1981. С. 166.&lt;/ref&gt;. У працэсе [[Этнагенэз беларусаў|этнагенэзу беларусаў]], паводле гісторыка [[Міхась Ткачоў|Міхася Ткачова]], белы колер стаў «''знакам дабра, знакам чысьціні, крынічнай вады, шляхетнага серабра''», сваім парадкам чырвоны колер — «''знакам жыватворнага агню, сымбалем адвагі і ваяўнічасьці, храбрасьці, доблесьці і праведнай крыві, пралітай за Айчыну''»&lt;ref name=&quot;Tkacou-392&quot;&gt;[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 392.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Petro Mohyla (ribbon).jpg|значак|Фрагмэнт партрэта [[Кіеўская мітраполія|мітрапаліта]] [[Пётар Магіла|Пятра Магілы]], XVII ст.]]

У [[Хрысьціянства|хрысьціянскай традыцыі]] чырвоны колер на белым фоне — знак [[Хрыстос|Хрыстовай пакуты]], пралітай за чалавецтва крыві. Ад часоў [[Сярэднявечча|Сярэднявечча]] многія мастакі выяўлялі Збаўцу, які трымае белы сьцяг з чырвоным крыжам або чырвонай паласой&lt;ref&gt;Пазьняк З. Беларускі сьцяг // Беларускія ведамасьці. № 3 (33), 2001. С. 5.&lt;/ref&gt; (напрыклад, «Уваскрасеньне Хрыста» пэндзьля [[Альбрэхт Альтдорфэр|Альбрэхта Альтдорфэра]]&lt;ref name=&quot;viacorka&quot;/&gt;). Тым часам бела-чырвона-белая стужка з XII ст. уваходзіць у камплект адзеньня [[Праваслаўная царква на Беларусі|беларускіх царкоўных герархаў]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;&gt;[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 393.&lt;/ref&gt; і сымбалізуе сьвятло [[Стары Запавет|Старога]] і [[Новы Запавет|Новага Запаветаў]], якое мусіць прапаведаваць [[архірэй]]&lt;ref&gt;[[Дзяніс Лісейчыкаў|Лісейчыкаў Д.]] Чаму ў патрыярха і епіскапаў бел-чырвона-белыя стужкі на мантыях і гербах? // [[Наша гісторыя]]. № 9 (26), 2020. С. 32.&lt;/ref&gt;.

У [[Эстэтыка|эстэтычным]] пляне злучэньне белага і чырвонага лічыцца клясычным і адпавядае правілам геральдыкі. Чырвоны колер у бела-чырвона-белым спалучэньні паходзіць з традыцыйнага нацыянальнага гербу [[Пагоня|Пагоні]], а перавагу белага колеру абумовіла саманазва нацыі — беларусаў&lt;ref name=&quot;tut.by_11.11.2020&quot;/&gt;.

== Гісторыя ==
[[Файл:Grunwald Pogoń czerwona.svg|значак|Рэканструкцыя выгляду харугвы часоў [[Бітва пад Грунвальдам|бітвы пад Грунвальдам]]]]

=== Паходжаньне ===
Хоць сьцягі (дакладней — штандары, [[Харугва|харугвы]]) як апазнавальныя знакі на полі бою або ў час урачыстасьцяў існавалі яшчэ ў старажытнасьці, аднак уяўленьні пра патрэбу сьцяга як сымбалю дзяржавы пачалі паступова складацца толькі ў XVI—XVIII стагодзьдзях. У гэты час за аснову сьцягоў звычайна браліся колеры гербаў каралеўскіх дынастыяў&lt;ref name=&quot;Nasievic&quot;&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Гэты сцяг пачынаўся так… // [[Чырвоная зьмена|Чырвоная Змена]]. № 42 (13900), 20 красавіка 1995 г.&lt;/ref&gt; або дзяржаўных гербаў&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. Масавае стварэньне афіцыйных сьцягоў эўрапейскіх краінаў прыпадае на канец XVIII — пачатак XIX ст., калі ў выніку [[Француская рэвалюцыя|Францускай рэвалюцыі]] дзяржава стала атаясамлівацца з насельніцтвам пэўнай тэрыторыі, а не з паноўнай дынастыяй. Тады ж склалася і ідэя сьцяга ў цяперашнім разуменьні як увасабленьня дзяржаўнай незалежнасьці. З прычыны таго, што далёка ня ўсе эўрапейскія [[нацыя|нацыі]] ў ХІХ ст. мелі сваю дзяржаўнасьць, узьнікла паняцьце нацыянальнага сцяга як сьцяга нацыі, якая на такую дзяржаўнасьць прэтэндуе. Прытым нацыянальныя сьцягі сталі абавязковым атрыбутам нацыянальна-вызвольных рухаў&lt;ref name=&quot;Nasievic&quot;/&gt;.

[[Файл:Catalan Atlas, Christian flags (1375, 1959).jpg|значак|Бел-чырвона-белы сьцяг над [[Хрысьціянства|хрысьціянскай]] [[Феадосія|Кафай]] у [[Крым]]е як варыяцыя сьцяга [[Сьвяты Юры|Сьвятога Юрыя]] над [[Канстантынопаль|Канстантынопалем]]&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/white-red-white-flag-belarus/25383533.html Бел-чырвона-белы сьцяг над Крымам і мяжа Эўропы], [[Радыё Свабода]], 13 траўня 2014 г.&lt;/ref&gt;, 1375 г.]]

Працэсы кансалідацыі беларускага [[этнас]]у ў нацыю зарадзіліся ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] у XVI — пачатку XVII ст., актывізаваліся ў XIX ст., калі насуперак [[Русіфікацыя Беларусі|палітыцы русіфікацыі]] ўладаў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] зьявіўся [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускі нацыянальна-вызвольны рух]], і дасягнулі найвышэйшага ўздыму ў 1910—1920-я гады — у час змаганьня за ўтварэньне [[нацыя]]нальнай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай дзяржавы]]&lt;ref&gt;Церашковіч П. Беларуская нацыя // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Ściah Śviatoha Juryja. Сьцяг Сьвятога Юрыя.svg‎|значак|Сьцяг кавалерыі ВКЛ у [[Бітва пад Воршай|бітве пад Воршай]]]]

Навуковая вэрсія стварэньня бел-чырвона-белага сьцяга грунтуецца на правілах [[геральдыка|геральдыкі]] і [[вэксілялёгія|вэксілялёгіі]], згодна зь якімі нацыянальны сьцяг беларусаў утварыўся з колераў нацыянальнага гербу — [[Пагоня|Пагоні]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. Менавіта геральдычнага прынцыпу пераносу колераў гербу на сьцяг прытрымліваўся аўтар эскізу бел-чырвона-белага сьцяга [[Клаўдзі Дуж-Душэўскі]]&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;&gt;[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20201125114031/https://news.arche.by/by/page/science/historya-navuka/1530 Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі] // Жаўнеры БНР. — Беласток — Вільня, 2009.&lt;/ref&gt;. Разам з тым у 1990-я гады папулярызавалася легенда, паводле якой бел-чырвона-белы сьцяг зьявіўся ў час адной зь бітваў, калі паранены князь узьняў як сьцяг над галавой акрываўленую стужку і павёў войска да перамогі&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] Пра герб і сцяг. — Менск: Беларусь, 1993.&lt;/ref&gt;. Існуюць зьвесткі, што ў пачатку XX ст. беларускія дасьледнікі браты [[Іван Луцкевіч|Іван]] і [[Антон Луцкевіч]]ы знайшлі ў адным з [[аль-кітаб]]аў згадкі пра [[Беларускія татары|татарскую коньніцу]], што брала ўдзел у [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] пад бел-чырвона-белым сьцягам [[Вітаўт|Вітаўта Вялікага]] з нашытымі на яго паўмесяцам і зоркай. Менавіта з прычыны прыналежнасьці бела-чырвона-белага палотнішча да славутага вялікага князя браты Луцкевічы пачалі актыўна папулярызаваць яго як гістарычны сьцяг беларусаў. Аднак сучасныя дасьледнікі ня здолелі знайсьці адпаведны аль-кітаб з апісаньнем Грунвальдзкай бітвы&lt;ref name=&quot;Basau&quot;&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 18—19.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1524).jpg|значак|Бел-чырвона-белыя сьцягі на карціне Ганса Крэла «[[Бітва пад Воршай (карціна)|Бітва пад Воршай]]», 1524 г.]]

Станаўленьне бел-чырвона-белага сьцяга як нацыянальнага сьцяга беларусаў адбылося не раней за афармленьне беларускай нацыянальнай ідэі. Разам з тым [[вэксілялёгія|вэксілялягічныя]] матэрыялы з традыцыйным для беларусаў бела-чырвона-белым спалучэньнем колераў шырока ўжываліся яшчэ ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], а першым дакумэнтальным сьведчаньнем выкарыстаньня бел-чырвона-белага сьцяга лічыцца [[:Файл:Battle of Orsha (1514-09-08).jpg|карціна XVI стагодзьдзя]], прысьвечаная [[Бітва пад Воршай|бітве пад Воршай]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 100.&lt;/ref&gt;. [[Кавалерыя]] Вялікага Княства Літоўскага карысталася сьцягам [[Сьвяты Юры|Сьвятога Юрыя]] (чырвоны крыж на белым палотнішчы), які, з усяго відаць, стаў прататыпам бел-чырвона-белага сьцяга&lt;ref&gt;[[Міхась Ткачоў|Ткачев М.]] Национальные символы: народ и история // Гербовед. № 9 (21), 1997 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 31.&lt;/ref&gt;. Прытым на карціне выяўляецца сем уласна бел-чырвона-белых сьцягоў без вэртыкальнай чырвонай паласы&lt;ref&gt;Шаланда А. Вексілагічныя праблемы бітвы пад Воршай 1514 г.: прапроцы з крыжам сьвятога Юрыя // Герольд Litherland. № 20, 2014. С. 59.&lt;/ref&gt;. Тым часам найбольш раньняе дакумэнтальна засьведчанае выкарыстаньне войскам ВКЛ сьцяга Сьвятога Юрыя ўзыходзіць да 1444 году — [[Бітва пад Варнай|бітвы пад Варнай]] з войскам [[Асманская імпэрыя|Асманскай дзяржавы]]&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Kupava&quot;&gt;Скобла М. [https://web.archive.org/web/20210619051313/https://www.nv-online.info/2021/02/02/mikola-kupava-bel-chyrvona-bely-scjag-nepadsudny-gjeta-pryznany-narodam-nacyjanalny-simval.html Мікола Купава: «Бел-чырвона-белы сцяг непадсудны, гэта прызнаны народам нацыянальны сімвал»] // [[Народная Воля]]. № 8, 2 лютага 2021. С. 2.&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1579).jpg|значак|[[Ліцьвіны]] вызваляюць [[Полацак]] з-пад [[Маскоўская дзяржава|маскоўскай]] акупацыі, 1579 г.]]

Па складаньні [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ў 1569 годзе рабіліся спробы стварыць аб’яднаны сьцяг для абодвух гаспадарстваў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] — [[Карона Польскага каралеўства|Каралеўства Польскага]] і [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У прыватнасьці, у 1605 годзе кароль польскі і вялікі князь літоўскі [[Жыгімонт Ваза]] пачаў ужываць трохпалосны чырвона-бела-чырвоны сьцяг, а крыху пазьней зьявіўся бела-чырвона-бела-чырвоны сьцяг. Аднак такі сымбаль не прыжыўся, і дамінаваць пачаў бела-чырвоны сьцяг. Разам з тым, праз аднолькавую колеравую схему гербаў Кароны ([[Герб Польшчы|Белага Арла]]) і Княства ([[Пагоня|Пагоні]]) немагчыма пэўна падзяліць паміж імі вытворныя ад гэтых гербаў сьцягі Рэчы Паспалітай&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;.

[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1619).jpg|значак|Бел-чырвона-белы сьцяг на карціне Пітэра Снаерса «[[Бітва пад Кірхгольмам]]», 1619 (1630?) г.]]

Існуюць зьвесткі, што ў XVI—XVIII стагодзьдзях [[беларускія татары]] выстаўлялі войска пад уласнай бела-чырвона-белай харугвай з выявай у цэнтры паўмесяца і зоркі&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. Магчыма, праз гэта у адным з [[Аль-кітабы|аль-кітабаў]], паводле братоў Луцкевічаў, зьявілася пазьнейшае сьцьверджаньне пра ўдзел у [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] пад бел-чырвона-белым сьцягам [[Вітаўт|Вітаўта Вялікага]] з нашытымі на яго паўмесяцам і зоркай&lt;ref name=&quot;Basau&quot;/&gt;. У XVII—XVIII стагодзьдзях бела-чырвоныя сьцягі рознай канфігурацыі ўжывала гусарыя і іншыя вайсковыя аддзелы Рэчы Паспалітай{{Заўвага|Бела-чырвоныя сьцягі, адрозныя ад [[Сьцяг Польшчы|цяперашняга сьцяга Польшчы]], можна пабачыць на батальных карцінах [[:File:Altomonte Battle of Vienna.jpg|«Бітва пад Венай»]] і [[:File:Altomonte Battle of Parkany.jpg|«Бітва пад Парканамі»]], напісаных [[Марцін Альтамонтэ|Марцінам Альтамонтэ]] ў 1693—1695 гадох.}}. Сярод іншага, уласна бел-чырвона-белы сьцяг ёсьць на карціне першай трэці XVII ст., прысьвечанай [[Бітва пад Кірхгольмам|бітве пад Кірхгольмам]]&lt;ref name=&quot;davydouski&quot;&gt;Давыдоўскі Ў. Сімвалы Беларусі // [[Абажур]]. № 3 (78), 2009. С. 38. [https://web.archive.org/web/20210115141826/https://baj.by/sites/default/files/abajur/files/abajur_78_3.pdf]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;.

За часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў]] пераважная колькасьць харугваў з [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|уласна беларускіх земляў]] (з-пад [[Полацак|Полацку]], [[Сураж|Суражу]], [[Глыбокае|Глыбокага]], [[Чавусы|Чавусаў]], [[Любавічы|Любавічаў]], [[Дуброўна]], [[Красны|Краснага]], [[Горкі|Горак]], [[Вяліж|Вяліжу]]) мелі белыя плахты з чырвонымі фарбаванымі дадаткамі, у тым ліку «паласатыя» — бела-чырвона-белыя&lt;ref name=&quot;BCB-20024-58&quot;&gt;Бел-чырвона-белы. Сцяг. Нацыя. Ідэнтычнасць. — Warszawa, 2024. С. 58.&lt;/ref&gt;. Тым часам [[Ліцьвіны|літоўскія (беларускія)]] сялянскія партызанскія аддзелы («шышы») змагаліся з маскоўскім акупантамі пад белымі, бела-чырвонымі і чырвона-белымі харугвамі&lt;ref name=&quot;BCB-20024-58&quot;/&gt;. Перавагу гэтага спалучэньня колераў на харугвах абумовілі колеры дзяржаўнага гербу Вялікага Княства Літоўскага Пагоні, пра што сьведчыць выкананы ў такіх колерах народны партызанскі сьцяг «шышоў» з-пад [[Барысаў|Барысава]], які зьмяшчае элемэнты гербу Пагоні — «руку з палашом»&lt;ref&gt;Бел-чырвона-белы. Сцяг. Нацыя. Ідэнтычнасць. — Warszawa, 2024. С. 59.&lt;/ref&gt;.

Па [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелах Рэчы Паспалітай]], калі землі Вялікага Княства Літоўскага апынуліся пад уладай [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у канцы XVIII — першай палове XIX ст. (да узмацненьня [[Русіфікацыя Беларусі|палітыкі русіфікацыі]]) спалучэньні гарызантальных белых і чырвоных палосаў ужываліся разам з колішнім дзяржаўным гербам Пагоняй у расейскай геральдыцы і вэксілялёгіі для пэўных адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак і вайсковых фармаваньняў на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]{{Заўвага|Прыклады такой сымболікі прыводзяцца ў [[Бел-чырвона-белы сьцяг#Бела-чырвона-белае спалучэньне колераў у беларускай сымболіцы|сэкцыі, прысьвечанай бела-чырвона-беламу спалучэньню колераў у беларускай сымболіцы]].}}&lt;ref&gt;[[Міхась Чарняўскі|Чарняўскі М.]] Як узніклі нашы дзяржаўныя сімвалы? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 77.&lt;/ref&gt;. Тым часам у [[Віленскі гістарычна-этнаграфічны музэй|Віленскім гістарычна-этнаграфічным музэі]] захоўваецца трыкутны сьцяжок часоў [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]], на якім у сярэдзіне, уздоўж белага поля, праходзіць чырвоная паласа&lt;ref&gt;{{Літаратура/Наш сымбаль — Пагоня|к}} С. 29.&lt;/ref&gt;. Існуе думка, што ў час паўстаньня разам з гербам Пагоняй бел-чырвона-белы сьцяг мог ужываць [[Кастусь Каліноўскі]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 101.&lt;/ref&gt;.

=== Беларускі нацыянальна-вызвольны рух ===
[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1901).jpg|значак|Фрагмэнт карціны «Беларускі пэйзаж» (сядзіба [[Драчалукі]] пад [[Віцебск]]ам), 1901 г.]]

Усталяваньне бел-чырвона-белага сьцяга ў якасьці сымбалю [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускага нацыянальна-вызвольнага руху]], мэтай якога было дзяржаўнае самавызначэньне беларусаў, звычайна прымяркоўваюць да пачатку XX стагодзьдзя&lt;ref name=&quot;salanda-2019-7&quot;&gt;[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 7.&lt;/ref&gt;. У 1909—1912 гадох бела-чырвона-белыя стужкі ўжываліся студэнтамі-беларусамі ў [[Санкт-Пецярбург]]у&lt;ref name=&quot;bk19&quot;&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 19.&lt;/ref&gt;. У 1916 годзе сьцяг зь бела-чырвона-белым палотнішчам мела арганізацыя [[Сувязь незалежнасьці і непадзельнасьці Беларусі]], якой кіраваў [[Вацлаў Ластоўскі]]&lt;ref name=&quot;bk19&quot;/&gt;.

[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1917-18).jpg|значак|Знак адрозьненьня вайскоўцаў-беларусаў, 1917—1918 гг.]]
[[Файл:Udzielniki Biełaruskaj kanferencyi 1918 hodu.jpg|значак|Удзельнікі [[Беларуская канфэрэнцыя (1918)|Беларускай канфэрэнцыі 1918 году]]]]

Увогуле, першыя згадкі пра выкарыстаньне беларусамі нацыянальнага сьцяга ў культурна-асьветніцкай дзейнасьці паходзяць з канца XIX стагодзьдзя&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. Аднак няма зьвестак пра дакладную дату распрацоўкі і зацьверджаньня эскізу бел-чырвона-белага сьцяга&lt;ref&gt;[[Сяргей Харэўскі|Харэўскі С.]] [https://web.archive.org/web/20090602180458/http://www.nn.by/1998/06/14.htm Клаўдзі Дуж-Душэўскі. Сьцяг] // [[Наша Ніва]]. № 6, 1998. С. 15.&lt;/ref&gt;. Называюць розныя даты яго зьяўленьня — 1905, 1909, 1912, 1917 год&lt;ref name=&quot;salanda-2019-7&quot;/&gt;. Паводле шматлікіх сьведчаньняў, аўтарам праекту сучаснай выявы бел-чырвона-белага сьцяга стаў беларускі грамадзка-палітычны і культурны дзяяч [[Клаўдзі Дуж-Душэўскі]]&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.svaboda.org/content/article/25155772.html| загаловак = 50 фактаў за бел-чырвона-белы сьцяг| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.svaboda.org/ Радыё свабода]| дата = 16 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, які стварыў яго на просьбу беларускіх арганізацыяў Пецярбургу. У сваіх успамінах Клаўдзі Дуж-Душэўскі засьведчыў повязь беларускага нацыянальнага сьцяга з гербам [[Пагоня]]й: ''«Беларусы ''[даўней]'' лічылі сваім дзяржаўным сьцягам белую Пагоню на чырвоным полі»''&lt;ref&gt;Слуцкі збройны чын 1920 г. у дакумэнтах і ўспамінах / Укл. А. Гесь, У. Ляхоўскі, У. Міхнюк. — Менск: Энцыклапедыкс, 2001. С. 272.&lt;/ref&gt;. Увесну 1917 году бел-чырвона-белы сьцяг узьнялі ў Пецярбургу на будынку [[Беларускае таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны|Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны]]&lt;ref name=&quot;bk19&quot;/&gt;, супрацоўнікам якога быў К. Дуж-Душэўскі&lt;ref name=&quot;NN-2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20201121225512/https://nashaniva.by/?c=ar&amp;i=262559 Сапраўдныя беларускія сімвалы: вось што трэба ведаць пра Пагоню і БЧБ], Наша Ніва, 22 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;. У сакавіку 1917 году бел-чырвона-белы сьцяг стаў галоўным элемэнтам у час сьвята «[[Дзень беларускага значка]]» ў [[Менск]]у&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;, калі адбыўся беларускі мітынг, на якім прагучала патрабаваньне аб аўтаноміі Беларусі&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;/&gt;. Тым часам сьцягі, пашытыя паводле эскізу Клаўдзія Дуж-Душэўскага, разаслалі ў мясцовыя арганізацыі&lt;ref&gt;[[Васіль Герасімчык|Герасімчык В.]] [https://web.archive.org/web/20210122002127/https://news.arche.by/by/page/ideas/hramadstva-idei/11312 Клаўдыюш Дуж-Душэўскі — аўтар бел-чырвона-белага сцяга], [[ARCHE Пачатак]], 9 красавіка 2013 г.&lt;/ref&gt;. На гэтых сьцягох былі вышытыя золатам словы [[Жыве Беларусь!|«Няхай жыве вольная Беларусь»]]&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;/&gt;. У пастанове [[Беларускі нацыянальны камітэт (Менск)|Беларускага нацыянальнага камітэту ў Менску]] ад 25 сакавіка 1917 году адзначалася повязь бел-чырвона-белага сьцяга з традыцыйным беларускім арнамэнтам: «''дзеля таго што ў беларускім народным мастацтве пераважаюць белыя і чырвоныя ўзоры, палічана дарэчным ужыць гэтыя колеры ў беларускім нацыянальным сьцягу''»&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;&gt;[[Ігар Лялькоў|Лялькоў І.]] [http://pahonia-plakat.narod.ru/bielaruskaja_simvolika.htm Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан] // [[ARCHE Пачатак]]. № 1 (21), 2002 г.&lt;/ref&gt;. Ужо зь ліпеня 1917 году беларускія вайскоўцы, аб’яднаныя ў нацыянальныя гурткі і камітэты, на сваіх мундзірах і шынэлях пачалі актыўна выкарыстоўваць бела-чырвона-белыя стужкі, што адрозьнівала іх ад прадстаўнікоў іншых нацыянальнасьцяў&lt;ref name=&quot;Lachouski&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар = [[Уладзімер Ляхоўскі|Ляхоўскі Ў.]] |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://history.nn.by/?c=ar&amp;i=218121 | загаловак = Як бел-чырвона-белы сцяг стаў нацыянальным | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша гісторыя]]  | дата = 30 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Абавязак насіць адпаведную пятлічную стужку як дадатковы знак адрозьненьня замацавала пастанова 2-й сэсіі [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў|Цэнтральнай рады беларускіх арганізацыяў]] ([[Менск]], 5 жніўня 1917 году)&lt;ref&gt;[[Фёдар Турук|Ф. Турук]]. Белорусское движение. Очерк истории национального и революционного движения белоруссов. — Москва: Государственное издательство, 1921; Мн.: Картографическая фабрика Белгеодезии, 1994. С. 95.&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 1917 году пад бел-чырвона-белым сьцягам прайшоў зьезд беларускіх вайскоўцаў Паўночнага фронту ў Віцебску&lt;ref&gt;Варлыга А. Усебеларускі Кангрэс у Менску 18—31 (5—18 ст.ст.) сьнежня 1917 г. (Успаміны дэлегата Кангрэсу) // Запісы Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва. № 3 (9), 1964. С. 142.&lt;/ref&gt;. Да сьнежня 1917 году бела-чырвона-белыя стужкі на вайсковай уніформе пашырыліся на ўсіх франтах заходняга тэатру баявых дзеяньняў адлегласьцю ў 3 тысячы кілямэтраў&lt;ref name=&quot;Lachouski&quot;/&gt;.

[[Файл:Miensk, BNR. Менск, БНР (1918).jpg|значак|Нацыянальны сьцяг над будынкам [[Народны сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту]] [[БНР]]. [[Менск]], 1918 г.]]

7 сьнежня 1917 году ў [[Менск]]у пад бел-чырвона-белымі сьцягамі&lt;ref&gt;Ляшко М. [https://nn.by/?c=ar&amp;i=201664 На АНТ расказалі пра Першы Усебеларускі з’езд, але абрэзалі бела-чырвона-белы сцяг], Наша Ніва, 11 сьнежня 2017 г.&lt;/ref&gt; распачаў сваю працу [[Першы Ўсебеларускі зьезд]] — найважнейшы дзяржаватворчы форум ў найноўшай гісторыі Беларусі, у час якога 1872 дэлегаты ад усіх беларускіх земляў выказаліся за пільную патрэбу вольнага дзяржаўнага самавызначэньня краіны&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;/&gt;. Паводле ўспамінаў [[Кастусь Езавітаў|Кастуся Езавітава]], ''«Адкрыцьцё Першага Ўсебеларускага кангрэсу было дужа ўрачыстае. Пры дзьвярах будынка стаяла варта Першага Менскага беларускага палку, сцэна была ўпрыгожана нацыянальнымі сьцягамі і гербам Пагоняй»''&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;. У час адкрыцьця зьезду бальшавік [[Людвіг Рэзаўскі]] запатрабаваў зьняць бел-чырвона-белы сьцяг і замяніць яго на сьцяг чырвонага інтэрнацыяналу, што выклікала абурэньне дэлегатаў (два матросы вывелі Рэзаўскага з залі), тым часам сябра складу старэйшынаў зьезду генэрал-лейтэнант [[Канстанцін Аляксееўскі]] падышоў да трыбуны і пацалаваў сьцяг&lt;ref&gt;Белорусская рада. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_bnr/00196/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%92%D1%81%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4.html № 7, 10 декабря 1917 г.]&lt;/ref&gt;. Да ўдзельнікаў прагучаў заклік: «''Трэба бараніць сьцяг і шанаваць яго!''»&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;/&gt;. 18 сьнежня 1917 году а 3-й гадзіне ночы бальшавікі разагналі зьезд з дапамогай салдатаў. Мяркуецца, што менавіта ад часоў Усебеларускага зьезду бел-чырвона-белы сьцяг пачаў успрымацца ў масавай сьвядомасьці як нацыянальны сьцяг беларусаў&lt;ref name=&quot;bk19&quot;/&gt;. Відаць, у адказ на гвалт бальшавікоў удзельнікі [[Беларуская канфэрэнцыя (1918)|Беларускай канфэрэнцыі]], якая адбылася 25—28 студзеня 1918 году ў Вільні, выкарыстоўвалі бел-чырвона-белыя сьцягі з вузкімі чорнымі палоскамі ўздоўж чырвонай паласы&lt;ref&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 20.&lt;/ref&gt;. Па выгнаньні зь Менску [[Бальшавікі|бальшавікоў]]{{Заўвага|Паводле сьведчаньня [[Макар Краўцоў|Макара Краўцова]], ужо з пачатку студзеня 1918 году бел-чырвона-белы сьцяг легальна і бесьперашкодна вывешваўся ў Менску над сядзібай [[Вялікая беларуская рада|ЦБВР]], якая ў той час разьмяшчалася ў доме № 2 на вуліцы Паліцыйнай}}&lt;ref name=&quot;Lachouski&quot;/&gt; 19 лютага 1918 году бел-чырвона-белы сьцяг узьняўся над [[Менскі езуіцкі калегіюм|адным з будынкаў былога езуіцкага калегіюму]], у якім за расейскім панаваньнем разьмяшчаўся [[Дом губэрнатара (Менск)|палац губэрнатара]]&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;/&gt;.

[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah, Pahonia. Бел-чырвона-белы сьцяг, Пагоня (1920).jpg|значак|Беларускі нацыянальны штандар: Бел-чырвона-белы сьцяг і герб [[Пагоня]]. Паштоўка часоў БНР]]

З утварэньнем [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] бел-чырвона-белы сьцяг канчаткова замацаваўся ў якасьці дзяржаўнага сьцяга, што зрабіла яго агульнапрызнанай сьвятыняй прыхільнікаў беларускай незалежнасьці. 8 траўня 1918 году адмысловая камісія з увядзеньня эмблемаў і вонкавых знакаў пры [[Народны сакратарыят БНР|Першым Беларускім урадзе]] ўхваліла бел-чырвона-белы сьцяг як «дзяржаўны сьцяг Рэспублікі»&lt;ref name=&quot;Lachouski&quot;/&gt;. 11 жніўня 1918 году ў газэце [[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]] апублікавалі афіцыйнае апісаньне дзяржаўнага сьцяга&lt;ref name=&quot;bk19&quot;/&gt;. Па заняцьці Менску бальшавікамі ў 1919 годзе [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрад БНР]] пераехаў у Вільню, дзе працягваў функцыянаваць да 1925 году. У 1920 годзе бел-чырвона-белы сьцяг як беларускі і дзяржаўны выкарыстоўвала кіраўніцтва [[Слуцкае паўстаньне|Слуцкага паўстаньня]] і вайсковыя фармаваньні [[Булак-Балаховіч]]а&lt;ref&gt;[[Ніна Стужынская|Стужынская Н.]] Беларусь мяцежная. З гісторыі ўзброенага антысавецкага супраціву ў 1920-я гг. — Вільня: Наша будучыня, 2011. С. 55, 76, 101, 298.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;. Таго ж году ён стаў сьцягам [[Беларускі асобны батальён у складзе войска Летувы|Беларускага асобнага батальёну]] ў складзе войска [[Летува|Летувы]] (па далучэньні Летувы да СССР сьцяг канфіскаваў [[НКВД]]&lt;ref name=&quot;VexilBNR&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.vexillographia.ru/belarus/bnr.htm| загаловак = Сьцягі БНР| фармат = | назва праекту = [http://www.vexillographia.ru/ Vexillographia.ru] | выдавец = | дата = 11 верасьня 2010 | мова = ru | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;). Увогуле, у час змаганьня за незалежнасьць першай [[Нацыя|нацыянальнай]] Беларускай дзяржавы зьявілася інтэрпрэтацыя колераў нацыянальнага сьцяга як сымбаляў поту, крыві і сьлёзаў&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;/&gt;. Тым часам у 1920—1922 гадох факт замацаваньня на міжнародным узроўні бел-чырвона-белага сьцяга як беларускага перашкодзіў праекту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альгерд Гросвальд|Альгерда Гросвальда|lv|Oļģerds Grosvalds}}, які прапаноўваў падобны сьцяг на ролю дзяржаўнага сьцяга незалежнай [[Латвія|Латвіі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 18.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Horadnia, Haradnica, Valicki, BNR. Горадня, Гарадніца, Валіцкі, БНР (Z. Petravičius, 1919, 1937).jpg|значак|Беларуская камэндатура ў [[Горадня|Горадні]], 1919 г.]]
[[Файл:Horadnia, Bieł-čyrvona-bieły ściah. Горадня, Бел-чырвона-белы сьцяг (25.03.1919).jpg|значак|Першае сьвяткаваньне [[Дзень Волі|Дня Незалежнасьці]] ў Горадні, 1919 г.]]

Паміж 1921 і 1939 гадамі бел-чырвона-белы сьцяг актыўна выкарыстоўваўся нацыянальна-вызвольных рухам у акупаванай [[Польшча]]й [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]: як палітычнымі партыямі ([[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя (1927)|Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]], [[БСРГ]]), так і непалітычнымі арганізацыямі, як [[Таварыства беларускай школы]]&lt;ref&gt;[[Андрэй Вашкевіч|Вашкевіч А.]] [https://web.archive.org/web/20201204194250/https://store.arche.by/item/1536 Нашы сьцягі над Заходняй] // [[Arche]]. № 4 (55), 2007. С. 78—90.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2021&quot;&gt;Корбут В. [https://www.polskieradio.pl/396/7811/Artykul/2709078,%d0%93%d1%96%d1%81%d1%82%d0%be%d1%80%d1%8b%d0%ba-%d0%91%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%87%d1%8b%d1%80%d0%b2%d0%be%d0%bd%d0%b0%d0%b1%d0%b5%d0%bb%d1%8b-%d1%81%d1%86%d1%8f%d0%b3-%d0%b7%d0%b0%d0%bc%d0%b0%d1%86%d0%b0%d0%b2%d0%b0%d1%9e%d1%81%d1%8f-%d1%8f%d0%ba-%d0%bd%d0%b0%d1%86%d1%8b%d1%8f%d0%bd%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d0%bd%d1%8b-%d1%9e-%d0%97%d0%b0%d1%85%d0%be%d0%b4%d0%bd%d1%8f%d0%b9-%d0%91%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d1%96 Гісторык: Бела-чырвона-белы сцяг замацаваўся як нацыянальны ў Заходняй Беларусі], [[Беларуская служба Польскага радыё]], 8 красавіка 2021 г.&lt;/ref&gt;. Беларуская нацыянальная сымболіка ўжывалася ва ўсіх беларускіх школах і гімназіях, на мітынгах працоўных, беларускім студэнцтвам&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. На [[Дзень Волі|Дзень Незалежнасьці]] 25 сакавіка 1934 году актывісты гуртка [[Беларускі інстытут гаспадаркі і культуры|Беларускага інстытуту гаспадаркі і культуры]] ў [[Шутавічы|Шутавічах]] вывесілі пасярод вёскі бел-чырвона-белы сьцяг, які празь некалькі гадзінаў зьнялі польскія паліцыянты. Сябры гуртка не хавалі свайго ўчынку і нават зьвярнуліся да ўладаў з патрабаваньнем вярнуць ім сьцяг як прыватную ўласнасьць&lt;ref name=&quot;Arche&quot;&gt;[[Андрэй Чарнякевіч|Чарнякевіч А.]], [[Андрэй Вашкевіч|Вашкевіч А.]] [https://web.archive.org/web/20120326041552/http://arche.by/by/page/science/9411 25 сакавіка: вытокі нацыянальнага сьвята] // [[ARCHE Пачатак]]. № 3, 2008. С. 65.&lt;/ref&gt;. Тым часам [[швадрон]] уланаў войска міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у якім служылі [[беларускія татары]], меў двузубы белы вымпэл з гарызантальнай чырвонай паласой, на якой разьмяшчаліся зялёная зорка і паўмесяц&lt;ref name=&quot;viacorka&quot;/&gt;.

[[Файл:Flag of Biełaruski Asoby Bataljon u skladzie vojska Letuvy.svg|значак|Сьцяг [[Беларускі асобны батальён у складзе войска Летувы|Беларускага асобнага батальёну]], 1920 г.]]
[[Файл:Жаўнеры Беларускага асобнага батальёна са сцягам.jpg|значак|Жаўнеры Беларускага асобнага батальёну зь сьцягам, да 1923 г.]]

У міжваеннай [[Латвія|Латвіі]] пад бел-чырвона-белымі сьцягамі дзеялі беларускія культурніцкія і грамадзка-палітычныя арганізацыі на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічна беларускіх]] паўднёва-ўсходніх [[Інфлянцкае ваяводзтва|Інфлянтах]]. 15 верасьня 1929 году [[Беларусы ў Латвіі|беларусы Латвіі]] з нацыянальнымі сьцягамі прайшлі вуліцамі [[Рыга|Рыгі]] ў часе пахаваньня паэта [[Ян Райніс|Яна Райніса]]&lt;ref&gt;[[Кастусь Езавітаў|Езавітаў К.]] Беларуская меншасьць у Латвіі ніколі не забудзе Яна Райніса! // [[Беларуская школа ў Латвіі (1926)|Беларуская школа ў Латвіі]]. [https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/nlb.by/Dauniejsyja/Insyja/Bielaruskaja_skola_u_Latvii.pdf.zip/1932-004.pdf № 4 (14), 1932]. С. 193.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Diplomatic mission of BNR.jpg|значак|Шыльда [[Вайскова-дыпляматычная місія БНР у Латвіі і Эстоніі|Вайскова-дыпляматычнай місіі БНР]], 1921 г.]]

Пад бел-чырвона-белым сьцягам таксама дзеялі беларускія супольнасьці ў замежжы, найперш у [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]], куды пераехала [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|Рада БНР]]. Нацыянальнымі сьцягамі карысталіся [[Беларуская грамада ў Празе|Беларуская грамада]] (1920—1925) і беларускае студэнцтва ў [[Прага|Празе]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210108072134/https://news.tut.by/culture/704782.html «Праграма Каліноўскага» 100 год таму. Як беларускія студэнты вучыліся ў Еўропе], [[TUT.BY]], 23.10.2020 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Проект государственного герба БССР Г. Змудинского (1924).jpg|значак|Адзін з трох пераможцаў конкурсу на дзяржаўны герб [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], 1924 г.]]

У пэрыяд з 1924 да 1928 году [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларуская ССР]] фактычна ня мела свайго дзяржаўнага сьцяга, аднак у зьвязку з абвяшчэньнем палітыкі [[Беларусізацыя|беларусізацыі]] рабіліся спробы ўвасобіць у рэспубліцы бела-чырвона-белае спалучэньне колераў з нацыянальнага сьцяга беларусаў. Ужо ўвесну 1924 году пры распрацоўцы дзяржаўнага гербу БССР журы рэспубліканскага конкурсу сярод трох найлепшых праектаў абрала работу беларускага графіка [[Генадзь Змудзінскі|Генадзя Змудзінскага]], дзе савецкая атрыбутыка спалучалася зь бела-чырвона-белай нацыянальнай сымболікай&lt;ref&gt;Корсак Д. [https://web.archive.org/web/20210928175450/https://people.onliner.by/opinions/2020/10/12/razgovor-o-staryx-i-novyx-gerbax-belarusi?fbclid=IwAR0I3B1BaQDfoqZnII1z1jmur5qgGo74WC5-MjA_FI2CMGo43OTjtM0MtDw Кого догоняет «Погоня»? Разговор с историком о старых и новых гербах Беларуси], [[Onliner.by]], 12.10.2020 г.&lt;/ref&gt;. Аднак напярэдадні канчатковага падсумоўваньня [[ЦК КПБ|ЦК ВКП(б)]] змусіў [[Цэнтральны выканаўчы камітэт БССР|ЦВК БССР]] скасаваць вынікі конкурсу і схаваць іх ад грамадзкасьці. Тым часам паводле ўспамінаў удзельнікаў міжнароднай [[Акадэмічная канфэрэнцыя па рэформе беларускага правапісу і азбукі|Акадэмічнай канфэрэнцыі па рэформе беларускай мовы 1926 году]], памяшканьне будынка ў [[Менск]]у, дзе яна праводзілася, упрыгожвала бела-чырвона-белае сонца зь пяцьцю бела-чырвона-белымі праменямі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 22—23.&lt;/ref&gt;. У 1927 годзе зьявіўся новы праект [[герб БССР|гербу БССР]], які ў агульных рысах паўтараў [[герб СССР]], але меў бела-чырвона-белую стужку замест чырвонай. Праект прайшоў некалькі інстанцыяў, аднак Прэзыдыюм ЦВК у выніку ўсё ж пастанавіў зрабіць стужку чырвонай&lt;ref name=&quot;Nasievic&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[[Савецкая Беларусь]]. № 32 (1924), 9 лютага 1927. С. 8.&lt;/ref&gt;. Такім парадкам узорам для афіцыйна прынятай сымболікі БССР стала савецкая сымболіка [[Расея|Расеі]]&lt;ref name=&quot;salanda-2019-7&quot;/&gt;. Увогуле, тагачасныя савецкія ўлады ў [[Масква|Маскве]] хоць негалосна і называлі бела-чырвона-белыя колеры беларускімі нацыянальнымі, аднак ужо ў 1928 годзе распачалі актыўнае змаганьне зь імі: у дакладзе [[АДПУ]] (пазьнейшага [[НКВД]]) у ЦК ВКП(б) ад 27 траўня адзначаўся загад да менскіх уладаў перафарбаваць вулічныя слупы і інтэр’ер [[Прысутныя месцы (Менск)|Дому працы]], раней расфарбаваныя ў беларускія нацыянальныя колеры ({{мова-ru|белорусские национальные цвета|скарочана}})&lt;ref&gt;Славатинский А. Доклад ОГПУ в ЦК ВКП(б) о политических настроениях в среде белорусской интеллигенции (27 мая 1928 г.) // ЦК РКП(б)—ВКП(б) и национальный вопрос. Книга 1. 1918—1933 гг. / Составители Л. С. Гатагова, Л. П. Кошелева, Л. А. Роговая. — М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2005. С. 569.&lt;/ref&gt;. У 1929 годзе бел-чырвона-белыя сьцягі паказалі ў прысьвечаным утварэньню БССР фільме [[Белдзяржкіно]] «В огне рождённая» зь беспасярэдняй спасылкай на Беларускую Народную Рэспубліку&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=maAhoaaRHr8 В огне рожденная (1929)], [[YouTube]], 7 верасьня 2014 г.&lt;/ref&gt;, таксама яшчэ ў 1933 годзе бел-чырвона-белы сьцяг азначаўся ў друку БССР як вытворны ад Пагоні, якія разам згадваліся менавіта як ''дзяржаўныя'' сьцяг і герб Беларускай Народнай Рэспублікі (хоць і ў [[«Нацдэмаўшчына»|«антынацдэмаўскім»]] кантэксьце)&lt;ref&gt;Вольскі В. Аб рэцыдывах нацыянал-дэмакратызму ў творчасьці мастака Мініна // Мастацтва і рэвалюцыя. № 1—2, 1933. С. 6.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Radaškavičy, Mienskaja, Francišak Skaryna, Bieł-čyrvona-bieły ściah-Pahonia. Радашкавічы, Менская, Францішак Скарына, Бел-чырвона-белы сьцяг-Пагоня (4.02.1929).jpg|значак|Настаўнікі і вучні [[Радашкавіцкая беларуская гімназія|Беларускай гімназіі імя Францішка Скарыны]] ў [[Радашкавічы|Радашкавічах]], 1929 г.]]
[[Файл:Mir, Bieł-čyrvona-bieły ściah-Pahonia. Мір, Бел-чырвона-белы сьцяг-Пагоня (1930).jpg|значак|Сябры гуртка [[Таварыства беларускай школы]] ў [[Мір (Гарадзенская вобласьць)|Міры]], 1930 г.]]
[[Файл:Vilnia, Bieł-čyrvona-bieły ściah-Pahonia. Вільня, Бел-чырвона-белы сьцяг-Пагоня (1931).jpg|значак|Хор [[Беларускі студэнцкі саюз|Беларускага студэнцкага саюзу]] пры [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] на чале з [[Рыгор Шырма|Рыгорам Шырмам]] і з удзелам [[Міхась Забэйда-Суміцкі|Міхася Забэйды-Суміцкага]], 1931 г.]]
[[Файл:Vilnia, Biełaruskaja gimnazija, Bieł-čyrvona-bieły ściah. Вільня, Беларуская гімназія, Бел-чырвона-белы сьцяг (1930-39).jpg|значак|Вучнёўскі аркестар [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]], 1930-я гг.]]

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] бел-чырвона-белы сьцяг разам зь іншымі нацыянальнымі сымбалямі вярнуў да ўжытку калябарацыйны беларускі ўрад ([[Беларуская Цэнтральная Рада]]). Аднак як сьведчыць распараджэньне Райхсміністра па акупаваных усходніх тэрыторыях ад 14 чэрвеня 1944 году&lt;ref&gt;{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 156.&lt;/ref&gt;, гэтае выкарыстаньне было ''неафіцыйным'' да апошніх дзён нямецкай акупацыі. Шырока вядомае распараджэньне, нібы падпісанае гаўляйтэрам Беларусі [[Вільгельм Кубэ|Вільгельмам Кубэ]] і надрукаванае 27 чэрвеня 1942 году ў газэце «[[Раніца (Бэрлін)|Раніца]]», аб дазволе карыстацца бел-чырвона-белым сьцягам і гербам Пагоняй побач зь нямецкай сымболікай «пры сьвяткаваньнях або для абазначэньня беларускай нацыянальнасьці» выявілася, паводле вынікаў пазьнейшых дасьледаваньняў, тагачаснай дэзынфармацыяй, вінаватых у якой ўлады [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] так і не знайшлі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 155.&lt;/ref&gt;. Увогуле, паўафіцыйны дазвол на беларускую нацыянальную сымболіку зьявіўся толькі пад канец нацысцкай акупацыі і выявіўся спробай схіліць мясцовае насельніцтва на свой бок па [[Курская бітва|паразе на Курскай дузе]] і карэнным пераломе ў [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайне]], прытым нацыянальны сьцяг беларусаў (як і бела-чырвона-белыя павязкі) ніколі не насілі паліцыянты, пад ім не праводзілася ваенных дзеяньняў&lt;ref name=&quot;kultura&quot;&gt;Рудак А. [https://budzma.by/news/minu-shchyna-i-suchasnasts-gistarychnay-simvoliki.html Мінуўшчына і сучаснасць гістарычнай сімволікі] // [[Культура (газэта)|Культура]]. № 34 (1473), 22—29 жніўня 2020 г.&lt;/ref&gt;. Тым часам аўтар эскізу бел-чырвона-белага сьцяга, [[Клаўдзі Дуж-Душэўскі]], у час акупацыі адмовіўся ад пасады намесьніка бургамістра Менску, а ў жніўні 1943 году нацысты кінулі яго разам з жонкай у [[канцэнтрацыйны лягер]] за дапамогу [[габрэі|габрэям]], якія хаваліся ад перасьледу&lt;ref name=&quot;kultura&quot;/&gt;.

[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah, Pahonia. Бел-чырвона-белы сьцяг, Пагоня (1948).jpg|значак|Беларуская паштоўка да [[Дзень Волі|Дня Незалежнасьці (Дня Волі)]], 1948 г.]]

Па вайне бел-чырвона-белы сьцяг працягваў актыўна выкарыстоўвацца [[Беларуская эміграцыя|Беларускай эміграцыяй]], у тым ліку [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|ўрадам Беларускай дзяржавы ў выгнаньні]]. Нацыянальны сьцяг аб’яднаў як салдатаў [[Беларуская краёвая абарона|БКА]], так і тых беларусаў, хто ваяваў супраць нацыстаў у польскіх частках арміі [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і францускім руху Супраціву&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2021&quot;/&gt;. У [[Дзень Волі|Дзень Незалежнасці Беларусі]] (25 сакавіка) бел-чырвона-белыя сьцягі рэгулярна ўздымаліся на афіцыйным узроўні ў мясцовасьцях з актыўнымі беларускімі асяродкамі, у тым ліку на будынках ратушаў у [[Брэдфард]]зе ([[Вялікабрытанія]])&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = [[Натальля Гардзіенка|Гардзіенка Н.]] | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 5 жніўня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/18650.html | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў асобах. 5 жніўня. Мацей Райцэўскі | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[LiveJournal]] | дата = 21 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; і [[Ошава]] ([[Канада]])&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = [[Натальля Гардзіенка|Гардзіенка Н.]] | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 верасьня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/33687.html | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 верасня. Беларусы Ашавы | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[LiveJournal]] | дата = 21 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, да сёньня ў гэты дзень беларускі нацыяльны сьцяг вывешваецца на будынку гістарычнага музэю ў [[Саўт-Рывэр]]ы ([[Нью-Джэрзі]], [[ЗША]])&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=125738 У Саўт-Рыверы (ЗША) узнялі бел-чырвона-белы сцяг ФОТАФАКТ], Наша Ніва, 31 сакавіка 2014 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Belarusian monument in South River.jpg|значак|Манумэнт «Змагарам за вольную Беларусь» у [[Саўт-Рывэр|Саўт-Рывэры]] ([[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]), пастаўлены ў 1974 годзе на тэрыторыі [[Царква Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай (Саўт-Рывэр)|царквы Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай]] і аздоблены флягштокамі зь беларускім і амэрыканскім сьцягамі]]

У Беларусі пад бел-чырвона-белым сьцягам гуртаваліся ўдзельнікі антысавецкага партызанскага руху і падпольля — да іх ліквідацыі савецкімі карнікамі ў 1950-я гады. У 1960—1970-я гады гістарычную [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальную сымболіку]] выкарыстоўвалі інтэлектуалы-гуманітары [[Акадэмічны асяродак|Акадэмічнага асяродку]], разгромленага [[КГБ]] у 1974—1975 гадох, і мастакі-дысыдэнты з творчага кола [[На Паддашку]]&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;/&gt;. З гэтага ж часу адзначаюцца першыя сьвядомыя фальсыфікацыі гістарычных зьвестак пра беларускі нацыянальны сьцяг з боку савецкіх уладаў: дзеля адмаўленьня яго выкарыстаньня на [[Першы Ўсебеларускі зьезд|Першым Усебеларускім зьезде]] (1917) намесьнік дырэктара Інстытуту гісторыі [[Камуністычная партыя Савецкага Саюзу|камуністычнай партыі]] Сьцяпан Папанін у сваёй манаграфіі, выдадзенай у 1977 годзе, пры апісаньні зьезду замяніў бел-чырвона-белы сьцяг на выдуманы «пунсова-блакітны»&lt;ref name=&quot;Lachouski&quot;/&gt;. У 1980-я гады бел-чырвона-белы сьцяг разам з гербам Пагоняй сталі агульнавядомымі сымбалямі беларускасьці і незалежніцтва, а іх публічная дэманстрацыя разглядалася як акт нацыянальнага супраціву. У 1985 годзе на будынку [[Менская мастацкая вучэльня імя Глебава|Менскай мастацкай вучэльні імя Глебава]] два навучэнцы, Міхал Мірошнікаў і Юры Макееў, вывесілі бел-чырвона-белыя сьцягі. У выніку КГБ распачало перасьлед 6 чалавек, а Макееў мусіў спыніць навучаньне&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;/&gt;.

З пачаткам працэсу дэмакратызацыі ў [[СССР]] выкарыстаньне нацыянальнай гістарычнай сымболікі ў Беларусі пачало набываць масавы характар&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;/&gt;. Гэтаму спрыялі моладзевыя нефармальныя гістарычна-культурныя аб’яднаньні і клюбы («[[Талака (Менск)|Талака]]», «Паходня», «Узгор’е» і іншых), [[Беларускі Народны Фронт Адраджэньне|Беларускі Народны Фронт]] і іншыя партыі дэмакратычнага кірунку. У 1986 годзе бел-чырвона-белыя сьцягі зьявіліся ў кнізе мастака [[Мікола Купава|Міколы Купавы]], якую савецкія ўлады неўзабаве прыбралі з кнігарняў&lt;ref name=&quot;Kupava&quot;/&gt;. 30 кастрычніка 1988 году бел-чырвона-белыя сьцягі ўзьнялі ўдзельнікі першай масавай акцыі за незалежнасьць, [[Дзяды 30 кастрычніка 1988 году (Менск)|жорстка разагнанай савецкімі ўладамі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня|к}} С. 26.&lt;/ref&gt;. А ўжо 19 лютага 1989 году пад бел-чырвона-белымі сьцягамі на стадыёне «[[Дынама (стадыён, Менск)|Дынама]]» ў Менску адбыўся першы дазволены ўладамі БССР апазыцыйны палітычны мітынг&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;/&gt;. Разам з тым савецкія ўлады працягвалі перасьлед беларусаў (асабліва ў правінцыі) за выкарыстаньне нацыянальнага сьцяга&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;/&gt;.

Рэагуючы на рост папулярнасьці бел-чырвона-белага сьцяга ўлады СССР разгарнулі [[прапаганда|прапагандысцкую]] кампанію супраць нацыянальнага сьцяга беларусаў, пачатак якой паклаў артыкул начальніка Галоўнага архіўнага ўпраўленьня пры Савеце Міністраў БССР у «[[Советская Белоруссия|Советской Белоруссии]]»&lt;ref&gt;Михальченко А. Белорусская символика: традиции и современность // Советская Белоруссия. 25 ноября 1990. С. 2.&lt;/ref&gt;. З гэтага часу прыхільнікі [[Рашызм|расейскага шавінізму]] ўжываюць факт паўафіцыйнага цывільнага выкарыстаньня ў час нацысцкай акупацыі беларускіх нацыянальных сымбаляў дзеля дыскрэдытацыі сваіх апанэнтаў, зьвінавачваючы іх у [[фашызм|фашызьме]]. Прытым звычайна замоўчваецца, што цяперашні [[сьцяг Расеі]] выкарыстоўваўся вайсковым фармаваньнем [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]], што брала ўдзел у вайсковых дзеяньнях — [[Расейская вызвольная армія|Расейскай вызвольнай арміяй генэрала Ўласава]]&lt;ref&gt;[[Зьміцер Дрозд|Дрозд Д.]] [https://web.archive.org/web/20210302051219/https://bydc.info/news/1041-byl-li-zapreshchen-natsistami-rossijskij-belo-sine-krasnyj-flag Был ли запрещен нацистами российский бело-сине-красный флаг?], Беларускі дакумэнтацыйны цэнтар, 7.11.2020 г.&lt;/ref&gt; (таксама гэты сьцяг выкарыстоўвалі [[1-я Расейская нацыянальная армія]], якая ладзіла дывэрсіі ў тыле [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|савецкіх войскаў]] і змагалася з партызанамі, і дапаможныя расейскія моладзевыя арганізацыі{{Заўвага|Сярод іншага, [[:Файл:Российский и нацистский флаги. Минск, 18.06.1944 (colored).jpg|кадры нямецкай кінахронікі ад 18 чэрвеня 1944 году]] зафіксавалі публічнае выкарыстаньне на вуліцах Менску цяперашняга сьцяга Расеі побач з нацысцкім сьцягам}}, у тым ліку [[Памочнікі СПА Люфтвафэ#Расея|расейскія выхаванцы СС]]). Увогуле, у час Другой сусьветнай вайны [[калябарацыянізм|калябарацыяністы]], апроч расейскага, выкарыстоўвалі сучасныя сьцягі [[Бэльгія|Бэльгіі]], [[Латвія|Латвіі]], [[Летува|Летувы]], [[Нарвэгія|Нарвэгіі]], [[Нідэрлянды|Нідэрляндаў]], [[Украіна|Украіны]], [[Францыя|Францыі]], [[Эстонія|Эстоніі]] і некаторых іншых краінаў [[Эўропа|Эўропы]] і [[Азія|Азіі]]&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;. Тым часам савецкая сымболіка ўжывалася побач з [[Нацызм|нацысцкай]] у час [[Супольны парад Вэрмахту і Чырвонай арміі ў Берасьці (1939)|супольнага нацысцка-савецкага вайсковага параду]] ў [[Берасьце|Берасьці]], які адбыўся ў пачатку Другой сусьветнай вайны{{Заўвага|[[:Файл:Bieraście. Берасьце (22.09.1939).jpg|Здымак прывітальнай аркі да ўдзельнікаў параду ў Берасьці з савецкай і нацысцкай сымболікай]]}}.

=== Рэспубліка Беларусь ===
[[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|значак|Пікет у [[Менск]]у з плякатам [[лацінка]]й: «''Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: герб [[Пагоня]] й бел-чырвона-белы сьцяг, а таксама назоў Бацькаўшчыны — [[Літва]], сталіцы — Менск!''» (19.09.1991 г.)]]

Вяртаньне ў масавую сьвядомасьць жыхароў Беларусі бел-чырвона-белага сьцяга з гербам [[Пагоня]]й як нацыянальных сымбаляў беларусаў адбылося ў 1990 годзе разам з прыняцьцем [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|Дэклярацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце]]. Тады ж Міністэрства сувязі выдала мільённым накладам паштовы канвэрт з выявай Пагоні на фоне бел-чырвона-белага сьцяга, а кіраўнік [[Беларускі экзархат|Беларускага экзархату]] ўрачыста асьвяціў беларускі нацыянальны сьцяг у [[Полацак|Полацку]]&lt;ref name=&quot;Kupava&quot;/&gt;. У 1991 годзе пад беларускай нацыянальнай сымболікай прайшлі красавіцкія і травенскія [[страйк]]і працоўных Беларусі, якія адыгралі важную ролю ў крушэньні [[таталітарызм]]у ў краіне&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. 24 жніўня 1991 году дэпутат [[Галіна Сямдзянава]] ўнесла бел-чырвона-белы сьцяг у [[Вярхоўны Савет Беларусі]]&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;. На наступны дзень, 25 жніўня, дэпутаты надалі Дэклярацыі аб дзяржаўным сувэрэнітэце статус канстытуцыйнага закону. А 19 верасьня 1991 году парлямэнт Беларусі прыняў законы «Аб Дзяржаўным сьцягу Рэспублікі Беларусь» і «Аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь», якія аднавілі бел-чырвона-белы сьцяг з гербам Пагоняй у якасьці дзяржаўных сымбаляў&lt;ref name=&quot;Tkacou-393&quot;/&gt;. Распрацоўкай эталёнаў дзяржаўнай сымболікі займалася адмысловая Камісія пры Прэзыдыюме Вярхоўнага Савету, у якую ўвайшло больш за 20 чалавек: вядомыя гісторыкі, мастакі, дызайнэры, мастацтвазнаўцы (кіраўнік — дэпутат [[Алег Трусаў]])&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[[Алег Трусаў|Трусаў А.]] Лунай, наш сцяг, ляці, Пагоня! // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 20.&lt;/ref&gt;. Неўзабаве бел-чырвона-белым сьцяг упершыню ўзьнялі як сымбаль незалежнай Беларусі над усімі прадстаўніцтвамі краіны за мяжой, а ў 1994 годзе каманда Беларусі ўпершыню выступіла пад ім на [[Зімовыя Алімпійскія гульні 1994 году|Алімпійскіх гульнях]]&lt;ref name=&quot;kultura&quot;/&gt;. 20 ліпеня 1994 году пад бел-чырвона-белым сьцягам адбылася інаўгурацыя першага прэзыдэнта Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]].

[[Файл:Stemp Flag and map of Belarus.jpg|значак|Паштовая марка Беларусі, 1992 г.]]

У лютым 1995 году Лукашэнка заявіў пра намер правесьці рэфэрэндум, што стала сьведчаньнем аднаўленьня [[Русіфікацыя Беларусі|палітыкі русіфікацыі]] з мэтай атрымаць падтрымку і грошы [[Расея|Расеі]]&lt;ref name=&quot;NN-2020&quot;/&gt;. Зьмяненьне нацыянальнай гістарычнай сымболікі Беларусі разьлічвалася як мэтанакіраваны удар па галоўных палітычных апанэнтах ([[Апазыцыя БНФ]]) і мусіла ўмацаваць яго асабістую ўладу&lt;ref name=&quot;Marcinovic&quot;&gt;Мартинович Д. [https://web.archive.org/web/20200622200046/https://news.tut.by/culture/684354.html Без исторической символики, но с русским языком. Как 25 лет назад в Беларуси прошел референдум], [[TUT.BY]], 14.05.2020 г.&lt;/ref&gt;. На думку гісторыка [[Алег Трусаў|Алега Трусава]], дэпутата Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня, ініцыятыва рэфэрэндуму негалосна ішла ад саміх уладаў Расеі&lt;ref name=&quot;Naviny.by&quot;&gt;Гуштын А. [https://web.archive.org/web/20210124153750/https://naviny.by/rubrics/society/2015/05/14/ic_articles_116_188882 Рэферэндум-1995. Антыгероі беларускай мовы], [[Naviny.by]], 14.05.2015 г.&lt;/ref&gt;, якія імкнуліся рэанімаваць [[Імпэрыялізм|імпэрскую ідэю]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 10.&lt;/ref&gt;. Таксама выказвалася думка, што правядзеньне рэфэрэндуму абумовіла жаданьне Лукашэнкі набыць папулярнасьць у Расеі з наступнай мэтай стаць прэзыдэнтам Расеі&lt;ref&gt;Олегов А. Лукашенко метит в президенты России // Огонёк. № 43, 27 октября 1996. С. 9.&lt;/ref&gt;. Паводле дэпутата Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня [[Сяргей Навумчык|Сяргея Навумчыка]], падобны плян агучваў кіраўнік адміністрацыі Лукашэнкі [[Леанід Сініцын]], [[Расейцы|расеец]] паводле нацыянальнасьці і прыхільнік далучэньня Беларусі да Расеі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 24.&lt;/ref&gt;, які меў імаверныя зьвязкі з расейскімі спэцслужбамі&lt;ref name=&quot;Navumcyk_18.04.2014&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/25354832.html «Маўр» Лукашэнкі, або той, хто зьмяніў герб і сьцяг], [[Радыё Свабода]], 18 красавіка 2014 г.&lt;/ref&gt; і быў фігурантам дакладу дэпутата [[Сяргей Антончык|Сяргея Антончыка]] пра карупцыю ў атачэньні Лукашэнкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 127.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Соўсь Г. [https://www.svaboda.org/a/30211729.html Антончык пра антыкарупцыйны даклад Лукашэнкі, фатальную памылку Ганчара і «звышцынізм» апазыцыі], [[Радыё Свабода]], 12 кастрычніка 2019 г.&lt;/ref&gt;. Ён жа, паводле неаднаразовых уласных прызнаньняў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 65.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Marcinovic&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Толкачева Е. [https://web.archive.org/web/20200412135326/https://news.tut.by/economics/637111.html «Сел и нарисовал». Как в 1995 году БЧБ-флаг сменили на красно-зеленый, а «Пагоню» — на герб БССР], [[TUT.BY]], 12.05.2019 г.&lt;/ref&gt;, стварыў прапанаваныя на рэфэрэндум сымбалі, за аснову якіх узяў [[Сьцяг Беларускай ССР|сьцяг]] і [[герб Беларускай ССР|герб]] [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]. Як Сініцын апавядаў беларускаму дэпутату [[Валянцін Голубеў|Валянціну Голубеву]]&lt;ref name=&quot;Navumcyk_18.04.2014&quot;/&gt;:
{{Цытата|Справа ж не ў [[Геральдыка|геральдыцы]]. Таму што калі прыгадаць, навошта ўвогуле трэба было мяняць сымболіку, дык зразумела, што чым яна горш атрымалася, тым лепей. Бо яе замена была толькі правакуючым выпадам, прычым толькі адным — у камбінацыі зь некалькіх удараў.}}

[[Файл:Берет ВДВ.jpg|значак|Барэт беларускіх [[Сілы спэцыяльных апэрацыяў УС РБ|ПДВ]] да 1995 г.]]

Паводле сьведчаньня Сініцына, праца над новай сымболікай вялася з 21 сакавіка, прытым дэпутаты атрымалі эскізы сьцяга і гербу ўжо 23 сакавіка. Як мяркуе Сяргей Навумчык, хуткае (за два дні) стварэньне прапанаванай Лукашэнкам сымболікі сьведчыла пра тое, што галоўнай мэтай рэфэрэндуму было ня столькі ўвядзеньне нейкай канкрэтнай сымболікі (якая разглядалася як часовая — да ліквідацыі незалежнасьці Беларусі), колькі зьнішчэньне дзяржаўнага статусу бел-чырвона-белага сьцяга і Пагоні&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 66.&lt;/ref&gt;.

Праведзены 14 траўня 1995 году [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|рэфэрэндум]] супярэчыў [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі]] і заканадаўству Беларусі, адзначаўся парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня&lt;ref name=&quot;Navumcyk&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/27734568.html Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным], [[Радыё Свабода]], 12 траўня 2019 г.&lt;/ref&gt;. Перад ім адбылося [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)|зьбіцьцё дэпутатаў у будынку парлямэнту]], якое выявілася сілавой дэманстрацыяй усталяваньня [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарнага рэжыму ў Беларусі]]. 16 траўня 1995 году, калі афіцыйна абвешчаныя вынікі рэфэрэндуму яшчэ фармальна не набылі законнай сілы, [[Кіраўніцтва справамі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|кіраўнік справамі]] Лукашэнкі [[Іван Ціцянкоў]] зьняў з даху [[Дом ураду (Менск)|Дома ўраду]] бел-чырвона-белы сьцяг і разарваў [[дэ-юрэ]] і [[дэ-факта]] (на той момант) дзяржаўны сымбаль Беларусі «на сувэніры»&lt;ref&gt;Дзедзіч. № 3 (22), травень 2003. С. 1.&lt;/ref&gt;. Ціцянкоў асабіста расьпісаўся на кожным з кавалкаў, што зафіксавалі на відэа&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/article/773824.html Зянон Пазьняк: «У мяне пацяклі сьлёзы» (аўдыё)], [[Радыё Свабода]], 18 верасьня 2006 г.&lt;/ref&gt;. Прытым факты зьнявагі дзяржаўнага сьцяга адзначаліся яшчэ 25 сакавіка 1995 году, калі падкантрольная Лукашэнку міліцыя пры затрыманьні грамадзянаў зь бел-чырвона-белымі сьцягамі, вырывала сьцягі і ламала дрэўкі (на зварот дэпутатаў парлямэнту Беларусі да генэральнага пракурора паводле факту зьнявагі дзяржаўнага сьцяга нікога зь міліцыі не пакаралі&lt;ref name=&quot;95-115&quot;&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 115.&lt;/ref&gt;) і 12 красавіка, калі супрацоўнікі сілавых структураў вырывалі і, увогуле, рвалі дзяржаўныя бел-чырвона-белыя сьцягі&lt;ref name=&quot;95-115&quot;/&gt;.

7 чэрвеня 1995 году Лукашэнка выдаў указы № 213 «Аб зацьверджаньні эталёну Дзяржаўнага гербу Рэспублікі Беларусь і Палажэньня аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь»&lt;ref&gt;[http://www.levonevski.net/pravo/razdel1/num2/1d2088.html Об утверждении эталона Государственного герба Республики Беларусь и Положения о Государственном гербе Республики Беларусь]&lt;/ref&gt; і № 214 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Дзяржаўным сьцягу Рэспублікі Беларусь»&lt;ref&gt;[https://geraldika.ru/symbols/9223 Об утверждении Положения о Государственном флаге Республики Беларусь]&lt;/ref&gt; дзеля фармальнага замацаваньня сымболікі рэжыму на заканадаўчым узроўні. Тым часам бел-чырвона-белы сьцяг разам з гербам Пагоняй трапіў пад негалосную забарону&lt;ref name=&quot;latysonak&quot;/&gt;. Нягледзячы на яе, у Беларусі гэтым сьцягам як нацыянальным працягвалі карыстацца апазыцыйныя да рэжыму Лукашэнкі беларускія арганізацыі. Апроч таго, бел-чырвона-белы сьцяг актыўна выкарыстоўваўся ў спартовых і культурных імпрэзах па-за межамі краіны&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110825221240/http://www.nn.by/index.php?c=ar&amp;i=19755&amp;p=1&amp;c2=calcym&amp;combo_calmonth=6&amp;combo_calyear=2007 «Тры чарапахі» замест «Кацюшы»], [[Наша Ніва]], 8 верасьня 2008 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27.08.2007| url = http://naviny.by/rubrics/culture/2007/08/27/ic_articles_117_152457/| загаловак = Слушать хорошую музыку стоит вместе!| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://naviny.by Белорусские новости]| дата = 16 кастрычніка 2010 | мова = ru | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, а таксама беларускімі эмігранцкімі арганізацыямі. Тым часам у Беларусі зьявілася легендарная постаць [[Мірон]]а — невядомага героя беларускага руху, які рэгулярна ўздымаў нацыянальны сьцяг у цяжкадаступных (высокіх і небясьпечных) месцах&lt;ref name=&quot;NN-2020&quot;/&gt;.

[[Файл:Дзень Волі 2018.jpg|міні|Сьвяткаваньне [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзя Беларускай Народнай Рэспублікі]] ў Менску, 2018 г.]]

У 2010-я гады ў Беларусі прайшла маштабная грамадзкая кампанія ў справе папулярызацыі нацыянальный сымболікі, у межах якой у [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрства культуры]] накіравалі некалькі зваротаў з прапановай дадаць бел-чырвона-белы сьцяг у [[Сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|сьпіс нематэрыяльных гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі]], у тым ліку з распрацаваным навукоўцамі абгрунтаваньнем&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt; і тысячамі подпісаў грамадзянаў Беларусі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/ministerstva-kultury-nia-viedaje-u-cym-kastounasc-biel-cyrvona-bielaha-sciaha/28193214.html Міністэрства культуры ня ведае, у чым каштоўнасьць бел-чырвона-белага сьцяга, і зьвярнулася ў Акадэмію навук], [[Радыё Свабода]], 23 сьнежня 2016 г.&lt;/ref&gt;. У падтрымку нацыянальнага сьцяга выказаліся вядомыя беларускія спартоўцы: прызэрка алімпійскіх гульняў [[Аляксандра Герасіменя]], чэмпіён сьвету [[Віталь Гуркоў]], гандбаліст [[Сяргей Рутэнка]]&lt;ref&gt;Панкавец З. [http://nn.by/?c=ar&amp;i=109400 Спартоўцы пра бел-чырвона-белы сцяг: пазітыўнае, негатыўнае, нейтральнае], [[Наша Ніва]], 8 траўня 2013 г.&lt;/ref&gt;, прызэрка чэмпіянаў сьвету і Эўропы [[Аліна Талай]]&lt;ref&gt;[http://nn.by/?c=ar&amp;i=113148 Лёгкаатлетка Аліна Талай: «Давайце не будзем падманваць сябе: наш колер — бел-чырвона-белы»], [[Наша Ніва]], 26 ліпеня 2013 г.&lt;/ref&gt;, чэмпіёнка сьвету [[Тацяна Драздоўская]]&lt;ref&gt;Карней І. [http://www.svaboda.org/a/25232780.html Тацьцяна Драздоўская: Сьцяг незалежнасьці — бел-чырвона-белы], [[Радыё Свабода]], 17 сьнежня 2014 г.&lt;/ref&gt;, трохразовы алімпійскі чэмпіён [[Уладзімер Парфяновіч]]&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.mobi/a/24978067.html Парфяновіч: «Бел-чырвона-белы сьцяг павінен вісець у прэзыдэнта ў кабінэце»], [[Радыё Свабода]], 6 траўня 2013 г.&lt;/ref&gt;, алімпійскі чэмпіён [[Андрэй Багдановіч]]&lt;ref&gt;Карней І. [http://www.svaboda.org/a/alimpijski-cempijon-bahdanovic-mova-i-symbolika-heta-nasa-historyja/27044778.html Алімпійскі чэмпіён Багдановіч: Мова і сімволіка — гэта наша гісторыя], [[Радыё Свабода]], 30 траўня 2015 г.&lt;/ref&gt;. Аднак на ўсе прапановы Мінкульт адказваў адмовамі з спасылкамі на фармальныя прычыны («''фрагмэнтарнасьць і непаўнату абгрунтаванасьці''», «''брак фатаздымкаў''» і г.д.), якія сьведчылі пра непасьлядоўнасьць міністэрства ў пытаньнях наданьня статусу гістарычна-культурнай каштоўнасьці і прызнаньне [[Дэ-факта|фактычнага]] браку паўнамоцтваў у разьвязаньні пытаньня зь бел-чырвона-белым сьцягам&lt;ref&gt;Дашчынскі А. [https://www.svaboda.org/a/ministerstva-i-sciah/28815520.html Міністэрства культуры сумняваецца, што БНР абвяшчалі пад бел-чырвона-белым сьцягам], 25 кастрычніка 2017 г.&lt;/ref&gt;. У сакавіку 2018 году пад бел-чырвона-белымі сьцягамі прайшло маштабнае [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|сьвяткаваньне 100-годзьдзя абвяшчэньня незалежнасьці Беларусі]]. У траўні таго ж году пад бел-чырвона-белымі сьцягамі адбылося ўрачыстае адкрыцьцё помніка [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвушу Касьцюшку]] ў [[Косаў|Косаве]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/29222482.html Першы ў Беларусі помнік Тадэвушу Касьцюшку ўрачыста адкрылі ля Косава. ФОТА], [[Радыё Свабода]], 12 траўня 2018 г.&lt;/ref&gt;, а ў верасьні 2019 году — урачыстае адкрыцьцё помніка вялікаму князю [[Гедзімін]]у ў [[Ліда|Лідзе]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30151491.html У Лідзе ўрачыста адкрылі помнік князю Гедзіміну. ФОТА], [[Радыё Свабода]], 7 верасьня 2019 г.&lt;/ref&gt;. 22 лістапада 2019 году ў [[Вільня|Вільні]] пад бел-чырвона-белымі сьцягамі (якіх было ў разы больш за [[Сьцяг Польшчы|польскія]] і [[Сьцяг Летувы|летувіскія]]) адбылася найбольш масавая па-за сучаснымі межамі Беларусі шматтысячная беларуская маніфэстацыя, прысьвечаная разьвітаньню зь беларускім нацыянальным героем [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]]&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=241583 Тысячы беларусаў развіталіся з Каліноўскім пад нацыянальнымі сцягамі — шмат ФОТА Надзеі Бужа], [[Наша Ніва]], 22 лістапада 2019 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Protest actions in Minsk (Belarus) near Stella, August 16.jpg|значак|[[Марш за свабоду (Менск, 2020)|300-тысячны мітынг у Менску]], 16 жніўня 2020 г.]]

У 2020 годзе бел-чырвона-белы сьцяг стаў галоўным сымбалем [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў супраць фальсыфікацыяў выбараў, гвалту і беззаконьня ў Беларусі]]&lt;ref&gt;[[Андрэй Катлярчук|Kotljarchuk A.]] [http://balticworlds.com/the-flag-revolution-understanding-the-political-symbols-of-belarus/ The Flag Revolution. Understanding the political symbols of Belarus] // Baltic Worlds. Nr. 4, 2020.&lt;/ref&gt;. Гэта прывяло да росту папулярнасьці нацыянальнага сьцяга: на яго аснове жыхары Беларусі стварылі больш за 300 новых сьцягоў сваіх паселішчаў, мікрараёнаў, вуліцаў і двароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210126223546/https://charter97.org/be/news/2020/11/28/402192/ Беларусы ўвекавечылі рэвалюцыйныя сцягі гарадоў і мікрараёнаў], [[Хартыя’97]], 28 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/31076712.html Слоўнік беларускай рэвалюцыі. Мова новых сьцягоў], [[Радыё Свабода]], 30 студзеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|загаловак=Музэй сьцягоў|url=https://flags.dze.chat}}&lt;/ref&gt;. Да іх таксама далучыліся і беларускія згуртаваньні за мяжой&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://supolka.net/flag-for-belarus/ | загаловак = Крэатыўныя сцягі беларускіх суполак за мяжой | фармат = | назва праекту = Supolka.net | выдавец = | дата =16 студзеня 2011 | мова = | камэнтар = }} &lt;/ref&gt;. У гэты ж час фіксуюцца шматлікія выпадкі [[цынізм|цынічнай]] зьнявагі нацыянальнага сьцяга беларусаў з боку супрацоўнікаў карных сілавых структураў [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]], якія могуць кваліфікавацца як распальваньне варожасьці паводле нацыянальнай прыкметы (артыкул 130 Крымінальнага кодэксу Беларусі)&lt;ref name=&quot;Navumcyk-10.11.2020&quot;/&gt;. У лістападзе 2020 году прыхільнікі Лукашэнкі (меркавана зь яго блізкага атачэньня) забілі за бела-чырвона-белыя стужкі жыхара Менску [[Раман Бандарэнка|Рамана Бандарэнку]]. У сьнежні 2020 — студзені 2021 году фіксуюцца факты разьбіцьця мэталічнымі гайкамі вокнаў з рэчамі (сьняжынкі, фіранкі) у бела-чырвона-белай каляровай гаме, прытым міліцыя рэжыму Лукашэнкі адмаўляецца заводзіць крымінальныя справы, сьцьвярджаючы, што падобныя дзеяньні ёсьць «выказваньнем меркаваньня», а не злачынствам&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31048615.html Разьбітае гайкамі за бел-чырвона-белыя колеры акно аказалася не адзіным], [[Радыё Свабода]], 16 студзеня 2021 г.&lt;/ref&gt;. Сам Лукашэнка ўсьлед за [[рашызм|расейскімі шавіністамі]] называе нацыянальны беларускі сьцяг «фашысцкай сымболікай» ({{мова-ru|«фашистская символика»|скарочана}})&lt;ref&gt;[https://nashaniva.by/?c=ar&amp;i=262716 Лукашэнка пра нацыянальны сцяг: Адкрыта гавару, што гэта фашысцкая сімволіка]{{Недаступная спасылка|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Наша Ніва]], 20 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;. Тым часам на тэледэбатах зь [[Вячаслаў Кебіч|Вячаславам Кебічам]], якія адбыліся 7 ліпеня 1994 году напярэдадні вызначальнага другога туру прэзыдэнцкіх выбараў, у адрозьненьне ад суперніка, які выступаў безь якіх-кольвек значкоў, Лукашэнка начапіў на пінжак значок зь бел-чырвона-белым сьцягам&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=oYeFbbWNxco Тэледэбаты кандыдатаў у прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь 1994 году]&lt;/ref&gt; (хоць раней насіў [[Сьцяг БССР|чырвона-зялёны дэпутацкі значок БССР]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 106.&lt;/ref&gt;).

[[Файл:Flag of Belarus (w-r-w) with Arms (2020).svg|значак|Бел-чырвона-белы сьцяг з гербам Пагоняй, які выкарыстоўваўся ў час [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2022)|пратэстаў 2020—2022 гадоў]]]]

29 студзеня 2021 году зьявілася афіцыйная заява ад імя сілавых структураў рэжыму Лукашэнкі пра падрыхтоўку да афіцыйнага абвяшчэньня бел-чырвона-белага сьцяга «экстрэмісцкім»&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31076574.html Генэральная пракуратура прыняла да разгляду пытаньне аб забароне бел-чырвона-белага сьцяга], [[Радыё Свабода]], 29 студзеня 2021 г.&lt;/ref&gt;. Падставай да гэтага назвалі зварот, падпісаны каля 100 невядомымі прыхільнікамі расейскага [[фашызм]]у (галосна адзначыўся толькі ініцыятар — удзельнік псэўда[[Казацтва|казацкай]] арганізацыі [[Антысэмітызм|антысэміт]] Пётар Шапко&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=267457 Хто такі казак Пятро Шапко, які спрабуе забараніць бел-чырвона-белы сцяг?], [[Наша Ніва]], 29 студзеня 2021 г.&lt;/ref&gt;). Неўзабаве больш за 103 тысячы беларусаў падпісалі зварот у абарону бел-чырвона-белага сьцяга з заклікам да яго прызнаньня нематэрыяльнай гістарычна-культурнай каштоўнасьцю на дзяржаўным узроўні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31103927.html Улады адказалі на пэтыцыю супраць прызнаньня бел-чырвона-белага сьцяга экстрэмісцкім, якую падпісалі 103 тысячы чалавек], [[Радыё Свабода]], 15 лютага 2021 г.&lt;/ref&gt;. Таксама ў абарону нацыянальнага сьцяга выступіла 887 беларускіх гісторыкаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31121340.html 887 беларускіх гісторыкаў даслалі ўладам ліст у абарону бел-чырвона-белага сьцягу], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2021 г.&lt;/ref&gt;, якія засьведчылі, што ''прапагандысцкая кампанія на дыскрэдытацыю і забарону нацыянальнага і дзяржаўнага сымбалю Беларусі ня мае ніякага гістарычнага абгрунтаваньня, вядзе да расколу грамадзтва і распальваньня варожасьці паміж грамадзянамі Беларусі''&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31083811.html 100 гісторыкаў падпісалі заяву ў абарону нацыянальнага сьцяга, які ўлады хочуць прызнаць экстрэмісцкім], [[Радыё Свабода]], 3 лютага 2021 г.&lt;/ref&gt;. Тым часам з боку зьвязаных з рэжымам Лукашэнкі гісторыкаў-[[Прапаганда|прапагандыстаў]] адзначаюцца выпадкі грубай фальсыфікацыі гісторыі, калі пры браку дакумэнтальных пацьверджаньняў зьяўляюцца галаслоўныя сьцьверджаньні пра выкарыстаньне нацыянальнага сьцяга беларусаў у час карных апэрацыяў [[нацызм|нацыстаў]] супраць беларусаў&lt;ref&gt;Панкавец З. [https://nn.by/?c=ar&amp;i=268374 Дырэктар Інстытута гісторыі кажа, што вёску Бабровічы «спалілі пад бел-чырвонымі-сцягамі». Але гэта містыфікацыя], [[Наша Ніва]], 16 лютага 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210324000932/https://news.tut.by/culture/723348.html Лукашенко заявил о геноциде белорусского народа под БЧБ-флагом. Объясняем, что происходило в годы войны], [[TUT.BY]], 22.03.2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=272040 У дзяржархіве не знайшлі фота і відэа часоў Другой сусветнай вайны, на якіх акупанты лютуюць пад БЧБ-сцягамі], [[Наша Ніва]], 24 красавіка 2021 г.&lt;/ref&gt;.

20 траўня 2021 году ў інтэрвію «[[СБ. Беларусь сегодня|Беларусь сегодня]]» намесьнік начальніка [[Галоўная ўправа па барацьбе з арганізаванай злачыннасьцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]]у [[палкоўнік]] [[Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь|міліцыі]] [[Міхаіл Бедункевіч]] выказваўся, што хутка адбудзецца нарада спэцыялістаў [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь|КДБ]], [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрства юстыцыі]] й навукоўцаў, каб перагледзець сьпіс [[Беларускі калябарацыянізм з нацыстамі ў Другой сусьветнай вайне|калябарацыянісцкіх]] арганізацыяў, а таксама што ГУБАЗіК будзе выступаць за абвяшчэньне на афіцыйным узроўні бел-чырвона-белага сьцяга «[[Нацысцкая сымболіка|нацысцкай сымболікай]]» ({{мова-ru|«нацисткой символикой»|скарочана}})&lt;ref&gt;{{Артыкул|загаловак=Кто и как пытается реабилитировать нацизм?|год=20 мая 2021|спасылка=https://www.sb.by/articles/revansh-ne-sostoitsya.html|мова=ru|выданьне=[[Беларусь сегодня]]|аўтар=Андрей Дементьевский.|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210722195049/https://www.sb.by/articles/revansh-ne-sostoitsya.html}}&lt;/ref&gt;. 21 чэрвеня 2021 году падкантрольны рэжыму Лукашэнкі [[Беларускі саюз журналістаў]] паведаміў у сваім [[Telegram|тэлеграмным]] канале, што [[Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь|МУС]] накіравала на ўзгадненьне ў КДБ дакумэнт «Аб устанаўленьні пералікаў арганізацыяў і іншых структураў, нацысцкай сымболікі і атрыбутыкі» ({{Мова-ru|«Об установлении перечней организаций и иных структур, нацистской символики и атрибутики»|скарочана}}). У дакумэнце пералічваюцца арганізацыі, якія рэжым Лукашэнкі лічыць калябарацыяністамі, а таксама іх сымболіка і прадметы. Такім парадкам, гэты дакумэнт мае даць рэжыму Лукашэнкі фармальную падставу абвясьціць нацыянальны беларускі бел-чырвона-белы сьцяг разам з нацыянальным дэвізам беларусаў «[[Жыве Беларусь!]]» «нацысцкай сымболікай»&lt;ref&gt;{{Артыкул|загаловак=МВД Беларуси предложило включить БЧБ-флаг и слоган оппозиции в список нацистской символики|аўтар=Соколов Станислав.|выданьне=Pogovorim.by|год=21-06-2021|спасылка=https://pogovorim.by/27929-mvd-belarusi-predlozhilo-vklyuchit-bchb-flag-v-spisok-nacistskoy-simvoliki.html|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210621191703/https://pogovorim.by/27929-mvd-belarusi-predlozhilo-vklyuchit-bchb-flag-v-spisok-nacistskoy-simvoliki.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Артыкул|загаловак=Законопроект о признании БЧБ-флага нацистской символикой согласовывают в КГБ|год=21 июня 2021|спасылка=https://belmarket.by/news/2021/06/21/news-46184.html|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210621143807/https://belmarket.by/news/2021/06/21/news-46184.html|выданьне=Белорусы и рынок|месца=[[Менск|Мінск]]|мова=ru}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Полк Каліноўскага. Сьцяг.png|значак|Сьцяг [[Полк імя Кастуся Каліноўскага|палку імя Кастуся Каліноўскага]]]]

За часамі [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (з 2022)|адкрытага расейскага ўварваньня ва Ўкраіну]] бел-чырвона-белы сьцяг і герб Пагоня сталі сымбалямі [[Полк імя Кастуся Каліноўскага|беларускага палку імя Кастуся Каліноўскага]]. Увогуле, беларускія добраахвотнікі ([[Пагоня (аддзел)|аддзел «Пагоня»]] і [[тактычная група «Беларусь»]]) баранілі Ўкраіну пад нацыянальнай беларускай сымболікай ад [[Расейска-ўкраінская вайна|пачатку расейскай гібрыднай агрэсіі ў 2014 годзе]].

[[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага (2022-05-13).jpg|значак|Патч-шаўрон зь беларускім сьцягам на абмундзіраваньні абаронцы Ўкраіны, 2022 г.]]

21 красавіка 2022 году [[Сяргей Дубавец]] зазначыў, што раней ён параўноўваў з двума сьцягамі — бела-чырвона-белым і [[Чырвона-зялёны сьцяг|чырвона-зялёным]] — [[Беларускі клясычны правапіс|клясычны правапіс]] і [[Беларускі афіцыйны правапіс|наркамаўку]], аднак па падзеях 2020—2022 гадоў прымірэньне двух сьцягоў стала немагчымым, а наркамаўка засталася мёртванароджаным прадуктам на ўзбочыне гісторыі, які выканаў сваю [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікатарскую функцыю]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]] [https://www.svaboda.org/a/31814026.html «Застаюся камуністам»... Чаму незалежныя СМІ захоўваюць вернасьць «наркамаўцы»], [[Радыё Свабода]], 21 красавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

== Нацыянальны сьцяг беларусаў у мастацтве ==
[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah, Janka Kupała. Бел-чырвона-белы сьцяг, Янка Купала (05.1922).jpg|значак|Ілюстрацыя да верша [[Янка Купала|Янкі Купалы]]. «[[Маладое жыцьцё]]», чэрвень 1922 г.]]

Бел-чырвона белы сьцяг апяваецца ў шматлікіх літаратурных і музычных творах, малярстве. У гімне [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] «[[Мы выйдзем шчыльнымі радамі]]» (словы [[Макар Краўцоў|Макара Краўцова]], музыка [[Уладзімер Тэраўскі|Ўладзімера Тэраўскага]]) ёсьць наступныя радкі:
{{Цытата|&lt;poem&gt;Няхай жыве магутны, сьмелы
Наш беларускі вольны дух.
Штандар наш бел-чырвона-белы,
Пакрый сабой народны рух.&lt;/poem&gt;}}

[[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah, Janka Kupała. Бел-чырвона-белы сьцяг, Янка Купала (09.1922).jpg|значак|Іншая ілюстрацыя да верша Янкі Купалы, кастрычнік 1922 г.]]

У кастрычніку 1919 году [[Янка Купала]] апублікаваў артыкул «[[:s:Беларускі сцяг уваскрос!|Беларускі сьцяг уваскрос!]]»&lt;ref&gt;Беларусь. № 9 (36), 30 кастрычніка 1919 г.&lt;/ref&gt;. Хоць у артыкуле няма апісаньня сьцяга, аднак у той час Янка Купала сымпатызаваў [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспубліцы]]&lt;ref&gt;Трефилов С. [https://www.kp.ru/daily/26798/3833537/ Янка Купала был де-факто вице-премьером Беларуси, а год спустя его за это арестовали] // [[Камсамольская праўда]], 23 лютага 2018 г.&lt;/ref&gt;, а ў самім артыкуле вітаў фармаваньне [[Юзэф Пілсудзкі|Юзэфам Пілсудскім]] [[Беларуская вайсковая камісія|Беларускай вайсковай камісіі]]. Сярод іншага, у 1922 годзе ў часопісе «[[Маладое жыцьцё]]» друкаваліся фрагмэнты вершаў Янкі Купалы, праілюстраваныя малюнкамі зь бел-чырвона-белым сьцягам.

Увогуле, першы верш пра бел-чырвона-белы сьцяг («''Пад свой сьцяг чырвона-белы пасклікай усіх сыноў, параскіданых па сьвеце, каб зьбіраліся дамоў''») пад назвай «Покліч» 21 лістапада 1917 году апублікаваў у газэце «[[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]]» [[Ігнат Дварчанін]], які на той час быў падпаручнікам 43-га Сыбірскага стралецкага палку&lt;ref name=&quot;Lachouski&quot;/&gt;. У 1920 годзе паэт [[Уладзімер Жылка]] ў сваім першым апублікаваным вершы, які таксама меў назву «Покліч», пісаў «''Пад штандар бел-чырвона-белы гартуйся, раць, адважна, сьмела, адважных, храбрых ваяроў!''»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140714163257/http://rv-blr.com/vershu/view/3632 Верш «Покліч»]&lt;/ref&gt;, таксама ён апяваў нацыянальныя сымбалі беларусаў у вершы «[[wikisource:be:Прыкладзіны|Прыкладзіны]]». У 1925 годзе выйшаў з друку верш [[Пятро Сакол|Пятра Сакола]] «Беларускі сьцяг»&lt;ref&gt;Сакол П. Беларускі сьцяг // Студэнская думка. № 1, 1925. С. 1.&lt;/ref&gt;. У 1930 годзе [[Максім Танк]] напісаў верш «Ты чуеш, брат…», дзе былі радкі:
{{Цытата|&lt;poem&gt;Глядзіце ў будучыню сьмела!
Настаў доўгачаканы час,
Пад сьцягам бел‑чырвона‑белым
Чакае перамога нас.

Няхай жа меч Пагоні зьзяе!
Гартуйма нашу еднасьць, моц!
Вядзі нас, Воля прасьвятая,
Да новай славы, новых сонц!&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180119171112/http://rv-blr.com/literature/charter/24436 Максім Танк. Дзённік]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Максім Танк. Збор твораў. У 13 т. Т. 1 / Рэд. тома Л. Кісялёва; падрыхт. тэкстаў і камент.: Т. Барысюк, А. Данільчык, В. Хацяновіч; Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы. — {{Менск (Мінск)}}: Беларус. навука, 2010. С. 193.&lt;/ref&gt;&lt;/poem&gt;}}

Па [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|аднаўленьні незалежнасьці]] [[Народны паэт Беларусі]] Максім Танк падтрымаў нацыянальную сымболіку, у 1995 годзе ён разам з Народным паэтам [[Пімен Панчанка|Піменам Панчанкам]] і іншымі беларускімі творчымі і навуковымі дзеячамі выступіў з прапановай прыняць у якасьці дзяржаўнага гімну Беларусі верш [[Алесь Ставер|Алеся Ставера]] «Вякамі стваралі мы нашу дзяржаву», у якім нацыянальны сьцяг апяваецца побач з [[Пагоня]]й: «''Пад сьцягам Айчыны, пад гербам Пагоні''», а таксама сьцьвярджаецца нацыянальны дэвіз: «''Дружней, беларусы! Гучней, беларусы! Гукайма: [[Жыве Беларусь!]]''»&lt;ref&gt;[https://archive.svaboda.org/listy.html З нашай пошты], [[Радыё Свабода]], 1995—2000 гг.&lt;/ref&gt;. Ужо па пазбаўленьні нацыянальных сымбаляў афіцыйнага дзяржаўнага статусу ў жніўні 1995 году Максіма Танка пахавалі менавіта пад бел-чырвона-белым сьцягам&lt;ref&gt;[[Дзяніс Марціновіч|Мартинович Д.]] [https://news.tut.by/culture/717122.html?fbclid=IwAR1h2_r9a3wd2Ey9be4yCZSFEAw5xqzlV5-M4iRHFWeJfy5_visP_B8H6O4 Что писали о БЧБ-флаге и как он стал национальным. Объясняем]{{Недаступная спасылка|date=May 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[TUT.BY]], 3.02.2021 г.&lt;/ref&gt;. 

Бел-чырвона-белы сьцяг упамінаецца ў вершах «Беларускі сьцяг»&lt;ref&gt;Czasopis. [https://web.archive.org/web/20210801083243/https://issuu.com/tomaszsulima/docs/cz_10_2013/33 № 10, 2013]. С. 33.&lt;/ref&gt; [[Гальяш Леўчык|Гальяша Леўчыка]] (1926 год), «Моладзі»&lt;ref&gt;Скрыжалі памяці: З творчай спадчыны пісьменнікаў Беларусі, якія загінулі ў гады Другой сусветнай вайны. У 3 кн. [https://web.archive.org/web/20181117233330/http://pdf.kamunikat.org/25643-1.pdf Кн. 2] / уклад., біягр. давед. пра аўт. і камент. А. Бельскага. — {{Менск (Мн.)}}: Беларускі кнігазбор, 2005. С. 320.&lt;/ref&gt; [[Алесь Мілюць|Алеся Мілюця]] (1935 год) і «Наш сьцяг»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210522212304/http://rv-blr.com/verse/show/43733 Верш «Наш сьцяг»]&lt;/ref&gt; [[Ларыса Геніюш|Ларысы Геніюш]] (1942 год), шэрагу вершаў 1943—1944 гадоў [[Алесь Змагар|Алеся Змагара]]&lt;ref&gt;Алесь Змагар. [http://knihi.com/Ales_Zmahar/Da_zhody.html Да згоды]. — Кліўлянд: Выдавецтва Літаратурнай Сустані «Баявая Ўскалось», 1962.&lt;/ref&gt;, патрыятычным вершы [[Натальля Арсеньнева|Натальлі Арсеньневай]] «Зьняважаным сьцягом» (1948 год)&lt;ref&gt;Макмілін А. Беларуская літаратура дыяспары: Манаграфія: / Пер. з англ. В. Бурлак, В. Жыбуля / А. Макмілін. — {{Менск (Мн.)}}: УП «Тэхнапрынт», 2004. С. 126.&lt;/ref&gt; і выдадзенай у 1965 годзе [[Уладзімер Клішэвіч|Ўладзімерам Клішэвічам]] першай у гісторыі паэме пра [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|савецкія рэпрэсіі ў Беларусі]] «Васіль Каліна»&lt;ref&gt;Клішэвіч У. [https://acaraj-kuta.blogspot.com/2020/10/2-2-2020_28.html Васіль Каліна: Паэма] // Голас Радзімы. 1994. 31 сакавіка; 7, 14, 21, 28 красавіка.&lt;/ref&gt;. У 1945 годзе [[Сяргей Новік-Пяюн]] напісаў у [[Якуціна|Якуціі]] верш «З крыві беларускай», які завяршаўся радкамі «''Пад бел-чырвона-белым крыўскім мы сьцягам. Пад знакам крывіцкай Пагоні сьвятым''»&lt;ref&gt;Макмілін А. Пакаранне без злачынства: Беларуская турэмная паэзія // Журнал беларускіх даследаванняў. Ч. 7, № 1, 2013. С. 78.&lt;/ref&gt;. У Народнага паэта Беларусі [[Рыгор Барадулін|Рыгора Барадуліна]] ёсьць верш «25 Сакавіка», прысьвечаны [[Дзень Волі|Дню Незалежнасьці]], з радкамі «''Лучыць нашыя мары рака Бел-чырвона-белага сьцяга''»&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=187813 Рыгор Барадулін. 25 Сакавіка] // [[Наша Ніва]], 25 сакавіка 2017 г.&lt;/ref&gt;, таксама нацыянальны сьцяг апяваецца ў вершах «Працяг вякоў» (1988 год)&lt;ref&gt;Экспрэс. Аднадзёнка Беларускага Народнага Фронту «Адраджэньне». Выданьне Аргкамітэту. Травень 1989. С. 6.&lt;/ref&gt; і «Рыцар збройны на кані»&lt;ref&gt;Томаш Воўк, [https://web.archive.org/web/20161211053945/http://pushlib.org.by/node/748 Рыгор Барадулін: Пакуль жывеш...], [[Менская абласная біблятэка]]&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Маланка 1926 № 14 (Грамадой у &quot;Грамаду&quot;).jpg|значак|Малюнак з часопісу «[[Маланка (часопіс)|Маланка]]», 1926 г.]]

Сярод малюнкаў [[Уладзімер Караткевіч|Уладзімера Караткевіча]] захаваўся дызайн адзеньня з трыма палосамі — белай, чырвонай і белай — і гербам Пагоняй у цэнтры&lt;ref&gt;Трефилов С. [https://www.kp.ru/daily/27102/4175762/ Как Владимир Короткевич предсказал моду на байки с «Пагоняй»: рассматриваем книгу рисунков классика] // КП Беларусь. 10.03.2020 г.&lt;/ref&gt;. У 1986 годзе малюнкі зь бел-чырвона-белым сьцягам атрымалася афіцыйна апублікаваць мастаку [[Мікола Купава|Міколе Купаве]] ў сваёй кнізе «Сіняя світа налева пашыта». У пачатку 1990-х гадоў малюнкі з нацыянальным сьцягам зьявіліся на канвэртах, марках і паштоўках [[Белпошта|Беларускай пошты]]&lt;ref name=&quot;Kupava&quot;/&gt;.

У 1992&lt;ref&gt;Штейнер М. [https://web.archive.org/web/20181121203720/https://kraj.by/belarus/news/kultura/-urogenets-vologina-polkovnik-zapasa-sergey-makey-na-svoem-tvorcheskom-vechere-prezentoval-noviy-disk-dogd-foto-2014-10-31 Уроженец Воложина полковник запаса Сергей Макей на своем творческом вечере презентовал новый диск «Дождь» (ФОТО)], Край.бай, 31 кастрычніка 2014 г.&lt;/ref&gt; годзе, калі бел-чырвона-белы сьцяг меў афіцыйны дзяржаўны статус, палкоўнік Сяргей Макей напісаў песьню «Айчыны нашай сьцяг», разьмешчаную пазьней на сайце [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20201031175910/https://www.mil.by/ru/enceklop/songs/text/Aychyny_nashay_scyag.doc Айчыны нашай сцяг], [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;.
Словы «''Пад штандарам бел-чырвона-белым век у шчасьці жыві, беларускі народ!''» завяршаюць песьню «Жыве Беларусь!» (тэкст [[Леанід Пранчак|Леаніда Прачака]]&lt;ref&gt;Юрэвіч Б. [https://nn.by/?c=ar&amp;i=210356 50 спраў Леаніда Пранчака: як адзін паэт паралізаваў працу Вярхоўнага суда], [[Наша Ніва]], 10 чэрвеня 2018 г.&lt;/ref&gt;, музыка [[Васіль Раінчык|Васіля Раінчыка]]), якая прэтэндавала на гімн незалежнай Беларусі. Бел-чырвона-белы сьцяг апяваецца ў песьні «Сьцяг» на словы [[Уладзімер Някляеў|Ўладзімера Някляева]], якую выконвае музыка [[Зьміцер Вайцюшкевіч]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.todar.net/ | загаловак = Пэрсанальны сайт Зьмітра Вайцюшкевіча | фармат = | назва праекту = | выдавец = | дата = 9 красавіка 2011 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, а таксама ў песьні «Наўздагон» (словы Леаніда Пранчака, музыка Васіля Раінчыка), якую выконвае сьпявачка [[Анжаліка Агурбаш]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210618033613/https://tuzinfm.by/performer/mp3/4564/nauzdahon.html Анжаліка Агурбаш спела пра герб «Пагоня»], [[Тузін гітоў]], 16 кастрычніка 2020 г.&lt;/ref&gt;. [[Мужчынскі хор «Унія»]] стварыў песьню на верш [[Сяргей Панізьнік|Сяргея Панізьніка]] «Родны сьцяг», прысьвечаны паэтам бел-чырвона-беламу сьцягу&lt;ref&gt;Панізьнік С. А пісар земскі…: Вершы. — {{Менск (Мн.)}}: Маст. літ., 1994.&lt;/ref&gt;. Верш [[Міхал Анемпадыстаў|Міхала Анемпадыстава]] «Я люблю, калі сьвеціць сонца…» мае наступныя радкі: «''Мая краіна пад белым сьцягам, Пад белым сьцягам з чырвонай стужкай''»&lt;ref&gt;Анемпадыстаў М. [http://knihi.com/Michal_Aniempadystau/Ja_lublu,_kali_sviecic_sonca.html Я люблю, калі сьвеціць сонца…], [[Knihi.com]]&lt;/ref&gt;. На гэты верш у 1996 годзе гурт «[[Новае Неба]]» стварыў песьню, якую выконвае [[Кася Камоцкая]].

== Бела-чырвона-белае спалучэньне колераў у беларускай сымболіцы ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Kotvič. Котвіч (1555).jpg|Шляхецкі герб «[[Котвіч]]». З гербоўніка ''Stemmata Polonica'', 1555 г.
Kałantaj, Kotvič. Калантай, Котвіч (XIX).jpg|Герб «Котвіч» беларускага роду [[Калантаі (род)|Калантаяў]]&lt;ref&gt;[[Генадзь Кісялёў|Кісялёў Г.]] Сейбіты вечнага. Скарынаўская сімволіка. — {{Менск (Мінск)}}, 2009. С. 375.&lt;/ref&gt;, [[Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі|НГАБ]]
Pahonia. Пагоня (1776-83).jpg|Ротны сьцяг беларускай гусарскай харугвы 1776—1783 гг.
Litoŭski (Biełaruski) ułanski połk. Літоўскі (Беларускі) уланскі полк.svg|Значок 19-га [[Вялікае Княства Літоўскае|Літоўскага]] ўланскага палку, 1812 г.
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery class=&quot;center&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Viciebsk, Pahonia. Віцебск, Пагоня (1781).jpg|Герб [[Віцебск]]у&lt;ref&gt;Русецкий А., Русецкий Ю. Художественная культура Витебска с древности до 1917 года. — Мн.: БелЭн, 2001. — 288 с.: ил. — {{ISBN|985-11-0215-6}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;niz&quot;&gt;Рево О. [http://www.nkj.ru/archive/articles/10860/ Гербы городов Полоцкой и Витебской губерний Российской империи] // Наука и Жизнь. №7, 1998 г.&lt;/ref&gt;, {{nowrap|1781 г.}}
Viciebsk, Pahonia. Віцебск, Пагоня (1840).jpg|Герб [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]] {{nowrap|1840 г.}} з фондаў Дэпартамэнту Геральдыі Расейскае імпэрыі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 118.&lt;/ref&gt;
Lepiel, Pahonia. Лепель, Пагоня (1850).jpg|Малюнак [[Герб Лепеля|гербу]] [[Лепель|Лепеля]] {{nowrap|1850 г.}} з фондаў Дэпартамэнту Геральдыі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 71.&lt;/ref&gt;

Flag of Belarusian Steamship Line.svg|Вымпэл «[[Беларускае рачное параходзтва|Беларускага рачнога параходзтва]]», 1932 г.
&lt;/gallery&gt;
* У [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] вялікае пашырэньне атрымаў шляхецкі герб «[[Котвіч]]»: ''«у срэбным полі чырвоны пас»''&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 244.&lt;/ref&gt; (выява бел-чырвона-белага сьцяга&lt;ref name=&quot;50 faktau&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;davydouski&quot;/&gt;).
* У [[Дзяржаўны музэй Летувы|Дзяржаўным музэі Летувы]] ў [[Вільня|Вільні]] захоўваецца значок 19-га палку ўланаў ([[Ашмянскі павет|Ашмянскі]], [[Троцкі павет|Троцкі]], [[Ковенскі павет|Ковенскі]], [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскі]], [[Лідзкі павет|Лідзкі]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкі]], [[Слонімскі павет|Слонімскі]], [[Ваўкавыскі павет]]ы&lt;ref&gt;[[Віктар Хурсік|Хурсік В.]] [https://web.archive.org/web/20110825194752/http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/Chursik5?OpenDocument Яны адступалі да Парыжу…] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 5, 2003 г.&lt;/ref&gt;), сфармаванага ў 1812 годзе Вайсковай камісіяй часовага ўраду [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сымбаль гэтай вайсковай часткі складаўся зь дзьвюх чырвоных і дзьвюх белых палосаў&lt;ref name=&quot;VexilVKL&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.vexillographia.ru/litva/vkl.htm| загаловак = Вялікае Княства Літоўскае| фармат = | назва праекту = [http://www.vexillographia.ru/ Vexillographia.ru] | выдавец = | дата = 3 сакавіка 2011 | мова = ru | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.
* Вымпэл Дняпроўска-Дзьвінскага параходзтва зьявіўся, імаверна, у 1932 годзе. Гэта было трыкутнае палотнішча з чырвоным ромбам, астатнія часткі палотнішча былі белымі. У наступныя гады назва параходзтва зьмянілася на Верхне-Дняпроўскае, а потым на «[[Беларускае рачное параходзтва]]»&lt;ref name=&quot;VexilPAR&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.vexillographia.ru/belarus/parohod.htm | загаловак = Вымпэл Беларускага параходзтва | фармат = | назва праекту = [http://www.vexillographia.ru/ Vexillographia.ru] | выдавец = | дата = 11 верасьня 2010 | мова = ru | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

== Падобная сымболіка ==
{| class=&quot;wikitable standard mw-collapsible mw-collapsed&quot; style=&quot;border: none; width: 100%; background-color: transparent;&quot;
!Выкарыстаньне бела-чырвона-белага спалучэньня на іншых сьцягох і эмблемах
|-
|
Выкарыстаньне бела-чырвона-белага спалучэньня колераў на іншых сьцягох і эмблемах:
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=&quot;5&quot;&gt;
Flag of Cape Verde.svg|Сьцяг [[Каба-Вэрдэ]]
Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg|Сьцяг [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Ічкерыі]]
DendermondeVlag.svg|Сьцяг Дэндэрмондэ
Flag of Atlántico.svg|Сьцяг калюмбійскай акругі [[Атлянтыка (акруга)|Атлянтыка]]
Bandera de Ponga.svg|[[Сьцяг сельскай акругі Понга]] ў Гішпаніі
Nationaldemokratische Partei Deutschlands.jpg|Сьцяг Нацыянал-дэмакратычнай партыі Нямеччыны
Estadio Monumental display.jpg|Сьцяг футбольнага клюбу «Рывэр Плэйт»
Roundel of the USAF.svg|Эмблема [[ВПС ЗША|Вайскова-паветраных сілаў ЗША]]
SC zu Königsberg.JPG|Сьцяг аднаго з студэнцкіх братэрстваў Кёнігсбэрскага ўнівэрсытэту
POL Wyszków COA.svg|Герб места [[Вышкаў|Вышкава]] ў Польшчы
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;
* Элемэнты бел-чырвона-белага сьцяга ёсьць на сьцягу [[Каба-Вэрдэ]]
* Элемэнты бел-чырвона-белага сьцяга ёсьць на сьцягу [[Ічкерыя|самаабвешчанай рэспублікі Ічкерыя]]
* Элемэнты бел-чырвона-белага сьцяга ёсьць на апазнавальнай эмблеме [[ВПС ЗША]]
* Афіцыйным сьцяг [[Бэльгія|бэльгійскага места]] [[Дэндэрмондэ]]; шчыт мескага гербу таксама мае бела-чырвона-белую расфарбоўку
* Афіцыйны сьцяг [[Калюмбія|калюмбійскай]] акругі [[Атлянтыка (акруга)|Атлянтыка]]
* Сельская акруга [[Понга (акруга)|Понга]] ў [[Астурыя|Астурыі]] ([[Гішпанія]]) выкарыстае бел-чырвона-белы сьцяг з выявай рыцара зь мячом

Сьцягі зь бела-чырвона-белым спалучэньнем колераў таксама выкарыстоўваюць спартовыя клюбы:
* [[Аргентына|Аргентынскі]] футбольны клюб «[[Рывэр Плэйт]]»
* [[Польшча|Польскі]] футбольны клюб ŁKS
|}

== Глядзіце таксама ==
* [[Пагоня]]
* [[Сьцяг Беларусі]]
* [[Герб Беларусі]]
* [[Жыве Беларусь!]]
* [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/Флагі Беларусі ўчора і сёньня}}
* Бел-чырвона-белы. Сцяг. Нацыя. Ідэнтычнасць. — Warszawa: Wydawnictwo «Andrei Yanushkevich Publishing», 2024. — 308 с. — {{ISBN|9788397029262}}. 
* [[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] «Кроў лягла чырвонай паласой» // З гісторыяй на «Вы»: Публіцыстычныя артыкулы. — Менск: Беларусь, 1991. — С. 355—369.
* {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}}
* [[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20201125114031/https://news.arche.by/by/page/science/historya-navuka/1530 Дзяржаўная сымболіка Беларускай Народнай Рэспублікі] // Жаўнеры БНР. — Беласток — Вільня, 2009. С. 303—306.
* [[Дзяніс Лісейчыкаў|Лісейчыкаў Д.]] Чаму ў патрыярха і епіскапаў бел-чырвона-белыя стужкі на мантыях і гербах? // [[Наша гісторыя]]. № 9 (26), 2020. С. 32—35.
* [[Ігар Лялькоў|Лялькоў І.]] [http://pahonia-plakat.narod.ru/bielaruskaja_simvolika.htm Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан] // [[ARCHE Пачатак]]. № 1 (21), 2002. С. 98—112.
* {{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)}}
* [[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [https://web.archive.org/web/20201201083347/http://vln.by/node/47 Гэты сцяг пачынаўся так…] // [[Чырвоная зьмена|Чырвоная Змена]]. № 42 (13900), 20 красавіка 1995 г.
* [[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] Беларускі сьцяг // [[Беларускія ведамасьці (часопіс)|Беларускія ведамасьці]]. № 3 (33), 2001. С. 5—6.
* Пастанова Вучонага савета Інстытута гісторыі АН Беларусі ад 12 верасня 1991 года // Народная газета. 7 лютага 1995. С. 1.
* Рудак А. [https://budzma.by/news/minu-shchyna-i-suchasnasts-gistarychnay-simvoliki.html Мінуўшчына і сучаснасць гістарычнай сімволікі] // [[Культура (газэта)|Культура]]. № 34 (1473), 22—29 жніўня 2020 г.
* [[Алег Трусаў|Трусаў А.]] Лунай, наш сцяг, ляці, Пагоня! // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2}}
* [[Сяргей Харэўскі|Харэўскі С.]] [https://web.archive.org/web/20090602180458/http://www.nn.by/1998/06/14.htm Клаўдзі Дуж-Душэўскі. Сьцяг] // [[Наша Ніва]]. № 6, 1998. С. 15.
* {{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)}}
* {{Літаратура/Наш сымбаль — Пагоня}}
* {{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)}}
* [[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 3—10.
* {{Літаратура/ЭГБ|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* [[Міхась Ткачоў|Ткачев М.]] [https://web.archive.org/web/20201123090426/https://naviny.media/rubrics/society/2009/10/12/ic_articles_116_164915 Национальные символы: народ и история] // [[Советская Белоруссия]]. № 235 (17716), 11.10.1989 г.; № 236 (17717), 12.10.1989 г.
* [[Фёдар Турук|Турук Ф.]] Белорусское движение. Очерк истории национального и революционного движения белоруссов. — Москва: Государственное издательство, 1921; Мн.: Картографическая фабрика Белгеодезии, 1994.

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.radabnr.org/symbali/| загаловак = Дзяржаўныя сымбалі Беларускай Народнай Рэспублікі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]]| дата = 19 сакавіка 2021 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.svaboda.org/content/article/25155772.html| загаловак = 50 фактаў за бел-чырвона-белы сьцяг| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата = 10 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://nn.by/?c=ar&amp;i=262559| загаловак = Сапраўдныя беларускія сімвалы: вось што трэба ведаць пра Пагоню і БЧБ| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 10 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = [[Віктар Ляхар|Ляхар В.]] |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://euroradio.fm/lyahar-pagonya-i-bel-chyrvona-bely-scyag-simvaly-yakiya-nas-abyadnouvayuc | загаловак = Ляхар: &quot;Пагоня&quot; і бел-чырвона-белы сцяг — сімвалы, якія нас аб’ядноўваюць | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]] | дата = 21 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = [[Уладзімер Ляхоўскі|Ляхоўскі Ў.]] |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://history.nn.by/?c=ar&amp;i=218121 | загаловак = Як бел-чырвона-белы сцяг стаў нацыянальным | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша гісторыя]]  | дата = 30 студзеня 2021 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = [[Дзьмітры Гурневіч|Гурневіч Д.]] |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.svaboda.org/a/31452317.html | загаловак = «Наш сьцяг тапталі і нішчылі, а ён жыве». Апошняе інтэрвію гісторыка Ўладзімера Ляхоўскага | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]  | дата = 9 верасьня 2021 | мова = | камэнтар = }}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = https://www.svaboda.org/a/31449208.html | загаловак = Біскуп Касабуцкі: Бел-чырвона-белы сьцяг — гэта сымбаль уваскрослага Хрыста, і гэта не залежыць ад ідэолягаў | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]  | дата = 9 верасьня 2021 | мова = | камэнтар = }}

{{Беларусь у тэмах}}
{{Беларуская Народная Рэспубліка ў тэмах}}
{{Палітычны крызіс у Беларусі}}
{{Абраны артыкул}}
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя сымбалі БНР]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя сымбалі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]</text>
      <sha1>p1ugc0oe5gyfg2pjy77h3axwi0lsqqa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Іван Фёдараў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4791</id>
    <revision>
      <id>2620015</id>
      <parentid>2317103</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:14:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[c:file:USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg]] замененая на [[c:file:RR3009-0017R_USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg]] карыстальнікам [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4</comment>
      <origin>2620015</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15438" sha1="9m0afjj0wnkq903gno8y7my7kjulgcy" xml:space="preserve">{{Асоба}}
{{Цёзкі}}
'''Іва́н Фёдараў''' ('''Іван Федаровіч'''&lt;ref&gt;[[Іван Саверчанка|Саверчанка І.]] Хто заснаваў кнігадрукаванне ў Маскве? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 36.&lt;/ref&gt;; {{мова-ru|Иван Фёдоров|скарочана}}, {{мова-uk|Іван Федорович|скарочана}}, каля 1510—1583) — кнігавыдавец, асьветнік, заснавальнік кнігадрукаваньня ў [[Расея|Расеі]] і ва [[Украіна|Ўкраіне]].

== Біяграфія ==
=== Паходжаньне ===
Месца яго нараджэньня невядома, але, зыходзячы з [[геральдыка|геральдычнай]] трактоўкі друкарскага знака Фёдарава, некаторыя навукоўцы лічаць, што ён паходзіць зь беларускага роду [[Рагозы|Рагозаў]]. Паводле некаторых зьвестак, навучаўся ў [[Кракаў]]скім унівэрсытэце, дзе ў 1532 годзе атрымаў ступень [[бакаляўр]]а. Існуе гіпотэза пра нараджэньне Івана Фёдарава на тэрыторыі сучаснага [[Вялейскі раён|Вялейскага раёну]]&lt;ref name=&quot;РГ_Иван_Федоров&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20190926114446/https://rh.by/ru/2011/03/21/pershadrukar-ivan-fyodarau-naradziusya-na-vilejshchyne/ Першадрукар Іван Фёдараў нарадзіўся на Вілейшчыне], [[Рэгіянальная газета]]&lt;/ref&gt;.

=== Друкарская дзейнасьць у Маскве ===
У 1550-я гады працаваў у г. зв. ананімнай друкарні ў [[Масква|Маскве]]. Зь 19 красавіка 1563 да 1 сакавіка 1564 разам з [[Пётра Мсьціславец|Пятром Мсьціслаўцам]] выдаў у Маскве першую дакладна датаваную [[Расея|расейскую]] друкаваную кнігу «Апостал» (захаваўся 61 асобнік). Рыхтуючы яе да выданьня, першадрукары правялі вялікую тэксталягічную і рэдактарскую работу, аб чым сьведчыць [[Сымон Будны]] ў прадмове да Новага Запавету (Лоск, 1574). 48 заставак гэтай кнігі, надрукаваных з 20 дошак, 22 буквіцы і іншыя друкарскія аздабленьні вызначаюцца высокім мастацкім майстэрствам і працягваюць традыцыі арнамэнтальнага ўбранства старажытнарускіх рукапісных кніг школы Феадосія Ізографа. Перапрацаваўшы арнамэнтальныя прыёмы гэтай школы, Фёдараў і Мсьціславец стварылі г. зв. старадрукарскі стыль, які потым атрымаў вялікае пашырэньне ў мастацкім аздабленьні друкаваных і рукапісных кніг. Шрыфт «Апостала», які выкарыстоўваў Фёдараў і ў іншых сваіх выданьнях, створаны на аснове маскоўскага паўустава канца [[15 стагодзьдзе|XV]] — пачатку [[16 стагодзьдзе|XVI]] стагодзьдзяў.

29 верасьня і 29 кастрычніка 1565 Фёдараў і Мсьціславец выпусьцілі ў Маскве 2 выданьні «Часоўніка» (зьберагліся 6 асобнікаў) — кнігі для пачатковага навучаньня грамаце.

=== Выгнаньне з Масквы. Кнігадрукарства ў Беларусі ===
У 1566 годзе з прычыны ганеньняў з боку рэакцыйных расейскіх сьвецкіх і царкоўных колаў Фёдараў і Мсьціславец пакінулі Маскву і накіраваліся ў [[Беларусь]]. Новую [[Заблудаўская друкарня|друкарню]] яны заснавалі ў [[Заблудаў|Заблудаве]] каля [[Беласток]]у (зараз [[Падляскае ваяводзтва]] ў [[Польшча|Польшчы]]) у маёнтку гетмана [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Рыгор Хадкевіч|Рыгора Хадкевіча]]. У Заблудаўскай друкарні ў 1568—1569 імі надрукавана «[[Эвангельле вучыцельнае]]» (захаваліся 44 экз.) — зборнік гутарак і павучаньняў з тлумачэньнем эвангельскіх тэкстаў. У ім зьмешчана таксама «Слова на Ўшэсьце» [[Кірыла Тураўскі|Кірылы Тураўскага]] — першы друкаваны помнік старажытнай усходнеславянскай літаратуры. На адвароце тытульнага аркуша кнігі ў тэхніцы ксыляграфіі зьмешчаны [[герб]] Хадкевіча. Потым гэта кніга неаднаразова перавыдавалася ў Беларусі. Пасьля ад’езду Мсьціслаўца ў [[Вільня|Вільню]] Фёдараў надрукаваў у Заблудаве ў 1569—1570 Псалтыр з Часаслоўцам (зьберагліся 3 асобнікі). У канцы гэтай кнігі зьмешчаная Пасхалія ў табліцах. Складаючы яе, Фёдараў, відаць, выкарыстаў Пасхалію з «Малой падарожнай кніжкі» [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]], выдадзенай каля 1522 у Вільні.

=== Пераезд у Львоў ===
[[Файл:RR3009-0017R USSR-1983-1ruble-CuNi-FyodorovDeath400-b.jpg|значак|Памятная манэта Ўкраіны]]
Паколькі Хадкевіч рашыў спыніць выдавецкую дзейнасьць, Фёдараў у канцы 1572 — пачатку 1573 пераехаў у [[Львоў]] і заснаваў там першую ва [[Украіна|Ўкраіне]] друкарню, дзе ў 1574 выдаў першую ўкраінскую дакладна датаваную друкаваную кнігу «Апостал» (захавалася 97 асобнікаў, што сьведчыць пра вялікі першапачатковы наклад кнігі). Гэта кніга была паўторам маскоўскага выданьня 1564 з даданьнем некаторых уступных тэкстаў і пасьляслоўяў «''Повесть… откуду начася и како сверится друкарня сия''». Гэта пасьляслоўе — першы друкаваны твор рускай мэмуарнай літаратуры. У кнізе зьмешчаныя 3 гравюры, кожная на старонку: герб Хадкевіча, выява апостала Лукаша, геральдычная кампазыцыя з гербам г. Львова і друкарскім знакам Фёдарава.

У тым жа 1574 Фёдараў надрукаваў у Львове «Азбуку» («Буквар») — першы друкаваны рускі падручнік з практыкаваньнямі для навучаньня грамаце, прыкладамі спражэньня дзеясловаў, скланеньня назоўнікаў і прыметнікаў, выкарыстаньня «прасодый» (узоры выкарыстаньня над- і падрадковых знакаў). Кнігу завяршаюць тэксты для замацаваньня і разьвіцьця навыкаў чытаньня і пісьма, г. зв. тлумачальная азбука, шырока вядомыя малітвы. Урыўкі зь біблейскіх кніг у «Азбуцы» падабраны так, што яны фармулююць мэтанакіраваную гуманістычную праграму пачатковай школьнай адукацыі (адзін экзэмпляр гэтай кнігі захоўваецца ў бібліятэцы [[Гарвардзкі ўнівэрсытэт|Гарвардзкага унівэрсытэта]], [[ЗША]], другі — у [[Лёндан]]е).

=== На службе Канстанціна Астроскага ===
У 1575 князь [[Канстанцін Астроскі]] запрасіў Фёдарава на службу да сябе, дзе той выконваў абавязкі аканома Дзерманскага кляштара. Каля 1578 Астроскі заснаваў у [[Астрог (горад)|Астрогу]] друкарню, у якой 18 чэрвеня 1578 выйшла новае выданьне «Азбукі», дапоўненае ў параўнаньні з выданьнем 1574 паралельнымі грэка-славянскімі тэкстамі, каб дапамагчы вучням авалодаць [[Грэцкая мова|грэцкай мовай]] (захаваліся 2 асобнікі: у [[Капэнгаген]]е і Гоце, [[Нямеччына]]; невялікі яе фрагмэнт — у Дзяржаўнай Расейскай бібліятэцы ў [[Масква|Маскве]]). У гэтым выданьні ўпершыню надрукаваны помнік [[Баўгарыя|старажытнабаўгарскай]] літаратуры «Аб писменах» Чарнарызца Храбра пад назвай «Сказание како состави святый Кирил Философ азбуку по языку словеньску». У 1580 Фёдараў надрукаваў у Астрогу Псальтыр і Новы Запавет элегантным малым фарматам (у «васьмёрку»; зьбераглося 68 асобнікаў). Кнігу адкрывае прыгожы тытульны аркуш, заключаны ў гравіраваную па дрэве рамку. У тым жа годзе Фёдараў выдаў паказальнік да гэтых кніг: «Кніжку, збор рэчаў самых патрэбных…» — першы ў гісторыі айчыннай бібліяграфіі і дакумэнталістыкі альфабэтна-прадметны паказальнік і адначасова зборнік афарызмаў і крылатых словаў (зьбераглося 16 асобнікаў).

5 траўня 1581 у Астрогу лістоўкай Фёдараў надрукаваў «Храналёгію» [[Андрэй Рымша|Андрэя Рымшы]] — першы беларускі друкаваны каляндар і першы асобна выдадзены твор беларускай паэзіі (адзіны экзэмпляр зьберагаецца ў [[Санкт-Пецярбург]]у). Да 12 жніўня 1581 надрукаваў 1-е поўнае выданьне славянскай Бібліі кірыліцкага шрыфту, г. зв. «[[Астроскую Біблія|Астроскую Біблію]]» (захавалася 275 экз.). У яе зьмесьце і аздабленьні адчуваецца ўплыў выданьняў [[Францішак Скарына|Скарыны]]. Арнамэнтальнае аздабленьне Бібліі зроблена таксама пад пэўным уплывам арнамэнтыкі скарынінскіх выданьняў. Прасочваецца тоеснасьць і ў некаторых загалоўных літарах (у Дзяржаўнай Расейскай бібліятэцы зьберагаецца экзэмпляр гэтай Бібліі, дапоўнены рукапіснымі копіямі прадмоў і пасьляслоўяў Бібліі Скарыны).

З 1582 Фёдараў зноў у Львове. Імкнучыся сабраць сродкі на адкрыцьцё новай друкарні, Фёдараў адліваў [[Гармата|гарматы]], вынайшаў шматствольную [[Марціра|марціру]] з узаемазаменнымі часткамі.

У 1583 ён пабываў у [[Кракаў|Кракаве]], [[Вена|Вене]] і, магчыма, у [[Дрэздэн]]е. Захаваўся ліст Фёдарава да саксонскага курфюрста Аўгуста, напісаны зь Вены 23 ліпеня 1583. У канцы 1583 Фёдараў вернуўся ў Львоў, дзе захварэў і памёр. Пахаваны ў {{Не перакладзена|Манастыр сьвятога Ануфрыя (Львоў)|Ануфрыеўскім манастыры|uk|Монастир святого Онуфрія (Львів)}}. На яго надмагільнай пліце, якая захоўвалася да 1883, быў выбіты надпіс: «''Друкар кніг дагэтуль нябачаных''».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/БелЭн|16}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html#chapter60 150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі]
* [https://knihi.com/V_Lukomski/Nacyjanalnasc_i_rodapachodzannie_Ivana_Fiodarava,_piersadrukara_u_Maskvie.html {{Не перакладзена|Уладыслаў Лукомскі|В. Лукомскі|ru|Лукомский, Владислав Крескентьевич}}. «Нацыянальнасьць і родапаходжаньне Івана Фёдарава, першадрукара ў Маскве»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Фёдараў, Іван}}
[[Катэгорыя:Беларускія асьветнікі]]
[[Катэгорыя:Беларускія друкары]]
[[Катэгорыя:Асобы Расеі]]
[[Катэгорыя:Асобы Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Першадрукары]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Маскве]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1583 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Львове]]
[[Катэгорыя:Асобы на марках]]</text>
      <sha1>9m0afjj0wnkq903gno8y7my7kjulgcy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>СССР</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9323</id>
    <redirect title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік" />
    <revision>
      <id>2619996</id>
      <parentid>2619242</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:08:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Бо саюз паводле крыніцы: [[Уладзіслаў Чаржынскі]]. союз — саюз // Тэрмінолёгія грамадазнаўства / рэд. [[Якуб Колас]], [[Мікола Байкоў]]. — Менск: [[Інбелкульт]], 1926. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія). https://slounik.org/bnt11/l18_15/4</comment>
      <origin>2619996</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="110" sha1="ro4n7rlpf3jta0cjazue5j1bik2dsqy" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]]</text>
      <sha1>ro4n7rlpf3jta0cjazue5j1bik2dsqy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Савецкі Саюз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9324</id>
    <redirect title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік" />
    <revision>
      <id>2619997</id>
      <parentid>2619243</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:10:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Бо саюз паводле крыніцы: [[Уладзіслаў Чаржынскі]]. союз — саюз // Тэрмінолёгія грамадазнаўства / рэд. [[Якуб Колас]], [[Мікола Байкоў]]. — Менск: [[Інбелкульт]], 1926. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія). https://slounik.org/bnt11/l18_15/4</comment>
      <origin>2619997</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="110" sha1="ro4n7rlpf3jta0cjazue5j1bik2dsqy" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]]</text>
      <sha1>ro4n7rlpf3jta0cjazue5j1bik2dsqy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Савецкі Зьвяз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12673</id>
    <redirect title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік" />
    <revision>
      <id>2620031</id>
      <parentid>2619244</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T19:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>4798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]]</comment>
      <origin>2620031</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111" sha1="7vr1trwq865kkc8wrliizf3mv6j4eqz" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]]</text>
      <sha1>7vr1trwq865kkc8wrliizf3mv6j4eqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>YouTube</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24613</id>
    <revision>
      <id>2620019</id>
      <parentid>2589922</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T15:04:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.59.160.142</ip>
      </contributor>
      <origin>2620019</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20866" sha1="0abj859c8oqnmk9ap5ao0fpe8j6x0l5" xml:space="preserve">{{Сайт
| імя            = YouTube
| лягатып        = [[Файл:YouTube 2024.svg|200пкс]]
| здымак экрана  = 
| подпіс         = 
| url            = [https://www.youtube.com/?gl=BY&amp;hl=be&amp;vl=be youtube.com]
| слоган         = Broadcast Yourself
| alexa          = [http://www.alexa.com/siteinfo/youtube.com 2] (2017 г.)
| камэрцыйны     = так
| тып            = Відэахостынг
| рэгістрацыя    = неабавязковая
| мовы           = [[Беларуская мова|Беларуская]] і 71 іншая (2017 г.)
| уладальнік     = [[Google]] (ЗША)
| аўтар          = Стыў Чэн, Чэд Гёрлі, Джэўэд Карым
| пачатак працы  = {{Дата пачатку|15|2|2005|1}}
| прыбытак       =
| бягучы стан  = актыўны
}}
'''YouTup'''(ты_тупица). Вражеский контент во вражеской системе ни к чему не пригодной. В СССР нету интернета, прочей антисоветчины, секса. Несогласных вражеских пособников убить с дорогими близкими, диверсионно шпионскую аппаратуру уничтожить, почты взорвать как соисполнителей вражеских засланцев, ворюг разбойников, магазинам выбить витрины и сжечь покрышки. Спутникам выбить мозги, сжечь лазерами глаза и распылить, iSS взорвать с полицаями и эсэсовцами, вышки вражеской прицельной системы сковырнуть с вражескими сотовыми компаниями и кабельщиками. Обесточить на год. Осуществить! кроме всего прочего боеголовками уничтожить скопления цыган в европе (ыспания, франция, бельгия, португалия), турция, греция, индия. повторно разбомбить континентальную сша и взорвать стартовые позиции во флориде и калифорнии, антарктиде. Остальных сгноить на фронте. Вражеские самолеты сбивать без предупреждения., воду воздух отравить заставить носить зараженные маски полицаев и ширяться отравой, непослушных пиздить арматурой в ебло и по почкам, кастрировать., леса посевы сжечь, почву отравить., ебнув по тектоническим плитам заставить прыгать в окна обосравшись. Продолжать до полного уничтожения..


 ({{мова-be|Ютуб|скарочана}}; {{мова-en|you + tube|скарочана}}&amp;nbsp;— ''вы +'' {{Жарг|тэлевізар}})&amp;nbsp;— відэа[[хостынг]], які надае карыстачам паслугі захоўваньня, дастаўкі й паказу [[відэа]]. Карыстачы могуць дадаваць, праглядаць і камэнтаваць тыя або іншыя відэазапісы. Дзякуючы прастаце і выгодзе выкарыстаньня YouTube стаў адным з самых папулярных месцаў для разьмяшчэньня відэафайлаў. На сайце прадстаўленыя як прафэсійна зьнятыя фільмы і кліпы, так і аматарскія відэазапісы, уключаючы [[блог|відэаблогі]].

== Гісторыя ==
Кампанія была заснаваная ў лютым 2005 году трыма былымі супрацоўнікамі [[PayPal]] ў Сан-Бруна, [[Каліфорнія]]. Яны выкарыстоўвалі тэхналёгію [[Flash Video]] (FLV), якая дазваляе атрымаць адносна добрую якасьць запісу пры невялікім аб’ёме перадаваемых дадзеных. Праект стаў добрым сродкам забавы, і паводле дадзеных статыстыкі аналітычнай кампаніі [[Alexa Internet|Alexa]], апярэдзіў паводле папулярнасьці сацыяльную сетку [[MySpace]].

У лістападзе 2006 году была завершаная купля YouTube кампаніяй [[Google]] за 1,65 мільярды даляраў. Да куплі YouTube Google меў сэрвіс падобнай скіраванасьці — [[Google Videos|Google Відэа]]. Прадстаўнікі Google ня сталі зачыняць яго, а выкарыстоўвалі яго як месца пошуку відэа па ўсіх відэахостынгавых сайтах. У цяперашні час пошук Google Video ўключае і YouTube.

{{YouTube|jNQXAC9IVRw|Самае першае відэа}} — 18-сэкундны ролік аматарскай здымкі Джавэда Карыма ў заапарку [[Сан-Дыега]] — на YouTube было разьмешчанае 23 красавіка 2005 году а 20:27 па мясцовым часе&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/2480280/YouTube-Overnight-success-has-sparked-a-backlash.html YouTube: Overnight success has sparked a backlash]&lt;/ref&gt;.

== Асаблівасьці ==
На сайце YouTube.com карыстачы могуць запампоўваць відэа ў некалькіх распаўсюджаных фарматах, у тым ліку ''.mpeg'' і ''.avi''. YouTube аўтаматычна канвертуе іх у Flash Video (.mp4) з выкарыстаньнем несвабоднага (патэнтаванага) кодэка H. 264, а таксама кодэкаў для фармату WebM, і робіць іх даступнымі для прагляду ў он-лайн.

Захаванае відэа разьмяшчаецца ў кэшы аглядальніка (калі ролік мае вялікі памер, у кэшы можа апынуцца толькі ягоная частка, якая праглядалася апошняй, як правіла гэтага не адбываецца з ролікамі працягласьцю менш за 15 хвілін).
* у [[Mozilla Firefox]] відэа часова захоўваецца ў каталёгу профілю. Кэш даступны па адрасе about:cache.
* у [[Internet Explorer]] відэа часова захоўваецца ў тэчцы Temporary Internet Files ў профілі карыстача (напрыклад, «%USERPROFILE%\Local Settings\Temporary Internet Files\»).
* у [[Opera]] відэа часова захоўваецца ў кэшы профілю ў каталёгу cache4.
* у [[Google Chrome]] відэа часова захоўваецца ў каталёгу (напрыклад, «%USERPROFILE%\Local Settings\Application Data\Google\Chrome\User Data\Default\Cache\»).

Таксама паводле статыстыкі на люты 2012 году за хвіліну на Youtube запампоўваецца 60 гадзін відэа (сакавік 2010 — 24 гадз., лістапад 2010 г. — 35 гадз., травень 2011 г. — 48 гадз.), а за дзень — 86 400 гадзін. Найпрацяглы ролік доўжыцца 596 гадзін.

Існуе дадатак YouTube для Smart TV.

== Лякалізацыі ==
На 2017 год сайт дазваляў праглядаць відэа з улікам месцазнаходжаньня ў 89 [[дзяржава]]х, у тым ліку ў Беларусі і ўсіх 5 сумежных дзяржавах:
* 30 дзяржавах [[Азія|Азіі]] — [[Аб’яднаныя Арабскія Эміраты]], [[Азэрбайджан]], [[Альжыр]], [[Аман]], [[Бахрэйн]], [[Віетнам]], [[Емэн]], [[Ізраіль]], [[Інданэзія]], [[Індыя]], [[Ірак]], [[Казахстан]], [[Катар]], Кітай ([[Ганконг]]), [[Кувэйт]], [[Лібан]], [[Лібія]], [[Малайзія]], [[Нэпал]], [[Пакістан]], [[Паўднёвая Карэя]], [[Саудаўская Арабія]], [[Сынгапур]], [[Тайвань]], [[Тайлянд]], [[Турэччына]], [[Філіпіны]], [[Шры-Ланка]], [[Ярданія]] і [[Японія]];   
* 2 дзяржавах [[Акіянія|Акіяніі]] — [[Аўстралія]] і [[Новая Зэляндыя]];
* 11 дзяржавах [[Афрыка|Афрыкі]] — [[Гана]], [[Зымбабвэ]], [[Кенія]], [[Марока]], [[Нігерыя]], [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёвая Афрыка]], [[Сэнэгал]], [[Танзанія]], [[Туніс]], [[Уганда]] і [[Эгіпет]];
* 5 дзяржавах [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]] — [[Аргентына]], [[Бразылія]], [[Калюмбія]], [[Пэру]] і [[Чылі]];
* 4 дзяржавах [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыкі]] — [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], [[Канада]], [[Мэксыка]] і [[Ямайка]];
* 37 дзяржавах [[Эўропа|Эўропы]] — [[Аўстрыя]], [[Баўгарыя]], [[Беларусь]], [[Бэльгія]], [[Босьнія і Герцагавіна]], [[Вугоршчына]], [[Вялікабрытанія]], [[Гішпанія]], [[Грузія]], [[Грэцыя]], [[Данія]], [[Ірляндыя]], [[Ісьляндыя]], [[Італія]], [[Латвія]], [[Летува]], [[Люксэмбург]], [[Паўночная Македонія|Македонія]], [[Нарвэгія]], [[Нідэрлянды]], [[Нямеччына]], [[Партугалія]], [[Польшча]], [[Расея]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]], [[Сэрбія]], [[Украіна]], [[Фінляндыя]], [[Францыя]], [[Харватыя]], [[Чарнагорыя]], [[Чэхія]], [[Швайцарыя]], [[Швэцыя]] і [[Эстонія]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

Адначасна на 2017 год інтэрфэйс сайту падаваўся на 72 мовах, у тым ліку на беларускай з 7 красавіка 2017 году:
* 34 мовах Азіі — [[Азэрбайджанская мова|азэрбайджанская]], арабская, армянская, бірманская, [[Бэнгальская мова|бэнгальская]], [[Віетнамская мова|віетнамская]], [[Габрэйская мова|габрэйская]] (Ізраіль), [[гіндзі]], грузінская, гуджарацкая (штат [[Гуджарат]], Індыя), [[Інданэзійская мова|інданэзійская]], [[Казаская мова|казаская]], [[Канада (мова)|канадзкая]] (штат [[Карнатака]], Індыя), карэйская, [[Кгмэрская мова|кгмэрская]] ([[Камбоджа]]), кітайская, [[Кыргыская мова|кыргыская]], лаоская, малайская, малаяламская (штат [[Керала]], Індыя), мангольская, [[Маратгі (мова)|маратгійская]] (штат [[Магараштра]], Індыя), [[Нэпальская мова|нэпальская]], панджабская (правінцыя [[Панджаб (Пакістан)|Панджаб]] у Пакістане і штат [[Панджаб (Індыя)|Панджаб]] у Індыі), [[Пэрсыдзкая мова|пэрсыдзкая]] (Іран), [[Сынгальская мова|сынгальская]] (Шры-Ланка), тайская, [[Тамільская мова|тамільская]] (Шры-Ланка), турэцкая, тэлуская (штат [[Андхра-Прадэш]], Індыя), [[Узбэцкая мова|узбэцкая]], [[урду]] (Пакістан), філіпінская (тагальская) і японская;
* 4 мовах Афрыкі — [[Амгарская мова|амгарская]] ([[Этыёпія]]), [[афрыкаанс]] (Заходне-Капская і Паўночна-Капская правінцыі, Паўднёвая Афрыка), зулуская (правінцыя [[Квазулу-Натал]], Паўднёвая Афрыка) і [[суахілі]] (Кенія, Танзанія і Ўганда);
* 34 мовах Эўропы — [[Альбанская мова|альбанская]], [[Ангельская мова|ангельская]], [[Басконская мова|басконская]] (Гішпанія), басьнійская ([[Сэрбскахарвацкая мова|сэрбскахарвацкая]]), [[Баўгарская мова|баўгарская]], [[Беларуская мова|беларуская]], [[Вугорская мова|вугорская]], [[Галісійская мова|галісійская]] (Гішпанія), [[Гішпанская мова|гішпанская]], [[Грэцкая мова|грэцкая]], дацкая, [[Ісьляндзкая мова|ісьляндзкая]], італьянская, [[Каталянская мова|каталянская]] (Гішпанія), [[Латыская мова|латыская]], [[Летувіская мова|летувіская]], [[Нарвэская мова|нарвэская]], [[Нідэрляндзкая мова|нідэрляндзкая]], нямецкая, македонская, партугальская, польская, расейская, румынская, славацкая, славенская, [[Сэрбская мова|сэрбская]], украінская, фінская, [[Француская мова|француская]], харвацкая, [[Чэская мова|чэская]], [[Швэдзкая мова|швэдзкая]] і эстонская&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Краіна
! Мова
! Дата запуску
|-
| {{ARG}}
| [[Гішпанская мова|Гішпанская]]
| {{дата|8|9|2010|1}}
|-
| {{AUS}}
| [[Аўстралійскі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|22|10|2007|1}}
|-
| {{BLR}}
| [[Беларуская мова|Беларуская]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;
| {{дата|06|10|2015|1}}
|-
| {{BRA}}
| [[Партугальская мова|Партугальская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{IRL}}
| [[Сярэднеольстэрскі варыянт ангельская мовы|Ангельская (ірляндзкая)]]
| {{дата|19|06|2007|1}}
|-
| {{CAN}}
| [[Канадзкі варыянт ангельскай мовы]] ды [[Канадзкі варыянт францускай мовы]]
| {{дата|6|11|2007|1}}
|-
| {{CZE}}
| [[Чэская мова|Чэская]]
| {{дата|9|10|2008|1}}
|-
| {{FRA}}
| [[Француская мова|Француская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{DEU}}
| [[Нямецкая мова|Нямецкая]]
| {{дата|8|11|2007|1}}
|-
| {{HKG}}
| [[Кантонскі варыянт кітайскай мовы]]
| {{дата|17|10|2007|1}}
|-
| {{ISR}}
| [[Іўрыт]]
| {{дата|16|9|2008|1}}
|-
| {{TUR}}
| [[Турэцкая мова|Турэцкая]]
| {{дата|1|10|2012|1}}
|-
| {{IND}}
| [[Хінгліш]] ды [[хіндзі]]
| {{дата|7|5|2008|1}}
|-
| {{ITA}}
| [[Італійская мова|Италійская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{JPN}}
| [[Японская мова|Японская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{KOR}}
| [[Карэйская мова|Карэйская]]
| {{дата|23|1|2008|1}}
|-
| {{MEX}}
| [[Гішпанская мова|Гішпанская]]
| {{дата|11|10|2007|1}}
|-
| {{NLD}}
| [[Нідэрляндзкая мова|Нідэрляндзкая]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{NZL}}
| [[Новазэляндзкі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|22|10|2007|1}}
|-
| {{POL}}
| [[Польская мова|Польская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{RUS}}
| [[Расейская мова|Расейская]]
| {{дата|13|11|2007|1}}
|-
| {{ESP}}
| [[Гішпанская мова|Гішпанская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{ZAF}}
| [[Паўднёваафрыканскі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|17|5|2010|1}}
|-
| {{SWE}}
| [[Швэдзкая мова|Швэдзкая]]
| {{дата|22|10|2008|1}}
|-
| {{TWN}}
| [[Кітайская мова|Кітайская]]
| {{дата|18|10|2007|1}}
|-
| {{GBR}}
| [[Брытанскі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{UKR}}
| [[Украінская мова|Украінская]]
| {{дата|1|12|2010|1}}
|}

== Беларусь ==
1 кастрычніка 2015 г. «[[Гугл]]» запусьціў сайт дамэне youtube.by (YouTube Беларусь) для карыстальнікаў у Беларусі толькі на расейскай мове інтэрфэйсу замест беларускай (глядзіце [[Беларусафобія]]), хоць асноўная старонка Гугла ў Беларусі (google.by) ад пачатку існаваньня ў лютым 2009 году мела беларускамоўную вэрсію. Паводле расейскага падразьдзяленьня ангельскай дасьледчай кампаніі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Тэйлар-Нэльсан-Софрэс|«Тэйлар-Нэльсан-Софрэс»|en|Taylor Nelson Sofres}} (Лёндан), на час запуску YouTube у Беларусі 64% інтэрнэт-карыстачоў краіны старэйшых за 18 гадоў завітвалі на сайт штомесяц. 27% наведнікаў заходзілі на сайт штодня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксей Арэшка]]|загаловак=Кампанія «Гугл» запусьціла лякалізаваную для Беларусі вэрсію сэрвісу «Ютуб»|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2015/10/01/804695_804699|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=1 кастрычніка 2015|дата доступу=4 красавіка 2016}}&lt;/ref&gt;. Геаграфічная лякалізацыя пад Беларусь без уліку беларускай мовы прывяла да: абмаскальваньня інтэрфэйсу сайту; адкрыцьця на галоўнай старонцы зьместу, які праглядаўся ў Беларусі; пачатку продажу мэтавай рэклямнай плошчы на сайце з улікам рынку Беларусі; наданьня праваўладальнікам Беларусі магчымасьці зарабляць ад разьмяшчэньня рэклямы на старонцы са сваім зьместам&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160103071207/http://42.tut.by/466554 Google запустила белорусскую версию YouTube]&lt;/ref&gt;. 7 красавіка 2017 году старонка для Беларусі займела беларускамоўную вэрсію&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ютуб.by|спасылка=https://www.youtube.com/?gl=BY&amp;hl=be&amp;vl=be|выдавец=Ютуб|дата публікацыі=7 красавіка 2017|дата доступу=10 красавіка 2017}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Кінакіпа]]
* [[Belarusmusic.com]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:YouTube}}
* [https://www.youtube.com/testtube?gl=BY&amp;hl=be&amp;vl=be Выпрабавальная старонка]

{{Google}}

[[Катэгорыя:Вэб-сайты]]
[[Катэгорыя:Google]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>0abj859c8oqnmk9ap5ao0fpe8j6x0l5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620033</id>
      <parentid>2620019</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T20:13:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Рэдагаваньне [[Special:Contributions/176.59.160.142|176.59.160.142]] ([[User talk:176.59.160.142|гутаркі]]) скасаванае да папярэдняй вэрсіі [[User:Ясамойла|Ясамойла]]</comment>
      <origin>2589922</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18700" sha1="c3gcpy66jnkrbvq43lyrlyb3wvqlbpl" xml:space="preserve">{{Сайт
| імя            = YouTube
| лягатып        = [[Файл:YouTube 2024.svg|200пкс]]
| здымак экрана  = 
| подпіс         = 
| url            = [https://www.youtube.com/?gl=BY&amp;hl=be&amp;vl=be youtube.com]
| слоган         = Broadcast Yourself
| alexa          = [http://www.alexa.com/siteinfo/youtube.com 2] (2017 г.)
| камэрцыйны     = так
| тып            = Відэахостынг
| рэгістрацыя    = неабавязковая
| мовы           = [[Беларуская мова|Беларуская]] і 71 іншая (2017 г.)
| уладальнік     = [[Google]] (ЗША)
| аўтар          = Стыў Чэн, Чэд Гёрлі, Джэўэд Карым
| пачатак працы  = {{Дата пачатку|15|2|2005|1}}
| прыбытак       =
| бягучы стан  = актыўны
}}
'''YouTube''' ({{мова-be|Ютуб|скарочана}}; {{мова-en|you + tube|скарочана}}&amp;nbsp;— ''вы +'' {{Жарг|тэлевізар}})&amp;nbsp;— відэа[[хостынг]], які надае карыстачам паслугі захоўваньня, дастаўкі й паказу [[відэа]]. Карыстачы могуць дадаваць, праглядаць і камэнтаваць тыя або іншыя відэазапісы. Дзякуючы прастаце і выгодзе выкарыстаньня YouTube стаў адным з самых папулярных месцаў для разьмяшчэньня відэафайлаў. На сайце прадстаўленыя як прафэсійна зьнятыя фільмы і кліпы, так і аматарскія відэазапісы, уключаючы [[блог|відэаблогі]].

== Гісторыя ==
Кампанія была заснаваная ў лютым 2005 году трыма былымі супрацоўнікамі [[PayPal]] ў Сан-Бруна, [[Каліфорнія]]. Яны выкарыстоўвалі тэхналёгію [[Flash Video]] (FLV), якая дазваляе атрымаць адносна добрую якасьць запісу пры невялікім аб’ёме перадаваемых дадзеных. Праект стаў добрым сродкам забавы, і паводле дадзеных статыстыкі аналітычнай кампаніі [[Alexa Internet|Alexa]], апярэдзіў паводле папулярнасьці сацыяльную сетку [[MySpace]].

У лістападзе 2006 году была завершаная купля YouTube кампаніяй [[Google]] за 1,65 мільярды даляраў. Да куплі YouTube Google меў сэрвіс падобнай скіраванасьці — [[Google Videos|Google Відэа]]. Прадстаўнікі Google ня сталі зачыняць яго, а выкарыстоўвалі яго як месца пошуку відэа па ўсіх відэахостынгавых сайтах. У цяперашні час пошук Google Video ўключае і YouTube.

{{YouTube|jNQXAC9IVRw|Самае першае відэа}} — 18-сэкундны ролік аматарскай здымкі Джавэда Карыма ў заапарку [[Сан-Дыега]] — на YouTube было разьмешчанае 23 красавіка 2005 году а 20:27 па мясцовым часе&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/2480280/YouTube-Overnight-success-has-sparked-a-backlash.html YouTube: Overnight success has sparked a backlash]&lt;/ref&gt;.

== Асаблівасьці ==
На сайце YouTube.com карыстачы могуць запампоўваць відэа ў некалькіх распаўсюджаных фарматах, у тым ліку ''.mpeg'' і ''.avi''. YouTube аўтаматычна канвертуе іх у Flash Video (.mp4) з выкарыстаньнем несвабоднага (патэнтаванага) кодэка H. 264, а таксама кодэкаў для фармату WebM, і робіць іх даступнымі для прагляду ў он-лайн.

Захаванае відэа разьмяшчаецца ў кэшы аглядальніка (калі ролік мае вялікі памер, у кэшы можа апынуцца толькі ягоная частка, якая праглядалася апошняй, як правіла гэтага не адбываецца з ролікамі працягласьцю менш за 15 хвілін).
* у [[Mozilla Firefox]] відэа часова захоўваецца ў каталёгу профілю. Кэш даступны па адрасе about:cache.
* у [[Internet Explorer]] відэа часова захоўваецца ў тэчцы Temporary Internet Files ў профілі карыстача (напрыклад, «%USERPROFILE%\Local Settings\Temporary Internet Files\»).
* у [[Opera]] відэа часова захоўваецца ў кэшы профілю ў каталёгу cache4.
* у [[Google Chrome]] відэа часова захоўваецца ў каталёгу (напрыклад, «%USERPROFILE%\Local Settings\Application Data\Google\Chrome\User Data\Default\Cache\»).

Таксама паводле статыстыкі на люты 2012 году за хвіліну на Youtube запампоўваецца 60 гадзін відэа (сакавік 2010 — 24 гадз., лістапад 2010 г. — 35 гадз., травень 2011 г. — 48 гадз.), а за дзень — 86 400 гадзін. Найпрацяглы ролік доўжыцца 596 гадзін.

Існуе дадатак YouTube для Smart TV.

== Лякалізацыі ==
На 2017 год сайт дазваляў праглядаць відэа з улікам месцазнаходжаньня ў 89 [[дзяржава]]х, у тым ліку ў Беларусі і ўсіх 5 сумежных дзяржавах:
* 30 дзяржавах [[Азія|Азіі]] — [[Аб’яднаныя Арабскія Эміраты]], [[Азэрбайджан]], [[Альжыр]], [[Аман]], [[Бахрэйн]], [[Віетнам]], [[Емэн]], [[Ізраіль]], [[Інданэзія]], [[Індыя]], [[Ірак]], [[Казахстан]], [[Катар]], Кітай ([[Ганконг]]), [[Кувэйт]], [[Лібан]], [[Лібія]], [[Малайзія]], [[Нэпал]], [[Пакістан]], [[Паўднёвая Карэя]], [[Саудаўская Арабія]], [[Сынгапур]], [[Тайвань]], [[Тайлянд]], [[Турэччына]], [[Філіпіны]], [[Шры-Ланка]], [[Ярданія]] і [[Японія]];   
* 2 дзяржавах [[Акіянія|Акіяніі]] — [[Аўстралія]] і [[Новая Зэляндыя]];
* 11 дзяржавах [[Афрыка|Афрыкі]] — [[Гана]], [[Зымбабвэ]], [[Кенія]], [[Марока]], [[Нігерыя]], [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёвая Афрыка]], [[Сэнэгал]], [[Танзанія]], [[Туніс]], [[Уганда]] і [[Эгіпет]];
* 5 дзяржавах [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]] — [[Аргентына]], [[Бразылія]], [[Калюмбія]], [[Пэру]] і [[Чылі]];
* 4 дзяржавах [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыкі]] — [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], [[Канада]], [[Мэксыка]] і [[Ямайка]];
* 37 дзяржавах [[Эўропа|Эўропы]] — [[Аўстрыя]], [[Баўгарыя]], [[Беларусь]], [[Бэльгія]], [[Босьнія і Герцагавіна]], [[Вугоршчына]], [[Вялікабрытанія]], [[Гішпанія]], [[Грузія]], [[Грэцыя]], [[Данія]], [[Ірляндыя]], [[Ісьляндыя]], [[Італія]], [[Латвія]], [[Летува]], [[Люксэмбург]], [[Паўночная Македонія|Македонія]], [[Нарвэгія]], [[Нідэрлянды]], [[Нямеччына]], [[Партугалія]], [[Польшча]], [[Расея]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]], [[Сэрбія]], [[Украіна]], [[Фінляндыя]], [[Францыя]], [[Харватыя]], [[Чарнагорыя]], [[Чэхія]], [[Швайцарыя]], [[Швэцыя]] і [[Эстонія]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

Адначасна на 2017 год інтэрфэйс сайту падаваўся на 72 мовах, у тым ліку на беларускай з 7 красавіка 2017 году:
* 34 мовах Азіі — [[Азэрбайджанская мова|азэрбайджанская]], арабская, армянская, бірманская, [[Бэнгальская мова|бэнгальская]], [[Віетнамская мова|віетнамская]], [[Габрэйская мова|габрэйская]] (Ізраіль), [[гіндзі]], грузінская, гуджарацкая (штат [[Гуджарат]], Індыя), [[Інданэзійская мова|інданэзійская]], [[Казаская мова|казаская]], [[Канада (мова)|канадзкая]] (штат [[Карнатака]], Індыя), карэйская, [[Кгмэрская мова|кгмэрская]] ([[Камбоджа]]), кітайская, [[Кыргыская мова|кыргыская]], лаоская, малайская, малаяламская (штат [[Керала]], Індыя), мангольская, [[Маратгі (мова)|маратгійская]] (штат [[Магараштра]], Індыя), [[Нэпальская мова|нэпальская]], панджабская (правінцыя [[Панджаб (Пакістан)|Панджаб]] у Пакістане і штат [[Панджаб (Індыя)|Панджаб]] у Індыі), [[Пэрсыдзкая мова|пэрсыдзкая]] (Іран), [[Сынгальская мова|сынгальская]] (Шры-Ланка), тайская, [[Тамільская мова|тамільская]] (Шры-Ланка), турэцкая, тэлуская (штат [[Андхра-Прадэш]], Індыя), [[Узбэцкая мова|узбэцкая]], [[урду]] (Пакістан), філіпінская (тагальская) і японская;
* 4 мовах Афрыкі — [[Амгарская мова|амгарская]] ([[Этыёпія]]), [[афрыкаанс]] (Заходне-Капская і Паўночна-Капская правінцыі, Паўднёвая Афрыка), зулуская (правінцыя [[Квазулу-Натал]], Паўднёвая Афрыка) і [[суахілі]] (Кенія, Танзанія і Ўганда);
* 34 мовах Эўропы — [[Альбанская мова|альбанская]], [[Ангельская мова|ангельская]], [[Басконская мова|басконская]] (Гішпанія), басьнійская ([[Сэрбскахарвацкая мова|сэрбскахарвацкая]]), [[Баўгарская мова|баўгарская]], [[Беларуская мова|беларуская]], [[Вугорская мова|вугорская]], [[Галісійская мова|галісійская]] (Гішпанія), [[Гішпанская мова|гішпанская]], [[Грэцкая мова|грэцкая]], дацкая, [[Ісьляндзкая мова|ісьляндзкая]], італьянская, [[Каталянская мова|каталянская]] (Гішпанія), [[Латыская мова|латыская]], [[Летувіская мова|летувіская]], [[Нарвэская мова|нарвэская]], [[Нідэрляндзкая мова|нідэрляндзкая]], нямецкая, македонская, партугальская, польская, расейская, румынская, славацкая, славенская, [[Сэрбская мова|сэрбская]], украінская, фінская, [[Француская мова|француская]], харвацкая, [[Чэская мова|чэская]], [[Швэдзкая мова|швэдзкая]] і эстонская&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Краіна
! Мова
! Дата запуску
|-
| {{ARG}}
| [[Гішпанская мова|Гішпанская]]
| {{дата|8|9|2010|1}}
|-
| {{AUS}}
| [[Аўстралійскі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|22|10|2007|1}}
|-
| {{BLR}}
| [[Беларуская мова|Беларуская]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;
| {{дата|06|10|2015|1}}
|-
| {{BRA}}
| [[Партугальская мова|Партугальская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{IRL}}
| [[Сярэднеольстэрскі варыянт ангельская мовы|Ангельская (ірляндзкая)]]
| {{дата|19|06|2007|1}}
|-
| {{CAN}}
| [[Канадзкі варыянт ангельскай мовы]] ды [[Канадзкі варыянт францускай мовы]]
| {{дата|6|11|2007|1}}
|-
| {{CZE}}
| [[Чэская мова|Чэская]]
| {{дата|9|10|2008|1}}
|-
| {{FRA}}
| [[Француская мова|Француская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{DEU}}
| [[Нямецкая мова|Нямецкая]]
| {{дата|8|11|2007|1}}
|-
| {{HKG}}
| [[Кантонскі варыянт кітайскай мовы]]
| {{дата|17|10|2007|1}}
|-
| {{ISR}}
| [[Іўрыт]]
| {{дата|16|9|2008|1}}
|-
| {{TUR}}
| [[Турэцкая мова|Турэцкая]]
| {{дата|1|10|2012|1}}
|-
| {{IND}}
| [[Хінгліш]] ды [[хіндзі]]
| {{дата|7|5|2008|1}}
|-
| {{ITA}}
| [[Італійская мова|Италійская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{JPN}}
| [[Японская мова|Японская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{KOR}}
| [[Карэйская мова|Карэйская]]
| {{дата|23|1|2008|1}}
|-
| {{MEX}}
| [[Гішпанская мова|Гішпанская]]
| {{дата|11|10|2007|1}}
|-
| {{NLD}}
| [[Нідэрляндзкая мова|Нідэрляндзкая]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{NZL}}
| [[Новазэляндзкі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|22|10|2007|1}}
|-
| {{POL}}
| [[Польская мова|Польская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{RUS}}
| [[Расейская мова|Расейская]]
| {{дата|13|11|2007|1}}
|-
| {{ESP}}
| [[Гішпанская мова|Гішпанская]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{ZAF}}
| [[Паўднёваафрыканскі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|17|5|2010|1}}
|-
| {{SWE}}
| [[Швэдзкая мова|Швэдзкая]]
| {{дата|22|10|2008|1}}
|-
| {{TWN}}
| [[Кітайская мова|Кітайская]]
| {{дата|18|10|2007|1}}
|-
| {{GBR}}
| [[Брытанскі варыянт ангельскай мовы]]
| {{дата|19|6|2007|1}}
|-
| {{UKR}}
| [[Украінская мова|Украінская]]
| {{дата|1|12|2010|1}}
|}

== Беларусь ==
1 кастрычніка 2015 г. «[[Гугл]]» запусьціў сайт дамэне youtube.by (YouTube Беларусь) для карыстальнікаў у Беларусі толькі на расейскай мове інтэрфэйсу замест беларускай (глядзіце [[Беларусафобія]]), хоць асноўная старонка Гугла ў Беларусі (google.by) ад пачатку існаваньня ў лютым 2009 году мела беларускамоўную вэрсію. Паводле расейскага падразьдзяленьня ангельскай дасьледчай кампаніі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Тэйлар-Нэльсан-Софрэс|«Тэйлар-Нэльсан-Софрэс»|en|Taylor Nelson Sofres}} (Лёндан), на час запуску YouTube у Беларусі 64% інтэрнэт-карыстачоў краіны старэйшых за 18 гадоў завітвалі на сайт штомесяц. 27% наведнікаў заходзілі на сайт штодня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксей Арэшка]]|загаловак=Кампанія «Гугл» запусьціла лякалізаваную для Беларусі вэрсію сэрвісу «Ютуб»|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2015/10/01/804695_804699|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=1 кастрычніка 2015|дата доступу=4 красавіка 2016}}&lt;/ref&gt;. Геаграфічная лякалізацыя пад Беларусь без уліку беларускай мовы прывяла да: абмаскальваньня інтэрфэйсу сайту; адкрыцьця на галоўнай старонцы зьместу, які праглядаўся ў Беларусі; пачатку продажу мэтавай рэклямнай плошчы на сайце з улікам рынку Беларусі; наданьня праваўладальнікам Беларусі магчымасьці зарабляць ад разьмяшчэньня рэклямы на старонцы са сваім зьместам&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160103071207/http://42.tut.by/466554 Google запустила белорусскую версию YouTube]&lt;/ref&gt;. 7 красавіка 2017 году старонка для Беларусі займела беларускамоўную вэрсію&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ютуб.by|спасылка=https://www.youtube.com/?gl=BY&amp;hl=be&amp;vl=be|выдавец=Ютуб|дата публікацыі=7 красавіка 2017|дата доступу=10 красавіка 2017}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Кінакіпа]]
* [[Belarusmusic.com]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:YouTube}}
* [https://www.youtube.com/testtube?gl=BY&amp;hl=be&amp;vl=be Выпрабавальная старонка]

{{Google}}

[[Катэгорыя:Вэб-сайты]]
[[Катэгорыя:Google]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>c3gcpy66jnkrbvq43lyrlyb3wvqlbpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Джон Маккейн</title>
    <ns>1</ns>
    <id>29970</id>
    <revision>
      <id>2620013</id>
      <parentid>2619962</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:08:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>/* &quot;Двухпартыйны&quot;, а &quot;дзьвюхпартыйны&quot; */ меркаваньне</comment>
      <origin>2620013</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6431" sha1="8mnt75exz2d93kwy5bntxwv9yotnzja" xml:space="preserve">{{Паведамленьне АА|Джон Макейн|28 верасьня 2007|Пазбаўлены}}

У дапамозе ў [[ru:Википедия:Изображения#Рекомендации|рускай Вікі]] была цікавая думка - што фотаздымкі і малюнкі лепш ставіць &quot;тварам да артыкула&quot;. [[Удзельнік:Julie Ponomarenko|Julie]] 20:15, 29 траўня 2008 (UTC)

:Расейская &quot;вікі&quot; - дрэнны прыклад для арыентаваньня.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 19:33, 2 чэрвеня 2008 (UTC)

==&quot;Палён&quot;==

Адкуль гэтае слова ўзялося? :) [[Удзельнік:AntonBryl|AntonBryl]] 12:43, 12 жніўня 2008 (UTC)

==Макейн ці Маккейн==
А вось «Наша Ніва» ўжывае варыянт Маккейн. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 14:10, 12 жніўня 2008 (UTC)
: Такі самы варыянт на афіцыйным сайце [http://mccainforbelarus.com/be/]. Варта ўлічваць, што ў гэльскай мове шатляндцаў Мак - гэта прыстаўка (ці корань), што пазначае сын, а Кейн, напэўна, імя. Такім чынам два &quot;кк&quot; утварыліся на сутыку марфэмаў, іх варта пакінуць. [[Удзельнік:Karybut]]
:: Трэба зьмяняць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 17:41, 5 лістапада 2008 (UTC)
::: {{Зроблена}} (на «Свабодзе» таксама «Маккейн»).--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 12:50, 26 жніўня 2018 (MSK)
:::: Насамрэч, за гэтыя 10 гадоў я зьмяніў меркаваньне на тое, што падваеньня тут не адбываецца, бо БКП выпадак з «Мак-» не тлумачыць, але слоўнік НН мае такі [http://slounik.org/search?dict=nn&amp;search=McCartney прыклад]. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:03, 26 жніўня 2018 (MSK)
::::: Асабіста я дык наогул за напісаньне «МакКэйн» ды «МакКартні», бо пішам жа [[Далорэс О’Рыярдан|О’Рыярдан]], а не «Арыярдан».--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 12:48, 27 жніўня 2018 (MSK)
:::::: Але ў выпадку з О’Рыярдан у арыгінале ёсьць апостраф, што робіць гэта іншым выпадкам. Наогул жа напісаньне вялікіх літараў у сярэдзіне словаў супярэчыць традыцыі беларускай мовы. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:53, 27 жніўня 2018 (MSK)
::::::: Можна было б і так: «Мак Кэйн». Але ў кожным разе, пакуль у СМІ пераважаюць варыянты з падвойным «к» (і нават сустракаецца варыянт [http://belsat.eu/news/pamyor-amerykanski-senatar-dzhon-makkejn-yon-padtrymlivau-demakratychnuyu-belarus/ МакКейн]). Хаця, вядома, ня ўсе журналісты зьяўляюцца філёлягамі.--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 13:01, 27 жніўня 2018 (MSK)
:::::::: А я ўсё ж прытрымліваюся варыянту [https://www.svaboda.org/s?k=%D0%9C%D0%B0%D0%BA-%D0%9A%D1%8D%D0%B9%D0%BD&amp;tab=all&amp;pi=1&amp;r=any&amp;pp=10 Мак-Кэйн]. Я прапаную менавіта такі варыянт для гэтага тыпу прозьвішчаў, бо як вышэй адзначыў Red_Winged_Duck, напісаньне вялікіх літараў у сярэдзіне словаў супярэчыць традыцыі беларускай мовы. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:29, 27 жніўня 2018 (MSK)
::::::::: Я яшчэ раз паглядзеў слоўнік НН і там знайшліся яшчэ два прыклады, акрамя Макартні: Макдоналдс (McDonalds) і Макмілін (MacMillin), таму пакуль крыніцы кажуць за варыянт безь вялікай літары, прабелаў і злучкоў. Дарэчы, літары «э» тут ня можа быць паводле заўвагі А да пункту [http://knihi.com/storage/pravapis2005.html#par86 86], бо вымаўленьне ў гэтым выпадку: [kein]. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 13:40, 27 жніўня 2018 (MSK)

== &quot;Двухпартыйны&quot;, а &quot;дзьвюхпартыйны&quot; ==

Слоўнікі наркамаўкай даюць такое напісаньне, у БКП-2005 асобнага пункту няма, але ж напісаньне іншых словаў (дзьвюхчасткавых, дзьвюхвежавы, дзьвюхсэкцыйны, дзьвёхасабовы й дзьвюхасабовы) адназначна паказвае, што мусіць быць дзьвюхпартыйны. [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 00:16, 11 чэрвеня 2025 (+03)
: Больш выглядае на тое, што гэта раўнапраўныя формы. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:28, 11 чэрвеня 2025 (+03)
::а як гэта можна зразумець? [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 10:37, 14 чэрвеня 2025 (+03)
::: Адначасова сустракаюцца дзьве формы. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 17:08, 14 чэрвеня 2025 (+03)</text>
      <sha1>8mnt75exz2d93kwy5bntxwv9yotnzja</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Віктар Цой</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64807</id>
    <revision>
      <id>2620018</id>
      <parentid>2586523</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620018</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4039" sha1="mb5c45rg4sriir619403uvacdmyi671" xml:space="preserve">{{Асоба
| імя               = Віктар Робэртавіч Цой
| партрэт           = Victor Tsoi 1986 cropped.jpg
| апісаньне         = 
| арыгінал імя      = 
}}
'''Ві́ктар Ро́бэртавіч Цой''' нарадзіўся ў Ленінградзе ў сям’і выкладчыка фізкультуры Валянціны Васільеўны Цой і інжынэра Робэрта Максімавіча Цоя. Адзінае дзіця ў сям’і. З 1974 да 1977 наведвае сярэднюю мастацкую школу, дзе ўзьнікае гурт «Палата № 6» на чале з Максімам Пашковым. Пасьля выключэньня за непасьпяховасьць з мастацкага вучылішча імя В. Сярова (зараз імя Мікалая Рэрыха) паступае ў СГПТВ-61 на спэцыяльнасьць «разьбяра па дрэве». У маладосьці быў прыхільнікам актора Міхаіла Баярскага і [[Уладзімер Высоцкі|Ўладзімера Высоцкага]], пазьней Бруса Лі, імідж якога пачаў пераймаць. Захапляўся ўсходнімі адзінаборствамі, прафэсійна выразаў фігуркі з дрэва нэцкэ.

== Фільмаграфія ==
У 1988 годзе паводле вынікаў апытаньня кінакрытыкаў часопіса «[[Советский экран]]» за выкананьне ролі ''Моро'' Цой быў названы лепшым акторам году.

# 1986 — [[Йя-хха|«Йа-Хха» (дакумэнтальнае відэа)]]. Рэжысэр [[Рашыд Нугманаў]]
# 1986 — [[Канец канікул]]. Рэжысэр [[Сяргей Лысенка]]
# 1987 — [[Рок (фільм)|Рок]] (дакумэнтальныя кадры). Рэжысэр [[Аляксей Учыцель]]
# 1988 — «[[Аса (фільм)|Аса]]». Рэжысэр [[Сяргей Салаўёў]]
# 1988 — «[[Іголка (фільм)|Іголка]]». Рэжысэр [[Рашыд Нугманаў]]
# 1992 — «[[Апошні герой (фільм)|Апошні герой]]». Рэжысэр [[Аляксей Учыцель]]

== Сям’я ==
* [[Марыяна Цой]] (1959—2005) — жонка
* Аляксандар Цой (1985) — сын

== Глядзіце таксама ==
* Песьня «[[Хочу перемен!]]»

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://victor-tsoy.narod.ru/ Фан-сайт]
* [http://tsoy.at.ua/ Фан-сайт]
* [http://vitya-tsoy.narod.ru/ Фан-сайт]
* [https://web.archive.org/web/20121228163855/http://www.kinoman.net/ Віктар Цой і «Кіно»] на киноман.net
* [http://www.peoples.ru/art/music/rock/tsoy/ Біяграфія Віктара Цоя] на peoples.ru
* [https://web.archive.org/web/20090116183834/http://www.artgazeta.ru/heroy.html/ Артыкул пра акторскія працы Віктара Цоя і здымках рок-гурта «Кіно»]
* [http://www.youtube.com/watch?v=ry4T2-0NDEM&amp;feature=related Віктар Цой — Інтэрв’ю] на YouTube
* [https://web.archive.org/web/20080429051501/http://www.kinoshnik.net/ Кіношнік — Сайт прыхільнікаў творчасьці Віктара Цоя і рок-гурта Кіно]
* [https://web.archive.org/web/20090414184156/http://kino-group.ru/ Віктар Цой і гурт КІНО — зорка з імем Сонца]

{{Накід}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Цой, Віктар Робэртавіч}}
[[Катэгорыя:Віктар Цой| ]]
[[Катэгорыя:Загінулі ў аўтамабільных катастрофах]]</text>
      <sha1>mb5c45rg4sriir619403uvacdmyi671</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калката</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71396</id>
    <revision>
      <id>2620062</id>
      <parentid>2525061</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T05:36:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620062</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35975" sha1="4uw0x8hsa2m1dvrlitj1r23cmmms5xh" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Калката
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Калкаты
|Назва на мове краіны             = কলকাতা
|Код мовы назвы краіны            = bn
|Краіна                           = Індыя
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = Мэр
|Плошча                           = 185
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4486679
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2011
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +5:30
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = +91 33
|Паштовыя індэксы                 = 700001—700157
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = WB-01, WB-02, WB-03, WB-04
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Kolkata Imgs.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 22
 |Шырата хвілінаў                 = 34
 |Шырата сэкундаў                 = 22
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 88
 |Даўгата хвілінаў                = 21
 |Даўгата сэкундаў                = 50
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.kolkatamycity.com/
}}
'''Калка́та''' ({{мова-bn|কলকাতা}}, {{IAST|Kolkatā}}, {{мова-en|Kolkata}}), да 2001 году афіцыйная назва '''Калькута''' — горад [[Індыя|Індыі]] й цэнтар індыйскага штату [[Заходняя Бэнгалія]]. Калката зьяўляецца камэрцыйнай сталіцай Усходняй Індыі, разьмешчанай на ўсходнім беразе ракі [[Хуглі]]&lt;ref&gt;[http://books.google.com/?id=F8URAAAAYAAJ&amp;dq=Kolkata+east+bank+of+river+Hooghly The Monthly Repository and Library of Entertaining Knowledge]. 1833. ст. 338.&lt;/ref&gt;. У горадзе пражывае 4,5 мільёнаў жыхароў, агульнае насельніцтва, уключаючы прыгарады, складае каля 15,7 мільёнаў чалавек, што робіць яго трэцім па колькасьці насельніцтва ў краіне й трынаццатым ў сьвеце. Горад таксама займае восьмы радок у сьпісе паводле велічыні гарадзкой аглямэрацыі ў сьвеце&lt;ref&gt;[http://www.un.org/esa/population/publications/WUP2005/2005WUP_DataTables11.pdf «World Urbanization Prospects: The 2005 revision»]. Un.org&lt;/ref&gt;.

Калката служыла сталіцай Індыі падчас брытанскага валадарства да 1911 году, калі ў сувязі зь неспрыяльным геаграфічным становішчам і ростам нацыяналістычных настрояў у [[Бэнгалія|Бэнгаліі]], сталіца была перанесена ў [[Нью-Дэлі]]. Падчас знаходжаньня ў статусе сталіцы горад зьяўляўся цэнтрам адукацыі, навукі, культуры й палітыкі ў Індыі, але, пачынаючы з гадоў незалежнасьці краіны ў 1947 году, горад апынуўся ў стане стагнацыі эканомікі. З пачатку XXI стагодзьдзя эканамічнае амаладжэньне прывяло да паскарэньня росту горада. Як і іншыя буйныя гарады Індыі, Калката працягвае змагацца з праблемамі выкліканымі вынікамі [[урбанізацыя|ўрбанізацыі]], як то забруджваньне навакольнага асяродзьдзя й заторы на дарогах. Нягледзячы на ўсе праблемы, горад застаецца дамінуючым і буйнейшым адукацыйным і культурным цэнтрам Усходняй Індыі.

== Гісторыя ==
Архелягічныя дасьледваньні сьведчаць аб тым, што рэгіён Калкаты быў заселены больш чым за два тысячагодзьдзя таму&lt;ref&gt;[http://www.telegraphindia.com/1030115/asp/frontpage/story_1575128.asp «Pre-Raj crown on Clive House- Abode of historical riches to be museum»]. The Telegraph, Kolkata, India.&lt;/ref&gt;. Аднак зафіксаваная гісторыя пачалася з прыходам ангельскай гандлёвай [[Ангельская Ост-Індзкая кампанія|кампаніі Ост-Індыі]] ў 1690 годзе, калі яна замацоўвалася ў [[Бэнгалія|Бэнгаліі]]. [[Джоб Чарнак]], кіроўца гэтай гандлёвай кампаніі, традыцыйна лічыцца заснавальнікам гораду&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070510193408/http://www.calcuttaweb.com/history.shtml «Kolkata: History»] Calcuttaweb.com.&lt;/ref&gt;. Аднак некаторыя навукоўцы ў апошні час аспрэчваюць гэтае меркаваньне, і згодна з рашэньнем Высокага суду, якое было зроблена ў 2003 годзе, горад афіцыйна ня мае канкрэтнага заснавальніка&lt;ref&gt;Gupta, Subhrangshu (18 May 2003). [http://www.tribuneindia.com/2003/20030518/nation.htm#3« Job Charnock not Kolkata founder: HC Says city has no foundation day»]. Nation (The Tribune).&lt;/ref&gt;.

Да XVIII стагодзьдзя Калката знаходзіцца пад юрысдыкцыяй [[Магольская імпэрыя|Магольскіх імпэратараў]], аднак фактычнымі кіраўнікамі былі [[Наваб Бэнгаліі|Навабы Бэнгаліі]]. Тэрыторыя, дзе зараз месьціцца горад быў праданы брытанскай Ост-Індзкай кампаніі ў 1698 годзе, насуперак жаданьню мясцовых Навабаў&lt;ref&gt;Bangiya Sabarna Katha Kalishetra Kalikatah by Bhabani Roy Choudhury, Manna Publication. {{ISBN|81-87648-36-8}}&lt;/ref&gt;. У канцы XVII стагодзьдзя ангельцы пабудавалі форт, дзеля ўзмацненьня свайго ўплыву ў рэгіёне й з-за пагрозы з боку іншых эўрапейскіх калянізатараў, як то [[галяндцы|галяндаў]], [[партугальцы|партугальцаў]] і [[французы|французаў]], форт меў назоў [[Форт-Уільям]]&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/eb/article-9077064/Fort-William «William, Fort»]. Encyclopædia Britannica.&lt;/ref&gt;. Калката была абвешчаная сталіцай рэгіёна, а потым і ўсёй Бэнгаліі. Сутыкнуўшыся з частымі сутычкамі з францускімі сіламі, у 1756 годзе брытанцы ўзяліся за мадэрнізацыю сваіх ўмацаваньняў, але супраць гэтага выступіў Наваб Бэнгаліі [[Сырадж уд-Даула]], які неўзабаве захапіў Форт-Уільям у тым жа годзе. На наступны год сіламі [[сыпаі|сыпаеў]] і ангельскіх жаўнераў на чале з генэралам [[Робэрт Клайв|Робэртам Клайвам]] горад быў адбіты, а сам Наваб забіты. Калката набыла статус сталіцы [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]] ў 1772 годзе. У пачатку XIX стагодзьдзя балоты, якія атачаюць горад былі асушаныя й горад пашырыўся да самай ракі [[Хуглі]]. [[Рычард Ўэлэсьлі]], генэрал-губэрнатар у 1797—1805 гадох, у значнай ступені спрыяў росту гораду й ягонаму архітэктурнаму выгляду, што прывяло да зьяўленьня мянушкі «Горад палацаў»&lt;ref&gt;Dutta, Krishna (2003). [http://books.google.com/books?id=UKfoHi5412UC. «Calcutta; A Cultural and Literary History»]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Interlink Books. {{ISBN|978-1-902669-59-5}}.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Horsetram.jpg|міні|200пкс|зьлева|Помнік брытанскай концы ў Калкаце]]
У 1850-х гадох, Калката была падзелена на дзьве асобныя зоны — брытанскую, таксама вядомую як «Белы горад», і індыйскую вакол Паўночнай Калкаты&lt;ref&gt;Hardgrave, Jr, Robert L. (1990). [http://www.laits.utexas.edu/solvyns-project/hardgraveportrait.html A Portrait of Black Town: Balthazard Solvyns in Calcutta, 1791—1804].In Pratapaditya Pal. Changing Visions, Lasting Images: Calcutta Through 300 Years. Bombay: Marg Publications. pp. 31-46. {{ISBN|81-85026-11-4}}.&lt;/ref&gt;. Горад прайшоў хуткі прамысловы рост з пачатку 1850-х гадоў, асабліва ў тэкстыльнай і [[джут]]авай прамысловасьці: гэта выклікала масавы прыток інвэстыцыяў брытанскіх кампаніяў у інфраструктуру, як то будаўніцтва чыгункі й тэлеграфнага злучэньня. Сынтэз брытанскай і індыйскай культуры прывёў да зьяўленьня новай клясы [[Бабу]] ў індыйскім грамадзтве, чальцы якой часьцяком зьяўляліся чыноўнікамі й спэцыялістамі й, як правіла, належалі да вышэйшай касты. XIX стагодзьдзе, дзякуючы сацыяльна-культурным рэформам, часьцяком згадваецца як [[Бэнгальскі Рэнэсанс]] ў выніку агульнага культурнага росту людзей. Паступова Калката стала цэнтрам індыйскага руху за незалежнасьць, асабліва рэвалюцыйных арганізацыяў. У 1905 годзе [[Бэнгалія]] была падзелена на дзьве часкті за пагрозы ўзросту пацыянальна-вызваленчага руху, аднак у 1911 годзе вобласьць зноўку ўзьядналася. Гэтыя дзеяньні, разам з адміністрацыйна нязручным разьмяшчэньнем Калкаты на ўсходняй ускраіне [[Індыя|Індыі]], заахвоціла брытанскае кіраўніцтва зьехаць і разьмясьціць сталіцу ў [[Нью-Дэлі]] ў 1911 годзе&lt;ref&gt;Hall, P (2002). Cities of Tomorrow. Blackwell Publishing. pp. 198—206. {{ISBN|0-631-23252-4}}.&lt;/ref&gt;.

Горад і порт бамбаваліся некалькі разоў японцамі падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]&lt;ref&gt;Randhawa K. [https://web.archive.org/web/20120204062423/http://www.bbc.co.uk/ww2peopleswar/stories/50/a5756150.shtml «The bombing of Calcutta by the Japanese»]. BBC.&lt;/ref&gt; — першы раз 20 сьнежня 1942 году, апошні — 24 сьнежня 1944 году. Падчас вайны, мільёны людзей памерлі ад голаду, які панаваў у Бэнгаліі ў 1943 годзе, выкліканы спалучэньнем вайсковых, адміністрацыйных і прыродных фактараў. У 1946 годзе, патрабаваньне стварэньня мусульманскай дзяржавы прывяло да буйнамаштабнага міжабшчыннага гвалту, ў выніку чаго загінула больш за 4 тысячы чалавек&lt;ref&gt;Suhrawardy HS [https://web.archive.org/web/20060314030646/http://globalwebpost.com/farooqm/study_res/suhrawardy/direct_action.html «Direct Action Day»]. Memoirs of Huseyn Shaheed Suhrawardy. University Press of Bangladesh.&lt;/ref&gt;. [[Падзел Брытанскай Індыі]] таксама стварыў моцны зрух у дэмаграфічным пляне, бо вялікая колькасьць мусульманаў зьехала ўва [[Банглядэш|Усходні Пакістан]], у той час як сотні тысячаў індусаў беглі ў горад з усходу. У 1960-я й 1970-я з-за масавых стачак і гвалтоўнага марксісцка-маоісцкага руху [[наксаліты|наксалітаў]] эканоміка гораду прыйшла ў заняпад&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/89203/Kolkata «Calcutta»]. Encyclopedia Britannica Online.&lt;/ref&gt;. У 1971 годзе падчас [[вайны за незалежнасьць Банглядэш]] назіраўся масавы прыток тысячаў уцекачоў у Калькаце, што таксама дрэнна адбілася на эканамічным стане гораду. У сярэдзіне 1980-х гадоў, [[Мумбаі|Бамбэй]] дагнаў Калкату ў паказчыку па густанаселенасьці местаў у Індыі. У 1985 годзе [[Раджыў Гандзі]] згадаў Калкату як «паміраючы горад» з-за сацыяльных і палітычных праблемаў апошяга. Аднаўленьне эканомікі гораду набірае абароты пасьля ўдалых эканамічных рэформаў, праведзеных цэнтральным ўрадам у сярэдзіне 1990-х гадоў. З 2000 году дзякуючы [[інфармацыйныя тэхналёгіі|інфармацыйным тэхналёгіям]] ажыўляецца рост застойнай эканомікі гораду, таксама рост назіраецца ў сэктары апрацоўчай прамысловасьці&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/crossing_continents/4830762.stm «Rising Kolkata’s winners and losers»]. BBC Radio 4’s Crossing Continents.&lt;/ref&gt;.

Ад 2005 да 2010 году мэрам горада быў Бікаш Ранджан Бгатачар’я&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.xwhos.com/person/bikash_ranjan_bhattacharya-whois.html|загаловак=Bikash Ranjan Bhattacharya - Member of Rajya Sabha - Whois|праект=xwhos.com|мова=en|дата=13 ліпеня 2024}}&lt;/ref&gt;.

== Геаграфія ==
Калката разьмешчана ўва ўсходняй частцы Індыі ў дэльце ракі [[Ганг]] на вышыні ў дыяпазоне ад 1,5 да 9 мэтраў. Горад цягнецца ўздоўж берагоў ракі [[Хуглі]] ў напрамку поўнач-поўдзень. Значная частка горада была першапачаткова да зясяленьня велізарнымі водна-балотнымі угодзьдзямі, асушанымі на працягу дзесяцігодзьдзяў, каб разьмесьціць насельніцтва, колькасьць якога стала расла&lt;ref&gt;[http://www.catchcal.com/kaleidoscope/calcutta.asp «An Introduction»]. History of Kolkata. Catchcal.com.&lt;/ref&gt;.

Як і на вялікай частцы [[Інда-Гангаўская раўніна|Інда-Гангаўскай раўніны]] ў Калкаце пераважаюць глебы [[алювіяльныя глебы|алювіяльнага]] тыпу. Адклады Чвартовага пэрыяду складаюцца з [[гліна|гліны]], [[глей|глею]], розных гатункаў [[пясок|пяску]] й [[жвір]]у, якія ляжаць у аснове горада. Гэтыя адклады заціснуты паміж двума слаямі гліны, ніжняя залягае на глыбіні ад 250 да 650 мэтраў, а верхняя ў дыяпазоне ад 10 да 40 мэтраў у таўшчыню&lt;ref&gt;Bunting SW, Kundu N, Mukherjee M. [https://web.archive.org/web/20060505141605/http://www.dfid.stir.ac.uk/dfid/nrsp/download/sitanal.pdf «Situation Analysis. Production Systems and Natural Resources Use in PU Kolkata»]. Institute of Aquaculture, University of Stirling, Stirling, UK. p. 3.&lt;/ref&gt;. Паводле дадзеных Бюро індыйскіх стандартаў, горад трапляе пад сэйсмалягічную зону й мае адзнаку 3 з 5 паводле гэтага паказчыку.

=== Клімат ===
Калката мае [[трапічны клімат]] са сярэднегадавой тэмпэратурай 26,8 °С, сярэднемесячныя тэмпэратуры зьмяняюцца ад 19 °С да 30 °С. Лета ёсьць гарачае й вільготнае з тэмпэратурамі каля 30 °С, падчас сухога сэзону з траўня па чэрвень тэмпэратуры часьцяком перавышаюць 40 °С. Узімку тэмпэратуры могуць апускацца да 9 °С—11 °С. Самая высокая зафіксаваная тэмпэратура ў горадзе складае 43,9 °С, самая нізкая — 5 °С. У сярэднім, самы сьпякотны месяц году ёсьць травень, самы халодны — студзень. Сярэднегадавы ўзровень ападкаў складае 1582 мм, вялікая ягоная частка прыносіцца паўднёва-заходнімі [[мусоны|мусонамі]]. Самы высокі ўзровень ападкаў адзначаецца ў жніўні, каля 306 мм.

{{Кліматычная інфармацыя
| Назва_ў_родным_склоне = Калкаты
| Крыніца = [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/india/calcutta_e.htm Ганконская абсэрваторыя]

&lt;!-- максымумы і мінімумы тэмпэратур --&gt;

| Студзень_абс_макс =       | Студзень_макс = 26.4      | Студзень_мін = 13.8  | Студзень_абс_мін = 
| Люты_абс_макс =           | Люты_макс = 29.1          | Люты_мін = 16.9       | Люты_абс_мін = 
| Сакавік_абс_макс =        | Сакавік_макс = 33.5       | Сакавік_мін = 21.7    | Сакавік_абс_мін = 
| Красавік_абс_макс =      | Красавік_макс = 35.3      | Красавік_мін = 25.1   | Красавік_абс_мін = 
| Травень_абс_макс =       | Травень_макс = 35.4       | Травень_мін = 26.0    | Травень_абс_мін = 
| Чэрвень_абс_макс =        | Чэрвень_макс = 34.0       | Чэрвень_мін = 26.5    | Чэрвень_абс_мін =
| Ліпень_абс_макс =         | Ліпень_макс = 32.3        | Ліпень_мін = 26.1     | Ліпень_абс_мін = 
| Жнівень_абс_макс =        | Жнівень_макс = 32.1       | Жнівень_мін = 26.1    | Жнівень_абс_мін = 
| Верасень_абс_макс =       | Верасень_макс = 32.4      | Верасень_мін = 25.8   | Верасень_абс_мін =
| Кастрычнік_абс_макс =     | Кастрычнік_макс = 32.3    | Кастрычнік_мін = 23.9 | Кастрычнік_абс_мін = 
| Лістапад_абс_макс =       | Лістапад_макс = 30.3      | Лістапад_мін = 19.6   | Лістапад_абс_мін =
| Сьнежань_абс_макс =       | Сьнежань_макс = 27.0      | Сьнежань_мін = 14.5   | Сьнежань_абс_мін = 
| Год_абс_макс =            | Год_макс = 31.7           | Год_мін = 22.2        | Год_абс_мін = 

&lt;!-- сярэдняя тэмпэратура --&gt;

| Студзень_сяр   = 20.1      
| Люты_сяр       = 23.0  
| Сакавік_сяр    = 27.6               
| Красавік_сяр   = 30.2      
| Травень_сяр    = 30.7       
| Чэрвень_сяр    = 30.3      
| Ліпень_сяр     = 29.2         
| Жнівень_сяр    = 29.1 
| Верасень_сяр   = 29.1
| Кастрычнік_сяр = 28.2     
| Лістапад_сяр   = 24.9  
| Сьнежань_сяр   = 20.8
| Год_сяр        = 26.9  

&lt;!-- тэмпэратура вады --&gt;

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Травень_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Сьнежань_вады = 
| Год_вада = 

&lt;!-- колькасьць ападкаў --&gt;

| Студзень_ападкі = 11
| Люты_ападкі = 30
| Сакавік_ападкі = 35
| Красавік_ападкі = 60
| Травень_ападкі = 142
| Чэрвень_ападкі = 288
| Ліпень_ападкі = 411
| Жнівень_ападкі = 349
| Верасень_ападкі = 288
| Кастрычнік_ападкі = 143
| Лістапад_ападкі = 26
| Сьнежань_ападкі = 17
| Год_ападкі = 1800

&lt;!-- вільготнасьць --&gt;

| Студзень_вільготнасьць = 
| Люты_вільготнасьць = 
| Сакавік_вільготнасьць = 
| Красавік_вільготнасьць = 
| Травень_вільготнасьць = 
| Чэрвень_вільготнасьць = 
| Ліпень_вільготнасьць = 
| Жнівень_вільготнасьць = 
| Верасень_вільготнасьць = 
| Кастрычнік_вільготнасьць = 
| Лістапад_вільготнасьць = 
| Сьнежань_вільготнасьць = 
| Год_вільготнасьць =
}}

== Насельніцтва ==
{{bar box
|width=300px
|barwidth=80px
|title = Рэлігія ў Калкаце
|left1=Рэлігія
|right1=Адсотак
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[індуізм|індуісты]]|#FF7E00|73}}
{{bar percent|[[іслам|мусульмане]]|#00693E|23}}
{{bar percent|[[хрысьціянства|хрысьціяне]]|#5218FA|2}}
{{bar percent|[[джайнізм|джайністы]]|#FF007F|1}}
}}
Паводле зьвестак на 2011 год насельніцтва горада складае 4 486 679 чалавек, гарадзкая аглямэрацыя зьяўляецца домам для 13,2 млн чалавек (на 2001 год). Гендэрныя суадносіны ўяўляе сабой наяўнасьць 928 жанчынаў на 1000 мужчынаў. Узровень пісьменнасьці ў Калькуце складае 81%, што значна вышэй за сярэдні паказчык па краіне. Узровень росту насельніцтва — каля 4,1%, што ніжэй за іншыя індыйскія гарады-мільёньнікі.

Большую частку насельніцтва складаюць [[бэнгальцы]], меншасьці прадстаўлены [[біхарцы|біхарцамі]], [[англа-індыйцы|англа-індыйцамі]], [[кітайцы|кітайцамі]], [[армяне|армянамі]], [[грэкі|грэкамі]], [[тыбэтцы|тыбэтцамі]] й рознымі народамі Індыі. Да XX стагодзьдзя ў горадзе пражывала габрэйская дыяспара, аднак са стварэньнем дзяржавы [[Ізраіль]] большасьць зь іх вырашыла зьехаць туды. Кітайская дыяспара таксама значна скарацілася за XX стагодзьдзе, але тым ня менш у Калькаце знаходзіцца адзіны ў Індыі [[Чайнатаўн]]​​. Найбольш распаўсюджаная мова — [[бэнгальская мова|бэнгальская]]. 73% насельніцтва складаюць [[індуізм|індуісты]], 23% — [[іслам|мусульмане]], 2% — [[хрысьціянства|хрысьціяне]], 1% — [[джайнізм|джайністы]].

== Эканоміка ==

Калката зьяўляецца асноўным камэрцыйным, фінансавым і бізнэс-цэнтрам Усходняй Індыі й паўночна-ўсходніх штатаў. У горадзе месьціцца [[Калкацкая фондавая біржа]], якая зьяўляецца другой па велічыні біржай у краіне&lt;ref&gt;[http://www.cse-india.com/cse_factbook.htm «Genesis and Growth of the Calcutta Stock Exchange»]. Calcutta Stock Exchange Association Ltd.&lt;/ref&gt;.

Да нядаўняга часу, у [[нефармальная эканоміка|нефармальным сэктары]] эканомікі працавала звыш 40% ад колькасьці усім працаўнікоў&lt;ref&gt;Chakravorty S (2000). «From Colonial City to Global City? The Far-From-Complete Spatial Transformation of Calcutta» &lt;/ref&gt;. Так напрыклад, прыдарожныя вулічныя гандляры зарабілі ў агульнай колькасьці 2 млрд у пераліку на [[даляр ЗША|даляры ЗША]] ў 2005 годзе&lt;ref&gt;Ganguly, Deepankar. [https://web.archive.org/web/20070927200645/http://www.telegraphindia.com/1061130/asp/frontpage/story_7071031.asp «Hawkers stay as Rs. 265 crore talks»]. The Telegraph&lt;/ref&gt;. Дзяржаўныя й фэдэральныя служачыя складаюць значную частку працоўнай сілы гораду. У Калкаце таксама існуе вялікая колькасьць некваліфікаванай і паўкваліфікаванай працы для насельніцтва, нараўне зь іншай працай, якая патрабуе наяўнасьць пэўнай кваліфікацыі. Як і ў многіх іншых індыйскіх гарадох, [[інфармацыйныя тэхналёгіі]] сталі асноўным паводле росту сэктарам у Калкаце з канца 1990-х гадоў. Кожны год ІТ-сэктар пашыраецца на 70%, што ўдвая больш за сярэдні паказчык па краіне. У апошнія гады назіраецца прыток інвэстыцыяў у жыльлёвую інфраструктуру, сярод такіх праектаў вылучаюцца праекты кампаніяў [[Tata Housing Development Company]], [[DLF Limited]] і [[Unitech Group]]. У Калкаце месьцяцца многія прамысловыя аб’екты буйных індыйскіх карпарацыяў, якія займаюцца вытворчасьцю пачынаючы ад [[электроніка|электронікі]] й сканчваючы [[джут]]ам. Некаторыя вядомыя кампаніі маюць свае штаб-кватэры у горадзе, як то [[ITC Limited]], [[India Government Mint, Kolkata]], [[Haldia Petrochemicals]], [[Exide Industries]], [[Hindustan Motors]], [[Britannia Industries]], [[Bata India]], [[Birla Corporation]], [[CESC Limited]], [[RPG Group]], [[Texmaco Limited]], [[Bengal Ambuja]], [[Philips India]], [[Eveready Batteries]], [[Coal India Limited]], [[Damodar Valley Corporation]], [[PwC India]] і [[Peerless Group]]. У апошні час розныя падзеі, як то адчыненьне перавалу [[Нату-Ла]], прывялі да павілічэньня гандлю паміж Індыяй і [[Кітай|Кітаем]], а таксама выклікалі вялікую цікавасьць да рэгіёну з боку інвэстараў. Калката зьяўляецца важным цэнтрам банкаўскай справы й фінансаў. У цяперашні час у горадзе месьціцца штаб-кватэры трох буйных нацыяналізаваных банкаў краіны.

== Транспарт ==
Грамадзкі транспарт Калкаты ўключае [[мэтрапалітэн]], сыстэму прыгарадных чыгунак, аўтобусную й трамвайную сетку. Горад добра злучаны чыгункамі зь іншымі рэгіёнамі краіны, у Калкаце знаходзяцца штаб-кватэры Усходняй і Паўднёва-Ўсходняй зонаў індыйскай чыгункі. [[Калкацкі мэтрапалітэн]] ёсьць найстарэйшы ў Індыі, ён быў адчынены ў 1984 годзе. Сыстэма ўключае адну лінію, працягнутую з поўдня на поўнач уздоўж ракі [[Хуглі]] на 22,3 км. Акрамя таго некалькі лініяў знаходзяцца ў стадыі будаўніцтва й распрацоўкі. Таксама маецца разьвітая сыстэма аўтобусных маршрутаў, у горадзе у гэтай сфэры дзейнічаюць тры кампаніі ''Calcutta State Transport Corporation'' (CSTC), ''South Bengal State Transport Corporation'' (SBSTC), ''West Bengal Surface Transport Corporation'' (WBSTC).

Калката зьяўляецца адзіным горад у Індыі, які мае сыстэму трамвайных лініяў. Недахоп дарог і зручных транспартных паведамленьняў зьяўляецца важнай праблемай гораду й служыць чыньнікам шматлікіх затораў. [[Міжнародны аэрапорт імя Нэтаджы Субгашу Чандры Босы]] ў мястэчку Дум-Дум прымае як міжнародныя, так і мясцовыя рэйсы, ён разьмешчаны прыкладна ў 17 км ад цэнтра Калкаты. Калькута ёсьць найбуйнейшы рачны порт ува Ўсходняй Індыі.

== Гарады-сябры ==
* [[Дака]], [[Банглядэш]]
* [[Тэсалёнікі]], [[Грэцыя]]
* [[Лонг-Біч]], [[Каліфорнія]], [[ЗША]]
* [[Нэапаль]], [[Італія]]
* [[Гуанчжоў]], [[Кітай]]
* [[Макао]]
* [[Адэса]], [[Украіна]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20190107040134/http://www.ess.co.at/GAIA/CASES/IND/CAL/CALmain.html%20 Not the City of Joy]
* [http://www.calcuttaweb.com Calcuttaweb.com] — Lots of information about Calcutta
* [https://web.archive.org/web/20070510193408/http://www.calcuttaweb.com/history.shtml History of Calcutta on calcuttaweb.com]
* [http://www.bengalweb.com/hist/histframe.html History of West Bengal and Calcutta] — Bengalweb.com’s effort to compile historical information with photographs
* [https://web.archive.org/web/20080512083108/http://oldsite.library.upenn.edu/etext/sasia/calcutta1947/ A fantastic collection- Calcutta 1945: An American Military Photograph Album]
* [http://www.flickr.com/groups/kolkata/ more Calcutta photos]
* [https://web.archive.org/web/20060406043938/http://www.india-picture.net/calcutta Calcutta photos]
* [https://web.archive.org/web/20200823202233/http://cityofpalaces.tripod.com/ Calcutta: City of Palaces]
* [https://web.archive.org/web/20210430192856/http://www.mohunbaganclub.com/ National Club of India, Situated at Kolkata]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/881148.stm BBC story about Calcutta’s revival]

[[Катэгорыя:Калката| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>4uw0x8hsa2m1dvrlitj1r23cmmms5xh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пенза</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80966</id>
    <revision>
      <id>2620027</id>
      <parentid>1978595</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T17:27:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Spokiyny</username>
        <id>90749</id>
      </contributor>
      <origin>2620027</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5913" sha1="76gx425hqdi1bovm7poz3uij6e4l5b9" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Расея
|Назва                            = Пенза
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Пензы
|Арыгінальная назва               = Пенза
|Герб                             = Coat of Arms of Penza (Penza oblast) (2001).png
|Сьцяг                            = Flag of Penza.png
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 1663
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Суб’ект фэдэрацыі                = [[Пензенская вобласьць]]
|Від раёну                        = 
|Раён                             = 
|Від паселішча                    = 
|Паселішча                        = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 304.7
|Крыніца плошчы                   = &lt;ref name=&quot;rosstat&quot;&gt;{{спасылка|url=http://www.gks.ru/scripts/db_inet2/passport/table.aspx?opt=567010002006200720082009201020112012|мова=ru|загаловак=База данных показателей муниципальных образований|праект=Росстат}}&lt;/ref&gt;
|Вышыня                           = 134—280
|Унутраны падзел                  = 4 раёны
|Колькасьць насельніцтва          = 519992
|Год падліку колькасьці           = 2012
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = &lt;ref name=&quot;rosstat&quot; /&gt;
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = 
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = 8412
|Паштовы індэкс                   = 
|Паштовыя індэксы                 = 4400XX
|АКАТУ                            = 56401
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата градусаў                  = 53
|Шырата хвілінаў                  = 12
|Шырата сэкундаў                  = 
|Даўгата градусаў                 = 45
|Даўгата хвілінаў                 = 0
|Даўгата сэкундаў                 = 
|Назва мапы                       = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.penza-gorod.ru/
}}
'''Пе́нза''' — горад у [[Расея|Расеі]], адміністрацыйны цэнтар [[Пензенская вобласьць|Пензенскай вобласьці]]. Плошча — 304,7 км², насельніцтва — 487 тыс. чалавек ([[2025]]). Горад разьмешчаны на [[Прыволскае ўзвышша|Прыволскім узвышшы]], на рацэ [[Сура (прыток Волгі)|Суры]].&lt;ref name=&quot;sov_en&quot;&gt;Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 19. Отоми — Пластырь. 1975. 648 стр., илл.; 29 л. илл. и карт.&lt;/ref&gt;

== Гісторыя ==
Горад быў закладзены ў 1633 годзе як [[крэпасьць]] на паўднёва-ўсходнім ускрайку [[Масковія|Маскоўскай дзяржавы]], узьведзеная паводле ўказу цара [[Аляксей Міхайлавіч|Аляксея Міхайлавіча]]. З 1719 году горад стаў цэнтрам намесьніцтва, а ў 1796 — губэрні. З 1798 году — павятовы горад [[Саратаўская губэрня|Саратаўскай губэрні]]. У 1801 годзе Пенза стала цэнтрам [[Пензенская губэрня|Пензенскай губэрні]], у склад якой уваходзіла і частка сучаснай [[Мардовія|Рэспублікі Мардовія]] зь яе [[Саранск|сталіцай]].

З 1928 году Пенза — цэнтар Пензенскай акругі [[Сярэдняволскі край|Сярэдняволскага краю]], з 1930 — раённы цэнтар Сярэдняволскага, затым Куйбышаўскага краю. З 1939 году зьяўляецца абласным цэнтрам Пензенскай вобласьці ў яе сёньняшніх межах.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

{{Найбуйнейшыя гарады Расеі}}

[[Катэгорыя:Пенза| ]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVII стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>76gx425hqdi1bovm7poz3uij6e4l5b9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кастрычніцкі пераварот на Беларусі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87173</id>
    <revision>
      <id>2620064</id>
      <parentid>2471895</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T07:04:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620064</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26531" sha1="2n7ybfpql05ucgnyhslc7bcic9vfmd3" xml:space="preserve">'''[[Кастрычніцкі пераварот]] на Беларусі''' — узброены захоп улады ў [[Беларусь|Беларусі]], учынены пераважна вайскоўцамі [[Заходні фронт (Першая сусьветная вайна)|Заходняга фронту]] [[Расейская імпэрыя|Расеі]] пад камандаю расейскіх рэвалюцыянэраў-[[бальшавік]]оў&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;&gt;[[Ніна Стужынская|Стужынская Н.]] [https://nn.by/?c=ar&amp;i=200141 «Кастрычніцкі пераварот — нож у спіну рэвалюцыі». Што адбывалася ў Мінску ў кастрычніку 1917 года] // [[Наша Ніва]], 6 лістапада 2017 г.&lt;/ref&gt;.

== Перадумовы ==
Перадумовамі для ўсталяваньня на тэрыторыі [[Беларусь|Беларусі]] [[бальшавікі|бальшавіцкай]] улады стаў [[Кастрычніцкі пераварот]] 1917 году ў Расеі, якая адбылася 25 кастрычніка (паводле старога стылю) у [[Петраград]]зе.

На тэрыторыі Беларусі ў гэты час знаходзіліся войскі Заходняга фронту, дзе ў бальшавікоў былі трывалыя пазыцыі&lt;ref&gt;История Беларуси: Полный курс: Пособие для старшеклассников и поступающих в ВУЗы / Ю. Л. Козаков, П. О. Лойко — Мн.: ООО «Юнипресс», 2003. С. 234.&lt;/ref&gt;.

== Пераварот у Беларусі ==
Вестка пра посьпех перавароту ў Кранштаце была атрымана ў Менску ў ноч з 25 на 26 кастрычніка. 26 кастрычніка ад імя Менскага Савету рабочых і салдацкіх дэпутатаў быў выдадзены загад № 1, у якім гаварылася, што ўладу ў [[Менск]]у і навакольнай мясцовасьці Савет бярэ ў свае рукі&lt;ref&gt;История Беларуси: Полный курс: Пособие для старшеклассников и поступающих в ВУЗы / Ю. Л. Козаков, П. О. Лойко — Мн.: ООО «Юнипресс», 2003. С. 235.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ihnacienka-25&quot;&gt;Ігнаценка І. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. № 4, 1997. С. 25&lt;/ref&gt;. Выканакам Савету прапанаваў усім дэмакратычным арганізацыям утварыць часовы вайскова-рэвалюцыйны камітэт (ВРК) Заходняга фронту для ажыцьцяўленьня рэвалюцыйных пераўтварэньняў. Аднак, [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|эсэры]], [[меншавікі]] і прадстаўнікі іншых партыяў не прынялі прапанову Савету і пачалі фармаваць свой орган, які назвалі «Камітэт ратаваньня рэвалюцыі», які ўзначаліў меншавік Т. Калатухін. У распараджэньні Камітэту былі Каўкаская дывізія, якая стаяла ў Масюкоўшчыне і фармаваньні 1-га польскага корпусу генэрала [[Юзаф Доўбар-Мусьніцкі|Доўбар-Мусьніцкага]]&lt;ref name=&quot;ihnacienka-25&quot; /&gt;. Дзеля змаганьня з «Камітэтам ратаваньня рэвалюцыі» ВРК Менскага Савету зьвярнуўся па дапамогу да ВРК 2-й арміі. У ноч з 31 кастрычніка па 1 лістапада ў Менск прыбыў бліндзіраваны цягнік і іншыя часткі 2-й арміі, што дазволіла Савету значана ўмацаваць сваю ўладу і распусьціь «Камітэт ратаваньня рэвалюцыі».

Усьлед за Менскам Саветы ўзялі ўладу ў [[Віцебск]]у, [[Гомель|Гомелі]], [[Ворша|Воршы]], [[Бабруйск]]у, [[Слуцак|Слуцку]], [[Рэчыца|Рэчыцы]], [[Мазыр]]ы, [[Полацак|Полацку]] і іншых местах і павятовых цэнтрах Беларусі, а таксама ў 2-й, 3-й і 10-й арміях Заходняга фронту&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Ігнаценка І. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. № 4, 1997. С. 26.&lt;/ref&gt;.

Інакш разгортваліся падзеі ў [[Магілёў|Магілёве]], дзе была [[Стаўка Вярхоўнага камандаваньня]]. Аднак у ноч з 18 на 19 лістапада 1917 году пад ціскам рэвалюцыйных салдатаў [[Магілёў|Магілёва]] Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў, у якім пераважалі эсэры, меншавікі і [[Бунд]]аўцы, прызнаў уладу, якая ўсталявалася ў Петраградзе, і ўтварыў Вайскова-рэвалюцыйны камітэт. У тую ж ноч была разгромлена Стаўка Вярхоўнага камандваньня, а ейны апошні кіраўнік генэрал Мікалай Духонін потым быў забіты.

Пераход да ўлады Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў на Беларусі, апроч тэрыторыі, занятай немцамі, скончыўся за 3 тыдні.

== Умацаваньне ўлады. Пастановы і дзеяньні першых зьездаў ==
У лістападзе — сьнежні 1917 году адбыліся зьезды Саветаў рабочых і сялянскіх дэпутатаў [[Заходняя вобласьць (1917—1918)|Заходняе вобласьці]], сялянскіх дэпутатаў [[Менская губэрня|Менскае]] і [[Віленская губэрня|Віленскае]] губэрняў, 2-гі зьезд салдат і рабочых вайсковых прадпрыемстваў Заходняга фронту, Віцебскі губэрнскі зьезд Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў, зьезды Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў, а таксама Саветаў сялянскіх дэпутатаў [[Магілёўская губэрня|Магілёўскае губэрні]]. Яны прызналі Савецкую ўладу, зацьвердзілі структуру яе органаў, вызначылі сыстэму кіраваньня ў губэрнях і на фронце, абралі выканаўчыя камітэты.

Найбуйнейшым зь іх быў зьезд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў [[Заходняя вобласьць (1917—1918)|Заходняе вобласьці]]. На ім было зазначана, што мноства Саветаў знаходзяцца ў стадыі фармаваньня. Зьезд палічыў дапушчальным саюз толькі з тымі партыямі, якія прызналі Савет Народных Камісараў, дэкрэты аб міры, зямлі, аб кантролі за вытворчасьцю. Зьезд палічыў неабходным усю маёмасьць памешчыкаў перадаць пад кіраваньне зямельных камітэтаў. Абласны зьезд выказаўся таксама за тое, каб валасныя зямельныя камітэты складаліся толькі з найбяднейшых сялянаў.

Аніводны Савет, Вайскова-рэвалюцыйны камітэт на Беларусі не прапанаваў увесьці дыктатуру пралетарыяту. Наадварот усе буйныя Саветы, Цэнтральнае бюро прафсаюзаў, армейскія, карпусныя і дывізійныя салдацкія камітэты выказваліся за стварэньне ўлады з прадстаўнікоў усіх сацыялістычных партыяў.

Першыя дэкрэты Савецкай улады аб міры і зямлі задавальнялі большасьць насельніцтва. Найважнейшым і неадкладным было пытаньне аб спыненьні ваенных дзеяньняў. Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту, дамовіўся зь нямецкім камандваньнем пра пачатак перамоваў аб перамір’і. Была сфармавана дэлегацыя ад фронту, якая была ўпаўнаважана праводзіць перамовы зь нямецкай дэлегацыяй. Перамовы праходзілі ў [[Солы (Смаргонскі раён)|м. Солах]]. 20 лістапада было падпісана замірэньне тэрмінам на 2 месяцы — з 23 лістапада (5 сьнежня) 1917 да 25 студзеня (7 лютага) 1918 году. За гэты тэрмін было дамоўлена падрыхтаваць пагадненьне аб міры. Ад войскаў Заходняга фронту дамову падпісалі жаўнеры Шчукін, Ціхмянёў, Пятроў, Лук’янаў, Школьнікаў, Яркін, Хрусталёў, малодшы ўнтэр-афіцэр [[Станіслаў Берсан]]&lt;ref&gt;Ігнаценка І. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. № 4, 1997. С. 27.&lt;/ref&gt;.

Вельмі важнай было правядзеньне ў жыцьцё Дакрэта аб зямлі. Праводзіўся ўлік зямлі, рабочай жывёлы, інвэнтару. Абласныя і губэрнскія выканкамы Саветаў распрацавалі інструкцыі, праводзілі нарады, паседжаньні зямельных камітэтаў. Правядзеньне Дэкрэта сустрэла супраціў сілаў, якія былі ў ім не зацікаўлены. Так, у Лепельскім павеце публікацыя Дэкрэта аб зямлі ў друку была забаронена. У Гарадоцкім павеце былі арганізаваныя масавыя пажары і рабункі маёнткаў. Аднак, спыніць працу не ўдалося і зямля была перададзена ўва ўласнасьць сялянам&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;.

== Стварэньне Аблвыканкамзаху ==
ІІ зьезд арміяў Заходняга фронту, зьезды Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і Саветаў сялянскіх дэпутатаў Менскай і Віленскае губэрняў дамовіліся ўтварыць на Беларусі новую адміністрацыйную адзінку — Заходнюю вобласьць і Заходні фронт. Для выкананьня гэтай задачы, гэтыя Саветы аб’ядналіся&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;&gt;Ігнаценка І. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. № 4, 1997. С. 29.&lt;/ref&gt;.

26 лістапада 1917 году быў утвораны [[Аблвыканкамзах|Выканаўчы камітэт Заходняй вобласьці і Заходняга фронту (Аблвыканкамзах)]]. У яго склад увайшлі 100 чальцоў фратавога камітэту, па 35 чальцоў выканкамаў Саветаў Заходняе вобласьці і Саветаў сялянскіх дэпутатаў Менскае і Віленскае губэрняў, 11 прадстаўнікоў ад прафсаюзаў, 4 — ад Чыгуначнага саюзу і 2 — ад Саюзу паштова-тэлеграфных службоўцаў. Быў утвораны выканаўча-распараджальны орган — Савет Народных Камісараў Заходняй вобласьці і Заходняга фронту. Старшынём [[Аблвыканкамзах]]у быў абраны М. Рагазінскі, а старшынём СНК — [[Карл Ландэр]]&lt;ref name=&quot;ReferenceB&quot;/&gt;.

== Удзельнікі і кіраўнікі ==
[[Файл:Homiel, Rynak-Saborny. Гомель, Рынак-Саборны (3.03.1917).jpg|значак|[[Гомель]]. Салдацкі мітынг на Рынку, сакавік 1917 г.]]

У першыя гады савецкай улады, калі пачаў працаваць [[Інстытут гісторыі партыі|Інстытут гісторыі партыі (Гістпарт)]], складаліся сьпісы «''актыўных удзельнікаў і кіраўнікоў Кастрычніцкім пераваротам на Заходнім фронце''». У пэрсанальных сьпісах створаных бальшавікамі арганізацыяў (бальшавіцкай фракцыі Менскага Савету, вайскова-рэвалюцыйнага камітэту, рэдакцыі газэты «[[Зьвязда|Звезда]]») стаялі адныя і тыя ж людзі: [[Аляксандар Мясьнікян|Мясьнікоў]], [[Карл Ландар|Ландар]], [[Вільгельм Кнорын|Кнорын]], [[Васілій Васільевіч Фамін|Фамін]], [[Іван Алібегаў|Алібегаў]] і інш. У ніводным з гэтых сьпісаў не было ніводнага беларуса&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;.

[[Файл:Viciebsk, Teatralnaja, Pračyścienskaja. Віцебск, Тэатральная, Прачысьценская (03.1917).jpg|значак|[[Віцебск]]. Салдацкі мітынг на Падзьвінскім мосьце, сакавік 1917 г.]]

Захаваліся сьведчаньні кіраўнікоў перавароту пра тое, што савецкую ўладу на Беларусі ўсталявалі расейскія салдаты Заходняга фронту. Паводле [[Вільгельм Кнорын|Кнорына]], «''гэтая шматтысячная сялянская маса ў салдацкіх шынялях была той самай сілай, што ажыцьцявіла Кастрычніцкі пераварот у Менску і на Заходнім фронце''». Старшыня [[Аблвыканкамзах]]у [[Заходняя вобласьць (1917—1918)|Заходняй вобласьці]] [[Аляксандар Мясьнікян|Мясьнікоў]] сьведчыў, што «''моцных зьвязкаў з работнікамі няма, з прычыны блізкасьці фронту наша арганізацыя па сутнасьці вайсковая''»&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;. Мясьнікоў таксама зазначаў, што бальшавіцкую большасьць ува ўсіх Саветах стваралі салдаты, што «''вярхі рабочага руху ў абстаноўцы рамесьніцкай і саматужнай вытворчасьці адсталі ад сапраўднага настрою мас''», што з прычыны адсутнасьці кіраўнікоў рэвалюцыйнага рабочага руху абаронцы мелі мажлівасьць уплываць на «''жменьку''» мясцовых работнікаў. Восеньскія падзеі 1917 году нацыянал-камуніст [[Аляксандар Чарвякоў|Чарвякоў]] называў «''салдацкай''» рэвалюцыяй&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;. Рэвалюцыянэр [[Самуіл Агурскі|Агурскі]], увогуле, зазначаў&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;:
{{Цытата|…бальшавіцкія кіраўнікі Кастрычніцкай рэвалюцыі былі чужымі ў нашым краі…}}

[[Файл:Miensk Vilenski, Pryvakzalny. Менск Віленскі, Прывакзальны (1.05.1917).jpg|значак|[[Менск]]. Салдацкі мітынг каля [[Віленскі вакзал (Менск)|Віленскага вакзалу]], 1 траўня 1917 г.]]

У 1924 годзе ў артыкуле для зборніка «Беларусь» Кнорын напісаў&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;:
{{Цытата|25 кастрычніка ён (бальшавізм — заўвага) быў чужым для шырокіх мас…}}

Аднак празь некалькі гадоў Кнорын ужо пісаў пра ўсеагульную падтрымку партыі бальшавікоў мясцовымі работнікамі і сялянамі, пра існаваньне падрыхтаванага пляну ўзброенага выступу і расьпісаных ролях&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;.

[[Файл:Mahiloŭ, Teatralny. Магілёў, Тэатральны (18.06.1917) (2).jpg|значак|[[Магілёў]]. Салдацкі мітынг на Тэатральным пляцы, 18 чэрвеня 1917 г.]]

Увогуле, у Выканаўчым камітэце Заходняе вобласьці і Заходняга фронту з 187 яго сяброў прадстаўнікі фронту складалі 100 сяброў, а грамадзянскае насельніцтва было прадстаўлена толькі 87 сябрамі. Пры арганізацыі ўлады бальшавікі рабілі стаўку менавіта на вайскоўцаў.

Абласная арганізацыя бальшавікоў на 80% складалася з [[Расейцы|расейцаў]], [[Украінцы|украінцаў]], [[Латышы|латышоў]], [[Летувісы|летувісаў]], [[Габрэі|габрэяў]] і іншых нацыянальнасьцяў. Таму, яны варожа сустэлі навіну пра скліканьне [[Першы Ўсебеларускі кангрэс|Усебеларускага зьезду]] для разьвязаньня нацыянальнага самавызначэньня [[Беларусь|Беларусі]]. Таксама адзначаецца, што паводле савецкай статыстыкі, беларусаў у параўнаньні зь іншымі народамі было непрапарцыйна мала сярод бальшавікоў увогуле: калі ад усяго насельніцтва Расейскай імпэрыі беларусы складалі 4,2%, то сярод высланых у 1907—1917 гадох расейскіх рэвалюцыянэраў — толькі 0,4% (апошняе месца сярод усіх суседніх народаў)&lt;ref&gt;Хазиахметов Э. Ш. Сибирская политическая ссылка 1905—1917 гг. (облик, организации и революционные связи). Приложение 2; Общий свод данных переписи 1897 г. Т. 2. — Томск, 1978. С. 2—91.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Чайчыц А. [https://web.archive.org/web/20211030223008/https://belaruspartisan.by/blogs/cajcyc/15968/ Чаму савецкая акупацыя Беларусі была акупацыяй], [[Беларускі партызан]], 6 лістапада 2013 г.&lt;/ref&gt;.

== Рэакцыя мясцовага насельніцтва ==
Мясцовыя палітычныя партыі рашуча асудзілі пераварот. ЦК [[Бунд]]а, найбольш уплывовай палітычнай сілы ў Менску, 7—9 лістапада прыняў рэзалюцыю: «''…тэрор бальшавікоў, які абапіраецца на ўзброеную дыктатуру салдат, прадстаўляе сабою найбольшую небясьпеку для рэвалюцыі, адкрывае шлях для вайсковай дыктатуры контррэвалюцыі… нашай задачай зьяўляецца канцэнтрацыя сілаў рэвалюцыйнай дэмакратыі вакол ідэі непрызнаньня гэтай улады і ізаляцыі яе з тым, каб падрыхтаваць яе падзеньне…''»&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;

[[Першы Ўсебеларускі кангрэс|Усебеларускі зьезд]] не прызнаў законным утварэньне [[Заходняя вобласьць (1917—1918)|Заходняй вобласьці]] і Заходняга фронту як адміністрацыйнае адзінкі. Сфармаваную ўладу зьезд не ўважаў за ўладу работнікаў, сялянаў і салдатаў Беларусі, бо ў яе органах прадстаўнікі Заходняга фронту складалі больш за 90%. Сябры [[Аблвыканкамзах]]у і СНК не зьяўляліся [[беларусы|беларусамі]] паводле нацыянальнасьці і нават не былі жыхарамі Беларусі&lt;ref&gt;Ігнаценка І. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. № 4, 1997. С. 32.&lt;/ref&gt;.

У 1918 годзе газэта «[[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]]» з нагоды гадавіны Лютаўскай рэвалюцыі адзначыла&lt;ref name=&quot;stuzynskaja&quot;/&gt;: 
{{Цытата|…выявілася, што [[расейцы|вялікарускі народ]] устаў перад намі як новы валадар і гвалтаўнік і ён …не адкажацца ад свайго нацыянальнага панаваньня… Наёмные банды бальшавізму не спыніліся ні перад чым, каб утрымаць сваё нацыянальнае ўладарства.}}

Як зазначала ў 1932 годзе беларуская газэта «[[Крыніца (газэта)|Крыніца]]», «''гэтая ўлада была заўсёды чужая, небеларуская. Камуністычную ўладу стварылі не беларускія сяляне і рабочыя, а расейскае войска, якое стаяла на Заходнім фронце''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917—1937). — Мн.: «Навука і тэхніка», 1973. — 696 с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі).
* Гісторыя Беларусі : У 6 т. Т. 5. Беларусь у 1917—1945 гг. / А. Вабішэвіч [і інш.]; рэдкал. М. Касьцюк (гал. рэд.) і інш. — Мінск : Экаперспектыва, 2007. — 613 с.: іл. {{ISBN|985-469-149-7}}.
* Ігнаценка І. Кастрычніцкая рэвалюцыя на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. № 4, 1997.
* Мірановіч Я. Найноўшая гісторыя Беларусі. — Спб.: Неўскі прасьцяг, 2003. — 243 с.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікіцытатнік|Кастрычніцкі пераварот}}
* [https://web.archive.org/web/20121101024513/http://www.istoriya.org/belarus-history/48-periad-perautvarenniau/174-kastrychnitskaja-revalutsija.html Артыкул на «Історія.org»]
* [https://web.archive.org/web/20111121150335/http://slovo.ws/urok/historyofbelarus/150/105.html Як адбывалася Кастрычніцкая рэвалюцыя ў Беларусі? История Беларуси в вопросах и ответах]
* [https://web.archive.org/web/20130208171858/http://jivebelarus.net/history/gistografia/short-belarusian-history-studies-by-usiewalad-ihnatouski-parts-4-5.html?page=2 У. Ігнатоўскі — Кароткі нарыс гісторыі Беларусі (Чацьвёрты і пяты пэрыоды XIX—XX ст.)]
* [http://nn.by/?c=ar&amp;i=31400 Кастрычніцкая рэвалюцыя на самой справе была рэстаўрацыяй «Газэта Наша Ніва»]

[[Катэгорыя:Гісторыя БССР]]
[[Катэгорыя:Кастрычніцкі пераварот]]
[[Катэгорыя:1917 год у Беларусі]]</text>
      <sha1>2n7ybfpql05ucgnyhslc7bcic9vfmd3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вязьма</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88336</id>
    <revision>
      <id>2620003</id>
      <parentid>2394634</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:37:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620003</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9835" sha1="g67enovqn94afueculrsxyrlv4i9b3j" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Расея
|Назва                               = Вязьма
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Вязьмы
|Назва расейскай мовай               = 
|Герб                                = Coat of Arms of Vyazma (Smolensk oblast) (1780).png
|Сьцяг                               = 
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = 1239
|Статус з                            = 
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Суб’ект фэдэрацыі                   = [[Смаленская вобласьць]]
|Від раёну                           = Раён
|Раён                                = [[Вяземскі раён|Вяземскі]]
|Від паселішча                       = 
|Паселішча                           = 
|Пасада кіраўніка                    = 
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 44
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 54874
|Год падліку колькасьці              = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Паштовы індэкс                      = 
|Тэлефонны код                       = 48131
|АКАТУ                               = 
|Выява                               = Spasskaya tower Vyazma2.JPG
|Апісаньне выявы                     = Спаская вежа
 |Шырата градусаў                    = 55
 |Шырата хвілінаў                    = 12
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 34
 |Даўгата хвілінаў                   = 15
 |Даўгата сэкундаў                   = 
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Сайт                                = 
|Лацінка=Viaźma}}
'''Вя́зьма''' — [[места]] ў [[Смаленская вобласьць|Смаленскай вобласьці]] [[Расея|Расеі]], на рацэ [[Вязьма (рака)|Вязьме]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Вяземскі раён|Вяземскага раёну]]. Насельніцтва на 2009 год — 54 874 чал. Знаходзіцца за 165 км на ўсход ад [[Смаленск]]у; чыгуначны вузел з кірункамі на [[Бранск]], [[Смаленск]], [[Масква|Маскву]], [[Таржок]]. [[Катайконім|Катайконімы]]&lt;sup&gt;([[:be:Катайконім|be]])&lt;/sup&gt;: вязьмі{{Націск}}ч, вязьмі{{Націск}}чка, вязьмічы{{Націск}}.

== Гісторыя ==
* [[1239]]: першы ўспамін пра Вязьму ў зьвязку з выхадам са [[Смаленскае княства|Смаленскага княства]] і ўтварэньнем удзельнага Вяземскага княства&lt;ref&gt;[[Віктар Цемушаў]]. Вязьма // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 472&lt;/ref&gt;.
* [[XIII стагодзьдзе|XIII]]—[[XIV стагодзьдзе|XIV]] стст.: важны гандлёвы і стратэгічны цэнтар у Волга-Днепра-Оцкім міжрэччы.
* кан. [[XIV стагодзьдзе|XIV ст.]]: на Вязьму пашырыўся ўплыў Смаленскага княства.
* [[1403]]: у складзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]; захавала статус цэнтру ўдзельнага княства, аднак у вайсковых адносінах падпарадкоўвалася [[Смаленск]]у.
* [[1406]], [[1408]], [[1445]]: няўдалыя напады на места маскоўскіх войскаў&lt;ref name=&quot;evkl473&quot;&gt;[[Віктар Цемушаў]]. Вязьма // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 473&lt;/ref&gt;.
* [[1493|1492/93]]: маскоўскія войскі захапілі Вязьму&lt;ref name=&quot;evkl473&quot;/&gt;.
* [[1611]]—[[1613]], [[1617]] і [[1634]]: места займалі войскі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].
* 1-я пал. [[17 стагодзьдзе|ХVІІ ст.]]: засталася ў складзе Маскоўскай дзяржавы.
* [[1632]]: на загад маскоўскага цара Міхаіла Фёдаравіча ў Вязьме збудавалі ўмацаваны Вялікі ніжні горад.
* [[21 кастрычніка]] [[1654]] — [[10 лютага]] [[1655]]: часовая рэзыдэнцыя маскоўскага цара.
* [[1708]]: цэнтар павету [[Смаленская губэрня|Смаленскай губэрні]].
* [[22 кастрычніка]] [[1812]]: у [[вайна 1812 году|расейска-францускую вайну]] каля Вязьмы армія [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] атрымала паразу ад расейцаў.
* сяр. [[19 стагодзьдзе|ХІХ ст.]]: буйны гандлёвы цэнтар.
* [[7 кастрычніка]] [[1941]] — [[12 сакавіка]] [[1943]]: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

== Насельніцтва ==
[[Файл:Battle vyazma.jpg|міні|250пкс|Бітва пад Вязьмай (1812)]]

* XIX стагодзьдзе: 1860 год — 10 381 чал.&lt;ref&gt;Wiaźma // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13}} S. 273&lt;/ref&gt;; 1897 год — 15,7 тыс. чал.
* XX стагодзьдзе: 1926 год — 20,8 тыс. чал.; 1959 год — 34,1 тыс. чал.&lt;ref&gt;[http://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/3843/ВЯЗЬМА Вязьма] // {{Літаратура/Савецкая гістарычная энцыкляпэдыя}}&lt;/ref&gt;; 1970 год — 44 тыс. чал.&lt;ref&gt;[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/76859/Вязьма Вязьма] // {{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}&lt;/ref&gt;; 1992 год — 59,9 тыс. чал.&lt;ref&gt;[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/95030 Вязьма] // {{Літаратура/Вялікі энцыкляпэдычны слоўнік}}&lt;/ref&gt;
* XXI стагодзьдзе: 2009 год — 54 874 чал.

== Эканоміка ==
У Вязьме працуюць заводы — машынабудаўнічы, гарбарны, графітавых вырабаў, а таксама льнокамбінат, касмэтычны цэх «Лавісаль», плястык-цэнтар, горна-ўзбагачальны камбінат.

== Славутасьці ==
У месьце дзейнічае Вяземскі гістарычна-краязнаўчы музэй.

* Багародзіцкая царква
* Іаана-Прадцечанскі манастыр (XVII ст.)
* Спаская вежа Вяземскай крэпасьці (XVII ст.)
* Царква Сьв. Тройцы (XVII ст.)
* Царква Сьв. Спаса (1783)
* Увядзенская царква

== Галерэя ==
&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Neitsyt Marian esittelyn kirkko Vjazmassa.jpg|Увядзенская царква
Johannes Kastajan luostari Vjazmassa.jpg|Іаана-Прадцечанскі манастыр
Pyhän Kolminaisuuden kirkko.jpg|Царква Сьв. Тройцы
Kristuksen syntymän kirkko.jpg|Багародзіцкая царква
&lt;/gallery&gt;

== Асобы ==
* [[Анатоль Папанаў]] (1922—1987) — савецкі актор
* [[Мікалай Плотнікаў]] (1897—1979) — савецкі актор, рэжысэр, пэдагог
* [[Аляксандар Ружанцоў]] (1893—1966) — беларускі вайсковы дзяяч, пісьменьнік, бібліёграф
* [[Юры Янаў]] (1931—1966) — савецкі лётнік

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* Wiaźma // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/273 273]—274

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.mgorv.ru/ Афіцыйны сайт места Вязьма]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}}

{{Смаленская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Вязьма| ]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIII стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>g67enovqn94afueculrsxyrlv4i9b3j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Атрута</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91651</id>
    <revision>
      <id>2620125</id>
      <parentid>2619965</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:52:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Картка зь Вікізьвестак]]</comment>
      <origin>2620125</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4947" sha1="ek2ahxak3hn3pkeeu638f7ruepkyw49" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Атру́та''' — [[рэчыва]], якое можа выклікаць разлад [[арганізм]]у праз [[Хімічная рэакцыя|хімічную рэакцыю]] або іншую рэакцыю на [[Малекула|малекулярным]] узроўні.

== Тэрміналёгія ==
[[Файл:Skull_and_crossbones.svg|міні|Сымбаль «чэрап і косткі» выкарыстоўваецца пры маркіроўцы атрутаў]]
У [[Мэдыцына|мэдыцыне]] (асабліва [[Вэтэрынарыя|вэтэрынарыі]]) і [[Заалёгія|заалёгіі]] атруты біялягічнага паходжаньня называюць [[таксін]]амі. Адрозьненьне між абодвума тэрмінамі не заўсёды адназначнае нават сярод адмыслоўцаў.

Вытворныя формы «таксычны» і «атрутны» сынанімічныя.

У [[Хімія|хіміі]] і [[Фізыка|фізыцы]] атрутай азначаюць субстанцыю, якая запавольвае альбо каталізуе рэакцыю. Глядзіце, напрыклад, {{Артыкул у іншым разьдзеле|нуклеарная атрута|||Nuclear poison}}.

У гутарковай мове тэрмін «атрута» часта ўжываецца для апісаньня ўвогуле любых шкодных рэчываў, у тым ліку [[Каразійнае рэчыва|каразійных]], [[канцэраген]]аў, [[мутаген]]аў, [[тэратаген]]аў і іншых шкодных забруджальных субстанцыяў.

== Выкарыстаньне ==
[[Файл:Jan Matejko-Poisoning of Queen Bona.jpg|зьлева|міні|[[Ян Матэйка]]. «Атручаньне каралевы [[Бона Сфорца|Боны]]»]]

У гісторыі чалавецтве атруты выкарыстоўваліся для [[забойства]]ў, [[Атручаньне|атручаньняў]], [[самагубства]]ў і [[Сьмяротнае пакараньне|пакараньня сьмерцю]].

Шматлікія лекі, якія прадаюцца без рэцэптаў (напрыклад, [[асьпірын]] і [[парацэтамол]]), у вельмі вялікіх дозах выклікаюць атручаньні. Парацэтамол/ацэтамінафэн вельмі атрутны для катоў і сабакаў, хоць і прыдатны для чалавека. [[Алькаголь]] таксама таксічны ў вялікіх дозах, калі прымаецца на працягу невялікага прамежку часу.

Зь іншага боку, пэўныя мэдыцынскія працэдуры падразумяваюць выкарыстаньне таксычных уласьцівасьцяў пэўных прэпаратаў. [[Антыбіётык]]і высока разрушальныя да біяхіміі мікраарганімаў, аднак амаль не ўплываюць на чалавека. Падобна й лекі, якія ўжываюцца ў [[Хіміятэрапія|хіміятэрапіі]], даволі таксычныя; аднак іхняе выкарыстаньне апраўданае тым, што яны значна болей небясьпечныя для ракавых клетак, чым для здаровых.

== Абеззаражаньне ==

Калі атрута была праглынутая нядаўна, яе паглынаньне можа быць запаволенае абяшкоджаньнем страўніку. Для гэтага можна ўжыць [[актываваны вугаль]], [[прамываньне страўніку]], поўнае прамываньне кішок або [[зандаваньне страўніку]]. Агульнапрынятыя спосабы выкліканьня [[Ваніты|ванітаў]] або [[Паслабляльнае|паслабляльных]] лекаў не рэкамэндаваныя.

== Глядзіце таксама ==
* [[Стойкі арганічны забруджвальнік]]
* [[Таксін]]
* [[Проціядзьдзе]]
* [[Сьмяротная іньекцыя]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090422091707/http://curriculum.toxicology.wikispaces.net/entire+curriculum Clinical Toxicology Teaching Wiki]
* [http://www.poisons.co.nz/ Poison Prevention and Education Website]

[[Катэгорыя:Атруты| ]]
[[Катэгорыя:Спосабы самагубства]]
[[Катэгорыя:Спосабы сьмяротнай кары]]</text>
      <sha1>ek2ahxak3hn3pkeeu638f7ruepkyw49</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Карляс Сальсыда</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93708</id>
    <revision>
      <id>2620063</id>
      <parentid>2522448</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T06:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620063</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11962" sha1="tr3bm1gy23p0aqapdbsj1d1j8citnik" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|імя                  = Карляс Сальсыда
|клюб                 = 
|нумар                = 
|гады                 = 2000—2006&lt;br/&gt;2006—2010&lt;br/&gt;2010—2012&lt;br/&gt;2011—2012&lt;br/&gt;2012—2014&lt;br/&gt;2014—2019&lt;br/&gt;2019—2020
|клюбы                = [[Гвадаляхара (футбольны клюб)|Гвадаляхара]]&lt;br/&gt;[[ПСВ Эйндговэн]]&lt;br/&gt;[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]]&lt;br/&gt;→ [[Тыгрэс УАНЛ Мантэрэй|Тыгрэс УАНЛ]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Тыгрэс УАНЛ Мантэрэй|Тыгрэс УАНЛ]]&lt;br/&gt;[[Гвадаляхара (футбольны клюб)|Гвадаляхара]]&lt;br/&gt;[[Вэракрус (футбольны клюб)|Вэракрус]]
|гульні(галы)         = 96 (2)&lt;br/&gt;121 (3)&lt;br/&gt;23 (0)&lt;br/&gt;37 (1)&lt;br/&gt;62 (4)&lt;br/&gt;117 (2)&lt;br/&gt;30 (0)
|нац гады             = 2004—2014
|нац зборная          = {{Футбол Мэксыка|няма}}
|нац гульні(галы)     = 120 (10)
|абнаўленьне(клюб)    = 
|абнаўленьне(зборная) = 
}}
'''Карляс Арнольда Сальсыда Флёрэс''' ({{мова-es|Carlos Arnoldo Salcido Flores}}; нарадзіўся 2 красавіка 1980 году, [[Акатлян (Халіска)|Акатлян]], [[Мэксыка]]) — былы [[мэксыка]]нскі футбаліст, абаронца і гулец [[зборная Мэксыкі па футболе|нацыянальнай зборнай Мэксыкі]].

== Кар’ера ==
Карляс пачаў сваю прафэсійную кар’еру ў мэксыканскім клюбе «[[Гвадаляхара (футбольны клюб)|Гвадаляхара]]» ў 2001 годзе. Ён дэбютаваў у [[чэмпіянат Мэксыкі па футболе|чэмпіянаце Мэксыкі]] 22 ліпеня 2001 году. У агульнай складанасьці за 5,5 году выступаў за «Гвадаляхару» Сальсыда згуляў 105 гульняў і забіў 2 галы. Пасьля [[чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|чэмпіянату сьвету 2006 году]] гульцом цікавіліся многія эўрапейскія клюбы.

=== ПСВ ===
10 ліпеня 2006 году Сальсыда падпісаў 4-гадовы кантракт з [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130924173408/http://germany06.ru/2006/07/10/n_161320.shtml Сальсидо перешёл в ПСВ]. germany06.ru&lt;/ref&gt;. Дэбют Карляса за ПСВ адбыўся 13 жніўня 2006 году ў матчы супраць «[[Аякс Амстэрдам|Аяксу]]». Свой першы гол за ПСВ ён забіў 18 лістапада 2006 году ў матчы супраць «[[Эксэльсіёр Ратэрдам|Эксэльсіёру]]». Першы сэзон у ПСВ у Карляса прайшоў выдатна. У [[Эрэдывізія|Эрэдывізіі]] Сальсыда згуляў у 33 з 34 матчаў каманды, і стаў [[Чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе|чэмпіёнам Нідэрляндаў]] разам з камандай. У 2007 годзе пасьля сыходу з ПСВ [[Міхаэль Райзыгер|Міхаэля Райзыгера]] Карляса ўзяў сабе нумар 3, такі ж як у нацыянальнай зборнай. Гэтак жа ён быў прызначаны віцэ-капітанам каманды&lt;ref&gt;[https://archive.is/20130222190228/http://www.psv.nl/News/News-page/Timmy-Simons-appointed-as-new-captain-of-PSV.htm Timmy Simons appointed as new captain of PSV]. psv.nl&lt;/ref&gt;. 5 сьнежня 2007 году Сальсыда падоўжыў дамову з клюбам да заканчэньня [[Чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе 2011—2012 гадоў|сэзону 2011—2012 гадоў]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080207231840/http://www.championat.ru/football/news-74288.html Сальсидо продлил контракт с ПСВ]. championat.ru&lt;/ref&gt;.

=== «Фулгэм» ===
У жніўні 2010 году Карляс перайшоў у склад англельскага клюбу «[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]]» за 1,6 млн эўра&lt;ref&gt;[http://premiership.ru/posts/9693/ Карлос Сальсидо перешел в «Фулхэм»]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. premiership.ru&lt;/ref&gt;. Дэбют Сальсыда за «дачнікаў» адбыўся 28 верасьня 2010 году ў матчы [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|чэмпіянату Ангельшчыны]] супраць «[[Блэкбэрн Ровэрз]]». У гэтым матчы Карляс зрабіў галявую перадачу на партнэра па камандзе [[Клінт Дэмпсі|Клінта Дэмпсі]] на 56-й хвіліне матчу, які зраўняў лік у матчы 1:1.

=== «Тыгрэс УАНЛ» ===
17 жніўня 2011 году было абвешчана, што Сыльсыда пяройдзе ў склад мэксыканскага клюбу «[[Тыгрэс УАНЛ Мантэрэй|Тыгрэс УАНЛ]]» на правах арэнды да канца сэзону. У сувязі з рабаваньнем дому Карляса ў [[Лёндан]]е, ён прасіў, каб ягоная сям’я таксама пераехала ў Мэксыку&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/14560293.stm «Fulham's Carlos Salcido joins Tigres on season-long loan»]. BBC&lt;/ref&gt;. У сваім першым сэзоне ў Мэксыцы, Сальсыда дапамог «Тыгрэс УАНЛ» перамагчы свой ​​трэці чэмпіёнскі тытул, які стаў першым за апошнія больш чым трыццаць гадоў. 7 сакавіка 2012 году кіраўніцтва «Фулгэма» пацьвердзіла, што Сальсыда далучыўся да мэксыканскага клюбу на сталай аснове.

=== «Гвадаляхара» ===
20 траўня 2014 году Карляс падпісаў дамову са сваім былым клюбам «Гвадаляхарай».

== Міжнародная кар’ера ==
Карляс дэбютаваў у [[зборная Мэксыкі па футболе|зборнай Мэксыкі]] ў 2004 годзе. У 2005 годзе ён згуляў на [[Кубак канфэдэрацыяў па футболе|Кубку канфэдэрацыяў]] усе 5 матчаў зборнай Мэксыкі ў стартавым складзе. У паўфінальным матчы супраць [[зборная Аргентыны па футболе|зборнай Аргентыны]] ў дадатковы час ён забіў свой ​​першы гол за зборную Мэксыкі. Сальсыда быў уключаны [[Рыкарда Ля Вольпэ]] ў склад зборнай на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|чэмпіянат сьвету па футболе ў Нямеччыне]], дзе згуляў 4 матчы. Улетку 2010 году Карляс ў складзе нацыянальнай каманды паехаў на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2010 году|чэмпіянат сьвету 2010 году]] ў [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёва-Афрыканскую Рэспубліку]], дзе адгуляў усе матчы без заменаў. У складзе Алімпійскай зборнай Мэксыкі, Сальсыда стаў [[Летнія Алімпійскія гульні 2012 году|алімпійскім чэмпіёнам Летніх гульняў]] у [[Лёндан]]е.

== Дасягненьні ==
'''ПСВ Эйндговэн''':
* [[Чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе|Чэмпіён Нідэрляндаў]]: 2007, 2008
* Уладальнік [[Супэркубак Нідэрляндаў па футболе|Супэркубка Нідэрляндаў]]: 2008

'''«Тыгрэс УАНЛ»''':
* [[Чэмпіянат Мэксыкі па футболе|Чэмпіён Мэксыкі]]: 2011(а)
* Уладальнік [[Кубак Мэксыкі па футболе|Кубка Мэксыкі]]: 2014(к)

'''«Гвадаляхара»''':
* [[Чэмпіянат Мэксыкі па футболе|Чэмпіён Мэксыкі]]: 2017(к)
* Уладальнік [[Кубак Мэксыкі па футболе|Кубка Мэксыкі]]: 2015(а), 2017(к)
* Уладальнік [[Супэркубак Мэксыкі па футболе|Супэркубка Мэксыкі]]: 2016
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў КОНКАКАФ|Лігі чэмпіёнаў КОНКАКАФ]]: 2018

'''Мэксыка''':
* Уладальнік [[Залаты кубак КОНКАКАФ|Залатога кубка КОНКАКАФ]]: 2011
* Пераможца [[Летнія Алімпійскія гульні|летніх Алімпійскіх гульняў]]: [[Летнія Алімпійскія гульні 2012 году|2012]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.fulhamfc.com/MatchAndTeam/PlayerProfiles/ProfileDetails/CarlosSalcido.aspx Профіль на афіцыйным сайце «Фулгэм»]
* [https://web.archive.org/web/20100811012128/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=41338 Статыстыка] на Soccerbase
* [http://www.national-football-teams.com/v2/player.php?id=8659 Статыстыка] на National Football Teams

{{Навігацыйная група
|назоў = Сальсыда ў складзе [[Зборная Мэксыкі па футболе|зборнай Мэксыкі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Залаты кубак КОНКАКАФ|Залатых кубках КОНКАКАФ]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Мэксыка}};
|Мэксыка на ЗК КОНКАКАФ-2005
|Мэксыка на ЧС-2006
|Мэксыка на ЗК КОНКАКАФ-2007
|Мэксыка на ЧС-2010
|Мэксыка на ЗК КОНКАКАФ-2011
|Мэксыка на ЧС-2014
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Сальсыда, Карляс Арнольда}}
[[Катэгорыя:Мэксыканскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Мэксыкі]]
[[Катэгорыя:Мэксыканскія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]]
[[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году]]
[[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2012 году]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гвадаляхара»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу ПСВ Эйндговэн]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Фулгэм» Лёндан]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Тыгрэс УАНЛ» Мантэрэй]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Вэракрус»]]</text>
      <sha1>tr3bm1gy23p0aqapdbsj1d1j8citnik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ліна Кастэнка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>105151</id>
    <revision>
      <id>2620110</id>
      <parentid>2400834</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:31:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620110</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12034" sha1="2rge9vozqtbd09ohm3mioag0gmz19xy" xml:space="preserve">{{Цёзкі}}
{{Пісьменьніца
|Імя                 = Ліна Кастэнка
|Арыгінал імя        = {{мова-uk||скарочана}} Ліна Костенко
|Партрэт             = Lina Kostenko.jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = 
|Імя пры нараджэньні = Ліна Василівна Костенко
|Гады актыўнасьці    = з 1957 году
|Мова                = украінская
}}
'''Лі́на Кастэ́нка''' ({{мова-uk|Ліна Костенко}}; нарадзілася 19 сакавіка 1930 году, [[Іржышчаў|Іржышчаў, Кіеўская вобласьць, Украіна]]) — [[Украіна|украінская]] [[пісьменьнік|пісьменьніца]], [[паэтка]]-[[шасьцідзясятніца]] і грамадзкая дзяячка. Ляўрэатка [[Шаўчэнкаўская прэмія|Шаўчэнкаўскай прэміі]] (1987), [[Ордэн Ганаровага легіёну|Ордэну Ганаровага легіёну]] (2022)&lt;ref&gt;Мар’яна Мигаль, [https://glavcom.ua/amp/kyiv/news/lina-kostenko-otrimala-nayvishchu-nagorodu-franciji-foto-860605.html «Ліна Костенко отримала найвищу нагороду Франції»], 14 липня 2022, glavcom.ua.&lt;/ref&gt;.

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася ў сям’і настаўнікаў Васіля і Зінаіды Кастэнкаў&lt;ref name=&quot;дзюба2009&quot;&gt;''І. М. Дзюба''. Костенко Ліна Василівна // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — К.: Наукова думка, 2009. — Т. 5: Кон — Кю. — С. 222. &lt;/ref&gt;.

У 1936 годзе сям’я пераехала з [[Іржышчаў|Іржышчава]] ў [[Кіеў]]. З 1937 па 1941 год вучылася ў школе № 100, якая знаходзілася ў працоўным пасёлку на Труханавай высьпе, дзе ў той час жыла сям’я. Школа была спаленая ў 1943 годзе разам з усёй вёскай. Гэтаму прысьвечаны верш «Я виросла у Київській Венеції»&lt;ref name=&quot;дзюба2009&quot;/&gt;.

Пасьля заканчэньня сярэдняй школы № 123 у Куранёўцы навучалася ў [[Кіеўскі пэдагагічны інстытут|Кіеўскім пэдагагічным інстытуце]], а потым у [[Маскоўскі літаратурны інстытут імя Горкага|Маскоўскім літаратурным інстытуце імя Горкага]], які скончыла ў 1956 годзе&lt;ref name=&quot;дзюба2020&quot;&gt;''І. М. Дзюба''. [https://esu.com.ua/search_articles.php?id=3960 Костенко Ліна Василівна] // Енциклопедія сучасної України : у 30 т. / ред. кол. І. М. Дзюба [та ін.]; НАН України, НТШ. — К.: Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2001­-2020.&lt;/ref&gt;.

Яна была адной зь першых і найбольш прыкметных сярод плеяды маладых украінскіх паэтаў, якія зьявіліся на мяжы 1950—1960-х гадоў. Пэрыяд так званых «[[Шасьцідзясятнікі|шасьцідзесятнікаў]]» спарадзіў ва [[Украінская літаратура|ўкраінскай літаратуры]] найноўшыя стылі, вымушаў ствараць нешта новае, нетыповае, нешта авангарднае, але, як заўсёды, бязлітасна і максімальна крытычна да тагачаснай улады і рэжыму&lt;ref name=&quot;дзюба2020&quot;/&gt;.

У пачатку 1960-х удзельнічала ў літаратурных вечарах Кіеўскага клюба творчай моладзі. Пачынаючы з 1961 г. яе крытыкавалі за «апалітычнасьць», фільм паводле [[Сцэнар|сцэнара]] Л. Кастэнкі «Дарогай вятроў» быў зьняты з здымачнага пляну&lt;ref name=&quot;pravda&quot;&gt;[https://www.pravda.com.ua/articles/2018/12/10/7200729/ Ліна Костенко. Поетеса епохи] // Анна Шестак, для УП, 10 грудня 2018.&lt;/ref&gt;.

1963 г. — зьнятая з друку кніга вершаў Л. Кастэнкі «Зоряний інтеґрал», зьнятая з набору кніга «Княжа гора»&lt;ref name=&quot;pravda&quot;/&gt;.

1968 — пісала лісты ў абарону [[Вячаслаў Чарнавол|В. Чарнавола]] ў адказ на паклёп на яго ў газэце «Літературна Україна». Пасьля гэтага імя Л. Кастэнкі доўгія гады не згадвалася ў савецкім друку. Працавала «ў шуфляду»&lt;ref name=&quot;дзюба2020&quot;/&gt;.

З 1986 году Ліна Кастэнка актыўна дасьледуе культуру, народныя звычаі і традыцыі раёнаў [[Палесьсе|Палесься]], спустошаных у выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. Неаднаразова езьдзіла ў [[Зона адчужэньня Чарнобыльскай АЭС|зону адчужэньня]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160304193736/http://www.viche.info/journal/1881/?feed Ліна КОСТЕНКО: «Виколупую з-під льоду свій народ»], Віче, №5, березень 2010.&lt;/ref&gt;.

У 2010 годзе выйшаў першы [[раман]] Л. Кастэнкі — «Записки українського самашедшого»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110109084911/http://www.ukrinform.ua/ukr/order/?id=971534 «Ліна Костенко презентувала нову книжку — прозовий роман „Записки українського самашедшого“»]. Ukrinform, 2010.12.17.&lt;/ref&gt;. Раман выклікаў ажыятаж і часовы дэфіцыт яго ў кнігарнях, што прывяло да зьяўлення пірацкіх перавыданьняў. На чэрвень 2011 году агульны афіцыйны наклад рамана склаў 80 тысячаў&lt;ref&gt;ОЛЕНА ЧЕКАН, [https://tyzhden.ua/Culture/5934 «Я повертаюсь. Я вже не буду стояти осторонь»], Український тиждень, № 52 (165).&lt;/ref&gt;.

Ганаровая прафэсарка [[Кіева-Магілянская акадэмія|Кіева-магілянскай акадэміі]], ганаровая доктарка [[Львоўскі ўнівэрсытэт|Львоўскага]] і [[Чарнавіцкі нацыянальны ўнівэрсытэт імя Юрыя Фядзьковіча|Чарнавіцкага]] ўнівэрсытэтаў. Адмовілася ад званьня [[Герой Украіны|Героя Ўкраіны]].

Сярод перакладнікаў твораў на беларускую мову — [[Эдуард Акулін]], [[Алесь Бадак]], [[Міхась Скобла]]&lt;ref&gt;Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.&lt;/ref&gt;, [[Валянціна Аколава]], [[Данута Бічэль]], [[Васіль Вітка]], [[Валянціна Коўтун]], [[Ніна Мацяш]], [[Рыгор Семашкевіч]], [[Янка Сіпакоў]], [[Яўгенія Янішчыц]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|8}}&lt;/ref&gt;.

Сама паэтка перакладала чэшскую і польскую паэзію&lt;ref&gt;Олена Юрченко, [https://osvitoria.media/experience/lini-kostenko-91-istoriyi-pro-ulyublenu-poetesu-yaki-vas-zdyvuyut/ «Ліні Костенко — 91: Історії про улюблену поетесу, які вас здивують»], Освіторія.&lt;/ref&gt;.

== Выданьні твораў ==
* «Проміння землі» (1957)
* «Вітрила» (1958)
* «Мандрівки серця» (1961)
* «Зоряний інтеграл» (1962)
* «Княжа гора» (1962)
* «Над берегами вічної ріки» (1977)
* «Маруся Чурай» (1979)
* «Неповторність» (1980)
* «Сад нетанучих скульптур» (1987)
* «Бузиновий цар» (1987)
* «Вибране» (1987)
* «Інкрустації» (1994)
* «Берестечко» (1999)
* «Гуманітарна аура нації, або Дефект головного дзеркала» (1999)
* «Гіацинтове сонце» (2010)
* «Записки українського самашедшого» (2010)
* «Річка Геракліта» (2011)

=== Паэмы ===
* «Берестечко»
* «Дума про братів Неазовських»
* «Скіфська одіссея»
* «Сніг у Флоренції»

=== Раманы ===
* Маруся Чурай,1979, раман у вершах.
* «Записки українського самашедшого», 2010.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* [http://www.nplu.org/resourses/nashi_vydannya/lina.pdf Ліна Костенко: біобібліографічний покажчик] / упоряд.: Г. В. Волянська , Л. А. Кухар; авт. нарису В. Є. Панченко; наук. ред. В. О . Кононенко; М-во культури України, Нац. парлам. б-ка України. — К ., 2015. — 288 с .

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = Ліна Кастэнка.| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/Kast6?OpenDocument| загаловак = Гуманітарная аўра нацыі, альбо Дэфект галоўнага люстэрка| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Дзеяслоў]]| дата =  | мова = | камэнтар = Пераклаў з украінскай Міхася Скоблы}}
* {{Спасылка|аўтар = Ліна Кастэнка.| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/kas13?OpenDocument| загаловак = Мелодыя любові| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Дзеяслоў]]| дата = | мова = | камэнтар = Пераклад [[Ніна Мацяш|Ніны Мацяш]]}}
* [http://pysar.tripod.com/Kostenko/ Ліна Кастэнка]
* [https://web.archive.org/web/20230626031831/http://orpheusandlyra.tripod.com/lina_kostenko/id1.html Ukrainian art songs on poetry of Lina Kostenko]

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кастэнка, Ліна}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Іржышчаве]]
[[Катэгорыя:Украінскія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Украінскія паэткі]]</text>
      <sha1>2rge9vozqtbd09ohm3mioag0gmz19xy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Турбаў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>116346</id>
    <revision>
      <id>2620025</id>
      <parentid>1953678</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T16:30:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Spokiyny</username>
        <id>90749</id>
      </contributor>
      <origin>2620025</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4549" sha1="80klkwd8ufmlb9bo8zwbw67pllyv1x6" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Украіна
|Назва                            = Турбаў
|Статус                           = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне            = Турбова
|Арыгінальная назва               = 
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 1545
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкая]]
|Аўтаномная рэспубліка            = 
|Раён                             = [[Ліпавецкі раён|Ліпавецкі]]
|Сельсавет                        = 
|Мэр                              = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 7
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 6527
|Год падліку колькасьці           = 2013
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = &lt;ref&gt;[http://database.ukrcensus.gov.ua/PXWEB2007/popul_eng.htm Чисельність наявного населення України]{{ref-uk}}&lt;/ref&gt;
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Паштовы індэкс                   = 22513
|Тэлефонны код                    = +380 4358
|КОАТУУ                           = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 49
 |Шырата хвілінаў                 = 20
 |Шырата сэкундаў                 = 47
 |Даўгата градусаў                = 28
 |Даўгата хвілінаў                = 43
 |Даўгата сэкундаў                = 12
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = Category:Turbiv
|Сайт                             = 
}}
'''Турбаў''' ({{мова-uk|Турбів}}) — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Ліпавецкі раён|Ліпавецкім раёне]] [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкай вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]]. Насельніцтва каля 6 тыс. чал. ([[2024]]). Знаходзіцца на рацэ [[Дзясна (прытока Паўднёвага Бугу)|Дзясна]].

Знаходзіцца за 25 км ад [[Віньніца|Віньніцы]], 31 км ад раённага цэнтру [[Ліпавец (горад)|Ліпавец]]. Ёсьць [[Турбаў (станцыя)|чыгуначная станцыя]].

Заснаваны ў 1545 годзе.

== Насельніцтва ==
* '''21 стагодзьдзе''': 2011 — 6558 чал.; 2013 — 6527 чал.

== Эканоміка ==
Цукровы, машынабудаўнічы заводы; здабыча граніту.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Віньніцкая вобласьць}}

{{Накід:Украіна}}

[[Катэгорыя:Ліпавецкі раён]]
[[Катэгорыя:Мястэчкі Віньніцкай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1545 годзе]]</text>
      <sha1>80klkwd8ufmlb9bo8zwbw67pllyv1x6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аскеркі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117817</id>
    <revision>
      <id>2620049</id>
      <parentid>2601961</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T02:38:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Гісторыя */</comment>
      <origin>2620049</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3971" sha1="ogmupb3gnuc3e3n9f542tsmlhg9n8ce" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Род
| Назва                  = Аскеркі
| Лацінка                = Askierki
| Герб                   = POL COA Oskierka.svg
| Подпіс выявы           = Герб [[Мурдэліё]]
| Дэвіз                  = 
| Краіна паходжаньня     = [[Вялікае Княства Літоўскае]]
| Тытул                  = 
| Прызнаныя ў            = 
| Першы з роду           =  
| Апошні з роду          =
| Адгалінаваньне роду    =
| Адгалінаваньні ад роду =
}}

'''Аске́ркі''', ''Аскіркі'' — шляхецкі род гербу «[[Мурдэліё]]» зьменены.

== Прозьвішча ==
Прозьвішча ўтварылася ад назвы населенага пункта або імя заснавальніка роду, што даў назву сялу [[Аскерць|Аскерці]] на рацэ [[Яжаль|ЯжалІ]] (басэйн [[Ула (рака)|Улы]]). 

== Гісторыя ==
Паходзілі з полацкіх мяшчанаў. Першы вядомы з роду Аляксандар у 1458 годзе судзіўся зь Яўлашкам Козчычам за возера [[Саланец]]. Ягоны нашчадак Нічыпар Аскерчыніч у 1511 годзе выкупіў свае землі ў сяле [[Целічынічы|Целічынічах]].

Фёдар, Грышка, Андрэй і Цішка Аскярэнічы (Аткярэнічы, Акярэнічы) валодалі маёнткам на рацэ [[Ушача|Ўшача]]. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] па акупацыі [[Полацкае ваяводзтва|Полаччыны]] войскам маскоўскага гаспадара [[Іван Жахлівы|Івана Тырана]] Аскеркі атрымалі як кампэнсацыю землі ў [[Мазырскі павет|Мазырскім павеце]], дзе сталі ўплывовым родам. Пазьней яны набылі маёнткі ў іншых паветах&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аскеркі // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 257.&lt;/ref&gt;.

== Найбольш вядомыя з роду ==
* [[Антоні Яўхім Аскерка]] (? — па 1792) — [[Пасол соймавы|пасол]] [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовага Сойму]]
* [[Ян Мікалай Аскерка]] (1735—1796) — [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолі]], [[войскі вялікі літоўскі|войскі]] і [[палявы стражнік вялікі літоўскі]]; [[Пасол соймавы|пасол]] [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовага Сойму]], удзельнік [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня Т. Касьцюшкі]]
* [[Аляксандар Аскерка]] (1830—1911) — грамадзкі дзяяч, удзельнік [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864)

== Галерэя ==
&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Іканаграфія роду Аскеркаў&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Jan Askierka. Ян Аскерка.jpg|[[Ян Мікалай Аскерка]]
Lucyja Askierka. Люцыя Аскерка (XVIII).jpg|Люцыя Яленская (з Аскеркаў)
Antoni Askierka. Антоні Аскерка (1760).jpg|[[Антоні Яўхім Аскерка]]
Boleslaw Oskierka (89198739).jpg|[[Баляслаў Аскерка]]
&lt;/gallery&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}

[[Катэгорыя:Аскеркі|*]]</text>
      <sha1>ogmupb3gnuc3e3n9f542tsmlhg9n8ce</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Выруская мова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>129785</id>
    <revision>
      <id>2619999</id>
      <parentid>2304116</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:24:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2619999</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8905" sha1="87jj97voc4kr9n98xp2jcih3zd9bsgt" xml:space="preserve">{{Інфармацыя пра мову 
| Назва мовы = Выруская мова
| Назва мовы ў арыгінале = võro kiil
| Краіны ўжываньня = [[Эстонія|Эстоніі]], [[Расея|Расеі]], [[Латвія|Латвіі]]
| Рэгіён = [[Прыбалтыка]]
| Колькасьць карыстальнікаў = прыкладна 70 000 чалавек
| Клясыфікацыя = [[Уральскія мовы|Уральская сям'я]]
* [[Фіна-вугорскія мовы|Фіна-вугорская галіна]]
** [[Фіна-волскія мовы|Фіна-волская група]]
***[[Прыбалтыйска-фінскія мовы|Прыбалтыйска-фінская падгрупа]]
****'''Эстонская''' 
| Афіцыйная мова ў = —
| Рэгулюецца = Вырускі інстытут (неафіцыйна)
| Дапаможная мова ў = —
| Код па ISO 639-1 = —
| Код па ISO 639-2(B) = fiu
| Код па ISO 639-2(T) = fiu
| Код па ISO 639-3 = vro
| Код па SIL =
| Выява =
}}
{{Іншыя значэньні|Выру (неадназначнасьць)}}
'''Вы́руская мова''' альбо '''вы́рускі дыялект''' ({{Мова-vro|võro kiil}}, {{Мова-ee|võru keel}}) — адна з гаворак [[Паўднёваэстонская мова|паўднёваэстонскае мовы]], альбо дыялект у складзе паўднёвае гаворкі [[Эстонская мова|эстонскае мовы]]. Зьяўляецца найбольш распаўсюджанай гаворкай паўднёваэстонскае моўнае супольнасьці і ейным літаратурным стандартам. Распаўсюджаная на ўсходнім поўдні Эстоніі, павет [[Вырумаа]].

== Гісторыя ==
[[Файл:South Estonian language area.jpg|right|значак|229px|Паўднёваэстонскія дыялекты.]]
Вырускія гаворкі зьяўляюцца часткай паўднёваэстонскае мовы (дыялекту). Выруская мова — найбольш далёкая ад паўночнаэстонскага літаратурнага стандарту. Блізкія паўднёваэстонскія гаворкі [[Тарту (мова)|тарту]] і [[Мулґі (мова)|мулґі]] зьяўляюцца бліжэйшымі да дыялектаў паўночнае Эстоніі.

На гаворках, блізкіх да вырускае мовы, да другое паловы 20 ст. размаўлялі ў ваколіцах [[Люцын]]у, Лейву (Латвія) і [[Краснагародзкае (Расея)|Краснагародзкага]] (Расея).

У канцы 19 стагодзьдзя паўднёваэстонскія гаворкі выйшлі з ужытку праз пранікненьне ў Эстонію правалібэральных ідэяў, згодна зь якімі ў краіне мае быць адзіная дзяржаўная [[нацыянальная мова]]. З 1980-ых гадоў ідзе актыўнае адраджэньне мовы, існуе вырускі інстытут&lt;ref&gt;[http://wi.ee/ Võro Instituut]{{ref-en}}, {{ref-et}}&lt;/ref&gt;.

== Пісьмовасьць ==
Выруская мова мае свой уласны літаратурны стандарт і альфабэт&lt;ref&gt;[http://dspace.utlib.ee/dspace/bitstream/handle/10062/4860/iva_sulev.pdf;jsessionid=79ED5AF2C4C81A81C13C9C222002199C?sequence=1 Võru kirjakeele sõnamuutmissüsteem (Inflectional Morphology in the Võro Literary Language) by Sulev Iva, Phd at Tartu University]{{ref-et}}&lt;/ref&gt;, які аналяґічны альфабэтам іншых шматлікіх прыбалтыйска-фінскіх моваў.

Выгляд вырускага альфабэту.
{| style=&quot;font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF&quot;
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | А а
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | B b
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | C c
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | D d
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | E e
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | F f
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | G g
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | H h
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | I i
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | J j
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | K k
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | L l
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | M m
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | N n
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | O o
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | P p
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Q q
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | R r
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | S s
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Š š
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | T t
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | U u
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | V v
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | W w
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Õ õ
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ä ä
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ö ö
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ü ü
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | X x
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Y y
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Z z
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | Ž ž
|-
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | '
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
| style=&quot;width:3em; text-align:center; padding: 3px;&quot; | 
|}

Літарай Qq паказваецца асаблівы гартанны гук, які не зьяўляецца ні галоснай, ні зычнай. Апостраф зьяўляецца паказчыкам памякчэньня папярэдняга зычнага гуку.

== Грамадзкае жыцьцё ==
[[Файл:Estonian-Voro-bilingual-parish-sign.JPG|right|значак|229px|Указальнік па-эстонску й выруску.]]
Адраджэньне паўднёваэстонскіх гаворак і ў прыватнасьці вырускае літаратурнае мовы пачалося ў 1980-ых гадох.

Зараз вырускую мову ўжываюць у сваёй дзейнасьці шэраг паўднёваэстонскіх паэтаў, аўтараў і драматурґаў. Раз на два тыдні выдаецца ґазэта Uma Leht. Маюцца 26 школ, у якіх даступна вывучэньне мовы. Нягледзячы на даволі істотную грамадзкую падтрымку, выруская мова зараз зьяўляецца мовай, якая знаходзіцца пад патэнцыяльнай пагрозай выміраньня. Літаратурны паўночнаэстонскі стандарт мае большую папулярнасьць сярод жыхароў паўднёвае Эстоніі.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{interwiki|fiu-vro|вырускай|}}
* [http://umaleht.ee/ Uma Leht] — ґазэта на вырускай мове
* [http://folklore.ee/Synaraamat/ Võro-Eesti synaraamat]{{ref-et}} — выруска-эстонскі слоўнік
* [http://flyordie.com/mangoq.html Ilma rahaldaq intõrnetimängoq] — вырускамоўны гульнёвы партал
* [https://web.archive.org/web/20120720073008/http://www.lastekas.ee/?go=cartoons Lastekas.ee]{{ref-en}}, {{ref-ru}} — мультфільмы па-выруску
* [http://www.wi.ee/ Võro Instituut]

== Крыніцы ==
{{Зноскі}}

{{Фіна-вугорскія мовы}}

[[Катэгорыя:Мовы Расеі]]
[[Катэгорыя:Фіна-вугорскія мовы]]</text>
      <sha1>87jj97voc4kr9n98xp2jcih3zd9bsgt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лешак Чарнецкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>137913</id>
    <revision>
      <id>2620093</id>
      <parentid>2614405</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:24:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620093</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4390" sha1="c8kolcdsydxp20l25bx4hykf304k4l7" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя                 = Лешак Чарнецкі
|арыгінал імя        = Leszek Czarnecki
|партрэт             = Leszek Czarnecki 2010.jpg
|памер               = 
|апісаньне           = 
|імя пры нараджэньні = 
|род дзейнасьці      = [[бізнэсовец]]
|дата нараджэньня    = {{Нарадзіўся|9|5|1962|1}}
|месца нараджэньня   = [[Уроцлаў]], [[Польшча]]
|грамадзянства       = [[Польшча]]
|дата сьмерці        = 
|месца сьмерці       = 
|бацька              = 
|маці                = 
|муж                 = 
|жонка               = 
|дзеці               = 2 дзяцей
|узнагароды          = 
|сайт                = 
|дадаткова           = 
}}
'''Ле́шак Я́нуш Чарне́цкі''' ({{Мова-pl|Leszek Janusz Czarnecki}}; нарадзіўся [[9 траўня]] [[1962]] году, [[Уроцлаў]]) — польскі [[прадпрымальнік]], [[інжынэр]], [[доктар]] эканомікі.

== Жыцьцяпіс ==
Скончыў факультэт санітарнай інжынэрыі [[Уроцлаўская палітэхніка|Ўроцлаўскай палітэхнікі]], пазьней абараніў доктарскую ступень ва [[Эканамічны ўнівэрсытэт (Уроцлаў)|Ўроцлаўскай эканамічнай акадэміі]].

[[Індывідуальны прадпрымальнік|Прадпрымальніцкай дзейнасьцю]] заняўся ў 1986 року, заснаваўшы гідратэхнічна-інжынэрнае прадпрыемства TAN S.A. якое займалася падводнымі працамі. Быў заснавальнікам і галоўным акцыянэрам дзеючае ад 1991 Эўрапейскае лізінгавае фундацыі — першай і найбуйнейшай [[лізінг]]авай фірмы ў Польшчы. У 2001 ён прадаў гэтую фірму францускаму банку [[Crédit Agricole]] за 900 млн злотых. Адначасова заняў пасаду старшыні праўленьня ў новастворанай кампаніі Credit Agricole Polska.

Да канца лістапада 2004 Лешак Чарнецкі быў старшынём праўленьня [[Getin Holding]], а да траўня 2006 — старшынём праўленьня [[Getin Bank]]у.

На пераломе 2005—2006 набыў найвышэйшы будынак ва Ўроцлаве — [[Poltegor Centre]] — збудаваны напрыканцы 1970-х. У наступным року ён быў зьнесены, а на ягоным месцы паўстаў найвышэйшы ў Польшчы будынак [[Sky Tower]].

== Акцыянэрства ==
Асноўны [[акцыянэр]] а/або сузаснавальнік наступных кампаніяў:

=== Банкі ===
* Getin Noble Bank
* Idea Bank
* Ідея Банк (Украіна)
* [[Ідэя Банк]] (Беларусь)
* Идея Банк (Расея)

=== Страхаваньне ===
* Open Life (49%)

=== Лізінг ===
* PF Leasing
* Getin Leasing
* Carcade (Расея)

=== Фінансавыя кансультацыі ===
* Open Finance
* Home Broker
* Tax Care
* Idea Expert

=== Нерухомасьць ===
* LC Corp

=== Іншыя ===
* Noble Funds
* Noble Securities
* MW Trade
* getBack

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.leszekczarnecki.pl/ Афіцыйная бачына]{{ref-pl}}
* [https://web.archive.org/web/20121221105520/http://www.przedsiebiorczosc.com/ ''Прадпрымальніцтва — Ініцыятыва Лешака Чарнецкага'']{{ref-pl}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Чарнецкі, Лешак}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ва Ўроцлаве]]
[[Катэгорыя:Польскія прадпрымальнікі]]
[[Катэгорыя:Польскія мільярдэры]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Ўроцлаўскай палітэхнікі]]
[[Катэгорыя:Інжынэры]]</text>
      <sha1>c8kolcdsydxp20l25bx4hykf304k4l7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пакінутыя</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139327</id>
    <revision>
      <id>2619981</id>
      <parentid>1873793</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T11:59:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Terot</username>
        <id>71743</id>
      </contributor>
      <comment>[[Катэгорыя:Хрысьціянскія раманы]]</comment>
      <origin>2619981</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20014" sha1="r6gymlrvhyenla4m40o9ud0fdvjb12g" xml:space="preserve">{{Кніжная сэрыя
|назва              = Пакінутыя
|арыгінальная назва = Left Behind
|выява              = 
|памер выявы        = 
|апісаньне выявы    = 
|аўтары             = [[Тым ЛаГэй]], [[Джэры Джэнкінс]]
|аўтар              = 
|жанры              = [[дэтэктыў]], [[містыка]], [[фантастыка]]
|жанр               = 
|краіна             = ЗША
|мова               = [[Ангельская мова|ангельская]]
|кнігі              = {{Просты сьпіс|
* Узыходжаньне
* Рэжым
* Узьнясеньне
* Пакінутыя
* Аддзел смутку
* Мікалае
* Жніво чалавекаў
* Абадон
* Адплата
* Увасабленьне
* Напісаньне
* Апаганьваньне
* Астача
* Армагедон
* Зьяўленьне ў славе
* Няхай прыйдзе Валадарства
}}
|выдавецтва         = [[Tyndale House]]
|перакладнікі       = 
|перакладнік        = 
|ілюстратары        = 
|ілюстратар         = 
|аздабленьне        = 
|старонак           = 
|папярэдняя         = 
|наступная          = 
|даты               = [[1995]] — [[2007]]
|даты перакладу     = 
}}
'''«Пакі́нутыя»''' ({{Мова-en|Left Behind}}) — нізка з 16 раманаў-бэстсэлераў пра [[канец сьвету]] амэрыканскіх аўтараў [[Тым ЛаГэй|Тыма ЛаГэя]] і [[Джэры Джэнкінс|Джэры Джэнкінса]]. Цэнтральны канфлікт эпапеі — супрацьстаяньне сябраў Аддзелу смутку і [[Сусьветная супольнасьць|сусьветнай супольнасьці]] на чале зь Мікалае Карпаці — уцелаўлёным [[Антыхрыст]]ам. Сэрыя атрымала назву ад першага з выдадзеных раманаў.

Па матывах кніг студыя [[Cloud Ten Pictures]] зьняла 3 фільмы пад назовамі «[[Пакінутыя (фільм)|Пакінутыя]]», «[[Пакінутыя-2: Аддзел смутку]]» і «[[Пакінутыя: Сьвет у вайне]]». Сэрыя таксама стала асновай для стварэньня кампутарнай гульні «Пакінутыя: Вечныя сілы» і працягаў «Пакінутыя: Аддзел смутку», «Пакінутыя 3: Паўстаньне Антыхрыста» і «Пакінутыя 4: Сьвет у вайне».

== Сюжэт ==
У адпаведнасьці з [[Дыспэнсацыяналізм|дыспэнсацыяналісцкім]] тлумачэньнем прароцтваў з [[Адкрыцьцё Яна Багаслова|Адкрыцьця Яна Багаслова]], а таксама кніг [[Кніга прарока Данііла|Данііла]], [[Кніга прарока Ісаі|Ісаі]] й [[Кніга прарока Езэкііля|Езэкііля]], раманы распавядаюць пра тое, што адбывацьмецца напрыканцы сьвету, пасьля таго, як справядлівых [[Узьнясеньне царквы|забралі на неба]] жывых, а на зямлі запанавала разруха і хаос. У момант, калі ўсе сутаргава намагаюцца разабрацца ў сытуацыі, зьяўляецца румынскі палітык Мікалае Джэцьці Карпаці, які неспадзявана робіцца [[Генэральны сакратар ААН|генэральным сакратаром ААН]] ды абяцае аднавіць мір і супакой між народамі. Аднак большая частка людзей не ўсьведамляе, што Карпаці ня хто іншы, як прадказаны ў Бібліі [[Антыхрыст]].

Галоўныя героі кнігі — Рэйфард Стыл, ягоная дачка Хлоя, іхні [[пастар]] Брус Барнз і малады журналіст Кэмэран «Бак» Ўільямз — займеўшы веру і ўсьведаміўшы праўду, ствараюць Аддзел смутку, каб дапамагчы пакінутым уратавацца і падрыхтавацца да часоў Смутку — сямі гадоў, цягам якіх [[Госпад]] зробіць ня зямлі разнастайныя кары.

== Кнігі нізкі ==
'''''Увага:''' Кнігі разьмешчаныя адпаведна храналёгіі разьвіцьця падзеяў. Пасьлядоўнасьць публікацыі пазначаная ў другім слупку.''

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! Хран. парадак !! Парадак публік. !! Назва !! Дата публ.
|-
| 1 || 13 || ''Узыходжаньне: Нараджэньне Антыхрыста: Перш, чым яны былі пакінутыя'' || 2005
|-
| 2 || 14 || ''Рэжым: Зло наступае: Перш, чым яны былі пакінутыя 2'' || 2005
|-
| 3 || 15 || ''Узьнясеньне: У вокамгненьне: Адлік апошніх дзён Зямлі: Перш, чым яны былі пакінутыя 3'' || 2006
|-
| 4 || 1 || ''Пакінутыя: Раман пра апошнія дні Зямлі'' || 1995
|-
| 5 || 2 || ''Аддзел смутку: Працяг гісторыі пра пакінутых'' || 1996
|-
| 6 || 3 || ''Мікалае: Паўстаньне Антыхрыста'' || 1997
|-
| 7 || 4 || ''Жніво чалавекаў: Сьвет падзяліўся'' || 1999
|-
| 8 || 5 || ''Абадон: Дэман-згубнік скінуў кайданы'' || 1999
|-
| 9 || 6 || ''Адплата: Месца: Ерусалім Мэта: антыхрыст'' || 1999
|-
| 10 || 7 || ''Увасабленьне: Зьвер запанаваў'' || 2000
|-
| 11 || 8 || ''Напісаньне: Зьвер кіруе сьветам'' || 2000
|-
| 12 || 9 || ''Апаганьваньне: Антыхрыст узышоў на сталец'' || 2001
|-
| 13 || 10 || ''Астача: На парозе Армагедону'' || 2002
|-
| 14 || 11 || ''Армагедон: Сусьветная бітва эпохаў'' || 2003
|-
| 15 || 12 || ''Зьяўленьне ў славе: Апошнія дні'' || 2004
|-
| 16 || 16 || ''Няхай прыйдзе Валадарства: Канчатковая перамога || 2007
|}

== Працягі ==
Па кнігах сэрыі былі выдадзеныя [[комікс]]ы, а па першых трох кнігах (у парадку публікацыі) канадзкая студыя [[Cloud Ten Pictures]] зьняла фільмы «[[Пакінутыя (фільм)|Пакінутыя]]», «[[Пакінутыя-2: Аддзел смутку]]» і «[[Пакінутыя: Сьвет у вайне]]». «Пакінутыя» таксама сталі асновай для стварэньня сэрыі кампутарных гульняў: «Пакінутыя: Вечныя сілы», «Пакінутыя: Аддзел смутку», «Пакінутыя 3: Паўстаньне Антыхрыста» і «Пакінутыя 4: Сьвет у вайне».

Акрамя кніг асноўнае сэрыі, аўтары разам з Крысам Фэбры напісалі сэрыю для дзяцей пад назовам «[[Пакінутыя: Дзеці]]», якая складаецца з 40 кніг. Сюжэт падобны да ўласна «Пакінутых», за выняткам таго, што галоўнымі [[пратаганіст]]амі зьяўляюцца дзеці.

== Успрыняцьце ==
У 1998 року першыя чатыры кнігі сэрыі адначасна занялі ўсю вяршыню рэйтынгу [[бэстсэлер]]аў «[[The New York Times|Нью-Ёрк Таймз]]», нягледзячы на тое, што ў ім ня ўлічваюцца продажы праз хрысьціянскія кнігарні. Дзясяты раман таксама стаў лідарам дадзенага рэйтынгу. Агулам было прададзена болей за 65 мільёнаў асобнікаў. Сем кніг з шаснаццаці ачольвалі рэйтынгі бэстсэлераў такіх выданьняў, як «New York Times», «[[USA Today]]» і «[[Publishers Weekly]]».

Прычынай папулярнасьці гэтай сэрыі часта называюць дынамічнасьць дзеяньня. Амэрыканская журналістка Мішэль Голдбэрг напісала: «„Пакінутыя“ захапляюць ня меней, чым творы [[Стывэн Кінг|Стывэна Кінга]] або [[Том Клэнсі|Тома Клэнсі]]. Жывы сюжэт, адназначна зразумела, дзе дабро, дзе зло. Людзі зьнікаюць, і ўсё пайшло пад адхон». «Нью-Ёрк Таймз» таксама параўноўвала кнігі сэрыі з творчасьцю Клэнсі.

У 2007 року Асацыяцыя пратэстанцкіх выдаўцоў на шторочнай цырымоніі ўганараваньня ўзнагародамі АПІ і АБХ у Атланце (Джорджыя) ўзнагародзіла аўтараў сэрыі найвышэйшай прэміяй&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.ecpa.org/?page=pinnacle|загаловак = The ECPA Pinnacle Award |фармат = |назва праекту = |выдавец = Evangelical Christian Publishers Association|дата = 25 сакавіка 2013|мова = en|камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Старшыня АПІ Марк Кайпэр заявіў: «У значнай ступені дзякуючы гэтым кнігам хрысьціянская фантастыка стала важкай катэгорыяй у кніжным выдавецтве». Джэры Фалўэл выказаўся пра першую кнігу з сэрыі: «З пункту погляду ўплыву на хрысьціянства, верагодна, ніякая іншая кніга ў цяперашні час ня йдзе ў параўнаньне з гэтай, акрамя хіба што Бібліі».

Папулярнасьць гэтае сэрыі выйшла за межы абодвух Амэрык і ангельскамоўнага сьвету. Яна перакладзеная на мноства моваў.

=== Пазыцыя хрысьціянскіх канфэсіяў ===
Як і некаторыя іншыя мастацкія творы пра [[канец сьвету]], «Пакінутыя» адлюстроўваюць бачаньне [[Новы Запавет|Новага Запавету]] і жыцьця хрысьціяніна, крыху адрознае ад артадаксальнай пратэстанцкай дактрыны, якая адмаўляе [[Эсхаталёгія|эсхаталёгію]] як зьяву, у той час як менавіта яна палягае ў аснове сюжэту. Сярод тэолягаў мала [[Дыспэнсацыяналізм|дыспэнсацыяналістаў]]. Напрыклад, уяўленьні [[Міленарызм|аміленарыстаў і постміленарыстаў]] пра пасьлядоўнасьць падзеяў [[Другое прышэсьце|Другога прышэсьця]] адрозьніваюцца ад прэміленарысцкіх. А [[Прытэрызм|прытэрысты]] ўвогуле не прызнаюць, што [[кніга Адкрыцьця]] прадказвае будучыя падзеі.

Прадстаўнік Постмадэрнісцкае царквы Браян Макларэн параўноўваў «Пакінутых» і «[[Код да Вінчы]]»: «Гэта як у „Пакінутых“, аўтары прыцягваюць [[Пісаньне]] да нейкай тэалягічнай і палітычнай ідэі, вось і [[Дэн Браўн]] выкарыстоўвае Пісаньне ва ўласных мэтах, толькі ідэі мае іншыя. Але, у рэшце рэшт, адрозьненьне заключаецца ў тым, што я ня веру, што Браўн мае якія-кольвек справы да багаслоўя». Джон Дарт, які піша для «Christian Century», сказаў пра гэтыя кнігі: «Уратуй Госпадзе ад такога багаслоўя».

Кнігі напісаныя з пункту погляду [[Пратэстанцтва|пратэстанцкага]] трактаваньня хрысьціянства. Таму ёсьць меркаваньне, што кніга мае антыкаталіцкі характар, напрыклад, таму што яна згадвае, што шматлікія каталікі не былі ўзятыя на неба. Джымі Эйкін, адзін з аўтараў «Каталіцтва ў адказах», назваў усю сэрыю антыкаталіцкай, і гэты пункт погляду падзялілі шматлікія іншыя каталікі.

=== Гвалт ===
Некаторыя хрысьціянскія вернікі і нават не хрысьціяне выказвалі заклапочанасьць з прычыны таго, што пэрспэктывы разьвіцьця грамадзтва, апісаныя ў «Пакінутых», ствараюць нездаровую сэнсацыю са сьмерці і масавага гвалту. Гарві Кокс, выкладчык тэалёгіі ў Гарвардзе, сказаў, што прывабнасьць кнігі ў значнай ступені заснаваная на «пажадлівасьці крыві». Тэоляг Барбара Росінг, аўтарка кнігі «Тыя, каго ўзялі на неба: Кніга адкрыцьця дае нам надзею», лічыць, што ў сэрыі ўзьвялічваецца гвалт. Цытуючы часопіс «[[Тайм]]», «уся боязь ядзернай вайны, напрыклад, ва „Ўсіх страхах сьвету“ Тома Клэнсі несупастаўляльная нават з адным разьдзелам „Пакінутых“».

Пол Нюхтэрлейн абвінаваціў аўтараў у рэсакралізацыі гвалту, сказаўшы, што «мы, людзі, схільныя верыць пераможнай сіле. Аднак у гэтых раманах чыста чалавечы і д’ябальскі гвалт ізноў прыпісваюць Богу». У кнізе Ісус проста гаворыць, у той час як целы ягоных ворагаў разрываюцца на часткі, таму вернікі вымушаныя перасоўвацца абярэжна, каб не «сутыкнуцца з скажанымі ці пачлянованымі целамі мужчынаў, жанчынаў і коней».

== Глядзіце таксама ==
* [[Клён Хрыста (трылёгія)|Клён Хрыста]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = DeMar, Gary.
|частка         = 
|загаловак      = Left Behind: Separating Fact from Fiction
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Georgia
|выдавецтва     = Powder Springs
|год            = 2009
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 0-915815-38-9
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = 
|частка         = 
|загаловак      = Rapture, Revelation, and the End Times: Exploring the Left Behind Series
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = Forbes, Bruce David and Jeanne Halgren Kilde (eds.)
|выданьне       = 
|месца          = New York
|выдавецтва     = Palgrave Macmillan
|год            = 2004
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 1-4039-6525-0
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Frykholm, Amy Johnson.
|частка         = 
|загаловак      = Rapture Culture: Left Behind in Evangelical America
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = 
|выдавецтва     = Oxford University Press
|год            = 2004
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 0-19-515983-7
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Reed, David A.
|частка         = 
|загаловак      = LEFT BEHIND Answered Verse by Verse
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Morrisville, NC
|выдавецтва     = Lulu.com
|год            = 2008
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 1-4357-0873-3
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Shuck, Glenn W.
|частка         = 
|загаловак      = Marks Of The Beast: The Left Behind Novels And The Struggle For Evangelical Identity
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = 
|выдавецтва     = New York University Press
|год            = 2004
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 0-8147-4005-7
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Snow Flesher, LeAnn.
|частка         = 
|загаловак      = Left Behind? The Facts Behind the Fiction
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Valley Forge
|выдавецтва     = Judson Press
|год            = 2006
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 0-8170-1490-X
|наклад         = 
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.leftbehind.com/ Афіцыйная бачына] {{ref-en}}

{{Ізаляваны артыкул}}

[[Катэгорыя:Сэрыі раманаў]]
[[Катэгорыя:Постапакаліптычныя раманы]]
[[Катэгорыя:Раманы-антыўтопіі]]
[[Катэгорыя:Пратэстанцкая літаратура]]
[[Катэгорыя:Хрысьціянскія раманы]]
[[Катэгорыя:Эсхаталёгія]]</text>
      <sha1>r6gymlrvhyenla4m40o9ud0fdvjb12g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Савецкі саюз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139876</id>
    <redirect title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік" />
    <revision>
      <id>2620032</id>
      <parentid>2619245</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T19:28:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>4798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]]</comment>
      <origin>2620032</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111" sha1="7vr1trwq865kkc8wrliizf3mv6j4eqz" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]]</text>
      <sha1>7vr1trwq865kkc8wrliizf3mv6j4eqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Давальны склон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147695</id>
    <revision>
      <id>2620094</id>
      <parentid>2091607</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:30:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casinios</username>
        <id>91071</id>
      </contributor>
      <comment>Дадаў трохі прыкладаў</comment>
      <origin>2620094</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1723" sha1="k6hoczgwfzyf99rlh39oexzxfgg1ixt" xml:space="preserve">'''Дава́льны склон''', '''датыў''' ({{мова-el|ἡ δοτικὴ πτῶσις}}, {{мова-la|casus dativus}}) — адзін з ускосных склонаў, у [[мова]]х сьвету звычайна выказвае якое-небудзь дзеяньне, накіраванае да прадмэта (алятыў) і вытворныя ад яго (напрыклад, перадача прамога аб’екту ўскосна, адкуль і пайшла назва склону; «дзеяньне на карысьць каго-небудзь» — так званы dativus ethicus).

== У беларускай мове ==
У беларускай мове давальны склон адпавядае на пытаньні «Каму?», «Чаму?».

=== Прыклады скланеньня ===

==== Назоўнік ====

===== Мужчынскі род =====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Цьвёрды зычны перад канчаткам
!Назоўны
!Давальны
|-
|вол, валы
|валу, валом
|-
|пясок, пяскі
|пяску, пяском
|-
|дождж, дажджы
|дажджу, дажджом
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Мяккі зычны перад канчаткам і назоўнікі на -й
!Назоўны
!Давальны
|-
|лось, ласі
|ласю, ласём
|-
|локаць, локці
|локцю, локцям
|-
|конь, коні
|каню, коням
|-
|верабей, вераб'і
|вераб'ю, вераб'ём
|-
|абычай, абычаі
|абычаю, абычаям
|}

== Спасылкі ==

{{Накід:Лінгвістыка}}
{{Склоны}}

[[Катэгорыя:Склоны]]</text>
      <sha1>k6hoczgwfzyf99rlh39oexzxfgg1ixt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Герой Украіны</title>
    <ns>0</ns>
    <id>153450</id>
    <revision>
      <id>2620040</id>
      <parentid>2394666</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T22:49:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620040</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4518" sha1="gkc343xtpvqm0gs8q5eq8i6se2e45mz" xml:space="preserve">{{Узнагарода
|Назва                    = Герой Украіны
|Выява                    = Ukrainian Goldenstar.jpg
|Выява стужкі             = Hero of Ukraine ribbon bar.png
|Выява 2 бок              = 
|Выява стужкі 2 бок       = 
|Выява 3 бок              = 
|Выява стужкі 3 бок       = 
|Арыгінальная назва       = Герой України
|Дэвіз                    = 
|Краіна                   = {{UKR}}
|Тып                      = Званьне й [[Мэдаль]]
|Каму ўручаецца           = 
|Падставы ўзнагароджаньня = за ажыцьцяўленьне выдатнага геройскага ўчынку або выдатнага працоўнага дасягненьня
|Статус                   = Уручаецца
|Парамэтры                = [[золата]]
|Дата ўстановы            = 23 жніўня 1998
|Першае ўзнагароджаньне   = 26 лістапада 1998
|Апошняе ўзнагароджаньне  = 22 жніўня 2020
|Колькасьць               = 713
|Старэйшая ўзнагарода     = 
|Малодшая ўзнагарода      = [[Ордэн Свабоды]]
|Адпавядае                = 
}}
'''Герой Украіны''' ({{мова-uk|Герой України}}) — найвышэйшая адзнака Ўкраіны, што надаецца ўказам [[прэзыдэнт]]а.

Прысуджаецца грамадзянам Украіны за зьдзяйсьненьне выбітнага гераічнага ўчынку альбо выбітнага працоўнага дасягненьня. Герою Ўкраіны ўручаецца Ордэн «Залатая Зорка» за зьдзяйсьненьне выбітнага гераічнага ўчынку або Ордэн Дзяржавы за выдатныя працоўныя дасягненьні.

== Галерэя ==
&lt;gallery&gt;
Файл:Order of the State of Ukraine.png|Плянка ордэну Дзяржавы адрозьненьні Прэзыдэнта Ўкраіны «Герой Украіны» (да 2002)
Файл:Order of the Gold Star of Ukraine.png|Плянка ордэну «Залатая зорка» адрозьненьні Прэзыдэнта Ўкраіны «Герой Украіны» (да 2002)
Файл:Hero of Ukraine ribbon bar.png|Стужка ордэнаў «Залатая зорка» і дзяржавы
Medal of Golden Star Ukraine.jpg|Ордэн «Залатая зорка»
&lt;/gallery&gt;

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://zakon1.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1549-14 Закон України «Про державні нагороди України»] {{ref-uk}}
* [https://web.archive.org/web/20200102073213/https://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=944%2F98 Указ Президента України №&amp;nbsp;944/98 «Про встановлення відзнаки Президента України „Герой України“»] {{ref-uk}}
* [http://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=1114%2F2002 Указ Президента України №&amp;nbsp;1114/2002 «Про звання Герой України»] {{ref-uk}}
* [http://www.president.gov.ua/content/awards_hero.html?PrintVersion Державна нагорода України&amp;nbsp;— звання «Герой України»] {{ref-uk}}
* [http://ukrgeroes.narod.ru Герої України] {{ref-uk}}
* [https://web.archive.org/web/20090228065838/http://narodna.pravda.com.ua/life/4703c20a1af88/ «Герой України». Кому належиться отримувати це звання?] {{ref-uk}}
* {{спасылка|копія=https://web.archive.org/web/20160305170609/http://interviewer.com.ua/mixer/265-herojiv-ukrajiny/|загаловак=Герої України, хто вони? {інтерактивна карта}|url=http://interviewer.com.ua/mixer/265-herojiv-ukrajiny/|дата копіі=5 сакавіка 2016|мова=uk}}

{{Накід:Украіна}}
{{Парады артыкулу|няма крыніцаў}}
{{Узнагароды Ўкраіны}}

[[Катэгорыя:Найвышэйшыя дзяржаўныя ўзнагароды]]
[[Катэгорыя:Украінскія званьні]]
[[Катэгорыя:Украінскія ордэны]]</text>
      <sha1>gkc343xtpvqm0gs8q5eq8i6se2e45mz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дзьмітры Зіновіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157808</id>
    <revision>
      <id>2620045</id>
      <parentid>2521798</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T01:43:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620045</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9249" sha1="nqyfsfktx9r9eno1fhvlu6gev27bx6f" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Дзьмітры Зіновіч''' (нарадзіўся 29 сакавіка 1995 году) — беларускі футбаліст, абаронца расейскага клюбу «[[Лада-Тальяці]]».

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
З 2012 году выступаў за дубль футбольнага клюбу «[[Менск (футбольны клюб)|Менск]]». У сэзоне 2014 году пачаў часам прыцягвацца да асноўнага складу. Дэбютаваў у [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшай лізе]] 6 ліпеня 2014 году, выйшаўшы на замену ў канцы матчу супраць «[[Нафтан Наваполацак|Нафтану]]» (4:0). У сьнежні 2014 году падоўжыў кантракт зь «Менскам»&lt;ref&gt;[http://www.football.by/news/64420.html Зинович, Шумилов и Шевченко остаются в &quot;Минске&quot;]&lt;/ref&gt;. Сэзон 2015 году распачаў у дублі, а ў чэрвені замацаваўся ў стартавым складзе асноўнай каманды. Аднак, у ліпені атрымаў траўму, празь якую выбыў да кастрычніка. Па акрыяньні вярнуў сваё месца ў пачатковым складзе.

У сакавіку 2016 году быў аддадзены ў арэнду берасьцейскаму «[[Дынама Берасьце|Дынама]]»&lt;ref&gt;[http://football.by/news/83522.html &quot;Минск&quot; отдал Зиновича в аренду брестскому &quot;Динамо&quot;]&lt;/ref&gt;. Пачынаў сэзон асноўным абаронцам дынамаўцаў, але пазьней страціў месца ў складзе. У ліпені 2016 году пакінуў «Дынама»&lt;ref&gt;[http://www.football.by/news/88672.html Дмитрий Зинович вернулся в &quot;Минск&quot; из аренды в брестском &quot;Динамо&quot;]&lt;/ref&gt; і неўзабаве далучыўся да «[[Белшына Бабруйск|Белшыны]]»&lt;ref&gt;[http://www.pressball.by/articles/football/belarus/95319 Тур 16. Попурри. “Земля будет гореть под ногами”]&lt;/ref&gt;, якую не здолеў выратаваць ад вылету ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]]. 

У студзені 2017 году вярнуўся ў «Менск»&lt;ref&gt;[http://www.fcminsk.by/novosti-komandyi/minsk-provel-pervuyu-trenirovku1.html «Минск» провел первую тренировку] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170119155033/http://www.fcminsk.by/novosti-komandyi/minsk-provel-pervuyu-trenirovku1.html |date=19 студзеня 2017 }}&lt;/ref&gt;. Сэзон 2017 году пачаў у якасьці аднаго з галоўных цэнтральных абаронцаў менчукоў. У верасьні 2017 году не гуляў праз пашкоджаньне. У пачатку сэзону 2018 году хутка замацаваўся ў стартавым складзе, аднак у жніўні атрымаў траўму і зноў прапусьціў рэшту сэзону. У чэрвені 2019 году вярнуўся да шыхтаў, але зьяўляўся на пляцоўцы зрэдку, часьцей застаючыся на лаўцы запасных. Гуляў за дубль.

У студзені 2021 году па заканчэньні працоўнай дамовы адышоў зь «Менску»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211216205621/https://fcminsk.by/rjad-igrokov-pokinuli-minsk/ Ряд игроков покинули «Минск»]&lt;/ref&gt;. Неўзабаве пачаў трэнавацца з «[[Іслач Менскі раён|Іслаччу]]» ды склаў ўгоду з клюбам&lt;ref&gt;[https://football.by/news/147913.html &quot;Ислочь&quot; подписала контракт с Дмитрием Зиновичем]&lt;/ref&gt;. Пачынаў сэзон у першай адзінаццатцы каманды, але зь ліпеня па кастрычніка не зьяўляўся на полі. Даў рады толькі зь лістападу. У студзені 2022 году па заканчэньні кантракта пакінуў «Іслач»&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Дмитрий Зинович покинул &quot;Ислочь&quot; |url=https://www.pressball.by/news/football/403718 |accessdate=15 студзеня 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220115115959/https://www.pressball.by/news/football/403718 |archivedate=15 студзеня 2022 |deadurl=yes }}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году рыхтаваўся да сэзону з бабруйскай «[[Белшына Бабруйск|Белшынай»]] і ў выніку падпісаў кантракт&lt;ref&gt;[https://football.by/news/161538.html Дмитрий Зинович сменил &quot;Ислочь&quot; на &quot;Белшину&quot;]&lt;/ref&gt;. Замацаваўся ў стартавым складзе каманды, ў кастрычніку не гуляў праз траўмы. У студзені 2023 году быў прэзэнтаваны ў якасьці гульца берасьцейкага «Дынама»&lt;ref&gt;{{cite web|date = 2023-01-13|url = https://football.by/news/171170 |title = Сидоренко, Концедайлов и Зинович заключили соглашения с брестским &quot;Динамо&quot; |website = football.by|accessdate = 2023-01-13|language = ru}}&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
Выступаў за [[Юніёрская зборная Беларусі па футболе|зборную Беларусі (да 19 гадоў)]]. 17 лістапада 2014 году дэбютаваў у складзе [[Моладзевая зборная Беларусі па футболе|моладзевай зборнай Беларусі]] ў таварыскім матчы супраць зборнай Летувы. У студзені 2015 году браў удзел у [[Кубак Садружнасьці|Кубку Садружнасьці]] ў Санкт-Пецярбургу, дзе згуляў 5 матчаў. У студзені 2016 году ўжо правёў 4 матчы на чарговым Кубку Садружнасьці, пасьля чаго больш не выклікаўся ў зборную.

У ліпені 2017 году згуляў за [[Другая зборная Беларусі па футболе|другую зборную Беларусі]] на Кубку Караля ў Тайляндзе.

== Статыстыка ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
|-
!rowspan=&quot;2&quot;| Клюб !!rowspan=&quot;2&quot;| Сэзон !!colspan=&quot;3&quot;| Чэмпіянат
|-
! Дывізіён !! Матчы !! Галы
|-
| [[Менск (футбольны клюб)|Менск]] || [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2015 году|2015]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015 году|Найвышэйшая ліга]] || 8 || 0
|-
| [[Дынама Берасьце]] ||rowspan=&quot;2&quot;| [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2016 году|2016]] ||rowspan=&quot;2&quot;| [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016 году|Найвышэйшая ліга]] || 9 || 0
|-
| [[Белшына Бабруйск|Белшына]] || 11 || 1
|-
|rowspan=&quot;2&quot;| [[Менск (футбольны клюб)|Менск]] || [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2017 году|2017]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017 году|Найвышэйшая ліга]] || 20 || 2
|-
| [[Чэмпіянат Беларусі па футболе 2018 году|2018]] || [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018 году|Найвышэйшая ліга]] || 17 || 0
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20150924011247/http://www.fcminsk.by/osnovnyie-komandyi/fk-minsk-vyisshaya-liga-2014-god/zashhitniki/dmitrij-zinovich.html Профіль на сайце «Менску»]{{Ref-ru}}
* [http://www.pressball.by/footballstat/dmitri_zinovich/ Статыстыка «ПБ-Инфо»]{{Ref-ru}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Зіновіч, Дзьмітры}}
[[Катэгорыя:Беларускія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Менск»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Дынама» Берасьце]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Белшына» Бабруйск]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Іслач» Менскі раён]]</text>
      <sha1>nqyfsfktx9r9eno1fhvlu6gev27bx6f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вертеп</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159401</id>
    <revision>
      <id>2619983</id>
      <parentid>2529632</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:20:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 5 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2619983</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12835" sha1="hfc4lyz9yxb1blcff63ddfddd1jybxu" xml:space="preserve">{{Музычны гурт
|Назва              = Гурт мандрівних дяків «Вертеп»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 2001
|Адкуль             = [[Украіна]]
|Мова               = [[Украінская мова|украінская]]
|Жанр               = [[этнічная музыка]]
|Выдавец            = 
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [http://vertep.artvertep.com/ vertep.artvertep.com]
|Удзельнікі2        = {{Просты сьпіс|
* Аляксей Бандарэнка
* Фёдар Бугай
* Алена Заўгародняя
* Мікола Канстанцінаў
* Арцём Кушч
* Зьміцер Салаўёў
* Аляксей Сасьніцкі
* Цімафей Хамяк
* Якаў Цьвіцінскі
* Раман Яцун
}}
|Былыя ўдзельнікі   = 
}}
{{Іншыя значэньні|Вяртэп (неадназначнасьць)}}
'''Гурт мандрівних дяків «Вертеп»''' ({{Мова-be|Гурт вандро́ўных д’якаў «Батле́йка»}}) — украінскі музычны гурт, заснаваны ў 2001 року. Выконвае [[Этнічная музыка|народную музыку]] з украінскімі матывамі.

== Мінуўшчына ==
Заснаваны ў 2001 року ў [[Дняпро (горад)|Днепрапятроўску]]. Выступаў на канцэртах і фэстывалях ва Ўкраіне, Польшчы. Дыскаграфія налічвае 7 афіцыйных альбомаў.

Гурт стала супрацоўнічае з рознымі музыкамі, паэтамі, танцавальнымі калектывамі, цыркам, тэатрам, кіно, ТБ і да т. п. Акрамя таго, традыцыйна ладзіць калядную [[Батлейка|батлейку]]. Выконвае песьні на народныя і аўтарскія словы сучасных украінскіх паэтаў ([[Сяргей Жадан|Сяргея Жадана]], [[Юры Пакальчук|Юрыя Пакальчука]], [[Мар’яна Саўка|Мар’яны Саўкі]] і інш.).

З 2007 року гурт грае ў стылі этна-ф’южн, дадаючы элемэнты [[джаз]]у, арт-року ды іншых стыляў.

== Удзельнікі ==
* Аляксей Бандарэнка — [[вакал]], [[Гітара|акустычная]] і [[электрагітара]], [[губны гармонік]], музыка, тэксты.
* Алена Заўгародняя — вакал, музыка.
* Мікола Канстанцінаў — [[ударныя інструмэнты]], вакал, музыка, аранжаваньне.
* Аляксей Сасьніцкі — 6-струнная [[бас-гітара]], музыка.
* Цімафей Хамяк — сьпеў, [[Сапілка|дуды-сапілкі]], [[Ударныя інструмэнты|пэркусія]], музыка, тэксты, аўтар і кіраўнік праекту.
* Раман Яцун — [[скрыпка]].
* Арцём Кушч — [[Клявішныя музычныя інструмэнты|клявішныя]], музыка, аранжаваньне.
* Зьміцер Салаўёў — клявішныя.
* Фёдар Бугай — [[баян]], сьпеў, пэркусія, гукарэжысура.
* Якаў Цьвіцінскі — [[труба (музычны інструмэнт)|труба]].

== Дыскаграфія ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Альбом !! Рок !! Выява !! Выбраныя песьні
|-
| &lt;center&gt;«АльбомQнет»&lt;/center&gt;|| &lt;center&gt; 2001 &lt;/center&gt; || &lt;center&gt; &lt;center&gt; ||
 &lt;center&gt; [http://vertep.artvertep.com/download/2475/artvertep.com-Vertep_Pes.mp3 Пес]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
 [http://vertep.artvertep.com/download/2307/artvertep.com-Narechena.mp3 Наречена]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/span&gt;

&lt;/center&gt;
|-
| &lt;center&gt;[https://web.archive.org/web/20150606142959/http://artvertep.com/shop/cd_dvd/null/1/;Pidpillya;.html «Підпілля»]&lt;/center&gt; || &lt;center&gt; 2003 &lt;/center&gt; ||  || &lt;center&gt; [http://vertep.artvertep.com/download/19017/artvertep.com-%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80_(%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F_%D0%92%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%B8,_2003_%D1%80.).mp3 Влодар]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/2238/artvertep.com-ZymovaChumatska.mp3 Зимова чумацька]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/18973/artvertep.com-%D0%9E%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0_%D0%A2%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%B8%D0%B9_(%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B0,_2003_%D1%80.).mp3 Олекса Теплий]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/2306/artvertep.com-Shevchenkomolody.mp3 Шевченко Молодий]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/2513/artvertep.com-Vertep_Ternopil.mp3 Тернопіль]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;/center&gt;
|-
| &lt;center&gt;[https://web.archive.org/web/20150606091515/http://artvertep.com/shop/cd_dvd/null/2816/%3BBuchalchin+%D2%90andzh%3B.html «Бучалчин ґандж»]&lt;/center&gt;||&lt;center&gt;2006 &lt;/center&gt; ||  || &lt;center&gt; [http://vertep.artvertep.com/download/2478/artvertep.com-Vertep_Gita.mp3 Гіта]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/7519/artvertep.com-aaa_aEalABAEalaya_-_aAaeasANAYa.mp3 Дівиця]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} &lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/2285/artvertep.com-Popmelodiya.mp3 Поп-мелодія]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/2242/artvertep.com-Rizdvyanyfockstrot.mp3 Різдвяний фокстрот]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/center&gt;
|-
|&lt;center&gt;[https://web.archive.org/web/20150606104930/http://artvertep.com/shop/cd_dvd/null/7854/Virshospivi.html «Віршоспіви»]||&lt;center&gt;2009&lt;/center&gt; ||  || &lt;center&gt; [http://vertep.artvertep.com/download/8368/artvertep.com-aachAEAP_%28AGach._aabahAGasaschab_aabachalaiahab,_2009_AB.%29.mp3 Ключ]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/14264/artvertep.com-%D0%9C%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%282009_%D1%80.%29.mp3 Мова]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/12205/artvertep.com-aEabaialAGAGab.mp3 Ванеса]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/8300/artvertep.com-aalAPabAGAEab_%28AGach._aasaschaeAYAAYa_aaeasch%27AYaahab%29.mp3 Нечаста]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/8164/artvertep.com-aABasachab_%282009_AB.%29.mp3 Крила]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/8194/artvertep.com-aABalah_%28AGach._aalABazAAYa_aabayabaiab,_2009_AB.%29.mp3 Крек]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/14191/artvertep.com-%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%80%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%282009_%D1%80.%29.mp3 Румунка]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/center&gt;
|-
| &lt;center&gt;[https://web.archive.org/web/20150606100232/http://artvertep.com/shop/cd_dvd/null/8448/Spivanik.html «Співаник»]&lt;/center&gt; ||&lt;center&gt; 2010 &lt;/center&gt;|| || &lt;center&gt;[http://artvertep.com/download/9472/artvertep.com-aachasaeal_APaeaealai_(aEalABAEalaya-agalaiay,_2009_AB.).mp3 Пливе човен]{{Недаступная спасылка|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://artvertep.com/download/10021/artvertep.com-aPALabachas_ahaeapabahas_Aap_aaeaiAZ_ayaeayaeaschAZ_(aEalABAEalaya-agalaiay,_2009_AB.).mp3 Їхали козаки із Дону додому]{{Недаступная спасылка|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://artvertep.com/download/10019/artvertep.com-aAAGAYaANAH_aiab_aialagA_(aEalABAEalaya-agalaiay,_2009_AB.).mp3 Місяць на небі]{{Недаступная спасылка|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://artvertep.com/download/10161/artvertep.com-aau,_AZ_achAZapA_APalABaeaeaiab_ahabachasaiab_(aEalABAEalaya-agalaiay,_ayalaschae_2009).mp3 Ой у лузі червона калина]{{Недаступная спасылка|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://artvertep.com/download/9471/artvertep.com-aau,_APaeABaiab_AYa_AGas,_APaeABaiab_(aEalABAEalaya-agalaiay,_2009_AB.).mp3 Ой чорна я си чорна]{{Недаступная спасылка|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://artvertep.com/download/10020/artvertep.com-aachabaealaiAH_(aAaschai_aahABabAaias)._aEalABAEalaya-agalaiay,_2009_AB..mp3 Славень (гімн України)]{{Недаступная спасылка|date=July 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/center&gt;
|-
| &lt;center&gt;[https://web.archive.org/web/20150726044222/http://artvertep.com/shop/cd_dvd/null/10832/Zelono.+Privorotni+pisni.html «Зельоно»]&lt;/center&gt; || &lt;center&gt;2011&lt;/center&gt; || || &lt;center&gt;[http://vertep.artvertep.com/download/14875/artvertep.com-%D0%92%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%28%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%BC_%D0%B7_%D0%94%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0,_2011_%D1%80.%29.mp3 Веснянка (разом з ДахаБраха)]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/14876/artvertep.com-%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8F_%282011_%D1%80.%29.mp3 Служила Настя]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/14877/artvertep.com-%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BF%D1%96%D0%BB%D1%8C_%28%D0%AF%D0%BA%D0%B1%D0%B8_%D0%BD%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B7%29_%282011_%D1%80.%29.mp3 Тернопіль]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/14878/artvertep.com-%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD_%282011_%D1%80.%29.mp3 Катран]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;br /&gt;
[http://vertep.artvertep.com/download/14879/artvertep.com-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8F_%282011_%D1%80.%29.mp3 Батько отаман (Ось куля просвистіла)]{{Недаступная спасылка|date=April 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/center&gt;
|-
|«[[МАМАЙ. Гайдамацькі пісні]]»
|2015
|
|[https://open.spotify.com/album/0mp3bD1OmiwD0luscOPOik Spotify]
|-
|«[[Radio Friendly]]»
|2016
|
|
|}

=== Сінглы ===

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140905082134/http://vertep.artvertep.com/ Афіцыйная бачына] {{ref-uk}}

[[Катэгорыя:Украінскія рок-гурты]]
[[Катэгорыя:Украінскія фолк-гурты]]</text>
      <sha1>hfc4lyz9yxb1blcff63ddfddd1jybxu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дняпро</title>
    <ns>0</ns>
    <id>161629</id>
    <revision>
      <id>2620046</id>
      <parentid>2412945</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T02:23:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620046</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20817" sha1="e156grlylytn540dz4gt1634rb9q1t6" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Рака
|назва                  = Дняпро
|лацінка                = Dniapro
|выява                  = Дніпро.jpg
|подпіс                 = Віды ракі Дняпра
|даўжыня                = 2290  км
|выток                  = каля в. Аксеніна ([[Расея]])
|вышыня_вытоку          = 
|вусьце                 = [[Дняпроўскі ліман]]
|вышыня_вусьця          = 
|сьцёк                  = 1670 м³/с
|нахіл                  = 0,08 ‰
|плошча_басэйну         = 504 тыс. км²
|краіны_басэйну         = [[Беларусь]], [[Украіна]], [[Расея]]
|левыя_прытокі          = 
|правыя_прытокі         = 
|мапа                   = Dniapro-basejn-lat-kir.png
}}
'''Дняпро́''' ({{мова-ru|Днепр|скарочана}}, {{мова-uk|Дніпро|скарочана}}) — рака ў [[Беларусь|Беларусі]]{{Заўвага|у Віцебскай, Магілёўскай і Гомельскай абласьцёх}}, [[Расея|Расеі]] і [[Украіна|Ўкраіне]]. Трэцяя даўжынёй і плошчай басэйну рака [[Эўропа|Эўропы]] (пасьля [[Волга|Волгі]] і [[Дунай|Дунаю]]). Даўжыня 2201 км{{Заўвага|да пабудовы вадасховішчаў 2285 км}}, на тэрыторыі Беларусі 700 км. Плошча вадазбору 504 тыс. км², у Беларусі 63,7 тыс. км²{{Заўвага|без басэйну [[Прыпяць|Прыпяці]]}}. [[Выдатак вады]] ў вусьці 1670 м³/с, каля Воршы 123 м³/с, каля Рэчыцы 364 м³/с. Агульны спад ракі ў Беларусі 54 м. Сярэдні нахіл воднай паверхні 0,08 [[праміле|‰]].

== Назва ==
Большасьць дасьледнікаў лічаць паходжаньне [[гідронім]]у Дняпро [[сарматы|сармацкім]] і выводзяць яго ад выразу ''дану апара'', што азначае 'задняя рака' (датычна [[Днестар|Днястра]]). Іншыя лічаць, што назва ракі паходзіць ад каранёў ''дан (дон)'', што значыць 'вада, рака' і ''пр (прс)'' (прыкладна ''пырскі''), якія ўтвараюцца парогамі ў ніжняй плыні.

Іншыя вядомыя назвы Дняпра: ''Барыстэн'' ({{мова-el|Βορυσθένης|скарочана}} — паўночная рака), згадваецца ў працах [[Старажытная Грэцыя|старажытнагрэціх]] гісторыкаў [[Герадот]]а, [[Страбон]]а і ў некаторых [[Рымская імпэрыя|старажытнарымскіх]] ([[Пліні Старэйшы|Плінія Старэйшага]]), хаця ў рымскіх працах пераважае назва ''Данапрыс''. ''Славутыч'' — ''Славянская'', мэтафарычная назва часоў [[Русь|Русі]]. ''Вар'' (відаць, ад імя індаэўрапейскага бога вады Варуна), [[гуны|гунская]] назва ракі, ад яе паходзіць [[печанегі|печанеская]] назва ''Варух'' або ''Варуч''. ''Буры-Чай'' (ад імя бога вайны Барын-Буры, які, паводле паданьня, адпачываў на гэтай рацэ), старажытнабулгарская назва. {{мова-tr|Узу|скарочана}} — доўгая. ''Элтэкс'', назва, якая ўжывалася ў сярэднявечнай [[Італія|Італіі]].

== Асноўныя прытокі ==
* ''Правыя'': [[Аршыца]], [[Адроў]], [[Бярозаўка (прыток Дняпра)|Бярозаўка]], [[Ульянка]], [[Даска]], [[Лахва (рака)|Лахва]], [[Макранка]], [[Дабрыца (прыток Дняпра)|Дабрыца]], [[Друць]], [[Бярэзіна]], [[Прыпяць]], [[Ірпень (рака)|Ірпень]], [[Інгулец]], [[Цецяраў]]
* ''Левыя'': [[Арловічы (рака)|Арловічы]], [[Вільчанка]], [[Ухлясьць (рака)|Ухлясьць]], [[Вуглянка]], [[Ржаўка (рака)|Ржаўка]], [[Сож]], [[Дзясна]], [[Сула (прыток Дняпра)|Сула]], [[Самара (рака)|Самара]], [[Ворскла]], [[Рось (рака)|Рось]], [[Псёл]]

== На рацэ ==
* ''[[Места|Месты]]'': [[Дарагабуж]], [[Смаленск]], [[Дуброўна]], [[Ворша]], [[Копысь]], [[Шклоў]], [[Магілёў]], [[Быхаў]], [[Рагачоў]], [[Жлобін]], [[Стрэшын]], [[Рэчыца]], [[Лоеў]], [[Кіеў]], [[Канеў]], [[Чаркасы]], [[Крамянчук]], [[Каменскае]], [[Дняпро (горад)|Дняпро]], [[Запарожжа]], [[Нікапаль]], [[Энэргадар]], [[Новая Кахоўка]], [[Хэрсон]]
* ''[[Гарадзкі пасёлак|Мястэчкі]]'': [[Копысь]], [[Стрэшын]], [[Лоеў]]
* ''Гістарычныя [[Мястэчка|мястэчкі]]'': [[Расасна]], [[Александрыя (Магілёўская вобласьць)|Александрыя]], [[Буйнічы]], [[Дашкаўка]], [[Баркулабаў]], [[Холмеч]]
* ''Вадасховішчы'': [[Кіеўскае вадасховішча|Кіеўскае]], [[Канеўскае вадасховішча|Канеўскае]], [[Крамянчускае вадасховішча|Крамянчускае]], [[Каменскае вадасховішча|Каменскае]], [[Дняпроўскае вадасховішча|Дняпроўскае]], [[Кахоўскае вадасховішча|Кахоўскае]]
* ''ГЭС'': [[Кіеўская ГЭС|Кіеўская]], [[Канеўская ГЭС|Канеўская]], [[Крамянчуская ГЭС|Крамянчуская]], [[Каменская ГЭС|Каменская]], [[ДнепраГЭС|Дняпроўская]], [[Кахоўская ГЭС|Кахоўская]]
* ''Курорты'': Рагачоў, Горваль (на сутоках Дняпра і Бярэзіны), Белы Бераг.
* ''Зоны адпачынку'': Дняпроўка, Дняпро, [[Арціслаўка]], Любуж, Сідаравічы, Салтанава, Прыбярэжная, Лоеў (у міжрэччы Дняпра і Сажа) ды іншыя

== Агульныя зьвесткі ==
Пачынаецца зь невялікага балота на Валдайскім узвышшы за 2 км на паўднёвы ўсход ад вёскі Аксеніна [[Андрэеўскі раён|Андрэеўскага раёну]] Смаленскай вобласьці на вышыні 236 м над узроўнем мора, упадае ў [[Дняпроўскі ліман]] [[Чорнае мора|Чорнага мора]]. Шчыльнасьць рачной сеткі басэйну Дняпра на тэрыторыі Беларусі 0,39 км/км².

Асноўны сьцёк ракі фармуецца ў верхняй плыні. Галоўная крыніца жыўленьня — сьнегавыя воды (у верхняй плыні каля 50%). Грунтавыя воды складаюць 27%, дажджавыя 23% рочнага сьцёку. Веснавое разводзьдзе звычайна праходзіць адной, у асобныя гады дзьвюма ці трыма хвалямі. Сярэдняя вышыня над самай нізкай межаньню каля Воршы 5,9 м, Магілёва 6,2 м, Рэчыцы 4 м. Вышыня найбольшага ўзроўню 4—7 м, у вярхоўі, дзе абалона вузкая, да 12 м. Замярзае ў канцы лістапада — пачатку сьнежня, крыгалом у сярэдняй плыні ў канцы сакавіка — пачатку красавіка. На Беларусі найбольшая таўшчыня лёду 60—80 см (у пачатку сакавіка). Веснавы ледаход 4—9 дзён. Каля Воршы найбольшы расход вады 2000 м³/с (1931 год), найменшы 8 м³/с (1892 год), каля Рэчыцы адпаведна 4970 м³/с (1953 год) і 36 м³/с (1921 год). Сярэдні сьцёк завіслых наносаў на Беларусі 250 тыс. т. Вада ў рацэ гідракарбанатна-кальцыёвай клясы, умерана жорсткая, павышанай і сярэдняй мінэралізацыі. Для памяншэньня забруджваньня Дняпра пры прамысловых і камунальных прадпрыемствах ствараюцца ачышчальныя збудаваньні, вядзецца кантроль за гідрахімічным рэжымам ракі, аднак як стан пакуль не паляпшаецца. У выніку [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]] значая частка глеяў, жывёльнага ды расьліннага сьвету Дняпра была забруджаная радыёактыўнымі нуклідамі.

У межах Беларусі даліна пераважна трапэцападобная, ніжэй за вусьце Сажа невыразная. Шырыня яе да Магілёва 0,8—3 км, ніжэй (да вусьця Сажа) 5—10 км, у межах Палескай нізіны зьліваецца з прылеглай мясцовасьцю. Схілы даліны ўмерана стромкія і спадзістыя, вышынёй 12—35 м, парэзаныя ярамі, лагамі, далінамі прытокаў. [[Абалона]] на значным працягу ад Магілёва — двухбаковая тэраса, якая ўзвышаецца над межанным узроўнем вады на 5—8 м, шырыня яе 0,1—1 км. Ад Магілёва да Жлобіна пашыраецца да 6 км, у межах [[Гомельскае Палесьсе|Гомельскага Палесься]] да 10 км. Паверхня абалоны ніжэй за Магілёў перасечаная старыцамі, рукавамі, пратокамі і затокамі, большай часткай адкрытая і разараная. Ёсьць павышаныя грывістыя дзялянкі, пясковыя ўзгоркі і прырэчышчавыя валы.

Рэчышча на вялікім працягу моцназьвілістае, багатае перакатамі і мелямі, найбольш выразнымі на дзялянцы паміж вусьцямі рэчак Друць і Сож. За 9 км вышэй за Воршу рака праразае граду дэвонскіх вапнякоў, утварае каля вёскі Прыдняпроўе г. зв. Кабяляцкія парогі. Шырыня ракі 60—120 м, паміж вусьцямі Бярэзіны і Сажа 0,2—0,6 км, ніжэй 0,8—1,5 км, а ў зоне падпору ад Кіеўскага вадасховішча 3—5 км. Дно роўнае, пясковае, часам пяскова-жвіровае. Берагі ад спадзістых да стромкіх, на лукавінах разбураюцца, вышынёй ад 0,5 м да 10 м, у асобных месцах наладжаныя берагавыя замацаваньні&lt;ref&gt;{{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі|к}} С. 144—145.&lt;/ref&gt;.

Азёрнасьць вадазбору нязначная (менш за 1%), у большасьці сваёй гэта невялікія азёры.

== Рэльеф ==
Вярхоўі вадазбору ракі ў межах [[Смаленскае ўзвышша|Смаленскага]] і [[Аршанскае ўзвышша|Аршанскага]] ўзвышшаў, правабярэжжа сярэдняй часткі верхняй плыні на [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўніне]], левабярэжжа на [[Аршанска-Магілёўская раўніна|Аршанска-Магілёўскай раўніне]], што на поўдні пераходзіць у нізіну Беларускага Палесься. На поўдні ад Рагачова па левабярэжжы ракі цягнецца [[Прыдняпроўская нізіна]].

Рэльеф раўнінна-ўзгорысты. Найбольш прыпаднятая паўночная частка ўяўляе складаную сыстэму буйнаўзгорыстых [[марэна (геалёгія)|марэнавых]] узвышшаў (Аршанскае, Менскае), якія чаргуюцца са слабаўвагнутымі, часта забалочанымі нізінамі і моцна падзеленымі плятопадобнымі дзялянкамі. Адносныя вышыні асобных узгоркаў вагаюцца ад 30—50 да 120 м. Цэнтральная частка, якая ахоплівае вадазборы рэчак Бярэзіна і Сож, пераважна раўнінная, месцамі сустракаюцца хвалістыя і дробнаўзгорыстыя дзялянкі дновай марэны з адноснымі вышынямі 5—30 м. Левабярэжжа да [[места]] Жлобін моцна падзеленае далінамі, ярамі, бэлькамі і прыпаднятае адносна правабярэжжы на 40—60 м. Паўднёвая частка вадазбору зьвязаная зь дзюнава-грудкаватымі пясковымі ўтварэньнямі вышынёй 5—8 м і асобнымі моцна размытымі марэнавымі пагоркамі, узвышшамі і [[града (форма рэльефу)|градамі]] вышынёй да 10—60 м над навакольнай мясцовасьцю.

== Расьліннасьць ==
Значную частку тэрыторыі (каля 25%) займаюць лясныя масівы, разьмяшчэньне іх нераўнамернае. Вялікія масівы знаходзяцца на вадазборах правабярэжных прытокаў (рака Бярэзіна, рака Друць). Левабярэжжа аблесенае значна менш. Лясы тут сустракаюцца параўнальна невялікімі дзялянкамі, найбольшыя зь іх засяроджваюцца ў нізоўі Сажа. Лясы [[мяшаныя лясы|мяшаныя]], асноўныя пароды — [[хвоя]], [[елка]], [[дуб]].

== Жывёльны сьвет ==
* [[шчупак]], [[акунь]], [[плотка]], [[лешч]], [[лінь]], [[карась]], [[верхаводка]], [[гусьцяра]]
* ''каштоўныя'' — [[судак (рыба)|судак]], [[мінога ўкраінская]], [[галавень]], [[падуст]], [[вусач]]. (вядзецца аматарскае і прамысловае рыбалоўства)

== Гаспадарчая дзейнасьць ==
Дняпро з даўніх часоў меў вялікае значэньне як транспартная артэрыя, што злучае Балтыйскае мора з Чорным. Дняпром праходзіла асноўная частка [[Шлях з варагаў у грэкі|шляху з варагаў у грэкі]]. З XII стагодзьдзя праз качэўнікаў у нізоўях ракі пачынае губляць сваё значэньне як міжнародны гандлёвы шлях — суднаходзтва Дняпром ажыцьцяўлалася толькі ў верхняй плыні. У сярэдзіне XVIII стагодзьдзя, па ліквідацыі Крымскага ханства, суднаходзтва зноў аднавілася на ўсёй плыні. Да XX стагодзьдзя у ніжняй плыні суднаходзтву заміналі парогі, якія былі ўзарваныя ў 1930-я гады. Цяпер басэйн Дняпра злучаецца з басэйнамі іншых рэчак (Дзьвіна, Нёман, Вісла), [[Бярэзінская водная сыстэма|Бярэзінскай воднай сыстэмай]], [[Агінскі канал|Агінскім каналам]], [[Дняпроўска-Бужанскі канал|Дняпроўска-Бужанскім каналам]].

На вадазборы праводзіліся мэліярацыйныя працы, у выніку якіх на 1 студзеня 2006 году мэліяраваныя каля 14% плошчы басэйну, здадзеныя ў эксплюатацыю каля 38 500 км адкрытай асушальнай сеткі каналаў. У большай ступені мэліярацыйныя працы (асушваньне) праводзілася ў басэйнах прытокаў ракі Дняпра: [[Друць]] (11%), [[Дабосна]] (28%), [[Бярэзіна]] (15%), [[Ведрыч]] (25%), [[Сож]] (11%)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090211051502/http://pogoda.by/315/gid.html?ind=3 Гідрамэтцэнтар Беларусі]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Краявіды Дняпра&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Loyew, Belarus.jpg|каля Лоева
Dněpr v Kyjevě.jpg|каля Кіева
Ukraine dnepr at krementchug.JPG|у Крамянчугу
Dnipro Khortytsya.jpg|Выспа Хортыца
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Блакітная кніга Беларусі}} С. 144—145.
* {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|2}}
* Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год) / М-во природных ресурсов и охраны окружающей среды. — {{Мн.}}, 2005. — 135 с.
* Природа Белоруссии: Попул. энцикл./ БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с, 40 л. ил.
* Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1—2. — Л., 1971.

{{Рэкі Беларусі}}
{{Рэкі Ўкраіны}}

[[Катэгорыя:Дняпро| ]]
[[Катэгорыя:Рэкі Дубровенскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Аршанскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Шклоўскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Магілёўскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Быхаўскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Рагачоўскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Жлобінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Буда-Кашалёўскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Рэчыцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Лоеўскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Рэкі Расеі]]</text>
      <sha1>e156grlylytn540dz4gt1634rb9q1t6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гісторыя Бялынічаў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>167040</id>
    <revision>
      <id>2620042</id>
      <parentid>2532125</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T00:18:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620042</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20632" sha1="3n80rwf0snhi34csbp3icuv6k8u403j" xml:space="preserve">'''[[Бялынічы]]''' — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]), старажытны замак [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся збудаваны ў стылі [[барока]] [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Бялынічы)|комплекс кляштару кармэлітаў з касьцёлам Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]], помнік архітэктуры XVIII ст., [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваны савецкімі ўладамі]]. [[Бялыніцкі абраз Маці Божай|Цудоўны абраз Маці Божай]], што захоўваўся ў касьцёле, зьнік з Магілёўскага музэю ў [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]].

== Вялікае Княства Літоўскае ==
[[Файл:Maci Božaja Białynickaja, Novaja Myš. Маці Божая Бялыніцкая, Новая Мыш (XVII).jpg|міні|220пкс|Маці Божая Бялыніцкая]]

Упершыню Бялынічы ўпамінаюцца ў XVI ст. як [[сяло]] ў [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]]&lt;ref name=&quot;evkl&quot;&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Бялынічы // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 363.&lt;/ref&gt;. З 1577 году яны знаходзіліся ў складзе маёнтку [[Цяцерын]]а, якім валодалі князі [[Збараскія]]. [[Стэфан Збараскі]] заснаваў тут замак (Белагародак) і мястэчка&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;. Па сьмерці С. Збараскага ў 1591 годзе Бялынічы перайшлі ў распараджэньне [[Леў Сапега|Льва Сапегі]], апякуна маладой уладальніцы Барбары Збараскай. У 1603 годзе ён набыў у валоданьне частку мястэчка. На 1620 год тут быў 331 вулічны і 16 гандлёвых [[Пляц (дзялянка)|пляцаў]]&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;.

У 1624 годзе Леў Сапега заснаваў у Бялынічах [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Бялынічы)|кляштар кармэлітаў]] — адзін з найбагацейшых у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]. У кляштары знаходзіўся цудоўны абраз Божай Маці, шанаваны хрысьціянамі розных канфэсіяў. Праз шматлікія працэсіі і паломніцтвы да яго Бялынічы зваліся «Беларускай [[Чанстахова]]й» (абраз зьнік у [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[Магілёўскі краязнаўчы музэй|Магілёўскага краязнаўчага музэю]]). У 1624 годзе коштам [[Казімер Леў Сапега|Казімера Льва Сапегі]] алтар касьцёла аздобілі срэбрам, а абраз Маці Божай — каштоўнымі камянямі. Ён жа заснаваў у мястэчку друкарню&lt;ref name=&quot;ehb166&quot;&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Бялынічы // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 166.&lt;/ref&gt;.

З 1627 году Бялынічы сталі цэнтрам маёнтку. У мястэчку знаходзіўся Рынак, вакол якога месьціліся 12 мяшчанскіх двароў. Ад Рынку адыходзілі вуліцы Віленская з 42 дварамі на ёй, Манастырская з 19 дварамі, Цяцерынская з 20, Крукава з 25, Плітніцкая з 56, Татарская з 36, Гайная з 28 і Красная з 22 дварамі. Апроч таго, за царквой знаходзілася вуліца Глініцкая альбо Слабада (29 двароў), да мяшчанскіх гумнаў ішла новая (яшчэ, відаць, неназваная) вуліца з 20 дварамі, яшчэ адна новая вуліца з 6 дварамі на ёй вяла ад Рынку да «кладовішчаў жыдоўскіх» (юдэйскіх могілак). Насупраць Плітніцкай была яшчэ адна вуліца з 8 дварамі, зь якіх 4 былі ўласнасьцю царквы Сьвятога Ільлі, а ўжо за мястэчкам, на канцы ворыўных валокаў ля балота Бушкарова ўтварылася яшчэ адна новая вуліца з 38 дварамі. Такім чынам, Бялынічы на той час зьмяшчалі 361 двор і маглі лічыцца даволі значным паселішчам&lt;ref&gt;{{Літаратура/Памяць/Бялыніцкі раён|к}}&lt;/ref&gt;. На 1630 год тут налічвалася 513 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;. 4 кастрычніка 1634 году згодна з прывілеем [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Уладзіслаў Ваза|Ўладзіслава Вазы]] мястэчка атрымала [[Магдэбурскае права]], пячатку і герб.

Захавалася сьведчаньне азначэньня жыхароў Бялынічаў [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]: «''литвин &lt;…&gt; в роспросе сказался: Савастьяном зовут Иванов // Оршанского повету из-ыменья пана Казимеря Сапеги из Белынич''» (1636 год)&lt;ref&gt;Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 139.&lt;/ref&gt;. 

У [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскае дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) 24 жніўня 1654 году непадалёк ад Бялынічаў адбылася бітва паміж абаронцамі Вялікага Княства Літоўскага на чале зь [[Януш Радзівіл|Янушам Радзівілам]] і маскоўскімі захопнікамі ([[Бітва пад Шапялевічамі]]), у якой колькасна большае маскоўскае войска ўпершыню за некалькі дзесяцігодзьдзяў атрымала перамогу над невялікім літоўскім войскам. На 1667 год у Бялынічах засталося 327 дамоў, за часамі вайны яны страцілі 2/3 насельніцтва. У 1685 годзе Ўладзіслаў Язапат Сапега прадаў Бялынічы Кацярыне [[Радзівілы|Радзівілавай]].

[[Файл:Białyničy, Karmelicki. Бялынічы, Кармэліцкі (1860).jpg|міні|220пкс|Праект рэканструкцыі касьцёл, 1860 г.]]

У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) 14 ліпеня 1708 году непадалёк ад Бялынічаў (каля [[Галоўчын]]а) адбылася [[Галоўчынская бітва|бітва]] паміж расейцамі і швэдамі, якая скончылася перамогай апошніх. З 1733 году мястэчка знаходзілася ў валоданьні [[Агінскія|Агінскіх]]. На 1734 год тут было 180 двароў. Па вялікім пажары (1742), у выніку якога згарэў драўляны кляштарны комплекс, пачалося ўзьвядзеньне мураванага касьцёла ў гонар Унебаўзяцьця Маці Божай, якое завяршылася ў 1760 годзе. 13 красавіка 1756 году [[Папа Рымскі]] падпісаў Булу аб каранацыі абраза Маці Божай Бялыніцкай. У 2-й палове XVIII ст. у мястэчку дзеяў невялікі кляштар марыявітак, пры якім існаваў пансіянат (навучальная ўстанова) для шляхцянак&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;. Апроч таго, у гэты час працаваў мытны пункт, падпарадкаваны галоўнай мытні ў [[Магілёў|Магілёве]]&lt;ref name=&quot;evkl&quot;/&gt;..

== Пад уладай Расейскай імпэрыі ==
У выніку першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1772 год) Бялынічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Аршанскім павеце [[Беларуская губэрня|Беларускай]], з 1801 году [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]. На 1773 год у мястэчку дзеялі тры ўніяцкія царквы (Раства Багародзіцы, Сьвятога Ільлі і Святога Мікалая) і касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі{{Заўвага|LVIA. F. 1177, ap. 1, b. 4373.}}. На 1785 год у Бялынічах было 108 двароў, працаваў млын, штогод праводзіліся 4 кірмашы. У 1803—1832 гадох дзеля вяртаньня сабе правоў жыхароў вольнага мястэчка бялынічане накіравалі спачатку ў Магілёўскі павятовы суд, а потым у Сэнат арыгіналы двух прывілеяў на Магдэбурскае права — фундацыйны (1634 год) і канфірмацыйны (1703 год). Аднак расейскія ўлады назвалі гэтыя дакумэнты «несапраўднымі». Каб адбіць у местачкоўцаў ахвоту бараніць свае законныя правы, найбольш актыўных бялынічанаў залічылі ў прыгонныя, як «летуценьнікаў пра ўяўную вольнасьць» ({{мова-ru|«возмечтавших о мнимой вольности»|скарочана}}), а двух найбольш актыўных змагароў прылюдна высеклі [[бізун]]амі і выслалі на катаргу ў [[Сыбір]]&lt;ref&gt;[[Міхась Карпечанка|Карпечанка М.]] Вольнае мястэчка Бялынічы // Бялыніцкая даўніна. № 1 (15), кастрычнік 2007 г. С. 2—3.&lt;/ref&gt;. Паводле інвэнтару, у 1825 годзе ў мястэчку Бялынічы было 287 дымоў, у аднайменным фальварку — 71 дым. На 1845 год налічвалася 992 двары ў мястэчку і 89 — у фальварку. з 1855 году працавала піваварня.

У 1864 годзе ўлады Расейскай імпэрыі з мэтай [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] адкрылі ў Бялынічах [[Народная вучэльня|народную вучэльню]], выкладаньне ў якой вялося на [[Расейская мова|расейскай мове]]. У 1876 годзе яны гвалтоўна зачынілі касьцёл і кляштар кармэлітаў і перадалі іх у валоданьне [[Урадавы сынод Расейскай імпэрыі|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]). На 1880 год у мястэчку было 279 драўляных будынкаў; дзеялі 2 царквы, працавалі лякарня, аптэка, бровар, крупадзёрка. У 1909 годзе адкрылася бібліятэка, у 1913 годзе ўтварылася таварыства цьвярозасьці.

За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Бялынічы занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]].

== Найноўшы час ==
25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Бялынічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня году Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзу Бялынічы вярнулі [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну. 27 верасьня 1938 году паселішча атрымала афіцыйны статус [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. 

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 6 ліпеня 1941 да 29 чэрвеня 1944 году Бялынічы знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1960-я гады [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|савецкія ўлады зьнішчылі помнік архітэктуры]] [[барока]] — касьцёл Маці Божай Шкаплернай і кляштар кармэлітаў.

23 сьнежня 2009 году да Бялынічаў далучылі вёску [[Міхайлоў (Бялыніцкі раён)|Міхайлоў]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151124111409/http://www.pravo.by/pdf/2010-39/2010-39%28003-014%29.pdf «Об изменении административно-территориального устройства некоторых административно-территориальных единиц Могилевской области». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 23 декабря 2009 г. № 17-16]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. 19 сьнежня 2016 году Бялынічы атрымалі статус места&lt;ref&gt;[http://nn.by/?c=ar&amp;i=182427 Круглае і Бялынічы атрымалі статус гарадоў раённага падпарадкавання], [[Наша Ніва]], 19 сьнежня 2016 г.&lt;/ref&gt; (пастанова набыла моц 17 студзеня 2017 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170120182249/http://www.pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=D917m0081020&amp;p1=1&amp;p5=0 «Об отнесении поселков городского типа Белыничи и Круглое Могилевской области к городам районного подчинения». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 19 декабря 2016 г. № 24-4]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;). У 2020 годзе тут прайшоў [[Дзень беларускага пісьменства]]. З гэтай нагоды праводзілася аднаўленьне аб’ектаў інфраструктуры і рэканструкцыя музэю [[Вітольд Бялыніцкі-Біруля|В. Бялыніцкага-Бірулі]], а [[Белпошта]] выдала спэцыяльны сьвяточны канвэрт&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20201025162107/http://www.zara.by/2020/08/19/minsvyazi-vypustit-konvert-s-originalnoj-markoj-den-belorusskoj-pismennosti-v-belynichax/ Минсвязи выпустит конверт с оригинальной маркой «День белорусской письменности в Белыничах»], Зара над Друцьцю, 19 жніўня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Галерэя ==
=== Гістарычная графіка ===
&lt;center&gt;&lt;gallery caption=&quot;Старая графіка Бялынічаў&quot; perrow=&quot;5&quot;&gt;
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1861).jpg|Касьцёл і кляштар кармэлітаў у 1860-я гг.
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (N. Orda, 1873).jpg|Рынак. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1873 г.
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1882).jpg|Рынак, 1882 г.
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (XIX) .jpg|Касьцёл. Абмеры, 2-я пал. XIX ст.
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1901-10).jpg|Рынак. Малюнак, 1900-я гг.
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

=== Гістарычныя здымкі ===
&lt;center&gt;&lt;gallery caption=&quot;Мястэчка на старых здымках&quot; perrow=&quot;5&quot;&gt;
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1862).jpg|Разбудова касьцёла, 1862 г.
Файл:Białyničy, Rynak, Karmelicki. Бялынічы, Рынак, Кармэліцкі (1911).jpg|Касьцёл
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1901-10) (2).jpg|Рынак
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1.05.1925).jpg|Рынак. Мітынг, 1925 г.
Файл:Białyničy, Vilenskaja. Бялынічы, Віленская (1901-18).jpg|Вуліца Віленская
Файл:Białyničy, Vilenskaja. Бялынічы, Віленская (1923).jpg|Вуліца Віленская, 1923 г.
Файл:Białyničy, Słabada. Бялынічы, Слабада (1901-18).jpg|Слабада
Файл:Białyničy, Manastyrskaja. Бялынічы, Манастырская (1901-18).jpg|Вуліца Манастырская
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1941).jpg|Касьцёл, 1941 г.
Файл:Białyničy, Rynak. Бялынічы, Рынак (1941) (2).jpg|Касьцёл, 1941 г.
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* «Бялыніцкая даўніна» № 1 (15), кастрычнік 2007. [http://kamunikat.org/download.php?item=6480-15.pdf]
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/ГВБ|5-1}}
* {{Літаратура/Памяць/Бялыніцкі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}}

[[Катэгорыя:Бялынічы]]</text>
      <sha1>3n80rwf0snhi34csbp3icuv6k8u403j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Грамадзянская вайна ў Альбаніі (1997)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182247</id>
    <revision>
      <id>2620041</id>
      <parentid>2183395</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T23:32:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620041</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15110" sha1="rs2tsp07ql4jyqmxomaq01tczjcn4rv" xml:space="preserve">{{Вайна
|Назва                 = Грамадзянская вайна ў Альбаніі
|Частка                = 
|Выява                 = Defense.gov News Photo 970315-N-0000S-004.jpg
|Подпіс да выявы       = Эвакуацыя амэрыканскіх грамадзянаў у часе апэрацыі «[[Апэрацыя «Срэбны ўздым»|Срэбны ўздым]]»
|Дата                  = {{Дата пачатку|16|1|1997}} — {{Дата пачатку|11|8|1997}}
|Месца                 = [[Альбанія]]
|Прычына               = крах [[Схема Понцы|фінансавых пірамідаў]], эканамічны крызіс
|Вынік                 = Правядзеньне парлямэнцкіх выбараў&lt;ref&gt;[http://www.ipu.org/parline-e/reports/arc/2001_97.htm Albanian Parliamentary Elections in 1997]&lt;/ref&gt;
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = {{Сьцяг|Альбанія}} '''Паўстанцы'''
* падманутыя ўзброеныя грамадзяне
* [[Сацыялістычная партыя Альбаніі]]
* Узброеныя банды з Усходняй Альбаніі
* дэзэртыры з [[Узброеныя сілы Альбаніі|альбанскай арміі]]
* камітэты выратаваньня
* манархісцкія партызаны
|Супернік2             = {{Сьцяг|Альбанія}} '''Урад [[Салі Бэрыша|Салі Бэрышы]]'''
* [[Дзяржаўная разьведвальная служба Альбаніі|Нацыянальная разьведвальная служба Альбаніі]]
* Частка [[Паліцыя Альбаніі|альбанскай паліцыі]]
* [[Рэспубліканская гвардыя (Альбанія)|Рэспубліканская гвардыя]]
* Добраахвотнікі з Паўночнай Альбаніі
----
{{Сьцяг|Італія}} [[Узброеныя сілы Італіі]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Альба»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Францыя}} [[Узброеныя сілы Францыі]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Альба»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Турэччына}} [[Узброеныя сілы Турэччыны]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Альба»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Узброеныя сілы Грэцыі]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Альба»]], Апэрацыя «Космас»&lt;ref name= Operation_Cosmas&gt;{{Спасылка |url=http://www.geetha.mil.gr/media/EIRINEYTIKES_DRASTIRIOTITES/english/10_Albania_Operation_Cosmas.doc |загаловак= EVACUATION OF 240 FOREIGN DIGNITARIES FROM ALBANIA OPERATION &quot;KOSMAS&quot;|аўтар=Greek Army}}&lt;/ref&gt; і гуманітарная дапамога)&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;{{Кніга|прозьвішча=Tayfur|імя=M. Fatih|назва=Semiperipheral development and foreign policy : the cases of Greece and Spain|год=2003|выдавецтва=Ashgate|месца=Aldershot|isbn=978-0-7546-1964-2|старонкі=138|url=https://books.google.com/books?id=UkhxcNy_KIEC&amp;pg=PA138 }}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;
{{Сьцяг|Румынія}} [[Узброеныя сілы Румыніі]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Альба»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Узброеныя сілы Нямеччыны]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Страказа»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Узброеныя сілы Аўстрыі]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Альба»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{{Сьцяг|ЗША}} [[Узброеныя сілы ЗША]] &lt;small&gt;([[Апэрацыя «Срэбны ўздым»]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
[[НАТО]]

|Камандуючыя1          = Лідэры паўстанцаў&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Шэндэр Джынушы]]&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Грамаз Ручы]]&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} Зані Чаушы&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} Альбэрт Шыці&lt;br&gt;
----
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Лека Зогу I|Лека I]]&lt;br&gt;
----
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Арбэн Імамі]]&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} Рыдван Пэшкёпья
----
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Нэрытан Цэка]]
|Камандуючыя2          = Хаўрусьнікі ўраду&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Салі Бэрыша]]&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Башкім Газыдэдэ]]&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Альбанія}} [[Сафэт Жулялі]]
----
{{Сьцяг|Нямеччына}} пал-к Генінг Глявац&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Грэцыя}} п/пал-к Дымітрыяс Цыманіс&lt;ref&gt;{{Спасылка|прозьвішча=Dina|імя=Vagena|загаловак=ΤΙΡΑΝΑ, Αποστολή|url=http://archive.enet.gr/2000/08/01/on-line/keimena/politics/pol5.htm|выдавец=eleftherotypia|дата доступу=6 ліпеня 2011}}&lt;/ref&gt;
|Сілы1                 = {{Сьцяг|Альбанія}} невядомыя
|Сілы2                 = {{Сьцяг|Альбанія}} 30 000 жаўнераў
----
{{Сьцяг|Італія}} 7000 жаўнераў&lt;br&gt;
{{Сьцяг|Францыя}} 850 жаўнераў

{{Сьцяг|Грэцыя}} 803 жаўнеры&lt;ref&gt;{{Кніга|прозьвішча=Merriman|імя=John|назва=A history of modern Europe : from the Renaissance to the present|год=2010|выдавецтва=W.W. Norton|месца=New York|isbn=978-0-393-93433-5|старонкі=1206|спасылка=https://books.google.com/books?ei=fMkUTsHLIJSo8APYxvH6Bw&amp;ct=result&amp;id=CZ0sAQAAIAAJ&amp;dq=%22greek+troops%22+albania+1997+pyramid&amp;q=%22Greek+troops+had+to+intervene+to+maintain+peace.+Despite+some+periods+of+relative+political+stability%2C+Albania+has+changed%22#search_anchor|выданьне=3rd}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|загаловак=Επιχειρήσεις στα Πλαίσια του NATO &amp; της Ε.Ε. » Αλβανία|url=http://www.army.gr/default.php?pname=Albania&amp;la=1|work=Hellenic Army General Staf|дата доступу=6 ліпеня 2011}}&lt;/ref&gt;

{{Сьцяг|Турэччына}} 500 жаўнераў

{{Сьцяг|Румынія}} 400 жаўнераў

{{Сьцяг|Нямеччына}} &gt; 100 жаўнераў

{{Сьцяг|Аўстрыя}} 100 жаўнераў

|Страты1               = 
|Страты2               = 
|Страты3               = 
|Страты4               = 
|Агульныя страты       = 3800 цывільных і вайскоўцаў, паліцыянтаў і спэцслужбоўцаў
|Дадаткі               = 
}}
'''Грамадзянская вайна ў Альбаніі''', інакш '''паўстаньне ў Альбаніі''', '''забурэньні ў Альбаніі''' або '''Пірамідны крызіс''' — [[масавыя непарадкі]] і гвалт у [[Альбанія|Альбаніі]] ў 1997 годзе, выкліканы падзеньнем [[Фінансавая піраміда|фінансавае піраміды]]. У выніку выступленьняў загінулі ад 2000&lt;ref name=IMF2000&gt;Christopher Jarvis, [http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2000/03/jarvis.htm The Rise and Fall of Albania's Pyramid Schemes], ''Finance &amp; Development: A Quarterly Magazine of the IMF'', March 2000.&lt;/ref&gt; да 4000 чалавек, быў скінуты ўрад [[Салі Бэрыша|Салі Бэрышы]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131030032753/http://www.pbs.org/newshour/bb/europe/jan-june97/albania_4-1.html Crisis in Albania]. Public Broadcasting Service&lt;/ref&gt;.

На пачатку 1997 року збанкрутавалі разнастайныя [[Схема Понцы|фінансавыя піраміды]], падтрыманыя дзяржавай у пераходны пэрыяд. Задзейнічанымі ў гэтых схемах апынуліся да 2/3 жыхароў Альбаніі&lt;ref name=IMF2000/&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.onwar.com/aced/data/alpha/albania1997.htm |загаловак=On War article |выдавец=On War article |дата публікацыі=27 лістапада 2003 |дата доступу=14 чэрвеня 2010}}&lt;/ref&gt;, якія ў выніку страцілі 1,2 млрд даляраў ЗША. На [[Парлямэнцкія выбары ў Альбаніі 1996 году|парлямэнцкіх выбарах у траўні 1996 року]] зь вялікім адрываў перамагла кіроўная [[Дэмакратычная партыя Альбаніі|Дэмакратычная партыя]], той жа восені яна атрымала перамогу і на мясцовых выбарах. [[Сацыялістычная партыя Альбаніі|Сацыялісты]] абвінавацілі ўрад у фальсыфікацыях і не прызналі вынікаў ніводных выбараў.

У студзені 1997 року пачаліся першыя сутычкі з паліцыяй. 25 студзеня паўстанцы захапілі ўсе ўрадавыя будынкі ў [[Люшня|Люшні]], у наступныя дні непарадкі ахапілі іншыя паўднёвыя месты краіны, сярод якіх і [[Влёра|Ўлёра]]. У лютым пачаліся шматтысячныя штодзённыя пратэсты з патрабаваньнямі кампэнсацыі ад ураду, паколькі лічылі, што ён нажываецца на гэтай схеме. Узбраеньнем пратэстоўцаў заняліся крымінальныя групоўкі і колішнія чальцы камуністычнай службы бясьпекі — [[Сыгурымі]]. У адказ 1 сакавіка [[Сьпіс кіраўнікоў Альбаніі|прэзыдэнт]] [[Салі Бэрыша]] увёў у краіне [[надзвычайны стан]] і накіраваў на поўдзень войскі.

2 сакавіка падаў у адстаўку [[Прэм’ер-міністар Альбаніі|прэм’ер-міністар]] [[Аляксандар Мэксі]]. Пераабраньне 3 сакавіка Салі Бэрышы на пасаду прэзыдэнта з удзелам толькі дэпутатаў Дэмакратычнай партыі выклікала новую хвалю грамадзянскага абурэньня, былі захопленыя месты [[Саранда]] і [[Дальвіна]], ва Ўлёры ў супрацьвагу ўраду створаны Камітэт грамадзянскага ўратаваньня. Да 10 сакавіка ў руках паўстанцах апынуўся ўвесь поўдзень Альбаніі.

11 сакавіка [[Сацыялістычная партыя Альбаніі]] дабілася значнага посьпеху — ейны лідэр [[Башкім Фіна]] быў прызначаны новым прэм’ер-міністрам у {{Не перакладзена|Урад нацыянальнага прымірэньня|сфармаваным урадзе|sq|Qeveria e Pajtimit Kombëtar}}. Аднак гэта не спыніла пратэсты, якія перакінуліся на поўнач краіны. Там яны былі здушаныя ўрадам, аднак у паўднёвых частках Альбаніі ўладай завалодалі паўстанцы і злачынныя групоўкі&lt;ref name=&quot;globalsecurity&quot;&gt;{{Спасылка|імя=John|прозьвішча=Pike |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/war/albania.htm |загаловак=Albanian Civil War (1997) |выдавец=Globalsecurity.org |дата публікацыі= |дата доступу=14 чэрвеня 2010}}&lt;/ref&gt;.

Да 13 сакавіка ўсе найбольшыя населеныя пункты былі ахопленыя забастоўкамі, замежныя краіны пачалі эвакуяваць сваіх грамадзянаў. Эвакуацыя зьдзяйсьнялася ў апэрацых «[[Апэрацыя «Страказа»|Страказа]]», «[[Апэрацыя «Срэбны ўздым»|Срэбны ўздым]]» і «Космас»&lt;ref name= Operation_Cosmas /&gt;. 28 сакавіка [[Рада Бясьпекі ААН]] прыняла рэзалюцыю пра гуманітарную дапамогу Альбаніі, і 15 красавіка 7-тысячны ўзброены кантынгент на чале зь Італіяй пачаў [[Апэрацыя «Альба»|апэрацыю «Ўзыход»]] па аднаўленьні законнасьці&lt;ref name=&quot;globalsecurity&quot; /&gt;.

29 чэрвеня прайшлі [[Парлямэнцкія выбары ў Альбаніі 1997 году|пазачарговыя выбары ў парлямэнт]], перамогу на якіх атрымала Сацыялістычная партыя. Адначасна праводзіўся і [[Рэфэрэндум у Альбаніі 1997 году|рэфэрэндум па аднаўленьні манархіі]], аднак супраць гэтага пытаньня выказаліся 2/3 выбарцаў. 24 ліпеня падаў у адстаўку прэзыдэнт Салі Бэрыша, на ягоную пасаду абраны [[Рэджэп Мэйдані]]. Пасьля гэтага гвалт у Альбаніі скончыўся, завяршэньнем вайны можна лічыць вывад замежных войскаў 11 жніўня.

== Крыніцы==
{{Крыніцы|30em}}

== Літаратура ==
* &quot;''Modern Albania: From Dictatorship to Democracy''&quot;, Fred C. Abrahams, 2015, NYU Press
* &quot;''Skaner 1997''&quot;, Gëzim Zilja {{ref-sq}}
* &quot;''Humnerë ‘97''&quot;, Bashkim Fino {{ref-sq}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [https://www.youtube.com/channel/UCHTK-2W11Vh1V4uwofOfR4w/search?query=albania+1997 AP Video Archive on 1997 in Albania]
* [https://web.archive.org/web/20021018063526/http://www.basicint.org/pubs/Papers/BP21.htm Anarchy in Albania: Collapse of European Collective Security?]

[[Катэгорыя:Паўстаньні ў Альбаніі]]
[[Катэгорыя:Канфлікты 1997 году‎]]
[[Катэгорыя:1997 год у Альбаніі]]
[[Катэгорыя:Масавыя забойствы ў Альбаніі]]
[[Катэгорыя:Выступленьні ў Альбаніі]]
[[Катэгорыя:Фінансавыя піраміды]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Альбаніі]]
[[Катэгорыя:Арганізаваная злачыннасьць у Альбаніі]]</text>
      <sha1>rs2tsp07ql4jyqmxomaq01tczjcn4rv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гераін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>192717</id>
    <revision>
      <id>2620005</id>
      <parentid>2426749</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:51:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Рэчыва]] і перанос з артыкула [[Гераін]] паводле [[Абмеркаваньне:Гэраін]]: назву прэпарата — &quot;гераін&quot;, якая заснавана на нямецкім heroisch, што азначае &quot;гераічны&quot; [[Юрась Бушлякоў]], [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Санько]]. Разьдзел 2. Правапіс е, ё, я // [[Беларускі клясычны правапіс]]. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя / рэд. [[Зьміцер Саўка]]. — Вільня: 2005. — 160 с.: геро́й https://knihi.com/storage/pravapis2005.html#texth2_2</comment>
      <origin>2620005</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58495" sha1="3h44zqkmsnkvmhgya6rz5ykv4fj5e6s" xml:space="preserve">{{Рэчыва}}
'''Гераін''' (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага [[сок]]у макавак.

Належыць да ліку [[Наркотык|дурманлівых]] рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у [[марфін]]а. Стварае моцнае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]]. Выклікае хуткае ўзьнікненьне [[Нарказалежнасьць|нарказалежнасьці]]. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=Гераін|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=1997|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.05.djvu 5]|старонкі=166|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0090-0|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;. Хімічная формула: [[Вуглярод|C]]&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;[[Вадарод|H]]&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;[[Азот|N]][[Тлен|O]]&lt;sub&gt;5&lt;/sub&gt;.

Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны [[боль]] у выглядзе [[Ломка|ломкі]]. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала [[Перадазоўка|перадазоўку]], пры якой спынялася [[дыханьне]] і [[кроў]] пераставала паступаць у [[галаўны мозаг]], ад чаго людзі гінулі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=Ключ, які «адкрываў» краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220926/1664198354-yak-z-dapamogay-narkotykau-eurapeyskiya-ulady-zmyanyali-hod-gistoryi|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 верасьня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-29811 189 (29811)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/27ver-2022-10.pdf 11]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Ёсьць [[Арганічныя рэчывы|арганічным хімічным злучэньнем]], паўсынтэтычным [[апіёід]]ам (дыяцэтыляванае вытворнае [[Марфін|марфіну]]). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173&amp;nbsp;°C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — [[апіяты|апіяту,]] які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15&amp;nbsp;см сьцябла), якія атрымліваюцца з [[Опіумны мак|опіюмнага маку]] (''Papaver somniferum''). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні з якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным [[аганіст|аганістам]] μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — [[эндарфіны]]. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць [[пролек|пралекам]].

Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў [[Азія|азіяцкіх]] краінах (так званы ''chasing the dragon''). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў [[2005|2005 г.,]] паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага ([[Чорны рынак|на чорным рынку]]) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню праз сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць:

* ''руды цукар'' – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага;
* кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі;
* «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы.

== Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне ==
Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з [[Марфін|марфінам]], спалучаючы яго з рознымі [[Кісьля|кісьлямі]] ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў [[Лёндан|Лёндане]]. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам праз некалькі гадзін атрымаў [[Ацэтыляванне|дыацэтылавае]] вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў [[Манчэстэр|Манчэстэры]], каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую [[Дэпрэсія|дэпрэсію]], жах, дрымотнасьць, чульлівыя [[вочы]], звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае [[Пульс|сэрцабіцьце]] і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі [[Цягліцы|цягліц]]. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы.
[[Файл:BayerHeroin.png|значак| Рэкляма гераіну, асьпірыну і ліцэталу выпрадуктаваных праз Bayer]]
[[Файл:Bayer_Heroin_bottle.jpg|значак| Фляконік гераіну Bayer]]
Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік [[Фармакалёгія|фармакалягічнай]] лябараторыі [[Bayer]] у [[w:c:uk.Ельберфельд|Эльбэрфэльдзе]] . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні [[Боль|болю]] і [[Кашаль|кашлю]] пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, [[Сухоты|г.зн. сухоты]] і [[пнэўманія]]. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага [[Кісьля|квасу]]. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. ''herooisch'' ), які затым натхніў гандлёвую назву ''гераін'', дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, [[таблетка|таблеткі]], растваральныя [[солі]] і эліксіры) &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . [[мэдыкамэнт|Прэпараты,]] якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 [[Тона|тону]], і прадукт [[Экспарт|экспартаваўся]] ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у [[ЗША]], у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як ў дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з [[Кашаль|кашлям]], чым прэпараты [[Кадэін|кадэіну]], і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . У [[1900]] г. ''The Boston Medical and Surgical Journal'' пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні [[астма|астмы]], [[бранхіт|бранхіту]] і [[Сухоты|тубэркулёзу]]. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных [[Леў|львом]] і [[Глёбус|глёбусам]], да лекараў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[ЗША]] &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt;.

З цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У [[1902]] годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрка]], [[Філадэлфія|Філядэльфіі]] і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін ''[[Нарказалежнасьць|наркаманы]]''. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў [[1913]] годзе, а ў [[1914]] годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У [[1920]] годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў ''Законе аб небясьпечных наркотыках'', нават у мэдычных мэтах.

== Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка ==
Гераін і ягоныя [[мэтабалізм|мэтабаліты]] аказваюць [[аганіст|аганістычнае]] (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, [[Эўфарыя|эўфарыю]], прыгнёт [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]], уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў  . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека:

* ён прыгнятае [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]], у прыватнасьці дыхальны цэнтар
* ліквідуе [[боль]]
* выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную [[Апатыя (псіхапаталогія)|апатыю]], прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных ўспамінаў
* звужае [[Вучань|зрэнкі]] да памеру шпількавай галоўкі
* запавольвае [[Перыстальтыка|пэрыстальтыку]] [[Страўнік|страўніка]] і [[Кішачнік|кішачніка]]
* звужае [[сьфінктар]]
* мае [[Дыурэз|антыдыўрэтычны]] эфэкт  .

[[Дэпрэсія|Дэпрэсіўнае]] дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО &lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; і [[гіпаксія|гіпаксіяй]] . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме  . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін  . Пачуцьцё эўфарыі (''прыліў'', ''бліск''), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд [[сэдацыя|заспакаеньня]], які доўжыцца каля гадзіны. [[Біялагічны перыяд паўраспаду|Пэрыяд паўраспаду]] гераіну складае 15-30 хвілін &lt;ref name=&quot;Rania Habal&quot; /&gt;, па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін  .

У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў [[Печань|пячонцы]], [[Галаўны мозаг|мозаґу]], [[Сэрца|сэрцы]] і [[Нырка|нырках]]. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну  . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з [[Глюкуроновая кіслата|глюкуронавай кісьлёй]] ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з [[Брулі|брулямі]], але ў невялікай колькасьці з [[Жоўць|жоўцю]]. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў  . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну  . Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Нормарфін атрымліваюць шляхам ''N''-'''дэмэтыляваньня''' марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; .

Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца [[пролек|папярэднікам]] марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму   . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак [[малекула]] гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты  .

Дозы, якія ўжываюцца [[Нарказалежнасьць|наркаманамі]], вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць '''толькі''' для прыкладу, на іх '''нельга''' спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш.

== Прававы статус ==
На гераін распаўсюджваецца [[w:c:en.Single_Convention_on_Narcotic_Drugs|Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах]] 1961 года (Сьпісы I і IV)  . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле [[w:c:pl.Wykaz_środków_odurzających_i_substancji_psychotropowych|Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў,]] выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй  .

== Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне ==
[[Файл:Diamorphine_ampoules.JPG|значак| Апакунак з ампуламі гераіну, дазволенага да медычнага выкарыстаньня ў [[Вялікабрытанія|Велькай Брытаніі]]]]
Рызыка развіцьця залежнасьці падчас ўжываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні з іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, [[Фентаніл|фэнтанілу]] ды ягоных вытворных і [[Солі|соляў]] марфіну. У [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (''дыямарфін'') у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з [[Невылечная хвароба|нявылечнымі захворваньнямі]] і палягчэньне [[Дыхавіца|дыхавіцы]] пры [[ацёк лёгкіх|азызеньні лёгкіх]] ; у той час як у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] ды [[Каралеўства Нідэрляндаў|Каралеўстве Нідэрляндаў]], прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (''дыяцэтылмарфін''), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і [[Луг (хімія)|лугаў]] для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] або не пераносяць яе &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  . У [[Чэрвень|чэрвені]] [[2009]] року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у [[Нямеччына|Нямеччыне]] па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У [[Сьнежань|сьнежні]] [[2006]] г. у [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]] гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У [[Беларусь|Беларусі]] гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне.

== Таксыкалёгія ==

=== Вострае атручаньне ===
[[Перадазоўка]] гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай [[Чалавек|чалавекам]] [[Кантрабанда|кантрабанды]] ([https://www.msdmanuals.com/uk/professional/special-subjects/illicit-drugs-and-intoxicants/body-packing-and-body-stuffing ''body packer'', ''body stuffer'']) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы [[сэрца]], парушэньнем [[Дыханьне|дыханьня]] і [[Страта прытомнасці|стратай прытомнасьці]]. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці [[Проціяддзе|проціяддзя]]. Прычынай [[Сьмерць|сьмерці]] часьцей за ўсё стае [[Прыгнёт дыхання|прыгнёт дыхальнага цэнтру]] ў галаўным мозаґу  .

=== Залежнасьць ===
Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную [[залежнасьць]] і мае пэўныя [[фармакакінэтыка|фармакакінэтычныя]] і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым [[боль|абязбольвальным]] і [[кашаль|супрацькашлявым]] эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей [[Рашчына|рашчыняецца]] ў [[Тлушчы|тлушчах]], а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня  .

Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60&amp;nbsp;мг), гэта пазначае ад 300 да 500&amp;nbsp;мг гераіну на дзень &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose1.shtml Notes on Heroin Dosage &amp; Tolerance].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose.shtml Heroin Dosage by Erowid].&lt;/ref&gt; . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз [[Сьлізьніца|сьлізьніцу]] носа і [[лёгачная альвэля|альвэлю]], абыходзячы [[Эфект першага праходжання|эфэкт першапраходжаньня]], і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад [[Біодоступность|біядаступнасьці]]. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае ''рашу'' (''флэшу''), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]], а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ  .
[[Файл:Heroin_aufkochen.JPG|значак| Падагрэў гераіну перад іньекцыяй. Зьвярніце ўвагу на сіні колер пальцаў ужывача]]
Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ''ужывай альбо загінь''). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці  .

Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме маз'''ґ'''авой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Моза'''ґ''' былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (''сэнсібілізацыю'') да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў ''прылеглым ядры'', частцы моза'''ґ'''у, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё бяз наркотыкаў (быць ''чыстым''), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў  .

=== Абстынэнтны сындром ===
Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае [[Абстынентны сіндром|рэакцыю скасаваньня]], якая выяўляецца праз: [[рвота|ваніты]], [[Цягліцы|цягліцавы]] [[Трэмор спакою|трэмар]], [[Панос|дыярэі]], [[боль]] [[Косьць|у касьцях]], параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца [[Сьмерць|сьмерцю]]  .

=== Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы ===

=== Ўплыў на цяжарнасьць і пасьлярадовы пэрыяд ===
Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на [[цяжарнасьць]] і [[пасьляродавы пэрыяд|пасьлярадавы пэрыяд]], а таксама на [[Дзіця|плод]] і [[Немаўля|наванароджанага]] добра задакументаваны.

Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: [[выкідак]], адслаеньні [[Пляцэнта|пляцэнты]], гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну.

Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром ў наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў.

Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацы  .

=== Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні ===
Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да [[Эмбалія (лекі)|эмбаліі]] і [[Запаленьне|запаленьня]] [[вэна|жылаў]]. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць [[Піраген|пірагэнаў]] можуць выклікаць [[Язвавая хвароба|язву]], [[Ліхаманка|ліхаманку]] і нават [[Сэптычных шок|сэптычны шок]]. Частыя ўколы пакідаюць [[Шнар|рубцы]]. Невыкананьне правілаў [[Гігіена|гігіены]], невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як [[ВІЧ]] і [[Гепатыт|гэпатыт]] В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да [[мэнструацыя|амэнарэі]] ўключна  .

=== Таксычныя ўзаемадзеяньні ===
Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні  :

* блякаваньне [[w:c:uk.In_vitro|in vitro]] інактывацыі гераіну какаінам
* затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем [[Этаноль|алькаголю]], што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам
* Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, [[бэнзадыазэпін|бэнзадыазэпінаў]], [[Хлорамфеникол|хлорамфеніколаў]], трыціклічнах [[Антыдэпрэсанты|антыдэпрэсантаў]], [[зыдавудын|зыдавудынаў]], [[Ранитидин|ранітыдынаў]], [[Пробенецид|прабэнецыдаў]]
* магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам ў якасьці антыдоту  .

Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Гераін   
! Алькаголь &lt;ref name=&quot;Verbanden&quot; /&gt;
|-
| Залежнасьць
| Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю;
| Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці
|-
| Развіцьцё талерантнасьці
| так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу
| так
|-
| Кароткатэрміновыя эфэкты
| Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі
| Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна)
|-
| Наступствы працяглай залежнасьці
| Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць
| Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, моза'''ґ'''у, сэрца і страўніка
|-
| Іншыя важлівыя заўвагі
| Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) &lt;ref name=&quot;Whitehouse&quot; /&gt;, самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні
| Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём)
|}

== Наркагандаль ==
У 1875 годзе ангельскі хімік [[Чарлз Алдэр-Райт]] сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з [[Воцатны ангідрыд|воцатным ангідрыдам]] цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства [[Прусія]]) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Гераін» ({{мова-el|ήρως|скарочана}} — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік [[Фэлікс Гофман]] ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў [[аптэка]]х шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Васіль Матырка|загаловак=Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу»|спасылка=http://www.lepel-kraj.by/?p=6776|выдавец=Газэта «Лепельскі край»|дата публікацыі=30 студзеня 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 1925 годзе Камітэт па здароўі [[Ліга народаў|Лігі народаў]] (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну.

У 2004 годзе на [[Аўганістан]] прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну&lt;ref name=&quot;н&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Сьвятлана Курс, [[Свабода (радыё)|радыё «Свабода»]]|загаловак=Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі|спасылка=https://naviny.by/rubrics/society/2005/07/05/ic_articles_116_136098|выдавец=Інтэрнэт-газэта «[[БелаПАН|Беларускія навіны]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2005|копія=https://www.svaboda.org/a/797302.html|дата копіі=5 ліпеня 2005|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, [[Наркагандаль|наркагандляры]] прадавалі тону гераіну за $150 000&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=28 чэрвеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-117-27482-ot-27062013 117 (27482)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1373968585_2.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt; (16-кратна даражэй).

=== Беларусь ===
У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую [[Беларуска-расейская граніца|мяжу з Расеяй]]&lt;ref name=&quot;н&quot;/&gt;. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад [[Перадазоўка|перадазоўкі]] гераінам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Л. Семяновіч|загаловак=Усе разам — за здароўе нацыі|спасылка=http://narachanka.by/?p=30949|выдавец=Газэта «Нарачанская зара» ([[Мядзел]])|дата публікацыі=26 лютага 2015|копія=http://news.21.by/other-news/2015/02/26/1059696.html|дата копіі=26 лютага 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама [[Пакістан]]у (краіны «Залатога паўмесяца»)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі|спасылка=http://www.inicia.by/edz-bel-versiya/dzen-zdaro-ya-2018/380-1-sakavika-mizhnarodny-dzen-baratsby-z-narkotykami|выдавец=ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва»|дата публікацыі=1 сакавіка 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. Паводле [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]], сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ю.М. Раманцэвіч|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў|спасылка=https://ostroshizi.schools.by/news/570414|выдавец=ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» ([[Лагойскі раён]])|дата публікацыі=26 лютага 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Хімія}}

[[Катэгорыя:Алькалёіды]]
[[Катэгорыя:Наркотыкі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1874 годзе]]
[[Катэгорыя:Вынаходніцтвы]]
[[Катэгорыя:Таварныя знакі]]
[[Катэгорыя:Апіёіды]]
[[Катэгорыя:Марфінаны]]</text>
      <sha1>3h44zqkmsnkvmhgya6rz5ykv4fj5e6s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620008</id>
      <parentid>2620005</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:57:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Крыніцы */ +Бібліяграфія з [[Гэраін]]</comment>
      <origin>2620008</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59366" sha1="iwpz3qld6hydqso6rnhk08wdlsrmk04" xml:space="preserve">{{Рэчыва}}
'''Гераін''' (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага [[сок]]у макавак.

Належыць да ліку [[Наркотык|дурманлівых]] рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у [[марфін]]а. Стварае моцнае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]]. Выклікае хуткае ўзьнікненьне [[Нарказалежнасьць|нарказалежнасьці]]. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=Гераін|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=1997|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.05.djvu 5]|старонкі=166|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0090-0|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;. Хімічная формула: [[Вуглярод|C]]&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;[[Вадарод|H]]&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;[[Азот|N]][[Тлен|O]]&lt;sub&gt;5&lt;/sub&gt;.

Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны [[боль]] у выглядзе [[Ломка|ломкі]]. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала [[Перадазоўка|перадазоўку]], пры якой спынялася [[дыханьне]] і [[кроў]] пераставала паступаць у [[галаўны мозаг]], ад чаго людзі гінулі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=Ключ, які «адкрываў» краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220926/1664198354-yak-z-dapamogay-narkotykau-eurapeyskiya-ulady-zmyanyali-hod-gistoryi|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 верасьня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-29811 189 (29811)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/27ver-2022-10.pdf 11]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Ёсьць [[Арганічныя рэчывы|арганічным хімічным злучэньнем]], паўсынтэтычным [[апіёід]]ам (дыяцэтыляванае вытворнае [[Марфін|марфіну]]). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173&amp;nbsp;°C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — [[апіяты|апіяту,]] які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15&amp;nbsp;см сьцябла), якія атрымліваюцца з [[Опіумны мак|опіюмнага маку]] (''Papaver somniferum''). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні з якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным [[аганіст|аганістам]] μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — [[эндарфіны]]. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць [[пролек|пралекам]].

Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў [[Азія|азіяцкіх]] краінах (так званы ''chasing the dragon''). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў [[2005|2005 г.,]] паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага ([[Чорны рынак|на чорным рынку]]) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню праз сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць:

* ''руды цукар'' – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага;
* кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі;
* «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы.

== Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне ==
Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з [[Марфін|марфінам]], спалучаючы яго з рознымі [[Кісьля|кісьлямі]] ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў [[Лёндан|Лёндане]]. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам праз некалькі гадзін атрымаў [[Ацэтыляванне|дыацэтылавае]] вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў [[Манчэстэр|Манчэстэры]], каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую [[Дэпрэсія|дэпрэсію]], жах, дрымотнасьць, чульлівыя [[вочы]], звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае [[Пульс|сэрцабіцьце]] і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі [[Цягліцы|цягліц]]. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы.
[[Файл:BayerHeroin.png|значак| Рэкляма гераіну, асьпірыну і ліцэталу выпрадуктаваных праз Bayer]]
[[Файл:Bayer_Heroin_bottle.jpg|значак| Фляконік гераіну Bayer]]
Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік [[Фармакалёгія|фармакалягічнай]] лябараторыі [[Bayer]] у [[w:c:uk.Ельберфельд|Эльбэрфэльдзе]] . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні [[Боль|болю]] і [[Кашаль|кашлю]] пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, [[Сухоты|г.зн. сухоты]] і [[пнэўманія]]. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага [[Кісьля|квасу]]. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. ''herooisch'' ), які затым натхніў гандлёвую назву ''гераін'', дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, [[таблетка|таблеткі]], растваральныя [[солі]] і эліксіры) &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . [[мэдыкамэнт|Прэпараты,]] якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 [[Тона|тону]], і прадукт [[Экспарт|экспартаваўся]] ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у [[ЗША]], у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як ў дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з [[Кашаль|кашлям]], чым прэпараты [[Кадэін|кадэіну]], і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . У [[1900]] г. ''The Boston Medical and Surgical Journal'' пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні [[астма|астмы]], [[бранхіт|бранхіту]] і [[Сухоты|тубэркулёзу]]. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных [[Леў|львом]] і [[Глёбус|глёбусам]], да лекараў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[ЗША]] &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt;.

З цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У [[1902]] годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрка]], [[Філадэлфія|Філядэльфіі]] і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін ''[[Нарказалежнасьць|наркаманы]]''. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў [[1913]] годзе, а ў [[1914]] годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У [[1920]] годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў ''Законе аб небясьпечных наркотыках'', нават у мэдычных мэтах.

== Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка ==
Гераін і ягоныя [[мэтабалізм|мэтабаліты]] аказваюць [[аганіст|аганістычнае]] (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, [[Эўфарыя|эўфарыю]], прыгнёт [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]], уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў  . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека:

* ён прыгнятае [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]], у прыватнасьці дыхальны цэнтар
* ліквідуе [[боль]]
* выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную [[Апатыя (псіхапаталогія)|апатыю]], прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных ўспамінаў
* звужае [[Вучань|зрэнкі]] да памеру шпількавай галоўкі
* запавольвае [[Перыстальтыка|пэрыстальтыку]] [[Страўнік|страўніка]] і [[Кішачнік|кішачніка]]
* звужае [[сьфінктар]]
* мае [[Дыурэз|антыдыўрэтычны]] эфэкт  .

[[Дэпрэсія|Дэпрэсіўнае]] дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО &lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; і [[гіпаксія|гіпаксіяй]] . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме  . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін  . Пачуцьцё эўфарыі (''прыліў'', ''бліск''), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд [[сэдацыя|заспакаеньня]], які доўжыцца каля гадзіны. [[Біялагічны перыяд паўраспаду|Пэрыяд паўраспаду]] гераіну складае 15-30 хвілін &lt;ref name=&quot;Rania Habal&quot; /&gt;, па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін  .

У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў [[Печань|пячонцы]], [[Галаўны мозаг|мозаґу]], [[Сэрца|сэрцы]] і [[Нырка|нырках]]. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну  . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з [[Глюкуроновая кіслата|глюкуронавай кісьлёй]] ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з [[Брулі|брулямі]], але ў невялікай колькасьці з [[Жоўць|жоўцю]]. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў  . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну  . Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Нормарфін атрымліваюць шляхам ''N''-'''дэмэтыляваньня''' марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; .

Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца [[пролек|папярэднікам]] марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму   . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак [[малекула]] гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты  .

Дозы, якія ўжываюцца [[Нарказалежнасьць|наркаманамі]], вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць '''толькі''' для прыкладу, на іх '''нельга''' спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш.

== Прававы статус ==
На гераін распаўсюджваецца [[w:c:en.Single_Convention_on_Narcotic_Drugs|Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах]] 1961 года (Сьпісы I і IV)  . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле [[w:c:pl.Wykaz_środków_odurzających_i_substancji_psychotropowych|Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў,]] выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй  .

== Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне ==
[[Файл:Diamorphine_ampoules.JPG|значак| Апакунак з ампуламі гераіну, дазволенага да медычнага выкарыстаньня ў [[Вялікабрытанія|Велькай Брытаніі]]]]
Рызыка развіцьця залежнасьці падчас ўжываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні з іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, [[Фентаніл|фэнтанілу]] ды ягоных вытворных і [[Солі|соляў]] марфіну. У [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (''дыямарфін'') у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з [[Невылечная хвароба|нявылечнымі захворваньнямі]] і палягчэньне [[Дыхавіца|дыхавіцы]] пры [[ацёк лёгкіх|азызеньні лёгкіх]] ; у той час як у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] ды [[Каралеўства Нідэрляндаў|Каралеўстве Нідэрляндаў]], прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (''дыяцэтылмарфін''), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і [[Луг (хімія)|лугаў]] для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] або не пераносяць яе &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  . У [[Чэрвень|чэрвені]] [[2009]] року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у [[Нямеччына|Нямеччыне]] па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У [[Сьнежань|сьнежні]] [[2006]] г. у [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]] гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У [[Беларусь|Беларусі]] гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне.

== Таксыкалёгія ==

=== Вострае атручаньне ===
[[Перадазоўка]] гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай [[Чалавек|чалавекам]] [[Кантрабанда|кантрабанды]] ([https://www.msdmanuals.com/uk/professional/special-subjects/illicit-drugs-and-intoxicants/body-packing-and-body-stuffing ''body packer'', ''body stuffer'']) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы [[сэрца]], парушэньнем [[Дыханьне|дыханьня]] і [[Страта прытомнасці|стратай прытомнасьці]]. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці [[Проціяддзе|проціяддзя]]. Прычынай [[Сьмерць|сьмерці]] часьцей за ўсё стае [[Прыгнёт дыхання|прыгнёт дыхальнага цэнтру]] ў галаўным мозаґу  .

=== Залежнасьць ===
Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную [[залежнасьць]] і мае пэўныя [[фармакакінэтыка|фармакакінэтычныя]] і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым [[боль|абязбольвальным]] і [[кашаль|супрацькашлявым]] эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей [[Рашчына|рашчыняецца]] ў [[Тлушчы|тлушчах]], а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня  .

Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60&amp;nbsp;мг), гэта пазначае ад 300 да 500&amp;nbsp;мг гераіну на дзень &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose1.shtml Notes on Heroin Dosage &amp; Tolerance].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose.shtml Heroin Dosage by Erowid].&lt;/ref&gt; . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз [[Сьлізьніца|сьлізьніцу]] носа і [[лёгачная альвэля|альвэлю]], абыходзячы [[Эфект першага праходжання|эфэкт першапраходжаньня]], і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад [[Біодоступность|біядаступнасьці]]. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае ''рашу'' (''флэшу''), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]], а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ  .
[[Файл:Heroin_aufkochen.JPG|значак| Падагрэў гераіну перад іньекцыяй. Зьвярніце ўвагу на сіні колер пальцаў ужывача]]
Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ''ужывай альбо загінь''). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці  .

Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме маз'''ґ'''авой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Моза'''ґ''' былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (''сэнсібілізацыю'') да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў ''прылеглым ядры'', частцы моза'''ґ'''у, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё бяз наркотыкаў (быць ''чыстым''), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў  .

=== Абстынэнтны сындром ===
Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае [[Абстынентны сіндром|рэакцыю скасаваньня]], якая выяўляецца праз: [[рвота|ваніты]], [[Цягліцы|цягліцавы]] [[Трэмор спакою|трэмар]], [[Панос|дыярэі]], [[боль]] [[Косьць|у касьцях]], параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца [[Сьмерць|сьмерцю]]  .

=== Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы ===

=== Ўплыў на цяжарнасьць і пасьлярадовы пэрыяд ===
Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на [[цяжарнасьць]] і [[пасьляродавы пэрыяд|пасьлярадавы пэрыяд]], а таксама на [[Дзіця|плод]] і [[Немаўля|наванароджанага]] добра задакументаваны.

Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: [[выкідак]], адслаеньні [[Пляцэнта|пляцэнты]], гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну.

Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром ў наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў.

Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацы  .

=== Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні ===
Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да [[Эмбалія (лекі)|эмбаліі]] і [[Запаленьне|запаленьня]] [[вэна|жылаў]]. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць [[Піраген|пірагэнаў]] можуць выклікаць [[Язвавая хвароба|язву]], [[Ліхаманка|ліхаманку]] і нават [[Сэптычных шок|сэптычны шок]]. Частыя ўколы пакідаюць [[Шнар|рубцы]]. Невыкананьне правілаў [[Гігіена|гігіены]], невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як [[ВІЧ]] і [[Гепатыт|гэпатыт]] В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да [[мэнструацыя|амэнарэі]] ўключна  .

=== Таксычныя ўзаемадзеяньні ===
Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні  :

* блякаваньне [[w:c:uk.In_vitro|in vitro]] інактывацыі гераіну какаінам
* затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем [[Этаноль|алькаголю]], што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам
* Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, [[бэнзадыазэпін|бэнзадыазэпінаў]], [[Хлорамфеникол|хлорамфеніколаў]], трыціклічнах [[Антыдэпрэсанты|антыдэпрэсантаў]], [[зыдавудын|зыдавудынаў]], [[Ранитидин|ранітыдынаў]], [[Пробенецид|прабэнецыдаў]]
* магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам ў якасьці антыдоту  .

Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Гераін   
! Алькаголь &lt;ref name=&quot;Verbanden&quot; /&gt;
|-
| Залежнасьць
| Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю;
| Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці
|-
| Развіцьцё талерантнасьці
| так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу
| так
|-
| Кароткатэрміновыя эфэкты
| Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі
| Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна)
|-
| Наступствы працяглай залежнасьці
| Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць
| Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, моза'''ґ'''у, сэрца і страўніка
|-
| Іншыя важлівыя заўвагі
| Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) &lt;ref name=&quot;Whitehouse&quot; /&gt;, самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні
| Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём)
|}

== Наркагандаль ==
У 1875 годзе ангельскі хімік [[Чарлз Алдэр-Райт]] сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з [[Воцатны ангідрыд|воцатным ангідрыдам]] цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства [[Прусія]]) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Гераін» ({{мова-el|ήρως|скарочана}} — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік [[Фэлікс Гофман]] ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў [[аптэка]]х шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Васіль Матырка|загаловак=Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу»|спасылка=http://www.lepel-kraj.by/?p=6776|выдавец=Газэта «Лепельскі край»|дата публікацыі=30 студзеня 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 1925 годзе Камітэт па здароўі [[Ліга народаў|Лігі народаў]] (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну.

У 2004 годзе на [[Аўганістан]] прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну&lt;ref name=&quot;н&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Сьвятлана Курс, [[Свабода (радыё)|радыё «Свабода»]]|загаловак=Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі|спасылка=https://naviny.by/rubrics/society/2005/07/05/ic_articles_116_136098|выдавец=Інтэрнэт-газэта «[[БелаПАН|Беларускія навіны]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2005|копія=https://www.svaboda.org/a/797302.html|дата копіі=5 ліпеня 2005|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, [[Наркагандаль|наркагандляры]] прадавалі тону гераіну за $150 000&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=28 чэрвеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-117-27482-ot-27062013 117 (27482)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1373968585_2.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt; (16-кратна даражэй).

=== Беларусь ===
У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую [[Беларуска-расейская граніца|мяжу з Расеяй]]&lt;ref name=&quot;н&quot;/&gt;. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад [[Перадазоўка|перадазоўкі]] гераінам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Л. Семяновіч|загаловак=Усе разам — за здароўе нацыі|спасылка=http://narachanka.by/?p=30949|выдавец=Газэта «Нарачанская зара» ([[Мядзел]])|дата публікацыі=26 лютага 2015|копія=http://news.21.by/other-news/2015/02/26/1059696.html|дата копіі=26 лютага 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама [[Пакістан]]у (краіны «Залатога паўмесяца»)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі|спасылка=http://www.inicia.by/edz-bel-versiya/dzen-zdaro-ya-2018/380-1-sakavika-mizhnarodny-dzen-baratsby-z-narkotykami|выдавец=ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва»|дата публікацыі=1 сакавіка 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. Паводле [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]], сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ю.М. Раманцэвіч|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў|спасылка=https://ostroshizi.schools.by/news/570414|выдавец=ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» ([[Лагойскі раён]])|дата публікацыі=26 лютага 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Бібліяграфія ==

* «Фармакадынаміка» (арыг. Farmakodynamika), падручнік для студэнтаў фармацэўтыкі пад рэдакцыяй Дж. Крупіньскаё і В. Яньца, PZWL 1986 (польская)
* «Фінальныя 24 гадзіны» (арыг. ''Final 24 Hours'') , дакументальна-біяграфічны сэрыял канала Discovery (ангельская)
* Heroïne en zwangerschap [анлайн], www.drugsinfo.nl [[https://web.archive.org/web/20071021194112/http://www.drugsinfo.nl/default16079.html архіў] з 21.10.2007] (галяндзкая)
* Neurosciences Amsterdam [анлайн], www.onwa.med.vu.nl [[https://web.archive.org/web/20090416123656/http://www.onwa.med.vu.nl:80/pages/phd/pages/rover_sum.htm архіў] з 16.04.2009] (галяндзкая)

{{Накід:Хімія}}

[[Катэгорыя:Алькалёіды]]
[[Катэгорыя:Наркотыкі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1874 годзе]]
[[Катэгорыя:Вынаходніцтвы]]
[[Катэгорыя:Таварныя знакі]]
[[Катэгорыя:Апіёіды]]
[[Катэгорыя:Марфінаны]]</text>
      <sha1>iwpz3qld6hydqso6rnhk08wdlsrmk04</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620009</id>
      <parentid>2620008</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:01:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Рэдагую]] для ўдзельніка Casinios на пару дзён</comment>
      <origin>2620009</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59427" sha1="3ma7edv3ykepanfkwsen0l50ituky8o" xml:space="preserve">{{Рэчыва}}
'''Гераін''' (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага [[сок]]у макавак.

Належыць да ліку [[Наркотык|дурманлівых]] рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у [[марфін]]а. Стварае моцнае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]]. Выклікае хуткае ўзьнікненьне [[Нарказалежнасьць|нарказалежнасьці]]. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=Гераін|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=1997|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.05.djvu 5]|старонкі=166|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0090-0|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;. Хімічная формула: [[Вуглярод|C]]&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;[[Вадарод|H]]&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;[[Азот|N]][[Тлен|O]]&lt;sub&gt;5&lt;/sub&gt;.

Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны [[боль]] у выглядзе [[Ломка|ломкі]]. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала [[Перадазоўка|перадазоўку]], пры якой спынялася [[дыханьне]] і [[кроў]] пераставала паступаць у [[галаўны мозаг]], ад чаго людзі гінулі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=Ключ, які «адкрываў» краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220926/1664198354-yak-z-dapamogay-narkotykau-eurapeyskiya-ulady-zmyanyali-hod-gistoryi|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 верасьня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-29811 189 (29811)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/27ver-2022-10.pdf 11]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Ёсьць [[Арганічныя рэчывы|арганічным хімічным злучэньнем]], паўсынтэтычным [[апіёід]]ам (дыяцэтыляванае вытворнае [[Марфін|марфіну]]). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173&amp;nbsp;°C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — [[апіяты|апіяту,]] які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15&amp;nbsp;см сьцябла), якія атрымліваюцца з [[Опіумны мак|опіюмнага маку]] (''Papaver somniferum''). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні з якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным [[аганіст|аганістам]] μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — [[эндарфіны]]. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць [[пролек|пралекам]].

Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў [[Азія|азіяцкіх]] краінах (так званы ''chasing the dragon''). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў [[2005|2005 г.,]] паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага ([[Чорны рынак|на чорным рынку]]) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню праз сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць:

* ''руды цукар'' – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага;
* кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі;
* «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы.

== Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне ==
Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з [[Марфін|марфінам]], спалучаючы яго з рознымі [[Кісьля|кісьлямі]] ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў [[Лёндан|Лёндане]]. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам праз некалькі гадзін атрымаў [[Ацэтыляванне|дыацэтылавае]] вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў [[Манчэстэр|Манчэстэры]], каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую [[Дэпрэсія|дэпрэсію]], жах, дрымотнасьць, чульлівыя [[вочы]], звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае [[Пульс|сэрцабіцьце]] і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі [[Цягліцы|цягліц]]. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы.
[[Файл:BayerHeroin.png|значак| Рэкляма гераіну, асьпірыну і ліцэталу выпрадуктаваных праз Bayer]]
[[Файл:Bayer_Heroin_bottle.jpg|значак| Фляконік гераіну Bayer]]
Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік [[Фармакалёгія|фармакалягічнай]] лябараторыі [[Bayer]] у [[w:c:uk.Ельберфельд|Эльбэрфэльдзе]] . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні [[Боль|болю]] і [[Кашаль|кашлю]] пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, [[Сухоты|г.зн. сухоты]] і [[пнэўманія]]. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага [[Кісьля|квасу]]. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. ''herooisch'' ), які затым натхніў гандлёвую назву ''гераін'', дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, [[таблетка|таблеткі]], растваральныя [[солі]] і эліксіры) &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . [[мэдыкамэнт|Прэпараты,]] якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 [[Тона|тону]], і прадукт [[Экспарт|экспартаваўся]] ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у [[ЗША]], у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як ў дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з [[Кашаль|кашлям]], чым прэпараты [[Кадэін|кадэіну]], і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . У [[1900]] г. ''The Boston Medical and Surgical Journal'' пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні [[астма|астмы]], [[бранхіт|бранхіту]] і [[Сухоты|тубэркулёзу]]. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных [[Леў|львом]] і [[Глёбус|глёбусам]], да лекараў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[ЗША]] &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt;.

З цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У [[1902]] годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрка]], [[Філадэлфія|Філядэльфіі]] і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін ''[[Нарказалежнасьць|наркаманы]]''. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў [[1913]] годзе, а ў [[1914]] годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У [[1920]] годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў ''Законе аб небясьпечных наркотыках'', нават у мэдычных мэтах.

== Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка ==
Гераін і ягоныя [[мэтабалізм|мэтабаліты]] аказваюць [[аганіст|аганістычнае]] (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, [[Эўфарыя|эўфарыю]], прыгнёт [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]], уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў  . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека:

* ён прыгнятае [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]], у прыватнасьці дыхальны цэнтар
* ліквідуе [[боль]]
* выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную [[Апатыя (псіхапаталогія)|апатыю]], прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных ўспамінаў
* звужае [[Вучань|зрэнкі]] да памеру шпількавай галоўкі
* запавольвае [[Перыстальтыка|пэрыстальтыку]] [[Страўнік|страўніка]] і [[Кішачнік|кішачніка]]
* звужае [[сьфінктар]]
* мае [[Дыурэз|антыдыўрэтычны]] эфэкт  .

[[Дэпрэсія|Дэпрэсіўнае]] дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО &lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; і [[гіпаксія|гіпаксіяй]] . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме  . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін  . Пачуцьцё эўфарыі (''прыліў'', ''бліск''), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд [[сэдацыя|заспакаеньня]], які доўжыцца каля гадзіны. [[Біялагічны перыяд паўраспаду|Пэрыяд паўраспаду]] гераіну складае 15-30 хвілін &lt;ref name=&quot;Rania Habal&quot; /&gt;, па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін  .

У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў [[Печань|пячонцы]], [[Галаўны мозаг|мозаґу]], [[Сэрца|сэрцы]] і [[Нырка|нырках]]. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну  . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з [[Глюкуроновая кіслата|глюкуронавай кісьлёй]] ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з [[Брулі|брулямі]], але ў невялікай колькасьці з [[Жоўць|жоўцю]]. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў  . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну  . Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Нормарфін атрымліваюць шляхам ''N''-'''дэмэтыляваньня''' марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; .

Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца [[пролек|папярэднікам]] марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму   . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак [[малекула]] гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты  .

Дозы, якія ўжываюцца [[Нарказалежнасьць|наркаманамі]], вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць '''толькі''' для прыкладу, на іх '''нельга''' спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш.

== Прававы статус ==
На гераін распаўсюджваецца [[w:c:en.Single_Convention_on_Narcotic_Drugs|Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах]] 1961 года (Сьпісы I і IV)  . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле [[w:c:pl.Wykaz_środków_odurzających_i_substancji_psychotropowych|Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў,]] выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй  .

== Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне ==
[[Файл:Diamorphine_ampoules.JPG|значак| Апакунак з ампуламі гераіну, дазволенага да медычнага выкарыстаньня ў [[Вялікабрытанія|Велькай Брытаніі]]]]
Рызыка развіцьця залежнасьці падчас ўжываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні з іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, [[Фентаніл|фэнтанілу]] ды ягоных вытворных і [[Солі|соляў]] марфіну. У [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (''дыямарфін'') у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з [[Невылечная хвароба|нявылечнымі захворваньнямі]] і палягчэньне [[Дыхавіца|дыхавіцы]] пры [[ацёк лёгкіх|азызеньні лёгкіх]] ; у той час як у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] ды [[Каралеўства Нідэрляндаў|Каралеўстве Нідэрляндаў]], прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (''дыяцэтылмарфін''), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і [[Луг (хімія)|лугаў]] для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] або не пераносяць яе &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  . У [[Чэрвень|чэрвені]] [[2009]] року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у [[Нямеччына|Нямеччыне]] па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У [[Сьнежань|сьнежні]] [[2006]] г. у [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]] гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У [[Беларусь|Беларусі]] гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне.

== Таксыкалёгія ==

=== Вострае атручаньне ===
[[Перадазоўка]] гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай [[Чалавек|чалавекам]] [[Кантрабанда|кантрабанды]] ([https://www.msdmanuals.com/uk/professional/special-subjects/illicit-drugs-and-intoxicants/body-packing-and-body-stuffing ''body packer'', ''body stuffer'']) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы [[сэрца]], парушэньнем [[Дыханьне|дыханьня]] і [[Страта прытомнасці|стратай прытомнасьці]]. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці [[Проціяддзе|проціяддзя]]. Прычынай [[Сьмерць|сьмерці]] часьцей за ўсё стае [[Прыгнёт дыхання|прыгнёт дыхальнага цэнтру]] ў галаўным мозаґу  .

=== Залежнасьць ===
Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную [[залежнасьць]] і мае пэўныя [[фармакакінэтыка|фармакакінэтычныя]] і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым [[боль|абязбольвальным]] і [[кашаль|супрацькашлявым]] эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей [[Рашчына|рашчыняецца]] ў [[Тлушчы|тлушчах]], а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня  .

Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60&amp;nbsp;мг), гэта пазначае ад 300 да 500&amp;nbsp;мг гераіну на дзень &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose1.shtml Notes on Heroin Dosage &amp; Tolerance].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose.shtml Heroin Dosage by Erowid].&lt;/ref&gt; . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз [[Сьлізьніца|сьлізьніцу]] носа і [[лёгачная альвэля|альвэлю]], абыходзячы [[Эфект першага праходжання|эфэкт першапраходжаньня]], і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад [[Біодоступность|біядаступнасьці]]. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае ''рашу'' (''флэшу''), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]], а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ  .
[[Файл:Heroin_aufkochen.JPG|значак| Падагрэў гераіну перад іньекцыяй. Зьвярніце ўвагу на сіні колер пальцаў ужывача]]
Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ''ужывай альбо загінь''). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці  .

Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме маз'''ґ'''авой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Моза'''ґ''' былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (''сэнсібілізацыю'') да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў ''прылеглым ядры'', частцы моза'''ґ'''у, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё бяз наркотыкаў (быць ''чыстым''), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў  .

=== Абстынэнтны сындром ===
Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае [[Абстынентны сіндром|рэакцыю скасаваньня]], якая выяўляецца праз: [[рвота|ваніты]], [[Цягліцы|цягліцавы]] [[Трэмор спакою|трэмар]], [[Панос|дыярэі]], [[боль]] [[Косьць|у касьцях]], параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца [[Сьмерць|сьмерцю]]  .

=== Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы ===

=== Ўплыў на цяжарнасьць і пасьлярадовы пэрыяд ===
Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на [[цяжарнасьць]] і [[пасьляродавы пэрыяд|пасьлярадавы пэрыяд]], а таксама на [[Дзіця|плод]] і [[Немаўля|наванароджанага]] добра задакументаваны.

Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: [[выкідак]], адслаеньні [[Пляцэнта|пляцэнты]], гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну.

Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром ў наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў.

Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацы  .

=== Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні ===
Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да [[Эмбалія (лекі)|эмбаліі]] і [[Запаленьне|запаленьня]] [[вэна|жылаў]]. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць [[Піраген|пірагэнаў]] можуць выклікаць [[Язвавая хвароба|язву]], [[Ліхаманка|ліхаманку]] і нават [[Сэптычных шок|сэптычны шок]]. Частыя ўколы пакідаюць [[Шнар|рубцы]]. Невыкананьне правілаў [[Гігіена|гігіены]], невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як [[ВІЧ]] і [[Гепатыт|гэпатыт]] В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да [[мэнструацыя|амэнарэі]] ўключна  .

=== Таксычныя ўзаемадзеяньні ===
Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні  :

* блякаваньне [[w:c:uk.In_vitro|in vitro]] інактывацыі гераіну какаінам
* затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем [[Этаноль|алькаголю]], што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам
* Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, [[бэнзадыазэпін|бэнзадыазэпінаў]], [[Хлорамфеникол|хлорамфеніколаў]], трыціклічнах [[Антыдэпрэсанты|антыдэпрэсантаў]], [[зыдавудын|зыдавудынаў]], [[Ранитидин|ранітыдынаў]], [[Пробенецид|прабэнецыдаў]]
* магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам ў якасьці антыдоту  .

Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Гераін   
! Алькаголь &lt;ref name=&quot;Verbanden&quot; /&gt;
|-
| Залежнасьць
| Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю;
| Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці
|-
| Развіцьцё талерантнасьці
| так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу
| так
|-
| Кароткатэрміновыя эфэкты
| Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі
| Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна)
|-
| Наступствы працяглай залежнасьці
| Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць
| Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, моза'''ґ'''у, сэрца і страўніка
|-
| Іншыя важлівыя заўвагі
| Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) &lt;ref name=&quot;Whitehouse&quot; /&gt;, самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні
| Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём)
|}

== Наркагандаль ==
У 1875 годзе ангельскі хімік [[Чарлз Алдэр-Райт]] сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з [[Воцатны ангідрыд|воцатным ангідрыдам]] цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства [[Прусія]]) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Гераін» ({{мова-el|ήρως|скарочана}} — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік [[Фэлікс Гофман]] ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў [[аптэка]]х шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Васіль Матырка|загаловак=Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу»|спасылка=http://www.lepel-kraj.by/?p=6776|выдавец=Газэта «Лепельскі край»|дата публікацыі=30 студзеня 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 1925 годзе Камітэт па здароўі [[Ліга народаў|Лігі народаў]] (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну.

У 2004 годзе на [[Аўганістан]] прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну&lt;ref name=&quot;н&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Сьвятлана Курс, [[Свабода (радыё)|радыё «Свабода»]]|загаловак=Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі|спасылка=https://naviny.by/rubrics/society/2005/07/05/ic_articles_116_136098|выдавец=Інтэрнэт-газэта «[[БелаПАН|Беларускія навіны]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2005|копія=https://www.svaboda.org/a/797302.html|дата копіі=5 ліпеня 2005|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, [[Наркагандаль|наркагандляры]] прадавалі тону гераіну за $150 000&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=28 чэрвеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-117-27482-ot-27062013 117 (27482)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1373968585_2.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt; (16-кратна даражэй).

=== Беларусь ===
У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую [[Беларуска-расейская граніца|мяжу з Расеяй]]&lt;ref name=&quot;н&quot;/&gt;. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад [[Перадазоўка|перадазоўкі]] гераінам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Л. Семяновіч|загаловак=Усе разам — за здароўе нацыі|спасылка=http://narachanka.by/?p=30949|выдавец=Газэта «Нарачанская зара» ([[Мядзел]])|дата публікацыі=26 лютага 2015|копія=http://news.21.by/other-news/2015/02/26/1059696.html|дата копіі=26 лютага 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама [[Пакістан]]у (краіны «Залатога паўмесяца»)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі|спасылка=http://www.inicia.by/edz-bel-versiya/dzen-zdaro-ya-2018/380-1-sakavika-mizhnarodny-dzen-baratsby-z-narkotykami|выдавец=ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва»|дата публікацыі=1 сакавіка 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. Паводле [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]], сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ю.М. Раманцэвіч|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў|спасылка=https://ostroshizi.schools.by/news/570414|выдавец=ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» ([[Лагойскі раён]])|дата публікацыі=26 лютага 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Рэдагую|Casinios|14 чэрвеня 2025 году}}

== Бібліяграфія ==

* «Фармакадынаміка» (арыг. Farmakodynamika), падручнік для студэнтаў фармацэўтыкі пад рэдакцыяй Дж. Крупіньскаё і В. Яньца, PZWL 1986 (польская)
* «Фінальныя 24 гадзіны» (арыг. ''Final 24 Hours'') , дакументальна-біяграфічны сэрыял канала Discovery (ангельская)
* Heroïne en zwangerschap [анлайн], www.drugsinfo.nl [[https://web.archive.org/web/20071021194112/http://www.drugsinfo.nl/default16079.html архіў] з 21.10.2007] (галяндзкая)
* Neurosciences Amsterdam [анлайн], www.onwa.med.vu.nl [[https://web.archive.org/web/20090416123656/http://www.onwa.med.vu.nl:80/pages/phd/pages/rover_sum.htm архіў] з 16.04.2009] (галяндзкая)

{{Накід:Хімія}}

[[Катэгорыя:Алькалёіды]]
[[Катэгорыя:Наркотыкі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1874 годзе]]
[[Катэгорыя:Вынаходніцтвы]]
[[Катэгорыя:Таварныя знакі]]
[[Катэгорыя:Апіёіды]]
[[Катэгорыя:Марфінаны]]</text>
      <sha1>3ma7edv3ykepanfkwsen0l50ituky8o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620010</id>
      <parentid>2620009</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:04:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ўплыў на цяжарнасьць і пасьлярадовы пэрыяд */ .</comment>
      <origin>2620010</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59427" sha1="7lwr8o8elna3s400na2poeo2tvdzspi" xml:space="preserve">{{Рэчыва}}
'''Гераін''' (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага [[сок]]у макавак.

Належыць да ліку [[Наркотык|дурманлівых]] рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у [[марфін]]а. Стварае моцнае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]]. Выклікае хуткае ўзьнікненьне [[Нарказалежнасьць|нарказалежнасьці]]. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=Гераін|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=1997|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.05.djvu 5]|старонкі=166|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0090-0|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;. Хімічная формула: [[Вуглярод|C]]&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;[[Вадарод|H]]&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;[[Азот|N]][[Тлен|O]]&lt;sub&gt;5&lt;/sub&gt;.

Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны [[боль]] у выглядзе [[Ломка|ломкі]]. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала [[Перадазоўка|перадазоўку]], пры якой спынялася [[дыханьне]] і [[кроў]] пераставала паступаць у [[галаўны мозаг]], ад чаго людзі гінулі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=Ключ, які «адкрываў» краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220926/1664198354-yak-z-dapamogay-narkotykau-eurapeyskiya-ulady-zmyanyali-hod-gistoryi|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 верасьня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-29811 189 (29811)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/27ver-2022-10.pdf 11]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Ёсьць [[Арганічныя рэчывы|арганічным хімічным злучэньнем]], паўсынтэтычным [[апіёід]]ам (дыяцэтыляванае вытворнае [[Марфін|марфіну]]). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173&amp;nbsp;°C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — [[апіяты|апіяту,]] які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15&amp;nbsp;см сьцябла), якія атрымліваюцца з [[Опіумны мак|опіюмнага маку]] (''Papaver somniferum''). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні з якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным [[аганіст|аганістам]] μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — [[эндарфіны]]. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць [[пролек|пралекам]].

Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў [[Азія|азіяцкіх]] краінах (так званы ''chasing the dragon''). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў [[2005|2005 г.,]] паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага ([[Чорны рынак|на чорным рынку]]) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню праз сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць:

* ''руды цукар'' – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага;
* кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі;
* «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы.

== Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне ==
Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з [[Марфін|марфінам]], спалучаючы яго з рознымі [[Кісьля|кісьлямі]] ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў [[Лёндан|Лёндане]]. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам праз некалькі гадзін атрымаў [[Ацэтыляванне|дыацэтылавае]] вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў [[Манчэстэр|Манчэстэры]], каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую [[Дэпрэсія|дэпрэсію]], жах, дрымотнасьць, чульлівыя [[вочы]], звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае [[Пульс|сэрцабіцьце]] і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі [[Цягліцы|цягліц]]. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы.
[[Файл:BayerHeroin.png|значак| Рэкляма гераіну, асьпірыну і ліцэталу выпрадуктаваных праз Bayer]]
[[Файл:Bayer_Heroin_bottle.jpg|значак| Фляконік гераіну Bayer]]
Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік [[Фармакалёгія|фармакалягічнай]] лябараторыі [[Bayer]] у [[w:c:uk.Ельберфельд|Эльбэрфэльдзе]] . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні [[Боль|болю]] і [[Кашаль|кашлю]] пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, [[Сухоты|г.зн. сухоты]] і [[пнэўманія]]. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага [[Кісьля|квасу]]. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. ''herooisch'' ), які затым натхніў гандлёвую назву ''гераін'', дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, [[таблетка|таблеткі]], растваральныя [[солі]] і эліксіры) &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . [[мэдыкамэнт|Прэпараты,]] якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 [[Тона|тону]], і прадукт [[Экспарт|экспартаваўся]] ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у [[ЗША]], у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як ў дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з [[Кашаль|кашлям]], чым прэпараты [[Кадэін|кадэіну]], і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . У [[1900]] г. ''The Boston Medical and Surgical Journal'' пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні [[астма|астмы]], [[бранхіт|бранхіту]] і [[Сухоты|тубэркулёзу]]. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных [[Леў|львом]] і [[Глёбус|глёбусам]], да лекараў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[ЗША]] &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt;.

З цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У [[1902]] годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрка]], [[Філадэлфія|Філядэльфіі]] і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін ''[[Нарказалежнасьць|наркаманы]]''. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў [[1913]] годзе, а ў [[1914]] годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У [[1920]] годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў ''Законе аб небясьпечных наркотыках'', нават у мэдычных мэтах.

== Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка ==
Гераін і ягоныя [[мэтабалізм|мэтабаліты]] аказваюць [[аганіст|аганістычнае]] (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, [[Эўфарыя|эўфарыю]], прыгнёт [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]], уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў  . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека:

* ён прыгнятае [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]], у прыватнасьці дыхальны цэнтар
* ліквідуе [[боль]]
* выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную [[Апатыя (псіхапаталогія)|апатыю]], прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных ўспамінаў
* звужае [[Вучань|зрэнкі]] да памеру шпількавай галоўкі
* запавольвае [[Перыстальтыка|пэрыстальтыку]] [[Страўнік|страўніка]] і [[Кішачнік|кішачніка]]
* звужае [[сьфінктар]]
* мае [[Дыурэз|антыдыўрэтычны]] эфэкт  .

[[Дэпрэсія|Дэпрэсіўнае]] дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО &lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; і [[гіпаксія|гіпаксіяй]] . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме  . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін  . Пачуцьцё эўфарыі (''прыліў'', ''бліск''), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд [[сэдацыя|заспакаеньня]], які доўжыцца каля гадзіны. [[Біялагічны перыяд паўраспаду|Пэрыяд паўраспаду]] гераіну складае 15-30 хвілін &lt;ref name=&quot;Rania Habal&quot; /&gt;, па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін  .

У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў [[Печань|пячонцы]], [[Галаўны мозаг|мозаґу]], [[Сэрца|сэрцы]] і [[Нырка|нырках]]. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну  . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з [[Глюкуроновая кіслата|глюкуронавай кісьлёй]] ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з [[Брулі|брулямі]], але ў невялікай колькасьці з [[Жоўць|жоўцю]]. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў  . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну  . Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Нормарфін атрымліваюць шляхам ''N''-'''дэмэтыляваньня''' марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; .

Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца [[пролек|папярэднікам]] марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму   . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак [[малекула]] гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты  .

Дозы, якія ўжываюцца [[Нарказалежнасьць|наркаманамі]], вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць '''толькі''' для прыкладу, на іх '''нельга''' спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш.

== Прававы статус ==
На гераін распаўсюджваецца [[w:c:en.Single_Convention_on_Narcotic_Drugs|Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах]] 1961 года (Сьпісы I і IV)  . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле [[w:c:pl.Wykaz_środków_odurzających_i_substancji_psychotropowych|Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў,]] выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй  .

== Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне ==
[[Файл:Diamorphine_ampoules.JPG|значак| Апакунак з ампуламі гераіну, дазволенага да медычнага выкарыстаньня ў [[Вялікабрытанія|Велькай Брытаніі]]]]
Рызыка развіцьця залежнасьці падчас ўжываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні з іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, [[Фентаніл|фэнтанілу]] ды ягоных вытворных і [[Солі|соляў]] марфіну. У [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (''дыямарфін'') у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з [[Невылечная хвароба|нявылечнымі захворваньнямі]] і палягчэньне [[Дыхавіца|дыхавіцы]] пры [[ацёк лёгкіх|азызеньні лёгкіх]] ; у той час як у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] ды [[Каралеўства Нідэрляндаў|Каралеўстве Нідэрляндаў]], прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (''дыяцэтылмарфін''), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і [[Луг (хімія)|лугаў]] для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] або не пераносяць яе &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  . У [[Чэрвень|чэрвені]] [[2009]] року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у [[Нямеччына|Нямеччыне]] па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У [[Сьнежань|сьнежні]] [[2006]] г. у [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]] гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У [[Беларусь|Беларусі]] гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне.

== Таксыкалёгія ==

=== Вострае атручаньне ===
[[Перадазоўка]] гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай [[Чалавек|чалавекам]] [[Кантрабанда|кантрабанды]] ([https://www.msdmanuals.com/uk/professional/special-subjects/illicit-drugs-and-intoxicants/body-packing-and-body-stuffing ''body packer'', ''body stuffer'']) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы [[сэрца]], парушэньнем [[Дыханьне|дыханьня]] і [[Страта прытомнасці|стратай прытомнасьці]]. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці [[Проціяддзе|проціяддзя]]. Прычынай [[Сьмерць|сьмерці]] часьцей за ўсё стае [[Прыгнёт дыхання|прыгнёт дыхальнага цэнтру]] ў галаўным мозаґу  .

=== Залежнасьць ===
Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную [[залежнасьць]] і мае пэўныя [[фармакакінэтыка|фармакакінэтычныя]] і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым [[боль|абязбольвальным]] і [[кашаль|супрацькашлявым]] эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей [[Рашчына|рашчыняецца]] ў [[Тлушчы|тлушчах]], а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня  .

Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60&amp;nbsp;мг), гэта пазначае ад 300 да 500&amp;nbsp;мг гераіну на дзень &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose1.shtml Notes on Heroin Dosage &amp; Tolerance].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose.shtml Heroin Dosage by Erowid].&lt;/ref&gt; . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз [[Сьлізьніца|сьлізьніцу]] носа і [[лёгачная альвэля|альвэлю]], абыходзячы [[Эфект першага праходжання|эфэкт першапраходжаньня]], і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад [[Біодоступность|біядаступнасьці]]. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае ''рашу'' (''флэшу''), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]], а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ  .
[[Файл:Heroin_aufkochen.JPG|значак| Падагрэў гераіну перад іньекцыяй. Зьвярніце ўвагу на сіні колер пальцаў ужывача]]
Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ''ужывай альбо загінь''). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці  .

Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме маз'''ґ'''авой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Моза'''ґ''' былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (''сэнсібілізацыю'') да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў ''прылеглым ядры'', частцы моза'''ґ'''у, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё бяз наркотыкаў (быць ''чыстым''), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў  .

=== Абстынэнтны сындром ===
Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае [[Абстынентны сіндром|рэакцыю скасаваньня]], якая выяўляецца праз: [[рвота|ваніты]], [[Цягліцы|цягліцавы]] [[Трэмор спакою|трэмар]], [[Панос|дыярэі]], [[боль]] [[Косьць|у касьцях]], параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца [[Сьмерць|сьмерцю]]  .

=== Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы ===

=== Уплыў на цяжарнасьць і пасьляродавы пэрыяд ===
Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на [[цяжарнасьць]] і [[пасьляродавы пэрыяд|пасьлярадавы пэрыяд]], а таксама на [[Дзіця|плод]] і [[Немаўля|наванароджанага]] добра задакументаваны.

Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: [[выкідак]], адслаеньні [[Пляцэнта|пляцэнты]], гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну.

Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром ў наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў.

Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацы  .

=== Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні ===
Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да [[Эмбалія (лекі)|эмбаліі]] і [[Запаленьне|запаленьня]] [[вэна|жылаў]]. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць [[Піраген|пірагэнаў]] можуць выклікаць [[Язвавая хвароба|язву]], [[Ліхаманка|ліхаманку]] і нават [[Сэптычных шок|сэптычны шок]]. Частыя ўколы пакідаюць [[Шнар|рубцы]]. Невыкананьне правілаў [[Гігіена|гігіены]], невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як [[ВІЧ]] і [[Гепатыт|гэпатыт]] В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да [[мэнструацыя|амэнарэі]] ўключна  .

=== Таксычныя ўзаемадзеяньні ===
Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні  :

* блякаваньне [[w:c:uk.In_vitro|in vitro]] інактывацыі гераіну какаінам
* затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем [[Этаноль|алькаголю]], што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам
* Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, [[бэнзадыазэпін|бэнзадыазэпінаў]], [[Хлорамфеникол|хлорамфеніколаў]], трыціклічнах [[Антыдэпрэсанты|антыдэпрэсантаў]], [[зыдавудын|зыдавудынаў]], [[Ранитидин|ранітыдынаў]], [[Пробенецид|прабэнецыдаў]]
* магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам ў якасьці антыдоту  .

Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Гераін   
! Алькаголь &lt;ref name=&quot;Verbanden&quot; /&gt;
|-
| Залежнасьць
| Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю;
| Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці
|-
| Развіцьцё талерантнасьці
| так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу
| так
|-
| Кароткатэрміновыя эфэкты
| Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі
| Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна)
|-
| Наступствы працяглай залежнасьці
| Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць
| Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, моза'''ґ'''у, сэрца і страўніка
|-
| Іншыя важлівыя заўвагі
| Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) &lt;ref name=&quot;Whitehouse&quot; /&gt;, самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні
| Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём)
|}

== Наркагандаль ==
У 1875 годзе ангельскі хімік [[Чарлз Алдэр-Райт]] сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з [[Воцатны ангідрыд|воцатным ангідрыдам]] цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства [[Прусія]]) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Гераін» ({{мова-el|ήρως|скарочана}} — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік [[Фэлікс Гофман]] ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў [[аптэка]]х шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Васіль Матырка|загаловак=Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу»|спасылка=http://www.lepel-kraj.by/?p=6776|выдавец=Газэта «Лепельскі край»|дата публікацыі=30 студзеня 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 1925 годзе Камітэт па здароўі [[Ліга народаў|Лігі народаў]] (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну.

У 2004 годзе на [[Аўганістан]] прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну&lt;ref name=&quot;н&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Сьвятлана Курс, [[Свабода (радыё)|радыё «Свабода»]]|загаловак=Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі|спасылка=https://naviny.by/rubrics/society/2005/07/05/ic_articles_116_136098|выдавец=Інтэрнэт-газэта «[[БелаПАН|Беларускія навіны]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2005|копія=https://www.svaboda.org/a/797302.html|дата копіі=5 ліпеня 2005|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, [[Наркагандаль|наркагандляры]] прадавалі тону гераіну за $150 000&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=28 чэрвеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-117-27482-ot-27062013 117 (27482)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1373968585_2.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt; (16-кратна даражэй).

=== Беларусь ===
У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую [[Беларуска-расейская граніца|мяжу з Расеяй]]&lt;ref name=&quot;н&quot;/&gt;. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад [[Перадазоўка|перадазоўкі]] гераінам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Л. Семяновіч|загаловак=Усе разам — за здароўе нацыі|спасылка=http://narachanka.by/?p=30949|выдавец=Газэта «Нарачанская зара» ([[Мядзел]])|дата публікацыі=26 лютага 2015|копія=http://news.21.by/other-news/2015/02/26/1059696.html|дата копіі=26 лютага 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама [[Пакістан]]у (краіны «Залатога паўмесяца»)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі|спасылка=http://www.inicia.by/edz-bel-versiya/dzen-zdaro-ya-2018/380-1-sakavika-mizhnarodny-dzen-baratsby-z-narkotykami|выдавец=ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва»|дата публікацыі=1 сакавіка 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. Паводле [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]], сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ю.М. Раманцэвіч|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў|спасылка=https://ostroshizi.schools.by/news/570414|выдавец=ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» ([[Лагойскі раён]])|дата публікацыі=26 лютага 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Рэдагую|Casinios|14 чэрвеня 2025 году}}

== Бібліяграфія ==

* «Фармакадынаміка» (арыг. Farmakodynamika), падручнік для студэнтаў фармацэўтыкі пад рэдакцыяй Дж. Крупіньскаё і В. Яньца, PZWL 1986 (польская)
* «Фінальныя 24 гадзіны» (арыг. ''Final 24 Hours'') , дакументальна-біяграфічны сэрыял канала Discovery (ангельская)
* Heroïne en zwangerschap [анлайн], www.drugsinfo.nl [[https://web.archive.org/web/20071021194112/http://www.drugsinfo.nl/default16079.html архіў] з 21.10.2007] (галяндзкая)
* Neurosciences Amsterdam [анлайн], www.onwa.med.vu.nl [[https://web.archive.org/web/20090416123656/http://www.onwa.med.vu.nl:80/pages/phd/pages/rover_sum.htm архіў] з 16.04.2009] (галяндзкая)

{{Накід:Хімія}}

[[Катэгорыя:Алькалёіды]]
[[Катэгорыя:Наркотыкі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1874 годзе]]
[[Катэгорыя:Вынаходніцтвы]]
[[Катэгорыя:Таварныя знакі]]
[[Катэгорыя:Апіёіды]]
[[Катэгорыя:Марфінаны]]</text>
      <sha1>7lwr8o8elna3s400na2poeo2tvdzspi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620011</id>
      <parentid>2620010</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:04:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Уплыў на цяжарнасьць і пасьляродавы пэрыяд */ э</comment>
      <origin>2620011</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59425" sha1="gh2pen8fxon0yhlxlnl51901bbc82rj" xml:space="preserve">{{Рэчыва}}
'''Гераін''' (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага [[сок]]у макавак.

Належыць да ліку [[Наркотык|дурманлівых]] рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у [[марфін]]а. Стварае моцнае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]]. Выклікае хуткае ўзьнікненьне [[Нарказалежнасьць|нарказалежнасьці]]. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=Гераін|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=1997|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.05.djvu 5]|старонкі=166|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0090-0|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;. Хімічная формула: [[Вуглярод|C]]&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;[[Вадарод|H]]&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;[[Азот|N]][[Тлен|O]]&lt;sub&gt;5&lt;/sub&gt;.

Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны [[боль]] у выглядзе [[Ломка|ломкі]]. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала [[Перадазоўка|перадазоўку]], пры якой спынялася [[дыханьне]] і [[кроў]] пераставала паступаць у [[галаўны мозаг]], ад чаго людзі гінулі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=Ключ, які «адкрываў» краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220926/1664198354-yak-z-dapamogay-narkotykau-eurapeyskiya-ulady-zmyanyali-hod-gistoryi|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 верасьня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-29811 189 (29811)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/27ver-2022-10.pdf 11]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Ёсьць [[Арганічныя рэчывы|арганічным хімічным злучэньнем]], паўсынтэтычным [[апіёід]]ам (дыяцэтыляванае вытворнае [[Марфін|марфіну]]). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173&amp;nbsp;°C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — [[апіяты|апіяту,]] які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15&amp;nbsp;см сьцябла), якія атрымліваюцца з [[Опіумны мак|опіюмнага маку]] (''Papaver somniferum''). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні з якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным [[аганіст|аганістам]] μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — [[эндарфіны]]. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць [[пролек|пралекам]].

Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў [[Азія|азіяцкіх]] краінах (так званы ''chasing the dragon''). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў [[2005|2005 г.,]] паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага ([[Чорны рынак|на чорным рынку]]) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню праз сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць:

* ''руды цукар'' – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага;
* кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі;
* «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы.

== Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне ==
Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з [[Марфін|марфінам]], спалучаючы яго з рознымі [[Кісьля|кісьлямі]] ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў [[Лёндан|Лёндане]]. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам праз некалькі гадзін атрымаў [[Ацэтыляванне|дыацэтылавае]] вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў [[Манчэстэр|Манчэстэры]], каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую [[Дэпрэсія|дэпрэсію]], жах, дрымотнасьць, чульлівыя [[вочы]], звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае [[Пульс|сэрцабіцьце]] і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі [[Цягліцы|цягліц]]. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы.
[[Файл:BayerHeroin.png|значак| Рэкляма гераіну, асьпірыну і ліцэталу выпрадуктаваных праз Bayer]]
[[Файл:Bayer_Heroin_bottle.jpg|значак| Фляконік гераіну Bayer]]
Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік [[Фармакалёгія|фармакалягічнай]] лябараторыі [[Bayer]] у [[w:c:uk.Ельберфельд|Эльбэрфэльдзе]] . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні [[Боль|болю]] і [[Кашаль|кашлю]] пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, [[Сухоты|г.зн. сухоты]] і [[пнэўманія]]. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага [[Кісьля|квасу]]. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. ''herooisch'' ), які затым натхніў гандлёвую назву ''гераін'', дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, [[таблетка|таблеткі]], растваральныя [[солі]] і эліксіры) &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . [[мэдыкамэнт|Прэпараты,]] якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 [[Тона|тону]], і прадукт [[Экспарт|экспартаваўся]] ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у [[ЗША]], у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як ў дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з [[Кашаль|кашлям]], чым прэпараты [[Кадэін|кадэіну]], і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt; . У [[1900]] г. ''The Boston Medical and Surgical Journal'' пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні [[астма|астмы]], [[бранхіт|бранхіту]] і [[Сухоты|тубэркулёзу]]. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных [[Леў|львом]] і [[Глёбус|глёбусам]], да лекараў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[ЗША]] &lt;ref name=&quot;Opioids&quot; /&gt;.

З цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У [[1902]] годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрка]], [[Філадэлфія|Філядэльфіі]] і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін ''[[Нарказалежнасьць|наркаманы]]''. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў [[1913]] годзе, а ў [[1914]] годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У [[1920]] годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў ''Законе аб небясьпечных наркотыках'', нават у мэдычных мэтах.

== Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка ==
Гераін і ягоныя [[мэтабалізм|мэтабаліты]] аказваюць [[аганіст|аганістычнае]] (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, [[Эўфарыя|эўфарыю]], прыгнёт [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]], уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў  . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека:

* ён прыгнятае [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]], у прыватнасьці дыхальны цэнтар
* ліквідуе [[боль]]
* выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную [[Апатыя (псіхапаталогія)|апатыю]], прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных ўспамінаў
* звужае [[Вучань|зрэнкі]] да памеру шпількавай галоўкі
* запавольвае [[Перыстальтыка|пэрыстальтыку]] [[Страўнік|страўніка]] і [[Кішачнік|кішачніка]]
* звужае [[сьфінктар]]
* мае [[Дыурэз|антыдыўрэтычны]] эфэкт  .

[[Дэпрэсія|Дэпрэсіўнае]] дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО &lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; і [[гіпаксія|гіпаксіяй]] . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме  . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін  . Пачуцьцё эўфарыі (''прыліў'', ''бліск''), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд [[сэдацыя|заспакаеньня]], які доўжыцца каля гадзіны. [[Біялагічны перыяд паўраспаду|Пэрыяд паўраспаду]] гераіну складае 15-30 хвілін &lt;ref name=&quot;Rania Habal&quot; /&gt;, па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін  .

У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў [[Печань|пячонцы]], [[Галаўны мозаг|мозаґу]], [[Сэрца|сэрцы]] і [[Нырка|нырках]]. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну  . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з [[Глюкуроновая кіслата|глюкуронавай кісьлёй]] ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з [[Брулі|брулямі]], але ў невялікай колькасьці з [[Жоўць|жоўцю]]. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў  . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну  . Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; . Нормарфін атрымліваюць шляхам ''N''-'''дэмэтыляваньня''' марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер &lt;ref name=&quot;Variability of Heroin&quot; /&gt; .

Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца [[пролек|папярэднікам]] марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму   . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак [[малекула]] гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты  .

Дозы, якія ўжываюцца [[Нарказалежнасьць|наркаманамі]], вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць '''толькі''' для прыкладу, на іх '''нельга''' спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш.

== Прававы статус ==
На гераін распаўсюджваецца [[w:c:en.Single_Convention_on_Narcotic_Drugs|Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах]] 1961 года (Сьпісы I і IV)  . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле [[w:c:pl.Wykaz_środków_odurzających_i_substancji_psychotropowych|Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў,]] выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй  .

== Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне ==
[[Файл:Diamorphine_ampoules.JPG|значак| Апакунак з ампуламі гераіну, дазволенага да медычнага выкарыстаньня ў [[Вялікабрытанія|Велькай Брытаніі]]]]
Рызыка развіцьця залежнасьці падчас ўжываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні з іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, [[Фентаніл|фэнтанілу]] ды ягоных вытворных і [[Солі|соляў]] марфіну. У [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (''дыямарфін'') у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з [[Невылечная хвароба|нявылечнымі захворваньнямі]] і палягчэньне [[Дыхавіца|дыхавіцы]] пры [[ацёк лёгкіх|азызеньні лёгкіх]] ; у той час як у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] ды [[Каралеўства Нідэрляндаў|Каралеўстве Нідэрляндаў]], прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (''дыяцэтылмарфін''), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і [[Луг (хімія)|лугаў]] для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] або не пераносяць яе &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;  . У [[Чэрвень|чэрвені]] [[2009]] року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у [[Нямеччына|Нямеччыне]] па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У [[Сьнежань|сьнежні]] [[2006]] г. у [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]] гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У [[Беларусь|Беларусі]] гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне.

== Таксыкалёгія ==

=== Вострае атручаньне ===
[[Перадазоўка]] гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай [[Чалавек|чалавекам]] [[Кантрабанда|кантрабанды]] ([https://www.msdmanuals.com/uk/professional/special-subjects/illicit-drugs-and-intoxicants/body-packing-and-body-stuffing ''body packer'', ''body stuffer'']) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы [[сэрца]], парушэньнем [[Дыханьне|дыханьня]] і [[Страта прытомнасці|стратай прытомнасьці]]. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці [[Проціяддзе|проціяддзя]]. Прычынай [[Сьмерць|сьмерці]] часьцей за ўсё стае [[Прыгнёт дыхання|прыгнёт дыхальнага цэнтру]] ў галаўным мозаґу  .

=== Залежнасьць ===
Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную [[залежнасьць]] і мае пэўныя [[фармакакінэтыка|фармакакінэтычныя]] і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым [[боль|абязбольвальным]] і [[кашаль|супрацькашлявым]] эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей [[Рашчына|рашчыняецца]] ў [[Тлушчы|тлушчах]], а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня  .

Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60&amp;nbsp;мг), гэта пазначае ад 300 да 500&amp;nbsp;мг гераіну на дзень &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose1.shtml Notes on Heroin Dosage &amp; Tolerance].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose.shtml Heroin Dosage by Erowid].&lt;/ref&gt; . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз [[Сьлізьніца|сьлізьніцу]] носа і [[лёгачная альвэля|альвэлю]], абыходзячы [[Эфект першага праходжання|эфэкт першапраходжаньня]], і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад [[Біодоступность|біядаступнасьці]]. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае ''рашу'' (''флэшу''), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]], а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ  .
[[Файл:Heroin_aufkochen.JPG|значак| Падагрэў гераіну перад іньекцыяй. Зьвярніце ўвагу на сіні колер пальцаў ужывача]]
Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ''ужывай альбо загінь''). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці  .

Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме маз'''ґ'''авой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Моза'''ґ''' былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (''сэнсібілізацыю'') да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў ''прылеглым ядры'', частцы моза'''ґ'''у, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё бяз наркотыкаў (быць ''чыстым''), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў  .

=== Абстынэнтны сындром ===
Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае [[Абстынентны сіндром|рэакцыю скасаваньня]], якая выяўляецца праз: [[рвота|ваніты]], [[Цягліцы|цягліцавы]] [[Трэмор спакою|трэмар]], [[Панос|дыярэі]], [[боль]] [[Косьць|у касьцях]], параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца [[Сьмерць|сьмерцю]]  .

=== Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы ===

=== Уплыў на цяжарнасьць і пасьляродавы пэрыяд ===
Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на [[цяжарнасьць]] і [[пасьляродавы пэрыяд|пасьлярадавы пэрыяд]], а таксама на [[Дзіця|плод]] і [[Немаўля|наванароджанага]] добра задакументаваны.

Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: [[выкідак]], адслаеньні [[Пляцэнта|пляцэнты]], гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну.

Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром ў наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў.

Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацэ.

=== Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні ===
Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да [[Эмбалія (лекі)|эмбаліі]] і [[Запаленьне|запаленьня]] [[вэна|жылаў]]. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць [[Піраген|пірагэнаў]] можуць выклікаць [[Язвавая хвароба|язву]], [[Ліхаманка|ліхаманку]] і нават [[Сэптычных шок|сэптычны шок]]. Частыя ўколы пакідаюць [[Шнар|рубцы]]. Невыкананьне правілаў [[Гігіена|гігіены]], невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як [[ВІЧ]] і [[Гепатыт|гэпатыт]] В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да [[мэнструацыя|амэнарэі]] ўключна  .

=== Таксычныя ўзаемадзеяньні ===
Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні  :

* блякаваньне [[w:c:uk.In_vitro|in vitro]] інактывацыі гераіну какаінам
* затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем [[Этаноль|алькаголю]], што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам
* Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, [[бэнзадыазэпін|бэнзадыазэпінаў]], [[Хлорамфеникол|хлорамфеніколаў]], трыціклічнах [[Антыдэпрэсанты|антыдэпрэсантаў]], [[зыдавудын|зыдавудынаў]], [[Ранитидин|ранітыдынаў]], [[Пробенецид|прабэнецыдаў]]
* магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам ў якасьці антыдоту  .

Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Гераін   
! Алькаголь &lt;ref name=&quot;Verbanden&quot; /&gt;
|-
| Залежнасьць
| Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю;
| Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці
|-
| Развіцьцё талерантнасьці
| так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу
| так
|-
| Кароткатэрміновыя эфэкты
| Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі
| Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна)
|-
| Наступствы працяглай залежнасьці
| Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць
| Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, моза'''ґ'''у, сэрца і страўніка
|-
| Іншыя важлівыя заўвагі
| Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) &lt;ref name=&quot;Whitehouse&quot; /&gt;, самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні
| Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём)
|}

== Наркагандаль ==
У 1875 годзе ангельскі хімік [[Чарлз Алдэр-Райт]] сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з [[Воцатны ангідрыд|воцатным ангідрыдам]] цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства [[Прусія]]) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Гераін» ({{мова-el|ήρως|скарочана}} — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік [[Фэлікс Гофман]] ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў [[аптэка]]х шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Васіль Матырка|загаловак=Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу»|спасылка=http://www.lepel-kraj.by/?p=6776|выдавец=Газэта «Лепельскі край»|дата публікацыі=30 студзеня 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 1925 годзе Камітэт па здароўі [[Ліга народаў|Лігі народаў]] (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну.

У 2004 годзе на [[Аўганістан]] прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну&lt;ref name=&quot;н&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Сьвятлана Курс, [[Свабода (радыё)|радыё «Свабода»]]|загаловак=Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі|спасылка=https://naviny.by/rubrics/society/2005/07/05/ic_articles_116_136098|выдавец=Інтэрнэт-газэта «[[БелаПАН|Беларускія навіны]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2005|копія=https://www.svaboda.org/a/797302.html|дата копіі=5 ліпеня 2005|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, [[Наркагандаль|наркагандляры]] прадавалі тону гераіну за $150 000&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=28 чэрвеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-117-27482-ot-27062013 117 (27482)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1373968585_2.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt; (16-кратна даражэй).

=== Беларусь ===
У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую [[Беларуска-расейская граніца|мяжу з Расеяй]]&lt;ref name=&quot;н&quot;/&gt;. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад [[Перадазоўка|перадазоўкі]] гераінам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Л. Семяновіч|загаловак=Усе разам — за здароўе нацыі|спасылка=http://narachanka.by/?p=30949|выдавец=Газэта «Нарачанская зара» ([[Мядзел]])|дата публікацыі=26 лютага 2015|копія=http://news.21.by/other-news/2015/02/26/1059696.html|дата копіі=26 лютага 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама [[Пакістан]]у (краіны «Залатога паўмесяца»)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі|спасылка=http://www.inicia.by/edz-bel-versiya/dzen-zdaro-ya-2018/380-1-sakavika-mizhnarodny-dzen-baratsby-z-narkotykami|выдавец=ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва»|дата публікацыі=1 сакавіка 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;. Паводле [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]], сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ю.М. Раманцэвіч|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў|спасылка=https://ostroshizi.schools.by/news/570414|выдавец=ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» ([[Лагойскі раён]])|дата публікацыі=26 лютага 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Рэдагую|Casinios|14 чэрвеня 2025 году}}

== Бібліяграфія ==

* «Фармакадынаміка» (арыг. Farmakodynamika), падручнік для студэнтаў фармацэўтыкі пад рэдакцыяй Дж. Крупіньскаё і В. Яньца, PZWL 1986 (польская)
* «Фінальныя 24 гадзіны» (арыг. ''Final 24 Hours'') , дакументальна-біяграфічны сэрыял канала Discovery (ангельская)
* Heroïne en zwangerschap [анлайн], www.drugsinfo.nl [[https://web.archive.org/web/20071021194112/http://www.drugsinfo.nl/default16079.html архіў] з 21.10.2007] (галяндзкая)
* Neurosciences Amsterdam [анлайн], www.onwa.med.vu.nl [[https://web.archive.org/web/20090416123656/http://www.onwa.med.vu.nl:80/pages/phd/pages/rover_sum.htm архіў] з 16.04.2009] (галяндзкая)

{{Накід:Хімія}}

[[Катэгорыя:Алькалёіды]]
[[Катэгорыя:Наркотыкі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1874 годзе]]
[[Катэгорыя:Вынаходніцтвы]]
[[Катэгорыя:Таварныя знакі]]
[[Катэгорыя:Апіёіды]]
[[Катэгорыя:Марфінаны]]</text>
      <sha1>gh2pen8fxon0yhlxlnl51901bbc82rj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Люкас Эрнандэс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>193901</id>
    <revision>
      <id>2620107</id>
      <parentid>2616692</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:03:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620107</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4273" sha1="8eoawfrcwqluyzzgmmzp0j44mcsgsfa" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Люкас Эрнандэс
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 21
| гады                 = 2014—2015&lt;br/&gt;2015—2019&lt;br/&gt;2019—2023&lt;br/&gt;2023—
| клюбы                = [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка Мадрыд Б]]&lt;br/&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;br/&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| гульні(галы)         = 20 (1)&lt;br/&gt;67 (1)&lt;br/&gt;74 (0)&lt;br/&gt;27 (1)
| нац гады             = 2018—
| нац зборная          = {{Футбол Францыя|няма}}
| нац гульні(галы)     = 37 (0)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 красавіка 2024
| абнаўленьне(зборная) = 23 сакавіка 2024
}}
'''Люкас Франсуа Бэрнар Эрнандэс''' ({{мова-fr|Lucas François Bernard Hernández}}; нарадзіўся 14 лютага 1996 году) — францускі футбаліст, абаронца клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і [[Зборная Францыі па футболе|нацыянальнай зборнай Францыі]]. Чэмпіён сьвету 2018 году.

== Дасягненьні ==
'''«Атлетыка»''':
* Пераможца [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]]: [[Ліга Эўропы УЭФА 2017—2018 гадоў|2018]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2018

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2020, 2021, 2022, 2023
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2020, 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2023, 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

'''Францыя''':
* Чэмпіён сьвету: [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2018 году|2018]]
* [[Ліга нацыяў УЭФА]]: 2021

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Эрнандэс у складзе [[Зборная Францыі па футболе|зборнай Францыі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Францыя}};
|Францыя на ЧС-2018
|Францыя на ЧЭ-2020
|Францыя на ЧС-2022
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Эрнандэс, Люкас}}
[[Катэгорыя:Францускія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Францыі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Атлетыка» Мадрыд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>8eoawfrcwqluyzzgmmzp0j44mcsgsfa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Магамэд Саляг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194632</id>
    <revision>
      <id>2620119</id>
      <parentid>2584984</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:39:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620119</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4135" sha1="41iptscy5c3lzyapi03oez9purmqsi1" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Магамэд Саляг
| выява                = Mohamed Salah, Liverpool FC gegen 1. FSV Mainz 05 (Testspiel 23. Juli 2021) 26.jpg
| Шырыня               = 250пкс
| імя(арыгінал)        = Саляг падчас гульні за «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» у 2021 годзе
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 11
| гады                 = 2010—2012&lt;br/&gt;2012—2014&lt;br/&gt;2014—2016&lt;br/&gt;2015&lt;br/&gt;2015—2016&lt;br/&gt;2016—2017&lt;br/&gt;2017—
| клюбы                = [[Эль-Макаўлюн Каір|Эль-Макаўлюн]]&lt;br/&gt;[[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]]&lt;br/&gt;[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]&lt;br/&gt;→ [[Фіярэнтына Флярэнцыя|Фіярэнтына]] (арэнда)&lt;br/&gt;→ [[Рома Рым|Рома]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Рома Рым|Рома]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 38 (11)&lt;br/&gt;47 (9)&lt;br/&gt;13 (2)&lt;br/&gt;16 (6)&lt;br/&gt;34 (14)&lt;br/&gt;31 (15)&lt;br/&gt;262 (165)
| нац гады             = 2011—
| нац зборная          = {{Футбол Эгіпет|няма}}
| нац гульні(галы)     = 101 (58)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 11 кастрычніка 2024
}}
'''Магамэ́д Саля́г''' ({{мова-ar|محمد صلاح غالى}}; нарадзіўся 15 чэрвеня 1992 году) — эгіпецкі футбаліст, нападнік ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Эгіпту па футболе|нацыянальнай зборнай Эгіпту]].

== Дасягненьні ==
'''«Базэль»''':
* [[Чэмпіянат Швайцарыі па футболе|Чэмпіён Швайцарыі]]: 2013, 2014

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Эгіпет на ЧС-2018}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Саляг, Магамэд}}
[[Катэгорыя:Эгіпецкія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Эгіпту]]
[[Катэгорыя:Эгіпецкія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]]
[[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Базэль»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Чэлсі» Лёндан]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Фіярэнтына» Флярэнцыя]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рома» Рым]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>41iptscy5c3lzyapi03oez9purmqsi1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алісан Бэкер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194680</id>
    <revision>
      <id>2620111</id>
      <parentid>2584976</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:36:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620111</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3437" sha1="nlkxcv1sg4o7fwkw56xbodof4mbp0r4" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Алісан Бэкер
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 1
| гады                 = 2013—2016&lt;br/&gt;2016—2018&lt;br/&gt;2018—
| клюбы                = [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]&lt;br/&gt;[[Рома Рым|Рома]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 44 (0)&lt;br/&gt;37 (0)&lt;br/&gt;207 (1)
| нац гады             = 2015—
| нац зборная          = {{Футбол Бразылія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 71 (0)
| абнаўленьне(клюб)    = 5 кастрычніка 2024
| абнаўленьне(зборная) = 11 верасьня 2024
}}
'''А́лісан Бэ́кер''' ({{мова-pt|Alisson Becker}}; нарадзіўся 2 кастрычніка 1992 году) — бразыльскі футбаліст, брамнік ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Бразыліі па футболе|нацыянальнай зборнай Бразыліі]].

== Дасягненьні ==
'''«Інтэрнасьёнал»''':
* [[Ліга Гаушу|Чэмпіянат штату Рыю-Грандзі-ду-Сул]]: 2013, 2014, 2015, 2016

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2019
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

'''Бразылія''':
* Уладальнік [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубка Амэрыкі]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Алісан у складзе [[Зборная Бразыліі па футболе|зборнай Бразыліі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубках Амэрыкі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Бразылія}};
|Бразылія на КА-2016
|Бразылія на ЧС-2018
|Бразылія на КА-2019
|Бразылія на КА-2021
|Бразылія на ЧС-2022
|Бразылія на КА-2024
}}

[[Катэгорыя:Бразыльскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Бразыліі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Інтэрнасьёнал» Порту-Алегры]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рома» Рым]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>nlkxcv1sg4o7fwkw56xbodof4mbp0r4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маркас Аоас Карэа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194916</id>
    <revision>
      <id>2620102</id>
      <parentid>2616687</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:02:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620102</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4378" sha1="qzm53eflsmz8c8h34gpv0j770o0py9q" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Маркас Аоас Карэа
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 5
| гады                 = 2012—2013&lt;br/&gt;2012—2013&lt;br/&gt;2013&lt;br/&gt;2013—
| клюбы                = [[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]&lt;br/&gt;→ [[Рома Рым|Рома]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Рома Рым|Рома]]&lt;br/&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| гульні(галы)         = 6 (0)&lt;br/&gt;16 (0)&lt;br/&gt;10 (0)&lt;br/&gt;299 (24)
| нац гады             = 2013—
| нац зборная          = {{Футбол Бразылія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 95 (7)
| абнаўленьне(клюб)    = 9 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 20 лістапада 2024
}}
'''Маркас Аоас Карэа''' ({{мова-pt|Marcos Aoás Corrêa}}), таксама вядомы як '''Маркіньюс''' ({{мова-pt|Marquinhos}}; нарадзіўся 14 траўня 1994 году) — бразыльскі футбаліст, абаронца францускага клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і [[Зборная Бразыліі па футболе|нацыянальнай зборнай Бразыліі]].

== Дасягненьні ==
'''«Карынтыянс»''':
* Уладальнік [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]]: 2012

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2014, 2015, 2016, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2020, 2021, 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Францыі|Кубка францускае лігі]]: 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2014, 2015, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

'''Бразылія''':
* Алімпійскі чэмпіён: [[Летнія Алімпійскія гульні 2016 году|2016]]
* Уладальнік [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубка Амэрыкі]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://int.soccerway.com/players/marcos-correa/180884/ Профіль на soccerway.com]{{Ref-en}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Карэа ў складзе [[Зборная Бразыліі па футболе|зборнай Бразыліі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубках Амэрыкі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Бразылія}};
|Бразылія на КА-2015
|Бразылія на КА-2016
|Бразылія на ЧС-2018
|Бразылія на КА-2019
|Бразылія на КА-2021
|Бразылія на ЧС-2022
|Бразылія на КА-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Карэа, Маркас Аоас}}
[[Катэгорыя:Бразыльскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Бразыліі]]
[[Катэгорыя:Бразыльскія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]]
[[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 году]]
[[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2016 году]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Карынтыянс» Сан-Паўлу]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рома» Рым]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>qzm53eflsmz8c8h34gpv0j770o0py9q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Трэнт Аляксандар-Арнальд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194952</id>
    <revision>
      <id>2620123</id>
      <parentid>2584989</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:40:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620123</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3103" sha1="en2fovp63z3s8szn7lvraj5htt7ondy" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Трэнт Аляксандар-Арнальд
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 66
| гады                 = 2016—
| клюбы                = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 237 (15)
| нац гады             = 2018—
| нац зборная          = {{Футбол Ангельшчына|няма}}
| нац гульні(галы)     = 33 (4)
| абнаўленьне(клюб)    = 9 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 13 кастрычніка 2024
}}
'''Трэнт Аляксандар-Арнальд''' ({{мова-en|Trent Alexander-Arnold}}; {{н}} 7 кастрычніка 1998 году) — ангельскі футбаліст, абаронца клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Дасягненьні ==
'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2019
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянату сьвету|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Аляксандар-Арнальд у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2018
|Ангельшчына на ЧС-2022
|Ангельшчына на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Аляксандар-Арнальд, Трэнт}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Ангельшчыны]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>en2fovp63z3s8szn7lvraj5htt7ondy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вірджыл ван Дэйк</title>
    <ns>0</ns>
    <id>195089</id>
    <revision>
      <id>2620114</id>
      <parentid>2584979</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:37:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620114</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5235" sha1="gtptxv8wauz3oabf0d0vzgolxqom4ai" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Вірджыл ван Дэйк
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 4
| гады                 = 2011—2013&lt;br/&gt;2013—2015&lt;br/&gt;2015—2018&lt;br/&gt;2018—
| клюбы                = [[Гронінген (футбольны клюб)|Гронінген]]&lt;br/&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;br/&gt;[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 62 (7)&lt;br/&gt;76 (9)&lt;br/&gt;67 (4)&lt;br/&gt;209 (19)
| нац гады             = 2015—
| нац зборная          = {{Футбол Нідэрлянды|няма}}
| нац гульні(галы)     = 78 (9)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 16 лістапада 2024
}}
'''Вірджыл ван Дэйк''' ({{мова-nl|Virgil van Dijk}}; нарадзіўся 8 ліпеня 1991 году) — нідэрляндзкі футбаліст, абаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Нідэрляндаў па футболе|нацыянальнай зборнай Нідэрляндаў]]. Лічыцца адным з найлепшых абаронцаў у сьвеце&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/11669/11659594/virgil-van-dijk-the-best-defender-in-the-world-says-paul-merson «Virgil van Dijk the best defender in the world, says Paul Merson»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Вылучаецца сваёй сілай, лідэрствам і добрай гульнёй у паветры&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190320092735/http://www.sportbible.com/football/reactions-take-a-bow-news-virgil-van-dijk-voted-the-best-defender-in-world-football-20190316 «Virgil Van Dijk Voted The Best Defender In World Football»]. Sportbible.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/11669/11659594/virgil-van-dijk-the-best-defender-in-the-world-says-paul-merson «Virgil van Dijk the best defender in the world, says Paul Merson»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2618579.html «Virgil van Dijk: Champions League Defender of the Season»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Гулец стаўся першым абаронцам, які здабыў тутыл гульца году паводле вэрысіі УЭФА&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2618573.html «Virgil van Dijk wins UEFA Men’s Player of the Year award»]. UEFA.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Сэлтык»''':
* [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе|Чэмпіён Шатляндыі]]: 2014, 2015
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Шатляндыі|Кубка шатляндзкай лігі]]: 2015

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022, 2024
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Ван Дэйк у складзе [[Зборная Нідэрляндаў па футболе|зборнай Нідэрляндаў]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Нідэрлянды}};
|Нідэрлянды на ЧС-2022
|Нідэрлянды на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:ван Дэйк, Вірджыл}}
[[Катэгорыя:Нідэрляндзкія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Нідэрляндаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гронінген»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сэлтык» Глазга]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Саўтгэмптан»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>gtptxv8wauz3oabf0d0vzgolxqom4ai</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эндру Робэртсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>195126</id>
    <revision>
      <id>2620122</id>
      <parentid>2584987</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:40:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620122</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3308" sha1="4pyp3lls4360yzj1msp5i1nrukyw1o9" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Эндру Робэртсан
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 26
| гады                 = 2012—2013&lt;br/&gt;2013—2014&lt;br/&gt;2014—2017&lt;br/&gt;2017—
| клюбы                = [[Кўінз Парк Глазга]]&lt;br/&gt;[[Дандзі Юнайтэд]]&lt;br/&gt;[[Гал Сіці]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 36 (2)&lt;br/&gt;36 (3)&lt;br/&gt;102 (4)&lt;br/&gt;229 (10)
| нац гады             = 2014—
| нац зборная          = {{Футбол Шатляндыя|няма}}
| нац гульні(галы)     = 80 (4)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 18 лістапада 2024
}}
'''Эндру Робэртсан''' ({{мова-en|Andrew Robertson}}; нарадзіўся 11 сакавіка 1994 году) — шатляндзкі футбаліст, абаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Шатляндыі па футболе|нацыянальнай зборнай Шатляндыі]].

== Дасягненьні ==
'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022, 2024
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{soccerway}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Робэртсан у складзе [[Зборная Шатляндыі па футболе|зборнай Шатляндыі]] на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|чэмпіянатах Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Шатляндыя}};
|Шатляндыя на ЧЭ-2020
|Шатляндыя на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Робэртсан, Эндру}}
[[Катэгорыя:Шатляндзкія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Шатляндыі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Дандзі Юнайтэд»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гал Сіці»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>4pyp3lls4360yzj1msp5i1nrukyw1o9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Усман Дэмбэле</title>
    <ns>0</ns>
    <id>196093</id>
    <revision>
      <id>2620106</id>
      <parentid>2616691</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:03:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620106</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3908" sha1="oy2ol0hleiofe71817mj7o8aqra50uz" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Усман Дэмбэле
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 10
| гады                 = 2015—2016&lt;br/&gt;2016—2017&lt;br/&gt;2017—2023&lt;br/&gt;2023—
| клюбы                = [[Рэн (футбольны клюб)|Рэн]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;br/&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| гульні(галы)         = 26 (12)&lt;br/&gt;32 (6)&lt;br/&gt;127 (24)&lt;br/&gt;37 (8)
| нац гады             = 2016—
| нац зборная          = {{Футбол Францыя|няма}}
| нац гульні(галы)     = 53 (6)
| абнаўленьне(клюб)    = 22 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 14 кастрычніка 2024
}}
'''Усма́н Дэмбэле́''' ({{мова-fr|Ousmane Dembélé}}; нарадзіўся 15 траўня 1997 году) — францускі футбаліст, нападнік клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і [[Зборная Францыі па футболе|нацыянальнай зборнай Францыі]]. Чэмпіён сьвету 2018 году.

== Дасягненьні ==
'''«Барусія»''':
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2017

'''«Барсэлёна»''':
* [[Чэмпіянат Гішпаніі па футболе|Чэмпіён Гішпаніі]]: 2018, 2019, 2023
* Уладальнік [[Кубак Гішпаніі па футболе|Кубка Гішпаніі]]: 2018, 2021
* Уладальнік [[Супэркубак Гішпаніі па футболе|Супэркубка Гішпаніі]]: 2018, 2023

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2023, 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

'''Францыя''':
* Чэмпіён сьвету: [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2018 году|2018]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Дэмбэле ў складзе [[Зборная Францыі па футболе|зборнай Францыі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Францыя}};
|Францыя на ЧС-2018
|Францыя на ЧЭ-2020
|Францыя на ЧС-2022
|Францыя на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэмбэле, Усман}}
[[Катэгорыя:Францускія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Францыі]]
[[Катэгорыя:Французы афрыканскага паходжаньня]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэн»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барсэлёна»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>oy2ol0hleiofe71817mj7o8aqra50uz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэснэль Кімпэмбэ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>196399</id>
    <revision>
      <id>2620101</id>
      <parentid>2616686</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:02:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620101</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2993" sha1="hyxyjbgmbzbosk9ten2u00kobtf8rzm" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Прэснэль Кімпэмбэ
|клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
|нумар                = 3
|гады                 = 2015—
|клюбы                = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
|гульні(галы)         = 163 (1)
|нац гады             = 2018—
|нац зборная          = {{Футбол Францыя|няма}}
|нац гульні(галы)     = 28 (0)
|абнаўленьне(клюб)    = 26 лютага 2023
|абнаўленьне(зборная) = 13 чэрвеня 2022
}}
'''Прэснэль Кімпэмбэ''' ({{мова-fr|Presnel Kimpembe}}; нарадзіўся 13 жніўня 1995 году) — францускі футбаліст, абаронца клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і [[Зборная Францыі па футболе|нацыянальнай зборнай Францыі]]. Чэмпіён сьвету 2018 году.

== Дасягненьні ==
'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2016, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Францыі|Кубка францускае лігі]]: 2016, 2017, 2018, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2016, 2017, 2020, 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

'''Францыя''':
* Чэмпіён сьвету: [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2018 году|2018]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://int.soccerway.com/players/presnel-kimpembe/265372/ Профіль на soccerway.com]{{Ref-en}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Кімпэмбэ ў складзе [[Зборная Францыі па футболе|зборнай Францыі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Францыя}};
|Францыя на ЧС-2018
|Францыя на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кімпэмбэ, Прэснэль}}
[[Катэгорыя:Францускія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Францыі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>hyxyjbgmbzbosk9ten2u00kobtf8rzm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Людзінава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>201736</id>
    <revision>
      <id>2620096</id>
      <parentid>2600724</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:55:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620096</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2769" sha1="4q3cuyvwx2uo16xfq7nnaeksp1i72xz" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Расея
|Назва                               = Людзінава
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Людзінава
|Назва расейскай мовай               = Людиново
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Суб’ект фэдэрацыі                   = [[Калуская вобласьць]]
 |Шырата градусаў                    = 53
 |Шырата хвілінаў                    = 52
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 34
 |Даўгата хвілінаў                   = 28
 |Даўгата сэкундаў                   = 
}}
'''Людзі́нава''' ({{мова-ru|Людиново}}) — горад (з 1938 году) у [[Расея|Расеі]], адміністрацыйны цэнтар [[Людзінаўскі раён|Людзінаўскага раёну]] [[Калуская вобласьць|Калускай вобласьці]]. Насельніцтва складае 38846 чалавек паводле зьвестак за 2017 год&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года].&lt;/ref&gt;. Разьмешчаны на беразе ракі [[Непалаць]], на адлегласьці ў 151 км да [[Калуга|Калугі]] і 80 км да [[Бранск]]а. Маюцца дзьве чыгуначныя станцыі, на адной зь якім прыпыняецца цягнік шартшруту [[Масква]]—[[Гомель]].

У 1841 годзе на Людзінаўскім заводзе былі вырабленыя першыя ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] рэйкі для пабудовы Мікалаеўскай чыгункі. У 1858 годзе на гэтым самым прыдпрыемстве былі сабраныя першыя ў Расеі тры параходы.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://адмлюдиново.рф/ Афіцыйны сайт раённай адміністрацыі]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.

{{Калуская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Калускай вобласьці]]</text>
      <sha1>4q3cuyvwx2uo16xfq7nnaeksp1i72xz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дзень пісьменьніка ў няволі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>202253</id>
    <revision>
      <id>2620044</id>
      <parentid>2183833</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T01:21:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620044</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2904" sha1="a2y77ldzhlrpgxj9c5ko80xm9nbtbji" xml:space="preserve">'''Дзень пісьме́ньніка ў няво́лі''' [[ПЭН-цэнтры]] па ўсім сьвеце адзначаюць 15 лістапада. Кожны год, пачынаючы з 1981-га, Міжнародны ПЭН абірае некалькі пісьменьнікаў ці пісьменьніц, якія зазнаюць пагрозы, напады, зьняволеньне, а часам і сьмерць, папросту карыстаючыся сваім правам на свабоду выказваньня. ПЭН зьвяртаецца да грамадзкасьці з заклікам зрабіць пэўныя захады для паляпшэньня іхняга становішча&lt;ref name=penamer&gt;https://web.archive.org/web/20081208042718/http://www.pen.org/viewmedia.php/prmMID/2943/prmID/172&lt;/ref&gt;.

У 2018 годзе асаблівая ўвага надавалася забітай у 2017 годзе мэксыканскай журналістцы [[Міраслава Брыч Велдусэа|Міраславе Брыч Велдусэа]]. Акрамя гэтага, яшчэ чатыры справы пісьменьнікаў і журналістаў заслугоўваюць пільнай увагі і неадкладных дзеяньняў з боку грамадзкасьці.

== Сьпіс людзей, да якіх прыцягваецца ўвага ==

=== 2018 год ===
* [[Давіт Ісаак]] — пісьменьнік і журналіст з [[Эрытрэя|Эрытрэі]]
* [[Міраслава Брыч Велдусэа]] — журналістка з [[Мэксыка|Мэксыкі]]
* [[Алег Сянцоў]] — пісьменьнік і кінарэжысэр з [[Украіна|Украіны]]
* [[Ваэль Абас]] — пісьменьнік і актывіст з [[Эгіпет|Эгіпту]]
* [[Шахідул Алам]] — пісьменьнік, фатограф і актывіст з [[Бангладэш]]

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20190922000542/http://www.internationalpen.org.uk/ Міжнародны ПЭН]
* [http://www.pen.org/ Амэрыканскі ПЭН-цэнтар]
* [https://web.archive.org/web/20070406002659/http://www.pencanada.ca/ Канадзкі ПЭН]
* [http://www.englishpen.org/ Ангельскі ПЭН]
* http://www.humanrights-geneva.info/World-Day-of-the-imprisoned-writer,2451{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* http://www.echoworld.com/B07/B0711/B0711_PEN1.htm

[[Катэгорыя:Міжнародныя сьвяты]]
[[Катэгорыя:Падзеі 15 лістапада]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1981 годзе]]
[[Катэгорыя:ПЭН-клюб]]</text>
      <sha1>a2y77ldzhlrpgxj9c5ko80xm9nbtbji</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джо Гомэс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212325</id>
    <revision>
      <id>2620112</id>
      <parentid>2584977</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:37:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620112</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2787" sha1="qml81vsv5rvy7s6cahka1q31kry29jn" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| Імя                  = Джо Гомэс
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 2
| гады                 = 2014—2015&lt;br/&gt;2015—
| клюбы                = [[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтан Атлетык]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 21 (0)&lt;br/&gt;143 (0)
| нац гады             = 2017—
| нац зборная          = {{Футбол Ангельшчына|няма}}
| нац гульні(галы)     = 15 (0)
| абнаўленьне(клюб)    = 2 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 7 чэрвеня 2024
}}
'''Джо Гомэс''' ({{мова-en|Joe Gomez}}; нарадзіўся 23 траўня 1997 году) — ангельскі футбаліст, абаронца клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Дасягненьні ==
'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2020, 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022, 2024
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянату сьвету|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.soccerway.com/players/joseph-gomez/290182/ Профіль на soccerway.com]{{Ref-en}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Ангельшчына на ЧЭ-2024}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гомэс, Джо}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Ангельшчыны]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Чарлтан Атлетык» Лёндан]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>qml81vsv5rvy7s6cahka1q31kry29jn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лесьбійская эротыка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>213858</id>
    <revision>
      <id>2619987</id>
      <parentid>2606565</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:46:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Картка зь Вікізьвестак]] слушны і дакладны [[Шаблён:Эротыка]]</comment>
      <origin>2619987</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5214" sha1="ak44ffhg9hta7nni3zvfmyxsbax2g73" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
[[Файл:Cream (Lesbian show V).jpg|справа|thumb|250px|Прадстаўленьне &quot;дзеўка зь дзеўкаю&quot; ў [[Гранада]], [[Гішпанія]].]]
'''Лезьбійская эротыка''' — [[эротыка]], якая паказвае ў выяўленчым мастацтве [[лезьбіянства]], якая зьяўляецца выразам плоцкага жыцьця жанчыны з жанчынаю. Лезьбіянства было тэмай эратычнага мастацтва, па меншай меры, з старажытных часоў.

На працягу большай часткі гісторыі кіно і тэлебачаньня, лезьбіянства лічылася непрымальным, хоць з 1960-х гадоў яно ўсё часьцей становіцца асобным відам [[Эратычнае кіно|кіно]]. У парнаграфіі паказ лесьбійскага сэксу стварае папулярны спосаб заробку, які накіраваны ў бок мужчын гетэрасэксуальнай аўдыторыі.&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231069%3B%26%231088%3B%26%231086%3B%26%231090%3B%26%231099%3B%26%231082%3B%26%231072%3B.htm Эротыка]&lt;/ref&gt;.

На працягу 1970-х гадоў, паказ сэксу паміж жанчынамі былі ў значнай ступені абмежаваныя паказам мяккае парнаграфіі. Аднак былі выключэньні: &quot;Вішня, Гары і Ракель!&quot; (1970), &quot;Лік&quot; (1974), &quot;[[Эманюэль]]&quot; (1974), і &quot;Білітыс&quot; (1977). Хоць з канца 1960-х гадоў гетэрасэксуальныя сцэны былі часткай пануючага кіно, адпаведныя выявы зносінаў паміж жанчынамі (якія маюць палавыя кантакты толькі паміж сабой) былі рэдкасьцю. Пачалі рабіць іх на працягу 1980-х гадоў. Яны, як правіла, былі ў фільмах, якія былі з толькі лязьбійскай тэматыкай.

Адносіны [[Жанчына з жанчынай|жанчын з жанчынамі]] апісаў трохі ў аповесьці «[[Драма (аповесьць)|Драма]]» коратка апісаў [[Іван Шамякін|І. Шамякін]]:

{{пачатак цытаты}}
... нават дактарам, жанчынам, яна ні разу не дазволіла на мэдаглядах мацаць у тым месцы, праўда, ніводная і не настойвала на гэтым: не ў сталоўках практыку праходзіць — на заводах. Толькі адна па-матчынаму ласкава пагладзіла яе жывот, ногі, пахваліла:&lt;br&gt;
«Прыгожае ў цябе цела. Во будзе шчасьце камусь.»&lt;br&gt;
Гэта яе ўсхвалявала мацней, чым усе заляцаньні студэнтаў і нават выкладчыкаў.
{{канец цытаты|крыніца=«Драма» [[Іван Шамякін]]&lt;ref name=&quot;жжшамякін&quot;&gt;{{Кніга
|аўтар          = [[Іван Шамякін]]
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Выбраныя творы: У трох тамах:
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. І. Котаў
|выданьне       = 
|месца          = [[Менск]]
|выдавецтва     = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Маст. літ.]]
|год            = 1992
|том            = 3
|старонкі       = 370
|старонак       = 462
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-340-00791-4
|наклад         = 39200
}}&lt;/ref&gt;.}}

== Парнаграфія ==
[[Выява:Old porn 6.jpg|зьлева|thumb|250px|Старое порна. 1910 год.]]
Гэнры і Джун (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэн, у тым ліку адзін, які быў разгледжаны досыць выразна, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. &quot;Асноўная похаць&quot; (1992) утрымлівае мяккае лязьбійскую парнаграфію. Пазьней, у 1990-х гадах, лязьбійская эротыка стала часткаю кіно.

== Глядзіце таксама ==
* [https://nn.by/?c=ar&amp;i=228105 Прыклад эратычнага кіно]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lesbian erotic art}}
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Эротыка}}

[[Катэгорыя:Эротыка]]</text>
      <sha1>ak44ffhg9hta7nni3zvfmyxsbax2g73</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2619988</id>
      <parentid>2619987</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:47:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>літара с замест з</comment>
      <origin>2619988</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5216" sha1="csskhtvqqnm9dk52y8f2oy872uv7ua9" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
[[Файл:Cream (Lesbian show V).jpg|справа|thumb|250px|Прадстаўленьне &quot;дзеўка зь дзеўкаю&quot; ў [[Гранада]], [[Гішпанія]].]]
'''Лезьбійская эротыка''' — [[эротыка]], якая паказвае ў выяўленчым мастацтве [[лезьбіянства]], якая зьяўляецца выразам плоцкага жыцьця жанчыны з жанчынаю.

 Лесьбіянства было тэмай эратычнага мастацтва, па меншай меры, з старажытных часоў.

На працягу большай часткі гісторыі кіно і тэлебачаньня, лесьбіянства лічылася непрымальным, хоць з 1960-х гадоў яно ўсё часьцей становіцца асобным відам [[Эратычнае кіно|кіно]]. У парнаграфіі паказ лесьбійскага сэксу стварае папулярны спосаб заробку, які накіраваны ў бок мужчын гетэрасэксуальнай аўдыторыі.&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231069%3B%26%231088%3B%26%231086%3B%26%231090%3B%26%231099%3B%26%231082%3B%26%231072%3B.htm Эротыка]&lt;/ref&gt;.

На працягу 1970-х гадоў, паказ сэксу паміж жанчынамі былі ў значнай ступені абмежаваныя паказам мяккае парнаграфіі. Аднак былі выключэньні: &quot;Вішня, Гары і Ракель!&quot; (1970), &quot;Лік&quot; (1974), &quot;[[Эманюэль]]&quot; (1974), і &quot;Білітыс&quot; (1977). Хоць з канца 1960-х гадоў гетэрасэксуальныя сцэны былі часткай пануючага кіно, адпаведныя выявы зносінаў паміж жанчынамі (якія маюць палавыя кантакты толькі паміж сабой) былі рэдкасьцю. Пачалі рабіць іх на працягу 1980-х гадоў. Яны, як правіла, былі ў фільмах, якія былі з толькі лязьбійскай тэматыкай.

Адносіны [[Жанчына з жанчынай|жанчын з жанчынамі]] апісаў трохі ў аповесьці «[[Драма (аповесьць)|Драма]]» коратка апісаў [[Іван Шамякін|І. Шамякін]]:

{{пачатак цытаты}}
... нават дактарам, жанчынам, яна ні разу не дазволіла на мэдаглядах мацаць у тым месцы, праўда, ніводная і не настойвала на гэтым: не ў сталоўках практыку праходзіць — на заводах. Толькі адна па-матчынаму ласкава пагладзіла яе жывот, ногі, пахваліла:&lt;br&gt;
«Прыгожае ў цябе цела. Во будзе шчасьце камусь.»&lt;br&gt;
Гэта яе ўсхвалявала мацней, чым усе заляцаньні студэнтаў і нават выкладчыкаў.
{{канец цытаты|крыніца=«Драма» [[Іван Шамякін]]&lt;ref name=&quot;жжшамякін&quot;&gt;{{Кніга
|аўтар          = [[Іван Шамякін]]
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Выбраныя творы: У трох тамах:
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. І. Котаў
|выданьне       = 
|месца          = [[Менск]]
|выдавецтва     = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Маст. літ.]]
|год            = 1992
|том            = 3
|старонкі       = 370
|старонак       = 462
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-340-00791-4
|наклад         = 39200
}}&lt;/ref&gt;.}}

== Парнаграфія ==
[[Выява:Old porn 6.jpg|зьлева|thumb|250px|Старое порна. 1910 год.]]
Гэнры і Джун (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэн, у тым ліку адзін, які быў разгледжаны досыць выразна, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. &quot;Асноўная похаць&quot; (1992) утрымлівае мяккае лязьбійскую парнаграфію. Пазьней, у 1990-х гадах, лязьбійская эротыка стала часткаю кіно.

== Глядзіце таксама ==
* [https://nn.by/?c=ar&amp;i=228105 Прыклад эратычнага кіно]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lesbian erotic art}}
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Эротыка}}

[[Катэгорыя:Эротыка]]</text>
      <sha1>csskhtvqqnm9dk52y8f2oy872uv7ua9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2619989</id>
      <parentid>2619988</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:47:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>.</comment>
      <origin>2619989</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5214" sha1="3wala2e6mw7cq1nxdlcnxd7qln649jt" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
[[Файл:Cream (Lesbian show V).jpg|справа|thumb|250px|Прадстаўленьне &quot;дзеўка зь дзеўкаю&quot; ў [[Гранада]], [[Гішпанія]].]]
'''Лезьбійская эротыка''' — [[эротыка]], якая паказвае ў выяўленчым мастацтве [[лезьбіянства]], якая зьяўляецца выразам плоцкага жыцьця жанчыны з жанчынаю.

Лесьбіянства было тэмай эратычнага мастацтва, па меншай меры, з старажытных часоў. На працягу большай часткі гісторыі кіно і тэлебачаньня, лесьбіянства лічылася непрымальным, хоць з 1960-х гадоў яно ўсё часьцей становіцца асобным відам [[Эратычнае кіно|кіно]]. У парнаграфіі паказ лесьбійскага сэксу стварае папулярны спосаб заробку, які накіраваны ў бок мужчын гетэрасэксуальнай аўдыторыі.&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231069%3B%26%231088%3B%26%231086%3B%26%231090%3B%26%231099%3B%26%231082%3B%26%231072%3B.htm Эротыка]&lt;/ref&gt;.

На працягу 1970-х гадоў, паказ сэксу паміж жанчынамі былі ў значнай ступені абмежаваныя паказам мяккае парнаграфіі. Аднак былі выключэньні: &quot;Вішня, Гары і Ракель!&quot; (1970), &quot;Лік&quot; (1974), &quot;[[Эманюэль]]&quot; (1974), і &quot;Білітыс&quot; (1977). Хоць з канца 1960-х гадоў гетэрасэксуальныя сцэны былі часткай пануючага кіно, адпаведныя выявы зносінаў паміж жанчынамі (якія маюць палавыя кантакты толькі паміж сабой) былі рэдкасьцю. Пачалі рабіць іх на працягу 1980-х гадоў. Яны, як правіла, былі ў фільмах, якія былі з толькі лязьбійскай тэматыкай.

Адносіны [[Жанчына з жанчынай|жанчын з жанчынамі]] апісаў трохі ў аповесьці «[[Драма (аповесьць)|Драма]]» коратка апісаў [[Іван Шамякін|І. Шамякін]]:

{{пачатак цытаты}}
... нават дактарам, жанчынам, яна ні разу не дазволіла на мэдаглядах мацаць у тым месцы, праўда, ніводная і не настойвала на гэтым: не ў сталоўках практыку праходзіць — на заводах. Толькі адна па-матчынаму ласкава пагладзіла яе жывот, ногі, пахваліла:&lt;br&gt;
«Прыгожае ў цябе цела. Во будзе шчасьце камусь.»&lt;br&gt;
Гэта яе ўсхвалявала мацней, чым усе заляцаньні студэнтаў і нават выкладчыкаў.
{{канец цытаты|крыніца=«Драма» [[Іван Шамякін]]&lt;ref name=&quot;жжшамякін&quot;&gt;{{Кніга
|аўтар          = [[Іван Шамякін]]
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Выбраныя творы: У трох тамах:
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. І. Котаў
|выданьне       = 
|месца          = [[Менск]]
|выдавецтва     = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Маст. літ.]]
|год            = 1992
|том            = 3
|старонкі       = 370
|старонак       = 462
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-340-00791-4
|наклад         = 39200
}}&lt;/ref&gt;.}}

== Парнаграфія ==
[[Выява:Old porn 6.jpg|зьлева|thumb|250px|Старое порна. 1910 год.]]
Гэнры і Джун (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэн, у тым ліку адзін, які быў разгледжаны досыць выразна, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. &quot;Асноўная похаць&quot; (1992) утрымлівае мяккае лязьбійскую парнаграфію. Пазьней, у 1990-х гадах, лязьбійская эротыка стала часткаю кіно.

== Глядзіце таксама ==
* [https://nn.by/?c=ar&amp;i=228105 Прыклад эратычнага кіно]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lesbian erotic art}}
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Эротыка}}

[[Катэгорыя:Эротыка]]</text>
      <sha1>3wala2e6mw7cq1nxdlcnxd7qln649jt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2619994</id>
      <parentid>2619989</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:01:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>-ёсьць выява ў шаблёне-картцы</comment>
      <origin>2619994</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5040" sha1="hk2xdls9tycmlupz2r59qtomk9kft17" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Лезьбійская эротыка''' — [[эротыка]], якая паказвае ў выяўленчым мастацтве [[лезьбіянства]], якая зьяўляецца выразам плоцкага жыцьця жанчыны з жанчынаю.

Лесьбіянства было тэмай эратычнага мастацтва, па меншай меры, з старажытных часоў. На працягу большай часткі гісторыі кіно і тэлебачаньня, лесьбіянства лічылася непрымальным, хоць з 1960-х гадоў яно ўсё часьцей становіцца асобным відам [[Эратычнае кіно|кіно]]. У парнаграфіі паказ лесьбійскага сэксу стварае папулярны спосаб заробку, які накіраваны ў бок мужчын гетэрасэксуальнай аўдыторыі.&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231069%3B%26%231088%3B%26%231086%3B%26%231090%3B%26%231099%3B%26%231082%3B%26%231072%3B.htm Эротыка]&lt;/ref&gt;.

На працягу 1970-х гадоў, паказ сэксу паміж жанчынамі былі ў значнай ступені абмежаваныя паказам мяккае парнаграфіі. Аднак былі выключэньні: &quot;Вішня, Гары і Ракель!&quot; (1970), &quot;Лік&quot; (1974), &quot;[[Эманюэль]]&quot; (1974), і &quot;Білітыс&quot; (1977). Хоць з канца 1960-х гадоў гетэрасэксуальныя сцэны былі часткай пануючага кіно, адпаведныя выявы зносінаў паміж жанчынамі (якія маюць палавыя кантакты толькі паміж сабой) былі рэдкасьцю. Пачалі рабіць іх на працягу 1980-х гадоў. Яны, як правіла, былі ў фільмах, якія былі з толькі лязьбійскай тэматыкай.

Адносіны [[Жанчына з жанчынай|жанчын з жанчынамі]] апісаў трохі ў аповесьці «[[Драма (аповесьць)|Драма]]» коратка апісаў [[Іван Шамякін|І. Шамякін]]:

{{пачатак цытаты}}
... нават дактарам, жанчынам, яна ні разу не дазволіла на мэдаглядах мацаць у тым месцы, праўда, ніводная і не настойвала на гэтым: не ў сталоўках практыку праходзіць — на заводах. Толькі адна па-матчынаму ласкава пагладзіла яе жывот, ногі, пахваліла:&lt;br&gt;
«Прыгожае ў цябе цела. Во будзе шчасьце камусь.»&lt;br&gt;
Гэта яе ўсхвалявала мацней, чым усе заляцаньні студэнтаў і нават выкладчыкаў.
{{канец цытаты|крыніца=«Драма» [[Іван Шамякін]]&lt;ref name=&quot;жжшамякін&quot;&gt;{{Кніга
|аўтар          = [[Іван Шамякін]]
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Выбраныя творы: У трох тамах:
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. І. Котаў
|выданьне       = 
|месца          = [[Менск]]
|выдавецтва     = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Маст. літ.]]
|год            = 1992
|том            = 3
|старонкі       = 370
|старонак       = 462
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-340-00791-4
|наклад         = 39200
}}&lt;/ref&gt;.}}

== Парнаграфія ==
[[Выява:Old porn 6.jpg|зьлева|thumb|250px|Старое порна. 1910 год.]]
Гэнры і Джун (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэн, у тым ліку адзін, які быў разгледжаны досыць выразна, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. &quot;Асноўная похаць&quot; (1992) утрымлівае мяккае лязьбійскую парнаграфію. Пазьней, у 1990-х гадах, лязьбійская эротыка стала часткаю кіно.

== Глядзіце таксама ==
* [https://nn.by/?c=ar&amp;i=228105 Прыклад эратычнага кіно]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lesbian erotic art}}
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Эротыка}}

[[Катэгорыя:Эротыка]]</text>
      <sha1>hk2xdls9tycmlupz2r59qtomk9kft17</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2619995</id>
      <parentid>2619994</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:02:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ес замест яз</comment>
      <origin>2619995</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5040" sha1="qoctikoar6um1ef3kd8fqbnskjx3gsy" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Лесьбійская эротыка''' — [[эротыка]], якая паказвае ў выяўленчым мастацтве [[лесьбіянства]], якая зьяўляецца выразам плоцкага жыцьця жанчыны з жанчынаю.

Лесьбіянства было тэмай эратычнага мастацтва, па меншай меры, з старажытных часоў. На працягу большай часткі гісторыі кіно і тэлебачаньня, лесьбіянства лічылася непрымальным, хоць з 1960-х гадоў яно ўсё часьцей становіцца асобным відам [[Эратычнае кіно|кіно]]. У парнаграфіі паказ лесьбійскага сэксу стварае папулярны спосаб заробку, які накіраваны ў бок мужчын гетэрасэксуальнай аўдыторыі.&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231069%3B%26%231088%3B%26%231086%3B%26%231090%3B%26%231099%3B%26%231082%3B%26%231072%3B.htm Эротыка]&lt;/ref&gt;.

На працягу 1970-х гадоў, паказ сэксу паміж жанчынамі былі ў значнай ступені абмежаваныя паказам мяккае парнаграфіі. Аднак былі выключэньні: &quot;Вішня, Гары і Ракель!&quot; (1970), &quot;Лік&quot; (1974), &quot;[[Эманюэль]]&quot; (1974), і &quot;Білітыс&quot; (1977). Хоць з канца 1960-х гадоў гетэрасэксуальныя сцэны былі часткай пануючага кіно, адпаведныя выявы зносінаў паміж жанчынамі (якія маюць палавыя кантакты толькі паміж сабой) былі рэдкасьцю. Пачалі рабіць іх на працягу 1980-х гадоў. Яны, як правіла, былі ў фільмах, якія былі з толькі лесьбійскай тэматыкай.

Адносіны [[Жанчына з жанчынай|жанчын з жанчынамі]] апісаў трохі ў аповесьці «[[Драма (аповесьць)|Драма]]» коратка апісаў [[Іван Шамякін|І. Шамякін]]:

{{пачатак цытаты}}
... нават дактарам, жанчынам, яна ні разу не дазволіла на мэдаглядах мацаць у тым месцы, праўда, ніводная і не настойвала на гэтым: не ў сталоўках практыку праходзіць — на заводах. Толькі адна па-матчынаму ласкава пагладзіла яе жывот, ногі, пахваліла:&lt;br&gt;
«Прыгожае ў цябе цела. Во будзе шчасьце камусь.»&lt;br&gt;
Гэта яе ўсхвалявала мацней, чым усе заляцаньні студэнтаў і нават выкладчыкаў.
{{канец цытаты|крыніца=«Драма» [[Іван Шамякін]]&lt;ref name=&quot;жжшамякін&quot;&gt;{{Кніга
|аўтар          = [[Іван Шамякін]]
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Выбраныя творы: У трох тамах:
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = М. І. Котаў
|выданьне       = 
|месца          = [[Менск]]
|выдавецтва     = [[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Маст. літ.]]
|год            = 1992
|том            = 3
|старонкі       = 370
|старонак       = 462
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-340-00791-4
|наклад         = 39200
}}&lt;/ref&gt;.}}

== Парнаграфія ==
[[Выява:Old porn 6.jpg|зьлева|thumb|250px|Старое порна. 1910 год.]]
Гэнры і Джун (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэн, у тым ліку адзін, які быў разгледжаны досыць выразна, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. &quot;Асноўная похаць&quot; (1992) утрымлівае мяккае лесьбійскую парнаграфію. Пазьней, у 1990-х гадах, лесьбійская эротыка стала часткаю кіно.

== Глядзіце таксама ==
* [https://nn.by/?c=ar&amp;i=228105 Прыклад эратычнага кіно]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Lesbian erotic art}}
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Эротыка}}

[[Катэгорыя:Эротыка]]</text>
      <sha1>qoctikoar6um1ef3kd8fqbnskjx3gsy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лесбіянства</title>
    <ns>0</ns>
    <id>219159</id>
    <redirect title="Лесьбіянства" />
    <revision>
      <id>2620028</id>
      <parentid>2097847</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T19:28:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>4798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Лесьбіянства]]</comment>
      <origin>2620028</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Лесьбіянства]]</text>
      <sha1>hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лезьбіянка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>219160</id>
    <redirect title="Лесьбіянства" />
    <revision>
      <id>2620029</id>
      <parentid>2097849</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T19:28:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>4798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Лесьбіянства]]</comment>
      <origin>2620029</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Лесьбіянства]]</text>
      <sha1>hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лесбіянка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>219161</id>
    <redirect title="Лесьбіянства" />
    <revision>
      <id>2620030</id>
      <parentid>2097850</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T19:28:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>4798</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Лесьбіянства]]</comment>
      <origin>2620030</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Лесьбіянства]]</text>
      <sha1>hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лесьбіянства</title>
    <ns>0</ns>
    <id>219162</id>
    <revision>
      <id>2619984</id>
      <parentid>2619979</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:27:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Крыніцы */ -няма ў гэтым шаблёне</comment>
      <origin>2619984</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3066" sha1="bad0wfqu8mziaaerdw7c04832zlpee0" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Лесьбіянства'''&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Алесь Астроўскі]]|загаловак=Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі (частка 1)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2011/12/19/4596/|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «[[Беларусь - наша зямля]]»|дата публікацыі=19 сьнежня 2011|дата доступу=14 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt; (сапфізм) — жаночая [[гомасэксуальнасьць]].

Гомасэксуальных жанчын завуць лесьбіянкамі. Слова паходзіць ад назвы [[Грэцыя|грэцкага]] вострава [[Лесбас]], дзе, як думаюць, нарадзілася і жыла старажытнагрэцкая паэтка [[Сапфо]], чые вершы пазьней нярэдка ўспрымалі як апяваньне аднаполага каханьня паміж жанчынамі. Аднак некаторыя старажытныя крыніцы згадваюць і аб сувязях Сапфо з [[мужчына]]мі. Максім Тырскі пісаў, што ўзаемаадносіны паміж Сапфо і вучаніцамі яе школы былі чыстымі. Існуюць зьвесткі аб лясьбійскіх адносінах у старажытнай [[Спарта|Спарце]]. [[Плютарх]] у апісаньні Лякедэмоніі паведамляў, што «яны надаюць такое вялікае значэньне каханьню, што дзяўчыны становяцца эратычнымі таварышамі жанчын з высакародных сем’яў». Існуюць пісьмовыя крыніцы, якія згадваюць аб узаемаадносінах паміж насельнікамі (адаліскамі) [[гарэм]]аў, хоць часам за гэта належыла пакараньне.

Слова «лесьбіянка» гэтак жа неадназначнае, як і само слова «гомасэксуальнасьць»: у адным кантэксьце яно можа пазначаць жанчыну з гомасэксуальнай арыентацыяй, у іншым кантэксьце — жанчыну з гомасэксуальнай ідэнтычнасьцю, а ў трэцім — жанчыну, якая практыкуе выключна гомасэксуальныя паводзіны.

== Глядзіце таксама ==
* [[Жанчына з жанчынай]]
* [[Лясьбійская парнаграфія]]&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231046%3B%26%231046%3B.htm дзіва з удзелам толькі жанчын (ЖЖ).]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Лесьбіянства| ]]</text>
      <sha1>bad0wfqu8mziaaerdw7c04832zlpee0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2619986</id>
      <parentid>2619984</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:42:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Глядзіце таксама */ .</comment>
      <origin>2619986</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3066" sha1="0n94qa5qbyk6vn0iqi2zog6iawhvebz" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Лесьбіянства'''&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Алесь Астроўскі]]|загаловак=Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі (частка 1)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2011/12/19/4596/|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «[[Беларусь - наша зямля]]»|дата публікацыі=19 сьнежня 2011|дата доступу=14 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt; (сапфізм) — жаночая [[гомасэксуальнасьць]].

Гомасэксуальных жанчын завуць лесьбіянкамі. Слова паходзіць ад назвы [[Грэцыя|грэцкага]] вострава [[Лесбас]], дзе, як думаюць, нарадзілася і жыла старажытнагрэцкая паэтка [[Сапфо]], чые вершы пазьней нярэдка ўспрымалі як апяваньне аднаполага каханьня паміж жанчынамі. Аднак некаторыя старажытныя крыніцы згадваюць і аб сувязях Сапфо з [[мужчына]]мі. Максім Тырскі пісаў, што ўзаемаадносіны паміж Сапфо і вучаніцамі яе школы былі чыстымі. Існуюць зьвесткі аб лясьбійскіх адносінах у старажытнай [[Спарта|Спарце]]. [[Плютарх]] у апісаньні Лякедэмоніі паведамляў, што «яны надаюць такое вялікае значэньне каханьню, што дзяўчыны становяцца эратычнымі таварышамі жанчын з высакародных сем’яў». Існуюць пісьмовыя крыніцы, якія згадваюць аб узаемаадносінах паміж насельнікамі (адаліскамі) [[гарэм]]аў, хоць часам за гэта належыла пакараньне.

Слова «лесьбіянка» гэтак жа неадназначнае, як і само слова «гомасэксуальнасьць»: у адным кантэксьце яно можа пазначаць жанчыну з гомасэксуальнай арыентацыяй, у іншым кантэксьце — жанчыну з гомасэксуальнай ідэнтычнасьцю, а ў трэцім — жанчыну, якая практыкуе выключна гомасэксуальныя паводзіны.

== Глядзіце таксама ==
* [[Жанчына з жанчынай]]
* [[Лесьбійская парнаграфія]]&lt;ref&gt;[https://sipb.pl.tl/%26%231046%3B%26%231046%3B.htm дзіва з удзелам толькі жанчын (ЖЖ).]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Лесьбіянства| ]]</text>
      <sha1>0n94qa5qbyk6vn0iqi2zog6iawhvebz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лесьбійская парнаграфія</title>
    <ns>0</ns>
    <id>224986</id>
    <revision>
      <id>2619985</id>
      <parentid>2564305</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:42:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Картка зь Вікізьвестак]] і леСьбійская паводле крыніцы: Алесь Астроўскі. Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі? (частка 5; зьвесткі з Украіны) // Грамадазнаўчы сайт «Беларусь - наша зямля», 2 студзеня 2012 г. https://nashaziamlia.org/2012/01/02/4687/</comment>
      <origin>2619985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2552" sha1="etgp2sq05c8nob5j6zxee1wxno919t6" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Лесьбійская парнаграфія'''&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Алесь Астроўскі]]|загаловак=Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі? (частка 5; зьвесткі з Украіны)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2012/01/02/4687/|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «[[Беларусь - наша зямля]]»|дата публікацыі=2 студзеня 2012|дата доступу=14 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt; — [[парнаграфія]], дзе паказваюцца плоцевыя адхіленьні у выглядзе зносін [[Жанчына з жанчынай|жанчыны з жанчынаю]].

У фільме «Генры і Джун» (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэнаў, у тым ліку адна выразная, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. Яе таксама ўтрымліваў фільм «Асноўная похаць» (1992). У 1990-х гадах стала часткаю заходняга кіно.

== Апісаньне ==
Для здымкаў выкарыстоўваюць жанчынаў. Мужчыны могуць быць толькі назіральнікамі. Прыкладам дзеяў могуць быць наступныя учынкі:
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Percolate.jpg|Абдымкі
Percolate &amp; Jules.jpg|Абдымкі
Natural sculpture (nude).jpg|Адбымкі
Oral nipple stimulation small.png|Пацалунак саскоў [[грудзі]]
Wiki-anilingus.png|Лізаньне задняе адтуліны
Wiki-analoral.svg|Лізаньне задняе адтуліны
Wiki-tribadism.png|[[Трыбадызм|Трэньне]] між нагамі ([[Похва|похвы]])
Wiki-tribadism02.png|Ляжаньне і трэньне
Wiki-cunnilingus.png|[[Лізаньне похвы]]
&lt;/gallery&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Спакусьнікі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Парнаграфія паводле вырабаў}}

[[Катэгорыя:Парнаграфія| ]]</text>
      <sha1>etgp2sq05c8nob5j6zxee1wxno919t6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2619990</id>
      <parentid>2619985</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:49:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>W перанёс старонку [[Лязьбійская парнаграфія]] у [[Лесьбійская парнаграфія]] паўзьверх перанакіраваньня: Памылка ў назове: +[[Лесьбійская эротыка]] і паводле крыніцы: [[Алесь Астроўскі]]. Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі? (частка 5; зьвесткі з Украіны) // Грамадазнаўчы сайт «Беларусь - наша зямля», 2 студзеня 2012 г. https://nashaziamlia.org/2012/01/02/4687/</comment>
      <origin>2619985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2552" sha1="etgp2sq05c8nob5j6zxee1wxno919t6" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Лесьбійская парнаграфія'''&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Алесь Астроўскі]]|загаловак=Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі? (частка 5; зьвесткі з Украіны)|спасылка=https://nashaziamlia.org/2012/01/02/4687/|выдавец=Грамадазнаўчы сайт «[[Беларусь - наша зямля]]»|дата публікацыі=2 студзеня 2012|дата доступу=14 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt; — [[парнаграфія]], дзе паказваюцца плоцевыя адхіленьні у выглядзе зносін [[Жанчына з жанчынай|жанчыны з жанчынаю]].

У фільме «Генры і Джун» (1990) было некалькі лесьбійскіх сцэнаў, у тым ліку адна выразная, каб надаць фільму рэйтынг NC-17. Яе таксама ўтрымліваў фільм «Асноўная похаць» (1992). У 1990-х гадах стала часткаю заходняга кіно.

== Апісаньне ==
Для здымкаў выкарыстоўваюць жанчынаў. Мужчыны могуць быць толькі назіральнікамі. Прыкладам дзеяў могуць быць наступныя учынкі:
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Percolate.jpg|Абдымкі
Percolate &amp; Jules.jpg|Абдымкі
Natural sculpture (nude).jpg|Адбымкі
Oral nipple stimulation small.png|Пацалунак саскоў [[грудзі]]
Wiki-anilingus.png|Лізаньне задняе адтуліны
Wiki-analoral.svg|Лізаньне задняе адтуліны
Wiki-tribadism.png|[[Трыбадызм|Трэньне]] між нагамі ([[Похва|похвы]])
Wiki-tribadism02.png|Ляжаньне і трэньне
Wiki-cunnilingus.png|[[Лізаньне похвы]]
&lt;/gallery&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Спакусьнікі]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://sipb.pl.tl/%26%231051%3B%26%231102%3B%26%231073%3B%26%231072%3B%26%231076%3B%26%231079%3B%26%231077%3B%26%231081%3B%26%231089%3B%26%231090%3B%26%231074%3B%26%231072%3B.htm Плоцевы чын і яго апісаньне]

{{Парнаграфія паводле вырабаў}}

[[Катэгорыя:Парнаграфія| ]]</text>
      <sha1>etgp2sq05c8nob5j6zxee1wxno919t6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Бабчын</title>
    <ns>1</ns>
    <id>228695</id>
    <revision>
      <id>2620078</id>
      <parentid>2161839</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T08:24:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620078</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1643" sha1="ae4vj1xxqzay27i8rn8059ex8turkok" xml:space="preserve">
: Само сьцьверджаньне пра пачатак XVI ст., відаць, з ''Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2, кн. 2. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2005. — 520 с.: іл. ISBN 985-11-0330-6.'', але ў гэтай сэрыі шмат недакладнасьцяў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:56, 19 траўня 2020 (+03)
: [[ВГАБ]], т. 1, с. 194: 1571 год. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 20:00, 19 траўня 2020 (+03)
: Дзякую за пільнасьць. Сапраўды, у крыніцы гаворыцца проста пра XVI ст. Відаць, аўтар у расейскім разьдзеле недаглядзеў, а ў нас гэты недагляд перанесьлі пры перакладзе. У будучыні пры знаходжаньні падобных недакладнасьцяў раю адразу выпраўляць з спасылкай на крыніцу — згодна з [[Вікіпэдыя:Будзьце рашучымі]]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:14, 20 траўня 2020 (+03)

[[Аркадзія (зьніклае паселішча)]]</text>
      <sha1>ae4vj1xxqzay27i8rn8059ex8turkok</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь</title>
    <ns>1</ns>
    <id>230407</id>
    <revision>
      <id>2619998</id>
      <parentid>2619963</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:15:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выбаршчык, а выбарнік */ +У слоўніку: [[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]]. избиратель — выбаршчык // Практычны беларускі вайсковы слоўнік / старш.кам. П. Валасноў. — Менск: Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]], 1927. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія)</comment>
      <origin>2619998</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1303" sha1="6j689ljt858zyb1bdl3bfo0xpynjoy7" xml:space="preserve">{{Артыкул праекту Беларусь}}

== Выбаршчык, а выбарнік ==

Ці варта замяніць усіх &quot;выбаршчыкаў&quot; на &quot;выбарнікаў&quot;? [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 10:39, 14 чэрвеня 2025 (+03)
:Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за пытаньне. Відаць, варта пакінуць, бо гэтак у слоўніку: {{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt25/l9_8 избиратель — выбаршчык]|загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt25|адказны=старш.кам. [[П. Валасноў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]]|год=1927|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}} З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:15, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)</text>
      <sha1>6j689ljt858zyb1bdl3bfo0xpynjoy7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620037</id>
      <parentid>2619998</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T22:19:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casinios</username>
        <id>91071</id>
      </contributor>
      <comment>/* Выбаршчык, а выбарнік */ Адказ</comment>
      <origin>2620037</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1794" sha1="97de6lscovb0mp2t0leuwet09y9c8nf" xml:space="preserve">{{Артыкул праекту Беларусь}}

== Выбаршчык, а выбарнік ==

Ці варта замяніць усіх &quot;выбаршчыкаў&quot; на &quot;выбарнікаў&quot;? [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 10:39, 14 чэрвеня 2025 (+03)

:Так, але напрыклад тут &lt;nowiki&gt;https://w.wiki/EUfW&lt;/nowiki&gt; было абмеркаваньне, і вырашылі, што лепей ужываць &quot;выбарнік&quot;, бо яно ўласнабеларускае.
:&quot;Выбаршчык&quot; усё ж такі выглядае трохі як калька з расейскай. [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 01:19, 15 чэрвеня 2025 (+03)

:Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за пытаньне. Відаць, варта пакінуць, бо гэтак у слоўніку: {{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt25/l9_8 избиратель — выбаршчык]|загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt25|адказны=старш.кам. [[П. Валасноў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]]|год=1927|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}} З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:15, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)</text>
      <sha1>97de6lscovb0mp2t0leuwet09y9c8nf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620038</id>
      <parentid>2620037</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T22:27:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Casinios</username>
        <id>91071</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выбаршчык, а выбарнік */</comment>
      <origin>2620038</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1796" sha1="nzrdx9z54onk9ksvhllmt96t7007ktn" xml:space="preserve">{{Артыкул праекту Беларусь}}

== Выбаршчык, а выбарнік ==

Ці варта замяніць усіх &quot;выбаршчыкаў&quot; на &quot;выбарнікаў&quot;? [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 10:39, 14 чэрвеня 2025 (+03)

:Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за пытаньне. Відаць, варта пакінуць, бо гэтак у слоўніку: {{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt25/l9_8 избиратель — выбаршчык]|загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt25|адказны=старш.кам. [[П. Валасноў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]]|год=1927|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}} З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:15, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)

::Так, але напрыклад тут &lt;nowiki&gt;https://w.wiki/EUfW&lt;/nowiki&gt; было абмеркаваньне, і вырашылі, што лепей ужываць &quot;выбарнік&quot;, бо яно ўласнабеларускае.
::&quot;Выбаршчык&quot; усё ж такі выглядае трохі як калька з расейскай. [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 01:19, 15 чэрвеня 2025 (+03)</text>
      <sha1>nzrdx9z54onk9ksvhllmt96t7007ktn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620124</id>
      <parentid>2620038</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:48:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выбаршчык, а выбарнік */ +Разнастайнасьць: [[Мікалай Гуткоўскі]]. избиратель — выбiральнiк // Тэрмінолёгія права / рэд. [[Янка Купала]], [[Якуб Колас]], [[Язэп Лёсік]], [[Сьцяпан Некрашэвіч]], [[Уладзіслаў Чаржынскі]]. — Менск: [[Інбелкульт]], 1926. — (Беларуская навуковая тэрміналёгія).</comment>
      <origin>2620124</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4038" sha1="6m4aems5ettkequ4c7w30ay13lhrlec" xml:space="preserve">{{Артыкул праекту Беларусь}}

== Выбаршчык, а выбарнік ==

Ці варта замяніць усіх &quot;выбаршчыкаў&quot; на &quot;выбарнікаў&quot;? [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 10:39, 14 чэрвеня 2025 (+03)

:Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за пытаньне. Відаць, варта пакінуць, бо гэтак у слоўніку: {{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt25/l9_8 избиратель — выбаршчык]|загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt25|адказны=старш.кам. [[П. Валасноў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]]|год=1927|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}} З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:15, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)

::Так, але напрыклад тут &lt;nowiki&gt;https://w.wiki/EUfW&lt;/nowiki&gt; было абмеркаваньне, і вырашылі, што лепей ужываць &quot;выбарнік&quot;, бо яно ўласнабеларускае.
::&quot;Выбаршчык&quot; усё ж такі выглядае трохі як калька з расейскай. [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 01:19, 15 чэрвеня 2025 (+03)
:::Хутчэй разнастайнасьць большая: 1) {{Кніга|аўтар=Мікола Байкоў, [[Сьцяпан Некрашэвіч]].|частка=[https://slounik.org/bn/l1_2/9 '''абіральнік''' м. — избиратель]|загаловак=[[Беларуска-расійскі слоўнік Байкова і Некрашэвіча|Беларуска-расейскі слоўнік]]|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bn|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларусь (выдавецтва)|Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі]]|год=1925|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=5-341-00918-5|наклад=}}; 2) {{Кніга|аўтар=[[Мікалай Гуткоўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt10/l9_8 избиратель — '''выбiральнiк''']|загаловак=Тэрмінолёгія права|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt10|адказны=рэд. [[Янка Купала]], Якуб Колас, [[Язэп Лёсік]], Сьцяпан Некрашэвіч, Уладзіслаў Чаржынскі|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Інбелкульт|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}, 3) {{Кніга|аўтар=[[Уладзіслаў Чаржынскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt11/l9_8 избиратель — выбiральнiк]|загаловак=Тэрмінолёгія грамадазнаўства|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt11|адказны=рэд. [[Якуб Колас]], Мікола Байкоў|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Інбелкульт]]|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}; 4) [https://starnik.by/pravapis/15536 выбарац] у 6 слоўніках. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 14:48, 15 чэрвеня 2025 (UTC+3)</text>
      <sha1>6m4aems5ettkequ4c7w30ay13lhrlec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Леаніла Чарняўская</title>
    <ns>0</ns>
    <id>239438</id>
    <revision>
      <id>2620090</id>
      <parentid>2609339</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:52:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620090</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9613" sha1="bkut9hktis1ea6cf84a2j7kv4wavxaj" xml:space="preserve">{{Цёзкі}}
{{Пісьменьніца}}
'''Леаніла Ўсьцінаўна Чарняўская (Гарэцкая)''' (16 лістапада 1893, [[Таргуны]], [[Докшыцкі раён]] — 26 верасьня 1976, [[Ленінград]]) — беларускі [[празаік]], [[перакладчык]], [[пэдагог]], жонка клясыка беларускай літаратуры Максіма Гарэцкага.

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася ў сялянскай сям’і. Скончыла [[Марыінскую вышэйшую вучэльню]] ў [[Вільня|Вільні]] ў 1910 годзе. З 1911 да 1918 гады працавала настаўніцай пачатковай школы ў сяле [[Залесьсе]] на Дзісеншчыне. У 1919—1923 гадах выкладала беларускую мову ў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]], а ў кастрычніку 1923 году разам з мужам, пісьменьнікам [[Максім Гарэцкі|Максімам Гарэцкім]], прыехала ў [[Менск]]. Потым жыла ў Горках Магілёўскай вобласьці. У 1932 годзе пераехала ў [[Вятка (горад)|Вятку]], куды быў высланы муж, працавала выхавацелькай у дзіцячым садку, потым жыла ў гарадзкім пасёлку Пясочня (цяпер г. Кіраў Калускай вобласьці), у [[Ленінград]]зе (з 1947 году).

== Творчасьць ==
Першая праца выйшла ў 1919 годзе — зборнік «Дзяціныя гульні» (Вільня). Першае апавяданьне «Мікітка» апублікавала ў 1921 годзе (газэта «[[Наша думка]]», Вільня). Аўтар чытанкі «Родны край» для 1, 2, 3, 4 году навучаньня (1919, перавыдавалася да 1936 году). Выйшлі кнігі прозы «Апавяданьні», «Валуй — камісар часоў Кераншчыны», «Падарожніца», «Бязьдзетуха» (усе ў 1930), «Апавяданьні» (1983), кнігі для дзяцей «Варка» (1928), «Кот Знайдзён» (1929), «Андрэйка» (1930), «Перамога» (1932), «Лявонка» (1932), «Сталёвы конь» (1933), «Жук» (1960), «Казёл Мэка і Кудла» (1979).

Пераклала на беларускую мову аповесьці В.Забайкальскага «Маленькія чырвонаармейцы» (1931), А.Іркутава «Пан Бергэр падае ў адстаўку» (1931), Я.Хазіна «Барабаншчык рэвалюцыі» (1932), «Апавяданьні старога матросу» С.Заяіцкага (1930), «Рэха» [[Эліза Ажэшка|Э.Ажэшкі]] (Вільня, 1919), «Гісторыю аднаго мядзьведзя» Э.Сэтана-Томпсана (1927), «Бунт Моці-Гёджа» Р.Кіплінга (1927), «Прыгоды Фрыдрыха Крона ў Сярэдняй Эўропе. Расстрэл рабочай моладзі ў Радожыне» Г.Краўса (1932), «Тыля Уленшпігэля» Ш. дэ Кастэра (1934), а для чытанкі «Родны край» — урыўкі з твораў А.Чэхава, А.Серафімовіча, У.Гаршына, Г.Караленкі, Д. Маміна-Сыбірака і інш.

== Кнігапіс ==
* {{Артыкул| аўтар = Л. Г. | загаловак = Мікітка. | спасылка = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2456/232220-1921-6.pdf?sequence=8&amp;isAllowed=y | мова = | выданьне = [[Наша думка]] | тып = грамадзка-палітычная і літаратурная тыднёвая газэта | год = 11 лютага 1921 | том = | нумар = 6 | старонкі = 4, 5 }}
* {{Артыкул| аўтар =Л. Чарняўская. | загаловак = Падарожніца. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/Savieckaja_Bielarus.pdf.zip/1927-068.pdf | мова  = | выданьне  =[[Савецкая Беларусь (1920)|Савецкая Беларусь]] | тып = газэта | год  = 1927, 25 сакавіка| том   = | нумар  = 68 (1960) | старонкі  = 7 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}
* {{Артыкул| аўтар =Л. Чарняўская. | загаловак = Падарожніца. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/Savieckaja_Bielarus.pdf.zip/1927-069.pdf | мова  = | выданьне  =[[Савецкая Беларусь (1920)|Савецкая Беларусь]] | тып = газэта | год  = 1927, 26 сакавіка| том   = | нумар  = 69 (1961) | старонкі  = 7 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}

;Пераклады
* {{Артыкул| аўтар = А. Гарэшкі. | загаловак = Рэха. (Пераклад з польскага Л. Чарняўскай). | спасылка = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2319/219738-1919-54.pdf?sequence=49&amp;isAllowed=y| мова = | выданьне = [[Беларуская думка (1919)|Беларуская думка]] | тып = газэта | год = 1919, 25 ліпня | том = | нумар = 54 | старонкі = 2, 3 | issn  = }}
* {{Артыкул| аўтар = А. Гарэшкі. | загаловак = Рэха. (Пераклад з польскага Л. Чарняўскай). | спасылка = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/2319/219738-1919-55.pdf?sequence=50&amp;isAllowed=y| мова = | выданьне = [[Беларуская думка (1919)|Беларуская думка]] | тып =газэта | год  =1919, 26 ліпня | том   = | нумар  =55 | старонкі = 2 | issn = }}

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Літаратура ==
* Леаніла Усьцінаўна Чарняўская // Беларускія пісьменьнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992—1995.
* Леаніла Усьцінаўна Чарняўская. Кароткі даведнік. Пісьменьнікі савецкай Беларусі.-Мн.: 1984. С.361-362.
* Леаніла Усьцінаўна Чарняўская. Энцыкляпэдыя літаратуры і мастацтва. Т.1.-Мн.: 1984. С. 533.
* Азгур,З. То, что помнится. — Мн.: 1984. С.29-30.
* Брыль, Янка. Пасьля лемантара. У кн.: Сёння і памяць. — Мн.: 1985. С. 182, 188—189.
* Гарэцкая, Галіна. Пра маю маці — Леанілу Чарняўскую// Чарняўская, Леаніла. Казёл Мэка і Кудла. — Мн.: 1979. С.122-126.
* Гарэцкая, Галіна. Пра маці // ЛіМ. 1983. 18 ліст.
* Гарэцкая, Галіна. Наша сям’я // Максім Гарэцкі. Успаміны. Артыкулы. Дакумэнты. — Мн.: 1984. С. 21-59.
* Кенька, М. Талант дабрыні. — Лім. 1984. 11 мая.
* Ліўшыц, Уладзімір. Жанчына вялікага сэрца і мужнасьці.// Раскопкі вакол Горацкага «Парнаса».- Горкі: 2001. С. 147—154.
* Шушкевіч, С. П. Душой с родным краем.- Лім. 1968. 22 ліст.
* Хорсун, С. Шчырасьцю сьветляцца словы.- Полымя. 1983. №12. С.210-211.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://pdf.vlib.by/BANNER/GARETSKI-2013/zviazda-20-22-02-2013.pdf Дасаева, Тацьцяна. Максім Гарэцкі і Леаніла Чарняўская. Гісторыя каханьня].
* [https://web.archive.org/web/20150315034545/http://slovo.ws/bio/bel/22/0010.html Чарняўская Леаніла. Біяграфія.]
* [http://zil.mogved.by/content/zhanchyna-vjal-kaga-sjerca-muzhnasc/stati Ліўшыц, Уладзімір. Жанчына вялікага сэрца і мужнасьці]{{Недаступная спасылка|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://horki.info/navina/901.html Гарбацкі, Уладіслаў. Леаніла Чарняўская: «У новы век і праўда новая»]{{Недаступная спасылка|date=March 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Чарняўская, Леаніла}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Докшыцкім раёне]]
[[Катэгорыя:Беларускія перакладчыцы]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Беларускія пэдагогі]]
[[Катэгорыя:Выкладчыкі Віленскай беларускай гімназіі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Санкт-Пецярбургу]]</text>
      <sha1>bkut9hktis1ea6cf84a2j7kv4wavxaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ніна Галіноўская</title>
    <ns>0</ns>
    <id>239539</id>
    <revision>
      <id>2620017</id>
      <parentid>2312303</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:29:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Odri Tiffani</username>
        <id>21352</id>
      </contributor>
      <comment>дата сьмерці</comment>
      <origin>2620017</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4729" sha1="2jqt6wdyeywkguynuxddv8q63cqrxnr" xml:space="preserve">{{пісьменьнік}}
'''Ніна Васільеўна Галіноўская''' (18 снежня 1935, в. Вялікія Лазіцы, [[Шклоўскі раён]], [[Магілёўская вобласьць]] — 25 траўня 2025, [[Менск]]) — беларуская пісьменніца.

== Біяграфія ==
Нарадзілася 18 снежня 1935 году ў в. Вялікія Лазіцы [[Шклоўскі раён|Шклоўскага раёну]] [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] ў сялянскай сям’і.

У 1955 годзе скончыла Магілёўскую дашкольную пэдагагічную вучэльню. Працавала выхавацелькай дзіцячага садку торфапрадпрыемства «Калпеніца» [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], карэктарам газэты «[[Мінская праўда]]» (1962—1963), карэктарам друкарні выдавецтва «Звязда», затым выдавецтва [[ЦК КПБ]] (1963—1967). У 1967—1968 гадох — рэдактар мастацкіх фільмаў газэты «Кинонеделя Минска».

Сябра [[Саюз пісьменьнікаў СССР|Саюзу пісьменьнікаў СССР]] з 1985 году. Сябра Саюзу беларускіх пісьменьнікаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210303122756/https://lit-bel.org/friends/g/Galnoskaya-Nna-Vaslyena-252/ Галіноўская Ніна Васільеўна]&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Першы верш апублікавала ў 1958 годзе ў скідальскай раённай газэце «Красное знамя». Аўтар кніжак вершаў для дзяцей «Давайце пазнаёмімся» (1962), «Лясная зарадка» (1965), «Размова сьняжынак» (1968), «Сяргейкаў параход» (1972), «Кніжчыны сябры» (1975), «Мой дзень» (1977), «Зай прагназіст» (1979), «Незвычайны карагод» (1986), «Восень едзе ў магазін» (1990), калектыўнага зборніку «Калі ветрык спачывае» (1985).

== Бібліяграфія ==
* «Давайце пазнаёмімся». Кніга вершаў для дзяцей. 1962 г.
* «Лясная зарадка». Кніга вершаў для дзяцей. 1965 г.
* «Размова сняжынак». Кніга вершаў для дзяцей. 1968 г.
* «Сяргейкаў параход». Кніга вершаў для дзяцей. 1972 г.
* «Кніжчыны сябры». Кніга вершаў для дзяцей. 1975 г.
* «Мой дзень». Кніга вершаў для дзяцей. 1977 г.
* «Зай прагназіст». Кніга вершаў для дзяцей. 1979 г.
* «Незвычайны карагод». Кніга вершаў для дзяцей. 1986 г.
* «Восень едзе ў магазін». Кніга вершаў для дзяцей. 1990 г.

== Узнагароды ==
* Літаратурная прэмія імя Янкі Маўра (2000)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Артыкул| аўтар =[[Маргарыта Яфімава]]. | загаловак =«Люблю, хвалююся, жыву…»(Ніна Галіноўская). | спасылка  = | мова  = | выданьне  =[[Пачатковая школа (часопіс)|Пачатковая школа]]| тып =часопіс | год  =2005 | том   = | нумар  =12| старонкі  =33—35 }}
* {{Артыкул| аўтар =[[Маргарыта Яфімава]]. | загаловак =З любоўю і патрабавальнасцю. (Ніна Галіноўская). | спасылка  = | мова  = | выданьне  =[[Роднае слова (часопіс)|Роднае слова]]| тып =штомесячны навуковы і метадычны часопіс| год  =2005 | том   = | нумар  =12 | старонкі  =46—48 }} 


{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Галіноўская, Ніна Васільеўна}}
[[Катэгорыя:Дзіцячыя паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэткі]]
[[Катэгорыя:Сябры Саюзу пісьменьнікаў СССР]]
[[Катэгорыя:Сябры Саюзу беларускіх пісьменьнікаў]]</text>
      <sha1>2jqt6wdyeywkguynuxddv8q63cqrxnr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Галоўная ўправа юстыцыі Магілёўскага аблвыканкаму</title>
    <ns>0</ns>
    <id>240368</id>
    <revision>
      <id>2620036</id>
      <parentid>2619191</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T20:46:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620036</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6969" sha1="h3t9dhvns8229sw68hyyt2gipto3njc" xml:space="preserve">{{Дзяржаўная ўстанова
|назва           = Галоўная ўправа юстыцыі Магілёўскага аблвыканкаму
|першасная назва = &lt;!-- назва арганізацыі на арыгінальнай мове (калі не беларуская) --&gt;
|выява           = Bel minjust.gif
|рамка выявы     = 
|памер выявы     = &lt;!-- па змоўчаньні 200пкс --&gt;
|альтэрнатыўны тэкст выявы = 
|подпіс выявы    = Знак міністэрства юстыцыі Беларусі
|мапа            = &lt;!-- неабавязковы --&gt;
|памер мапы      = 
|альтэрнатыўны тэкст мапы = 
|подпіс мапы     = &lt;!-- неабавязковы --&gt;
|мапа 2          = 
|скарот          = 
|позва           = 
|папярэднік      = 
|наступнік       = 
|дзень утварэньня = {{Дата пачатку|25|8|1991|Паказаць колькасьць гадоў}}
|дзень спыненьня існаваньня  = &lt;!-- дата спыненьня існаваньня, неабавязковы --&gt;
|від             = &lt;!-- дзяржаўная арганізацыя, недзяржаўная арганізацыя, міжнародная арганізацыя, і г. д. --&gt;
|праўны стан     = &lt;!-- фундацыя, асацыяцыя і г. д. --&gt;
|задача          = &lt;!-- фокус дзеяньня арганізацыі: гуманітарная, міратворчая і інш. --&gt;
|сядзіба         = м. [[Магілёў]], Першамайская вул., д. 71
|месцазнаходжаньне = 
|каардынаты      = &lt;!-- Месцазнаходжаньне і каардынаты з дапамогай шаблёну {{Каардынаты}} --&gt;
|дзейнічае ў месцах = 
|сяброўства      = 
|службовыя мовы  = [[Беларуская мова|беларуская]], [[Расейская мова|расейская]]
|начальнік       = 
|пасада кіраўніка = &lt;!-- назва пасады кіраўніка арганізацыі --&gt;
|імя кіраўніка   = &lt;!-- імя кіраўніка арганізацыі --&gt;
|пасада кіраўніка 2 = 
|імя кіраўніка 2 = 
|пасада кіраўніка 3 = 
|імя кіраўніка 3 = 
|пасада кіраўніка 4 = 
|імя кіраўніка 4 = 
|асноўныя асобы  = 
|управа   = [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Мін. юст. РБ]]
|галоўная ўправа = [[Урад Беларусі]]&lt;br&gt;[[Прэзыдэнт Беларусі]]
|зьвязаныя службы = &lt;!-- калі ёсьць --&gt;
|расходы          = 
|колькасьць работнікаў = 
|колькасьць дабраахвотнікаў = 
|старонка          = [http://mogjust.gov.by/ Старонка ў сеціве]
|заўвагі         = 
|колішняя назва  = 
}}
'''Галоўная ўправа юстыцыі Магілёўскага аблвыканкаму'''  — ўправа [[Міністэрства юстыцыі Беларусі]] ў [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]].

Ёсьць часткай [[Магілёўскі аблвыканкам|Магілёўскага аблвыканкаму]]. Месцазнаходжаньне: Беларусь, м. Магілёў, Першамайская вул., д. 71. Галава галуправы — начальнік&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210301174732/http://mogjust.gov.by/ СТРУКТУРА ГЛАВНОГО УПРАВЛЕНИЯ ЮСТИЦИИ]&lt;/ref&gt;. Зараз ім ёсьць [[Аляксандар Маймусаў|Аляксандар Сяргеевіч Маймусаў]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210306114943/http://mogjust.gov.by/governance/about-administration/contacts-phone НАЧАЛЬНИК ГЛАВНОГО УПРАВЛЕНИЯ/]&lt;/ref&gt;.

== Службы ==
Мае ў падпарадкаваньні:
* аддзелы прымусовага выкананьня местаў і раёнаў вобласьці
* ЗАГС местаў і раёнаў вобласьці

=== Сьпіс аддзелаў прымусовага выкананьня ===
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Горацкага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Шклоўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Круглянскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Бялыніцкага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Магілёўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Дрыбінскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Амсьціслаўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Чавускага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Крычаўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Чэрыкаўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Клімавіцкага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Хоцімскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Касьцюковіцкага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Краснапольскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Прапойскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Быхаўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Клічаўскага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Качэрыцкага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Бабруйскага гарвыканкаму]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Асіпавіцкага раёну]]
* [[Аддзел прымусовага выкананьня Глускага раёну]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{МінюстБеларусі}}

[[Катэгорыя:Міністэрства юстыцыі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]
[[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Магілёўскай вобласьці]] 
[[Катэгорыя:Арганізацыі Магілёву]]</text>
      <sha1>h3t9dhvns8229sw68hyyt2gipto3njc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уласы (Гомельская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>248963</id>
    <revision>
      <id>2620087</id>
      <parentid>2385898</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:19:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620087</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23269" sha1="899n4wq5cevgfavnlt8531455gh2gbs" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                           = Уласы
|Назва ў родным склоне           = Уласоў
|Арыгінальная назва              =
|Трансьлітараваная назва         = Ułasy
|Краіны                          = Беларусі
|Герб                            = 
|Сьцяг                           = 
|Гімн                            = 
|Першыя згадкі                   = 1600 год 
|Горад з                         = 
|Магдэбурскае права              = 
|Былая назва                     = 
|Мясцовая назва                  = 
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Адміністрацыйная адзінка3       = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = 
|Сельсавет                       = 
|Пасялковы савет                 = 
|Кіраўнік                        = 
|Імя кіраўніка                   = 
|Плошча                          = 
|Вышыня                          = 
|Колькасьць насельніцтва         = 
|Год падліку насельніцтва        = 
|Шчыльнасьць насельніцтва        = 
|Этнічны склад насельніцтва      =
|Год падліку этнічнага складу насельніцтва =
|Колькасьць двароў               = 
|Часавы пас                      = +3
|Летні час                       = 
|Тэлефонны код                   = 
|Паштовы індэкс                  = 
|Аўтамабільны код                = 
|Выява                           =    
|Апісаньне выявы                 = 
|Шырата паўшар'е                 = паўночнае
 |Шырата градусаў                = 51
 |Шырата хвілінаў                = 31
 |Шырата сэкундаў                = 57
|Даўгата паўшар'е                = усходняе
 |Даўгата градусаў               = 30
 |Даўгата хвілінаў               = 05
 |Даўгата сэкундаў               = 41
|Пазыцыя подпісу на мапе         = зьверху
|Водступ подпісу на мапе         = 2.5
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
|Колер                           = {{Колер|Беларусь}}
}}

'''Уласы́'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць|}}&lt;/ref&gt; — былая [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Межавала з урочышчам Тужыр. У сувязі з радыяцыйным забруджваньнем пасьля катастрофы на Чарнобыльскай АЭС жыхары вёскі (69 сем’яў) пераселены ў экалягічна бясьпечныя мясьціны.

== Гісторыя ==
=== Карона Каралеўства Польскага ===
[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Бонча роду Харлінскіх]]Найранейшая зь вядомых на сёньня згадак пра паселішча датаваная 26 днём чэрвеня 1600 году, калі [[падкаморы]] кіеўскі Шчасны Харлінскі адпісаў свайму сыну Мікалаю [[Астрагляды|Астраглядавіцкі]] двор з прыселкамі, 13 сёлаў, сярод якіх Уласы (Ułasy), 1 слабаду, частку пляцаў у Кіеве. 14 траўня 1618 году пан Мікалай Харлінскі запатрабаваў у судзе ад паноў Самуэля Гарнастая, як {{падказка|дзедзіча|спадчыннага ўладальніка}}, і Стэфана Нямірыча, як {{падказка|дзяржаўцы|часовага ўладальніка і адміністратара маёнтку}}, вярнуць падданых, зьбеглых з Уласоў, Астраглядавічаў, [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], [[Стралічаў|Стралічава]], [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушоў]]{{заўвага|Да названых украінскіх маёнткаў пана С. Гарнастая мог зьбегчы хіба нехта з ўласоўцаў (для іх паўднёвыя мясьціны бліжэй), таму невялічкая вёска і названая першай у сьпісе. Астатніх уцекачоў падаўца скаргі «скіраваў» туды меркавана.}} да добраў Гарнастайпаль і Самуэльпаль. 7 чэрвеня 1623 году ўдава Гальшка Харлінская судзілася з панамі Станіславам, Юрыем і астатнімі Харлінскімі, родзічамі мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хвойнікі), вёскі Хвойнікі, [[Краснасельле (Хвойніцкі раён)|Краснасельле]], Уласы (яшчэ названыя 19 паселішчаў, акрамя «іншых вёсак і прыселкаў»)&lt;ref&gt;Źródła dziejowe. T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). Dział II-gi. Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 60, 241, 637&lt;/ref&gt;.[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб «Сьвяты Юрый» (Георгій Перамоганосец) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука.]]

8 ліпеня 1631 году запісам у актах Кіеўскага земскага суда{{Заўвага|22 жніўня 1631 г. тое зроблена і ў Жытомірскім гродзкім судзе.}} засьведчана пагадненьне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў (з Уласамі) Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, наступнаму мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 59&lt;/ref&gt;. Увогуле, вёска альбо хутар Уласы да рэформавага ўжо ў Расейскай імпэрыі пэрыяду належалі тым самым уладальнікам, што і Астраглядавічы з Хвойнікамі, г. зн. пасьля Харлінскіх — панам [[Мікалай Абрамовіч|Мікалаю Абрамовічу (Абрагамовічу)]], [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяну Бжазоўскаму]], князям Шуйскім, сямейству Прозараў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18&lt;/ref&gt;.

Паводле тарыфу падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году 6 дымоў у вёсцы Ўласы трымалі{{заўвага|Магчыма, у заставе ад князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]], альбо яшчэ на якіх умовах.}} астраглядаўскія айцы дамініканы&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1: Акты о заселении Юго-Западной России. – Киев, 1886. С. 489&lt;/ref&gt;. Інвэнтар  1698 году засьведчыў, што  жыхары Ўласоў — Васіль Калечук, Міхед Іванчанка, Яцка Астапенка, Цімох Мелючэнка, Грышка, Хведараў сын, — з 5 сваіх гаспадарак не паасобку, але як і краснасельцы, грамадою мусілі плаціць уладальніку маёнтку князю Дамініку Яну Шуйскаму ў асобе адміністратара пана Зыгмунта Шукшты 30 злотых [[чынш]]у, даніны мядовай 5 бельцаў, рыбалоўны рыштунак вырабляць, рыбу лавіць, да замку Хвойніцкага кожную сераду і пятніцу прысылаць, выконваць падводную і будаўнічую павіннасьці на карысьць двара Астраглядаўскага. Такія самыя памеры чыншу і даніны мядовай запісаныя ў рэвізіі 1716 году. У 1721 годзе ўласоўцы выплачвалі 15 злотых чыншу і аддавалі 5 бельцаў мёду&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 127, 133, 143&lt;/ref&gt;.

Згодна з тарыфам падымнага падатку Оўруцкага павету 1734 году, Уласы разам з 16 іншымі паселішчамі (акрамя [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хвойніцкай воласьці былі ўласнасьцю князя Ігнацыя Шуйскага&lt;ref&gt;Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285—286&lt;/ref&gt;.У 1754 годзе з 7 двароў (×6 — каля 42 жыхароў) вёскі Ўласы князёў Шуйскіх «''do grodu''» (Оўруцкага замку) выплачваліся 1 злоты і паўтары грошы, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 4 зл. і 6 гр.&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188&lt;/ref&gt; Габрэйскія перапісы 1778 і 1784 гадоў засьведчылі, што ў вёсцы Ўласы пражывалі адпаведна 3 і 2 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391&lt;/ref&gt;.

=== Расейская імпэрыя ===
[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў.]][[Файл:Уласы, Малочкі, Краснаселле, Баршчоўка на плане Ген. межавання 1797 г.png|значак|Уласы на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Уласы апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году — у складзе ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году — [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182&lt;/ref&gt;. Паводле рэвізіі 1795 году, ва Ўласах налічвалася 13 двароў з 30 прыгоннымі мужчынскага і 30 жаночага полу. Разам з Краснасельлем вёска за 32 000 злотых была аддадзена  панамі Прозарамі ў заставу ўдаве па падстолію Яну Караліне, дачцэ Габрыеля, Крушэўскай.&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 264-265. Спр. 181. А. 99, 248, 259&lt;/ref&gt;.

14 лютага 1811 году Людвіка Прозар пісьмова засьведчыла шляхцічу Паўлу Жукоўскаму права на 6-гадовую арэнду фальварка Аркадыя з усімі прылегласьцямі&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 14. S. 8, 34-35&lt;/ref&gt;. З інвэнтара 1844 году маёнтку Юзафаў, прыналежнага Юзафу, сыну Караля, Прозару, вядома, што да фальварка Аркадыя належала вёска Ўласы з 17 дварамі&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп.1 Спр. 1481. А. 40 і наст.&lt;/ref&gt;. На 1850 год — 20 двароў, 130 жыхароў. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 113 жыхароў вёскі Ўласы зьяўляліся прыхаджанамі Параскевіцкай царквы ў Масанах&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 682&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд Уласы належалі да Дзёрнавіцкай воласьці. На пачатак 1870 году ў вёсцы — 60 мужчынскіх душ зь ліку сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Ўласоўскага сельскага таварыства&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 70&lt;/ref&gt;.

Паводле перапісу 1897 году, у вёсцы Ўласы — 43 двары, 158 жыхароў, хлебазапасны магазын. На 1909 год паселішча налічвала 55 двароў, 396 жыхароў&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 206&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Уласы ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]].

[[Файл:Масаны і Баршчоўка на карце генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.jpg|значак|зьлева|Уласы, Масаны і Баршчоўка на мапе гэнштабу РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.]]Пасьля ўзьяднаньня з [[БССР]], ад 8 сьнежня 1926 вёска — цэнтар Уласоўскага сельсавету Камарынскага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]], з 9 чэрвеня 1927 году — [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 30 сьнежня 1927 году сельсавет скасаваны, тэрыторыя далучана да Баршчоўскага сельсавету. У 1930 годзе арганізаваны калгас імя М. І. Калініна, працавала ваўначоска. З 20 лютага 1938 году ў складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры.

Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Уласах было 120 двароў з 432 жыхарамі. У траўні  1943 году акупанты спалілі вёску і зьнішчылі 154 жыхары&lt;ref&gt;Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 36, 503&lt;/ref&gt;. 70 вяскоўцаў загінулі на франтах.

З 8 студзеня 1954 году Ўласы — у Гомельскай вобласьці. Згодна зь перапісам 1959 году, у вёсцы налічвалася 267 жыхароў, ўваходзіла ў склад калгасу «Новае жыцьцё» (цэнтар — вёска [[Радзін]]). 25 сьнежня 1962 году Ўласы ўвайшлі ў склад Хвойніцкага раёну.

20 лютага 1964 году Баршчоўскі сельсавет быў скасаваны, а тэрыторыя далучана да Радзінскага сельсавету&lt;ref&gt;Рашэнне выканкома Гомельскага абласнога (сельскага) Савета дэпутатаў працоўных ад 20 лютага 1964 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1964, № 21 (1061)&lt;/ref&gt;. У яго складзе вёска Ўласы заставалася да 8 студзеня 1987 году&lt;ref&gt;Рашэнне выканкома Гомельскага абласнога Савета народных дэпутатаў ад 8 студзеня 1987 г. // Збор законаў Беларускай ССР, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1987, № 23 (1901).&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>899n4wq5cevgfavnlt8531455gh2gbs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кодзі Гакпа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>249095</id>
    <revision>
      <id>2620121</id>
      <parentid>2584985</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:40:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620121</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7893" sha1="nyrt0i4045f2sepu4n2vgerac9tpjs5" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 18
| гады                 = 2018—2023&lt;br/&gt;2023—
| клюбы                = [[ПСВ Эйндговэн]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 106 (36)&lt;br/&gt;68 (16)
| нац гады             = 2021—
| нац зборная          = {{Футбол Нідэрлянды|няма}}
| нац гульні(галы)     = 36 (15)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 19 лістапада 2024
}}
'''Кодзі Га́кпа''' ({{мова-nl|Cody Gakpo}}; {{Н}} 7 траўня 1999 году) — [[Нідэрлянды|нідэрляндзкі]] футбаліст, ўінгер ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[Зборная Нідэрляндаў па футболе|нацыянальнай зборнай Нідэрляндаў]]. Гакпа ёсьць выхаванцам акадэміі ПСВ, якую скончыў і дэбютаваў у прафэсійным футболе ў 2018 годзе. Ужо паводле вынікаў [[чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе 2021—2022 гадоў|сэзону 2021—2022 гадоў]] гулец быў абраны Найлепшым нідэрляндзкім футбалістам.

== Кар’ера ==
=== ПСВ ===
Гакпа зьяўляецца выхаванцам клюбнае акадэміі [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]. У сэзоне 2016—2017 гадоў далучыўся да табару моладзевай дружыны клюбу, вядомай як «Ёнг ПСВ». Тамака і дэбютаваў у [[Эрстэдывізія|Эрстэдывізіі]] 4 лістапада 2016 году ў матчы супраць «[[Гэльманд Спорт]]у». Зь цягам некалькіх гадоў зарэкамендаваў сябе і ў [[чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе 2018—2019 гадоў|сэзоне 2018—2019 гадоў]] гадоўным трэнэрам ПСВ [[Марка ван Бомэль|Маркам ван Бомэлем]] быў пераведзены ў шэрагі асноўнае каманды. Тым ня менш, адразу прабіцца ў склад у гульца не атрымалася і пэўны час ён ці сядзеў на лаве запасных, ці меў выступы за рэзэрвовую каманду, дзе стала адзначаўся галамі. У рэшце рэшт, 22 сьнежня 2018 году Гакпа дэбютаваў у складзе ПСВ, памяняўшы ў другім тайме [[Стэвэн Бэргвэйн|Стэвэна Бэргвэйна]] ў матчы супраць АЗ (3:1)&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/psv-vs-az-alkmaar/390340 «PSV Eindhoven vs AZ Alkmaar.»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Прарыўным сэзонам дзеля гульца стаў [[чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе 2019—2020 гадоў|2019—2020]], калі Гакпа ў 25 матчах лігі адзначыўся 7 галамі ў брамы супернікаў.

13 верасьня 2020 году ў першы гульнявы дзень [[чэмпіянат Нідэрляндаў па футболе 2020—2021 гадоў|сэзону 2020—2021 гадоў]] Гакпа двойчы ўлучыў мяч пад папярэчку брамы «[[Гронінген (футбольны клюб)|Гронінгена]]», здабыўшы для эйндговэнцаў перамогу зь лікам 3:1&lt;ref&gt;Elfrink, Rik (13.09.2020). [https://www.bd.nl/psv/psv-pakt-belangrijke-uitzege-in-groningen-met-dank-aan-cody-gakpo~a4abfaf5/ «PSV pakt belangrijke uitzege in Groningen, met dank aan Cody Gakpo»]. Brabants Dagblad&lt;/ref&gt;. 24 верасьня доблем адзначыўся ў матчы кваліфікацыі [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]] супраць славенскай «[[Мура Мурска-Сабота|Муры]]» (5:1), што дазволіла ПСВ закрочыць у асноўны раўнд спаборніцтваў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230102094118/https://www.psv.nl/english-psv/news/article/psv-cruise-to-a-5-1-win-over-ns-mura.htm «PSV cruise to a 5–1 win over NS Mura»]. PSV.&lt;/ref&gt;. У фінале [[Кубак Нідэрляндаў па футболе 2022 году|Кубка Нідэрляндаў 2022 году]] Гакпа забіў пераможны гол у браму «[[Аякс Амстэрдам|Аякса]]». 31 жніўня 2022 году зарабіў свой першы хет-трык у матчы супраць «[[Валендам (футбольны клюб)|Валендаму]]» (7:1)&lt;ref&gt;[http://www.football-oranje.com/gakpo-stars-as-psv-hit-seven-past-volendam/ «Gakpo stars as PSV hit seven past Volendam»]. Football Oranje.&lt;/ref&gt;.

=== «Лівэрпул» ===
28 сьнежня 2022 году Гакпа пагадзіўся падпісаць дамову з ангельскім «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулам]]», як толькі адчынілася трансфэрнае вакно 1 студзеня 2023 году&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/liverpool-reach-agreement-cody-gakpo-transfer «Liverpool reach agreement for Cody Gakpo transfer»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;. Як паведамлялася, кантракт гульца разьлічаны на пяць з паловай гадоў, што каштавала ангельцам ад 35,4 да 44,3 млн фунтаў стэрлінгаў. Згодна з гэтым ПСВ, як мяркуецца, атрымаў рэкордныя грошы за футбаліста&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/64104472 «Cody Gakpo: Liverpool reach agreement with PSV Eindhoven to sign forward»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''ПСВ''':
* Уладальнік [[Кубак Нідэрляндаў па футболе|Кубка Нідэрляндаў]]: 2022
* Уладальнік [[Супэркубак Нідэрляндаў па футболе|Супэркубка Нідэрляндаў]]: 2021, 2022

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2024

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Гакпа ў складзе [[Зборная Нідэрляндаў па футболе|зборнай Нідэрляндаў]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Нідэрлянды}};
|Нідэрлянды на ЧЭ-2020
|Нідэрлянды на ЧС-2022
|Нідэрлянды на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гакпа, Кодзі}}
[[Катэгорыя:Нідэрляндзкія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу ПСВ Эйндговэн]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>nyrt0i4045f2sepu4n2vgerac9tpjs5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Езапоў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>249663</id>
    <revision>
      <id>2620089</id>
      <parentid>2388597</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:47:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Гісторыя */</comment>
      <origin>2620089</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19178" sha1="6ygmgd09reufx8rb46qylp0dw8wfy8x" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Езапоў
|Статус                           = 
|Назва ў родным склоне            = Езапова
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Jezapoŭ
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1795 годам{{заўвага|Не ў пачатку 1920-х гадоў, як пісаў С. В. Марцэлеў&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 441&lt;/ref&gt;}}
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Юзафаў{{заўвага|Назва, магчыма, нададзена двару ў гонар Юзафа Прозара, ваяводы віцебскага, бацькі Караля. На яго ж гонар раней атрымалі імёны першае дзіця сужэнства абозных літоўскіх — дачка Юзэфа (*1786) і старэйшы з сыноў — Юзаф (*1789).}}, Юзафоў 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 52
 |Шырата сэкундаў                 = 28
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 56
 |Даўгата сэкундаў                = 57
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}

'''Езапо́ў'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць|}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

== Геаграфія ==
Вёска месьціцца за 2 км ад раённага цэнтру і чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі]] (на лініі [[Васілевічы]] — Хвойнікі ад лініі [[Гомель]] — [[Каленкавічы]]), за 104 км ад Гомлю.

== Гісторыя ==

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
У крыніцы, заснаванай на матэрыялах расейскай рэвізіі 1795 году, згаданыя «деревня Дворище с двором Юзефовым», якія трымаў, згодна з арэндным правам, Фелікс Ястржэмбскі&lt;ref&gt;Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72&lt;/ref&gt;. У самой рэвізіі сказана, што [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]] ў трохгадовай арэндзе (2 красавіка 1797 году) за 1500 чырвоных злотых трымалі браты Мацей, ротмістар рэчыцкі, і Фелікс, рэгент рэчыцкі, Ястржэмбскія&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 246&lt;/ref&gt;. 17 ліпеня 1796 году ксёндз Бруна Лявіцкі ахрысьціў у маёнтку Ёзэфаў (in praedio Jozefow) Юзэфу, дачку Мацея{{заўвага|Памылкова названы ротмістрам мазырскім.}} і Канстанцыі з дому Рагоўскіх Ястржэмбскіх, кумамі былі Юстыніян Фурс і Кунегунда Зялёнкава, Валянцін Зялёнка і Марцыяна Віткоўская, Ян Паеўскі і Алаізія Корсакаўна, Ян Вольскі і Пляцыда Корсакаўна, Дамінік Казлоўскі і Юзэфа Булгакаўна, Юзаф Віткоўскі і Мар'яна Карынская&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 177&lt;/ref&gt;.
 
Паводле інвэнтара, пазначанага сьнежнем 1844 году, маёнтак Юзафоў належаў старэйшаму сыну [[Караль Прозар|Караля]] і Людвікі Прозараў Юзафу. Складаўся з фальваркаў Юзафоў зь вёскамі Дворышча і [[Рашаў]], [[Руднае (Гомельская вобласьць)|Руднае]], [[Храпкаў]] з аднайменнымі вёскамі, [[Дэлістаў]] зь вёскай [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлкі]], [[Краснасельле (Хвойніцкі раён)|Краснасельле]] з аднаіменнай вёскай, [[Аркадзія (зьніклае паселішча)|Аркадзія]] зь вёскай [[Уласы (Гомельская вобласьць)|Уласы]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1481. А. 1—84&lt;/ref&gt;. Пасьля спачыну Юзафа маёнтак перайшоў да яго малодшага брата Ўладыслава Прозара. Надалей уладальнікам быў сын Уладыслава Мечыслаў, а пасьля 1864 году — сын Мечыслава Канстанцін і намінальна дочкі Марыя і Зофія.

[[Файл:Фальварак Юзафаў на карце Ф. Ф. Шуберта 1850 г.png|значак|зьлева|Фальварак Юзафоў на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
[[Файл:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|значак|Плян фальваркаў Юзафоў і Валокі. 1887 г.]]
У сувязі з чаканым продажам маёнтка ў 1887 годзе прысяжным землямерам Фэрдынандам Чындацкім быў складзены плян фальварку Юзафоў з далучанымі да яго ўгодзьдзямі былога фальварку [[Валокі (Хвойнікі)|Валокі]]. 2 лістапада таго ж 1887 году абцяжараныя даўгамі добры дасталіся расейскім купцам з Арлоўскай губэрні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну&lt;ref&gt;Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102&lt;/ref&gt;.

На 1909 год у Хвойніцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губерні]] названы хутар Юзафоў (Юзефовъ) з 5 дварамі і 44 жыхарамі&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 220&lt;/ref&gt;.

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана была часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Езапоў, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Езапоў (Юзефов) на карце, складзенай у 1924-26 гг.png|значак|зьлева|Езапоў (Юзефов) на мапе, складзенай у 1924-26 гг.]]1 студзеня 1919 году, паводле пастановы І зьезду КП(б) Беларусі, Хвойніцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня Масква адабрала яе разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У тым жа годзе менавіта ў Езапове каля дваццаці бедных габрэйскіх сем’яў аб’ядналіся ў арцель «Труд», якую ўзначаліў Марк К. Шпітальнік{{заўвага|Яго сын Уладзімер быў адным з парламенцёраў да каменданта места-фартэцыі Кёнігсбэрг гэнэрала Ота фон Ляша&lt;ref&gt;Матвей Милявский. Хойники – моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005&lt;/ref&gt;{{пачатак цытаты}}''В боях за Кенигсберг отличился капитан Владимир Шпитальник. Хорошо помню эту семью. Их отец – Марк Шпитальник – многие годы работал председателем колхоза «Труд». Поля колхоза начинались сразу за футбольным полем большого парка. Соня, младшая дочь Марка и сестра Владимира, дружила с моей сестрой Броней. Владимир закончил 7 классов еврейской школы. 8 апреля 1945 года Владимир вместе с подполковником П. Г. Яновским и капитаном А. Е. Федорком отправились парламентерами, имея на руках подписанный самим командующим Третьим Белорусским фронтом маршалом А. М. Василевским ультиматум, и вручили его коменданту крепости Кёнигсберг генералу Отто фон Ляшу. Капитуляция была принята. За это Гитлер заочно приговорил генерала Ляша к смертной казни. Все три парламентера были награждены.''{{канец цытаты}}}}. Зь цягам часу ў колішняй стайні былі абсталяваныя вятрак, цыркулярка, маслабойка. Да вайны калгас «Труд» славіўся на ўвесь раён, стаў удзельнікам Усесаюзнай сельскагаспадарчайй выстаўкі. Старшыня калгасу Ю. Х. Рабы быў узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны», а брыгадзір В. Я. Салаўёў — ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна (далей: Памяць). — Мінск: БЭ, 1993. С. 53 (пра арцель, калгас), 135 (урывак з успамінаў У. М. Шпітальніка)&lt;/ref&gt;.

Пасьля другога [[Узбуйненьне БССР|ўзбуйненьня БССР]] з 8 сьнежня 1926 году Езапоў — у Хвойніцкім сельсавеце аднайменнага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай акругі]] [[БССР]]. З 9 чэрвеня 1927 году ў складзе [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 30 сьнежня 1927 году сельсавет скасаваны ў сувязі з утварэньнем Хвойніцкага местачковага савету. З 20 лютага 1938 году — у складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры.

У гады Вялікай Айчыннай вайны на франтах загінулі 16 вяскоўцаў, а Марыя Мікітаўна Дэмская была вывезена ў Нямеччыну, дзе і загінула&lt;ref&gt;Памяць. — С. 189, 316—317&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 году Езапоў — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 году ў Езапове налічвалася 240 жыхароў&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

Да 1 сьнежня 2009 году вёска знаходзілася ў раённым падпарадкаваньні&lt;ref name=&quot;pravo-2009&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20131029210409/http://www.pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 54 двары, 166 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020015326/http://hoiniki.gov.by/ru/sudkovskiy/ Інфармацыя аб насельніцтве Судкоўскага сельсавета на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Судкоўскі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>6ygmgd09reufx8rb46qylp0dw8wfy8x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Летувізацыя</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258145</id>
    <revision>
      <id>2620092</id>
      <parentid>2602714</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:22:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620092</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="304671" sha1="kxxo9eucmjzswa20ikp039rjiey0mcd" xml:space="preserve">[[Файл:Lithuania Proper (1770-79).jpg|значак|Падзел Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага з мапы 1770-х гадоў: [[Літва|Сапраўдная Літва]] ({{мова-en|Lithuania Proper|скарочана}}) складаецца зь «Літоўскіх ваяводзтваў» і «[[Белая Русь|Літоўскай або Белай Русі]]», тым часам [[Жамойць]] падаецца асобна ад Літвы — паміж роднаснымі [[Жамойты|жамойтам]] [[Інфлянты|Інфлянтамі]] і [[Курляндыя]]й]]

'''Летувізацыя'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 387.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Zajkouski-1993-70&quot;&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Як Вільня сталася жамойцкім горадам? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 70.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Крывія. Выданьне беларускае дыяспары ў Чэхіі. [https://kamunikat.org/?pubid=25495 № 28], 2013.&lt;/ref&gt; — палітыка насаджэньня [[Летувіская мова|летувіскай (гістарычнай жамойцкай) мовы]] і культуры сярод не[[Жамойты|жамойцкага]] насельніцтва колішняга [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з пашырэньнем на яго сканструяванай новай ідэнтычнасьці [[Летувісы|летувісаў]], а таксама [[Прапаганда|прапаганды]] летувіскай [[Шавінізм|шавіністычнай]] інтэрпрэтацыі гісторыі ВКЛ. Складаецца зь некалькіх кампанэнтаў, у тым ліку атаясамліваньня гістарычных [[Літва|Літвы]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] з сучаснымі [[Летува|Летувой]] і [[летувісы|летувісамі]], перакручваньня традыцыйных гістарычных назваў мясцовасьцяў і імёнаў людзей у іншых мовах паводле іх формаў зь летувіскай мовы, [[Дэнацыяналізацыя|дэнацыяналізацыі]] жыхароў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] (празь іх частковую [[палянізацыя|палянізацыю]]{{Заўвага|Гісторык [[Вітаўт Чаропка]] зьвяртае ўвагу на ранейшы (яшчэ часоў Расейскай імпэрыі) прапагандысцкі прыём палянізацыі ліцьвінаў-каталікоў, празь які многія віленскія ліцьвіны сталі «палякамі»: «''будзеш беларус — значыць, гвалтам зробяць праваслаўным. Калі хочаш застацца каталіком, то мусіш казаць, што (ты) паляк, бо наша вера польская, а не беларуская ці іншая якая''»&lt;ref&gt;Калубовіч А. Крокі гісторыі. — Беласток — Вільня — Менск, 1993. С. 72.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 80.&lt;/ref&gt;}} або [[русіфікацыя|русіфікацыю]]) з паступовым пераводам адукацыі і [[Сродак масавай інфармацыі|мас-мэдыя]] на летувіскую мову дзеля [[Культурная асыміляцыя|асыміляцыі]] мясцовага насельніцтва летувісамі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 381—383, 386—389.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia, Lituania-Russia Bianca, Moscovia (G. Albrizzi, I. Tirion, 1740).jpg|значак|Фрагмэнт мапы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], дзе Літва (''Lituania'') цалкам атаясамліваецца зь Белай Русьсю (''Russia Bianca''), тым часам Жамойць (''Samogitia'') падаецца асобна ад Літвы, а [[Маскоўская дзяржава|Масковія]] (''Moscovia'') — асобна ад [[Русь|Русі]] ([[Вэнэцыя]], 1740 г.)]]

Умовы для летувізацыі склаліся па [[Падзелы Рэчы Паспалітай|анэксіі Вялікага Княства Літоўскага]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыяй]], калі адбылося замацаваньне назвы «Літва» за [[Жамойць|Жамойцю]] і [[Жамойты|жамойтамі]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-1993&quot;&gt;[[Алесь Краўцэвіч|Краўцэвіч А.]] Як здарылася, што Жамойць пачала называцца Літвою? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 54.&lt;/ref&gt;. Дзеячы [[Летувіскае нацыянальнае абуджэньне|жамойцкага нацыянальнага абуджэньня]] дзеля забесьпячэньня свайму руху гістарычнай асновы выкарысталі — у якасьці [[Этнас|этнічнай]] — назву старажытнай [[ліцьвіны|літоўскай (беларускай)]] дзяржавы, а ня ўласнага [[Жамойцкае староства|Жамойцкага княства]] (якое не асацыявалася з уяўленьнямі пра разьвітую старажытную дзяржаўнасьць)&lt;ref name=&quot;Kraucevic-1993&quot;/&gt;. На згоду і пры падтрымцы расейскіх уладаў, [[Імпэрыялізм|імпэрскім]] інтарэсам якіх адпавядала прывязваньне гісторыі ВКЛ да нашчадкаў [[Балтыйскія мовы|балтыйскай]] меншасьці, а не [[Беларусы|беларусаў]], летувісы выбудавалі міт пра ВКЛ як выняткова летувіскую дзяржаву&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-348&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 348.&lt;/ref&gt;. Гэты міт стаў падмуркам, на якім летувіскія дзеячы пачалі будаваньне новай летувіскамоўнай «Літвы»&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;&gt;[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20110721203044/http://arche.bymedia.net/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.&lt;/ref&gt;. Прэтэнзіі Летувы на пераемнасьць з ВКЛ падмацавала атрыманьне ёй старажытнай літоўскай сталіцы [[Вільня|Вільні]] і сталічнага [[Віленскі край|Віленскага краю]] — насуперак волі мясцовага насельніцтва — у выніку [[Дамова аб ненападзе між Нямеччынай і Савецкім Саюзам|злачыннай змовы]] паміж [[сталін]]скім [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і [[гітлер]]аўскім [[Трэці Райх|Трэцім Райхам]] у пачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-381&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 381.&lt;/ref&gt;. Савецкія ўлады дазволілі летувісам нацыяналістычную ідэалёгію, заснаваную на міце пра ВКЛ як «старажытную летувіскую дзяржаву» (адначасна ўчыняючы [[Русіфікацыя Беларусі|этнацыд беларусаў]] — па [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі#Гістарыяграфія|фізычным вынішчэньні беларускай гістарыяграфіі]]), што засьведчыла ўнікальнасьць і вынятковасьць становішча [[Летувіская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Летувы]] ў параўнаньні зь іншымі савецкімі рэспублікамі&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Snyder-2003-93-95&quot;&gt;{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 93, 95.&lt;/ref&gt;. Па [[Распад СССР|распадзе СССР]] заснаваная на мітах і стэрэатыпах гістарычная навука працягвае выступаць часткай дзяржаўнай ідэалёгіі Летувы&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Antonau-2001&quot;&gt;Антонаў А. [https://web.archive.org/web/20100413114803/http://www.lingvo.minsk.by/~bha/08/padr.htm Беларусь і беларусы ў літоўскіх школьных падручніках па гісторыі (1993—2000)] // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Том 8, сшытак 1—2 (14—15), 2001.&lt;/ref&gt;, што знаходзіць падтрымку ў [[Расея|Расеі]]&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2006&quot;&gt;[[Аляксандар Краўцэвіч|Краўцэвіч А.]] [http://www.svaboda.org/content/transcript/774575.html Кніга Гудавічуса — праява летувіскай гістарычнай экспансіі ў Беларусь], [[Радыё Свабода]], 8 кастрычніка 2006 г.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Аналітык [[Арцём Шрайбман]] зьвяртае ўвагу на тое, што калі ў рэчышчы імітацыі «мяккай [[Беларусізацыя|беларусізацыі]]» ў Беларусі паставілі помнікі асобным вялікім літоўскім князям (Альгерду ў Віцебску і Гедзіміну ў Лідзе), то яму за тыдзень патэлефанавалі журналісты з Расеі і зь Летувы з адным і тым жа пытаньнем і адной і той жа заклапочанасьцю, у фармаце: «''А што гэта там у вас нацыяналізм галаву падымае?''»&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/342686 Шрайбман мяркуе, што пытанне «Пагоні» можа стаць праблемным у адносінах Беларусі і Літвы ў будучыні], [[Наша Ніва]], 13 траўня 2024 г.&lt;/ref&gt;}}.

== Перадумовы ==
[[Файл:Provincia S. Joachimi Ord. Excalc. SSS Trinitatis Red. Capt. post introductionen Religiosor sui Ordinis A.D. 1684 in Regnum Poloniae et M.D. Lith.jpg|значак|Мапа [[Ордэн трынітарыяў|трынітарскіх]] [[кляштар]]аў у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], дзе пад назвай «Жамойць» ({{мова-la|Samogitia|скарочана}}) аб’ядноўваюцца землі [[Жамойцкае староства|Жамойцкага староства]] і [[Самбія|Самляндыі]], каля 1748 г.]]

=== Прусія ===
{{Асноўны артыкул|Малая Летува|Жмогусы|Жамойты}}
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|Жамойць: пруская (Samland) і літоўская (Samogitie), і прылеглая [[Зэмгалія]] (Semigallo), 1768 г.]]

У сярэдзіне XVI ст. у [[Самбія|прускай частцы]] [[Жамойць|Жамойці]], названай пазьней [[Малая Летува|«Малой Летувой»]], пры падтрымцы нямецкіх уладаў [[Прусія|Прусіі]] пачалося летувіскае кнігадрукаваньне (прытым на летувіскай мове дагэтуль не існавала рукапіснай кніжнасьці і, увогуле, пісьменства&lt;ref name=&quot;Nikalajeu-2009-81&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя беларускай кнігі|1к}} С. 81.&lt;/ref&gt;). Як зазначае беларускі гісторык [[Іван Саракавік]] (у чым пагаджаецца з дасьледнікам [[Іван Ласкоў|Іванам Ласковым]]&lt;ref&gt;[[Іван Ласкоў|Ласкоў І.]] Дагістарычныя блуканні: Літва і Жамойць // Літаратура і мастацтва, № 19, 1993. С. 15.&lt;/ref&gt;), «''Жамойць сталі называць Літвой немцы ва Ўсходняй Прусіі, якія выдавалі на жамойцкай мове значную колькасьць пратэстанцкай літаратуры. Нямецкая ж навуковая літаратура карысталася вялікім аўтарытэтам у Расеі. Так і ў расейскай навуцы пачалі сьцьвярджаць, што жамойты — гэта тое ж, што і літва''»&lt;ref&gt;Саракавік І. Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветнай гісторыі. — {{Менск (Мінск)}}: Современная школа, 2006. [https://books.google.by/books?id=5hghAQAAMAAJ&amp;q=%22%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B.+%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B6+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F+%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%22&amp;dq=%22%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B.+%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B6+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F+%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiB2OLzpNH5AhW4wAIHHeVACXYQ6AF6BAgDEAI С. 116].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Саракавік І. Беларусазнаўства. — {{Менск (Мінск)}}: Веды, 1998. [https://books.google.by/books?id=JOYvAAAAMAAJ&amp;q=%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%86%D1%8B&amp;dq=%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%86%D1%8B&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiwyfTno9H5AhXG1qQKHV6HAF4Q6AF6BAgKEAI С. 41].&lt;/ref&gt;. Яшчэ ў 1855 годзе мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] зьвярнуў увагу на тое, што народжаны ў [[Магілёў|Магілёве]] лінгвіст і лексыколяг [[Фёдар Шымкевіч]] у сваёй фундамэнтальнай працы «Корнеслов русского языка, в сравнении со всеми главными славянскими наречиями и 24 иностранными языками» (1842 год) азначыў летувіскія словы, выпісаныя з адзінага выдадзенага ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] слоўніка летувіскай мовы [[Канстанцін Шырвід|Канстанціна Шырвіда]], як прыналежныя да «самагіцкай мовы», а з выдадзенага ў Прусіі слоўніка Філіпа Руіга (у назове якога летувіская мова па-нямецку азначалася як «літоўская», {{мова-de|«Littauisch-Deutschen und Deutsch-Littauischen Lexicon»|скарочана}}) — як прыналежныя да «літоўскай мовы», хоць ужо за часамі Мікуцкага афіцыйная лінгвістычная навука, наадварот, вызначала мову першага слоўніка як [[Аўкштайты|«уласна літоўскую»]], а другога — як «жамойцкую»&lt;ref&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=qn1FAAAAcAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F+%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjD4_-uiIv6AhX2RvEDHbT6Dro4jAEQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F%20%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%22&amp;f=false С. 110].&lt;/ref&gt; (сучасная летувіская лінгвістыка вызначае мову прускіх выданьняў як «заснаваную на заходнежамойцкім дыялекце»&lt;ref name=&quot;Dziarnovic-2012&quot;&gt;[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [https://web.archive.org/web/20220921214302/http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/52c/%D0%9F%D0%BE%D1%88%D1%83%D0%BA%D1%96_%D0%90%D0%B9%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B%3A_%27%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0%27_%D1%96_%27%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C%27_%D1%83_%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%96.html Пошукі Айчыны: «Літва» і «Русь» у сучаснай беларускай гістарыяграфіі] // Палітычная сфера. № 18—19 (1—2), 2012. С. 30—53.&lt;/ref&gt;). Тым часам беларускую мову Фёдар Шымкевіч азначыў «[[Ліцьвіны|літоўска]]-[[Русіны|рускай]]»&lt;ref&gt;Шимкевич Ф. Корнеслов русского языка, сравненного со всеми главнейшими славянскими наречиями и с двадцатью четырьмя иностранными языками: удостоен Демидовской премии / сост. Федором Шимкевичем. — СПб.: Тип. Имп. Акад. наук, 1842. [http://elib.shpl.ru/ru/nodes/63236-ch-1-1842#mode/inspect/page/17/zoom/4 С. XVII].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Mazvydo katekizmas.jpg|міні|Катэхізм [[Марцінас Мажвідас|Мажвіда]] (1547 г.), які афіцыйна лічыцца ў Летуве першай друкаванай кнігай на летувіскай мове, тым часам [[Старабеларуская мова|па-беларуску]] яго азначалі як «''катэхізм па-жамойцку друкаваны''» (1580 г.)&lt;ref name=&quot;Lebedys-1976-111&quot;&gt;Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 111.&lt;/ref&gt;]]

Да выдадзенага ў Прусіі катэхізму [[Марцінас Мажвідас|Мажвіда]] (1547 год), які ў Летуве афіцыйна лічыцца першай друкаванай кнігай на летувіскай мове, прымяркоўваюць&lt;ref&gt;Jablonskis K. Lietuvių kultūra ir jos veikėjai. — Vilnius, 1973. P. 49.&lt;/ref&gt; першае [[Ліцьвіны#Балтыйская (неславянская) літоўская мова|дакладнае]] азначэньне летувіскай мовы [[Старабеларуская мова|па-беларуску]] (6 чэрвеня 1580 году): «''катэхізм па-жамойцку друкаваны''»{{Заўвага|«''катехизм по жомоитъску друкованыи''»}}&lt;ref name=&quot;Lebedys-1976-111&quot;/&gt;.

[[Файл:Mikaloiaus Daukszos, Kanoniko Bažniczios Zemaiyciu, iog esus anas perguldis ii Zemaytiszkay (1605).jpg|значак|Прадмова да надрукаванага ў 1605 годзе ў Вільні летувіскага катэхізму, дзе ананімны аўтар сьцьвярджае, што першы надрукаваны ў Вялікім Княстве Літоўскім летувіскі катэхізм [[Мікалай Даўкша|Мікалая Даўкшы]] быў на жамойцкай мове]]

Упершыню назву «летувіская мова» ({{мова-lt|«Lietuwiſchka [ließuwi]»|скарочана}} — «''літоўская мова''») у назове кнігі, выдадзенай на мове [[Жамойты|жамойтаў]] (дакладней — яе ''літоўскім дыялекце''), выкарысталі ў 1579 годзе народжаныя на [[Жамойцкае староства|літоўскай Жамойці]] выхаванцы [[Кёнігзбэрг|Кёнігзбэрскай]] акадэміі — былыя [[Палітонім|палітычныя]] «літоўцы» (жыхары Вялікага Княства Літоўскага), якія [[Эміграцыя|эмігравалі]] ў Прусію. Гэта адбылося па сьмерці заснавальніка акадэміі і ініцыятара летувіскага кнігадрукаваньня герцага прускага [[Альбрэхт Гогенцолерн|Альбрэхта Гогенцолерна]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-273&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 273.&lt;/ref&gt;, пляменьніка [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя літоўскага]] [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]], хоць і яго супраціўніка&lt;ref name=&quot;Nikalajeu-2009-82&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя беларускай кнігі|1к}} С. 82.&lt;/ref&gt;.

Выкарыстаньне летувіскай мовы ў Прусіі дзеля пашырэньня [[лютэранства]] сярод летувісаў прымусіла зьвярнуцца да гэтай мовы [[Езуіты|езуітаў]] — галоўных дзеячоў [[Контрарэфармацыя|Контрарэфармацыі]] ў Вялікім Княстве Літоўскім, што прычыніліся да друкаваньня летувіскамоўных кніг у [[Вільня|Вільні]]&lt;ref name=&quot;Nikalajeu-2009-82&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя беларускай кнігі|1к}} С. 82.&lt;/ref&gt;. Гісторык [[Павал Урбан]] адзначае, што менавіта дзякуючы выдавецкай дзейнасьці сьпярша ў Прусіі, а потым і ў Вільні (з 1595 году) мова жамойтаў атрымала статус «літоўскай мовы»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 6, 33.&lt;/ref&gt;.

=== Рэч Паспалітая ===
{{Асноўны артыкул|Жамойць}}
{{Падвойная выява|справа|Zmudzki Ięzyk (1783).jpg|98|Samogitico (1851).jpg|116|Старонкі каталёгаў бібліятэк у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] і [[Крэтынга|Крэтынзе]], на якіх мова выдадзеных у Літве і Прусіі летувіскіх кніг азначаецца як жамойцкая}}

Апроч дзейнасьці жамойцкіх і нямецкіх кніжнікаў у Прусіі, гісторык [[Вацлаў Пануцэвіч]] адзначае наступныя чыньнікі, якія спрыялі частковаму (супярэчліваму і праз гэта даволі заблытанаму) пашырэньню ў Вялікім Княстве Літоўскім [[Ліцьвіны#Літоўская мова|тэрміна «літоўская мова»]] на ''літоўскі дыялект'' мовы жамойтаў, нягледзячы на адначаснае захаваньне адасобленасьці [[Жамойць|Жамойці]] ад [[Літва|Літвы]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 274—277.&lt;/ref&gt;:
* заняпад [[Старабеларуская мова|літоўскай (беларускай)]] каталіцкай традыцыі пры пераходзе магнатаў у [[кальвінізм]] і [[арыянства]];
* узвышэньне [[Польская мова|польскай мовы]] ў выніку [[Рэфармацыя ў Рэчы Паспалітай|Рэфармацыі]] і яе пранікненьне ў Вялікае Княства Літоўскае празь [[Люблінская унія|Люблінскую унію]];
* сьмерць апошняга зь [[Ягайлавічы|Ягайлавічаў]];
* узмацненьне [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] з узвышэньнем [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]] па заняцьці туркамі [[Канстантынопаль|Канстантынопалю]];
* празьмернае захапленьне [[Літоўская мітраполія|праваслаўнымі ліцьвінамі]] [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскай мовай]] як «сапраўднай» і «годнай [[праваслаўе|праваслаўя]]».

[[Файл:Lingua Samogitica (1690).jpg|значак|Надрукаваны ў [[Вільня|Вільні]] (1690 год) пераклад [[Папа|папскай]] булы на летувіскую мову, якая ў дакумэнце называецца «жамойцкай мовай» ({{мова-la|Lingua Samogitica|скарочана}}). Прызначаўся да чытаньня ў парафіях [[Жамойцкае біскупства|Жамойцкага біскупства]], якое ахоплівала ня толькі [[Жамойцкае староства]], але і [[Упіцкі павет|Ўпіцкі павет]], жыхароў якога за Расейскай імпэрыяй назвалі «[[Аўкштайты|аўкштайтамі]]» — «уласнымі літоўцамі»]]

Гісторык [[Анатоль Грыцкевіч]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў XVI ст. дзеля абгрунтаваньня правоў маскоўскіх князёў на землі сучасных [[Беларусь|Беларусі]] і [[Украіна|Ўкраіны]] ў Маскоўскай дзяржаве стварылі міт пра «літоўскую» (г. зн. жамойцкую, летувіскую) заваёву [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх земляў]], які ўпершыню зьявіўся ў літаратурна-публіцыстычным творы «Сказание о князьях владимирских»&lt;ref&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Прадмова // Ермаловіч Мікола. Выбранае / Уклад., камент. К. Цвіркі. — {{Менск (Мінск)}}: Кнігазбор, 2010. С. 7.&lt;/ref&gt;. Як паказвае гісторык [[Мікола Хаўстовіч]], адной з спробаў абараніцца ад ідэалягічных нападаў Маскоўскай дзяржавы (яшчэ за панаваньнем там нашчадкаў [[Рурык]]а) стала зьяўленьне ў самім Вялікім Княстве Літоўскім [[Палямонавічы|легенды пра Палямона]], якая сьцьвярджала паходжаньне [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] ад рымскіх нобіляў, а ня кіеўскіх ([[Русь|рускіх]]) князёў, а Літоўскай дзяржаўнасьці — ад [[Рымская імпэрыя|Рымскай]], што ўрэшце прывяло да павелічэньня значнасьці неславянскай часткі Вялікага Княства Літоўскага — Жамойці, а ў XVIII—XX стагодзьдзях гісторыкі і палітыкі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] выкарысталі гэтую ідэю разам зь мітам пра «літоўскую» заваёву беларускіх земляў дзеля расейскай імпэрскай канцэпцыі: нібы праз тое, што неславяне ([[балты]]) калісьці захапілі славянскія землі, заваёва («вяртаньне») гэтых земляў Расеяй ёсьць аднаўленьнем гістарычнай справядлівасьці&lt;ref&gt;[[Мікола Хаўстовіч|Хаўстовіч М.]] Наш Міцкевіч // XIX стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах. Кніга другая. — {{Менск (Мінск)}}: Кафедра гісторыі беларускай літаратуры БДУ, 2000. С. 6.&lt;/ref&gt;. Зьяўленьне тэорыі пра «рымлянскае паходжаньне» ліцьвінаў і жамойтаў (хоць гістарычная адасобленасьць жамойтаў тут выявілася ў асобнай вэрсіі свайго «рымлянскага паходжаньня», адрознай ад легенды пра Палямона для ліцьвінаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 17—18.&lt;/ref&gt;) як адну з прычынаў пашырэньня назвы «літоўская мова» на мову жамойтаў адзначае гісторык [[Павал Урбан]]&lt;ref name=&quot;Urban-1972&quot;&gt;[[Павал Урбан|Урбан П.]] [https://knihi.com/Paula_Urban/U_sviatle_histarycnych_faktau.html У сьвятле гістарычных фактаў (У сувязі з брашурай Л. С. Абэцэдарскага)]. — Мюнхэн — Нью-Ёрк: БІНІМ, 1972.&lt;/ref&gt;.

Яшчэ ў 1869 годзе [[Ігнат Казлоўскі]] зьвяртаў увагу на тое, што папулярызацыя летувіскай мовы і культуры ў Вялікім Княства Літоўскім пачалася па Люблінскай уніі (1569 год), а асноўную ролю ў ёй адыграў [[Езуіты|ордэн езуітаў]] — а менавіта «польская партыя» ў ім. Галоўны матыў апошніх гэты дасьледнік бачыў у жаданьні [[Палякі|палякаў]] зьнішчыць моўна-культурныя повязі паміж ліцьвінамі і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]{{Заўвага|Шматлікія сьведчаньні на карысьць таго, што ў XV—XVI стагодзьдзях у ВКЛ адбылося сьціраньне этнічнай мяжы паміж русінамі і ліцьвінамі зь іх поўнай этнічнай інтэграцыяй, прыводзіць гісторык Павал Урбан&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 85.&lt;/ref&gt;, а гісторык Вацлаў Пануцэвіч зьвяртае ўвагу на сьведчаньне з XVII ст., што «''літоўская мова ёсьць настолькі пашыранай у Русі, што літоўскую мову называюць рускай і рускую — літоўскай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 278.&lt;/ref&gt;}} дзеля іх [[Палянізацыя|палянізацыі]] і [[Культурная асыміляцыя|асыміляцыі]]&lt;ref&gt;Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. [https://books.google.by/books?id=1pIZAAAAYAAJ&amp;pg=RA8-PA243-IA28&amp;dq=%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C+%D0%B6%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9+%D1%8D%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F+%D1%81%D1%8A+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B5%D1%8E&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwixnpuM_tD5AhUGgv0HHQ7PAJ8Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C%20%D0%B6%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9%20%D1%8D%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%20%D1%81%D1%8A%20%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B5%D1%8E&amp;f=false 87]—89, 92—93.&lt;/ref&gt;.

{{Падвойная выява|справа|Dictionarium trium lingvarum in usum studiosae iuventutis (Dictionary of the Polish-Latin-Lithuanian languages) by Konstantinas Sirvydas, Vilnius, 1713.jpg|101|Dictionarium Polono-Latino-Lothavicum opus posthumum (Dictionary of the Polish-Latin-Latvian languages) by Georgs Elgers, Vilnius, 1683.jpg|113|Адзіны выдадзены ў ВКЛ летувіскі слоўнік «Слоўнік трох моваў», у якім не падаецца назва трэцяй (летувіскай) мовы, і выдадзены таксама пры Віленскай езуіцкай акадэміі першы латыскі слоўнік з дакладным азначэньнем моваў — «Слоўнік польска-лацінска-латыскі»}}

Першай кнігай, выдадзенай па-летувіску ў Вялікім Княстве Літоўскім (і адначасна першым яўным азначэньнем летувіскай мовы ў ВКЛ менавіта як «літоўскай»), стаў выкананы ў 1595 годзе дзеячом [[Контрарэфармацыя|Контрарэфармацыі]] [[Мікалай Даўкша|Мікалаем Даўкшам]] пераклад з польскай мовы на летувіскую «Катэхізму» езуіта Якуба Лядэсмы. Прытым, хоць у прадмове Даўкша сьцьвярджаў, што зрабіў пераклад «''на ўласную мову нашу летувіскую''», аднак у прадмове да перавыданьня 1605 году ўжо ананімны перакладнік сьцьвярджаў, што папярэднік пераклаў катэхізм на жамойцкую мову і таму летувісы скардзіліся: «''ня маем катэхізму летувіскага''»&lt;ref name=&quot;Sviazynski-2005-209&quot;&gt;[[Уладзімер Сьвяжынскі|Свяжынскі У.]] Літоўская мова // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 209.&lt;/ref&gt;. Адзіным выдадзеным на тэрыторыі ВКЛ да канца XVIII стагодзьдзя слоўнікам летувіскай мовы стаў «Слоўнік трох моваў» езуіта [[Канстанцін Шырвід|Канстанціна Шырвіда]]&lt;ref&gt;Schmalstieg W. R. [https://web.archive.org/web/20090530141220/http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_03.htm Early Lithuanian Grammars] // Lituanus. Vol. 28, Nr. 1, 1982.&lt;/ref&gt; (выйшаў з друку каля 1620 году ў [[Вільня|Вільні]] і перавыдаваўся ў 1629, 1631, 1642, 1677, 1713 гадох), у якім, аднак, не падавалася назвы трэцяй (летувіскай) мовы&lt;ref&gt;Szyrwid K. [https://books.google.by/books?id=-PZPAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=ru&amp;source=gbs_ge_summary_r&amp;cad=0#v=onepage&amp;q&amp;f=false Dictionarium trium linguarum]. — Vilna, 1713.&lt;/ref&gt; (хоць выдадзены ў 1683 годзе таксама пры Віленскай езуіцкай акадэміі першы друкаваны слоўнік [[Латыская мова|латыскай мовы]] дакладна падаваў назву гэтай мовы ўжо ў самім сваім назове — «Dictionarium Polono-Latino-Lottavikum…»), вынікам чаго стала наступнае дадатковае азначэньне ў шэрагу навуковых працаў XIX ст.: «''польскі, лацінскі і жамойцкі''» ({{мова-la|Poln. Lat. et Samogiticae|скарочана}}&lt;ref name=&quot;Kiopen-1827-103&quot;&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб, 1827. С. 103.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Adelung J. H. Mithridates, oder allgemeine Sprachenkunde. Band 2. — Berlin, 1809. [https://books.google.by/books?id=o6kKAQAAIAAJ&amp;pg=PA709&amp;dq=Dictionarium+trium+linguarum+Samogiticae&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisnYrN2uj0AhVeiv0HHY3MDIgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Dictionarium%20trium%20linguarum%20Samogiticae&amp;f=false S. 709].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Magazin, herausgegeben von der Lettisch-Literarischen Gesellschaft. — Mitau, 1828. S. 65.&lt;/ref&gt;, {{мова-de|Das lateinisch-polnisch-samogitische Wörterbuch|скарочана}}&lt;ref&gt;Winkelmann E. Bibliotheca Livoniæ historica. — St. Petersburg, 1870. [https://books.google.by/books?id=IdXEOzDAQz4C&amp;pg=PA45&amp;dq=in+samogitischen+sprache&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiw1-eptun1AhUxSPEDHQJbB544ggEQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=in%20samogitischen%20sprache&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;) — як і ў некалькіх каталёгах бібліятэк на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага ({{мова-pl|«Synonima Polsko Łacinsko Żmuycka»|скарочана}} ў [[Вільня|Вільні]]&lt;ref&gt;Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 120.&lt;/ref&gt;, {{мова-la|«Synonyma Latino-Polono-Samogitica»|скарочана}} ў [[Слонім]]е&lt;ref&gt;Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=WxIHAQAAIAAJ&amp;dq=%C5%BCmudzki+vie%C5%A1ajame&amp;focus=searchwithinvolume&amp;q=synonyma+latino P. 115].&lt;/ref&gt;, {{мова-pl|«Dykcyonarz Łacinsko-polski i Zmudzki»|скарочана}} ў [[Крэтынга|Крэтынзе]]&lt;ref&gt;Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 186.&lt;/ref&gt;), тым часам у каталёзе бібліятэкі Віленскага езуіцкага навіцыяту (1748 год)&lt;ref&gt;Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 117.&lt;/ref&gt; і ў кнізе езуіцкага гісторыка [[Станіслаў Растоўскі|Станіслава Растоўскага]] (1768 год) гэты слоўнік азначаўся як «літоўскі»{{Заўвага|{{мова-la|«Dictionarium Polono Latino Lituanicum»|скарочана}}}}. Першая на тэрыторыі ВКЛ летувіская [[граматыка]] выйшла ў 1737 годзе пры Віленскай езуіцкай акадэміі і мела назву «''Лучнасць моваў Літвы, апісаная паводле граматычных законаў галоўнага дыялекту гэтага княства. І да карыстаньня старанным нэа-[[Палямонавічы|палямонам]] прызначаная з дазволу старэйшых''»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230106184619/http://www.litviny.net/104310881072108410721090108010821080-1089108310861074107210881080-10861087108010891072108510801077-11031079109910821072.html Граматыкі і слоўнікі летувіскай мовы паводле крытыка канцэпцыі літвінізму летувіскага гісторыка Томаса Баранаўскага]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt; ({{мова-la|Universitas Linguarum Litvaniae in Principali Ducatus Ejusdem Dialecto Grammaticis Legibus Circumscripta. &amp; in obsequium Zelorum Neo-Palaemonum Ordinata Permissu Superiorum|скарочана}}). Як і ў выпадку выдадзенага езуітамі слоўніка, праз фактычны брак у назове граматыкі назвы летувіскай мовы (хоць выдадзеная таго ж году граматыка латыскай мовы дакладна пазначала назву мовы ў назове — «Lotavica Grammatica…») у [[Рыга|рыскім]] навуковым выданьні 1844 году яе азначылі як «граматыку жамойцкай мовы» ({{мова-de|«eine Grammatik der schamaitischen (schmudischen) Sprache»|скарочана}})&lt;ref&gt;Magazin, hrsg. von der Lettisch-Literärischen Gesellschaft. Band 7, 1844. [https://books.google.by/books?id=xOtOAAAAcAAJ&amp;pg=RA2-PA31&amp;dq=schamaitischen+sprache&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjBp7b-8Ob1AhUOP-wKHTPfB244FBDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=schamaitischen%20sprache&amp;f=false S. 31].&lt;/ref&gt;. Прытым азначэньне выдаўцамі-езуітамі жамойцкай (летувіскай) мовы як «''галоўнага дыялекту Літвы''» абсалютна не адпавядала рэчаіснасьці, што прызнае летувіскі мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]: напраўду, палітычная, эканамічная, сацыяльная і культурная сытуацыя ў ВКЛ не была прыхільнай да летувіскай мовы, якая была загнаная «''ў найніжэйшую клясу ва ўласнай айчыне''» — «''для летувіскай мовы сытуацыя была катастрафічнай, ёй не давалі разьвівацца, выштурхоўвалі з агульнага ўжытку ды й друкаваць пісьмовыя тэксты па-летувіску было цяжка''»&lt;ref&gt;Zinkevičius Z. History of the Lithuanian Language. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1998. P. 244.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;. Першы летувіскі [[Буквар|лемантар]] у ВКЛ выйшаў з друку паміж 1759—1761 гадамі (захаваліся выданьні 1763 і 1766 гадоў) і меў назву «''Навука чытаньня пісьма польскага для малых дзетак''» ({{мова-lt|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu|скарочана}} = {{мова-pl|Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek|скарочана}}){{Заўвага|У выданьні 1783 году ён застаўся бяз польскай моўнай часткі і польскага назову, але ўжо з пазначэньнем у назове «''летувіскага пісьма''»: «''Навука чытаньня пісьма летувіскага для малых дзетак''» ({{мова-lt|Moksłas skaytima raszta lietuwiszka dieł mazu wayku|скарочана}})&lt;ref name=&quot;Dziarnovic-2011&quot;/&gt;, тым часам у каталёзе бібліятэкі кляштару бэнэдыктынак у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] ([[Пінскі павет|Піншчына]]), складзеным паміж 1783—1790 гадамі, асобнік летувіскага лемантара азначылі як «''Мокслас або лемантар жамойцкай мовы''» ({{мова-pl|«Moksłas czyli Elementarz Zmudzkiego Ięzyka»|скарочана}})&lt;ref&gt;Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 183.&lt;/ref&gt;, таксама ў складзеным [[Адукацыйная камісія|Адукацыйнай камісіяй]] у 1773—1774 гадох інвэнтары Віленскай езуіцкай акадэміі адзначалася 100 асобнікаў «''жамойцкага лемантара''» ({{мова-pl|«Elementarz żmudzki»|скарочана}})&lt;ref&gt;Lietuvos TSR bibliografija. T. 1. — Vilnius, 1969. P. 266.&lt;/ref&gt;. Апроч таго, «жамойцкімі» ({{мова-pl|«Elementarz żmudzki»|скарочана}}) азначаліся перавыданьні гэтага лемантара ў першай палове XIX стагодзьдзя&lt;ref&gt;Lietuvos TSR bibliografija. T. 1. — Vilnius, 1969. P. 269.&lt;/ref&gt;}}. Тым часам існуюць зьвесткі, што яшчэ ў 1752 годзе ў Віленскай друкарні францішканаў выдалі «Лемантар жамойцкі», аднак яго асобнікі не захаваліся да сёньня&lt;ref name=&quot;Dziarnovic-2011&quot;&gt;[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/47/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC.html Літоўская мова ў Вялікім Княстве Літоўскім] // Палітычная сфера. № 16—17 (1—2), 2011. С. 115—143.&lt;/ref&gt;. 

{{Падвойная выява|справа|PEDELIS MIROS Saldźiausi medi Kriźiaus JESUSA Pona Sawimp turis inriszta (in Lithuanian language) by Vincentas Karafa, Vilnius, 1746.jpg|89|Ziwatas Pona yr Diewa musu Jezusa Christusa... o dabar wieł… Ziamaytyszka ysztumocitas yr drukowatas (1787).jpg|125|Летувіскія кнігі (Вільня, 1750 г. і [[Супрасьля]], 1787 г.), мова якіх на вокладках азначаецца як жамойцкая}}

Сярод летувіскіх кніг XVIII ст., друкаваных у Вільні, [[Варшава|Варшаве]] і [[Супрасьля|Супрасьлі]], большасьць азначаліся як выдадзеныя на «жамойцкай мове» («мове жамойтаў»), а адзіную кнігу, дзе ў назове сьцьвярджалася «літоўская мова», выдалі ў 1772 годзе ў друкарні Віленскай езуіцкай акадэміі. Увогуле, факт масавага і традыцыйнага называньня ў Вялікім Княстве Літоўскім мовы летувісаў (у тым ліку мовы [[Прускія летувісы|прускіх жамойтаў]] у г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»{{Заўвага|Хоць у Прусіі мову жамойтаў з 1579 году пачалі называць выняткова «літоўскай», аднак пры перадруку ў Расейскай імпэрыі пруска-летувіскай кнігі «Prastas Pamokslas per Klausimus ir per Atsakymus» (упершыню выйшла з друку ў 1780 годзе, без пазначэньня ў назове і тэксьце назвы мовы) яе новы выдавец, выхадзец з колішняй Рэчы Паспалітай Ян Юры Ляховіч азначыў гэтую кнігу як «''на чыстую жамойцкую мову... перакладзеную''» ({{мова-lt|«ant czista zemajtiszka Liežuwy... iszgulde»|скарочана}})&lt;ref&gt;Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 2. — Čikaga, 1963. [https://archive.org/details/birziska-aleksandrynas-t.-2-1963_202012/page/153/mode/2up?q=zemajtiszka P. 154].&lt;/ref&gt;}}) ''жамойцкай'' засьведчылі: нямецкі філёляг і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Абрагам Пэнцэль||de|Abraham Jakob Penzel}} у «Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur» (1781 год) — &quot;''…шмат [&quot;літоўскіх&quot; кніг, якія аўтар прывёз у мясцовую бібліятэку з [[Кёнігзбэрг]]у] дадалося зь Вільні &lt;…&gt; дзе яна [&quot;літоўская мова&quot; — паводле прускіх кніг] называецца жамойцкай, бо гэтай мовай гавораць не ўва ўсім Вялікім Княстве Літоўскім, а толькі ў яго правінцыі, якая завецца Жамойцю''&quot;{{Заўвага|{{мова-de|«Ich habe viel Litauisches, Lettisches, und Estonisches aus Königsberg mitgebracht; die zwey letztern Fächer nicht, aber das erstere sehr stark aus Wilna vermehrt, welches um desto merkwurdiger ist, weil das Litauische, welches man hier spricht, (man nennt es Samogitisch, weil diese Sprache nicht im ganzen Großherzogthum Litauen, sondern nur in der Provinz, die den Nahmen Schamaiten, Samogitia, führt, gesprochen wird,) merklich vom preußischen Dialekt abweicht, und theils mit rußischen, theils lettischen Worten durchspickt ist»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur. 10. Theil, 1781. [https://books.google.by/books?id=mslbAAAAcAAJ&amp;pg=PA236&amp;dq=man+nennt+es+Samogitisch&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi3ytrc5uj0AhUBh_0HHQKID4MQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=man%20nennt%20es%20Samogitisch&amp;f=false S. 236].&lt;/ref&gt; — і нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Фатэр||en|Johann Severin Vater}} у сваёй працы «Die Sprache der alten Preussen» (1821 год) — &quot;''У мясцовасьцях, дзе жылі надровы і скалвы [&quot;Малая Летува&quot;]… да гэтага часу захавалася літоўская мова; там ёсьць друкаваныя біблія, граматыкі, слоўнікі, і менавіта яна вядомая ў пэўнай ступені выняткова пад імем літоўскай, у той час як у колішнім Вялікім Княстве Літоўскім мае назву жамойцкай''&quot;{{Заўвага|{{мова-de|«In den Gegenden, wo ehemals die Nadrauer und Schalauer wohnten, d. i. von Memel, Tilse, Ragnit, Insterburg bis Gumbinnen, hat sich noch bis auf den heutigen Tag der Gebrauch der Litthauischen Sprache erhalten; die Bibel, Sprachlehren, Wörterbücher sind in derselben gedruckt, und sie ist es, welche gewissermassen ausschliesslich unter dem Namen der Litthauischen bekannt ist, während die des ehemals Grossherzogl. Litthauens den Namen der Schamaitischen führt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Vater J. S. Die Sprache der alten Preussen. — Braunschweig, 1821. [https://books.google.by/books?id=bpJJAAAAcAAJ&amp;pg=PR12&amp;dq=den+Namen+der+Schamaitischen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiSldqi1ej0AhVvgf0HHchpCSEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=den%20Namen%20der%20Schamaitischen&amp;f=false S. XII].&lt;/ref&gt;). Пра папулярнасьць разуменьня нелетувіскім жыхарствам ВКЛ мовы летувісаў як жамойцкай, сярод іншага, сьведчаць каталёгі літоўскіх бібліятэк: пры [[Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Вільня)|Віленскім францішканскім кляштары]] (1797 год), дзе захоўваўся вялікі збор летувіскіх кнігаў&lt;ref&gt;Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 180.&lt;/ref&gt; — «Каталёг кніг у мовах жамойцкай, рускай, габрэйскай, арабскай, грэцкай і нямецкай» ({{мова-pl|Katalog ksiąg w Języku Zmudzkim, Ruskim, Hebrayskim, Arabskim, Greckim i Niemieckim|скарочана}})&lt;ref&gt;Lietuvos TSR aukstuju mokyklu mokslo darbai. Nr. 33—34, 1998. [https://books.google.by/books?id=szAPAQAAMAAJ&amp;q=jezyku+zmudzkim&amp;dq=jezyku+zmudzkim&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwzd_A7OH0AhUSSvEDHQBMA0cQ6AF6BAgMEAI P. 33.]&lt;/ref&gt;, пры [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] (1772 год), дзе адзіная цалкам летувіская кніга азначалася як выданьне на «жамойцкай мове» ({{мова-la|«Samogitico idiomate»|скарочана}})&lt;ref&gt;Catalogus Auctorum Ordine Alphabetico dispositus in Bibliotheca Collegii Academiae Vilnensi S. I. reperibilium. — Vilnae, 1772. [https://virtus.mb.vu.lt/en/p/69/ P. 69].&lt;/ref&gt;, пры [[Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|Берасьцейскім трынітарскім кляштары]], дзе адзіная кніга на летувіскай мове азначалася як «жамойцкая кніга»&lt;ref&gt;Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 184.&lt;/ref&gt;, ды іншыя. У адказ на падобныя сьведчаньні Зігмас Зінкявічус высоўвае гіпотэзу, нібы ўсходні варыянт летувіскай мовы — «пісьмовая літоўская мова» (у адрозьненьне ад заходняга варыянту летувіскай мовы — «пісьмовай жамойцкай мовы», беспасярэднім працягам якой стала сучасная летувіская мова) — цалкам зьнік яшчэ ў пачатку XVIII стагодзьдзя&lt;ref&gt;Zinkevičius Z. History of the Lithuanian Language. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 1998. P. 245.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;.

{{Падвойная выява|справа|Ziemaytiszki (1793).jpg|106|Ziemaytiszki (1793) (2).jpg|108|Лацінска-польска-жамойцкія слоўнікі месяцаў з кніг, надрукаваных у Вільні ў 1793 годзе}}

Сучасны менскі дасьледнік Алёхна Дайліда, які мяркуе, што назва «ліцьвіны» ў першым пэрыядзе Вялікага Княства Літоўскага (да [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]]) была назвай мясцовай эвангелісцкай канфэсійнай супольнасьці і ўласна «Літоўскім» Вялікае Княства ад самага яго стварэньня назвалі менавіта з такім канфэсійным сэнсам, зазначае: «''[[Балтыйскія мовы|Балтыйская]] тэорыя не адлюстроўвае ніякія гістарычныя рэаліі, яна была проста снасткай палітычнага змаганьня езуітаў проці літоўскай Рэфармацыі і палітычнай моцы літоўскага гаспадарства. Разам з разбуральнай праграмай Контрарэфармацыі, распачатай па выбуху эвангеліцкага адраджэньня ў Літве, езуіты распачалі таксама цэлую ідэалягічную праграму перакручваньня гісторыі Літвы: заміж сапраўднай гісторыі [[Славянскія мовы|славянізацыі]] [[Германскія мовы|германскае]] шляхты Літвы (выкладзенай у літоўскіх летапісах і добра вядомай езуітам) езуіцкая тэорыя мусіла апавядаць пра паходжаньне літоўскае шляхты і створанага ёй гаспадарства ад мясцовых паўдзікіх балтыйскіх плямёнаў, што рабіла адзіным „цывілізацыйным“ чыньнікам гісторыі Літвы выняткова [[Каталіцкая Царква|Каталіцкую Царкву]] (з той жа мэтай езуіцкая прапаганда пачала пашыраць гратэскныя, чыста фантастычныя плёткі пра „балтыйскае [[паганства]]“ Літвы, якое нібы было галоўнай рэлігіяй ВКЛ да Крэўскай уніі). Калі за часоў ВКЛ гэтая тэорыя мела выгляд маргінальных калянавуковых практыкаваньняў, не прынятых літоўскай шляхтай, то па [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелах Рэчы Паспалітай]] гэтая езуіцкая прапагандысцкая схема сталася ў XIX стагодзьдзі адзінай „навуковай“ вэрсіяй гісторыі Літвы''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 5, 16, 27—28, 61, 201.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Widaw in German, Vilna in Italian, Wilenski in Lithuanian (Belarusian), Wilna in Polish, Vilne in French, Vilna in Latin (V. Coronelli, 1690) (2).jpg|значак|Фрагмэнт мапы [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] ([[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыя]], 1690 г.) з назвамі [[Вільня|Вільні]] на розных мовах: ''Widaw'' на нямецкай, ''Vilna'' на італьянскай, ''Wilenski'' [горад, замак] на літоўскай ([[Старабеларуская мова|беларускай]] — мове [[ліцьвіны|ліцьвінаў]]&lt;ref&gt;[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 147.&lt;/ref&gt;), ''Wilna'' на польскай, ''Vilne'' на францускай, ''Vilna'' на лаціне&lt;ref name=&quot;Briedis-2009&quot;&gt;Briedis L. Vilnius: City of Strangers. — Central European University Press, 2009. P. 15.&lt;/ref&gt;]]

У гістарычных крыніцах XVII—XVIII стагодзьдзяў пашырылася азначэньне жыхароў пераважна [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] (яе заходняй часткі) як [[Старалітва|«старалітвы» («старой літвы», «стараліцьвінаў»)]], прытым неаднаразова адзначалася беспасярэдняя повязь старалітвы з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]: «''старажытныя ліцьвіны, г. зн. русіны''» ({{мова-la|«Antiqui lithuani, id est ruteni»|скарочана}}) ([[Сьвір (мястэчка)|Сьвір]], 1689 год)&lt;ref&gt;Ališauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje (XIV—XVIII a.). — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 261—262.&lt;/ref&gt;, «''старыя русіны або старалітва''» ({{мова-la|«Rutheni Veteres, seu Stara Litwa»|скарочана}}) ([[Ваверка]], 1692 год)&lt;ref&gt;Ališauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje (XIV—XVIII a.). — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 264.&lt;/ref&gt;, «''русіны…, званыя старажытнымі [[Яцьвягі|яцьвягамі]] або іншым імем — па-народнаму „Старая Літва“''» ({{мова-la|«Ruthenorum…, dicti antigui Jadźwingowie vel alio nomine populariter Stara Litwa»|скарочана}}) ([[Чарнаўчыцы]], 1721 год)&lt;ref name=&quot;Ališauskas-2016-301&quot;&gt;Ališauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje (XIV—XVIII a.). — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 301.&lt;/ref&gt;.

Народжаны на [[Падляшша|Падляшшы]] этнограф-[[Ордэн дамініканаў|дамініканін]] Канты Багінскі, які паводле вынікаў сваіх падарожжаў Жамойцю каля 1780 году склаў «Хараграфію або апісаньне сьвятой Жамойці» ({{мова-pl|«Chorografia czyli opisanie Żmudzi świętej»|скарочана}}), зьвяртаў увагу на тое, што жамойты ў тыя часы працягвалі надзвычай зацята трымацца ўласнай мовы і зусім не паддаваліся моўнай асыміляцыі: «''Жамойцкая мова ні сёе, ні тое. Гавораць на ёй у кожным павеце, у кожнай парафіі іначай… Аднак яе гэтак кахаюць жамойты, што зусім ня любяць тых, хто яе ня ведае… Гэта ёсьць найбольшай прычынай простасьці і ня добрай адукацыі жамойцкай моладзі, што ня хоча пакінуць сваёй баламутнай мовы і паказацца на сьвет''»&lt;ref&gt;Athenaeum : pismo poświęcone historyi, literaturze, sztukom, krytyce i.t.d. T. 4, 1845. [https://polona.pl/item/athenaeum-pismo-poswiecone-historyi-literaturze-sztukom-krytyce-i-t-d-oddzial-5-t,MTEwMDEyODg3/138/#info:metadata S. 139].&lt;/ref&gt;. А ў 1851 годзе адзначалася, што сярод жамойтаў здаўна бытуе старажытны пахавальны абрад — сьпяваць нябожчыку, што яго больш ня будуць прыгнятаць іншыя народы, у тым ліку ліцьвіны&lt;ref&gt;Przyjaciel Domowy. Nr. 1, 1851. S. 3.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 45.&lt;/ref&gt;.

Швэдзкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Тунман||en|Johann Erich Thunmann}} у сваёй працы «Дасьледаваньні старажытнай гісторыі некаторых паўночных народаў» (Бэрлін, 1772 год) зазначаў наконт паходжаньня «лецкіх народаў» (летувісаў і латышоў), што паўднёва-заходняя Русь, Літва, большая частка Прусіі і Польшчы былі пачатковым месцам пражываньня славянаў або [[Вэнэды|вэнэдаў]] і што «леты», якія насяляюць частку гэтых краін — гэта «''не асобны народ, не старажытная нацыя, а славяне, зьмяшаныя зь [[Фіна-вугорскія народы|фінамі]] і [[Готы|готамі]]''»{{Заўвага|{{мова-de|«Die erste betrift den Ursprung der alten Preußen und übrigen Lettischen Völker. Das südwestliche Rußland, Litauen, und der größte Theil von Preußen und Polen, ist der ursprüngliche Wohnsitz der Slawe oder Wenden gewesen. Die Letten, welche jetzt ein Stück von diesen Ländern bewohnen, sind kein eigenes Volk, keine alte Nation, sondern Slawen, vermischt mit Finnen und Gothen»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Thunmanns M. J. Untersuchungen über die alte Geschichte einiger Nordischen Völker. — Berlin, 1772. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=E9hAAAAAcAAJ&amp;q=keine+alte+Nation+Slawen+Finnen+Gothen#v=snippet&amp;q=keine%20alte%20Nation%20Slawen%20Finnen%20Gothen&amp;f=false S. V].&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сучасная [[генэтыка]] сьцьвярджае блізкасьць летувісаў і латышоў да [[Фіна-вугорскія народы|фінска-вугорскіх народаў]]: «''хоць балты (латышы і летувісы), у адрознасьць ад нас, фіна-вуграў, гавораць на індаэўрапейскіх мовах, яны паказваюць той жа набор храмасомаў прыкладна з той жа частасьцю, як і фіны, карэлы, эстонцы, [[Саамы|саамы]] ды іншыя фінска-вугорскія групы &lt;…&gt; Адразу за польскай граніцай… ёсьць дзіўная генэтычная мяжа, нягледзячы на тое, што гэтыя дзьве нацыі суседзі… Той жа самы парадокс назіраецца на паўднёвым усходзе: балты і беларусы маюць паміж сабой аналягічную генэтычную сьцяну, і частасьць мутацыі Y-храмасомы ў Беларусі вельмі нізкая''» ({{мова-en|«Although the Balts (the Latvians and Lithuanians) each speak an Indo-European language, unlike us Finno-Ugrians, they exhibit this chromosome pattern roughly as often as do the Finns, the Karelians, the Estonians, the Sámi, and other Finno-Ugrian group. &lt;…&gt; Just across the border in Poland, however, it disappears abruptly. There’s a very striking genetic frontier there… The same paradox exists to the south-east: the Balts and the Belarusians have a similar genetic wall between them, and the frequency of the Y chromosome mutation in Belarus is very low»|скарочана}})&lt;ref&gt;Rislakki J. [https://forum.skalman.nu/viewtopic.php?t=20080&amp;start=150 The Finno-Ugric connection, genetics-wise, could be bigger than imagined] ([https://terijoki.spb.ru/history/templ.php?page=willems&amp;lang=en расейскі пераклад артыкула]) // {{Артыкул у іншым разьдзеле|Helsingin Sanomat||en|Helsingin Sanomat}}. 24.01.2001.&lt;/ref&gt;}}.

== Расейская імпэрыя ==

=== Атаясамліваньне літоўскага з жамойцкім ===
{{Асноўны артыкул|Ліцьвякі}}
[[Файл:Jistoriję Justinaus parguldę Isz Łotynû kałbôs i Żæmaitiû K. Daugkientys metusî (1798, 1834-36).jpg|значак|Летувіскі пераклад [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «''з лацінскай мовы на жамойцкую''» (1834—1836 гг., з мэтай фальсыфікацыі больш раньняга часу стварэньня падпісаны «1798 г.»)]]

Выдадзены ў 1787 годзе афіцыйны агляд [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] (перавыдаваўся ў 1793 годзе), хоць і называў ўтвораныя на [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|анэксаваных]] землях [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[Магілёўскае намесьніцтва|Магілёўскае]] і [[Полацкае намесьніцтва|Полацкае]] намесьніцтвы «[[Белая Русь|Беларусьсю]]», але азначаў жыхароў гэтых намесьніцтваў «''палякамі і [[Ліцьвіны|літвой]]''»&lt;ref&gt;Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб., 1787. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=Wa5iAAAAcAAJ&amp;dq=%22%22%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8+%D0%B8+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%22+%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D1%89%D0%B5%D0%B5%D0%B2&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=snippet&amp;q=%22%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%22&amp;f=false С. 73, 76].&lt;/ref&gt; (паводле гісторыка [[Леанід Лыч|Леаніда Лыча]], тэрмін «палякі» тут ужылі хутчэй за ўсё дзеля таго, каб паказаць прыналежнасьць часткі насельніцтва да каталіцтва&lt;ref&gt;[[Леанід Лыч|Лыч Л.]] Руская культура ў Беларусі: праблемы гарманічнага суіснавання з нацыянальнай // [[Наша слова]]. [http://pawet.net/ns/2012/34/%E2%84%96_34_(1081).html № 34 (1081), 22 жніўня 2021 г.]&lt;/ref&gt;). Выдадзенае ў 1787 годзе на загад маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыны II]] «Кароткае землеапісаньне Расейскай дзяржавы» паведамляла, што «''літва [насяляе] Полацкае і Магілеўскае [намесьніцтвы]''»&lt;ref&gt;Гакман И. Краткое землеописание Российского государства. — СПб, 1787. [https://books.google.by/books?id=RmtYAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=ru#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&amp;f=false С. 46].&lt;/ref&gt;, таксама выдадзены ў 1788 годзе «Новы і поўны геаграфічны слоўнік Расейскай дзяржавы або Лексыкон» падаваў наступнае азначэньне: «''літва — гэта народ, які насяляе Полацкае і Магілёўскае намесьніцтвы''»&lt;ref&gt;Максимович Л. Новый и полный географический словарь Российскаго государства, или, Лексикон. Ч. 3. — М., 1788. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=L3BpAAAAcAAJ&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=onepage&amp;q=%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&amp;f=false С. 22].&lt;/ref&gt;. А выдадзенае ў 1799 годзе пры [[Расейская акадэмія навук|Расейскай акадэміі навук]] «Апісаньне ўсіх народаў, якія насяляюць Расейскую дзяржаву» засьведчыла папулярнасьць у тыя часы меркаваньня пра этнічную блізкасьць [[Ліцьвіны|ліцьвінаў (літоўцаў)]] і [[Русіны|русінаў (русаў)]]: «''літоўцы — старажытнае племя русаў… гэты народ у пляне сваіх звычаяў, павер’яў, ладу жыцьця, адзеньня і нораваў мае падабенства часткова з палякамі і маларосамі, а часткова зь вядомымі плямёнамі старажытных русаў, што жывуць у Расеі''»&lt;ref&gt;Георги И. Г. [https://elib.rgo.ru/safe-view/123456789/212380/1/MDAwMDAwMDdfR2VvcmdpIEkuSS4gT3Bpc9CwbmllIHZzZWtoIG9iaXTQsHl1c2hjaGlraCB2IFJvc3NpeS5wZGY= Описание всех обитающих в Российском государстве народов их житейских обрядов, обыкновений, одежд, жилищ, упражнений, забав, вероисповеданий и других достопамятностей]. Ч. 4. — СПб, 1799. С. 385.&lt;/ref&gt;. Прытым працягвала захоўвацца разьмежаваньне паміж ліцьвінамі і [[Жамойты|жамойтамі]]: у сьпісах ураднікаў-[[Базыляны|базылянаў]] Віленскай уніяцкай мітрапаліцкай япархіі за 1815 год поруч зь «літоўскімі ўраджэнцамі» і «літоўскай нацыяй» (пад якімі выступаюць жыхары [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]&lt;ref&gt;[[Сьвятлана Марозава|Марозава С.]] Етос Унійної Церкви та національна ідентичність білорусів у XIX столітті // Ковчег. Науковий збірник статей з церковної історії. Ч. 4, 2003. [https://books.google.by/books?id=pS8QAQAAIAAJ&amp;q=1815+%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8%22+%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BA&amp;dq=1815+%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8%22+%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BA&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjuwrjhwLP8AhUowQIHHXLRCz8Q6AF6BAgHEAI С. 119].&lt;/ref&gt;) адзначаліся «самагіцкі ўраджэнец» і «самагіцкая нацыя»&lt;ref&gt;Описание документов архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. — СПб., 1907. С. [https://books.google.by/books?id=ecEYAAAAYAAJ&amp;pg=PA701&amp;dq=%22%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B8%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiBo4zZ0aj8AhWSiP0HHYROCiQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B9&amp;f=false 696], [https://books.google.by/books?id=ecEYAAAAYAAJ&amp;pg=PA701&amp;dq=%22%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B8%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiBo4zZ0aj8AhWSiP0HHYROCiQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%22%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B9%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B8%22&amp;f=false 701].&lt;/ref&gt;. Яшчэ ў 1804 годзе [[Віленскі ўнівэрсытэт]] прызначыў спэцыяльных візытарараў у школы [[Віленская губэрня|Віленскай]] і [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] губэрняў, сярод абавязкаў якіх значылася (пункт 10): «''Візытатар у абедзьвюх гэтых губэрнях мае даведацца падрабязна пра Самагіцкую (Жмудзкую) мову, дзе і як далёка сягае яе ўжываньне, заўважаючы асаблівыя пра яе зьвесткі; таксама мае даручыць і школьным станам старанна зьбіраць усе падрабязнасьці, якія маглі б растлумачыць паходжаньне гэтай мовы і яе ўласьцівасьці, праз што можна было б выразьней даведацца пра гісторыю таго народа, якому гэта мова была прыродная; сабраныя ж заўвагі пра яе, пісаньні, песьні ды іншае на гэтай мове маюць быць дасыланыя ва Ўнівэрсытэт''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Визитатор в обоих сих губернях не оставит в продолжение своего обозрения осведомляться подробно о Самогитском (Жмудском) языке, где и как далеко простирается его употребление, замечая сам особенные об нем известия; равным образом имеет препоручить и училищным сословиям прилежно собирать все подробности, кои могли бы объяснить происхождение сего языка и его собственность или свойство, чрез что можно бы явственнее узнать историю того народа, коему оный язык был природный; собранные жа замечания об нем, писания, песни и проч. на сем языке имеют быть присылаемы в Университет»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Сборник распоряжений по Министерству народного просвещения. Т. 1. — СПб., 1866. [https://books.google.by/books?id=WNdHAQAAMAAJ&amp;pg=PP7&amp;dq=%22%D0%A1%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%8A+%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%8F%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D1%96%D0%B9+%D0%BF%D0%BE+%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%83%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj0gNnuvLr8AhWJi_0HHczoDYcQ6AF6BAgMEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3&amp;f=false С. 36].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Алфавитный указатель к Сборнику распоряжений по Министерству народного просвещения. — СПб., 1867. [https://books.google.by/books?id=ZfclAAAAYAAJ&amp;pg=PA77&amp;dq=%22%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+(%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9)+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiz85S8u7r8AhVJtaQKHXj1CMUQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20(%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9)%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&amp;f=false С. 78].&lt;/ref&gt;.

Тым часам яшчэ ў 1796 годзе, па [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцім падзеле Рэчы Паспалітай]] улады Расейскай імпэрыі ўлучылі гістарычна адасобленае ад [[Літва|уласна Літвы]] колішняе [[Жамойцкае староства]] ў склад [[Літоўская губэрня|Літоўскай]], а з 1801 году — [[Віленская губэрня|Літоўска-Віленскай губэрні]], прытым [[Менская губэрня|Менская]], [[Віцебская губэрня|Віцебская]] і [[Магілёўская губэрня|Магілёўская]] губэрні ў сваіх назвах не атрымалі азначэньня «Літоўскія». Зь іншага боку, маскоўскія гаспадары [[Павал I]] (1796—1801) і [[Аляксандар I Раманаў|Аляксандар I]] (1801—1825) не перашкаджалі [[палянізацыя|палянізацыі]] колішняга Вялікага Княства Літоўскага (як зазначае польскі дасьледнік [[Рышард Радзік]], татальная палянізацыя літоўскай шляхты адбылася па падзелах Рэчы Паспалітай, як культурная рэакцыя на палітычнае змаганьне з Расейскай імпэрыяй&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;/&gt;), што значна ўзмацніла тагачасныя культурна-ідэйныя ўплывы палякаў на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|літоўскіх (беларускіх) землях]]. У 1808 годзе былы езуіт [[Францішак Ксавэры Богуш]] выдаў у [[Варшава|Варшаве]] кнігу «Аб пачатку народу і мовы літоўскай» ({{мова-pl|«O początkach narodu i języka litewskiego»|скарочана}}), дзе атаясаміў ліцьвінаў з [[Прускія летувісы|прускімі летувісамі]] (з спасылкамі на кнігі, выдадзеныя ў г. зв. «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 4, 12, 64, 94, 146.&lt;/ref&gt; і, адпаведна, літоўскую мову — з жамойцкай, якую заклікаў зрабіць мовай высокай культуры{{Заўвага|У гэтай сваёй публікацыі Богуш, увогуле, заявіў, што «''літоўская мова адрозьніваецца ад славянскай''»&lt;ref&gt;Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 96.&lt;/ref&gt; і двойчы паўтарыў, што «''жамойцкая мова дакладна такая ж самая, як літоўская, часам адрозьніваецца вымаўленьнем, але гэтая розьніца меншая, чым паміж вялікапалякам і мазурам''»&lt;ref&gt;Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 58—59, 106.&lt;/ref&gt;, а далей фактычна засьведчыў уласнае даволі кепскае веданьне летувіскай мовы (на што зьвярнулі ўвагу яшчэ ў 1875 годзе&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 144—145.&lt;/ref&gt;), заявіўшы, што «''Жамойць называе сябе źiemaiten… &lt;…&gt; ліцьвіны… назвалі гэты край źiemaitis''»&lt;ref&gt;Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 59—60.&lt;/ref&gt;}}. Тое, што летувізацыі спрыялі польскамоўныя аўтары (апроч Богуша, яшчэ [[Тадэвуш Чацкі]], [[Іяхім Лялевель]] ды іншыя), якія пачалі прыўзносіць балтыйскасьць з паганствам (летувіскасьць){{Заўвага|У першай палове XIX ст. пад уплывам пашыранага тады [[рамантызм]]у адзначалася тэндэнцыя [[міт]]алягізацыі гістарычнай спадчыны: некалькі аўтараў (найперш вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» паганскіх багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-індыйскай» рэлігіі «ліцьвінаў», а таксама выхадзец з [[Валынь|валынскай]] шляхты [[Юзэф Ігнацы Крашэўскі]], які выводзіў паходжаньне «ліцьвінаў» з [[Індыя|Індыі]] і паяднаў імёны «літоўскіх» паганскіх багоў з індускімі), пачалі ўзвышаць дахрысьціянскую, паганскую спадчыну Вялікага Княства Літоўскага, а разам зь ёй — балтыйскую меншасьць, якая найдаўжэй спавядала [[паганства]]. Гэтыя аўтары сьцьвярджалі: ўсё, што «літоўскае» — паганскае. Самі яны не валодалі летувіскай мовай, але імкнуліся выкарыстоўваць у сваіх творах асобныя летувіскія словы. На гэтым грунце ўжо пазьней дзеячы летувіскага нацыянальнага руху пачалі атаясамліваць Вялікае Княства Літоўскае выняткова зь летувісамі&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;}} і зьмяншаць уплывы [[Русь|Русі]] ў гісторыі Літвы, а таксама прапагандаваць сярод беларускамоўных сялянаў, нібы іхныя продкі былі летувісамі паводле паходжаньня&lt;ref&gt;Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. 107—108.&lt;/ref&gt;, адзначаў ужо ў 1869 годзе [[Ігнат Казлоўскі]]. Гэты ж аўтар паказваў, што летувізацыя ў той час адбылася праз парафіяльныя школы, дзе расейскія ўлады дазволілі выкладаньне па-летувіску, і касьцёл (найперш на тэрыторыі [[Жамойцкая дыяцэзія|Жамойцкай дыяцэзіі]], дзе перавага аддавалася ксяндзам з этнічнай Жамойці{{Заўвага|Сярод іншага, у 1907 годзе ў друку паведамлялася, што ксяндзоў, якія былі жмудзякамі-«літваманамі», таксама дасылалі ў [[Сьвянцяны]], [[Вярэнаў]] ды іншыя парафіі Віленскай дыяцэзіі — супраць пажаданьняў мясцовага насельніцтва&lt;ref&gt;Słowo. Nr. 1, 1907. [https://polona.pl/item/slowo-r-26-nr-1-1-stycznia-1907,MTU3NzE1MDc/1/#info:search:zmudziaki S. 2].&lt;/ref&gt;}})&lt;ref&gt;Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. 104—106.&lt;/ref&gt;. Ён жа зьвяртаў увагу на сьведчаньне [[Уладзіслаў Сыракомля|Людвіка Кандратовіча (Уладзіслава Сыракомлі)]]&lt;ref&gt;Syrokomla W. Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna. T. 2, (Do Oszmiany — do Kiernowa — do Kowna). — Wilno, 1860. S. 96.&lt;/ref&gt;, што пры мяшаным шлюбе (жонка — летувіска, муж — беларус{{Заўвага|Прытым адваротнага варыянту мяшаных шлюбаў (жонка — беларуска, муж — летувіс) летувісы ўнікалі}}) дзеці выхоўваліся па-летувіску{{Заўвага|Тым часам у выпадку заселенай [[Латышы|латышамі]] [[Курляндыя|Курляндыі]] (т.б. па-за арэалам расьсяленьня летувісаў) этнограф і мовазнаўца [[Яўхім Карскі]] засьведчыў, што «''большасьць [[Беларуская мова|беларускіх]] населеных месцаў заканчваюцца на -ішкі''»&lt;ref&gt;Карский Е. Ф. Белорусы. Т. 1. — Минск, 2006. [https://books.google.by/books?id=ohcsAQAAMAAJ&amp;q=%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85+%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82+%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F&amp;dq=%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85+%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82+%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjfmJmpp9X5AhUa7qQKHRoNCsAQ6AF6BAgBEAI С. 559].&lt;/ref&gt;, пазьней падобныя тапонімы на -ішкі азначылі як «гістарычна балтыйскія» і нават «тыпова летувіскія»&lt;ref&gt;[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj1/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B_%D1%86%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B9_i_%D1%83%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B9_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_%D1%81%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D1%8B.html Балты цэнтральнай і ўсходняй Беларусі ў сярэднявеччы] // Спадчына. № 1, 1999. С. 61—72.&lt;/ref&gt;. Тым часам менскі дасьледнік Алёхна Дайліда зазначае, што «''ва ўсходнегерманскіх мовах быў пашыраны суфікс -isk-: такім парадкам, так менаваная «лінія Сафарэвіча» (мяжа перавагі паселішчаў з назовамі на -ішкі ў Панямоньні) не абавязкова зьнітавана з балтамі''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 31.&lt;/ref&gt;}} альбо ўся радзіна магла палянізавацца, бо польская мова выконвала ролю пасярэдніка&lt;ref&gt;Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. 107.&lt;/ref&gt; (іншы аўтар пры апісаньні летувісаў, якіх ён называў [[Жмогусы|жмогусамі]], адзначаў іхную прагу вывучыць сваіх сыноў на ксяндзоў, а таксама надзвычайную прывязанасьць да ўласнай мовы пры браку веданьня іншых моваў&lt;ref&gt;Kurjer Warszawski. Nr. 250, 1872. [https://polona.pl/item/kurjer-warszawski-r-52-nr-250-9-listopada-1872,MTEzMDA2NjE2/2/#info:search:zmogus S. 3].&lt;/ref&gt;). Як сьведчыў Ігнат Казлоўскі, за яго часам жыхароў гістарычных [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковеншчыны]] і [[Вількамірскі павет|Вількаміршчыны]], якія ўжывалі ў гутарцы дзьве мовы — беларускую і летувіскую, альбо іх сумесь, у якой дамінавала беларуская мова — палякі называлі «новымі літоўцамі», уласна жамойты называлі гэтых летувісаў «[[Гуды|гудамі]]» і не лічылі іх часткай летувіскага народу, а беларусы і каталіцкія сьвятары гэтых «новых літоўцаў» называлі [[Ліцьвякі|«ліцьвякамі»]]&lt;ref name=&quot;Kazlouski-1869-105&quot;&gt;Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. [https://books.google.by/books?id=1pIZAAAAYAAJ&amp;pg=RA8-PA243-IA46&amp;dq=%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B+%D0%B3%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiP4-CUktD5AhWSIMUKHeTcCTQQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%20%D0%B3%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. 105].&lt;/ref&gt; (сугучна зь «[[Літвакі|літвакамі]]» — [[Жыды ў Беларусі|літоўскімі жыдамі]]&lt;ref&gt;Іофе Э. Літвакі // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 381.&lt;/ref&gt;).

{{Падвойная выява|справа|Grammatyka języka żmudzkiego. Kałbrieda leźuwio źiamaytiszko (1832).jpg|107|Naujes moksłas skajtima raszta żemajtyszka diel mażun wajkun (1848).jpg|107|Выдадзеныя ў Вільні жамойцкія (летувіскія) «Граматыка жамойцкай мовы» (1832 г.) і лемантар «Новая навука чытаньня пісьма жамойцкага для малых дзетак» (1848 г.)}}

Гісторык мовы [[Сяргей Запрудзкі]] адзначае, што яшчэ ў пачатку XIX ст. тэрмін «літоўскі» ў розных мовах (як і «беларускі», «рускі» ды многія іншыя) меў «дыфузнае», няўстойлівае ў тэрміналягічным пляне значэньне і ня быў замацаваны за назвай мовы сучасных летувісаў&lt;ref name=&quot;Zaprudzki-2013-85&quot;&gt;[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://web.archive.org/web/20211211192815/https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%9D%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D1%8B%20%D0%B1%D0%B5%D0%BB%20%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 85.&lt;/ref&gt;. Аднак па публікацыі Богуша (1808 год) адзначалася паступовая папулярызацыя меркаваньня пра тоеснасьць жамойцкага зь «літоўскім», што на раньнім этапе выявілася азначэньнем некаторых жамойцкіх кніг як выдадзеных на «летувіскай мове» або «летувіска-жамойцкай мове»{{Заўвага|1) «''Naujas Istatimas Jezaus Christaus Wieszpaties musu / lietuwiszku leżuwiu iszgulditas par Jozapa Arnulpa kunigaykszti Giedrayti wiskupa Żiemayciu, żenklinika s. Stanislowo''» (Вільня, 1816 г.), 2) «''Karawakas, arba Krzizius anioliszkas. Runku s. Tamosziaus isz Akwina iszpažintoia, zokana kaznadzieju, latiniszkay iszraszitas, ira baznicioy kunigu Daminikonu mieste Anagnios … Tas pats krizius czieši missyu szwętu, lietuviszkay iszgulditas''» (Вільня, 1817 г.), 3) «''Kielas kruwinas karalaus sopulu Jezusa Chrystusa brangu krauiu iszkłotas o eynantiems ant scieśliwos wiecznastes zmoniems kieleywems troksztantiems zinoty taiemnicios niewinnos mukos Wieszpaties Pona musu paroditas / ir su pazwaliimu wiresniu isz łankiszko ant lietuwiszko lieźuwie iszgulditas''» (Вільня, 1821 г.), 4) «''Jonas isz Swisłoczes krominikas wędrawois / lietuwiszku lieźuwiu iszgulditas kasztu yr storony par Jozapa Rupeyka kanaunika Płocka, klebona Szaduwos, źenklinika s. Onos''» (Вільня, 1823 г.), 5) «''Surinkimas dasekimu par mokintus źmonias, senowias amźiose tikray daritu apey bytes / o par kunigo Kluko kanauniko Kruszwickojo metuose 1780 Warszuwoje lenkiszkay yszdrukawotas, yr diel lenku yszdotas; o dabar pirmo siki ant leźuwio letuwiszkay-zemaytiszko, par kunigo Cypriono Juzapo Niezabitawski kanauninko Minskojo, prabaszcziu Welonos pargulditas yr metuose 1823 ing drukarnia diel yszspaudimo, ant kningu raszto, podatas''» (Вільня, 1823 г.)}}. Агучаны Богушам заклік зрабіць летувіскую мову мовай высокай культуры ўрэшце знайшоў падтрымку ў студэнта [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], народжанага на Жамойці селяніна [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]], які ў 1822 годзе выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), а па публікацыі ў 1830 годзе ліста вялікага князя [[Вітаўт]]а ад 1420 году, што вярнула зь нябыту назву [[Аўкштота]] і дазволіла вынайсьці «[[Аўкштайты|аўкштайтаў]]» (г.зв. «вышэйшых літоўцаў», абвешчаных «ўласна літоўцамі» — гістарычнымі ліцьвінамі) і такім спосабам атаясаміць зь ліцьвінамі жамойтаў (як «ніжэйшых літоўцаў»)&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-169-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 169, 279.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Ужо ў 1855 годзе «Справочный энциклопедический словарь» зазначаў з удакладненьнем «''паводле найноўшых дасьледаваньняў''», што «''Жамойць ёсьць адным з двух плямёнаў, на якія падзяляецца Літва, і рэзка адрозьніваецца ад Літвы ўласнай''», з аналягічным удакладненьнем («''паводле найноўшых зьвестак''») паведамлялася колькасьць жамойтаў у Ковенскай губэрні, адзначаючы магчымасьць павялічэньня агульнай колькасьці жамойтаў за кошт летувісаў ({{мова-ru|«литвинов»|скарочана}}) [[Аўгустоўская губэрня|Аўгустоўскай губэрні]], якія «''ўжываюць жамойцкую мову''»&lt;ref&gt;Справочный энциклопедический словарь. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=jStCAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;dq=Spravo%C4%8Dnyj+%C4%97nciklopedi%C4%8Deskij+Slovar%27:+Izd.+K.+Kraja&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiu0N7P37D8AhUhg_0HHbmDCMQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8C&amp;f=false С. 310—311].&lt;/ref&gt;}}, новая праца Даўкантаса (1845 год) атрымала назву «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»), дзе наватворам «kalnienū» пазначаліся пазьнейшыя «аўкштайты»&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Lithuanian (1850).jpg|значак|Моўная мапа з этнаграфічнага атлясу ([[Лёндан]], 1850 г.): [[Ліцьвіны#Літоўская_мова|літоўская мова]] (''Lithuanian'') займае ўсю [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыю беларусаў]] (ад [[Горадня|Горадні]] да [[Смаленск]]у), [[Летувіская мова|жамойцкая мова]] (''Samogitian'') — этнічную тэрыторыю [[Летувісы|летувісаў]]]]

Гісторык [[Андрэй Катлярчук]] зьвяртае ўвагу на тое, што першы летувіскі бібліяграфічны слоўнік (1841 год) атрымаў назву «Бібліяграфічныя і літаратурныя ведамасьці аб вучоных жмудзінах»{{Заўвага|{{мова-pl|«Wiadomości biograficzne i literackie o uczonych Żmudzinach»|скарочана}}}}, што ёсьць адным зь сьведчаньняў тагачаснай няпэўнасьці саміх летувісаў ва ўласнай саманазьве&lt;ref&gt;Котлярчук А. С. Самосознание белорусов в литературных памятниках ХVІ—ХVІІІ вв. // Русь — Литва — Беларусь: Проблемы национального самосознания в историографии и культурологии. — Москва, 1997. С. 89.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Як зазначае [[Андрэй Катлярчук]], «''парадокс гісторыі крыецца ў тым, што на этапе „нацыянальнага будаваньня“ новаэўрапейскіх народаў заўсёды існуе некалькі варыянтаў выбару этноніму і часта эліта ў якасьці вызначальнага абірае і замацоўвае менш абгрунтаваны з навуковага пункту гледжаньня''»}}. Тым часам патомны віленскі выдавец [[Адам Завадзкі]], у друкарні якога выходзілі кнігі на розных мовах, у тым ліку летувіскай, выдаў у 1858 годзе каталёг летувіскіх кніг, надрукаваных за 25 гадоў, пад назвай «Жамойцкія кнігі, выдадзеныя коштам і друкам Юзэфа Завадзкага»{{Заўвага|{{мова-lt|«Knigas žemajtiszkas iszduotas kasztu ir spaustuwi Jozapa Zawadskia»|скарочана}}}}. Польскі і беларускі пісьменьнік [[Адам Плуг]] (1823—1903) у 1875 годзе наступным спосабам ахарактарызаваў выдаваньне Адамам Завадзкім кніг па-летувіску: «''…таксама адзначу яшчэ пра адзін бок дзейнасьці Адама Завадзкага, пра які, апроч Вільні і Жамойці, мала хто ведае. Маю на ўвазе розныя выданьні на жамойцкай мове''»{{Заўвага|{{мова-pl|«…też będzie wspomnieć jeszcze o jednej stronie działalności Adama Zawadzkiego, o której poza Wilnem i Zmujdzią mało komu wiadomo. Mamy na myśli różne publikacje w języku żmujdzkim»&lt;ref&gt;Kłosy: czasopismo illustrowane, tygodniowe. Nr. 499, 1875. [https://polona.pl/item/klosy-czasopismo-illustrowane-tygodniowe-1875-t-20-nr-499-21-stycznia-dod,Nzk0MjIwOA/8/#info:search:%22publikacje%20w%20j%C4%99zyku%20%C5%BCmujdzkim%22 S. 42].&lt;/ref&gt;|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Romanowski A. Pozytywizm na Litwie: polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864—1904. — Kraków: Universitas, 2003. [https://www.google.com/search?tbm=bks&amp;q=kt%C3%B3rej+poza+Wilnem+i+Zmujdzi%C4%85+ma%C5%82o+komu+wiadomo+.+Mamy+na+my%C5%9Bli+r%C3%B3%C5%BCne+publikacje+w+ S. 33].&lt;/ref&gt;. Славуты навуковец-дасьледнік, геоляг і мінэроляг [[Ігнат Дамейка]] (1802—1889) у сваёй кнізе «Мае падарожжы», апісваючы інтэрнацыянальны склад [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|паўстанцкіх аддзелаў]], практычна ў кожным выпадку называў нацыянальную прыналежнасьць таго ці іншага афіцэра або жаўнера: ён дакладна выдзяляў «каронных» (г. зн. палякаў), жмудзінаў (сучасных летувісаў) і «''нашых ліцьвінаў''» (сучасных беларусаў)&lt;ref&gt;[[Станіслаў Лясковіч|Лясковіч С.]] [https://web.archive.org/web/20090924033606/http://dyatlovo.com/modules/content/index.php/ignat-dameika-naciy Да пытаньня нацыянальнага самавызначэньня Ігната Дамейкі] // Лідскі летапісец. № 19.&lt;/ref&gt;. Беларускі пісьменьнік і перакладнік [[Вінцэсь Каратынскі]] (1831—1891) у сваім нарысе пра [[Яўстах Тышкевіч|Яўстаха Тышкевіча]] (1873 год) зазначаў, што той «''пераехаў на сталае месца жыхарства ў мястэчка [[Біржы]], у маяратны маёнтак свайго сваяка Міхала Тышкевіча, графа на Жмудзі''», дзе «''пачаў вучыцца па-жмудзінску зьбіраць народныя паданьні, песьні і прымаўкі''»&lt;ref&gt;Вінцэнт Каратынскі. Творы. — {{Менск (Мінск)}}, 1981. С. 138.&lt;/ref&gt;. Ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія ў галіне літаратуры|Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры]] [[Генрык Сянкевіч]] (1846—1916), які меў літоўскае паходжаньне і часта бываў на [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчыне]], у сваім найбольш вядомым гістарычным рамане «[[Агнём і мячом (раман)|Агнём і мячом]]», напісаным у 1884—1888 гадох, апавядае пра літоўскага шляхціча Лонгіна Падбіпенту, які адзначаецца сваёй «''сьпеўнай літоўскай гаворкай''» — то бок гаворыць па-беларуску з тыповым беларускім фрыкатыўным «г» (напрыклад, «''Słuchać hadko''»), тым часам летувіскую мову (напрыклад, «''Padłas!''», «''Panas Kmitas''») ужывае пэрсанаж з характэрным імём «Жмудзін»&lt;ref&gt;Гацак М. Беларускамоўныя літвіны Генрыка Сянкевіча // Вольнае Глыбокае. № 9 (725), 27 лютага 2014. С. 5.&lt;/ref&gt;. Народжаны ў [[Смаленск]]у географ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сяргей Меч||ru|Меч, Сергей Павлович}} адзначаў (у тым ліку на падставе ўласнай вандроўкі ў 1894 годзе), што ў басэйне [[Нёман]]у беларусы называюць сябе ліцьвінамі, тым часам [[Летувісы|летувісаў]] «''больш за ўсё ў Ковенскай і Віленскай губэрнях, дзе яны вядомыя пад імём жмудзінаў''»{{Заўвага|{{мова-ru|«…белорусы (которые зовут себя… литвинами) &lt;…&gt; всего больше литовцев в Ковенской и Виленской губерниях, где они известны под именем жмудин»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Меч С. Россия. Географический сборник для чтения в семье и школе. Изд. 11. — Москва, 1910. [https://books.google.by/books?id=k4I6AQAAMAAJ&amp;pg=PA97&amp;dq=%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D1%83%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjfg6jN3bf6AhXI4KQKHZadBoA4ChDoAXoECAoQAg#v=onepage&amp;q=%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D1%83%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8&amp;f=false С. 97].&lt;/ref&gt;. Беларускі этнограф і фальклярыст [[Павал Шэйн]] (1826—1900) пісаў: «''у гэты час селянін [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]], ня толькі беларус, але і жмудзін не пачне ні араць, ні вазіць гной, ні сеяць''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В это время крестьянин Гродненской губернии, не только белорус, но и жмудин не начнет ни пахать, ни возить навоз, ни сеять»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Шейн П. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северозападного края. Т. 3. — СПб., 1902. [https://books.google.by/books?id=3J6-olFE1gwC&amp;pg=PA243&amp;dq=%D0%BD%D0%BE+%D0%B8+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8A+%D0%BD%D0%B5+%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiRi_2Up-L5AhUL7rsIHZUcC3wQ6AF6BAgHEAI#v=snippet&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8A&amp;f=false С. 243].&lt;/ref&gt;. А фальклярыст і этнограф [[Міхал Федароўскі]] (1853—1923) засьведчыў пра [[Слонімскі павет (Гарадзенская губэрня)|Слонімскі павет]] Гарадзенскай губэрні: «''называе люд [беларускі]: сябе — [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]], жмудзінаў — гіргатунамі''»&lt;ref&gt;Federowski M. Lud białoruski na Rusi Litewskiej. T. 4. — Warszawa, 1935. S. 453.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Congress Poland and Lithuanian governorates - by Alexander Voschinin - 1851 AD.jpg|значак|Мапа («Географический атлас Российской империи», 1851 г.)&lt;ref&gt;Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург: 1851. — 17 с.&lt;/ref&gt;, дзе этнічная тэрыторыя беларусаў мае подпісы [[Ліцьвіны|«літоўцы»]] (на поўдзень ад [[Горадня|Горадні]] і [[Менск]]у) і «беларусы»]]

У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||ru|Кёппен, Пётр Иванович}} у сваёй кнізе «Аб паходжаньні, мове і літаратуры літоўскіх народаў» спрабаваў аспрэчыць апублікаваны ў 1822 годзе артыкул латыскага сьвятара-дасьледніка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Карл Ватсан|Карла Ватсана|de|Karl Friedrich Watson}}, які да «латыскіх народаў» ({{мова-de|«Lettischer Volksstamm»|скарочана}}) прылічваў латышоў, летувісаў і ўсіх беларусаў («крывічоў»)&lt;ref name=&quot;Kiopen-1827-9-11&quot;&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. [https://books.google.by/books?id=6FdcAAAAcAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=%D0%B2%D1%8A+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D1%81%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%A3+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+Zmogus&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjC9Kzphuz1AhUkQ_EDHYkhApoQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%D0%9A%D1%80%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%B9%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%B0%D0%BC%D0%B8%20&amp;f=false 9]—11.&lt;/ref&gt;. Таксама ён палемізаваў датычна назвы адпаведнай моўнай групы, сьцьвярджаючы «літоўскія мовы» і «літоўскія народы» замест прынятых у той час «латыскія мовы» і «латыскія народы»&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 32—36.&lt;/ref&gt;, ужываючы, разам з тым, наступныя азначэньні: «''ўласна гэтак званая літоўская гаворка''», «''уласна гэтак званая літоўская мова''», «''уласна гэтак званыя літоўцы (жамойць?)''», «''уласна гэтак званая літоўская [гаворка] (або жамойцка-літоўская)''» ({{мова-ru|«собственно так называемое литовское наречие», «собственно так называемый литовский язык», «собственно так называемые литовцы (жмудь?)», «собственно так называемое литовское [наречие] (или жмудско-литовское)»|скарочана}}&lt;ref&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 29, 31, 33, 49, 77.&lt;/ref&gt;){{Заўвага|Увогуле, тагачаснае даволі заблытанае разуменьне тэрміну «Літва» (з адасабленьнем «уласна Літвы» як ад Літоўскай Русі, так і ад Жамойці) засьведчыў у 1837 годзе расейскі гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сьнегіроў||ru|Снегирёв, Иван Михайлович}}: «''пад словам Літва разумеюцца два розныя плямёны, а менавіта: 1) Літва азначае Вялікае Княства Літоўскае ў найбольшым яго пашырэньні. А як уласная Літва, якая гаворыць сваёй мовай, складала найменшую частку насельніцтва; то пад Літвой разумелі Расіянаў, або Русінаў Вялікага Княства Літоўскага; 2) Літва — народ адрознага ад Славянаў племені, які гаворыць мовай нявысьветленага паходжаньня і вядомы ў [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] пад імём Жамойці. У польскіх пісьменьнікаў Літва часта ўжываецца замест Літоўскай Русі і замест Жамойці або Самагіціі''»&lt;ref&gt;Снегирев И. М. Руские простонародные праздники и суеверные обряды: Выпуск I. — Москва, 1837. [https://books.google.by/books?id=qQJnAAAAcAAJ&amp;pg=PA244&amp;dq=%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8+1837&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnteDJ0pf0AhWWi_0HHXfhBkEQ6AF6BAgEEAI#v=snippet&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%20%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8&amp;f=false С. 94].&lt;/ref&gt;}}. Аднак у 1829 годзе (гэтая праца перавыдавалася ў 1830 годзе) расейскі пісьменьнік і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Палявы||ru|Полевой, Николай Алексеевич}} зазначаў: «''няма сумневу прылічваць сюды [да латыскіх народаў] крывічоў (цяперашніх ліцьвіна-русаў і беларусаў)''»&lt;ref&gt;Полевой Н. История русского народа. — Москва, 1829. [https://books.google.by/books?id=NANYAAAAcAAJ&amp;pg=PA47&amp;dq=%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE-%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwq6Hr1Jb6AhUlgP0HHTaGCJcQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q&amp;f=false С. 47].&lt;/ref&gt;. У 1831 годзе прафэсар гісторыі [[Парыская акадэмія|Парыскай акадэміі]] Андрыен Жары Мансі (у 1832 годзе выйшаў з друку расейскі пераклад гэтай працы) вылучаў у «літоўскай мове» чатыры падмовы: «літоўскую» (уласна) каля [[Вільня|Вільні]] ды іншых; «крывіцкую» каля [[Віцебск]]у, [[Смаленск]]у ды іншых; «жамойцкую»; «пруска-літоўскую» каля [[Тыльзыт]]у ды іншых&lt;ref&gt;Жарри Манси А. История древних и новых литератур, наук и изящных искусств. — Москва, 1832. [https://books.google.by/books?id=4apTIugpoVcC&amp;dq=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%96%D1%8F+%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D1%85%D1%8A+%D0%B8+%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%85%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8A+1832&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5%20%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0&amp;f=false С. 46].&lt;/ref&gt;. Падобныя зьвесткі географ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Х’ю Мюрэй||en|Hugh Murray (geographer)}} зьмясьціў у сваёй «An Encyclopaedia of Geography», выдадзенай у 1834 годзе (перавыдавалася ў 1839 годзе, а таксама ў 1861 годзе пад назвай «The Encyclopedia of All Nations»&lt;ref&gt;Murray H. The Encyclopedia of All Nations. Vol. 1. — New York, 1861. [https://books.google.by/books?id=yJERZqUGwpMC&amp;pg=PA307&amp;dq=murray+Kriwitsh&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiqj5vBivb1AhVthP0HHQavDBgQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=murray%20Kriwitsh&amp;f=false P. 307].&lt;/ref&gt;), вылучаючы ў «літоўскай мове» дыялекты «сапраўдны літоўскі», «жамойцкі», «крывіцкі» і «пруска-літоўскі»&lt;ref&gt;Murray H. An Encyclopaedia of Geography. — London, 1834. [https://books.google.by/books?id=-vlCAAAAcAAJ&amp;pg=PA306&amp;dq=murray+Kriwitsh&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiqj5vBivb1AhVthP0HHQavDBgQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=murray%20Kriwitsh&amp;f=false P. 306].&lt;/ref&gt;. А ў 1837 годзе (гэтая праца перавыдавалася ў 1839, 1845, 1849 і 1855 гадох) расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Устралаў||ru|Устрялов, Николай Герасимович}} ужываў да мовы летувісаў назву «латыская гаворка» ({{мова-ru|«…в воеводствах Виленском и Трокском удержалось Латышское наречие»|скарочана}})&lt;ref&gt;Устрялов Н. Русская история. Ч. 2. — СПб., 1837. [https://books.google.by/books?id=0JpOAQAAMAAJ&amp;pg=PA106&amp;dq=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A+%D0%B8+%D0%A2%D1%80%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A+%D1%83%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%8C&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwisx7idvcf6AhXSO-wKHR8JDlgQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%D0%B8%20%D0%A2%D1%80%D0%BE%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%D1%83%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%8C&amp;f=false С. 106].&lt;/ref&gt;. У 1842 годзе афіцыйны часопіс Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі зазначаў, што «''паводле меркаваньня Ватсана, які прылічвае крывічоў (ліцьвіна-русаў і беларусаў) да народаў літоўскіх, колькасьць літоўцаў можа дасягаць 11 мільёнаў''»{{Заўвага|{{мова-ru|«По мнению Ватсона, причисляющего Кривичей (Литвино-Руссов и Белоруссов) к народам Литовским, число Литовцев может простираться до 11 мил.»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Журнал Министерства народного просвещения. Том 36 (1842). [https://books.google.by/books?id=8rV6ttFy6-4C&amp;pg=RA5-PA173&amp;dq=%22%D0%9A%D1%80%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%B9+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE+%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B8+%D0%91%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%BA%D1%8A+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8A+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiNlLeb3Jb6AhVqi_0HHReLA_MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%9A%D1%80%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%B9%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%BE%20%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B8%20%D0%91%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%BA%D1%8A%20%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%8A%20%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A%22&amp;f=false С. 173].&lt;/ref&gt;.

Разам з тым, як паказвае беларускі гісторык [[Уладзімер Аляксеевіч Арлоў|Уладзімер Арлоў]], у першай палове XIX ст. сярод расейскіх адукаваных колаў захоўвалася разуменьне таго, што Літва — гэта спрадвечна [[Славянскія мовы|славянскі]] край. «''Литва ли, Русь ли, что гудок, что гусли, всё нам равно, было бы вино''», — засьведчыў [[Аляксандар Пушкін]] у трагедыі «Барыс Гадуноў». У вершы «Клеветникам России» ён жа называў [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнае антырасейскае паўстаньне 1830—1831 гадоў]] «''волнением Литвы''», «''спором славян между собою''»&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-161&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 161.&lt;/ref&gt;. Зь іншага боку, менавіта на «''самагіцкую мову''» загадваў у 1832 годзе перакласьці малітву за [[Раманавы|дом Раманавых]] маскоўскі гаспадар [[Мікалай I]]&lt;ref&gt;Сталюнас Д. Польша или Русь?: Литва в составе Российской империи. — М., 2022. [https://books.google.by/books?id=ZbyHEAAAQBAJ&amp;pg=PP225&amp;dq=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%BD%D0%B0+%C2%AB%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%C2%BB+%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D1%83+%D0%B7%D0%B0+%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%83%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B9+%D0%94%D0%BE%D0%BC&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwir4_HXuqn8AhU2g_0HHeYYAcgQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%BD%D0%B0%20%C2%AB%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%C2%BB%20%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D1%83%20%D0%B7%D0%B0%20%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%83%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B9%20%D0%94%D0%BE%D0%BC&amp;f=false С. 226].&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Паводле гісторыка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Паўло Хімка|Івана Хімкі|uk|Іван-Павло Химка}}, пад «літвой» расейцы традыцыйна разумелі славянаў, тым часам летувісаў азначалі як «самагітаў». Такое разьмежаваньне «літвы» і «самагітаў» засьведчыў адзін з старых расейскіх абразоў, дзе гэтыя народы выяўляюцца асобна&lt;ref&gt;Himka J.-P. On the Left Hand of God: «Peoples» in Ukrainian Icons of the Last Judgment // State, Societies, Cultures East and West: Essays in Honor of Jaroslaw Pelenski. — New York, 2004. P. 325.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Доронин А. В. Народы Cтрашного суда в иконописи руси (реплика-размышление) // Религия и русь, XV—XVIII вв. — Litres, 2022. [https://books.google.by/books?id=mREsEAAAQBAJ&amp;pg=PA434&amp;dq=%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%96&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjivuCih6n8AhXP_7sIHUMVCJw4ChDoAXoECAgQAg#v=onepage&amp;q=%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%96&amp;f=false С. 434].&lt;/ref&gt;, а таксама мініятура з рукапісу XVII ст., які захоўваўся ў Сафійскай бібліятэцы ([[Вялікі Ноўгарад]]), дзе «літва» пералічваецца пасьля «[[Палякі|ляхаў]]», а «жмудзяне» пасьля «[[Ляпляндыя|лаплянаў]]» ([[Саамы|саамаў]])&lt;ref&gt;Покровский Н. В. Страшный суд в памятниках византийского и русского искусства. — Одесса, 1887. [https://books.google.by/books?id=L4xPAQAAMAAJ&amp;pg=PA39&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8F%D0%BD%D0%B5&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjThNHz0an8AhWfhf0HHcbAAOgQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8F%D0%BD%D0%B5&amp;f=false С. 39].&lt;/ref&gt;}}. А ў 1833 годзе Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі выдала распараджэньне аб выкладаньні «''жмудзкай граматы''» ў «''самагіцкіх прыходзкіх вучэльнях''» [[Віленская губэрня|Віленскай]], [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] і [[Менская губэрня|Менскай]] губэрняў&lt;ref&gt;Сборник распоряжений по Министерству народного просвещения. Т. 1. — СПб., 1866. [https://books.google.by/books?id=WNdHAQAAMAAJ&amp;pg=PP7&amp;dq=%22%D0%A1%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%8A+%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%8F%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D1%96%D0%B9+%D0%BF%D0%BE+%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%83%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj0gNnuvLr8AhWJi_0HHczoDYcQ6AF6BAgMEAI#v=onepage&amp;q=%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9%20%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D1%82%D1%A3&amp;f=false С. 877].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Алфавитный указатель к Сборнику распоряжений по Министерству народного просвещения. — СПб., 1867. [https://books.google.by/books?id=ZfclAAAAYAAJ&amp;pg=PA77&amp;dq=%22%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+(%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9)+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiz85S8u7r8AhVJtaQKHXj1CMUQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20(%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9)%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&amp;f=false С. 78].&lt;/ref&gt;.

У 1846 годзе нямецкі гісторык прафэсар [[Тарту|Дэрпцкага]] ўнівэрсытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Крузэ||ru|Крузе, Фридрих Карл Герман}}, хоць ужо і пісаў, што «''літоўцы жывуць часткова ў заходніх губэрнях Расеі, дзе яны ўлучаюць жамойтаў, а часткова ў Прусіі''», і апісваў летувіскую мову як «літоўскую» (адзначаючы, аднак, што «''літоўцы называюць сваю краіну Litwa, Lätawa''»), але прытым зазначаў&lt;ref&gt;Kruse F. Ur-Geschichte des Esthnischen Volksstammes und der Kaiserlich-Russischen Ostseeprovinzen Liv-, Esth- und Curland überhaupt, bis zur Einführung der christlichen Religion. — Moskau, 1846. [https://books.google.by/books?id=SK1KAAAAcAAJ&amp;printsec=frontcover&amp;hl=ru#v=snippet&amp;q=eingentlichen%20lithauer%20wilna&amp;f=false S. 128].&lt;/ref&gt;: «''сапраўдныя літоўцы жывуць у былых Віленскім і Троцкім, Наваградзкім, Берасьцейскім Літоўскім, Менскім, Полацкім, Віцебскім, Амсьціслаўскім і Смаленскім ваяводзтвах''»{{Заўвага|{{мова-de|«Die eigentlichen Lithauer wohnen im ehemaligen Palatinate Wilna und Troki, Nowogrodek, Brzest Litowsk, Minsk, Polozk, Witepsk, Mscislaw und Smolensk»|скарочана}}}}. У 1851 годзе Пётар Кёпэн азначаў жыхароў усходняй часткі [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрніі]] як «''гэтак званых літоўцаў''» ({{мова-de|sogenannte Litauer|скарочана}})&lt;ref&gt;Köppen P. Der litauische Volksstamm. Ausbreitung und Stärke desselben in der Mitte des XIX. Jahrbunderts // Bulletin de la Classe historico-philologique de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. Nr. 186, 187, 1851. [https://books.google.by/books?id=_OQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA2-PA279&amp;dq=%22sogenannte+Litauer%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjqtuTi3IX6AhUUxgIHHYCzALcQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22sogenannte%20Litauer%22&amp;f=false S. 279—280].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Köppen P. Der litauische Volksstamm. Ausbreitung und Stärke desselben in der Mitte des XIX. Jahrbunderts // Mélanges russes tirés du Bulletin historico-philologique de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. T. II, 1855. [https://books.google.by/books?id=bacKAAAAYAAJ&amp;pg=PA4&amp;dq=%22sogenannten+Litauern%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjhjcrMyIX6AhVJ_aQKHaAzDDEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%22sogenannten%20Litauern%22&amp;f=false S. 4].&lt;/ref&gt;, прытым выдзяленьне насельніцтва ўсходняй часткі гістарычнай Жамойці ў «літоўцаў» Кёпэн абгрунтоўваў сьведчаньнем «''шматгадовага жыхара Літвы, чыноўніка статыстычнага камітэту пры віленскім генэрал-губэрнатары''» {{Артыкул у іншым разьдзеле|Павал Кукальнік|Паўла Кукальніка|ru|Кукольник, Павел Васильевич}} — народжанага ў [[Замасьць|Замасьці]] расейскага гісторыка і пісьменьніка, які ў 1824 годзе атрымаў ад міністра асьветы Расейскай імпэрыі прызначэньне на пасаду прафэсара ўсеагульнай гісторыі і статыстыкі [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]]. Аднак, падаўшы адпаведнае тлумачэньне Кукальніка («''[уласна жамойць] адрозьніваецца ад уласна літоўцаў гаворкай, норавамі, звычаямі і вераваньнямі, як маларосы ад вялікарасіянаў''»{{Заўвага|Тым часам у 1865 годзе Кукальнік пісаў у адным з сваіх твораў: «''…і замест раўнапраўнага племені славянскага застанецца чэрнь з каўтуном, як жмудзіны ў Літве''» ({{мова-ru|«…и, вместо равноправного племени славянского, останется чернь с колтуном, как — жмудзины в Литве»|скарочана}})&lt;ref&gt;Военный сборник издаваемый по высочайшему повелению. Т. 61. — СПб, 1865. [https://books.google.by/books?id=dnhUAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA145&amp;dq=zmudziny&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjTyqu11-L5AhUSqaQKHd8BCKAQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=zmudziny&amp;f=false С. 145].&lt;/ref&gt;}}), Кёпэн зазначыў, што атрыманыя на яго запыт прыклады «жамойцкай» і «літоўскай» моваў, як здаецца, не пацьвярджаюць наяўнасьці моўных адрозьненьняў: Кукальнік даслаў прыклад «''літоўскага дыялекта''» з выданьня, мова якога азначалася цэнзарам як «''жамойцкая''» (''po Zmudzku'')&lt;ref&gt;Köppen P. Der litauische Volksstamm. Ausbreitung und Stärke desselben in der Mitte des XIX. Jahrbunderts // Mélanges russes tirés du Bulletin historico-philologique de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. T. II, 1855. S. 5—[https://books.google.by/books?id=bacKAAAAYAAJ&amp;pg=PA4&amp;dq=%22sogenannten+Litauern%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjhjcrMyIX6AhVJ_aQKHaAzDDEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=zmudzku&amp;f=false 6].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Кёпэн прывёў атрыманыя ад [[Расейская акадэмія навук|Расейскай акадэміі навук]] два сьпісы жыхароў Ковенскай губэрніі за 1847 год, у першым зь якіх «жамойты» і «літоўцы» выдзяляліся ў асобныя графы табліцаў, а ў другім — складзеным расейскім губэрнскім кіраўніцтвам — аб’ядноўваліся з наступным азначэньнем: «''Ведамасьць паселішчам N павету, населеным сапраўднымі літоўцамі, або гэтак званай жамойцю''» ({{мова-ru|«Ведомость селениям N уезда, обитаемым настоящими литовцами, или так называемой жмудью»|скарочана}})&lt;ref&gt;Köppen P. Der litauische Volksstamm. Ausbreitung und Stärke desselben in der Mitte des XIX. Jahrbunderts // Mélanges russes tirés du Bulletin historico-philologique de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. T. II, 1855. S. 7.&lt;/ref&gt;. Ужо ў 1854 годзе штучнае пашырэньне назвы «літва» на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты» («уласныя літоўцы») крытыкавалася&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; на старонках прыватнага расейскага часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}, які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам [[Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім]] (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і ўсходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{{Пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін «літва». Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж літвой і жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць літвой, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, жамойць. Абедзьве яны — тая ж жамойць. Слова літва зусім не ''літоўскае''{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія грэкі, італьянцы і паўднёвыя швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай чудзьдзю, не называюць сябе літвой; такім парадкам, і сястра іхняя, літоўская чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — жамогусы, жамогі альбо жамодзі, сямогі альбо сямодзі, адкуль ўтварыліся словы жамойць і самагіція. Латышы таксама называюць сябе земме, семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як сома альбо суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», фіны, альбо фінляндцы. [[Жмогусы|Жамогус альбо жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай чудзі, альбо жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой чудзь гэтая належала.
{{Канец цытаты}}
{{Падвойная выява|справа|Русская азбука с переводом слов и фраз на жмудский язык (1861).jpg|117|Жемойтско-литовский букварь. Изданный по распоряжению господина главного начальника Cеверо-западного края (1864).jpg|97|«Расейскі лемантар зь перакладам словаў і фразаў на жамойцкую мову» (1861 г.) і «Жамойцка-літоўскі буквар», выдадзены ў 1864 годзе на загад [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёва-вешальніка]]}}

Зь іншага боку, у час здушэньня [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864) расейскі начальнік «[[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]]» [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёў-вешальнік]] ужыў захады да падтрымкі і прапаганды жамойцкай (летувіскай) мовы: 1 лютага 1864 году ў сваім цыркуляры ён дазволіў «''незалежна ад расейскай мовы навучаньне мове жамойцкай як мясцовай гаворцы, а таксама і катэхізму на гэтай мове''»{{Заўвага|{{мова-ru|«независимо от русского языка обучение языку жмудскому как местному наречию, а также и катехизису на этом языке»|скарочана}}}}, а 5 лютага 1865 году выдаў загад «''прапанаваць біскупу Валанчэўскаму, пад асабістым яго назіраньнем неадкладна распарадзіцца складаньнем зборніка або перакладу на жамойцкую мову пропаведзяў Бялабрэскага і Філіпецкага''»{{Заўвага|{{мова-ru|«предложить епископу Волончевскому, под личным его наблюдением немедленно распорядиться составлением сборника или перевода на жмудский язык проповедей Бялобрежского и Филипецкого»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Stalunas-2005&quot;&gt;Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254.&lt;/ref&gt;. Напярэдадні паўстаньня ў 1862 годзе ў прадстаўленьні папячыцеля [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў|Аляксандра Шырынскага-Шыхматава|ru|Ширинский-Шихматов, Александр Прохорович}} да кіраўніка Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Галаўнін|Аляксандра Галаўніна|ru|Головнин, Александр Васильевич}} адзначалася, што адной з мэтаў адкрыцьця школаў на Жамойці (пад якой найперш разумелася этнічна летувіская Ковенская губэрня) мусіць быць умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці{{Заўвага|Сярод іншага, захавалася сьведчаньне заахвочваньня з боку расейскіх ураднікаў да зьмены славянскіх формаў прозьвішчаў летувісаў («[[Жмогусы|жмогусаў]]») на летувіскія&lt;ref&gt;Русский вестник. Т. 43, 1879. [https://books.google.by/books?id=m_aF0kJ8GCoC&amp;pg=PA38&amp;dq=%22%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B1%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%22&amp;hl=ru&amp;newbks=1&amp;newbks_redir=0&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOioXphpaBAxU_xwIHHYstA9UQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%B6%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B1%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%22&amp;f=false С. 38].&lt;/ref&gt;}} зь бесьперапынным пераконваньнем тамтэйшых сялянаў, што яны жамойты і літоўцы (ліцьвіны) і што ўлады Расейскай імпэрыі жадаюць не [[Русіфікацыя|русіфікаваць]] іх, а наблізіць іхныя інтарэсы да інтарэсаў [[Расея|Расеі]]&lt;ref&gt;Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. [https://books.google.by/books?id=1oMrAAAAYAAJ&amp;pg=PA22&amp;dq=%22%D0%BD%D0%B5+%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8,+%D0%B0+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8B+%D0%B8+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%22+1901&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjs9eOpyJb6AhXJif0HHSMmCnIQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%BD%D0%B5%20%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8%2C%20%D0%B0%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8B%20%D0%B8%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%22%201901&amp;f=false С. 22].&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|На Жамойці — умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці, зусім не варожай Расеі і ўраду ў ніжэйшых пластах насельніцтва, і бесьперапыннае ўнушэньне сялянам, што яны не палякі, а жамойты і літоўцы, і што Расея не жадае зусім русіфікаваць іх, а хоча толькі зблізіць іх інтарэсы з інтарэсамі дзяржавы.
}}

Раней, у 1861 годзе Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў афіцыйна паведамляў генэрал-губэрнатару {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Назімаў|Ўладзімеру Назімаву|ru|Назимов, Владимир Иванович}}, што большасьць сельскага насельніцтва Ковенскай губэрні размаўляюць па-жамойцку, а большасьць сельскага насельніцтва [[Віленская губэрня|Віленскай]], [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] і [[Менская губэрня|Менскай]] губэрніяў — па-беларуску. Адпаведна, у [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]] дзеля першых прапаноўвалася выкладаць па-жамойцку, а дзеля другіх — толькі па-расейску. Тым часам літоўская і летувіская мовы ({{мова-ru|литовский язык|скарочана}}) у гэтым дакумэнце не ўпаміналіся&lt;ref&gt;Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. [https://books.google.by/books?id=1oMrAAAAYAAJ&amp;pg=PA4&amp;dq=%22%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8%22&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjvgd354Zz6AhW7SPEDHbhrBXkQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q&amp;f=false С. 4—5].&lt;/ref&gt;:
{{Пачатак цытаты}}
Так, у большай частцы Ковенскай губэрні, населенай жамойтамі, якія маюць сваю пісьменнасьць, хоць яшчэ і нязначную, але якая прадстаўляе ўжо для народу малітоўнікі, календары і некаторыя іншыя карысныя кнігі на жамойцкай мове, на якой народ слухае пропаведзі ў касьцёлах і спавядаецца ў гэтай губэрні, навучаньне ў пачатковых вучэльнях жамойцкай грамаце варта дазволіць, выкладаньне ж польскай мовы, на якой гавораць абшарнікі і чыноўнікі, у гэтыя вучэльні ня ўводзіць, пакінуўшы яе толькі ў гімназіях і прагімназіях. У губэрнях жа Віленскай, Гарадзенскай і Менскай вялікая частка сельскага насельніцтва размаўляе беларускай гаворкай, таму і народныя вучэльні ў гэтых мясцовасьцях маюць быць чыста расейскімі.
{{Канец цытаты}}

{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў [[Панявеж|Панявескай]] настаўніцкай сэмінарыі: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}

Як прызнае сучасны летувіскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дарыюс Сталюнас||lt|Darius Staliūnas}}, яшчэ ў 1860-я гады «''…больш звыклымі для расейскай бюракратыі заставаліся іншыя [замест „літоўцаў“] паняцьці — „самагіцкае племя“, „жамойць“ або „жмудзіны“, „жамойцкі народ“, а мова — „жамоцкая“ або „самагіцкая“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Хотя собственно термин „литовцы“ употреблялся довольно часто, более привычными для российской бюрократии оставались другие понятия — „самогитское племя“, „жмудь“ или „жмудины“, „жмудский народ“, а язык — „жмудский“ или „самогитский“»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Stalunas-2005&quot;/&gt;.

{{Падвойная выява|справа|Žiamaytiszki (1879).jpg|107|Lietuwiszki (1879).jpg|107|Слоўнікі месяцаў з кніг, выдадзеных у 1879 годзе: апошняе ўласнае азначэньне жамойцкай мовы (налева) і новае яе азначэньне ўжо як летувіскай (направа)}}

Па здушэньні паўстаньня расейскія ўлады пачалі актыўна падтрымліваць [[Летувіскае нацыянальнае абуджэньне|летувіскі нацыянальны рух]] (усе дзеячы якога паходзілі з Жамойці, прытым у яе цяперашніх афіцыйных летувіскіх межах&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 124.&lt;/ref&gt;) у супрацьвагу моцным пазыцыям польскага руху за адраджэньне Рэчы Паспалітай&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-348&quot;/&gt;. Імпэрскі ўрад пачаў заахвочваць жамойцкія (летувіскія) асьвету і друк&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;/&gt;, жамойцкую (летувіскую) мову зрабілі мовай навучаньня ў [[Мар’ямпаль]]скай дзяржаўнай вышэйшай вучэльні, якая стала цэнтрам падрыхтоўкі летувіскай эліты. Гэтую мову таксама выкладалі ў [[Сейны|Сейненскай]] і [[Сувалкі|Сувалкаўскай]] гімназіях. Акруговы інспэктар Мікалай Новікаў, які займаўся ўладкаваньнем школаў у Ковенскай губэрні, 25 жніўня 1864 году пісаў папячыцелю Віленскай навучальнай акругі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Карнілаў|Івану Карнілаву|ru|Корнилов, Иван Петрович}}: «''Гэтая сумесь гаворкі дае надзею на магчымасьць стварыць на развалінах розных гаворак расейскую і жамойцкую мовы''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Эта смесь говора дает надежду на возможность создать на развалинах разных говоров русский и жмудский языки»|скарочана}}}}, а 11 верасьня таго ж году — «''Дазволю сабе ня першы раз паўтарыць, што сапраўдны стан літоўскай мовы ў Ковенскай губэрні дапускае магчымасьць і ўзнавіць яе з развалінаў, і на гэтых развалінах стварыць хоць-якую іншую мову''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Позволю себе не в первый раз повторить, что настоящее состояние литовского языка в Ковенской губернии допускает возможность и воссоздать его из развалин, и на этих развалинах создать какой угодно другой язык»|скарочана}}}}. 7 лютага 1869 году віленскі архіяпіскап {{Артыкул у іншым разьдзеле|Макары (Булгакаў)||ru|Макарий (Булгаков)}} пісаў да обэр-пракурора [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]) «''Адны мы, расейцы, мусім клапаціцца не пра тое, каб русіфікаваць літоўцаў, а пра тое, каб захаваць і распрацоўваць іх мову, даць ім граматыку і слоўнік іх мовы і праз тое спрыяць падтрыманьню іх нацыянальнасьці…''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Одни мы, русские, должны заботиться не о том, чтобы обрусить литовцев, а о том, чтобы сохранить и разрабатывать их язык, дать им грамматику и словарь их языка и чрез то содействовать поддержанию их национальности…»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Stalunas-2005&quot;/&gt;. У 1881 годзе на старонках афіцыйнага часопіса Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі зазначалася: «''Зрэшты, варта заўважыць, што назвы „жмудзіны“ і „ліцьвіны“ (літоўцы) у лінгвістычна-этнаграфічным сэнсе далёка не супадаюць зь іх гістарычным значэньнем і зь іх папулярным ужываньнем у цяперашні час. Шмат хто называе „жмудзінамі“ ўсіх сапраўдных літоўцаў, у супрацьлегласьць „ліцьвінаў“, гэта значыць людзям не літоўскага{{Заўвага|Тут — у сэнсе „летувіскага“}}, але славянскага этнаграфічнага паходжаньня, якія жывуць у Літве, альбо ў супрацьлегласьць „ліцьвінаў“ як наогул жыхарам гістарычнай Літвы без адрозьненьня іх паходжаньня. Пры такім поглядзе замест назвы „літоўская мова“ ўжываюць „жамойцкая мова“''»&lt;ref&gt;Журнал Министерства народного просвещения. Том 218 (1881). [https://books.google.by/books?id=-BkFAAAAYAAJ&amp;pg=RA3-PA299&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj0r-DJicLzAhWdQvEDHUzGBMI4ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 299].&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Захаваліся іншыя сьведчаньні традыцыйнага ўспрыманьня шырокімі масамі насельніцтва колішняй Рэчы Паспалітай усяго беларускага як «літоўскага», а ўсяго летувіскага — як «жамойцкага»: народжаны ў Полацку {{Артыкул у іншым разьдзеле|Каятан Касовіч||be|Каэтан Андрэевіч Касовіч}} у часе свайго навучаньня ў Пецярбургу заявіў у маскоўскай газэце «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Молва (газэта, 1831—1836)|Молва|ru|Молва (газета, 1831—1836)}}» (1835 год), што «''беларуская гаворка зусім не літоўская, як многія памылкова сьцьвярджаюць''»&lt;ref&gt;[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 69.&lt;/ref&gt; (а таксама заяўляў, што пісьмовая беларуская мова XVI стагодзьдзя напраўду ёсьць «''польскай мовай з расейскімі формамі''», а беларускую мову яго часу «''толькі польскае вымаўленьне і польскія абароты перашкаджаюць зрабіць той жа мовай, якой гавораць маскоўскія сяляне''»&lt;ref&gt;Букчин С. В. Народ, издревле нам родной. Русские писатели и Белоруссия. — Минск, 2003. С. 167.&lt;/ref&gt;); у 4-м томе часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Biblioteka Warszawska||pl|Biblioteka Warszawska}} за 1848 год зазначалася, што «''…палякі звычайна называюць беларускую (крывіцкую) мову літоўскай, а літоўскую — жамойцкай''» ({{мова-pl|«…Polacy język biało-ruski (krzywicki) powszechnie nazywają litewskim, a litewski żmudzkim»|скарочана}})&lt;ref&gt;Biblioteka Warszawska. T. 4, 1848. [https://books.google.by/books?id=dm5lAAAAcAAJ&amp;pg=PA435&amp;dq=powszechnie+nazywaj%C4%85+litewskim,+a+litewski+%C5%BCmudzkim&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiVhrLjkN70AhXB8rsIHZLnCOgQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=powszechnie%20nazywaj%C4%85%20litewskim%2C%20a%20litewski%20%C5%BCmudzkim&amp;f=false S. 435].&lt;/ref&gt;; францускі географ і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элізэ Рэклю||en|Élisée Reclus}} ў 5-м томе сваёй працы «Зямля і людзі» (1881 год, перавыдаваўся па-расейску ў 1883 і 1898 гадох) зазначаў, што «''…нават цяпер яшчэ ў Польшчы, як і ў Расеі, „ліцьвінамі“ звычайна называюць беларускіх славянаў былой палітычнай Літвы, тады як літоўцам ва ўласным сэнсе даюць назву „жамойтаў“ альбо „жмудзінаў“''» ({{мова-ru|«…даже теперь еще в Польше, как и в России, „литвинами“ обыкновенно называют белорусских славян бывшей политической Литвы, тогда как литовцам в собственном смысле дают название „жмудов“ или „жмудинов“»|скарочана}})&lt;ref&gt;Реклю Э. Земля и люди. Т. 5, вып. 2. — СПб., 1883. [https://books.google.by/books?id=RCs5AQAAMAAJ&amp;pg=PA124&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH4dHc9OT8AhXEyKQKHb_HAZAQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&amp;f=false С. 124].&lt;/ref&gt;; {{Артыкул у іншым разьдзеле|Энцыкляпэдыя Брытаніка||en|Encyclopædia Britannica}} ў 1882&lt;ref&gt;The Encyclopædia Britannica. Vol. XIV. — Philadelphia, 1882. [https://books.google.by/books?id=xT5IPDMtSJYC&amp;pg=PA708&amp;dq=%22the+name+of+Jmud+being%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjA-qDRi9_0AhVog_0HHQX-Cp8Q6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=%22the%20name%20of%20Jmud%20being%22&amp;f=false P. 708].&lt;/ref&gt;, 1891, 1907 і 1911 гадох сьведчыла, што «''у Расеі ўсё беларускае насельніцтва былога Вялікага Княства Літоўскага звычайна называюць літоўцамі, тады як літоўцаў ва ўласным сэнсе — жамойтамі''» ({{мова-en|In Russia, all the White Russian population of the former Polish Lithuania are usually considered Lithuanians, the name of Zhmud being restricted to Lithuanians proper|скарочана}})&lt;ref&gt;The Encyclopædia Britannica. Vol. XVI. — New York, 1911. [https://books.google.by/books?id=N2gNAQAAMAAJ&amp;pg=PA790&amp;dq=%22zhmud%22+britannica&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwinpbfD_d70AhUMh_0HHc82AwwQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=%22zhmud%22%20britannica&amp;f=false P. 790].&lt;/ref&gt;; заснавальнік сучаснай францускай школы геаграфіі і геапалітыкі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Поль Відаль дэ ля Бляш||en|Paul Vidal de La Blache}} зазначаў у сваёй кнізе (1894 год), што «''…і сёння расейцы і палякі называюць беларусаў гэтай краіны [Белай Русі] літоўцамі, а літоўцаў жамойтамі''» ({{мова-fr|«Après l'union, le nom de Lithuanie ne fut donné qu'à la partie peuplée de Lithuaniens et à la Russie Blanche; aujourd'hui encore, les Russes et les Polonais qualifient de Lithuaniens les Blancs-Russiens de ce pays, et de Jmoudes les Lithuaniens»|скарочана}})&lt;ref&gt;Paul Vidal de La Blache. Cours de géographie à l’usage de l’enseignement secondaire. — Paris, 1894. [https://books.google.by/books?id=09GzvLRnegEC&amp;pg=PA469&amp;dq=jmoudes&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj15czI7cn5AhUthP0HHeWVATIQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=jmoudes&amp;f=false P. 469].&lt;/ref&gt;}}. У 1885 годзе ў расейскай прэсе асьвятлялася наведваньне летувіскіх вучэльняў Ковенскай губэрні генэрал-губэрнатарам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каханаў|Іванам Каханавам|ru|Каханов, Иван Семёнович}}, калі той заахвочваў мясцовае насельніцта да летувіскай (жамойцкай) мовы, у тым ліку загадаў хлопчыку чытаць малітву «Ойча наш» па-летувіску: «''ты ліцьвін, дык навошта молісься па-польску, а не на сваёй мове?''» ({{мова-ru|«ты литвин, так зачем же молишься по-польски, а не на своем языке?»|скарочана}})&lt;ref&gt;Каблиц И. И. Интеллигенция и народ в общественной жизни России. — СПб., 1886. [https://books.google.by/books?id=VqkKAAAAIAAJ&amp;pg=PP3&amp;dq=%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8A+%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%8F+%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi9vc7jjo70AhXARPEDHdjOC58Q6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A&amp;f=false С. 224].&lt;/ref&gt;. Урэшце, у 1888 годзе начальнік [[Віленскі цэнтральны архіў старажытных актаў|Віленскага цэнтральнага архіву старажытных актаў]] [[латыш]] з паходжаньня {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Спрогіс||ru|Спрогис, Иван Яковлевич}}, які разам зь сям’ёй дзеля паляпшэньня сацыяльнага становішча зьмяніў [[Лютэранства|лютэранскую веру]] на [[Расейская праваслаўная царква|маскоўскую]] Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (сярод іншага, гэты дзяяч спрабаваў сьцьвярджаць «расейскі» характар Вялікага Княства Літоўскага, азначаў беларускую газэту [[Наша Ніва]] як «''вядомае сэпаратысцкае выданьне, якое выдаецца за польскія грошы з мэтай убіць клін паміж беларусамі і [[расейцы|вялікарусамі]] паводле прыкладу ўкраінцаў''», беларускую мову лічыў «сапсаванай вэрсіяй» [[Расейская мова|расейскай]] і, увогуле, актыўна займаўся антыбеларускай прапагандай на карысьць «вялікай расейскай нацыі»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. Іван (Яніс) Спрогіс і беларускасць // Латыши и белорусы вместе сквозь века: сб. науч. ст. Вып. 5, 2016. С. 9—18.&lt;/ref&gt;), зрабіў наступную заяву ў выдадзеным пры падтрымцы расейскіх ўладаў «Геаграфічным слоўніку даўняй Жамойцкай зямлі XVI стагодзьдзя»: «''У гэтым пункце лічу неабходным зрабіць заўвагу, што ўжываныя ў цяперашні час некаторымі пісьменьнікамі і навукоўцамі выразы пра мову літоўцаў „літоўская мова“, „жамойцкая мова“ як штосьці адзін ад аднаго аддаленае і ці ледзь не супрацьлеглае, ня маюць для сябе апраўданьня ў апісаных мною юрыдычных актах XVI стагодзьдзя. Існавала Жамойцкая зямля (таксама — Жамойцкае княства, Жамойць), але не існавала жамойцкай або жмудзкай мовы. Для ўсіх літоўцаў, як бы не называлася займаная імі мясцовасьць (у тым ліку на першым пляне Жамойцкая зямля), была адна мова — літоўская''»&lt;ref&gt;Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. VII.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Адно зь сьведчаньняў (1876 год), як прапаганда летувізацыі пакрысе зьмяняла традыцыйныя ўяўленьні пра Жамойць і жамойтаў: «''Насельніцтва [Ковенскай] губэрні… нельга назваць шчыльным… рэдка дзе трапляецца такая колькасьць аднасельцаў, як тут… і няма такога пустыннага месца, на якім бы ня трапілася на вочы гэтак званая „кутніцкая хата“… Жыве ў гэтых хатках — голь перакатная, бяднота нясходная… пралетарыят мясцовага, найніжэйшай клясы насельніцтва — з жмудзінаў. Бруд, у якім жывуць гэтыя няшчасныя сем’і, цяжкасьці, якія яны пераносяць — цяжка ўявіць… Гэтая горкая галеча часта нараджае крадзёж і асабліва тут пашыраны крадзёж коней. Большую частку насельніцтва губэрні, галоўным парадкам, у вёсках — складае кляса земляробаў-жмудзінаў &lt;…&gt;. Скажу яшчэ некалькі словаў пра ўскраіну, якую прывыклі называць Жмудзю… [адзін знаёмы чалавек], які шмат займаўся мінулым сваёй радзімы… даў мне зразумець, што „Жмудзі“ ніколі не існавала і не існуе. Што вядомую частку Ковенскай губэрні, паветы: Расенскі, Шавельскі, Цельшаўскі, Ковенскі і частку Вількамірскага і Панявескага — абсалютна памылкова называюць Жмудзю, а яе насельнікаў жмудзінамі, што гэта толькі перакручаная мянушка; ён горача бараніў сваё права называцца „Літоўцам“, права сваёй радзімы — быць часткай старажытнай Літвы… ён даводзіў горача, лягічна і трывала, што рашуча завабіў мяне, так сказаць у свой лягер і я гатовы верыць, што Жамойць — гэта старажытная Літва; што жамойцкая мова — літоўская… Падобна таму, як Расея падзяляецца на Вялікую і Малую, казаў мой знаёмы, — Літва ракой Нявежай падзялялася на ўзвышаную і нізінную; першая называецца па-літоўску „Аўкшта Летува“, другая „Жэма Летува“. Пазьней замест „Жэма“ сталі пісаць „Жамойць“ потым „Жмуйдзь“ і ўрэшце „Жмудзь“, якая ў існасьці ёсьць нічым іншым, як былой „Жэма Летува“''»&lt;ref&gt;Журнал охоты. № 5, 1876. [https://viewer.rusneb.ru/ru/000199_000009_60000300957?page=31&amp;rotate=0&amp;theme=white С. 27—28].&lt;/ref&gt;}}.

Разам з тым, перапіс 1897 году засьведчыў дамінаваньне менавіта жамойцкай (а не летувіскай) самаідэнтыфікацыі сярод найменш уразьлівай да расейскай прапаганды (за іншыя малаадукаваныя [[Стан (сацыяльная група)|станы]]) [[Балтыйскія мовы|балтамоўнай]] «патомнай шляхты»{{Заўвага|У гэты стан трапілі толькі прызнаныя ўладамі Расейскай імпэрыі {{мова-ru|«потомственные дворяне»|скарочана}} — звычайна найбольш заможная частка шляхты колішняга ВКЛ}} колішняга Вялікага Княства Літоўскага: калі жамойцкую мову як [[Родная мова|родную]] вызначыла 28&amp;nbsp;895 чалавек (9,38% ад усёй «патомнай шляхты» колішняга ВКЛ), то летувіскую («літоўскую») — толькі 10&amp;nbsp;302 чалавекі (3,34%){{Заўвага|Тым часам сярод сялянаў, наадварот, расейскі перапіс сьцьвярджаў дамінаваньне летувіскай самаідэнтыфікацыі: 1&amp;nbsp;121&amp;nbsp;735 чалавек (13,99% ад усяго насельніцтва колішняга ВКЛ) з роднай летувіскай мовай супраць 385&amp;nbsp;269 чалавек (4,81%) з роднай жамойцкай мовай}}&lt;ref&gt;[https://docs.google.com/spreadsheets/d/1Jb-GJzQh0f34gr3srHC35HUNWCyHvk7nNYn24Ki6U_w/edit?fbclid=IwAR2CZ4MnUVUJfnNOTzXW-MTb4IhCI2nC6Jru2-nftVh4q9pTAcwvPtHLf14&amp;pli=1#gid=937724962 Табліца з вынікамі перапісу 1897 году для колішняга Вялікага Княства Літоўскага]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 года / Изд. Центр. Стат. комитетом М-ва вн. дел; Под ред. Н. А. Тройницкого. — [СПб.], 1897—1905.&lt;/ref&gt;.

Як прызнае летувіскі этноляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пятрас Кальнюс||lt|Petras Kalnius}}, у афіцыйных дакумэнтах Расейскай імпэрыі азначэньне жамойцкай мовы ў якасьці «літоўскай» ({{мова-ru|«литовский язык»|скарочана}}) — як і само паняцьце «літоўскі народ» ({{мова-ru|«литовский народ»|скарочана}}) датычна летувісаў Віленскай і Ковенскай губэрняў — пачало дамінаваць толькі ў 1890—1900-я гады&lt;ref&gt;Kalnius P. Žemaičių etniškumo sampratos XIX a. šaltiniuose. 2. Nuo žemaičių kultūrinio sąjūdžio iki XIX a. pab // Liaudies kultūra. 2 (131), 2010. P. 22.&lt;/ref&gt;.

=== Атаясамліваньне ўсяго літоўскага выняткова з жамойцкім ===
{{Асноўны артыкул|Аўкштайты|Русіфікацыя Беларусі}}
[[Файл:Vysokaŭski zamak. Высокаўскі замак (N. Orda, 1877-83, 1901-14).jpg|значак|Выдадзеная ў Расейскай імпэрыі летувіскамоўная паштоўка з рэпрадукцыяй малюнка [[Высокае|Высокага]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (аўтар малюнка — [[Напалеон Орда]]) і подпісам: {{мова-lt|Augštaičai, Gardino gubernijoje|скарочана}}. Падобныя летувіскія паштоўкі выйшлі з краявідамі [[:Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1909) (2).jpg|Наваградку]], [[:Файл:Kreŭski zamak. Крэўскі замак (1907) (2).jpg|Крэва]], [[:Файл:Lida. Ліда (N. Orda, 1877, 1901-14).jpg|Ліды]], [[:Файл:Gieranionski zamak. Геранёнскі замак (N. Orda, 1877, 1906).jpg|Геранёнаў]]]]

Як адзначае гісторык [[Павал Церашковіч]], тэрмін [[Ліцьвіны|«ліцьвіны» («літоўцы»)]] у дачыненьні да беларусаў зьнікае з афіцыйных дакумэнтаў і статыстыкі Расейскай імпэрыі па 1860-х гадох, чаму папераджала адпаведная інструкцыя, надрукаваная ў 1863 годзе ў часопісе «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Вестник Юго-Западной и Западной России||ru|Вестник Юго-Западной и Западной России}}»{{Заўвага|{{мова-ru|«К ней [Беларуси] обыкновенно относят только Могилевскую и Витебскую губернии, а всему остальному дают название Литвы, &lt;…&gt; в Минской же губернии, Виленской и Гродненской — простой народ — белорусы. Поэтому и слово Литва должно даваться не всему Западному краю, а только той его местности, где действительно сплошная масса литовского населения»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Терешкович П. В. Этническая история Беларуси XIX — начала XX в. — Минск, 2004. С. 79.&lt;/ref&gt;. У 1864 годзе нямецкі этнограф і палкоўнік арміі Расейскай імпэрыі [[Радэрык фон Эркерт]], які не прызнаваў беларусаў асобнай народнасьцю і па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] на заказ расейскіх уладаў дасьледаваў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыя беларусаў]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Токць|Токць С.]] Беларуская вёска на мяжы эпох. Змены этнічнай самасвядомасці сялянства ва ўмовах распаду традыцыйнага аграрнага грамадства (па матэрыялах Гарадзеншчыны 19 — першай трэці 20 ст.). — {{Горадня (Гродна)}}: ГрДУ, 2003. С. 27.&lt;/ref&gt;, пакінуў наступнае афіцыйнае патрабаваньне да вызначэньня праваслаўных ліцьвінаў&lt;ref&gt;[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 71.&lt;/ref&gt;: «''Усе славянскія жыхары праваслаўнай веры мусяць лічыцца рускімі [расейцамі]''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Все славянские обитатели православного исповедания должны считаться русскими»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Эркерт Р. Взгляд на историю и этнографию западных губерний России. — СПб., 1864. С. 6.&lt;/ref&gt;. Выдадзеная ў 1869 годзе кніга «Апошняе слова пра польскае пытаньне ў Расеі», якая апісвала захады дзеля [[Русіфікацыя|абмаскаленьня]] колішняга Вялікага Княства Літоўскага, вызначала ў «[[Паўночна-Заходні край|Заходнім краі]]» наступныя тры «народнасьці»: жмудзінаў, якіх прапаноўвалася ніяк не русіфікаваць і ўсяляк падтрымліваць («''калі яны пачнуць паважаць расейцаў, яны стануць цалкам адданымі нам і мы ўсё наступнае стагодзьдзе можам быць пэўнымі ў іх адданасьці''»); беларусаў, якія «''людзі чыста расейскія, але… стаяць на найніжэйшай ступені разьвіцьця, таму ў палітычных дачыненьнях абсалютна нікчэмныя; яны будуць рабіць тое, што прымусяць абставіны''»; трэцяя жа «народнасьць» у кнізе не называлася паводле імя, адзначалася толькі, што яна насяляе Гарадзенскую, большую частку Віленскай і Менскай губэрняў{{Заўвага|Тым часам у запісцы пачатку XIX ст. (з архіву канцылярыі вайсковага міністэрства Расейскай імпэрыі) адзначалася, што «''[[Віленская губэрня|Віленская]] і [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенская]] губэрні паводле аднапляменства жыхароў, паводле адзінства мовы і веры больш за іншыя ўхіляюцца ад збліжэньня з Расеяй, у губэрнях Беларускіх, асабліва ў [[Віцебская губэрня|Віцебскай]], норавы пачынаюць зьмяняцца, чаму і можна спадзявацца, што тыя і зусім [[Русіфікацыя Беларусі|абмаскаляцца]]''»&lt;ref&gt;Філатава А. [http://www.belhistory.eu/category/2000-t-7-ssh-1/ Нацыянальнае пытанне і палітыка царскага ўраду ў Беларусі (канец XVIII — першая палова ХIХ ст.)] // Беларускі Гістарычны Агляд. Т. 7, Сш. 1, 2000.&lt;/ref&gt;}} і што, калі жмудзінаў і беларусаў можна прывязаць да Расеі, то гэтая трэцяя «народнасьць» ёсьць напраўду вельмі небясьпечнай праз сваю гістарычную варожасьць да «[[Маскаль|маскалёў]]»&lt;ref&gt;Отечественныя записки. Т. 192. — СПб., 1870. С. [https://books.google.by/books?id=xFcFAAAAQAAJ&amp;pg=RA1-PA53&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8B+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwju35v3ueL5AhVInf0HHYRfAW4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8B%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&amp;f=false 53]—54&lt;/ref&gt;. Яшчэ ў 1863 годзе Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў на сродкі Віленскай навучальнай акругі вялікім накладам надрукаваў [[Рассказы на белорусском наречии (1863)|«Рассказы на белорусском наречии»]]&lt;ref&gt;[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20220326050408/http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/lat902ec.html?OpenDocument Гутарка «царкоўнага старасты Янкі» з «Яськам гаспадаром з-пад Вільні»] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 9 (2), 2004. С. 196—212.&lt;/ref&gt; (выдавалася за зборнік ананімных «народных» твораў) — кнігу да чытаньня ў [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]], дзе гістарычным ліцьвінам навязваўся ідэалягічны штамп расейскага [[імпэрыялізм]]у дзеля абгрунтаваньня прынцыпаў [[Русіфікацыя Беларусі|іх русіфікацыі]] і асыміляцыі&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-11&quot;&gt;Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 11.&lt;/ref&gt;: у першым творы «Кто булы наши найдавнійшіи диды и якая их була доля до уніи?» аўтар (відаць, [[Міхаіл Каяловіч]]&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-9&quot;&gt;Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 9.&lt;/ref&gt;) апавядае пра «літоўскую заваёву Беларусі», называючы «ліцьвінамі» [[Летувісы|летувісаў]]&lt;ref name=&quot;Tokc-2006&quot;&gt;[[Сяргей Токць|Токць С.]] Абуджэнне заходнерусізму ў інтэграцыйным канструктывізме А. Бендзіна // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Т. 13, сш. 2 (снежань 2006). С. 388—419.&lt;/ref&gt;, у другім творы праводзіцца думка, што «''нашы дзяды былі рускімі, але сталі над імі панаваць літоўцы (то бок [[Аўкштайты|літоўцы]] і жмудзіны{{Заўвага|„''Наши отцы и дзяды были Русскиe; тольки не завсегды над ими пановали свои родные Русские князя. Упярод над ими пановали Русские князи, потом стали пановаць над ими князя Литовцев т. е. князя, тых самых Литовцев и Жмудзинов, што живуць з нами''“}}) і палякі ды прымусілі прыняць унію, каб ператварыць нас у палякаў і католікаў''»&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-9&quot;/&gt;, трэці твор «Великая помылка наших белорусов» заканчваецца заклікам, што «''Русскими, а не Поляками мы повинны называтца''»&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-10&quot;&gt;Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 10.&lt;/ref&gt;, у чацьвертым творы прапагандуецца навучаньне дзяцей у расейскіх школах&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-11&quot;/&gt;. Выдадзены ў 1870 годзе ў [[Санкт-Пецярбург]]у [[Слоўнік Насовіча|«Словарь белорусского наречия»]], на рэдагаваньне якога з боку Расейскай акадэміі навук супраць волі аўтара зьвяртаў увагу гісторык і мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] на падставе апублікаваных у 1928 годзе асабістых сшыткаў [[Іван Насовіч|Івана Насовіча]]&lt;ref&gt;[[Веда (часопіс)|Веда]]. № 2, 1952. С. 53—54.&lt;/ref&gt;, падае да беларускага слова «литвин» расейскі адпаведнік «литовец», сьледам падаецца слова «[[Ліцьвякі (неадназначнасьць)|литвяк]]», якому даецца расейскае тлумачэньне «тоже, что литвин» і прыклад ужываньня «''литвяки по нашему не говоруць''»&lt;ref&gt;Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 269.&lt;/ref&gt;. У 1886 годзе латыска-летувіскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эдуард Вольтэр||be|Эдуард Аляксандравіч Вольтэр}}, які карыстаўся падтрымкай [[Расейскае геаграфічнае таварыства|Расейскага геаграфічнага таварыства]], дадаткова — для [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] — паўтарыў афіцыйную вымогу пры зьбіраньні статыстычных зьвестак азначаць «ліцьвінамі» летувісаў, а не беларусаў{{Заўвага|{{мова-ru|«При собирании статистических сведений часто смешиваются понятия Литвин, Литва в историко-географическом значении с литвою этнографической. Литвином считаться должен тот, кто в домашнем быту говорит по литовски &lt;…&gt; В настоящее время сведения, относительно принятых в войска по рубрике «по происхождению», должны считаться сомнительными оттого, что очень много литвинов значится в уездах — где их теперь, как по литовски говорящих, вовсе нет; а наоборот, в тех уездах, где ныне еще говорят по литовски, по статистическим таблицам принятых литовцев в войска показано сравнительно мало. В Вилейском и Дисненском уездах о литовцах не может быть и речи…»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Вольтер Э. Об изучении литовского языка и племени // Памятная книжка Виленской губернии на 1887 год. — Вильна, 1886. С. 133.&lt;/ref&gt;. На мэтанакіраванае зьнішчэньне расейскімі ўладамі ў народнай сьвядомасьці гістарычнага сэнсу «літоўскасьці» (г. зн. азначэньня сябе ліцьвінамі беларускамоўным сялянствам «[[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]]»), што беспасярэдне спрыяла атаясамліваньню гістарычнай Літвы з навачаснай Летувой, зьвяртае ўвагу амэрыканскі гісторык [[Тымаці Снайдэр]]&lt;ref&gt;[[Тымаці Снайдэр|Снайдэр Т.]] [http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/snaj1202ec.html?OpenDocument Спрэчкі за літоўска-беларускую Айчыну. Працяг] // [[Дзеяслоў]]. № 12, 2004.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Vilnia, Lidzkaja-Franciškanskaja. Вільня, Лідзкая-Францішканская (J. Bułhak, 1912).jpg|значак|Шыльда летувіскай школы ({{мова-lt|Lietuviška mokykla|скарочана}}, {{мова-ru|Литовское училище|скарочана}}) на Лідзкай вуліцы ў цэнтры [[Вільня|Вільні]], 1912 год. Тым часам хоць-якія [[Беларуская мова|беларускія]] школы ў Расейскай імпэрыі заставаліся пад забаронай]]

Замацаваньне ў другой палове XIX ст. у афіцыйнай расейскай навуцы, ідэалёгіі і прэсе тэрміна «літоўцы» («ліцьвіны») выняткова за жамойцкім насельніцтвам прывяло да таго, што шляхта колішняга Вялікага Княства Літоўскага дзеля вонкавых дачыненьняў з расейскімі ўладамі пачала часьцей карыстацца тэрмінам «палякі», які ад пачатку быў палітонімам і зьвязваўся з ідэяй адраджэньня «Польшчы» — былой [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыйнай]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]&lt;ref&gt;[[Аляксандар Смалянчук|Смалянчук А.]] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. — СПб., 2004. С. 115—124.&lt;/ref&gt;, хоць у прыватных зносінах паміж сабой і з уласна [[палякі|этнічнымі палякамі]] («караняжамі») выкарыстоўвала паралельна і тэрмін «ліцьвіны» («літоўцы»), а балтамоўнае насельніцтва працягвала традыцыйна называць «жамойтамі»{{Заўвага|Напрыклад, гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''[[Жмогусы|Zmogosy]], Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''&lt;ref&gt;Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&amp;pg=PA491&amp;dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&amp;f=false S. 491].&lt;/ref&gt;. Таксама францускі географ і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элізэ Рэклю||en|Élisée Reclus}} ў 5-м томе сваёй працы «Зямля і людзі» (1881 год) засьведчыў, што ў той час у Польшчы і Расеі ліцьвінамі ўсё яшчэ традыцыйна называлі [[беларусы|беларусаў]], тады як летувісаў — жамойтамі&lt;ref&gt;Reclus E. The universal geography: earth and its inhabitants. Vol. 5. — London, 1881. P. 256.&lt;/ref&gt;:
«''…нават цяпер яшчэ ў Польшчы, як і ў Расеі, „ліцьвінамі“ звычайна называюць беларускіх славянаў былой палітычнай Літвы, тады як літоўцам ва ўласным сэнсе даюць назву „жамойтаў“ альбо „жмудзінаў“''» («''…даже теперь еще в Польше, как и в России, „литвинами“ обыкновенно называют белорусских славян бывшей политической Литвы, тогда как литовцам в собственном смысле дают название „жмудов“ или „жмудинов“''»)&lt;ref&gt;Реклю Э. Земля и люди. Т. 5, вып. 2. — СПб., 1883. [https://books.google.by/books?id=bVQNAQAAMAAJ&amp;pg=PA124&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJ8eDcjNz0AhX0QvEDHZlqDAsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&amp;f=false С. 124].&lt;/ref&gt;}}. Непрыняцьце новага значэньня тэрміна «літоўцы» прывяло да ўзьнікненьня ў канцы XIX — пачатку XX ст. і пэўнага пашырэньня сярод літоўскай шляхты (асабліва ў этнакантактавай зоне — у Віленскай губэрні, памежнай з асноўным масівам балтамоўнага насельніцтва — Ковенскай губэрняй) тэрміна «младалітоўцы» дзеля пазначэньня балтамоўнага насельніцтва, а дзеля ўласнага самавызначэньня — тэрмінаў «старалітоўцы» («стараліцьвіны»), «гістарычныя літоўцы» («гістарычныя ліцьвіны»), «міцкевічоўцы» (у знак салідарнасьці з тым значэньнем паняцьця «ліцьвіны», якое выкарыстоўваў [[Адам Міцкевіч]] у сваім творы «[[Пан Тадэвуш]]»){{Заўвага|У 1906 годзе ў газэце «[[Kurier Litewski]]» ([[:Файл:Starolitwin - Kuryer Litewski 1906 nr 146 s 1.jpg|№ 146, С. 1]]) зьявіўся артыкул «Мы і літоўцы» ({{мова-pl|My i litwini|скарочана}}), падпісаны крыптонімам «Старалітовец» ({{мова-pl|Starolitwin|скарочана}}), у якім аўтар спрабаваў папулярызаваць тэрмін «старалітоўцы» і прапаноўваў стварыць «Cтаралітоўскую партыю», якая б выяўляла інтарэсы карэннай літоўскай шляхты; тым часам летувіскую інтэлігенцыю (паводле аўтара — у большасьці псэўдаінтэлегінцыю), якая з падачы і пры падтрымцы расейскіх уладаў спрабавала манапалізаваць права на назву «літоўцы» ({{мова-pl|«Szowinizm ten jest owocem szkoły rosyjskiej, której wychowańcami są młodolitwini, mówiący nieraz lepiej po rosyjsku, niż po litewsku»|скарочана}}) прапаноўваў называць «младалітоўцамі» ({{мова-pl|młodolitwini|скарочана}}). Сярод іншага, тэрміналёгію «стараліцоўцаў» і «младалітоўцаў» у 1934 годзе выкарыстоўваў былы прэм’ер-міністар [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] [[Раман Скірмунт]] у сваім артыкуле-нэкралёгу «Панны з Муру» пра [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыю Скірмунт]] і Юзэфу Куржанеўскую, дзе адзначаў, што захапленьне Канстанцыяй Скірмунт «літваманіяй» не ўлічвала тое, што младалітоўцы звузілі паняцьце [[Літва старажытная|Літвы]] да свайго этнаграфічнага Ковенскага арэалу&lt;ref&gt;Skirmuntt R. [[:Файл:Slowo - 1934, nr 127 Roman Skirmunt - Panie z muru - p 3.jpg|Panie z Muru (III)]] // Słowo. Nr. 127, 1934. S. 3.&lt;/ref&gt;}}&lt;ref name=&quot;Buchowski-2006-26&quot;&gt;Buchowski K. [http://pbc.biaman.pl/Content/2045/litwomani_i_polonizatorzy.pdf Litwomani i polonizatorzy : mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku]. — Białystok, 2006. S. 26.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 15.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Litwa i Białoruś (J. Bazewicz, 1916).jpg|значак|Краіна «[[Літва]] і [[Белая Русь|Беларусь]]» ({{мова-pl|«Litwa i Białoruś»|скарочана}}), асобная ад [[Жамойць|Жамойці]] (''Żmujdź''), 1916 г.]]

У 1906 годзе віленскі доктар Людвік Чаркоўскі (1855—1928) засьведчыў, што «[[Старалітва|старалітоўцамі]]» (у адрозьненьні ад [[Летувісы|летувісаў]]-«младалітоўцаў») зноў пачалі называць «[[Тутэйшыя (выраз)|тутэйшых]]» [[Літва|Літвы і Беларусі]] — г. зн. беларускамоўных сялянаў, тым часам некаторыя «літваманы» (якіх яшчэ ў 1859—1860 гадох называлі больш дакладна — «жмудзінафіламі»{{Заўвага|{{мова-pl|«Są u nas pojedyncze, małoznaczące zachcenia raczej, aniżeli usiłowania, aby wyrobić jakąś narodowość żmudzką, oddzielną od polskiej. Sądzę jednak, że z téj strony żadna obawa nie grozi; więcej niżeli tych dziecinnych pretensyi żmujdzinofilów obawiaćby się można wpływu pisarzy, co pisząc po polsku, i dla polskiej publiczności na miano russofilów zarobili sobie»|скарочана}} з подпісам «''Z Litwy''»}}&lt;ref&gt;Roczniki polskie z lat 1857—1861. Т. 4: Rok 1860—1861. — Paryz, 1865. [https://books.google.by/books?id=v7cDAAAAYAAJ&amp;pg=PA273&amp;dq=%C5%BCmujdzinofil%C3%B3w&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjgg73Z8OL5AhWqxgIHHXZeD6QQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q&amp;f=false S. 273].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Czas. Nr. 222, 1859. [https://polona.pl/item/czas-r-12-no-222-28-wrzesnia-1859,Nzk3NTYxMTA/1/#info:search:%C5%BCmudzinofil%C3%B3w S. 1].&lt;/ref&gt;) зноў пачалі прапаганду, што тыя беларускамоўныя — гэта «''летувісы бяз мовы''»&lt;ref&gt;Czarkowski L. Ostrzeżenie: w kwestji litewskiej słów kilka. — Wilno, 1906. [https://polona.pl/item/ostrzezenie-w-kwestji-litewskiej-slow-kilka,Njc4NTg3NDE/29/#info:metadata S. 20].&lt;/ref&gt;. У студзені 1918 году [[Бэнэдыкт Дыбоўскі]] азначыў тагачасных «літваманаў» жамойцкімі [[Шавінізм|шавіністамі]], адцеміўшы, што «''Вільню і яе ваколіцы сёньня засяляюць палякі-ліцьвіны і беларусы-ліцьвіны''»&lt;ref&gt;Dybowski B. Żmudzini piszący o sobie dla społeczności niemieckiej // Tygodnik Narodowy. Nr. 2, 1918. S. 6.&lt;/ref&gt;.

У 1915—1917 гадох [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускія арганізацыі]] выступалі за ўтварэньне [[Канфэдэрацыя Вялікага Княства Літоўскага|канфэдэрацыі Вялікага Княства Літоўскага]], прытым рабілі гэта, нягледзячы на пазыцыю [[Летувіская Тарыба|Летувіскай Тарыбы]], якая заявіла прэтэнзіі на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічныя тэрыторыі беларусаў]]. Аднак па абвяшчэньні незалежнасьці Летувы ў хаўрусе зь [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыяй]] (у ліпені 1918 году прапанову ад Тарыбы стаць [[Летува (каралеўства, 1918)|каралём Летувы]] пад імём «Міндаўгаса II» прыняў нямецкі прынц і вайсковец [[Вільгельм Карл фон Урах]], які паходзіў зь [[Вюртэмбэрскі дом|Вюртэмбэрскага дому]] — найбліжэйшых сваякоў [[Раманавы]]х) ідэя беларуска-летувіскай [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыі]] не ўздымалася&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 351—352.&lt;/ref&gt;.

== Першая Летувіская рэспубліка ==

=== Спроба захопу Вільні ===
[[Файл:Żmudź (1920).jpg|значак|Жамойць у этнаграфічных межах летувісаў, фрагмэнт мапы былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], 1920 г.]]

Як зазначае гісторык [[Аляксандар Краўцэвіч]], канчаткова назву «Літва» ў форме «Летува» афіцыйна замацавалі за Жамойцю толькі 16 лютага 1918 году актам аб незалежнасьці [[Летувіская Рэспубліка (1918—1940)|міжваеннай Летувы]], паставіўшы такім спосабам знак роўнасьці паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Летувой&lt;ref name=&quot;Kraucevic-1993&quot;/&gt;. Разам з тым, Летувіская дзяржава ня здолела ўлучыць у свой склад сталіцу гістарычнай Літвы [[Вільня|Вільню]] і сталічны [[Віленскі край]] — хоць дзеля гэтага склала з [[Расейская Савецкая Фэдэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Савецкай Расеяй]] [[Маскоўская дамова (1920)|Маскоўскую дамову]] (узамен на прызнаньне за сабой Вільні летувіскі бок абавязваўся, сярод іншага, спыніць на сваёй тэрыторыі дзейнасьць «антысавецкіх арганізацыяў і груп», у тым ліку органаў [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]) — праз супраціў мясцовых жыхароў, якія ўтварылі [[Сярэдняя Літва|Сярэднюю Літву]] (1920—1922): напярэдадні паўстаньня народжаны на [[Ашмянскі павет|Ашмяншчыне]] генэрал [[Люцыян Жалігоўскі]] выдаў [[Польская мова|па-польску]] адозву да насельніцтва Вільні і Віленшчыны з заклікам «''выгнаць жамойтаў''»&lt;ref&gt;Żeligowski L. Zapomniane prawdy. — Londyn, 1943. S. 35.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Люцыян Жалігоўскі і яго паплечнікі лічылі сябе ліцьвінамі і славянамі, а летувісаў адмаўляліся прызнаваць за «літоўцаў» і называлі тое насельніцтва выняткова «жамойтамі» ({{мова-pl|Żmudzini|скарочана}}). У 1943 годзе Люцыян Жалігоўскі пісаў у сваіх успамінах пра выгнаньне зь Вільні адміністрацыі Летувы (1918—1920) і непрыняцьце новага сэнсу «літоўцаў», якія раней лічыліся літоўскай шляхтай «жамойтамі»: «''Напярэдадні маршу на Вільню, у [[Вярэнаў|Вярэнаве]], былі мы ня толькі палякамі — былі і літоўцамі. &lt;…&gt; Мы ўсе апэравалі даўнімі катэгорыямі. Пад словам „літовец“ мы разумелі паняцьце гістарычнай Літвы, Літву вялікіх мэтаў, вялікіх людзей, вялікай ідэі. Мы шанавалі нашыя традыцыі, нават попел Зьніча пад [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Катэдрай]]. Нічога зь мінуўшчыны не пакінула сьледу, новаяўлены „літовец“ выявіўся ворагам… і чакаў прыезду на сталец літоўскі — Гогенцолерна, пад імем — о іронія — [[Міндаўгас II|Міндоўга ІІ]]. &lt;…&gt; Толькі мясцовыя людзі адкідалі ўсё, што звалася „літоўскім“. Ніхто не хацеў чуць пра навуку жамойцкай мовы, ніхто не прызнаваў „літоўскага“ ўрадніка, і ўсякая жанчына не хацела ісьці ў касьцёл, дзе служыў „літоўскі“ ксёндз. Чаму мы, адвечныя насельнікі Літвы, мусілі пазьбягаць той дарагой для нас назвы, а іншыя людзі, што ня маюць зь Літвой нічога супольнага, — называць сябе літоўцамі?»&lt;ref&gt;Żeligowski L. Zapomniane prawdy. — Londyn, 1943. S. 37, 41—42.&lt;/ref&gt;.}}. Як падкрэсьліваў Люцыян Жалігоўскі ў сваіх успамінах, «''узьнікла парадаксальная сытуацыя &lt;…&gt; калі Варшава была абароненая і вайна выйграная, то мы, грамадзяне нашай радзімы — Літвы, нават не маглі вярнуцца да дому, у якім асел народ жмудзінскі, пратэжэ немцаў''»&lt;ref&gt;Żeligowski L. Zapomniane prawdy. — Londyn, 1943. S. 33—34.&lt;/ref&gt;.

Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Валяр’ян Мэйштовіч||pl|Walerian Meysztowicz}}, сын старшыні Часовай урадавай камісіі Сярэдняй Літвы [[Аляксандар Мэйштовіч|Аляксандра Мэйштовіча]], зазначаў у сваіх успамінах: «''Летувіскі нацыянальны рух зьвярнуўся да спадчыны Вялікага Княства Літоўскага. &lt;…&gt; Нават ня мелі для іх назвы. „Ліцьвіны — казаў пан Міхал Юхневіч — гэта [[Ягайла]], [[Ян Караль Хадкевіч|Хадкевіч]], [[Адам Міцкевіч|Міцкевіч]], [[Юзэф Пілсудзкі|Пілсудзкі]] і я, а вы ёсьць летувісамі“''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Ruch narodowy litewski zgłosił się do dziedzictwa po Wielkim Księstwie Litewskim. &lt;...&gt; Nawet nie mieliśmy dla nich nazwy. „Litwini — mówił pan Michał Juchniewicz — to Jagiełło, Chodkiewicz, Mickiewicz, Piłsudski i ja, a wy to Lietuvisy“»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Meysztowicz W. Gawędy o czasach i ludziach. — Londyn — Łomianki, 2008. S. 26—27.&lt;/ref&gt;.

=== Летувізацыя Ковеншчыны ды іншых мясцовасьцяў ===
{{Асноўны артыкул|Ляўда}}
[[Файл:Lithuanie historique et ennographique (1920).jpg|значак|[[Вялікае Княства Літоўскае|Літва гістарычная]] і Летува («Літва [[Этнаграфія|этнаграфічная]]»). [[Рыга]], 1920 г.]]

У 1923 годзе ў [[Ковенскі павет|Ковенскім павеце]] летувісы складалі 56,7%, а ў самой Коўне — толькі 29,9%, палякаў у гэтым месьце было 31,5%, а жыдоў — 31,8%&lt;ref&gt;Starzyński S. Litwa: zarys stosunków gospodarczych. — Warszawa, 1928. S. 12—13.&lt;/ref&gt;. Значную частку буйных зямельных уласьнікаў складала шляхта-«старалітоўцы», якія валодалі 26% зямлі ў новай дзяржаве і палітычна арыентаваліся на міжваенную [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскую Рэспубліку]]&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 168.&lt;/ref&gt;. 15 лютага 1922 году ўлады Летувы прынялі закон аб зямельнай рэформе: нацыяналізавалася зямля ў супраціўнікаў незалежнасьці Летувы і шляхецкія маёнткі, нададзеныя ўладамі Расейскай імпэрыі з абшару скарбовых зямель, таксама вызначаўся максымум неад’емнай зямлі ў 80 га (з 1929 году — 150 га), што ліквідоўвала (шляхам прымусовай [[Парцэляцыя (эканоміка)|парцэляцыі]]) [[Лятыфундыя|лятыфундыі]], характэрныя раней для жамойцкіх земляў&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 168—169.&lt;/ref&gt;. 

Па [[Вайсковы пераварот у Летуве (1926)|вайсковым перавароце ў Летуве]] (сьнежань 1926 году) у краіне ўсталяваўся [[Аўтарытарызм|аўтарытарны рэжым]] на чале з прэзыдэнтам [[Антанас Сьмятона|Антанасам Сьмятонам]], які працягваў летувізацыю насельніцтва краіны, абмяжоўваў магчымасьці культурнага разьвіцьця на іншых мовах і ставіў перашкоды да заняцьця дзяржаўных пасадаў тым, хто не лічыў сябе летувісамі паводле нацыянальнасьці&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 192—193.&lt;/ref&gt;.

=== Спроба рэтраспэктыўна атаясаміць гістарычных ліцьвінаў зь летувісамі ===
[[Файл:Летувіскія &quot;рэканструкцыі&quot; арыгінальных &quot;летувіскіх&quot; імёнаў готаў з дынастыі Балтаў (1929).jpg|значак|Прапаганда з боку [[Расейская імпэрыя|расейска]]-летувіскіх і [[Прусія|пруска]]-нямецкіх аўтараў [[Гіпотэза|гіпотэзы]] пра «''перакручваньне старажытных летувіскіх імёнаў''» ([[Імёны ліцьвінаў|імёнаў ліцьвінаў]]) з боку [[Славянскія мовы|славянскіх]], [[Лацінская мова|лацінскіх]] і [[Нямецкая мова|нямецкіх]] пісараў разам з адвольнымі тлумачэньнямі [[Гоцкая мова|гоцкіх]] імёнаў і [[Двухасноўнае імя|асноваў]] зь летувіскай мовы прычынілася да выданьня ў 1929 годзе кнігі на ангельскай і летувіскай мовах з псэўданавукова «''адноўленымі''» арыгінальнымі («''летувіскімі''») формамі імёнаў [[Готы|готаў]] з дынастыі [[Балты (дынастыя)|Балтаў]] (т.б. «''не перакручанымі''» лацінскімі, [[Грэцкая мова|грэцкімі]] і нямецкімі аўтарамі&lt;ref&gt;Rackus A. Guthones (the Goths). — Chicago, 1929. P. 36, 38, 42—215.&lt;/ref&gt;)]]

У сакавіку 1923 году ў час выставы беларускага друку ў Коўне начальнік Дэпартамэнту рэлігіі Летувы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Казімерас Прапаляніс||lt|Kazimieras Prapuolenis}} падараваў [[Вацлаў Ластоўскі|Вацлаву Ластоўскаму]] (які знайшоў палітычны прытулак у Летувіскай рэспубліцы па [[Расейская акупацыя Беларусі|акупацыі расейскімі войскамі]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]) уніяцкі служэбнік, друкаваны ў [[Супрасьля|Супрасьлі]] ў 1726 годзе. У скуры аправы (пазьнейшай за саму кнігу і нібыта датаванай 1790 годам паводле налепленага на яе подпісу) Ластоўскі знайшоў укладзены туды тэкст каляднай песьні на беларускай мове. Асаблівасьцю гэтай песьні, невядомай зь іншых крыніцаў, ёсьць называньне «ліцьвінамі» асобаў зь летувіскімі імёнамі: «''Енас з Юргасам з пушчаў літвіны нясьлі Хрыстові з салам [[Бацьвіньне|бацьвіны]]''»{{Заўвага|[[Лацінка]]вы арыгінал паводле Ластоўскага: «''Jenas z Jurgasom z puszczow Litwiny nieśli Chrystowi z sałom botwiny''»&lt;ref&gt;Ластоўскі В. Гісторыя Беларускай (Крыўскай) кнігі. — Коўна, 1926. С. 632.&lt;/ref&gt;}} (тым часам паводле беларускай народнай песьні, добра вядомай з парыскай лекцыі пра [[Белая Русь|Беларусь]] [[Аляксандар Рыпінскі|Аляксандра Рыпінскага]]&lt;ref&gt;Rypiński A. Białoruś. Kilka słów o poezji prostego ludu tej naszej polskiej prowincji i o jego śpiewie, tańcach, etc. — Paryż, 1840. [https://books.google.by/books?id=xy9PAAAAcAAJ&amp;pg=PA42&amp;dq=%22dwa+litwiny%22&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiNkMLn1fH5AhWpxQIHHYIJAp8Q6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q&amp;f=false S. 42].&lt;/ref&gt;, апісаньня [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павету]] [[Яўстах Тышкевіч|Яўстаха Тышкевіча]]&lt;ref&gt;Tyszkiewicz E. Opisanie powiatu borysowskiego pod względem statystycznym, geognostycznym, historycznym, gospodarczym, przemysłowo-handlowym i lekarskim, z dodaniem wiadomości: o obyczajach, spiewach, przysłowiach i ubiorach ludu, gusłach, zabobonach itd. — Wilno, 1847. S. 384.&lt;/ref&gt;, [[Слоўнік Насовіча|слоўніка Насовіча]] і зборніка беларускіх песень [[Пётар Бяссонаў|Пятра Бяссонава]] — «''Кузьма и Дземьянъ два Лицвины, принешли горшочекъ боцвиння''»&lt;ref name=&quot;Nasovic-1870-31&quot;&gt;Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. [https://books.google.by/books?id=tRsOdAcJl5MC&amp;pg=PA31&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&amp;f=false С. 31].&lt;/ref&gt;, а паводле варыяцыі гэтай жа песьні на [[Пінскі павет|Піншчыне]] — «''два літвіны із [[Дзівін|Дывін]] прынесьлі гаршчык батвін''»&lt;ref&gt;Zienkiewicz R. Piosenki gminne ludu pińskiego. — Kowno, 1851. [https://books.google.by/books?id=4NZbAAAAcAAJ&amp;pg=PA8&amp;dq=%22dwa+Litwiny%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjrr-iq2vH5AhVuhv0HHXouAHUQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=litwiny&amp;f=false S. 8].&lt;/ref&gt;). Таго ж году Ластоўскі пад псэўданімам «Юры Верэшчака» надрукаваў знойдзеную песьню з гісторыяй яе зьяўленьня ў часопісе «[[Крывіч (часопіс)|Крывіч]]»&lt;ref&gt;Верэшчака Ю. Старабеларская калядка // Крывіч. № 4, 1923. С. 34—35.&lt;/ref&gt;, а пазьней зьмясьціў яе ў сваёй «[[Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі|Гісторыі беларускай (крыўскай) кнігі]]» (Коўна, 1926 год). Урэшце, у 1926 годзе ў савецкай амбасадзе ў Коўне Ластоўскі прэзэнтаваў канцэпцыю, паводле якой летувісы — гэта нашчадкі гістарычных жамойтаў&lt;ref&gt;«Давялося шмат і шмат працаваць…». З успамінаў беларускага акадэміка Стасіса Матулайціса (1866—1956) / Падрыхтоўка да друку В. Селяніса (Вільня) // Homo Historicus 2019. Гадавiк антрапалагiчнай гiсторыi / пад. рэд. [[Аляксандар Смалянчук|А. Смаленчука]]. — Вiльня: Палітычная сфера, 2019. С. 140—141.&lt;/ref&gt;, па чым перабраўся ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Савецкую Беларусь]].

Знойдзеная Ластоўскім песьня трапіла ў некалькі агульных зборнікаў{{Заўвага|Напрыклад, ''Анталогія беларускай паэзіі. Т. 1. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 127—129''.}}, аднак, яе крытычны разгляд не рабіўся (хоць аўтэнтычнасьць некаторых іншых песьняў, апублікаваных Ластоўскім, неаднаразова ставілася пад сумнеў&lt;ref&gt;[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305070331/http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_167773.pdf «Слава Воршы ўжо не горша…»] // [[Беларуская думка]]. № 3, 2009. С. 92—99.&lt;/ref&gt;). Тым часам адпаведны фрагмэнт песьні, дзе ліцьвінамі называюць асобаў зь летувіскімі імёнамі, актыўна цытуецца (з азначэньнем самой песьні як «традыцыйнай» і «народнай»): летувіскім гісторыкам, супрацоўнікам [[Інстытут гісторыі Летувы|Інстытуту гісторыі Летувы]] [[Томас Баранаўскас|Томасам Баранаўскасам]] на галоўнай старонцы яго сайту з тэндэнцыйнай крытыкай «[[Ліцьвінства|ліцьвінізму]]»&lt;ref name=&quot;Baranauskas&quot;&gt;[https://www.litviny.net/ «Ёнас з Юргасам, з пушчы літвіны»] ([https://web.archive.org/web/20221126101643/https://litviny.net/ Архіўная копія])&lt;/ref&gt;, беларускім гісторыкам кулінарыі [[Алесь Белы|Алесем Белым]]&lt;ref name=&quot;Biely-2021&quot;&gt;[https://www.patreon.com/posts/batsvinne-simval-59661281?l=it Бацвінне — гастранамічны сімвал Літвы XVII—XVIII ст.], [[Patreon]], 8 сьнежня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Кухмістр Верашчака. [https://books.google.by/books?id=RQp2DwAAQBAJ&amp;pg=PT41&amp;lpg=PT41&amp;dq=%22%D0%81%D0%BD%D0%B0%D1%81+%D0%B7+%D0%AE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BC%22&amp;source=bl&amp;ots=_m-G1MRqF7&amp;sig=ACfU3U2h1T0sznVq3sy-1Yx99c5cuBTv2A&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjCxvX11tL5AhVaNewKHbSxBZc4ChDoAXoECAQQAw#v=onepage&amp;q&amp;f=false Літвінская кухня]. — Litres, 2022.&lt;/ref&gt;, які ня маючы профільнай адукацыі атрымаў доктарскую ступень (PhD) з гісторыі у [[Клайпеда|Клайпедзкім]] унівэрсытэце і крытыкуецца за сваё агрэсіўнае стаўленьне да [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|Беларускага нацыянальнага адраджэньня]], аўтарам [[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысцкага]] рупару [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] «[[СБ. Беларусь сегодня]]» і шэрагу расейскіх шавіністычных сайтаў [[Усевалад Шымаў|Усеваладам Шымавым]]&lt;ref&gt;[https://shimoff.livejournal.com/221913.html Литвинам на заметку], [[LiveJournal]] Усевалада Шымава, 5 верасьня 2013 г.&lt;/ref&gt;, а таксама на розных [[Расейскі фашызм|расейскіх шавіністычных]] пляцоўках&lt;ref&gt;[https://ohaben.blogspot.com/2022/09/daylida.html?fbclid=IwAR21ju9CvYu7oA5pApgxnu1ua5emF2szy10kMZIzDlYt9FnlNg3abNgtG_A Тэндэнцыйная спроба расейскай шавіністычнай крытыкі беларускага погляду на гісторыю ВКЛ]{{ref-ru}}, 19 верасьня 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://vk.com/wall-46503890_144549 К вопросу о том, кто такие «литвины». Белорусская народная колядка начала XVIII века, фрагмент], «Мы патриоты Белой Руси!», 2 сьнежня 2018 г.&lt;/ref&gt;.

У спробах абгрунтаваць традыцыйны характар гэтай каляднай песьні Томас Баранаўскас і Алесь Белы пашыраюць непраўдзівую інфармацыю, нібы яе «''арыгінал быў надрукаваны ў выд.: Служебник. Супрасль, 1726. (В. Ластоўскі. Гісторыя Беларускай (Крыўскай) кнігі. Коўна. 1926. С. 631—632)''»&lt;ref name=&quot;Baranauskas&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Biely-2021&quot;/&gt;, хоць у выданьні «Гісторыя Беларускай (Крыўскай) кнігі», на якое даецца спасылка, Вацлаў Ластоўскі сьведчыць пра пазьнейшае ўклейваньне калядкі ў аправу кнігу&lt;ref&gt;Ластоўскі В. Гісторыя Беларускай (Крыўскай) кнігі. — Коўна, 1926. С. 631.&lt;/ref&gt;. На красавік 2024 году Алесь Белы выправіў сваё ранейшае сьцьверджаньне пра публікацыю песьні, адзначыўшы, што яна «''цалкам можа быць фальсыфікатам''»&lt;ref name=&quot;Biely-2021&quot;/&gt;.

=== Зварот да жамойцкай ідэнтычнасьці ===
[[Файл:Polska i Litwa za Władysława Jagiełły (1927).jpg|значак|«Польшча і Літва за [[Ягайла]]м». Мапа з гістарычнага атлясу 1927 г.]]

Гісторык [[Уладзімер Аляксеевіч Арлоў|Уладзімер Арлоў]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў 1930-я гады, калі [[Ліга Нацыяў]] фактычна прызнала адыход Віленшчыны зь Вільняй да [[Заходняя Беларусь|заходнебеларускага абшару]], у летувіскім друку загучалі прапановы зьмяніць назву дзяржавы на [[Жамойць]] — разам зь зьменай [[Герб Летувы|дзяржаўнага гербу]] (варыянту [[Пагоня|Пагоні]]) на жамойцкага «Мядзьведзя»&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-373&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 373.&lt;/ref&gt;.

У 1935 годзе прэм’ер-міністар Летувіскай Рэспублікі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёзас Тубаліс||lt|Juozas Tūbelis}} афіцыйна прызнаў не летувіскае (славянскае&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-373&quot;/&gt;) паходжаньне Пагоні і паведаміў пра тое, што ідзе праца ў стварэньні новага дзяржаўнага гербу. З усяго відаць, гэтую працу спынілі падзеі 1939—1940 гадоў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}} С. 155.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Скобла М. [https://web.archive.org/web/20110811153426/http://www.svaboda.org/PrintView.aspx?Id=872644 Анатоль Цітоў: «Гербу „Пагоня“ — 730 гадоў»], [[Радыё Свабода]], 31 студзеня 2008 г.&lt;/ref&gt;.

=== Супраца з СССР дзеля захопу Вільні ===
[[Файл:Подписание советско-литовского договора о передаче Литве города Вильно.jpg|значак|Міністар замежных справаў Летувы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёзас Урбшыс||be|Юозас Урбшыс}} падпісвае [[Савецкая-летувіская ўмова аб узаемнай дапамозе|ўмову]] з [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] аб узаемнай дапамозе і перадачы Летуве места [[Вільня|Вільні]], 10 кастрычніка 1939 г.]]

З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], як толькі ў выніку супольнай агрэсіі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] супраць [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] савецкія войскі захапілі Вільню, летувіскія дыпляматы ў Маскве зьвярнуліся да савецкіх уладаў з просьбай перадаць места Летуве. 10 кастрычніка 1939 году ўлады Летувы і СССР склалі летувіска-савецкую дамову, згодна зь якой места Вільня зь Віленскай вобласьцю, занятыя савецкімі войскамі, перадаваліся Летуве. Наркам замежных справаў СССР [[Вячаслаў Молатаў]] даў наступнае тлумачэньне: «''Мы ведаем, што большасьць насельніцтва гэтага рэгіёну не летувісы. Але гістарычная мінуўшчына і памкненьні летувіскага народу цесна зьвязаныя зь местам Вільняй, і ўрад СССР палічыў за неабходнае пайсьці насустрач гэтым маральным фактарам''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 378—379.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Пану Сталіну Ёсіфу Вісарыёнавічу ад міністра замежных справаў Летувы (21.12.1939).jpg|значак|Беларускі пераклад&lt;ref&gt;[[Звязда]]. № 295, 1939. С. 4.&lt;/ref&gt; тэксту афіцыйнага віншаваньня «''пану [[Сталін]]у &lt;…&gt; глыбокапаважанаму Ёсіфу Вісарыёнавічу''» ад міністра замежных справаў Летувы Ёзаса Ўрбшыса, 21 сьнежня 1939 г.]]

27 кастрычніка летувіскія адборныя войскі ўрачыста ўвайшлі ў Вільню, польскаму ўраду ў выгнаньні летувіскія ўлады заявілі, што ўвесь міжваенны час Вільня з праўнага гледзішча належала Летуве. Паводле кіраўніка новай віленскай адміністрацыі Антанаса Мяркіса, мэтай летувіскіх уладаў стала «''прымусіць усіх думаць, як летувісы''» і «''вывесьці зь Віленскага краю ўсялякі чужынскі элемэнт''»&lt;ref name=&quot;Dziejaslou-2004-13&quot;&gt;[[Тымаці Снайдэр|Снайдэр Т.]] [http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/sna1302ec.html?OpenDocument Спрэчкі за літоўска-беларускую Айчыну. Заканчэньне] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 13, 2004.&lt;/ref&gt;. Так, нязгодных мясцовых беларусаў з тэрыторыі незалежнай Летувы дэпартаваў яшчэ савецкі [[НКВД]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-380&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 380.&lt;/ref&gt;, а многім беларусам&lt;ref name=&quot;Zajkouski-1993-70&quot;/&gt;, палякам і жыдам, нават тым, якія нарадзіліся ў Вільні, летувіскія ўлады адмовілі ў грамадзянстве&lt;ref name=&quot;Dziejaslou-2004-13&quot;/&gt;.

Далучэньне Вільні да Летувы прывяло да хуткага росту тут летувіскага насельніцтва, якое раней складала толькі 1,5%. 3 этнічна летувіскага абшару ў места ехалі ўраднікі, вайскоўцы, паліцыя, перасялялі сюды работнікаў і сялянаў. Іншамоўных жыхароў, якіх па-ранейшаму была значная большасьць, летувіскія ўлады абвясьцілі колішнімі летувісамі, якіх трэба вярнуць да сваіх «сапраўдных каранёў». Афіцыйная прапаганда сьцьвярджала, што беларускае насельніцтва мусіць дадаць да прозьвішчаў канчаткі «ас», «іс», «ус»{{Заўвага|Напрыклад, гісторыка [[Юры Туронак|Юрыя Туронка]] запісвалі як ''Туронкас'', ''Туронекас'', ''Туронка'', а яго школьны таварыш-летувіс Чайкоўскі атрымаў прозвішча ''Pempe'' ({{мова-lt|чайка|скарочана}})&lt;ref name=&quot;ажэмойчваньне&quot;&gt;{{Кніга|аўтар          = |імя            = Юры|прозьвішча     = Туронак|частка         = |загаловак      = За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны|арыгінал       = |спасылка       = |адказны        = [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]]|выданьне       = |месца          = [[Менск]]|выдавецтва     = Медысонт|год            = 2010|том            = |старонкі       = 40|старонак       = 276|сэрыя          = [[Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»|Бібліятэка ч-су Беларускі гістарычны агляд]]|isbn           = 978-985-6887|наклад         = }}&lt;/ref&gt;}} і вярнуцца да сваёй сапраўднай нацыянальнасьці. Беларусы [[дыскрымінацыя|дыскрымінаваліся]] пры ўладкаваньні на дзяржаўную службу, сярод іх значна павялічылася беспрацоўе. Гэтая палітыка ў існасьці не зьмянілася і па абвяшчэньні ў ліпені 1940 году [[Летувіская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Летувіскай ССР]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-382&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 382.&lt;/ref&gt;.

=== Супраца з Трэцім Райхам ===
[[Файл:Biełarusy. Беларусы (1943).jpg|значак|[[Вільня]] — частка [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|тэрыторыі, заселенай беларусамі]]. Зь нямецкага навуковага выданьня «Беларусь: краіна і яе народ» ([[Вена]], 1943 г.)]]

З пачаткам [[нямецка-савецкая вайна|нямецкай-савецкай вайны]] ўлады [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] далучылі большую частку Віленшчыны разам зь Вільняй да генэральнай акругі «Летува». У захопленай [[Нацыянал-сацыялізм|нацыстамі]] Эўропе Летува стала адной зь першых краінаў, дзе ў масавым маштабе пачаўся [[Галакост|генацыд жыдоў]]. З дапамогай тысячаў летувіскіх добраахвотнікаў нацысты да канца 1941 году зьнішчылі ў Вільні каля 22 тысячаў жыдоўскага насельніцтва. Урэшце, з 70 тысячаў віленскіх жыдоў жывымі засталіся толькі каля 7 тысячаў&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-384&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 384.&lt;/ref&gt;.

Улады Трэцяга Райху дазволілі летувісам стварыць паліцыйныя аддзелы самааховы ''Saugumas'', якія ўзаконілі ў Вільні напады летувісаў на беларускае і польскае насельніцтва. Пад прыкрыцьцём нямецкай улады летувіскія нацыянал-экстрэмісты заклікалі нацыстаў ачысьціць Вільню ад славянамоўнага насельніцтва і былі расчараваныя, калі выявілася, што немцы маюць іншыя пляны. Змаганьне паміж летувіскімі і польскімі вайсковымі фармаваньнямі за Вільню перайшло на ўзровень грамадзянскай вайны мясцовага маштабу. З восені 1943 году падпольная польская [[Армія Краёва]] ў месьце і прылеглых раёнах нападала на падразьдзелы летувіскіх паліцыянтаў і раззбройвала іх. У адказ летувіскія паліцыянты ўчынялі карныя акцыі датычна цывільнага беларускага&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-383&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 383.&lt;/ref&gt; і польскага насельніцтва&lt;ref name=&quot;Dziejaslou-2004-13&quot;/&gt;.

== СССР ==

=== Савецкая дэнацыяналізацыя і летувізацыя Віленшчыны ===
[[Файл:Peoples of Eastern Europe by United States Department of State (1943).jpg|значак|Этнаграфічная мапа Ўсходняй Эўропы (Вільня — частка [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|тэрыторыі, заселенай беларусамі]]), складзеная супрацоўнікамі [[Дзяржаўны Дэпартамэнт ЗША|Дзяржаўнага Дэпартамэнту ЗША]] ў 1943 г.]]

Па сканчэньні Другой сусьветнай вайны, нягледзячы на меркаваньне віленчукоў і боязьнь летувісаў страціць Вільню праз факты масавай супрацы з нацыстамі, [[Ёсіф Сталін|Сталін]] надумаў пакінуць места за [[Летувіская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Летувіскай ССР]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 385.&lt;/ref&gt;. 30 траўня 1945 году, палітбюро ЦК Кампартыі Летувы пастанавіла скіраваць усе сілы рэспублікі на тое, каб выселіць зь Вільні большасьць тытульнага насельніцтва&lt;ref name=&quot;Dziejaslou-2004-13&quot;/&gt;. Летувіскі ўрад у асобе міністра асьветы Жугжды не дазволіў адчыніць у Вільні ніводнай беларускай школы, чаго дамагаліся [[Адам Станкевіч]] ды іншыя беларускія дзеячы. Летувіскія ўлады зачынілі [[Віленская беларуская гімназія|беларускую гімназію]] і настаўніцкую сэмінарыю, а [[Беларускі музэй у Вільні|Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча]] ліквідавалі і фактычна разрабавалі — большая частка яго збораў трапіла ў летувіскія музэйныя фонды і бібліятэку Акадэміі навук Летувы&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-386&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 386.&lt;/ref&gt;. Усё гэта адбывалася адначасна з новай хваляй рэпрэсіяў супраць беларускай інтэлектуальнай эліты&lt;ref name=&quot;Zajkouski-1993-70&quot;/&gt;. Практычна ўсе беларускія нацыянальныя дзеячы і іх сем’і падпалі пад арышты і дэпартацыю. У 1944—1948 гадох каля 100 тысячаў віленчукоў, сярод якіх большую частку складалі этнічныя беларусы&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-387&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 387.&lt;/ref&gt;, прымусілі запісацца палякамі і дэпартавалі ў камуністычную Польшчу&lt;ref name=&quot;Dziejaslou-2004-13&quot;/&gt;.

Датычна беларускага насельніцтва, якое засталося на Віленшчыне, летувіскія ўлады праводзілі палітыку дэнацыяналізацыі: на ўзгадненьне з Масквой і камуністычнай Польшчай, замест зачыненых беларускіх школаў насаджаліся польскія і расейскія, беларусаў дыскрымінавалі ў атрыманьні вышэйшай адукацыі — колькасьць студэнтаў-беларусаў у летувіскім Віленскім унівэрсытэце не перавышала 1%&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-386&quot;/&gt;. Замест ліквідаваных беларускіх выданьняў у савецкай Вільні пачала выходзіць польскамоўная газэта «Чырвоны штандар». Апроч таго, летувіскія ўлады не перашкаджалі ксяндзам-палякам пашыраць сярод беларусаў-каталікоў думку, што тыя — палякі&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-387&quot;/&gt;.

Зь іншага боку, летувіскія ўлады сьцьвярджалі, што беларусы — гэта «страчаныя летувісы», таму ў афіцыйных дакумэнтах (а таксама ў літаратуры, навуковых працах, на мэмарыяльных дошках) іх усяляк імкнуліся запісаць летувісамі&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-386&quot;/&gt;. Адпаведна, пачалося масавае перапісваньне прозьвішчаў з дабаўленьнем канчаткаў «-ас», «-ус», «-іс» мужчынскім прозьвішчам (напрыклад, Міцкевіч ― Міцкявічус), канчаткаў «-айце» ды іншых ― жаночым (напрыклад, Астроўская ― Астраўскайце). Пэўныя прозьвішчы, увогуле, перакладаліся (напрыклад, Верабей ― Жвірбіліс). Апроч таго, празь летувіскія перайменаваньні не засталося амаль ніводнай беларускай назвы&lt;ref name=&quot;Zajkouski-1993-70&quot;/&gt;.

Увогуле, становішча летувісаў у СССР было ўнікальным: калі [[Эстонцы|эстонскі]] [[Талін]] або [[Латышы|латыскую]] [[Рыґа|Рыґу]] хутка апанавала расейскамоўная працоўная сіла, то Вільню павольна засяляла жамойцкая вёска&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;/&gt;, у выніку чаго места пачало набываць летувіскае аблічча&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;. Калі ў 1939 годзе летувісаў у Вільні было менш за 2%, то паводле афіцыйных зьвестак перапісу 1959 году, з 236 100 віленчукоў 34% назваліся летувісамі, 29% расейцамі, 20% палякамі і 6% беларусамі, а перапіс 1970 году сьцьвярджаў, што летувісаў стала 50,5%, расейцаў 20%, палякаў 19%, а беларусаў 5%&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-388&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 388.&lt;/ref&gt;. Тым часам пры правядзеньні перапісаў савецкія ўлады вымагалі залічваць насельніцтва з самаазначэньнем «ліцьвіны» да летувісаў (а не беларусаў), прытым ня толькі ў Летувіскай ССР, але і ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]&lt;ref&gt;[http://www.demoscope.ru/weekly/knigi/alfavit/nacionaln_1959.html?fbclid=IwAR1FXC3SIkKE1vh12uAWUE_7fucFnI5wIXIoTOhUQ0uN0tfJe0JKvdH0te8 Словарь национальностей всесоюзной переписи населения 1959 года]. — Москва: Государственное статистическое издательство, 1959.&lt;/ref&gt;.

=== Перакручваньне традыцыйных гістарычных назваў і імёнаў у іншых мовах паводле іх формаў зь летувіскай мовы ===
Адным з захадаў савецкай летувізацыі стала замена традыцыйных гістарычных назваў мясцовасьцяў і імёнаў людзей на летувіскія формы ў іншых мовах, што актыўна падтрымлівалася ўладамі СССР. Дазволеная да ўжытку ў межах СССР [[беларуская мова]] — [[Русіфікацыя|русіфікаваная]] [[Беларускі афіцыйны правапіс|наркамаўка]] — таксама зазнала замену старажытных назваў на новыя, узятыя зь летувіскай мовы&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-387&quot;/&gt;. Прыклады такіх перакручваньняў прыводзяцца ў табліцы:

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|{{Сьцяг БНР}} Традыцыйная гістарычная назва
|{{Сьцяг БССР}} Летувізаваная назва
|{{Сьцяг Летувы}} Летувіская назва
|-
|[[Вільня]]
|Вільнюс
|Vilnius
|-
|[[Трокі]]
|Тракай
|Trakai
|-
|[[Меднікі]]
|Мядзінінкай
|Medininkai
|-
|[[Салечнікі]]
|Шальчынінкай
|Šalčininkai
|-
|[[Сьвянцяны]]
|Швянчоніс
|Švenčionys
|-
|[[Міндоўг]]
|Міндаўгас
|Mindaugas
|-
|[[Войшалк]]
|Войшвілкас
|Vaišvilkas
|-
|[[Гедзімін]]
|Гедзімінас&lt;ref&gt;{{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае|к}} С. 53.&lt;/ref&gt;
|Gediminas
|}

=== Падтрымка летувіскага шавіністычнага погляду на гісторыю Вялікага Княства Літоўскага ===
У адрозьненьне ад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] і [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]], савецкае кіраўніцтва дазволіла Летуве, як і Латвіі з Эстоніяй, мець унівэрсытэт на мове тытульнай нацыі. Гэты летувіскамоўны Віленскі ўнівэрсытэт хутка стаў ''«раем для балтыйскіх дасьледаваньняў»''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 93.&lt;/ref&gt;.

У адказ на вонкавую ляяльнасьць летувіскіх камуністаў Масква фактычна дазволіла ў Летуве побач з камуністычнай і нацыяналістычную ідэалёгію, заснаваную на гістарычных мітах&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;/&gt;: спадчына Вялікага Княства Літоўскага абвяшчалася выняткова летувіскай, а Вільня — спрадвечна летувіскім местам. За савецкім часам у Летуве выйшлі сотні навуковых і навукова-папулярных выданьняў, дзе гэтыя падыходы ўсяляк прапагандаваліся і абгрунтоўваліся. Да прыкладу, у кнігу «Lietuvos piles» ({{мова-be|Летувіскія замкі|скарочана}}) улучылі [[Наваградзкі замак|Наваградзкі]], [[Мірскі замак|Мірскі]], [[Лідзкі замак|Лідзкі]], [[Полацкія замкі|Полацкі]] і дзясяткі іншых беларускіх замкаў. Таксама рабіліся спробы залічыць у лік выдатных дзеячоў летувіскай культуры [[Францішак Скарына|Францішка Скарыну]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-388&quot;/&gt;, тым часам [[Слуцкія паясы]] і [[Урэчча|ўрэцкае]] шкло абвясьцілі «вырабамі летувіскіх рамесьнікаў»&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-386&quot;/&gt;. Зь іншага боку, БССР была адзінай рэспублікай эўрапейскай часткі СССР, якая ня мела гістарычнага часопісу. Згодна з партыйнымі дырэктывамі, адлік сапраўнай [[Гісторыя Беларусі|гісторыі Беларусі]] вёўся ад 1917 году, а беларускі этнас разглядаўся як негістарычны, які ня меў уласнай эліты, высокай культуры і мастацтва&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;/&gt;.

Такім парадкам, Летува заняла вынятковае становішча сярод усіх эўрапейскіх саюзных рэспублікаў, маючы больш магчымасьцяў дзеля разьвіцьця нацыянальнага жыцьця, чым якая-кольвек зь іх. Амэрыканскі гісторык [[Тымаці Снайдэр]] тлумачыць гэта кампрамісамі паміж з аднаго боку Масквой і летувіскімі камуністамі, а з другога боку — летувіскай інтэлігенцыяй&lt;ref name=&quot;Snyder-2003-93-95&quot;/&gt;.

== Летувіская рэспубліка ==

=== У дзяржаўнай палітыцы ===
У Прэамбуле Канстытуцыі Летувы падкрэсьліваецца, што менавіта [[летувісы|летувіскі народ]] ''«шмат вякоў таму стварыў Летувіскую дзяржаву»'' і што ''«яго (народу) праўны фундамэнт грунтуецца на (сярэднявечных) Літоўскіх Статутах»'', а ў артыкуле 17 сьцьвярджаецца, што ''«сталіцай Летувіскай дзяржавы ёсьць места [[Вільня]] — шматвекавая гістарычная сталіца Летувы»''&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/home/Konstitucija/Constitution.htm Ангельскі пераклад Канстытуцыі Летувіскай Рэспублікі, даступны на афіцыйным сайце Сойму ЛР]&lt;/ref&gt;. Усе гэтыя палажэньні грунтуюцца на ''«гістарычных правах»'', а ў цэнтры ўсёй канцэпцыі знаходзіцца паняцьце народ ({{мова-lt|tauta|скарочана}}). Такім парадкам, на падставе ''«гістарычных правоў летувіскага народу»'' сучасная Летувіская дзяржава прэзэнтуе сябе ў якасьці адзінай праваспадкаемцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], а сучасных летувісаў народам, цалкам тоесным [[ліцьвіны|ліцьвінам]] Вялікага Княства Літоўскага&lt;ref&gt;Kaścian K. Die Litauische Verfassung und die Auslegung des Begriffs «Volk» in historischer Perspektive // Osteuropa-Recht. Nr. 5, 2008, S. 290—297 (291—292).&lt;/ref&gt;. Больш таго, аналіз гэтых палажэньняў Канстытуцыі дазваляе сказаць, што афіцыйнымі ўладамі Летувы Вялікае Княства Літоўскае разглядаецца як летувіская [[нацыянальная дзяржава]]&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;.

Зьвяртаючыся, аднак, да значэньня слова народ (tauta) у летувіскай мове і вылучыўшы такім спосабам тры ключавыя словы дзеля аналізу адпаведнасьці паміж літоўскай нацыяй Вялікага Княства Літоўскага і летувіскай нацыяй Летувіскай Рэспублікі — тэрыторыя, мова і культура — можна прыйсьці да высновы, што тлумачэньне гістарычнай ролі летувіскага народу, якое прапануе Канстытуцыя Летувіскай Рэспублікі, ёсьць больш чым спрэчным, а летувіская нацыя не эквівалентная літоўскай нацыі ў аніводным з гэтых трох кампанэнтаў. З гэтай прычыны нельга казаць пра дзяржавастваральную ролю і дамінантнае становішча балтыйскай летувіскай меншасьці ў Вялікім Княстве Літоўскім&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;.

Дзяяч [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускага нацыянальнага руху]], адзін з укладальнікаў сучаснага ўнармаваньня [[Беларускі клясычны правапіс|Беларускага клясычнага правапісу]] [[Зьміцер Санько]] зьвяртае ўвагу на значнае паляпшэньне дачыненьняў паміж Летувой і афіцыйнымі ўладамі Беларусі ў 1995 годзе. На яго думку, да гэтага прычынілася падрыхтоўка [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|рэфэрэндуму 1995 году]] з адмовай [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ад традыцыйнага беларускага нацыянальнага гербу [[Пагоня|Пагоні]]: «''І калі ў нас зрынаньне Пагоні выклікала душэўны боль, дык там з нагоды гэтай неспадзяванкі, пэўна ж, шмат на якіх бяседах зьвінелі келіхі''»&lt;ref name=&quot;Sanko-2020&quot;&gt;[[Зьміцер Санько|Санько З.]] [https://www.svaboda.org/a/30464340.html?fbclid=IwAR0MY3o-M1iIg0RuSwvEu9OwMqJuVqVwTcjCPz7RGrb9VY-wBtCdjIuVgI0 І ўсё ж — Літва ці Летува?], [[Радыё Свабода]], 2 сакавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;. Беларускі палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] зьвяртае ўвагу на тое, што за заяву аб асуджэньні [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)|ўводу войска ў беларускі парлямэнт і расправы над беларускімі дэпутатамі Беларускага Народнага Фронту]] прагаласавалі толькі тры з 140 дэпутатаў [[Летувіскі Сойм|Летувіскага Сойму]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230426095554/https://z3rk4l0.xyz/news/economics/37299.html?tg&amp;requestedLang=bel «Беларусаў у 2020-м падставілі сумнеўныя асобы з-за мяжы праз інтэрнэт». Вялікае інтэрв'ю з Зянонам Пазняком], [[TUT.BY]], 26 красавіка 2023 г.&lt;/ref&gt;. Летувіскі гісторык [[Русьціс Камунтавічус]] зазначае, што па зьневажаньні рэжымам Лукашэнкі [[Сымболіка Беларусі|беларускіх нацыянальных сымбаляў]] у 1995 годзе іншыя летувіскія гісторыкі адкрытым тэкстам гаварылі яму: «''Вельмі добра, што ў Беларусі Лукашэнка. Таму што ў такім выпадку яны не аднімуць нашай гісторыі''»&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/345666/ «Вельмі складана зразумець, што ёсць дзве праўды». Літоўскі гісторык пра «Пагоню» і спадчыну ВКЛ], [[Наша Ніва]], 25 чэрвеня 2024 г.&lt;/ref&gt;.

У траўні 2024 году на выбарах прэзыдэнта Летувы 74,43% галасоў атрымаў дзейны прэзыдэнт [[Гітанас Наўседа]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/32964986.html У Літве ў другім туры прэзыдэнцкіх выбараў перамог дзейны прэзыдэнт Гітанас Наўседа], [[Радыё Свабода]], 24 траўня 2024 г.&lt;/ref&gt;, які раней сыстэматычна выносіў «за дужкі» беларусаў, беларускае і Беларусь, прыраўноўваў іх да рэжыму Лукашэнкі, што правакавала дыскусіі і канфлікты наконт «ліцьвінізму»&lt;ref&gt;[https://novychas.online/palityka/vilnja-vkl-i-belarusy-adkul-bjarecca-litvinizm Вільня, ВКЛ і беларусы. Адкуль бярэцца «літвінізм» і чаму ён пужае літоўцаў?], [[Новы час (газэта)|Новы час]], 4 верасьня 2023 г.&lt;/ref&gt; (тым часам яшчэ ў 2023 годзе выкрылася, што на папярэдніх выбарах Наўседа схаваў той факт, што быў сябрам [[Камуністычная партыя Савецкага Саюзу|Камуністычнай партыі Савецкага Саюзу]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/32351017.html Прэзыдэнт Літвы Наўседа хаваў, што ў 1980-х быў чальцом КПСС], [[Радыё Свабода]], 5 красавіка 2023 г.&lt;/ref&gt;).

=== У летувіскай гістарыяграфіі ===
[[Файл:Baltiškos kilmės vandenvardžių paplitimas.svg|значак|Летувіская мапа «[[Балтыйскія мовы|балтыйскіх]] [[гідронім]]аў», якая сьцьвярджае колішнюю «балтыйскасьць» (нібы блізкую да [[Летувіская мова|летувіскасьці]]) ня толькі ўсёй [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]], але і ваколіцаў [[Масква|Масквы]], [[Кіеў|Кіева]] і [[Варшава|Варшавы]]. На падставе падобных гіпатэтычных рэканструкцыяў, распрацаваных найперш расейскімі філёлягамі [[Алег Трубачоў|А. Трубачовым]] і [[Уладзімер Тапароў|Ў. Тапаровым]]&lt;ref&gt;Тапароў У., Трубачоў А. [https://pawet.net/library/o_philology/161/%D0%A2%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E_%D0%A3.,_%D0%A2%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B0%D1%87%D0%BE%D1%9E_%D0%90._%D0%9B%D1%96%D0%BD%D0%B3%D0%B2%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7_%D0%B3%D1%96%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D0%B0%D1%9E_%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%85%D0%BD%D1%8F%D0%B3%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%8F.html Лінгвістычны аналіз гідронімаў верхняга Падняпроўя] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 4, 1993. С. 53—62.&lt;/ref&gt;, летувіскія аўтары спрабуюць азначаць летувізацыю (нягледзячы на брак гістарычных сьведчаньняў пра «гвалтоўную [[Славянскія мовы|славянізацыю]]» мясцовага насельніцтва) як «''аднаўленьне гістарычнай справядлівасьці''» — «''вяртаньне да каранёў''»&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2017&quot;&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=146173 Алесь Краўцэвіч: Ліцвінства — выдумка ворагаў, якую падтрымалі дурні], [[Наша Ніва]], 28 сакавіка 2017 г.&lt;/ref&gt;]]

На падставе шматлікіх публікацыяў летувіскіх гісторыкаў у замежных акадэмічных крыніцах яшчэ за савецкім часам у сусьветнай гістарыяграфіі замацавалася «летувісацэнтрычная» канцэпцыя разгляду гісторыі Вялікага Княства Літоўскага. Апроч таго, паступоваму ўспрыманьню сусьветнай навуковай супольнасьцю нічым не падмацаваных гіпотэзаў летувіскіх аўтараў як «бясспрэчных фактаў» паспрыяў брак крытычнага гледзішча (беларускую гістарыяграфію [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі#Наступствы|савецкія ўлады цалкам вынішчылі яшчэ ў 1930-я гады]], а яе аднаўленьне адбылося толькі да пачатку 1990-х гадоў)&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2006&quot;/&gt; — тым часам летувіскія гісторыкі ня грэбавалі наўмысным перакручваньнем гістарычных фактаў і падтасоўкамі&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], [[Захар Шыбека|Шыбека З.]], [[Тымаці Снайдэр|Снайдэр Т.]] [http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/snaj1102ec.html?OpenDocument Спрэчкі за літоўска-беларускую Айчыну. Пачатак] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 11, 2004.&lt;/ref&gt;.

Па [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|аднаўленьні незалежнасьці Беларусі]], калі [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны герб]] беларусаў і дзяржаўны герб Вялікага Княства Літоўскага [[Пагоня]] зноў стаў афіцыйным сымбалем Беларускай дзяржавы, а на афіцыйным узроўні ўздымалася пытаньне дзяржаўнай заступнасьці зь Вялікім Княстве Літоўскім (сярод іншага, ВКЛ мелася згадвацца як крыніца Беларускай дзяржаўнасьці ў тэксьце [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;), пачаліся супольныя кантакты беларускіх і летувіскіх гісторыкаў, а ў 1993 годзе ў вёсцы [[Гервяты|Гервятах]] адбыўся першы круглы стол беларускіх і летувіскіх навукоўцаў, прысьвечаны спадчыне Вялікага Княства Літоўскага. Аднак па абраньні на пасаду прэзыдэнта Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], які неўзабаве ўсталяваў [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскі]] [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарны рэжым]] і гісторыкі-[[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысты]] якога ([[Якаў Трашчанок]], [[Вадзім Гігін]], [[Ігар Марзалюк]] ды іншыя) адзначыліся фактычным зваротам да расейска-савецкага погляду на гістарычных ліцьвінаў, падобныя абмеркаваньні спыніліся, па чым адбылася рэактывацыя двухбаковых (найперш эканамічных) міждзяржаўных дачыненьняў&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;. Тым часам на старонках летувіскіх школьных падручнікаў працягваюць прапагандавацца сьцьверджаньні, што Вялікае Княства Літоўскае было летувіскай дзяржавай, кіроўная дынастыя [[Гедзімінавічы|Гедзімінавічаў]] — летувісамі, што ядро земляў ВКЛ знаходзілася на летувіскіх землях, а сталіца ВКЛ Вільня стаіць у цэнтры тых земляў. Паводле аўтараў летувіскіх падручнікаў, «заваяваныя славянскія землі» былі толькі анэксамі (дадаткам), якімі кіравалі прадстаўнікі летувіскай княскай дынастыі. Сваім парадкам [[беларусы]] разглядаюцца ў гэтых выданьнях як бясспрэчная [[нацыянальная меншасьць]], чые здабыткі (у хоць-якой галіне чалавечай дзейнасьці) мала паўплывалі на разьвіцьцё летувіскай нацыі і дзяржавы. Беларускія населеныя пункты згадваюцца аўтарамі звычайна ў выпадку асьвятленьня падзеяў той або іншай вайны&lt;ref name=&quot;Antonau-2001&quot;/&gt;.

На думку шэрагу беларускіх гісторыкаў, у сучаснай Летуве заснаваная на мітах і стэрэатыпах гістарычная навука ёсьць часткай дзяржаўнай ідэалёгіі, таму пры падтрымцы Летувіскай дзяржавы тамтэйшыя гісторыкі маюць шырокія магчымасьці ў прасоўваньні сваіх канцэпцыяў навонкі&lt;ref name=&quot;Kascian-2009&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2006&quot;/&gt;.

Як зазначае летувіскі гісторык [[Русьціс Камунтавічус]], на 2023 год «''летувісы лічаць, што ў беларусаў не было дзяржаўнасьці''». Паводле актуальных летувіскіх школьных падручнікаў, «''беларусы — шэрая маса, якую летувісы заваявалі ў сярэднія вякі''». Апроч таго, Камунтавічус адзначае, што да сёньняшняга часу няма ніводнай кнігі беларускага гісторыка, якая б была перакладзеная на летувіскую мову. Паводле Камунтавічуса, «''у адрознасьць ад летувісаў, чыя ідэнтычнасьць будуецца ў апазыцыі да іншых (для іх амаль усе суседнія народы — ворагі), беларусы імкнуцца з усімі жыць у згодзе''»&lt;ref&gt;Антось Жупран, [https://nashaniva.com/323307 «Як зразумець беларуса, калі ён такі складаны». Гутарка з аўтарам першай гісторыі Беларусі на літоўскай мове], [[Наша Ніва]], 6 жніўня 2023 г.&lt;/ref&gt;. Таксама ён падкрэсьлівае: «''гэта прыніжэньне беларусаў — скарачаць іх гісторыю і сьцьвярджаць, што вось яны толькі нядаўна зьявіліся, а мы тут жылі спрадвеку''» і што такое скарачэньне гісторыі Беларусі ёсьць [[Русіфікацыя Беларусі|актуальным для расейцаў]], каб сьцьвярджаць, што да таго, як зьявіліся Беларусь і беларусы, усе былі адзінымі — русінамі, рускімі, былі часткай Расеі&lt;ref&gt;[[Сяргей Паўлавіч Абламейка|Сяргей Абламейка]], [https://www.svaboda.org/a/32392665.html Літоўскі гісторык Русьціс Камунтавічус: Нельга напісаць сумесную гісторыю, якая задаволіць і літоўцаў, і беларусаў], [[Радыё Свабода]], 3 траўня 2023 г.&lt;/ref&gt;.

=== Змаганьне зь беларускім поглядам на гісторыю Вялікага Княства Літоўскага ===
{{Асноўны артыкул|Ліцьвінства}}

У 2020 годзе часопіс [[Міністэрства абароны Летувы|Міністэрства абароны]] [[Летува|Летувы]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Karys||en|Karys}} прысьвяціў два артыкулы «ліцьвінізму», якія разьмясьцілі ў самым пачатку першага і другога нумароў (аўтар — {{мова-lt|Darius Sutkus|скарочана}}, невядомы, аднак, як прафэсійны гісторык). У першым артыкуле ў разьдзеле «''Вытокі ліцьвінізму: шанаваньне цара''» аўтар называе заснавальнікам «ліцьвінізму» які «''супрацаваў з расейскімі ўладамі''» і быў «''адным зь першых псэўдагісторыкаў, хто сьцьвярджаў, што ВКЛ было славянскай дзяржавай''»&lt;ref&gt;Sutkus D. Litvinizmas: istorija, prielaidos, perspektyvos // Karys. Nr. 1, 2020. P. 4.&lt;/ref&gt;, прафэсара-паліглёта [[Восіп Сянкоўскі|Восіпа Сянкоўскага]] (1800—1858), які ў 1835 годзе пісаў пра этнічную інтэграцыю ў Вялікім Княстве Літоўскім ліцьвінаў і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінаў]], што тлумачыў агульным германскім паходжаньнем кіроўных дынастыяў Літвы і Русі&lt;ref&gt;Собрание сочинений Сенковского (Барона Брамбеуса). Т. 6. — СПб., 1859. С. 47—48/&lt;/ref&gt;. Тым часам, падобныя думкі (пра германскае паходжаньне літоўскае шляхты і яе славянізацыю ў ВКЛ яшчэ да Крэўскай уніі) выказвалі такія гісторыкі, як {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юзэф Ярашэвіч||be|Юзаф Ярашэвіч}} (1793—1860), [[Іван Барычэўскі]] (1810—1887), [[Мацьвей Любаўскі]] (1860—1936), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фёдар Леантовіч||ru|Леонтович, Фёдор Иванович}} (1793—1860), [[Юзэф Эдвард Пузына]] (1878—1949) ды іншыя&lt;ref&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 4.&lt;/ref&gt;. Яшчэ адным заснавальнікам «ліцьвінізму» летувіскі аўтар называе [[Ігнат Кулакоўскі|Ігната Кулакоўскага]] (раней, у 2017 годзе аналягічнае азначэньне Восіпу Сянкоўскаму і Ігнату Кулакоўскаму даў у сваёй публікацыі гісторык-[[Прапаганда ў Беларусі|прапагандыст]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] [[Ігар Марзалюк]]&lt;ref&gt;Марзалюк І. Ля вытокаў нацыянальнай тоеснасці. Гістарычны наратыў і яго ўплыў на нацыянальную свядомасць у Беларусі канца XVIII—XIX стст. // 1917 год у гістарычных лёсах Беларусі : зб. матэрыялаў Міжнар. навук. канф., Мінск, 30 лістап. — 1 снеж. 2017 г. / рэдкал. : А. Д. Кароль (старш.) [і інш.]. — {{Менск (Мінск)}}: Выд. цэнтр БДУ, 2017. С. 26—28.&lt;/ref&gt;).

Па аглядзе «гісторыі ліцьвінізму», летувіскі аўтар засьцерагае чытачоў ад «радыкальных ліцьвіністаў», якіх ён зьвязвае з уладамі Расеі і характарызуе сьцьверджаньнем [[Фіна-вугорскія народы|фінска-вугорскага]] паходжаньня летувісаў, [[готы|гоцкага]] ўплыву на землі Вялікага Княства Літоўскага і штучнага канструяваньня сучаснай летувіскай мовы. Таксама аўтар сьцьвярджае, што балянс поглядаў на Вялікае Княства Літоўскае ў Беларусі падтрымліваецца ўладай [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], адзначаючы немагчымасьць зрабіць дакладны прагноз разьвіцьця падзеяў у выпадку зьмены ўлады ў краіне&lt;ref&gt;Sutkus D. Litvinizmas: istorija, prielaidos, perspektyvos // Karys. Nr. 1, 2020. P. 7—9.&lt;/ref&gt;.

8 жніўня 2021 году{{Заўвага|Глядзіце гісторыю зьменаў старонкі [[:en:Pahonia]]}} адміністрацыя [[Ангельская Вікіпэдыя|Ангельскай Вікіпэдыі]] пад ціскам [[Летувісы|летувіскіх]] [[Шавінізм|шавіністаў]], якія зьвінавачвалі сваіх беларускіх апанэнтаў у «ліцьвінізьме» з спасылкамі на памянёныя артыкулы ў часопісе Міністэрства абароны Летувы, выдаліла артыкул пра герб [[Пагоня|Пагоню]] (створаны ў жніўні 2004 году), зь якога зрабілі перанакіраваньне на [[герб Летувы]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|загаловак=Хобі для эрудытаў: абараняць «Пагоню» ў галоўнай сусветнай энцыклапедыі|мова=be|год=13 жніўня 2021|аўтар=[[Алесь Чайчыц|Чайчыц А.]]|выданьне=[[Будзьма беларусамі!]]|спасылка=https://budzma.by/news/khobi-dlya-erudyta-.html}}&lt;/ref&gt;.

2 кастрычніка 2023 году ў [[Летувіскі Сойм|Летувіскім Сойме]] адбыўся круглы стол «Літвінізм: паходжаньне, уплыў і выклікі для беларуска-летувіскіх стасункаў», у афіцыйным анонсе якога зьмясьцілі меркаваньне старшыні Камітэту будучыні і сябра Камітэту нацыянальнай бясьпекі і абароны {{Артыкул у іншым разьдзеле|Раймундас Лапата|Раймундаса Лапаты|pl|Raimundas Lopata}}, што «''літвінізм у асноўным выяўляецца ў прэтэнзіях некаторай часткі беларускай апазыцыі на гісторыю Вільні і Літвы''», а таксама наступную заяву Лапаты: «''Летувіскія гісторыкі мусяць стаць салдатамі „нябачнага фронту“. Гэта трэба рабіць ня толькі на мясцовым, але і на міжнародным узроўні, з дапамогай гісторыкаў зь іншых краінаў, асабліва Польшчы, правядзеньнем міжнародных канфэрэнцыяў, выданьнем публікацыяў і г. д. Інакш кажучы, цалкам ізаляваць літвінісцкі ідэалягічны наратыў Беларусі з дапамогай гістарычнай навукі''»{{Заўвага|{{мова-lt|«Seimo Ateities komiteto pirmininko, Nacionalinio saugumo ir gynybos komiteto nario Raimundo Lopatos teigimu, litvinizmas iš esmės reiškiasi tam tikrų baltarusių opozicijos sluoksnių pretenzijomis į Vilnių ir Lietuvos istoriją. „Lietuvos istorikai turėtų tapti „nematomo fronto“ kariais. Tai turėtų būti daroma ne tik vietiniu, bet ir tarptautiniu mastu, pasitelkiant kitų šalių istorikus, ypač Lenkijos, rengiant tarptautines konferencijas, skelbiant publikacijas ir t.t. Kitaip tariant, visiškai izoliuojant litvinizmo ideologinį Baltarusijos pasakojimą istorijos mokslo pagalba“, — sakė R. Lopata.»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;[https://www.lrs.lt/sip/portal.show?p_r=35403&amp;p_k=1&amp;p_t=286231&amp;fbclid=IwAR1eXOjN2sA2GLz58ZE3-fQPrw8joKS6v3ZAsWepqv_ay-bPWq_VYqpYCFc Seime vyks diskusija „Litvinizmas: kilmė, įtaka ir iššūkiai baltarusių ir lietuvių santykiams“], Lietuvos Respublikos Seimas&lt;/ref&gt;. 

На 2023 год адзначалася шырокае бытаваньне ў Летуве тэорыі летувізму (у супрацьвагу «ліцьвінізму»), якая выконвае функцыю нацыянальнага наратыву&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/330478 Трэба раз і назаўсёды спыніць разважанні пра «вяртанне Вільні» — Рудкоўскі], [[Наша Ніва]], 18 лістапада 2023 г.&lt;/ref&gt;.

=== Атаясамліваньне Беларусі з Расеяй ===
У 2010 годзе [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]] зьвярнулася ў Дзяржаўную камісію зь летувіскай мовы з просьбай перагледзіць афіцыйную назву Беларусі ({{мова-lt|Baltarusija|скарочана}}, ''balta'' — белы колер, ''Rusija'' — [[Расея]]). Сярод прапанаваных да разгляду варыянтаў было традыцыйнае летувіскае найменьне — ''Baltoji Rusia'' ({{мова-be|Белая Русь|скарочана}})&lt;ref&gt;[http://nn.by/?c=ar&amp;i=37411 Літва адмовілася Беларусь называць Belarus], [[Наша Ніва]], 16 красавіка 2010 г.&lt;/ref&gt;. Аднак сябры Дзяржаўнай камісіі з спасылкай на меркаваньне летувіскіх гісторыкаў адзінагалосна пастанавілі пакінуць прыняты ў часы кіраваньня [[Сталін]]а савецкі варыянт назвы Беларусі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100419122535/http://news.tut.by/167244.html В Литве Беларусь останется Baltarusija], [[TUT.BY]], 16 красавіка 2010 г.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Сярод іншага, адна з асноўных сучасных летувіскіх аўтарак, якая ў рэчышчы палітыкі летувізацыі прапагандуе [[Летувіская мова|летувіскае]] паходжаньні [[Імёны ліцьвінаў|імёнаў ліцьвінаў]], доктарка філялягічных навук (2004 год) і загадніца катэдры балтыстыкі Філялягічнага факультэту [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] (з 2015 году) Дайва Сінкевічуце ({{мова-lt|Daiva Sinkevičiūtė|скарочана}}) у сваёй ангельскамоўнай публікацыі 2020 году пасьлядоўна ўжывае датычна Беларусі ({{мова-en|Belarus|скарочана}}) састарэлы расейскі [[Каляніялізм|каляніяльны]] тэрмін {{мова-en|Byelorussia|скарочана}}, сугучны з {{мова-en|Russia|скарочана}} — [[Расея]], у тым ліку ў канструкцыі «''цяперашняя Беларусь''» — {{мова-en|«(present-day) Byelorussia»|скарочана}}&lt;ref&gt;Sinkevičiūtė D. Newly discovered Lithuanian compound names with first stem of Christian origin as witnesses of the intersection of pagan and Christian cultures // Onoma. Nr. 55, 2020. P. 150, 152—153, 161, 163.&lt;/ref&gt;; такі ж самы расейскі каляніяльны тэрмін {{мова-en|Byelorussian|скарочана}}, сугучны з {{мова-en|Russian|скарочана}} — [[расейская мова]], гэтая аўтарка ўжывае датычна беларускай мовы&lt;ref&gt;Sinkevičiūtė D. Newly discovered Lithuanian compound names with first stem of Christian origin as witnesses of the intersection of pagan and Christian cultures // Onoma. Nr. 55, 2020. P. 158, 160—162.&lt;/ref&gt;, у іншай сваёй публікацыі 2017 году гэтая ж аўтарка называе [[Старабеларуская мова|старабеларускую (рускую)]] мову «старой расейскай мовай» — {{мова-en|Old Russian|скарочана}}&lt;ref&gt;Sinkevičiūtė D. Dėl lietuvių dvikamienių asmenvardžių kamieno gerd- autentiškumo // Baltistica. T. 52, Nr. 1 (2017). P. 137, 145.&lt;/ref&gt;}}.

У красавіку 2021 году часовая палітычная падкамісія пры Дзяржаўнай камісіі па летувіскай мове зноў адмовілася зьмяняць афіцыйную [[Русіфікацыя Беларусі|расейскую]] [[Каляніялізм|каляніяльную]] назву Беларусі — на гэты раз на просьбу [[Сьвятлана Ціханоўская|Сьвятланы Ціханоўскай]], тым часам у сьнежні 2020 году гэтая ж камісія зьмяніла афіцыйную летувіскую назву [[Грузія|Грузіі]] на просьбу грузінскіх дыпляматаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31188034.html Літоўскія мовазнаўцы вырашылі не мяняць назву Беларусі], [[Радыё Свабода]], 5 красавіка 2021 г.&lt;/ref&gt;.

== Акадэмічныя фальсыфікацыі на карысьць летувізацыі ==
* Нямецка-расейскі філёляг [[Макс Фасмэр]], сябра некалькіх навуковых акадэміяў [[Нямеччына|Нямеччыны]], замежны сябра-карэспандэнт [[Акадэмія навук СССР|Акадэміі навук СССР]] і аўтар найбольшага этымалягічнага слоўніка расейскай мовы (па-расейску выйшаў з друку у 1964—1973 гадох у перакладзе і з дапаўненьнямі [[Алег Трубачоў|Алега Трубачова]]), дзеля абгрунтаваньня [[Этымалёгія|этымалёгіі]] назвы [[Літва]] зь [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] прыводзіў сфальсыфікаваную [[Старажытнаруская мова|старажытнарускую]] форму ''Литъва'' з спасылкай на [[Аповесьць мінулых часоў]]&lt;ref&gt;[https://dic.academic.ru/dic.nsf/vasmer/35560/%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0 Литва] // Фасмер М. Р. Этимологический словарь русского языка. — М.: Прогресс, 1964—1973.&lt;/ref&gt;. Аднак гісторык [[Валянцін Янін]] і лінгвіст [[Андрэй Залізьняк]] зьвяртаюць увагу на тое, што напраўду ў адпаведнай крыніцы — як і ў іншых старажытных рускіх крыніцах — бытуе выняткова форма ''Литва'', што фактычна зьняпраўджвае гіпотэзу пра запазычаньне [[Славянскія мовы|славянамі]] назвы Літва зь летувіскага ''Lietuvа''&lt;ref&gt;Янин В. Л., Зализняк А. А. Новгородские грамоты на бересте. — М., 1993. С. 245.&lt;/ref&gt;.
* Расейскі гісторык [[Уладзімер Пашута]], сябра-карэспандэнт АН СССР, у сваёй манаграфіі «Образование Литовского государства» (Масква, 1959 год) сфальсыфікаваў зьмест ліста вялікага князя [[Гедзімін]]а да манахаў-[[Францішкане|францішканаў]] Саксоніі. Калі напраўду літоўскі гаспадар ставіў умову і пажаданьне, каб прызначаныя для касьцёлаў у Вільні і Наваградку місіянэры абавязкова ведалі польскую, зэмгальскую і рускую мовы&lt;ref&gt;Liv-, Esth- und Curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Bd. 2. — Reval, 1855. [https://books.google.by/books?id=4zoPAAAAYAAJ&amp;pg=PA143&amp;dq=%22Polonicum+,+Semigallicum+ac+Ruthenicum%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjUiLHvp-j8AhW1xQIHHYMbCk8Q6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%22Polonicum%20%2C%20Semigallicum%20ac%20Ruthenicum%22&amp;f=false S. 143].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Urban-2001-102&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 102.&lt;/ref&gt;, то Пашута — які сьцьвярджаў летувіскі характар ВКЛ — заявіў, што Гедзімін у гэтым сваім лісьце нібы казаў пра валоданьне «''летувіскай, польскай і зэмгальскай мовамі''»&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Образование Литовского государства. — М., 1959. С. 412.&lt;/ref&gt;.
* Летувіскі гісторык [[Стывэн Крыстафэр Роўэл]] у сваім творы «Lithuania Ascending: A Pagan Empire within East-Central Europe, 1295—1345» («Уздым Літвы: паганская імпэрыя ў Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе, 1295—1345») сьцьвярджае, нібы вялікі князь [[Гедзімін]] перадаў [[Жамойць]] сваім сынам [[Яўнут|Яўнуту]] і [[Кейстут|Кейстуту]]&lt;ref&gt;Rowell S. C. Lithuania Ascending: A Pagan Empire within East-Central Europe, 1295—1345. — Cambridge, 1994. P. 280—281.&lt;/ref&gt;. Тым часам гісторык [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртае ўвагу на тое, што Жамойць, увогуле, не ўпамінаецца ў тастамэнце Гедзіміна, бо яна яшчэ не належала да ВКЛ&lt;ref&gt;Краўцэвіч А. Папяровы імперыялізм, або ці была Літва ў XIV ст. «паганскай імперыяй»? Рэцэнзія: С. К. Роўэл, Уздым Літвы: Паганская імперыя ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе, 1295—1345 г.; пераклаў з англ. А. Мікус. Мінск: Медысонт, 2015. — {{nowrap|424 с.}} // Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў. № 6, 2020. С. 241.&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Роўэл сьцьвярджае, нібы «''паводле дакумэнтаў Тэўтонскага ордэну, [[Міндоўг]] збудаваў [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|катэдру]] ў [[Вільня|Вільні]]''»&lt;ref&gt;Rowell S. C. Lithuania Ascending: A Pagan Empire within East-Central Europe, 1295—1345. — Cambridge, 1994. P. 71.&lt;/ref&gt;, але не падае спасылак на адпаведныя дакумэнты&lt;ref&gt;Краўцэвіч А. Папяровы імперыялізм, або ці была Літва ў XIV ст. «паганскай імперыяй»? Рэцэнзія: С. К. Роўэл, Уздым Літвы: Паганская імперыя ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе, 1295—1345 г.; пераклаў з англ. А. Мікус. Мінск: Медысонт, 2015. — {{nowrap|424 с.}} // Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў. № 6, 2020. С. 240.&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Русіфікацыя Беларусі]]
* [[Ліцьвінства]]
* [[Ліцьвякі]]
* [[Старалітва]]
* [[Імёны ліцьвінаў]]
* [[Антынарманізм]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* Антонаў А. [https://web.archive.org/web/20100413114803/http://www.lingvo.minsk.by/~bha/08/padr.htm Беларусь і беларусы ў літоўскіх школьных падручніках па гісторыі (1993—2000)] // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Том 8, сшытак 1—2 (14—15), 2001.
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], [[Захар Шыбека|Шыбека З.]], [[Тымаці Снайдэр|Снайдэр Т.]] [http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/snaj1102ec.html?OpenDocument Спрэчкі за літоўска-беларускую Айчыну] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 11, 2004.
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* [[Кірыл Касьцян|Касьцян К.]], Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.
* [[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20110721203044/http://arche.bymedia.net/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.
* [[Зьміцер Санько|Санько З.]] [https://pawet.net/ns/2020/12/%E2%84%96_12_(1475).html Замак на пяску або У лабірынце суфіксаў і канчаткаў] // [[Наша слова]]. № 12 (1475), 18 сакавіка 2020. С. 3.
* [[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}: Полымя, 1995. — 96 с. — (Б-ка часопіса «[[Маладосць]]»).
* [[Норман Дэвіс|Davies N.]] Litva: The Rise and Fall of the Grand Duchy of Lithuania. — Penguin Group US, 2013. — 90 p. {{ISBN|9781101630822}}.
* {{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.
* [[Андрэй Катлярчук|Котлярчук А. С.]] Самосознание белорусов в литературных памятниках ХVІ—ХVІІІ вв. // Русь — Литва — Беларусь: Проблемы национального самосознания в историографии и культурологии. — Москва, 1997. С. 82—91.
* Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254.
* [[Павал Церашковіч|Терешкович П. В.]] Этническая история Беларуси XIX — начала XX в.: В контексте Центрально-Восточной Европы. — Мн.: БГУ, 2004. — 223 с. {{ISBN|985-485-004-8}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Аляксандар Краўцэвіч]], [http://www.svaboda.org/content/transcript/774575.html Кніга Гудавічуса — праява летувіскай гістарычнай экспансіі ў Беларусь], [[Радыё Свабода]], 8 кастрычніка 2006 г.
* [[Кірыл Касьцян]], [https://news.arche.by/by/page/ideas/hramadstva-idei/10360 Прозвішчы прадстаўнікоў нацыянальных меншасцяў у Летуве]{{Недаступная спасылка|date=March 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[ARCHE Пачатак]], 4 студзеня 2013 г.
* Кірыл Касьцян, [https://web.archive.org/web/20220819110629/https://news.arche.by/by/page/reviews/navuka-ahliady/11635 Гісторыя ВКЛ вачыма БелТА альбо колькі словаў пра адсутнасьць нацыянальнай самапавагі], [[ARCHE Пачатак]], 8 траўня 2013 г.
* [[Севярын Квяткоўскі]], [https://racyja.com/by/palityka/camu-letuva-a-ne-litva-i-camu-u-aficyjnaj-vilni-naspjavae-vjalikaja-njavykrutka/ Чаму Летува, а не Літва, і чаму ў афіцыйнай Вільні наспявае вялікая нявыкрутка], [[Беларускае Радыё Рацыя]], 22 сакавіка 2024 г.
* [[Русьціс Камунтавічус|Rūstis Kamuntavičius]], [https://www.gudija.lt/single-post/lietuvizmas?fbclid=IwAR3RmVWh49y2ZLiGvvQKVERsl1xnMoLPhjgLH-YnKZWwRykS7COG9C_sMnc Lietuvizmas — kas tai yra ir kodėl mums jo reikia bijoti]{{ref-lt}} ({{мова-be|Летувізм — што гэта такое і чаму яго трэба баяцца|скарочана}}), GUDIJA.LT, 25 кастрычніка 2023 г.
* Севярын Квяткоўскі, [https://nmn.media/articles/7647?fbclid=IwY2xjawFD1ylleHRuA2FlbQIxMQABHbs38tCh_7g7oNqyhJ8ttRPxZG_AVY60VaRXx-BAd-O1HyF5vM0ABi9P7A_aem_cTaqSHNJHg43mQ3uTaUl_A Шоў «Лiцвiнiзм». Цяпер і ў Летуве], «Наше Мнение», 28 сакавіка 2024 г.

{{Культурная асыміляцыя}}
{{Абраны артыкул}}
[[Катэгорыя:Культурная асыміляцыя]]
[[Катэгорыя:Летувіская мова]]
[[Катэгорыя:Летувіская культура]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Летувы]]
[[Катэгорыя:Летувіская палітыка]]
[[Катэгорыя:Сацыяльная гісторыя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Сацыяльная гісторыя Польшчы]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Дыскрымінацыя ў Эўропе]]
[[Катэгорыя:Летувіска-польскія стасункі]]
[[Катэгорыя:Сфэры культурнага ўплыву]]
[[Катэгорыя:Беларуская мова ў Летуве]]
[[Катэгорыя:Унутраная палітыка СССР]]</text>
      <sha1>kxxo9eucmjzswa20ikp039rjiey0mcd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ашраф Гакімі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>261321</id>
    <revision>
      <id>2620100</id>
      <parentid>2616685</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:01:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620100</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6524" sha1="i9tl1hby0s0tpgwo11g7ls391l756uy" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 2
| гады                 = 2016—2017&lt;br/&gt;2017—2020&lt;br/&gt;2018—2020&lt;br/&gt;2020—2021&lt;br/&gt;2021—
| клюбы                = [[Рэал Мадрыд Кастыльля]]&lt;br/&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;br/&gt;→ [[Барусія Дортмунд]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;br/&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| гульні(галы)         = 28 (1)&lt;br/&gt;9 (2)&lt;br/&gt;54 (7)&lt;br/&gt;37 (7)&lt;br/&gt;95 (14)
| нац гады             = 2016—
| нац зборная          = {{Футбол Марока|няма}}
| нац гульні(галы)     = 82 (10)
| абнаўленьне(клюб)    = 22 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 15 лістапада 2024
}}
'''Ашра́ф Гакі́мі''' ({{мова-ar|أشرف حكيمي}}; {{Н}} 4 лістапада 1998 году) — мараканскі футбаліст, абаронца францускага клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і нацыянальнай [[зборная Марока па футболе|зборнай Марока]]. Звычайна гуляе як правы абаронца, але час ад часу далучаецца да атакуючых дзеяў. Вылучаецца хуткасьцю, выніковымі забегамі на флянзе і галявымі здольнасьцямі, дзякуючы чаму лічыцца адным з найлепшых правых абаронцаў у сусьветным футболе.

== Кар’ера ==
Гакімі прайшоў праз моладзевую акадэмію мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэал]]» з роднага гораду. У 2016 годзе пачаў прыцягвацца да рэзэрвовай каманды мадрыдцаў, а наступным годам быў пераведзены ў асноўны склад. Ты ня менш, замацавацца ў складзе «сьметанковых» у футбаліста не атрымалася. На гады ён перабраўся ў Нямеччыну, дзе гуляў за дортмундзкую «[[Барусія Дортмунд|Барусію]]», зь якой здабыў [[Супэркубак Нямеччыны па футболе 2019 году|Супэркубак Нямеччыны 2019 году]]. Па вяртаньні з арэнлы за 40 млн эўра быў набыты італьянскім «[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]». Гакімі правёў шыкоўны сэзон, зьявіўшыся амаль ва ўсіх матчах клюбу, прапусьціўшы толькі хатнюю гульню з «[[Джэноа Генуя|Джэноа]]» праз дыскваліфікацыю. Гулец зарабіў 7 галоў і 10 асыстэнцкіх пунктаў, а клюб упершыню за адзінаццаць сэзонаў здабыў [[скудэта]]. Ягоныя выступы выклікалі цікавасьць некалькіх эўрапейскіх клюбаў, але гульца перахапіў «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]», які выклаў за мараканца 60 млн эўра.

== Дасягненьні ==
'''«Рэал»''':
* Уладальнік [[Супэркубак Гішпаніі па футболе|Супэркубка Гішпаніі]]: 2017
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2028
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка Эўропы]]: 2017
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2017

'''«Барусія»''':
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2019

'''«Інтэрнацыянале»''':
* [[Чэмпіянат Італіі па футболе|Чэмпіён Італіі]]: 2021

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2022, 2023, 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2022, 2023, 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Гакімі ў складзе [[Зборная Марока па футболе|зборнай Марока]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак афрыканскіх нацыяў|кубках афрыканскіх нацыяў]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Марока}};
|Марока на ЧС-2018
|Марока на КАН-2019
|Марока на КАН-2021
|Марока на ЧС-2022
|Марока на КАН-2023
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гакімі, Ашраф}}
[[Катэгорыя:Мараканскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Марока]]
[[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2024 году]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэал Мадрыд Кастыльля»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэал» Мадрыд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Інтэрнацыянале» Мілян]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>i9tl1hby0s0tpgwo11g7ls391l756uy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дарвін Нуньес</title>
    <ns>0</ns>
    <id>261374</id>
    <revision>
      <id>2620117</id>
      <parentid>2584982</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:38:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620117</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13920" sha1="i7rk48iff5i56fk404r0pnrt0fi1yr7" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| выява                = Darwin Núñez WC2022.jpg
| Шырыня               = 250пкс
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 9
| гады                 = 2017—2019&lt;br/&gt;2019—2020&lt;br/&gt;2020—2022&lt;br/&gt;2022—
| клюбы                = [[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]]&lt;br/&gt;[[Альмэрыя (футбольны клюб)|Альмэрыя]]&lt;br/&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 15 (4)&lt;br/&gt;32 (16)&lt;br/&gt;57 (32)&lt;br/&gt;74 (22)
| нац гады             = 2019—
| нац зборная          = {{Футбол Уругвай|няма}}
| нац гульні(галы)     = 33 (13)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 20 лістапада 2024
}}
'''Дарвін Габрыель Нуньес Рыбэйра''' ({{мова-es|Darwin Gabriel Núñez Ribeiro}}; {{Н}} 24 чэрвеня 1999 году) — уругвайскі футбаліст, нападнік ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і нацыянальнай [[зборная Ўругваю па футболе|зборнай Уругваю]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
==== Пачатак ====
22 лістапада 2017 году дэбютаваў у «[[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяролі]]», калі выйшаў на зьмену [[Максі Радрыгес]]у ў другой паловы матчу супраць сталічнага «[[Рывэр Плэйт Мантэвідэо|Рывэр Плэйту]]»&lt;ref&gt;[https://www.futbol.com.uy/Deportes/Clausura-River-Plate-derroto-2-1-a-Penarol-en-el-Saroldi-y-le-quito-el-invicto-uc667797 «Clausura: River Plate derrotó 2–1 a Peñarol en el Saroldi y le quitó el invicto»]. Fútbol.&lt;/ref&gt;. У наступным месяцы атрымаў пашкоджаньне і выбыў на нейкі час. Свой першы гол Нуньес здабыў 13 кастрычніка 2018 году, пацэліўшы першы гол сутрэчы ў браму «[[Фэнікс Мантэвідэо|Фэніксу]]» (2:0)&lt;ref&gt;[https://www.futbol.com.uy/Deportes/Clausura-Penarol-le-gano-2-0-a-Fenix-con-goles-de-Darwin-Nunez-y-Giovanni-Gonzalez-uc698272 «Clausura: Peñarol le ganó 2–0 a Fénix con goles de Darwin Núñez y Giovanni González»]. Fútbol.&lt;/ref&gt;. 14 ліпеня 2019 году зарабіў першы хет-трык у матчы супраць «[[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]]» (4:0)&lt;ref&gt;[https://www.teledoce.com/telemundo/deportes/futbol-uruguayo/penarol-le-gano-4-0-a-boston-river-por-la-primera-fecha-del-torneo-intermedio-2019/ «Peñarol le ganó 4–0 a Boston River por la primera fecha del Torneo Intermedio 2019»]. Teledoce.&lt;/ref&gt;. Пасьля таго як нападнік зарэкамэндаваў сябе, гульца рупліва прыдбала «[[Альмэрыя (футбольны клюб)|Альмэрыя]]», якая на той момант выступала ў другім дывізіёне гішпанскага першынства. Паводле чутак, Нуньес каштаваў каля 6 млн эўра, але выдаткі былі акупленыя, бо ў дэбютным сэзоне ўругваец здабыў 16 галоў на свой рахунак за 30 гульняў.

==== «Бэнфіка» ====
[[Файл:BenficaBarcelona20210928-001 (cropped).jpg|значак|зьлева|Нуньес у кашулі «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]» ў матчы Лігі чэмпіёнаў супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]».]]
4 верасьня 2020 году Нуньес падпісаў пяцігадовы кантракт з партугальскім клюбам «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]», які заплаціў рэкордныя грошы ў памеры 24 млн эўра. Гэты трансфэр стаўся самым буйным паводле сумы для «Альмэрыі», а таксама для [[Сэгунда чэмпіянату Гішпаніі па футболе|Сэгунды]]. Паводле дамоўленасьці «Альмэрыя» атрымала мажлівасьць зарабіць 20% ад будучага продажу футбаліста&lt;ref&gt;[http://www.udalmeriasad.com/noticia/el-almeria-y-el-benfica-firman-el-traspaso-definitivo-de-darwin-nunez «El Almería y el Benfica firman el traspaso definitivo de Darwin Núñez»]. UD Almería.&lt;/ref&gt;. Праз адзінаццаць дзён уругваец дэбютаваў у клюбе ў матчы супраць грэцкага [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОКу]] ў трэцім кваліфікацыйным раўндзе [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2020—2021 гадоў]]&lt;ref&gt;Pereira, António Pedro (15.09.2020). [https://www.dn.pt/desportos/paok-benfica-12725839.html «PAOK 2–1 BENFICA. KO no jogo um»]. Diário de Notícias&lt;/ref&gt;. Пачаў гулец няблага, зарабіўшы пяць асыстэнцкіх пунктаў у чатырох матчах партугальскай [[Прымэйра-Ліга|Прымэйры]], а таксама здабыўшы хет-трык у матчы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]] супраць польскага «[[Лех Познань|Леху]]» (4:2). Тым ня менш, пасьля паўзы, выкліканай [[пандэмія каранавіруснай інфэкцыі (2019)|пандэміяй каранавірусу]], уругваец на працягу сэзону змагаўся з рознымі траўмамі і не забіваў чатыры месяцы&lt;ref&gt;[https://www.dn.pt/desporto/darwin-fintou-a-pobreza-as-lesoes-e-as-criticas-antes-de-brilhar-na-champions-14178073.html «Darwin fintou a pobreza, as lesões e as críticas antes de brilhar na Champions»]. Diário de Noticias&lt;/ref&gt;.

У траўні 2021 году Нуньес перанёс апэрацыю на правым калене, прымусіўшы яго прамінуць першыя месяцы [[чэмпіянат Партугаліі па футболе 2021—2022 гадоў|сэзону 2021—2022 гадоў]]&lt;ref&gt;[https://maisfutebol.iol.pt/operacao/25-05-2021/benfica-darwin-nunez-operado-ao-joelho «Benfica: Darwin Nuñez operado ao joelho»]. Maisfutebol&lt;/ref&gt;. Павярнуўся гулец 21 жніўня, замяніўшы [[Эвэртан Саарэс|Эвэртана]] на 72-й хвіліне, у пераможным матчы супраць «[[Жыл Вісэнці Барсэлуш|Жыл Вісэнці]]» (2:0). Пасьля дубляў у матчах супраць «[[Санта-Клара Понта-Дэлгада|Санта-Клары]]» і «[[Баавішта Порту|Баавішты]]» нападнік быў абраны гульцом месяцу Прымэйры ў верасьні&lt;ref&gt;Oliveira, Diogo Cardoso (14.10.2021). [https://www.publico.pt/2021/10/14/desporto/noticia/darwin-nunez-benfica-eleito-melhor-jogador-mes-1981128 «Darwin Núñez, do Benfica, eleito melhor jogador do mês»]. Público&lt;/ref&gt;. 29 верасьня галеадор адзначыўся дублем і ў Лізе чэмпіёнаў, вынікова стрэліўшы ў браму «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]». Наступныя месяцы былі такія ж плённыя. Нуньес адзначыўся хет-трыкам у браму «[[Бэленэнсіш Лісабон|Бэленэнсішу]]» ў лістападзе, а ў наступным месяцы столькі ж галоў забіў у браму «[[Фамалікан Віла-Нова-дзі-Фамалікан|Фамалікану]]». Гулец зарабіў на свой рахунак 26 галоў у матчах чэмпіянату, стаўшы найлепшым бамбардзірам першынства і ўвайшоўшы ў сымбалічную зборную турніры. Тым ня менш, «Бэнфіка» фінішавала толькі на трэцім месцы. У Лізе чэмпіёнаў клюб дасягнуў чвэрцьфіналу, дзе саступіў «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]». Нуньес улучыў мяч у браму ангельцаў у кожным матчы з двубою, у выніку перасягнуўшы клюбны рэкорд паводле колькасьці галоў у сэзоне за «Бэнфіку», які быў усталяваны раней [[Нуну Гоміш]]ам&lt;ref&gt;[https://maisfutebol.iol.pt/benfica/champions/darwin-e-o-melhor-marcador-do-benfica-numa-edicao-da-champions «Darwin é o melhor marcador do Benfica numa edição da Champions»]. Maisfutebol&lt;/ref&gt;.

==== «Лівэрпул» ====
13 чэрвеня 2022 году «Бэнфіка» дасягнула пагадненьня з клюбам [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] «Лівэрпулам» аб пераходзе Нуньеса да ангельцаў за 75 млн эўра плюс 25 млн эўра ў дадатак&lt;ref&gt;[https://www.slbenfica.pt/pt-pt/agora/noticias/2022/06/13/futebol-benfica-darwin-comunicado-cmvm-transferencia-liverpool «Oficial: transferência de Darwin comunicada à CMVM»]. SL Benfica.&lt;/ref&gt;. 30 ліпеня нападнік дэбютаваў за «чырвоных» ў пераможным матчы [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]] супраць «[[Манчэстэр Сіці]]» (3:1). 6 жніўня ён забіў свой першы гол у складзе лівэрпульцаў у дэбютным матчы Прэм’ер-лігі супраць «[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэма]]», які скончыўся ўнічыю 2:2.

=== Міжнародная ===
У верасьні 2019 году Нуньес быў выкліканы да складу нацыянальнай [[зборная Ўругваю па футболе|зборнай Уругваю]] на таварыскія матчы супраць [[зборная Коста-Рыкі па футболе|зборных Коста-Рыкі]] і [[зборная ЗША па футболе|ЗША]]. Але дэбютаваў нападнік 16 кастрычніка ў нічыйным матчы супраць [[зборная Пэру па футболе|зборнай Пэру]]. У гэтай сустрэчы Нуньес забіў адзіны гол сваёй каманды праз пяць хвілінаў па сваім зьяўленьні на пляцоўцы&lt;ref&gt;Sánchez, Guillermo (16.10.2019). [https://www.marca.com/futbol/almeria/2019/10/16/5da6f89322601de8208b45ff.html «El debut soñado de Darwin Núñez con Uruguay»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Як плянавалася, нападнік мусіў быў згуляць на [[Кубак Амэрыкі па футболе 2021 году|Кубку Амэрыкі 2021 году]], але праз траўму быў вымушаны прапусьціць турнір&lt;ref&gt;[https://www.elobservador.com.uy/nota/darwin-nunez-sufre-a-la-distancia-y-acompana-a-la-seleccion-desde-las-redes-202161821251 «Darwin Núñez sufre a la distance y acompaña a la seleccion desde las redes»]. El Observador.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Пэньяроль»''':
* [[Чэмпіянат Уругваю па футболе|Чэмпіён Уругваю]]: 2017, 2018

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2024
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Нуньес у складзе [[Зборная Ўругваю па футболе|зборнай Уругваю]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубках Амэрыкі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Уругвай}};
|Уругвай на ЧС-2022
|Уругвай на КА-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Нуньес, Дарвін}}
[[Катэгорыя:Уругвайскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Уругваю]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пэньяроль» Мантэвідэо]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Альмэрыя»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Бэнфіка» Лісабон]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>i7rk48iff5i56fk404r0pnrt0fi1yr7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гансалу Рамуш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>262091</id>
    <revision>
      <id>2620105</id>
      <parentid>2616690</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:03:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620105</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4297" sha1="iuyrkhf75sim9jdhhe0x1q831iczvz6" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 9
| гады                 = 2019—2020&lt;br/&gt;2020—&lt;br/&gt;2023—
| клюбы                = [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка 2]]&lt;br/&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;br/&gt;→ [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] (арэнда)
| гульні(галы)         = 37 (15)&lt;br/&gt;64 (30)&lt;br/&gt;30 (11)
| нац гады             = 2022—
| нац зборная          = {{Футбол Партугалія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 14 (8)
| абнаўленьне(клюб)    = 16 жніўня 2024
| абнаўленьне(зборная) = 26 чэрвеня 2024
}}
'''Ганса́лу Маты́яш Ра́муш''' ({{мова-pt|Gonçalo Matias Ramos}}; {{Н}} 20 чэрвеня 2001 году) — партугальскі футбаліст, нападнік францускага клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» (у арэндзе з «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]») і нацыянальнай [[зборная Партугаліі па футболе|зборнай Партугаліі]]. Гулец скончыў моладзевую акадэмію «Бэнфікі», за другую каманду якой пачаў выступаць у 2019 годзе. Ужо праз год быў пераведзены ў першую каманду. Пасьля трох сэзонаў з асноўным складам стаў неад’емным футбалістам клюбу. Выклікаўся і абараняў колеры зборнай Партугаліі розных узростаў. Дэбютаваў у нацыянальнай [[зборная Партугаліі па футболе|зборнай Партугаліі]] ў 2022 годзе, разам зь якой узяў удзел у [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2022 году|чэмпіянаце сьвету]] ў Катары, дзе ў 1/8 фіналу адзначыўся хет-трыкам у матчы супраць [[зборная Швайцарыі па футболе|зборнай Швайцарыі]] (6:1)&lt;ref&gt;[https://theathletic.com/3976061/2022/12/06/goncalo-ramos-cristiano-ronaldo-portugal/ «Who is Goncalo Ramos — the man who replaced Cristiano Ronaldo»]. The Athletic.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Бэнфіка»''':
* [[Чэмпіянат Партугаліі па футболе|Чэмпіён Партугаліі]]: 2023

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2023, 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Рамуш у складзе [[Зборная Партугаліі па футболе|зборнай Партугаліі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Партугалія}};
|Партугалія на ЧС-2022
|Партугалія на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Рамуш, Гансалу}}
[[Катэгорыя:Партугальскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Партугаліі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Бэнфіка» Лісабон]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>iuyrkhf75sim9jdhhe0x1q831iczvz6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Каранёўка (Хвойніцкі раён)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>262588</id>
    <revision>
      <id>2620000</id>
      <parentid>2619960</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620000</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17074" sha1="3bs2p8ab7qkrsum10uq0hu1nk1ou6ky" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны-другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі) згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы, пазначаная 1863 г., калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні вайны ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>3bs2p8ab7qkrsum10uq0hu1nk1ou6ky</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620002</id>
      <parentid>2620000</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:37:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620002</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17077" sha1="a3pymsx4rt3p3ux8aw2f3dqz90chnj3" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі) згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы, пазначаная 1863 г., калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні вайны ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>a3pymsx4rt3p3ux8aw2f3dqz90chnj3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620004</id>
      <parentid>2620002</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:46:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620004</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17117" sha1="m3x25ozqdqe8m161896e0g7ck05xput" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы, пазначаная 1863 г., калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні вайны ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>m3x25ozqdqe8m161896e0g7ck05xput</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620047</id>
      <parentid>2620004</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T02:33:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620047</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17118" sha1="dnl6cm1nycmm1b7wm5bt8yj64fysrrt" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы, пазначаная 1863 г., калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні вайны ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>dnl6cm1nycmm1b7wm5bt8yj64fysrrt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620048</id>
      <parentid>2620047</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T02:34:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620048</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17118" sha1="i5zyhfxxw4du6lzr5hdmc5odee9t5gl" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы, пазначаная 1863 г., калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні вайны ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>i5zyhfxxw4du6lzr5hdmc5odee9t5gl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620052</id>
      <parentid>2620048</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:01:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620052</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17122" sha1="n0txafbf82nrly00a9x8yjjg8wqt42m" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні вайны ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>n0txafbf82nrly00a9x8yjjg8wqt42m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620053</id>
      <parentid>2620052</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:05:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Найноўшы час */</comment>
      <origin>2620053</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17205" sha1="gldly7gp99ebavauuam6ex5fi5yzbvo" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у Глінішчы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>gldly7gp99ebavauuam6ex5fi5yzbvo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620054</id>
      <parentid>2620053</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:10:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620054</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17268" sha1="a2fyu41ayhmwm24j7xr4vomfneuu8sg" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей вырашаць усе пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>a2fyu41ayhmwm24j7xr4vomfneuu8sg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620055</id>
      <parentid>2620054</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:15:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620055</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17267" sha1="0d2wot73rse5gmjrwp8m5v7yvo0ydhv" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>0d2wot73rse5gmjrwp8m5v7yvo0ydhv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620056</id>
      <parentid>2620055</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:19:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Найноўшы час */</comment>
      <origin>2620056</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17316" sha1="2wrh4rmiare331kynbo9wgcc5cbotxe" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля [[Другое ўзбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>2wrh4rmiare331kynbo9wgcc5cbotxe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620057</id>
      <parentid>2620056</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:20:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Найноўшы час */</comment>
      <origin>2620057</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17303" sha1="ago8fv66wcoze99nj8ozdfexxnnvqht" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>ago8fv66wcoze99nj8ozdfexxnnvqht</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620058</id>
      <parentid>2620057</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T03:49:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620058</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17380" sha1="g6s9m7tacf3jxuckq7s35fseoh0on7w" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2004 год — 8 гаспадарак, 11 жыхароў&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>g6s9m7tacf3jxuckq7s35fseoh0on7w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620059</id>
      <parentid>2620058</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T04:10:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620059</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17383" sha1="e7lkg94if91ftwxuagmj28io5w144s3" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;.

На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. 

На 1888 год добрамі Міхалёў у 3704 дзесяціны зямлі валодала ўжо купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2004 год — 8 гаспадарак, 11 жыхароў&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>e7lkg94if91ftwxuagmj28io5w144s3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620060</id>
      <parentid>2620059</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T04:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620060</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17404" sha1="lqy16j5yfzz8azu5dtixs2x1wzvzrh9" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Каранёўка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Каранёўкі
|Назва па-расейску                = 
|Трансьлітараваная назва          = Karanioŭka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = каля 1850 году
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Куранёўка
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 57
 |Шырата сэкундаў                 = 30
 |Даўгата градусаў                = 29
 |Даўгата хвілінаў                = 42
 |Даўгата сэкундаў                = 48
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьлева
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Каранёўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. 

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

[[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]]
Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані&lt;ref&gt;[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]&lt;/ref&gt;.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.&lt;/ref&gt;. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755&lt;/ref&gt;.

На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог.

У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]].

[[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] 

З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930&lt;/ref&gt;.}}&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93&lt;/ref&gt;. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.&lt;/ref&gt;.

На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.&lt;/ref&gt;. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13&lt;/ref&gt;. 

У 1888 годзе добрамі Міхалёў з 3704 дзесяцінамі зямлі ўгодзьдзяў валодала купецкая ўдава Баглей Марфа Аляксандраўна{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.&lt;ref&gt;Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&amp;cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]&lt;/ref&gt;}}&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363&lt;/ref&gt;, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. 

Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444&lt;/ref&gt;. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары&lt;ref&gt;Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]]
1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]].

Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы.

Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2004 год — 8 гаспадарак, 11 жыхароў&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;
* 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Алексіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>lqy16j5yfzz8azu5dtixs2x1wzvzrh9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ворша 1991</title>
    <ns>0</ns>
    <id>273439</id>
    <revision>
      <id>2619993</id>
      <parentid>2619804</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:57:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2619993</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7684" sha1="kdjilh3a1ffw6trs859qy3p2rjd779k" xml:space="preserve">{{Фільм
|назва        = Ворша 1991
|арыгназва    = 
|выява        = 
|памер        = 
|подпіс       = Плякат
|рэжысэр      = [[Віктар Трацьцякоў]].
|прадусар     = [[Паліна Сьцепаненка]].
|сцэнарыст    = [[Віктар Трацьцякоў]].
|дыктар       = 
|ролі         = [[Алесь Шутаў]]&lt;br /&gt;Васіль Леўчанкаў&lt;br /&gt;Ігар Грышанаў&lt;br /&gt;інш.
|кампазытар   = 
|апэратар     = 
|мантаж       = 
|вытворчасьць = 
|дата         = 26 красавіка 2016 году
|час          = 28 хвілін
|мова         = [[Беларуская мова|беларуская]]&lt;br /&gt;[[Расейская мова|расейская]]
|краіна       = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]]
|бюджэт       = 
|прыбытак     = 
|папярэдні    = 
|наступны     = 
}}
'''Ворша 1991'''&lt;ref&gt;[https://vytoki.net/?news=00022264 Карціна Ворша 1991]&lt;/ref&gt; — беларускі фільм пра падзеі, якія адбыліся ў [[Ворша|Воршы]] з 1 па 26 красавіка 1991 году.

== Сюжэт ==
Васіль Леўчанкаў — адзін з герояў дакумэнтальнай стужкі «[[Ворша 1991]]», створанай [[рэжысэр]]ам Віктарам Трацьцяковым і літаратаркай Палінай Сьцепаненкай, кіраўніцай грамадзкай арганізацыі «Цэнтар дасьледаваньняў грамадзянскай супольнасьці Беларусі». Перад здымкамі яны некалькі месяцаў шукалі і апытвалі сьведак тагачасных падзеяў. Шукалі праз сваіх знаёмых і з дапамогаю [[Сацыяльная сетка|сацыяльных сетак]].

Галоўнае месца ў карціне — падзеі з 25 па 26 красавіка 1991 году ў Воршы, дзе мяшчане места Ворша захапілі [[Аршанскі чыгуначны вузел|чыгунку]].

== Выпуск ==
Прэм’ера фільму і прэзэнтацыя выставы дакумэнтальных фатаздымкаў адбылася ў Воршы 26 красавіка 2016 году падчас публічнай дыскусіі «Блякада чыгункі ў Воршы — што гэта было?», арганізаванай мясцовымі актывістамі. Найперш гэта была падзея для саміх удзельнікаў чыгуначнага страйку, якіх удалося адшукаць праз знаёмых або [[Сацыяльная сетка|сацыяльныя сеткі]]. Вядома, ня ўсе зь іх сталі пасьля грамадзкімі лідэрамі, як, да прыкладу, актывісты незалежных прафсаюзаў Віктар Андрэеў ці Васіль Леўчанкаў, або Ігар Грышанаў, стараста вёскі [[Стаўры]], вядомы ў Аршанскім раёне сваімі ініцыятывамі.

Для фотавыставы Ігар Грышанаў падабраў шмат [[Фатаграфія|здымкаў]] з асабістага архіву. Калісьці іх было каля 300, і пасьля завяршэньня страйку ён вырашыў зладзіць фотавыставу пра блякаду чыгункі ў сябе на рабоце, ў аўтапарку. Тады ледзьве не дайшло да звальненьня, бо пану такі чын дужа не спадабаўся. У спадара Грышанава з тых часоў засталося шмат знаёмых. Аднак большасьць зь іх катэгарычна адмовіліся здымацца для фільму «Ворша 1991», баючыся наступстваў ад ўладаў.

«Вар’ят і жулік», «найпрыгажэйшы мужчына, і ўсе жанчыны за ім беглі навыперадкі»

Зьбіральніца сьведчаньняў відавочцаў Паліна Сьцепаненка:

«Я шмат працавала са зборам дакумэнтаў, інтэрвію, размаўляла зь людзьмі, якія мелі дачыненьне ў тым ліку і да трагічных сытуацыяў. Але мяне дужа, аж да сьлёз, закранула менавіта гэтая гісторыя — пра аршанскіх рабочых. Пра людзей, якія былі свабодныя, якія хацелі самі вырашаць свой лёс і якіх спляжылі за гэтыя 25 гадоў пасьля таго выхаду на рэйкі. Так, гэта была супярэчлівая зьява, і цяжка сказаць, чаго страйкоўцы дасягнулі. Аднак гэта былі людзі, якія хацелі жыць зусім іншым жыцьцём. Але ў 1994 годзе падзеі пайшлі так, як яны пайшлі… І тыя самыя людзі — цікавыя, разумныя, харызматычныя — маглі б жыць зусім у іншай краіне, і зусім ня так, як жывуць, на жаль, цяпер»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230830140722/https://www.racyja.com/palityka/25-yya-ugodki-blakady-chygunki-u-vorshy-lyud/ Радыё рацыя]&lt;/ref&gt;.

«Цэнтар дасьледаваньняў грамадзянскай супольнасьці Беларусі» мае намер выдаць кнігу пра аршанскую блякаду чыгункі ў красавіку 1991 году. Кніга будзе складацца з успамінаў удзельнікаў.

== Глядзіце таксама ==
* [[БНР 101. Вялікі канцэрт у Горадні]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://vytoki.net/?news=00022264 Фільм]
* [https://web.archive.org/web/20250213185525/https://orsha.eu/bel/%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%8B/%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B0?page=211 Фільм на старонцы Воршы]
* [https://vytoki.net/?news=00022253 Выстава з-за выпуску фільму Ворша 1991]
* [https://www.youtube.com/watch?v=IzQEbm5wUfs Фільм на Ютубе]

[[Катэгорыя:Фільмы беларускіх рэжысэраў]]
[[Катэгорыя:Беларускія дакумэнтальныя фільмы]]
[[Катэгорыя:Беларускія гістарычныя фільмы]]
[[Катэгорыя:Дакумэнтальныя гістарычныя фільмы]]
[[Катэгорыя:Незалежныя беларускія фільмы]]
[[Катэгорыя:Беларускія кароткамэтражныя фільмы]]
[[Катэгорыя:Фільмы пра ўспаміны]]
[[Катэгорыя:Фільмы пра спэцслужбы]]
[[Катэгорыя:Фільмы пра камунізм]]
[[Катэгорыя:Беларускія фільмы 2016 году]]
[[Катэгорыя:Фільмы, зьнятыя ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Фільмы, зьнятыя ў Воршы]]</text>
      <sha1>kdjilh3a1ffw6trs859qy3p2rjd779k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фэдэрыка К’еза</title>
    <ns>0</ns>
    <id>274090</id>
    <revision>
      <id>2620120</id>
      <parentid>2613686</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:40:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620120</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10034" sha1="4ajty95ccrb7qftht01ysgs9zcofjcb" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 14
| гады                 = 2016—2022&lt;br/&gt;2020—2022&lt;br/&gt;2022—2024&lt;br/&gt;2024—
| клюбы                = [[Фіярэнтына Флярэнцыя|Фіярэнтына]]&lt;br/&gt;→ [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 137 (26)&lt;br/&gt;44 (10)&lt;br/&gt;54 (11)&lt;br/&gt;1 (0)
| нац гады             = 2018—
| нац зборная          = {{Футбол Італія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 51 (7)
| абнаўленьне(клюб)    = 21 верасьня 2024
| абнаўленьне(зборная) = 29 чэрвеня 2024
}}
'''Фэдэры́ка К’е́за''' ({{мова-it|Federico Chiesa}}; {{Н}} 25 кастрычніка 1997 году) — італьянскі футбаліст, нападнік італьянскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і нацыянальнай [[Зборная Італіі па футболе|зборнай Італіі]]. Сын вядомага футбаліста [[Энрыка К’еза|Энрыка К’езы]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Далучыўся да акадэміі «[[Фіярэнтына Флярэнцыя|Фіярэнтыны]]» ў 2007 годзе&lt;ref&gt;Capretta, Vieri (11.02.2017). [http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2438940.html «UEFA.com’s weekly wonderkid: Federico Chiesa»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Свой першы прафэсійны кантракт з клюбам склаў напачатку 2016 году, далучыўшыся да галоўнае каманды клюбу. У першым жа матчы [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2016—2017 гадоў|сэзону 2016—2017 гадоў]] дэбютаваў за клюб, зьявіўшыся ў матчы супраць «[[Ювэнтус Турын|Ювэнтуса]]». 29 верасьня 2016 году выйшаў на гульнявую пляцоўку ў матчы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]] супраць азэрбайджанскага «[[Карабах Агдам|Карабаху]]»&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/matches/round=2000792/match=2019420/lineups/index.html Fiorentina 5-1 Qarabağ]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол за флярэнтыйцаў улучыў у браму ўсё таго ж «Ювэнтуса» 15 студзеня 2017 году, які апынуўся пераможным. Паступова гулец здабыў месца ў першай адзінаццатцы, чым прыцягнуў увагу канкурэнтаў.

5 кастрычніка 2020 году К’еза склаў двухгадовую ўгоду зь «Ювэнтусам», але фактычна нападнік перайшоў да турынцаў паводле дамовы пазыкі ў памеры 3 мільёнаў эўра за першы сэзон і 7 мільёнаў эўра за другі сэзон з умовай куплі гульца за 40 мільёнаў эўра і 10 мільёнаў эўра ў дадатак&lt;ref&gt;[https://www.juventus.com/en/news/articles/federico-chiesa-is-bianconero «Federico Chiesa è bianconero!»]. Juventus F.C.&lt;/ref&gt;. 17 кастрычніка спартовец дэбютаваў у кашулі «Ювэнтуса» ў матчы супраць «[[Кратонэ (футбольны клюб)|Кратонэ]]» (1:1), аддаўшы галявую перадачу на [[Альвара Марата|Альвара Марату]] і атрымаўшы чырвоную карту&lt;ref&gt;[https://www.football-italia.net/160703/crotone-1-1-juventus-chiesa-hero-and-villain «Crotone 1-1 Juventus: Chiesa hero and villain»]. Football Italia.&lt;/ref&gt;. Сярод важных галоў першага сэзону былі ўлучаньні ў браму «[[Мілян (футбольны клюб)|Міляну]]», які скончыў пераможную сэрыі мілянцаў у 27 матчаў&lt;ref&gt;[https://sport.sky.it/calcio/serie-a/2021/01/06/milan-juventus-risultato-gol «Chiesa show, la Juve si rilancia: Milan ko 3–1»]. Sky Sport.&lt;/ref&gt;. Таксама К’еза двойчы адначыўшыся ў браму «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» ў матчы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] і здабыў пераможны гол у фінале [[Кубак Італіі па футболе|Кубка Італіі]] 2021 году&lt;ref&gt;[https://www.football-italia.net/170906/coppa-juventus-end-atalanta-dream «Coppa: Juventus end Atalanta dream»]. Football Italia.&lt;/ref&gt;. У студзені 2022 году ў матчы супраць «[[Рома Рым|Ромы]]» атрымаў цяжкое пашкоджаньне вязу, выбыўшы на сем месяцаў&lt;ref&gt;[https://www.eurosport.it/calcio/serie-a/2021-2022/serie-a-juventus-chiesa-operato-recupero-in-7-mesi-con-obiettivo-mondiale_sto8734188/story.shtml «Serie A — Juventus, Chiesa operato: recupero in 7 mesi con obiettivo Mondiale»]. Eurosport.&lt;/ref&gt;. У выніку лекаваньне расьцягнулася, і гулец вярнуўся на поле ў лістападзе 2022 годзе ў матчы супраць францускага [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|ПСЖ]]. К’еза ў той сустрэчы замяніў [[Фабіё Мірэцьці]] на 74-й хвіліне. У 2021 году праз траўму выбыў на вялікі час.

29 жніўня 2024 году нападнік далучыўся да ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» згодна з доўгатэрміновай угодай. Як паведамлялася, трансфэр гульца каштаваў ангельцам 10 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў ды 2,5 мільёны фунтаў стэрлінгаў як дадатковыя мажлівыя бонусы&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/liverpool-complete-signing-federico-chiesa «Liverpool complete signing of Federico Chiesa»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jackson, Jamie (28.08.2024). [https://www.theguardian.com/football/article/2024/aug/28/liverpool-agree-deal-to-sign-federico-chiesa-from-juventus-for-125m «Liverpool agree deal to sign Federico Chiesa from Juventus for £10m»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
К’еза выклікаўся ў юнацкую і моладзевую зборныя краіны. У сакавіку 2018 году быў выкліканы ў нацыянальную [[Зборная Італіі па футболе|зборную Італіі]] трэнэрам [[Люіджы Дзі Б’яджа]] на таварыскія матчы супраць [[Зборная Аргентыны па футболе|зборных Аргентыны]] і [[Зборная Ангельшчыны па футболе|Ангельшчыны]]&lt;ref&gt;Joe Shread (17.03.2018). [http://www.skysports.com/football/news/12022/11294290/gianluigi-buffon-called-up-by-italy-for-england-and-argentina-friendlies-despite-international-retirement «Gianluigi Buffon called-up by Italy for England and Argentina friendlies despite international retirement»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 23 сакавіка ён дэбютаваў у матчы супраць аргентынцаў&lt;ref&gt;[https://www.football-italia.net/118934/italy-argentina-defeat-new-azzurri «Italy: Argentina defeat new Azzurri»]. Football Italia.&lt;/ref&gt;. Першы гол улучыў у браму [[Зборная Армэніі па футболе|зборнай Армэніі]] ў адборачным матчы да [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|чэмпіянату Эўропы 2020 году]]. Поруч са зборнай здабыў перамогу на чэмпіянаце Эўропы 2020 году.

== Дасягненьні ==
'''«Ювэнтус»''':
* Уладальнік [[Кубак Італіі па футболе|Кубка Італіі]]: 2021, 2024
* Уладальнік [[Супэркубак Італіі па футболе|Супэркубка Італіі]]: 2020

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025

'''Італія''':
* [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Чэмпіён Эўропы]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = К’еза ў складзе [[Зборная Італіі па футболе|зборнай Італіі]] на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|чэмпіянатах Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Італія}};
|Італія на ЧЭ-2020
|Італія на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:К’еза, Фэдэрыка}}
[[Катэгорыя:Італьянскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Італіі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Фіярэнтына» Флярэнцыя]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Ювэнтус» Турын]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>4ajty95ccrb7qftht01ysgs9zcofjcb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Парнаграфія паводле вырабаў</title>
    <ns>10</ns>
    <id>277836</id>
    <revision>
      <id>2619992</id>
      <parentid>2562192</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T12:50:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ес замест яз</comment>
      <origin>2619992</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1468" sha1="ql4uffuk20cv1h222hqrzufj0338o3e" xml:space="preserve">{{Навігацыйная падтабліца
|state={{{state|}}}
|назва_шаблёну          = Парнаграфія паводле вырабаў
|назва                  = Парнаграфія паводле вырабаў
|базавы_стыль           = 
|кляса_карткі           = hlist
|група_інфармацыі1      = Вырабы
|сьпіс1                 = 
* [[Жорсткая парнаграфія]]
* [[Мяккая парнаграфія]]
* [[Самаробная парнаграфія]]
* [[Дзіцячая парнаграфія]]
* [[Бісэксуальная парнаграфія]]
* [[Альтэрнатыўная парнаграфія]]
* [[Лесьбійская парнаграфія]]
* [[Гей-парнаграфія]]
* [[Парнаграфія з рабамі]]
* [[Парнаграфія-гонза]]
* [[Порнасайт]]
* [[Парнаграфія ў сеціве|Порна ў сеціве]]
* [[Парнафільм]]
* [[Парнаграфія для жанчын]]
* [[Міжрасавая парнаграфія]]
* [[Сьпіс вытворцаў парнаграфіі]]
* [[Акторы парнафільмаў]]
* [[СНІД-ІНФА]]
}}&lt;noinclude&gt;
{{Інфармацыя пра навігацыйную табліцу|Навігацыйная падтабліца}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Культура]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ql4uffuk20cv1h222hqrzufj0338o3e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ватару Энда</title>
    <ns>0</ns>
    <id>277867</id>
    <revision>
      <id>2620113</id>
      <parentid>2613765</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:37:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620113</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7434" sha1="rld5mam760968q0jdt1a2j9gb8sfpun" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 3
| гады                 = 2011—2016&lt;br/&gt;2016—2018&lt;br/&gt;2018—2020&lt;br/&gt;2019—2020&lt;br/&gt;2020—2023&lt;br/&gt;2023—
| клюбы                = [[Сёнан Бэльмарэ Хірацука|Сёнан Бэльмарэ]]&lt;br/&gt;[[Урава Рэд Даймандс Сайтама|Урава Рэд Даймандс]]&lt;br/&gt;[[Сынт-Тройдэн (футбольны клюб)|Сынт-Тройдэн]]&lt;br/&gt;→ [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 152 (23)&lt;br/&gt;75 (5)&lt;br/&gt;29 (2)&lt;br/&gt;21 (1)&lt;br/&gt;101 (12)&lt;br/&gt;35 (1)
| нац гады             = 2015—
| нац зборная          = {{Футбол Японія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 67 (4)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 19 лістапада 2024
}}
'''Ватару Энда''' ({{мова-jp|遠藤 航}}; {{Н}} 9 лютага 1993 году) — японскі футбаліст, абарончы паўабаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і нацыянальнай зборнай Японіі. Апошнім часам выконвае абавязкі капітана зборнай.

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Энда пачаў сваю кар’еру ў клюбе «[[Сёнан Бэльмарэ Хірацука|Сёнан Бэльмарэ]]». Нават калі каманда была вымушаная сысьці з найвышэйшага дывізіёну ў 2013 годзе, Энда застаўся ў клюбе і дапамог яму вярнуцца на элітны ўзровень. Пасьля сэзону 2015 году, падчас якога гулец атрымаў досьвед выступаў у нацыянальнай зборнай, паўабаронца быў запрошаны ў моцны клюб «[[Урава Рэд Даймандс Сайтама|Урава Рэд Даймандс]]». Гулец адразу замацаваўся ў пачатковым складзе каманды, зьявіўшыся ў абодвух матчаў азіяцкай [[Ліга чэмпіёнаў АФК|Лігі чэмпіёнаў]] 2017 году, дзе японскі клюб здабыў другі тытул у гісторыі.

У 2018 годзе ён далучыўся да бэльгійскага «[[Сынт-Тройдэн (футбольны клюб)|Сінт-Тройдэна]]», а затым быў аддадзены ў арэнду нямецкаму «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» ў 2019 годзе. У красавіку 2020 году японец склаў кантракт з «Штутгартам», а 26 лістапада таго ж году падоўжыў угоду з клюбам да чэрвеня 2024 году&lt;ref&gt;[https://www.vfb.de/en/vfb/latest/news/professionals/2020/vertragsverlaengerung-wataru-endo/ «Wataru Endo commits until 2024»]. VfB Stuttgart.&lt;/ref&gt;. У [[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2022—2023 гадоў|сэзоне 2022—2023 гадоў]] быў капітанам клюбу. У жніўні 2023 году Энда быў выкуплены «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулам]]» за 16 млн фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/66544075#:~:text=Wataru%20Endo%3A%20Liverpool%20sign%20Stuttgart%20and%20Japan%20midfielder%20for%20%C2%A316m,-By%20Mandeep%20Sanghera «Wataru Endo: Liverpool sign Stuttgart and Japan midfielder for £16m»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;, стаўшы другім японцам у гісторыю клюба пасьля [[Такумі Мінаміна]]&lt;ref&gt;[https://sport.republika.co.id/berita/rzm2ru478/ini-dia-sosok-pemain-jepang-kedua-yang-resmi-berseragam-liverpool «Ini Dia Sosok Pemain Jepang Kedua yang Resmi Berseragam Liverpool»]. Natalia Endah Hapsari.&lt;/ref&gt;. Ужо на наступны дзень пасьля гэтага паўабаронца дэбютаваў у складзе «чырвоных» у матчы супраць «[[Борнмут (футбольны клюб)|Борнмуту]]», зьявіўшыся на пляцоўцы на 63 хвіліне&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/live/football/65928390 «Premier League: Liverpool 3-1 up but Mac Allister sent off, Brighton 4-1 ahead»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
Дэбютаваў у складзе [[зборная Японіі па футболе|зборнай Японіі]] 2 жніўня 2015 году ў матчы супраць [[зборная Карэйскай Народна-Дэмакратычнай Рэспублікі па футболе|зборнай КНДР]]. У чэрвені 2023 году быў абраны капітанам нацыянальнай каманды&lt;ref&gt;[https://english.kyodonews.net/news/2023/08/17a3670d5220-football-liverpool-agree-to-sign-endo-from-stuttgart.html «Football: Liverpool agree to sign Endo from Stuttgart»]. Kyodo News.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
«'''Урава Рэд Даймандс'''»:
* [[Кубак Джэй-лігі]]: 2016
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў АФК|Лігі чэмпіёнаў АФК]]: 2017

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2024

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Энда ў складзе [[Зборная Японіі па футболе|зборнай Японіі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Японія}};
|Японія на ЧС-2018
|Японія на АФК КА-2019
|Японія на ЧС-2022
|Японія на АФК КА-2023
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Энда, Ватару}}
[[Катэгорыя:Японскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Японіі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сёнан Бэльмарэ» Хірацука]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Ўрава Рэд Даймандс» Сайтама]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сынт-Тройдэн»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Штутгарт»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>rld5mam760968q0jdt1a2j9gb8sfpun</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уладзімер Спасовіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>279885</id>
    <revision>
      <id>2620050</id>
      <parentid>2608736</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T02:46:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Біяграфія */</comment>
      <origin>2620050</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32827" sha1="6sp663lqe9285yu6nsqi19rrbsezv3i" xml:space="preserve">{{цёзкі|Спасовіч}}
{{Навуковец}}
{{ВікіКрыніца|s:pl:Autor:Włodzimierz Spasowicz}}
{{ВікіКрыніца|s:ru:Владимир Данилович Спасович}}
{{Вікіцытатнік|Уладзімер Спасовіч|Уладзімер Спасовіч}}
'''Уладзімер Данілавіч Спасо́віч''' ({{Нарадзіўся|16|01|1829}} — {{Памёр|26|10|1906}}) — беларуска-расейска-польскі [[юрыст]], грамадзкі дзеяч, [[публіцыст]], [[крытык]].

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў павятовым месьце [[Рэчыца]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] ва зьмяшанай уніяцка-каталіцкай сям’і. Бацька [[Данііл Спасовіч|Данііл]] быў доктарам мэдыцыны й хірургіі. Дзед Восіп Спасовіч быў уніяцкім сьвятаром. Маці Тэафілія Крэйц была каталічкай-нэафіткай&lt;ref&gt;[https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/79164/PDF/09_T-Dolata_Wlodzimierza-Spasnowicza-dzialanosc.pdf Tomasz Dolata, Włodzimierza Spasowicza działalność ''pro publico bono'', [w:] ''Pro publico bono'' — idee i działalność, Wrocław 2016, s. 125—133.]&lt;/ref&gt;. Сам Уладзімер, як і бацька, стаў уніятам (пасьля скасаваньня ўніі — праваслаўным), а яго сястра разам з маці былі каталічкамі{{Заўвага|Сам Спасовіч потым напісаў: «Я антыцаркоўнік, антынацыяналіст і антыдзяржаўнік… У дзяцінстве я акунуўся ў іншае асяродзьдзе, нібы ў глыбокае возера, у хвалях якога я паздаравеў і адужэў. Гэтае возера была мая Радзіма, мая Літва, ці Белая ці Чорная Русь, – розныя па-рознаму яе называлі. Мая радзіма выдадзена была мне ў гатовай форме, культурнай і гістарычнай, у форме польскай культуры».}}.

Пачатковую адукацыю Уладзімер Спасовіч атрымаў у [[Менская губэрнская гімназія|Менскай гімназіі]]. Пасьля заканчэньня юрыдычна­га факультэта [[Пецярбурскі ўнівэрсытэт|Пецярбурскага ўнівэрсытэта]] (1849) у 1851 годзе абараніў на катэд­ры міжнароднага права магістарскую дысэртацыю. У 1857—1861 гадах быў прафэсарам крымінальнага права Пецярбург­скага ўнівэрсытэту. У знак пратэсту супраць жорсткай расправы над удзельнікамі студэнцкага руху пакінуў у 1861 працу ва унівэрсытэце й выкладаў крымінальнае права ў вучылне правазнаўства. За кнігу «Падручнік крымінальнага права» (1863) Спасовічу прысуджана навуковая ступень доктара пра­ва. У працах па тэорыі судова-крымінальных доказаў ён абагульніў і прааналізаваў дзеючыя крымінальнаправавыя нормы й першы выступіў з рэзкай крытыкай «Улажэньня аб пакараньнях крымінальных і папраўчых 1846 г.».

Лічыў, што пакараньне не павінна быць помстай і застрашваньнем, a выкарыстоўваецца дзяржавай з папераджальнай і выхаваўчай мэтамі. Выступаў супраць цялесных і асабліва жорсткіх пакараньняў, у тым ліку супраць сьмяротнай кары. Адну з прычын злачыннасьці бачыў у недасканаласьці дзяржаўных і грамадзкіх установаў, нізкай культуры народа. Спасовіч быў упэўнены, што заканадаўца павінен клапаціцца аб умацаваньні пачуцьця ўласнай годнасьці чалавека, аб павазе й цярплівасьці ў адносінах да чужых перакананьняў і поглядаў. Ідэі Спасовіча былі прызнаны небясьпечнымі, і па распараджэньні імпэратара [[Аляксандар II|Аляксандра ІI]] яго «Падручнік крымінальнага права» быў забаронены. Створаная «найвышэйшым загадам» [[Аляксандар II|Аляксандра ІІ]] спэцыяльная камісыя на чале з шэфам жандараў Даўгарукавым знайшла ў падручніку Спасовіча больш 30 «месцаў», у «якіх утрымліваюцца варожыя думкі», а таксама прызнала, што кніга зьмяшчае «варожыя тэорыі». Згодна з царскім указам, падручнік канфіскавалі, а Спасовіча звольнілі зь дзяржаўнай службы.
Спасовіч падвергнуў крытыцы фармальную тэорыю доказаў і выказаў думку, што тэорыя доказаў зьяўляецца галоўнай у сыстэме судаводзтва й складае аснову ўсяго крымінальнага працэсу, самую істотную яго частку, якая абумоўлівае формы судаводзтва й канструкцыю су­довых органаў. Распрацаваў і абгрунтаваў уласную клясыфікацыю судовых доказаў. У сваіх навуковых дасьледаваньнях тэарэтычна даказаў неабходнасьць перагляду ўсёй сыстэмы судовага ладу й судаводзтва. Ён патрабаваў заканадаўчага замацаваньня й увядзеньня ў практыку судаводзтва прынцыпаў незалежнасьці суда ад адміністрацыі, нязьменнасьці судзьдзяў, заснаваньня інстытутаў адвакатуры й пракурорскага нагляду, увядзеньня спаборнага, вуснага й галоснага судаводзтва, роўнасьці перад законам з адменай усялякіх пера­ваг, у тым ліку перавагі мужчыны над жанчынай. Спасовіч лічыў неабходным увесьці выбарныя пасады судзьдзяў з вызначаным узроставым і маёмасным цэнзам. У навуковым артыкуле «Аб мове ў галіне судаводзтва» выказаў думку, што расейскія судовыя чыноўнікі павінны валодаць мовай таго народа, сярод якога працуюць. Быў ідэйным натхняльнікам судовай рэформы ў [[Расейская імпэрыя|Расеі]]. Ён не прымаў непасрэднага ўдзелу ў яе правядзеньні, але большасьць яго прапаноў і навуковых распрацовак былі ўлічаны й леглі ў аснову Судовых ста­туту 1864 году.

У 1866 годзе ў сувязі з судовай рэформай перайшоў у адвакатуру й стаў адным зь першых у Расеі прысяжных павераных. Дзякуючы сваім прафэсыйным ведам, шырокай эрудыцыі й бліскучым здольнасьцям прамоўцы ён стаў адным зь лепшых расейскіх адвакатаў. Калегі назы­валі яго «каралём адвакатуры», «першым адвакатам Пецярбурга». Асабліва ахвотна ён выступаў абаронцам па палітычных справах. Апазыцыйна на­строены да самадзяржаўна-памешчыцкіх парадкаў у Расеі, ён прымаў удзел амаль ва ўсіх буйнейшых палітычных працэсах свайго часу (у справе нячаеўцаў, у «працэсе 193-х» і інш.). Як судовы прамоўца вызначаўся тонкім аналізам абставін справы й асобы абвінавачанага, майстэрскай распрацоўкай доказаў. Паводле зьместу сваіх судовых прамоў Спасовіч быў, як адзначаў А. Ф. Коні, ня толькі абаронцам, але й мысьліцелем, для якога прыватны выпадак служыў асновай для ўзьняцьця агульных пытаньняў і іх ацэнкі з пунк­ту гледжаньня палітыка, мараліста й публіцыста. У 1872 годзе Ўладзімір Спасовіч выкупіў 1600 [[Дзесяціна (мера плошчы)|дзесяцін]] зямлі ў графа Якубоўскага, які валодаў Калінаўкай і прылеглымі да яе тэрыторыямі. Зямлю ён здаваў у арэнду заводам па вытворчасьці цукру (Падольле з пачатку XІX стагодзьдзя лічылася «цукровым Данбасам» — О. З.). Спасовіч адбудаваў сядзібу ў вёсцы [[Лэмэшыўка (Калыніўскі раён)|Лемешаўка]] ([[Калыніўскі раён|Каліноўскага раёну]] [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкай вобласьці]]) (45 кілямэтраў ад [[Калыніўка|Калінаўкі]]). Пасьля 1917 году ў сядзібе Спасовіча разьмяшчаліся: клюб, кінатэатар, Лемяшэўская васьмігадовая сярэдняя школа. Зараз тут разьмяшчаецца Лемяшэўскі мужчынскі манастыр. Уладзімір Спасовіч памёр 26 кастарычніка 1906 году ў Варшаве ад грыпу. Паколькі адвакат ня быў жанаты, усе свае грашовыя зьберажэньні ён пакінуў Акадэміі навук у Варшаве й фонду выхаванцаў Пецярбурскага рымска-каталіцкага таварыства.

== Працы ==
* Спасович В. Д. О правах нейтрального флага и нейтрального груза. — Санкт-Петербург, 1851.
* Спасович В. Д. Об отношениях супругов по имуществу по древнему польскому праву. — Санкт-Петербург, 1857.
* Спасович В. Д. О теории судебно-уголовных доказательств в связи с судоустройством и судопроизводством. — Санкт-Петербург, 1861.
* Спасович В. Д. О праве литературной собственности. — Санкт-Петербург, 1861.
* Спасович В. Д. Учебник уголовного права. — Санкт-Петербург, 1863.
* [https://web.archive.org/web/20240301114851/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003568009?page=1 Права авторские и контрафакция]. — Санкт-Петербург: М. О. Вольф, 1865. — [2], 106 с.
* [https://www.prlib.ru/item/323739 Новейшая история Австрии] // Вестник Европы. — 1866. — № 1. — С. 148—189
* [https://web.archive.org/web/20240301114847/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003585601?page=1 За много лет, 1859—1871: Статьи, отрывки, история, критика, полемика, судеб. речи и проч.] — Санкт-Петербург: тип. Ф. Сущинского, 1872. — [4], II, II, 665 с — С. 312—345
* [https://www.prlib.ru/item/323684 Пятидесятилетие Петербургского университета] // Вестник Европы. — Г. 5, 1870, т. 3, [май]. — Типография Ф. Сущинского, 1870. — 444 с, 1 л. карт.
* Спасович В. Д. Дело о государственном преступлении, так называемом «Нечаевское»: Речь в защиту Алексея Кузнецова. — [Б. м.]: [б. и.], [1872].
* [https://polona.pl/item/polityka-samobojstwa-uwagi-nad-pisemkiem-polska-i-rossya-w-1872-przez-b-czlonka-rady,NzA0NjcxODY/4/#info:metadata Polityka samobójstwa: uwagi nad pisemkiem Polska i Rossya w 1872 przez b. Członka Rady Stanu Królestwa Polskiego, Drezno 1872]. — Poznań: Księgarnia J. K. Żupańskiego, 1872 (Poznań: M. Marx). — 39, [1] s.
* Спасович В. Д. Речь присяжного поверенного В. Д. Спасовича, произнесённая в защиту Д. Д. Шумахера в заседании Уголовного кассационного департамента 10 апреля по делу Московского коммерческого ссудного банка. — [&lt;nowiki/&gt;Москва]: Унив. тип., 1877. — 29 с.
* Замечания на проект особенной части Уголовного уложения / Гл. 26. Самовольное пользование чужим имуществом. Ст. 546 и 547 / Сост. чл. С.-Петерб. юрид. о-ва: В. Д. Спасовичем, С. А. Андреевским, Г. В. Гантовером [и др.]. — [&lt;nowiki/&gt;Санкт-Петербург], [1887]. — 26 с.
* История славянских литератур А. Н. Пыпина и В. Д. Спасовича. — Изд. 2-е. — Т. 1. — СПб, 1879.
* [https://polona.pl/item/literacki-i-polityczny-spadek-po-a-wielopolskim,ODM4OTQ5NTc/4/#info:metadata Spasowicz Wł. Literacki i polityczny spadek po A. Wielopolskim]. — Poznań: Księgarnia J. K. Żupańskiego, 1880. — 126 s.
* История славянских литератур А. Н. Пыпина и В. Д. Спасовича. Изд. 2-е. — Т. 2. — СПб, 1881. — 726 с.
* Spasowicz Wł. A. Wielopolski i polityczni jego spadkobiercy. — Poznań, 1881. — 100 s.
* Spasowicz Wł. Studya nie z natury. — Wilno, 1881. — 279 s.
* [https://web.archive.org/web/20240301114848/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003546764?page=1 Жизнь и политика маркиза Велепольского: Эпизод из истории рус.-пол. конфликта и вопроса]. — Санкт-Петербург: тип. М. Стасюлевича, 1882. — [2], II, 332, IV с.
* Байрон и некоторые из его предшественников: Публичные лекции / В. Д. Спасович. — СПб.: Типография А. Тагов, 1885. — 157 с — (Библиотека европейских писателей и мыслителей / Издаваемая В. В. Чуйко. Вторая серия. 1885 г.; № 20)
* Спасович В. Д. Об акционерных обществах. — [Тифлис], 1885. — 33 с.
* [https://polona.pl/item/mickiewicz-i-puszkin-przed-pomnikiem-piotra-wielkiego-dwa-odczyty-wygl-w-krakowie-w,Njc4Njc0MTQ/4/#info:metadata Mickiewicz i Puszkin przed pomnikiem Piotra Wielkiego: dwa odczyty wygł. w Krakowie w dn. 14 i 15 marca 1886 roku]. — Lwów: [s.n.], 1887 (Lwów: E. Winiarz). — 1887. — 52 s.
* Спасович В. Д. Байронизм у Пушкина и Лермонтова: Из эпохи романтизма // Вестник Европы (1866—1918)|Вестник Европы. — 1888|1888. — № 3; 4.
* Спасович В. Д. Новые направления в науке уголовного права / В. Д. Спасович. — М.: тип. товарищества И. Д. Сытина, 1898. — 139 с.
* Спасович В. Д. Байронизм у Пушкина и Лермонтова / В. Д. Спасович; с прил. краткой биогр. лорда Байрона сост. Б. Степанцем. — Вильна: Изд. Сев.-Зап. книгоиздательства, 1911. — VIII, 89 с.
* Спасович В. Д. Столетний юбилей лорда Байрона / Пер. с польского // Пантеон Литературы. — 1888. — № 2.
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Serbien/XIX/1880-1900/Spasovic_V/text.htm Черногория и законник Богишичаh] // Вестник Европы. — 1889. — № 2.
* O obecnym stanie ziemstwa w posiadających je guberniach cesarstwa rosyjskiego i o projektowanych w tém ziemstwie reformach. — Lwów. — 1889. — 42 s.
* [https://polona.pl/item/konrad-wallenrod-odczyt-wlodzimierza-spasowicza-miany-w-dniu-10-go-wrzesnia-1889-roku-w,Njc4NjgwMDY/8/#info:metadata Konrad Wallenrod: odczyt Włodzimierza Spasowicza miany w dniu 10go września 1889 roku w Sali Ratuszowej we Lwowie]. — Lwów. — 1889. — 39 s.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т2. — СПб, 1889.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т.3. — СПб, 1890.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т.4. — СПб, 1891.
* Spasowicz Wł. Dzieje literatury polskiej / przekł. z ros.- Kraków- Warszawa, 1891.
* Спасович В. Д. Две речи В. Д. Спасовича: 1. 17-го апр. 1891 г. в общем собрании присяжных поверенных Спб. судебного округа в день XXV-летия действия в нём судебных уставов; 2. 31-го мая 1891 г. на товарищеском обеде в день XXV-летия деятельности его самого, как присяжного поверенного. — Берлин, 1892. — 34 с.
* [https://web.archive.org/web/20240301114849/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003553248?page=1 Проект положения об авторских правах]. — [Санкт-Петербург]: тип. и лит. В. А. Тиханова, ценз. 1894. — 8 с.
* Spasowicz Wł. Schiller i Goethe w pamiętnem dziesięcioleciu ich przyjaźni : od połowy 1794 do początku 1805 r. — Petersburg. — 1894.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т.5. — СПб, 1895.
* [https://web.archive.org/web/20240301114850/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003555324?page=1 Новые направления в науке уголовного права]. — Москва: тип. товарищества И. Д. Сытина, 1898. — 139 с — (Вопросы науки, искусства, литературы и жизни; № 17)
* Spasowicz Wł. Mickiewicz i społeczeństwo rosyjskie // Kraj. — 1899. — № 9.
* [https://polona.pl/item/wincenty-pol-jako-poeta,NzUxODg2Njg/4/#info:metadata Wincenty Pol jako poeta]. — Lwów: Księgarnia Polska, [1881] (Lwów: I. Związkowa Druk.). — 96 s.
* Спасович В. Д. Срочный вопрос : (По поводу проекта введ. зем. учреждений в запад. губ.). — Санкт-Петербург. −1900. — 32 с.
* Спасович В. Д. Вопросы, возбуждаемые новейшими проектами преобразований акционерного законодательства в России // Русское Экономическое Обозрение. — 1900. — № 3.
* Спасович В. Д. О трудах Макса Гумилевича по польской истории. — Санкт-Петербург: тип. Акад. наук, 1901. — [2], 6 с.
* Спасович В. Д. Семь судебных речей по политическим делам: (1877—1887). — Берлин, [1901]. — 273 с.
* Спасович В. Д. Заметки о проекте земского управления для 13 неземских губерний. — Санкт-Петербург, 1902. — 73 с.
* Спасович В. Д. История польской литературы на немецком языке берлинского профессора Александра Брикнера: [Рец.]. — Санкт-Петербург, 1902. — 16 с.
* Спасович В. Д. Застольные речи (1873—1901) / под ред. Э. Л. Каспровича. — Лейпциг: типография Ф. А. Брокгауза, 1903. — 104 с.
* Spasowicz W. W obronie własnej: odpowiedź panu Szymonowi Askenazemu / Wł. Spasowicz. — Petersburg: Drukarnia Trenke i Fusnot, 1903. — 29 s.
* [https://web.archive.org/web/20240301114850/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003753232?page=1 Семь судебных речей по политическим делам: (1877—1887)]. — Санкт-Петербург: В. Врублевский, 1908. — [8], 229 с.
* Spasowicz W. Polityka samobójstwa, w: tenże, Pisma, t. IX, Warszawa, 1908. — S. 3—15.
* Спасович В. Д. Байронизм у Пушкина и Лермонтова. С приложением краткой биографии лорда Байрона, составленной Богданом Степанцем. — Вильно, 1911. — 90 c.
* Спасович В. Д. Сочинения. — 2-е изд. — Т. 1—10. — Санкт-Петербург, 1913.
* Спасович В. Д. Дело Дмитриевой и Каструбо-Карицкого // Судебные речи известных русских юристов. Сборник. — М.: Госюриздат, 1956. — С. 556—563
* Geschichte der slawischen Literaturen. 1er Bd. / Alexander Nikolajewitsch Pypin, Wladimir Danilowitsch Spasowitsch. — Bautzen. — 1982.
* Избранные труды и речи / В. Д. Спасович; сост. И. В. Потапчук. — Тула: Автограф, 2000. — 496 с — (Юридическое наследие). — ISBN 5-89201-008-2
* Спасович В. Д. О теории судебно-уголовных доказательств: В связи с судоустройством и судопроизводством. — М., 2001. — 93 с.
* ''Спасович В. Д.'' Судебные речи. — М., 2010.
* Spasowicz Wł. Liberalizm i narodowość: wybór pism / W. Spasowicz; wstępem opatrzył Dariusz Szpoper. — Kraków: Ósrodek Myśli Polit., 2010. — XXII, 349 s.
* Spasowicz W. Władysław Syrokomla. Studium literackie. — Lwów, 2014.
* Спасович В. Д. Права авторские и контрафакция: законодательство XIX века (до 1863 года): с приложением статьи «О фотографической собственности». — Изд. 2-е. — Москва, 2015. — 106 с.
* С71 Избранные труды / В. Д. Спасович. — Минск : Редакция журнала «Промышленно-торговое право», 2015. — 320 с — (Наследие права)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/nasledie-prava/nauchnye-trudy/sborniki/v-d-spasovich-izbrannye-trudy/|title=В. Д. Спасович «Избранные труды»}}&lt;/ref&gt;.
* Spasowicz Wł. Śmierć w rzece Kura i inne zagadki kryminalne : mowy obrończe z lat 1869—1878 / przełożyły Małgorzata Migdalska, Jolanta Skrunda. — Warszawa, 2016.

=== Пераклады ===
* Orzelski Ś. Bezkrólewia ksiąg osmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 az do roku 1576. Т.1. — Petersburg, Nakł. B.M. Wolffa. — 1855 (перевод В. Спасовича).
* Rudawski W. J. Historja polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 r./przeł. z łac., życiorysem i objaśnieniami uzup. Włodzimierz Spasowicz. T. 1-2. — Petersburg — Mohylew. — 1855.
* Orzelski Ś. Bezkrólewia ksiąg osmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 az do roku 1576. Т.2. — Petersburg, Nakł. B.M. Wolffa. — 1856 (перевод В. Спасовича).
* Orzelski Ś. Bezkrólewia ksiąg osmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 az do roku 1576. Т.2. — Petersburg, Nakł. B.M. Wolffa. — 1858 (перевод В. Спасовича).
* &lt;nowiki&gt;Kto ma państwo morskie... : problemy morza w opinii dawnej Polski / wybór tekstów, wstęp i objaśnienia Edmunda Kotarskiego ; [teksty łac. tł.: Jan Dymitr Solikowski, Włodzimierz Spasowicz, Maria Gurbisz]. - Gdańsk.-1970.&lt;/nowiki&gt;

=== Рэдагаваньне ===
* Льюис Дж. Г. История философии от начала её в Греции до настоящих времён / под ред. В. Спасовича. — СПб.,1865—1867.
* Богишич В. В. Общий имущественный законник для Княжества Черногорского : (По второму изд. 1898 г.) / Пер. М. П. Кусакова, под ред. В. Д. Спасовича. — Санкт-Петербург, 1901. — [2], 239 с.
* Черногория. Законы и постановления. Общий имущественный законник для Княжества Черногорского / Пер. М. П. Кусакова под ред. В. Д. Спасовича. (По 2-му изд. 1898 г.). — Санкт-Петербург, 1901. 
* Очередные вопросы в Царстве Польском: Этюды и исслед. / Под ред. В. Спасовича и Э. Пильца. — 2-е изд. — Т. 1. — Санкт-Петербург, 1902.
* Potrzeby społeczne w Królestwie Polskiem : praca zbiorowa. — T. 1 / pod red. Włodz. Spasowicza, E. Piltza. — Kraków, 1902.

== Літаратура ==
* Спасо́віч Уладзімір Данілавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 105. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
* Спасо́віч Уладзімір Данілавіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 680. — 800 с — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
* Śmierć w rzece Kura i inne zagadki kryminalne. Mowy obrończe z lat 1869—1878. Małgorzata Migdalska, Jolanta Skrunda (przekład). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2016. ISBN 978-83-64822-62-9.
* Maciej Jankowski: Być liberałem w czasie trudnym. Rzecz o Włodzimierzu Spasowiczu. Łódź: Ibidem, 1996. ISBN 83-902789-8-7.
* [https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/134142 Budowniczy złotego mostu]. «Nowości Illustrowane». Nr 44, s. 23-24, 3 listopada 1906.
* Sławęcka E. Włodzimierz Spasowicz jako krytyk literatury rosyjskiej. — Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969.
* Kulczycka-Saloni J. Włodzimierz Spasowicz : zarys monograficzny. — Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
* Paszkowska M. Włodzimierz Spasowicz — Polak z Białorusi. Szkic do portretu // Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie-idee-prawo. — Białystok, 2003. — S. 375—379.
* Jaszczuk А. Czy Włodzimierz Spasowicz był zdrajcą narodu? // Kwartalnik Historyczny, 1994. — № 2. — S. 11—25.
* Бастрыкин А. И. Страничка истории. Владимир Данилович Спасович // Советская юстиция. — М., 1982. — 18. — С. 28—30.
* Быков П. В. Д. Спасович // Всемирная иллюстрация : журнал. — 1891. — Т. 45, № 1170. — С. 431—432.
* Винавер М. М. Речь о Спасовиче. — Санкт-Петербург: тип. тов. «Общественная польза», 1907. — 56 с.
* Гучков С. М., при участии Мелиховой Л. С. СПАСО́ВИЧ Владимир Данилович // Русские писатели, 1800—1917 : Биографический словарь / гл. ред. Б. Ф. Егоров. — М. : Большая российская энциклопедия ; СПб. : Нестор-История, 2019. — Т. 6 : С—Ч. — С. 16—18. — 656 с — (Сер. биогр. словарей: Русские писатели. 11—20 вв.). — 1000 экз. — ISBN 5-85270-011-8. — ISBN 978-5-4469-1616-0 (т. 6).
* Кони А. Ф. Отцы и дети судебной реформы. — СПб., 1914. — С. 229.
* Родичев Ф. И. В. Д. Спасович // Право, 1901. — № 23.
* Скрипилёв Е. А. В. Д. Спасович — «король русской адвокатуры» // Государство и право, 1995.— № 7.
* Спасович, Владимир Данилович // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
* Смолярчук В. И. В. Д. Спасович: учёный-юрист, литератор, судебный оратор // Советское государство и право, 1982. — № 10.
* Троицкий Н. А. Корифеи российской адвокатуры. — М.: Центрполиграф, 2006. — 415 с — Тираж 3000 экз. — (Россия забытая и неизвестная). — С. 52—80. — ISBN 5-9524-2559-3.
* Чубинский М. П. Памяти В. Д Спасовича // Вестник Европы, 1909. — № 1—2.
* Шикман А. П. Деятели отечественной истории. Биографический справочник. — Москва, 1997.

== Спасылкі ==
* [http://spadchyna.net/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=1212:2009-11-17-14-05-39&amp;catid=36:2009-10-27-12-02-55&amp;Itemid=467 Спасовіч Уладзімір Данілавіч (16.1.1829— 26.10.1906)]
* Włodzimierz Spasowicz, ''Pisma. T. 1-8'', Petersburg 1892—1903 ([http://kpbc.umk.pl/publication/6214 лічбавая копія])
* [https://polona.pl/sets?searchCategory=objectSets&amp;page=0&amp;size=24&amp;sort=RELEVANCE&amp;searchLike=Włodzimierz%20Spasowicz&amp;copyright=false Працы Ўладзімера Спасовіча] ў сэрвісе Polona

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Спасовіч, Уладзімер}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рэчыцы]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Дактары юрыдычных навук]]</text>
      <sha1>6sp663lqe9285yu6nsqi19rrbsezv3i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620051</id>
      <parentid>2620050</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T02:46:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620051</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32825" sha1="3jr1wjg19kfghnwfy6fcu81mcw6a3ia" xml:space="preserve">{{цёзкі|Спасовіч}}
{{Навуковец}}
{{ВікіКрыніца|s:pl:Autor:Włodzimierz Spasowicz}}
{{ВікіКрыніца|s:ru:Владимир Данилович Спасович}}
{{Вікіцытатнік|Уладзімер Спасовіч|Уладзімер Спасовіч}}
'''Уладзімер Данілавіч Спасо́віч''' ({{Нарадзіўся|16|01|1829}} — {{Памёр|26|10|1906}}) — беларуска-расейска-польскі [[юрыст]], грамадзкі дзеяч, [[публіцыст]], [[крытык]].

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў павятовым месьце [[Рэчыца]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] ў зьмяшанай уніяцка-каталіцкай сям’і. Бацька [[Данііл Спасовіч|Данііл]] быў доктарам мэдыцыны й хірургіі. Дзед Восіп Спасовіч быў уніяцкім сьвятаром. Маці Тэафілія Крэйц была каталічкай-нэафіткай&lt;ref&gt;[https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/79164/PDF/09_T-Dolata_Wlodzimierza-Spasnowicza-dzialanosc.pdf Tomasz Dolata, Włodzimierza Spasowicza działalność ''pro publico bono'', [w:] ''Pro publico bono'' — idee i działalność, Wrocław 2016, s. 125—133.]&lt;/ref&gt;. Сам Уладзімер, як і бацька, стаў уніятам (пасьля скасаваньня ўніі — праваслаўным), а яго сястра разам з маці былі каталічкамі{{Заўвага|Сам Спасовіч потым напісаў: «Я антыцаркоўнік, антынацыяналіст і антыдзяржаўнік… У дзяцінстве я акунуўся ў іншае асяродзьдзе, нібы ў глыбокае возера, у хвалях якога я паздаравеў і адужэў. Гэтае возера была мая Радзіма, мая Літва, ці Белая ці Чорная Русь, – розныя па-рознаму яе называлі. Мая радзіма выдадзена была мне ў гатовай форме, культурнай і гістарычнай, у форме польскай культуры».}}.

Пачатковую адукацыю Уладзімер Спасовіч атрымаў у [[Менская губэрнская гімназія|Менскай гімназіі]]. Пасьля заканчэньня юрыдычна­га факультэта [[Пецярбурскі ўнівэрсытэт|Пецярбурскага ўнівэрсытэта]] (1849) у 1851 годзе абараніў на катэд­ры міжнароднага права магістарскую дысэртацыю. У 1857—1861 гадах быў прафэсарам крымінальнага права Пецярбург­скага ўнівэрсытэту. У знак пратэсту супраць жорсткай расправы над удзельнікамі студэнцкага руху пакінуў у 1861 працу ва унівэрсытэце й выкладаў крымінальнае права ў вучылне правазнаўства. За кнігу «Падручнік крымінальнага права» (1863) Спасовічу прысуджана навуковая ступень доктара пра­ва. У працах па тэорыі судова-крымінальных доказаў ён абагульніў і прааналізаваў дзеючыя крымінальнаправавыя нормы й першы выступіў з рэзкай крытыкай «Улажэньня аб пакараньнях крымінальных і папраўчых 1846 г.».

Лічыў, што пакараньне не павінна быць помстай і застрашваньнем, a выкарыстоўваецца дзяржавай з папераджальнай і выхаваўчай мэтамі. Выступаў супраць цялесных і асабліва жорсткіх пакараньняў, у тым ліку супраць сьмяротнай кары. Адну з прычын злачыннасьці бачыў у недасканаласьці дзяржаўных і грамадзкіх установаў, нізкай культуры народа. Спасовіч быў упэўнены, што заканадаўца павінен клапаціцца аб умацаваньні пачуцьця ўласнай годнасьці чалавека, аб павазе й цярплівасьці ў адносінах да чужых перакананьняў і поглядаў. Ідэі Спасовіча былі прызнаны небясьпечнымі, і па распараджэньні імпэратара [[Аляксандар II|Аляксандра ІI]] яго «Падручнік крымінальнага права» быў забаронены. Створаная «найвышэйшым загадам» [[Аляксандар II|Аляксандра ІІ]] спэцыяльная камісыя на чале з шэфам жандараў Даўгарукавым знайшла ў падручніку Спасовіча больш 30 «месцаў», у «якіх утрымліваюцца варожыя думкі», а таксама прызнала, што кніга зьмяшчае «варожыя тэорыі». Згодна з царскім указам, падручнік канфіскавалі, а Спасовіча звольнілі зь дзяржаўнай службы.
Спасовіч падвергнуў крытыцы фармальную тэорыю доказаў і выказаў думку, што тэорыя доказаў зьяўляецца галоўнай у сыстэме судаводзтва й складае аснову ўсяго крымінальнага працэсу, самую істотную яго частку, якая абумоўлівае формы судаводзтва й канструкцыю су­довых органаў. Распрацаваў і абгрунтаваў уласную клясыфікацыю судовых доказаў. У сваіх навуковых дасьледаваньнях тэарэтычна даказаў неабходнасьць перагляду ўсёй сыстэмы судовага ладу й судаводзтва. Ён патрабаваў заканадаўчага замацаваньня й увядзеньня ў практыку судаводзтва прынцыпаў незалежнасьці суда ад адміністрацыі, нязьменнасьці судзьдзяў, заснаваньня інстытутаў адвакатуры й пракурорскага нагляду, увядзеньня спаборнага, вуснага й галоснага судаводзтва, роўнасьці перад законам з адменай усялякіх пера­ваг, у тым ліку перавагі мужчыны над жанчынай. Спасовіч лічыў неабходным увесьці выбарныя пасады судзьдзяў з вызначаным узроставым і маёмасным цэнзам. У навуковым артыкуле «Аб мове ў галіне судаводзтва» выказаў думку, што расейскія судовыя чыноўнікі павінны валодаць мовай таго народа, сярод якога працуюць. Быў ідэйным натхняльнікам судовай рэформы ў [[Расейская імпэрыя|Расеі]]. Ён не прымаў непасрэднага ўдзелу ў яе правядзеньні, але большасьць яго прапаноў і навуковых распрацовак былі ўлічаны й леглі ў аснову Судовых ста­туту 1864 году.

У 1866 годзе ў сувязі з судовай рэформай перайшоў у адвакатуру й стаў адным зь першых у Расеі прысяжных павераных. Дзякуючы сваім прафэсыйным ведам, шырокай эрудыцыі й бліскучым здольнасьцям прамоўцы ён стаў адным зь лепшых расейскіх адвакатаў. Калегі назы­валі яго «каралём адвакатуры», «першым адвакатам Пецярбурга». Асабліва ахвотна ён выступаў абаронцам па палітычных справах. Апазыцыйна на­строены да самадзяржаўна-памешчыцкіх парадкаў у Расеі, ён прымаў удзел амаль ва ўсіх буйнейшых палітычных працэсах свайго часу (у справе нячаеўцаў, у «працэсе 193-х» і інш.). Як судовы прамоўца вызначаўся тонкім аналізам абставін справы й асобы абвінавачанага, майстэрскай распрацоўкай доказаў. Паводле зьместу сваіх судовых прамоў Спасовіч быў, як адзначаў А. Ф. Коні, ня толькі абаронцам, але й мысьліцелем, для якога прыватны выпадак служыў асновай для ўзьняцьця агульных пытаньняў і іх ацэнкі з пунк­ту гледжаньня палітыка, мараліста й публіцыста. У 1872 годзе Ўладзімір Спасовіч выкупіў 1600 [[Дзесяціна (мера плошчы)|дзесяцін]] зямлі ў графа Якубоўскага, які валодаў Калінаўкай і прылеглымі да яе тэрыторыямі. Зямлю ён здаваў у арэнду заводам па вытворчасьці цукру (Падольле з пачатку XІX стагодзьдзя лічылася «цукровым Данбасам» — О. З.). Спасовіч адбудаваў сядзібу ў вёсцы [[Лэмэшыўка (Калыніўскі раён)|Лемешаўка]] ([[Калыніўскі раён|Каліноўскага раёну]] [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкай вобласьці]]) (45 кілямэтраў ад [[Калыніўка|Калінаўкі]]). Пасьля 1917 году ў сядзібе Спасовіча разьмяшчаліся: клюб, кінатэатар, Лемяшэўская васьмігадовая сярэдняя школа. Зараз тут разьмяшчаецца Лемяшэўскі мужчынскі манастыр. Уладзімір Спасовіч памёр 26 кастарычніка 1906 году ў Варшаве ад грыпу. Паколькі адвакат ня быў жанаты, усе свае грашовыя зьберажэньні ён пакінуў Акадэміі навук у Варшаве й фонду выхаванцаў Пецярбурскага рымска-каталіцкага таварыства.

== Працы ==
* Спасович В. Д. О правах нейтрального флага и нейтрального груза. — Санкт-Петербург, 1851.
* Спасович В. Д. Об отношениях супругов по имуществу по древнему польскому праву. — Санкт-Петербург, 1857.
* Спасович В. Д. О теории судебно-уголовных доказательств в связи с судоустройством и судопроизводством. — Санкт-Петербург, 1861.
* Спасович В. Д. О праве литературной собственности. — Санкт-Петербург, 1861.
* Спасович В. Д. Учебник уголовного права. — Санкт-Петербург, 1863.
* [https://web.archive.org/web/20240301114851/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003568009?page=1 Права авторские и контрафакция]. — Санкт-Петербург: М. О. Вольф, 1865. — [2], 106 с.
* [https://www.prlib.ru/item/323739 Новейшая история Австрии] // Вестник Европы. — 1866. — № 1. — С. 148—189
* [https://web.archive.org/web/20240301114847/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003585601?page=1 За много лет, 1859—1871: Статьи, отрывки, история, критика, полемика, судеб. речи и проч.] — Санкт-Петербург: тип. Ф. Сущинского, 1872. — [4], II, II, 665 с — С. 312—345
* [https://www.prlib.ru/item/323684 Пятидесятилетие Петербургского университета] // Вестник Европы. — Г. 5, 1870, т. 3, [май]. — Типография Ф. Сущинского, 1870. — 444 с, 1 л. карт.
* Спасович В. Д. Дело о государственном преступлении, так называемом «Нечаевское»: Речь в защиту Алексея Кузнецова. — [Б. м.]: [б. и.], [1872].
* [https://polona.pl/item/polityka-samobojstwa-uwagi-nad-pisemkiem-polska-i-rossya-w-1872-przez-b-czlonka-rady,NzA0NjcxODY/4/#info:metadata Polityka samobójstwa: uwagi nad pisemkiem Polska i Rossya w 1872 przez b. Członka Rady Stanu Królestwa Polskiego, Drezno 1872]. — Poznań: Księgarnia J. K. Żupańskiego, 1872 (Poznań: M. Marx). — 39, [1] s.
* Спасович В. Д. Речь присяжного поверенного В. Д. Спасовича, произнесённая в защиту Д. Д. Шумахера в заседании Уголовного кассационного департамента 10 апреля по делу Московского коммерческого ссудного банка. — [&lt;nowiki/&gt;Москва]: Унив. тип., 1877. — 29 с.
* Замечания на проект особенной части Уголовного уложения / Гл. 26. Самовольное пользование чужим имуществом. Ст. 546 и 547 / Сост. чл. С.-Петерб. юрид. о-ва: В. Д. Спасовичем, С. А. Андреевским, Г. В. Гантовером [и др.]. — [&lt;nowiki/&gt;Санкт-Петербург], [1887]. — 26 с.
* История славянских литератур А. Н. Пыпина и В. Д. Спасовича. — Изд. 2-е. — Т. 1. — СПб, 1879.
* [https://polona.pl/item/literacki-i-polityczny-spadek-po-a-wielopolskim,ODM4OTQ5NTc/4/#info:metadata Spasowicz Wł. Literacki i polityczny spadek po A. Wielopolskim]. — Poznań: Księgarnia J. K. Żupańskiego, 1880. — 126 s.
* История славянских литератур А. Н. Пыпина и В. Д. Спасовича. Изд. 2-е. — Т. 2. — СПб, 1881. — 726 с.
* Spasowicz Wł. A. Wielopolski i polityczni jego spadkobiercy. — Poznań, 1881. — 100 s.
* Spasowicz Wł. Studya nie z natury. — Wilno, 1881. — 279 s.
* [https://web.archive.org/web/20240301114848/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003546764?page=1 Жизнь и политика маркиза Велепольского: Эпизод из истории рус.-пол. конфликта и вопроса]. — Санкт-Петербург: тип. М. Стасюлевича, 1882. — [2], II, 332, IV с.
* Байрон и некоторые из его предшественников: Публичные лекции / В. Д. Спасович. — СПб.: Типография А. Тагов, 1885. — 157 с — (Библиотека европейских писателей и мыслителей / Издаваемая В. В. Чуйко. Вторая серия. 1885 г.; № 20)
* Спасович В. Д. Об акционерных обществах. — [Тифлис], 1885. — 33 с.
* [https://polona.pl/item/mickiewicz-i-puszkin-przed-pomnikiem-piotra-wielkiego-dwa-odczyty-wygl-w-krakowie-w,Njc4Njc0MTQ/4/#info:metadata Mickiewicz i Puszkin przed pomnikiem Piotra Wielkiego: dwa odczyty wygł. w Krakowie w dn. 14 i 15 marca 1886 roku]. — Lwów: [s.n.], 1887 (Lwów: E. Winiarz). — 1887. — 52 s.
* Спасович В. Д. Байронизм у Пушкина и Лермонтова: Из эпохи романтизма // Вестник Европы (1866—1918)|Вестник Европы. — 1888|1888. — № 3; 4.
* Спасович В. Д. Новые направления в науке уголовного права / В. Д. Спасович. — М.: тип. товарищества И. Д. Сытина, 1898. — 139 с.
* Спасович В. Д. Байронизм у Пушкина и Лермонтова / В. Д. Спасович; с прил. краткой биогр. лорда Байрона сост. Б. Степанцем. — Вильна: Изд. Сев.-Зап. книгоиздательства, 1911. — VIII, 89 с.
* Спасович В. Д. Столетний юбилей лорда Байрона / Пер. с польского // Пантеон Литературы. — 1888. — № 2.
* [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Serbien/XIX/1880-1900/Spasovic_V/text.htm Черногория и законник Богишичаh] // Вестник Европы. — 1889. — № 2.
* O obecnym stanie ziemstwa w posiadających je guberniach cesarstwa rosyjskiego i o projektowanych w tém ziemstwie reformach. — Lwów. — 1889. — 42 s.
* [https://polona.pl/item/konrad-wallenrod-odczyt-wlodzimierza-spasowicza-miany-w-dniu-10-go-wrzesnia-1889-roku-w,Njc4NjgwMDY/8/#info:metadata Konrad Wallenrod: odczyt Włodzimierza Spasowicza miany w dniu 10go września 1889 roku w Sali Ratuszowej we Lwowie]. — Lwów. — 1889. — 39 s.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т2. — СПб, 1889.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т.3. — СПб, 1890.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т.4. — СПб, 1891.
* Spasowicz Wł. Dzieje literatury polskiej / przekł. z ros.- Kraków- Warszawa, 1891.
* Спасович В. Д. Две речи В. Д. Спасовича: 1. 17-го апр. 1891 г. в общем собрании присяжных поверенных Спб. судебного округа в день XXV-летия действия в нём судебных уставов; 2. 31-го мая 1891 г. на товарищеском обеде в день XXV-летия деятельности его самого, как присяжного поверенного. — Берлин, 1892. — 34 с.
* [https://web.archive.org/web/20240301114849/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003553248?page=1 Проект положения об авторских правах]. — [Санкт-Петербург]: тип. и лит. В. А. Тиханова, ценз. 1894. — 8 с.
* Spasowicz Wł. Schiller i Goethe w pamiętnem dziesięcioleciu ich przyjaźni : od połowy 1794 do początku 1805 r. — Petersburg. — 1894.
* Спасович В. Д. Сочинения. Т.5. — СПб, 1895.
* [https://web.archive.org/web/20240301114850/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003555324?page=1 Новые направления в науке уголовного права]. — Москва: тип. товарищества И. Д. Сытина, 1898. — 139 с — (Вопросы науки, искусства, литературы и жизни; № 17)
* Spasowicz Wł. Mickiewicz i społeczeństwo rosyjskie // Kraj. — 1899. — № 9.
* [https://polona.pl/item/wincenty-pol-jako-poeta,NzUxODg2Njg/4/#info:metadata Wincenty Pol jako poeta]. — Lwów: Księgarnia Polska, [1881] (Lwów: I. Związkowa Druk.). — 96 s.
* Спасович В. Д. Срочный вопрос : (По поводу проекта введ. зем. учреждений в запад. губ.). — Санкт-Петербург. −1900. — 32 с.
* Спасович В. Д. Вопросы, возбуждаемые новейшими проектами преобразований акционерного законодательства в России // Русское Экономическое Обозрение. — 1900. — № 3.
* Спасович В. Д. О трудах Макса Гумилевича по польской истории. — Санкт-Петербург: тип. Акад. наук, 1901. — [2], 6 с.
* Спасович В. Д. Семь судебных речей по политическим делам: (1877—1887). — Берлин, [1901]. — 273 с.
* Спасович В. Д. Заметки о проекте земского управления для 13 неземских губерний. — Санкт-Петербург, 1902. — 73 с.
* Спасович В. Д. История польской литературы на немецком языке берлинского профессора Александра Брикнера: [Рец.]. — Санкт-Петербург, 1902. — 16 с.
* Спасович В. Д. Застольные речи (1873—1901) / под ред. Э. Л. Каспровича. — Лейпциг: типография Ф. А. Брокгауза, 1903. — 104 с.
* Spasowicz W. W obronie własnej: odpowiedź panu Szymonowi Askenazemu / Wł. Spasowicz. — Petersburg: Drukarnia Trenke i Fusnot, 1903. — 29 s.
* [https://web.archive.org/web/20240301114850/https://viewer.rusneb.ru/ru/rsl01003753232?page=1 Семь судебных речей по политическим делам: (1877—1887)]. — Санкт-Петербург: В. Врублевский, 1908. — [8], 229 с.
* Spasowicz W. Polityka samobójstwa, w: tenże, Pisma, t. IX, Warszawa, 1908. — S. 3—15.
* Спасович В. Д. Байронизм у Пушкина и Лермонтова. С приложением краткой биографии лорда Байрона, составленной Богданом Степанцем. — Вильно, 1911. — 90 c.
* Спасович В. Д. Сочинения. — 2-е изд. — Т. 1—10. — Санкт-Петербург, 1913.
* Спасович В. Д. Дело Дмитриевой и Каструбо-Карицкого // Судебные речи известных русских юристов. Сборник. — М.: Госюриздат, 1956. — С. 556—563
* Geschichte der slawischen Literaturen. 1er Bd. / Alexander Nikolajewitsch Pypin, Wladimir Danilowitsch Spasowitsch. — Bautzen. — 1982.
* Избранные труды и речи / В. Д. Спасович; сост. И. В. Потапчук. — Тула: Автограф, 2000. — 496 с — (Юридическое наследие). — ISBN 5-89201-008-2
* Спасович В. Д. О теории судебно-уголовных доказательств: В связи с судоустройством и судопроизводством. — М., 2001. — 93 с.
* ''Спасович В. Д.'' Судебные речи. — М., 2010.
* Spasowicz Wł. Liberalizm i narodowość: wybór pism / W. Spasowicz; wstępem opatrzył Dariusz Szpoper. — Kraków: Ósrodek Myśli Polit., 2010. — XXII, 349 s.
* Spasowicz W. Władysław Syrokomla. Studium literackie. — Lwów, 2014.
* Спасович В. Д. Права авторские и контрафакция: законодательство XIX века (до 1863 года): с приложением статьи «О фотографической собственности». — Изд. 2-е. — Москва, 2015. — 106 с.
* С71 Избранные труды / В. Д. Спасович. — Минск : Редакция журнала «Промышленно-торговое право», 2015. — 320 с — (Наследие права)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/nasledie-prava/nauchnye-trudy/sborniki/v-d-spasovich-izbrannye-trudy/|title=В. Д. Спасович «Избранные труды»}}&lt;/ref&gt;.
* Spasowicz Wł. Śmierć w rzece Kura i inne zagadki kryminalne : mowy obrończe z lat 1869—1878 / przełożyły Małgorzata Migdalska, Jolanta Skrunda. — Warszawa, 2016.

=== Пераклады ===
* Orzelski Ś. Bezkrólewia ksiąg osmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 az do roku 1576. Т.1. — Petersburg, Nakł. B.M. Wolffa. — 1855 (перевод В. Спасовича).
* Rudawski W. J. Historja polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 r./przeł. z łac., życiorysem i objaśnieniami uzup. Włodzimierz Spasowicz. T. 1-2. — Petersburg — Mohylew. — 1855.
* Orzelski Ś. Bezkrólewia ksiąg osmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 az do roku 1576. Т.2. — Petersburg, Nakł. B.M. Wolffa. — 1856 (перевод В. Спасовича).
* Orzelski Ś. Bezkrólewia ksiąg osmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta roku 1572 az do roku 1576. Т.2. — Petersburg, Nakł. B.M. Wolffa. — 1858 (перевод В. Спасовича).
* &lt;nowiki&gt;Kto ma państwo morskie... : problemy morza w opinii dawnej Polski / wybór tekstów, wstęp i objaśnienia Edmunda Kotarskiego ; [teksty łac. tł.: Jan Dymitr Solikowski, Włodzimierz Spasowicz, Maria Gurbisz]. - Gdańsk.-1970.&lt;/nowiki&gt;

=== Рэдагаваньне ===
* Льюис Дж. Г. История философии от начала её в Греции до настоящих времён / под ред. В. Спасовича. — СПб.,1865—1867.
* Богишич В. В. Общий имущественный законник для Княжества Черногорского : (По второму изд. 1898 г.) / Пер. М. П. Кусакова, под ред. В. Д. Спасовича. — Санкт-Петербург, 1901. — [2], 239 с.
* Черногория. Законы и постановления. Общий имущественный законник для Княжества Черногорского / Пер. М. П. Кусакова под ред. В. Д. Спасовича. (По 2-му изд. 1898 г.). — Санкт-Петербург, 1901. 
* Очередные вопросы в Царстве Польском: Этюды и исслед. / Под ред. В. Спасовича и Э. Пильца. — 2-е изд. — Т. 1. — Санкт-Петербург, 1902.
* Potrzeby społeczne w Królestwie Polskiem : praca zbiorowa. — T. 1 / pod red. Włodz. Spasowicza, E. Piltza. — Kraków, 1902.

== Літаратура ==
* Спасо́віч Уладзімір Данілавіч // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 105. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
* Спасо́віч Уладзімір Данілавіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 680. — 800 с — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
* Śmierć w rzece Kura i inne zagadki kryminalne. Mowy obrończe z lat 1869—1878. Małgorzata Migdalska, Jolanta Skrunda (przekład). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2016. ISBN 978-83-64822-62-9.
* Maciej Jankowski: Być liberałem w czasie trudnym. Rzecz o Włodzimierzu Spasowiczu. Łódź: Ibidem, 1996. ISBN 83-902789-8-7.
* [https://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/134142 Budowniczy złotego mostu]. «Nowości Illustrowane». Nr 44, s. 23-24, 3 listopada 1906.
* Sławęcka E. Włodzimierz Spasowicz jako krytyk literatury rosyjskiej. — Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969.
* Kulczycka-Saloni J. Włodzimierz Spasowicz : zarys monograficzny. — Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.
* Paszkowska M. Włodzimierz Spasowicz — Polak z Białorusi. Szkic do portretu // Wielokulturowość polskiego pogranicza. Ludzie-idee-prawo. — Białystok, 2003. — S. 375—379.
* Jaszczuk А. Czy Włodzimierz Spasowicz był zdrajcą narodu? // Kwartalnik Historyczny, 1994. — № 2. — S. 11—25.
* Бастрыкин А. И. Страничка истории. Владимир Данилович Спасович // Советская юстиция. — М., 1982. — 18. — С. 28—30.
* Быков П. В. Д. Спасович // Всемирная иллюстрация : журнал. — 1891. — Т. 45, № 1170. — С. 431—432.
* Винавер М. М. Речь о Спасовиче. — Санкт-Петербург: тип. тов. «Общественная польза», 1907. — 56 с.
* Гучков С. М., при участии Мелиховой Л. С. СПАСО́ВИЧ Владимир Данилович // Русские писатели, 1800—1917 : Биографический словарь / гл. ред. Б. Ф. Егоров. — М. : Большая российская энциклопедия ; СПб. : Нестор-История, 2019. — Т. 6 : С—Ч. — С. 16—18. — 656 с — (Сер. биогр. словарей: Русские писатели. 11—20 вв.). — 1000 экз. — ISBN 5-85270-011-8. — ISBN 978-5-4469-1616-0 (т. 6).
* Кони А. Ф. Отцы и дети судебной реформы. — СПб., 1914. — С. 229.
* Родичев Ф. И. В. Д. Спасович // Право, 1901. — № 23.
* Скрипилёв Е. А. В. Д. Спасович — «король русской адвокатуры» // Государство и право, 1995.— № 7.
* Спасович, Владимир Данилович // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
* Смолярчук В. И. В. Д. Спасович: учёный-юрист, литератор, судебный оратор // Советское государство и право, 1982. — № 10.
* Троицкий Н. А. Корифеи российской адвокатуры. — М.: Центрполиграф, 2006. — 415 с — Тираж 3000 экз. — (Россия забытая и неизвестная). — С. 52—80. — ISBN 5-9524-2559-3.
* Чубинский М. П. Памяти В. Д Спасовича // Вестник Европы, 1909. — № 1—2.
* Шикман А. П. Деятели отечественной истории. Биографический справочник. — Москва, 1997.

== Спасылкі ==
* [http://spadchyna.net/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=1212:2009-11-17-14-05-39&amp;catid=36:2009-10-27-12-02-55&amp;Itemid=467 Спасовіч Уладзімір Данілавіч (16.1.1829— 26.10.1906)]
* Włodzimierz Spasowicz, ''Pisma. T. 1-8'', Petersburg 1892—1903 ([http://kpbc.umk.pl/publication/6214 лічбавая копія])
* [https://polona.pl/sets?searchCategory=objectSets&amp;page=0&amp;size=24&amp;sort=RELEVANCE&amp;searchLike=Włodzimierz%20Spasowicz&amp;copyright=false Працы Ўладзімера Спасовіча] ў сэрвісе Polona

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Спасовіч, Уладзімер}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рэчыцы]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Дактары юрыдычных навук]]</text>
      <sha1>3jr1wjg19kfghnwfy6fcu81mcw6a3ia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Герб Кіева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>281087</id>
    <revision>
      <id>2620039</id>
      <parentid>2518793</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T22:37:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620039</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12906" sha1="fz25tlgkx4rl05ilken1ewkv63ff9pp" xml:space="preserve">{{Герб}}
'''Герб Кіева''' — афіцыйны сымбаль гораду [[Кіеў]], сталіцы [[Украіна|Ўкраіны]], зацьверджаны пастановай Кіеўскай гарадзкой рады № 57 ад 18 красавіка 1995 году.

== Апісаньне ==
Афіцыйнае апісаньне гербу:

{{цытата|Архангел Міхаіл сымбалізуе сьветлыя сілы, гатовыя абараняць Кіеў ад бед.

Фігура Архангела Міхаіла ў белай княжацкай кашулі, воінскім уборы з срэбнымі дасьпехамі, дэкарыраваны стылізаваным дыскам Сонца, намаляваны на блакітным фоне старажытнарускага (вараскага) шчыта. У правай руцэ Архангела Міхаіла - павернуты ў бок агністы меч, сымбаль абароны, у левай — срэбны шчыт у залатым апраўленьне з выявай залатога крыжа, сымбаля сьвятла і хрысьціянскай веры. Цёмна-малінавы плашч, па старажытнарускай традыцыяй, змацаваны з правага боку залатой фібулай.

Белыя архангельскія крылы ўпрыгожаны залатымі палосамі. Залаты німб - сымбаль сьвятасьці. 

({{мова-uk|Архангел Михаїл символізує світлі сили, готові боронити Київ від лиха.

Постать Архангела Михаїла у білій княжій сорочці, військовому вбранні з срібним обладунком, декорованим стилізованим диском Сонця, зображено на блакитному тлі давньоруського (варязького) щита. У правій руці Архангела Михаїла — повернутий у бік вогняний меч, символ захисту, у лівій — срібний щит у золотому облямуванні із зображенням золотого хреста, символ Світла та Християнської віри. Темно-малиновий плащ, за давньоруською традицією, скріплений з правого боку золотою фібулою. Білі Архангельські крила прикрашені золотими смугами.
Золотий німб — символ святості}})&lt;ref&gt;[[s:uk:Про герб міста Києва|Про герб міста Києва]]&lt;/ref&gt;}}

== Гісторыя ==

=== Часы ВКЛ ===
Найстарэйшая выява герба гораду Кіеў зьмяшчаецца ў гербоўніку Конрада Грунэнбэрга ад 1480 году&lt;ref&gt;{{cite web |author       = О. Скороход |url          = https://gazeta.ua/articles/history/_take-buvaye-raz-u-stolittya-v-kiyevi-predstavili-relikviyi-miskogo-samovryaduvannya/446272 |title        = &quot;Таке буває раз у століття&quot; - в Києві представили реліквії міського самоврядування |lang= uk  |date= 2012-07-18 |access-date  = 2021-08-22 |archive-date = 2021-08-22 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20210822193630/https://gazeta.ua/articles/history/_take-buvaye-raz-u-stolittya-v-kiyevi-predstavili-relikviyi-miskogo-samovryaduvannya/446272 |deadlink = no}}&lt;/ref&gt;.

Раней зьяўленьне гарадзкога герба зьвязвалі з атрыманьнем [[Магдэбурскае права|Магдэбургскага права]]. Паводле апошніх дасьледаваньняў, Кіеў атрымаў магдэбургскі прывілей у 1494 годзе. Аднак зьвесткі пра герб у гэты пэрыяд невядомыя.

Дасьледчык кіеўскіх пячатак Канстанцін Анціповіч датаваў найстаражытную пячатку з гербам гораду прыкладна 1500 годам&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210822193627/https://issuu.com/alekseyyankovskiy/docs/1927-bagalii-gerb__5a7f6c90a9921b/9 Київська міська печатка], Юбілейний збірник на пошану академіка Дмитра Йвановича Багалія : З нагоди сімдесятої річниці життя та п’ядесятих роковин наукової діяльності, 1927 год, ст. 825—835&lt;/ref&gt;. На ёй у акругленым шчыце намаляваны лук са стралой (ці двума стрэламі), які нацягваюць дзьве вылучаныя з воблака рукі. Верагодна, такі герб сымбалізаваў змагарнае значэньне Кіева, жыхары якога пастаянна абараняліся ад нападаў ворагаў, пераважна татараў. Лук фігураваў у Эўрапейскай геральдыцы як сымбаль дзікіх і ваяўнічых народаў або рэгіёнаў, дзе вядзецца вайна&lt;ref&gt;А. Гречило Магдебурзьке право та питання герба міста Києва (кінець XV — 80-ті роки ХVІІІ ст.), Самоврядування в Києві: Історія та сучасність. 2007, Кіеў, с. 147—157&lt;/ref&gt;.

У гербоўніку Барташа Папроцкага «Гняздо цноты…» (1578 год) паказана, што на гербе горада Кіева быў намаляваны Святы Юрый&lt;ref&gt;''[[Барташ Папроцкі|Paprocki B.]]'' Gniazdo cnoty… — [[Кракаў|Kraków]], 1578 — с. 1222.&lt;/ref&gt;.

Герб з лукам прабыў кіеўскім гербам аж да XVIII стагодзьдзя. Яго выява зафіксавана на гарадзкіх харугвах XVII стагодзьдзя, якое захоўваецца ў трафэйнай калекцыі ваеннага музэя [[Стакгольм]]у. Хоць у позьнім Сярэднявеччы Кіеўскім гарадзкім гербам была «рука з лукам», гербам кіеўскай зямлі служыў архангел. Кіеўскае ваяводзтва ў складзе Польскай Кароны Рэчы Паспалітай мела такі герб: чырвоны шчыт з выявай срэбнага анёла з апушчаным мячом і ножнамі&lt;ref&gt;''[[Самуэль Аргэльбранд|Samuel Orgelbrand]] Encyklopedia powszechna. — 1863. — с. 640.&lt;/ref&gt;.

У 1595 годзе герб горада мог зьведаць зьмены. Менавіта тады Кіеўскі біскуп Верашчынскі прапанаваў праект адміністрацыйнай рэформы Кіеву. Горад павінен быў быць падзелены на тры асобныя самакіравальнай тэрыторыі. Для кожнага з гарадоў Верашчынскі прапанаваў праект гербу: для [[Падол (Кіеў)|Падола]] — выцягнутая з воблака рука, якая трымае каралеўскі скіпэтр «замест існуючага варварскага лука з двума стрэламі». Для нагорнай «каралеўскай» часткі гораду — выцягнутая з воблака рука, якая трымае каралеўскі вянок; для Кудраўскай гары з замкам біскупа — у перасечаным шчыце уверсе Мітра, а ўнізе герб Верашчынскіх. Праектам не наканавана было ажыцьцявіцца&lt;ref&gt;А. Гречило, До питання про герб Києва в кінці XV — кінці ХVІІІ ст., Матеріали засідань іст. та археогр. коміс. НТШ в Україні, 1999, ст.93—98 &lt;/ref&gt;.

На друку 1630 году ў гербе ўжо няма воблака, лук заменяны ў арбалет, які трымае адна рука. Такі трансфармаваны сымбаль быў на ўсіх іншых кіеўскіх гарадзкіх пячатках да 1780 году.

У часы Рэчы Паспалітай герб ваяводзтва адрозьніваўся ад гарадзкога. Яго зьмяшчалі ў тройку найвышэйшых гербаў гэтай дзяржавы — разам з польскім арлом і літоўскай [[Пагоня]]й. У казацкай дзяржаве герб Архістратыга ставілі побач з радавым гербам кожнага гетмана, а падчас маскоўскага панаваньня яго ўвялі ў вялікі герб Расейскай імпэрыі і разьмясцілі ў цэнтры, побач з двухгаловым арлом, і ўнізе, на шчыце Злучаных гербаў вялікіх князёў&lt;ref&gt;[http://www.heraldicum.ru/ukraine/towns/kiev.htm г. Киев], &lt;/ref&gt;.

&lt;gallery&gt;
File:COA of Kiev 1480.png|Герб Кіева гербоўніка Конрада Грунэнбэрга (1480 год)
File:COA of Kiev 1500's.png|Герб Кіева з нямецкага гербоўніка (XVI ст.)
File:COA of Kiev 1480 copy 1604.png|Герб Кіева з копіі гербоўніка Конрада Грунэнбэрга (1604 год)
File:COA_of_Kiev_Voivodship_XVII.svg|Герб [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага вваяводзтва]] ў складзе [[Карона Каралеўства Польскага|Польскай кароны]] (пасьля [[Люблінская унія|1569 г.]])
File:Kyiv 1578.png|Герб Кіева з гербоўніка [[Барташ Папроцкі|Барташа Папроцкага]] (1578 год)
File:Kiev magistrat 1698.svg|Пячатка магістрата (1698 год)
File:Печатка Київського магістрату 1671-1700.png|Пячатка магістрата (1671—1700 гады)
File:Kyiv City coat of arms XVII-XVIII.svg|Герб Кіева (сярэдзіна XVII — канец XVIII ст)
&lt;/gallery&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Сьцяг Кіева]]

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Літаратура ==
* Герб міста Києва: Нарис / упоряд. М. О. Рибаков; Київська міська рада; Фонд гуманітарних програм міста Києва. — К., Студія сучасної соціальної реклами, 2003. — 51 с, іл. — (Київський історичний довідник; вип. 1.) (укр.)
* Рішення Київської міської ради від 18 квітня 1995 року № 57 «Про герб міста Києва» // Хрещатик. — 1996. — № 159 (1154). — 28 серпня. — С. 2. (укр.)
* Розпорядження голови Київської міської ради народних депутатів від 25 травня 1995 року № 10-с «Про питання використання герба міста Києва» // Хрещатик. — 1996. — № 159 (1154). — 28 серпня. — С. 2. (укр.)
* Розпорядження голови Київської міської ради народних депутатів від 10 липня 1995 року № 13-с «Про затвердження Положення про використання Герба міста Києва» // Хрещатик. — 1996. — № 159 (1154). — 28 серпня. — С. 2.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://uagerb.com/misto/ Гербы гарадоў Украіны]{{Недаступная спасылка|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Катэгорыя:Кіеў]]
[[Катэгорыя:Гербы гарадоў Кіеўскай вобласьці|Кіеў]]
[[Катэгорыя:Гербы гарадоў Украіны]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Кіева]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1995 годзе]]</text>
      <sha1>fz25tlgkx4rl05ilken1ewkv63ff9pp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домінік Собаслаі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>282319</id>
    <revision>
      <id>2620116</id>
      <parentid>2614230</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:38:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620116</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10162" sha1="ld8nxlat2udsxu37nq5wu40yruc2y27" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 8
| гады                 = 2017—2018&lt;br/&gt;2018—2021&lt;br/&gt;2021—2023&lt;br/&gt;2023—
| клюбы                = [[Ліфэрынг (футбольны клюб)|Ліфэрынг]]&lt;br/&gt;[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]&lt;br/&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 42 (16)&lt;br/&gt;56 (16)&lt;br/&gt;62 (12)&lt;br/&gt;45 (4)
| нац гады             = 2019—
| нац зборная          = {{Футбол Вугоршчына|няма}}
| нац гульні(галы)     = 51 (15)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 19 лістапада 2024
}}
'''Домінік Собаслаі''' ({{мова-hu|Dominik Szoboszlai}}; {{Н}} 25 кастрычніка 2000 году) — вугорскі футбаліст, паўабаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і нацыянальнай [[зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Гулец хутка быў запрыкмечаны скаўтамі, дзякуючы чаму трапіў у аўстрыйскі клюб «[[Ліфэрынг (футбольны клюб)|Ліфэрынг]]» у [[Чэмпіянат Аўстрыі па футболе 2017—2018 гадоў|сэзоне 2017—2018 гадоў]]. Дэбютаваў у прафэсійным футболе 21 ліпеня 2017 году ў матчы супраць «[[Капфэнбэрг (футбольны клюб)|Капфэнбэргу]]». Першым голам адзначыўся 4 жніўня, улучыўшы мяч у браму «[[Бляў-Вайс Лінц|Бляў-Вайсу]]». Такі пачатак вымусіў зальцбурскі «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]» падцягнуць футбаліста да свайго складу яшчэ цягам сэзону. 27 траўня 2018 году Собаслаі дэбютаваў у аўстрыйскай [[Бундэсьліга чэмпіянату Аўстрыі па футболе|Бундэсьлізе]] ў матчы супраць сталічнай «[[Аўстрыя Вена|Аўстрыі]]».

Наступны сэзон гулец абараняў колеры як «Ліфэрынгу», гэтак і «Рэд Булу», але зь цягам часу замацаваўся менавіта ў зальцбурскім клюбе. 17 верасьня 2019 году паўабаронца ўлучыў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]], пакрыўдзіўшы бэльгійскі «[[Генк (футбольны клюб)|Генк]]». 10 чэрвеня 2020 году вугорац учыніў хет-трык у браму грацкага «[[Штурм Грац|Штурма]]»&lt;ref&gt;[http://www.nemzetisport.hu/legiosok/legiosok-szoboszlai-triplazott-a-salzburg-ot-golig-jutott-a-sturm-ellen-2766741 «Légiósok: Szoboszlai triplázott, a Salzburg öt gólig jutott a Sturm ellen»]. Nemzeti Sport.&lt;/ref&gt;. Паводле вынікаў [[Бундэсьліга чэмпіянату Аўстрыі па футболе 2019—2020 гадоў|сэзону 2019—2020 гадоў]] гулец, маючы на рахунку 9 галоў і 14 галявых перадачаў у матчах чэмпіянату, быў прызнаны найлепшым футбалістам сэзону&lt;ref&gt;[http://www.nemzetisport.hu/legiosok/legiosok-szoboszlai-dominikot-valasztottak-meg-az-ideny-legjobbjanak-2771201 «Légiósok: Szoboszlait választották meg az idény legjobbjának»]. Nemzeti Sport.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня 2020 году быў аб’яўлена аб пераходзе гульца ў нямецкі «[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]». З футбалістам быў узгоднены кантракт да чэрвеня 2025 году. Гэты трансфэр каштаваў немцам 20 мільёнаў эўра, што зрабіла Собаслаі найдаражэйшым праданым вугорцам у гісторыі. Гулец адразу замацаваўся ў асноўным складзе каманды, двойчы здабыўшы зь ёй [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубак Нямеччыны]].

2 ліпеня 2023 году гулец падпісаў дамову зь «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулам]]», узгодніўшы пяцігадовы кантракт. За пераход ангельцы мусілі выплаціць «РБ Ляйпцыг» 60 мільёнаў фунтаў&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/liverpool-complete-signing-dominik-szoboszlai «Liverpool complete signing of Dominik Szoboszlai»]. Liverpool FC.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/66079379 «Dominik Szoboszlai: Liverpool sign RB Leipzig midfielder for £60m»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Собаслаі стаў толькі трэцім вугорцам за ўсю гісторыю клюб&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/all-you-need-know-about-dominik-szoboszlai «FACTFILE: All you need to know about Dominik Szoboszlai»]. Liverpool FC.&lt;/ref&gt;. 13 жніўня паўабаронца дэбютаваў у складзе новага клюбу ў стартавай гульні [[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|сэзону 2023—2024 гадоў]], калі ягоная каманда згуляла ўнічыю з «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» зь лікам 1:1&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/confirmed-liverpool-line-v-chelsea-3 «Confirmed Liverpool line-up v Chelsea»]. Liverpool FC.&lt;/ref&gt;. 19 жніўня вугорац згуляў першую гульню на [[Энфілд Роўд|Энфілдзе]] ў матчы супраць «[[Борнмут (футбольны клюб)|Борнмуту]]». 3 верасьня гулец забіў свой першы гол у кашулі ангельскага клюбу ў пераможнай гульні [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] супраць «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]» (3:0). Хутка стаў ключавым футбалістам каманды, ствараючы найбольшую колькасьць галявых момантаў каманды. На пачатку 2024 году атрымаў пашкоджаньне, праз што прапусьціў частку сэзону.

=== Міжнародная ===
[[Файл:Szoboszlai 2021.jpg|значак|Гулец у кашулі нацыянальнай зборнай у 2021 годзе.]]
Собаслаі выклікаўся да складу зборных краіны розных узростаў. Пры гэтым гулец быў капітанам, як юнацкай, гэтак і юніёрскай зборных Вугоршчыны.

У чэрвені 2017 году атрымаў свой першы выклік у нацыянальную [[Зборная Вугоршчыны па футболе|зборную Вугоршчыны]] на таварыскі матч супраць [[Зборная Расеі па футболе|зборнай Расеі]] і адборачны матч чэмпіянату сьвету 2018 году супраць [[Зборная Андоры па футболе|зборнай Андоры]]&lt;ref&gt;[http://www.nemzetisport.hu/magyar_valogatott/valogatott-szoboszlait-valoban-behivta-storck-megvan-a-legioskeret-2569991 «Válogatott: Szoboszlait valóban behívta Storck – megvan a légióskeret!»]. Nemzeti Sport.&lt;/ref&gt;, аднак на полі не зьяўляўся. Запачаткаваў выступы ў нацыянальнай камандзе 21 сакавіка 2019 году ў адборачным матчы чэмпіянату Эўропы 2020 году супраць [[Зборная Славаччыны па футболе|зборнай Славаччыны]], выйшаўшы на замену на 54-й хвіліне замест [[Ласла Кляйнгайсьлер]]а&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/european-qualifiers/season=2020/matches/round=2001086/match=2026019/index.html «Slovakia v Hungary game report»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол забіў тым жа славакам з штрафнога ўдара.

== Дасягненьні ==
'''«Рэд Бул»''':
* [[Чэмпіянат Аўстрыі па футболе|Чэмпіён Аўстрыі]]: 2018, 2019, 2020, 2021
* Уладальнік [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]]: 2019, 2020, 2021

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Вугоршчына на ЧЭ-2024}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Собаслаі, Домінік}}
[[Катэгорыя:Вугорскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Вугоршчыны]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Ліфэрынг»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэд Бул» Зальцбург]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «РБ Ляйпцыг»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>ld8nxlat2udsxu37nq5wu40yruc2y27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хвіча Кварацхелія</title>
    <ns>0</ns>
    <id>284142</id>
    <revision>
      <id>2620103</id>
      <parentid>2616688</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:02:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620103</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11132" sha1="0fh2917p8cdh018fis0o7p52a0g7ixb" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 7
| гады                 = 2017—2018&lt;br/&gt;2018—2019&lt;br/&gt;2019&lt;br/&gt;2019—2022&lt;br/&gt;2022&lt;br/&gt;2022—2025&lt;br/&gt;2025—
| клюбы                = [[Дынама Тбілісі]]&lt;br/&gt;[[Руставі (футбольны клюб)|Руставі]]&lt;br/&gt;→ [[Лякаматыў Масква|Лякаматыў М]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Рубін Казань|Рубін]]&lt;br/&gt;[[Дынама Батумі]]&lt;br/&gt;[[Напалі Нэапаль|Напалі]]&lt;br/&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| гульні(галы)         = 4 (1)&lt;br/&gt;18 (3)&lt;br/&gt;7 (1)&lt;br/&gt;69 (9)&lt;br/&gt;11 (8)&lt;br/&gt;85 (28)&lt;br/&gt;1 (0)
| нац гады             = 2019—
| нац зборная          = {{Футбол Грузія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 40 (17)
| абнаўленьне(клюб)    = 25 студзеня 2025
| абнаўленьне(зборная) = 19 лістапада 2024
}}
'''Хві́ча Кварацхе́лія''' ({{мова-ka|ხვიჩა კვარაცხელია}}; {{Н}} 12 лютага 2001 году) — грузінскі футбаліст, ўінгер францускага клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і нацыянальнай [[зборная Грузіі па футболе|зборнай Грузіі]].

== Кар’ера ==

=== Клюбная ===
[[Файл:Khvicha Kvaratskhelia 2019.jpg|значак|зьлева|Кварацхелія ў кашулі «[[Лякаматыў Масква|Лякаматыва]]».]]
Сваю кар’еру запачаткаваў у 2017 годзе ў складзе тбіліскага «[[Дынама Тбілісі|Дынама]]». Пасьля ў сакавіку 2018 году далучыўся да «[[Руставі (футбольны клюб)|Руставі]]», склаўшы кантракт як вольны агент&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20220718192533/https://adjarasport.com/fekhburti/posts/bavshvi-romelits-qvelas-atquebs-10-tslis-kvaratskhelia-dzmis-kvalze-480492 «ბავშვი, რომელიც ყველას ატყუებს — 10 წლის კვარაცხელია ძმის კვალზე»]. Аджара Спорт.&lt;/ref&gt;. 15 лютага 2019 году Кварацхелія на правах арэнды прыяднаўся да расейскага клюбу «[[Лякаматыў Масква|Лякаматыў]]»&lt;ref&gt;[https://www.fclm.ru/ru/publications/news/19535 «Хвича Кварацхелия — в „Локомотиве“»]. ФК Лякаматыў.&lt;/ref&gt;. Дэбютаваў у расейскай лізе 10 сакавіка, выйшаўшы на замену на 86-й хвіліне замест [[Джэфэрсан Фарфан|Джэфэрсана Фарфана]] ў матчы супраць махачкалінскага «[[Анжы Махачкала|Анжы]]». 1 ліпеня клюб абвесьціў, што Кварацхелія пакінуў клюб па заканчэньні тэрміну арэнды&lt;ref&gt;[https://www.fclm.ru/ru/publications/news/20350 «Кварацхелия покинул „Локомотив“»]. ФК Лякаматыў.&lt;/ref&gt;. Пасьля страты гульца галоўны трэнэр клюбу з сталіцы Расеі [[Юры Сёмін]] давёў, што быў вельмі расчараваны тым, што ня здолеў утрымаць грузіна, паколькі трэнэр зважаў яго надзвычай таленавітым футбалістам&lt;ref&gt;[https://www.championat.com/football/news-3793843-sjomin-iz-za-uhoda-kvarachelii-iz-lokomotiva-u-menja-potekli-sljozy.html «Сёмин: из-за ухода Кварацхелии из „Локомотива“ у меня потекли слёзы»]. Championat.com.&lt;/ref&gt;. Пасьля абараняў колеры расейскага «[[Рубін Казань|Рубіну]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190708153708/https://rubin-kazan.ru/posts/hvicha-kvaratsheliya-stal-igrokom-rubina «Хвича Кварацхелия стал игроком „Рубина“»]. ФК Рубін.&lt;/ref&gt;. Праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (з 2022)|уварваньне Расеі ва Ўкраіну]] замежныя гульцы расейскай [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-лігі]] атрымалі мажлівасьць тэрмінова спыніць дамовы&lt;ref&gt;[https://www.fifa.com/about-fifa/organisation/fifa-council/media-releases/fifa-adopts-temporary-employment-and-registration-rules-to-address-several «FIFA adopts temporary employment and registration rules to address several issues in relation to war in Ukraine»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. У выніку нападнік скасаваў дамову з расейцамі і на час вярнуўся на радзіму, дзе далучыўся да батумскага «[[Дынама Батумі|Дынама]]».

1 ліпеня 2022 году каманда [[Сэрыя А|Сэрыі А]] «[[Напалі Нэапаль|Напалі]]» пацьвердзіла аб падпісаньні кантракта з футбалістам тэрмінам да 2027 году. Паводле паведамленьня, італьянцам дамову каштавала 10—12 мільёнаў эўра&lt;ref&gt;[https://sscnapoli.it/il-napoli-ufficializza-lacquisto-di-kvaratskhelia-a-titolo-definitivo/ «Il Napoli ufficializza l’acquisto di Kvaratskhelia a titolo definitivo»]. ФК Напалі.&lt;/ref&gt;. 15 жніўня гулец дэбютаваў у складзе новага клюбу, зьявіўшыся ў матчы супраць «[[Эляс Вэрона|Вэроны]]»&lt;ref&gt;[https://www.eurosport.it/calcio/serie-a/2022-2023/calcio-serie-a-verona-napoli-2-5-kvaratskhelia-show-all-esordio-gol-e-assist-per-il-georgiano_sto9086779/story.shtml «Calcio, Serie A — Verona-Napoli 2-5: Kvaratskhelia show all’esordio, gol e assist per il georgiano»]. Eurosport&lt;/ref&gt;. Кварацхелія хутка замацаваўся ў складзе і стаў адным з ключавых футбалістаў каманды.

10 кастрычніка 2024 году Кварацхелія быў у чацьверты раз прызнаны гульцом месяцу ў [[Сэрыя А|Сэрыі А]], што стала рэкордным дасягненьнем, якога дамагаўся гулец «[[Рома Рым|Ромы]]» [[Паўлё Дыбаля]]. 16 студзеня 2025 году гулец абвесьціў аб сваім сыходзе з «Напалі» праз сацыяльныя сеткі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20250121103638/https://sports.yahoo.com/kvaratskhelia-bids-farewell-napoli-social-194345754.html «Kvaratskhelia bids farewell to Napoli in social media video»]. Yahoo Sports.&lt;/ref&gt;. 17 студзеня прыяднаўся да францускага «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]», склаўшы працоўную дамову да чэрвеня 2029 году&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/articles/c62eekn8vmmo «Khvicha Kvaratskhelia: Paris St-Germain sign Napoli forward on deal until June 2029»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Як паведамлялася, пераход каштаваў парыжанам 70 мільёнаў эўра&lt;ref&gt;[https://www.lequipe.fr/Football/Actualites/Mercato-khvitcha-kvaratskhelia-a-signe-au-psg/1533067 «Mercato: Khvitcha Kvaratskhelia a signé au PSG»]. L’Équipe.&lt;/ref&gt;. У дэбютным матчы супраць «[[Рэймс (футбольны клюб)|Рэймсу]]» грузін адзначыўся галявой перадачай, а фінальны лік быў 1:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20250222115131/https://en.psg.fr/teams/first-team/content/khvicha-kvaratskhelia-makes-his-debut-paris-saint-germain-stade-de-reims-ligue-1-2024-2025 «Khvicha Kvaratskhelia makes his debut»]. Paris Saint-Germain FC.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
Дэбютаваў у складзе нацыянальнай [[Зборная Грузіі па футболе|зборнай Грузіі]] 7 чэрвеня 2019 году ў матчы супраць [[зборная Гібральтару па футболе|зборнай Гібральтару]]. 14 кастрычніка 2020 году адзначыўся першым голам у складзе зборнай у матчы [[Ліга нацыяў УЭФА|Лігі нацыяў]], які завяршыўся ўнічыю 1:1 супраць [[Зборная Паўночнай Македоніі па футболе|зборнай Паўночнай Македоніі]]&lt;ref&gt;[https://1tv.ge/news/saqartvelom-gasvlaze-kacnakluli-chrdiloet-makedonia-ver-daamarckha/ «საქართველომ გასვლაზე კაცნაკლული ჩრდილოეთ მაკედონია ვერ დაამარცხა»]. First Channel Georgia&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Лякаматыў»''':
* Уладальнік [[Кубак Расеі па футболе|Кубка Расеі]]: 2019

'''«Напалі»''':
* [[Чэмпіянат Італіі па футболе|Чэмпіён Італіі]]: 2023

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2025
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Грузія на ЧЭ-2024}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кварацхелія, Хвіча}}
[[Катэгорыя:Грузінскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Грузіі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Дынама» Тбілісі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Руставі»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лякаматыў» Масква]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рубін» Казань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Дынама» Батумі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Напалі» Нэапаль]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>0fh2917p8cdh018fis0o7p52a0g7ixb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Я нарадзіўся тут (песьня)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>284363</id>
    <revision>
      <id>2620043</id>
      <parentid>2605083</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T00:32:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>72.69.94.65</ip>
      </contributor>
      <origin>2620043</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2814" sha1="offwfnugp3an3gz1tp60pg6nz1fby5a" xml:space="preserve">{{Песьня
 | назва              = Я нарадзіўся тут 
 | тып                = &lt;!-- гімн/дэма/інструмэнтальная музыка/
                        кампазыцыя/песьня/прома/рэмікс/самотнік/іншы --&gt;песьня для [[гітара|гітары]]
 | загаловак          = 
 | загаловак2         = 
 | мова               = [[Беларуская мова|беларуская]]
 | беларуская_назва   = 
 | выканаўца          = &lt;!-- або | арыгінальны_выканаўца --&gt;[[Зьміцер Вайцюшкевіч|Зьмітра Вайцюшкевіча]]
 | альбом             = «[[Я нарадзіўся тут]]»
 | міні-альбом        = 
 | выява              = 
 | памер_выявы        = 
 | подпіс_выявы       = 
 | бок_А              = 
 | бок_Б              = 
 | напісаная          = 
 | запісаная          = 
 | выдадзеная         = 
 | фармат             = 
 | студыя             = 
 | жанр               = беларуская народная песьня 
 | працягласьць       = 
 | лэйбл              = 
 | аўтар              = [[Лявон Вольскі]]
 | кампазытар         = [[Лявон Вольскі]]
 | пясьняр            = [[Зьміцер Вайцюшкевіч]]
 | прадусэр           = [[Зьміцер Вайцюшкевіч]]
 | папярэдні_альбом2  = 
 | папярэдні_альбом   = [[Народны альбом]]
 | папярэдні_самотнік = 
 | папярэдні_год      = 
 | храналёгія         = 
 | год                = 
 | песьні             = 
 | наступны_год       = 
 | наступны_самотнік  = 
 | наступны_альбом    = 
 | наступны_альбом2   = 
 | іншае              = 
}}
'''Я нарадзіўся тут'''&lt;ref&gt;[https://youtube.com/AHwH1EtN_s4?si=RGvjDeZTblDw10E6 Я нарадзіўся тут (запіс 2000 году)]{{Недаступная спасылка|date=June 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; — песьня, якую выконвае [[Зьміцер Вайцюшкевіч]].

== Глядзіце таксама ==
* [[Паветраны шар (песьня)|Паветраны шар]]
* [[Хата бацькоў]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://genius.com/Murovei-ja-naradziusia-tut-lyrics Словы песьні]
* [https://m.soundcloud.com/nautro1/murovei-ya-naradziu-sya-tut Песьня]

[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]</text>
      <sha1>offwfnugp3an3gz1tp60pg6nz1fby5a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Люіс Фэрнанда Дыяс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285078</id>
    <revision>
      <id>2620115</id>
      <parentid>2614232</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:38:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620115</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15216" sha1="iguxenjz522v1k0qd5isamo2vih4xnm" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| нумар                = 7
| гады                 = 2016—2017&lt;br/&gt;2017—2019&lt;br/&gt;2019—2022&lt;br/&gt;2022—
| клюбы                = [[Баранкільля (футбольны клюб)|Баранкільля]]&lt;br/&gt;[[Атлетыка Хуніёр Баранкільля|Атлетыка Хуніёр]]&lt;br/&gt;[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
| гульні(галы)         = 34 (3)&lt;br/&gt;67 (15)&lt;br/&gt;77 (26)&lt;br/&gt;79 (21)
| нац гады             = 2018—
| нац зборная          = {{Футбол Калюмбія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 61 (16)
| абнаўленьне(клюб)    = 24 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 20 лістапада 2024
}}
'''Люіс Фэрнанда Дыяс Марулянда''' ({{мова-es|Luis Fernando Díaz Marulanda}}; {{Н}} 13 студзеня 1997 году) — калюмбійскі футбаліст, ўінгер ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і нацыянальнай [[зборная Калюмбіі па футболе|зборнай Калюмбіі]]. Паходзіць з роду індзейскіх народаў, што робіць яго першым футбалістам з тубыльцаў у складзе нацыянальнай зборнай Калюмбіі.

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Пачаў гуляць у футбол у веку шэсьці гадоў&lt;ref name=&quot;athletic&quot;&gt;[https://theathletic.com/3332837/2022/05/26/luis-diaz-liverpool-champions-league/ «Luis Diaz: The remarkable rise of 'Luchito', Liverpool’s 'true miracle'»]. The Athletic.&lt;/ref&gt;, пачаўшы наведваць невялікую футбольную школу, якой кіраваў ягоны бацька&lt;ref name=&quot;athletic&quot;/&gt;. У 2014 годзе трапіў у акадэмію «[[Атлетыка Хуніяр Баранкільля|Атлетыка Хуніяр]]», пасьля чаго быў пазьней пераведзены ў клюб «[[Баранкільля (футбольны клюб)|Баранкільля]]» другога дывізіёну з мэтай здабыцьця гульнявога досьведу. За два гады згуляў 34 гульні.

6 чэрвеня 2017 году накіраваўся назад у «Атлетыка Хуніяр». Дэбютаваў у [[Катэгорыя Прымэра А|Катэгорыі Прымэры А]] 27 жніўня ў матчы супраць клюбу «[[Онсэ Кальдас Манісалес|Онсэ Кальдас]]», калі зьявіўся на замену&lt;ref&gt;[https://www.elheraldo.co/rincon-juniorista/junior-cae-3-2-en-manizales-ante-once-caldas-396579 «Junior cae 3–2 en Manizales ante Once Caldas»]. El Heraldo.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол у складзе клюбу ў матчы [[Паўднёваамэрыканскі кубак|Паўднёваамэрыканскага кубка]] супраць парагвайскага клюбу «[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]». Цягам сэзону 2018 году Дыяс стаў гульцом першай адзінаццатцы каманды, забіўшы свой першы гол у айчынным чэмпіянаце ў браму «[[Атлетыка Букараманга]]».

[[Файл:Luis Diaz 2022 (cropped).jpg|значак|зьлева|Дыяс у кашулі «Лівэрпулу» ў адным з матчаў 2022 году.]]
10 ліпеня 2019 году Дыяс склаў пяцігадовую працоўную дамову з партугальскім клюбам «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]»&lt;ref&gt;[https://www.fcporto.pt/en/news/20190710-en-luis-diaz-signed-until-2024 «Luis Díaz signed until 2024»]. FC Porto.&lt;/ref&gt;. Пры гэтым клюб выкупіў 80% ягоных правоў за 7 мільёнаў эўра&lt;ref name=&quot;ojogo&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20220129130531/https://www.ojogo.pt/futebol/1a-liga/porto/noticias/agora-sim-luis-diaz-assinou-pelo-fc-porto-11070502.html «Agora sim: Luis Díaz assinou pelo FC Porto»]. O Jogo.&lt;/ref&gt;. Расейскі «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]» таксама жадаць прыдбаць футбаліста, але на пераезд у Партугалію яго пераканалі суайчыньнікі, як то гульцы «Порту» [[Радамэль Фалькао Гарсія|Радамэль Фалькао]] і [[Хамэс Радрыгес]], а таксама ягоны тагачасны трэнэр нацыянальнай каманды [[Карлуш Кейруш]]&lt;ref name=&quot;ojogo&quot;/&gt;. Дыяс дэбютаваў у складзе эўрапейскага клюбу 7 жніўня ў матчы першага кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць «[[Краснадар (футбольны клюб)|Краснадару]]»&lt;ref&gt;[https://colombia.as.com/colombia/2019/08/07/futbol/1565205958_097015.html «Luis Díaz debuta con el Porto en el triunfo de Champions League»]. AS.&lt;/ref&gt;, а праз шэсьць дзён у гульні ў адказ забіў свой першы гол, але пры гэтым партугальцы зьведалі паразу зь лікам 3:2 на хатнім стадыёне. У [[Прымэйра-Ліга|Прымэйры]] гулец запачаткаваў выступы 10 жніўня ў матчы супраць «[[Жыл Вісэнці Барсэлуш|Жыл Вісэнці]]», выйшаўшы на замену. Праз тыдзень калюмбіец забіў першы гол у браму «[[Віторыя Гімарайнш|Віторыі]]» з [[Гімарайнш]]у. Дыяс тады выйшаў на пляцоўку ў стартавым складзе&lt;ref&gt;[https://colombia.as.com/colombia/2019/08/18/futbol/1566083499_625009.html «Luis Díaz anota en la goleada del Porto ante Vitoria [sic] Setúbal»]. AS.&lt;/ref&gt;. 11 верасьня 2021 году Дыяс забіў гол у браму «[[Спортынг Лісабон|Спортынгу]]», а матч завяршыўся ўнічыю зь лікам 1:1&lt;ref&gt;[https://colombia.as.com/colombia/2021/09/12/futbol/1631397657_951619.html «Luis Díaz anota un golazo para el empate de Porto ante Sporting»]. AS.&lt;/ref&gt;. 9 кастрычніка ён забіў адзіны гол у пераможным матчы групавога этапу Лігі чэмпіёнаў супраць «[[Мілян (футбольны клюб)|Міляну]]». Забіўшы два галы ў матчы супраць «[[Марэйрэнсі Марэйра-дзі-Канэгуш|Марэйрэнсі]]» (4:0), які ладзіўся 1 лістапада, гулец давёў колькасьць сваіх галоў у чэмпіянаце да пяці у сваіх першых шасьці турах, што было найлепшым паказьнікам у лізе&lt;ref&gt;[https://www.futbolred.com/colombianos-en-el-exterior/luis-diaz-marca-dos-goles-en-porto-vs-moreirense-es-goleador-de-primeira-liga-de-portugal-2021-2022-144693 «Luis Díaz vuela en Porto: doblete y goleador de la Liga de Portugal»]. Fútbol Red.&lt;/ref&gt;. 28 лістапада паўднёваамэрыканец забіў свой дзясяты гол, дапамогчы здабыць перамогу над «Віторыяй» зь лікам 2:1. У выніку футбаліст быў названы гульцом месяца і нападнікам месяца як у кастрычніку, гэтак і ў лістападзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20220109002820/https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-bwin/fc-porto/detalhe/luis-diaz-e-o-jogador-do-mes-da-liga-bwin «Luis Díaz é o Jogador do Mês da Liga Bwin»]. Record.&lt;/ref&gt;. 19 сьнежня Дыяс быў прызнаны нападнікам месяца другі раз запар, бо гулец улучыў чатыры галы і зарабіў тры галявыя перадачы&lt;ref&gt;[https://www.record.pt/futebol/futebol-nacional/liga-bwin/fc-porto/detalhe/luis-diaz-recebe-distincao-de-melhor-avancado-do-mes-de-dezembro-da-liga «Luis Díaz recebe distinção de melhor avançado do mês de dezembro da Liga»]{{Недаступная спасылка|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Record.&lt;/ref&gt;.

Такія выступы былі заўважаныя іншымі клюбамі. 30 студзеня 2022 году калюмбіец склаў пяцігадовы кантракт з ангельскім «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулам]]»&lt;ref&gt; [https://www.liverpoolfc.com/news/liverpool-complete-luis-diaz-transfer-fc-porto «Liverpool complete Luis Diaz transfer from FC Porto»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;. Да пераходу былі чуткі аб цікавасьці да нападніка «[[Тотэнгэм Готспур|Тотэнгэму Готспур]]». Гулец дэбютаваў 6 лютага, выйшаўшы на замену на 58-й хвіліне ў матчы чацьвертага раўнду [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]] супраць «[[Кардыф Сіці]]». Нападнік асыставаў [[Такумі Мінаміна]], а лівэрпульцы здабылі перамогу зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/60187991 «Liverpool ease past Cardiff in FA Cup»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. На пачатку [[Прэм’ер-Ліга 2022—2023 гадоў|сэзону 2022—2023 гадоў]] гулец за кароткі час забіў чатыры галы і аддаў тры галявыя перадачы, у тым ліку зрабіў галявы дубль у матчы супраць «[[Борнмут (футбольны клюб)|Борнмуту]]», які скончыўся зь лікам 9:0&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/62614438 «Liverpool 9–0 Bournemouth: Diaz, Elliott, Alexander-Arnold, Firmino, Van Dijk all score»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. З [[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|сэзону 2023—2024 гадоў]] Дыяс зьмяніў нумар з 23 на 7&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/luis-diaz-wear-no7-jersey-2023-24 «Luis Diaz to wear No.7 jersey for 2023–24»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
Дэбютаваў на міжнародным узроўні 11 верасьня, замяніўшы [[Хуан Куадрада|Хуана Куадрада]] ў матчы супраць [[Зборная Аргентыны па футболе|зборнай Аргентыны]]&lt;ref&gt;[http://www.nuestrosdeportes.com/f%C3%BAtbol/selecci%C3%B3n/1940-con-el-debut-de-benedetti-y-luis-d%C3%ADaz,-colombia-empat%C3%B3-con-argentina.html «Con el debut de Benedetti y Luis Díaz, Colombia empató con Argentina»]. Nuestros Deportes.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол у складзе нацыянальнай [[Зборная Калюмбіі па футболе|зборнай Калюмбіі]] здабыў 26 сакавіка 2019 году, ураўнаўшы лік у таварыскім матчы ў матчы супраць [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэі]], але азіяцкага каманда здабыла перамогу зь лікам 2:1&lt;ref&gt;[https://en.yna.co.kr/view/AEN20190326010900315 «S. Korea beat Colombia behind Son Heung-min’s long-awaited goal»]. Yonhap News Agency.&lt;/ref&gt;. На свой першы вялікі турнір трапіў дзякуючы трэнэру Карлушу Кейрушу, які ўлучыў гульца ў сьпіс 23 чалавек на [[Кубак Амэрыкі па футболе 2019 году|Кубак Амэрыкі 2019 году]] ў Бразыліі&lt;ref&gt;[https://www.foxsports.com/soccer/story/james-and-falcao-head-colombia-s-copa-america-squad-053119 «James and Falcao head Colombia’s Copa America squad»]. Fox Sports.&lt;/ref&gt;.
 
== Дасягненьні ==
'''«Атлетыка Хуніяр»''':
* [[Чэмпіянат Калюмбіі па футболе|Чэмпіён Калюмбіі]]: 2018(ф), 2019(а)
* Уладальнік [[Кубак Калюмбіі па футболе|Кубка Калюмбіі]]: 2017
* Уладальнік [[Супэркубак Калюмбіі па футболе|Супэркубка Калюмбіі]]: 2019

'''«Порту»''':
* [[Чэмпіянат Партугаліі па футболе|Чэмпіён Партугаліі]]: 2020, 2022
* Уладальнік [[Кубак Партугаліі па футболе|Кубка Партугаліі]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Партугаліі па футболе|Супэркубка Партугаліі]]: 2020

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022, 2024
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Дыяс у складзе [[Зборная Калюмбіі па футболе|зборнай Калюмбіі]] на [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубках Амэрыкі]]
|Калюмбія на КА-2019
|Калюмбія на КА-2021
|Калюмбія на КА-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дыяс, Люіс}}
[[Катэгорыя:Калюмбійскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Калюмбіі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баранкільля»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Атлетыка Хуніёр» Баранкільля]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Порту»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>iguxenjz522v1k0qd5isamo2vih4xnm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гэраін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285134</id>
    <redirect title="Гераін" />
    <revision>
      <id>2620006</id>
      <parentid>2619976</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:54:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Перанакіраваньне паводле [[Абмеркаваньне:Гэраін]]: назву прэпарата — &quot;гераін&quot;, якая заснавана на нямецкім heroisch, што азначае &quot;гераічны&quot; [[Юрась Бушлякоў]], [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Санько]]. Разьдзел 2. Правапіс е, ё, я // [[Беларускі клясычны правапіс]]. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя / рэд. [[Зьміцер Саўка]]. — Вільня: 2005. — 160 с.: геро́й https://knihi.com/storage/pravapis2005.html#texth2_2</comment>
      <origin>2620006</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" sha1="2vmh82zdz21tawizj19mo7anb97nwp4" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Гераін]]</text>
      <sha1>2vmh82zdz21tawizj19mo7anb97nwp4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фабіян Руіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285511</id>
    <revision>
      <id>2620104</id>
      <parentid>2616689</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:03:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620104</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10592" sha1="7qzj8ntzmaufsk24yya7n9be0ouh9t8" xml:space="preserve">{{Футбаліст
| клюб                 = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| нумар                = 8
| гады                 = 2014—2016&lt;br/&gt;2016—2018&lt;br/&gt;2017&lt;br/&gt;2018—2022&lt;br/&gt;2022—
| клюбы                = [[Рэал Бэтыс Сэвільля|Бэтыс 2]]&lt;br/&gt;[[Рэал Бэтыс Сэвільля|Бэтыс]]&lt;br/&gt;→ [[Эльчэ (футбольны клюб)|Эльчэ]] (арэнда)&lt;br/&gt;[[Напалі Нэапаль|Напалі]]&lt;br/&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
| гульні(галы)         = 23 (3)&lt;br/&gt;50 (3)&lt;br/&gt;18 (1)&lt;br/&gt;125 (18)&lt;br/&gt;59 (5)
| нац гады             = 2019—
| нац зборная          = {{Футбол Гішпанія|няма}}
| нац гульні(галы)     = 35 (6)
| абнаўленьне(клюб)    = 22 лістапада 2024
| абнаўленьне(зборная) = 18 лістапада 2024
}}
'''Фабія́н Ру́іс Пэ́ньня''' ({{мова-es|Fabián Ruiz Peña}}; {{Н}} 3 красавіка 1996 году) — гішпанскі футбаліст, цэнтральны паўабаронца францускага клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і нацыянальнай [[зборная Гішпаніі па футболе|зборнай Гішпаніі]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Руіс нарадзіўся ў прадмесьці [[Сэвільля|Сэвільлі]], што вызначыла тое, што хлопцам футбаліст далучыўся да «[[Рэал Бэтыс Сэвільля|Бэтысу]]» ў 2004 годзе ў веку васьмі гадоў&lt;ref&gt;[http://www.estadiodeportivo.com/betis/2014/11/20/fabian-sigue-quemando-etapas-rumbo-elite/33052.html «Fabián sigue quemando etapas rumbo a la elite»]. Estadio Deportivo.&lt;/ref&gt;. У ліпені 2014 году гулец быў пераведзены ў рэзэрву&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20171109023818/http://www.cuentaconlacantera.com/fabian-y-gavi-dos-palaciegos-en-el-futuro-del-betis/ «Fabián y Gavi, dos palaciegos en el futuro del Betis»]. Cuenta con la Cantera.&lt;/ref&gt;, а 21 верасьня таго ж году дэбютаваў у складзе другой каманды, зьявіўшыся на замену ў другім тайме ў хатнім матчы супраць «[[Марбэльля (футбольны клюб)|Марбэльлі]]»&lt;ref&gt;[http://www.diariosur.es/deportes/mas-deportes/201409/21/marbella-golea-domicilio-betis-20140921231523.html «El Marbella golea a domicilio al Betis B»]. Diario Sur.&lt;/ref&gt;. Фабіян згуляў свой першы матч у якасьці прафэсіянала 16 сьнежня, замяніўшы [[Хаві Торэс]]а на 51-й хвіліне гасьцявога матчу [[Сэгунда|Сэгунды]], калі сэвільскі клюб здабыў перамогу над «[[Люга (футбольны клюб)|Люга]]» зь лікам 1:0&lt;ref&gt;[http://www.marca.com/2014/12/13/futbol/2adivision/1418504932.html «El Betis derriba el fortín del Lugo y se acerca a zona de ascenso»]. Marca.&lt;/ref&gt;. У першай камандзе клюбу ў [[Ля Ліга|Ля Лізе]] запачаткаваў выступы 23 жніўня 2015 году, выйшаўшы на замену ў хатнім матчы супраць «[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэалу]]»&lt;ref&gt;[http://www.marca.com/eventos/marcador/futbol/2015_16/la-liga/jornada_1/bet_vil/ «Rubén Castro llega justo a tiempo»]. Marca.&lt;/ref&gt;. У 2017 годзе абараняў колеры «Эльчэ», пасьля чаго вярнуўся ў сэвільскі клюб.

Па вяртаньні гулец стаў гульцом першай адзінаццатцы, калі каманду ачольваў [[Кіке Сэт’ен]]. Свой першы гол у найвышэйшым дывізіёне забіў 25 верасьня 2017 году ў хатнім матчы супраць «[[Левантэ Валенсія|Левантэ]]», што дапамагло дружыне атрымаць перамогу зь лікам 4:0. 31 студзеня наступнага году ён падоўжыў кантракт да 2023 году&lt;ref&gt;[https://www.marca.com/futbol/betis/2018/01/31/5a722db4e2704e6b408b466a.html «El Betis hace oficial la renovación de Fabián Ruiz hasta 2023»]. Marca.&lt;/ref&gt;. 30 красавіка 2018 году Фабіян забіў пераможны гол за «Бэтыс», забясьпечыўшы сабе месца ў [[Ліга Эўропы УЭФА|Лізе Эўропы]] на наступны сэзон, пасьля хатняй перамогі над «[[Маляга (футбольны клюб)|Малягай]]» зь лікам 2:1&lt;ref&gt;[http://www.marca.com/en/football/spanish-football/2018/04/30/5ae783dc46163f17368b464f.html «Betis qualify for the Europa League with win over Malaga»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Аднак, летам гішпанец далучыўся да італьянскага «[[Напалі Нэапаль|Напалі]]». Як паведамлялася, нэапалітанскі клюб выклаў за спартоўца 30 мільёнаў эўра&lt;ref&gt;[https://www.si.com/soccer/2018/07/05/napoli-confirm-signing-real-betis-talent-fabian-ruiz-long-term-contract «Napoli Confirm Signing of Real Betis Talent Fabian Ruiz on Long Term Contract»]. Sports Illustrated.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.football-italia.net/124032/official-napoli-pay-ruiz-clause «Official: Napoli pay Ruiz clause»]. Football Italia.&lt;/ref&gt;. 16 сьнежня паўабаронца згуляў у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] супраць сэрбскай «[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвены Зьвезды]]»&lt;ref&gt;[https://it.eurosport.com/calcio/champions-league/2018-2019/le-formazioni-ufficiali-di-stella-rossa-napoli-milik-titolare-debutta-fabian-ruiz_sto6937627/story.shtml «Le formazioni ufficiali di Stella Rossa-Napoli: Milik titolare, debutta Fabian Ruiz»]. Eurosport.&lt;/ref&gt;. Празь дзесяць дзён гішпанец дэбютаваў у [[Сэрыя А|Сэрыі А]]. 30 жніўня 2022 году гулец прыяднаўся да францускага клюбу «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]», склаўшы пяцігадовую працоўную дамову&lt;ref&gt;[https://en.psg.fr/teams/first-team/content/fabian-ruiz-signs-five-year-deal-with-paris-saint-germain-psg-mercato «Fabián Ruiz signs five-year deal with Paris Saint-Germain»]. Paris Saint-Germain F.C.&lt;/ref&gt;. 10 верасьня згуляў матч супраць «[[Брэст (футбольны клюб)|Брэста]]», а першы гол забіў толькі 1 лютага 2023 году, улучыўшы мяч у браму «[[Манпэлье (футбольны клюб)|Манпэлье]]».

=== Міжнародная ===
Гулец прыцягваўся да зборных розных узростаў. У нацыянальную [[Зборная Гішпаніі па футболе|зборную Гішпаніі]] быў выкліканы трэнэрам [[Люіс Энрыке|Люісам Энрыке]] 15 сакавіка 2019 году на два адборачныя матчы да [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|чэмпіянату Эўропы 2020 году]] супраць [[Зборная Нарвэгіі па футболе|зборных Нарвэгіі]] і [[Зборная Мальты па футболе|Мальты]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190327091031/https://www.sefutbol.com/en/official-call-first-two-euro-qualifier-matches «OFFICIAL | Call-up for the first two EURO Qualifier matches»]. SeFutbol.&lt;/ref&gt;. Дэбютаваў у складзе каманды 7 чэрвеня 2019 году ў адборачным матчы, але супраць [[Зборная Фарэрскіх астравоў па футболе|зборнай Фарэрскіх астравоў]], выйшаўшы на замену [[Франсіска Раман Аляркон|Іску]] на 74-й хвіліне&lt;ref&gt;[https://www.marca.com/futbol/seleccion/2019/12/27/5dff963a268e3e8f238b457f.html «2019, el año de los cristales rotos en la historia de la selección»]. Marca&lt;/ref&gt;.
 
== Дасягненьні ==
'''«Напалі»''':
* Уладальнік [[Кубак Італіі па футболе|Кубка Італіі]]: 2020

'''«Пары Сэн-Жэрмэн»''':
* [[Чэмпіянат Францыі па футболе|Чэмпіён Францыі]]: 2023, 2024, 2025
* Уладальнік [[Кубак Францыі па футболе|Кубка Францыі]]: 2024, 2025
* Уладальнік [[Супэркубак Францыі па футболе|Супэркубка Францыі]]: 2023, 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2025

'''Гішпанія''':
* [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Чэмпіён Эўропы]]: 2024

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК ПСЖ Парыж}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Руіс у складзе [[Зборная Гішпаніі па футболе|зборнай Гішпаніі]] на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Гішпанія}};
|Гішпанія на ЧЭ-2020
|Гішпанія на ЧЭ-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Руіс, Фабіян}}
[[Катэгорыя:Гішпанскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэал Бэтыс» Сэвільля]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Эльчэ»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Напалі» Нэапаль]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Пары Сэн-Жэрмэн» Парыж]]</text>
      <sha1>7qzj8ntzmaufsk24yya7n9be0ouh9t8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алексіс Мак Алістэр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285716</id>
    <revision>
      <id>2620118</id>
      <parentid>2616611</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:39:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620118</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10770" sha1="3d2b39pjmhb0jmcyitemnboikrxjh71" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Алексіс Мак Алістэр''' ({{мова-es|Alexis Mac Allister}}; {{Н}} 24 сьнежня 1998 году) — аргентынскі футбаліст, паўабаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і нацыянальнай [[зборная Аргентыны па футболе|зборнай Аргентыны]]. Мае шатляндзка-ірляндзкае паходжаньне.

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Як і ягоныя браты, [[Франсіс Мак Алістэр|Франсіс]] і [[Кевін Мак Алістэр|Кевін]], гулец пачынаў займацца футболам у клюбе «Соцыял Парк», пасьля чаго далучыўся да акадэміі клюбу «[[Архэнтынас Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Архэнтынас Хуніёрс]]». Упершыню згуляў за першую каманду клюбу 30 кастрычніка 2016 году ў матчы другога дывізіёну аргентынскага чэмпіянату. 25 лістапада 2017 году поруч з сваімі братамі згуляў у матчы супраць «[[Сан-Лярэнса Буэнас-Айрэс|Сан-Лярэнса]]»&lt;ref&gt;[https://www.ole.com.ar/futbol-primera/superliga-argentina-san-lorenzo-argentinos-hermanos-mac-allister-francis-alexis-kevin-cancha_0_SkGfxFwlz.html «Los (tres) hermanos sean unidos…»]. Diario Olé.&lt;/ref&gt;. Алексіс і Франсіс зьявіліся ў стартавым складзе, а Кевін прыяднаўся да іх на полі праз замену. Свой першы гол паўабаронца забіў 5 сакавіка 2018 году ў матчы супраць «[[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бокі Хуніёрс]]»&lt;ref&gt;[https://www.clarin.com/deportes/futbol/argentinos-juniors-boca-superliga-horario-tv-formaciones_0_B1AhHyj_z.html «Boca tuvo una noche muy mala y cayó con un sólido Argentinos»]. Clarín&lt;/ref&gt;.

24 студзеня 2019 году Мак Алістэр падпісаў кантракт з клюбам [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] «[[Брайтан энд Гоўв Альбіён]]ам» тэрмінам на на чатыры з паловай гады. У рамках пагадненьня Мак Алістэр быў аддадзены ў арэнду ў «Архэнтынас Хуніёрс», каб уласна дагуляць сэзон&lt;ref&gt;[https://www.brightonandhovealbion.com/news/2019/january/albion-sign-argentinian-midfielder/ «Albion sign Argentinian midfielder»]. Brighton &amp; Hove Albion F.C.&lt;/ref&gt;. Пасьля гэтага застаўся яшчэ амаль на сэзон у Аргентыне, бо быў запазычаны «Бокай Хуніёрс»&lt;ref&gt;[https://www.brightonandhovealbion.com/news/2019/june/midfielder-completes-loan-move/ «Midfielder completes loan move»]. Brighton &amp; Hove Albion F.C.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.theargus.co.uk/sport/17716473.huge-challenge-awaits-alexis-mac-allister-at-boca-juniors/ «Huge challenge awaits Alexis Mac Allister at Boca Juniors»]. The Argus.&lt;/ref&gt;. У сваім жа дэбютным матчы, які прыпаў на [[Кубак Лібэртадорэс]], гулец адзначыўся голам, пацэліўшы мяч у браму бразыльскага клюбу «[[Атлетыку Паранаэнсі Курытыба|Атлетыку Паранаэнсі]]». У жніўні Мак Алістэр згуляў свой першы матч за клюб у чэмпіянаце, зьявіўшыся ў сустрэчы з «[[Патраната Парана|Патраната]]».

[[Файл:Alexis Mac Allister 2022.jpg|значак|зьлева|Мак Алістэр у складзе «[[Брайтан энд Гоўв Альбіён]]у» ў 2022 годзе.]]
Мак Алістэр дэбютаваў за «Брайтан» 7 сакавіка 2020 году, выйшаўшы на замену на 80-й хвіліне ў матчы супраць «[[Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз]]у», які скончыўся ўнічыю з рахункам 0:0&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/51685400 «Wolverhampton Wanderers 0–0 Brighton &amp; Hove Albion»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Пасьля чаго ліга была прыпыненая з нагоды пошасьці [[Каранавірусная інфэкцыя (2019)|каранавірусу]]. Па старце розыгрышу паўабаронца згуляў некалькі няпоўных матчаў. 17 верасьня ён забіў свой першы гол у кашулі ангельскага клюбу, пакрыўдзіўшы «[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмут]]» у матчы [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка лігі]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/54097200 «Brighton fringe players impress in win»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 18 кастрычніка аргентынец улучыў мяч у браму «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэласу]]»&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/54496452 «Crystal Palace 1–1 Brighton: Wilfred Zaha and Alexis Mac Allister score»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Няблага гулец правёў [[Прэм’ер-Ліга 2021—2022 гадоў|сэзон 2021—2022 гадоў]], гэтак жа як і наступны. 24 кастрычніка 2022 году Мак Алістэр узгадніў з клюбам умовы новага кантракту&lt;ref&gt;[https://www.brightonandhovealbion.com/news/2873544/alexis-mac-allister-signs-new-contract «Alexis Mac Allister Signs New Contract with Brighton; Contracted until June of 2025»]. Brighton &amp; Hove Albion F.C.&lt;/ref&gt;. Аднак, 8 чэрвеня 2023 году гулец далучыўся да «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]»&lt;ref&gt;[https://www.liverpoolfc.com/news/liverpool-complete-signing-alexis-mac-allister «Liverpool complete signing of Alexis Mac Allister»]. Liverpool FC.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/story/_/id/37779152/liverpool-sign-mac-allister-brighton-begin-squad-rebuild «Liverpool sign Alexis Mac Allister from Brighton to begin squad rebuild»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. Як паведамлялася, сума трансфэру склала мінімум 35 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў, і агулам, з улікам мажлівых бонусаў, магла дасягаць 55 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/65842033 «Alexis Mac Allister: Liverpool sign Brighton &amp; Argentina midfielder for £35m»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 13 жніўня 2023 году аргентынец запачаткаваў выступы ў «Лівэрпулі» ў матчы Прэм’ер-лігі супраць «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/11095/12937533/chelsea-1-1-liverpool-mauricio-pochettinos-side-fight-back-to-draw-his-first-premier-league-game-in-charge «Chelsea 1-1 Liverpool: Mauricio Pochettino’s side fight back to draw his first Premier League game in charge»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол здабыў 3 сьнежня ў матчы супраць «[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэму]]», улучыўшы мяч у браму з 27 мэтраў. Пазьней гол быў абраны найлепшым голам сьнежня ў чэмпіянаце&lt;ref&gt;[https://www.premierleague.com/news/3853203 «Mac Allister worldie wins Budweiser Goal of the Month award»]. Premier League.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
Упершыню быў выкліканы да шыхтаў нацыянальнай [[Зборная Аргентыны па футболе|зборнай Аргентыны]] ў жніўні 2019 году на таварыскія матчы супраць [[Зборная Чылі па футболе|зборных Чылі]] і [[Зборная Мэксыкі па футболе|Мэксыкі]]. Дэбютаваў у камандзе 5 верасьня ў гульні з чылійцамі. У 2021 годзе браў удзел у футбольным розыгрышы [[Летнія Алімпійскія гульні 2020 году|Алімпійскіх гульняў]] у [[Токіё]].

== Дасягненьні ==
'''«Бока Хуніёрс»''':
* [[Чэмпіянат Аргентыны па футболе|Чэмпіён Аргентыны]]: 2020

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельчшыны]]: 2025
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2024

'''Аргентына''':
* [[Чэмпіянат сьвету па футболе|Чэмпіён сьвету]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубка Амэрыкі]]: 2024

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Мак Алістэр у складзе [[Зборная Аргентыны па футболе|зборнай Аргентыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубках Амэрыкі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Аргентына}};
|Аргентына на ЧС-2022
|Аргентына на КА-2024
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мак Алістэр, Алексіс}}
[[Катэгорыя:Аргентынскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Аргентыны]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Архэнтынас Хуніёрс» Буэнас-Айрэс]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Бока Хуніёрс» Буэнас-Айрэс]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Брайтан энд Гоўв Альбіён»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>3d2b39pjmhb0jmcyitemnboikrxjh71</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285862</id>
    <revision>
      <id>2620097</id>
      <parentid>2614226</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:55:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620097</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="231661" sha1="14go8l5j71uaf83s2fqq1oe6kip24og" xml:space="preserve">{{Сэзон футбольнай лігі
|Назва                  = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў
|Арыгінальная назва     =
|Выява                  = Allianz-Arena-München.jpg
|Шырыня                 = 275
|Подпіс выявы           = «[[Альянц-Арэна]]» ў [[Мюнхэн]]е мае быць месцам правядзеньня фіналу
|Спаборніцтва           = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
|Сэзон                  = 2024—2025
|Дата пачатку           = ''Кваліфікацыя:''&lt;br /&gt;9 ліпеня — 28 жніўня 2024&lt;br /&gt;''Асноўная частка:''&lt;br /&gt;17 верасьня 2024
|Дата заканчэньня       = 31 траўня 2025
|Колькасьць удзельнікаў = ''Асноўная частка:'' 36&lt;br /&gt;''Усяго:'' 81 (з 53 асацыяцыяў)
|Пераможца              = 
|Фіналіст               = 
|Гледачоў               = {{Лік|8308698}} ({{Лік|44195}} штоматч у сярэднім)
|Згуляных матчаў        = 188
|Забітых галоў          = 613 ({{Лік|3.26}} штоматч у сярэднім)
|Найлепшы бамбардзір    = {{nowrap|[[Сэру Гірасі]] ([[Барусія Дортмунд]])}}&lt;br /&gt;[[Рафіньня (футбаліст, 1996)|Рафіньня]] ([[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]])&lt;br /&gt;па 13 мячоў
|Папярэдні сэзон        = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—2024]]
|Наступны сэзон         = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2025—2026 гадоў|2025—2026]]
}}
'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025''' — 70-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 33-і розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году|Фінал]] быў згуляны на стадыёне [[Альянц-Арэна]] ў [[Мюнхэн]]е, [[Нямеччына]]. Дзейным чэмпіёнам на пачатак розыгрышу быў мадрыдзкі «[[Рэал Мадрыд|Рэал]]», які рэкордны 15 раз перамог у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|леташнім (адносна сэзону 2024-25) розыгрышы]].

Гэты першы сэзон, дзе пасьля кваліфікацыі замест групавога этапу быў этап лігі, колькасьць удзельнікаў якога склалі 36 камандаў, дзе кожная зь іх правяла па 8 матчаў (4 на выезьдзе, 4 дома), бо [[Зьвяз эўрапейскіх футбольных асацыяцыяў|УЭФА]] ладзіў турнір у зьмененым фармаце адносна ранейшага, па тым падрабязьней ніжэй.

== Новы фармат ==
З гэтага сэзону афіцыйна аб’яўлена [[Зьвяз эўрапейскіх футбольных асацыяцыяў|УЭФА]] новая «эра» (паводле словаў арганізатараў) у разьвіцьці турніру. Перадумовамі былі названыя жаданьні зьменшыць уплыў лёсаваньня, асабліва апошніх стадыяў, і прыведзеньня неабходных разьмеркаваньняў да ўліку зьдзейсьненых спартовых заслугаў ды атрыманых вынікаў.

Зьмены закранулі практычна ўсе этапы турніру, але калі дзесьці яны толькі ўдасканалілі пэўныя крокі (як у кваліфікацыйным адборы ці ў праведзеньні плэй-оф), то іншы быў кардынальна перароблены (замест групавога этапу мы атрымалі этап адзінай лігі). Да ўсяго зьмянілася колькасьць удзельнікаў, адпаведна, новыя 4 пуцёўкі былі разьмеркаваныя пэўным чынам.

# Новыя пуцёўкі адыйшлі наступным удзельнікам: 1 дадатковай камандзе ад 5 асацыяцыі, 1 чэмпіёну дадатковага чэмпіёнскага шляху ў кваліфікацыі, 2 камандам, якія занялі 5 мейсца ў нацыянальных спаборніцтвах тых краінаў, якія прадэманстравалі найлепшыя вынікі сваіх камандаў у леташнім сэзоне эўракубкаў.
# Замест групавога этапу, дзе 32 каманды дзяліліся па 4 на 8 групаў ды маглі пасьля першай паловы з 6 матчаў дазволіць сабе адпачынак ці гульню на пэўны вынік, мы атрымалі 8 матчаў з рознымі супэрнікамі, але, каб не адбыўся перакос у бок моцных ці слабых камандаў, супэрнікі будуць падбірацца з пэўных 4 кошаў па 9 камандаў, дзе разьмеркаваньне будзе ладзіцца па рэйтынгу УЭФА, за выключэньнем пераможцы леташняга розыгрышу, які аўтаматычна патрапляе ў 1 кош. Гэта мусіць дадаць інтрыгі й нявызначанасьці ў патэнцыйныя вынікі, што па задуме мае матываваць лепей рыхтавацца ды адказьней ставіцца да вынікаў усіх матчаў. Важна адзначыць, што на гэтым этапе ня будзе забароны на матчы між камандамі з 1 краіны, хоць арганізатары абяцаюць пры наяўнасьці варыянтаў пазьбягаць таго.
# Па выніках гэтых 8 матчаў усе каманды былі растасаваныя ў 1 табліцу з 36 камандаў, дзе першыя 8 накіраваліся напрамкі ў раўнд 1/8, наступныя 16 камандаў зь месцаў 9-24 згулялі ў падрыхтоўчым плэй-оф раўндзе паміж сабою паводле аналёгіі з апошнімі гадамі ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе канфэрэнцыяў]] ды [[Ліга Эўропы УЭФА|Лізе Эўропы]]. А апошнія 8 камандаў лігі выбылі з турніру. Перейсьці ў турнір ніжэй пасьля сканчэньня кваліфікацыі праз заняцьцё ўмоўнага 3 месца было немагчыма.
# Ліквідацыя папярэдніх кваліфікацыйных раўндаў.
# Не было лёсаваньня плэй-оф часткі, усе разьмеркаваньні былі зробленыя паводле рэйтынгу камандаў, то бок грунтаваліся на выніках. То зроблена для таго, каб пазбавіць сеткі ўдзельнікаў няроўнасьці ў пляне моцы.

== Разьмеркаваньне камандаў ==
Агулам у Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў прыняла ўдзел 81 каманда ад 53 зь 55 асацыяцыяў сябраў [[УЭФА]] (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайну]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір, і [[Расея|Расеі]], якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|уварваньне ва Ўкраіну]]). Для вызначэньня колькасьці камандаў-удзельніц ад кожнай асацыяцыі выкарыстоўваўся рэйтынг асацыяцыяў па [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентах УЭФА]], складзеных паводле вынікаў камандаў у папярэднія 5 сэзонаў. На разьмеркаваньне ўплывалі таксама правілы зьменаў фармату:

* Першыя 5 асацыяцыяў кваліфікуюць па прынамсі 4 каманды ў Лігу Чэмпіёнаў.
* 6-я асацыяцыя кваліфікуе 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцыяў з 7 па 15 месца кваліфікуе па дзьве каманды.
* Усе астатнія асацыяцыі з 16-га па 55-е мейсцы (акрамя [[Ліхтэнштайн|Ліхтэнштайну]] ды [[Расея|Расеі]]) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—24]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2023—2024 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2023—2024]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу чэмпіёнаў праз [[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|Гішпанскую Ля Лігу]] як чэмпіён, але зойме гэтае месца як пераможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а дубляванае месца ў этап лігі пяройдзе чэмпіёну 14-й асацыяцыі, украінскаму [[Шахтар Данецк|Шахтару]] (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркаваньнях). [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] перамагла ў [[Ліга Эўропы УЭФА 2023—2024 гадоў|Лізе Эўропы 2023—2024]], заняўшы 4 мейсца ў італійскай [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|Сэрыі А]], атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў праз квоту чэмпіёна, а дубляванае мейсца ў этапе Лігі зойме наступная па міжклюбным рэйтынгу камада - партугальская [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]].
* 2 дадатковыя пуцёкі ў залежнасьці ад набранага камандамі кожнай краіны рэйтынгу атрымалі 5 каманды [[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|Бундэсьлігі]] ды [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|Сэрыі А]] адпаведна: [[Барусія Дортмунд]] ды [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]].

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===
&lt;blockquote&gt;'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025'''&lt;/blockquote&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+месца асацыяцыі|месца ці № у рэйтынгу|асацыяцыя|каэфіцыент|колькі ўсяго клюбаў ад асацыяцыі засталося/удзельнічала
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Асацыяцыя
!Каэф.
!Кл.
|-
!1
|{{Сьцягафікацыя|Ангельшчына}}
|109.570
| rowspan=&quot;2&quot; |4/4
|-
!2
|{{Сьцягафікацыя|Гішпанія}}
|92.998
|-
!3
|{{Сьцягафікацыя|Нямеччына}}
|82.481
| rowspan=&quot;2&quot; |5/5
|-
!4
|{{Сьцягафікацыя|Італія}}
|81.926
|-
!5
|{{Сьцягафікацыя|Францыя}}
|61.164
|4/4
|-
!6
|{{Сьцягафікацыя|Нідэрлянды}}
|59.900
|2/3
|-
!7
|{{Сьцягафікацыя|Партугалія}}
|56.216
|2/2
|-
!8
|{{Сьцягафікацыя|Бэльгія}}
|42.200
| rowspan=&quot;2&quot; |1/2
|-
!9
|{{Сьцягафікацыя|Шатляндыя}}
|36.400
|-
!10
|{{Сьцягафікацыя|Аўстрыя}}
|34.000
|2/2
|-
!11
|{{Сьцягафікацыя|Сэрбія}}
|32.375
|1/2
|-
!12
|{{Сьцягафікацыя|Турэччына}}
|32.100
|0/1
|-
!13
|{{Сьцягафікацыя|Швайцарыя}}
|31.675
| rowspan=&quot;3&quot; |1/2
|-
!14
|{{Сьцягафікацыя|Украіна}}
|29.500
|-
!15
|{{Сьцягафікацыя|Чэхія}}
|29.050
|-
!16
|{{Сьцягафікацыя|Нарвэгія}}
|29.000
| rowspan=&quot;2&quot; |0/1
|-
!17
|{{Сьцягафікацыя|Данія}}
|27.825
|-
!18
|{{Сьцягафікацыя|Расея}}
|26.215
|0
|-
!19
|{{Сьцягафікацыя|Харватыя}}
|25.400
|1/1
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Асацыяцыя
!Каэф.
!Кл.
|-
!20
|{{Сьцягафікацыя|Грэцыя}}
|25.225
| rowspan=&quot;8&quot; |0/1
|-
!21
|{{Сьцягафікацыя|Ізраіль}}
|25.000
|-
!22
|{{Сьцягафікацыя|Кіпр}}
|24.475
|-
!23
|{{Сьцягафікацыя|Швэцыя}}
|23.750
|-
!24
|{{Сьцягафікацыя|Польшча}}
|20.750
|-
!25
|{{Сьцягафікацыя|Вугоршчына}}
|20.625
|-
!26
|{{Сьцягафікацыя|Румынія}}
|20.500
|-
!27
|{{Сьцягафікацыя|Баўгарыя}}
|20.000
|-
!28
|{{Сьцягафікацыя|Славаччына}}
|19.750
|1/1
|-
!29
|{{Сьцягафікацыя|Азэрбайджан}}
|16.625
| rowspan=&quot;5&quot; |0/1
|-
!30
|{{Сьцягафікацыя|Казахстан}}
|12.625
|-
!31
|{{Сьцягафікацыя|Славенія}}
|12.500
|-
!32
|{{Сьцягафікацыя|Малдова}}
|12.250
|-
!33
|{{Сьцягафікацыя|Косава}}
|11.041
|-
!34
|{{Сьцягафікацыя|Ліхтэнштайн}}
|11.000
|0
|-
!35
|{{Сьцягафікацыя|Латвія}}
|10.625
| rowspan=&quot;3&quot; |0/1
|-
!36
|{{Сьцягафікацыя|Ірляндыя}}
|10.375
|-
!37
|{{Сьцягафікацыя|Фінляндыя}}
|10.200
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Асацыяцыя
!Каэф.
!Кл.
|-
!38
|{{Сьцягафікацыя|Летува}}
|10.000
| rowspan=&quot;18&quot; |0/1
|-
!39
|{{Сьцягафікацыя|Армэнія}}
|9.875
|-
!40
|{{Сьцягафікацыя|Беларусь|1995}}
|9.875
|-
!41
|{{Сьцягафікацыя|Босьнія і Герцагавіна}}
|9.750
|-
!42
|{{Сьцягафікацыя|Люксэмбург}}
|9.000
|-
!43
|{{Сьцягафікацыя|Фарэрскія астравы}}
|8.750
|-
!44
|{{Сьцягафікацыя|Паўночная Ірляндыя}}
|8.583
|-
!45
|{{Сьцягафікацыя|Мальта}}
|8.250
|-
!46
|{{Сьцягафікацыя|Грузія}}
|8.000
|-
!47
|{{Сьцягафікацыя|Эстонія}}
|7.582
|-
!48
|{{Сьцягафікацыя|Ісьляндыя}}
|7.250
|-
!49
|{{Сьцягафікацыя|Альбанія}}
|6.250
|-
!50
|{{Сьцягафікацыя|Ўэйлз}}
|6.166
|-
!51
|{{Сьцягафікацыя|Гібральтар}}
|5.791
|-
!52
|{{Сьцягафікацыя|Паўночная Македонія}}
|5.500
|-
!53
|{{Сьцягафікацыя|Андора}}
|5.165
|-
!54
|{{Сьцягафікацыя|Чарнагорыя}}
|4.750
|-
!55
|{{Сьцягафікацыя|Сан-Марына}}
|1.999
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем сьпіс допуску на гэты сэзон ды пераразьмеркаваньні.

==== Пераразьмеркаваньні ====
Дзейныя трыюмфатары Лігі чэмпіёнаў 2023-24 й Лігі Эўропы 2023-24 адпаведна, [[Рэал Мадрыд]] і [[Аталянта Бэргама|Аталянта]], гарантавалі сабе ўдзел у этапе лігі дзейнай Лігі чэмпіёнаў як празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|ЛЧ]] ці [[Ліга Эўропы УЭФА 2023—2024 гадоў|ЛЭ]], так і праз заняцьцё аднаго зь першых чатырох месцаў у сваіх нацыянальных чэмпіянатах, гішпанскай [[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|Ля Лізе]] ці італійскай [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|Сэрыі А]], таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], праз што былі пазбаўленыя ўдзелу ўсе расейскія каманды. Таксама былі ўведзеныя шляхі патрапляньня на пэўныя этапы кваліфікацыі праз наяўны клюбны рэйтынг. Падсумоўваючы зьмены:

* [[Данецк|Данецкі]] «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]», як клюб з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі з чэмпіёнскага шляху, уступае ў этап лігі замест плэй-оф раўнду адпаведнага шляху.
* «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» [[Загрэб]], як наступны клюб з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі з чэмпіёнскага шляху, уступае ў раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф чэмпіёнскага шляху замест другога кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* [[Будапэшт|Будапэшцкі]] «[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]» і [[Агдам|агдамскі]] «[[Карабах Агдам|Карабах]]», як два наступныя клюбы з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі з чэмпіёнскага шляху, уступаюць ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху замест першага кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* [[Лісабон|Лісабонская]] «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]», як клюб з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі зь нечэмпіёнскага шляху, уступае ў этап лігі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* [[Прага|Праская]] «[[Славія Прага|Славія]]» й «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]» з [[Зальцбург|Зальцбургу]], як два наступныя клюбы з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі зь нечэмпіёнскага шляху, уступаюць ў трэці кваліфікацыйны раўнд шляху лігі замест другога кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* Чэмпіёны 23-й і 24-й асацыяцыяў (Швэцыі ды Польшчы адпаведна [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ды [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]]) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду чэмпіёнскага шляху замест першага кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.

==== Ліст допуску ====

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025
! colspan=&quot;2&quot; |раўнд
!Каманды ўступаюць на гэтым этапе
!Каманды трапляюць з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны
(28 камандаў)
|
* 28 чэмпіёнаў асацыяцыяў 26—28 ({{Сьцяг|Румынія}},{{Сьцяг|Славаччына}},{{Сьцяг|Баўгарыя}}), 30—55 (акрамя Ліхтэнштайну) ({{Сьцяг|Казахстан}},{{Сьцяг|Славенія}},{{Сьцяг|Малдова}},{{Сьцяг|Косава}},{{Сьцяг|Латвія}},{{Сьцяг|Ірляндыя}},{{Сьцяг|Фінляндыя}},{{Сьцяг|Летува}},{{Сьцяг|Армэнія}},{{сьцяг|Беларусь|1995}},{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}},{{Сьцяг|Люксэмбург}},{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}},{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}},{{Сьцяг|Мальта}},{{Сьцяг|Грузія}},{{Сьцяг|Эстонія}},{{Сьцяг|Ісьляндыя}},{{Сьцяг|Альбанія}},{{Сьцяг|Ўэйлз}},{{Сьцяг|Гібральтар}},{{Сьцяг|Паўночная Македонія}},{{Сьцяг|Андора}},{{Сьцяг|Чарнагорыя}},{{Сьцяг|Сан-Марына}})
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны
(28 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(24 камандаў)
|
* 8 чэмпіёнаў асацыяцыяў 15—18 (акрамя Расеі) ({{Сьцяг|Чэхія}},{{Сьцяг|Нарвэгія}},{{Сьцяг|Данія}}), 20—24 ({{Сьцяг|Грэцыя}},{{Сьцяг|Ізраіль}},{{Сьцяг|Кіпр}},{{Сьцяг|Швэцыя}},{{Сьцяг|Польшча}})
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 25 і 29 ({{Сьцяг|Вугоршчына}},{{Сьцяг|Азэрбайджан}}) з найвялікшым клюбным рэйтынгам, якія першапачаткова мусілі бы пачаць зь 1 кваліфікацыйнага
|
* 14 пераможцаў 1 кв. р.
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпёны з асацыяцыяў 11—14 ({{Сьцяг|Сэрбія}},{{Сьцяг|Турэччына}},{{Сьцяг|Швайцарыя}},{{Сьцяг|Украіна}})
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
|
* 12 пераможцаў 2 кв. р. (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 2 срэбныя чэмпіёны асацыяцыяў 8—9 ({{Сьцяг|Бэльгія}},{{Сьцяг|Шатляндыя}})
* 1 бронзавы прызёр асацыяцыі 6 ({{Сьцяг|Нідэрлянды}})
* 1 уладальнік 4 месца асацыяцыі 5 ({{Сьцяг|Францыя}})
* 2 срэбныя прызёры асацыяцыяў 10 і 15 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, якія першапачаткова мусілі бы пачаць з 2 кваліфікацыйнага ({{Сьцяг|Аўстрыя}},{{Сьцяг|Чэхія}})
|
* 2 пераможцы 2 кв. р.(па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Кваліфікацыйны плэй-оф
(14 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(10 камандаў)
|
* 3 чэмпіёны асацыяцыяў 11—13 ({{Сьцяг|Сэрбія}},{{Сьцяг|Турэччына}},{{Сьцяг|Швайцарыя}})
* 1 чэмпіён ад асацыяцыі 19 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, які першапачаткова мусіў бы пачаць з другога кваліфікацыйнага ({{Сьцяг|Харватыя}})
|
* 6 пераможцаў 3 кв. р. (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы 3 кв. р. (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Этап адзінай лігі
(36 камандаў)
|
* 10 чэмпіёнаў асацыяцыяў 1-10 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Францыя}},{{Сьцяг|Нідэрлянды}},{{Сьцяг|Партугалія}},{{Сьцяг|Бэльгія}},{{Сьцяг|Шатляндыя}},{{Сьцяг|Аўстрыя}})
* 6 срэбных чэмпіёнаў асацыяцыяў 1-6 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Францыя}},{{Сьцяг|Нідэрлянды}})
* 5 бронзавых прызёраў асацыяцыяў 1-5 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Францыя}})
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў асацыяцыяў 1-4 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}})
* 1 чэмпіён ад асацыяцыі 14 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, які першапачаткова мусіў бы пачаць з раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф ({{Сьцяг|Украіна}})
* 1 срэбны чэмпіён ад асацыяцыі 7 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, які першапачаткова мусіў бы пачаць з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду ({{Сьцяг|Партугалія}})
* 2 дадатковых месца асацыяцыям з найвялікшым набраным клюбным рэйтынгам за леташні сэзон ({{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Нямеччына}})
|
* 5 пераможцы плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні плэй-оф раўнд 
(16 камандаў)
|
|
* 16 камандаў, што занялі на этапе адзінай лігі мейсцы зь 9 па 24
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў папярэдняга плэй-оф раўнду
* 8 камандаў, што занялі на этапе адзінай лігі мейсцы зь 1 па 8
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць, якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* &lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;: Пераможца папярэдняга сэзону Лігі чэмпіёнаў.
* &lt;sup&gt;ЛЭ&lt;/sup&gt;: Пераможца папярэдняга сэзону Лігі Эўропы.
* 1-е, 2-е, 3-е, 4-е і г. д.: месца ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону.
* &lt;sup&gt;МВЛ&lt;/sup&gt;: Атрыманае месца праз вынікі лігі

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф былі падзеленыя на чэмпіёнскі шлях ('''ЧШ''') ды шлях прадстаўнікоў лігаў ('''ШПЛ''').

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд
уступленьня
! colspan=&quot;3&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;10&quot; |Фаза адзінай лігі
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|1-е]])&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|4-е]])&lt;sup&gt;ЛЭ&lt;/sup&gt;
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|2-е]]) 
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|4-е]])
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|4-е]])
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|3-е]])
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|4-е]])
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|5-е]])&lt;sup&gt;МВЛ&lt;/sup&gt;
|{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|5-е]])&lt;sup&gt;МВЛ&lt;/sup&gt;
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|3-е]])
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]] ([[Эрэдывізія 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] ([[Эрэдывізія 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]] ([[Прымэйра-Ліга 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]] ([[Прымэйра-Ліга 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] ([[Про Ліга чэмпіянату Бэльгіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Аўстрыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ўкраіны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф кваліфікацыі
! rowspan=&quot;2&quot; |ЧШ
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Супэрліга чэмпіянату Турэччыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Заграб]] ([[Футбольная ліга Харватыі 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|4-е]])
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Твэнтэ Энсхэдэ|Твэнтэ]] ([[Эрэдывізія 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Про Ліга чэмпіянату Бэльгіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|-
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Аўстрыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Славія Прага]] ([[Першая ліга чэмпіянату Чэхіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! rowspan=&quot;6&quot; |Другі кваліфікацыйны
! rowspan=&quot;4&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]] ([[Першая ліга чэмпіянату Чэхіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Элітэсэрыен 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Супэрліга чэмпіянату Даніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Грэцыя}} [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] ([[Супэрліга чэмпіянату Грэцыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Тэль-Авіў]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ізраілю па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[АПОЭЛ Нікасія|АПОЭЛ]] ([[Першы дывізіён чэмпіянату Кіпру па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Альсвэнскан 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Польшча}} [[Ягелёнія Беласток]] ([[Польская футбольная экстракляса 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Нацыянальны чэмпіянат I Вугоршчыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Азэрбайджану па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Партызан Бялград]] ([[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Супэрліга чэмпіянату Турэччыны па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Люгана (футбольны клюб)|Люгана]] ([[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ўкраіны па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|
|
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;10&quot; |Першы кваліфікацыйны
|{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Першая прафэсійная ліга чэмпіянату Баўгарыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]] ([[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Казахстан}} [[Ардабасы Шымкент|Ардабасы]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Казахстану па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Славенія}} [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] ([[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Пэтракуб Хынчэшць]] ([[Супэрліга чэмпіянату Малдовы па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|Балкані]] ([[Супэрліга чэмпіянату Косава па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Латвіі па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Прэм’ер-дывізіён чэмпіянату Ірляндыі па футболе 2023 году|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі]] ([[Вэйкаўсьлііга 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Летува}} [[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]] ([[А-ліга чэмпіянату Летувы па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Армэніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{сьцяг|Беларусь|1995}} [[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама Менск]] ([[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Борац Баня-Лука]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Босьніі і Герцагавіны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|Дыфэрданж 03]] ([[Нацыянальны дывізіён чэмпіянату Люксэмбургу па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксвуйк]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Фарэрскіх астравоў па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Ларн (футбольны клюб)|Ларн]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Паўночнай Ірляндыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Мальта}} [[Гамрун Спартанз]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Мальты па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі]] ([[Нацыянальная ліга чэмпіянату Грузіі па футболе 2023 году|1-е]]) 
|{{Сьцяг|Эстонія}} [[Флёра Талін]] ([[Мэйстрылііга 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік]] ([[Бэста дэйльд карля 2023 году|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Альбанія}} [[Эгнатыя Рагажына|Эгнатыя]] ([[Супэрліга чэмпіянату Альбаніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ўэйлзу па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Футбольная ліга Гібральтару 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Струга (футбольны клюб)|Струга]] ([[Першая ліга чэмпіянату Паўночнай Македоніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Андора}} [[Уніё Эспартыва Санта-Калёма]] ([[Прымэра дывізіё чэмпіянату Андоры па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Дэчыч Тузі]] ([[Першая ліга чэмпіянату Чарнагорыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Віртус Акуавіва|Віртус]] ([[Чэмпіянат Сан-Марына па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|
|}
Заўвагі:

# '''[[Ліхтэнштайн]]''': сем камандаў, зьвязаных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй, гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна для іх адбор праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю, футбольны кубак Ліхтэнштайна — [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА]], куды накіроўваецца пераможца Кубка.
# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхіленыя ад спаборніцтваў ФІФА й УЭФА праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (з 2022)|уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе]]. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў, далей забарона сталася бестэрміновай прынамсі да канца вайны.

== Расклад матчаў ==
Гульнявыя дні ўсіх матчаў былі заплянаваныя ў аўторкі ды серады зь некаторымі зьменамі: будзе ўведзены адзін «асаблівы тыдзень», падчас якога чацьвер таксама будзе гульнявым днём. Ва ўсім астатнім зьменаў пакуль не прадбачыцца, толькі аўторкі ды серады, акрамя самога [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году|фіналю]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |Кваліфікацыя
|Першы кваліфікацыйны
|18 чэрвеня 2024
|9—10 ліпеня 2024
|16—17 ліпеня 2024
|-
|Другі кваліфікацыйны
|19 чэрвеня 2024
|23—24 ліпеня 2024
|30—31 ліпеня 2024
|-
|Трэці кваліфікацыйны
|22 ліпеня 2024
|6—7 жніўня 2024
|13 жніўня 2024
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|5 жніўня 2024
|20—21 жніўня 2024
|27—28 жніўня 2024
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |Фаза адзінай лігі
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;8&quot; |29 жніўня 2024
| colspan=&quot;2&quot; |17—19 верасьня 2024
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 кастрычніка 2024
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |22—23 кастрычніка 2024
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |5—6 лістапада 2024
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |26—27 лістапада 2024
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |10—11 сьнежня 2024
|-
|7 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |21—22 студзеня 2025
|-
|8 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |29 студзеня 2025
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |Гульні на вылет
|Папярэдні плэй-оф раўнд
|31 студзеня 2025
|11—12 лютага 2025
|18—19 лютага 2025
|-
|Раўнд шаснаццаці
| rowspan=&quot;4&quot; |21 лютага 2025
|4—5 сакавіка 2025
|11—12 сакавіка 2025
|-
|Чвэрцьфіналы
|8—9 красавіка 2025
|15—16 красавіка 2025
|-
|Паўфіналы
|29—30 красавіка 2025
|6—7 траўня 2025
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |31 траўня 2025 году на «[[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]» ў [[Мюнхэн]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 18 чэрвеня 2024 году. Першым матчам наканавана было 9 й 10 ліпеня, а матчам у адказ — 16 й 17 ліпеня 2024 году.

Пераможцы двубою накіраваліся ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху чэмпіёнаў. 12 з 14 пераможаным наканавана было перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях чэмпіёнаў, яшчэ двум, па выніках лёсаваньня, у трэці раўнд кваліфікацыі таго ж Шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі канфэрэнцыяў]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы, галеадоры й ўдзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|6:3
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Струга (футбольны клюб)|Струга]] ([[Струга (Паўночная Македонія)|з гораду]])
|4:2
|2:1
|
# [[Владзімір Вэйс|Вэйс]] 16' (1:0), [[Робэрт Мак|Мак]] 36' (2:0), [[Бэсарт Ібраімі|Ібраімі]] 55' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), 74' (2:2), [[Юрай Куцка|Куцка]] 85' (3:2), 90+1' (4:2)
# [[Владзімір Вэйс|Вэйс]] 9' (5:2), [[Кірэ Рыстэўскі|Рыстэўскі]] 34' ([[Аўтагол|аўта]]) (6:2), [[Басіру Кампаарэ|Кампаарэ]] 85' (6:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])''' 
|4:1
|{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Дэчыч Тузі|Дэчыч]] ([[Тузі (горад)|Тузі]])
|3:0
|1:1
|
# [[Брэдлі Джэймі Ітан Янґ|Янґ]] 4' (1:0), 28' (2:0), [[Дэньел Джэймз Дэйвіс|Дэйвіс]] 39' (3:0)
# [[Брэдлі Джэймі Ітан Янґ|Янґ]] 43' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:0), [[Асмір Каевіч|Каевіч]] 72' (4:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]])'''
|2:2 (4:1){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Альбанія}} [[Эгнатыя Рагажына|Эгнатыя]] ([[Рагажына (горад)|Рагажына]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды гулялі 2 дадатковыя таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|
# [[Дамір Грэля|Грэля]] 90+6' (1:0)
# [[Мэліх Ібрагімаглу|Ібрагімаглу]] 17' (1:1), [[Ёва Лукіч|Лукіч]] 30' (2:1), [[Лёруньён Анры Жоэль Дукю|Дукю]] 82' (2:2)
{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сэбаст'ян Эрэра Кардона|Эрэра]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Ныкола Пэёвіч|Пэёвіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Эсьмір Хасукіч|Хасукіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Давід Чавіч|Чавіч]]{{пэнгол}}|лік=4-1|кам2={{пэнміма}}[[Альбана Алексі|Алексі]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Мэліх Ібрагімаглу|Ібрагімаглу]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Рэгі Лушкія|Лушкія]]}}
|-
|{{Сьцяг|Мальта}} ([[Гамрун]]) [[Гамрун Спартанз|Спартанз]]
|1:1 (4:5){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|'''{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])'''
|0:1
|1:0{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Ітан Брыта|Брыта]] 37' (0:1)
# [[Вітур Угу Манарын Лейчэ да Сілва|Вітаў]] 89' (1:1)
{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Эмэрсун Марсэліна|Эмэрсун]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Люк Мантэбелё|Мантэбелё]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Майран Маркес Барбоза да Роша|Майран]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Жазэф Эсьен Мбонґ|Мбонґ]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Стыў Борґ|Борґ]]{{пэнміма}}|лік=4-5|кам2={{пэнгол}}[[Ітан Брыта|Брыта]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Марыяна Гансалес Марота|Нана]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэ Т'яй ДэБар|ДэБар]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Антоніа Гарсія Мантэра|Тоні]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Рафаэль Муньнёс Бэнавідэс|Муньнёс]]}}
|-
|'''{{Сьцяг|Андора}} [[Уніё Эспартыва Санта-Калёма|Уніё Эспартыва]] ([[Санта-Калёма]])'''
|3:3 (6:5){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Юсэф Эль-Газуі Дарыр|Эль-Газуі]] 22' (1:0), [[Ліндон Эмёрлаху|Эмёрлаху]] 42' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Бэрнард Карыца|Карыца]] 90' (1:2)
# [[Ўалід Гамідзі|Гамідзі]] 90+2' ([[Аўтагол|аўта]]) (2:2), [[Франка Эсэк'ель дэ Хэсус Ґансалес Мансон|дэ Хэсус]] 102' (3:2), [[Ўалід Гамідзі|Гамідзі]] 109' (3:3)
{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Крыст'ян Ґарсія Ґансалес|Ґарсія]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Юсэф Эль-Газуі Дарыр|Эль-Газуі]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Хаакін Карлёс Сіфуэнтэс Ксалмэт|Джаакінэтэ]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Франка Эсэк'ель дэ Хэсус Ґансалес Мансон|дэ Хэсус]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Давід Вірджылі Фэрнандэс|Вірджылі]]{{пэнміма}}&lt;br /&gt;[[Віктард Тэльляда Ґарсія|Тэльляда]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Паблё Пэрэс Льлюч|Льлюч]]{{пэнгол}}|лік=6-5|кам2={{пэнміма}}[[Ліндон Эмёрлаху|Эмёрлаху]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Крэнар Дулай|Дулай]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Ўалід Гамідзі|Гамідзі]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Энджэл Айазай|Айазай]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Арбэр Патоку|Патоку]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Эрыс Абэдзіні|Абэдзіні]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Астрыт Тачы|Тачы]]}}
|-
|{{Сьцяг|Эстонія}} [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])
|1:7
|'''{{Сьцяг|Славенія}} [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] ([[Цэле (Славенія)|з гораду]])'''
|0:5
|1:2
|
# [[Алёша Матко|Матко]] 7' (0:1), [[Дам'ян Вуклышэвіч|Вуклышэвіч]] 10' (0:2), [[Марк Забукоўнык|Забукоўнык]] 45+2' (0:3), [[Раланда Джэймз Эранз|Эранз]] 71' (0:4), [[Тамар Свэтлын|Свэтлын]] 90' (0:5)
# [[Тоні Вар'юнд|Вар'юнд]] 12' (1:5), [[Алёша Матко|Матко]] 73' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:6), [[Жан Карнычнык|Карнычнык]] 76' (1:7)
|-
|'''{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксвуйк|КІ]] ([[Кляксвуйк]])'''
|2:0
|{{Сьцяг|Люксэмбург}} ([[Дыфэрданж]]) [[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|03]]
|2:0
|0:0
|
# [[Арні Фрэдэрыксбэрґ|Фрэдэрыксбэрґ]] 12' (1:0), 45+4' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0)
# —
|-
|'''{{Сьцяг|Летува}} [[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]] ([[Панявеж|з гораду]])'''
|4:1
|{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|3:0
|1:1
|
# [[Эрнэстас Вялюліс|Вялюліс]] 17' (1:0), [[Нікаляс Марцін Гарабцоў|Гарабцоў]] 65' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0), [[Наэль Мбо|Мбо]] 67' (3:0)
# [[Лі Гэры Эрўін|Эрўін]] 38' (3:1), [[Эрнэстас Вялюліс|Вялюліс]] 45' (4:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа|РФШ]] ([[Рыга|з гораду]])'''
|7:0
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Ларн (футбольны клюб)|Ларн]] ([[Ларн|з горада]])
|3:0
|4:0
|
# [[Мартыньш Кіґурс|Кіґурс]] 30' (1:0), [[Даніелс Баладыс|Баладыс]] 49' (2:0), [[Стэфан Паныч|Паныч]] 60' (3:0)
# [[Эмэрсун Сантана Дэаклесыяна|Эмэрсун]] 38' (4:0), [[Дарка Лэмаіч|Лэмаіч]] 44' (5:0), [[Яніч Ікаўніекс|Ікаўніекс]] 45+3' (6:0), [[Ісмаэль Д'ёмандэ|Д'ёмандэ]] 56' (7:0),
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|1:2
|'''{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|0:0
|1:2
|
# —
# [[Джоні Кені|Кені]] 8' (0:1), 20' (0:2), [[Нікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 60' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Віртус Акуавіва|Віртус]] ([[Аквавіва|Акуавіва]])
|1:11
|'''{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Бухарэст]])'''
|1:7
|0:4
|
# [[Дарыюс Алару|Алару]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1), 11' (0:2), [[Даньел Ілюцэ Попа|Попа]] 22' (0:3), 27' (0:4), [[Дарыюс Алару|Алару]] 37' (0:5), [[Давід Раул Мікулеску|Мікулеску]] 70' (0:6), 73' (0:7), [[Мануэль Батыстыні|Батыстыні]] 86' (1:7)
# [[Александру Міхаіл Бэлуцэ|Бэлуцэ]] 20' (1:8), [[Мальком Сіляс Эджума Ляўары|Эджума]] 28' (1:9), 36' (1:10), [[Давід Раул Мікулеску|Мікулеску]] 72' (1:11)
|-
|'''{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|3:1
|0:1
|
# [[Бэрнард Тэкпэтэй|Тэкпэтэй]] 13' (1:0), [[Рык Жонатан Ліма Мараіс|Рык]] 24' (2:0), [[Владымэр Мамучашвілі|Мамучашвілі]] 62' (2:1), [[Аслак Фон Вітру|Вітру]] 72' (3:1)
# [[Владымэр Мамучашвілі|Мамучашвілі]] 3' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Казахстан}} [[Ардабасы Шымкент|Ардабасы]] ([[Шымкент]])
|0:1
|'''{{Сьцяг|Малдова}} [[Пэтракуб Хынчэшць|Пэтракуб]] ([[Хынчэшць]])'''
|0:0
|0:1
|
# —
# [[Тэадор Лунґу|Лунґу]] 34' (0:1)
|-
|'''{{сьцяг|Беларусь|1995}} [[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]] ([[Менск]])'''
|1:0
|{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|0:0
|1:0
|
# —
# [[Аляксей Гаўрыловіч|Гаўрыловіч]] 90' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}

=== Другі кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 чэрвеня 2024 году. Першым матчам наканавана 23 й 24 ліпеня, а матчам у адказ — 30 й 31 ліпеня 2024 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікаваліся ў трэці раўнд адпаведнага Шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім Шляху адправіліся ў чэмпіёнскі Шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], астатнія са Шляху прадстаўнікоў лігі адправіліся ў частку Шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|2:1
|{{сьцяг|Беларусь|1995}} [[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]] ([[Менск]])
|2:0
|0:1
|
# [[Бэрнард Тэкпэтэй|Тэкпэтэй]] 9' (1:0), [[Тодар Любчэў Нэдэлеў|Нэдэлеў]] 45+1' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0)
# [[Іван Васільевіч Бахар|Бахар]] 37' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Кіпр}} [[АПОЭЛ Нікасія|АПОЭЛ]] ([[Нікасія]])'''
|2:1
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Пэтракуб Хынчэшць|Пэтракуб]] ([[Хынчэшць]])
|1:0
|1:1
|
# [[Маркус Вінісьюс Саўза Натывідадэ|Маркіньнюс]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
# [[Сэрджу Платыка|Платыка]] 60' (1:1), [[Маркус Вінісьюс Саўза Натывідадэ|Маркіньнюс]] 65' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|7:1
|{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|5:0
|2:1
|
# [[Адама Траарэ (1995)|Траарэ]] 15' (1:0), 21' (2:0), [[Крыстафэр Закар'ясэн|Закар'ясэн]] 24' (3:0), [[Адама Траарэ (1995)|Траарэ]] 54' (4:0), [[Жузэ Маркус Коста Марцінс|Маркіньнюш]] 62' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:0)
# [[Крыстафэр Закар'ясэн|Закар'ясэн]] 43' (6:0), [[Філіпэ Ромэнс|Ромэнс]] 62' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (7:0), [[Джошуа Дэньелз|Дэньелз]] 90+1' (7:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Грэцыя}} [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] ([[Тэсалёнікі]])'''
|4:2
|{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]])
|3:2
|1:0
|
# [[Канстантынас Куліеракіс|Куліеракіс]] 17' (1:0), [[Сэбаст'ян Эрэра Кардона|Эрэра]] 22' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Канстантынас Куліеракіс|Куліеракіс]] 39'  (2:1), [[Энвэр Кулашын|Кулашын]] 45+3' (2:2), [[Ўільям Троост-Эконг|Троост-Эконг]] 51' (3:2)
# [[Томас Мурґ|Мурґ]] 25' (4:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду]])'''
|7:1
|{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа|РФШ]] ([[Рыга|з гораду]])
|4:0
|3:1
|
# [[Аўґуст Мікельсэн|Мікельсэн]] 2' (1:0), [[Улрык Салтнэс|Салтнэс]] 18' (2:0), [[Оскар Форсма Капскарма|Капскарма]] 40' (3:0), [[Аўґуст Мікельсэн|Мікельсэн]] 76' (4:0)
# [[Яніч Ікаўніекс|Ікаўніекс]] 14' (4:1), [[Енс Пэтэр Гёўґе|Гёўґе]] 40' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:1), [[Улрык Салтнэс|Салтнэс]] 82' (6:1), [[Каспэр Ваартс Тэнза Гэг|Гэг]] 88' (7:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё]])'''
|6:4
|{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксвуйк|КІ]] ([[Кляксвуйк]])
|4:1
|2:3
|
# [[Лясэ Бэрґ Юнсэн|Юнсэн]] 21' (1:0), [[Гуга Болін|Болін]] 37' (2:0), [[Лясэ Бэрґ Юнсэн|Юнсэн]] 43' (3:0), [[Арні Фрэдэрыксбэрґ|Фрэдэрыксбэрґ]] 71' (3:1), [[Сёрэн Крукаў Рыкс|Рыкс]] 85' (4:1)
# [[Эрык Александэр Бернтсан|Бернтсан]] 2' (4:2), [[Гуга Болін|Болін]] 13' (5:2), [[Андэрс Блег Крыст'янсэн|Крыст'янсэн]] 59' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (6:2), [[Арні Фрэдэрыксбэрґ|Фрэдэрыксбэрґ]] 65' (6:3), 90+5' (6:4)
|-
|{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|2:6
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])'''
|0:2
|2:4
|
# [[Вэлька Бірманчавіч|Бірманчавіч]] 38' (0:1), [[Томаш Візнэр|Візнэр]] 65' (0:2)
# [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 29' (0:3), [[Эран Ґрын|Ґрын]] 32' (1:3), [[Матыяс Рос Енсэн|Рос]] 41' (1:4), [[Эран Ґрын|Ґрын]] 47' (2:4), [[Асґер Стрэмґор Сёрэнсэн|Сёрэнсэн]] 48' (2:5), [[Індрыт Тучы|Тучы]] 71' (2:6)
|-
|{{Сьцяг|Андора}} [[Уніё Эспартыва Санта-Калёма|Уніё Эспартыва]] ([[Санта-Калёма]])
|0:4
|'''{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])'''
|0:3
|0:1
|
# [[Франкуліну Ґлуда Джу|Франкуліну]] 12' (0:1), [[Усман Д'яо|Д'яо]] 28' (0:2), [[Дагухан Арал Шымшыр|Шымшыр]] 63' (0:3)
# [[Дарыё Эстэбан Асор'ё Асор'ё|Асор'ё]] 72' (0:4)
|-
|{{Сьцяг|Славенія}} [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] ([[Цэле (Славенія)|з гораду]])
|1:6
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|1:1
|0:5
|
# [[Лука Бабічанэц|Бабічанэц]] 7' (1:0), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 11' (1:1)
# [[Марка Толыч|Толыч]] 17' (1:2), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 30' (1:3), [[Робэрт Мак|Мак]] 60' (1:4), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 72' (1:5), [[Тыґран Барсэг'ян|Барсэг'ян]] 75' (1:6)
|-
|{{Сьцяг|Летува}} [[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]] ([[Панявеж|з гораду]])
|1:7
|'''{{Сьцяг|Польшча}} [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]] ([[Беласток]])'''
|0:4
|1:3
|
# [[Хэсус Імас Валестэ|Імас]] 15' (0:1), 28' (0:2), 29' (0:3), [[Крыстафэр Нурман Гансэн|Гансэн]] 80' (0:4)
# [[Афіміку Пулулу|Пулулу]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:5), 69' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:6), [[Маркас Бэнята|Бэнята]] 84' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:7), [[Сівэрт Стэнсэт Гусьсіяс|Гусьсіяс]] 88' (1:7)
|-
|{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|0:7
|'''{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|0:2
|0:5
|
# [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 45+2' (0:1), [[Торал Маіс аглу Байрамаў|Байрамаў]] 75' (0:2)
# [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 17' (0:3), 31' (0:4), 44' (0:5), [[Ясін Бэнзія|Бэнзія]] 66' (0:6), [[Леандру Ліўрамэнту Андрадзі|Андрадзі]] 72' (0:7)
|-
|'''{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Бухарэст]])'''
|2:1
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Тэль-Авіў|Макабі]] ([[Тэль-Авіў]])
|1:1
|1:0
|
# [[Дан Бітан (футбаліст)|Бітан]] 71' (0:1), [[Жайскім Арэльен Дава Чакантэ|Дава]] 76' (1:1)
# [[Віліям Хіда Р. Батэн|Батэн]] 90' (2:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Люгана (футбольны клюб)|Люгана]] ([[Люгана]])
|4:6
|'''{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])'''
|3:4
|1:2
|
# [[Айман аль-Ўафі|аль-Ўафі]] 4' (1:0), [[Эдзін Джэка|Джэка]] 45+1' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), 46' (1:2), [[Уран Бісьлімі|Бісьлімі]] 64' (2:2), [[Эдзін Джэка|Джэка]] 67' (2:3), [[Фэрдзі Эрэнай Кады-аглу|Кады-аглу]] 74' (2:4), [[Мільтан Наўэль Валенсуэля|Валенсуэля]] 90+4' (3:4)
# [[Гадж Магмуд|Магмуд]] 7' (4:4), [[Эдзін Джэка|Джэка]] 59' (4:5), [[Сэбаст'ян Шыманьскі|Шыманьскі]] 90+3' (4:6)
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])'''
|9:2
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Партызан Бялград|Партызан]] ([[Бялград]])
|6:2
|3:0
|
# [[Матэўс Баніфасью Салданьня Марыньню|Салданьня]] 22' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1), [[Мікола Шапарэнка|Шапарэнка]] 40' (1:1), [[Уладзімер Уладзімеравіч Бражко|Бражко]] 43' (2:1), [[Аляксандр Аляксандравіч Караваев|Караваев]] 45+1' (3:1), [[Уладзіслаў Аляксандравіч Кабаев|Кабаев]] 55' (4:1), [[Матэўс Баніфасью Салданьня Марыньню|Салданьня]] 66' (4:2), [[Дзяніс Юр'евіч Папоў|Папоў]] 83' (5:2), [[Аляксандр Аляксандравіч Піхалёнак|Піхалёнак]] 90+2' (6:2)
# [[Андрэй Мікалаевіч Ярмоленка|Ярмоленка]] 17' (7:2), [[Уладзіслаў Андрэевіч Ванат|Ванат]] 68' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (8:2), [[Аляксандр Аляксандравіч Караваев|Караваев]] 90+3' (9:2)
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 22 ліпеня 2024 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 жніўня, а матчам у адказ — 13 жніўня.

Пераможцы двубою кваліфікаваліся ў раўнд кваліфікацыйнага Плэй-оф адпаведнага Шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім Шляху адправіліся ў чэмпіёнскі Шлях кваліфікацыйнага Плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], астатнія са Шляху прадстаўнікоў лігі адправіліся напрамкі ў Этап адзінай лігі (які ўведзены замест групавога этапу) [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|8:4
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|1:2
|7:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Дыніш Алмэйда|Алмэйда]] 56' (0:1), [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 65' (1:1), [[Каю Відаў Роша|Відаў]] 87' (1:2)
# [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 7' (2:2), [[Кўадўа Дуа|Дуа]] 13' (2:3), 23' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:4), [[Ясін Бэнзія|Бэнзія]] 45+1 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:4), [[Леандру Ліўрамэнту Андрадзі|Андрадзі]] 45+5' (4:4), [[Торал Маіс аглу Байрамаў|Байрамаў]] 93' (5:4), [[Рэдон Джыджа|Джыджа]] 111' (6:4), [[Леандру Ліўрамэнту Андрадзі|Андрадзі]] 112' (7:4), [[Ясін Бэнзія|Бэнзія]] 118' (8:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:0
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[АПОЭЛ Нікасія|АПОЭЛ]] ([[Нікасія]])
|2:0
|0:0
|
# [[Радасаў Пэтравіч|Пэтравіч]] 74' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Робэрт Мак|Мак]] 90+3' (2:0)
# —
|-
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])'''
|4:3
|{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Бухарэст]])
|1:1
|3:2
|
# [[Жайскім Арэльен Дава Чакантэ|Дава]] 61' (0:1), [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 78' (1:1)
# [[Вэлька Бірманчавіч|Бірманчавіч]] 13' (2:1), 28' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:1), [[Лукаш Гарасьлін|Гарасьлін]] 37' (4:1), [[Дарыюс Алару|Алару]] 60' (4:2), [[Мальком Сіляс Эджума Ляўары|Эджума]] 85' (4:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з гораду]])'''
|6:5
|{{Сьцяг|Грэцыя}} [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] ([[Тэсалёнікі]])
|2:2
|4:3{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Понтус Янсан|Янсан]] 28' (1:0), [[Тайсан Барсэлус Фрэда|Тайсан]] 42' (1:1), [[Альґат Сэбаст'ян Нанасі|Нанасі]] 67' (2:1), [[Баба Абдул Рахман|Баба]] 75' (2:2)
# [[Альґат Сэбаст'ян Нанасі|Нанасі]] 10' (3:2), [[Тайсан Барсэлус Фрэда|Тайсан]] 21' (3:3), [[Канстантынас Куліеракіс|Куліеракіс]] 43' (3:4), [[Альґат Сэбаст'ян Нанасі|Нанасі]] 45' (4:4), [[Андрыя Жыўкавіч|Жыўкавіч]] 45+4' (4:5), [[Нільс Зэтэрстрэм|Зэтэрстрэм]] 90+7' (5:5), [[Андэрс Блег Крыст'янсэн|Крыст'янсэн]] 99' (6:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])'''
|3:1
|{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|2:0
|1:1
|
# [[Адам Букса|Букса]] 17' (1:0), [[Франкуліну Ґлуда Джу|Джу]] 69' (2:0)
# [[Ібраім Сысэ (1996)|Сысэ]] 17' (2:1), [[Мадс Бэх Сёрэнсэн|Сёрэнсэн]] 50' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Польшча}} [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]] ([[Беласток]])
|1:5
|'''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду]])'''
|0:1
|1:4
|
# [[Адрыян Д'егес Ґрандэ|Д'егес]] 58' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
# [[Патрык Бэрг|Бэрг]] 4' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Сонрэ Брунстад Фэт|Фэт]] 34' (1:2), [[Ісак Дубвік Мяэтэ|Мяэтэ]] 38' (1:3), [[Сонрэ Брунстад Фэт|Фэт]] 56' (1:4), [[Каспэр Ваартс Тэнза Гэг|Гэг]] 71' (1:5)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]])'''
|4:1
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|3:1
|1:0
|
# [[Томаш Хоры|Хоры]] 19' (1:0), 41' (2:0), [[Мэрфі Дорлі|Оскар]] 57' (3:0), [[Александр Бужэк|Бужэк]] 73' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:1)
# [[Вацлаў Юрэчка|Юрэчка]] 84' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] ([[Ліль|з гораду]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|2:1
|1:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Яйдэн Оостэрвольдэ|Оостэрвольдэ]] ([[Аўтагол|аўта]]) 12' (1:0), [[Ірфан Кахвэджы|Кахвэджы]] 80' (1:1), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 90+1' (2:1)
# [[Бафадэ Дыякітэ|Дыякітэ]] 90+1' ([[Аўтагол|аўта]]) (2:2), [[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 118' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) 3:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])'''
|3:1
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|1:1
|2:0
|
# [[Андрэй Мікалаевіч Ярмоленка|Ярмоленка]] 38' (1:0), [[Сірыл Калаўоле Дэсэрз|Дэсэрз]] 90+4' (1:1)
# [[Аляксандр Аляксандравіч Піхалёнак|Піхалёнак]] 82' (2:1), [[Назар Ігаравіч Валошын|Валошын]] 84' (3:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])'''
|5:4
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Твэнтэ Энсхэдэ|Твэнтэ]] ([[Энсхэдэ]])
|2:1
|3:3
|
# [[Маўрыц Керґор|Керґор]] 41' (1:0), 85' (2:0), [[Міхэл Вляп|Вляп]] 90+1' (2:1)
# [[Маўрыц Керґор|Керґор]] 17' (3:1), [[Нэнэ Даржэлес|Нэнэ]] 25' (4:1), [[Мээс Гілхэрс|Гілхэрс]] 43' (4:2), [[Муса Кунфалё Ео|Ео]] 46' (5:2), [[Алес ван Гоўрэнбээк|ван Гоўрэнбээк]] 64' (5:3), [[Сэм Стээйн|Стээйн]] 87' (5:4)
|}

=== Кваліфікацыйны раўнд плэй-оф ===
Лёсаваньне кваліфікацыйнага плэй-оф раўнду адбылося 5 жніўня, падзел на пасеянныя ды непасеяныя адбываўся па рэйтынгу камандаў на пачатак сэзону, але праз тое, што ня ўсе ўдзельнікі былі вядомыя, бо лёсаваньне адбылося да 3 кваліфікацыйнага раўнду, для пасеву быў выкарыстаны замест невядомых удзельнікаў рэйтынг лепшай каманды ў пары.
Пераможцы двубою любога з шляхоў кваліфікуюцца ў фазу адзінай лігі ад [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА]], а пераможаныя кваліфікуюцца ў фазу адзінай лігі ад [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])'''
|4:2
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]])
|3:2
|1:0
|
# [[Жуэл Алмада Мантэйру|Мантэйру]] 3' (0:1), 45+4' (0:2), [[Мішы Батшуаі|Батшуаі]] 67' (2:1), 72' (2:2), [[Філіп Уґрыніч|Уґрыніч]] 86' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:2)
#[[Алян Віржыньюс|Віржыньюс]] 87' (4:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])'''
|5:0
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|3:0
|2:0
|
# [[Марка П’яца|П’яца]] 29' (1:0), [[Сандра Кулэнавіч|Кулэнавіч]] 75' (2:0), 80' (3:0)
# [[Марка П’яца|П’яца]] 32' (4:0), [[Матэўс дэ Барус дэ Сылва|Сылва]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (5:0)
|-
|{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|3:4
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|1:1
|2:3
|
# [[Сэсар Радольфа Блэкмэн Камарэна|Блэкмэн]] 59' (0:1), [[Эдўард Чылуф’я|Чылуф’я]] 79' (1:1)
# [[Марка Толыч|Толыч]] 33' (1:2), [[Дагухан Арал Шымшыр|Шымшыр]] 41' (2:2), [[Франкуліну Ґлуда Джу|Джу]] 50' (3:2), [[Марка Толыч|Толыч]] 82' (3:3), [[Тыґран Барсэг'ян|Барсэг'ян]] 86' (3:4)
|-
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду]])
|2:3
|'''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])'''
|2:1
|0:2
|
# [[Одын Б’ёртуфт|Б’ёртуфт]] 52' (1:0), [[Ісак Дубвік Мяэтэ|Мяэтэ]] 62' (2:0), [[Оґнен Мімавіч|Мімавіч]] 75' (2:1)
# [[Бруну Дуартэ да Сылва|Дуартэ]] 26' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:2), [[Ураш Спаіч|Спаіч]] 59' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з гораду]])
|0:4
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])'''
|0:2
|0:2
|
# [[Енс Стругер Лярсэн|Стругер]] 31' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1), [[Мацей Рынэш|Рынэш]] 89' (0:2)
#[[Лукаш Гарасьлін|Гарасьлін]] 80' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:3), [[Альбіён Рахмані|Рахмані]] 83' (0:4)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] ([[Ліль|з гораду]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]])
|2:0
|1:2
|
# [[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 52' (1:0), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 77' (2:0)
# [[Хрыстас Зафірыс|Зафірыс]] 5' (2:1), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 77' (3:1), [[Іван Шранц|Шранц]] 84' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|1:3
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])'''
|0:2
|1:1
|
# [[Нэнэ Даржэлес|Нэнэ]] 29' (0:1), [[Маўрыц Керґор|Керґор]] 50' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:2)
# [[Адам Дагім|Дагім]] 12' (0:3), [[Уладзіслаў Андрэевіч Ванат|Ванат]] 29' (1:3)
|}

== Фаза адзінай лігі ==

=== Кваліфікаваныя каманды ===
16 клюбаў будуць нацянальнымі чэмпіёнамі. Празь зьяўленьне такой зьявы, як Адзіная ліга, усе наяўныя каманды дэбютуюць у ёй, такія каманды, як {{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] й {{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]], дэбютуюць у эўракубках з моманту ўвядзеньня групавога этапу, а {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]] з {{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэстам]] дэбютуюць агулам у эўрапейскім футболе. 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+табліца разьмеркаваньняў кошаў на падставах рэйтынгу камандаў-удзельніц
!Кош 1
!Кош 2
!Кош 3
!Кош 4
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]] (136.000)
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]] (90.000)
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] (57.000)
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] (30.500)
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]] (148.000)
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]] (89.000)
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] (54.500)
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] (24.000)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] (144.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] (81.000)
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] (54.000)
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]] (22.500)
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] (116.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] (80.000)
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]] (50.000)
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] (20.860)
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (114.000)
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] (79.000)
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]] (50.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] (18.056)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] (101.000)
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] (72.000)
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (47.000)
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]] (17.897)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]] (97.000)
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (64.000)
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] (40.000)
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] (17.324)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] (97.000)
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] (63.000)
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] (34.500)
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] (14.500)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (91.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (59.000)
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] (32.000)
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]] (13.366)
|}

=== Лёсаваньне ===

==== Пра лёсаваньне ====
Лёсаваньне па прызначэньні супэрнікаў у фазе Адзінай лігі адбылося 29 жніўня 2024 году а 19:00 па Менскім часе ў [[Манака]].

Лёсаваньне, якое праводзілася ў лічбавым выглядзе, вызначыла пары для этапу лігі. 36 клюбаў былі падзеленыя на чатыры кошыкі па дзевяць клюбаў. Кошы складаліся ў адпаведнасьці з рэйтынгамі клюбных каэфіцыентаў, якія тыя мелі на пачатак сэзону, а ўладальнік тытулу Лігі чэмпіёнаў УЭФА зьяўляўся першым пасеяным у першым кошыку.

Супары кожнай каманды, а таксама тое, дзе будзе кожны матч праводзіцца, дома альбо ў гасьцёх, вызначацца шляхам лёсаваньня. Кожная каманда гуляцьме супраць двух супэрнікаў з кожнага з чатырох кошаў адным матчам дома, іншым на выездавы. У прынцыпе, каманды з адной і той жа асацыяцыі ня могуць гуляць адна супраць адной, і кожная каманда можа гуляць максімум з двума супэрнікамі зь любой іншай асацыяцыі. Але адміністрацыя УЭФА можа вызначыць альтэрнатыўныя ўмовы лёсаваньня ці можа адаптаваць любыя ўмовы лёсаваньня, каб пазьбегнуць тупіковых сітуацыяў і/або прыняць да ўвагі любыя адпаведныя абмежаваньні паводле рашэньняў, прынятых Выканаўчым камітэтам УЭФА.

Усе 36 камандаў будуць мець мячык з адпаведным нумарам, які будзе выцягвацца па чарзе, а потым для жоднай выцягнутай каманды адмысловай аўтаматычнай кампутарна-вылічальнай праграмай будзуць падабраныя ўсе 8 супэрнікаў, а гэтаксама будзе вызначана месца праведзеньня кожнага з матчаў (дома ці на выездавы). Лёсаваньне пачнецца зь першага коша, падбірацьмуць супэрнікаў для кожнай каманды аднаго за адным.

Выкарыстаньне аўтаматычнай кампутарнай сыстэмы маецца адбывацца празь непамерную складанасьць ручной рэалізацыі працэсу. Сама сыстэма гарантуе выпадковасьць вызначэньня ды адпаведнасьць усім заяўленым ўмовам з пазбаўленьнем шанцаў на тупіковыя варыянты падзей. Сыстэма была праверана вонкавым аўдытарам Ernst &amp; Young, які таксама адказны за ўсе часткі працэсу лёсаваньня, што аўтаматычнай часткі, гэтак праводзімай уручную.

==== Вынікі лёсаваньня ды гульняў====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|бліжэйшы тур
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|наступны тур
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|перамога
|-
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|нічыя
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|параза
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+супэрнікі, даты матчаў, вынікі
! rowspan=&quot;2&quot; |Клюбы
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 1 кошу
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 2 кошу
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 3 кошу
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 4 кошу
|-
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} &lt;small&gt;'''[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Бэльгія}} &lt;small&gt;'''[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Чэхія}} '''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Славаччына}} ''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|&lt;small&gt;'''29 студзеня'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''3:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} &lt;small&gt;'''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Украіна}} ''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Харватыя}} '''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Славаччына}} '''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''5:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;9:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} &lt;small&gt;'''[[Атлетыка Мадрыд]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} &lt;small&gt;'''[[Баер Левэркузэн|Баер]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''4:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''1:0''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} &lt;small&gt;'''[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} '''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} ''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Чэхія}} ''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Украіна}} &lt;small&gt;'''[[Шахтар Данецк|Шахтар]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Бэльгія}} ''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} '''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Харватыя}} ''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;2:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|&lt;small&gt;'''29 студзеня'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;7:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} &lt;small&gt;'''[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} ''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Італія}} &lt;small&gt;'''[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]'''&lt;/small&gt;
|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} '''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} ''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|&lt;small&gt;'''29 студзеня'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;5:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|-
| colspan=&quot;9&quot; style=&quot;background-color:#BBBBBB; line-height:3pt;&quot; |
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Чэхія}} '''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''5:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Славаччына}} '''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Чэхія}} ''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''6:0''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Украіна}} ''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} '''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} ''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''6:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Бэльгія}} ''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''0:0''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} ''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Украіна}} '''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Харватыя}} '''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''5:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Бэльгія}} '''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} ''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''1:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Украіна}} '''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} '''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:5'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''2:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Бэльгія}} '''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} '''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Харватыя}} ''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Славаччына}} ''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|-
| colspan=&quot;9&quot; style=&quot;background-color:#BBBBBB; line-height:3pt;&quot; |
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''3:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''4:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:5'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:5''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;2:9&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;2:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''2:1''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;2:5&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''5:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:5&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:6'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:5''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:7&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''0:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| colspan=&quot;9&quot; style=&quot;background-color:#BBBBBB; line-height:3pt;&quot; |
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;2:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:6'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''2:4''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''0:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;2:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''5:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:5''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''2:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;''
|}

=== Працэс спаборніцтва фазы ===

==== Асноўныя палажэньні ====
Усе 36 клюбаў разьмяшчаюцца ў адзіным рэйтынгу лігі па выніках матчаў (3 пункты за перамогу, 1 пункт за нічыю, 0 пунктаў пры паразе).

Клюбы, якія занялі мейсцы зь 1 па 8 ў канцы фазы лігі, кваліфікуюцца ў 1/8 фіналю. Клюбы зь 9 па 24 мейсцы кваліфікуюцца ў папярэдні плэй-оф раўнд. Клюбы з 25 па 36 мейсцы выбываюць.

==== Пра дзеяньні ў выпадку аднолькавай колькасьці набраных пунктаў ====
Калі дзьве мо больш камандаў маюць аднолькавую колькасьць пунктаў пасьля завяршэньня матчаў фазы лігі, для вызначэньня мейсца тых дзейнічае наступны парадак крытэрыяў:

# Лепшая розьніца мячоў у па выніках матчаў Лігі
# Большая колькасьць галоў, забітых на этапе Лігі
# Большая колькасьць галоў, забітых у гасьцёх на этапе Лігі
# Большая колькасьць перамогаў на этапе Лігі
# Большая колькасьць выязных перамогаў на этапе Лігі
# Большая колькасьць пунктаў, набраных у матчах з прамымі канкурэнтамі па фазе Лігі
# Найвышэйшая розьніца мячоў, набраных у матчах з прамымі канкурэнтамі па фазе Лігі
# Большая колькасьць галоў, забітых у матчах з прамымі канкурэнтамі па фазе Лігі
# Меншая сума дысцыплінарных пунктаў, набраньне якіх грунтуецца толькі на атрыманьні жоўтых і чырвоных картак, атрыманых гульцамі й афіцыйнымі асобамі каманды ва ўсіх матчах фазы лігі (чырвоная картка = 3 пункты, жоўтая картка = 1 пункт, выдаленьне за дзьве жоўтыя карткі ў адным матчы = 3 пункты)
# Больш высокі клюбны каэфіцыент

=== Табліца ===
{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=УЭФА&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/standings/ |title=Table &amp; Standings |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=8 верасьня 2024}}&lt;/ref&gt;

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=LIV, BAR, ARS, INT, ATM, LEV, LIL, AVL, ATA, DOR, RMA, BAY, MIL, PSV, PAR, BEN, MON, BRE, FEY, JUV, CEL, MCI, SPO, BRU, DZG, STU, SHK, BOL, RSB, STM, SPP, RBL, GIR, SAL, SLO, YB

&lt;!--Заўвагі пры роўных пунктах.--&gt;
|заўвага_пункты_RMA=Раўнавага паводле пунктаў (15), розьніцы мячоў (+8), забітых мячоў (20), гасьцявых забітых мячоў (6) і перамог (5). Каманды разьмешчаны паводле колькасьці гасьцявых перамог: «Рэал» — 2, «Баварыя» — 1.
|заўвага_пункты_BAY=RMA

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_ARS=6 |нічыі_ARS=1 |паразы_ARS=1 |мз_ARS=16|мп_ARS=3 &lt;!-- Арсэнал Лёндан --&gt;
|перамогі_AVL=5 |нічыі_AVL=1 |паразы_AVL=2 |мз_AVL=13|мп_AVL=6 &lt;!-- Астан Віла --&gt;
|перамогі_ATA=4 |нічыі_ATA=3 |паразы_ATA=1 |мз_ATA=20|мп_ATA=6 &lt;!-- Аталянта --&gt;
|перамогі_ATM=6 |нічыі_ATM=0 |паразы_ATM=2 |мз_ATM=20|мп_ATM=12&lt;!-- Атлетыка Мадрыд --&gt;
|перамогі_BAR=6 |нічыі_BAR=1 |паразы_BAR=1 |мз_BAR=28|мп_BAR=13&lt;!-- Барсэлёна --&gt;
|перамогі_LEV=5 |нічыі_LEV=1 |паразы_LEV=2 |мз_LEV=15|мп_LEV=7 &lt;!-- Баер Левэркузэн --&gt;
|перамогі_BAY=5 |нічыі_BAY=0 |паразы_BAY=3 |мз_BAY=20|мп_BAY=12&lt;!-- Баварыя Мюнхэн --&gt;
|перамогі_BEN=4 |нічыі_BEN=1 |паразы_BEN=3 |мз_BEN=16|мп_BEN=12&lt;!-- Бэнфіка Лісабон --&gt;
|перамогі_BOL=1 |нічыі_BOL=3 |паразы_BOL=4 |мз_BOL=4 |мп_BOL=9 &lt;!-- Балёньня --&gt;
|перамогі_DOR=5 |нічыі_DOR=0 |паразы_DOR=3 |мз_DOR=22|мп_DOR=12&lt;!-- Барусія Дортмунд --&gt;
|перамогі_BRE=4 |нічыі_BRE=1 |паразы_BRE=3 |мз_BRE=10|мп_BRE=11&lt;!-- Брэст --&gt;
|перамогі_CEL=3 |нічыі_CEL=3 |паразы_CEL=2 |мз_CEL=13|мп_CEL=14&lt;!-- Сэлтык --&gt;
|перамогі_BRU=3 |нічыі_BRU=2 |паразы_BRU=3 |мз_BRU=7 |мп_BRU=11&lt;!-- Бруге --&gt;
|перамогі_DZG=3 |нічыі_DZG=2 |паразы_DZG=3 |мз_DZG=12|мп_DZG=19&lt;!-- Дынама Заграб --&gt;
|перамогі_FEY=4 |нічыі_FEY=1 |паразы_FEY=3 |мз_FEY=18|мп_FEY=21&lt;!-- Фэеноорд --&gt;
|перамогі_GIR=1 |нічыі_GIR=0 |паразы_GIR=7 |мз_GIR=5 |мп_GIR=13&lt;!-- Жырона --&gt;
|перамогі_INT=6 |нічыі_INT=1 |паразы_INT=1 |мз_INT=11|мп_INT=1 &lt;!-- Інтэрнацыянале Мілян --&gt;
|перамогі_JUV=3 |нічыі_JUV=3 |паразы_JUV=2 |мз_JUV=9 |мп_JUV=7 &lt;!-- Ювэнтус --&gt;
|перамогі_LIL=5 |нічыі_LIL=1 |паразы_LIL=2 |мз_LIL=17|мп_LIL=10&lt;!-- Ліль --&gt;
|перамогі_LIV=7 |нічыі_LIV=0 |паразы_LIV=1 |мз_LIV=17|мп_LIV=5 &lt;!-- Лівэрпул --&gt;
|перамогі_MCI=3 |нічыі_MCI=2 |паразы_MCI=3 |мз_MCI=18|мп_MCI=14&lt;!-- Манчэстэр Сіці --&gt;
|перамогі_MIL=5 |нічыі_MIL=0 |паразы_MIL=3 |мз_MIL=14|мп_MIL=11&lt;!-- Мілян --&gt;
|перамогі_MON=4 |нічыі_MON=1 |паразы_MON=3 |мз_MON=13|мп_MON=13&lt;!-- Манака --&gt;
|перамогі_PAR=4 |нічыі_PAR=1 |паразы_PAR=3 |мз_PAR=14|мп_PAR=9 &lt;!-- Пары Сэн-Жэрмэн --&gt;
|перамогі_PSV=4 |нічыі_PSV=2 |паразы_PSV=2 |мз_PSV=16|мп_PSV=12&lt;!-- ПСВ Эйндговэн --&gt;
|перамогі_RBL=1 |нічыі_RBL=0 |паразы_RBL=7 |мз_RBL=8 |мп_RBL=15&lt;!-- РБ Ляйпцыг --&gt;
|перамогі_RMA=5 |нічыі_RMA=0 |паразы_RMA=3 |мз_RMA=20|мп_RMA=12&lt;!-- Рэал Мадрыд --&gt;
|перамогі_SAL=1 |нічыі_SAL=0 |паразы_SAL=7 |мз_SAL=5 |мп_SAL=27&lt;!-- Рэд Бул Зальцбург --&gt;
|перамогі_RSB=2 |нічыі_RSB=0 |паразы_RSB=6 |мз_RSB=13|мп_RSB=22&lt;!-- Црвена Зьвезда --&gt;
|перамогі_SHK=2 |нічыі_SHK=1 |паразы_SHK=5 |мз_SHK=8 |мп_SHK=16&lt;!-- Шахтар Данецк --&gt;
|перамогі_SLO=0 |нічыі_SLO=0 |паразы_SLO=8 |мз_SLO=7 |мп_SLO=27&lt;!-- Слован Браціслава --&gt;
|перамогі_SPP=1 |нічыі_SPP=1 |паразы_SPP=6 |мз_SPP=7 |мп_SPP=21&lt;!-- Спарта Прага --&gt;
|перамогі_SPO=3 |нічыі_SPO=2 |паразы_SPO=3 |мз_SPO=13|мп_SPO=12&lt;!-- Спортынг Лісабон --&gt;
|перамогі_STM=2 |нічыі_STM=0 |паразы_STM=6 |мз_STM=5 |мп_STM=14&lt;!-- Штурм Грац --&gt;
|перамогі_STU=3 |нічыі_STU=1 |паразы_STU=4 |мз_STU=13|мп_STU=17&lt;!-- Штутгарт --&gt;
|перамогі_YB =0 |нічыі_YB =0 |паразы_YB =8 |мз_YB =3 |мп_YB =24&lt;!-- Янг Бойз --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў --&gt;
|назва_ARS={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]
|назва_AVL={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]
|назва_ATA={{сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]
|назва_ATM={{сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|назва_BAR={{сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|назва_LEV={{сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн]]
|назва_BAY={{сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|назва_BEN={{сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|назва_BOL={{сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|назва_DOR={{сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|назва_BRE={{сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|назва_CEL={{сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]
|назва_BRU={{сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|назва_DZG={{сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Заграб]]
|назва_FEY={{сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]
|назва_GIR={{сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|назва_INT={{сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]
|назва_JUV={{сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]
|назва_LIL={{сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|назва_LIV={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|назва_MCI={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|назва_MIL={{сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|назва_MON={{сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|назва_PAR={{сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
|назва_PSV={{сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]
|назва_RBL={{сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|назва_RMA={{сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|назва_SAL={{сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|назва_RSB={{сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]
|назва_SHK={{сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|назва_SLO={{сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|назва_SPP={{сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|назва_SPO={{сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|назва_STM={{сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|назва_STU={{сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|назва_YB ={{сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі --&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=Q
|вынік1=R16 |вынік2=R16 |вынік3=R16 |вынік4=R16 |вынік5=R16 |вынік6=R16 |вынік7=R16 |вынік8=R16
|вынік9=POS |вынік10=POS |вынік11=POS |вынік12=POS |вынік13=POS |вынік14=POS |вынік15=POS |вынік16=POS
|вынік17=POU |вынік18=POU |вынік19=POU |вынік20=POU |вынік21=POU |вынік22=POU |вынік23=POU |вынік24=POU
|колер_R16=green1 |тэкст_R16=Выхад у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў#1/8 фіналу|1/8 фіналу]] (сеяныя)
|колер_POS=blue1  |тэкст_POS=Выхад у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў#Раўнд плэй-оф|раўнд плэй-оф]] (сеяныя)
|колер_POU=blue2  |тэкст_POU={{nowrap|Выхад у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў#Раўнд плэй-оф|раўнд плэй-оф]] (нясеяныя)}}
}}

=== Вынікі матчаў ===

==== 1 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+17.09.2024 - 19.09.2024
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]] 46' (1:0), [[Дэніз Ундаў|Ундаў]] 68' (1:1), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 83' (2:1), [[Эндрык Фэліпі Марэйра ды Соўза|Эндрык]] 90+5' (3:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|9:2
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]
|[[Гары Кейн|Кейн]] 19' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Рафаэл Герэйру|Герэйру]] 33' (2:0), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 38' (3:0), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 49' (3:1), [[Такуя Аґіўара|Аґіўара]] 50' (3:2), [[Гары Кейн|Кейн]] 57' (4:2), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 61' (5:2), [[Гары Кейн|Кейн]] 73' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (6:2), 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (7:2), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (8:2), [[Леан Гарэцка|Гарэцка]] 90+2' (9:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|[[Паўлё Гасаніга|Гасаніга]] 90' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|[[Бэньямін Шэшка|Шэшка]] 4' (0:1), [[Антуан Грызман|Грызман]] 28' (1:1), [[Хасэ Марыя Хімэнэс|Хімэнэс]] 90' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]
|[[Кенан Йылдыз|Йылдыз]] 21' (1:0), [[Ўэстан Макені|Макені]] 27' (2:0), [[Нікаляс Іван Ґансалес|Ґансалес]] 52' (3:0), [[Ісмаэль Сайбары|Сайбары]] 90+3' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|[[Джэймі Джэрмэйн Байна-Ґітэнс|Ґітэнс]] 76' (0:1), 86' (0:2), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 90+5' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:3)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|[[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 3' (1:0), [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 23' (1:1), [[Вірджыл ван Дэйк|ван Дэйк]] 41' (1:2), [[Домінік Собаслаі|Собаслаі]] 67' (1:3)
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]
|0:4
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|[[Флёрыян Вірц|Вірц]] 5' (0:1), [[Алехандра Ґрымальда Ґарсія|Ґрымальда]] 30' (0:2), [[Флёрыян Вірц|Вірц]] 36' (0:3), [[Тыман Яніс Вэленройтэр|Вэленройтэр]] 45' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|[[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 38' (1:0), [[Зэна Дэбаст|Дэбаст]] 65' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|[[Мухамэд Керэм Актуркаглу|Актуркаглу]] 9' (0:1), [[Аркун Кёкчу|Кёкчу]] 29' (0:2), [[Фэлісіў Мэндэс Жуан Мілсан|Мілсан]] 86' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|[[Юры Тылеманс|Тылеманс]] 27' (0:1), [[Джэйкаб Мэт'ю Рэмзі|Рэмзі]] 38' (0:2), [[Амаду Зён Жорж Ба Мвом Анана|Анана]] 86' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|[[Ліям Скейлз|Скейлз]] 17' (1:0), [[Кёґо Фурухасі|Фурухасі]] 47' (2:0), [[Арнэ Энхэлс|Энхэлс]] 56' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0), [[Кевін Вімэр|Вімэр]] 61' (3:1), [[Даідзэн Маэда|Маэда]] 70' (4:1), [[Эдам Ач Айда|Айда]] 87' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|[[Манэc Акліюш|Акліюш]] 16' (1:0), [[Лямін Ямаль|Ямаль]] 28' (1:1), [[Жорж Асрзэмэн Іленікена|Іленікена]] 71' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|[[Каспэр Каан Кайрынэн|Кайрынэн]] 2' (1:0), [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 42' (2:0), [[Цязім Лачы|Лачы]] 58' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|[[Юго Маньецьці|Маньецьці]] 23' (1:0), [[Эдмілсан Фэрнандыш|Фэрнандыш]] 45+1' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Абдала Дыпо Сіма|Сіма]] 56' (2:1)
|}

==== 2 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+1—2 кастрычніка 2024
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|[[Алексіс Мак Алістэр|Мак Алістэр]] 11' (1:0), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 75' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|[[Хакан Чалганоглу|Чалганоглу]] 11' (1:0), [[Марка Арнаутавіч|Арнаутавіч]] 59' (2:0), [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 71' (3:0), [[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]] 81' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|7:1
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]
|[[Эмрэ Джан|Джан]] 7' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даідзэн Маэда|Маэда]] 9' (1:1), [[Карым-Давід Адэемі|Адэемі]] 11' (2:1), 29' (3:1), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 40' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1), [[Карым-Давід Адэемі|Адэемі]] 42' (5:1), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 66' (6:1), [[Фэлікс Калу Нмэча|Нмэча]] 79' (7:1)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|[[Бэньямін Шэшка|Шэшка]] 30' (1:0), [[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 50' (1:1), [[Бэньямін Шэшка|Шэшка]] 65' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 68' (2:2), [[Франсішку Фэрнандыш да Кансісан|Кансісан]] 82' (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 8' (1:0), [[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 34' (2:0), [[Іньніга Марцінэс Бэрыдзі|Марцінэс]] 37' (3:0), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 51' (4:0), [[Маамэд Алі Камара|Камара]] 81' ([[Аўтагол|аўта]]) (5:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|[[Віктар Ока Боніфэйс|Боніфэйс]] 51' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|[[Мухамэд Керэм Актуркаглу|Актуркаглу]] 13' (1:0), [[Анхэль Дзі Марыя|Дзі Марыя]] 52' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0), [[Александэр Гартман Ба|Ба]] 75' (3:0), [[Аркун Кёкчу|Кёкчу]] 84' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]
|[[Кай Люкас Гавэрц|Гавэрц]] 20' (1:0), [[Букаё Сака|Сака]] 35' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|[[Бэрат Рыдван Джымшыці|Джымшыці]] 21' (0:1), [[Адэмола Аладжадэ Аладэ Айлола Лукмэн|Лукмэн]] 44' (0:2), [[Рауль Бэльлянова|Бэльлянова]] 48' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|[[Ердзі Гэндрыкус Хэрардус Бэрнардус Схаўтэн|Схаўтэн]] 15' (1:0), [[Даніел Браганса|Браганса]] 84' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|0:4
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|[[Абдала Дыпо Сіма|Сіма]] 24' (0:1), [[Мадзі Камара|Камара]] 66' (0:2), [[Абдала Дыпо Сіма|Сіма]] 70' (0:3), [[Матыяш Пэрэйра Лажы|Лажы]] 75' (0:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|2:2
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|[[Пэтар Сучыч|Сучыч]] 45+3' (1:0), [[Марцін Батурына|Батурына]] 66' (2:0), [[Магамэд Салісу Абдул Карым|Салісу]] 74' (2:1), [[Дэніс Закарыя|Закарыя]] 90' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|[[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 45+3' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|0:4
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|[[Ількай Гюндаган|Гюндаган]] 8' (0:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 15' (0:2), [[Эрлінг Голян|Голян]] 58' (0:3), [[Джэймз Джон МакАці|МакАці]] 74' (0:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|[[Ён Хадэр Дуран Палясьё|Дуран]] 79' (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|[[Давід Лёпэс Сільва|Лёпэс]] 19' (1:0), [[Янхэль Клэіэнтэ Эрэра Равэлё|Эрэра]] 23' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Антоні-Джыбу Мілямба|Мілямба]] 33' (1:2), [[Доні ван дэ Бээк|ван дэ Бээк]] 73' (2:2), [[Ладзіслаў Крэйчы (1999)|Крэйчы]] 79' ([[Аўтагол|аўта]]) (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]'''
|[[Энзо Міё|Міё]] 7' (1:0), [[Каспэр Каан Кайрынэн|Кайрынэн]] 32' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|[[Хрыстас Цоліс|Цоліс]] 23' (0:1)
|}

==== 3 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+22—23 кастрычніка 2024
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]'''
|5:2
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|[[Доніел Мален|Мален]] 30' (0:1), [[Джэймі Джэрмэйн Байна-Ґітэнс|Ґітэнс]] 34' (0:2), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 60' (1:2), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 62' (2:2), [[Люкас Васкес|Васкес]] 83' (3:2), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 86' (4:2), 90+3' (5:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|[[Філ Фодэн|Фодэн]] 3' (1:0), [[Эрлінг Голян|Голян]] 58' (2:0), [[Джон Стоўнз|Стоўнз]] 64' (3:0), [[Эрлінг Голян|Голян]] 68' (4:0), [[Матэўс Нуніш|Нуніш]] 88' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|[[Ноа Лянг|Лянг]] 34' (0:1), [[Ашраф Гакімі|Гакімі]] 55' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|[[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 27' (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|4:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|[[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 1' (1:0), [[Гары Кейн|Кейн]] 18' (1:1), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 36' (2:1), [[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 45' (3:1), 56' (4:1)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|[[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 8' (1:0), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 61' (1:1), [[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 74' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 89' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|—
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|[[Эль-Біляль Турэ|Турэ]] 90+2' (0:1)
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|[[Аясэ Ўэда|Ўэда]] 12' (0:1), [[Антоні-Джыбу Мілямба|Мілямба]] 33' (0:2), [[Мухамэд Керэм Актуркаглу|Актуркаглу]] 66' (1:2), [[Антоні-Джыбу Мілямба|Мілямба]] 90+2' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|[[Дзьмітры Рызнык|Рызнык]] 29' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|[[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 34' (1:0), [[Кірыяні Сабэ|Сабэ]] 51' (1:1), [[Тыджані Марцінус Ян Рэйндэрс Лекатампэсі|Рэйндэрс]] 61' (2:1), 71' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|0:2
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|[[Сандра Кулэнавіч|Кулэнавіч]] 49' (0:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 84' (0:2)
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|[[Маркюс Лільян Цюрам-Ульен|Цюрам]] 90+3' (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|[[Такумі Мінаміна|Мінаміна]] 20' (1:0), [[Папэ Шэрыф Нд'яй|Нд'яй]] 27' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Брээль Данальд Эмбалё|Эмбалё]] 45+4' (2:1), [[Вільфрэд Сынго|Сынго]] 54' (3:1), [[Такумі Мінаміна|Мінаміна]] 70' (4:1), [[Манэc Акліюш|Акліюш]] 90+7' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|[[Джон Макгін|Макгін]] 55' (1:0), [[Ён Хадэр Дуран Палясьё|Дуран]] 64' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|[[Мігель Ґут’ерэс Артэга|Гут’ерэс]] 42' (1:0), [[Хуан Пэдра Рамірэс Лёпэс|Хуанпэ]] 73' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|0:2
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|[[Нуну Сантуш|Сантуш]] 23' (0:1), [[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 53' (0:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|[[Флёрыян Вірц|Вірц]] 24' (0:1), [[П’ер Ліс-Мэлю|Ліс-Мэлю]] 39' (1:1)
|}

==== 4 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+5—6 лістапада 2024
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|[[Малік Ляй Чаў|Чаў]] 12' (0:1), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 23' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Альвара Марата|Марата]] 39' (1:2), [[Тыджані Марцінус Ян Рэйндэрс Лекатампэсі|Рэйндэрс]] 73' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|[[Джамаль Мусьяля|Мусьяля]] 67' (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|[[Варэн Заір-Эмэры|Заір-Эмэры]] 14' (1:0), [[Наўэль Маліна|Маліна]] 18' (1:1), [[Анхэль Карэа|Карэа]] 90+3' (1:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]
|[[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 61' (1:0), [[Кодзі Гакпа|Гакпа]] 63' (2:0), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 83' (3:0), 90+2' (4:0) 
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]
|[[Хакан Чалганоглу|Чалганоглу]] 45+3' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|[[Доніел Мален|Мален]] 85' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]
|[[Ганс Ванакен|Ванакен]] 52' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|[[Кастрыёт Імэры|Імэры]] 27' (0:1), [[Аляксандар Зубкоў|Зубкоў]] 31' (1:1), [[Георгі Судакоў|Судакоў]] 41' (2:1)
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]'''
|[[Карым Канатэ|Канатэ]] 45+2' (0:1), 58' (0:2), [[Аніс Гадж Муса|Муса]] 81' (1:2), [[Даўда Гіндо|Гіндо]] 86' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|4:1
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|[[Філ Фодэн|Фодэн]] 4' (0:1), [[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 38' (1:1), [[Максіміляна Арауха|Арауха]] 46' (2:1), [[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 49' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:1), 81' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|[[Раян Флямінга|Флямінга]] 16' (1:0), [[Малік Леан Тыльман|Тыльман]] 33' (2:0), [[Сэн-Сір Жаан Бакаёко|Бакаёко]] 83' (3:0), [[Ладзіслаў Крэйчы (1999)|Крэйчы]] 88' ([[Аўтагол|аўта]]) (4:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|[[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 27' (1:0), [[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 60' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|2:5
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|[[Іньніга Марцінэс Бэрыдзі|Марцінэс]] 13' (0:1), [[Сыляс Катампа Мвюмпа|Сыляс]] 27' (1:1), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 43' (1:2), 53' (1:3), [[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 55' (1:4), [[Фэрмін Лёпэс Марын|Лёпэс]] 76' (1:5), [[Фэлісіў Мэндэс Жуан Мілсан|Мілсан]] 84' (2:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|[[Крыстаф Баўмгартнэр|Баўмгартнэр]] 23' (0:1), [[Нікаляс-Ґерыт Кюн|Кюн]] 35' (1:1), 45+1' (2:1), [[Рэо Хататэ|Хататэ]] 72' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|1:4
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|[[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 5' (1:0), [[Дар'ё Шпікіч|Шпікіч]] 10' (1:1), [[Пэтар Сучыч|Сучыч]] 30' (1:2), [[Сандра Кулэнавіч|Кулэнавіч]] 54' (1:3), 72' (1:4)
|-
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|[[Эдмілсан Фэрнандыш|Фэрнандыш]] 37' (0:1), [[Каспэр Каан Кайрынэн|Кайрынэн]] 80' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:2), [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 90+2' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|[[Ян Тылё Керэр|Керэр]] 86' (0:1)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|0:2
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|[[Адэмола Аладжадэ Аладэ Айлола Лукмэн|Лукмэн]] 51' (0:1), [[Нікалё Дзаньёлё|Дзаньёлё]] 88' (0:2)
|}

==== 5 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+26—27 лістапада 2024
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|3:3
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|[[Эрлінг Голян|Голян]] 44' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Ількай Гюндаган|Гюндаган]] 50' (2:0), [[Эрлінг Голян|Голян]] 53' (3:0), [[Аніс Гадж Муса|Муса]] 75' (3:1), [[Сант'яга Тамас Хімэнэс|Хімэнэс]] 82' (3:2), [[Давід Ганцка|Ганцка]] 89' (3:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]
|[[Кім Мін-Джэ (футбаліст)|Кім]] 38' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|[[Алексіс Мак Алістэр|Мак Алістэр]] 52' (1:0), [[Кодзі Гакпа|Гакпа]] 77' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|[[Кастэльлё Люкеба|Люкеба]] 27' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 10' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Дані Ольма|Ольма]] 66' (2:0), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 90+2' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|[[Флёрыян Вірц|Вірц]] 8' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Алехандра Ґрымальда Ґарсія|Ґрымальда]] 11' (2:0), [[Флёрыян Вірц|Вірц]] 30' (3:0), [[Патрык Шык|Шык]] 61' (4:0), [[Алеш Гарсія|Гарсія]] 72' (5:0)
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|1:5
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|[[Габрыел Мартынэльлі|Мартынэльлі]] 7' (0:1), [[Кай Люкас Гавэрц|Гавэрц]] 22' (0:2), [[Габрыел Магальяйнс|Габрыел]] 45+1' (0:3), [[Гансалу Інасью|Інасью]] 47' (1:3), [[Букаё Сака|Сака]] 65' (пэн.) (1:4), [[Леандра Трасард|Трасард]] 82' (1:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|3:2
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|[[Даніла Яраслававіч Сікан|Сікан]] 8' (0:1), [[Аляксандар Зубкоў|Зубкоў]] 37' (0:2), [[Малік Леан Тыльман|Тыльман]] 87' (1:2), 90' (2:2), [[Рыкарда Дэньел Пэпі|Пэпі]] 90+5' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|[[Джэймі Джэрмэйн Байна-Ґітэнс|Ґітэнс]] 41' (0:1), [[Рамі Бэнсэбаіні|Бэнсэбаіні]] 56' (0:2), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 90' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|[[Эрмэдын Дэміравіч|Дэміравіч]] 5' (0:1), [[Сыляс Катампа Мвюмпа|Сыляс]] 12' (1:1), [[Радэ Круніч|Круніч]] 31' (2:1), [[Мірка Іваніч|Іваніч]] 65' (3:1), [[Неманья Раданьіч|Раданьіч]] 69' (4:1), 88' (5:1)
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|1:6
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|[[Матэо Рэтэгі|Рэтэгі]] 9' (0:1), [[Сыльвэр Ганвуля|Ганвуля]] 11' (1:1), [[Шарль дэ Кэтэлярэ|дэ Кэтэлярэ]] 28' (1:2), [[Сэад Калашынац|Калашынац]] 32' (1:3), [[Матэо Рэтэгі|Рэтэгі]] 39' (1:4), [[Шарль дэ Кэтэлярэ|дэ Кэтэлярэ]] 56' (1:5), [[Лазар Самарджыч|Самарджыч]] 90' (1:6)
|-
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|[[Кэмэран Картэр-Вікерз|Картэр-Вікерз]] 26' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1), [[Даідзэн Маэда|Маэда]] 60' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|[[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 21' (0:1), [[Тыґран Барсэг'ян|Барсэг'ян]] 24' (1:1), [[Рафаэл Леан|Леан]] 68' (1:2), [[Тэмі Абрагам|Абрагам]] 71' (1:3), [[Ніна Марчэльлі|Марчэльлі]] 88' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|[[Эльес Бэн Сэгір|Бэн Сэгір]] 13' (1:0), [[Вангеліс Паўлідыс|Паўлідыс]] 48' (1:1), [[Сунгуту Магаса|Магаса]] 67' (2:1), [[Артур Мэндонса Кабрал|Кабрал]] 84' (2:2), [[Зэкі Амдуні|Амдуні]] 88' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|0:6
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|[[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 15' (0:1), [[Маркас Льярэнтэ|Льярэнтэ]] 43' (0:2), [[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 59' (0:3), [[Антуан Грызман|Грызман]] 70' (0:4), [[Анхэль Карэа|Карэа]] 85' (0:5), 89' (0:6)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|—
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|[[Нгаляель Мюкаю|Мюкаю]] 44' (0:1), [[Джон Люкумі|Люкумі]] 63' (1:1), [[Нгаляель Мюкаю|Мюкаю]] 44' (1:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|[[Міка Бірэт|Бірэт]] 59' (1:0)
|}

==== 6 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+10—11 сьнежня 2024
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|[[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 53' (0:1), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 60' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Фэран Торэс|Торэс]] 75' (1:2), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 78' (2:2), [[Фэран Торэс|Торэс]] 85' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|[[Джон Макгін|Макгін]] 3' (0:1), [[Ікама Люі Апэнда|Апэнда]] 27' (1:1), [[Ён Хадэр Дуран Палясьё|Дуран]] 52' (1:2), [[Крыстаф Баўмгартнэр|Баўмгартнэр]] 62' (2:2), [[Рос Барклі|Барклі]] 85' (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]
|[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]] 90' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|[[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 16' (1:0), [[Антуан Грызман|Грызман]] 42' (2:0), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 51' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Антуан Грызман|Грызман]] 57' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]'''
|[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]] 10' (0:1), [[Шарль дэ Кэтэлярэ|дэ Кэтэлярэ]] 45+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 56' (1:2), [[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]] 59' (1:3), [[Адэмола Аладжадэ Аладэ Айлола Лукмэн|Лукмэн]] 65' (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|[[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 53' (1:0), [[Ўэстан Макені|Макені]] 75' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|[[Букаё Сака|Сака]] 34' (1:0), [[Букаё Сака|Сака]] 78' (2:0), [[Кай Люкас Гавэрц|Гавэрц]] 88' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|[[Жэні Катаму|Катаму]] 3' (0:1), [[Эдуарду Куарэжма|Куарэжма]] 24' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Каспэр Нільсэн|Нільсэн]] 84' (2:1)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|1:5
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|[[Кевін Сантус Лопэс дэ Масэду|Кевін]] 5' (1:0), [[Конрад Ляймэр|Ляймэр]] 11' (1:1), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 45' (1:2), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 70' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), [[Джамаль Мусьяля|Мусьяля]] 87' (1:4), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 90+3' (1:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|[[Рафаэл Леан|Леан]] 42' (1:0), [[Неманья Раданьіч|Раданьіч]] 67' (1:1), [[Тэмі Абрагам|Абрагам]] 87' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|4:2
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|[[Гернат Траўнэр|Траўнэр]] 8' (1:0), [[Ігар Пайкшан|Пайкшан]] 10' (2:0), [[Аніс Гадж Муса|Муса]] 30' (3:0), [[Альбіён Рахмані|Рахмані]] 43' (3:1), [[Сант'яга Тамас Хімэнэс|Хімэнэс]] 63' (4:1), [[Томас Бээлен|Бээлен]] 79' ([[Аўтагол|аўта]]) (4:2)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|[[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 30' (0:1), [[Нуну Алешандры Таварыш Мэндыш|Мэндыш]] 72' (0:2), [[Дэзырэ Дуэ|Дуэ]] 85' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|3:2
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|[[Асамэ Саграўі|Саграўі]] 37' (1:0), [[Мітчэль Бакер|Бакер]] 45+2' (2:0), [[Атар Кітэішвілі|Кітэішвілі]] 45+4' (2:1), [[Міка Бірэт|Бірэт]] 47' (2:2), [[Гакан Гаральдсан|Гаральдсан]] 81' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|[[Магамэд Саляг|Саляг]] 63' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|[[Лукаш Лакомы|Лакомы]] 6' (0:1), [[Анджэлё Штылер|Штылер]] 25' (1:1), [[Энзо Міё|Міё]] 53' (2:1), [[Крыс Фюрых|Фюрых]] 61' (3:1), [[Ёша Вагнаман|Вагнаман]] 66' (4:1), [[Янік Кайтэль|Кайтэль]] 75' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]
|[[Жульен Лё Кардыналь|Лё Кардыналь]] 43' (1:0)
|}

==== 7 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
|+21—22 студзеня 2025
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Рэал Мадрыд]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|4:2
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Атлетыка Мадрыд]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Аталянта Бэргама]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|4:5
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Арсэнал Лёндан]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Заграб]]
|-
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|0:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} '''[[Шахтар Данецк]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|2:3
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[ПСВ Эйндговэн]]'''
|-
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} '''[[Сэлтык Глазга]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|1:3
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]
|-
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|0:1
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|}

==== 8 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
|+29 студзеня 2025
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Манчэстэр Сіці]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Баварыя Мюнхэн]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Барусія Дортмунд]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|2:2
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]
|0:2
|{{Сьцяг|Партугалія}} '''[[Бэнфіка Лісабон]]'''
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|1:1
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[ПСВ Эйндговэн]]'''
|3:2
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|1:4
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Атлетыка Мадрыд]]'''
|-
|{{Сьцяг|Харватыя}} '''[[Дынама Заграб]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|6:1
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|0:1
|{{Сьцяг|Сэрбія}} '''[[Црвена Зьвезда Бялград]]'''
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|4:2
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|1:2
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Арсэнал Лёндан]]'''
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|1:4
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''[[Штурм Грац]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|0:3
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Рэал Мадрыд]]'''
|}

== Плэй-оф ==
Восем лепшых камандаў у Лізе аўтаматычна кваліфікуюцца ў раўнды на выбываньне й атрымаюць выхад у 1/8 фіналю, у той жа час каманды, якія занялі мейсцы зь 9-га па 24-е, будуць змагацца ў двухматчавым папярэднім плэй-оф раўндзе, каб забясьпечыць сабе шлях да 1/8 фіналю, пры гэтым каманды, якія займацьмуць мейсцы зь 9 па 16, будуць пасеяны й прымуць матч у адказ дома, а каманды зь 17 па 24 мейсцы атрымаюць першы матч дома. Пераможцы далучацца да васьмёркі лепшых у 1/8 фіналю.
[[Файл:Схема плэй-оф ЛЧ 2024-20ХХ.JPG|значак|591x591пкс|Схема разьмеркаваньняў мейсцаў камандаў у стадыі матчаў на выбываньне з сэзону 2024-2025]]

==== Пра лёсаваньне ды парадак разьмеркаваньняў ====
Важна адзначыць лёсаваньні, якія будуць праходзіць, бо з мэтаю не дапусьціць ня роўных бакоў сеткі, цяпер наймацнейшыя каманды будуць разводзіцца, як паказана паводле схемы: па выніках Фазы адзінай лігі будуць сфармаваныя пары камандаў, найбліжэйшых па выніках, а значыць і параўнальна моцных. Пасьля гэтага лёсаваньне вызначыць на якіх канкрэтна мейсцах з 2 вызначаных будуць растасоўвацца пэўныя каманды ад кожнай з параў. Такім чынам, першыя 2 каманды змогуць сустрэцца не бліжэй за фіналь, каманды зь першых 4 мейсцах не бліжэй за паўфіналь і г.д. Падобным жа чынам будзе адбывацца лёсаваньне раўнду папярэдняга плэй-оф. Гіпатэтычна, такі спосаб лёсаваньня на праўду дапаможа сутыкнуць мацнейшыя каманды пазьней, але толькі пры ўмове, што тыя будуць напоўніцу выкладвацца на працягу ўсёй фазы Адзінай лігі, што неабавязкова. Усе раўнды ад 1/4 фіналі ды вышэй будуць гэтаксама растасоўвацца па схеме, але дзяленьня камандаў на сеяных ды не ня будзе, бо гэта будзе вызначана лёсаваньнем. Паводле раптоўных незаплянаваных абставінаў адміністрацыя УЭФА можа вырашыць, што двубой будзе заменены адзіным матчам, калі таго патрабавацьмуць абставіны, і, адпаведна, устанавіць іншыя прынцыпы вызначэньня пераможцы. 

=== Раўнд плэй-оф ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]] {{Сьцяг|Францыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:10
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:7
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]''' {{Сьцяг|Бэльгія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:2
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Манчэстэр Сіці]] {{Сьцяг|Ангельшчына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:6
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Рэал Мадрыд]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] {{Сьцяг|Італія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[ПСВ Эйндговэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Манака (футбольны клюб)|Манака]] {{Сьцяг|Францыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} '''[[Бэнфіка Лісабон]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Спортынг Лісабон]] {{Сьцяг|Партугалія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Барусія Дортмунд]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:0
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] {{Сьцяг|Шатляндыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Баварыя Мюнхэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]''' {{Сьцяг|Нідэрлянды}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1
|-
|}

=== 1/8 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]''' {{Сьцяг|Францыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1 (4:1 [[пэнальці (футбол)|пэн.]])
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:0 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] {{Сьцяг|Бэльгія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:6
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Рэал Мадрыд]]''' {{Сьцяг|Гішпанія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:2 (4:2 [[пэнальці (футбол)|пэн.]])
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[ПСВ Эйндговэн]] {{Сьцяг|Нідэрлянды}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:9
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:7
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:2
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] {{Сьцяг|Партугалія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Барусія Дортмунд]]''' {{Сьцяг|Нямеччына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:2
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]''' {{Сьцяг|Нямеччына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:0
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:0
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] {{Сьцяг|Нідэрлянды}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:2
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|-
|}

=== 1/4 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] {{Сьцяг|Францыя}}'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] {{Сьцяг|Ангельшчына}}'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:1
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] {{Сьцяг|Гішпанія}}'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|4:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] {{Сьцяг|Нямеччына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:2
|-
|}

=== 1/2 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] {{Сьцяг|Ангельшчына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] {{Сьцяг|Гішпанія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|6:7
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|}

=== Фінал ===
Фінал праводзіццаме адзіным матчам на нэўтральным і загадзя вызначаным стадыёне. Пры роўным ліку ў канцы асноўнага часу гуляюць два 15-хвілінныя таймы дадатковага часу. Калі адна з камандаў забівае больш галоў, чым іншая ў дадатковы час, гэтая каманда аб’яўляецца пераможцай. Калі пасьля дадатковага часу лік застаецца роўным, пераможца вызначаецца ў сэрыі пэнальці.

''Асноўны артыкул: '''[[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году]]'''''
{{Справаздача пра матч
|дата=31 траўня 2025
|час=22:00&lt;br /&gt;(Па менскім часе)
|каманда1=[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] {{Сьцяг|Францыя}}
|каманда2={{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]
|лік             = 5:0
|каманда2        = [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]
|галы1           = [[Ашраф Гакімі|Гакімі]] {{Гол|12}}&lt;br /&gt;[[Дэзырэ Дуэ|Дуэ]] {{Гол|20}} {{Гол|63}}&lt;br /&gt;[[Хвіча Кварацхелія|Кварацхелія]] {{Гол|73}}&lt;br /&gt;[[Сэні Маюлю|Маюлю]] {{Гол|86}}
|галы2           = 
|стадыён=[[Альянц-Арэна]], [[Мюнхэн]]
|гледачы         = 64327&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/newsfiles/UCL/2025/2044466_FR.pdf «Full Time Report Final — Paris Saint-Germain v Inter Milan»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;
|судзьдзя        = [[Іштван Ковач]] ([[Румынія]])
|пратакол        = [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2044466/ Справаздача]
}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў]]
* [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2024—2025 гадоў]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2024]]
[[Катэгорыя:2024 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>14go8l5j71uaf83s2fqq1oe6kip24og</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620098</id>
      <parentid>2620097</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:57:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Фінал */ стыль</comment>
      <origin>2620098</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="231564" sha1="st6pi4uyv0is6ka5fyxn8tbgfg0btcz" xml:space="preserve">{{Сэзон футбольнай лігі
|Назва                  = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў
|Арыгінальная назва     =
|Выява                  = Allianz-Arena-München.jpg
|Шырыня                 = 275
|Подпіс выявы           = «[[Альянц-Арэна]]» ў [[Мюнхэн]]е мае быць месцам правядзеньня фіналу
|Спаборніцтва           = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
|Сэзон                  = 2024—2025
|Дата пачатку           = ''Кваліфікацыя:''&lt;br /&gt;9 ліпеня — 28 жніўня 2024&lt;br /&gt;''Асноўная частка:''&lt;br /&gt;17 верасьня 2024
|Дата заканчэньня       = 31 траўня 2025
|Колькасьць удзельнікаў = ''Асноўная частка:'' 36&lt;br /&gt;''Усяго:'' 81 (з 53 асацыяцыяў)
|Пераможца              = 
|Фіналіст               = 
|Гледачоў               = {{Лік|8308698}} ({{Лік|44195}} штоматч у сярэднім)
|Згуляных матчаў        = 188
|Забітых галоў          = 613 ({{Лік|3.26}} штоматч у сярэднім)
|Найлепшы бамбардзір    = {{nowrap|[[Сэру Гірасі]] ([[Барусія Дортмунд]])}}&lt;br /&gt;[[Рафіньня (футбаліст, 1996)|Рафіньня]] ([[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]])&lt;br /&gt;па 13 мячоў
|Папярэдні сэзон        = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—2024]]
|Наступны сэзон         = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2025—2026 гадоў|2025—2026]]
}}
'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025''' — 70-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 33-і розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году|Фінал]] быў згуляны на стадыёне [[Альянц-Арэна]] ў [[Мюнхэн]]е, [[Нямеччына]]. Дзейным чэмпіёнам на пачатак розыгрышу быў мадрыдзкі «[[Рэал Мадрыд|Рэал]]», які рэкордны 15 раз перамог у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|леташнім (адносна сэзону 2024-25) розыгрышы]].

Гэты першы сэзон, дзе пасьля кваліфікацыі замест групавога этапу быў этап лігі, колькасьць удзельнікаў якога склалі 36 камандаў, дзе кожная зь іх правяла па 8 матчаў (4 на выезьдзе, 4 дома), бо [[Зьвяз эўрапейскіх футбольных асацыяцыяў|УЭФА]] ладзіў турнір у зьмененым фармаце адносна ранейшага, па тым падрабязьней ніжэй.

== Новы фармат ==
З гэтага сэзону афіцыйна аб’яўлена [[Зьвяз эўрапейскіх футбольных асацыяцыяў|УЭФА]] новая «эра» (паводле словаў арганізатараў) у разьвіцьці турніру. Перадумовамі былі названыя жаданьні зьменшыць уплыў лёсаваньня, асабліва апошніх стадыяў, і прыведзеньня неабходных разьмеркаваньняў да ўліку зьдзейсьненых спартовых заслугаў ды атрыманых вынікаў.

Зьмены закранулі практычна ўсе этапы турніру, але калі дзесьці яны толькі ўдасканалілі пэўныя крокі (як у кваліфікацыйным адборы ці ў праведзеньні плэй-оф), то іншы быў кардынальна перароблены (замест групавога этапу мы атрымалі этап адзінай лігі). Да ўсяго зьмянілася колькасьць удзельнікаў, адпаведна, новыя 4 пуцёўкі былі разьмеркаваныя пэўным чынам.

# Новыя пуцёўкі адыйшлі наступным удзельнікам: 1 дадатковай камандзе ад 5 асацыяцыі, 1 чэмпіёну дадатковага чэмпіёнскага шляху ў кваліфікацыі, 2 камандам, якія занялі 5 мейсца ў нацыянальных спаборніцтвах тых краінаў, якія прадэманстравалі найлепшыя вынікі сваіх камандаў у леташнім сэзоне эўракубкаў.
# Замест групавога этапу, дзе 32 каманды дзяліліся па 4 на 8 групаў ды маглі пасьля першай паловы з 6 матчаў дазволіць сабе адпачынак ці гульню на пэўны вынік, мы атрымалі 8 матчаў з рознымі супэрнікамі, але, каб не адбыўся перакос у бок моцных ці слабых камандаў, супэрнікі будуць падбірацца з пэўных 4 кошаў па 9 камандаў, дзе разьмеркаваньне будзе ладзіцца па рэйтынгу УЭФА, за выключэньнем пераможцы леташняга розыгрышу, які аўтаматычна патрапляе ў 1 кош. Гэта мусіць дадаць інтрыгі й нявызначанасьці ў патэнцыйныя вынікі, што па задуме мае матываваць лепей рыхтавацца ды адказьней ставіцца да вынікаў усіх матчаў. Важна адзначыць, што на гэтым этапе ня будзе забароны на матчы між камандамі з 1 краіны, хоць арганізатары абяцаюць пры наяўнасьці варыянтаў пазьбягаць таго.
# Па выніках гэтых 8 матчаў усе каманды былі растасаваныя ў 1 табліцу з 36 камандаў, дзе першыя 8 накіраваліся напрамкі ў раўнд 1/8, наступныя 16 камандаў зь месцаў 9-24 згулялі ў падрыхтоўчым плэй-оф раўндзе паміж сабою паводле аналёгіі з апошнімі гадамі ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе канфэрэнцыяў]] ды [[Ліга Эўропы УЭФА|Лізе Эўропы]]. А апошнія 8 камандаў лігі выбылі з турніру. Перейсьці ў турнір ніжэй пасьля сканчэньня кваліфікацыі праз заняцьцё ўмоўнага 3 месца было немагчыма.
# Ліквідацыя папярэдніх кваліфікацыйных раўндаў.
# Не было лёсаваньня плэй-оф часткі, усе разьмеркаваньні былі зробленыя паводле рэйтынгу камандаў, то бок грунтаваліся на выніках. То зроблена для таго, каб пазбавіць сеткі ўдзельнікаў няроўнасьці ў пляне моцы.

== Разьмеркаваньне камандаў ==
Агулам у Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў прыняла ўдзел 81 каманда ад 53 зь 55 асацыяцыяў сябраў [[УЭФА]] (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайну]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір, і [[Расея|Расеі]], якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|уварваньне ва Ўкраіну]]). Для вызначэньня колькасьці камандаў-удзельніц ад кожнай асацыяцыі выкарыстоўваўся рэйтынг асацыяцыяў па [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентах УЭФА]], складзеных паводле вынікаў камандаў у папярэднія 5 сэзонаў. На разьмеркаваньне ўплывалі таксама правілы зьменаў фармату:

* Першыя 5 асацыяцыяў кваліфікуюць па прынамсі 4 каманды ў Лігу Чэмпіёнаў.
* 6-я асацыяцыя кваліфікуе 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцыяў з 7 па 15 месца кваліфікуе па дзьве каманды.
* Усе астатнія асацыяцыі з 16-га па 55-е мейсцы (акрамя [[Ліхтэнштайн|Ліхтэнштайну]] ды [[Расея|Расеі]]) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—24]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2023—2024 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2023—2024]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу чэмпіёнаў праз [[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|Гішпанскую Ля Лігу]] як чэмпіён, але зойме гэтае месца як пераможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а дубляванае месца ў этап лігі пяройдзе чэмпіёну 14-й асацыяцыі, украінскаму [[Шахтар Данецк|Шахтару]] (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркаваньнях). [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] перамагла ў [[Ліга Эўропы УЭФА 2023—2024 гадоў|Лізе Эўропы 2023—2024]], заняўшы 4 мейсца ў італійскай [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|Сэрыі А]], атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў праз квоту чэмпіёна, а дубляванае мейсца ў этапе Лігі зойме наступная па міжклюбным рэйтынгу камада - партугальская [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]].
* 2 дадатковыя пуцёкі ў залежнасьці ад набранага камандамі кожнай краіны рэйтынгу атрымалі 5 каманды [[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|Бундэсьлігі]] ды [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|Сэрыі А]] адпаведна: [[Барусія Дортмунд]] ды [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]].

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===
&lt;blockquote&gt;'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025'''&lt;/blockquote&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+месца асацыяцыі|месца ці № у рэйтынгу|асацыяцыя|каэфіцыент|колькі ўсяго клюбаў ад асацыяцыі засталося/удзельнічала
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Асацыяцыя
!Каэф.
!Кл.
|-
!1
|{{Сьцягафікацыя|Ангельшчына}}
|109.570
| rowspan=&quot;2&quot; |4/4
|-
!2
|{{Сьцягафікацыя|Гішпанія}}
|92.998
|-
!3
|{{Сьцягафікацыя|Нямеччына}}
|82.481
| rowspan=&quot;2&quot; |5/5
|-
!4
|{{Сьцягафікацыя|Італія}}
|81.926
|-
!5
|{{Сьцягафікацыя|Францыя}}
|61.164
|4/4
|-
!6
|{{Сьцягафікацыя|Нідэрлянды}}
|59.900
|2/3
|-
!7
|{{Сьцягафікацыя|Партугалія}}
|56.216
|2/2
|-
!8
|{{Сьцягафікацыя|Бэльгія}}
|42.200
| rowspan=&quot;2&quot; |1/2
|-
!9
|{{Сьцягафікацыя|Шатляндыя}}
|36.400
|-
!10
|{{Сьцягафікацыя|Аўстрыя}}
|34.000
|2/2
|-
!11
|{{Сьцягафікацыя|Сэрбія}}
|32.375
|1/2
|-
!12
|{{Сьцягафікацыя|Турэччына}}
|32.100
|0/1
|-
!13
|{{Сьцягафікацыя|Швайцарыя}}
|31.675
| rowspan=&quot;3&quot; |1/2
|-
!14
|{{Сьцягафікацыя|Украіна}}
|29.500
|-
!15
|{{Сьцягафікацыя|Чэхія}}
|29.050
|-
!16
|{{Сьцягафікацыя|Нарвэгія}}
|29.000
| rowspan=&quot;2&quot; |0/1
|-
!17
|{{Сьцягафікацыя|Данія}}
|27.825
|-
!18
|{{Сьцягафікацыя|Расея}}
|26.215
|0
|-
!19
|{{Сьцягафікацыя|Харватыя}}
|25.400
|1/1
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Асацыяцыя
!Каэф.
!Кл.
|-
!20
|{{Сьцягафікацыя|Грэцыя}}
|25.225
| rowspan=&quot;8&quot; |0/1
|-
!21
|{{Сьцягафікацыя|Ізраіль}}
|25.000
|-
!22
|{{Сьцягафікацыя|Кіпр}}
|24.475
|-
!23
|{{Сьцягафікацыя|Швэцыя}}
|23.750
|-
!24
|{{Сьцягафікацыя|Польшча}}
|20.750
|-
!25
|{{Сьцягафікацыя|Вугоршчына}}
|20.625
|-
!26
|{{Сьцягафікацыя|Румынія}}
|20.500
|-
!27
|{{Сьцягафікацыя|Баўгарыя}}
|20.000
|-
!28
|{{Сьцягафікацыя|Славаччына}}
|19.750
|1/1
|-
!29
|{{Сьцягафікацыя|Азэрбайджан}}
|16.625
| rowspan=&quot;5&quot; |0/1
|-
!30
|{{Сьцягафікацыя|Казахстан}}
|12.625
|-
!31
|{{Сьцягафікацыя|Славенія}}
|12.500
|-
!32
|{{Сьцягафікацыя|Малдова}}
|12.250
|-
!33
|{{Сьцягафікацыя|Косава}}
|11.041
|-
!34
|{{Сьцягафікацыя|Ліхтэнштайн}}
|11.000
|0
|-
!35
|{{Сьцягафікацыя|Латвія}}
|10.625
| rowspan=&quot;3&quot; |0/1
|-
!36
|{{Сьцягафікацыя|Ірляндыя}}
|10.375
|-
!37
|{{Сьцягафікацыя|Фінляндыя}}
|10.200
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!№
!Асацыяцыя
!Каэф.
!Кл.
|-
!38
|{{Сьцягафікацыя|Летува}}
|10.000
| rowspan=&quot;18&quot; |0/1
|-
!39
|{{Сьцягафікацыя|Армэнія}}
|9.875
|-
!40
|{{Сьцягафікацыя|Беларусь|1995}}
|9.875
|-
!41
|{{Сьцягафікацыя|Босьнія і Герцагавіна}}
|9.750
|-
!42
|{{Сьцягафікацыя|Люксэмбург}}
|9.000
|-
!43
|{{Сьцягафікацыя|Фарэрскія астравы}}
|8.750
|-
!44
|{{Сьцягафікацыя|Паўночная Ірляндыя}}
|8.583
|-
!45
|{{Сьцягафікацыя|Мальта}}
|8.250
|-
!46
|{{Сьцягафікацыя|Грузія}}
|8.000
|-
!47
|{{Сьцягафікацыя|Эстонія}}
|7.582
|-
!48
|{{Сьцягафікацыя|Ісьляндыя}}
|7.250
|-
!49
|{{Сьцягафікацыя|Альбанія}}
|6.250
|-
!50
|{{Сьцягафікацыя|Ўэйлз}}
|6.166
|-
!51
|{{Сьцягафікацыя|Гібральтар}}
|5.791
|-
!52
|{{Сьцягафікацыя|Паўночная Македонія}}
|5.500
|-
!53
|{{Сьцягафікацыя|Андора}}
|5.165
|-
!54
|{{Сьцягафікацыя|Чарнагорыя}}
|4.750
|-
!55
|{{Сьцягафікацыя|Сан-Марына}}
|1.999
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем сьпіс допуску на гэты сэзон ды пераразьмеркаваньні.

==== Пераразьмеркаваньні ====
Дзейныя трыюмфатары Лігі чэмпіёнаў 2023-24 й Лігі Эўропы 2023-24 адпаведна, [[Рэал Мадрыд]] і [[Аталянта Бэргама|Аталянта]], гарантавалі сабе ўдзел у этапе лігі дзейнай Лігі чэмпіёнаў як празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|ЛЧ]] ці [[Ліга Эўропы УЭФА 2023—2024 гадоў|ЛЭ]], так і праз заняцьцё аднаго зь першых чатырох месцаў у сваіх нацыянальных чэмпіянатах, гішпанскай [[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|Ля Лізе]] ці італійскай [[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|Сэрыі А]], таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], праз што былі пазбаўленыя ўдзелу ўсе расейскія каманды. Таксама былі ўведзеныя шляхі патрапляньня на пэўныя этапы кваліфікацыі праз наяўны клюбны рэйтынг. Падсумоўваючы зьмены:

* [[Данецк|Данецкі]] «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]», як клюб з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі з чэмпіёнскага шляху, уступае ў этап лігі замест плэй-оф раўнду адпаведнага шляху.
* «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» [[Загрэб]], як наступны клюб з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі з чэмпіёнскага шляху, уступае ў раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф чэмпіёнскага шляху замест другога кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* [[Будапэшт|Будапэшцкі]] «[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]» і [[Агдам|агдамскі]] «[[Карабах Агдам|Карабах]]», як два наступныя клюбы з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі з чэмпіёнскага шляху, уступаюць ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху замест першага кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* [[Лісабон|Лісабонская]] «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]», як клюб з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі зь нечэмпіёнскага шляху, уступае ў этап лігі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* [[Прага|Праская]] «[[Славія Прага|Славія]]» й «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]» з [[Зальцбург|Зальцбургу]], як два наступныя клюбы з самым высокім клюбным рэйтынгам сярод канкурэнтаў па кваліфікацыі зь нечэмпіёнскага шляху, уступаюць ў трэці кваліфікацыйны раўнд шляху лігі замест другога кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.
* Чэмпіёны 23-й і 24-й асацыяцыяў (Швэцыі ды Польшчы адпаведна [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ды [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]]) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду чэмпіёнскага шляху замест першага кваліфікацыйнага раўнду адпаведнага шляху.

==== Ліст допуску ====

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025
! colspan=&quot;2&quot; |раўнд
!Каманды ўступаюць на гэтым этапе
!Каманды трапляюць з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны
(28 камандаў)
|
* 28 чэмпіёнаў асацыяцыяў 26—28 ({{Сьцяг|Румынія}},{{Сьцяг|Славаччына}},{{Сьцяг|Баўгарыя}}), 30—55 (акрамя Ліхтэнштайну) ({{Сьцяг|Казахстан}},{{Сьцяг|Славенія}},{{Сьцяг|Малдова}},{{Сьцяг|Косава}},{{Сьцяг|Латвія}},{{Сьцяг|Ірляндыя}},{{Сьцяг|Фінляндыя}},{{Сьцяг|Летува}},{{Сьцяг|Армэнія}},{{сьцяг|Беларусь|1995}},{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}},{{Сьцяг|Люксэмбург}},{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}},{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}},{{Сьцяг|Мальта}},{{Сьцяг|Грузія}},{{Сьцяг|Эстонія}},{{Сьцяг|Ісьляндыя}},{{Сьцяг|Альбанія}},{{Сьцяг|Ўэйлз}},{{Сьцяг|Гібральтар}},{{Сьцяг|Паўночная Македонія}},{{Сьцяг|Андора}},{{Сьцяг|Чарнагорыя}},{{Сьцяг|Сан-Марына}})
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны
(28 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(24 камандаў)
|
* 8 чэмпіёнаў асацыяцыяў 15—18 (акрамя Расеі) ({{Сьцяг|Чэхія}},{{Сьцяг|Нарвэгія}},{{Сьцяг|Данія}}), 20—24 ({{Сьцяг|Грэцыя}},{{Сьцяг|Ізраіль}},{{Сьцяг|Кіпр}},{{Сьцяг|Швэцыя}},{{Сьцяг|Польшча}})
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 25 і 29 ({{Сьцяг|Вугоршчына}},{{Сьцяг|Азэрбайджан}}) з найвялікшым клюбным рэйтынгам, якія першапачаткова мусілі бы пачаць зь 1 кваліфікацыйнага
|
* 14 пераможцаў 1 кв. р.
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпёны з асацыяцыяў 11—14 ({{Сьцяг|Сэрбія}},{{Сьцяг|Турэччына}},{{Сьцяг|Швайцарыя}},{{Сьцяг|Украіна}})
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
|
* 12 пераможцаў 2 кв. р. (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 2 срэбныя чэмпіёны асацыяцыяў 8—9 ({{Сьцяг|Бэльгія}},{{Сьцяг|Шатляндыя}})
* 1 бронзавы прызёр асацыяцыі 6 ({{Сьцяг|Нідэрлянды}})
* 1 уладальнік 4 месца асацыяцыі 5 ({{Сьцяг|Францыя}})
* 2 срэбныя прызёры асацыяцыяў 10 і 15 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, якія першапачаткова мусілі бы пачаць з 2 кваліфікацыйнага ({{Сьцяг|Аўстрыя}},{{Сьцяг|Чэхія}})
|
* 2 пераможцы 2 кв. р.(па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Кваліфікацыйны плэй-оф
(14 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(10 камандаў)
|
* 3 чэмпіёны асацыяцыяў 11—13 ({{Сьцяг|Сэрбія}},{{Сьцяг|Турэччына}},{{Сьцяг|Швайцарыя}})
* 1 чэмпіён ад асацыяцыі 19 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, які першапачаткова мусіў бы пачаць з другога кваліфікацыйнага ({{Сьцяг|Харватыя}})
|
* 6 пераможцаў 3 кв. р. (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы 3 кв. р. (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Этап адзінай лігі
(36 камандаў)
|
* 10 чэмпіёнаў асацыяцыяў 1-10 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Францыя}},{{Сьцяг|Нідэрлянды}},{{Сьцяг|Партугалія}},{{Сьцяг|Бэльгія}},{{Сьцяг|Шатляндыя}},{{Сьцяг|Аўстрыя}})
* 6 срэбных чэмпіёнаў асацыяцыяў 1-6 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Францыя}},{{Сьцяг|Нідэрлянды}})
* 5 бронзавых прызёраў асацыяцыяў 1-5 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Францыя}})
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў асацыяцыяў 1-4 ({{Сьцяг|Ангельшчына}},{{Сьцяг|Гішпанія}},{{Сьцяг|Нямеччына}},{{Сьцяг|Італія}})
* 1 чэмпіён ад асацыяцыі 14 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, які першапачаткова мусіў бы пачаць з раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф ({{Сьцяг|Украіна}})
* 1 срэбны чэмпіён ад асацыяцыі 7 з найвялікшым клюбным рэйтынгам, які першапачаткова мусіў бы пачаць з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду ({{Сьцяг|Партугалія}})
* 2 дадатковых месца асацыяцыям з найвялікшым набраным клюбным рэйтынгам за леташні сэзон ({{Сьцяг|Італія}},{{Сьцяг|Нямеччына}})
|
* 5 пераможцы плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні плэй-оф раўнд 
(16 камандаў)
|
|
* 16 камандаў, што занялі на этапе адзінай лігі мейсцы зь 9 па 24
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў папярэдняга плэй-оф раўнду
* 8 камандаў, што занялі на этапе адзінай лігі мейсцы зь 1 па 8
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць, якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* &lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;: Пераможца папярэдняга сэзону Лігі чэмпіёнаў.
* &lt;sup&gt;ЛЭ&lt;/sup&gt;: Пераможца папярэдняга сэзону Лігі Эўропы.
* 1-е, 2-е, 3-е, 4-е і г. д.: месца ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону.
* &lt;sup&gt;МВЛ&lt;/sup&gt;: Атрыманае месца праз вынікі лігі

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф былі падзеленыя на чэмпіёнскі шлях ('''ЧШ''') ды шлях прадстаўнікоў лігаў ('''ШПЛ''').

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд
уступленьня
! colspan=&quot;3&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;10&quot; |Фаза адзінай лігі
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|1-е]])&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|4-е]])&lt;sup&gt;ЛЭ&lt;/sup&gt;
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|2-е]]) 
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] ([[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|4-е]])
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]] ([[Ля Ліга 2023—2024 гадоў|4-е]])
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|3-е]])
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|4-е]])
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Нямеччыны па футболе 2023—2024 гадоў|5-е]])&lt;sup&gt;МВЛ&lt;/sup&gt;
|{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] ([[Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе 2023—2024 гадоў|5-е]])&lt;sup&gt;МВЛ&lt;/sup&gt;
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|3-е]])
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]] ([[Эрэдывізія 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] ([[Эрэдывізія 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]] ([[Прымэйра-Ліга 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]] ([[Прымэйра-Ліга 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] ([[Про Ліга чэмпіянату Бэльгіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Аўстрыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ўкраіны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф кваліфікацыі
! rowspan=&quot;2&quot; |ЧШ
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Супэрліга чэмпіянату Турэччыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Заграб]] ([[Футбольная ліга Харватыі 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Францыі па футболе 2023—2024 гадоў|4-е]])
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Твэнтэ Энсхэдэ|Твэнтэ]] ([[Эрэдывізія 2023—2024 гадоў|3-е]])
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Про Ліга чэмпіянату Бэльгіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|-
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]] ([[Бундэсьліга чэмпіянату Аўстрыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Славія Прага]] ([[Першая ліга чэмпіянату Чэхіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! rowspan=&quot;6&quot; |Другі кваліфікацыйны
! rowspan=&quot;4&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]] ([[Першая ліга чэмпіянату Чэхіі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Элітэсэрыен 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Супэрліга чэмпіянату Даніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Грэцыя}} [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] ([[Супэрліга чэмпіянату Грэцыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Тэль-Авіў]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ізраілю па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[АПОЭЛ Нікасія|АПОЭЛ]] ([[Першы дывізіён чэмпіянату Кіпру па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Альсвэнскан 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Польшча}} [[Ягелёнія Беласток]] ([[Польская футбольная экстракляса 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Нацыянальны чэмпіянат I Вугоршчыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Азэрбайджану па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Партызан Бялград]] ([[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Супэрліга чэмпіянату Турэччыны па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Люгана (футбольны клюб)|Люгана]] ([[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ўкраіны па футболе 2023—2024 гадоў|2-е]])
|
|
|-
! colspan=&quot;5&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;10&quot; |Першы кваліфікацыйны
|{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Першая прафэсійная ліга чэмпіянату Баўгарыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]] ([[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Казахстан}} [[Ардабасы Шымкент|Ардабасы]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Казахстану па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Славенія}} [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] ([[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Пэтракуб Хынчэшць]] ([[Супэрліга чэмпіянату Малдовы па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|Балкані]] ([[Супэрліга чэмпіянату Косава па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Латвіі па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Прэм’ер-дывізіён чэмпіянату Ірляндыі па футболе 2023 году|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі]] ([[Вэйкаўсьлііга 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Летува}} [[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]] ([[А-ліга чэмпіянату Летувы па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Армэніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{сьцяг|Беларусь|1995}} [[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама Менск]] ([[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Борац Баня-Лука]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Босьніі і Герцагавіны па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|Дыфэрданж 03]] ([[Нацыянальны дывізіён чэмпіянату Люксэмбургу па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксвуйк]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Фарэрскіх астравоў па футболе 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Ларн (футбольны клюб)|Ларн]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Паўночнай Ірляндыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Мальта}} [[Гамрун Спартанз]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Мальты па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі]] ([[Нацыянальная ліга чэмпіянату Грузіі па футболе 2023 году|1-е]]) 
|{{Сьцяг|Эстонія}} [[Флёра Талін]] ([[Мэйстрылііга 2023 году|1-е]])
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік]] ([[Бэста дэйльд карля 2023 году|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Альбанія}} [[Эгнатыя Рагажына|Эгнатыя]] ([[Супэрліга чэмпіянату Альбаніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Ўэйлзу па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Футбольная ліга Гібральтару 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Струга (футбольны клюб)|Струга]] ([[Першая ліга чэмпіянату Паўночнай Македоніі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Андора}} [[Уніё Эспартыва Санта-Калёма]] ([[Прымэра дывізіё чэмпіянату Андоры па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Дэчыч Тузі]] ([[Першая ліга чэмпіянату Чарнагорыі па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|-
|{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Віртус Акуавіва|Віртус]] ([[Чэмпіянат Сан-Марына па футболе 2023—2024 гадоў|1-е]])
|
|
|}
Заўвагі:

# '''[[Ліхтэнштайн]]''': сем камандаў, зьвязаных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй, гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна для іх адбор праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю, футбольны кубак Ліхтэнштайна — [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА]], куды накіроўваецца пераможца Кубка.
# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхіленыя ад спаборніцтваў ФІФА й УЭФА праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (з 2022)|уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе]]. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў, далей забарона сталася бестэрміновай прынамсі да канца вайны.

== Расклад матчаў ==
Гульнявыя дні ўсіх матчаў былі заплянаваныя ў аўторкі ды серады зь некаторымі зьменамі: будзе ўведзены адзін «асаблівы тыдзень», падчас якога чацьвер таксама будзе гульнявым днём. Ва ўсім астатнім зьменаў пакуль не прадбачыцца, толькі аўторкі ды серады, акрамя самога [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году|фіналю]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |Кваліфікацыя
|Першы кваліфікацыйны
|18 чэрвеня 2024
|9—10 ліпеня 2024
|16—17 ліпеня 2024
|-
|Другі кваліфікацыйны
|19 чэрвеня 2024
|23—24 ліпеня 2024
|30—31 ліпеня 2024
|-
|Трэці кваліфікацыйны
|22 ліпеня 2024
|6—7 жніўня 2024
|13 жніўня 2024
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|5 жніўня 2024
|20—21 жніўня 2024
|27—28 жніўня 2024
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |Фаза адзінай лігі
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;8&quot; |29 жніўня 2024
| colspan=&quot;2&quot; |17—19 верасьня 2024
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 кастрычніка 2024
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |22—23 кастрычніка 2024
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |5—6 лістапада 2024
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |26—27 лістапада 2024
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |10—11 сьнежня 2024
|-
|7 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |21—22 студзеня 2025
|-
|8 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |29 студзеня 2025
|-
| rowspan=&quot;5&quot; |Гульні на вылет
|Папярэдні плэй-оф раўнд
|31 студзеня 2025
|11—12 лютага 2025
|18—19 лютага 2025
|-
|Раўнд шаснаццаці
| rowspan=&quot;4&quot; |21 лютага 2025
|4—5 сакавіка 2025
|11—12 сакавіка 2025
|-
|Чвэрцьфіналы
|8—9 красавіка 2025
|15—16 красавіка 2025
|-
|Паўфіналы
|29—30 красавіка 2025
|6—7 траўня 2025
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |31 траўня 2025 году на «[[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]» ў [[Мюнхэн]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 18 чэрвеня 2024 году. Першым матчам наканавана было 9 й 10 ліпеня, а матчам у адказ — 16 й 17 ліпеня 2024 году.

Пераможцы двубою накіраваліся ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху чэмпіёнаў. 12 з 14 пераможаным наканавана было перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях чэмпіёнаў, яшчэ двум, па выніках лёсаваньня, у трэці раўнд кваліфікацыі таго ж Шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі канфэрэнцыяў]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы, галеадоры й ўдзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|6:3
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Струга (футбольны клюб)|Струга]] ([[Струга (Паўночная Македонія)|з гораду]])
|4:2
|2:1
|
# [[Владзімір Вэйс|Вэйс]] 16' (1:0), [[Робэрт Мак|Мак]] 36' (2:0), [[Бэсарт Ібраімі|Ібраімі]] 55' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), 74' (2:2), [[Юрай Куцка|Куцка]] 85' (3:2), 90+1' (4:2)
# [[Владзімір Вэйс|Вэйс]] 9' (5:2), [[Кірэ Рыстэўскі|Рыстэўскі]] 34' ([[Аўтагол|аўта]]) (6:2), [[Басіру Кампаарэ|Кампаарэ]] 85' (6:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])''' 
|4:1
|{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Дэчыч Тузі|Дэчыч]] ([[Тузі (горад)|Тузі]])
|3:0
|1:1
|
# [[Брэдлі Джэймі Ітан Янґ|Янґ]] 4' (1:0), 28' (2:0), [[Дэньел Джэймз Дэйвіс|Дэйвіс]] 39' (3:0)
# [[Брэдлі Джэймі Ітан Янґ|Янґ]] 43' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:0), [[Асмір Каевіч|Каевіч]] 72' (4:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]])'''
|2:2 (4:1){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Альбанія}} [[Эгнатыя Рагажына|Эгнатыя]] ([[Рагажына (горад)|Рагажына]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды гулялі 2 дадатковыя таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|
# [[Дамір Грэля|Грэля]] 90+6' (1:0)
# [[Мэліх Ібрагімаглу|Ібрагімаглу]] 17' (1:1), [[Ёва Лукіч|Лукіч]] 30' (2:1), [[Лёруньён Анры Жоэль Дукю|Дукю]] 82' (2:2)
{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сэбаст'ян Эрэра Кардона|Эрэра]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Ныкола Пэёвіч|Пэёвіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Эсьмір Хасукіч|Хасукіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Давід Чавіч|Чавіч]]{{пэнгол}}|лік=4-1|кам2={{пэнміма}}[[Альбана Алексі|Алексі]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Мэліх Ібрагімаглу|Ібрагімаглу]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Рэгі Лушкія|Лушкія]]}}
|-
|{{Сьцяг|Мальта}} ([[Гамрун]]) [[Гамрун Спартанз|Спартанз]]
|1:1 (4:5){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|'''{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])'''
|0:1
|1:0{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Ітан Брыта|Брыта]] 37' (0:1)
# [[Вітур Угу Манарын Лейчэ да Сілва|Вітаў]] 89' (1:1)
{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Эмэрсун Марсэліна|Эмэрсун]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Люк Мантэбелё|Мантэбелё]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Майран Маркес Барбоза да Роша|Майран]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Жазэф Эсьен Мбонґ|Мбонґ]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Стыў Борґ|Борґ]]{{пэнміма}}|лік=4-5|кам2={{пэнгол}}[[Ітан Брыта|Брыта]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Марыяна Гансалес Марота|Нана]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэ Т'яй ДэБар|ДэБар]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Антоніа Гарсія Мантэра|Тоні]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Рафаэль Муньнёс Бэнавідэс|Муньнёс]]}}
|-
|'''{{Сьцяг|Андора}} [[Уніё Эспартыва Санта-Калёма|Уніё Эспартыва]] ([[Санта-Калёма]])'''
|3:3 (6:5){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Юсэф Эль-Газуі Дарыр|Эль-Газуі]] 22' (1:0), [[Ліндон Эмёрлаху|Эмёрлаху]] 42' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Бэрнард Карыца|Карыца]] 90' (1:2)
# [[Ўалід Гамідзі|Гамідзі]] 90+2' ([[Аўтагол|аўта]]) (2:2), [[Франка Эсэк'ель дэ Хэсус Ґансалес Мансон|дэ Хэсус]] 102' (3:2), [[Ўалід Гамідзі|Гамідзі]] 109' (3:3)
{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Крыст'ян Ґарсія Ґансалес|Ґарсія]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Юсэф Эль-Газуі Дарыр|Эль-Газуі]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Хаакін Карлёс Сіфуэнтэс Ксалмэт|Джаакінэтэ]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Франка Эсэк'ель дэ Хэсус Ґансалес Мансон|дэ Хэсус]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Давід Вірджылі Фэрнандэс|Вірджылі]]{{пэнміма}}&lt;br /&gt;[[Віктард Тэльляда Ґарсія|Тэльляда]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Паблё Пэрэс Льлюч|Льлюч]]{{пэнгол}}|лік=6-5|кам2={{пэнміма}}[[Ліндон Эмёрлаху|Эмёрлаху]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Крэнар Дулай|Дулай]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Ўалід Гамідзі|Гамідзі]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Энджэл Айазай|Айазай]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Арбэр Патоку|Патоку]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Эрыс Абэдзіні|Абэдзіні]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Астрыт Тачы|Тачы]]}}
|-
|{{Сьцяг|Эстонія}} [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])
|1:7
|'''{{Сьцяг|Славенія}} [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] ([[Цэле (Славенія)|з гораду]])'''
|0:5
|1:2
|
# [[Алёша Матко|Матко]] 7' (0:1), [[Дам'ян Вуклышэвіч|Вуклышэвіч]] 10' (0:2), [[Марк Забукоўнык|Забукоўнык]] 45+2' (0:3), [[Раланда Джэймз Эранз|Эранз]] 71' (0:4), [[Тамар Свэтлын|Свэтлын]] 90' (0:5)
# [[Тоні Вар'юнд|Вар'юнд]] 12' (1:5), [[Алёша Матко|Матко]] 73' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:6), [[Жан Карнычнык|Карнычнык]] 76' (1:7)
|-
|'''{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксвуйк|КІ]] ([[Кляксвуйк]])'''
|2:0
|{{Сьцяг|Люксэмбург}} ([[Дыфэрданж]]) [[Дыфэрданж 03 (футбольны клюб)|03]]
|2:0
|0:0
|
# [[Арні Фрэдэрыксбэрґ|Фрэдэрыксбэрґ]] 12' (1:0), 45+4' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0)
# —
|-
|'''{{Сьцяг|Летува}} [[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]] ([[Панявеж|з гораду]])'''
|4:1
|{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|3:0
|1:1
|
# [[Эрнэстас Вялюліс|Вялюліс]] 17' (1:0), [[Нікаляс Марцін Гарабцоў|Гарабцоў]] 65' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0), [[Наэль Мбо|Мбо]] 67' (3:0)
# [[Лі Гэры Эрўін|Эрўін]] 38' (3:1), [[Эрнэстас Вялюліс|Вялюліс]] 45' (4:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа|РФШ]] ([[Рыга|з гораду]])'''
|7:0
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Ларн (футбольны клюб)|Ларн]] ([[Ларн|з горада]])
|3:0
|4:0
|
# [[Мартыньш Кіґурс|Кіґурс]] 30' (1:0), [[Даніелс Баладыс|Баладыс]] 49' (2:0), [[Стэфан Паныч|Паныч]] 60' (3:0)
# [[Эмэрсун Сантана Дэаклесыяна|Эмэрсун]] 38' (4:0), [[Дарка Лэмаіч|Лэмаіч]] 44' (5:0), [[Яніч Ікаўніекс|Ікаўніекс]] 45+3' (6:0), [[Ісмаэль Д'ёмандэ|Д'ёмандэ]] 56' (7:0),
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|1:2
|'''{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|0:0
|1:2
|
# —
# [[Джоні Кені|Кені]] 8' (0:1), 20' (0:2), [[Нікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 60' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Віртус Акуавіва|Віртус]] ([[Аквавіва|Акуавіва]])
|1:11
|'''{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Бухарэст]])'''
|1:7
|0:4
|
# [[Дарыюс Алару|Алару]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1), 11' (0:2), [[Даньел Ілюцэ Попа|Попа]] 22' (0:3), 27' (0:4), [[Дарыюс Алару|Алару]] 37' (0:5), [[Давід Раул Мікулеску|Мікулеску]] 70' (0:6), 73' (0:7), [[Мануэль Батыстыні|Батыстыні]] 86' (1:7)
# [[Александру Міхаіл Бэлуцэ|Бэлуцэ]] 20' (1:8), [[Мальком Сіляс Эджума Ляўары|Эджума]] 28' (1:9), 36' (1:10), [[Давід Раул Мікулеску|Мікулеску]] 72' (1:11)
|-
|'''{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|3:1
|0:1
|
# [[Бэрнард Тэкпэтэй|Тэкпэтэй]] 13' (1:0), [[Рык Жонатан Ліма Мараіс|Рык]] 24' (2:0), [[Владымэр Мамучашвілі|Мамучашвілі]] 62' (2:1), [[Аслак Фон Вітру|Вітру]] 72' (3:1)
# [[Владымэр Мамучашвілі|Мамучашвілі]] 3' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Казахстан}} [[Ардабасы Шымкент|Ардабасы]] ([[Шымкент]])
|0:1
|'''{{Сьцяг|Малдова}} [[Пэтракуб Хынчэшць|Пэтракуб]] ([[Хынчэшць]])'''
|0:0
|0:1
|
# —
# [[Тэадор Лунґу|Лунґу]] 34' (0:1)
|-
|'''{{сьцяг|Беларусь|1995}} [[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]] ([[Менск]])'''
|1:0
|{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|0:0
|1:0
|
# —
# [[Аляксей Гаўрыловіч|Гаўрыловіч]] 90' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|}

=== Другі кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 чэрвеня 2024 году. Першым матчам наканавана 23 й 24 ліпеня, а матчам у адказ — 30 й 31 ліпеня 2024 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікаваліся ў трэці раўнд адпаведнага Шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім Шляху адправіліся ў чэмпіёнскі Шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], астатнія са Шляху прадстаўнікоў лігі адправіліся ў частку Шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|2:1
|{{сьцяг|Беларусь|1995}} [[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]] ([[Менск]])
|2:0
|0:1
|
# [[Бэрнард Тэкпэтэй|Тэкпэтэй]] 9' (1:0), [[Тодар Любчэў Нэдэлеў|Нэдэлеў]] 45+1' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0)
# [[Іван Васільевіч Бахар|Бахар]] 37' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Кіпр}} [[АПОЭЛ Нікасія|АПОЭЛ]] ([[Нікасія]])'''
|2:1
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Пэтракуб Хынчэшць|Пэтракуб]] ([[Хынчэшць]])
|1:0
|1:1
|
# [[Маркус Вінісьюс Саўза Натывідадэ|Маркіньнюс]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
# [[Сэрджу Платыка|Платыка]] 60' (1:1), [[Маркус Вінісьюс Саўза Натывідадэ|Маркіньнюс]] 65' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|7:1
|{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|5:0
|2:1
|
# [[Адама Траарэ (1995)|Траарэ]] 15' (1:0), 21' (2:0), [[Крыстафэр Закар'ясэн|Закар'ясэн]] 24' (3:0), [[Адама Траарэ (1995)|Траарэ]] 54' (4:0), [[Жузэ Маркус Коста Марцінс|Маркіньнюш]] 62' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:0)
# [[Крыстафэр Закар'ясэн|Закар'ясэн]] 43' (6:0), [[Філіпэ Ромэнс|Ромэнс]] 62' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (7:0), [[Джошуа Дэньелз|Дэньелз]] 90+1' (7:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Грэцыя}} [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] ([[Тэсалёнікі]])'''
|4:2
|{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]])
|3:2
|1:0
|
# [[Канстантынас Куліеракіс|Куліеракіс]] 17' (1:0), [[Сэбаст'ян Эрэра Кардона|Эрэра]] 22' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Канстантынас Куліеракіс|Куліеракіс]] 39'  (2:1), [[Энвэр Кулашын|Кулашын]] 45+3' (2:2), [[Ўільям Троост-Эконг|Троост-Эконг]] 51' (3:2)
# [[Томас Мурґ|Мурґ]] 25' (4:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду]])'''
|7:1
|{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа|РФШ]] ([[Рыга|з гораду]])
|4:0
|3:1
|
# [[Аўґуст Мікельсэн|Мікельсэн]] 2' (1:0), [[Улрык Салтнэс|Салтнэс]] 18' (2:0), [[Оскар Форсма Капскарма|Капскарма]] 40' (3:0), [[Аўґуст Мікельсэн|Мікельсэн]] 76' (4:0)
# [[Яніч Ікаўніекс|Ікаўніекс]] 14' (4:1), [[Енс Пэтэр Гёўґе|Гёўґе]] 40' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:1), [[Улрык Салтнэс|Салтнэс]] 82' (6:1), [[Каспэр Ваартс Тэнза Гэг|Гэг]] 88' (7:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё]])'''
|6:4
|{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксвуйк|КІ]] ([[Кляксвуйк]])
|4:1
|2:3
|
# [[Лясэ Бэрґ Юнсэн|Юнсэн]] 21' (1:0), [[Гуга Болін|Болін]] 37' (2:0), [[Лясэ Бэрґ Юнсэн|Юнсэн]] 43' (3:0), [[Арні Фрэдэрыксбэрґ|Фрэдэрыксбэрґ]] 71' (3:1), [[Сёрэн Крукаў Рыкс|Рыкс]] 85' (4:1)
# [[Эрык Александэр Бернтсан|Бернтсан]] 2' (4:2), [[Гуга Болін|Болін]] 13' (5:2), [[Андэрс Блег Крыст'янсэн|Крыст'янсэн]] 59' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (6:2), [[Арні Фрэдэрыксбэрґ|Фрэдэрыксбэрґ]] 65' (6:3), 90+5' (6:4)
|-
|{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|2:6
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])'''
|0:2
|2:4
|
# [[Вэлька Бірманчавіч|Бірманчавіч]] 38' (0:1), [[Томаш Візнэр|Візнэр]] 65' (0:2)
# [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 29' (0:3), [[Эран Ґрын|Ґрын]] 32' (1:3), [[Матыяс Рос Енсэн|Рос]] 41' (1:4), [[Эран Ґрын|Ґрын]] 47' (2:4), [[Асґер Стрэмґор Сёрэнсэн|Сёрэнсэн]] 48' (2:5), [[Індрыт Тучы|Тучы]] 71' (2:6)
|-
|{{Сьцяг|Андора}} [[Уніё Эспартыва Санта-Калёма|Уніё Эспартыва]] ([[Санта-Калёма]])
|0:4
|'''{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])'''
|0:3
|0:1
|
# [[Франкуліну Ґлуда Джу|Франкуліну]] 12' (0:1), [[Усман Д'яо|Д'яо]] 28' (0:2), [[Дагухан Арал Шымшыр|Шымшыр]] 63' (0:3)
# [[Дарыё Эстэбан Асор'ё Асор'ё|Асор'ё]] 72' (0:4)
|-
|{{Сьцяг|Славенія}} [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] ([[Цэле (Славенія)|з гораду]])
|1:6
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|1:1
|0:5
|
# [[Лука Бабічанэц|Бабічанэц]] 7' (1:0), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 11' (1:1)
# [[Марка Толыч|Толыч]] 17' (1:2), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 30' (1:3), [[Робэрт Мак|Мак]] 60' (1:4), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 72' (1:5), [[Тыґран Барсэг'ян|Барсэг'ян]] 75' (1:6)
|-
|{{Сьцяг|Летува}} [[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]] ([[Панявеж|з гораду]])
|1:7
|'''{{Сьцяг|Польшча}} [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]] ([[Беласток]])'''
|0:4
|1:3
|
# [[Хэсус Імас Валестэ|Імас]] 15' (0:1), 28' (0:2), 29' (0:3), [[Крыстафэр Нурман Гансэн|Гансэн]] 80' (0:4)
# [[Афіміку Пулулу|Пулулу]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:5), 69' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:6), [[Маркас Бэнята|Бэнята]] 84' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:7), [[Сівэрт Стэнсэт Гусьсіяс|Гусьсіяс]] 88' (1:7)
|-
|{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|0:7
|'''{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|0:2
|0:5
|
# [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 45+2' (0:1), [[Торал Маіс аглу Байрамаў|Байрамаў]] 75' (0:2)
# [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 17' (0:3), 31' (0:4), 44' (0:5), [[Ясін Бэнзія|Бэнзія]] 66' (0:6), [[Леандру Ліўрамэнту Андрадзі|Андрадзі]] 72' (0:7)
|-
|'''{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Бухарэст]])'''
|2:1
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Тэль-Авіў|Макабі]] ([[Тэль-Авіў]])
|1:1
|1:0
|
# [[Дан Бітан (футбаліст)|Бітан]] 71' (0:1), [[Жайскім Арэльен Дава Чакантэ|Дава]] 76' (1:1)
# [[Віліям Хіда Р. Батэн|Батэн]] 90' (2:1)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Люгана (футбольны клюб)|Люгана]] ([[Люгана]])
|4:6
|'''{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])'''
|3:4
|1:2
|
# [[Айман аль-Ўафі|аль-Ўафі]] 4' (1:0), [[Эдзін Джэка|Джэка]] 45+1' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), 46' (1:2), [[Уран Бісьлімі|Бісьлімі]] 64' (2:2), [[Эдзін Джэка|Джэка]] 67' (2:3), [[Фэрдзі Эрэнай Кады-аглу|Кады-аглу]] 74' (2:4), [[Мільтан Наўэль Валенсуэля|Валенсуэля]] 90+4' (3:4)
# [[Гадж Магмуд|Магмуд]] 7' (4:4), [[Эдзін Джэка|Джэка]] 59' (4:5), [[Сэбаст'ян Шыманьскі|Шыманьскі]] 90+3' (4:6)
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])'''
|9:2
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Партызан Бялград|Партызан]] ([[Бялград]])
|6:2
|3:0
|
# [[Матэўс Баніфасью Салданьня Марыньню|Салданьня]] 22' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1), [[Мікола Шапарэнка|Шапарэнка]] 40' (1:1), [[Уладзімер Уладзімеравіч Бражко|Бражко]] 43' (2:1), [[Аляксандр Аляксандравіч Караваев|Караваев]] 45+1' (3:1), [[Уладзіслаў Аляксандравіч Кабаев|Кабаев]] 55' (4:1), [[Матэўс Баніфасью Салданьня Марыньню|Салданьня]] 66' (4:2), [[Дзяніс Юр'евіч Папоў|Папоў]] 83' (5:2), [[Аляксандр Аляксандравіч Піхалёнак|Піхалёнак]] 90+2' (6:2)
# [[Андрэй Мікалаевіч Ярмоленка|Ярмоленка]] 17' (7:2), [[Уладзіслаў Андрэевіч Ванат|Ванат]] 68' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (8:2), [[Аляксандр Аляксандравіч Караваев|Караваев]] 90+3' (9:2)
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 22 ліпеня 2024 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 жніўня, а матчам у адказ — 13 жніўня.

Пераможцы двубою кваліфікаваліся ў раўнд кваліфікацыйнага Плэй-оф адпаведнага Шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім Шляху адправіліся ў чэмпіёнскі Шлях кваліфікацыйнага Плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], астатнія са Шляху прадстаўнікоў лігі адправіліся напрамкі ў Этап адзінай лігі (які ўведзены замест групавога этапу) [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|8:4
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|1:2
|7:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Дыніш Алмэйда|Алмэйда]] 56' (0:1), [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 65' (1:1), [[Каю Відаў Роша|Відаў]] 87' (1:2)
# [[Алавіў Віейра дус Сантус Жуньюр|Жуніньню]] 7' (2:2), [[Кўадўа Дуа|Дуа]] 13' (2:3), 23' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:4), [[Ясін Бэнзія|Бэнзія]] 45+1 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:4), [[Леандру Ліўрамэнту Андрадзі|Андрадзі]] 45+5' (4:4), [[Торал Маіс аглу Байрамаў|Байрамаў]] 93' (5:4), [[Рэдон Джыджа|Джыджа]] 111' (6:4), [[Леандру Ліўрамэнту Андрадзі|Андрадзі]] 112' (7:4), [[Ясін Бэнзія|Бэнзія]] 118' (8:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:0
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[АПОЭЛ Нікасія|АПОЭЛ]] ([[Нікасія]])
|2:0
|0:0
|
# [[Радасаў Пэтравіч|Пэтравіч]] 74' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Робэрт Мак|Мак]] 90+3' (2:0)
# —
|-
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])'''
|4:3
|{{Сьцяг|Румынія}} [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]] ([[Бухарэст]])
|1:1
|3:2
|
# [[Жайскім Арэльен Дава Чакантэ|Дава]] 61' (0:1), [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 78' (1:1)
# [[Вэлька Бірманчавіч|Бірманчавіч]] 13' (2:1), 28' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:1), [[Лукаш Гарасьлін|Гарасьлін]] 37' (4:1), [[Дарыюс Алару|Алару]] 60' (4:2), [[Мальком Сіляс Эджума Ляўары|Эджума]] 85' (4:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з гораду]])'''
|6:5
|{{Сьцяг|Грэцыя}} [[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] ([[Тэсалёнікі]])
|2:2
|4:3{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Понтус Янсан|Янсан]] 28' (1:0), [[Тайсан Барсэлус Фрэда|Тайсан]] 42' (1:1), [[Альґат Сэбаст'ян Нанасі|Нанасі]] 67' (2:1), [[Баба Абдул Рахман|Баба]] 75' (2:2)
# [[Альґат Сэбаст'ян Нанасі|Нанасі]] 10' (3:2), [[Тайсан Барсэлус Фрэда|Тайсан]] 21' (3:3), [[Канстантынас Куліеракіс|Куліеракіс]] 43' (3:4), [[Альґат Сэбаст'ян Нанасі|Нанасі]] 45' (4:4), [[Андрыя Жыўкавіч|Жыўкавіч]] 45+4' (4:5), [[Нільс Зэтэрстрэм|Зэтэрстрэм]] 90+7' (5:5), [[Андэрс Блег Крыст'янсэн|Крыст'янсэн]] 99' (6:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])'''
|3:1
|{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|2:0
|1:1
|
# [[Адам Букса|Букса]] 17' (1:0), [[Франкуліну Ґлуда Джу|Джу]] 69' (2:0)
# [[Ібраім Сысэ (1996)|Сысэ]] 17' (2:1), [[Мадс Бэх Сёрэнсэн|Сёрэнсэн]] 50' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Польшча}} [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]] ([[Беласток]])
|1:5
|'''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду]])'''
|0:1
|1:4
|
# [[Адрыян Д'егес Ґрандэ|Д'егес]] 58' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
# [[Патрык Бэрг|Бэрг]] 4' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Сонрэ Брунстад Фэт|Фэт]] 34' (1:2), [[Ісак Дубвік Мяэтэ|Мяэтэ]] 38' (1:3), [[Сонрэ Брунстад Фэт|Фэт]] 56' (1:4), [[Каспэр Ваартс Тэнза Гэг|Гэг]] 71' (1:5)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]])'''
|4:1
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|3:1
|1:0
|
# [[Томаш Хоры|Хоры]] 19' (1:0), 41' (2:0), [[Мэрфі Дорлі|Оскар]] 57' (3:0), [[Александр Бужэк|Бужэк]] 73' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:1)
# [[Вацлаў Юрэчка|Юрэчка]] 84' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] ([[Ліль|з гораду]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|2:1
|1:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|
# [[Яйдэн Оостэрвольдэ|Оостэрвольдэ]] ([[Аўтагол|аўта]]) 12' (1:0), [[Ірфан Кахвэджы|Кахвэджы]] 80' (1:1), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 90+1' (2:1)
# [[Бафадэ Дыякітэ|Дыякітэ]] 90+1' ([[Аўтагол|аўта]]) (2:2), [[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 118' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) 3:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])'''
|3:1
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|1:1
|2:0
|
# [[Андрэй Мікалаевіч Ярмоленка|Ярмоленка]] 38' (1:0), [[Сірыл Калаўоле Дэсэрз|Дэсэрз]] 90+4' (1:1)
# [[Аляксандр Аляксандравіч Піхалёнак|Піхалёнак]] 82' (2:1), [[Назар Ігаравіч Валошын|Валошын]] 84' (3:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])'''
|5:4
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Твэнтэ Энсхэдэ|Твэнтэ]] ([[Энсхэдэ]])
|2:1
|3:3
|
# [[Маўрыц Керґор|Керґор]] 41' (1:0), 85' (2:0), [[Міхэл Вляп|Вляп]] 90+1' (2:1)
# [[Маўрыц Керґор|Керґор]] 17' (3:1), [[Нэнэ Даржэлес|Нэнэ]] 25' (4:1), [[Мээс Гілхэрс|Гілхэрс]] 43' (4:2), [[Муса Кунфалё Ео|Ео]] 46' (5:2), [[Алес ван Гоўрэнбээк|ван Гоўрэнбээк]] 64' (5:3), [[Сэм Стээйн|Стээйн]] 87' (5:4)
|}

=== Кваліфікацыйны раўнд плэй-оф ===
Лёсаваньне кваліфікацыйнага плэй-оф раўнду адбылося 5 жніўня, падзел на пасеянныя ды непасеяныя адбываўся па рэйтынгу камандаў на пачатак сэзону, але праз тое, што ня ўсе ўдзельнікі былі вядомыя, бо лёсаваньне адбылося да 3 кваліфікацыйнага раўнду, для пасеву быў выкарыстаны замест невядомых удзельнікаў рэйтынг лепшай каманды ў пары.
Пераможцы двубою любога з шляхоў кваліфікуюцца ў фазу адзінай лігі ад [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА]], а пераможаныя кваліфікуюцца ў фазу адзінай лігі ад [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])'''
|4:2
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]])
|3:2
|1:0
|
# [[Жуэл Алмада Мантэйру|Мантэйру]] 3' (0:1), 45+4' (0:2), [[Мішы Батшуаі|Батшуаі]] 67' (2:1), 72' (2:2), [[Філіп Уґрыніч|Уґрыніч]] 86' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:2)
#[[Алян Віржыньюс|Віржыньюс]] 87' (4:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])'''
|5:0
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|3:0
|2:0
|
# [[Марка П’яца|П’яца]] 29' (1:0), [[Сандра Кулэнавіч|Кулэнавіч]] 75' (2:0), 80' (3:0)
# [[Марка П’яца|П’яца]] 32' (4:0), [[Матэўс дэ Барус дэ Сылва|Сылва]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (5:0)
|-
|{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|3:4
|'''{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|1:1
|2:3
|
# [[Сэсар Радольфа Блэкмэн Камарэна|Блэкмэн]] 59' (0:1), [[Эдўард Чылуф’я|Чылуф’я]] 79' (1:1)
# [[Марка Толыч|Толыч]] 33' (1:2), [[Дагухан Арал Шымшыр|Шымшыр]] 41' (2:2), [[Франкуліну Ґлуда Джу|Джу]] 50' (3:2), [[Марка Толыч|Толыч]] 82' (3:3), [[Тыґран Барсэг'ян|Барсэг'ян]] 86' (3:4)
|-
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду]])
|2:3
|'''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])'''
|2:1
|0:2
|
# [[Одын Б’ёртуфт|Б’ёртуфт]] 52' (1:0), [[Ісак Дубвік Мяэтэ|Мяэтэ]] 62' (2:0), [[Оґнен Мімавіч|Мімавіч]] 75' (2:1)
# [[Бруну Дуартэ да Сылва|Дуартэ]] 26' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:2), [[Ураш Спаіч|Спаіч]] 59' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з гораду]])
|0:4
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])'''
|0:2
|0:2
|
# [[Енс Стругер Лярсэн|Стругер]] 31' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1), [[Мацей Рынэш|Рынэш]] 89' (0:2)
#[[Лукаш Гарасьлін|Гарасьлін]] 80' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:3), [[Альбіён Рахмані|Рахмані]] 83' (0:4)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] ([[Ліль|з гораду]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]])
|2:0
|1:2
|
# [[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 52' (1:0), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 77' (2:0)
# [[Хрыстас Зафірыс|Зафірыс]] 5' (2:1), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 77' (3:1), [[Іван Шранц|Шранц]] 84' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|1:3
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])'''
|0:2
|1:1
|
# [[Нэнэ Даржэлес|Нэнэ]] 29' (0:1), [[Маўрыц Керґор|Керґор]] 50' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:2)
# [[Адам Дагім|Дагім]] 12' (0:3), [[Уладзіслаў Андрэевіч Ванат|Ванат]] 29' (1:3)
|}

== Фаза адзінай лігі ==

=== Кваліфікаваныя каманды ===
16 клюбаў будуць нацянальнымі чэмпіёнамі. Празь зьяўленьне такой зьявы, як Адзіная ліга, усе наяўныя каманды дэбютуюць у ёй, такія каманды, як {{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] й {{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]], дэбютуюць у эўракубках з моманту ўвядзеньня групавога этапу, а {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]] з {{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэстам]] дэбютуюць агулам у эўрапейскім футболе. 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+табліца разьмеркаваньняў кошаў на падставах рэйтынгу камандаў-удзельніц
!Кош 1
!Кош 2
!Кош 3
!Кош 4
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]] (136.000)
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]] (90.000)
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] (57.000)
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] (30.500)
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]] (148.000)
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]] (89.000)
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] (54.500)
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] (24.000)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] (144.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] (81.000)
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] (54.000)
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]] (22.500)
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] (116.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] (80.000)
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]] (50.000)
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] (20.860)
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (114.000)
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] (79.000)
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]] (50.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] (18.056)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] (101.000)
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] (72.000)
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (47.000)
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]] (17.897)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]] (97.000)
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (64.000)
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] (40.000)
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] (17.324)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] (97.000)
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] (63.000)
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] (34.500)
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] (14.500)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (91.000)
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (59.000)
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] (32.000)
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]] (13.366)
|}

=== Лёсаваньне ===

==== Пра лёсаваньне ====
Лёсаваньне па прызначэньні супэрнікаў у фазе Адзінай лігі адбылося 29 жніўня 2024 году а 19:00 па Менскім часе ў [[Манака]].

Лёсаваньне, якое праводзілася ў лічбавым выглядзе, вызначыла пары для этапу лігі. 36 клюбаў былі падзеленыя на чатыры кошыкі па дзевяць клюбаў. Кошы складаліся ў адпаведнасьці з рэйтынгамі клюбных каэфіцыентаў, якія тыя мелі на пачатак сэзону, а ўладальнік тытулу Лігі чэмпіёнаў УЭФА зьяўляўся першым пасеяным у першым кошыку.

Супары кожнай каманды, а таксама тое, дзе будзе кожны матч праводзіцца, дома альбо ў гасьцёх, вызначацца шляхам лёсаваньня. Кожная каманда гуляцьме супраць двух супэрнікаў з кожнага з чатырох кошаў адным матчам дома, іншым на выездавы. У прынцыпе, каманды з адной і той жа асацыяцыі ня могуць гуляць адна супраць адной, і кожная каманда можа гуляць максімум з двума супэрнікамі зь любой іншай асацыяцыі. Але адміністрацыя УЭФА можа вызначыць альтэрнатыўныя ўмовы лёсаваньня ці можа адаптаваць любыя ўмовы лёсаваньня, каб пазьбегнуць тупіковых сітуацыяў і/або прыняць да ўвагі любыя адпаведныя абмежаваньні паводле рашэньняў, прынятых Выканаўчым камітэтам УЭФА.

Усе 36 камандаў будуць мець мячык з адпаведным нумарам, які будзе выцягвацца па чарзе, а потым для жоднай выцягнутай каманды адмысловай аўтаматычнай кампутарна-вылічальнай праграмай будзуць падабраныя ўсе 8 супэрнікаў, а гэтаксама будзе вызначана месца праведзеньня кожнага з матчаў (дома ці на выездавы). Лёсаваньне пачнецца зь першага коша, падбірацьмуць супэрнікаў для кожнай каманды аднаго за адным.

Выкарыстаньне аўтаматычнай кампутарнай сыстэмы маецца адбывацца празь непамерную складанасьць ручной рэалізацыі працэсу. Сама сыстэма гарантуе выпадковасьць вызначэньня ды адпаведнасьць усім заяўленым ўмовам з пазбаўленьнем шанцаў на тупіковыя варыянты падзей. Сыстэма была праверана вонкавым аўдытарам Ernst &amp; Young, які таксама адказны за ўсе часткі працэсу лёсаваньня, што аўтаматычнай часткі, гэтак праводзімай уручную.

==== Вынікі лёсаваньня ды гульняў====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|бліжэйшы тур
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|наступны тур
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|перамога
|-
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|нічыя
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|параза
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+супэрнікі, даты матчаў, вынікі
! rowspan=&quot;2&quot; |Клюбы
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 1 кошу
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 2 кошу
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 3 кошу
! colspan=&quot;2&quot; |Супэрнікі 4 кошу
|-
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
!'''дома'''
!''у гасьцёх''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} &lt;small&gt;'''[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Бэльгія}} &lt;small&gt;'''[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Чэхія}} '''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Славаччына}} ''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|&lt;small&gt;'''29 студзеня'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''3:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} &lt;small&gt;'''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Украіна}} ''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Харватыя}} '''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Славаччына}} '''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''5:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;9:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} &lt;small&gt;'''[[Атлетыка Мадрыд]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} &lt;small&gt;'''[[Баер Левэркузэн|Баер]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''4:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''1:0''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} &lt;small&gt;'''[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} '''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} ''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Чэхія}} ''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Украіна}} &lt;small&gt;'''[[Шахтар Данецк|Шахтар]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Бэльгія}} ''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} '''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Харватыя}} ''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;2:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|&lt;small&gt;'''29 студзеня'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;7:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} &lt;small&gt;'''[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} ''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Італія}} &lt;small&gt;'''[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]'''&lt;/small&gt;
|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} '''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} ''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|&lt;small&gt;'''29 студзеня'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;5:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|-
| colspan=&quot;9&quot; style=&quot;background-color:#BBBBBB; line-height:3pt;&quot; |
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Чэхія}} '''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''5:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Славаччына}} '''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Чэхія}} ''&lt;small&gt;[[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''6:0''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Украіна}} ''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} '''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} ''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''6:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Бэльгія}} ''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''0:0''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''&lt;small&gt;[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} ''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} ''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Украіна}} '''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Харватыя}} '''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} ''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''5:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Бэльгія}} '''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} '''&lt;small&gt;[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Шатляндыя}} ''&lt;small&gt;[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Аўстрыя}} ''&lt;small&gt;[[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''1:1''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Украіна}} '''&lt;small&gt;[[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''&lt;small&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} ''&lt;small&gt;[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Швайцарыя}} '''&lt;small&gt;[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} ''&lt;small&gt;[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Францыя}} '''&lt;small&gt;[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|{{Сьцяг|Італія}} ''&lt;small&gt;[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:5'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''2:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} '''&lt;small&gt;[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''&lt;small&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} ''&lt;small&gt;[[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Бэльгія}} '''&lt;small&gt;[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} ''&lt;small&gt;[[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Сэрбія}} '''&lt;small&gt;[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|{{Сьцяг|Харватыя}} ''&lt;small&gt;[[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''&lt;small&gt;[[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|{{Сьцяг|Славаччына}} ''&lt;small&gt;[[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''2:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|-
| colspan=&quot;9&quot; style=&quot;background-color:#BBBBBB; line-height:3pt;&quot; |
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''3:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''4:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:5'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; |'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:5''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;2:9&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;2:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''3:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''2:1''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;2:5&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''5:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:5&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:6'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:5''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:7&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''0:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| colspan=&quot;9&quot; style=&quot;background-color:#BBBBBB; line-height:3pt;&quot; |
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:4&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''2:3'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;5:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;2:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:5&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:6'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''2:4''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;''3:2''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;3:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|'''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|&lt;small&gt;''0:0''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''1:2'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;'''0:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;2:3&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:4&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:0&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:1''&lt;/small&gt;
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:3&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;1:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''5:1'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''1:5''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;21 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|'''&lt;small&gt;0:2&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''2:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;1:2&lt;/small&gt;''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:#E8E8E8;&quot; | '''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]&lt;/small&gt;'''
|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]&lt;/small&gt;'''
|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]]&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]&lt;/small&gt;''
|-
|style=&quot;background-color:#d1effa;&quot;|'''&lt;small&gt;29 студзеня&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#F3BBBB&quot;|&lt;small&gt;''0:3''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#FFFFBB&quot;|'''&lt;small&gt;1:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#17e7d7;&quot;|''&lt;small&gt;22 студзеня&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|&lt;small&gt;'''1:0'''&lt;/small&gt;
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;4:0&lt;/small&gt;''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|'''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;'''
|style=&quot;background-color:#BBF3BB&quot;|''&lt;small&gt;2:1&lt;/small&gt;''
|}

=== Працэс спаборніцтва фазы ===

==== Асноўныя палажэньні ====
Усе 36 клюбаў разьмяшчаюцца ў адзіным рэйтынгу лігі па выніках матчаў (3 пункты за перамогу, 1 пункт за нічыю, 0 пунктаў пры паразе).

Клюбы, якія занялі мейсцы зь 1 па 8 ў канцы фазы лігі, кваліфікуюцца ў 1/8 фіналю. Клюбы зь 9 па 24 мейсцы кваліфікуюцца ў папярэдні плэй-оф раўнд. Клюбы з 25 па 36 мейсцы выбываюць.

==== Пра дзеяньні ў выпадку аднолькавай колькасьці набраных пунктаў ====
Калі дзьве мо больш камандаў маюць аднолькавую колькасьць пунктаў пасьля завяршэньня матчаў фазы лігі, для вызначэньня мейсца тых дзейнічае наступны парадак крытэрыяў:

# Лепшая розьніца мячоў у па выніках матчаў Лігі
# Большая колькасьць галоў, забітых на этапе Лігі
# Большая колькасьць галоў, забітых у гасьцёх на этапе Лігі
# Большая колькасьць перамогаў на этапе Лігі
# Большая колькасьць выязных перамогаў на этапе Лігі
# Большая колькасьць пунктаў, набраных у матчах з прамымі канкурэнтамі па фазе Лігі
# Найвышэйшая розьніца мячоў, набраных у матчах з прамымі канкурэнтамі па фазе Лігі
# Большая колькасьць галоў, забітых у матчах з прамымі канкурэнтамі па фазе Лігі
# Меншая сума дысцыплінарных пунктаў, набраньне якіх грунтуецца толькі на атрыманьні жоўтых і чырвоных картак, атрыманых гульцамі й афіцыйнымі асобамі каманды ва ўсіх матчах фазы лігі (чырвоная картка = 3 пункты, жоўтая картка = 1 пункт, выдаленьне за дзьве жоўтыя карткі ў адным матчы = 3 пункты)
# Больш высокі клюбны каэфіцыент

=== Табліца ===
{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=УЭФА&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/standings/ |title=Table &amp; Standings |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=8 верасьня 2024}}&lt;/ref&gt;

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=LIV, BAR, ARS, INT, ATM, LEV, LIL, AVL, ATA, DOR, RMA, BAY, MIL, PSV, PAR, BEN, MON, BRE, FEY, JUV, CEL, MCI, SPO, BRU, DZG, STU, SHK, BOL, RSB, STM, SPP, RBL, GIR, SAL, SLO, YB

&lt;!--Заўвагі пры роўных пунктах.--&gt;
|заўвага_пункты_RMA=Раўнавага паводле пунктаў (15), розьніцы мячоў (+8), забітых мячоў (20), гасьцявых забітых мячоў (6) і перамог (5). Каманды разьмешчаны паводле колькасьці гасьцявых перамог: «Рэал» — 2, «Баварыя» — 1.
|заўвага_пункты_BAY=RMA

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_ARS=6 |нічыі_ARS=1 |паразы_ARS=1 |мз_ARS=16|мп_ARS=3 &lt;!-- Арсэнал Лёндан --&gt;
|перамогі_AVL=5 |нічыі_AVL=1 |паразы_AVL=2 |мз_AVL=13|мп_AVL=6 &lt;!-- Астан Віла --&gt;
|перамогі_ATA=4 |нічыі_ATA=3 |паразы_ATA=1 |мз_ATA=20|мп_ATA=6 &lt;!-- Аталянта --&gt;
|перамогі_ATM=6 |нічыі_ATM=0 |паразы_ATM=2 |мз_ATM=20|мп_ATM=12&lt;!-- Атлетыка Мадрыд --&gt;
|перамогі_BAR=6 |нічыі_BAR=1 |паразы_BAR=1 |мз_BAR=28|мп_BAR=13&lt;!-- Барсэлёна --&gt;
|перамогі_LEV=5 |нічыі_LEV=1 |паразы_LEV=2 |мз_LEV=15|мп_LEV=7 &lt;!-- Баер Левэркузэн --&gt;
|перамогі_BAY=5 |нічыі_BAY=0 |паразы_BAY=3 |мз_BAY=20|мп_BAY=12&lt;!-- Баварыя Мюнхэн --&gt;
|перамогі_BEN=4 |нічыі_BEN=1 |паразы_BEN=3 |мз_BEN=16|мп_BEN=12&lt;!-- Бэнфіка Лісабон --&gt;
|перамогі_BOL=1 |нічыі_BOL=3 |паразы_BOL=4 |мз_BOL=4 |мп_BOL=9 &lt;!-- Балёньня --&gt;
|перамогі_DOR=5 |нічыі_DOR=0 |паразы_DOR=3 |мз_DOR=22|мп_DOR=12&lt;!-- Барусія Дортмунд --&gt;
|перамогі_BRE=4 |нічыі_BRE=1 |паразы_BRE=3 |мз_BRE=10|мп_BRE=11&lt;!-- Брэст --&gt;
|перамогі_CEL=3 |нічыі_CEL=3 |паразы_CEL=2 |мз_CEL=13|мп_CEL=14&lt;!-- Сэлтык --&gt;
|перамогі_BRU=3 |нічыі_BRU=2 |паразы_BRU=3 |мз_BRU=7 |мп_BRU=11&lt;!-- Бруге --&gt;
|перамогі_DZG=3 |нічыі_DZG=2 |паразы_DZG=3 |мз_DZG=12|мп_DZG=19&lt;!-- Дынама Заграб --&gt;
|перамогі_FEY=4 |нічыі_FEY=1 |паразы_FEY=3 |мз_FEY=18|мп_FEY=21&lt;!-- Фэеноорд --&gt;
|перамогі_GIR=1 |нічыі_GIR=0 |паразы_GIR=7 |мз_GIR=5 |мп_GIR=13&lt;!-- Жырона --&gt;
|перамогі_INT=6 |нічыі_INT=1 |паразы_INT=1 |мз_INT=11|мп_INT=1 &lt;!-- Інтэрнацыянале Мілян --&gt;
|перамогі_JUV=3 |нічыі_JUV=3 |паразы_JUV=2 |мз_JUV=9 |мп_JUV=7 &lt;!-- Ювэнтус --&gt;
|перамогі_LIL=5 |нічыі_LIL=1 |паразы_LIL=2 |мз_LIL=17|мп_LIL=10&lt;!-- Ліль --&gt;
|перамогі_LIV=7 |нічыі_LIV=0 |паразы_LIV=1 |мз_LIV=17|мп_LIV=5 &lt;!-- Лівэрпул --&gt;
|перамогі_MCI=3 |нічыі_MCI=2 |паразы_MCI=3 |мз_MCI=18|мп_MCI=14&lt;!-- Манчэстэр Сіці --&gt;
|перамогі_MIL=5 |нічыі_MIL=0 |паразы_MIL=3 |мз_MIL=14|мп_MIL=11&lt;!-- Мілян --&gt;
|перамогі_MON=4 |нічыі_MON=1 |паразы_MON=3 |мз_MON=13|мп_MON=13&lt;!-- Манака --&gt;
|перамогі_PAR=4 |нічыі_PAR=1 |паразы_PAR=3 |мз_PAR=14|мп_PAR=9 &lt;!-- Пары Сэн-Жэрмэн --&gt;
|перамогі_PSV=4 |нічыі_PSV=2 |паразы_PSV=2 |мз_PSV=16|мп_PSV=12&lt;!-- ПСВ Эйндговэн --&gt;
|перамогі_RBL=1 |нічыі_RBL=0 |паразы_RBL=7 |мз_RBL=8 |мп_RBL=15&lt;!-- РБ Ляйпцыг --&gt;
|перамогі_RMA=5 |нічыі_RMA=0 |паразы_RMA=3 |мз_RMA=20|мп_RMA=12&lt;!-- Рэал Мадрыд --&gt;
|перамогі_SAL=1 |нічыі_SAL=0 |паразы_SAL=7 |мз_SAL=5 |мп_SAL=27&lt;!-- Рэд Бул Зальцбург --&gt;
|перамогі_RSB=2 |нічыі_RSB=0 |паразы_RSB=6 |мз_RSB=13|мп_RSB=22&lt;!-- Црвена Зьвезда --&gt;
|перамогі_SHK=2 |нічыі_SHK=1 |паразы_SHK=5 |мз_SHK=8 |мп_SHK=16&lt;!-- Шахтар Данецк --&gt;
|перамогі_SLO=0 |нічыі_SLO=0 |паразы_SLO=8 |мз_SLO=7 |мп_SLO=27&lt;!-- Слован Браціслава --&gt;
|перамогі_SPP=1 |нічыі_SPP=1 |паразы_SPP=6 |мз_SPP=7 |мп_SPP=21&lt;!-- Спарта Прага --&gt;
|перамогі_SPO=3 |нічыі_SPO=2 |паразы_SPO=3 |мз_SPO=13|мп_SPO=12&lt;!-- Спортынг Лісабон --&gt;
|перамогі_STM=2 |нічыі_STM=0 |паразы_STM=6 |мз_STM=5 |мп_STM=14&lt;!-- Штурм Грац --&gt;
|перамогі_STU=3 |нічыі_STU=1 |паразы_STU=4 |мз_STU=13|мп_STU=17&lt;!-- Штутгарт --&gt;
|перамогі_YB =0 |нічыі_YB =0 |паразы_YB =8 |мз_YB =3 |мп_YB =24&lt;!-- Янг Бойз --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў --&gt;
|назва_ARS={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]
|назва_AVL={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]
|назва_ATA={{сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]
|назва_ATM={{сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|назва_BAR={{сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|назва_LEV={{сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн]]
|назва_BAY={{сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|назва_BEN={{сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|назва_BOL={{сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|назва_DOR={{сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|назва_BRE={{сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|назва_CEL={{сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]
|назва_BRU={{сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|назва_DZG={{сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Заграб]]
|назва_FEY={{сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]
|назва_GIR={{сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|назва_INT={{сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]
|назва_JUV={{сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]
|назва_LIL={{сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|назва_LIV={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|назва_MCI={{сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|назва_MIL={{сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|назва_MON={{сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|назва_PAR={{сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
|назва_PSV={{сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]
|назва_RBL={{сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|назва_RMA={{сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|назва_SAL={{сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|назва_RSB={{сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]
|назва_SHK={{сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|назва_SLO={{сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|назва_SPP={{сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|назва_SPO={{сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|назва_STM={{сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|назва_STU={{сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|назва_YB ={{сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі --&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=Q
|вынік1=R16 |вынік2=R16 |вынік3=R16 |вынік4=R16 |вынік5=R16 |вынік6=R16 |вынік7=R16 |вынік8=R16
|вынік9=POS |вынік10=POS |вынік11=POS |вынік12=POS |вынік13=POS |вынік14=POS |вынік15=POS |вынік16=POS
|вынік17=POU |вынік18=POU |вынік19=POU |вынік20=POU |вынік21=POU |вынік22=POU |вынік23=POU |вынік24=POU
|колер_R16=green1 |тэкст_R16=Выхад у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў#1/8 фіналу|1/8 фіналу]] (сеяныя)
|колер_POS=blue1  |тэкст_POS=Выхад у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў#Раўнд плэй-оф|раўнд плэй-оф]] (сеяныя)
|колер_POU=blue2  |тэкст_POU={{nowrap|Выхад у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў#Раўнд плэй-оф|раўнд плэй-оф]] (нясеяныя)}}
}}

=== Вынікі матчаў ===

==== 1 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+17.09.2024 - 19.09.2024
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]] 46' (1:0), [[Дэніз Ундаў|Ундаў]] 68' (1:1), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 83' (2:1), [[Эндрык Фэліпі Марэйра ды Соўза|Эндрык]] 90+5' (3:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|9:2
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]
|[[Гары Кейн|Кейн]] 19' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Рафаэл Герэйру|Герэйру]] 33' (2:0), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 38' (3:0), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 49' (3:1), [[Такуя Аґіўара|Аґіўара]] 50' (3:2), [[Гары Кейн|Кейн]] 57' (4:2), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 61' (5:2), [[Гары Кейн|Кейн]] 73' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (6:2), 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (7:2), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (8:2), [[Леан Гарэцка|Гарэцка]] 90+2' (9:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|[[Паўлё Гасаніга|Гасаніга]] 90' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|[[Бэньямін Шэшка|Шэшка]] 4' (0:1), [[Антуан Грызман|Грызман]] 28' (1:1), [[Хасэ Марыя Хімэнэс|Хімэнэс]] 90' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]
|[[Кенан Йылдыз|Йылдыз]] 21' (1:0), [[Ўэстан Макені|Макені]] 27' (2:0), [[Нікаляс Іван Ґансалес|Ґансалес]] 52' (3:0), [[Ісмаэль Сайбары|Сайбары]] 90+3' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|[[Джэймі Джэрмэйн Байна-Ґітэнс|Ґітэнс]] 76' (0:1), 86' (0:2), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 90+5' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:3)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|[[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 3' (1:0), [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 23' (1:1), [[Вірджыл ван Дэйк|ван Дэйк]] 41' (1:2), [[Домінік Собаслаі|Собаслаі]] 67' (1:3)
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]
|0:4
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|[[Флёрыян Вірц|Вірц]] 5' (0:1), [[Алехандра Ґрымальда Ґарсія|Ґрымальда]] 30' (0:2), [[Флёрыян Вірц|Вірц]] 36' (0:3), [[Тыман Яніс Вэленройтэр|Вэленройтэр]] 45' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|[[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 38' (1:0), [[Зэна Дэбаст|Дэбаст]] 65' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|[[Мухамэд Керэм Актуркаглу|Актуркаглу]] 9' (0:1), [[Аркун Кёкчу|Кёкчу]] 29' (0:2), [[Фэлісіў Мэндэс Жуан Мілсан|Мілсан]] 86' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|[[Юры Тылеманс|Тылеманс]] 27' (0:1), [[Джэйкаб Мэт'ю Рэмзі|Рэмзі]] 38' (0:2), [[Амаду Зён Жорж Ба Мвом Анана|Анана]] 86' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|[[Ліям Скейлз|Скейлз]] 17' (1:0), [[Кёґо Фурухасі|Фурухасі]] 47' (2:0), [[Арнэ Энхэлс|Энхэлс]] 56' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0), [[Кевін Вімэр|Вімэр]] 61' (3:1), [[Даідзэн Маэда|Маэда]] 70' (4:1), [[Эдам Ач Айда|Айда]] 87' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|[[Манэc Акліюш|Акліюш]] 16' (1:0), [[Лямін Ямаль|Ямаль]] 28' (1:1), [[Жорж Асрзэмэн Іленікена|Іленікена]] 71' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|[[Каспэр Каан Кайрынэн|Кайрынэн]] 2' (1:0), [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 42' (2:0), [[Цязім Лачы|Лачы]] 58' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|[[Юго Маньецьці|Маньецьці]] 23' (1:0), [[Эдмілсан Фэрнандыш|Фэрнандыш]] 45+1' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Абдала Дыпо Сіма|Сіма]] 56' (2:1)
|}

==== 2 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+1—2 кастрычніка 2024
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|[[Алексіс Мак Алістэр|Мак Алістэр]] 11' (1:0), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 75' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|[[Хакан Чалганоглу|Чалганоглу]] 11' (1:0), [[Марка Арнаутавіч|Арнаутавіч]] 59' (2:0), [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 71' (3:0), [[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]] 81' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|7:1
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]
|[[Эмрэ Джан|Джан]] 7' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даідзэн Маэда|Маэда]] 9' (1:1), [[Карым-Давід Адэемі|Адэемі]] 11' (2:1), 29' (3:1), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 40' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1), [[Карым-Давід Адэемі|Адэемі]] 42' (5:1), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 66' (6:1), [[Фэлікс Калу Нмэча|Нмэча]] 79' (7:1)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|[[Бэньямін Шэшка|Шэшка]] 30' (1:0), [[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 50' (1:1), [[Бэньямін Шэшка|Шэшка]] 65' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 68' (2:2), [[Франсішку Фэрнандыш да Кансісан|Кансісан]] 82' (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 8' (1:0), [[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 34' (2:0), [[Іньніга Марцінэс Бэрыдзі|Марцінэс]] 37' (3:0), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 51' (4:0), [[Маамэд Алі Камара|Камара]] 81' ([[Аўтагол|аўта]]) (5:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|[[Віктар Ока Боніфэйс|Боніфэйс]] 51' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|[[Мухамэд Керэм Актуркаглу|Актуркаглу]] 13' (1:0), [[Анхэль Дзі Марыя|Дзі Марыя]] 52' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0), [[Александэр Гартман Ба|Ба]] 75' (3:0), [[Аркун Кёкчу|Кёкчу]] 84' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]
|[[Кай Люкас Гавэрц|Гавэрц]] 20' (1:0), [[Букаё Сака|Сака]] 35' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|[[Бэрат Рыдван Джымшыці|Джымшыці]] 21' (0:1), [[Адэмола Аладжадэ Аладэ Айлола Лукмэн|Лукмэн]] 44' (0:2), [[Рауль Бэльлянова|Бэльлянова]] 48' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|[[Ердзі Гэндрыкус Хэрардус Бэрнардус Схаўтэн|Схаўтэн]] 15' (1:0), [[Даніел Браганса|Браганса]] 84' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|0:4
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|[[Абдала Дыпо Сіма|Сіма]] 24' (0:1), [[Мадзі Камара|Камара]] 66' (0:2), [[Абдала Дыпо Сіма|Сіма]] 70' (0:3), [[Матыяш Пэрэйра Лажы|Лажы]] 75' (0:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|2:2
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|[[Пэтар Сучыч|Сучыч]] 45+3' (1:0), [[Марцін Батурына|Батурына]] 66' (2:0), [[Магамэд Салісу Абдул Карым|Салісу]] 74' (2:1), [[Дэніс Закарыя|Закарыя]] 90' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|[[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 45+3' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|0:4
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|[[Ількай Гюндаган|Гюндаган]] 8' (0:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 15' (0:2), [[Эрлінг Голян|Голян]] 58' (0:3), [[Джэймз Джон МакАці|МакАці]] 74' (0:4)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|[[Ён Хадэр Дуран Палясьё|Дуран]] 79' (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|[[Давід Лёпэс Сільва|Лёпэс]] 19' (1:0), [[Янхэль Клэіэнтэ Эрэра Равэлё|Эрэра]] 23' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Антоні-Джыбу Мілямба|Мілямба]] 33' (1:2), [[Доні ван дэ Бээк|ван дэ Бээк]] 73' (2:2), [[Ладзіслаў Крэйчы (1999)|Крэйчы]] 79' ([[Аўтагол|аўта]]) (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]'''
|[[Энзо Міё|Міё]] 7' (1:0), [[Каспэр Каан Кайрынэн|Кайрынэн]] 32' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|[[Хрыстас Цоліс|Цоліс]] 23' (0:1)
|}

==== 3 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+22—23 кастрычніка 2024
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]'''
|5:2
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|[[Доніел Мален|Мален]] 30' (0:1), [[Джэймі Джэрмэйн Байна-Ґітэнс|Ґітэнс]] 34' (0:2), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 60' (1:2), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 62' (2:2), [[Люкас Васкес|Васкес]] 83' (3:2), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 86' (4:2), 90+3' (5:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|[[Філ Фодэн|Фодэн]] 3' (1:0), [[Эрлінг Голян|Голян]] 58' (2:0), [[Джон Стоўнз|Стоўнз]] 64' (3:0), [[Эрлінг Голян|Голян]] 68' (4:0), [[Матэўс Нуніш|Нуніш]] 88' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|[[Ноа Лянг|Лянг]] 34' (0:1), [[Ашраф Гакімі|Гакімі]] 55' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|[[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 27' (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|4:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|[[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 1' (1:0), [[Гары Кейн|Кейн]] 18' (1:1), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 36' (2:1), [[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 45' (3:1), 56' (4:1)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|[[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 8' (1:0), [[Эдон Жэґрова|Жэґрова]] 61' (1:1), [[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 74' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 89' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|—
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|[[Эль-Біляль Турэ|Турэ]] 90+2' (0:1)
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|[[Аясэ Ўэда|Ўэда]] 12' (0:1), [[Антоні-Джыбу Мілямба|Мілямба]] 33' (0:2), [[Мухамэд Керэм Актуркаглу|Актуркаглу]] 66' (1:2), [[Антоні-Джыбу Мілямба|Мілямба]] 90+2' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|[[Дзьмітры Рызнык|Рызнык]] 29' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|[[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 34' (1:0), [[Кірыяні Сабэ|Сабэ]] 51' (1:1), [[Тыджані Марцінус Ян Рэйндэрс Лекатампэсі|Рэйндэрс]] 61' (2:1), 71' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|0:2
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|[[Сандра Кулэнавіч|Кулэнавіч]] 49' (0:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 84' (0:2)
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|[[Маркюс Лільян Цюрам-Ульен|Цюрам]] 90+3' (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|[[Такумі Мінаміна|Мінаміна]] 20' (1:0), [[Папэ Шэрыф Нд'яй|Нд'яй]] 27' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Брээль Данальд Эмбалё|Эмбалё]] 45+4' (2:1), [[Вільфрэд Сынго|Сынго]] 54' (3:1), [[Такумі Мінаміна|Мінаміна]] 70' (4:1), [[Манэc Акліюш|Акліюш]] 90+7' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|[[Джон Макгін|Макгін]] 55' (1:0), [[Ён Хадэр Дуран Палясьё|Дуран]] 64' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|[[Мігель Ґут’ерэс Артэга|Гут’ерэс]] 42' (1:0), [[Хуан Пэдра Рамірэс Лёпэс|Хуанпэ]] 73' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|0:2
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|[[Нуну Сантуш|Сантуш]] 23' (0:1), [[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 53' (0:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|[[Флёрыян Вірц|Вірц]] 24' (0:1), [[П’ер Ліс-Мэлю|Ліс-Мэлю]] 39' (1:1)
|}

==== 4 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+5—6 лістапада 2024
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|[[Малік Ляй Чаў|Чаў]] 12' (0:1), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 23' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Альвара Марата|Марата]] 39' (1:2), [[Тыджані Марцінус Ян Рэйндэрс Лекатампэсі|Рэйндэрс]] 73' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|[[Джамаль Мусьяля|Мусьяля]] 67' (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|[[Варэн Заір-Эмэры|Заір-Эмэры]] 14' (1:0), [[Наўэль Маліна|Маліна]] 18' (1:1), [[Анхэль Карэа|Карэа]] 90+3' (1:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]
|[[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 61' (1:0), [[Кодзі Гакпа|Гакпа]] 63' (2:0), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 83' (3:0), 90+2' (4:0) 
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]
|[[Хакан Чалганоглу|Чалганоглу]] 45+3' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|[[Доніел Мален|Мален]] 85' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]
|[[Ганс Ванакен|Ванакен]] 52' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|[[Кастрыёт Імэры|Імэры]] 27' (0:1), [[Аляксандар Зубкоў|Зубкоў]] 31' (1:1), [[Георгі Судакоў|Судакоў]] 41' (2:1)
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]
|1:3
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]'''
|[[Карым Канатэ|Канатэ]] 45+2' (0:1), 58' (0:2), [[Аніс Гадж Муса|Муса]] 81' (1:2), [[Даўда Гіндо|Гіндо]] 86' (1:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]'''
|4:1
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|[[Філ Фодэн|Фодэн]] 4' (0:1), [[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 38' (1:1), [[Максіміляна Арауха|Арауха]] 46' (2:1), [[Віктар Эйнар Дзёкэрэш|Дзёкэрэш]] 49' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:1), 81' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|4:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|[[Раян Флямінга|Флямінга]] 16' (1:0), [[Малік Леан Тыльман|Тыльман]] 33' (2:0), [[Сэн-Сір Жаан Бакаёко|Бакаёко]] 83' (3:0), [[Ладзіслаў Крэйчы (1999)|Крэйчы]] 88' ([[Аўтагол|аўта]]) (4:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|[[Джонатан Крыст'ян Дэйвід|Дэйвід]] 27' (1:0), [[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 60' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|2:5
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|[[Іньніга Марцінэс Бэрыдзі|Марцінэс]] 13' (0:1), [[Сыляс Катампа Мвюмпа|Сыляс]] 27' (1:1), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 43' (1:2), 53' (1:3), [[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 55' (1:4), [[Фэрмін Лёпэс Марын|Лёпэс]] 76' (1:5), [[Фэлісіў Мэндэс Жуан Мілсан|Мілсан]] 84' (2:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|[[Крыстаф Баўмгартнэр|Баўмгартнэр]] 23' (0:1), [[Нікаляс-Ґерыт Кюн|Кюн]] 35' (1:1), 45+1' (2:1), [[Рэо Хататэ|Хататэ]] 72' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|1:4
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|[[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 5' (1:0), [[Дар'ё Шпікіч|Шпікіч]] 10' (1:1), [[Пэтар Сучыч|Сучыч]] 30' (1:2), [[Сандра Кулэнавіч|Кулэнавіч]] 54' (1:3), 72' (1:4)
|-
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|[[Эдмілсан Фэрнандыш|Фэрнандыш]] 37' (0:1), [[Каспэр Каан Кайрынэн|Кайрынэн]] 80' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:2), [[Віктар Алуемі Алатунджы|Алатунджы]] 90+2' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|[[Ян Тылё Керэр|Керэр]] 86' (0:1)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|0:2
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|[[Адэмола Аладжадэ Аладэ Айлола Лукмэн|Лукмэн]] 51' (0:1), [[Нікалё Дзаньёлё|Дзаньёлё]] 88' (0:2)
|}

==== 5 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+26—27 лістапада 2024
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]'''
|3:3
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|[[Эрлінг Голян|Голян]] 44' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Ількай Гюндаган|Гюндаган]] 50' (2:0), [[Эрлінг Голян|Голян]] 53' (3:0), [[Аніс Гадж Муса|Муса]] 75' (3:1), [[Сант'яга Тамас Хімэнэс|Хімэнэс]] 82' (3:2), [[Давід Ганцка|Ганцка]] 89' (3:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]
|[[Кім Мін-Джэ (футбаліст)|Кім]] 38' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|[[Алексіс Мак Алістэр|Мак Алістэр]] 52' (1:0), [[Кодзі Гакпа|Гакпа]] 77' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|[[Кастэльлё Люкеба|Люкеба]] 27' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 10' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Дані Ольма|Ольма]] 66' (2:0), [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 90+2' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|[[Флёрыян Вірц|Вірц]] 8' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Алехандра Ґрымальда Ґарсія|Ґрымальда]] 11' (2:0), [[Флёрыян Вірц|Вірц]] 30' (3:0), [[Патрык Шык|Шык]] 61' (4:0), [[Алеш Гарсія|Гарсія]] 72' (5:0)
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|1:5
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|[[Габрыел Мартынэльлі|Мартынэльлі]] 7' (0:1), [[Кай Люкас Гавэрц|Гавэрц]] 22' (0:2), [[Габрыел Магальяйнс|Габрыел]] 45+1' (0:3), [[Гансалу Інасью|Інасью]] 47' (1:3), [[Букаё Сака|Сака]] 65' (пэн.) (1:4), [[Леандра Трасард|Трасард]] 82' (1:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]'''
|3:2
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|[[Даніла Яраслававіч Сікан|Сікан]] 8' (0:1), [[Аляксандар Зубкоў|Зубкоў]] 37' (0:2), [[Малік Леан Тыльман|Тыльман]] 87' (1:2), 90' (2:2), [[Рыкарда Дэньел Пэпі|Пэпі]] 90+5' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]'''
|[[Джэймі Джэрмэйн Байна-Ґітэнс|Ґітэнс]] 41' (0:1), [[Рамі Бэнсэбаіні|Бэнсэбаіні]] 56' (0:2), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 90' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|[[Эрмэдын Дэміравіч|Дэміравіч]] 5' (0:1), [[Сыляс Катампа Мвюмпа|Сыляс]] 12' (1:1), [[Радэ Круніч|Круніч]] 31' (2:1), [[Мірка Іваніч|Іваніч]] 65' (3:1), [[Неманья Раданьіч|Раданьіч]] 69' (4:1), 88' (5:1)
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|1:6
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]'''
|[[Матэо Рэтэгі|Рэтэгі]] 9' (0:1), [[Сыльвэр Ганвуля|Ганвуля]] 11' (1:1), [[Шарль дэ Кэтэлярэ|дэ Кэтэлярэ]] 28' (1:2), [[Сэад Калашынац|Калашынац]] 32' (1:3), [[Матэо Рэтэгі|Рэтэгі]] 39' (1:4), [[Шарль дэ Кэтэлярэ|дэ Кэтэлярэ]] 56' (1:5), [[Лазар Самарджыч|Самарджыч]] 90' (1:6)
|-
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|1:1
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|[[Кэмэран Картэр-Вікерз|Картэр-Вікерз]] 26' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1), [[Даідзэн Маэда|Маэда]] 60' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|[[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 21' (0:1), [[Тыґран Барсэг'ян|Барсэг'ян]] 24' (1:1), [[Рафаэл Леан|Леан]] 68' (1:2), [[Тэмі Абрагам|Абрагам]] 71' (1:3), [[Ніна Марчэльлі|Марчэльлі]] 88' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|[[Эльес Бэн Сэгір|Бэн Сэгір]] 13' (1:0), [[Вангеліс Паўлідыс|Паўлідыс]] 48' (1:1), [[Сунгуту Магаса|Магаса]] 67' (2:1), [[Артур Мэндонса Кабрал|Кабрал]] 84' (2:2), [[Зэкі Амдуні|Амдуні]] 88' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|0:6
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|[[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 15' (0:1), [[Маркас Льярэнтэ|Льярэнтэ]] 43' (0:2), [[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 59' (0:3), [[Антуан Грызман|Грызман]] 70' (0:4), [[Анхэль Карэа|Карэа]] 85' (0:5), 89' (0:6)
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|—
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|1:2
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|[[Нгаляель Мюкаю|Мюкаю]] 44' (0:1), [[Джон Люкумі|Люкумі]] 63' (1:1), [[Нгаляель Мюкаю|Мюкаю]] 44' (1:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|[[Міка Бірэт|Бірэт]] 59' (1:0)
|}

==== 6 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|+10—11 сьнежня 2024
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|[[Рафаэл Дыяс Бэлолі|Рафіньня]] 53' (0:1), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 60' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Фэран Торэс|Торэс]] 75' (1:2), [[Сэру Ядалі Ґірасі|Ґірасі]] 78' (2:2), [[Фэран Торэс|Торэс]] 85' (2:3)
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|[[Джон Макгін|Макгін]] 3' (0:1), [[Ікама Люі Апэнда|Апэнда]] 27' (1:1), [[Ён Хадэр Дуран Палясьё|Дуран]] 52' (1:2), [[Крыстаф Баўмгартнэр|Баўмгартнэр]] 62' (2:2), [[Рос Барклі|Барклі]] 85' (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян]]
|[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]] 90' (1:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|[[Хуліян Альварэс|Альварэс]] 16' (1:0), [[Антуан Грызман|Грызман]] 42' (2:0), [[Давід Стрэлец|Стрэлец]] 51' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Антуан Грызман|Грызман]] 57' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]
|2:3
|'''{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]'''
|[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]] 10' (0:1), [[Шарль дэ Кэтэлярэ|дэ Кэтэлярэ]] 45+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Вінісіюс Жуніяр|Вінісіюс]] 56' (1:2), [[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]] 59' (1:3), [[Адэмола Аладжадэ Аладэ Айлола Лукмэн|Лукмэн]] 65' (2:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|[[Душан Улахавіч|Улахавіч]] 53' (1:0), [[Ўэстан Макені|Макені]] 75' (2:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Арсэнал Лёндан]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|[[Букаё Сака|Сака]] 34' (1:0), [[Букаё Сака|Сака]] 78' (2:0), [[Кай Люкас Гавэрц|Гавэрц]] 88' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|[[Жэні Катаму|Катаму]] 3' (0:1), [[Эдуарду Куарэжма|Куарэжма]] 24' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), [[Каспэр Нільсэн|Нільсэн]] 84' (2:1)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|1:5
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]'''
|[[Кевін Сантус Лопэс дэ Масэду|Кевін]] 5' (1:0), [[Конрад Ляймэр|Ляймэр]] 11' (1:1), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 45' (1:2), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 70' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), [[Джамаль Мусьяля|Мусьяля]] 87' (1:4), [[Майкл Акпаві Алісэ|Алісэ]] 90+3' (1:5)
|-
|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|[[Рафаэл Леан|Леан]] 42' (1:0), [[Неманья Раданьіч|Раданьіч]] 67' (1:1), [[Тэмі Абрагам|Абрагам]] 87' (2:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|4:2
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|[[Гернат Траўнэр|Траўнэр]] 8' (1:0), [[Ігар Пайкшан|Пайкшан]] 10' (2:0), [[Аніс Гадж Муса|Муса]] 30' (3:0), [[Альбіён Рахмані|Рахмані]] 43' (3:1), [[Сант'яга Тамас Хімэнэс|Хімэнэс]] 63' (4:1), [[Томас Бээлен|Бээлен]] 79' ([[Аўтагол|аўта]]) (4:2)
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|0:3
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|[[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 30' (0:1), [[Нуну Алешандры Таварыш Мэндыш|Мэндыш]] 72' (0:2), [[Дэзырэ Дуэ|Дуэ]] 85' (0:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб]]'''
|0:0
|'''{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]'''
|—
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|3:2
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|[[Асамэ Саграўі|Саграўі]] 37' (1:0), [[Мітчэль Бакер|Бакер]] 45+2' (2:0), [[Атар Кітэішвілі|Кітэішвілі]] 45+4' (2:1), [[Міка Бірэт|Бірэт]] 47' (2:2), [[Гакан Гаральдсан|Гаральдсан]] 81' (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|[[Магамэд Саляг|Саляг]] 63' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|[[Лукаш Лакомы|Лакомы]] 6' (0:1), [[Анджэлё Штылер|Штылер]] 25' (1:1), [[Энзо Міё|Міё]] 53' (2:1), [[Крыс Фюрых|Фюрых]] 61' (3:1), [[Ёша Вагнаман|Вагнаман]] 66' (4:1), [[Янік Кайтэль|Кайтэль]] 75' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн]]
|[[Жульен Лё Кардыналь|Лё Кардыналь]] 43' (1:0)
|}

==== 7 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
|+21—22 студзеня 2025
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Рэал Мадрыд]]'''
|5:1
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|4:2
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці]]
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Атлетыка Мадрыд]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Аталянта Бэргама]]'''
|5:0
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац]]
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон]]
|4:5
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Арсэнал Лёндан]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Заграб]]
|-
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|0:0
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} '''[[Шахтар Данецк]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[Фэеноорд Ратэрдам]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн]]
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград]]
|2:3
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[ПСВ Эйндговэн]]'''
|-
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} '''[[Сэлтык Глазга]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|1:3
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]'''
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм]]
|-
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|0:1
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|}

==== 8 з 8 раўнд лігавай фазы ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
|+29 студзеня 2025
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Манчэстэр Сіці]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Баварыя Мюнхэн]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян]]'''
|3:0
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Барусія Дортмунд]]'''
|3:1
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк]]
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|2:2
|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама]]
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Баер Левэркузэн|Баер 04 Левэркузэн]]'''
|2:0
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Спарта Прага]]
|-
|{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын]]
|0:2
|{{Сьцяг|Партугалія}} '''[[Бэнфіка Лісабон]]'''
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон]]
|1:1
|{{Сьцяг|Італія}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]]
|-
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[ПСВ Эйндговэн]]'''
|3:2
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург]]
|1:4
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Атлетыка Мадрыд]]'''
|-
|{{Сьцяг|Харватыя}} '''[[Дынама Заграб]]'''
|2:1
|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]'''
|6:1
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Фэеноорд Ратэрдам]]
|-
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Янг Бойз Бэрн]]
|0:1
|{{Сьцяг|Сэрбія}} '''[[Црвена Зьвезда Бялград]]'''
|-
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Астан Віла Бірмінггэм]]'''
|4:2
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга]]
|-
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Жырона (футбольны клюб)|Жырона]]
|1:2
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Арсэнал Лёндан]]'''
|-
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]]
|1:4
|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]]'''
|-
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} '''[[Штурм Грац]]'''
|1:0
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]]
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]]
|0:3
|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Рэал Мадрыд]]'''
|}

== Плэй-оф ==
Восем лепшых камандаў у Лізе аўтаматычна кваліфікуюцца ў раўнды на выбываньне й атрымаюць выхад у 1/8 фіналю, у той жа час каманды, якія занялі мейсцы зь 9-га па 24-е, будуць змагацца ў двухматчавым папярэднім плэй-оф раўндзе, каб забясьпечыць сабе шлях да 1/8 фіналю, пры гэтым каманды, якія займацьмуць мейсцы зь 9 па 16, будуць пасеяны й прымуць матч у адказ дома, а каманды зь 17 па 24 мейсцы атрымаюць першы матч дома. Пераможцы далучацца да васьмёркі лепшых у 1/8 фіналю.
[[Файл:Схема плэй-оф ЛЧ 2024-20ХХ.JPG|значак|591x591пкс|Схема разьмеркаваньняў мейсцаў камандаў у стадыі матчаў на выбываньне з сэзону 2024-2025]]

==== Пра лёсаваньне ды парадак разьмеркаваньняў ====
Важна адзначыць лёсаваньні, якія будуць праходзіць, бо з мэтаю не дапусьціць ня роўных бакоў сеткі, цяпер наймацнейшыя каманды будуць разводзіцца, як паказана паводле схемы: па выніках Фазы адзінай лігі будуць сфармаваныя пары камандаў, найбліжэйшых па выніках, а значыць і параўнальна моцных. Пасьля гэтага лёсаваньне вызначыць на якіх канкрэтна мейсцах з 2 вызначаных будуць растасоўвацца пэўныя каманды ад кожнай з параў. Такім чынам, першыя 2 каманды змогуць сустрэцца не бліжэй за фіналь, каманды зь першых 4 мейсцах не бліжэй за паўфіналь і г.д. Падобным жа чынам будзе адбывацца лёсаваньне раўнду папярэдняга плэй-оф. Гіпатэтычна, такі спосаб лёсаваньня на праўду дапаможа сутыкнуць мацнейшыя каманды пазьней, але толькі пры ўмове, што тыя будуць напоўніцу выкладвацца на працягу ўсёй фазы Адзінай лігі, што неабавязкова. Усе раўнды ад 1/4 фіналі ды вышэй будуць гэтаксама растасоўвацца па схеме, але дзяленьня камандаў на сеяных ды не ня будзе, бо гэта будзе вызначана лёсаваньнем. Паводле раптоўных незаплянаваных абставінаў адміністрацыя УЭФА можа вырашыць, што двубой будзе заменены адзіным матчам, калі таго патрабавацьмуць абставіны, і, адпаведна, устанавіць іншыя прынцыпы вызначэньня пераможцы. 

=== Раўнд плэй-оф ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Брэст (футбольны клюб)|Брэст]] {{Сьцяг|Францыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:10
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:7
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]''' {{Сьцяг|Бэльгія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:2
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Манчэстэр Сіці]] {{Сьцяг|Ангельшчына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:6
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Рэал Мадрыд]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] {{Сьцяг|Італія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} '''[[ПСВ Эйндговэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Манака (футбольны клюб)|Манака]] {{Сьцяг|Францыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Партугалія}} '''[[Бэнфіка Лісабон]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Спортынг Лісабон]] {{Сьцяг|Партугалія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Барусія Дортмунд]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:0
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] {{Сьцяг|Шатляндыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} '''[[Баварыя Мюнхэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]''' {{Сьцяг|Нідэрлянды}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1
|-
|}

=== 1/8 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]''' {{Сьцяг|Францыя}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1 (4:1 [[пэнальці (футбол)|пэн.]])
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:0 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] {{Сьцяг|Бэльгія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:6
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Рэал Мадрыд]]''' {{Сьцяг|Гішпанія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:2 (4:2 [[пэнальці (футбол)|пэн.]])
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[ПСВ Эйндговэн]] {{Сьцяг|Нідэрлянды}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:9
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} '''[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:7
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:2
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] {{Сьцяг|Партугалія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} '''[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Барусія Дортмунд]]''' {{Сьцяг|Нямеччына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:2
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]''' {{Сьцяг|Нямеччына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:0
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:0
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] {{Сьцяг|Нідэрлянды}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:2
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|-
|}

=== 1/4 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] {{Сьцяг|Францыя}}'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] {{Сьцяг|Ангельшчына}}'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:1
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:1
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|'''[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] {{Сьцяг|Гішпанія}}'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|5:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд]]
|style=&quot;text-align: center;&quot;|4:0
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] {{Сьцяг|Нямеччына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4
|style=&quot;text-align: left;&quot;|'''{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|style=&quot;text-align: center;&quot;|2:2
|-
|}

=== 1/2 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable style=&quot;text-align:center&quot;
|-
! style=&quot;text-align:right; width:250px&quot;|Каманда 1
! style=&quot;width:100px&quot;|Агульны лік
! style=&quot;text-align:left; width:250px&quot;|Каманда 2
! style=&quot;width:100px&quot;|Першы матч
! style=&quot;width:100px&quot;|Другі матч
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] {{Сьцяг|Ангельшчына}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:3
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Францыя}} '''[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|0:1
|style=&quot;text-align: center;&quot;|1:2
|-
|style=&quot;text-align: right;&quot;|[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] {{Сьцяг|Гішпанія}}
|style=&quot;text-align: center;&quot;|6:7
|style=&quot;text-align: left;&quot;|{{Сьцяг|Італія}} '''[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]'''
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:3
|style=&quot;text-align: center;&quot;|3:4 ({{падказка|д. ч.|дадатковы час}})
|-
|}

=== Фінал ===
Фінал праводзіццаме адзіным матчам на нэўтральным і загадзя вызначаным стадыёне. Пры роўным ліку ў канцы асноўнага часу гуляюць два 15-хвілінныя таймы дадатковага часу. Калі адна з камандаў забівае больш галоў, чым іншая ў дадатковы час, гэтая каманда аб’яўляецца пераможцай. Калі пасьля дадатковага часу лік застаецца роўным, пераможца вызначаецца ў сэрыі пэнальці.

''Асноўны артыкул: '''[[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году]]'''''
{{Справаздача пра матч
|дата=31 траўня 2025
|час=22:00&lt;br /&gt;(Па менскім часе)
|каманда1= [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] {{Сьцяг|Францыя}}
|каманда2= {{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]
|лік             = 5:0
|галы1           = [[Ашраф Гакімі|Гакімі]] {{Гол|12}}&lt;br /&gt;[[Дэзырэ Дуэ|Дуэ]] {{Гол|20}} {{Гол|63}}&lt;br /&gt;[[Хвіча Кварацхелія|Кварацхелія]] {{Гол|73}}&lt;br /&gt;[[Сэні Маюлю|Маюлю]] {{Гол|86}}
|галы2           = 
|стадыён=[[Альянц-Арэна]], [[Мюнхэн]]
|гледачы         = 64327&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/newsfiles/UCL/2025/2044466_FR.pdf «Full Time Report Final — Paris Saint-Germain v Inter Milan»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;
|судзьдзя        = [[Іштван Ковач]] ([[Румынія]])
|пратакол        = [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2044466/ Справаздача]
}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Ліга Эўропы УЭФА 2024—2025 гадоў]]
* [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2024—2025 гадоў]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}}

[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2024]]
[[Катэгорыя:2024 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>st6pi4uyv0is6ka5fyxn8tbgfg0btcz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гран-Канарыя Ляс-Пальмас</title>
    <ns>0</ns>
    <id>294852</id>
    <revision>
      <id>2620109</id>
      <parentid>2608158</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:11:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія</comment>
      <origin>2620109</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5983" sha1="f6hrjo8fgn7he3q1t715tvdizsqwtrg" xml:space="preserve">{{Баскетбольны клюб
|назва             = Гран-Канарыя
|выява             = CB Gran Canaria logo.svg
|памер_выявы       = 200пкс
|заснаваны         = 1963
|краіна            = [[Гішпанія]]
|мясьціна          = [[Ляс-Пальмас]]
|пляцоўка          = [[Гран-Канарыя арэна]]
|зьмяшчальнасьць   = {{Лік|11500}}
|уласьнік          = 
|кіраўнік          = 
|трэнэр            = 
|чэмпіянат         = [[Ліга АБК]]
|сэзон             = 
|становішча        = 
|колер1            = #FCD017
|колер2            = #092C57
|колер3            = 
|колер_тэксту      = #092C57
|колер_фону        = #FCD017
}}
'''«Гран-Канарыя»''' ({{мова-es|CB Gran Canaria}}) — гішпанскі баскетбольны клюб зь [[Ляс-Пальмас]]у. Каманда спаборнічае ў [[Ліга АБК|Лізе АБК]], прымаючы супернікаў на [[Гран-Канарыя арэна|Гран-Канарыя арэне]].

== Гісторыя ==
«Гран-Канарыя» быў заснаваны на базе школы Клярэт і цягам многіх гадоў гуляў менавіта пад гэтай назвай. Пасьля ўдалых выступаў у школьных спаборніцтвах быў створаны дарослы клюб, які далучыўся да другога дывізіёну чэмпіянату Гішпаніі. Каманда выступала ў гэтым дывізіёне да 1984 году, калі было пастаноўлена зацьвердзіць новы статут і стаць незалежнай арганізацыяй. Новы статус клюб атрымаў 22 траўня 1985 году, узяўшы назву «Клярэт».

[[Файл:Partido Basket Herbalife Gran Canaria - Unicaja ( 67- 65).jpg|значак|зьлева|Хатняя арэна «Гран-Канарыі» ў 2014 годзе.]]
У наступныя гады каманда неаднаразова зьмяняла дывізіёны, вагаючыся паміж [[Ліга АБК|Лігай АБК]] і другім дывізіёнам. У сэзоне 1987—1988 гадоў клюб зьмяніў назоў на «Гран-Канарыю», аддаючы даніну павагі рэгіёну, адкуль паходзіла асноўная частка заўзятараў. 30 чэрвеня 1992 году клюб стаў спартовым акцыянэрным таварыствам, каб адпавядаць патрабаваньням новага гішпанскага спартовага заканадаўства. Пасьля трох сэзонаў у другім дывізіёне каманда паводле вынікаў сэзону 1994—1995 гадоў зноў вярнулася ў Лігу АБК. З таго часу «Гран-Канарыя» трывала замацавалася ў найвышэйшым дывізіёне гішпанскага баскетболу. У красавіку 2015 году каманда дасягнуў фіналу [[Кубак Эўропы па баскетболе|Кубка Эўропы]], але ў фінальных сустрэчах саступіла расейскаму «[[Хімкі (баскетбольны клюб)|Хімкам]]». Аднак, ужо празь дзесяць месяцаў клюб упершыню прабіўся ў фінал нацыянальнага турніру. У фінале [[Кубак Гішпаніі па баскетболе|Кубка Гішпаніі]] канарцы зазналі паразу ад мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд (баскетбольны клюб)|Рэалу]]».

24 верасьня 2016 году «Гран-Канарыя» ўзяла першы нацыянальны тытул, адолеўшы супраціў «[[Барсэлёна (баскетбольны клюб)|Барсэлёны]]» зь лікам 79:59 у фінале [[Супэркубак Гішпаніі па баскетболе|Супэркубка Гішпаніі]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160926191134/http://www.eurocupbasketball.com/eurocup/news/i/7aiue5ylssfgkcd8 «Herbalife Gran Canaria is the Spanish Supercup champion!»]. EuroCup Basketball.&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2018 году, «Гран-Канарыя» другі раз у гісторыі дасягнула паўфіналу Лігі АБК і ўпершыню ў гісторыі атрымала права на ўдзел у [[Эўраліга (баскетбол)|Эўралізе]]&lt;ref&gt;[https://www.eurohoops.net/en/euroleague/687605/gran-canaria-to-play-in-euroleague-for-the-first-time-in-franchise-history/ «Gran Canaria to play in EuroLeague for the first time in club history»]. Eurohoops.&lt;/ref&gt;. У галоўным эўрапейскім клюбным турніры гішпанцы выступілі няўдала, стаўшы паводле вынікаў рэгулярнага сэзону толькі 14-мі пры 16-ці ўдзельніках. Цягам сэзону былі здабытыя хатнія перамогу, між тым, над «Барсэлёнай», «[[Макабі Тэль-Авіў (баскетбольны клюб)|Макабі]]» і «[[Алімпіякос Пірэй (баскетбольны клюб)|Алімпіякосам]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://cbgrancanaria.net/ Афіцыйная бачына].

{{Ліга АБК}}

[[Катэгорыя:Гішпанскія баскетбольныя клюбы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1963 годзе]]</text>
      <sha1>f6hrjo8fgn7he3q1t715tvdizsqwtrg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Закон і правасудзьдзе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295532</id>
    <revision>
      <id>2620061</id>
      <parentid>2612199</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T04:26:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620061</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5139" sha1="3k3sh279bdhagwh8ymumwc724vxrkkq" xml:space="preserve">{{Газэта
| назва        = Закон і правасудзьдзе
| арыгінал     = &lt;!-- {{Мова-xx|}} --&gt;
| лацінка      = 
| выява        = 
| памер выявы  = 
| лягатып      = 
| тып          = 
| фармат       = 
| заснавальнік = 
| уладальнік   = 
| выдавец      = 
| краіна       = 
| рэгіён       = 
| рэдактар     = 
| заснаваная   = 
| закрытая     = 
| палітыка     = 
| мова         = 
| штаб-кватэра = 
| аб’ём        = 
| наклад       = 
| пэрыяд       = 
| цана         = 
| ISSN         = 
| узнагароды   = 
| сайт         = 
}}
«'''Закон і правасудзьдзе'''» — штотыднёвая рэспубліканская прававая газэта на казаскай і расейскай мовах, што базуецца ў горадзе [[Астана]], [[Казахстан]]. Газэта спэцыялізавалася за разглядзе і асвятленьні пытаньняў, датычных права і палітыкі Казахстана, рассьледаваньня і абнародаваньня фактаў карупцыі ў краіне&lt;ref name=&quot;AmanpourJournalists2008&quot;&gt;{{Cite book|last1=Amanpour|first1=Christiane|last2=Simon|first2=Joel|title=Attacks on the Press in 2007: a worldwide survey by the committee to protect journalists|url=http://books.google.com/books?id=UAUNAQAAMAAJ|accessdate=28 December 2012|date=1 February 2008|publisher=The Committee to Protect Journalists|isbn=978-0-944823-27-9|page=170}}&lt;/ref&gt;. Некаторыя журналісты, якія працавалі ў газэце пасьля публікацый, што тычацца карупцыі, сталі асьцерагацца за свае правы недатыкальнасьці. Да іх ставяцца Аралгайша Амарсанава і Такберген Абіеў&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.unhcr.org/refworld/topic,4565c2252c,4565c25f383,469f5c60c,0,RFERL,,KAZ.html|title=Kazakhstan: Authorities search for missing journalist|date=20 April 2007|publisher=UNHCR|accessdate=28 December 2012|archiveurl=https://archive.today/20130113111336/http://www.unhcr.org/refworld/topic,4565c2252c,4565c25f383,469f5c60c,0,RFERL,,KAZ.html|archivedate=13 студзеня 2013|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.cpj.org/2012/12/journalist-press-club-founder-disappears-in-kazakh.php|title=Journalist, press club founder disappears in Kazakhstan|date=27 December 2012|publisher=Committee to Protect Journalists|accessdate=28 December 2012}}&lt;/ref&gt;.

Адрас рэдакцыі: г. Астана, вул. Манаса, 31. оф. 206

Галоўны рэдактар: Гульжан Мухаметжанава.

У дзейнасьці выданьня адбылося парушэньне закона пры яго рэгістрацыі. Парушэньне дапусцілі ўласьнік газэты ТАА «ATS.KZ» і камітэт інфармацыі і архіваў міністэрства культуры і інфармацыі.

Першы нумар газеты выйшаў у 2005 годзе, у 2008 годзе рашэньнем спэцыялізаванага міжраённага эканамічнага суда Астаны газэта была закрыта&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160411204034/http://www.newzzz.kz/story/zakrita_respublikanskaia_pravovaia_gazeta__zakon_i_pravosudie_.html Закрыта республиканская правовая газета «Закон и правосудие»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160411204034/http://www.newzzz.kz/story/zakrita_respublikanskaia_pravovaia_gazeta__zakon_i_pravosudie_.html |date=11 красавіка 2016 }}&lt;/ref&gt;.

У 2011 годзе былы галоўны рэдактар газеты «Закон і правасудзьдзе» Такберген Абіеў, які выйшаў на свабоду пасьля трохгадовага зьняволеньня, падаў дакумэнты ў Міністэрства сувязі і інфармацыі Казахстану на рэгістрацыю газэты «Альянс Казахстанскіх СМІ „Закон і правасудзьдзе“», у чым яму было адмоўлена&lt;ref&gt;[http://newreporter.org/2011/11/18/v-kazaxstane-est-gazeta-korrupcioner-dolzhen-sidet-v-tyurme/ В Казахстане есть газета «Коррупционер должен сидеть в тюрьме» | Новый репортер.org]&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавя спасылкі ==
* [http://www.gorodpavlodar.kz/News_9875_4.html]

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Газэты на расейскай мове]]
[[Катэгорыя:Газэты Казахстану]]
[[Катэгорыя:Выданьні, заснаваныя ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>3k3sh279bdhagwh8ymumwc724vxrkkq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296358</id>
    <revision>
      <id>2620095</id>
      <parentid>2616928</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T10:48:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620095</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11492" sha1="bizks5r6p9g6ibw2nskbvkwt38t9fw4" xml:space="preserve">'''Фінальны матч Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году''' быў апошнім матчам [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў]], 70-га сэзону галоўнага эўрапейскага клюбнага футбольнага турніру, які арганізуе УЭФА, і 33-га сэзону з моманту зьмены назвы з Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў у Лігу чэмпіёнаў УЭФА. Гульня ладзілася 31 траўня 2025 году на стадыёне [[Альянц-Арэна]] ў [[Мюнхэн]]е. У фінале згулялі францускі клюб «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і італьянскі «[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]». Гэта быў першы фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА бяз клюбаў з [[Ангельшчына|Ангельшчыны]], [[Гішпанія|Гішпаніі]] ці [[Нямеччына|Нямеччыны]] з таго часу, як «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» перамог «[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]» ў [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2003—2004 гадоў|Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2003—2004 гадоў]]. Пераможцам турніру стаў «Пары Сэн-Жэрмэн».

== Стадыён ==
[[Файл:Allianz-Arena-München.jpg|значак|зьлева|Фінальны матч быў згуляны на нямецкім стадыёне [[Альянц-Арэна]].]]
16 ліпеня 2021 году выканаўчы камітэт УЭФА абвесьціў, што фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023 году будзе згуляны на [[Алімпійскі стадыён імя Ататурка|Алімпійскім стадыёне імя Ататурка]] ў [[Стамбул]]е замест Мюнхэна&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/news-media/news/026b-12c542441355-1c2040c5e54b-1000/ «Venues appointed for club competition finals»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. Гэта адбылося таму, што Стамбул двойчы пераносіў фінал Лігі чэмпіёнаў праз пандэмію каранавірусу. Першапачаткова плянавалася, што фінал 2020 году будзе згуляны ў [[Лісабон]]е, а фінал 2021 году быў прызначаны за Стамбулам&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/news-media/news/025e-0fb6101cfdbf-8b878372d79d-1000--uefa-competitions-to-resume-in-august/ «UEFA competitions to resume in August»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. Аднак за некалькі тыдняў да фіналу матч 2021 году быў перанесены ў Порту праз абмежаваньняў карантыну&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210513105402/https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/0269-1243f864391e-53c7874f0ae0-1000/ «UEFA Champions League final to move to Portugal to allow 6,000 fans of each team to attend»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;.

Гэта быў другі фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА, які будзе згуляны на «[[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]», бо першы адбыўся ў 2012 годзе. Агулам, гэта будзе пяты фінал Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў, які ладзіцца ў Мюнхэне, пасьля таго, як фіналы ў 1979, 1993 і 1997 гадах былі згуляныя на [[Алімпіяштадыён (Мюнхэн)|Алімпіяштадыяне]]. У кожным з чатырох папярэдніх фіналаў, якія ладзіліся ў Мюнхэне, пераможца турніру ўпершыню браў тытул, як то «[[Нотынггэм Форэст]]» у 1979 годзе, марсэльскі «[[Алімпік Марсэль|Алімпік]]» у 1993 годзе, дортмундзкая «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]» ў 1997 годзе і «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» ў 2012 годзе. Фінал таксама стаў дзявятым, які пройдзе ў Нямеччыне, пасьля таго, як двойчы ён быў згуляны ў [[Штутгарт|Штутгарце]] ў 1959 і 1988 гадах, у [[Гельзэнкірхэн]]е ў 2004 годзе і ў Бэрліне ў 2015 годзе, што паўтарыла рэкорд зь дзевяці фіналаў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў, якія ладзіліся ў Італіі і Ангельшчыне&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140712134245/http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/EuroExperience/competitions/Publications/01/99/48/32/1994832_DOWNLOAD.pdf «UEFA Champions League Statistics Handbook 2013/14: Finals»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. «Альянц-Арэна» раней прымала матчы [[чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|чэмпіянату сьвету 2006 году]] і была абраная месцам правядзеньня [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|чэмпіянатаў Эўропы 2020]] і [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2024 году|2024]] гадоў.

== Перад гульнёй ==
=== Цырымонія адкрыцьця ===
Візуальная ідэнтычнасьць фіналу Лігі чэмпіёнаў была распрацаваная і прадстаўленая публіцы 28 студзеня 2025 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20250226150128/https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0295-1ceba613adfc-cdce42626608-1000--brand-identity-unveiled-for-2025-uefa-champions-league-final/ «Brand identity unveiled for 2025 UEFA Champions League final in Munich»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. 16 красавіка 2025 году амэрыканскі рок-гурт [[Linkin Park]] быў названы гэдлайнерам цырымоніі адкрыцьця&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20250416110010/https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0298-1d88a574742c-61d78f6fba35-1000--linkin-park-to-headline-uefa-champions-league-final-kick-of/ «Linkin Park to headline UEFA Champions League Final Kick Off Show by Pepsi»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;.

== Матч ==
{{Справаздача пра матч
|дата            = 31 траўня 2025
|час             = 22:00 ([[UTC+3]])
|каманда1        = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
|лік             = 5:0
|каманда2        = [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]
|галы1           = [[Ашраф Гакімі|Гакімі]] {{Гол|12}}&lt;br /&gt;[[Дэзырэ Дуэ|Дуэ]] {{Гол|20}} {{Гол|63}}&lt;br /&gt;[[Хвіча Кварацхелія|Кварацхелія]] {{Гол|73}}&lt;br /&gt;[[Сэні Маюлю|Маюлю]] {{Гол|86}}
|галы2           = 
|стадыён         = [[Альянц-Арэна]], [[Мюнхэн]]
|гледачы         = 64327&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/newsfiles/UCL/2025/2044466_FR.pdf «Full Time Report Final — Paris Saint-Germain v Inter Milan»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;
|судзьдзя        = [[Іштван Ковач]] ([[Румынія]])
|пратакол        = [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2044466/ Справаздача]
|смі             = 
}}
{| style=&quot;width:100%;&quot;
|-
|style=&quot;vertical-align:top; width:50%;&quot;|
{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;font-size:90%; margin:auto;&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
| ||'''1'''|| [[Джанлюіджы Данарума]]
|-
| ||'''2'''|| [[Ашраф Гакімі]] {{Гол|12}} {{ЖК|90}}
|-
| ||'''5'''|| [[Аркас Аоас Карэа|Маркіньюс]] (капітан)
|-
| ||'''51'''|| [[Вільям Пача]]
|-
| ||'''25'''|| [[Нуну Алешандры Таварыш Мэндыш|Нуну Мэндыш]] {{З поля|78}}
|-
| ||'''87'''|| [[Жуан Пэдру Нэвіш|Жуан Нэвіш]] {{З поля|84}}
|-
| ||'''17'''|| [[Вітар Фэрэйра]]
|-
| ||'''8'''|| [[Фабіян Руіс]] {{З поля|84}}
|-
| ||'''14'''|| [[Дэзырэ Дуэ]] {{Гол|20}} {{Гол|63}} {{ЖК|65}} {{З поля|66}}
|-
| ||'''10'''|| [[Усман Дэмбэле]]
|-
| ||'''7'''|| [[Хвіча Кварацхелія]] {{Гол|73}} {{З поля|84}}
|-
|colspan=3|'''Запасныя:'''
|-
| ||'''39'''|| [[Мацьвей Сафонаў]]
|-
| ||'''80'''|| [[Арнаў Тэнас]]
|-
| ||'''3'''|| [[Прэснэль Кімпэмбэ]]
|-
| ||'''9'''|| [[Гансалу Рамуш]] {{На поле|84}}
|-
| ||'''19'''|| [[Лі Ган-Ін]]
|-
| ||'''21'''|| [[Люкас Эрнандэс]] {{На поле|78}}
|-
| ||'''24''' || [[Сэні Маюлю]] {{На поле|84}} {{Гол|86}}
|-
| ||'''29''' || [[Брадлі Баркаля]] {{На поле|66}}
|-
| ||'''33''' || [[Варэн Заір-Эмры]] {{На поле|84}}
|-
| ||'''35''' || [[Лукас Бэралду]]
|-
| ||'''49''' || [[Ібраім Мбай]]
|-
|colspan=3|'''Галоўны трэнэр:'''
|-
|colspan=4| [[Люіс Энрыке]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|style=&quot;vertical-align:top; width:50%;&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
| ||'''1''' || [[Ян Зомэр]]
|-
| ||'''28'''|| [[Бэнжамэн Павар]] {{З поля|53}}
|-
| ||'''15'''|| [[Франчэска Ачэрбі]] {{ЖК|71}}
|-
| ||'''95'''|| [[Алесандра Бастоні]]
|-
| ||'''2'''|| [[Дэнзэль Думфрыс]]
|-
| ||'''23'''|| [[Нікалё Барэльля]]
|-
| ||'''20''' || [[Хакан Чалганоглу]] {{З поля|70}}
|-
| ||'''22'''|| [[Генрых Мхітаран]] {{З поля|62}}
|-
| ||'''32'''|| [[Фэдэрыка Дымарка]] {{З поля|53}}
|-
| ||'''9'''|| [[Маркюс Цюрам]] {{ЖК|69}}
|-
| ||'''10'''|| [[Ляўтара Мартынэс]] (капітан)
|-
|colspan=3|'''Запасныя:'''
|-
| ||'''12'''|| [[Рафаэле Дзі Джэнара]]
|-
| ||'''13'''|| [[Хасэп Мартынэс]]
|-
| ||'''6'''|| [[Стэфан дэ Врэй]]
|-
| ||'''7'''|| [[Пётар Зялінскі]]
|-
| ||'''8'''|| [[Марка Арнаутавіч]]
|-
| ||'''16'''|| [[Давідэ Фратэзі]]
|-
| ||'''21'''|| [[Крыстыян Асьляні]] {{На поле|70}}
|-
| ||'''30'''|| [[Карлус Аўгусту]] {{На поле|62}}
|-
| ||'''31'''|| [[Ян-Аўрэль Бісэк]] {{На поле|53}} {{З поля|62}}
|-
| ||'''36'''|| [[Матэо Дарміян]] {{На поле|62}}
|-
| ||'''59'''|| [[Ніколя Залеўскі]] {{На поле|53}} {{ЖК|56}}
|-
| ||'''99'''|| [[Мэгдзі Тарэмі]]
|-
|colspan=3|'''Галоўны трэнэр:'''
|-
|colspan=4| [[Сымонэ Індзагі]] {{ЖК|58}}
|}
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/ Афіцыйны сайт]

{{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}}

[[Катэгорыя:Фіналы Лігі чэмпіёнаў]]</text>
      <sha1>bizks5r6p9g6ibw2nskbvkwt38t9fw4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620099</id>
      <parentid>2620095</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:01:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Матч */ выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620099</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11494" sha1="42u67ltb6k2b3l5avdvolaqu7cy4dvx" xml:space="preserve">'''Фінальны матч Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2025 году''' быў апошнім матчам [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2024—2025 гадоў]], 70-га сэзону галоўнага эўрапейскага клюбнага футбольнага турніру, які арганізуе УЭФА, і 33-га сэзону з моманту зьмены назвы з Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў у Лігу чэмпіёнаў УЭФА. Гульня ладзілася 31 траўня 2025 году на стадыёне [[Альянц-Арэна]] ў [[Мюнхэн]]е. У фінале згулялі францускі клюб «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]» і італьянскі «[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]». Гэта быў першы фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА бяз клюбаў з [[Ангельшчына|Ангельшчыны]], [[Гішпанія|Гішпаніі]] ці [[Нямеччына|Нямеччыны]] з таго часу, як «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» перамог «[[Манака (футбольны клюб)|Манака]]» ў [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2003—2004 гадоў|Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2003—2004 гадоў]]. Пераможцам турніру стаў «Пары Сэн-Жэрмэн».

== Стадыён ==
[[Файл:Allianz-Arena-München.jpg|значак|зьлева|Фінальны матч быў згуляны на нямецкім стадыёне [[Альянц-Арэна]].]]
16 ліпеня 2021 году выканаўчы камітэт УЭФА абвесьціў, што фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023 году будзе згуляны на [[Алімпійскі стадыён імя Ататурка|Алімпійскім стадыёне імя Ататурка]] ў [[Стамбул]]е замест Мюнхэна&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/news-media/news/026b-12c542441355-1c2040c5e54b-1000/ «Venues appointed for club competition finals»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. Гэта адбылося таму, што Стамбул двойчы пераносіў фінал Лігі чэмпіёнаў праз пандэмію каранавірусу. Першапачаткова плянавалася, што фінал 2020 году будзе згуляны ў [[Лісабон]]е, а фінал 2021 году быў прызначаны за Стамбулам&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/news-media/news/025e-0fb6101cfdbf-8b878372d79d-1000--uefa-competitions-to-resume-in-august/ «UEFA competitions to resume in August»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. Аднак за некалькі тыдняў да фіналу матч 2021 году быў перанесены ў Порту праз абмежаваньняў карантыну&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210513105402/https://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/mediareleases/news/0269-1243f864391e-53c7874f0ae0-1000/ «UEFA Champions League final to move to Portugal to allow 6,000 fans of each team to attend»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;.

Гэта быў другі фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА, які будзе згуляны на «[[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]», бо першы адбыўся ў 2012 годзе. Агулам, гэта будзе пяты фінал Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў, які ладзіцца ў Мюнхэне, пасьля таго, як фіналы ў 1979, 1993 і 1997 гадах былі згуляныя на [[Алімпіяштадыён (Мюнхэн)|Алімпіяштадыяне]]. У кожным з чатырох папярэдніх фіналаў, якія ладзіліся ў Мюнхэне, пераможца турніру ўпершыню браў тытул, як то «[[Нотынггэм Форэст]]» у 1979 годзе, марсэльскі «[[Алімпік Марсэль|Алімпік]]» у 1993 годзе, дортмундзкая «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]» ў 1997 годзе і «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» ў 2012 годзе. Фінал таксама стаў дзявятым, які пройдзе ў Нямеччыне, пасьля таго, як двойчы ён быў згуляны ў [[Штутгарт|Штутгарце]] ў 1959 і 1988 гадах, у [[Гельзэнкірхэн]]е ў 2004 годзе і ў Бэрліне ў 2015 годзе, што паўтарыла рэкорд зь дзевяці фіналаў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў, якія ладзіліся ў Італіі і Ангельшчыне&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140712134245/http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/EuroExperience/competitions/Publications/01/99/48/32/1994832_DOWNLOAD.pdf «UEFA Champions League Statistics Handbook 2013/14: Finals»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. «Альянц-Арэна» раней прымала матчы [[чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|чэмпіянату сьвету 2006 году]] і была абраная месцам правядзеньня [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|чэмпіянатаў Эўропы 2020]] і [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2024 году|2024]] гадоў.

== Перад гульнёй ==
=== Цырымонія адкрыцьця ===
Візуальная ідэнтычнасьць фіналу Лігі чэмпіёнаў была распрацаваная і прадстаўленая публіцы 28 студзеня 2025 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20250226150128/https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0295-1ceba613adfc-cdce42626608-1000--brand-identity-unveiled-for-2025-uefa-champions-league-final/ «Brand identity unveiled for 2025 UEFA Champions League final in Munich»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;. 16 красавіка 2025 году амэрыканскі рок-гурт [[Linkin Park]] быў названы гэдлайнерам цырымоніі адкрыцьця&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20250416110010/https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/0298-1d88a574742c-61d78f6fba35-1000--linkin-park-to-headline-uefa-champions-league-final-kick-of/ «Linkin Park to headline UEFA Champions League Final Kick Off Show by Pepsi»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;.

== Матч ==
{{Справаздача пра матч
|дата            = 31 траўня 2025
|час             = 22:00 ([[UTC+3]])
|каманда1        = [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]
|лік             = 5:0
|каманда2        = [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]]
|галы1           = [[Ашраф Гакімі|Гакімі]] {{Гол|12}}&lt;br /&gt;[[Дэзырэ Дуэ|Дуэ]] {{Гол|20}} {{Гол|63}}&lt;br /&gt;[[Хвіча Кварацхелія|Кварацхелія]] {{Гол|73}}&lt;br /&gt;[[Сэні Маюлю|Маюлю]] {{Гол|86}}
|галы2           = 
|стадыён         = [[Альянц-Арэна]], [[Мюнхэн]]
|гледачы         = 64327&lt;ref&gt;[https://www.uefa.com/newsfiles/UCL/2025/2044466_FR.pdf «Full Time Report Final — Paris Saint-Germain v Inter Milan»]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;
|судзьдзя        = [[Іштван Ковач]] ([[Румынія]])
|пратакол        = [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2044466/ Справаздача]
|смі             = 
}}
{| style=&quot;width:100%;&quot;
|-
|style=&quot;vertical-align:top; width:50%;&quot;|
{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;font-size:90%; margin:auto;&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
| ||'''1'''|| [[Джанлюіджы Данарума]]
|-
| ||'''2'''|| [[Ашраф Гакімі]] {{Гол|12}} {{ЖК|90}}
|-
| ||'''5'''|| [[Маркас Аоас Карэа|Маркіньюс]] (капітан)
|-
| ||'''51'''|| [[Вільям Пача]]
|-
| ||'''25'''|| [[Нуну Алешандры Таварыш Мэндыш|Нуну Мэндыш]] {{З поля|78}}
|-
| ||'''87'''|| [[Жуан Пэдру Нэвіш|Жуан Нэвіш]] {{З поля|84}}
|-
| ||'''17'''|| [[Вітар Фэрэйра]]
|-
| ||'''8'''|| [[Фабіян Руіс]] {{З поля|84}}
|-
| ||'''14'''|| [[Дэзырэ Дуэ]] {{Гол|20}} {{Гол|63}} {{ЖК|65}} {{З поля|66}}
|-
| ||'''10'''|| [[Усман Дэмбэле]]
|-
| ||'''7'''|| [[Хвіча Кварацхелія]] {{Гол|73}} {{З поля|84}}
|-
|colspan=3|'''Запасныя:'''
|-
| ||'''39'''|| [[Мацьвей Сафонаў]]
|-
| ||'''80'''|| [[Арнаў Тэнас]]
|-
| ||'''3'''|| [[Прэснэль Кімпэмбэ]]
|-
| ||'''9'''|| [[Гансалу Рамуш]] {{На поле|84}}
|-
| ||'''19'''|| [[Лі Ган-Ін]]
|-
| ||'''21'''|| [[Люкас Эрнандэс]] {{На поле|78}}
|-
| ||'''24''' || [[Сэні Маюлю]] {{На поле|84}} {{Гол|86}}
|-
| ||'''29''' || [[Брадлі Баркаля]] {{На поле|66}}
|-
| ||'''33''' || [[Варэн Заір-Эмры]] {{На поле|84}}
|-
| ||'''35''' || [[Лукас Бэралду]]
|-
| ||'''49''' || [[Ібраім Мбай]]
|-
|colspan=3|'''Галоўны трэнэр:'''
|-
|colspan=4| [[Люіс Энрыке]]
|}
|valign=&quot;top&quot;|
|style=&quot;vertical-align:top; width:50%;&quot;|
{| style=&quot;font-size: 90%&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot;
|-
!width=25| !!width=25|
|-
| ||'''1''' || [[Ян Зомэр]]
|-
| ||'''28'''|| [[Бэнжамэн Павар]] {{З поля|53}}
|-
| ||'''15'''|| [[Франчэска Ачэрбі]] {{ЖК|71}}
|-
| ||'''95'''|| [[Алесандра Бастоні]]
|-
| ||'''2'''|| [[Дэнзэль Думфрыс]]
|-
| ||'''23'''|| [[Нікалё Барэльля]]
|-
| ||'''20''' || [[Хакан Чалганоглу]] {{З поля|70}}
|-
| ||'''22'''|| [[Генрых Мхітаран]] {{З поля|62}}
|-
| ||'''32'''|| [[Фэдэрыка Дымарка]] {{З поля|53}}
|-
| ||'''9'''|| [[Маркюс Цюрам]] {{ЖК|69}}
|-
| ||'''10'''|| [[Ляўтара Мартынэс]] (капітан)
|-
|colspan=3|'''Запасныя:'''
|-
| ||'''12'''|| [[Рафаэле Дзі Джэнара]]
|-
| ||'''13'''|| [[Хасэп Мартынэс]]
|-
| ||'''6'''|| [[Стэфан дэ Врэй]]
|-
| ||'''7'''|| [[Пётар Зялінскі]]
|-
| ||'''8'''|| [[Марка Арнаутавіч]]
|-
| ||'''16'''|| [[Давідэ Фратэзі]]
|-
| ||'''21'''|| [[Крыстыян Асьляні]] {{На поле|70}}
|-
| ||'''30'''|| [[Карлус Аўгусту]] {{На поле|62}}
|-
| ||'''31'''|| [[Ян-Аўрэль Бісэк]] {{На поле|53}} {{З поля|62}}
|-
| ||'''36'''|| [[Матэо Дарміян]] {{На поле|62}}
|-
| ||'''59'''|| [[Ніколя Залеўскі]] {{На поле|53}} {{ЖК|56}}
|-
| ||'''99'''|| [[Мэгдзі Тарэмі]]
|-
|colspan=3|'''Галоўны трэнэр:'''
|-
|colspan=4| [[Сымонэ Індзагі]] {{ЖК|58}}
|}
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.uefa.com/uefachampionsleague/ Афіцыйны сайт]

{{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}}

[[Катэгорыя:Фіналы Лігі чэмпіёнаў]]</text>
      <sha1>42u67ltb6k2b3l5avdvolaqu7cy4dvx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Гэраін</title>
    <ns>1</ns>
    <id>296939</id>
    <revision>
      <id>2620001</id>
      <parentid>2619469</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T13:36:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Мяркую перанесьці артыкул у [[Гераін]] праз паходжаньне слова ад герой і крыніцу: [[Юрась Бушлякоў]], [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Санько]]. Правапіс е, ё, я // Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя / рэд. [[Зьміцер Саўка]]. — Вільня: 2005. — 160 с. https://knihi.com/storage/pravapis2005.html#texth2_2</comment>
      <origin>2620001</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2084" sha1="4u0zoloj23fkr1a3n8fcx9agq96kngx" xml:space="preserve">== &quot;Ін'екцыя&quot; а &quot;іньекцыя&quot; ==

Паводле беларускага клясычнага правапісу 2005, замест &quot;ін'екцыя&quot; трэба пісаць &quot;іньекцыя&quot;. [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 00:08, 11 чэрвеня 2025 (+03)
:Вітаю зноў. У адпаведным артыкуле анг.вікі пішуць: «Кіраўнік дасьледчага аддзелу &quot;Баера&quot; нібыта прыдумаў новую назву прэпарата — &quot;гераін&quot;, якая заснавана на нямецкім heroisch, што азначае &quot;гераічны, моцны&quot; (ад старажытнагрэцкага слова &quot;герос, ήρως&quot;)». Тым часам, паводле {{Кніга|аўтар=[[Юрась Бушлякоў]], [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Санько]].|частка=[https://knihi.com/storage/pravapis2005.html#texth2_2 Разьдзел 2. Правапіс е, ё, я]|загаловак=[[Беларускі клясычны правапіс]]. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя|арыгінал=|спасылка=https://archive.svaboda.org/info/pravapis2005.pdf|адказны=рэд. [[Зьміцер Саўка]]|выданьне=|месца=Вільня|выдавецтва=|год=2005|старонкі=|старонак=160|сэрыя=|isbn=|наклад=}} згадваецца: «4.У словах іншамоўнага паходжаньня е ў першым складзе перад націскам, як правіла, захоўваецца:.. геро́й». Таму мяркую перанесьці зьмест дадзенага артыкула ў артыкул [[Гераін]] з захаваньнем перанакіраваньня, бо існавала састарэлае слова гэрой. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:36, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)</text>
      <sha1>4u0zoloj23fkr1a3n8fcx9agq96kngx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Віленская беларуская пілігрымка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297009</id>
    <revision>
      <id>2620020</id>
      <parentid>2619835</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T15:31:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* I Віленская пілігрымка */ выпраўленьне спасылак, [[Вікіпэдыя:Вікізьвесткі|вікізьвесткі]]</comment>
      <origin>2620020</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15803" sha1="t9kyix9obslmj5pcuo5cqae1co1n3te" xml:space="preserve">'''Віленская пілігрымка''' — штогадовае рэлігійнае шэсьце беларускіх пілігрымаў да Кальварыі
пад Вільняй. Адбывалася кожны чэрвень працягам 1935—1940 гадоў на [[Тройца (сьвята)|Тройцу]].

==I Віленская пілігрымка==
Першая пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1935 году
«[…] для таго, каб хрысьціяніну даць адпаведную магчымасьць тайніцы мукаў Збаўцы разважаць,
шмат дзе на сьвеце на гэта празначаны, пасьвячаныя з адпаведнымі стацыямі мясцы, якія завуцца Кальварыяй. У нас гэткая Кальварыя знаходзіцца пад Вільняй. У гэту Віленскую Кальварыю […]
йшлі і ідуць каталікі нашага краю, часта ў вялікіх працэсіях і пелігрымках, каб там, праз колькі
гадзін абходзячы стацыі, прыпамінаючыя галоўныя здарэньні мукі Хрыстуса, разважаць іх і маліцца».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Паколькі малітвы ў Кальварыі прамаўляліся польскай мовай, і малітоўнікі былі таксама па-польску, то таму «як толькі пачалося адраджэньне беларускага народу, беларусы каталікі заўсёды думалі аб тым, каб […] і ў кальварыйскіх пелігрымках карыстацца роднай мовай нашага народу, мовай беларускай.
Думка арганізаваць беларускую каталіцкую пелігрымку ў Кальварыю паўстала гадоў таму дзесятак. Паходзіць яна ад кс. В. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Першую пілігрымку зарганізаваў Беларускі Касьцёльны Камітэт у Вільні. Паперад былі апублікаваныя паведамленьні ў беларускай прэсе.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Апрача таго была выдадзена кніжачка «Успамін з Кальварыі» з пералікам стацый, малітвамі і набожнымі песнямі.

У першай пілігрымцы ўдзельнічала да 300 чалавек, у тым ліку з Ляхавічаў (Баранавіцкі павет), [[Жодзішкі|Жадзішак]] (Вялейскі павет), Ключанаў, з-пад [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіра]] (Свянцянскі павет), з-пад [[Табарышкі|Табарышак]]&lt;ref&gt;Jarmałkowič, J. ''List u redakciju'' [Падзяка арганізатарам ад Табарыскай парафіі]. Chryścijanskaja Dumka, 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 7.&lt;/ref&gt; і [[Кены|Кены]], з-пад [[Барадзенічы|Барадзеніч]] (Браслаўскага павету) і з Ашмяншчыны.

Збор адбыўся 2 чэрвеня а 8-й ранку ў [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Вільня)|касьцёле сьв. Мікалая]]. Пасля імшы і прамовы кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]
працэсія з ім на чале а 9-й гадзіне накіравалася ў Кальварыю, дзе да яе далучыўся кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]], ініцыятар
беларускай пілігрымкі, які «павёў далей пелігрымку ўжо па кальварыйскіх стацыях». У канцы дарогі да працэсіі далучыўся кс. [[Станіслаў Глякоўскі]]. Па сканчэнні службы ў кальварыйскім касцёле спявалі беларускія рэлігійныя гімны: «О Божа, Спасе наш» і «Божа, што калісь народы…»&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.&lt;/ref&gt;

==II Віленская пілігрымка==
Адразу пасля першай пілігрымкі 19 чэрвеня 1935 году адбылася малая пілігрымка кс. В. Шутовіча і Я. Тарасевіча, названая ў прэсе «другай пілігрымкай».&lt;ref&gt;
''Druhaja pilihrymka ŭ Kalwaryju''. Chryścijanskaja dumka. 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 8.&lt;/ref&gt;. Аднак далей другой 
была названая вялікая пілігрымка наступнага году, якая адбылася 7 чэрвеня 1936 году.&lt;ref&gt;
''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.&lt;/ref&gt; Перад пілігрымкай, 6 чэрвеня, быў урачыста адкрыты помнік на магілцы Казіміра Сваяка на Росах.

У гэты год таксама друкаваліся звароты да беларусаў-каталікоў, заклікаючы іх на абодва мерапрыемства.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Сама пілігрымка пачалася як і мінулы раз у касцёле св. Мікалая ўжо а 7-й ранку. Імшу адпраўляў кс. Адам Станкевіч. Прысутнічаў таксама кс. Дулінец з Пінскай дэцызіі. У прэсе адзначаныя групы пілігрымаў: Ключанская, Жодзішская, Адамчуцкая і Табарышская, Мядзведзіцка-Ляхавіцкая (з Баранавіцкага павету), Васілішская (Шчучынскі павет), Ашмянска-Смаргонская,
Ваўкавыская і Віленская. Усяго ўдзельнічала ў пілігрымцы больш за 500 чалавек.

Ужо ў апісаннях другой пілігрымкі
падкрэслена групавое фатаграфаванне пілігрымаў:

{{пачатак цытаты}}
Урэшце стацыі абыйдзены ўсе […] Але тут не да адпачынку. Пачынаецца фатаграфія: сьпярша супольная, а пасьля розных паасобных групаў. Роль фатографа поўніць др. [[Станіслаў Грынкевіч|Ст. Грынкевіч]], увіхаючыся з апаратам ад пачатку працэсіі аж да яе заканчэньня і разыходу.
{{канец цытаты|крыніца=''Biełaruskaja pilihrymka''.  Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.}}


[[File:Chryscijanskaja dumka 1937 06 20 nr12.png|thumb|400px|Зьнімкі з III беларускай пілігрымкі на вокладцы &quot;Хрысьціянскай думкі&quot; (20 чэрвеня 1938). Фатограф Ст. Грынкевіч]]

==III Віленская пілігрымка==
Трэцяя пілігрымка адбылася 6 чэрвеня 1937 году. Яна пачалася з імшы і казання кс. Язэпа
Германовіча, які кіраваў той год пілігрыкай. Дапамагалі таксама кс. Адам Станкевіч і ўніяцкі
святар Вацлаў Аношка. У 8.30 гадз. працэсія накіравалася праз горад у бок Кальварыі. Удзельнічала да 400 асобаў з 19 мясцінаў апрача Вільні: Свір, Гадуцішкі, Дукшты, Ключаны (Свянцянскага павету), Кена, Лаварышкі, Табарышкі, Тургелі, Малыя-Салечнікі, Жодзішкі, Данюшава (Вялейскага павету), Смаргонь, Куцевічы,
Баруны (Ашмянскага павету), Суботнікі, Дзявенішкі (Валожынскага павету), Барадзенічы (Браслаўскага павету),
Рэпля (Ваўкавыскага павету), Дзялятычы (Наваградзкага павету).
Па сканчэнні вандроўкі быў зроблены групавы здымак «пад кальварыйскімі соснамі».


== IV Віленская пілігрымка==
На гэты час віленскія пілігрымкі ўжо ўспрымаліся не як чыста рэлігійнае мерапрыемства,
а як частка нацыянальнага руху, таму да чацвёртай пілігрымкі далучыліся ўжо не толькі
каталікі і ўніяты, але былі запрошаныя і праваслаўныя. Чацвёртая пілігрымка была зладжаная на Тройцу і пачалася 12 чэрвеня 1938 году а 7-й ранку пад касцёлам св. Мікалая. Падчас пілігрымкі святкавалі 25-годдзе святарства Віктара Шутовіча і Язэпа Германовіча. Імшу ў касцёле св. Мікалая адпраўляў Віктар Шутовіч, хорам дырыгаваў [[Адольф Клімовіч]], сярод арганізатараў быў Андрэй Цікота. Колькасць удзельнікаў працэсіі налічвала
больш за 600 асобаў. Сярод іх былі кс. Адам Станкевіч, Міхайла Літовец. Абход Крыжовай Дарогі трываў каля чатырох гадзінаў. «Тады пачалася фатаграфія. Кожная група фатаграфавалася асобна, бо кожная жадала мець ня толькі агульную фатаграфію, але так-жа й сваю ўласную. Фатаграаваў Ст. Грынкевіч, які папрацаваў дзеля гэтага нямала.»&lt;ref&gt;''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju)''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.&lt;/ref&gt;

Памятнае фатаграфаванне ладзілася на кожнай пілігрымцы. Групавыя здымкі прадавалі ў рэдакцыі
«Хрысьціянскай Думкі» па 15 грошаў за асобнік.&lt;ref&gt;''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju''.   Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.&lt;/ref&gt;

[[File:Use u Kalvaryju (Chryscijanskaja dumka, 1938-07-10, Nr. 17 p. 08).png|thumb|400px|Заклік далучацца да IV пілігрымкі 12 чэрвеня 1938 й рады для чальцов: «падчас пяваньня пяяць усім», «ня весьці пустых гутарак» і інш. (Хрысьціянская думка, 10 чэрвеня 1938, №17. Стр. 8]]

==V Віленская пілігрымка==
Пятая Віленская пілігрымка адбылася зноў на Тройцу 4 чэрвеня 1939 году, на ёй святкавалася 950-годдзе хрысціянства ў Беларусі. Агулам на працэсію сабралося каля 800 асобаў. Як і раней, удзельнічалі ксяндзы В. Шутовіч, Ст. Глякоўскі, В. Гадлеўскі. Апрача іншых груп у пілігрымцы бралі ўдзел беларускія скаўты і скаўткі.&lt;ref&gt;''Biełaruskaja Pilihrymka u Kalvaryi (u 950-yja uhodki Chryścijanstva u Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 10 červienia 1939. Nr. 18 (202). Str. 1.&lt;/ref&gt;

==VI Віленская пілігрымка==
Шостая і апошняя Беларуская віленская пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1940 году. Як і раней яна пачалася з набажэнства ў касцёле св. Мікалая. Колькасць удзельнікаў ацэньвалася ў 300 асобаў.
Пры канцы ладзіліся ўжо традыцыйныя групавыя фатаграфаваньні. &lt;ref&gt;K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 7 červienia 1940, Nr. 45 (754). Str. 1.&lt;/ref&gt;

== Публікацыі ==

* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Uspamin_z_Kalwaryi_%281935%29.pdf Uspamin z Kalwaryi. Vilnia: Biełaruskaje katalickaje wydawectwa, (na prawach rukapisu), 1935. - 24 str.]

* ''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.

* ''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.

* ''Biełaruskaja pilihrymka''. Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.

* ''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.

* ''Paśla Kalwaryji''. Chryścijanskaja Dumka. 1937, 20 čerwienia. Nr. 12 (138). Str. 1-3.

* ''U Kalvaryju!..'' Chryścijanskaja Duymka. 1938, 20 traŭnia, Nr.15 (163). Str. 1.

* ''Kalvaryja i pravasłaunyja''. Chryścianskaia Dumka. 1938, 1 červienia, Nr. 16 (164). Str.1.

* ''U niadzielu 12.VI.38 na śv. Trojcu ŭsie ŭ Kalvaruju!''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 10 červienia, Nr. 17 (165). Str. 8.

* ''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju)''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.

* ''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.

* ''Biełaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryi (u 950-yja ŭhodki Chryścijanstva ŭ Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 1939, 10 červienia. Nr. 18 (202). Str. 1.

* K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 1940, 7 červienia, Nr. 45 (754). Str. 1.

== Здымкі ==
У архіве Віленскага Беларускага Музэя захоўваюцца здымкі зь пілігрымак розных гадоў са збораў [[Аляксей_Анішчык|Аляксея Анішчыка]] й Міраславы Русак:
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/15/pilihrymka-ii II пілігрымка (1936)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/16/pilihrymka-iii III пілігрымка (1937)] 
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/17/pilihrymka-1940 VI пілігрымка (1940)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/19/piligrymka-ne-datavanaja Не датаваныя здымкі зь Віленскіх пілігрымак]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/13/pilihrymka Усе здымкі, у тым ліку не ідэнтыфіканавыя па гадах]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}</text>
      <sha1>t9kyix9obslmj5pcuo5cqae1co1n3te</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620021</id>
      <parentid>2620020</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T16:04:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* II Віленская пілігрымка */ даданы спасылкі на іншыя артыкулы ў вікі</comment>
      <origin>2620021</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15958" sha1="679um79knyrzh6hmuasb4qyv24v131d" xml:space="preserve">'''Віленская пілігрымка''' — штогадовае рэлігійнае шэсьце беларускіх пілігрымаў да Кальварыі
пад Вільняй. Адбывалася кожны чэрвень працягам 1935—1940 гадоў на [[Тройца (сьвята)|Тройцу]].

==I Віленская пілігрымка==
Першая пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1935 году
«[…] для таго, каб хрысьціяніну даць адпаведную магчымасьць тайніцы мукаў Збаўцы разважаць,
шмат дзе на сьвеце на гэта празначаны, пасьвячаныя з адпаведнымі стацыямі мясцы, якія завуцца Кальварыяй. У нас гэткая Кальварыя знаходзіцца пад Вільняй. У гэту Віленскую Кальварыю […]
йшлі і ідуць каталікі нашага краю, часта ў вялікіх працэсіях і пелігрымках, каб там, праз колькі
гадзін абходзячы стацыі, прыпамінаючыя галоўныя здарэньні мукі Хрыстуса, разважаць іх і маліцца».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Паколькі малітвы ў Кальварыі прамаўляліся польскай мовай, і малітоўнікі былі таксама па-польску, то таму «як толькі пачалося адраджэньне беларускага народу, беларусы каталікі заўсёды думалі аб тым, каб […] і ў кальварыйскіх пелігрымках карыстацца роднай мовай нашага народу, мовай беларускай.
Думка арганізаваць беларускую каталіцкую пелігрымку ў Кальварыю паўстала гадоў таму дзесятак. Паходзіць яна ад кс. В. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Першую пілігрымку зарганізаваў Беларускі Касьцёльны Камітэт у Вільні. Паперад былі апублікаваныя паведамленьні ў беларускай прэсе.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Апрача таго была выдадзена кніжачка «Успамін з Кальварыі» з пералікам стацый, малітвамі і набожнымі песнямі.

У першай пілігрымцы ўдзельнічала да 300 чалавек, у тым ліку з Ляхавічаў (Баранавіцкі павет), [[Жодзішкі|Жадзішак]] (Вялейскі павет), Ключанаў, з-пад [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіра]] (Свянцянскі павет), з-пад [[Табарышкі|Табарышак]]&lt;ref&gt;Jarmałkowič, J. ''List u redakciju'' [Падзяка арганізатарам ад Табарыскай парафіі]. Chryścijanskaja Dumka, 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 7.&lt;/ref&gt; і [[Кены|Кены]], з-пад [[Барадзенічы|Барадзеніч]] (Браслаўскага павету) і з Ашмяншчыны.

Збор адбыўся 2 чэрвеня а 8-й ранку ў [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Вільня)|касьцёле сьв. Мікалая]]. Пасля імшы і прамовы кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]
працэсія з ім на чале а 9-й гадзіне накіравалася ў Кальварыю, дзе да яе далучыўся кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]], ініцыятар
беларускай пілігрымкі, які «павёў далей пелігрымку ўжо па кальварыйскіх стацыях». У канцы дарогі да працэсіі далучыўся кс. [[Станіслаў Глякоўскі]]. Па сканчэнні службы ў кальварыйскім касцёле спявалі беларускія рэлігійныя гімны: «О Божа, Спасе наш» і «Божа, што калісь народы…»&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.&lt;/ref&gt;

==II Віленская пілігрымка==
Адразу пасля першай пілігрымкі 19 чэрвеня 1935 году адбылася малая пілігрымка кс. [[Віктар Шутовіч|Віктара Шутовіча]] і [[Янка Тарасевіч|Янкі Тарасевіча]], названая ў прэсе «другай пілігрымкай».&lt;ref&gt;
''Druhaja pilihrymka ŭ Kalwaryju''. Chryścijanskaja dumka. 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 8.&lt;/ref&gt;. Аднак далей другой 
была названая вялікая пілігрымка наступнага году, якая адбылася 7 чэрвеня 1936 году.&lt;ref&gt;
''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.&lt;/ref&gt; Перад пілігрымкай, 6 чэрвеня, быў урачыста адкрыты помнік на магілцы [[Казімір Сваяк|Казіміра Сваяка]] на [[Могілкі Росы|Росах]].

У гэты год таксама друкаваліся звароты да беларусаў-каталікоў, заклікаючы іх на абодва мерапрыемства.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Сама пілігрымка пачалася як і мінулы раз у касцёле св. Мікалая ўжо а 7-й ранку. Імшу адпраўляў кс. Адам Станкевіч. Прысутнічаў таксама кс. [[Антоні Дулінец]] з Пінскай дэцызіі. У прэсе адзначаныя групы пілігрымаў: Ключанская, Жодзішская, Адамчуцкая і Табарышская, Мядзведзіцка-Ляхавіцкая (з Баранавіцкага павету), Васілішская (Шчучынскі павет), Ашмянска-Смаргонская,
Ваўкавыская і Віленская. Усяго ўдзельнічала ў пілігрымцы больш за 500 чалавек.

Ужо ў апісаннях другой пілігрымкі
падкрэслена групавое фатаграфаванне пілігрымаў:

{{пачатак цытаты}}
Урэшце стацыі абыйдзены ўсе […] Але тут не да адпачынку. Пачынаецца фатаграфія: сьпярша супольная, а пасьля розных паасобных групаў. Роль фатографа поўніць др. [[Станіслаў Грынкевіч|Ст. Грынкевіч]], увіхаючыся з апаратам ад пачатку працэсіі аж да яе заканчэньня і разыходу.
{{канец цытаты|крыніца=''Biełaruskaja pilihrymka''.  Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.}}


[[File:Chryscijanskaja dumka 1937 06 20 nr12.png|thumb|400px|Зьнімкі з III беларускай пілігрымкі на вокладцы &quot;Хрысьціянскай думкі&quot; (20 чэрвеня 1938). Фатограф Ст. Грынкевіч]]

==III Віленская пілігрымка==
Трэцяя пілігрымка адбылася 6 чэрвеня 1937 году. Яна пачалася з імшы і казання кс. Язэпа
Германовіча, які кіраваў той год пілігрыкай. Дапамагалі таксама кс. Адам Станкевіч і ўніяцкі
святар Вацлаў Аношка. У 8.30 гадз. працэсія накіравалася праз горад у бок Кальварыі. Удзельнічала да 400 асобаў з 19 мясцінаў апрача Вільні: Свір, Гадуцішкі, Дукшты, Ключаны (Свянцянскага павету), Кена, Лаварышкі, Табарышкі, Тургелі, Малыя-Салечнікі, Жодзішкі, Данюшава (Вялейскага павету), Смаргонь, Куцевічы,
Баруны (Ашмянскага павету), Суботнікі, Дзявенішкі (Валожынскага павету), Барадзенічы (Браслаўскага павету),
Рэпля (Ваўкавыскага павету), Дзялятычы (Наваградзкага павету).
Па сканчэнні вандроўкі быў зроблены групавы здымак «пад кальварыйскімі соснамі».


== IV Віленская пілігрымка==
На гэты час віленскія пілігрымкі ўжо ўспрымаліся не як чыста рэлігійнае мерапрыемства,
а як частка нацыянальнага руху, таму да чацвёртай пілігрымкі далучыліся ўжо не толькі
каталікі і ўніяты, але былі запрошаныя і праваслаўныя. Чацвёртая пілігрымка была зладжаная на Тройцу і пачалася 12 чэрвеня 1938 году а 7-й ранку пад касцёлам св. Мікалая. Падчас пілігрымкі святкавалі 25-годдзе святарства Віктара Шутовіча і Язэпа Германовіча. Імшу ў касцёле св. Мікалая адпраўляў Віктар Шутовіч, хорам дырыгаваў [[Адольф Клімовіч]], сярод арганізатараў быў Андрэй Цікота. Колькасць удзельнікаў працэсіі налічвала
больш за 600 асобаў. Сярод іх былі кс. Адам Станкевіч, Міхайла Літовец. Абход Крыжовай Дарогі трываў каля чатырох гадзінаў. «Тады пачалася фатаграфія. Кожная група фатаграфавалася асобна, бо кожная жадала мець ня толькі агульную фатаграфію, але так-жа й сваю ўласную. Фатаграаваў Ст. Грынкевіч, які папрацаваў дзеля гэтага нямала.»&lt;ref&gt;''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju)''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.&lt;/ref&gt;

Памятнае фатаграфаванне ладзілася на кожнай пілігрымцы. Групавыя здымкі прадавалі ў рэдакцыі
«Хрысьціянскай Думкі» па 15 грошаў за асобнік.&lt;ref&gt;''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju''.   Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.&lt;/ref&gt;

[[File:Use u Kalvaryju (Chryscijanskaja dumka, 1938-07-10, Nr. 17 p. 08).png|thumb|400px|Заклік далучацца да IV пілігрымкі 12 чэрвеня 1938 й рады для чальцов: «падчас пяваньня пяяць усім», «ня весьці пустых гутарак» і інш. (Хрысьціянская думка, 10 чэрвеня 1938, №17. Стр. 8]]

==V Віленская пілігрымка==
Пятая Віленская пілігрымка адбылася зноў на Тройцу 4 чэрвеня 1939 году, на ёй святкавалася 950-годдзе хрысціянства ў Беларусі. Агулам на працэсію сабралося каля 800 асобаў. Як і раней, удзельнічалі ксяндзы В. Шутовіч, Ст. Глякоўскі, В. Гадлеўскі. Апрача іншых груп у пілігрымцы бралі ўдзел беларускія скаўты і скаўткі.&lt;ref&gt;''Biełaruskaja Pilihrymka u Kalvaryi (u 950-yja uhodki Chryścijanstva u Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 10 červienia 1939. Nr. 18 (202). Str. 1.&lt;/ref&gt;

==VI Віленская пілігрымка==
Шостая і апошняя Беларуская віленская пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1940 году. Як і раней яна пачалася з набажэнства ў касцёле св. Мікалая. Колькасць удзельнікаў ацэньвалася ў 300 асобаў.
Пры канцы ладзіліся ўжо традыцыйныя групавыя фатаграфаваньні. &lt;ref&gt;K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 7 červienia 1940, Nr. 45 (754). Str. 1.&lt;/ref&gt;

== Публікацыі ==

* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Uspamin_z_Kalwaryi_%281935%29.pdf Uspamin z Kalwaryi. Vilnia: Biełaruskaje katalickaje wydawectwa, (na prawach rukapisu), 1935. - 24 str.]

* ''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.

* ''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.

* ''Biełaruskaja pilihrymka''. Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.

* ''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.

* ''Paśla Kalwaryji''. Chryścijanskaja Dumka. 1937, 20 čerwienia. Nr. 12 (138). Str. 1-3.

* ''U Kalvaryju!..'' Chryścijanskaja Duymka. 1938, 20 traŭnia, Nr.15 (163). Str. 1.

* ''Kalvaryja i pravasłaunyja''. Chryścianskaia Dumka. 1938, 1 červienia, Nr. 16 (164). Str.1.

* ''U niadzielu 12.VI.38 na śv. Trojcu ŭsie ŭ Kalvaruju!''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 10 červienia, Nr. 17 (165). Str. 8.

* ''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju)''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.

* ''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.

* ''Biełaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryi (u 950-yja ŭhodki Chryścijanstva ŭ Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 1939, 10 červienia. Nr. 18 (202). Str. 1.

* K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 1940, 7 červienia, Nr. 45 (754). Str. 1.

== Здымкі ==
У архіве Віленскага Беларускага Музэя захоўваюцца здымкі зь пілігрымак розных гадоў са збораў [[Аляксей_Анішчык|Аляксея Анішчыка]] й Міраславы Русак:
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/15/pilihrymka-ii II пілігрымка (1936)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/16/pilihrymka-iii III пілігрымка (1937)] 
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/17/pilihrymka-1940 VI пілігрымка (1940)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/19/piligrymka-ne-datavanaja Не датаваныя здымкі зь Віленскіх пілігрымак]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/13/pilihrymka Усе здымкі, у тым ліку не ідэнтыфіканавыя па гадах]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}</text>
      <sha1>679um79knyrzh6hmuasb4qyv24v131d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620022</id>
      <parentid>2620021</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T16:14:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* III Віленская пілігрымка */ [[Вікіпэдыя:Вікізьвесткі|вікізьвесткі]]</comment>
      <origin>2620022</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16109" sha1="pvzi4oegmaogmua0buw77sifnsmyg2i" xml:space="preserve">'''Віленская пілігрымка''' — штогадовае рэлігійнае шэсьце беларускіх пілігрымаў да Кальварыі
пад Вільняй. Адбывалася кожны чэрвень працягам 1935—1940 гадоў на [[Тройца (сьвята)|Тройцу]].

==I Віленская пілігрымка==
Першая пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1935 году
«[…] для таго, каб хрысьціяніну даць адпаведную магчымасьць тайніцы мукаў Збаўцы разважаць,
шмат дзе на сьвеце на гэта празначаны, пасьвячаныя з адпаведнымі стацыямі мясцы, якія завуцца Кальварыяй. У нас гэткая Кальварыя знаходзіцца пад Вільняй. У гэту Віленскую Кальварыю […]
йшлі і ідуць каталікі нашага краю, часта ў вялікіх працэсіях і пелігрымках, каб там, праз колькі
гадзін абходзячы стацыі, прыпамінаючыя галоўныя здарэньні мукі Хрыстуса, разважаць іх і маліцца».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Паколькі малітвы ў Кальварыі прамаўляліся польскай мовай, і малітоўнікі былі таксама па-польску, то таму «як толькі пачалося адраджэньне беларускага народу, беларусы каталікі заўсёды думалі аб тым, каб […] і ў кальварыйскіх пелігрымках карыстацца роднай мовай нашага народу, мовай беларускай.
Думка арганізаваць беларускую каталіцкую пелігрымку ў Кальварыю паўстала гадоў таму дзесятак. Паходзіць яна ад кс. В. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Першую пілігрымку зарганізаваў Беларускі Касьцёльны Камітэт у Вільні. Паперад былі апублікаваныя паведамленьні ў беларускай прэсе.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Апрача таго была выдадзена кніжачка «Успамін з Кальварыі» з пералікам стацый, малітвамі і набожнымі песнямі.

У першай пілігрымцы ўдзельнічала да 300 чалавек, у тым ліку з Ляхавічаў (Баранавіцкі павет), [[Жодзішкі|Жадзішак]] (Вялейскі павет), Ключанаў, з-пад [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіра]] (Свянцянскі павет), з-пад [[Табарышкі|Табарышак]]&lt;ref&gt;Jarmałkowič, J. ''List u redakciju'' [Падзяка арганізатарам ад Табарыскай парафіі]. Chryścijanskaja Dumka, 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 7.&lt;/ref&gt; і [[Кены|Кены]], з-пад [[Барадзенічы|Барадзеніч]] (Браслаўскага павету) і з Ашмяншчыны.

Збор адбыўся 2 чэрвеня а 8-й ранку ў [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Вільня)|касьцёле сьв. Мікалая]]. Пасля імшы і прамовы кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]
працэсія з ім на чале а 9-й гадзіне накіравалася ў Кальварыю, дзе да яе далучыўся кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]], ініцыятар
беларускай пілігрымкі, які «павёў далей пелігрымку ўжо па кальварыйскіх стацыях». У канцы дарогі да працэсіі далучыўся кс. [[Станіслаў Глякоўскі]]. Па сканчэнні службы ў кальварыйскім касцёле спявалі беларускія рэлігійныя гімны: «О Божа, Спасе наш» і «Божа, што калісь народы…»&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.&lt;/ref&gt;

==II Віленская пілігрымка==
Адразу пасля першай пілігрымкі 19 чэрвеня 1935 году адбылася малая пілігрымка кс. [[Віктар Шутовіч|Віктара Шутовіча]] і [[Янка Тарасевіч|Янкі Тарасевіча]], названая ў прэсе «другай пілігрымкай».&lt;ref&gt;
''Druhaja pilihrymka ŭ Kalwaryju''. Chryścijanskaja dumka. 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 8.&lt;/ref&gt;. Аднак далей другой 
была названая вялікая пілігрымка наступнага году, якая адбылася 7 чэрвеня 1936 году.&lt;ref&gt;
''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.&lt;/ref&gt; Перад пілігрымкай, 6 чэрвеня, быў урачыста адкрыты помнік на магілцы [[Казімір Сваяк|Казіміра Сваяка]] на [[Могілкі Росы|Росах]].

У гэты год таксама друкаваліся звароты да беларусаў-каталікоў, заклікаючы іх на абодва мерапрыемства.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Сама пілігрымка пачалася як і мінулы раз у касцёле св. Мікалая ўжо а 7-й ранку. Імшу адпраўляў кс. Адам Станкевіч. Прысутнічаў таксама кс. [[Антоні Дулінец]] з Пінскай дэцызіі. У прэсе адзначаныя групы пілігрымаў: Ключанская, Жодзішская, Адамчуцкая і Табарышская, Мядзведзіцка-Ляхавіцкая (з Баранавіцкага павету), Васілішская (Шчучынскі павет), Ашмянска-Смаргонская,
Ваўкавыская і Віленская. Усяго ўдзельнічала ў пілігрымцы больш за 500 чалавек.

Ужо ў апісаннях другой пілігрымкі
падкрэслена групавое фатаграфаванне пілігрымаў:

{{пачатак цытаты}}
Урэшце стацыі абыйдзены ўсе […] Але тут не да адпачынку. Пачынаецца фатаграфія: сьпярша супольная, а пасьля розных паасобных групаў. Роль фатографа поўніць др. [[Станіслаў Грынкевіч|Ст. Грынкевіч]], увіхаючыся з апаратам ад пачатку працэсіі аж да яе заканчэньня і разыходу.
{{канец цытаты|крыніца=''Biełaruskaja pilihrymka''.  Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.}}


[[File:Chryscijanskaja dumka 1937 06 20 nr12.png|thumb|400px|Зьнімкі з III беларускай пілігрымкі на вокладцы &quot;Хрысьціянскай думкі&quot; (20 чэрвеня 1938). Фатограф Ст. Грынкевіч]]

==III Віленская пілігрымка==
Трэцяя пілігрымка адбылася 6 чэрвеня 1937 году. Яна пачалася з імшы і казаньня кс. [[Язэп Германовіч|Язэпа
Германовіча]], які кіраваў той год пілігрыкай. Дапамагалі таксама кс. [[Адам Станкевіч]] і ўніяцкі
святар [[Вацлаў Аношка]]. У 8:30 ранку працэсія накіравалася праз горад у бок Кальварыі. Удзельнічала да 400 асобаў з 19 мясцінаў апрача Вільні: Сьвір, [[Гадуцішкі]], [[Дукшты]], Ключаны (Свянцянскага павету), Кена, Лаварышкі, Табарышкі, [[Тургелі]], Малыя-Салечнікі, Жодзішкі, [[Данюшава]] (Вялейскага павету), [[Смаргонь]], [[Куцавічы (Ашмянскі раён)
|Куцэвічы]],
[[Баруны]] (Ашмянскага павету), Суботнікі, Дзявенішкі (Валожынскага павету), [[Барадзенічы]] (Браслаўскага павету),
[[Рэпля]] (Ваўкавыскага павету), [[Дзяляцічы|Дзялятычы]] (Наваградзкага павету).
Па сканчэнні вандроўкі быў зроблены групавы здымак «пад кальварыйскімі соснамі».

== IV Віленская пілігрымка==
На гэты час віленскія пілігрымкі ўжо ўспрымаліся не як чыста рэлігійнае мерапрыемства,
а як частка нацыянальнага руху, таму да чацвёртай пілігрымкі далучыліся ўжо не толькі
каталікі і ўніяты, але былі запрошаныя і праваслаўныя. Чацвёртая пілігрымка была зладжаная на Тройцу і пачалася 12 чэрвеня 1938 году а 7-й ранку пад касцёлам св. Мікалая. Падчас пілігрымкі святкавалі 25-годдзе святарства Віктара Шутовіча і Язэпа Германовіча. Імшу ў касцёле св. Мікалая адпраўляў Віктар Шутовіч, хорам дырыгаваў [[Адольф Клімовіч]], сярод арганізатараў быў Андрэй Цікота. Колькасць удзельнікаў працэсіі налічвала
больш за 600 асобаў. Сярод іх былі кс. Адам Станкевіч, Міхайла Літовец. Абход Крыжовай Дарогі трываў каля чатырох гадзінаў. «Тады пачалася фатаграфія. Кожная група фатаграфавалася асобна, бо кожная жадала мець ня толькі агульную фатаграфію, але так-жа й сваю ўласную. Фатаграаваў Ст. Грынкевіч, які папрацаваў дзеля гэтага нямала.»&lt;ref&gt;''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju)''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.&lt;/ref&gt;

Памятнае фатаграфаванне ладзілася на кожнай пілігрымцы. Групавыя здымкі прадавалі ў рэдакцыі
«Хрысьціянскай Думкі» па 15 грошаў за асобнік.&lt;ref&gt;''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju''.   Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.&lt;/ref&gt;

[[File:Use u Kalvaryju (Chryscijanskaja dumka, 1938-07-10, Nr. 17 p. 08).png|thumb|400px|Заклік далучацца да IV пілігрымкі 12 чэрвеня 1938 й рады для чальцов: «падчас пяваньня пяяць усім», «ня весьці пустых гутарак» і інш. (Хрысьціянская думка, 10 чэрвеня 1938, №17. Стр. 8]]

==V Віленская пілігрымка==
Пятая Віленская пілігрымка адбылася зноў на Тройцу 4 чэрвеня 1939 году, на ёй святкавалася 950-годдзе хрысціянства ў Беларусі. Агулам на працэсію сабралося каля 800 асобаў. Як і раней, удзельнічалі ксяндзы В. Шутовіч, Ст. Глякоўскі, В. Гадлеўскі. Апрача іншых груп у пілігрымцы бралі ўдзел беларускія скаўты і скаўткі.&lt;ref&gt;''Biełaruskaja Pilihrymka u Kalvaryi (u 950-yja uhodki Chryścijanstva u Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 10 červienia 1939. Nr. 18 (202). Str. 1.&lt;/ref&gt;

==VI Віленская пілігрымка==
Шостая і апошняя Беларуская віленская пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1940 году. Як і раней яна пачалася з набажэнства ў касцёле св. Мікалая. Колькасць удзельнікаў ацэньвалася ў 300 асобаў.
Пры канцы ладзіліся ўжо традыцыйныя групавыя фатаграфаваньні. &lt;ref&gt;K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 7 červienia 1940, Nr. 45 (754). Str. 1.&lt;/ref&gt;

== Публікацыі ==

* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Uspamin_z_Kalwaryi_%281935%29.pdf Uspamin z Kalwaryi. Vilnia: Biełaruskaje katalickaje wydawectwa, (na prawach rukapisu), 1935. - 24 str.]

* ''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.

* ''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.

* ''Biełaruskaja pilihrymka''. Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.

* ''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.

* ''Paśla Kalwaryji''. Chryścijanskaja Dumka. 1937, 20 čerwienia. Nr. 12 (138). Str. 1-3.

* ''U Kalvaryju!..'' Chryścijanskaja Duymka. 1938, 20 traŭnia, Nr.15 (163). Str. 1.

* ''Kalvaryja i pravasłaunyja''. Chryścianskaia Dumka. 1938, 1 červienia, Nr. 16 (164). Str.1.

* ''U niadzielu 12.VI.38 na śv. Trojcu ŭsie ŭ Kalvaruju!''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 10 červienia, Nr. 17 (165). Str. 8.

* ''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju)''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.

* ''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.

* ''Biełaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryi (u 950-yja ŭhodki Chryścijanstva ŭ Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 1939, 10 červienia. Nr. 18 (202). Str. 1.

* K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 1940, 7 červienia, Nr. 45 (754). Str. 1.

== Здымкі ==
У архіве Віленскага Беларускага Музэя захоўваюцца здымкі зь пілігрымак розных гадоў са збораў [[Аляксей_Анішчык|Аляксея Анішчыка]] й Міраславы Русак:
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/15/pilihrymka-ii II пілігрымка (1936)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/16/pilihrymka-iii III пілігрымка (1937)] 
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/17/pilihrymka-1940 VI пілігрымка (1940)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/19/piligrymka-ne-datavanaja Не датаваныя здымкі зь Віленскіх пілігрымак]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/13/pilihrymka Усе здымкі, у тым ліку не ідэнтыфіканавыя па гадах]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}</text>
      <sha1>pvzi4oegmaogmua0buw77sifnsmyg2i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620023</id>
      <parentid>2620022</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T16:15:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* III Віленская пілігрымка */</comment>
      <origin>2620023</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16108" sha1="80t44qipmhhhg6qjlzdffaovlu2dccc" xml:space="preserve">'''Віленская пілігрымка''' — штогадовае рэлігійнае шэсьце беларускіх пілігрымаў да Кальварыі
пад Вільняй. Адбывалася кожны чэрвень працягам 1935—1940 гадоў на [[Тройца (сьвята)|Тройцу]].

==I Віленская пілігрымка==
Першая пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1935 году
«[…] для таго, каб хрысьціяніну даць адпаведную магчымасьць тайніцы мукаў Збаўцы разважаць,
шмат дзе на сьвеце на гэта празначаны, пасьвячаныя з адпаведнымі стацыямі мясцы, якія завуцца Кальварыяй. У нас гэткая Кальварыя знаходзіцца пад Вільняй. У гэту Віленскую Кальварыю […]
йшлі і ідуць каталікі нашага краю, часта ў вялікіх працэсіях і пелігрымках, каб там, праз колькі
гадзін абходзячы стацыі, прыпамінаючыя галоўныя здарэньні мукі Хрыстуса, разважаць іх і маліцца».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Паколькі малітвы ў Кальварыі прамаўляліся польскай мовай, і малітоўнікі былі таксама па-польску, то таму «як толькі пачалося адраджэньне беларускага народу, беларусы каталікі заўсёды думалі аб тым, каб […] і ў кальварыйскіх пелігрымках карыстацца роднай мовай нашага народу, мовай беларускай.
Думка арганізаваць беларускую каталіцкую пелігрымку ў Кальварыю паўстала гадоў таму дзесятак. Паходзіць яна ад кс. В. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Першую пілігрымку зарганізаваў Беларускі Касьцёльны Камітэт у Вільні. Паперад былі апублікаваныя паведамленьні ў беларускай прэсе.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Апрача таго была выдадзена кніжачка «Успамін з Кальварыі» з пералікам стацый, малітвамі і набожнымі песнямі.

У першай пілігрымцы ўдзельнічала да 300 чалавек, у тым ліку з Ляхавічаў (Баранавіцкі павет), [[Жодзішкі|Жадзішак]] (Вялейскі павет), Ключанаў, з-пад [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіра]] (Свянцянскі павет), з-пад [[Табарышкі|Табарышак]]&lt;ref&gt;Jarmałkowič, J. ''List u redakciju'' [Падзяка арганізатарам ад Табарыскай парафіі]. Chryścijanskaja Dumka, 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 7.&lt;/ref&gt; і [[Кены|Кены]], з-пад [[Барадзенічы|Барадзеніч]] (Браслаўскага павету) і з Ашмяншчыны.

Збор адбыўся 2 чэрвеня а 8-й ранку ў [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Вільня)|касьцёле сьв. Мікалая]]. Пасля імшы і прамовы кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]
працэсія з ім на чале а 9-й гадзіне накіравалася ў Кальварыю, дзе да яе далучыўся кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]], ініцыятар
беларускай пілігрымкі, які «павёў далей пелігрымку ўжо па кальварыйскіх стацыях». У канцы дарогі да працэсіі далучыўся кс. [[Станіслаў Глякоўскі]]. Па сканчэнні службы ў кальварыйскім касцёле спявалі беларускія рэлігійныя гімны: «О Божа, Спасе наш» і «Божа, што калісь народы…»&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.&lt;/ref&gt;

==II Віленская пілігрымка==
Адразу пасля першай пілігрымкі 19 чэрвеня 1935 году адбылася малая пілігрымка кс. [[Віктар Шутовіч|Віктара Шутовіча]] і [[Янка Тарасевіч|Янкі Тарасевіча]], названая ў прэсе «другай пілігрымкай».&lt;ref&gt;
''Druhaja pilihrymka ŭ Kalwaryju''. Chryścijanskaja dumka. 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 8.&lt;/ref&gt;. Аднак далей другой 
была названая вялікая пілігрымка наступнага году, якая адбылася 7 чэрвеня 1936 году.&lt;ref&gt;
''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.&lt;/ref&gt; Перад пілігрымкай, 6 чэрвеня, быў урачыста адкрыты помнік на магілцы [[Казімір Сваяк|Казіміра Сваяка]] на [[Могілкі Росы|Росах]].

У гэты год таксама друкаваліся звароты да беларусаў-каталікоў, заклікаючы іх на абодва мерапрыемства.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Сама пілігрымка пачалася як і мінулы раз у касцёле св. Мікалая ўжо а 7-й ранку. Імшу адпраўляў кс. Адам Станкевіч. Прысутнічаў таксама кс. [[Антоні Дулінец]] з Пінскай дэцызіі. У прэсе адзначаныя групы пілігрымаў: Ключанская, Жодзішская, Адамчуцкая і Табарышская, Мядзведзіцка-Ляхавіцкая (з Баранавіцкага павету), Васілішская (Шчучынскі павет), Ашмянска-Смаргонская,
Ваўкавыская і Віленская. Усяго ўдзельнічала ў пілігрымцы больш за 500 чалавек.

Ужо ў апісаннях другой пілігрымкі
падкрэслена групавое фатаграфаванне пілігрымаў:

{{пачатак цытаты}}
Урэшце стацыі абыйдзены ўсе […] Але тут не да адпачынку. Пачынаецца фатаграфія: сьпярша супольная, а пасьля розных паасобных групаў. Роль фатографа поўніць др. [[Станіслаў Грынкевіч|Ст. Грынкевіч]], увіхаючыся з апаратам ад пачатку працэсіі аж да яе заканчэньня і разыходу.
{{канец цытаты|крыніца=''Biełaruskaja pilihrymka''.  Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.}}


[[File:Chryscijanskaja dumka 1937 06 20 nr12.png|thumb|400px|Зьнімкі з III беларускай пілігрымкі на вокладцы &quot;Хрысьціянскай думкі&quot; (20 чэрвеня 1938). Фатограф Ст. Грынкевіч]]

==III Віленская пілігрымка==
Трэцяя пілігрымка адбылася 6 чэрвеня 1937 году. Яна пачалася з імшы і казаньня кс. [[Язэп Германовіч|Язэпа
Германовіча]], які кіраваў той год пілігрыкай. Дапамагалі таксама кс. [[Адам Станкевіч]] і ўніяцкі
святар [[Вацлаў Аношка]]. У 8:30 ранку працэсія накіравалася праз горад у бок Кальварыі. Удзельнічала да 400 асобаў з 19 мясцінаў апрача Вільні: Сьвір, [[Гадуцішкі]], [[Дукшты]], Ключаны (Свянцянскага павету), Кена, Лаварышкі, Табарышкі, [[Тургелі]], Малыя-Салечнікі, Жодзішкі, [[Данюшава]] (Вялейскага павету), [[Смаргонь]], [[Куцавічы (Ашмянскі раён)|Куцэвічы]],
[[Баруны]] (Ашмянскага павету), Суботнікі, Дзявенішкі (Валожынскага павету), [[Барадзенічы]] (Браслаўскага павету),
[[Рэпля]] (Ваўкавыскага павету), [[Дзяляцічы|Дзялятычы]] (Наваградзкага павету).
Па сканчэнні вандроўкі быў зроблены групавы здымак «пад кальварыйскімі соснамі».

== IV Віленская пілігрымка==
На гэты час віленскія пілігрымкі ўжо ўспрымаліся не як чыста рэлігійнае мерапрыемства,
а як частка нацыянальнага руху, таму да чацвёртай пілігрымкі далучыліся ўжо не толькі
каталікі і ўніяты, але былі запрошаныя і праваслаўныя. Чацвёртая пілігрымка была зладжаная на Тройцу і пачалася 12 чэрвеня 1938 году а 7-й ранку пад касцёлам св. Мікалая. Падчас пілігрымкі святкавалі 25-годдзе святарства Віктара Шутовіча і Язэпа Германовіча. Імшу ў касцёле св. Мікалая адпраўляў Віктар Шутовіч, хорам дырыгаваў [[Адольф Клімовіч]], сярод арганізатараў быў Андрэй Цікота. Колькасць удзельнікаў працэсіі налічвала
больш за 600 асобаў. Сярод іх былі кс. Адам Станкевіч, Міхайла Літовец. Абход Крыжовай Дарогі трываў каля чатырох гадзінаў. «Тады пачалася фатаграфія. Кожная група фатаграфавалася асобна, бо кожная жадала мець ня толькі агульную фатаграфію, але так-жа й сваю ўласную. Фатаграаваў Ст. Грынкевіч, які папрацаваў дзеля гэтага нямала.»&lt;ref&gt;''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju)''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.&lt;/ref&gt;

Памятнае фатаграфаванне ладзілася на кожнай пілігрымцы. Групавыя здымкі прадавалі ў рэдакцыі
«Хрысьціянскай Думкі» па 15 грошаў за асобнік.&lt;ref&gt;''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju''.   Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.&lt;/ref&gt;

[[File:Use u Kalvaryju (Chryscijanskaja dumka, 1938-07-10, Nr. 17 p. 08).png|thumb|400px|Заклік далучацца да IV пілігрымкі 12 чэрвеня 1938 й рады для чальцов: «падчас пяваньня пяяць усім», «ня весьці пустых гутарак» і інш. (Хрысьціянская думка, 10 чэрвеня 1938, №17. Стр. 8]]

==V Віленская пілігрымка==
Пятая Віленская пілігрымка адбылася зноў на Тройцу 4 чэрвеня 1939 году, на ёй святкавалася 950-годдзе хрысціянства ў Беларусі. Агулам на працэсію сабралося каля 800 асобаў. Як і раней, удзельнічалі ксяндзы В. Шутовіч, Ст. Глякоўскі, В. Гадлеўскі. Апрача іншых груп у пілігрымцы бралі ўдзел беларускія скаўты і скаўткі.&lt;ref&gt;''Biełaruskaja Pilihrymka u Kalvaryi (u 950-yja uhodki Chryścijanstva u Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 10 červienia 1939. Nr. 18 (202). Str. 1.&lt;/ref&gt;

==VI Віленская пілігрымка==
Шостая і апошняя Беларуская віленская пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1940 году. Як і раней яна пачалася з набажэнства ў касцёле св. Мікалая. Колькасць удзельнікаў ацэньвалася ў 300 асобаў.
Пры канцы ладзіліся ўжо традыцыйныя групавыя фатаграфаваньні. &lt;ref&gt;K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 7 červienia 1940, Nr. 45 (754). Str. 1.&lt;/ref&gt;

== Публікацыі ==

* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Uspamin_z_Kalwaryi_%281935%29.pdf Uspamin z Kalwaryi. Vilnia: Biełaruskaje katalickaje wydawectwa, (na prawach rukapisu), 1935. - 24 str.]

* ''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.

* ''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.

* ''Biełaruskaja pilihrymka''. Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.

* ''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.

* ''Paśla Kalwaryji''. Chryścijanskaja Dumka. 1937, 20 čerwienia. Nr. 12 (138). Str. 1-3.

* ''U Kalvaryju!..'' Chryścijanskaja Duymka. 1938, 20 traŭnia, Nr.15 (163). Str. 1.

* ''Kalvaryja i pravasłaunyja''. Chryścianskaia Dumka. 1938, 1 červienia, Nr. 16 (164). Str.1.

* ''U niadzielu 12.VI.38 na śv. Trojcu ŭsie ŭ Kalvaruju!''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 10 červienia, Nr. 17 (165). Str. 8.

* ''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju)''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.

* ''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.

* ''Biełaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryi (u 950-yja ŭhodki Chryścijanstva ŭ Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 1939, 10 červienia. Nr. 18 (202). Str. 1.

* K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 1940, 7 červienia, Nr. 45 (754). Str. 1.

== Здымкі ==
У архіве Віленскага Беларускага Музэя захоўваюцца здымкі зь пілігрымак розных гадоў са збораў [[Аляксей_Анішчык|Аляксея Анішчыка]] й Міраславы Русак:
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/15/pilihrymka-ii II пілігрымка (1936)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/16/pilihrymka-iii III пілігрымка (1937)] 
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/17/pilihrymka-1940 VI пілігрымка (1940)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/19/piligrymka-ne-datavanaja Не датаваныя здымкі зь Віленскіх пілігрымак]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/13/pilihrymka Усе здымкі, у тым ліку не ідэнтыфіканавыя па гадах]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}</text>
      <sha1>80t44qipmhhhg6qjlzdffaovlu2dccc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620024</id>
      <parentid>2620023</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T16:17:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* IV Віленская пілігрымка */ [[Вікіпэдыя:Вікізьвесткі|вікізьвесткі]]</comment>
      <origin>2620024</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16112" sha1="qgjucnoqn4a0y2sdbugi1bypd4hvqzd" xml:space="preserve">'''Віленская пілігрымка''' — штогадовае рэлігійнае шэсьце беларускіх пілігрымаў да Кальварыі
пад Вільняй. Адбывалася кожны чэрвень працягам 1935—1940 гадоў на [[Тройца (сьвята)|Тройцу]].

==I Віленская пілігрымка==
Першая пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1935 году
«[…] для таго, каб хрысьціяніну даць адпаведную магчымасьць тайніцы мукаў Збаўцы разважаць,
шмат дзе на сьвеце на гэта празначаны, пасьвячаныя з адпаведнымі стацыямі мясцы, якія завуцца Кальварыяй. У нас гэткая Кальварыя знаходзіцца пад Вільняй. У гэту Віленскую Кальварыю […]
йшлі і ідуць каталікі нашага краю, часта ў вялікіх працэсіях і пелігрымках, каб там, праз колькі
гадзін абходзячы стацыі, прыпамінаючыя галоўныя здарэньні мукі Хрыстуса, разважаць іх і маліцца».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Паколькі малітвы ў Кальварыі прамаўляліся польскай мовай, і малітоўнікі былі таксама па-польску, то таму «як толькі пачалося адраджэньне беларускага народу, беларусы каталікі заўсёды думалі аб тым, каб […] і ў кальварыйскіх пелігрымках карыстацца роднай мовай нашага народу, мовай беларускай.
Думка арганізаваць беларускую каталіцкую пелігрымку ў Кальварыю паўстала гадоў таму дзесятак. Паходзіць яна ад кс. В. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Першую пілігрымку зарганізаваў Беларускі Касьцёльны Камітэт у Вільні. Паперад былі апублікаваныя паведамленьні ў беларускай прэсе.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Апрача таго была выдадзена кніжачка «Успамін з Кальварыі» з пералікам стацый, малітвамі і набожнымі песнямі.

У першай пілігрымцы ўдзельнічала да 300 чалавек, у тым ліку з Ляхавічаў (Баранавіцкі павет), [[Жодзішкі|Жадзішак]] (Вялейскі павет), Ключанаў, з-пад [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіра]] (Свянцянскі павет), з-пад [[Табарышкі|Табарышак]]&lt;ref&gt;Jarmałkowič, J. ''List u redakciju'' [Падзяка арганізатарам ад Табарыскай парафіі]. Chryścijanskaja Dumka, 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 7.&lt;/ref&gt; і [[Кены|Кены]], з-пад [[Барадзенічы|Барадзеніч]] (Браслаўскага павету) і з Ашмяншчыны.

Збор адбыўся 2 чэрвеня а 8-й ранку ў [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Вільня)|касьцёле сьв. Мікалая]]. Пасля імшы і прамовы кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]
працэсія з ім на чале а 9-й гадзіне накіравалася ў Кальварыю, дзе да яе далучыўся кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]], ініцыятар
беларускай пілігрымкі, які «павёў далей пелігрымку ўжо па кальварыйскіх стацыях». У канцы дарогі да працэсіі далучыўся кс. [[Станіслаў Глякоўскі]]. Па сканчэнні службы ў кальварыйскім касцёле спявалі беларускія рэлігійныя гімны: «О Божа, Спасе наш» і «Божа, што калісь народы…»&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.&lt;/ref&gt;

==II Віленская пілігрымка==
Адразу пасля першай пілігрымкі 19 чэрвеня 1935 году адбылася малая пілігрымка кс. [[Віктар Шутовіч|Віктара Шутовіча]] і [[Янка Тарасевіч|Янкі Тарасевіча]], названая ў прэсе «другай пілігрымкай».&lt;ref&gt;
''Druhaja pilihrymka ŭ Kalwaryju''. Chryścijanskaja dumka. 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 8.&lt;/ref&gt;. Аднак далей другой 
была названая вялікая пілігрымка наступнага году, якая адбылася 7 чэрвеня 1936 году.&lt;ref&gt;
''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.&lt;/ref&gt; Перад пілігрымкай, 6 чэрвеня, быў урачыста адкрыты помнік на магілцы [[Казімір Сваяк|Казіміра Сваяка]] на [[Могілкі Росы|Росах]].

У гэты год таксама друкаваліся звароты да беларусаў-каталікоў, заклікаючы іх на абодва мерапрыемства.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Сама пілігрымка пачалася як і мінулы раз у касцёле св. Мікалая ўжо а 7-й ранку. Імшу адпраўляў кс. Адам Станкевіч. Прысутнічаў таксама кс. [[Антоні Дулінец]] з Пінскай дэцызіі. У прэсе адзначаныя групы пілігрымаў: Ключанская, Жодзішская, Адамчуцкая і Табарышская, Мядзведзіцка-Ляхавіцкая (з Баранавіцкага павету), Васілішская (Шчучынскі павет), Ашмянска-Смаргонская,
Ваўкавыская і Віленская. Усяго ўдзельнічала ў пілігрымцы больш за 500 чалавек.

Ужо ў апісаннях другой пілігрымкі
падкрэслена групавое фатаграфаванне пілігрымаў:

{{пачатак цытаты}}
Урэшце стацыі абыйдзены ўсе […] Але тут не да адпачынку. Пачынаецца фатаграфія: сьпярша супольная, а пасьля розных паасобных групаў. Роль фатографа поўніць др. [[Станіслаў Грынкевіч|Ст. Грынкевіч]], увіхаючыся з апаратам ад пачатку працэсіі аж да яе заканчэньня і разыходу.
{{канец цытаты|крыніца=''Biełaruskaja pilihrymka''.  Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.}}


[[File:Chryscijanskaja dumka 1937 06 20 nr12.png|thumb|400px|Зьнімкі з III беларускай пілігрымкі на вокладцы &quot;Хрысьціянскай думкі&quot; (20 чэрвеня 1938). Фатограф Ст. Грынкевіч]]

==III Віленская пілігрымка==
Трэцяя пілігрымка адбылася 6 чэрвеня 1937 году. Яна пачалася з імшы і казаньня кс. [[Язэп Германовіч|Язэпа
Германовіча]], які кіраваў той год пілігрыкай. Дапамагалі таксама кс. [[Адам Станкевіч]] і ўніяцкі
святар [[Вацлаў Аношка]]. У 8:30 ранку працэсія накіравалася праз горад у бок Кальварыі. Удзельнічала да 400 асобаў з 19 мясцінаў апрача Вільні: Сьвір, [[Гадуцішкі]], [[Дукшты]], Ключаны (Свянцянскага павету), Кена, Лаварышкі, Табарышкі, [[Тургелі]], Малыя-Салечнікі, Жодзішкі, [[Данюшава]] (Вялейскага павету), [[Смаргонь]], [[Куцавічы (Ашмянскі раён)|Куцэвічы]],
[[Баруны]] (Ашмянскага павету), Суботнікі, Дзявенішкі (Валожынскага павету), [[Барадзенічы]] (Браслаўскага павету),
[[Рэпля]] (Ваўкавыскага павету), [[Дзяляцічы|Дзялятычы]] (Наваградзкага павету).
Па сканчэнні вандроўкі быў зроблены групавы здымак «пад кальварыйскімі соснамі».

== IV Віленская пілігрымка==
На гэты час віленскія пілігрымкі ўжо ўспрымаліся не як чыста рэлігійнае мерапрыемства,
а як частка нацыянальнага руху, таму да чацвёртай пілігрымкі далучыліся ўжо не толькі
каталікі і ўніяты, але былі запрошаныя і праваслаўныя. Чацвёртая пілігрымка была зладжаная на Тройцу і пачалася 12 чэрвеня 1938 году а 7-й ранку пад касцёлам св. Мікалая. Падчас пілігрымкі святкавалі 25-годдзе святарства Віктара Шутовіча і Язэпа Германовіча. Імшу ў касцёле св. Мікалая адпраўляў Віктар Шутовіч, хорам дырыгаваў [[Адольф Клімовіч]], сярод арганізатараў быў [[Андрэй Цікота]]. Колькасць удзельнікаў працэсіі налічвала
больш за 600 асобаў. Сярод іх былі кс. Адам Станкевіч, Міхайла Літовец. Абход Крыжовай Дарогі трываў каля чатырох гадзінаў. «Тады пачалася фатаграфія. Кожная група фатаграфавалася асобна, бо кожная жадала мець ня толькі агульную фатаграфію, але так-жа й сваю ўласную. Фатаграаваў Ст. Грынкевіч, які папрацаваў дзеля гэтага нямала.»&lt;ref&gt;''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju)''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.&lt;/ref&gt;

Памятнае фатаграфаванне ладзілася на кожнай пілігрымцы. Групавыя здымкі прадавалі ў рэдакцыі
«Хрысьціянскай Думкі» па 15 грошаў за асобнік.&lt;ref&gt;''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju''.   Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.&lt;/ref&gt;

[[File:Use u Kalvaryju (Chryscijanskaja dumka, 1938-07-10, Nr. 17 p. 08).png|thumb|400px|Заклік далучацца да IV пілігрымкі 12 чэрвеня 1938 й рады для чальцов: «падчас пяваньня пяяць усім», «ня весьці пустых гутарак» і інш. (Хрысьціянская думка, 10 чэрвеня 1938, №17. Стр. 8]]

==V Віленская пілігрымка==
Пятая Віленская пілігрымка адбылася зноў на Тройцу 4 чэрвеня 1939 году, на ёй святкавалася 950-годдзе хрысціянства ў Беларусі. Агулам на працэсію сабралося каля 800 асобаў. Як і раней, удзельнічалі ксяндзы В. Шутовіч, Ст. Глякоўскі, В. Гадлеўскі. Апрача іншых груп у пілігрымцы бралі ўдзел беларускія скаўты і скаўткі.&lt;ref&gt;''Biełaruskaja Pilihrymka u Kalvaryi (u 950-yja uhodki Chryścijanstva u Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 10 červienia 1939. Nr. 18 (202). Str. 1.&lt;/ref&gt;

==VI Віленская пілігрымка==
Шостая і апошняя Беларуская віленская пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1940 году. Як і раней яна пачалася з набажэнства ў касцёле св. Мікалая. Колькасць удзельнікаў ацэньвалася ў 300 асобаў.
Пры канцы ладзіліся ўжо традыцыйныя групавыя фатаграфаваньні. &lt;ref&gt;K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 7 červienia 1940, Nr. 45 (754). Str. 1.&lt;/ref&gt;

== Публікацыі ==

* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Uspamin_z_Kalwaryi_%281935%29.pdf Uspamin z Kalwaryi. Vilnia: Biełaruskaje katalickaje wydawectwa, (na prawach rukapisu), 1935. - 24 str.]

* ''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.

* ''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.

* ''Biełaruskaja pilihrymka''. Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.

* ''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.

* ''Paśla Kalwaryji''. Chryścijanskaja Dumka. 1937, 20 čerwienia. Nr. 12 (138). Str. 1-3.

* ''U Kalvaryju!..'' Chryścijanskaja Duymka. 1938, 20 traŭnia, Nr.15 (163). Str. 1.

* ''Kalvaryja i pravasłaunyja''. Chryścianskaia Dumka. 1938, 1 červienia, Nr. 16 (164). Str.1.

* ''U niadzielu 12.VI.38 na śv. Trojcu ŭsie ŭ Kalvaruju!''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 10 červienia, Nr. 17 (165). Str. 8.

* ''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju)''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.

* ''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.

* ''Biełaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryi (u 950-yja ŭhodki Chryścijanstva ŭ Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 1939, 10 červienia. Nr. 18 (202). Str. 1.

* K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 1940, 7 červienia, Nr. 45 (754). Str. 1.

== Здымкі ==
У архіве Віленскага Беларускага Музэя захоўваюцца здымкі зь пілігрымак розных гадоў са збораў [[Аляксей_Анішчык|Аляксея Анішчыка]] й Міраславы Русак:
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/15/pilihrymka-ii II пілігрымка (1936)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/16/pilihrymka-iii III пілігрымка (1937)] 
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/17/pilihrymka-1940 VI пілігрымка (1940)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/19/piligrymka-ne-datavanaja Не датаваныя здымкі зь Віленскіх пілігрымак]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/13/pilihrymka Усе здымкі, у тым ліку не ідэнтыфіканавыя па гадах]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}</text>
      <sha1>qgjucnoqn4a0y2sdbugi1bypd4hvqzd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620108</id>
      <parentid>2620024</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T11:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rdgst</username>
        <id>67275</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <origin>2620108</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18376" sha1="m3fqa5vu2zacn06z7tht9tbkm7w88tt" xml:space="preserve">'''Віленская пілігрымка''' — штогадовае рэлігійнае шэсьце беларускіх пілігрымаў да Кальварыі
пад Вільняй. Адбывалася кожны чэрвень працягам 1935—1940 гадоў на [[Тройца (сьвята)|Тройцу]].

==I Віленская пілігрымка==
Першая пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1935 году
«[…] для таго, каб хрысьціяніну даць адпаведную магчымасьць тайніцы мукаў Збаўцы разважаць,
шмат дзе на сьвеце на гэта празначаны, пасьвячаныя з адпаведнымі стацыямі мясцы, якія завуцца Кальварыяй. У нас гэткая Кальварыя знаходзіцца пад Вільняй. У гэту Віленскую Кальварыю […]
йшлі і ідуць каталікі нашага краю, часта ў вялікіх працэсіях і пелігрымках, каб там, праз колькі
гадзін абходзячы стацыі, прыпамінаючыя галоўныя здарэньні мукі Хрыстуса, разважаць іх і маліцца».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Паколькі малітвы ў Кальварыі прамаўляліся польскай мовай, і малітоўнікі былі таксама па-польску, то таму «як толькі пачалося адраджэньне беларускага народу, беларусы каталікі заўсёды думалі аб тым, каб […] і ў кальварыйскіх пелігрымках карыстацца роднай мовай нашага народу, мовай беларускай.
Думка арганізаваць беларускую каталіцкую пелігрымку ў Кальварыю паўстала гадоў таму дзесятак. Паходзіць яна ад кс. В. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108). Str. 1-2.&lt;/ref&gt;

Першую пілігрымку зарганізаваў Беларускі Касьцёльны Камітэт у Вільні. Паперад былі апублікаваныя паведамленьні ў беларускай прэсе.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Апрача таго была выдадзена кніжачка «Успамін з Кальварыі» з пералікам стацый, малітвамі і набожнымі песнямі.

У першай пілігрымцы ўдзельнічала да 300 чалавек, у тым ліку з Ляхавічаў (Баранавіцкі павет), [[Жодзішкі|Жадзішак]] (Вялейскі павет), Ключанаў, з-пад [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіра]] (Свянцянскі павет), з-пад [[Табарышкі|Табарышак]]&lt;ref&gt;Jarmałkowič, J. ''List u redakciju'' [Падзяка арганізатарам ад Табарыскай парафіі]. Chryścijanskaja Dumka, 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 7.&lt;/ref&gt; і [[Кены|Кены]], з-пад [[Барадзенічы|Барадзеніч]] (Браслаўскага павету) і з Ашмяншчыны.

Збор адбыўся 2 чэрвеня а 8-й ранку ў [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Вільня)|касьцёле сьв. Мікалая]]. Пасля імшы і прамовы кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]
працэсія з ім на чале а 9-й гадзіне накіравалася ў Кальварыю, дзе да яе далучыўся кс. [[Вінцэнт Гадлеўскі]], ініцыятар
беларускай пілігрымкі, які «павёў далей пелігрымку ўжо па кальварыйскіх стацыях». У канцы дарогі да працэсіі далучыўся кс. [[Станіслаў Глякоўскі]]. Па сканчэнні службы ў кальварыйскім касцёле спявалі беларускія рэлігійныя гімны: «О Божа, Спасе наш» і «Божа, што калісь народы…»&lt;ref&gt;''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.&lt;/ref&gt;

==II Віленская пілігрымка==
Адразу пасля першай пілігрымкі 19 чэрвеня 1935 году адбылася малая пілігрымка кс. [[Віктар Шутовіч|Віктара Шутовіча]] і [[Янка Тарасевіч|Янкі Тарасевіча]], названая ў прэсе «другай пілігрымкай».&lt;ref&gt;
''Druhaja pilihrymka ŭ Kalwaryju''. Chryścijanskaja dumka. 1935, lipień, Nr. 7 (109). Str. 8.&lt;/ref&gt;. Аднак далей другой 
была названая вялікая пілігрымка наступнага году, якая адбылася 7 чэрвеня 1936 году.&lt;ref&gt;
''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.&lt;/ref&gt; Перад пілігрымкай, 6 чэрвеня, быў урачыста адкрыты помнік на магілцы [[Казімір Сваяк|Казіміра Сваяка]] на [[Могілкі Росы|Росах]].

У гэты год таксама друкаваліся звароты да беларусаў-каталікоў, заклікаючы іх на абодва мерапрыемства.&lt;ref&gt;''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.&lt;/ref&gt; Сама пілігрымка пачалася як і мінулы раз у касцёле св. Мікалая ўжо а 7-й ранку. Імшу адпраўляў кс. Адам Станкевіч. Прысутнічаў таксама кс. [[Антоні Дулінец]] з Пінскай дэцызіі. У прэсе адзначаныя групы пілігрымаў: Ключанская, Жодзішская, Адамчуцкая і Табарышская, Мядзведзіцка-Ляхавіцкая (з Баранавіцкага павету), Васілішская (Шчучынскі павет), Ашмянска-Смаргонская,
Ваўкавыская і Віленская. Усяго ўдзельнічала ў пілігрымцы больш за 500 чалавек.

Ужо ў апісаннях другой пілігрымкі
падкрэслена групавое фатаграфаванне пілігрымаў:

{{пачатак цытаты}}
Урэшце стацыі абыйдзены ўсе […] Але тут не да адпачынку. Пачынаецца фатаграфія: сьпярша супольная, а пасьля розных паасобных групаў. Роль фатографа поўніць др. [[Станіслаў Грынкевіч|Ст. Грынкевіч]], увіхаючыся з апаратам ад пачатку працэсіі аж да яе заканчэньня і разыходу.
{{канец цытаты|крыніца=''Biełaruskaja pilihrymka''.  Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.}}


[[File:Chryscijanskaja dumka 1937 06 20 nr12.png|thumb|400px|Зьнімкі з III беларускай пілігрымкі на вокладцы &quot;Хрысьціянскай думкі&quot; (20 чэрвеня 1938). Фатограф Ст. Грынкевіч]]

==III Віленская пілігрымка==
Трэцяя пілігрымка адбылася 6 чэрвеня 1937 году. Яна пачалася з імшы і казаньня кс. [[Язэп Германовіч|Язэпа
Германовіча]], які кіраваў той год пілігрыкай. Дапамагалі таксама кс. [[Адам Станкевіч]] і ўніяцкі
святар [[Вацлаў Аношка]]. У 8:30 ранку працэсія накіравалася праз горад у бок Кальварыі. Удзельнічала да 400 асобаў з 19 мясцінаў апрача Вільні: Сьвір, [[Гадуцішкі]], [[Дукшты]], Ключаны (Свянцянскага павету), Кена, Лаварышкі, Табарышкі, [[Тургелі]], Малыя-Салечнікі, Жодзішкі, [[Данюшава]] (Вялейскага павету), [[Смаргонь]], [[Куцавічы (Ашмянскі раён)|Куцэвічы]],
[[Баруны]] (Ашмянскага павету), Суботнікі, Дзявенішкі (Валожынскага павету), [[Барадзенічы]] (Браслаўскага павету),
[[Рэпля]] (Ваўкавыскага павету), [[Дзяляцічы|Дзялятычы]] (Наваградзкага павету).
Па сканчэнні вандроўкі быў зроблены групавы здымак «пад кальварыйскімі соснамі».

== IV Віленская пілігрымка==
На гэты час віленскія пілігрымкі ўжо ўспрымаліся не як чыста рэлігійнае мерапрыемства,
а як частка нацыянальнага руху, таму да чацвёртай пілігрымкі далучыліся ўжо не толькі
каталікі і ўніяты, але былі запрошаныя і праваслаўныя. Чацвёртая пілігрымка была зладжаная на Тройцу і пачалася 12 чэрвеня 1938 году а 7-й ранку пад касцёлам св. Мікалая. Падчас пілігрымкі святкавалі 25-годдзе святарства Віктара Шутовіча і Язэпа Германовіча. Імшу ў касцёле св. Мікалая адпраўляў Віктар Шутовіч, хорам дырыгаваў [[Адольф Клімовіч]], сярод арганізатараў быў [[Андрэй Цікота]]. Колькасць удзельнікаў працэсіі налічвала
больш за 600 асобаў.&lt;ref&gt;''Bielaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryju''. Šlach Moładzi. 1938, 30 červienia. Nr. 15 (131). Str. 6.&lt;/ref&gt; Сярод іх былі кс. Адам Станкевіч, Міхайла Літовец. Абход Крыжовай Дарогі трываў каля чатырох гадзінаў. «Тады пачалася фатаграфія. Кожная група фатаграфавалася асобна, бо кожная жадала мець ня толькі агульную фатаграфію, але так-жа й сваю ўласную. Фатаграаваў Ст. Грынкевіч, які папрацаваў дзеля гэтага нямала.»&lt;ref&gt;''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju)''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.&lt;/ref&gt;

Памятнае фатаграфаванне ладзілася на кожнай пілігрымцы. Групавыя здымкі прадавалі ў рэдакцыі
«Хрысьціянскай Думкі» па 15 грошаў за асобнік.&lt;ref&gt;''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki u Kalvaryju''.   Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.&lt;/ref&gt;

[[File:Use u Kalvaryju (Chryscijanskaja dumka, 1938-07-10, Nr. 17 p. 08).png|thumb|400px|Заклік далучацца да IV пілігрымкі 12 чэрвеня 1938 й рады для чальцов: «падчас пяваньня пяяць усім», «ня весьці пустых гутарак» і інш. (Хрысьціянская думка, 10 чэрвеня 1938, №17. Стр. 8]]

Адразу пасьля пілігрымкі Язэп Германовіч быў высланы зь Вільні.&lt;ref&gt;* ''Vysylajuć i a. Jazepa Hiermanoviča''. Šlach Moładzi. 1938, 30 červienia. Nr. 15 (131). Str. 6.&lt;/ref&gt;

У гэтай пілігрымцы ня ўдзейнічаў Гадлеўскі, што выклікала незадавальненьне з боку часопісу «Шлях Моладзі», які крытыкаваў яго як за недалучэньне, так і за адсутнасьці рэклямы пілігрымкі: «кс. В. Гадлеўскі ў &quot;Бел. Фронце&quot; ані слоўцам не успамінуў аб беларускай пілігрымцы й ані сёлета ані ў мін. годзе ў бел. пілігрымцы ня браў удзелу. Беларускія ж пілігрымкі маюць сапраўды вялікае рэлігійнае й нацыянальнае беларускае значэньне і ў іх і ў іх бяруць удзел беларусы ўсіх кірункаў, за выняткам камуністаў».&lt;ref&gt;J.N. ''Kruci da mieru znaj (Adkaz &quot;Беларускаму Фронту&quot;)''. Šlach Moładzi. 1938, 30 červienia. Nr. 15 (131). Str. 8.&lt;/ref&gt; На гэта Гадлеўскі на старонках &quot;Беларускага Фронту&quot; адпавядаў: «Ісьці ці ня ісьці на Кальварыю — ёсьць асабістай справай кожнага чалавека, у тым ліку і кс. Гадлеўскага».&lt;ref&gt;Пануцэвіч, Вацлаў. ''Кс. Вінцэсь Гадлеўскі. Дзяржаўны муж і правадыр народу''. Спадчына. 1993, №3. Стр. 51-72.&lt;/ref&gt; У пілігрымцы наступнага года Гадлеўскі ўжо зноў прыймаў удзел.

==V Віленская пілігрымка==
Пятая Віленская пілігрымка адбылася зноў на Тройцу 4 чэрвеня 1939 году, на ёй святкавалася 950-годдзе хрысціянства ў Беларусі. Агулам на працэсію сабралося каля 800 асобаў. Як і раней, удзельнічалі ксяндзы В. Шутовіч, Ст. Глякоўскі, В. Гадлеўскі. Апрача іншых груп у пілігрымцы бралі ўдзел беларускія скаўты і скаўткі.&lt;ref&gt;''Biełaruskaja Pilihrymka u Kalvaryi (u 950-yja uhodki Chryścijanstva u Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 10 červienia 1939. Nr. 18 (202). Str. 1.&lt;/ref&gt;


==VI Віленская пілігрымка==
Шостая і апошняя Беларуская віленская пілігрымка адбылася 2 чэрвеня 1940 году. Як і раней яна пачалася з набажэнства ў касцёле св. Мікалая. Колькасць удзельнікаў ацэньвалася ў 300 асобаў.
Пры канцы ладзіліся ўжо традыцыйныя групавыя фатаграфаваньні. &lt;ref&gt;K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 7 červienia 1940, Nr. 45 (754). Str. 1.&lt;/ref&gt;

== Публікацыі ==

* [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Uspamin_z_Kalwaryi_%281935%29.pdf Uspamin z Kalwaryi. Vilnia: Biełaruskaje katalickaje wydawectwa, (na prawach rukapisu), 1935. - 24 str.] 2-е выд. дап. 1938.

* ''Naša pieršaja Kalwaryja''. Chryściajanskaja Dumka. 1935, čerwień. Nr. 6 (108), str. 1-2.

* ''Da Biełarusaŭ katalukoŭ!'' Białaruskaja Krynica. 1936, 31 traŭnia. Nr. 27 (668). Str. 4.

* ''Biełaruskaja pilihrymka''. Białaruskaja Krynica, 1936, 10 červienia, Nr. 28 (669). Str. 2.

* ''Pakłon Kazimieru Swajaku i Kalwaryja''. Chryścijanskaja dumka. 1936, čerwień. Nr. 6 (120). Str. 1-2.

* ''Paśla Kalwaryji''. Chryścijanskaja Dumka. 1937, 20 čerwienia. Nr. 12 (138). Str. 1-3.

* ''U Kalvaryju!..'' Chryścijanskaja Duymka. 1938, 20 traŭnia, Nr.15 (163). Str. 1.

* ''Kalvaryja i pravasłaunyja''. Chryścianskaia Dumka. 1938, 1 červienia, Nr. 16 (164). Str.1.

* ''U niadzielu 12.VI.38 na śv. Trojcu ŭsie ŭ Kalvaruju!''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 10 červienia, Nr. 17 (165). Str. 8.

* ''Niezabytyja časiny (Paśla Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju)''. Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 1.

* ''Fatahrafii z Biełaruskaj Pilihrymki ŭ Kalvaryju''.  Chryścijanskaja Dumka. 1938, 20 červienia, Nr. 18 (166). Str. 8.

* ''Bielaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryju''. Šlach Moładzi. 1938, 30 červienia. Nr. 15 (131). Str. 6.

* ''Uspamin z Kalvaryji pad Vilniaj''. Šlach Moładzi. 1938, 30 červienia. Nr. 15 (131). Str. 6.

* ''Biełaruskaja Pilihrymka ŭ Kalvaryi (u 950-yja ŭhodki Chryścijanstva ŭ Biełarusi)''. Chryścijanskaja Dumka. 1939, 10 červienia. Nr. 18 (202). Str. 1.

* K.M. ''Paśla Kalvaryi (zaciemki i uražańni)''. Krynica, 1940, 7 červienia, Nr. 45 (754). Str. 1.

== Здымкі ==
У архіве Віленскага Беларускага Музэя захоўваюцца здымкі зь пілігрымак розных гадоў са збораў [[Аляксей_Анішчык|Аляксея Анішчыка]] й Міраславы Русак:
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/15/pilihrymka-ii II пілігрымка (1936)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/16/pilihrymka-iii III пілігрымка (1937)] 
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/17/pilihrymka-1940 VI пілігрымка (1940)]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/19/piligrymka-ne-datavanaja Не датаваныя здымкі зь Віленскіх пілігрымак]
* [https://archive.org/details/@muzej_vilenski/lists/13/pilihrymka Усе здымкі, у тым ліку не ідэнтыфіканавыя па гадах]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}</text>
      <sha1>m3fqa5vu2zacn06z7tht9tbkm7w88tt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лезьбіянства</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297023</id>
    <redirect title="Лесьбіянства" />
    <revision>
      <id>2620012</id>
      <parentid>2619970</parentid>
      <timestamp>2025-06-14T14:06:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіраваньне зьмененае з [[Леcьбіянства]] на [[Лесьбіянства]]</comment>
      <origin>2620012</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Лесьбіянства]]</text>
      <sha1>hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лязьбійская парнаграфія</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297026</id>
    <redirect title="Лесьбійская парнаграфія" />
    <revision>
      <id>2619991</id>
      <timestamp>2025-06-14T12:49:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>W перанёс старонку [[Лязьбійская парнаграфія]] у [[Лесьбійская парнаграфія]] паўзьверх перанакіраваньня: Памылка ў назове: +[[Лесьбійская эротыка]] і паводле крыніцы: [[Алесь Астроўскі]]. Што могуць даць дэмакратыі тыя, хто выносіць паскудзтва на cвае сьцягі? (частка 5; зьвесткі з Украіны) // Грамадазнаўчы сайт «Беларусь - наша зямля», 2 студзеня 2012 г. https://nashaziamlia.org/2012/01/02/4687/</comment>
      <origin>2619991</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="em154gdv7m67xv7ojskm2biun3rrqmb" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Лесьбійская парнаграфія]]</text>
      <sha1>em154gdv7m67xv7ojskm2biun3rrqmb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дыяцэтылмарфін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297027</id>
    <redirect title="Гераін" />
    <revision>
      <id>2620007</id>
      <timestamp>2025-06-14T13:54:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Гераін]]</comment>
      <origin>2620007</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49" sha1="2vmh82zdz21tawizj19mo7anb97nwp4" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Гераін]]</text>
      <sha1>2vmh82zdz21tawizj19mo7anb97nwp4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Dayatsen</title>
    <ns>3</ns>
    <id>297028</id>
    <revision>
      <id>2620014</id>
      <timestamp>2025-06-14T14:10:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Шаблён:Вітаем]]</comment>
      <origin>2620014</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="131" sha1="2kscxybdsloolr0lhf9bx7ljagk340f" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 17:10, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)</text>
      <sha1>2kscxybdsloolr0lhf9bx7ljagk340f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сапфізм</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297029</id>
    <redirect title="Лесьбіянства" />
    <revision>
      <id>2620026</id>
      <timestamp>2025-06-14T16:58:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ninixed</username>
        <id>91305</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Лесьбіянства]]</comment>
      <origin>2620026</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Лесьбіянства]]</text>
      <sha1>hmkqqdm6woesvyh0daxzfaiwi28st36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Eemides</title>
    <ns>3</ns>
    <id>297030</id>
    <revision>
      <id>2620034</id>
      <timestamp>2025-06-14T20:15:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>Вітаем</comment>
      <origin>2620034</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16" sha1="fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll" xml:space="preserve">{{Вітаем}}</text>
      <sha1>fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Ninixed</title>
    <ns>3</ns>
    <id>297031</id>
    <revision>
      <id>2620035</id>
      <timestamp>2025-06-14T20:16:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>Вітаем</comment>
      <origin>2620035</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16" sha1="fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll" xml:space="preserve">{{Вітаем}}</text>
      <sha1>fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларускае рачное параходзтва</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297032</id>
    <revision>
      <id>2620066</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+Пачатак</comment>
      <origin>2620066</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38700" sha1="ibbt67jhgok9q8h110u8ubiljzgel7m" xml:space="preserve">{{Каардынаты|52|3|3|паўночнае|29|15|53|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія
|назва             = «Беларускае рачное параходзтва»
|лягатып           = 
|выява             = Mozyr tram fantrip. Мозырь - Mazyr, Belarus - panoramio (403).jpg
|тып               = [[унітарнае прадпрыемства]]
|лістынг           = 
|дэвіз             = 
|заснаваная        = {{Дата пачатку|0|12|1930|1}}
|заснавальнікі     = [[Народны камісарыят шляхоў зносін СССР]]
|уласьнікі         = [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі]]
|краіна            = [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне     = [[Гомельская вобласьць]]
|адрас             = [[Мазыр]], [[Савецкая вуліца (Мазыр)|Савецкая вуліца]], дом 27а
|ключавыя постаці  = [[Аляксей Багамягкаў]] (намесьнік па перавозках), [[Аляксандар Дзядкоў]] ([[галоўны інжынэр]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі «Беларускага рачнога параходзтва»|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/upravlenie-parokhodstva|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|галіна            = [[сфэра паслугаў]]
|прадукцыя         = [[вагон]]-бытоўка, [[рэзэрвуар]], [[воданапорная вежа]], [[дымаход]]
|паслугі           = рачныя перавозкі грузаў і людзей, пагрузка і разгрузка, складаваньне, рамонт суднаў
|абарачэньне       = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак    = 
|лік супрацоўнікаў = 
|матчына кампанія  = [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб прадпрыемствах воднага транспарту|спасылка=https://mintrans.gov.by/be/vodnyj-transport/o-predpriyatiyakh-vodnogo-transporta|выдавец=[[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі]]|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|даччыныя кампаніі = 
|аўдытар           = 
|сайт              = [https://parohodstvo.by/ parohodstvo.by]
}}
'''«Беларускае рачное параходзтва»''' — дзяржаўнае [[прадпрыемства]] Беларусі, заснаванае ў сьнежні 1930 году ў якасьці «Дняпроўска-Дзьвінскага рачнога параходзтва» ў [[Гомель|Гомлі]].

На 2025 год «БРП» улучала ўправу і 8 рачных партоў Беларусі: [[Берасьце]], [[Пінск]], [[Мікашэвічы]] (Лунінецкі раён), [[Мазыр]], [[Бабруйск]], [[Магілёў]], [[Рэчыца]] і [[Гомель]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Гэтыя парты месьціліся ў вадазборах суднаходных рэк [[Прыпяць]], [[Дняпро]], [[Сож]] і [[Бярэзіна]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзейнасьць|спасылка=https://parohodstvo.by/activity|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Парты ==
На 2025 год «Беларускае рачное параходзтва» мела 8 рачных партоў.
* ''Берасьце''. Заснаваны ў 1950 годзе. Месьціўся на правым беразе ракі [[Мухавец]], у паўднёва-заходняй частцы [[Берасьце|Берасьця]]. Прызначаўся для апрацоўкі навалачных грузаў і пагрузкі будаўнічага [[Пясок|пяску]] ў [[цяжкавік]]і. Меў [[Партальны кран|партальныя краны]] грузападымальнасьцю 10 т. Даўжыня [[прычал]]ьнай лініі складала 210 м. Адасоблена знаходзіўся [[прычал]] «Гузьні» ў межах горада. Меў пасажырскі [[цеплаход]] «[[Горадня (цеплаход)|Горадня]]» праекту Р-51Э для экскурсіяў па Мухаўцы і пагадзіннай [[Арэнда|арэнды]], 5 [[буксір]]ных цеплаходаў праекту 570, 12 несамаходных [[баржа]]ў праектаў 775 і 775А, 2 [[Землярыйная машына|землярыйныя машыны]] і [[плавучы кран]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Берасьце|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/81-about-port-brest|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Пінск'' (Берасьцейская вобласьць). Заснаваны ў 1939 годзе. Месьціўся на рацэ [[Піна|Піне]] за 8 км вышэй па цячэньні ад [[Пінск]]у (Берасьцейская вобласьць). Прызначаўся для апрацоўкі тарных і навалачных грузаў. Партальныя краны мелі грузападымальнасьць 10 т. Даўжыня прычальнай лініі складала 346 м. Меў пасажырскі цеплаход «[[Пінск (цеплаход)|Пінск]]» праекту Р-51Э, 7 буксірных цеплаходаў, 177 несамаходных баржаў, землярыйную машыну і 2 плывучыя краны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Пінск|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/80-about-port-pinsk|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Мікашэвічы'' ([[Лунінецкі раён]]). Заснаваны ў 1978 годзе. Месьціўся ў падгалоўі [[Мікашэвіцкі канал|Мікашэвіцкага каналу]]. Меў [[канвэер]]ныя лініі для адгрузкі [[друз]]у з заводу «[[Граніт (завод)|Граніт]]». Даўжыня прычальнай лініі складала 300 м. Меў 5 буксірных цеплаходаў праектаў 570 і 730, 10 несамаходных баржаў праектаў 775 і 775А, 2 плывучыя краны праекту 1451&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Мікашэвічы|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/78-about-port-mikashivici|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Мазыр'' (Гомельская вобласьць). Заснаваны ў 1963 годзе Месьціўся на 192-м км ракі [[Прыпяць]]. Быў галоўным месцам перагрузкі пры міжнародных грузаперавозках. Прызначаўся для [[Тара|тарных]] і навалачных грузаў. У порце былі пад'язныя [[Чыгунка|чыгуначныя]] шляхі. Даўжыня прычальнай лініі складала 800 м. Працаваў пункт пропуску празь дзяржаўную [[Межы Беларусі|мяжу Беларусі]] для [[Мытня|мытнага]] і памежнага нагляду. Меў 8 буксірных цеплаходаў праектаў 570 і 730Д, [[сухагруз]]ны цеплаход-пляцоўку «[[Надзея (сухагруз)|Надзея]]» на 700 т праекту 95065, 24 несамаходныя баржы, землярыйную машыну і плывучы кран праекту 1451&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Мазыр|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/79-about-port-mozyr|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Бабруйск'' (Магілёўская вобласьць). Заснаваны ў 1970 годзе. Месьціўся на 174-м км ракі [[Бярэзіна|Бярэзіны]]. Прызначаўся для апрацоўкі навалачных грузаў. Меў пад'язныя чыгуначныя шляхі. Даўжыня прычальнай лініі складала 560 м. Меў 3 буксірныя цеплаходы праекту 730, 12 несамаходных баржаў праектаў 775, 187Г і 619А, а таксама 2 землярыйныя машыны і плывучы перагружальнік&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Бабруйск|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/76-about-port-bobruisk|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Рэчыца'' (Гомельская вобласьць). Заснаваны ў 1944 годзе. Месьціўся на 1156-м км ракі [[Дняпро]]. Прызначаўся для апрацоўкі навалачных грузаў. Працаваў пункт пропуску празь мяжу Беларусі для мытнага і памежнага нагляду. Меў 5 буксірных цеплаходаў праекту 570 і 730, 7 несамаходных баржаў праектаў 775 і 775А, землярыйную машыну і 3 плывучыя краны праекту 1451. Валодаў зьліпам далучанага «[[Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтны завод|Рэчыцкага суднабудаўніча-суднарамонтнага заводу]]» для пад'ёму, [[будаўніцтва]] і [[рамонт]]у караблёў. Вырабляў [[вагон]]ы-бытоўкі і -майстэрні, ёмістасьці абсягам да 300 кубамэтраў, апорныя зварныя мэталаканструкцыі, [[Воданапорная вежа|воданапорныя вежы]] і буйнагабарытныя [[Дымаход|дымавыя трубы]]. Меў мэталаапрацоўчае, [[прэс]]авае, згінальнае, газаплязмарэжучае, электра[[Зварка|зварачнае]] і фарбавальнае абсталяваньне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Рэчыца|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/75-about-port-rechitsa|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Гомель''. Заснаваны ў 1933 годзе Месьціўся на 100-м км ракі [[Сож]]. Прызначаўся для апрацоўкі тарных і навалачных грузаў. Меў пад'язныя чыгуначныя шляхі і партальныя краны грузападымальнасьцю 5 і 10 т. Даўжыня прычальнай лініі складала 455 м. Дзейнічаў пункт пропуску празь мяжу Беларусі для мытнага і памежнага нагляду. Меў 3 пасажырскія цеплаходы праектаў Р-51Э і 95030, у тым ліку «[[Гомель (цеплаход)|Гомель]]», 6 буксірных цеплаходаў праектаў 570 і 730, 12 несамаходных баржаў праектаў 775 і 775А, землярыйную машыну і 2 плывучыя краны праекту 1451. Далучаны «[[Гомельскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» меў зьліп для пад'ёму, будаўніцтва і рамонту караблёў. Вырабляў вагоны-бытоўкі і -майстэрні, ёмістасьці абсягам да 300 кубамэтраў, апорныя зварныя мэталаканструкцыі, воданапорныя вежы і дымаходы. Меў мэталаапрацоўчае, прэсавае, згінальнае, газаплязмарэжучае, электразварачнае і [[фарба]]вальнае абсталяваньне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Гомель|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/74-about-port-gomel|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Флёт ==
На 2025 год «Беларускае рачное параходзтва» мела 98 [[баржа]]ў-пляцовак грузападымальнасьцю 900 т, 51 [[буксір]]ны цеплаход, 24 [[Плывучы кран|плывучыя краны]] і 7 паяжджанскіх [[цеплаход]]аў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Флёт параходзтва|спасылка=https://parohodstvo.by/flot|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Асноўнымі суднамі былі:
* ''Буксір-штурхач праекту 570А або 570В'' (32 асобнікі). Магутнасьць складала 220 кіля[[ват]]. Мелі прыпіску ва ўсіх 8 партах параходзтва. Будаваў «[[Гомельскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1972 году 570А і ад 1982 году 570В. Праектаваў «[[Белсуднапраект]]» (Гомель). Уляганьне складала 89 см пры водазьмяшчэньні 78 т і 92 см — пры 81,6 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цеплаходы праекту 570А, 570В|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=53|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Буксір-штурхач праекту 730'' (13 асобнікаў). Магутнасць складала 220 кВат. Мелі прыпіску 5 з 8 рачных партоў: [[Мікашэвічы]], [[Магілёў]], [[Бабруйск]], [[Гомель]] і [[Рэчыца]]. Вырабляў «[[Пінскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1985 году. Прызначаліся для неглыбокіх участкаў ракі [[Бярэзіна]] і вярхоўя [[Дняпро|Дняпра]]. Праектаваў «Белсуднапраект». [[Уляганьне]] складала 60 см пры [[Водазьмяшчэньне|водазьмяшчэньні]] 79 т і да 67 см — пры 89 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цеплаход праекту 730|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=54|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Буксір-штурхач праекту 730Д''. Магутнасьць складала 440 кВат. Цеплаход «БТ-01» меў прыпіску ў Мазыры. Пабудаваў «Пінскі ССРЗ» у 2005 годзе. Праектаваў «Белсуднапраект». Меў уляганьне 90 см пры водазьмяшчэньні 142 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цеплаход праекту 730Д|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=55|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Баржа-пляцоўка праекту 775А'' (38 асобнікаў). Улучала грузавы бункер са здымнымі закрыцьцямі. Грузападымальнасьць складала 900 т. Мелі прыпіску ў 6 з 8 партоў: [[Берасьце]], [[Пінск]], Мікашэвічы, [[Мазыр]], Гомель і Рэчыца. Будаваў «[[Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1994 году. Перавозілі грузы ў пакетах і на [[паддон]]ах, а таксама навалачныя грузы. Уляганьне складала складала 1,83 м пры водазьмяшчэньні 1181 т з грузам 900 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Баржа-пляцоўка праекту 775А|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=58|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Баржа-пляцоўка праекту 775'' (60 асобнікаў). Мела грузападымальнасьць 900 т. Выкарыстоўвалі для перавозкі мінэральна-будаўнічых матэрыялаў з [[Рачное рэчышча|рачнога рэчышча]], [[кантэйнэр]]аў, вусенічнай тэхнікі зь ціскам да 10 т/кв.м і колавых [[цяжкавік]]оў з нагрузкай да 9 т на вось. Мелі прыпіску ва ўсіх 8 партах. Вырабляў «Рэчыцкі ССРЗ» ад 1981 году. Мела ўляганьне 1,77 м пры водазьмяшчэньні 1143 т з грузам 900 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Баржа-пляцоўка праекту 775|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=57|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Паяжджанскі цеплаход праекту Р-51Э'' (3 асобнікі). Магутнасьць складала 220 кВат. «[[Гомель (цеплаход)|Гомель]]» у Гомлі, «[[Горадня (цеплаход)|Горадня]]» ў Берасьці і «[[Пінск (цеплаход)|Пінск]]» у Пінску. Зьмяшчаў да 243 паяжджанаў. Мог плаваць да 2-х содняў у прыгарадныя рэйсы па 4 гадзіны. Пабудаваў «[[Маскоўскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1969 году. Праектавала Цэнтральнае тэхніка-канструктарскае бюро (Ленінград) Міністэрства рачнога флёту СССР . Уляганьне складала 1,13 м пры водазьмяшчэньні 101,6 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паяжджанскі цеплаход праекту Р-51Э|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=60|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:PT-01 at Pontoon Pier on the Sozh River in Gomel 7 May 2014.JPG|значак|290пкс|Цеплаход «ПТ-01» на Сожы ў Гомлі (2014 год)]]
* ''Паяжджанскі цеплаход праекту 95030'' (2 асобнікі). Магутнасьць складала 110 кВат. «ПТ-01» і «ПТ-02» у Гомлі. Зьмяшчаў 60 паяжджанаў. Мог плаваць да содняў у прыгарадны рэйс на 8 гадзінаў. Будаваў «Гомельскі ССРЗ» ад 1994 году. Праектаваў «Белсуднапраект». Уляганьне было 70 см пры водазьмяшчальнасьці 36,7 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паяжджанскі цеплаход праекту 95030|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=61|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Плывучы кран праекту 1451'' (9 асобнікаў). Грузападымальнасьць складала 5 т. Мелі прыпіску ў 5 з 8 партоў: Мікашэвічы, Мазыр, Магілёў, Гомель і Рэчыца. Здабывалі пясок і [[жвір]] са дна ракі. Перагружалі навалачныя, адзінкавыя і масавыя грузы. Магутнасьць складала 243 кВат. Вылет стралы крана дасягаў 30 м. Праектавала «[[Гарадзец (Ніжагародзкая вобласьць)|Гарадзецкая]] суднаверф» ([[Ніжагародзкая вобласьць]], Расея). Уляганьне складала 1,03 м пры водазьмяшчэньні 304 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Плывучы кран праекту 1451|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=62|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Паслугі ==
На 2025 год «Беларускае рачное параходзтва» ажыцьцяўляла:
* грузаперавозкі па 6 рэках — [[Сож]], [[Бярэзіна]], [[Мухавец]], [[Піна]], [[Прыпяць]] і [[Дняпро]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозка грузаў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/perevozka-gruzov|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* перавозку паяжджанаў па Сожу, Мухаўцу і Прыпяці на цеплаходах «[[Гомель (цеплаход)|Гомель]]», «[[Горадня (цеплаход)|Горадня]]» ў Берасьці і «[[Пінск (цеплаход)|Пінск]]» адпаведна&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозка паяжджанаў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-pass|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* апрацоўку грузаў з пагрузкай і разгрузкай [[Партальны кран|партальнымі кранамі]] грузападымальнасьцю 5, 10 і 16 т, [[Плывучы кран|плывучымі кранамі]] на 5 т і франтальнымі [[пагрузчык]]амі, як і складаваньнем пры пад'язных [[Чыгунка|чыгуначных]] шляхах у партах [[Мазыр]], [[Бабруйск]] і Гомель, а таксама пры пад'язных аўтадарогах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозачная апрацоўка грузаў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-overload|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[экспэдытарства]] з затарваньнем і маркіроўкай груза, афармленьнем грузасуправаджальных дакумэнтаў і ўзгадненьнем маршрута перавозкі груза, а таксама падачай груза на [[Мытня|мытню]] і сплатай [[мыта]]ў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозачна-экспэдыцыйная дзейнасьць|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-expedition|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* рамонт [[паром]]ных пераправаў на Рэчыцкім і Гомельскім суднабудаўніча-суднарамонтных заводах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Суднабудаваньне і суднарамонт|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-shipbuilding|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* вытворчасьць такіх мэталаканструкцыяў, як [[хапач]] для крана грузападымальнасьцю 5 і 10 т, вагоны-бытоўкі, -майстэрні і -інструмэнталкі, адна- і дзьвюхсьценныя ёмістасьці абсягам да 300 кубамэтраў, [[Воданапорная вежа|воданапорныя вежы]] і [[дымаход]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выраб мэталаканструкцыяў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-metall|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* здабычу рачнога будаўнічага [[Пясок|пяску]] і збыт [[граніт]]нага друзу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Збыт будаўнічага пяску, друзу і адсеву|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/realizatsiya-peska-stroitelnogo|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:Flag of Belarusian Steamship Line.svg|значак|290пкс|Сьцяг«Дняпроўска-Дзьвінскага рачнога параходзтва»]]
У сьнежні 1930 году [[Народны камісарыят шляхоў зносін СССР]] заснаваў «Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва» («ДДРП») ў [[Гомель|Гомлі]] ([[Беларуская ССР]])&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва»|спасылка=https://fk.archives.gov.by/fond/123591/|выдавец=Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1932 годзе Народны камісарыят воднага транспарту СССР перадаў «ДДРП» раку [[Прыпяць]]. Разам з гэтым параходзтва атрымала 2 паяжджанскія лініі [[Мазыр]]—[[Кіеў]] ([[Украінская ССР]]) і Мазыр—[[Тураў]], а таксама 7 паяжджанскіх караблёў магутнасьцю 860 [[Конская сіла|конскіх сілаў]]. У 1933 годзе заснавалі рачны [[порт]] Гомель. За 1931—1940 гады грузаперавозкі вырасьлі ў 3,2 разы да 1,776 млн т&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзень працаўнікоў воднага транспарту і 90-гадовы юбілей прадпрыемства|спасылка=https://parohodstvo.by/?option=com_content&amp;view=article&amp;id=66&amp;Itemid=179|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2 ліпеня 2021|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1939 годзе заснавалі рачны порт [[Пінск]]. У 1941 годзе берагавую гаспадарку «ДДРП» вывезьлі ў Маскву ([[Расейская СФСР]]). У жніўні 1942 годзе «ДДРП» пераўтварылі ў Дняпроўска-Дзьвінскую вайскова-аднаўленчую ўправу (ДДВАУ), якую ў сьнежні 1942 году разьмясьцілі ў вёсцы [[Вусьце (Заходнедзьвінская акруга)|Вусьце]] Кастрычніцкага раёну [[Цьвярская вобласьць|Калінінскай вобласьці]] (Расейская СФСР). У лістападзе 1943 году ДДВАУ перамясьцілі ў Гомель&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 1944 годзе аднавілі 265 [[баржа]]ў і караблёў. Пабудавалі яшчэ 226 баржаў і караблёў. Рачны флёт папоўнілі буксірнымі [[цеплаход]]амі і баржамі грузападымальнасьцю  700—1000 т&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Таксама ў 1944 годзе заснавалі порт [[Рэчыца]] (Гомельская вобласьць). У красавіку 1945 году ДДВАУ зноў пераўтварылі ў «Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;, якое ў верасьні 1947 году падпарадкавалі Міністэрству рачнога флёту Беларускай ССР&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. 22 кастрычніка 1947 году «ДДРП» пераўтварылі ў «Верхне-Дняпроўскае рачное параходзтва» («ВДРП»)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1950 годзе заснавалі рачны порт [[Берасьце]]. У 1950-я гады адбудавалі Гомельскі, Пінскі, [[Бабруйск]]і і Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтныя заводы. [[Прычал]]ы ў Гомлі і Берасьці аснасьцілі берагавымі і [[Плывучы кран|плывучымі кранамі]]. У 1963 годзе заснавалі рачны порт Мазыр, у 1970-м — Бабруйск, а ў 1978-м годзе — [[Мікашэвічы]] (Лунінецкі раён). Да 1980 году на новай пляцоўцы [[Дамашыцы|Дамашыцах]] (Пінскі раён) пабудавалі рачны порт Пінск, а таксама ўзьвялі рачны [[вакзал]] у Мазыры&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 1 красавіка 1987 году «ВДРП» пераўтварылі ў вытворчае [[Дзяржаўнае аб'яднаньне|аб'яднаньне]]. 4 жніўня 1988 году яго перайменавалі ў «Беларускае рачное параходзтва» («Белрэчтранс») ў падпарадкаваньні [[Міністэрства транспарту Беларускай ССР]]&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларускае рачное параходзтва»|спасылка=https://fk.archives.gov.by/fond/123590/|выдавец=Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

31 ліпеня 2000 году «Беларускае рачное параходзтва» («БРП») пераўтварылі ва [[Унітарнае прадпрыемства|ўнітарнае прадпрыемства]]. 31 жніўня 2004 году «БРП» перамясьцілі з Гомля ў Мазыр&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=УП «Беларускае рачное параходзтва», УНП 400071046|спасылка=https://bizinspect.by/inst/5c1fc86737b6871c5c321984|выдавец=ТАА «Бізінспэкт»|мова=ru|дата публікацыі=2 чэрвеня 2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 2010 годзе да «БРП» далучылі «[[Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]», а ў 2012 годзе — «[[Гомельскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]», што дазволіла пашырыць рамонт суднаў параходзтва і вырабляць [[хапач]]ы для партовых кранаў&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 1 ліпеня 2014 году 4 [[экіпаж]]ы «Беларускага рачнога параходзтва» з [[Гомель|Гомля]] і [[Мазыр]]а даставілі 4 рэактары ўстаноўкі [[гідракрэкінг]]у цяжкіх нафтавых рэшткаў да прычала «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод|Мазырскага нафтаперапрацоўчага заводу]]» ў [[Стрэльск]]у ([[Крынічны сельсавет]]). Перавозку ажыцьцявілі па [[Дняпро|Дняпры]] за некалькі дзён з [[Кіеў]]скага [[Кіеўскі рачны порт|рачнога порта]] (Украіна) на несамаходных [[баржа]]х. Кожны рэактар устаноўкі гідракрэкінгу ЦНР важыў 793 т і меў даўжыню 51,4 м, шырыню 7,5 м і вышыню 6 м з падстаўкай&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Андрэеў, Ірына Асташкевіч.|загаловак=Незвычайны груз|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 ліпеня 2014|нумар=122 (27732)|старонкі=5|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. За 2017 году перавезьлі 1,427 млн т грузаў, што склала 70 % водных грузаперавозак Беларусі. Пры гэтым 94 % грузаперавозак прадпрыемства прыпала на будаўнічы [[пясок]], 5,9 % — на [[друз]], а рэшта — на негабарытнае цяжкавагавае абсталяваньне для [[электрастанцыя]]ў і нафтаперапрацоўчых заводаў Беларусі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чым жыве «Беларускае рачное параходзтва» на Гомельшчыне|спасылка=https://progomel.by/economy/2018/06/59945.html|выдавец=Партал «Пра Гомель»|мова=ru|дата публікацыі=28 чэрвеня 2018|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
* [[А.Б. Галаванаў]] (1932—1937)
* [[Б.І. Кістанаў]] (1939—1941)
* [[І.Е. Геронін]] (1942—1956)
* [[М.Г. Грыгор'еў]] (1957—1974)
* [[М.Г. Кучмін]] (1975—1991)
* [[Ю.А. Арлянскі]] (1992—1998)
* [[М.І. Туманаў]] (1999—2003)
* [[Генадзь Цэнцер]] (2004 — прынамсі да 2019)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://parohodstvo.by/novosti|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі Мазыру]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Мазыру]]
[[Катэгорыя:Эўрапейскія транспартныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Водны транспарт Эўропы]]
[[Катэгорыя:Водныя грузаперавозкі]]
[[Катэгорыя:Транспарт у Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1930 годзе]]</text>
      <sha1>ibbt67jhgok9q8h110u8ubiljzgel7m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620080</id>
      <parentid>2620066</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T08:37:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Мінуўшчына */ .</comment>
      <origin>2620080</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38701" sha1="rn2eezn4gpkijscvgx8zbd1fk7lulny" xml:space="preserve">{{Каардынаты|52|3|3|паўночнае|29|15|53|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія
|назва             = «Беларускае рачное параходзтва»
|лягатып           = 
|выява             = Mozyr tram fantrip. Мозырь - Mazyr, Belarus - panoramio (403).jpg
|тып               = [[унітарнае прадпрыемства]]
|лістынг           = 
|дэвіз             = 
|заснаваная        = {{Дата пачатку|0|12|1930|1}}
|заснавальнікі     = [[Народны камісарыят шляхоў зносін СССР]]
|уласьнікі         = [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі]]
|краіна            = [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне     = [[Гомельская вобласьць]]
|адрас             = [[Мазыр]], [[Савецкая вуліца (Мазыр)|Савецкая вуліца]], дом 27а
|ключавыя постаці  = [[Аляксей Багамягкаў]] (намесьнік па перавозках), [[Аляксандар Дзядкоў]] ([[галоўны інжынэр]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі «Беларускага рачнога параходзтва»|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/upravlenie-parokhodstva|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|галіна            = [[сфэра паслугаў]]
|прадукцыя         = [[вагон]]-бытоўка, [[рэзэрвуар]], [[воданапорная вежа]], [[дымаход]]
|паслугі           = рачныя перавозкі грузаў і людзей, пагрузка і разгрузка, складаваньне, рамонт суднаў
|абарачэньне       = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак    = 
|лік супрацоўнікаў = 
|матчына кампанія  = [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб прадпрыемствах воднага транспарту|спасылка=https://mintrans.gov.by/be/vodnyj-transport/o-predpriyatiyakh-vodnogo-transporta|выдавец=[[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі]]|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|даччыныя кампаніі = 
|аўдытар           = 
|сайт              = [https://parohodstvo.by/ parohodstvo.by]
}}
'''«Беларускае рачное параходзтва»''' — дзяржаўнае [[прадпрыемства]] Беларусі, заснаванае ў сьнежні 1930 году ў якасьці «Дняпроўска-Дзьвінскага рачнога параходзтва» ў [[Гомель|Гомлі]].

На 2025 год «БРП» улучала ўправу і 8 рачных партоў Беларусі: [[Берасьце]], [[Пінск]], [[Мікашэвічы]] (Лунінецкі раён), [[Мазыр]], [[Бабруйск]], [[Магілёў]], [[Рэчыца]] і [[Гомель]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Гэтыя парты месьціліся ў вадазборах суднаходных рэк [[Прыпяць]], [[Дняпро]], [[Сож]] і [[Бярэзіна]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзейнасьць|спасылка=https://parohodstvo.by/activity|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Парты ==
На 2025 год «Беларускае рачное параходзтва» мела 8 рачных партоў.
* ''Берасьце''. Заснаваны ў 1950 годзе. Месьціўся на правым беразе ракі [[Мухавец]], у паўднёва-заходняй частцы [[Берасьце|Берасьця]]. Прызначаўся для апрацоўкі навалачных грузаў і пагрузкі будаўнічага [[Пясок|пяску]] ў [[цяжкавік]]і. Меў [[Партальны кран|партальныя краны]] грузападымальнасьцю 10 т. Даўжыня [[прычал]]ьнай лініі складала 210 м. Адасоблена знаходзіўся [[прычал]] «Гузьні» ў межах горада. Меў пасажырскі [[цеплаход]] «[[Горадня (цеплаход)|Горадня]]» праекту Р-51Э для экскурсіяў па Мухаўцы і пагадзіннай [[Арэнда|арэнды]], 5 [[буксір]]ных цеплаходаў праекту 570, 12 несамаходных [[баржа]]ў праектаў 775 і 775А, 2 [[Землярыйная машына|землярыйныя машыны]] і [[плавучы кран]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Берасьце|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/81-about-port-brest|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Пінск'' (Берасьцейская вобласьць). Заснаваны ў 1939 годзе. Месьціўся на рацэ [[Піна|Піне]] за 8 км вышэй па цячэньні ад [[Пінск]]у (Берасьцейская вобласьць). Прызначаўся для апрацоўкі тарных і навалачных грузаў. Партальныя краны мелі грузападымальнасьць 10 т. Даўжыня прычальнай лініі складала 346 м. Меў пасажырскі цеплаход «[[Пінск (цеплаход)|Пінск]]» праекту Р-51Э, 7 буксірных цеплаходаў, 177 несамаходных баржаў, землярыйную машыну і 2 плывучыя краны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Пінск|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/80-about-port-pinsk|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Мікашэвічы'' ([[Лунінецкі раён]]). Заснаваны ў 1978 годзе. Месьціўся ў падгалоўі [[Мікашэвіцкі канал|Мікашэвіцкага каналу]]. Меў [[канвэер]]ныя лініі для адгрузкі [[друз]]у з заводу «[[Граніт (завод)|Граніт]]». Даўжыня прычальнай лініі складала 300 м. Меў 5 буксірных цеплаходаў праектаў 570 і 730, 10 несамаходных баржаў праектаў 775 і 775А, 2 плывучыя краны праекту 1451&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Мікашэвічы|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/78-about-port-mikashivici|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Мазыр'' (Гомельская вобласьць). Заснаваны ў 1963 годзе Месьціўся на 192-м км ракі [[Прыпяць]]. Быў галоўным месцам перагрузкі пры міжнародных грузаперавозках. Прызначаўся для [[Тара|тарных]] і навалачных грузаў. У порце былі пад'язныя [[Чыгунка|чыгуначныя]] шляхі. Даўжыня прычальнай лініі складала 800 м. Працаваў пункт пропуску празь дзяржаўную [[Межы Беларусі|мяжу Беларусі]] для [[Мытня|мытнага]] і памежнага нагляду. Меў 8 буксірных цеплаходаў праектаў 570 і 730Д, [[сухагруз]]ны цеплаход-пляцоўку «[[Надзея (сухагруз)|Надзея]]» на 700 т праекту 95065, 24 несамаходныя баржы, землярыйную машыну і плывучы кран праекту 1451&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Мазыр|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/79-about-port-mozyr|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Бабруйск'' (Магілёўская вобласьць). Заснаваны ў 1970 годзе. Месьціўся на 174-м км ракі [[Бярэзіна|Бярэзіны]]. Прызначаўся для апрацоўкі навалачных грузаў. Меў пад'язныя чыгуначныя шляхі. Даўжыня прычальнай лініі складала 560 м. Меў 3 буксірныя цеплаходы праекту 730, 12 несамаходных баржаў праектаў 775, 187Г і 619А, а таксама 2 землярыйныя машыны і плывучы перагружальнік&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Бабруйск|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/76-about-port-bobruisk|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Рэчыца'' (Гомельская вобласьць). Заснаваны ў 1944 годзе. Месьціўся на 1156-м км ракі [[Дняпро]]. Прызначаўся для апрацоўкі навалачных грузаў. Працаваў пункт пропуску празь мяжу Беларусі для мытнага і памежнага нагляду. Меў 5 буксірных цеплаходаў праекту 570 і 730, 7 несамаходных баржаў праектаў 775 і 775А, землярыйную машыну і 3 плывучыя краны праекту 1451. Валодаў зьліпам далучанага «[[Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтны завод|Рэчыцкага суднабудаўніча-суднарамонтнага заводу]]» для пад'ёму, [[будаўніцтва]] і [[рамонт]]у караблёў. Вырабляў [[вагон]]ы-бытоўкі і -майстэрні, ёмістасьці абсягам да 300 кубамэтраў, апорныя зварныя мэталаканструкцыі, [[Воданапорная вежа|воданапорныя вежы]] і буйнагабарытныя [[Дымаход|дымавыя трубы]]. Меў мэталаапрацоўчае, [[прэс]]авае, згінальнае, газаплязмарэжучае, электра[[Зварка|зварачнае]] і фарбавальнае абсталяваньне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Рэчыца|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/75-about-port-rechitsa|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Гомель''. Заснаваны ў 1933 годзе Месьціўся на 100-м км ракі [[Сож]]. Прызначаўся для апрацоўкі тарных і навалачных грузаў. Меў пад'язныя чыгуначныя шляхі і партальныя краны грузападымальнасьцю 5 і 10 т. Даўжыня прычальнай лініі складала 455 м. Дзейнічаў пункт пропуску празь мяжу Беларусі для мытнага і памежнага нагляду. Меў 3 пасажырскія цеплаходы праектаў Р-51Э і 95030, у тым ліку «[[Гомель (цеплаход)|Гомель]]», 6 буксірных цеплаходаў праектаў 570 і 730, 12 несамаходных баржаў праектаў 775 і 775А, землярыйную машыну і 2 плывучыя краны праекту 1451. Далучаны «[[Гомельскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» меў зьліп для пад'ёму, будаўніцтва і рамонту караблёў. Вырабляў вагоны-бытоўкі і -майстэрні, ёмістасьці абсягам да 300 кубамэтраў, апорныя зварныя мэталаканструкцыі, воданапорныя вежы і дымаходы. Меў мэталаапрацоўчае, прэсавае, згінальнае, газаплязмарэжучае, электразварачнае і [[фарба]]вальнае абсталяваньне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апісаньне рачнога порта Гомель|спасылка=https://parohodstvo.by/kontakty/74-about-port-gomel|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Флёт ==
На 2025 год «Беларускае рачное параходзтва» мела 98 [[баржа]]ў-пляцовак грузападымальнасьцю 900 т, 51 [[буксір]]ны цеплаход, 24 [[Плывучы кран|плывучыя краны]] і 7 паяжджанскіх [[цеплаход]]аў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Флёт параходзтва|спасылка=https://parohodstvo.by/flot|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Асноўнымі суднамі былі:
* ''Буксір-штурхач праекту 570А або 570В'' (32 асобнікі). Магутнасьць складала 220 кіля[[ват]]. Мелі прыпіску ва ўсіх 8 партах параходзтва. Будаваў «[[Гомельскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1972 году 570А і ад 1982 году 570В. Праектаваў «[[Белсуднапраект]]» (Гомель). Уляганьне складала 89 см пры водазьмяшчэньні 78 т і 92 см — пры 81,6 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цеплаходы праекту 570А, 570В|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=53|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Буксір-штурхач праекту 730'' (13 асобнікаў). Магутнасць складала 220 кВат. Мелі прыпіску 5 з 8 рачных партоў: [[Мікашэвічы]], [[Магілёў]], [[Бабруйск]], [[Гомель]] і [[Рэчыца]]. Вырабляў «[[Пінскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1985 году. Прызначаліся для неглыбокіх участкаў ракі [[Бярэзіна]] і вярхоўя [[Дняпро|Дняпра]]. Праектаваў «Белсуднапраект». [[Уляганьне]] складала 60 см пры [[Водазьмяшчэньне|водазьмяшчэньні]] 79 т і да 67 см — пры 89 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цеплаход праекту 730|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=54|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Буксір-штурхач праекту 730Д''. Магутнасьць складала 440 кВат. Цеплаход «БТ-01» меў прыпіску ў Мазыры. Пабудаваў «Пінскі ССРЗ» у 2005 годзе. Праектаваў «Белсуднапраект». Меў уляганьне 90 см пры водазьмяшчэньні 142 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цеплаход праекту 730Д|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=55|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Баржа-пляцоўка праекту 775А'' (38 асобнікаў). Улучала грузавы бункер са здымнымі закрыцьцямі. Грузападымальнасьць складала 900 т. Мелі прыпіску ў 6 з 8 партоў: [[Берасьце]], [[Пінск]], Мікашэвічы, [[Мазыр]], Гомель і Рэчыца. Будаваў «[[Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1994 году. Перавозілі грузы ў пакетах і на [[паддон]]ах, а таксама навалачныя грузы. Уляганьне складала складала 1,83 м пры водазьмяшчэньні 1181 т з грузам 900 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Баржа-пляцоўка праекту 775А|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=58|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Баржа-пляцоўка праекту 775'' (60 асобнікаў). Мела грузападымальнасьць 900 т. Выкарыстоўвалі для перавозкі мінэральна-будаўнічых матэрыялаў з [[Рачное рэчышча|рачнога рэчышча]], [[кантэйнэр]]аў, вусенічнай тэхнікі зь ціскам да 10 т/кв.м і колавых [[цяжкавік]]оў з нагрузкай да 9 т на вось. Мелі прыпіску ва ўсіх 8 партах. Вырабляў «Рэчыцкі ССРЗ» ад 1981 году. Мела ўляганьне 1,77 м пры водазьмяшчэньні 1143 т з грузам 900 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Баржа-пляцоўка праекту 775|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=57|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Паяжджанскі цеплаход праекту Р-51Э'' (3 асобнікі). Магутнасьць складала 220 кВат. «[[Гомель (цеплаход)|Гомель]]» у Гомлі, «[[Горадня (цеплаход)|Горадня]]» ў Берасьці і «[[Пінск (цеплаход)|Пінск]]» у Пінску. Зьмяшчаў да 243 паяжджанаў. Мог плаваць да 2-х содняў у прыгарадныя рэйсы па 4 гадзіны. Пабудаваў «[[Маскоўскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]» ад 1969 году. Праектавала Цэнтральнае тэхніка-канструктарскае бюро (Ленінград) Міністэрства рачнога флёту СССР . Уляганьне складала 1,13 м пры водазьмяшчэньні 101,6 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паяжджанскі цеплаход праекту Р-51Э|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=60|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:PT-01 at Pontoon Pier on the Sozh River in Gomel 7 May 2014.JPG|значак|290пкс|Цеплаход «ПТ-01» на Сожы ў Гомлі (2014 год)]]
* ''Паяжджанскі цеплаход праекту 95030'' (2 асобнікі). Магутнасьць складала 110 кВат. «ПТ-01» і «ПТ-02» у Гомлі. Зьмяшчаў 60 паяжджанаў. Мог плаваць да содняў у прыгарадны рэйс на 8 гадзінаў. Будаваў «Гомельскі ССРЗ» ад 1994 году. Праектаваў «Белсуднапраект». Уляганьне было 70 см пры водазьмяшчальнасьці 36,7 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паяжджанскі цеплаход праекту 95030|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=61|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Плывучы кран праекту 1451'' (9 асобнікаў). Грузападымальнасьць складала 5 т. Мелі прыпіску ў 5 з 8 партоў: Мікашэвічы, Мазыр, Магілёў, Гомель і Рэчыца. Здабывалі пясок і [[жвір]] са дна ракі. Перагружалі навалачныя, адзінкавыя і масавыя грузы. Магутнасьць складала 243 кВат. Вылет стралы крана дасягаў 30 м. Праектавала «[[Гарадзец (Ніжагародзкая вобласьць)|Гарадзецкая]] суднаверф» ([[Ніжагародзкая вобласьць]], Расея). Уляганьне складала 1,03 м пры водазьмяшчэньні 304 т&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Плывучы кран праекту 1451|спасылка=https://parohodstvo.by/?id=62|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Паслугі ==
На 2025 год «Беларускае рачное параходзтва» ажыцьцяўляла:
* грузаперавозкі па 6 рэках — [[Сож]], [[Бярэзіна]], [[Мухавец]], [[Піна]], [[Прыпяць]] і [[Дняпро]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозка грузаў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/perevozka-gruzov|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* перавозку паяжджанаў па Сожу, Мухаўцу і Прыпяці на цеплаходах «[[Гомель (цеплаход)|Гомель]]», «[[Горадня (цеплаход)|Горадня]]» ў Берасьці і «[[Пінск (цеплаход)|Пінск]]» адпаведна&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозка паяжджанаў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-pass|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* апрацоўку грузаў з пагрузкай і разгрузкай [[Партальны кран|партальнымі кранамі]] грузападымальнасьцю 5, 10 і 16 т, [[Плывучы кран|плывучымі кранамі]] на 5 т і франтальнымі [[пагрузчык]]амі, як і складаваньнем пры пад'язных [[Чыгунка|чыгуначных]] шляхах у партах [[Мазыр]], [[Бабруйск]] і Гомель, а таксама пры пад'язных аўтадарогах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозачная апрацоўка грузаў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-overload|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[экспэдытарства]] з затарваньнем і маркіроўкай груза, афармленьнем грузасуправаджальных дакумэнтаў і ўзгадненьнем маршрута перавозкі груза, а таксама падачай груза на [[Мытня|мытню]] і сплатай [[мыта]]ў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Перавозачна-экспэдыцыйная дзейнасьць|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-expedition|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* рамонт [[паром]]ных пераправаў на Рэчыцкім і Гомельскім суднабудаўніча-суднарамонтных заводах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Суднабудаваньне і суднарамонт|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-shipbuilding|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* вытворчасьць такіх мэталаканструкцыяў, як [[хапач]] для крана грузападымальнасьцю 5 і 10 т, вагоны-бытоўкі, -майстэрні і -інструмэнталкі, адна- і дзьвюхсьценныя ёмістасьці абсягам да 300 кубамэтраў, [[Воданапорная вежа|воданапорныя вежы]] і [[дымаход]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выраб мэталаканструкцыяў|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/activity-metall|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* здабычу рачнога будаўнічага [[Пясок|пяску]] і збыт [[граніт]]нага друзу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Збыт будаўнічага пяску, друзу і адсеву|спасылка=https://parohodstvo.by/activity/realizatsiya-peska-stroitelnogo|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:Flag of Belarusian Steamship Line.svg|значак|290пкс|Сьцяг «Дняпроўска-Дзьвінскага рачнога параходзтва»]]
У сьнежні 1930 году [[Народны камісарыят шляхоў зносін СССР]] заснаваў «Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва» («ДДРП») ў [[Гомель|Гомлі]] ([[Беларуская ССР]])&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва»|спасылка=https://fk.archives.gov.by/fond/123591/|выдавец=Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1932 годзе Народны камісарыят воднага транспарту СССР перадаў «ДДРП» раку [[Прыпяць]]. Разам з гэтым параходзтва атрымала 2 паяжджанскія лініі [[Мазыр]]—[[Кіеў]] ([[Украінская ССР]]) і Мазыр—[[Тураў]], а таксама 7 паяжджанскіх караблёў магутнасьцю 860 [[Конская сіла|конскіх сілаў]]. У 1933 годзе заснавалі рачны [[порт]] Гомель. За 1931—1940 гады грузаперавозкі вырасьлі ў 3,2 разы да 1,776 млн т&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзень працаўнікоў воднага транспарту і 90-гадовы юбілей прадпрыемства|спасылка=https://parohodstvo.by/?option=com_content&amp;view=article&amp;id=66&amp;Itemid=179|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2 ліпеня 2021|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1939 годзе заснавалі рачны порт [[Пінск]]. У 1941 годзе берагавую гаспадарку «ДДРП» вывезьлі ў Маскву ([[Расейская СФСР]]). У жніўні 1942 годзе «ДДРП» пераўтварылі ў Дняпроўска-Дзьвінскую вайскова-аднаўленчую ўправу (ДДВАУ), якую ў сьнежні 1942 году разьмясьцілі ў вёсцы [[Вусьце (Заходнедзьвінская акруга)|Вусьце]] Кастрычніцкага раёну [[Цьвярская вобласьць|Калінінскай вобласьці]] (Расейская СФСР). У лістападзе 1943 году ДДВАУ перамясьцілі ў Гомель&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 1944 годзе аднавілі 265 [[баржа]]ў і караблёў. Пабудавалі яшчэ 226 баржаў і караблёў. Рачны флёт папоўнілі буксірнымі [[цеплаход]]амі і баржамі грузападымальнасьцю  700—1000 т&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Таксама ў 1944 годзе заснавалі порт [[Рэчыца]] (Гомельская вобласьць). У красавіку 1945 году ДДВАУ зноў пераўтварылі ў «Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;, якое ў верасьні 1947 году падпарадкавалі Міністэрству рачнога флёту Беларускай ССР&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. 22 кастрычніка 1947 году «ДДРП» пераўтварылі ў «Верхне-Дняпроўскае рачное параходзтва» («ВДРП»)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1950 годзе заснавалі рачны порт [[Берасьце]]. У 1950-я гады адбудавалі Гомельскі, Пінскі, [[Бабруйск]]і і Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтныя заводы. [[Прычал]]ы ў Гомлі і Берасьці аснасьцілі берагавымі і [[Плывучы кран|плывучымі кранамі]]. У 1963 годзе заснавалі рачны порт Мазыр, у 1970-м — Бабруйск, а ў 1978-м годзе — [[Мікашэвічы]] (Лунінецкі раён). Да 1980 году на новай пляцоўцы [[Дамашыцы|Дамашыцах]] (Пінскі раён) пабудавалі рачны порт Пінск, а таксама ўзьвялі рачны [[вакзал]] у Мазыры&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 1 красавіка 1987 году «ВДРП» пераўтварылі ў вытворчае [[Дзяржаўнае аб'яднаньне|аб'яднаньне]]. 4 жніўня 1988 году яго перайменавалі ў «Беларускае рачное параходзтва» («Белрэчтранс») ў падпарадкаваньні [[Міністэрства транспарту Беларускай ССР]]&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларускае рачное параходзтва»|спасылка=https://fk.archives.gov.by/fond/123590/|выдавец=Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

31 ліпеня 2000 году «Беларускае рачное параходзтва» («БРП») пераўтварылі ва [[Унітарнае прадпрыемства|ўнітарнае прадпрыемства]]. 31 жніўня 2004 году «БРП» перамясьцілі з Гомля ў Мазыр&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=УП «Беларускае рачное параходзтва», УНП 400071046|спасылка=https://bizinspect.by/inst/5c1fc86737b6871c5c321984|выдавец=ТАА «Бізінспэкт»|мова=ru|дата публікацыі=2 чэрвеня 2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 2010 годзе да «БРП» далучылі «[[Рэчыцкі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]», а ў 2012 годзе — «[[Гомельскі суднабудаўніча-суднарамонтны завод]]», што дазволіла пашырыць рамонт суднаў параходзтва і вырабляць [[хапач]]ы для партовых кранаў&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 1 ліпеня 2014 году 4 [[экіпаж]]ы «Беларускага рачнога параходзтва» з [[Гомель|Гомля]] і [[Мазыр]]а даставілі 4 рэактары ўстаноўкі [[гідракрэкінг]]у цяжкіх нафтавых рэшткаў да прычала «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод|Мазырскага нафтаперапрацоўчага заводу]]» ў [[Стрэльск]]у ([[Крынічны сельсавет]]). Перавозку ажыцьцявілі па [[Дняпро|Дняпры]] за некалькі дзён з [[Кіеў]]скага [[Кіеўскі рачны порт|рачнога порта]] (Украіна) на несамаходных [[баржа]]х. Кожны рэактар устаноўкі гідракрэкінгу ЦНР важыў 793 т і меў даўжыню 51,4 м, шырыню 7,5 м і вышыню 6 м з падстаўкай&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Андрэеў, Ірына Асташкевіч.|загаловак=Незвычайны груз|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 ліпеня 2014|нумар=122 (27732)|старонкі=5|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. За 2017 году перавезьлі 1,427 млн т грузаў, што склала 70 % водных грузаперавозак Беларусі. Пры гэтым 94 % грузаперавозак прадпрыемства прыпала на будаўнічы [[пясок]], 5,9 % — на [[друз]], а рэшта — на негабарытнае цяжкавагавае абсталяваньне для [[электрастанцыя]]ў і нафтаперапрацоўчых заводаў Беларусі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чым жыве «Беларускае рачное параходзтва» на Гомельшчыне|спасылка=https://progomel.by/economy/2018/06/59945.html|выдавец=Партал «Пра Гомель»|мова=ru|дата публікацыі=28 чэрвеня 2018|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
* [[А.Б. Галаванаў]] (1932—1937)
* [[Б.І. Кістанаў]] (1939—1941)
* [[І.Е. Геронін]] (1942—1956)
* [[М.Г. Грыгор'еў]] (1957—1974)
* [[М.Г. Кучмін]] (1975—1991)
* [[Ю.А. Арлянскі]] (1992—1998)
* [[М.І. Туманаў]] (1999—2003)
* [[Генадзь Цэнцер]] (2004 — прынамсі да 2019)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://parohodstvo.by/novosti|выдавец=УП «Беларускае рачное параходзтва»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=15 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі Мазыру]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Мазыру]]
[[Катэгорыя:Эўрапейскія транспартныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Водны транспарт Эўропы]]
[[Катэгорыя:Водныя грузаперавозкі]]
[[Катэгорыя:Транспарт у Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1930 годзе]]</text>
      <sha1>rn2eezn4gpkijscvgx8zbd1fk7lulny</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>БРП</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297033</id>
    <revision>
      <id>2620067</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:09:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Шаблён:Неадназначнасьць]]</comment>
      <origin>2620067</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="244" sha1="96we0ixc8kqmj75a4dw2ar21q3hoa6o" xml:space="preserve">* «[[Беларускае рачное параходзтва]]»
* [[Беларуская рэвалюцыйная партыя]]
* [[Беларуская рэвалюцыйная партыя (1950-я)]]

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>96we0ixc8kqmj75a4dw2ar21q3hoa6o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дняпроўска-Дзьвінскае рачное параходзтва</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297034</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620068</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:10:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620068</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ДДРП</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297036</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620070</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:10:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620070</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Белрэчтранс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297037</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620071</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:10:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620071</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Верхне-Дняпроўскае рачное параходзтва</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297038</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620072</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:11:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620072</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ВДРП</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297039</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620073</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:11:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620073</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дняпроўска-Дзьвінская вайскова-аднаўленчая ўправа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297040</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620074</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:12:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620074</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ДДВАУ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297041</id>
    <redirect title="Беларускае рачное параходзтва" />
    <revision>
      <id>2620075</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:13:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Беларускае рачное параходзтва]]</comment>
      <origin>2620075</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Беларускае рачное параходзтва]]</text>
      <sha1>qa3vo0iykjq52m2fppek4jbnvqzlt72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аркадзія (зьніклае паселішча)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297042</id>
    <revision>
      <id>2620079</id>
      <timestamp>2025-06-15T08:31:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>Створаная старонка са зьместам „ '''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].  === Расейская імпэрыя ===   == Заўвагі == {{Заўвагі}}  == Крыніцы == {{Крын...“</comment>
      <origin>2620079</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="545" sha1="40roxcj5h04v6pvsfsezulaj8qx57h5" xml:space="preserve">
'''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===


== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>40roxcj5h04v6pvsfsezulaj8qx57h5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620081</id>
      <parentid>2620079</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T08:37:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620081</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2296" sha1="hxa3w3rk1jonbv0xwf48iaonockt512" xml:space="preserve">''Курсіўны тэкст''{{Іншыя значэньні|Аркадзія}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1812 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}


'''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===


== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>hxa3w3rk1jonbv0xwf48iaonockt512</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620082</id>
      <parentid>2620081</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T08:39:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620082</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2212" sha1="r68lw1ij4nooxdhx0mg1jsw2pe6ymjb" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1812 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>r68lw1ij4nooxdhx0mg1jsw2pe6ymjb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620083</id>
      <parentid>2620082</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T08:43:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620083</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2212" sha1="853ndw0vgrvkx5le1t9eyu2546dzvj5" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1811 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>853ndw0vgrvkx5le1t9eyu2546dzvj5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620084</id>
      <parentid>2620083</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:04:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620084</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2917" sha1="6dm7ma0t79cx39lrmb6pcfdvr49xvo4" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1811 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===

У дакумэнце, пазначаным  14 днём лютага 1811 году, засьведчана, што фальварак Аркадзія з прылегласьцямі ў Рэчыцкім павеце, які належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, аддадзены ў арэнду шляхцічу Паўлу Жукоўскаму за штогадовую выплату нібыта ў 90, але ў іншым варыянце запісу ў 500 рублёў серабром&lt;ref&gt;Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 8, 34-35&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>6dm7ma0t79cx39lrmb6pcfdvr49xvo4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620085</id>
      <parentid>2620084</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:13:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620085</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2921" sha1="n4cp1w3qdwcsk25y3d4ycjsllunlhaz" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1811 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===

У дакумэнце, пазначаным  14 днём лютага 1811 году, засьведчана, што фальварак Аркадзія з прылегласьцямі ў Рэчыцкім павеце, які належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, аддадзены ў арэнду шляхцічу Паўлу Жукоўскаму за штогадовую выплату нібыта ў 90, але ў іншым варыянце запісу — у 500 рублёў серабром&lt;ref&gt;Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 8, 34-35&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>n4cp1w3qdwcsk25y3d4ycjsllunlhaz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620086</id>
      <parentid>2620085</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:18:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620086</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3290" sha1="084p3xv242d9tesf6y5lv8kxfoxqd7f" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1811 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія (Аркадыя)''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===

У дакумэнце, пазначаным  14 днём лютага 1811 году, засьведчана, што фальварак Аркадыя з прылегласьцямі ў Рэчыцкім павеце, які належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, аддадзены ў арэнду шляхцічу Паўлу Жукоўскаму за штогадовую выплату нібыта ў 90, але ў іншым варыянце запісу — у 500 рублёў серабром&lt;ref&gt;Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 8, 34-35&lt;/ref&gt;. З інвэнтара 1844 году маёнтку Юзафоў, прыналежнага Юзафу, сыну Караля, Прозару, вядома, што да фальварку Аркадыя прыпісаная вёска Ўласы з 17 дварамі&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 142. Воп.1 Спр. 1481. А. 40 і наст.&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>084p3xv242d9tesf6y5lv8kxfoxqd7f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620088</id>
      <parentid>2620086</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:44:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620088</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3307" sha1="olmdtqqmcif2mwcxp0nn4fwux9pcth1" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1811 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія (Аркадыя)''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

=== Расейская імпэрыя ===

У дакумэнце, пазначаным  14 днём лютага 1811 году, засьведчана, што фальварак Аркадыя з прылегласьцямі ў Рэчыцкім павеце, які належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, аддадзены ў арэнду шляхцічу Паўлу Жукоўскаму за штогадовую выплату нібыта ў 90, але ў іншым варыянце запісу — у 500 рублёў серабром&lt;ref&gt;Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 8, 34-35&lt;/ref&gt;. З інвэнтара 1844 году маёнтку [[Езапоў|Юзафоў]], прыналежнага Юзафу, сыну Караля, Прозару, вядома, што да фальварку Аркадыя прыпісаная вёска Ўласы з 17 дварамі&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 142. Воп.1 Спр. 1481. А. 40 і наст.&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>olmdtqqmcif2mwcxp0nn4fwux9pcth1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620091</id>
      <parentid>2620088</parentid>
      <timestamp>2025-06-15T09:53:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620091</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3247" sha1="l7isco8o9bycg21atqzttj1iztyg92x" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Аркадзія
|Статус                           = фальварак
|Назва ў родным склоне            = Аркадзіі
|Назва па-расейску                = 
|лацінка                          = Arkadzija
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1811 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   =
|Адміністрацыйная адзінка        = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Адміністрацыйная адзінка2       = Раён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] 
|Шырата градусаў                 = 
|Шырата хвілінаў                 = 
|Шырата сэкундаў                 = 
|Даўгата градусаў                = 
|Даўгата хвілінаў                = 
|Даўгата сэкундаў                = 
|Пазыцыя подпісу на мапе         = 
|Водступ подпісу на мапе         = 
|Commons                         = 
|Сайт                            = 
}}

'''Аркадзія (Аркадыя)''' — колішні фальварак, які месьціўся ў межах сучаснага  [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]].

== Гісторыя ==

У дакумэнце, пазначаным  14 днём лютага 1811 году, засьведчана, што фальварак Аркадыя з прылегласьцямі ў Рэчыцкім павеце, які належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, аддадзены ў арэнду шляхцічу Паўлу Жукоўскаму за штогадовую выплату нібыта ў 90, але ў іншым варыянце запісу — у 500 рублёў серабром&lt;ref&gt;Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 8, 34-35&lt;/ref&gt;. З інвэнтара 1844 году маёнтку [[Езапоў|Юзафоў]], прыналежнага Юзафу, сыну Караля, Прозару, вядома, што да фальварку Аркадыя прыпісаная вёска Ўласы з 17 дварамі&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 142. Воп.1 Спр. 1481. А. 40 і наст.&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>l7isco8o9bycg21atqzttj1iztyg92x</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>