Белая Русь

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="be-tarask">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікіпэдыя</sitename>
    <dbname>be_x_oldwiki</dbname>
    <base>https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.6</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мэдыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Спэцыяльныя</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Абмеркаваньне</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Гутаркі ўдзельніка</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікіпэдыя</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Абмеркаваньне Вікіпэдыі</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Абмеркаваньне файла</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Абмеркаваньне MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблён</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Абмеркаваньне шаблёну</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Дапамога</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Абмеркаваньне дапамогі</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Абмеркаваньне катэгорыі</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Партал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Абмеркаваньне парталу</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Абмеркаваньне модулю</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Белая Русь</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2705</id>
    <revision>
      <id>2620743</id>
      <parentid>2608926</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:06:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95853" sha1="abqa192zg4u3545hx5n3m1k1weuz9mr" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
[[Файл:Pahonia. Пагоня (1832).jpg|значак|[[Пагоня]] як сымбаль Белай Русі (у адрозьненьне ад іншых гістарычных краінаў [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]) на эмблеме [[Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх|Таварыства Літоўскага і зямель Рускіх]], 1832 г.]]

'''Бе́лая [[Русь]]''' — пачаткова штучная геаграфічная назва, ужываная пераважна ў заходнеэўрапейскім навуковым асяродзьдзі ў дачыненьні да розных рэгіёнаў [[Усходняя Эўропа|Усходняй Эўропы]]. З канца 1620-х гадоў праз пасярэдніцтва польскіх аўтараў&lt;ref&gt;[[Алесь Белы|Белы А.]] Хроніка «Белай Русі»: нарыс гісторыі адной геаграфічнай назвы. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2000. С. 159.&lt;/ref&gt; пачала ўжывацца ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] датычна земляў у басэйне рэк [[Дзьвіна|Дзьвіны]] і [[Дняпро|Дняпра]]. З 1655 году была ў тытуле гаспадароў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] і кіраўнікоў [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]. Ніколі не выкарыстоўвалася ў афіцыйнай назьве Вялікага Княства Літоўскага і тытуле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў літоўскіх]]. Па некананічным&lt;ref&gt;Мицик Ю. Московський Патріархат // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наук. думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. С. 87.&lt;/ref&gt; захопе [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]] [[Канстантынопальскі патрыярхат|Канстантынопальскага патрыярхату]] [[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскім патрыярхатам]] (пазьней «[[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Найсьвяцейшым ўрадавым сынодам]]» [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]) праваслаўную [[Магілёўская япархія|Магілёўскую япархію]] пачалі часта называць «Беларускай». Упершыню трапіла ў афіцыйную назву сьвецкай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі, калі па [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першым падзеле Рэчы Паспалітай]] у 1772 годзе ўлады Расейскай імпэрыі ўтварылі [[Беларускае генэрал-губэрнатарства]] (існавала да 1796 году). Да пачатку 1870-х гадоў датычылася толькі [[Віцебская губэрня|Віцебскай]] і [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай]] губэрняў Расейскай імпэрыі. У 1870-я гады перайшла на [[Менская губэрня|Менскую губэрню]], а з 1890-х гадоў стала агульнапрынятай назвай [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|усіх тэрыторыяў, якія тагачасная этнаграфія адносіла да беларускіх]]. У канцы XIX ст. па прыняцьці ідэолягамі [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускага нацыянальнага руху]] стала нацыянальнай саманазвай.

== Гісторыя ==
[[Файл:Carta Marina.jpeg|значак|Мапа [[Carta marina|«Carta marina»]] (1539 год), створаная [[Олаф Магнус|Олафам Магнусам]] і надрукаваная ў [[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыі]]. Назва «Russіa Alba» разьмяшчаецца на землях [[Наўгародзкая рэспубліка|Наўгародзкай рэспублікі]]]]

Упершыню фіксуецца ў [[лацінская мова|лацінскай]] форме ''Alba Ruscia'' каля 1255—1260 гадоў у геаграфічным трактаце «Пачатак апісаньня земляў» (відаць, у дачыненьні [[Наўгародзкая рэспубліка|Наўгародзкай рэспублікі]]). Наступныя паводле храналёгіі зь вядомых зьвесткі пра Белую Русь паходзяць з твораў паўднёванямецкіх паэтаў 1360-х гадоў — рыфмаванай хронікі [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] Генрыха фон Мюгельна і вершаў П. Зухенвірта пра крыжацкія наезды на [[Пскоў]]. Пад 1382 годам назва адзінкава (да канца XVI стагодзьдзя такая лякалізацыя не паўтараецца) стасуецца да [[Полацак|Полацку]], «''крэпасьці Белай Русі''» ({{мова-la|«in quodam castro Albae Russiae, Poloczk dicto»|скарочана}}&lt;ref&gt;Monumenta Poloniae historica. Pomniki dziejowe polski. T. 2. — Lwów, 1872. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=x6uqID6YhkIC&amp;q=Al+bae+Russiae+Poloczk#v=snippet&amp;q=Al%20bae%20Russiae%20Poloczk&amp;f=false S. 719].&lt;/ref&gt;) у «Хроніцы Польшчы» Яна з Чарнкова, у пачатку XV стагодзьдзя часта сустракаецца ў дакумэнтах, зьвязаных з канцылярыяй імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурга]]. Першая датаваная выява Белай Русі ў картаграфіі — на круглай мапе сьвету [[Фра Маўра]] (1457 год). Да канца XV стагодзьдзя абсалютная большасьць упамінаў пра Белую Русь належаць да тэрыторыі Наўгародзкай рэспублікі. Гэтая ж тэрыторыя пазначалася як «Белая Русь» і на мапах першай паловы ХVІ стагодзьдзя Робэрта Торна (1527 год), [[Гергард Мэркатар|Гергарда Мэркатара]] (1538 год) і Якуба Гастольда (1548 год)&lt;ref name=&quot;jucho&quot;/&gt;. Узьнікненьне тэрміну «Белая Русь» і яго замацаваньне ў сярэднявечнай геаграфічнай намэнклятуры, магчыма, мае зьвязак з памылковымі ўяўленьнямі схалястаў пра мітычную краіну ''Альбанію'', якая «''мяжуе на ўсходзе з Касьпійскім морам і ўзыходзіць па ўзбярэжжы да Паўночнага акіяну, прасьціраючыся да Меаційскіх азёраў і да найдзічэйшых пустынных месцаў''» ([[Барталамей Ангельскі]]).

[[Файл:Moscovia Urbs Metropolis to tius Rufsiae Albae.jpg|значак|Плян Масквы ([[Аўгсбург]], 1610 год), выдадзены паводле прывілею [[Жыгімонт Ваза|Жыгімонта Вазы]]: «Масква — сталіца ўсяе Белай Русі» ({{мова-la|«Moscovia urbs metropolis tutius Russiæ Albæ»|скарочана}})]]

З апошняй чвэрці XV стагодзьдзя (лекцыі італьянскага гуманіста Пампонія Лэта, паэма Матэа Баярда «Закаханы Раланд» і мапы сьвету Генрыха Мартэла з Фларэнцыі), фіксуецца назва Белая Русь у дачыненьні да нізоўяў Дону і Паўночнага Прычарнамор’я. Гэтая другая Russia Alba пасьлядоўна не аддзялялася ад першай, бо, паводле геаграфічных уяўленьняў Сярэднявечча, вытокі Дону знаходзіліся далёка на поўначы, недзе побач з [[Ладаскае возера|Ладаскім возерам]].

На мапах ХV стагодзьдзя Фра-Маўро (1459), Кардынала з Кузы (1460) ды іншых аўтараў пад назовам «Белай Русі» выступала Маскоўшчына. Манах Сымон Суздальскі, які асабіста быў на [[Флярэнтыйская унія|Флярэнтыйскім саборы]] ў 1439 годзе і апісаў гэты сабор, у адраведным сваім нарысе Маскоўшчыну называе «Белай Русьсю». Маскоўскі вялікі князь Іван ІІІ ў сваёй грамаце 1469 году да папы Паўла ІІ тую ж Маскоўшчыну называе «Белай Русьсю» («Moscovia sive Alba Russia»), і ў пасольстве 1472 году да Рыму ён таксама выступае як «князь Белай Русі» («послы государя Белой Руси»). «Белай Русьсю» Маскоўшчына называецца і ў лісьце да папы Клемэнта VІІ маскоўскага вялікага князя Васіля ІІІ (1505—1533). Вэнэцыянскі дыплямат Амброджа Кантарыні, які ў канцы 1476 — пачатку 1477 году наведаў Маскву, у сваіх успамінах таксама называе Івана ІІІ «князем Вялікай Белай Русі» («signor della Gran Rossia Bianca»)&lt;ref&gt;Барбаро и Контарини о России. К истории итало-русских связей в ХV в. — Ленинград: Изд-во «Наука», 1971. С. 202, 226.&lt;/ref&gt;. Зьмяненьне сэнсу назвы «Белая Русь» выклікала ўваходжаньне ў 1471—1478 гадох тэрыторыі Наўгародзкай рэспублікі — адзінай часткі цяперашняй Расеі, якая дагэтуль мела цесныя гандлёвыя і культурныя кантакты з [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропай]] — у склад [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]]. Ужо вядомая эўрапейцам Белая Русь — Ноўгарад стала сынонімам малазнаёмай Масковіі. Замацаваньню ў эўрапейскай традыцыі тэрміна ''Russia Alba'' ў такім значэньні паспрыяла і выкарыстаньне панегірыстамі маскоўскага вялікакняскага дому эпітэту «белы» ў значэньні «вялікі», «высакародны». У «Звычаях усіх народаў» [[Ян Багемскі|Яна Багемскага]] выданьня 1538 году разам з Маскоўшчынай «Белай Русьсю» яшчэ называліся Пскоўшчына і Наўгародчына.

[[Файл:Magni Ducatus Lithuaniae.jpg|значак|Створаная ў 1613 годзе [[Тамаш Макоўскі|Тамашам Макоўскім]] на заказ [[Мікалай Крыштап Радзівіл «Сіротка»|Мікалая Радзівіла «Сіроткі»]] мапа [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], на якой ня значацца гістарычных краінаў «[[Літва|Літвы]]» або «[[Русь|Русі]]», аднак ёсьць [[Жамойць]] і [[Палесьсе]]]]

У XVI—XVIII стагодзьдзях назва «Белая Русь» магла выступаць у якасьці азначэньня арэалу [[праваслаўе|праваслаўнае веры]] (у тым ліку датычна ўніятаў). Гэтак, у данясеньні ў [[Рым]] папскага нунцыя ў Польшчы ў 1569 годзе [[Кіеў]] называўся «сталіцаю Белае Русі»&lt;ref&gt;Litterae Nuntiorum Apostolicorum historiam Ucrainae illustrantes / Еd. А. G. Welykyj. Vol. I., Nr. 49. — Romae, 1959. P. 69—70.&lt;/ref&gt;. [[Аляксандар Гваньіні]] ў сваёй «[[Хроніка Эўрапейскай Сарматыі|Хроніцы Эўрапейскай Сарматыі]]» пісаў, што «Белая Русь знаходзіцца каля Кіева, Мазыра, Амсьціслава, Віцебску, Воршы, Полацку, Смаленску і ў Северскай зямлі, якія здаўна належалі Вялікаму Княству Літоўскаму». У 1632 годзе, з рэлігійных прычынаў, біскуп Амсьціслаўскай япархіі Язэп Бабрыковіч менаваў сябе «біскупам беларускім», маючы наўвеце сваю прыхільнасьць да праваслаўя. Таксама гетман [[Багдан Хмяльніцкі]] (1595—1697) выступаў як «гетман Белай Русі». Паводле азначэньня ягонага пісара Івана Выгоўскага, гэтая «Белая Русь» тады прасьцягалася «''от Смоленска к Киеву, и к Чернигову, и к Белой Церкве, и к Старому Констентинову''», гэткім спосабам, улучаючы ў сябе Заходнюю Расею, Цэнтральную Ўкраіну і заходзячы нават у [[Падольле]]&lt;ref&gt;Воссоединение Украины с Россией. Документы и материалы. Изд-во АН СССР. Т. ІІІ. № 195. — Москва, 1954. С. 402.&lt;/ref&gt;.

Падзел на '''Белую''', '''Чорную''' і '''Чырвоную Русь''' у агульнапрынятым цяпер выглядзе выснаваўся не раней за другую палову XVII стагодзьдзя і ні ў якім разе ня можа лічыцца спадчынай уласна славянскіх уяўленьняў пра падзел Русі. Чорная Русь ніколі не была аўтэнтычнай назвай Верхняга Панямоньня, як і Белая — Падзьвіньня і Прыдняпроўя. З усіх трох «каляровых» тэрмінаў першым зьявілася менавіта Белая Русь. Тэрміны [[Чырвоная Русь]] і [[Чорная Русь]] узьніклі амаль адначасна і працяглы час «канкуравалі» за «права» абазначаць адны і тыя ж тэрыторыі.

Найдаўнейшы помнік усходнеславянскага паходжаньня, які згадвае Белую Русь, — «''Слово избранное от святых писаний еже на латыню''», створанае, праўдападобна, сэрбам Пахоміем Лагафетам у Ноўгарадзе каля 1461 году.

[[Файл:Lithauen oder Weis Reussen.jpg|значак|Фрагмэнт мапы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], паводле якой назвы «[[Літва]]» і «Літоўская або Белая Русь» накладаюцца адна на адну, тым часам Жамойць падаецца асобна]]

У [[ВКЛ]] тэрмін Белая Русь вядомы з канца XV стагодзьдзя і ў большасьці выпадкаў датычыў Маскоўскай дзяржавы (напрыклад, на [[Мапа Віда-Ляцкага|мапе Віда-Ляцкага]] 1542 году, першай мапе, створанай на тэрыторыі ВКЛ), радзей — Ноўгараду. Да часткі тэрыторыі сучаснай Беларусі, перш за ўсё да Полаччыны, назву Белая Русь пачалі трывала дастасоўваць у сярэдзіне XVI стагодзьдзя («Гісторыя палякаў» [[Марцін Кромэр|Марціна Кромэра]], 1555 год). Чарговае пераасэнсаваньне назвы абумовілі абставіны [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]], у першую чаргу — знаходжаньне Полацку пад маскоўскай акупацыяй у 1563—1578 гадох. Магчыма, некаторы час штучны навуковы тэрмін ужываўся як агульная назва земляў, вяртаньня якіх [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] патрабавала польска-літоўскае грамадзтва. Да таго ж аўтары павярхоўных гістарычна-геаграфічных кампіляцыяў, што складаліся ў Заходняй Эўропе, часта зьмешвалі зьвесткі пра заваяваньне Ноўгараду Іванам ІІІ і захоп Полацку [[Іван IV|Іванам IV]] у 1563 годзе. У значэньні «Русь Літоўская» тэрмін Белая Русь спачатку ўжывалі або іншаземцы (Марцін Кромэр, Аляксандар Гваньіні), або ўраджэнцы ВКЛ — прадстаўнікі адукаваных пластоў грамадзтва «заходняй» арыентацыі — у тым ліку [[Салямон Рысінскі]], які ўпершыню ўжыў тэрмін «leucorussus» ([[грэцкая мова|грэцка]]-[[Лацінская мова|лацінскае]] «''беларус''») як этнічную саманазву. У канцы XVI — пачатку XVII стагодзьдзяў назва Белая Русь трапляе з твораў польскіх гісторыкаў і публіцыстаў у хронікі ВКЛ: «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі|Хроніку польскую, літоўскую, жамойцкую і ўсёй Русі]]» [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацея Стрыйкоўскага]], «[[Хроніка літоўская і жамойцкая|Хроніку літоўскую і жамойцкую]]», ды іншыя. Тым часам назва «Белая Русь» зусім не сустракаецца ані ў дзяржаўных актах Вялікага Княства Літоўскага, ані ў літоўскіх летапісах, улучна з [[Хроніка Быхаўца|Быхаўцавай]] і [[Баркулабаўскі летапіс|Баркулабаўскай]] хронікамі. Вядомы прыхільнік маскоўскіх гаспадароў манах зь [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейшчыны]] [[Апанас Філіповіч]], які шмат вандраваў у Вялікім Княстве Літоўскім і наведваў Маскоўскую дзяржаву, у сваім «Дыярыюшы», пісаным у 1640-х гадох, пад «Белай Русьсю» яшчэ разумеў Маскоўшчыну. Разам з тым, у складзенай у 1621—1622 гадох {{Артыкул у іншым разьдзеле|Палінодыя (трактат)|«Палінодыі»|uk|Палінодія (трактат)}} архімандрыта [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіеўска-Пячэрскай лаўры]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Захар Капысьценскі|Захара Капысьценскага|uk|Захарія Копистенський}} [[Вільня]] азначаецца як «''места беларускае''»&lt;ref&gt;Белоруссия в эпоху феодализма: Сборник документов и материалов. Т. 1. — Минск, 1959. С. 382.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Lithuania Proper (1770-79).jpg|значак|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага з мапы 1770-х гадоў: «Літоўская або Белая Русь» азначаецца як складовая частка [[Літва старажытная|Сапраўднай Літвы]] ({{мова-en|Lithuania Proper|скарочана}}), якая таксама ўлучае «Літоўскія ваяводзтвы». Тым часам Жамойць падаецца асобна ад Літвы — паміж роднаснымі [[Жамойты|жамойтам]] [[Інфлянты|Інфлянтамі]] і [[Курляндыя]]й]]

[[Алег Латышонак]] у сваёй працы, прысьвечанай назьве «беларусы», зазначыў:
{{Пачатак цытаты}}
«Паводле дзіўнай іроніі лёсу, як „беларусакі“, так і „[[беларусцы]]“ ў рускіх тэкстах [Рэчы Паспалітае] сустракаюцца толькі ў адзінкавых выпадках. У той жа час найменьне „беларусцы“ шырока прыжылося ў маскоўскім пісьменстве»&lt;ref&gt;[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] Нацыянальнасць — Беларус. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2009. С. 210.&lt;/ref&gt;.
{{Канец цытаты}}

[[Файл:Biełaja Ruś. Белая Русь (1664).jpg|значак|Унівэрсал [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] і [[Ваяводы віленскія|ваяводы віленскага]] [[Павал Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] да абывацеляў [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]], у якім ён заклікае бараніць Белую Русь, 1664 г.]]

У 1611 годзе ў час так званай «Смуты» (то бо захопу Масквы войскамі Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага) маскоўскае баярства часова прызнала ўладу караля польскага і вялікага князя літоўскага над Маскоўскай дзяржавай, і каралевічу [[Уладзіслаў Ваза|Ўладзіславу]] прысягнулі 10 тыс. маскавітаў. Было пастаноўлена, што Масква ўвойдзе ў склад Рэчы Паспалітай, і стане сталіцаю апрычонага ўдзелу РП пад назвай «Белая Русь». З гэтай нагоды тады склалі адмысловую мапу, пад назвай «Масква — сталіца ўсяе Белай Русі».

[[Файл:Congress Poland and Lithuanian governorates - by Alexander Voschinin - 1851 AD.jpg|значак|Мапа («Географический атлас Российской империи», 1851 г.)&lt;ref&gt;Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург: 1851. — 17 с.&lt;/ref&gt;, дзе [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічная тэрыторыя беларусаў]] мае подпісы [[Ліцьвіны|«літоўцы»]] (на поўдзень ад [[Горадня|Горадні]] і [[Менск]]у) і «беларусы»]]

Пашырэньне вядомасьці Белай Русі ў афіцыйных колах Маскоўскай дзяржавы і ў праваслаўнага насельніцтва Рэчы Паспалітай пачалося амаль адначасна, з 1620-х гадоў. Так, паводле маскоўскага дакумэнту 1621 году, «''Степанка Борисов… в роспросе сказал: родом де он [[Ліцьвіны|литвин]], родился в Белой Руси в [[Барысаў|Борисове]] городе… а отец де у него жив в Литве''»&lt;ref&gt;Акты Московского государства, изданные Императорской академией наук. Т. 1. — СПб., 1890. [https://books.google.by/books?id=jCMEAAAAYAAJ&amp;pg=PA442&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A+%22%D0%B8%D0%B7%D1%8A+%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%81%D0%B8%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjjhLCu6ar6AhU6YPEDHe60B8IQ6AF6BAgCEAI#v=snippet&amp;q=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A%22%20%D1%82%D1%8E%D1%82%D1%87%D0%B5%D0%B2%D0%B0%20%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%20%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0&amp;f=false С. 171].&lt;/ref&gt;. Назва Белая Русь адразу ж набыла выразную ідэалягічную афарбоўку: яе асноўным зьместам на доўгія стагодзьдзі стала ідэя аб’яднаньня (а пазьней — захаваньня) усіх «рускіх» земляў пад уладай Масквы. Разам з тым, у маскоўскіх афіцыйных дакумэнтах 1640—1650-х гадоў у склад Белай Русі ўкраінскія тэрыторыі ўлучалі часьцей, чым беларускія, а тэрмінам «''белоруское письмо''» абазначалі ўсю лучнасьць графічных і лексычных асаблівасьцяў, якія адрозьнівалі [[старабеларуская мова|старабеларускую мову]] ад [[Расейская мова|маскоўскай]]. Аднак назвы «Ўкраіна» і «Малая Русь» хутка выціснулі Белую Русь з ужытку ў гэтым значэньні. Белая Русь у значэньні «Маскоўская дзяржава» сустракаецца на некаторых эўрапейскіх мапах нават у XVIII стагодзьдзі, але ўсё радзей. Расейскі гісторык [[Васіль Тацішчаў]] (1686—1750) адносіў узьнікненьне тэрміну «Белая Русь» да XII стагодзьдзя як назвы [[Растоў|Растова]]-[[Суздаль]]скіх земляў ([[Залесьсе]])&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 514.&lt;/ref&gt;, у выніку чаго князь [[Андрэй Богалюбскі]] (1111—1174) выступаў як «князь Белае Русі»&lt;ref name=&quot;jucho&quot;&gt;[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.&lt;/ref&gt;.

З канца XVII — пачатку XVIII стагодзьдзяў геаграфічная прывязка назвы стабілізуецца: яна канчаткова замацоўваецца за часткай земляў ВКЛ, здаўна называных Русьсю (у вузкім сэнсе). Кароль і вялікі князь (1648—1668) [[Ян Казімер]] з ініцыятывы сэнатараў ВКЛ зрэдку называў сябе ў лістох «''вялікі князь літоўскі і Белай Русі &lt;…&gt;''» (адзін раз «''вялікі князь літоўскі, рускі, Белай Русі і жамойцкі &lt;…&gt;''»)&lt;ref&gt;Łatyszonek O. Od rusinów białych do białorusinów. U źrodeł białoruskiej idei narodowej / O. Łatyszonek. — Białystok, 2006. S. 211—212.&lt;/ref&gt;. [[Віцебскі летапіс]] паведамляў пад 1702 годам, што «''швэд увайшоў на Жамойць, а потым да Літвы і Белай Русі''»&lt;ref&gt;ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. [https://books.google.by/books?id=EVNpAAAAMAAJ&amp;q=%22potym+do+Litwy+i+Rusi+Bia%C5%82ey%22&amp;dq=%22potym+do+Litwy+i+Rusi+Bia%C5%82ey%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi42svrrsz8AhVGxgIHHXA4AvsQ6AF6BAgIEAI С. 198].&lt;/ref&gt;. А выданьне манахаў-[[францішкане|францішканаў]] (Вільня, 1772 год) наступным спосабам азначала правінцыю гэтага ордэну ў Вялікім Княстве Літоўскім: «''правінцыя Літоўская, Беларуская і Жамойцкая''»&lt;ref&gt;Czajkowski F. J. z Załuskich Ogińskiej … na dowód wdzięczności imieniem całego zakonu francyskańskiego prowincji Litewskiej, Białoruskiej y Żmudzkiej… — Wilno, 1772.&lt;/ref&gt;. А ў лісьце Казімера Льва Сапегі (1654 г.) зазначаецца, што «''Беларускі край і ў ім жыльлё нашае стогне пад рукою і зброяй [[Маскаль|масквіцінаў]] і казакоў''»&lt;ref&gt;Памятники, изданные временною коммисіею для разбора древнихъ актовъ, — том ІІІ, — сст. [https://books.google.by/books?id=KjvrAAAAMAAJ&amp;pg=RA2-PA110&amp;dq=%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B9+%D0%B8+%D0%B2%D1%8A+%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D1%8A+%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%89%D0%B0+%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B8&amp;hl=en&amp;newbks=1&amp;newbks_redir=0&amp;source=gb_mobile_search&amp;ovdme=1&amp;ov2=1&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjF5LbZnaL_AhWEl4sKHUorCM8QuwV6BAgHEAY#v=onepage&amp;q&amp;f=false 109-112]&lt;/ref&gt;, і потым пералічваюцца гарады, якія і падпалі пад варожую навалу: [[Смаленск]], [[Горкі|Горы]], [[Дуброўна]], [[Быхаў]] і [[Віцебск]]. Тым часам адукацыйны атляс Рэчы Паспалітай і Прусіі прафэсара Маскоўскага ўнівэрсытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Філіп Генрых Дыльтэй|Філіпа Дыльтэя|ru|Дильтей, Филипп Генрих}} (выйшаў з друку ў 1775 годзе на францускай і расейскай мовах) падзяляў усё Вялікае Княства Літоўскае на [[Літва|«ўласна Літву»]]{{Заўвага|{{мова-fr|«Lithuanie propre»|скарочана}}, {{мова-ru|«Литва собственная»|скарочана}}}} і [[Жамойць]], прытым «уласна Літва» ўлучала ў сябе «Белую Русь»&lt;ref&gt;Atlas des Enfans, des Royaumes de Prusse et de Pologne avec le Blason et la Généalogie des maisons regnantes. = Детской атлас: о Прусском и Польском королевствах с толкованием гербов и с родословием царствующих домов. — Москва: Императорский Московский университет, 1775. [https://books.google.by/books?id=ggNhAAAAcAAJ&amp;pg=PA99&amp;dq=%22%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B5%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt24zq46P6AhUQMuwKHeFwCzgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D1%83%20%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%83%D1%8E%22&amp;f=false С. 99].&lt;/ref&gt;. Таксама выдадзены ў 1776 годзе ў Лёндане падручнік з геаграфіі паведамляў пра падзел Вялікага Княства Літоўскага на «''ўласна Літву, Жамойць і Курляндыю''», прытым уласна Літва падзялялася на «''Літоўскія ваяводзтвы і Белую Русь''» (адзначалася, што апошняя знаходзіцца пад уладай Расейскай імпэрыі)&lt;ref&gt;Gadesby R. A new and easy introduction to geography, by way of question and answer. — London, 1776. [https://books.google.by/books?id=d7RfAAAAcAAJ&amp;pg=PA89&amp;dq=%22containing+Lithuania+proper%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi7vsvqg838AhWih_0HHZUeC1kQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&amp;q=%22containing%20Lithuania%20proper%22&amp;f=false P. 89].&lt;/ref&gt;. Раней падобны падзел ВКЛ на «ўласна Літву» (з васьмю ваяводзтвамі) і Жамойць адзначаўся ва «Ўнівэрсальнай геаграфіі» (1715 год) францускага гісторыка і картографа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Клёд Буф’е|Клёда Буф’е|uk|Клод Буфф'є}}&lt;ref&gt;Buffier C. Géographie universelle. — Paris, 1715. [https://books.google.by/books?id=DsbvKr1ZnLwC&amp;pg=PA225&amp;dq=%22LITHUANIE+propre+%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjZlZ6F6aP6AhUR2qQKHZmuBck4RhDoAXoECAsQAg#v=onepage&amp;q=%22LITHUANIE%20propre%20%22&amp;f=false P. 225].&lt;/ref&gt;, а таксама ў працы ангельскага сьвятара {{Артыкул у іншым разьдзеле|Рычард Грэй (сьвятар)|Рычарда Грэя|en|Richard Grey (priest)}} «Memoria Technica» (1730 год, пазьней некалькі разоў перавыдавалася), дзе значыўся падзел ВКЛ на «''Курляндыю, Жамойць і ўласна Літву''»&lt;ref&gt;Grey R. Memoria Technica. — London, 1730. [https://books.google.by/books?id=215udNwjWEsC&amp;pg=PA54&amp;dq=%22the+duchy+of+lithuania+contains%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjT-q_m-8z8AhUSPuwKHRuHDFsQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=%22the%20duchy%20of%20lithuania%20contains%22&amp;f=false P. 54].&lt;/ref&gt;.

Па [[анэксія|анэксіі]] земляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] (1772, 1793, 1795 гады) улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], як адзначае гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], спрыялі пашырэньню назвы [[беларусы]], бо гэтая назва больш адпавядала [[імпэрыялізм|імпэрскім інтарэсам]] і дазваляла трактаваць [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] як разнавіднасьць [[расейцы|расейцаў («вялікарусаў»)]]. Разам з тым, гэтая назва замацавалася за ўсім насельніцтвам толькі на мяжы XIX і XX стагодзьдзяў&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-161&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 161.&lt;/ref&gt;.

У выдадзеных у 1780 годзе пры [[Імпэратарская акадэмія навук|Імпэратарскай акадэміі навук]] «Тапаграфічных заўвагаў» да падарожжа маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыны II]] ў «Беларускія намесьніцтвы» зазначалася, што [[Полацак]] «''заставаўся [[Літва|Літоўскай]] сталіцай да пабудовы [[Гедзімін]]ам места [[Вільня|Вільні]]''»&lt;ref&gt;Топографические примечании на знатнейшие места путешествия Её Императорского Величества в Белорусские наместничества. — СПб., 1780. [https://books.google.by/books?id=-LtlAAAAcAAJ&amp;pg=PA48&amp;dq=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%8E+%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5%D1%8E%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiutOWKxs78AhXu_rsIHaU3B78Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%8E%20%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5%D1%8E%22&amp;f=false С. 48].&lt;/ref&gt;. Хаця Магілёўшчына і была ў складзе «Беларускага» намесьніцтва, мясцовыя народныя легенды аб атрыманьні Магілёвам сваёй назвы мянуюцца імпэратрыцай «''літоўскімі''» («''преданїя Литовскїя''»)&lt;ref&gt;Топографические примечании на знатнейшие места путешествия Её Императорского Величества в Белорусские наместничества. — СПб., 1780. [https://books.google.by/books?id=-LtlAAAAcAAJ&amp;pg=PA48&amp;dq=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%8E+%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5%D1%8E%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiutOWKxs78AhXu_rsIHaU3B78Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=%D0%9C%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%BA%D0%B8&amp;f=false С. 70].&lt;/ref&gt;. У афіцыйным аглядзе Расейскай імпэрыі 1787 году (перавыдаваўся ў 1793 годзе) адзначалася, што [[Магілёўскае намесьніцтва]] складае частку «Беларусі» ({{мова-ru|«Бело-Руссии»|скарочана}}), а «''яго жыхары — гэта палякі і літва, якія спавядаюць рымска-каталіцкі, грэцкі і ўніяцкі законы; ёсьць тут таксама жыды''» ({{мова-ru|«жители оного суть поляки и литва, исповедующие римско-католицкий, греческий и униатский закон; здесь есть также жиды»|скарочана}})&lt;ref&gt;Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб., 1787. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=Wa5iAAAAcAAJ&amp;dq=%22%22%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8+%D0%B8+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%22+%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D1%89%D0%B5%D0%B5%D0%B2&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=snippet&amp;q=%22%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%22&amp;f=false С. 73].&lt;/ref&gt;. Такі ж склад насельніцтва пазначаўся для [[Полацкае намесьніцтва|Полацкага намесьніцтва]], якое называлася другой часткай «Беларусі»&lt;ref&gt;Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб., 1787. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=Wa5iAAAAcAAJ&amp;dq=%22%22%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8+%D0%B8+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%22+%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D1%89%D0%B5%D0%B5%D0%B2&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=snippet&amp;q=%22%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%22&amp;f=false С. 76].&lt;/ref&gt;. Геаграфічны слоўнік Расейскай дзяржавы 1788 году азначаў «літву» як «''народ, які насяляе Полацкае і Магілёўскае намесьніцтвы''»&lt;ref&gt;Максимович Л. Новый и полный географический словарь Российскаго государства, или, Лексикон. Ч. 3. — М., 1788. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=L3BpAAAAcAAJ&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=onepage&amp;q=%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&amp;f=false С. 22].&lt;/ref&gt;, а таксама зьмяшчаў артыкул «''Белоруссия, или Белая Россия''» з азначэньнем «''краіна, далучаная да Расеі &lt;…&gt; за панаваньнем Кацярыны II &lt;…&gt;, як то павет Дынабурскі, ваяводзтвы Амсьціслаўскае, Віцебскае, часткі паветаў Аршанскага і Рэчыцкага &lt;…&gt; цяпер жа ўся Беларусь падзяляецца на два намесьніцтвы: Полацкае і Магілёўскае''»&lt;ref&gt;Новый и полный географический словарь Российского государства. Ч. 1. — Москва, 1788. С. 123—125.&lt;/ref&gt;. Тым часам у выдадзеным да [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772 год) пры Імпэратарскім Маскоўскім унівэрсытэце атлясе зазначалася, што «''Белая Расія &lt;…&gt; складаецца з [[Смаленская губэрня|Смаленскай губэрні]]''»&lt;ref&gt;Детской атлас: о Российской Империи с толкованием гербов и с родословием царствующему дому. Т. 4. — Москва, 1771. [https://books.google.by/books?id=rABhAAAAcAAJ&amp;pg=PA91&amp;dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&amp;f=false С. 91].&lt;/ref&gt;, а прафэсар Маскоўскага ўнівэрытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Харытон Чабатароў||ru|Чеботарёв, Харитон Андреевич}} у першым падручніку расейскай геаграфіі «Географическое методическое описание Российской империи…» (выйшаў з друку ў 1776 годзе) пісаў: «''З даўніх часоў прыналежныя да Расеі землі складаюць тры галоўныя яе часткі, гэта значыць: вялікую, малую і белую Расію. &lt;…&gt; Белая Расія, Rossia alba, ляжыць да Польскіх граніцаў паміж вялікай і малой Расіяй. Яна складаецца з аднаго Смаленскага княства &lt;…&gt; Смаленскае княства паводле цяперашняга падзелу называецца Смаленскай губэрняй''»&lt;ref&gt;Географическое методическое описание Российской империи… — Москва, 1776. С. 95, [https://books.google.by/books?id=pnVpAAAAcAAJ&amp;pg=PA104&amp;dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&amp;f=false 104].&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Далей жа, аднак, пры падрабязным апісаньні тагачаснага адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расейскай імпэрыі аўтар ўжо адзначае, што Смаленская губэрня з наступнай Магілёўскай і большай часткай Пскоўскай губэрні «складае гэтак званую Белую Расію» ({{мова-ru|«составляет так называемую Белую Россию»|скарочана}})&lt;ref&gt;Географическое методическое описание Российской империи… — Москва, 1776. [https://books.google.by/books?id=pnVpAAAAcAAJ&amp;pg=PA104&amp;dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgJEAI#v=snippet&amp;q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%8A%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BC%D1%83%D1%8E&amp;f=false С. 429].&lt;/ref&gt;}}. Выдадзеная у 1843 годзе 2-я частка «Геаграфіі Расейскай імпэрыі» {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Паўлоўскі|Івана Паўлоўскага|ru|Павловский, Иван Яковлевич}} паведамляла, што «''ў Беларусі агулам жывуць літоўцы і рускія; у местах пераважна палякі і жыды''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В Белоруссии вообще живут Литовцы и Русские; в городах преимущественно Поляки и Евреи»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Павловский И. Я. География Российской империи. Ч. 2. — Дерпт, 1843. С. 7.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Pahonia, Biełaruś, Пагоня, Беларусь (1859).jpg|значак|[[Пагоня]] як сымбаль Беларусі зь нямецкага гербоўніка 1859 году]]

Разам з тым, яшчэ ў складзеным у 1815 годзе сьпісе ўраднікаў-базылянаў Віленскай уніяцкай мітрапаліцкай япархіі адзін чалавек прылічыў сябе да «беларускай нацыі» (тым часам 16 чалавек прылічылі сябе да «літоўскай нацыі»)&lt;ref&gt;Описание документов архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. — СПб., 1907. [https://books.google.by/books?id=ecEYAAAAYAAJ&amp;pg=PA697&amp;dq=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B8%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjp4deFxqj8AhVbiv0HHSa7CnIQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9%20%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B8%22&amp;f=false С. 694—699]&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Тым часам «[[wikisource:be:Песня беларускіх жаўнераў 1794 года|Песьню беларускіх жаўнераў 1794 году]]», дзе аўтар зьвяртаецца да «беларусаў», літаратуразнаўца [[Мікола Хаўстовіч]] азначае як беларускі пераклад «Песьні ўкраінскіх казакаў», створаны на мяжы XIX—XX стагодзьдзяў&lt;ref&gt;[[Мікола Хаўстовіч|Хаўстовіч М.]] [http://kb.uw.edu.pl/wp-content/uploads/sites/299/2018/12/02-2018-Studia-i-materia%C5%82y_Literatura-Bia%C5%82orusi-tom-IV.pdf Літаратура Беларусі канца XVIII-XIX стагоддзя. Даследаванні і матэрыялы. Т. 4]. — Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego, 2018. С. 29—43.&lt;/ref&gt;}}. У 1827 годзе расейскі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||ru|Кёппен, Пётр Иванович}} азначаў нашчадкаў [[крывічы|крывічоў]] як «літоўска-рускіх» ({{мова-ru|Литовско-Русских|скарочана}})&lt;ref name=&quot;Kiopen-1827-10&quot;&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 10.&lt;/ref&gt;, «ліцьвіна-русаў» ({{мова-ru|Литвино-Руссов|скарочана}}) і «беларусцаў» ({{мова-ru|Белорусцев|скарочана}})&lt;ref name=&quot;Kiopen-1827-11&quot;&gt;Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 11.&lt;/ref&gt;, а ў 1836 годзе расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Пагодзін||ru|Погодині, Михаил Петрович}} пісаў пра Ўкраіну: «''Прыйшлі жа туды яшчэ пазьней літоўцы або беларусцы, з [[Гедзімін]]ам, і ўвялі ў пісьмовы ўжытак сваю мову''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Пришли же туда еще позднее Литовцы или Белорусцы, с Гедемином, и ввели в письменное употребление свой язык»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Погодин М. П. Записка о древнем языке русском // Известия Императорской академии наук по отделению русского языка и словестности. Т. 5, 1836. С. 82.&lt;/ref&gt;. Створаная ў 1832 годзе эмблема [[Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх|Таварыства Літоўскага і зямель Рускіх]] сьцьвярджала літоўскі герб [[Пагоня|Пагоню]] як сымбаль Белай Русі (у адрозьненьне ад іншых гістарычных краінаў [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]), таксама ў выдадзеным у 1871 годзе «Археаграфічным зборніку дакумэнтаў» зазначалася, што «''герб беларускі здаўна вершнік белы ў чырвоным полі, які мае шаблю перад сабою''»&lt;ref&gt;Археографический сборник документов, относящихся к истории Северо-западной Руси. Т. 5. — Вильна, 1871. [https://books.google.by/books?id=VlUoAAAAYAAJ&amp;pg=PA73&amp;dq=%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%8A%20%D0%91%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BB%D0%B5%20%D0%B2%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%8A%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D1%8B%D0%B9%20%D0%B2%D1%8A%20%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%A3%20%2C%20%D0%B8%D0%BC%D1%A3%D1%8E%D1%89%D1%96%D0%B9%20%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%8E%20%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%8A%20%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%8E&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiYtcu9hIb7AhUS2aQKHXdNArgQuwV6BAgIEAY&amp;fbclid=IwAR1YBQWRlDfrvJyUIjVEJiDG2fb9V1_KjRCRcK5Ab1IoQ0RDO8R9zlmweno#v=onepage&amp;q=%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%8A%20%D0%91%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BB%D0%B5%20%D0%B2%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%8A%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D1%8B%D0%B9%20%D0%B2%D1%8A%20%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%A3%20%2C%20%D0%B8%D0%BC%D1%A3%D1%8E%D1%89%D1%96%D0%B9%20%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%8E%20%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%8A%20%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%8E&amp;f=false С. 73].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Рассказы на белорусском наречии (1863).jpg|значак|[[Рассказы на белорусском наречии (1863)|«Рассказы на белорусском наречии»]], выдадзеныя ўладамі Расейскай імпэрыі ў 1863 г.]]

У адной запісцы пачатку XIX ст. (з архіву канцалярыі вайсковага міністэрства Расейскай імпэрыі) адзначалася, што «''[[Віленская губэрня|Віленская]] і [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенская]] губэрні паводле аднапляменства жыхароў, паводле адзінства мовы і веры больш за іншыя ўхіляюцца ад збліжэньня з Расеяй, у губэрнях Беларускіх, асабліва ў [[Віцебская губэрня|Віцебскай]], норавы пачынаюць зьмяняцца, чаму і можна спадзявацца, што тыя і зусім [[Русіфікацыя Беларусі|абмаскаляцца]]''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Виленская и Гродненская губернии по единоплеменству жителей, по единству языка и веры более прочих устраняют от сближения с Россиею, в губернях Белорусских, особенно в Витебской, нравы начинают изменяться, почему и можно надеяться, что оные и вовсе обрусеют»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Філатава А. [https://web.archive.org/web/20230102164655/http://www.belhistory.eu/category/2000-t-7-ssh-1/ Нацыянальнае пытанне і палітыка царскага ўраду ў Беларусі (канец XVIII — першая палова ХIХ ст.)] // Беларускі Гістарычны Агляд. Т. 7, Сш. 1, 2000.&lt;/ref&gt;. У 1863 годзе ўлады Расейскай імпэрыі вялікім накладам надрукавалі [[Рассказы на белорусском наречии (1863)|«Рассказы на белорусском наречии»]]&lt;ref&gt;[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20220326050408/http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/lat902ec.html?OpenDocument Гутарка «царкоўнага старасты Янкі» з «Яськам гаспадаром з-пад Вільні»] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 9 (2), 2004. С. 196—212.&lt;/ref&gt; (выдавалася за зборнік ананімных «народных» твораў) — кнігу да чытаньня ў [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]], дзе гістарычным ліцьвінам навязваўся ідэалягічны штамп расейскага [[імпэрыялізм]]у дзеля абгрунтаваньня прынцыпаў [[Русіфікацыя Беларусі|іх русіфікацыі]] і [[Культурная асыміляцыя|асыміляцыі]]&lt;ref&gt;Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 11.&lt;/ref&gt;: у першым творы «Кто булы наши найдавнійшіи диды и якая их була доля до уніи?» аўтар (відаць, [[Міхаіл Каяловіч]]&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-9&quot;&gt;Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 9.&lt;/ref&gt;) апавядае пра «літоўскую заваёву Беларусі», называючы «ліцьвінамі» [[Летувісы|летувісаў]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Токць|Токць С.]] Абуджэнне заходнерусізму ў інтэграцыйным канструктывізме А. Бендзіна // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Т. 13, сш. 2 (снежань 2006). С. 388—419.&lt;/ref&gt;, у другім творы праводзіцца думка, што «''нашы дзяды былі рускімі, але сталі над імі панаваць літоўцы (то бок [[Аўкштайты|літоўцы]] і [[Жамойты|жмудзіны]]{{Заўвага|„''Наши отцы и дзяды были Русскиe; тольки не завсегды над ими пановали свои родные Русские князя. Упярод над ими пановали Русские князи, потом стали пановаць над ими князя Литовцев т. е. князя, тых самых Литовцев и Жмудзинов, што живуць з нами''“}}) і палякі ды прымусілі прыняць унію, каб ператварыць нас у палякаў і католікаў''»&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-9&quot;/&gt;, трэці твор «Великая помылка наших белорусов» заканчваецца заклікам, што «''Русскими, а не Поляками мы повинны называтца''»&lt;ref name=&quot;Chaustovic-2001-10&quot;&gt;Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 10.&lt;/ref&gt;. Тым часам выдадзеная ў 1869 годзе кніга «Апошняе слова пра польскае пытаньне ў Расеі», якая апісвала захады дзеля абмаскаленьня колішняга Вялікага Княства Літоўскага, вызначала ў «[[Паўночна-Заходні край|Заходнім краі]]» наступныя тры «народнасьці»: жмудзінаў, якіх прапаноўвалася ніяк не русіфікаваць і ўсяляк падтрымліваць («''калі яны пачнуць паважаць расейцаў, яны стануць цалкам адданымі нам і мы ўсё наступнае стагодзьдзе можам быць пэўнымі ў іх адданасьці''»); беларусаў, якія «''людзі чыста расейскія, але… стаяць на найніжэйшай ступені разьвіцьця, таму ў палітычных дачыненьнях абсалютна нікчэмныя; яны будуць рабіць тое, што прымусяць абставіны''»; трэцяя жа «народнасьць» у кнізе не называлася паводле імя, адзначалася толькі, што яна насяляе Гарадзенскую, большую частку Віленскай і Менскай губэрняў і што, калі жмудзінаў і беларусаў можна прывязаць да Расеі, то гэтая трэцяя «народнасьць» ёсьць напраўду вельмі небясьпечнай праз сваю гістарычную варожасьць да «[[Маскаль|маскалёў]]»&lt;ref&gt;Отечественныя записки. Т. 192. — СПб., 1870. С. [https://books.google.by/books?id=xFcFAAAAQAAJ&amp;pg=RA1-PA53&amp;dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8B+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwju35v3ueL5AhVInf0HHYRfAW4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%8B%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&amp;f=false 53]—54&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Litwa i Białoruś (J. Bazewicz, 1916).jpg|значак|Краіна «Літва і Беларусь» ({{мова-pl|«Litwa i Białoruś»|скарочана}}), асобная ад Жамойці (''Żmujdź''), 1916 г.]]

Выцісканьне ў Расейскай імпэрыі традыцыйнага разуменьня Беларусі як складовай часткі Літвы засьведчыла выданьне «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Живописная Россия (выданьне)|Живописная Россия|ru|Живописная Россия (издание)}}» ў 1882 годзе: «''…прыродай Беларусі, якая замяніла для нас Літву''»&lt;ref name=&quot;Caropka-1995-71&quot;&gt;[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 71.&lt;/ref&gt;. Разам з тым, яшчэ ў 1883 годзе пра Беларусь як складовую частку Літвы пісала [[львоў]]ская ([[Аўстра-Вугоршчына]]) {{Артыкул у іншым разьдзеле|Gazeta Narodowa||pl|Gazeta Narodowa}}: «''Некалькі гадоў таму ў Пецярбурзе паміж студэнтамі склаўся гурток, гэтак званы „беларускі“. Гурток гэты паставіў сабе на мэту пашырэньне асьветы сярод простага народу на Літве, а менавіта ў той яе частцы, якая называецца Беларусьсю''»&lt;ref name=&quot;Caropka-1995-71&quot;/&gt;. У расейскім гістарычным часопісе «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Родина||ru|Родина (журнал)}}» (1905 год) аўтар артыкулы «Літва і ліцьвіны» зазначаў: «''Слова „Літва“ цяпер, уласна, гук пусты, бо Літвы, якая згубіла сваё палітычнае значэньне, не існуе, а ёсьць толькі губэрні Паўночна-Заходняга краю: Ковенская, Віленская і Гарадзенская, ды яшчэ часткі губэрнях Віцебскай, Магілёўскай і Менскай, дзе жывуць ліцьвіны. Літвою яны цяпер называюцца толькі паводле старой памяці, насуперак афіцыйнай забароне імпэратара Мікалая I''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Слово „Литва“ теперь, собственно, звук пустой, так как Литвы, утратившей свое политическое значение, не существует, а есть лишь губернии Северо-Западного края: Ковенская, Виленская и Гродненская, да еще части губернии Витебской, Могилевской и Минской, где живут литвины. Литвою они теперь именуются иногда только по старой памяти, вопреки официальному запрещению императора Николая I»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Васильев Н. Литва и литвины // Родина. № 15, 1905. С. 476.&lt;/ref&gt;.

У канцы XIX — пачатку XX стагодзьдзя нацыянальная эліта гістарычных ліцьвінаў пры чынным удзеле выхадцаў з шляхты колішняга Вялікага Княства Літоўскага — простых нашчадкаў [[Літва|гістарычнай Літвы]]&lt;ref name=&quot;Katlarcuk-2003&quot;&gt;[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20241225230441/https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.&lt;/ref&gt; (з шляхты паходзілі заснавальнікі [[Наша Ніва|Нашай Нівы]] браты [[Іван Луцкевіч|Іван]] і [[Антон Луцкевіч]]ы, заснавальнік [[Беларуская рэвалюцыйная партыя|першай беларускай партыі]] [[Вацлаў Іваноўскі]], адзін з заснавальнікаў [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]] паэт [[Карусь Каганец]], стваральнік беларускага тэатру [[Ігнат Буйніцкі]], клясыкі беларускай паэзіі [[Алаіза Пашкевіч]] і [[Янка Купала]], адзін з пачынальнікаў нацыянальнага адраджэньня [[Вацлаў Ластоўскі]], аўтар навукова вызначаных межаў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] гісторык і этнограф прафэсар [[Мітрафан Доўнар-Запольскі]] ды іншыя{{Заўвага|Як зазначае гісторык [[Сяргей Токць]], «''Менавіта выхадцы з шляхты колькасна пераважалі ў беларускім нацыянальным руху на пачатковай фазе яго разьвіцьця і стварылі тады большасьць тэкстаў, якія заклалі культурны канон нацыянальнай ідэі''»&lt;ref&gt;[[Сяргей Токць|Токць С.]] Шляхта Беларусі і беларускі нацыянальны рух у другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст. // Rocznik Centrum Studiów Białoruskich. Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў. Nr 2/№ 2 (2017). С. 134.&lt;/ref&gt;}}) — якая выступала за адраджэньне свайго народа і яго дзяржаўнасьці, абрала назвы «Беларусь» і «беларусы». Аднак частка літоўскай шляхты (найперш буйныя землеўласьнікі — зямяне) не сьпяшалася і нават асьцерагалася прымаць назву «беларусы». Дачка [[Ежы Чапскі|Ежы Чапскага]], які ў 1917 годзе ўсё ж назваў сябе беларусам&lt;ref&gt;[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/30169005.html У 1917 годзе нашчадак Рурыка і іншыя магнаты Меншчыны абвясьцілі сябе беларусамі], [[Радыё Свабода]], 19 верасьня 2019 г.&lt;/ref&gt;, графіня Марыя Чапская (1894—1981) у сваім эсэ «Florian Czarnyszewicz» (1965 год, Парыж) патлумачыла, якое стаўленьне было ў літоўскай шляхты да сялянаў і чаму зямяне не прымалі назвы «беларусы», прыводзячы вытрымкі з палемічных лістоў [[Флярыян Чарнышэвіч|Флярыяна Чарнышэвіча]], напісаных па-беларуску да [[Кастусь Акула|Кастуся Акулы]] і пазьней перасланых ёй копіяй: «''Важна тое, што спадар зьяўляецца сынам свайго краю. Я таксама ёсьць сын Вялікага Княства Літоўскага. Мой бацька і дзед, і дзед майго дзеда нарадзіліся і злажылі свае косьці ў гэтай зямлі; і суджу, што можна мне родны край кахаць і тужыць па ім, і думаць аб ім, і цешыцца, калі гаспадары чыняць штось мудрае і шляхетнае, і самоціцца, калі памнажаюць памылкі. &lt;…&gt; І не былі гэта караняжы, а сыны Вялікага Княства Літоўскага, многія ў доме ня мовілі па-польску, але назвы „бела-“ ці „чарнарусаў“ не прымалі, бо „рускі“ для іх азначаў тры чацьвертых [[Расейцы|маскаля]]. Называлі сябе палякамі, але чулі сваю своеасаблівасьць. І калі б тады якая мудрасьць, якісь аўтарытэт пагадзіўся і прывёў у жыцьцё найменьне „літоўца“ (у значэньні [[Адам Міцкевіч|міцкевічаўскім]]) альбо крывічаніна, ахвотна бы тое прынялі»&lt;ref&gt;Czapska M. Florian Czarnyszewicz // Ostatnie odwiedziny i inne szkice. — Warszawa, 2006. — S. 166—167.&lt;/ref&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Мапы, дзе Белая Русь атаясамліваецца зь [[Літва|Літвой]], тым часам [[Жамойць]] падаецца асобна ад Літвы, а [[Маскоўская дзяржава|Масковія]] — ад [[Русь|Русі]]&quot; widths=&quot;215&quot; heights=&quot;180&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Samogitie, Litthauwen-Wit Rusland, Moscovie (I. Tirion, 1733).jpg|[[Амстэрдам]], 1733 г. (''Samogitie'', ''Litthauwen'' і ''Wit Rusland'', ''Moscovie'')
Samogitia, Lituania-Russia Bianca, Moscovia (G. Albrizzi, I. Tirion, 1740).jpg|[[Вэнэцыя]], 1740 г. (''Samogitia'', ''Lituania'' і ''Russia Bianca'', ''Moscovia'')
Polish-Lithuanian Commonwealth (Polonia) (1770) (2).jpg|Вэнэцыя, 1770 г. (тоеснасьць арэалаў Белай Русі і Літвы і адасобленасьць Жамойці дадаткова сьцьвярджаецца табліцамі)
&lt;/gallery&gt;

== Беларусь-Літва ==
{{Асноўны артыкул|Ліцьвінства}}

Палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] дае наступныя тлумачэньні, чаму дзеячы [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|нацыянальна-вызвольнага руху]] мелі выступіць пад назвай «Беларусь»&lt;ref&gt;[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва] // [[Беларуская Салідарнасьць]], 27 сьнежня 2016 г.&lt;/ref&gt;:
{{Пачатак цытаты}}
І нарэшце, чаму нацыянальныя дзеячы ўмоўнай «[[Літва|Літвы]]», разумеючы гісторыю, ня выступілі пад аб’яднаўчым тэрмінам «Літва», але пад назвай «Беларусь»? Адказ на паверхні: таму што аб’яднаўчым тэрмінам у гэтай сытуацыі магла быць толькі Беларусь. Гэта ўжо была навуковая і палітычная рэальнасьць. Нашыя нацыянальныя дзеячы таго часу — гэта былі мудрыя людзі, якія грунтаваліся на аб’яднаўчай нацыянальнай ідэі, умелі стратэгічна думаць і глядзець наперад, абапіраліся на навуку і на рэчаіснасьць. Сытуацыя была такой, што калі б яны кансэрватыўна ці рамантычна выступілі пад назовам «Літва», то ўсходнюю Беларусь мы маглі б страціць назаўсёды. Царская Расея скарыстала б канфэсійны падзел і тэрміналёгію ў сваіх інтарэсах з усёй магутнасьцю імпэрскай прапаганды, бюракратычнага апарату і царквы. Вось тады зьявілася б у Расеі рэальная Белая Русь, якую б яшчэ і натравілі супраць «католической литовской ереси» ды «сэпаратызму». Бальшавікі давяршылі б гэты падзел ужо ў сьведамасьці. А сьведамасны падзел, як вядома, нашмат горшы і разбуральны, чым падзел тэрытарыяльны. Стаўка на назву «Літва» была б у тых умовах ужо сэпаратысцкай і тупіковай. У лепшым выпадку — маргінальнай. Нацыянальныя дзеячы-адраджэнцы абазначылі і ўключылі ў нацыянальны рух усю літоўскую тэрыторыю Вялікага Княства Літоўскага (умоўную Літву і Беларусь) пад агульнай назвай Беларусь. У выніку расейская прапаганда не змагла фармальна ўклініцца ды падзяліць адзіную ідэю (хоць увесь час імкнулася). Расея ў такіх абставінах вымушана была агулам непрызнаваць і змагацца зь беларускім нацыянальным рухам. Расейцам у ідэйным пляне фармальна нічога не дасталося. &lt;…&gt;
[[Беларусы|Беларуская нацыя]] адбылася ў пачатку ХХ стагодзьдзя. Вяршыняй гэтага працэсу было стварэньне [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], прытым дакладна ў дзяржаўна-этнічных межах [[Літва старажытная|гістарычнай Літвы]].
{{Канец цытаты}}
[[Файл:Lithuanian (1850).jpg|значак|Моўная мапа з этнаграфічнага атлясу ([[Лёндан]], 1850 г.): [[Ліцьвіны#Літоўская_мова|літоўская мова]] (''Lithuanian'') займае ўсю [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыю беларусаў]] (ад [[Горадня|Горадні]] да [[Смаленск]]у), [[Летувіская мова|жамойцкая мова]] (''Samogitian'') — этнічную тэрыторыю [[Летувісы|летувісаў]]]]

Беларускі рэлігійны дзяяч [[Францішак Чарняўскі]] пісаў у сваім лісьце да іншага ўдзельніка беларускага хрысьціянскага руху [[Пётар Татарыновіч|Пятра Татарыновіча]]: «''Да мяне прыходзіла „[[Наша Ніва]]“. Калі я быў у гарадзкім вучылішчы, адзін зь сяброў мяне запытаў: „Кім мы ёсьць: адны нас залічаюць да палякаў, другія да рускіх?“. Мой адказ, што мы не адно, ані другое. Ведаем з гісторыі, што наш назоў ліцьвіны, але нашы адраджэнцы ідуць да адражэньня пад назовам Беларусь. Незадоўга пасьля таго і школьная ўлада ведала за каго я сябе ўважаю. А калі пайшоў да інспэктара, каб атрымаць пасьведчаньне, якое было патрэбным пры ўступленьні ў сэмінарыю, той радзіў мне беларускасьцяй не займацца, бо гэта цемната і мова брыдкая… Я адважыўся сказаць; „Праўда, народ наш цёмны, але не са сваёй віны, а што датычыць мовы, то мне здаеца, што яна ёсьць харашэйшай і ад рускай і ад польскай“''»&lt;ref name=&quot;Traciak-2012-202&quot;&gt;Трацяк І. Беларускае каталіцкае духавенства ля вытокаў сацыякультурнай ідэнтыфікацыі : манагр. — {{Горадня (Гродна)}}: ГрДУ, 2013. С. 202.&lt;/ref&gt;.

У 1918 годзе прафэсар славянскіх моваў і літаратураў [[Бэрлінскі ўнівэрсытэт|Бэрлінскага ўнівэрсытэту]] [[Аляксандар Брукнэр]] апублікаваў артыкул «Зь беларускай нівы» ({{мова-pl|«Z niwy białoruskiej»|скарочана}}), дзе падкрэсьліваў, што гістарычная літоўская — гэта [[беларуская мова]], якая была [[Афіцыйная мова|афіцыйнай мовай]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], што гістарычныя [[ліцьвіны]] — гэта [[беларусы]], а гістарычная літоўшчына — гэта беларушчына: «''…па-літоўску г. зн. па-беларуску пісаныя ўсе літоўскія акты, хронікі, статуты… …ліцьвін, г. зн. беларус… …літоўшчына, г. зн. беларушчына…''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Tento białoruski język ma własną przeszłość, wcześniejszą nierównie i światlejszą niż mało- lub wielkoruski, ale pod obcą, litewską nazwą w niej się ukrywa. Był bowiem językiem urzędowym na całej Litwie; po litewsku; t. j. białorusku spisywano akty, kroniki, statuty; on pierwszy w druku się pojawił, równocześnie z polskim, w Biblii doktora Skoriny w Pradze i Wilnie około 1520 r. &lt;…&gt; Więc mógł sobie niegdyś tuszyć Litwin, t. j. Białorus, że mowa jego i narodowość na całej Litwie każdą inną wyprze — losy zrządziły inaczej: wyparła mowę jego, a zamieniła narodowość wszechpotężna polszczyzna. …w grodach zaś litewskich, od Wilna do Witebska, osiadało mieszczaństwo polskie, bo po polsku mówiące i myślące a litewszczyzna, t. j. białoruszczyzna kątem około monasterów i cerkwi się kupiła. Już w 15 w. w aktach litewskich (białoruskich) spotykasz gęste wyrazy polskie… W 16 w. czytają jeszcze białoruscy Chodkiewicze, Tryznowie, Pacowie, Tyszkiewicze, Sapiehowie, Dorohostajscy, Kiszkowie po białorusku, otrzymują z kancelarii wileńskiej dyplomy i listy białoruskie…»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/4/#info:metadata S. 3]—5.&lt;/ref&gt;. У 1922 годзе прафэсар гісторыі [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] [[Фэлікс Канечны]] апублікаваў артыкул з прапановай тэрміналягічна аддзяляць [[Летувіская мова|летувіскую мову]] ({{мова-pl|język letuwski|скарочана}}) ад гістарычнай літоўскай (беларускай), а таксама [[Летува|Летуву]] ({{мова-pl|Letuwa|скарочана}}) — ад гістарычнай Літвы і [[Летувісы|летувісаў]] ({{мова-pl|Letuwini|скарочана}}) — ад гістарычных ліцьвінаў: «''пасольства яго [Уладзіслава Ягайлы] у Кракаў (аб руцэ Ядвігі) не патрабавала перакладніка, бо яны выкарыстоўвалі беларускую мову. Тая мова вякамі лічылася „літоўскай“ і так нават часта называлася. У Польшчы нават ня ведалі пра існаваньне летувіскай мовы, пакуль яе не адкрыла парафіяльнае духавенства''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Poselstwo ego [Władysława Jagiełły] do Krakowa (o rękę Jadwigi) nie potrzebowały tłumacza, gdyż używały języka białoruskiego. Ten język uważany był przez wieki całe za „litewski“ i tak nawet często nazywany. W Polsce nawet nie wiedziano o istnieniu języka letuwskiego, aż dopiero odkryło go duchowieństwo parafjalne»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Koneczny F. Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 41.&lt;/ref&gt;. 18 сакавіка 1928 году гэтую прапанову абмяркоўвалі на паседжаньні Віленскага аддзелу [[Польскае гістарычнае таварыства|Польскага гістарычнага таварыства]], дзе Фэлікс Канечны выступіў зь лекцыяй «Этнаграфічная тэрміналёгія ў Вялікім Княстве Літоўскім», адзначаючы: «''у крыніцах часта ўпамінаецца літоўская мова, але маецца на ўвазе не летувіская мова, а беларуская. Афіцыйнай мовай у Вялікім Княстве Літоўскім была беларуская''»{{Заўвага|{{мова-pl|«W źródłach jest często mowa o języku litewskim, ale rozumieją one przez to nie język litewski, czyli letuwski, lecz białoruski. Językiem urzędowym w W. Ks. Lit. był język białoruski»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Ateneum Wilenskie. Z. 14, 1928. S. 215.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|значак|Пікет у [[Менск]]у з плякатам [[лацінка]]й: «''Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: герб [[Пагоня]] й [[бел-чырвона-белы сьцяг]], а таксама назоў Бацькаўшчыны — [[Літва]], сталіцы — Менск!''» (19.09.1991 г.)]]

У працах гісторыка [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]] (1911—1991), які выдаваў у [[Чыкага]] навуковы часопіс «[[Litva]]», [[Літва]] — гэта Беларусь (як і ліцьвіны — гэта беларусы, а літоўская мова — беларуская мова)&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;. Гісторык і мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] (1891—1976), які таксама ўжываў датычна Беларусі назву Літва (як і да беларусаў — назву ліцьвіны, а да беларускай мовы — назву літоўская мова&lt;ref&gt;Станкевіч Я. Кнігапісь // Сялянская Ніва. № 16, 1926. С. 3.&lt;/ref&gt;), пазьней папулярызаваў назвы Вялікалітва, вялікаліцьвіны, вялікалітоўская мова&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] Як беларусы называлі сябе і сваю мову ў розныя часы? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 76.&lt;/ref&gt;.

Гісторык права [[Язэп Юхо]] яшчэ ў 1968 годзе зьвяртаў увагу на поўнае ігнараваньне афіцыйнай савецкай гістарыяграфіяй таго факту, што Літва і ліцьвіны былі гістарычнымі назвамі Беларусі і беларусаў: «''У афіцыйных дакумэнтах XVI—XVIII стагодзьдзяў, апроч „Літвы“, для ўсёй тэрыторыі Беларусі другога найменьня наогул не існавала, і ўвесь народ называлі Літвой. У нашай жа гістарычнай літаратуры да цяперашнага часу ігнаруюць гэтае найменьне народу, якое ён насіў больш чым 500 гадоў''»&lt;ref&gt;[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.&lt;/ref&gt;. З улікам гістарычнай дзяржаўнай пераемнасьці Беларусі зь Вялікім Княства Літоўскім лідэр [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі — БНФ]] [[Зянон Пазьняк]] вылучаў у 2005 годзе прапанову прыняць поўную назву краіны Вялікае Княства Літоўскае Беларусь з захаваньнем скарочанай назвы — Беларусь&lt;ref&gt;[http://pazniak.info/page_belarus-litva Беларусь-Літва], Пэрсанальны сайт [[Зянон Пазьняк|Зянона Пазьняка]], 27 сьнежня 2016 г.&lt;/ref&gt;. Гэтую прапанову падтрымаў гісторык [[Анатоль Грыцкевіч]], аднак гісторык [[Уладзімер Аляксеевіч Арлоў|Уладзімер Арлоў]] бачыць магчымасьць зьмены назвы дзяржавы толькі ў далёкай пэрспэктыве («''не раней, чым кожны беларус будзе ўсьведамляць, што ў гістарычнай рэтраспэктыве Літва — гэта тое самае, што Беларусь''»)&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=100976 Вялікае Княства Літоўскае Беларусь — пражэкцёрства ці візіянэрства?], [[Наша Ніва]], 11 лістапада 2005 г.&lt;/ref&gt;. Тым часам беларускі гісторык права [[Таісія Доўнар]] зазначае, што «''менавіта ў зьвязку з гістарычнымі зьменамі назвы беларускага народа і цяпер часам узьнікае блытаніна датычна айчыннай гісторыі… магчыма, мелі рацыю навукоўцы, якія ў пачатку 90-х гадоў прапаноўвалі назваць нашу дзяржаву Вяліка-Літоўская Беларусь''»&lt;ref&gt;Доўнар Т. Асаблівасці і праблемы гісторыі дзяржавы і права Беларусі // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы. Серыя 4. Правазнаўства. № 2 (128), 2012. С. 33—38.&lt;/ref&gt;.

Існуюць таксама прыхільнікі тэрміновай зьмены назвы Беларусі на Літву, аргумэнтацыю якіх агучыў гісторык Ян Лялевіч. Ён мяркуе, што назва Літва «''легімітызуе нашую краіну ў мінуўшчыне, для сучаснасьці, дае легітымізацыю для нашай будучыні''», тым часам «''закладзенае дамінаваньне гістарычнага кантэксту Русі''» ў назьве Беларусі напраўду прыводзіць да дамінаваньня [[Расея|Расеі]] (праз афіцыйныя саманазвы [[Расейцы|расейцаў]] і [[Расейская мова|расейскай мовы]] — {{мова-ru|«русские»|скарочана}} і {{мова-ru|«русский язык»|скарочана}}, гвалтоўна ўведзеныя ў [[Беларускі афіцыйны правапіс|наркамаўку]] як «рускія» і «руская мова»). Адпаведна, на думку Яна Лялевіча, у назьве Беларусі крыецца «''праблема самаідэнтыфікацыі нашага народа''»&lt;ref name=&quot;BielaruskiPartyzan-2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20220303191615/https://belaruspartisan.by/politic/368099/ Литвины vs белорусы: поиск своего места в истории или глупые разборки?], [[Беларускі партызан]], 19 студзеня 2017 г.&lt;/ref&gt;.

Гісторык Аляксандар Краўцэвіч, адзначаючы бясспрэчнасьць таго, што Літва і ліцьвіны ёсьць гістарычнымі назвамі Беларусі і беларусаў, што пераняцьце гэтых назваў Летувой і летувісамі было гістарычна не правамерным і што «''наш народ прыняў сучасную назву, вядома, пад прымусам Расеі''»&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2017&quot;/&gt;, выступае катэгарычна супраць зьмены назвы краіны і нацыі, бо «''назва „Беларусь“ напоўненая вялікім і магутным сэнсам, увайшла ў масавую сьвядомасьць, мае моцную ідэалёгія і магутны мастацка-літаратурны падмурак''». Адпаведна, «''прыдумваць праекты па адмове ад гэтай назвы і прыняцьцю іншай — гэта значыць аслабляць нацыю, якая называецца беларускай''»&lt;ref name=&quot;Kraucevic-2017&quot;&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=146173 Алесь Краўцэвіч: Ліцвінства — выдумка ворагаў, якую падтрымалі дурні], [[Наша Ніва]], 28 сакавіка 2017 г.&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* [[Алесь Белы|Белы А.]] Белая Русь // {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} С. 306—308.
* Белы А. Хроніка «Белай Русі»: нарыс гісторыі адной геаграфічнай назвы. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2000. — 238 с — {{ISBN|985-6599-12-1}}.
* {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}}
* Імя тваё «Белая Русь» / Уклад. [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]]. —  {{Менск (Мн.)}}: Полымя, 1991. — 319 с. — {{ISBN|5-345-00443-9}}.
* {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы}}
* [[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}: «Энцыклапедыкс», 2003. — 776 с. — {{ISBN|985-6599-77-6}}.
* [[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.
* [[Аляксандар Брукнэр|Brückner A.]] Z niwy białoruskiej. — Kraków: Drukarnia Literacka, 1918. — 20 s.
* [[Алег Латышонак|Łatyszonek O.]] Od rusinów białych do białorusinów. U źrodeł białoruskiej idei narodowej / O. Łatyszonek. — Białystok : Wyd-wo uniwersytetu w Białymstoku, 2006. — 390 s.
* Мартынюк А. В. Кто и когда впервые произнес на латыни и по-немецки «Белая Русь»? // Alba Ruscia: белорусские земли на перекрестке культур и цивилизаций (X—XVI вв.). — М., 2015. — С. 27-38.
* Ширяев Е. Е. Беларусь: Русь Белая, Русь Черная и Литва в картах. — Минск: Навука і тэхніка, 1991. — 119 с.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зянон Пазьняк]], [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва] // [[Беларуская Салідарнасьць]], 27 сьнежня 2016 г.
* [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/mitin/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D0%9C._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C._%D0%A5%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%83%D0%BF%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0.html Митин М. Белая Русь. Хроника употребления термина]{{ref-ru}}, [[Pawet.net]], 21 красавіка 2017 г.

{{Гістарычныя рэгіёны Беларусі}}

[[Катэгорыя:Беларусь]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя рэгіёны Беларусі]]</text>
      <sha1>abqa192zg4u3545hx5n3m1k1weuz9mr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларусь (трактар)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4745</id>
    <revision>
      <id>2620731</id>
      <parentid>2268693</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:45:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620731</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1914" sha1="nx6bvinmid59ycb28jsbqu9xvqclbct" xml:space="preserve">[[Файл:Tractor Belarus-1522-2.jpg|міні|200пкс|Беларус-1522]]
[[Файл:Logging with Belarus MTZ-82-L in Estonia 2021.webm|значак|Беларус МТЗ-82-л]]
«'''Белару́сь'''», «'''Белару́с'''» — назва чатырохколавых [[трактар]]оў, якія вытвараюцца на [[Менскі трактарны завод|Менскім трактарным заводзе]] (МТЗ) з 1950 году.

Найбольш папулярныя наступныя мадэлі: МТЗ-50 (вытворчасьць з 1961 году), МТЗ-80 (вытворчасьць з 1974 году) і МТЗ-1221 (вытворчасьць з 1986 году).

Трактары «Беларусь», добра вядомыя на ўсёй тэрыторыі былога [[Савецкі Саюз|Савецкага Саюзу]] і краін-хаўрусьнікаў СССР, ужываюцца ў розных кліматычных умовах і ў шматлікіх галінах гаспадаркі: земляробстве, лесаводзтве й будаўніцтве. Прадукцыя МТЗ выкарыстоўвалася і выкарыстоўваецца ў больш чым 100 краінах сьвету, у тым ліку ў [[ЗША]], і складае 7—8% прадукцыі сусьветнага трактарабудаўніцтва.

З атрыманьнем [[Беларусь]]сю незалежнасьці марка была перайменаваная ў «Беларус».

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100221052536/http://belarus-tractor.com/ Афіцыйная старонка МТЗ]{{ref-ru}}

{{Парады артыкулу|кароткі артыкул}}

[[Катэгорыя:Трактары]]
[[Катэгорыя:Беларуская тэхніка]]</text>
      <sha1>nx6bvinmid59ycb28jsbqu9xvqclbct</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аршанскі раён</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4922</id>
    <revision>
      <id>2620698</id>
      <parentid>2604138</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T05:55:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620698</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38450" sha1="eh5fcvrb8dmqqsl624x8yen28s2kino" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Назва                           = Аршанскі раён
|Назва ў родным склоне           = Аршанскага раёну
|Краіна                          = [[Беларусь]]
|Сьцяг                           =
|Гімн                            =
|Статус                          =
|Уваходзіць у                    = [[Віцебская вобласьць]]
|Улучае                          =
|Цэнтар                          = [[Ворша]]
|БуйныГорад                      =
|БуйныяГарады                    = [[Арэхаўск]], [[Барань]], [[Копысь]]
|ДатаЎтварэньня                  = 17 ліпеня 1924
|Кіраўнік                        = Ігар Ісачэнка
 |Назва пасады кіраўніка         = Старшыня раённага&lt;br/&gt;выканаўчага камітэту
|Насельніцтва                    = 154 943&lt;ref name=&quot;belstat2019&quot; /&gt;
 |Год перапісу                   = 2019
 |Адсотак ад насельніцтва        =
 |Месца паводле насельніцтва     =
 |Шчыльнасьць                    = 92,9
 |Месца паводле шчыльнасьці      = 6
 |Нацыянальны склад              = беларусы — 92,01%&lt;br/&gt;расейцы — 5,99%&lt;br/&gt;астатнія — 2%&lt;ref name=&quot;perapis2009&quot;/&gt;
|Плошча                          = 1667,73&lt;ref name=&quot;kadastar&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160304203801/http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc Дзяржаўны зямельны кадастар Рэспублікі Беларусь] (паводле стану на 1 студзеня 2011 г.){{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
 |Адсотак ад плошчы              =
 |Месца паводле плошчы           =
|Максымальная вышыня             =
|Сярэдняя вышыня                 =
|Мінімальная вышыня              =
|Мапа = Viciebsk Province, Vorša District.svg
|Памер мапы = 270
|Часавы пас = [[Унівэрсальны каардынаваны час|UTC]] +3
|ISO =
|FIPS =
|Тэлефонны код = +375-21-61
|Паштовыя індэксы = 211 0хх
|Код аўтамабільных нумароў = 2
|Сайт = http://orsha.vitebsk-region.gov.by/
|Мапа адміністрацыйнай адзінкі =
|Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}}
}}
'''Арша́нскі раён''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] на паўднёвым усходзе [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1667,73 км². Насельніцтва на 2019 год — 154 943 чалавек&lt;ref name=&quot;belstat2019&quot; /&gt;. Адміністрацыйны цэнтар — [[горад]] [[Ворша]].

== Геаграфічнае становішча ==
Мяжуе з [[Талачынскі раён|Талачынскім]], [[Лёзьненскі раён|Лёзьненскім]], [[Сеньненскі раён|Сеньненскім]], [[Дубровенскі раён|Дубровенскім]] раёнамі Віцебскай вобласьці і [[Шклоўскі раён|Шклоўскім]], [[Горацкі раён|Горацкім]] раёнамі [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]]. Працягласьць з поўначы на поўдзень 53 кілямэтры, з захаду на ўсход — 44 кілямэтры.

== Прырода ==
=== Рэльеф ===
Паверхня пераважна пагорыстая &lt;!--узгорыстая?--&gt;і плятопадобная, паўднёвая частка на [[Аршанска-Магілёўская раўніна|Аршанска-Магілёўскай раўніне]], у цэнтры — [[Аршанскае ўзвышша]], на поўначы — частка [[Лучоская нізіна|Лучоскай нізіны]]. Пераважаюць вышыні 180—220 м над узроўнем мора, найвышэйшая адзнака 237,5 м (на паўночны захад ад вёскі [[Стайкі (Аршанскі раён)|Стайкі]]).

=== Карысныя выкапні ===
Карысныя выкапні — [[даляміт]]ы, [[пяскова-жвіровы матэрыял]], [[будаўнічыя пяскі]], [[легкаплаўкія гліны]]. Здабыча [[торф]]у.

=== Клімат ===
Клімат [[кантынэнтальны клімат|умерана кантынэнтальны]]. Сярэдняя тэмпэратура студзеня паводле 1996 году — 7,8&amp;nbsp;°C.&lt;ref name=&quot;belen&quot;&gt;{{Кніга|аўтар = С. І. Сідар |частка = Орша|загаловак = Беларуская энцыклапедыя: У 18 т|арыгінал = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = БелЭн|год =  1996|том =1.А-Аршын. |старонкі = 542 |старонак = |сэрыя = |isbn = 985-11-0036-6}}&lt;/ref&gt; Сярэдняя тэмпэратура студзеня −7,9&amp;nbsp;°C, ліпеня 17,7&amp;nbsp;°C. Ападкаў 627 мм за год&lt;ref name=&quot;belen&quot;/&gt;. Сярэдняя колькасьць ападкаў — 656 мм/год. Працягласьць [[вэгетацыйны пэрыяд|вэгетацыйнага пэрыяду]] складае 184 дні.

=== Гідраграфія ===
Найвялікшая рака — [[Дняпро]] з прытокамі [[Адроў]], [[Аршыца]] (справа), [[Крапівенка (прыток Дняпра)|Крапівенка]] і [[Лешча]] (зьлева). Найбуйнейшыя азёры на тэрыторыі раёну: [[Вялікае Арэхаўскае]], [[Дзевінскае]], [[Кузьміно (возера)|Кузьміно]], [[Карэсіна]], [[Перавалачнае]]. Гушчыня натуральнай рачной сеткі 0,43 км/км².

=== Глебы ===
Глебы сельскагаспадарчых угодзьдзяў: дзярнова-падзолістыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя (3%), тарфяна-балотныя (3%), поймавыя (2,5%), паводле мех. складу — сугліністыя (84,9%), супясчаныя (11,4%), тарфяныя (3%), пясчаныя (0,7%). Пад сельскагаспадарчымі ўгодзьдзямі 107 тыс. га., зь іх 11,7 тыс. га асушаных.

=== Расьліннасьць ===
23% тэрыторыі раёну займаюць лясы. Гэта [[хваёвыя лясы|хваёвыя]], [[яловыя лясы|яловыя]], радзей сустракаюцца [[Бярозавыя лясы|бярозавыя]], [[асіна]]выя, [[алешнікі|альховыя]] лясы.

Плошча балотаў складае 3224 гектараў&lt;ref name=&quot;kadastar&quot;/&gt;.

=== Жывёльны сьвет ===
З паляўніча-прамысловых жывёлаў водзяцца [[лось]], [[дзік]], [[эўрапейская казуля]], [[высакародны алень]]. Таксама ёсьць [[рысь эўрапейская]], [[буры мядзьведзь]], [[барсук]] — жывёлы з [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусі]], якія находзяцца пад аховай дзяржавы.

=== Помнікі прыроды ===
[[Файл:Kudajeva 2.JPG|міні|Вялікі камень кудаеўскі]]
* [[Вялікі камень кудаеўскі]] ў ваколіцах [[вёска|вёскі]] [[Кудаева]].

== Насельніцтва ==
* XX стагодзьдзе: 1995 год — 44 800 чалавек, сярэдняя шчыльнасьць — 26,4 чал/км², гарадзкога 12%&lt;ref&gt;Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. Т.1.&lt;/ref&gt;
* XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2007 году — 32 200 чалавек; 2008 год — 31 700 чалавек; 2009 год — 30 700 чалавек, у тым ліку ў [[Пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчку]] [[Арэхаўск]] — 3100 чалавек а ў мястэчку [[Копысь]] — 825 чалавек; 2009 год — 31 009 чалавек&lt;ref name=&quot;perapis2009&quot;&gt;{{Спасылка|дата публікацыі = 1 верасьня 2010|url = http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/publications/bul_vitebsk.rar|загаловак = Статыстычны бюлетэнь «Агульная колькасьць насельніцтва, яго склад паводле ўзросту, полу, стане ў шлюбе, узроўні адукацыі, нацыянальнасьцях, мове і крыніц сродкаў да існаваньня»|фармат = rar|назва праекту = Перапіс насельніцтва — 2009|выдавец = [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]|дата = 9 красавіка 2011 |мова = ru}}&lt;/ref&gt; (перапіс), у тым ліку 3665 чалавек гарадзкога насельніцтва; 2016 год — 158 290 чалавек (у тым ліку горад [[Ворша]] — 116 552 чалавекі)&lt;ref name=&quot;belstat2016&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2017 год — 157 526 чалавек&lt;ref name=&quot;belstat2017&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2018 год — 156 411 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2018&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;; 2019 год — 154 943 чал.&lt;ref name=&quot;belstat2019&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20190715032926/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_13322/ Численность населения на 1 января 2019 г. и среднегодовая численность населения за 2018 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;

=== Адукацыя ===
У 1996 годзе ў раёне былі 26 сярэднеагульнаадукацыйных, 7 базавых, 11 пачатковых школ, 2 музычныя школы, дзіцяча-юнацкая спарт. школа&lt;ref name=&quot;belen&quot;/&gt;. У раёне — 33 школы, у тым ліку пачатковых — 6, базавых — 7, сярэдніх — 20, школа-інтэрнат (агульная колькасьць вучняў — 3726). Дзіцячых школ-садкоў — 19, вечаровая школа, дзіцячая юнацкая сярэдняя школа алімпійскага рэзэрву, Высокаўская прафэсійна-тэхнічная вучэльня, дзяржаўны Смалянскі аграрны каледж (былы саўгас-тэхнікум).

=== Ахова здароўя ===
У 1996 годзе ў раёне было 6 бальніц, 28 фэльчарскіх пунктаў&lt;ref name=&quot;belen&quot;/&gt;. Сыстэма [[Ахова здароўя|аховы здароўя]] ўлучае ў сябе 6 лякарань, 6 мэдычных амбулаторыяў, 24 фэльчарскія пункты.

=== Культура ===
У 1996 годзе ў раёне былі 4 клюбныя, 58 бібліятэчных устаноў&lt;ref name=&quot;belen&quot;/&gt;. Сёньня на тэрыторыі раёну ёсьць цэнтральная раённая бібліятэка, Будынак рамёстваў, раённы вучэбна-мэтадычны цэнтар, 17 сельскіх дамоў культуры, 20 сельскіх клюбаў, 41 бібліятэка, 2 музычныя школы, 2 дзіцячыя школы мастацтваў, 5 самадзейных калектываў са званьнем «Народны». Выдаецца «Аршанская газэта».

У [[Ляўкі (Віцебская вобласьць)|Ляўках]] знаходзіцца другая філія музэю [[Янка Купала|Янкі Купалы]], якая з 1962 па 1977 год існавала на грамадзкіх асновах. У 1978 годзе ўрад Беларусі прыняў рашэньне аб стварэньні Купалаўскага мэмарыяльнага запаведніку «Ляўкі» плошчай 19 гектараў.

==== Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці ====
[[Файл:Belarus-Smalyany-Church_of_Virgin_Mary-1.jpg|міні|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар [[Ордэн дамініканаў|дамініканаў]] у Смалянах]]
* [[Бастыённы замак (Вялікая Міцькаўшчына)|Бастыённы замак]] у вёсцы [[Вялікая Міцькаўшчына]]— помнік бастыённай [[Фартыфікацыя|фартыфикацыі]] XIV—XVIII ст.
* Царква Сьвятой Тройцы ў [[Пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчку]] [[Арэхаўск]] (пачатак XIX стагодзьдзя)
* Сядзіба ў мястэчку [[Арэхаўск]] (канец XIX стагодзьдзя)
* Сядзібна-паркавы ансамбль у вёсцы [[Берасьценава]] (XIX стагодзьдзя)
* Сядзібна-паркавы комплекс Макшыцкіх у [[мястэчка|мястэчку]] [[Высокае (пасёлак, Віцебская вобласьць)|Высокае]] (канец XIX стагодзьдзя)
* Царква Сьвятога Прарока Ільлі ў [[мястэчка|мястэчку]] [[Высокае (пасёлак, Віцебская вобласьць)|Высокае]] (сярэдзіна XIX стагодзьдзя — пачатак XX стагодзьдзя)
* Паштовая станцыя ў вёсцы [[Грышаны (Аршанскі раён)|Грышаны]] (канец XIX стагодзьдзя)
* Царква Сьвятога Аляксандра Неўскага ў вёсцы [[Крапіўна (Віцебская вобласьць)|Крапіўна]] (другая палова XIX ст.)
* Каталіцкая могілкавая капліца ў вёсцы [[Ламачына (Аршанскі раён)|Ламачына]]
* Сьвята-Пакроўская царква ў вёсцы [[Машкова (Віцебская вобласьць)|Машкова]] (канец XIX стагодзьдзя)
* Царква Ўваскрэшаньня Хрыстова ў [[мястэчка|мястэчку]] [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] (ХІХ стагодзьдзе)
* Сядзібна-паркавы комплекс Лубенскіх ў [[мястэчка|мястэчку]] [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] (ХІХ стагодзьдзе)
* Царква Сьвятога Аляксея ў [[мястэчка|мястэчку]] [[Смаляны]] (1864)
* Былая ўніяцкая царква [[Царква Сьвятога Спаса (Смаляны)|Сьвятога Спаса]] ў [[Смаляны|Смалянах]] (1710)
* [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў (Смаляны)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар дамініканаў]] у [[Смаляны|Смалянах]] (1680)
* Руіны [[Смалянскі замак|замка ў Смалянах]]  (XVII стагодзьдзе)
* Сядзібна-паркавы комплекс у [[Смаляны|Смалянах]] (XVIII стагодзьдзе)
* Царква Сьвятых Канстанціна і Алены ў вёсцы [[Солаўе]] (канец XIX стагодзьдзя)
* Сядзібна-паркавы комплекс Любамірскіх у вёсцы [[Юрцава]] (ХІХ стагодзьдзе)

==== Страчаная спадчына ====
* Уніяцкая царква Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў вёсцы [[Вялікае Бабіна]].
* Уніяцкая Сьвята-Ільлінская царква ў сяле [[Высокае (пасёлак, Віцебская вобласьць)|Высокае]].
* Сядзібна-паркавы комплекс Васілеўскіх у вёсцы [[Гародня (Віцебская вобласьць)|Гародня]] (1780).
* Уніяцкая царква Сьвятой Тройцы ў вёсцы [[Гразіна (Аршанскі раён)|Гразіна]].
* [[Рагвалодаў камень]] у вёсцы [[Дзятлава (Аршанскі раён)|Дзятлава]] (1171).
* Царква Нараджэньня Божай Маці ў вёсцы [[Крапіўна (Віцебская вобласьць)|Крапіўна]].
* Уніяцкая Сьвята-Ільлінская царква ў вёсцы [[Машкова (Віцебская вобласьць)|Машкова]]. 
* Уніяцкая царква Покрыва Багародзіцы ў вёсцы [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]].
* Касьцёл у вёсцы [[Пагост (Аршанскі раён)|Пагост]] (XVIII—XX стагодзьдзі).
* Уніяцкая царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў вёсцы [[Рагазіна (Задроўеўскі сельсавет)|Рагазіна]].
* Уніяцкая Царква Прачыстай Багародзіцы (1767 год) у вёсцы  [[Рэпухава ]].
* Царква Сьвятой Тройцы ў вёсцы [[Солаўе]] (XVIII стагодзьдзе).
* Уніяцкая царква Царква Прачыстай Багародзіцы ў вёсцы [[Юрцава]] (1767).
* Царква Сьвятога Спаса (XVII — XVIII ст.) ў вёсцы [[Якаўлевічы (вёска)|Якаўлевічы]].

=== Рэлігія ===
У раёне існуе 15 рэлігійных суполак, зь іх: 11 — [[Беларуская Праваслаўная Царква|праваслаўных]] ([[Арэхаўск]], [[Баўбасаў]], [[Барань]], [[Копысь]], [[Крапіўна (Віцебская вобласьць)|Крапіўна]], [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]], [[Смаляны]], ), 1 — [[Рымска-каталіцкі касьцёл у Беларусі|каталіцкая]] ( [[Барань]]), 3 — [[Хрысьціяне веры эвангельскай|хрысьціянаў веры эвангельскай]] ([[Баўбасаў]], [[Барань]], [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]]).

== Гаспадарчая дзейнасьць ==
Малочна-мясная жывёлагадоўля, сьвінагадоўля, птушкагадоўля, пасевы збожжавых, кармавых культураў, бульбы. Разьвіта льнаводзтва. Прадпрыемствы лёгкага машынабудаваньня, станкабудаваньня, паліўнай, лёгкай (тэкст., швейная), харчовай прамысловасьці, па вытворчасьці будаўнічых матэрыялаў (кафля, цэгла, жалезабетонныя вырабы). [[Беларуская ДРЭС]]. На 1 студзеня 1995 году ў Аршанскім раёне было 23 калгасы і 10 саўгасаў.

=== Гандаль ===
Гандлёвае абслугоўваньне ажыцьцяўляюць 43 прадпрыемствы, спажывецкае таварыства прадстаўленае 124 прадпрыемствамі і 41 прадпрыемствам грамадзкага харчаваньня.

=== Транспарт ===
[[Файл:Orsha-M1Route.JPG|міні|Аўтамагістраль М1, перакрыжаваньне пад Воршай]]

Буйны транспартны вузел краіны. Праз раён пралягаюць аўтамагістралі [[Берасьце]] — [[Масква]] ({{код дарогі|Аўтамагістраль М1|М1|red|white|-}}, {{код дарогі|Эурапейскі маршрут E30|E30|green|white|-}}) і [[Магілёў]] — [[Віцебск]] ({{код дарогі|Аўтамагістраль М8|М8|red|white|-}}, {{код дарогі|Эурапейскі маршрут E95|E95|green|white|-}}) . Праз раён з Воршы бягуць чыгункі ў [[Менск]], [[Магілёў]], [[Крычаў]], [[Віцебск]], [[Лепель]], [[Масква|Маскву]]. Магістральны газапровад Таржок-Менск-Івацэвічы, газапровад на Наваполацак (адгалінаваньне ад нафтапровада «Дружба»).

== Гісторыя ==
Першыя зьвесткі пра населеныя пункты, якія цяпер належаць Аршанскаму раёну, зьявіліся ў сярэдзіне 16 стагодзьдзя. Тады быў створаны [[Аршанскі павет]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]]. У 17 стагодзьдзі на тэрыторыі раёну пабудаваны [[Куцеінскі Богаяўленскі манастыр]]. Істотны штуршок у разьвіцьці раёну адбыўся пасьля будаўніцтва [[чыгунка|чыгункі]] [[Масква]]-[[Варшава]] ў сярэдзіне 19 стагодзьдзя. 17 ліпеня 1924 году быў утвораны Аршанскі раён у складзе Аршанскай акругі, у 1930 годзе — уключаны ў склад [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]].

8 красавіка 2004 году былі скасаваныя [[Запольскі сельсавет (Аршанскі раён)|Запольскі]], [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскі]] і [[Стайкаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Стайкаўскі сельсаветы]]; Дубраўскі сельсавет перайменаваны ў [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкі]] з адміністрацыйным цэнтрам у вёсцы [[Зубрэвічы (Віцебская вобласьць)|Зубрэвічы]]; скасаваны [[Арэхаўскі пасялковы савет]] і створаны [[Арэхаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Арэхаўскі сельсавет]], адміністрацыйным цэнтрам якога стаў гарадзкі пасёлак [[Арэхаўск]]. Гістарычныя сельсаветы: [[Бразьдзечынскі сельсавет|Бразьдзечынскі]], [[Веравойшанскі сельсавет|Веравойшанскі]], [[Дубраўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Дубраўскі]], [[Кудаеўскі сельсавет|Кудаеўскі]], [[Ліпкаўскі сельсавет|Ліпкаўскі]], [[Малотынскі сельсавет|Малотынскі]], [[Першамайскі сельсавет (Аршанскі раён)|Першамайскі]], [[Стайкаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Стайкаўскі]]&lt;ref name=&quot;belen&quot;/&gt;.

== Адміністрацыйны падзел ==
У раёне налічваецца 263 населеныя пункты; 14 сельсаветаў: [[Андрэеўшчынскі сельсавет|Андрэеўшчынскі]], [[Арэхаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Арэхаўскі]], [[Бабініцкі сельсавет (Аршанскі раён)|Бабініцкі]], [[Барздоўскі сельсавет|Барздоўскі]], [[Вусьценскі сельсавет|Вусьценскі]], [[Высокаўскі сельсавет (Аршанскі раён)|Высокаўскі]], [[Забалацкі сельсавет (Аршанскі раён)|Забалацкі]], [[Задроўеўскі сельсавет|Задроўеўскі]], [[Зубаўскі сельсавет|Зубаўскі]], [[Зубрэвіцкі сельсавет|Зубрэвіцкі]], [[Крапівенскі сельсавет|Крапівенскі]], [[Межаўскі сельсавет|Межаўскі]], [[Пішчалаўскі сельсавет|Пішчалаўскі]], [[Смалянскі сельсавет (Аршанскі раён)|Смалянскі]].

== Асобы ==
{{слупок-пачатак-малы}}
{{слупок-2}}
* [[Арсень Старац]] (? — 1681) — разьбяр па дрэве, майстар [[беларуская рэзь|беларускай рэзі]], манах Куцеінскага Багаяўленскага манастыра пад Воршай.
* [[Восіп Андрэеў]] (XVIII стагодзьдзе) — цесьляр (разьбяр па дрэве).
* [[Фёдар Урончанка]] (1779, [[Копысь]] — 06.04.1852, [[Санкт-Пецярбург]]) — [[міністар]] фінансаў [[Расея|Расеі]] пры [[Мікалай I|Мікалаі I]].
* [[Міхаіл Урончанка]] (1802, [[Копысь]] — 14.10.1855, [[Харкаў]]) — [[генэрал-маёр]], вучоны і пісьменьнік, [[перакладчык]], географ і геадэзіст.
* [[Дзьмітры Сямёнаў]] (03.01.1835, [[Асінаўка (Аршанскі раён)|Асінаўка]] — 08.03.1902) — пэдагог, аўтар прац па [[Пэдагогіка|пэдагогіцы]] і [[Геаграфія|геаграфіі]], пісьменьнік.
* [[Васіль Шчарбакоў]]  (27.02.1898, [[Дубраўка (Зубрэвіцкі сельсавет)|Дубраўка]] — 27.05.1939, [[Менск]]) — беларускі гісторык. Акадэмік АН БССР (1931), доктар гістарычных навук.
* [[Мікола Ярмоленка]] (17.01.1900, [[Клюкаўка]] — 10.05.1972, [[Менск]]) — беларускі хімік, акадэмік НАН Беларусі.
* [[Соф’я Друкер]] (07.01.1907, [[Копысь]] — 1984, [[Менск]]) — беларуская сьпявачка, народная артыстка Беларусі.
* [[Уладзімер Мяжэвіч]] (23.05.1907, [[Якаўлевічы (вёска)|Якаўлевічы]] — 01.07.1982, [[Менск]]) — беларускі пісьменьнік.
* [[Мікола Садковіч]] (08.01.1907, [[Вусьце (Аршанскі раён)|Вусьце]] — 16.08.1968, [[Менск]]) — беларускі і расейскі рэжысэр, кінадраматург.
* [[Алесь Стаховіч]] (20.06.1907, [[Кашына (Аршанскі раён)|Кашына]] — 07.02.1956, [[Менск]]) — беларускі пісьменьнік.
* [[Мікалай Альхоўскі]] (27.09.1909, [[Межава (Аршанскі раён)|Межава]] — 26.08.1978, [[Масква]]) — удзельнік [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], [[Герой Савецкага Саюзу]] (1944).
* [[Аляксей Кароль]] (1945, [[Копысь]]— 2015) — беларускі грамадзкі дзеяч, журналіст, рэдактар беларускамоўнай газэты [[Новы час (газэта)|«Новы час»]].
* [[Уладзімер Корбан]] (12.08.1910, [[Барань]] — 30.11.1971, [[Менск]]) — беларускі сатырык.
{{слупок-2}}
* [[Мікалай Федарэнка]] (23.01.1922, [[Рагозіна (Віцебская вобласьць)|Рагозіна]] — 1.09.2000) — беларускі мастак.
* [[Мікалай Крукоўскі]] (26.11.1923, [[Машкова (Аршанскі раён)|Машкова]] — 30.09.2013, [[Менск]]) — беларускі філёзаф, культуроляг.
* [[Леанід Калодзежны]] (28.02.1935, [[Солаўе]] — 26.12.2003, [[Ворша]]) — беларускі пісьменьнік, мастак-афарміцель.
* [[Янка Сіпакоў]] (15.01.1936, [[Зубрэвічы (Віцебская вобласьць)|Зубрэвічы]] — 10.03.2011, [[Менск]]) — беларускі паэт, пісьменьнік.
* [[Уладзімер Платонаў]] (01.12.1939, [[Стайкі (Аршанскі раён)|Стайкі]]) — беларускі матэматык, доктар фізыка-матэматычных навук (1967), прафэсар (1968), акадэмік [[Акадэмія навук Беларусі|Акадэміі навук Беларусі]] (1972), акадэмік АН СССР (1987), акадэмік Расейскай АН (1991), чалец Хенаньскай Акадэміі навук (1990) і Індыйскай нацыянальнай акадэміі навук (1993), 9-ы прэзыдэнт Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1987—1992).
* [[Пётар Шарыпа]] (11.04.1942, [[Арашкі]] — 3.11.2013, [[Менск]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[мастак]], [[настаўнік]].
* [[Марыя Філіповіч]] (01.01.1947, [[Сьмётанка]] — 17.02.2003, [[Менск]]) — беларуская пісьменьніца, журналістка.
* [[Уладзімер Барысенка]] (05.01.1949, [[Якаўлевічы (вёска)|Якаўлевічы]]) —  [[Беларусь|беларускі]] [[журналіст]], [[празаік]], [[паэт]]. 
* [[Міхаіл Лашанкоў]] (18.11.1951, [[Новае Хорабрава]]) — беларускі археоляг, кандыдат гістарычных навук.
* [[Яўген Анішчанка]] (25.10.1955, [[Бранцава]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[гісторык]].
* [[Сяргей Бельцюкоў]] (26 лістапада 1956, [[Баўбасаў]]) — беларускі [[кампазытар]] ў розных музычных жанрах і стылявых кірунках.
* [[Сяржук Доўгушаў]] (17.04.1983, [[Тарчылава|Новае Тарчылава]]) — беларускі сьпявак, музыка-мультыінструмэнталіст, этнограф.
{{слупок-канец}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
{{слупок-пачатак-малы}}
{{слупок-2}}
* Аршанскі раён. // {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|10-1}} — С. 51—202.
* {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Аршанскі раён: II (№ 126 — № 342)|арыгінал = |спасылка =http://orda.of.by/.lib/spik/vit/87|адказны =Рэдкал.: [[Станіслаў Марцэлеў|С. В. Марцэлеў]] (гал. рэд.) і інш.|выданьне=[[Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі]]|тып=энцыкляпэдыя|месца=[[Менск]]|выдавецтва=Беларуская энцыклапедыя |год=1985|выпуск=|том=Віцебская вобласьць|нумар= | старонкі=87 — 117 |isbn=}}
* Бурак Ф. Ф, Рудава Г. П., Костка А. А., Янюк М. Ф. «Аршанскі раён». {{Літаратура/Энцыкляпэдыя прыроды Беларусі|1}} С. 129 — 130.
* {{артыкул|аўтар =Кучынскі, П. | частка = |загаловак =Глебава-геалагічны нарыс паўночнай Аршаншчыны.|арыгінал = |спасылка =http://old.belal.by/elib/Gorki/13.pdf|адказны =Васількоў І. Г.|выданьне=Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі пры Беларускай Дзяржаўнай Акадэміі сельскай гаспадаркі ў Горках|тып=зборнік артыкулаў|месца=[[Горкі]]|выдавецтва=Друкарня Акадэміі |год=1926 |выпуск=|том=1|нумар= | старонкі= 147—165|isbn=}}
{{слупок-2}}
* {{артыкул|аўтар =[[Вольга Ляўко|Ляўко В. М.]], [[Аляксандар Шынкевіч|Шынкевіч А. М.]].| частка = |загаловак =«Аршанскі раён» |арыгінал = |спасылка =|адказны =М. В. Біч і інш.|выданьне=[[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі]]. У 6 т. Т. 1: А — Беліца.|тып=|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн.|год=1996 |выпуск=|том=1|нумар= |старонкі=192 — 194|isbn=5-85700-073-4}}
* {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =Памяць Беларусі 1941  — 1945. Рэспубліканская кніга.|арыгінал = |спасылка = |адказны =Рэдкал.: [[Генадзь Пашкоў|Г. П. Пашкоў]] і інш. |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Беларусая энцыклапедыя |год =2005 |том = |старонкі =152 — 155|старонак =592 |сэрыя = |isbn =985-11-0322-5 |наклад =15000 }}.
* {{Літаратура/Памяць/Ворша і Аршанскі раён|1}}   
* {{Літаратура/Памяць/Ворша і Аршанскі раён|2}}  
* {{артыкул|аўтар =[[Сяргей Сідор|Сідор С. І.]]| частка = |загаловак =Аршанскі раён.|арыгінал = |спасылка =|адказны =Рэдкал.: [[Генадзь Пашкоў|Г. П. Пашкоў]] і інш.|выданьне=[[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларуская энцыклапедыя: у 18 т.]]|тып=энцыкляпэдыя|месца=Мн. |выдавецтва=Беларуская энцыклапедыя |год=1996  |выпуск=|том=1: А — Аршын|нумар= | старонкі=542 — 543 |isbn=985-11-0035-8}}
* {{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі}}
{{слупок-канец}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* {{Глёбус Беларусі}}
* {{Radzima|arshanski|rayon}}
* [https://web.archive.org/web/20100722033532/http://orsha.vitebsk-region.gov.by/ Афіцыйная старонка Аршанскага раённага выканаўчага камітэту]{{ref-ru}}{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20090529075225/http://www.emaps-online.com/rus_win/maps/oblast/obl_vitebsk/regions/reg_orsha/map.shtml Мапа ды кароткія зьвесткі]{{ref-ru}}
* [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/ORSHA.htm Праект «Прыдзьвіньне» — Аршанскі раён — Гісторыя, прырода, вядомыя ўраджэнцы краю]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Аршанскі раён}}
{{Віцебская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Аршанскі раён| ]]</text>
      <sha1>eh5fcvrb8dmqqsl624x8yen28s2kino</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нямецка-савецкая вайна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7717</id>
    <revision>
      <id>2620749</id>
      <parentid>2510402</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Акупацыйны рэжым */ +Крыніца: Вольга Мядзьведзева. Блаславеньне на подзьвіг // [[Зьвязда]] : газэта. — 3 ліпеня 2014. — № 123 (27733). — С. 7. — ISSN 1990-763X.</comment>
      <origin>2620749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52385" sha1="hwo0qy977mxc3ttq4ymwo8pkt4hx96g" xml:space="preserve">{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Нямецка-савецкая вайна
|Частка                = [[Другая сусьветная вайна]]
|Выява                 = 
|Подпіс да выявы       = 
|Дата                  = 22 чэрвеня 1941 — 9 траўня 1945
|Месца                 = Усходняя й [[Цэнтральная Эўропа]]
|Прычына               = адмова [[СССР]] саступіць Нямеччыне пралівы [[Басфор]] й [[Дарданэлы]] пры падзеле [[Турэччына|Турэччыны]]
|Вынік                 = капітуляцыя Нямеччыны
|Тэрытарыяльныя зьмены = СССР атрымаў поўнач [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] ад Нямеччыны й [[Закарпацьце]] ад Вугоршчыны ды страціў [[Беластоцкая вобласьць|Беластоцкую вобласьць]] на карысьць Польшчы; [[Польская Народная Рэспубліка|аднова Польшчы]] зь землямі да [[Одра|Одры]] ад Нямеччыны; вяртаньне [[Першая Славацкая Рэспубліка|Славаччыны]] ў склад адноўленай [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]]; Румынія атрымала поўнач [[Сяміградзьдзе|Сяміградзьдзя]] ад Вугоршчыны; аднова [[Югаславія|Югаславіі]]
|Супернік1             = [[Трэці Райх|Нямецкі Райх]] і падкантрольныя яму дзяржавы; [[Краіны Восі]]
|Супернік2             = [[СССР]]
|Камандуючыя1          = [[Вільгельм Кейтэль]]
|Камандуючыя2          = [[Ёсіф Сталін]]
|Сілы1                 = 19 000 000
|Сілы2                 = 34 476 700
|Страты1               = 5 076 700 вайскоўцаў
|Страты2               = 8 668 400 жаўнераў
|Агульныя страты       = 20 616 600 цывільных
|Дадаткі               = 
}}
'''Няме́цка-саве́цкая вайна́'''&lt;ref name=&quot;Зьвязда&quot;/&gt; (у савецкай [[Гістарыяграфія|гістарыяграфіі]] — ''Вялі́кая Айчы́нная вайна́'') — [[вайна]] [[Нацыянал-сацыялізм|нацысцкае]] [[Нямеччына|Нямеччыны]] й ейных эўрапейскіх саюзьнікаў — [[Вугоршчына|Вугоршчыны]], [[Каралеўства Італія|Італіі]], [[Румынія|Румыніі]], [[Славаччына|Славаччыны]], [[Фінляндыя|Фінляндыі]] й [[Харватыя|Харватыі]] — супраць [[СССР|Савецкага Саюзу]], якая скончылася перамогай апошняга й [[капітуляцыя]]мі альбо [[акупацыя]]й першых. Была найважнейшай часткай [[Другая сусьветная вайна|Другое сусьветнае вайны]]{{Крыніца?}}. Працягвалася 1418 дзён і начэй з 22 чэрвеня 1941 да 9 траўня 1945 году.

Пры разглядзе ў якасьці асобнай вайны (а ня як эпізоду Другой сусьветнай вайны&lt;ref name=&quot;Studzinskaja&quot;&gt;[[Іна Студзінская|Студзінская І.]] [https://www.svaboda.org/a/29922035.html Топ-10 фальсыфікацыяў гісторыі вайны ў беларускіх падручніках і афіцыйных СМІ], [[Радыё Свабода]], 5 траўня 2019 г.&lt;/ref&gt;) у яе выніку [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларусь]] стала адзінай афіцыйнай краінай-пераможцай, якая пры гэтым нароўні зь пераможаным [[Трэці Райх|Трэцім Райхам]] і ягонымі хаўрусьнікамі страціла частку сваёй тэрыторыі — [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічныя беларускія землі]] [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляшша]], а таксама частку гістарычных [[Берасьцейскі павет|Берасьцейшчыны]], [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчыны]] й [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавышчыны]]&lt;ref&gt;Жданко В., Трафімовіч А, Новік Ж., Васількоў З. [https://www.svaboda.org/a/30266747.html Горадня, Ліда і Ваўкавыск маглі адысьці да Польшчы ў 1945-м разам зь Беластокам], [[Радыё Свабода]], 13 лістапада 2019 г.&lt;/ref&gt;.

== Перадумовы ==
[[Файл:Vysokaje. Высокае (22.09.1939).jpg|значак|Прывітальная арка ў [[Высокае|Высокім]] да ўдзельнікаў [[Супольны парад Вэрмахту і Чырвонай арміі ў Берасьці (1939)|супольнага нацысцка-савецкага параду ў Берасьці]] з усхваленьнем [[Сталін]]а і [[нацызм|нацысцкай]] сымболікай, верасень 1939 г.&lt;ref&gt;[[Руслан Равяка|Равяка Р.]] [https://nn.by/?c=ar&amp;i=141633&amp;fbclid=IwAR0UJhHY5ktHBgt-v0pV4bEiezWtcTZ5Ynk1T9JPkAjxWFNXvokaiR6wAL0 Як у Высокім немцаў у 1939 годзе сустракалі], [[Наша Ніва]], 3 студзеня 2015 г.&lt;/ref&gt;]]

Зь сярэдзіны 1930-х гадоў сьвет пачаў уцягвацца ў новую вайну. [[Грамадзянская вайна ў Гішпаніі]], агрэсія [[Італія|Італіі]] супраць [[Этыёпія|Этыёпіі]], [[Японія|Японіі]] супраць [[Кітай|Кітаю]], далучэньне да [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] [[Аўстрыя|Аўстрыі]], затым Мюнхэнская змова, у выніку якой [[Чэхаславаччына]] зьнікла з мапы Эўропы, — такія трагічныя вехі разьвязваньня другой сусьветнай вайны. Калі ў канцы 1938 г. нацысцкая Нямеччына пачала дыпляматычны наступ на [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчу]], стварыўшы данцыскую крызу і рыхтуючыся да вайны, урад СССР у сакавіку 1939 г. пачаў у Маскве перамовы з прадстаўнікамі ўрадаў Ангельшчыны і Францыі аб заключэньні дамовы аб узаемнай дапамозе. Дэлегацыя СССР прапанавала акрамя заключэньня пакту аб узаемнай дапамозе аказаць падтрымку ўсім усходнеэўрапейскім краінам, якія мяжуюць з СССР. Такі крок стаў бы эфэктыўным пачаткам працэсу стварэньня сыстэмы міжнароднай бясьпекі ў Эўропе і сьвеце. Польшча адмовілася ад такой прапановы. Падчас перамоваў ваенных місіяў СССР, Ангельшчыны і Францыі аб арганізацыі сумеснай абароны супраць агрэсіі ў Эўропе кіраўнік савецкай дэлегацыі [[Клімэнт Варашылаў|К. Варашылаў]] 14 жніўня 1939 г. пры заключэньні дамовы аб узаемнай дапамозе і ваеннай канвэнцыі паставіў умову: прапусьціць савецкія войскі праз польскую тэрыторыю, каб яны маглі непасрэдна сутыкнуцца з ворагам, калі ён нападзе на Польшчу, або праз румынскую, калі агрэсар нападзе на [[Румынія|Румынію]]. Гэта прапанова не была прынята. Міністар замежных справаў Польшчы заявіў, што яго ўрад такую дамову заключаць не зьбіраецца. Тым часам становішча паблізу мяжы СССР абвастрылася. 22 сакавіка 1939 г. гітлераўцы занялі [[Клайпедзкая вобласьць|Клайпедзкую вобласьць]]. [[Летува]] заключыла дамову зь Нямеччынай. Былі заключаны дамовы аб ненападзе Нямеччыны зь Летувой і [[Эстонія]]й. У летнія месяцы 1938 і 1939 гг. Чырвонай Арміі давялося адбіваць японскую агрэсію ля возера Хасан, ракі [[Халхін-Гол]]. У такіх абставінах [[Ёсіф Сталін]] і [[Вячаслаў Молатаў|В. Молатаў]] самастойна прынялі рашэньне аб заключэньні зь Нямеччынай дамовы аб ненападзе і спынілі перамовы з Ангельшчынай і Францыяй. 23 жніўня 1939 году ў Маскве В. Молатаў і Ё. Рыбэнтроп у прысутнасьці Ё. Сталіна падпісалі [[Пакт Молатава-Рыбэнтропа|акт аб ненападзе]] тэрмінам на 10 гадоў. Да яго быў прыкладзены сакрэтны пратакол, якім разьмяжоўваліся сфэры ўплыву Нямеччыны і СССР. Паводле тэксту пратакола Летува першапачаткова была ўключана ў сфэру ўплыву Нямеччыны, а [[Вільня]] аднесена да Летувы. [[Заходняя Беларусь]] і частка Польшчы на ўсход ад р. [[Нараў]], [[Вісла]], [[Сан]], а таксама Фінляндыя, Эстонія, Латвія і [[Бэсарабія]] ўвайшлі ў сфэру ўплыву СССР. Лёс Польшчы аўтары сакрэтнага пратакола дамовіліся вырашыць у парадку дружалюбнай двухбаковай згоды. Ад дэпутатаў Вярхоўнага Савету СССР гэты сакрэтны пратакол быў скрыты.

На другі дзень пасьля ратыфікацыі дамовы Вярхоўным Саветам СССР, 1 верасьня 1939 г., нямецкія войскі без абвяшчэньня вайны напалі на Польшчу. 3 верасьня Францыя і Ангельшчына аб’явілі вайну Нямеччыне. Пачалася [[Другая сусьветная вайна]]. Мужнае супраціўленьне польскай арміі ля Вестэрплятэ, Гдыні, Модліна, Варшавы не змагло процістаяць арміі гітлераўскага райху. Польскі ўрад і камандаваньне не змаглі арганізаваць эфэктыўную абарону і на трэці тыдзень пасьля пачатку вайны пакінулі краіну. Праз два тыдні нямецкія войскі акупавалі ўсю Польшчу, а 14 верасьня [[Берасьце]].

=== Далучэньне Заходняй Беларусі ===
[[Файл:Bieraście. Берасьце (22.09.1939).jpg|значак|Прывітальная арка ў [[Берасьце|Берасьці]] з нацысцкай і савецкай сымболікай]]

==== Дамова аб сяброўстве і межах ====
[[Файл:Дружба народов Германии и Советского Союза, скрепленная кровью, имеет все основания быть длительной и прочной (Сталин, 23.12.1939).jpg|значак|Афіцыйная падзяка [[Сталін]]а [[Гітлер]]у і [[Ёахім фон Рыбэнтроп|Рыбэнтропу]]: «''Сяброўства народаў [[Трэці Райх|Нямеччыны]] і Савецкага Саюзу, змацаванае крывёю, мае ўсе падставы быць працяглым і трывалым''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Дружба народов Германии и Советского Союза, скрепленная кровью, имеет все основания быть длительной и прочной»|скарочана}}}}. [[Праўда (газэта)|Праўда]], 25.12.1939 г.&lt;ref&gt;Гелагаеў А. [https://reform.by/139787-masko-skaja-akupacyja-praz-damovu-pra-dapamogu-jak-nashyh-susedzja-zahapili-1940-m-bez-adzinaga-strjelu Маскоўская акупацыя праз «дамову пра дапамогу». Як нашых суседзяў захапілі ў 1940-м без адзінага стрэлу], Reformation, 17 чэрвеня 2020 г.&lt;/ref&gt;]]

Дамова аб сяброўстве і межах паміж Нямеччынай і СССР была падпісана 28 верасьня 1939 г. Пакт аб ненападзе і дамова аб сяброўстве і межах паміж Нямеччынай і СССР, сакрэтныя пратаколы да іх падлягалі хуткай ратыфікацыі; абвяшчалі неабмежаваны нэўтралітэт у выпадку вайны з трэцяй дзяржавай; нэгатыўна паўплывалі на міжнародны рабочы рух; падзялілі Эўропу на сфэры ўплыву паміж Нямеччынай і СССР; «разьвязалі рукі» Нямеччыне для пачатку адкрытых ваенных дзеяньняў у Эўропе. 28 верасьня 1939 г. у Маскве была падпісана дамова паміж СССР і Нямеччынай аб сяброўстве і межах, па якой усталёўвалася новая заходняя мяжа Савецкага Саюзу па так званай «лініі Керзана». У сакрэтным дадатковым пратаколе была запісана дамоўленасьць аб уваходзе тэрыторыі Летувы ў сфэру ўплыву СССР у абмен на [[Люблінскае ваяводзтва (1919—1939)|Люблінскае]] і частку Варшаўскага ваяводзтваў, якія ўвайшлі ў сфэру ўплыву Нямеччыны. 7 кастрычніка 1939 г. па рашэньні ўраду СССР Летуве былі перададзены Вільня і [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскае ваяводзтва]], а ўлетку 1940 г. — Сьвянцянскі і Гадуцішкаўскі раёны, частка [[Астравецкі раён|Астравецкага]], [[Ашмянскі раён|Ашмянскага]], [[Пастаўскі раён|Пастаўскага]] і [[Сьвірскі раён|Сьвірскага раёнаў]].

==== Напад на Польшчу ====
{{Асноўны артыкул|Нямецка-польская вайна 1939 году}}
{{Асноўны артыкул|Савецкае ўварваньне ў Польшчу}}
Нагода-зачэпка, выкарыстаная Нямеччынай для нападу на [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчу]] 1 верасьня 1939 г. — інсьпірыраваны нямецкімі спэцслужбамі [[Гляйвіцкая правакацыя|напад на радыёстанцыю ў Глейвіцэ]].

Нямецкае кіраўніцтва падштурхоўвала савецкі бок хутчэй выступіць супраць Польшчы, каб ускласьці адказнасьць за вайну і на СССР. Але [[Сталін]], каб стварыць уражаньне [[нэўтралітэт]]у, адцягваў выступленьне. Толькі 17 верасьня 1939 г., калі польская армія ў цэлым была разьбітая, савецкі ўрад аддаў распараджэньне камандаваньню [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] перайсьці мяжу і ўзяць пад сваю абарону жыцьцё і маёмасьць насельніцтва [[Заходняя Ўкраіна|Заходняй Украіны]] і [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]. Чырвоная Армія прасоўвалася хутка. Месцамі ёй дапамагала насельніцтва, дзейнічалі партызанскія групы. Пераважная большасьць польскіх войскаў здавалася бяз бою. У час паходу ў Заходнюю Ўкраіну і Заходнюю Беларусь загінула 737 і было паранена 1862 салдаты і афіцэры Чырвонай Арміі. Да 25 верасьня Заходняя Беларусь была цалкам занята Чырвонай Арміяй. Ужо 22 верасьня генэрал [[Гайнц Гудэрыян|Гудэрыян]] і камбрыг [[Сямён Крывашэін|Крывашэін]] на галоўнай вуліцы [[Берасьце|Берасьця]] прынялі парад нямецкіх і савецкіх войскаў, затым савецкія войскі былі адведзены за [[Буг]]. Падобныя парады адбыліся ў [[Львоў|Львове]] і [[Пінск]]у.

Галоўнакамандуючы [[Войска Польскае|Войска Польскага]] [[Эдвард Рыдз-Сьміглы|Э. Рыдз-Сьміглы]] 17 верасьня 1939 г. у час пачатку паходу Чырвонай Арміі ў Заходняй Беларусі загадаў сваім падначаленым: ухіляцца ад узброеных сутычак з Чырвонай Арміяй; аказваць супраціўленьне ў выпадку адкрытага нападу Чырвонай Арміі; аказваць супраціўленьне ў выпадку спроб раззбраеньня Чырвонай Арміяй.

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; caption=&quot;[[Супольны парад Вэрмахту і Чырвонай арміі ў Берасьці (1939)|Супольны нацысцка-савецкі парад у Берасьці]]&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Bieraście, Bulvarny-Vajavodzkaja. Берасьце, Бульварны-Ваяводзкая (22.09.1939).jpg|Супольны нацысцка-савецкі парад на вуліцах Берасьця
Armia Czerwona, Wehrmacht 22.09.1939 wspólna parada.jpg|На трыбуне — нямецкі генэрал [[Гайнц Гудэрыян|Гудэрыян]] і савецкі камандзір брыгады [[Сямён Крывашэін|Крывашэін]]
Bieraście, Bulvarny, Vajavodzki. Берасьце, Бульварны, Ваяводзкі (22.09.1939) (2).jpg|Гудэрыян і Крывашэін пад [[Нацызм|нацысцкім]] сьцягам з свастыкай
Bundesarchiv Bild 101I-121-0011-20, Polen, deutsch-sowjetische Siegesparade.jpg|Удзельнікі параду на фоне партрэта [[Сталін]]а
&lt;/gallery&gt;

==== Захады на далучанай тэрыторыі ====
Усьлед за Чырвонай Арміяй у Заходнюю Беларусь для ўсталяваньня Савецкай улады з усходніх раёнаў было накіравана на партыйную работу 1500, на камсамольскую, савецкую, гаспадарчую − 1200 камуністаў і камсамольцаў, сотні работнікаў [[НКУС]], якія ня ведалі мясцовага ўкладу жыцьця, звычаяў, асаблівасьцяў мовы, а таму не карысталіся даверам мясцовага насельніцтва. Ва ўсіх гарадах і паветах былі створаны часовыя кіраўніцтвы, у вёсках — сялянскія камітэты зь мясцовых актывістаў, прадстаўнікоў Чырвонай Арміі і прысланых з усходніх раёнаў камуністаў і камсамольцаў. Яны стварылі атрады рабочай гвардыі, міліцыі, бралі на ўлік фабрыкі і заводы, усталёўвалі рабочы кантроль, займаліся забесьпячэньнем, мэдыцынскім абслугоўваньнем. Сялянскія камітэты дзялілі памешчыцкую зямлю сярод безьзямельных і малазямельных сялянаў, якія атрымалі 431 тыс. га зямлі, ім было перададзена 14 тыс. коней і 33,4 тыс. кароваў.

5 кастрычніка 1939 г. Часовая ўправа [[Беласток]]у зьвярнулася да ўсіх часовых управаў краю з прапановай склікаць сход для вырашэньня пытаньняў дзяржаўнага ладу. З прадстаўнікоў часовых упраў быў створаны камітэт па арганізацыі выбараў, якія адбыліся 22 кастрычніка 1939 г. З 926 абраных дэпутатаў народнага сходу 563 былі зь сялянаў, 197 — з рабочых, 166 — з інтэлігенцыі і іншых слаёў насельніцтва. Сярод дэпутатаў было: 621 беларус, 127 палякаў, 72 габрэі, 43 расейцы, 53 украінцы і 10 прадстаўнікоў іншых нацыянальнасьцяў.

28—30 кастрычніка 1939 г. ў Беластоку адбыўся народны сход Заходняй Беларусі. Ён прыняў дэклярацыі аб абвяшчэньні Савецкай улады на ўсёй тэрыторыі Заходняй Беларусі, канфіскацыі памешчыцкіх зямель, нацыяналізацыі банкаў і буйной прамысловасьці. Сход пастанавіў прасіць Вярхоўны Савет СССР, Вярхоўны Савет БССР прыняць Заходнюю Беларусь у склад СССР і БССР. Народны сход выбраў паўнамоцную камісію з 66 чалавек для перадачы Вярхоўным Саветам СССР і БССР яго рашэньняў. 2 лістапада 1939 г. сэсія Вярхоўнага Савету СССР і 12 лістапада сэсія Вярхоўнага Савету БССР прынялі законы аб уключэньні Заходняй Беларусі ў склад СССР і ўзьяднаньні яе з БССР.

У лістападзе — сьнежні 1939 г. адбылася нацыяналізацыя прадпрыемстваў і банкаў. Былі нацыяналізаваны ня толькі буйныя і сярэднія прадпрыемствы, але і большая частка дробных, што пярэчыла рашэньням народнага сходу Заходняй Беларусі. Аднаўляліся і рэканструяваліся прадпрыемствы, будаваліся новыя фабрыкі і заводы. Дробныя прадпрыемствы і рамесна-саматужныя майстэрні былі аб’яднаны ў больш буйныя, павялічылася колькасьць рабочай клясы, паступова ліквідавалася беспрацоўе. Да канцу 1940 году ў заходніх абласьцях БССР дзейнічалі 392 прамысловыя прадпрыемствы з колькасьцю рабочых больш за 20 чалавек. Аб’ём сукупнай прадукцыі ў параўнаньні з 1938 г. павялічыўся больш чым у 2 разы. Да вайны было створана 1115 калгасаў, якія аб’ядналі 6,7% гаспадарак і 7,8% зямлі. Іх абслугоўвалі 101 МТС, у якіх налічвалася 997 трактараў, 368 сеялак, 193 аўтамашыны. На землях найлепшых маёнткаў былі арганізаваны 28 саўгасаў.

У заходніх абласьцях была ўведзена савецкая сыстэма сацыяльнага забесьпячэньня, бясплатнае мэдыцынскае абслугоўваньне насельніцтва, адкрыта шмат паліклінік, бальніц, дыспансэраў. У 1940/41 навучальным годзе дзейнічала 5958 агульнаадукацыйных школ, зь якіх 4500 вялі навучаньне на беларускай мове, 5 інстытутаў, 25 сярэдніх спэцыяльных навучальных установаў. Да канцу 1940 г. працавалі 5 драматычных тэатраў, 100 кінатэатраў і 121 кінаўстаноўка, 92 дамы культуры, 220 бібліятэк. Сям’ю беларускіх літаратараў папоўнілі [[Піліп Пестрак|П. Пестрак]], [[Максім Танк|М. Танк]], [[Валянцін Таўлай|В. Таўлай]], М. Машара, М. Васілёк, М. Засім і інш. Былі адкрыты абласныя тэатры ў Берасьці, Беластоку, [[Баранавічы|Баранавічах]], Пінску.

У сьнежні 1939 г. — студзені 1940 г. быў уведзены новы адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Заходняй Беларусі, створаны [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкая]], [[Беластоцкая вобласьць|Беластоцкая]], [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]], [[Вялейская вобласьць|Вялейская]] і [[Пінская вобласьць|Пінскія]] вобласьці і раёны (101), а ў лютым — сакавіку 1990 г. — сельсаветы, партыйныя і камсамольскія арганізацыі. Мясцовыя органы ўлады ў заходніх абласьцях апынуліся ў рэчышчы сталінскай камандна-адміністрацыйнай сыстэмы і сталі яе састаўной часткай. Гэта адбілася на мэтадах работы і ходзе сацыяльна-эканамічных пераўтварэньняў.

Пераход да калектывізацыі выклікаў супраціўленьне часткі заможных сялянаў. Вялася антыкалгасная агітацыя, былі выпадкі падпалу калгасных будынкаў, асобных тэрарыстычных актаў. Але ў цэлым барацьба супраць калгасаў у заходнебеларускай вёсцы не дасягнула значных памераў. У адносінах да кулацтва праводзілася палітыка абмежаваньня. У красавіку 1941 г. для заходніх абласьцей БССР былі ўстаноўлены нормы землекарыстаньня ў памеры 10, 12, 15 га зямлі ў залежнасьці ад мясцовых умоваў. У некаторых раёнах органамі НКУС ва ўсходнія раёны была выселена частка заможных сялянаў, але ў большасьці раёнаў высяленьне не праводзілася.

==== Рэпрэсіі ====
{{Асноўны артыкул|Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі}}
Адначасова зь мерапрыемствамі па пашырэньні сацыяльнай базы новай улады рэпрэсіўны апарат сталінскай дыктатуры ўзмоцнена выкарчоўваў «ворагаў народу», «выкараняў» перажыткі і іншадумства сярод насельніцтва. Адразу пасьля ўступленьня Чырвонай Арміі на тэрыторыі Заходняй Беларусі пачаліся палітычныя рэпрэсіі. На 22 кастрычніка было арыштавана 4315 памешчыкаў, капіталістаў, прадстаўнікоў былой польскай адміністрацыіі, паліцэйскіх, кіраўнікоў палітычных партыяў і арганізацыяў. Па рашэньні НКУС СССР па справах ваеннапалонных і арыштаваных у красавіку — траўні 1940 г. былі расстраляны 21 857 чалавек, у тым ліку 14 700 тых, хто знаходзіўся ў лягерах для ваеннапалонных у [[Казельск]]у, [[Старабельск]]у, Асташкаве, і 7305 — у іншых лягерах і турмах Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны. 5 сьнежня 1939 г. СНК СССР прыняў сакрэтную пастанову аб высяленьні з заходніх абласьцей Украіны і Беларусі асаднікаў і працоўнікаў лясной аховы. У пэрыяд першай дэпартацыі (10 лютага 1940 г.), у якой удзельнічала 16 279 чалавек апэратыўна-каманднага саставу, было рэпрэсіравана 9584 гаспадаркі (50 732 чалавекі). У красавіку было рэпрэсавана 26 777 чалавек. 29 чэрвеня 1940 г. органы НКУС БССР правялі трэцюю апэрацыю, на гэты раз па высяленьні бежанцаў з заходніх абласьцей. У гэты дзень было рэпрэсавана і пагружана ў вагоны 747 сямей (22 879 чалавек).

У 1939—1941 гг. на тэрыторыі заходніх абласьцей існавалі польскія падпольныя арганізацыі «Саюз барацьбы за незалежнасьць Польшчы», «Саюз узброенай барацьбы», «Саюз польскіх патрыётаў», «Стральцы», «Сокал», «Вызваленцы», «Партызанка» і іншыя. Яны назапашвалі зброю, мелі радыёпрыёмнікі, пісалі і распаўсюджвалі антысавецкія ўлёткі, у якіх заклікалі палякаў да супраціву акупантам-бальшавікам, да падрыхтоўкі ўзброенага паўстаньня за аднаўленьне Польшчы, у складзе якой яны бачылі і Заходнюю Беларусь. За пэрыяд з кастрычніка 1939 г. па ліпень 1940 г. было раскрыта і ліквідавана 109 падпольных арганізацыяў, якія аб’ядноўвалі 3231 чалавека. У гэты час былі арыштаваны 5587 сяброў партыі ППС, Бунда, «Стронніцтва народова», ПОВ і інш. У ноч з 19 на 20 чэрвеня 1941 г. была праведзена апэрацыя па арышце ўдзельнікаў паўстанцкіх арганізацыяў і выяўленьні членаў іх сем’яў. Усяго было рэпрэсавана 24 412 чалавек. Такім чынам, з кастрычніка 1939 г. па 20 чэрвеня 1941 г. у заходніх абласьцях Беларусі было рэпрэсавана за выключэньнем ваеннапалонных больш як 125 тыс. чалавек.

=== Падрыхтоўка ===
1 жніўня 1940 г. [[менск]]ая газэта «[[Зьвязда]]» зьмясьціла артыкул «[[Фашызм]] — гэта вайна», дзе згадвалася: «Германскі фашызм агаласіў праграму захопу савецкіх тэрыторыяў»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Дзядзюля.|загаловак=Не губляць пільнасьць|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98911|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-21 118 (27233)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98922/21cher-14.indd.pdf 6]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Аднак 14 чэрвеня 1941 году «[[Тэлеграфнае агенцтва Савецкага Саюзу]]» паведаміла: «паводле зьвестак СССР, Нямеччына таксама няўхільна выконвае ўмовы [[Дамова аб ненападзе між Нямеччынай і Савецкім Саюзам|савецка-нямецкага пакта аб ненападзе]], як і Савецкі Саюз, з прычыны чаго, на думку савецкіх колаў, чуткі аб намеры Нямеччыны парваць пакт і распачаць напад на СССР пазбаўленыя ўсякай глебы»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Пачатак вайны ==
22 чэрвеня 1941 году а а 3-й гадзіне 15-й хвіліне раніцы [[Трэці Райх|Нямеччына]] напа­ла на [[Савецкі Саюз]]. А 3-й гадзіне 25-й хвіліне начальнік Генэральнага штаба [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]] [[Георгі Жукаў]] паведаміў старшыні [[Савет народных камісараў СССР|Савету народных камісараў СССР]] [[Ёсіф Сталін|Ёсіфу Сталіну]] пра нямецкае ўварваньне. Жукаў разам зь [[Народны камісарыят абароны СССР|народным камісарам абароны СССР]] [[Сямён Цімашэнка|Сямёнам Цімашэнкам]] прасіў даць загад аб вайсковых дзеяньняў у адказ. Аднак Сталін па тэлефоне адказаў: «Гэта правакацыя нямецкіх вайскоўцаў. Агню не адкрываць, каб не развязаць больш шырокіх дзеяньняў». У выніку дазвол на вайсковыя дзеяньні ў адказ далі а 6:30&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Голубева.|загаловак=Менск 1941|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210617/1623937678-minsk-1941-yak-geta-bylo|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=18 чэрвеня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/114-29483 114 (29483)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/18cher-2021_20-20.pdf 20]—[https://zviazda.by/sites/default/files/18cher-2021_21-21.pdf 21]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Усе цэнтральныя органы ўлады Беларускай ССР атрымалі загад камандаваньня Заходняга фронту эвакуявацца са сталіцы ў [[Магілёў]] на трэці дзень вайны, а 20-21 гадзіне 24 чэрвеня. Апошнія кіраўнікі БССР пакінулі Менск а 4 гадзіне раніцы 25 чэрвеня, ня зьнішчыўшы архіў [[Савет народных камісараў БССР|Савета народных камісараў]] у Доме ўрада. У [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] не пасьпелі заклікаць у войска мясцовых мужчынаў. Пры адступленьні цалкам спалілі [[Віцебск]] і [[Полацак]], расстралялі палітычных вязьняў у 32 турмах Беларусі. На 3 жніўня пераважна ў [[Расейская Савецкая Фэдэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расейскую СФСР]], [[Туркмэнская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Туркмэнскую]] і [[Казаская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Казаскую ССР]] вывезьлі 700 тыс. жыхароў, зь іх 190 тыс. габрэяў (27%)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Эмануіл Ёфэ]].|загаловак=Невядомыя старонкі эвакуацыі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=66052|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 верасьня 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-09-15 180 (26788)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/66054/15ver-3.indd.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Акупацыйны рэжым ==
За час нямецкай акупацыі вернікі адчынілі 9400 [[храм]]аў, зачыненымі савецкімі ўладамі. Зь іх каля 700 храмаў адчынілі ў Беларусі. Разам з тым, нямецкія карнікі нішчылі цэрквы разам з хрысьціянамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Мядзьведзева.|загаловак=Блаславеньне на подзьвіг|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 ліпеня 2014|нумар=123 (27733)|старонкі=7|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

=== Беларусь ===
{{Асноўны артыкул|Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)}}
[[Файл:Praca niameccyna.jpg|міні|right|Улётка часоў нямецкай акупацыі Беларусі]]
Цягам вайны ў Беларусі да [[Прымусовая праца|прымусовай працы]] прыцягвалася звыш 2 мільёнаў чалавек&lt;ref name=&quot;Зьвязда&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вераніка Канюта.|загаловак=Вызваленьне: дух перамогі і горыч стратаў|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20130921/1379751403-vyzvalenne-duh-peramogi-i-gorych-strat|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 верасьня 2013|нумар=178 (27543)|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/09/1379751340_1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/09/1379751340_5.pdf 5]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Паўночна-заходнія раёны Берасьцейскай вобласьці і Беластоцкую вобласьць з гарадамі Горадня і Ваўкавыскам акупанты далучылі да Ўсходняе Прусіі ([[Беластоцкая акруга]]), паўднёвыя раёны Берасьцейскай, Пінскай, Палескай і Гомельскай абласьцей па лініі 20 км на поўнач ад чыгуначнай лініі Берасьце — Гомель адышлі да райхскамісарыяту «Ўкраіна» ([[генэральная акруга Валынь-Падольле]] і генэральная акруга Жытомір), паўночна-заходнія раёны Вялейскай вобласьці ўключылі ў генэральную акругу Летувы, Віцебскую, Магілёўскую, большую частку Гомельскай і ўсходнія раёны Менскай абласьцей перадалі ў зону апэратыўнага тылу групы арміяў «Цэнтар». У склад [[генэральная акруга Беларусь|генэральнай акругі Беларусі]] ўвайшлі Баранавіцкая, частка Вялейскай, Менскай, Берасьцейскай, Пінскай і Палескай абласьцей, што складала 1/3 даваеннай тэрыторыі БССР. Гэта тэрыторыя была ўключана ў склад райхскамісарыяту «Остлянд» і падзелена на 10 акруг: Баранавіцкую, Барысаўскую, Вялейскую, Ганцавіцкую, Глыбоцкую, Лідзкую, Менскую, Наваградзкую, Слонімскую, Слуцкую. Да верасьня 1941 г. тэрыторыя Беларусі была падпарадкавана вайсковай адміністрацыі, яе кіраваньне захавалася пазьней на значнай частцы Ўсходняй і Цэнтральнай Беларусі.

==== Акупацыйныя органы ўлады і самакіраваньня ====
Акупацыйныя органы ўлады і самакіраваньня на тэрыторыі Беларусі ў часы Вялікай Айчыннай вайны:
* [[Генэральны камісарыят Беларусь]];
* акругі (гэбіты; на чале — гэбіткамісар);
* управы (гарадзкія, раённыя, павятовыя — бургамістар);
* валасныя ўправы (валасны старшыня);
* вёскі ([[стараста]], солтыс, войт).

Генэральны камісар Беларусі да верасьня 1943 г. — [[Вільгельм Кубэ|В. фон Кубэ]]. Забіты падчас тэрарыстычнай апэрацыі, рэалізаванай беларускімі партызанамі і падпольшчыкамі 22 верасьня 1943 г. Забойства Генэральнага камісара Беларусі Вільгельма фон Кубэ 22 верасьня 1943 г. ажыцьцявілі па заданьні камандаваньня партызанскага атраду «Дзімы»: [[Алена Мазанік]], Ніна Траян і Марыя Осіпава. Генэральны камісар Беларусі пасьля верасьня 1943 г. — [[Курт фон Готбэрг|К. Готбэрг]].

== Наступствы ==
Савецкі Саюз страціў у вайне каля 26 млн чалавек&lt;ref name=&quot;Зьвязда&quot;/&gt;. Да 4 траўня 1950 г. СССР вярнуў на радзіму 1 939 163 [[Нямецкія ваеннапалонныя ў СССР|нямецкіх]] [[ваеннапалонны]]х&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Даты, падзеі, людзі|спасылка=|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=4 траўня 2013|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2013-05-04 82 (27447)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/111605/4may-8.indd.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

=== Беларусь ===
{{Асноўны артыкул|Беларусь у Другой сусьветнай вайне}}
У выніку закону аб савецка-польскай граніцы 10 жніўня 1945 году ад Беларускай ССР да Польшчы адышла амаль уся [[Беластоцкая вобласьць]] (17 раёнаў), да таго ж 3 раёны [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Месты [[Аўгустоў]], [[Беласток]], [[Бельск Падляскі|Бельск]], [[Гайнаўка]], [[Дарагічын (Падляскае ваяводзтва)|Дарагічын]], [[Ломжа]] і іншыя сталі польскімі. Узамен БССР атрымала толькі 15 вёсак на былой польскай тэрыторыі&lt;ref name=&quot;Studzinskaja&quot;/&gt;.

На тэрыторыі Беларусі ў выніку пажараў ад ваенных дзеяньняў пацярпела 209 гарадоў. Было разбурана і спалена каля 9200 вёсак (628 — з жыхарамі), прытым некаторыя зь іх — напрыклад, вёску [[Лаўжы]] на [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыне]] — разам з жанчынамі і дзецьмі ў лютым 1945 году спалілі савецкія карнікі з [[НКВД]] ужо па адыходзе фронту на захад&lt;ref&gt;Комягина О. [https://web.archive.org/web/20200224193556/https://news.tut.by/culture/673291.html «Деревни не было. Всюду трупы». 75 лет назад войска НКВД сожгли маленькие Лавжи на окраине Беларуси], [[TUT.BY]], 24.02.2020 г.&lt;/ref&gt;. Перасталі працаваць 10 338 прамысловых прадпрыемстваў і амаль усе электрастанцыі. У выніку [[Рэйкавая вайна|Рэйкавай вайны]] партызаны зьнішчылі амаль усе чыгуначныя шляхі.

Ад ваенных дзеяньняў пацярпелі сотні помнікаў архітэктуры, што стала падставай патрабаваньня кантрыбуцыяў з боку Нямеччыны на іх аднаўленьне. Аднак па атрыманьні запатрабаваных грошай улады СССР замест аднаўленьня [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|працягнулі масава зьнішчаць беларускія помнікі архітэктуры]] (напрыклад, [[Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)|комплекс дамініканскага кляштару з касьцёлам Сьвятога Тамаша Аквінскага]] ў Менску&lt;ref name=&quot;radzima&quot;&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.radzima.org/be/minsk/6884.html| загаловак = Касьцёл Сьвятога Тамаша Аквінскага і кляштар дамініканаў (Менск)| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Radzima.org]]| дата = 3 сакавіка 2011 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;).

У Беларусі знаходзяцца пахаваньні каля 1,5 мільёну вайскоўцаў [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвонай арміі]], зь якіх 400 тысячаў (27%) у 2010 годзе прыпадала на апазнаных. Таксама ў краіне засталіся пахаваньні 200 тыс. нямецкіх вайскоўцаў без уліку карнікаў з [[СС|ахоўных атрадаў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Глеб Лабадзенка|Лабадзенка Г.]]|загаловак=З 1,5 мільёна пахаваных у Беларусі салдатаў высьветленыя асобы толькі 400 тысячаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=55723|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=25 сакавіка 2010|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2010-03-25 54 (26662)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/55725/25sak-5.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Ад нямецкіх акупантаў у Беларусі нарадзілася каля 300 тысячаў дзяцей&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Галіна Абакунчык]]|загаловак=Пра беларускіх нацыянальных партызанаў і дзяцей нямецкіх салдат|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/24980491.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=8 траўня 2013|дата доступу=12 лістапада 2013}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Беларусь у Другой сусьветнай вайне]]
* [[Беларускі калябарацыянізм у Другой сусьветнай вайне]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.svaboda.org/a/32197620.html «Маштаб пакутаў быў большы ва Ўкраіне і ў Беларусі». Гісторык Тымаці Снайдэр пра тое, як Расея зрабіла прывабнай сваю імпэрскую рыторыку], [[Радыё Свабода]], 29 сьнежня 2022 г.
* [https://web.archive.org/web/20060211101155/http://albaruthenia.by.ru/war2.htm Беларусь у Другой сусьветнай вайне]
* [https://web.archive.org/web/20101105014652/http://mod.mil.by/5wow_by.html Вялікая Айчынная вайна на тэрыторыі Беларусі]
* [https://web.archive.org/web/20090406150120/http://arche.by/by/11/30/416/ «Беларускае нацыянальнае падпольле падчас нямецкай акупацыі». Arche.]
* [https://web.archive.org/web/20090322050102/http://www.arche.by/by/10/30/389 «Польска-нямецкае „замірэньне“ на „Крэсах“». Arche.]
* [https://nashkraj.by/news/obshchestvo/prapushchany_dar/ Баі ў Берасьцейскай вобласьці ў 1941 годзе]

[[Катэгорыя:Нямецка-савецкая вайна| ]]</text>
      <sha1>hwo0qy977mxc3ttq4ymwo8pkt4hx96g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Віцень</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9218</id>
    <revision>
      <id>2620662</id>
      <parentid>2609983</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T19:45:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Better quality version of image</comment>
      <origin>2620662</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21668" sha1="j41ubtufqdv9kkqffmsjmhm2jmsce5c" xml:space="preserve">{{Манарх
| Імя                 = Віцень
| Лацінка             = Vicień
| Партрэт             = Vicień. Віцень (1709).jpg
| Апісаньне           = Віцень (уяўны партрэт)
| Пасада              = 9-ы [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]]
| Пачатак тэрміну     = 1294
| Канец тэрміну       = 1316
| Папярэднік          = [[Будзівід]]
| Наступнік           = [[Гедзімін]]
| Бацька              = [[Будзівід]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар=Lundy D. R.|url=https://www.thepeerage.com/p22135.htm#i221349|загаловак=Vytenis, Grand Duke of Lithuania|праект=The Peerage|мова=en}}&lt;/ref&gt; або [[Лютавор (князь)|Лютавор]]
}}
'''Віцень''' (1232—1316) — [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] (1294—1315).

Паводле [[Густынскі летапіс|Густынскага летапісу]], Віцень прыняў дзяржаўны герб [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]&lt;ref name=&quot;evkl458&quot;/&gt;: {{Цытата|Віцень нача княжыці над [[Літва|Літвою]], ізмысьлі сабе герб і ўсяму княству Літоўскаму пячаць: [[рыцар]] збройны на кане зь мечам, ежа ныне нарычуць [[Пагоня]].|[[Густынскі летапіс]]}}

== Імя ==
{{Асноўны артыкул|Віцень (імя)|Імёны ліцьвінаў}}

Віцен (Wittenus) — імя [[Германскія мовы|германскага]] паходаньня&lt;ref&gt;Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=YOBwrIPG8IQC&amp;q=Wittenus#v=snippet&amp;q=Wittenus&amp;f=false S. 1565].&lt;/ref&gt;. Іменная аснова [[Віт|-віт-]] (імёны [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] [[Вітаўт (імя)|Віталт]], [[Вітарт]], [[Бутавіт]]; германскія імёны Witolt, Witard, Botwith) паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] wit 'веда, розум, закон'&lt;ref&gt;{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.&lt;/ref&gt;, [[Старасаксонская мова|старасаксонскага]] witan 'ведаць' або ад асновы [[Від (імя)|-від-]]&lt;ref&gt;{{Кніга|загаловак=Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych|том=5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego|месца=Kraków|год=1997|старонкі=291|аўтар=Klimek Z.|isbn=9788385579144}}&lt;/ref&gt;. Такім парадкам, імя Віцень азначае «мудры»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 21.&lt;/ref&gt;.

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: ''съ сыномь моимь с Витенемь'' (паміж 1299 і 1305 або 1308 год)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Полацкія граматы (2015)|1к}} С. 60—61.&lt;/ref&gt;; ''rex Vithenus'' ([[Хроніка Прускай зямлі]])&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 1. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=tPxxbl8_y64C&amp;q=Vithenus#v=snippet&amp;q=Vithenus&amp;f=false S. 156, 163, 175—176, 181].&lt;/ref&gt;; ''praedecessor noster rex Viten'' (1322 год)&lt;ref&gt;[http://starbel.by/dok/d337.htm Первое послание Гедимина папе Иоанну XXII (1322)]{{Недаступная спасылка|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae&lt;/ref&gt;; ''sicut Vithene bone memorie, frater vester et antecessor'' (29 лістапада 1322 году)&lt;ref&gt;[http://starbel.by/dok/d338.htm Послание Риги Гедимину о незаключении договора с Тевтонским орденом (1322)]{{Недаступная спасылка|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae&lt;/ref&gt;; ''rex Wytan''&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=8H8OAAAAYAAJ&amp;q=rex+Wytan#v=snippet&amp;q=rex%20Wytan&amp;f=false S. 454—456, 581].&lt;/ref&gt;, ''konig Witen''&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=8H8OAAAAYAAJ&amp;q=konig+Witen#v=snippet&amp;q=konig%20Witen&amp;f=false S. 456, 464].&lt;/ref&gt; ([[Хроніка Віганда]]); ''Witeni'' або ''Витень'' ([[Беларуска-літоўскія летапісы|летапісы ВКЛ]])&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 138.&lt;/ref&gt;; ''Witenes albo Wiczien'' ([[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі]])&lt;ref&gt;Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi Maciejá Stryjkowskiego. T. 1. — Warszawa, 1846. [https://books.google.by/books?hl=ru&amp;id=vUghAQAAMAAJ&amp;q=Witenes+albo+Wiczien#v=snippet&amp;q=Witenes%20albo%20Wiczien&amp;f=false S. 331].&lt;/ref&gt;; ''Утен'' ([[Энцыкляпэдычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона]])&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=Экземплярский А. В.|частка=[[:ru:s:ЭСБЕ/Витен или Витенес|Витен или Витенес]]|загаловак=Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона|том=VIa: Винословие — Волан|год=1892|старонкі=567—568}}&lt;/ref&gt;.

== Жыцьцяпіс ==
[[Файл:Vicień. Віцень (M. Barvicki, 1908).jpg|200px|значак|Віцень. М. Барвіцкі, 1908 г.]]

Існуюць розныя погляды на паходжаньне Віценя&lt;ref&gt;[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Віцень // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 341.&lt;/ref&gt;. Сёньняшняя афіцыйная [[гістарыяграфія]] ўжывае ідэю [[Юзэф Пузына|Юзэфа Пузыны]] пра тое, што імя ''Pucuwerus'' у выданьні «[[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]]» Пятра з Дусбургу ёсьць перакручаным напісаньнем імя [[Будзівід (імя)|Будзівід]], і лічыць Віценя сынам [[Будзівід|Пукувера-Будізівіда]]&lt;ref&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Віцень // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 457.&lt;/ref&gt;. Таксама афіцыйная гістарыяграфія, грунтуючыся на лісьце [[Рыга|рыскае]] рады, лічыць Віценя братам [[Гедзімін]]а&lt;ref name=&quot;evkl458&quot;&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Віцень // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 458.&lt;/ref&gt;. Аднак, з падрабязнага аповеду [[Раўданскі рукапіс|Раўданскага рукапісу]] вядома, што Віцень быў сынам князя [[Лютавор (князь)|Лютавора]] з вотчынай у [[Эйрагола|Эйраголе]], а Гедзімін быў старэйшым сынам Віценя. Гэтыя зьвесткі пацьвярджаюць і шматлікія [[Беларуска-літоўскія летапісы|летапісы Вялікага Княства Літоўскага]], якія ўзгоднена паведамляюць, што Гедзімін быў сынам Віценя, а род Віценя быў «''з рожаю [[Калюмны|Калюмнаў]]''» і меў вотчынай Эйраголу. Раўданскі рукапіс паведамляе, што Віцень нарадзіўся ў 1232 годзе ў Эйраголе, у юнацтве быў захоплены ў палон [[Татары|татарамі]], знаходзіўся ў абозе цэсара [[Батый|Батыя]], а вярнуўшыся да Літвы, разам з бацькам Лютаворам (ад 1264 году) выконваў абавязкі вялікакняскага намесьніка ў [[Полацак|Полацку]]&lt;ref&gt;[[Тэадор Нарбут|Narbutt T.]] [https://pawet.net/library/history/bel_history/narbutt/01/dzieje_staro%C5%BCytne_narodu_litewskiego._tom_pierwszy.html#1-6 Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. I]. — Wilno, 1835. S. 158—159.&lt;/ref&gt;.

Летапісы ВКЛ паведамляюць, што Віцень быў каморнікам, а потым маршалкам вялікага князя літоўскага [[Трайдзень|Тройдзеня]] і быў паднесены на вялікакняскі сталец на сойме ВКЛ у [[Кернаў|Кернаве]], на жаданьне князя [[Лаўрыш-Рымант|Лаўрыша-Рыманта]]:
{{Цытата|«І вернувшыся назад к стольцу отца своего до Кернова, і рек паном: «(...) Возміте собе господарем, кого воля ваша будеть. (...) А прото оберыте собе господара доброго, хто бы мел бороніті того панства, Велікого Князства Літовского. І так мі ся відіть, іж бы к тому был годный Вітеня, который был маршалком ув отца моего». 
(...) Князь велікій Тройдень, будучы в Жомойті, ехал через іменье его Айракголу і узрал оного Вітеню ешче малым младенцом (...) і взял его к собе. І был у него коморніком, і будучы в него в коморе кождую реч цудне а радне панскую ховал і справовал. А так он, бачечы цноту его і доброе заховане, вчыніл его в себе маршалком, і был в него мілосніком і всякім справцою, і затым по смерті его взялі его на Велікое Князство Літовское».
|[[Летапіс Рачынскага]]&lt;ref&gt;{{Кніга|частка=Летапіс Рачынскага|загаловак=Летапісы і хронікі Беларусі|месца=Смаленск|выдавецтва=Інбелкульт|год=2013|старонкі=290—291|isbn=978-5-9904531-5-9|выданьне=2-е выд.}}&lt;/ref&gt;
}}
Кіраваньне Віценя прыпала на пэрыяд адноснай стабільнасьці, калі не было змаганьня за ўладу. У той жа час, за княжаньня Віценя памацнелі напады крыжакоў і войны зь імі. [[Хроніка літоўская і жамойцкая|Хроніка Літоўская]] кажа, што Віцень «''панаваў аж да сівізны і частыі войны з крыжакамі, прусы і інфлянты меваў''». Крыжакі далі Віценю мянушку «Жахлівы» (''der Schreckliche'')&lt;ref&gt;Jaroszewicz J. Obraz Litwy pod względem jej cywilizacji od czasów najdawniejszych do końca wieku XVIII. Cz. II. — Wilno, 1844. S. 10.&lt;/ref&gt;.

У 1291 годзе князь Лютавор паслаў Віценя зь вялікім войскам на Брэст-Куяўскую зямлю Польшчы, а ў 1294 годзе Віцень ужо як вялікі князь ваяваў Леньчыцкую зямлю. У тым жа годзе ён захапіў [[Жамойць]] і здушыў там паўстаньне мясцовай знаці, якую схіляў да зьвязу [[Тэўтонскі ордэн]]. У 1295 годзе напаў на [[Малая Польшча|Малую Польшчу]].

Справіў адпор наступу Ордэна крыжакоў на [[Вялікае Княства Літоўскае]]. За яго прыводам адбыліся вайсковыя выправы на землі Тэўтонскага ордэну. Дзеля змаганьня з крыжакамі Віцень збудаваў на правым беразе [[Нёман]]у некалькі [[Замак|замкаў]], у якіх бесьперапынна знаходзіліся зьменныя залогі. Тым часам на левым беразе ракі свае замкі збудаваў Ордэн; тут часта адбываліся вайсковыя сутычкі.

Скарыстаў супярэчнасьці паміж [[Інфлянцкі ордэн|інфлянцкімі рыцарамі]] і [[Сьпіс рыскіх арцыбіскупаў|рыскім арцыбіскупам]] і ў 1298 годзе ўклаў зьвяз з [[Рыга]]й і арцыбіскупам, што дало магчымасьць адбіць крыжацкі наступ на Жамойць. Тады ж захапіў крыжацкі замак Каркгаўз. Зьвяз [[ВКЛ]] з Рыгай дзеіў да канца панаваньня Віценя. Недзе ў той жа час [[Дамова|умову]] з Рыгай ад імя [[Полацкае княства|Полацкага княства]] склаў полацкі япіскап [[Якаў (полацкі япіскап)|Якаў]], які ў грамаце назваў Віценя сваім сынам (''с сыном моим с Витенем''). Жаніцьба (каля 1298 году, паводле Раўданскага рукапісу) Гедзіміна з [[Еўна Полацкая|Еўнай Полацкай]] таксама сьведчыць пра шчыльныя повязі [[Полацкае княства|Полацкага княства]] з ВКЛ. З розных крыжацкіх крыніц вядома, што ключавую ролю ў абароне ВКЛ ад крыжакоў мелі [[Стары замак (Горадня)|замак Горадні]] і князь [[Давыд Гарадзенскі]].

У 1300 годзе Віцень ваяваў [[Добжынская зямля|Добжынскую зямлю]], а ў 1306 годзе быў з вайсковай выправай ля [[Каліш]]у. Яшчэ адна выправа на Польшчу адбылася ў 1307 годзе. Некаторыя зь іх рабіліся як адказ на падтрымку Мазовіяй тэўтонскіх нападаў.

Ва ўнутранай палітыцы намагаўся ўмацаваць палітычнае адзінства Вялікага Княства Літоўскага. Сяліў на [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчыне]] [[прусы|прусаў]], якія ўцякалі ад [[крыжакі|крыжакоў]] з [[Прусія|Прусіі]]. Паводле позьняга [[Васкрасенскі летапіс|Васкрасенскага летапісу]], далучыў да сваёй дзяржавы тэрыторыю да [[Заходні Буг|Бугу]], у тым ліку Берасьцейскую зямлю (1315 год&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 40.&lt;/ref&gt;).

Апошні раз Віцень упамінаецца ў крыніцах у верасьні 1315 году, калі кіраваў аблогай ордэнскага замку [[Хрыстмэмэль|Хрыстмэмэлю]]. Паводле апавяданьня летапісаў ВКЛ і Раўданскага рукапісу, памёр у 1316 годзе ў дарозе ад удару [[маланка|перуна]]&lt;ref&gt;Ермаловіч М. І. Віцень // {{Літаратура/БелЭн|4к}} С. 236.&lt;/ref&gt;.

== Нашчадкі ==
Паводле [[Раўданскі рукапіс|Раўданскага рукапісу]] Віцень быў жанаты тройчы: ад першай жонкі нарадзіўся [[Гедзімін]] (1257 год), ад другой жонкі нарадзіліся сыны Гвазэлют (1295 год) і [[Воін]] (1296 год), ад трэцяй жонкі ня меў дзяцей&lt;ref&gt;[[Тэадор Нарбут|Narbutt T.]] [https://pawet.net/library/history/bel_history/narbutt/01/dzieje_staro%C5%BCytne_narodu_litewskiego._tom_pierwszy.html#1-6 Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. I]. — Wilno, 1835. S. 159.&lt;/ref&gt;.

== Мова і культура ==
{{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны}}

Полацкі япіскап Якаў у сваёй грамаце, складзенай паміж 1298 і 1307 гадамі, называў вялікага князя Віценя сваім сынам: «''А ныне есьмь уведаў любоў ваша правая з сынам маім зь Віценем''» (гісторык [[Вітаўт Чаропка]] зьвяртае ўвагу на тое, што гэта традыцыйная форма звароту сьвятароў да хрысьціяніна&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]]|загаловак=Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед|месца={{Менск (Мн.)}}|год=1995|старонкі=24}}&lt;/ref&gt;). За Віценем, у 1299 або 1300 годзе ўтварылася [[Літоўская мітраполія]]. 

Тагачасныя [[Крыжакі|крыжацкія]] крыніцы называлі Віценя «няверным» і «абразьнікам імя Ісуса Хрыста» (''blasphemus nominis Jesu Cristi''), што параўнальна з эпітэтамі папскай курыі датычна баўгарскіх богумілаў XIII ст.: «''gens apostatrix, populus blasphemans, haeretici et schismatici''». У 1311 годзе ў час выправы літоўскага войска ў Прусію перад палоннымі каталікамі Віцень патаптаў каталіцкі аплатак і намаўляў палонных каталікоў «перайсьці на яго веру». Аднак у 1312 годзе запрасіў у Літву францішканскую місію, для якой збудаваў касьцёл у [[Наваградак|Наваградку]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 66—67.&lt;/ref&gt;.

== Галерэя ==
&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Уяўныя партрэты вялікага князя Віценя&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Vicień. Віцень (A. Guagnini, 1578).jpg|З хронікі [[Аляксандар Гваньіні|А. Гваньіні]] «[[Апісаньне Эўрапейскай Сарматыі]]», 1578 г.
Vytenis (99259232).jpg|З хронікі [[Аляксандар Гваньіні|А. Гваньіні]], 1611 г.
Vicień. Віцень (1578).jpg|З кнігі Б. Папроцкага «Гняздо цноты», 1578 г.
Vicień. Віцень (A. Tarasievič, 1675).jpg|[[Аляксандар Тарасевіч|Тарасевіч А.]], 1675 г.
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Vicień. Віцень (1709).jpg|З [[Кодань|Коданскай]] галерэі, 1709 г.
Vicień. Віцень (1709) (2).jpg|Праект для Коданскай галерэі, 1709 г.
Vicień. Віцень (J. Łoski, 1855).jpg|Я. Лоскі, 1855 г.
Vicień. Віцень (J. Fleck, 1856).jpg|J. Fleck, 1856 г.
&lt;/gallery&gt;

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Будзівід]]
|назва      = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
|гады       = 1294—1316
|наступнік  = [[Гедзімін]]
}}
{{Канец блёку}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}}
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Ann_pol_min/framecont_kuropat.htm Малапольскія аналы] (працяг малапольскіх аналаў паводле рукапісу Курапатніцкага).
* [http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Ann_Dunemund/text.phtml?id=8110 Дзюнамюндскія анналы — annales dunemundenses]
* [http://www.vostlit.info/Texts/rus17/Chr_Olivense/frametext1.htm Старэйшая Аліўская хроніка]

{{Вялікія князі літоўскія}}

[[Катэгорыя:Гедзімінавічы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1316 годзе]]</text>
      <sha1>j41ubtufqdv9kkqffmsjmhm2jmsce5c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Ягелончык</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9825</id>
    <revision>
      <id>2620654</id>
      <parentid>2399350</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:42:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Higher resolution version of image</comment>
      <origin>2620654</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18779" sha1="jr2sd4zg5frnmhke4l314uql6t5y1gg" xml:space="preserve">{{Манарх
|Імя                 = Аляксандар
|Лацінка             = Alaksandar
|Тытул               = 
|Партрэт             = Alaksandar. Аляксандар (XVIII).jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = Аляксандар. Невядомы мастак, XVIII ст.
|Пасада              = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
|Пачатак тэрміну     = 20 ліпеня 1492  
|Канец тэрміну       = 19 жніўня 1506
|Каранацыя           = 20 ліпеня 1492, [[Вільня]]
|Папярэднік          = [[Казімер Ягелончык|Казімер]]
|Наступнік           = [[Жыгімонт Стары]]
|Пасада2             = [[Сьпіс польскіх манархаў|Кароль польскі]]
|Пачатак тэрміну2    = 12 сьнежня 1501 
|Канец тэрміну2      = 19 жніўня 1506
|Каранацыя2          = 12 сьнежня 1501, [[Вільня]]
|Папярэднік2         = [[Ян I Ольбрахт]]
|Наступнік2          = [[Жыгімонт Стары]]
|Імя пры нараджэньні = 
|Дата нараджэньня    = {{Нарадзіўся|5|8|1461}}
|Месца нараджэньня   = [[Кракаў]]
|Дата сьмерці        = {{Памёр|19|8|1506|гадоў=45}}
|Месца сьмерці       = [[Вільня]]
|Дата пахаваньня     = 
|Месца пахаваньня    = [[Касьцёл Сьвятых Станіслава й Уладыслава (Вільня)|Касьцёл Сьвятых Станіслава й Уладыслава]], [[Вільня]]
|Нашчадкі            = 
|Каралеўскі дом      = [[Ягелоны]]
|Дынастыя            = [[Гедзімінавічы]]
|Каралеўскі гімн     = 
|Каралеўскі дэвіз    = 
|Жонка               = [[Алена Іванаўна]]
|Бацька              = [[Казімер Ягелончык]]
|Маці                = [[Альжбета Аўстрыйская (1436–1505)|Альжбета Аўстрыйская]]
|Сайт                = 
}}
'''Аляксандар''' (5 жніўня 1461, [[Кракаў]] — 19 жніўня 1506) — [[сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] (1492—1506), кароль польскі (1501—1506). Чацьверты сын [[Казімер Ягелончык|Казімера]] і Альжбеты, дачкі караля [[Нямеччына|Нямеччыны]] [[Альбрэхт II (кароль Нямеччыны)|Альбрэхта II Габсбурга]], унук [[Ягайла|Ягайлы]].

Аляксандар — адзіны кароль Польшчы, пахаваны ў [[Вільня|Вільні]].

== Тытул ==
Варыянты тытулу: ''[сам] Аляксандар божаю міласьцю вялікі князь літоўскі, рускі, жамойцкі і іных'' (23 жніўня 1493 году, 6 верасьня 1497 году, 15 верасьня 1498 году, 17 траўня 1499 году&lt;ref&gt;{{Літаратура/Граматы 15 ст. (1965)|к}} С. 50, 59, 61, 63.&lt;/ref&gt;, 9 верасьня 1493 году, 25 ліпеня 1494 году, 6 жніўня 1500 году&lt;ref&gt;Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 24, 26—27, 30.&lt;/ref&gt;, 16 красавіка 1494 году, 14 чэрвеня 1499 году, 10 студзеня 1501 году&lt;ref&gt;Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 121, 243, 145.&lt;/ref&gt;), ''мы Аляксандар, божаю міласьцю вялікі князь літоўскі, рускі, жамойцкі і іных пан і дзедзіч'' (23 чэрвеня 1499 году)&lt;ref&gt;Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 117.&lt;/ref&gt;, ''[мы, сам] Аляксандар, божаю міласьцю кароль польскі, вялікі князь літоўскі, рускі, княжа прускае, жамойцкі і іных'' (4 лістапада 1501 году, 27 чэрвеня 1502 году, 6 красавіка 1503 году, 19 кастрычніка 1503 году, 20 ліпеня 1503 году, 27 ліпеня 1503 году, 3 лістапада 1505 году, 25 красавіка 1506 году)&lt;ref&gt;Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 123, 125, 126, 130, 133, 146, 149, 151.&lt;/ref&gt;; ''nos Alexander Dei gratia rex Polonie, magnus dux Lithvanie, Russie, Prussie Samogitieque dominus et heres etc.'' (14 жніўня 1503 году)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-3к}} S. 668.&lt;/ref&gt;; ''nos Alexander Dei gracia rex Polonie, magnus dux Lythvanie, Russie, Prussie, Samogitie, Chiovie etc. dominus et heres'' (14 сакавіка 1505 году)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-3к}} S. 703.&lt;/ref&gt;.

== Біяграфія ==
=== Раньнія гады ===
Атрымаў адукацыю пад кіраўніцтвам гісторыка [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]]. Бацька вызначыў яго як спадчыньніка стальца яшчэ ў 1484 годзе. У 1491 годзе прыбыў на сталы побыт у [[Вільня|Вільню]]&lt;ref name=&quot;evk&quot;&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Аляксандр // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 224.&lt;/ref&gt;.

Па сьмерці Казімера ў 1492 годзе віленскі сойм абраў Аляксандра вялікім князем, тым часам польскі сейм абраў каралём ягонага старэйшага брата [[Ян Ольбрахт|Яна Ольбрахта]] (1492—1501).

=== Унутраная палітыка ===
Адразу па абраньні выдаў агульназемскі прывілей 1492 году, якім значна пашырыў правы баяраў. Улада вялікага князя абмяжоўвалася на карысьць [[паны-рада|паноў-рады]], бяз згоды якіх ён ня меў цяпер прыймаць важныя пастановы. Пастановы рады вялікі князь таксама ня меў касаваць.

У Польшчы зацьвердзіў Радамскую канстытуцыю (1505), якая прызначыла за соймам права выдаваць законы, тым часам кароль ня меў права зацьвярджаць іх бяз згоды сэнатараў і дэпутатаў&lt;ref&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Аляксандр // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 225.&lt;/ref&gt;.

=== Замежная палітыка ===
[[Файл:Alaksandar. Аляксандар (1506).jpg|міні|зьлева|Вялікі князь Аляксандар на сойме, 1506 г.]]

У замежнай палітыцы галоўнымі былі дачыненьні з [[Масковія|Маскоўскай дзяржавай]], якая выказвала прэтэнзіі на ўсходнія тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, а потым і на ўсё гаспадарства. У выніку [[вайна Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ 1492—1494 гадоў|агрэсіі Маскоўскай дзяржавы 1492—1494 гадоў]] Вялікае Княства страціла [[Вязьма|Вязьму]] і канчаткова [[Вярхоўскія княствы]].

У 1494 годзе Аляксандар склаў дамову з Масквой, а ў 1495 годзе ўзяў шлюб з дачкой [[Іван III|Івана III]] [[Алена Іванаўна|Аленай]]. Такім парадкам вялікі князь разьлічваў на трывалыя мірныя зносіны, тым часам Іван III прагнуў з дапамогай дачкі ўплываць на ўнутраную сытуацыю ў Вялікім Княстве&lt;ref name=&quot;evk&quot;/&gt;. У 1500 годзе пачалася [[вайна Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ 1500—1503 гадоў|чарговая вайна з Масквой]]. Паводле ўмоваў шасьцігадовага перамір’я, складзенага ў 1503 годзе, Вялікае Княства Літоўскае страціла 25 (паводле іншых зьвестак 19) местаў, у тым ліку [[Чарнігаў]], [[Старадуб]], [[Бранск]], [[Гомель]] ды іншыя&lt;ref&gt;[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Аляксандр // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 108.&lt;/ref&gt;.

Па сьмерці Яна Ольбрахта польскі сойм абраў Аляксандра каралём, у выніку чаго аднавілася пэрсанальная унія Вялікага Княства з Каронай. З гэтага часу ў дачыненьнях паміж дзяржавамі пачала ўжывацца назва ''Рэч Паспалітая''&lt;ref name=&quot;evk&quot;/&gt;. Аднак [[Мельніцкая унія]] (1501) паміж абедзьвюма дзяржавамі не ажыцьцявілася.

У пазьнейшы час Аляксандар здолеў спыніць напады татараў і нанесьці ім сур’ёзную паразу [[Бітва пад Клецкам|пад Клецкам]] (1506).

== Мова і культура ==
{{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны}}

У сваім наданьні касьцёлу ў [[Дарсунішкі|Дарсунішках]], зробленым у 1492 годзе, вялікі князь Аляксандар упамінаў «''народную''» назву «''[[грэчка|грыка]]''» (''in vulgari gryka'')&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 451.&lt;/ref&gt;, у наданьні касьцёлу ў [[Палонка|Палонцы]] (1493 год) — «''стагі''» (''wlgariter stogy''), «''пустаўшчына''» (''wlgariter pusthowczyszna'')&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 458.&lt;/ref&gt;, у грамаце [[Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя (Слонім)|Слонімскаму Фарнаму касьцёлу]] (1493 год) — «''пастаўнікі''» (''vulgariter postawniki''), «''серабшчызна''» (''srepsczyzna''), «''[[сьцірта|сьцірты]]''» (''vulgariter sterty'')&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 462.&lt;/ref&gt;, у наданьні касьцёлу ў [[Посваль|Посвалі]] (1497—1498 гады) — «''дзецкіх''» (''alias dzyeczkych'')&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 525.&lt;/ref&gt;, у грамаце 1499 году, якая датычылася Вільні — «''устаў''» (''alias ustaw''), «''цівун''» (''alias tiwon''), «''гараднічы''» (''horodniczy'')&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-2к}} S. 545.&lt;/ref&gt;, у наданьні касьцёлу ў [[Рэмігола|Рэміголе]] (1503 год) — «''востраў''» (''insula alias ostrow'')&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дыпляматычны кодэкс Віленскай катэдры і дыяцэзіі|1-3к}} S. 677.&lt;/ref&gt;. Гэта адпавядае многім іншым тагачасным лацінскім граматам [[ліцьвіны|літоўскіх князёў і баяраў]], дзе з азначэньнем «народны» («гутарковы») падаваліся менавіта [[беларуская мова|беларускія словы]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 39—46.&lt;/ref&gt;.

У грамаце вялікага князя Аляксандра да біскупа віленскага [[Войцех Табар|Войцеха Табара]] ад 1503 году пан [[Іван Сапега]], які працаваў у славянскім сакратарыяце Вялікага Княства Літоўскага і фактычна азначаўся ў дзьвюх папскіх булах ад 1501 году як «''сакратар рускай мовы''» («''secretarius Ruthenicus''», «''in cancellaria Ruthenica secretarium et capitaneum''»), характарызаваўся як «''secretario nostro Litvano''» («''secretarius noster Litvanus''»), што варта разумець як «''сакратар літоўскай мовы''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 114.&lt;/ref&gt;. Паводле гісторыка [[Павал Урбан|Паўла Урбана]], гэта ёсьць адным зь сьведчаньняў працэсу сьціраньня этнічнай мяжы паміж [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]] і [[Русіны|русінамі]] ў XV—XVI стагодзьдзях&lt;ref name=&quot;Urban-2001-85&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 85.&lt;/ref&gt;.

Паводле меркаваньня летувіскіх гісторыкаў, Аляксандар быў апошнім вялікім князем літоўскім, які ведаў [[летувіская мова|летувіскую мову]]&lt;ref&gt;Maculevičius S., Baltrušiene D. ''Znajomość z Litwą. Księga tysiąclecia. Tom pierwszy. Państwo''. — Kaunas: Kraštotvarka, 1999. {{ISBN|9986-892-34-1}}. — S. 31.&lt;/ref&gt;. Як і ў выпадку [[Казімер Ягайлавіч#Мова і культура|Казімера Ягайлавіча]], падобная гіпотэза летувіскіх аўтараў ня мае факталягічнага грунту. Як падкрэсьлівае беларускі гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], напраўду не існуе нават ускосных пацьверджаньняў таго, што вялікія князі гаварылі па-летувіску. Прытым з гістарычных крыніцаў вядома, што ў час выправаў углыб [[Жамойць|Жамойці]] гаспадары і віленскія ўраднікі бралі з сабой перакладнікаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

== Галерэя ==
=== Творы малярства ===
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; caption=&quot;Творы малярства&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Goraj Miracle of Saint Simeon Stylites (detail).jpg|Я. Горай, 1504 г.
Alaksandar. Аляксандар (1645).jpg|Невядомы мастак, 1645 г.
Alaksandar. Аляксандар (XVII) (2).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Alaksandar. Аляксандар (XVII) (3).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Alaksandar. Аляксандар (XIX).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Alaksandar. Аляксандар (J. Smuglevič, 1822).jpg|Ю. Смуглевіч, 1822 г.
Alaksandar. Аляксандар (M. Januševič, 1837-40).jpg|М. Янушэвіч, 1837—1840 гг.
Alaksandar. Аляксандар (M. Krajewski, 1866-70).jpg|М. Краеўскі, 1866—1870 гг.
&lt;/gallery&gt;

=== Графічныя партрэты ===
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; caption=&quot;Графічныя партрэты&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Alexander of Poland (20838622) (cropped).jpg|Невядомы мастак, 1521 г.
Alaksandar. Аляксандар (A. Guagnini, 1578).jpg|З хронікі [[Аляксандар Гваньіні|А. Гваньіні]] «[[Апісаньне Эўрапейскай Сарматыі]]», 1578 г.
Alaksandar. Аляксандар (1594).jpg|А. Мыліюс, 1594 г.
Alaksandar. Аляксандар (1605).jpg|Невядомы мастак, 1605 г.
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Alaksandar. Аляксандар (XVII).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Alaksandar. Аляксандар (A. Lesser, 1830-84).jpg|A. Lesser, 1830—1884 гг.
Alaksandar. Аляксандар (J. Aziambłoŭski, 1833-63).jpg|[[Юзэф Азямблоўскі|Ю. Азямблоўскі]], {{nowrap|1833—1863 гг.}}
Alaksandar. Аляксандар (J. Aziambłoŭski, 1840).jpg|Ю. Азямблоўскі, 1840 г.
&lt;/gallery&gt;

=== Пячаці і гербы ===
&lt;gallery widths=215 heights=180 caption=&quot;Пячаці і гербы Аляксандра Ягайлавіча&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Alaksandar, Pahonia. Аляксандар, Пагоня (1492, 1930).jpg|Пячаць 1492 г.
Alaksandar, Pahonia. Аляксандар, Пагоня (K. Kielisiński, 1501, 1841).jpg|Пячаць 1501 г.
Alaksandar, Pahonia. Аляксандар, Пагоня (1506).jpg|З дрэварыта 1506 ст.
&lt;/gallery&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/ЭГБ|1}}
* {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}

{{Вялікія князі літоўскія}}
{{Валадары Польшчы}}

[[Катэгорыя:Ягайлавічы]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў катэдральным касьцёле Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)]]</text>
      <sha1>jr2sd4zg5frnmhke4l314uql6t5y1gg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік</title>
    <ns>1</ns>
    <id>12675</id>
    <revision>
      <id>2620666</id>
      <parentid>2619915</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:43:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Загаловак абмеркаваньня]] варта прастаўляць ва ўсе абмеркаваньні</comment>
      <origin>2620666</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7332" sha1="9g6v0cvoglj3k607olez9ef2xlk6uyq" xml:space="preserve">{{Загаловак абмеркаваньня}}

Самая вялікая па плошчы краіна сусьветнай гісторыі? Гэта дакладна? А што наконт [http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Mongol_Empireaccuratefinal.png імпэрыі Чынгізхана]?
[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 14:14, 3.верасьня.2006 (UTC)

===Назва===
Чаму СССР калі павінна быць ЗССР(Зьвяз), напрыклад [[ЭЗ]], а не ЭС. [[Удзельнік:Лёкса|Лёкса]]
: Таму што «[http://slounik.org/Poszuk.aspx?enc=11&amp;t=1&amp;z=%D1%81%D0%B0%D1%8E%D0%B7&amp;x=0&amp;y=0 саюз]» — цалкам дапушчальны варыянт назвы. Акрамя таго ў слоўніку НН ужываецца менавіта такі варыянт. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:01, 17 ліпеня 2009 (UTC)
:Наступныя тры слоўнікі Беларускай навуковай тэрміналёгіі падаюць слова «саюз»: 1) {{Кніга|аўтар=[[Уладзіслаў Чаржынскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt11/l18_15/4 союз — саюз]|загаловак=Тэрмінолёгія грамадазнаўства|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt11|адказны=рэд. [[Якуб Колас]], [[Мікола Байкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Інбелкульт]]|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}; 2) {{Кніга|аўтар=[[Мікалай Гуткоўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt10/l18_15/5 союз — саюз]|загаловак=Тэрмінолёгія права|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt10|адказны=рэд. [[Янка Купала]], Якуб Колас, [[Язэп Лёсік]], [[Сьцяпан Некрашэвіч]], Уладзіслаў Чаржынскі|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Інбелкульт|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}; 3) {{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt25/l18_15/10 союз — хаўрус, саюз]|загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt25|адказны=старш.кам. [[П. Валасноў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]]|год=1927|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}, у тым ліку тамсама [https://slounik.org/bnt25/l18_15/10 Союз Советских Социалистических Республик (СССР) — Саюз Савецкіх Соцыялістычных Рэспублік].—[[Удзельнік:W]] 18:28, 13 чэрвеня 2025 (UTC+3)

Пытаньне наконт другога слова &quot;Савецкіх&quot;. Чаму не &quot;Радзянскіх&quot;, тож у рускага слова &quot;советский&quot; вытокавае &quot;совет&quot;, што аналягічна беларускаму &quot;рада&quot;. Прыклады: &quot;Прасіць рады...&quot;, &quot;Мне параілі...&quot;, Рада Вялікага княства Літоўскага - вышэйшы орган дзяржаўнай ўлады ВКЛ. [[Удзельнік:Дзяніс Паляшук|Дзяніс Паляшук]], 21:21, 15 сьнежня 2011
: У дадзеным выпадку «Савецкі» — гэта фактычна ўласная назва, якая прыйшла ў беларускую мову з Расеі разам з самімі «Саветамі» (гл. [http://archive.svaboda.org/slova/rada.html артыкул] на [[Радыё Свабода]]) Паглядзіце артыкулах на іншых мовах: у большасьці зь іх гэтае слова таксама не перакладаецца. Асабіста я таксама ня бачу сэнсу зьбеларушчваць чужынскую і, як засьведчыла гісторыя, пагатоў даволі дэструктыўную зьяву. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 18:06, 16 сьнежня 2011 (FET)
:: У некаторых публікцыях пэрыяду беларусізацыі і ў эмігранцкім асяродку часам ужывалася назва «радавы» (Радавая Беларусь), але гэтае найменьне не прыжылося. --[[Удзельнік:Jauhienij|Jauhienij]] 18:15, 16 сьнежня 2011 (FET)
: Спадары рэдактары, азнаёміўшыся з вашымі меркаваньнямі, я лічу што ўсёж - такі ёсьць сэнс ў зьмяненьні назвы гэтага артыкула. Я паглядзеў гэты артыкул ў некалькіх славянскіх варыянтах, і галоўнае што адзначыў - &quot;радзянскім&quot; названы толькі ў польскай ды й ўкраінскай вэрсіях, дзе гэтыя народы гістарычна збліжаны з Расеяй і пераклад &quot;Советский&quot; ў &quot;Radzieckich&quot; і &quot;Радянських&quot; аналягічна ня выклікаў цяжкасцей. Астатнія хоць і таксама славяне, але гістарычна амаль ня звязаны з Расеяй, таму чужынскае &quot;советский&quot; запісалі транскрыпцыяй. Гэта што датычыцца ўласнай назвы. Што наконт эмігранцкай назвы &quot;Радавая Беларусь&quot;, то не толькі яна не прыжылася, але і самі эмігранты растварыліся ў бэзлічы народаў сьвету. -[[Удзельнік:Дзяніс Паляшук|Дзяніс Паляшук]], 19:46, 19 сьнежня 2011
:: Слоўнік «Нашай Нівы» падае для СССР выключна «[http://slounik.org/search?dict=nn&amp;search=%D1%81%D1%81%D1%81%D1%80&amp;x=0&amp;y=0 савецкіх]», да таго ж слова «радзянскі» ў ім наогул няма. Каб мець хоць мінімальныя падставы для пераносу адпаведная назва мусіць фіксавацца ў аўтарытэтных крыніцах клясычным правапісам, а таксама быць больш распаўсюджанай за сынанімічныя назвы. На цяперашні момант падставаў для пераносу артыкула няма. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 20:51, 19 сьнежня 2011 (FET)</text>
      <sha1>9g6v0cvoglj3k607olez9ef2xlk6uyq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Антоніё Табукі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17944</id>
    <revision>
      <id>2620692</id>
      <parentid>2394256</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620692</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14387" sha1="762e1bqbpo9uqezykumh9kgm2nx4nz0" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік
|Імя                 = Антоніё Табукі
|Арыгінал імя        = Antonio Tabucchi
|Партрэт             = Antonio Tabucchi.jpg
|Памер               =
|Апісаньне           = Антоніё Табукі, 2008 год
|Імя пры нараджэньні = 
|Псэўданімы          = 
|Дата нараджэньня    = {{Нарадзіўся|24|9|1943}}
|Месца нараджэньня   = [[Піза]], [[Італія]]
|Дата сьмерці        = {{Памёр|25|3|2012|гадоў=68}}
|Месца сьмерці       = [[Лісабон]], [[Партугалія]]
|Грамадзянства       = [[Італія]]
|Род дзейнасьці      = [[пісьменьнік]], [[філёляг]], [[пераклад]]чык
|Гады актыўнасьці    = 1975—2012
|Напрамак            = раманіст
|Жанр                = раман, кароткі аповед
|Дэбют               = «Пляц Італіі» (''Piazza d’Italia''), 1975
|Значныя творы       = 
|Прэміі              = [[Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па эўрапейскай літаратуры|Эўрапейская літаратурная прэмія]] (1998)
|Палічка             = 
|Сайт                = 
}}
'''Антоніё Табукі''' ({{мова-it|Antonio Tabucchi}}; 24 верасьня 1943 — 25 сакавіка 2012) — [[Італія|італьянскі]] пісьменьнік, перакладчык і [[партугалістыка|партугаліст]]. Выкладаў [[партугальская мова|партугальскую мову]] й [[партугальская літаратура|літаратуру]] ва ўнівэрсытэце [[Сіена|Сіены]]. Ягоныя кнігі выйшлі ў 18 краінах сьвету, уключна зь [[Японія]]й.

== Біяграфія ==
Антоніё Табукі нарадзіўся ў [[Піза|Пізе]] 24 верасьня 1943 году, але вырас у доме бабулі і дзядулі ў [[Вэк’яна]] (''Vecchiano''), вёсцы недалёка ад гораду. Падчас вучобы ва ўнівэрсытэце ён зьдзейсьніў шматлікія вандроўкі ў Эўропу, па сьлядах улюбёных аўтараў, з чыімі творамі пазнаёміўся ў багатай бібліятэцы свайго дзядзькі па матчынай лініі. Падчас падарожжа ў Парыж, на лаўцы ля Ліёнскага вакзалу, знайшоў кнігу, падпісаную Альвара дэ Кампас. Гэта быў адзін з псэўданімаў партугальскага паэта [[Фэрнанду Пэсоа]], які паўплываў на мастацкі сьветапогляд Табукі.

У 1969 годзе абараніў дысэртацыю на тэму [[сюррэалізм]]у ў Партугаліі. Працягнуў навучаньне ў ''Scuola Normale Superiore'' ў Пізе ў сямідзясятых гадах і ў 1973 годзе пачаў выкладаць партугальскую мову і літаратуру ў [[Балёнскі ўнівэрсытэт|Балёнскім унівэрсытэце]].

У 1973 годзе напісаў «Piazza d’Italia» («Пляц Італіі», Бамп’яні, 1975), «народную казку ў трох частках». У 1978 годзе, калі яму прапанавалі выкладаць ва ўнівэрсытэце [[Генуя|Генуі]], выдае «Il piccolo naviglio» («Караблік»). У 1981 годзе ён выдае «Il gioco del rovescio e altri racconti» («Гульні навыварат і іншыя апавяданьні»), пасьля чаго «Donna di porto Pim» («Жанчына з порта Пім», Sellerio, 1983). У 1984 ягоны раман «Notturno indiano» («Індыйскі нактурн») мае вялікі посьпех (экранізацыя ў 1989 годзе). Галоўны герой раману — чалавек, які спрабуе адшукаць зьніклага бязь вестак сябра ў [[Індыя|Індыі]], але на самой справе знаходзіцца ў пошуку сваёй ідэнтычнасьці.

У 1985 годзе выдае «Piccoli equivoci senza importanza» («Нязначныя памылачкі»), а ў 1986 годзе «Il filo dell'orizzonte» («Лінія далягляду»).

З 1985 па 1987 год Антоніё Табукі займаў пасаду дырэктара Італьянскага інстытуту культуры ў [[Лісабон]]е. У 1987 годзе ён выдаў «I volatili del Beato Angelico» («Птушкі сьвятога Анжэліка») і «Pessoana Mínima» («Мінімальная пэсоана», Imprensa Nacional, Лісабон), атрымаў прыз Мэдычы за найлепшы замежны раман «Начны нактурн». У 1988 годзе ён напісаў камэдыю «I dialoghi mancati» («Згубленыя дыялёгі»). У 1989 годзе прэзыдэнт Партугальскай Рэспублікі даў А. Табукі Ордэн інфанты дона Энрыке і ў тым жа годзе пісьменьніку быў выдадзены ордэн мастацтва і літаратуры ад францускага ўраду. У 1990 годзе ён надрукаваў «Un baule pieno di gente» («Куфар, поўны людзей») і эсэ пра Фэрнанду Пэсоа, а ў наступным годзе «L’angelo nero» («Чорны анёл»). У 1992 годзе ён напісаў раман «Requiem» («Рэквіем») на партугальскай мове і выдаў «Sogni di sogni» («Сны сноў»).

1994 зьяўляецца вельмі важным годам у жыцьці Антоніё Табукі. Гэта год выданьня «Gli ultimi tre giorni di Fernando Pessoa» («Апошнія тры дні Фэрнанду Пэсоа»), але таксама раману, які праславіў Табукі ва ўсім сьвеце: «Sostiene Pereira» («Сьцьвярджае Пэрэйра»). Галоўны герой гэтага раману становіцца сымбалем абароны свабоды інфармацыі для палітычных апанэнтаў усіх антыдэмакратычных рэжымаў.

У 1997 годзе ён напісаў раман «La testa perduta di Damasceno Monteiro», заснаваны на рэальнай гісторыі пра чалавека, чыё цела было знойдзена ў парку. Было выяўлена, што чалавек быў забіты ў паліцэйскім участку Нацыянальнай рэспубліканскай гвардыі каля Лісабону. У 1997 годзе выдаў «Marconi, se ben mi ricordo» («Марконі, калі я добра памятаю», а ў наступным годзе «L’Automobile, la Nostalgie et l’Infini» («Аўтамабіль, Настальгія і Бясконцасьць»).

У 1998 годзе атрымаў прэмію ''Nossack'' акадэміі Ляйбніца. У 1999 годзе ён напісаў «Gli Zingari e il Rinascimento» («Цыгане і Адраджэньне») і «Ena poukamiso gemato likedes» («Кашуля з плямамі»). Сумневы, як плямы на сьвежа вымытай, белай кашулі. Місія кожнага інтэлектуала і кожнага пісьменьніка — выклікаць сумневы ў дасканаласьці, таму што дасканаласьць спараджае ідэалёгіі, дыктатараў і таталітарныя ідэі.

У 2001 годзе выдаў эпісталярны раман «Si sta facendo sempre più tardi» («Робіцца ўсё болей позна»). За гэтую кнігу ў 2002 годзе атрымаў прэмію ''France Culture'' для замежнай літаратуры. У 2004 годзе пісьменьнік выдаў раман «Tristano muore» («Трыстан памірае»).

Пісьменьнік жыве кожныя паўгоду ў Лісабоне ў родным горадзе сваёй жонкі, разам з двума дзецьмі. А другія паўгоду ў [[Таскана|Таскане]], выкладаючы літаратуру ва ўнівэрсытэце [[Сіена|Сіены]]. Табукі не лічыў літаратуру прафэсіяй, а тым, што ўключае ў сябе жаданьні, мары і фантазіі.

Антоніё Табукі рабіў свой уклад у культурныя старонкі ''Corriere della Sera'', ''El Pais''.

Памёр 25 сакавіка 2012 году ў Лісабоне пасьля працяглай хваробы.

== Творы ==
* ''Piazza d’Italia'' («Пляц Італіі», 1975)
* ''Il piccolo naviglio'' («Караблік», 1978)
* ''Il gioco del rovescio e altri racconti'' («Гульня ў наадварот і іншыя апавяданьні», 1981)
* ''Donna di Porto Pim'' («Жанчына з Порта-Пім», 1983)
* ''Notturno indiano'' («Індыйскі нактурн», 1984)
* ''Piccoli equivoci senza importanza'' («Нязначныя памылачкі», 1985)
* ''Il filo dell’orizzonte'' («Лінія далягляду», 1986)
* ''I volatili del Beato Angelico'' («Пярнатыя Бэата Анджэліка», 1987)
* ''Pessoana mínima'' (1987)
* ''I dialoghi mancati'' («Згубленыя дыялёгі», 1988)
* ''Un baule pieno di gente. Scritti su Fernando Pessoa'' («Куфар, поўны людзей. Нататкі пра Фэрнанду Пэсоа», 1990)
* ''L’angelo nero'' («Чорны анёл», 1991)
* ''Sogni di sogni'' («Сны сноў», 1992)
* ''Requiem'' («Рэквіем», 1992)
* ''Gli ultimi tre giorni di Fernando Pessoa'' («Тры апошнія дні Фэрнанду Пэсоа», 1994)
* ''Sostiene Pereira. Una testimonianza'' («Сьцьвярджае Пэрэйра. Сьведчаньне», 1994)
* ''Dove va il romanzo'' («Куды ідзе раман», 1995)
* ''Carlos Gumpert, Conversaciones con Antonio Tabucchi'' (1995)
* ''La testa perduta di Damasceno Monteiro'' («Згубленая галава Дамашэну Мантэйру», 1997)
* ''Marconi, se ben mi ricordo'' («Марконі, калі не памыляюся», 1997)
* ''L’Automobile, la Nostalgie et l’Infini'' («Аўтамабіль, настальгія і бясконцасьць», фр. 1998)
* ''La gastrite di Platone'' («Плятонаў гастрыт», 1998)
* ''Gli Zingari e il Rinascimento'' («Цыганы і Адраджэньне», 1999)
* ''Autobiografie altrui. Poetiche a posteriori'' («Чужыя аўтабіяграфіі», 2003)
* ''Brescia piazza della Loggia 28 maggio 1974—2004''
* ''Tristano muore. Una vita'' («Трыстан памірае. Адно жыцьцё», 2004)
* ''Racconti'' («Апавяданьні», 2005)
* ''L’oca al passo'' («Гусіны крок», 2006)
* ''Il tempo invecchia in fretta'' («Час хутка старыць», Feltrinelli, 2009)
* ''Viaggi e altri viaggi'' («Падарожжы і іншыя падарожжы», Feltrinelli, 2010)
* ''Racconti con figure'' («Апавяданьні зь фігурамі», Sellerio, 2011)
* ''Girare per le strade'' («Блуканьне па вулках», Sellerio, 2012)

== Пераклады на беларускую мову ==
* ''Стомленая маска'', Мінск: Кнігазбор, 2010, {{ISBN|978-985-6976-15-8}}, пераклад Вольгі Колас паводле выданьняў A. Tabucchi ''Piccoli equivoci senza importanza'' (Feltrinelli, 2006) i A. Tabucchi ''Si sta facendo sempre più tardi'' (Feltrinelli, 2003)
* ''Сны сноў'', Мінск : Янушкевіч, 2017, [https://web.archive.org/web/20180903220010/https://januskevic.by/catalog/mast_lit/3738/ ISBN 9789857165506], пераклад Вольгі Колас паводле выдання А.Tabucchi ''Sogni di sogni'', 14ed., Sellerio, 2006

==Крыніцы==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20200317212502/http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/tab1002ec.html?OpenDocument Навэла А. Табукі «Цягнікі, што ідуць у Мадрас» у часопісе «Дзеяслоў»] (пераклад [[Аксана Данільчык|Аксаны Данільчык]])
* [http://danilchyk.livejournal.com/7259.html Урывак з кнігі «Становіцца ўсё пазьней і пазьней…»] (пераклад [[Аксана Данільчык|Аксаны Данільчык]])
* [https://web.archive.org/web/20171204042547/https://kniharnia.by/catalog/zamezhnaya_litaratura/stomlenaya_maska/ ''Стомленая маска'', Кнігазбор, 2010, пераклад Вольгі Колас] 
* [https://web.archive.org/web/20210304162252/https://januskevic.by/catalog/pieraklady/4060/ ''Сны сноў'', Мінск : Янушкевіч, 2017,] ISBN 9789857165506, пераклад Вольгі Колас паводле выдання А.Tabucchi ''Sogni di sogni'', 14ed., Sellerio, 2006
* [http://prajdzisvet.org/texts/prose/sny-snou.html Сны сноў. Фрагменты з кнігі]

{{Аўстрыйская дзяржаўная прэмія па эўрапейскай літаратуры}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Табукі, Антоніё}}
[[Катэгорыя:Італьянскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]</text>
      <sha1>762e1bqbpo9uqezykumh9kgm2nx4nz0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Шлюбскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48976</id>
    <revision>
      <id>2620683</id>
      <parentid>2503204</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T02:54:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620683</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14423" sha1="mwo90yeyz7wzahyy34vmaxcjkzip6fl" xml:space="preserve">{{навуковец}}
'''Алякса́ндар Ану́фрыевіч Шлю́бскі''' ([[16 чэрвеня]] [[1897]], вёска [[Межава (Расонскі раён)|Межава]], цяпер [[Расонскі раён]] — [[1941]]) — беларускі этнограф, фальклярыст і бібліёграф. Крыптанімы, псэўданімы: А; А. Г.; А. Ш.; Ал. Ш.; Гаротная, Алеся; Зьвястун; Зьніч, А.; Зьніч, Ал.; Казальнік; Ш-скі, Ал.; Этнограф&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар =[[Янка Саламевіч]].|частка = |загаловак = Слоўнік беларускіх псеўданімаў i крыптанімаў (XVI—XX стст.).|арыгінал = |спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Slounik/uploaded06/Salamievic.Slounik_bielaruskich_psieudanimau.1983.pdf|адказны = |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]] |год = 1983|том = |старонкі =43, 204|старонак = 207|сэрыя = |isbn = |наклад = 4000}}&lt;/ref&gt;.

== Біяграфія ==
У 1922 г. скончыў Віцебскае аддзяленьне Маскоўскага археалягічнага інстытуту. У 1918—23 г. удзельнічаў у арганізацыі архіваў у [[Вяліж]]ы, [[Віцебск]]у, [[Ворша|Воршы]], [[Полацак|Полацку]]. 3 1923 г. працаваў у [[Інбелкульт|Інбелкульце,]] у 1929—30 г. у Інстытуце гісторыі АН БССР. Друкаваўся ў часопісах «[[Наш край]]», [[Полымя (часопіс)|«Полымя»]], «[[Маладняк (часопіс)|Маладняк]]», у газэце «[[Савецкая Беларусь]]». Склаў разгорнутую інструкцыю «Зьвесткі па зьбіраньні вуснай народнай творчасьці ў Беларусі» (1919). Выступаў з артыкуламі пра культурна-асьветнае жыцьцё Віцебшчыны, Менску, пра падзеі грамадзянскай вайны на Беларусі, пра гісторыю беларускай літаратуры, пэрыядычнага друку: «Канфіскацыя твораў Дуніна-Марцінкевіча» (1923), «Да гісторыі канфіскацыі „Нашай нівы“ (1925), „Мужыцкая праўда“ К. Каліноўскага» (1926). Дасьледаваў старажытныя вераваньні, матэрыяльную культуру беларусаў. Аўтар нарысаў-партрэтаў [[Еўдакім Раманаў|Е. Раманава]], [[Мікалай Нікіфароўскі|М. Нікіфароўскага]], [[Зьмітрок Бядуля|3. Бядулі]], [[Уладзімер Дабравольскі|У. Дабравольскага]].

У творчай дзейнасьці вучонага ёсьць дзьве фундамэнтальныя працы, якія не страцілі свайго значэньня і сёньня. Першая — грунтоўны бібліяграфічны даведнік «Матэрыялы да беларускае бібліяграфіі» (т. 4. Этнаграфія. 1927). У ёй сабраны, пазначаны, сыстэматызаваны велізарны матэрыял — усё, што пісалася, публікавалася пра духоўную і матэрыяльную культуру беларусаў у рускай і польскай навуковай і навукова-папулярнай літаратуры, пэрыядычных выданьнях, назапашвалася ў архіўных сховішчах. Прадоўжыць гэту працу Шлюбскага, нягледзячы на неаднаразовыя спробы вучоных, не ўдалося. Другая грунтоўная праца А. Шлюбскага (яна найбольш ацэньваецца фальклярыстамі) — яго «Матэрыялы да вывучэньня фальклору і мовы Віцебшчыны» (ч. 1-2, 1927-28). Першапачатковая аўтарская назва збору «Крывічы». Збор зьмяшчае каляндарную і сямейна-абрадавую творчасьць Віцебшчыны як этнаграфічнага рэгіёна. Кожнаму апублікаванаму цыклу Шлюбскі перадпаслаў бібліяграфію ўжо сабраных народна-паэтычных твораў, прадмову, у якой улічаны абрадавыя аспэкты рэгіянальнага фальклёру. Запісы зроблены і пададзены з улікам дыялектных асаблівасьцей мовы ўсяго Падзьвіньня.

Арыштаваны ДПУ БССР 3.4.1930 па справе [[Саюз вызваленьня Беларусі|«Саюза вызваленьня Беларусі»]]; паводле пастановы Калегіі АДПУ ад 10.4.1931 высланы тэрмінам на 5 гадоў у [[Ніжні Ноўгарад]] (па гэтай справе рэабілітаваны 19.9.1960). Паўторна арыштаваны ў чэрвені 1935 УНКВД па Ленінградзкай вобл. Асобай нарадай пры НКУС СССР 16.11.1935 прыгавораны да 3 гадоў пазбаўленьня волі. Далейшы лёс невядомы. У 1990 пракуратура Ленінграда адмовіла ў рэабілітацыі па гэтай справе. Групавая справа А. Шлюбскага і інш. № 20951-с захоў­ваецца ў архіве [[КДБ Беларусі]]. Быў жанаты, гадаваў дваіх дзяцей.

== Творы ==
* Сведения по собиранию устного народного творчества в Белоруссии. Велиж, 1919;
* {{Артыкул| аўтар = Ал. Шлюбскі. | загаловак = Конфіскацыя нершай беларускай часопісі «Наша Доля»| спасылка  = | мова  = | выданьне  =[[Савецкая Беларусь (1920)|Савецкая Беларусь]] | тып =газэта | год  = 1923| том   = | нумар  = 159| старонкі  = | issn  = }}
* Паны і сяляне ў першай палове ХІХ стагодзьдзя. Мн., 1924;
* {{Артыкул| аўтар = Ал. Шлюбскі. | загаловак = Бядуля, як этнограф. | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/75b94c9411bf977b6e0b0987b2bb5490.pdf | мова  = | выданьне  =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год  = 1925 | том   = | нумар  = 2 | старонкі  = 188—195 | issn  = }}
* {{Артыкул| аўтар = Ал. Шлюбскі. | загаловак = Да гісторыі канфіскацыі «Нашай Нівы». | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/6ea02da0556094d84e13bba454f916a0.pdf| мова  = | выданьне  =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год  = 1925| том   = | нумар  = 4| старонкі  =185—189 | issn  = }}
* {{Артыкул| аўтар = Ал. Шлюбскі. | загаловак = Да гісторыі Б. С. Г. | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/6bbb11bc43a6c599a2d978daa9c7a774.pdf| мова  = | выданьне  =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год  = 1925| том   = | нумар  = 5| старонкі  =157—163 | issn  = }}
* [[:s:Матэр'ялы да крыўскае гісторапісі|Матэрыялы да крыўскай гісторапісі: Доля кнігасховаў і архіваў зямель крыўскіх і былога Вялікага княства Літоўскага. Коўна, 1925;]]
* Крашаніна (набіванка). Віцебск, 1925;
* {{Артыкул| аўтар = А. Шлюбскі. | загаловак = Канфіскацыя «Пана Тадэуша» Д-Марцінкевіча.| спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/a03c638aedd8749b55a64241d8de874a.pdf | мова  = | выданьне  =[[Узвышша (часопіс)|Узвышша]] | тып =часопіс | год  = 1927 | том   = | нумар  = 2 | старонкі  = 199—202 | issn  = }}
* {{Артыкул| аўтар = А. Шлюбскі.| загаловак = Новыя матэрыялы да гісторыі «Нашае Долі». | спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/f16d221df0802f3f05f191e20cc8d9ba.pdf| мова  = | выданьне  =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год  = 1927| том   = | нумар  = 3| старонкі  =199—206 | issn  = }}
* {{Кніга|аўтар = Ал. Шлюбскі. |частка = |загаловак = Матар’ялы да вывучэньня фольклёру і мовы Віцебшчыны. Часьць І|арыгінал = |спасылка = http://csl.bas-https://csl.bas-net.by/oir/books/Slubski_Materyjaly_da_vyvutchenia_folkloru_i_movy_vitebsthiny_Thast1.pdf |адказны =Надрукавана згодна з пастановаю Аддзелу Мовы і Літаратуры ад 2011 1927 г. Неадменны Сакратар ІБК [[Вацлаў Ластоўскі|В. Ластоўскі]] |выданьне = Аддзел гуманітарных навук, катэдра этнографіі |месца =[[Менск]]|выдавецтва = Коштам [[Інстытут беларускай культуры|Інстытуту беларускае культуры]] |год = 1927|том = |старонкі = |старонак = 187|сэрыя =Беларуская этнаграфія ў досьледах і матар'ялах. Кніга ІІ. |isbn = |наклад = 2000}}
* Рэцэнзія: {{Артыкул| аўтар =[[Мікола Байкоў|Мікола Крывіч.]]. | загаловак = Кнігапіс. Ал. Шлюбскі. Матэрыялы да вы-вучэньня фольклёру і мовы Віцебшчыны. Выданьне Інстытуту Беларускае Культуры. Менск—1927, 187 ст.| спасылка  = https://digital.nlb.by/files/original/e2384065d7fee5e630e8bff3bd2f2629.pdf
 | мова  = | выданьне  =[[Полымя (часопіс)|Полымя]] | тып =часопіс | год  = 1928 | том   = | нумар  = 1 | старонкі  = 206—208 | issn  = }}
* {{Кніга|аўтар = Ал. Шлюбскі. |частка = |загаловак = Матар’ялы да вывучэньня фольклёру і мовы Віцебшчыны. Часьць ІІ|арыгінал = |спасылка = https://csl.bas-net.by/oir/books/Slubski_Materyjaly_da_vyvutchenia_folkloru_i_movy_vitebsthiny_Thast2.pdf
 |адказны =Надрукавана згодна з пастановаю Аддзелу Мовы і Літаратуры ад 2011 1927 г. Неадменны Сакратар ІБК [[Вацлаў Ластоўскі|В. Ластоўскі]] |выданьне = Аддзел гуманітарных навук, катэдра этнографіі |месца =[[Менск]]|выдавецтва = Коштам [[Інстытут беларускай культуры|Інстытуту беларускае культуры]] |год = 1928|том = |старонкі = |старонак = 265|сэрыя =Беларуская этнаграфія ў досьледах і матар'ялах. Кніга V. |isbn = |наклад = 1000}}
* [https://issuu.com/valerishisn/docs/shljubski_adnosiny_rasijskaga_urada Адносіны расійскага ўраду да беларускае мовы ў ХІХ cт. // Запіскі Аддзелу гуманітарных навук. Кн. 2. Працы клясы філёлёгіі. Т. 1. Менск, 1928. 303-337 с.]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* Гісторыка-этнаграфічныя нататкі. Мн., 1928;
* Набойка. Мн., 1928;
* Этнаграфічная дзейнасьць Е. Р. Раманава. Мн., 1928

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|}}

== Літаратура ==
{{Вікікрыніцы|Катэгорыя:Аляксандр Ануфрыевіч Шлюбскі}}
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* [http://www.marakou.by/ru/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19897 ШЛЮБСКІ Аляксандр Ануфрыевіч] // {{Літаратура/Даведнік Маракова|РЛ|2|0|РЛ1-3|РЛ1-3}}
* [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-iii-kniga-ii-dadatak?id=28055 ШЛЮБСКІ Аляксандр Ануфрыевіч] // {{Літаратура/Даведнік Маракова|РЛ|3|2|РЛ1-3|РЛ1-3}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шлюбскі, Аляксандар Ануфрыевіч}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 16 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1897 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Расонскім раёне]]
[[Катэгорыя:Беларускія этнографы]]
[[Катэгорыя:Беларускія фальклярысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія бібліёграфы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1941 годзе]]
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў БССР]]
[[Катэгорыя:Асуджаныя па справе «Саюзу вызваленьня Беларусі»]]</text>
      <sha1>mwo90yeyz7wzahyy34vmaxcjkzip6fl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Цягнік</title>
    <ns>0</ns>
    <id>61230</id>
    <revision>
      <id>2620738</id>
      <parentid>2620542</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[c:file:E_subway_train_at_Studentskaya_station.jpg]] замененая на [[c:file:E_subway_train_at_Studencheskaya_station.jpg]] карыстальнікам [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]: typo.</comment>
      <origin>2620738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="168560" sha1="aj3g1mwpqv2jagy3x99in3erci5x6ls" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
[[Файл:Stadler FLIRT Minsk.jpg|250пкс|значак|Пасажырскі цягнік на станцыі [[Менск-Пасажырскі]]]]
[[Файл:2TE10U-0446.jpg|міні|250пкс|Грузавы склад, прычэплены да цеплавоза]]
'''Цягні́к'''&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/ciahnik-i-pajezd/29246017.html Цягнікі — гэта не паязды! Чыгуначныя словы па-беларуску], [[Радыё Свабода]], 23 траўня 2018 г.&lt;/ref&gt; — сфармаваны й счэплены [[рухомы склад]], які ўлучае некалькі [[вагон]]аў, з адным або некалькімі дзейнымі [[лякаматыў|лякаматывамі]] ці [[маторны вагон|маторнымі вагонамі]], што мае вызначаныя сыгналы (гукавыя й сьветлавыя). Да цягнікоў таксама належаць лякаматывы без вагонаў, маторныя вагоны й адмысловы самаходны рухомы склад (напрыклад, [[аўтаматрыса|аўтаматрысы]] й [[дрызіна|дрызіны]] няздымнага тыпу), якія накіроўваюцца на [[чыгуначны перагон|перагон]] і маюць вызначаныя сыгналы.&lt;ref name=&quot;ПТЭ-слоўнік&quot;&gt;{{кніга|частка=Разьдзел 5|загаловак=Правілы тэхнічнай эксплюатацыі чыгунак Расейскай Фэдэрацыі|арыгінал=Правила технической эксплуатации железных дорог Российской Федерации|месца=Масква|isbn=5-370-01094-3}}&lt;/ref&gt; Кожнаму цягніку нададзены нумар, у яго пазначаныя галава й хвост, і ён рухаецца з дапамогай лякаматыву й/або маторнага вагона.

== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Гісторыя чыгунак|Гістарычная чыгунка}}
[[Файл:Claude_Monet_-_Arrival_of_the_Normandy_Train,_Gare_Saint-Lazare_-_Google_Art_Project.jpg|міні|250пкс|''«Прыбыцьцё Нарманскага цягніку на вакзал Сэн-Лязэр»'' [[Клёд Манэ|Клёда Манэ]], 1877, Мастацкі інстытут Чыкага.]] 
[[Файл:Gotthard-Express_mit_A_3-5.JPG|міні|250пкс|[[Готгардзкі экспрэс]], [[Швайцарыя]], 1897 г.]]
У 1700-х гадах першыя цягнікі зьявіліся ў [[Эўропа|Эўропе]] ў выглядзе [[ваганетка|ваганеткі]], што прыводзілася ў рух канём&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 210
|isbn = }}&lt;/ref&gt;. У 1804 годзе ангельскі вынаходнік [[Трэвітык]] стварыў першы [[паравоз]], які выкарыстоўваўся для забавы публікі. Да яго чаплялі [[пасажырскі вагон]], што стварала першы цягнік зь лякаматыўнай цягай. У 1820 годзе ў [[Ангельшчына|Ангельшчыне]] зьявіўся першы [[грузавы цягнік]] зь лякаматыўнай цягай, які выкарыстоўвалі для перавозкі [[вугаль|вугалю]] ад шахты Гэтан да [[Сандэрлэнд]]у. 27 верасьня [[1825 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1825]] году на адкрыцьці першай грамадзкай чыгункі [[Стоктан-ан-Тыс]]—[[Дарлінгтан]] лякаматыў «Лакамоўшн» працягнуў першы магістральны грузавы цягнік масай 80 тонаў. 15 верасьня [[1830 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1830 году]] на адкрыцьці магістралі [[Лівэрпул]]—[[Манчэстэр]] быў працягнуты першы магістральны пасажырскі цягнік, у складзе якога знаходзіўся й вагон загружаны [[пошта]]й — першы ў сьвеце [[паштовы вагон]]&lt;ref name=&quot;стэфенсан&quot;&gt;{{кніга
 | аўтар = Забарынскі&amp;nbsp;П.
 | загаловак = [[Стэфэнсан]]
 | спасылка = 
 | выдавецтва = Часопісна-газэтнае аб’яднаньне
 | месца = Масква
 | год = 1937
 |isbn = 
}}&lt;/ref&gt;.

У 1873 годзе амэрыканскі вынаходнік [[Ілай Джанэй]] запатэнтаваў за № 138 405 [[Аўтасчэпка|аўтасчэпку]] вагонаў, укараненьне якой прывяло да 5-кратнага зьніжэньня адпаведных здарэньняў зь цягнікамі за 1890-я гады. У 1879 годзе нямецкі вынаходнік [[Вэрнэр Сымэнс]] прадставіў першы пасажырскі электрацягнік на прамысловай выставе ў Бэрліне. Гэта прывяло да пашырэньня электрычных трамваяў у местах, у тым ліку да пуску [[Віцебскі трамвай|Віцебскага трамваю]] ў 1898 годзе. У 1887 годзе першы міжгародні электрацягнік пусьцілі ў Вугоршчыне між [[Будапэшт]]ам і [[Рацкеве]]. У 1924 годзе ў Расеі распрацавалі першы [[цеплавоз]], які да 1950-х гадоў замяніў паравозы ў грузаперавозках.

== Фармаваньне ==
{{Глядзіце таксама|Манэўровая праца}}

Цягнік фармуецца зь цягавых (лякаматывы, маторныя вагоны) і нецягавых (грузавыя й пасажырскія вагоны) адзінак [[рухомы склад|рухомага складу]]. У наш час можна вылучыць некалькі асноўных варыянтаў [[кампаноўка|кампаноўкі]] цягнікоў:

* Самы распаўсюджаны варыянт — суполка вагонаў «В» зь лякаматывам «Л» у галаве цягніка (варыянт 1). У гэтым выпадку маса цягніка залежыць толькі ад сілы цягі лякаматыву. У выпадках, калі магутнасьці аднаго лякаматыву недастаткова, ужываюць некалькі лякаматываў, якія працуюць кратнай цягай, альбо па СМЕ. Пры такім варыянце кампаноўкі паскарэньне цягніка пры пуску прапарцыйна суадносінам масы лякаматыву й масы цягніка. Для грузавых і далёкіх пасажырскіх цягнікоў пускавое [[паскарэньне]] не стварае істотнага ўплыву на час ходу.
* Для [[прыгарадны цягнік|прыгарадных цягнікоў]] і [[гарадзкі транспарт|гарадзкога транспарту]], зь іх вялікай колькасьцю прыпынкаў, уплыў паскарэньня пры [[пуск]]у й [[тармажэньне|тармажэньні]] на час ходу ўжо істотны. Патрабуецца павелічэньне счэпнай масы ў дачыненьні да агульнае масы цягніка. Гэта дасягаецца выкарыстаньнем [[маторвагонны рухомы склад|маторвагоннага рухомага складу]] — некалькі маторных вагонаў «М», якія прызначаныя для цягі аднаго ці некалькіх прычапных вагонаў «П» (варыянт 2). Маторныя вагоны атрымліваюць энэргію ад аўтаномнай сілкавальнай усталёўкі ([[турбацягнік|турба]]- й [[дызэль-цягнік]]а), зьмешчанай у вагоне, ці [[кантактная сетка|кантактнай сеткі]] ([[электрацягнік]]а). Па канцох цягніка зьмяшчаюцца [[галаўны вагон|галаўныя вагоны]] — вагоны з [[кабіна]]мі кіраваньня, якія могуць быць як маторнымі ''М&lt;sub&gt;Г&lt;/sub&gt;'' ([[ДР1]], [[ЭР22]]), гэтак і прычапнымі ''П&lt;sub&gt;Г&lt;/sub&gt;'' ([[ЭР2]], [[ЭР9]]). Таксама ёсьць варыянт кампаноўкі, калі ўсе вагоны цягніка зьяўляюцца маторнымі ([[мэтрапалітэн]], [[рэйкавы аўтобус|рэйкавыя аўтобусы]]), што дазваляе атрымаць самае вялікае паскарэньне падчас [[пуск]]у (варыянт 3).
* Маторныя вагоны могуць быць таксама прызначаныя для перавозкі грузаў (варыянт 4), такі цягнік называецца [[цягавы агрэгат|цягавым агрэгатам]]. Ён складаецца зь лякаматыву «Л» (электравоз кіраваньня) і аднаго ці двух маторных вагонаў-[[думпкар]]аў «М». Такая схема знайшла шырокае ўжываньне на прамысловым чыгуначным транспарце, асабліва падчас працы ў [[кар’ер]]ах&lt;ref name=&quot;БЭТ-цягнік&quot;&gt;{{кніга
|частка         = Чыгуначны транспарт
|загаловак      = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 184—185
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;.

Фармаваньне цягнікоў выконваецца ў асноўным на [[сартавальная станцыя|сартавальных станцыях]], (а маторвагоннага рухомага складу — у зваротных дэпо), у поўнай адпаведнасьці з [[Правілы тэхнічнай эксплюатацыі|Правіламі тэхнічнай эксплюатацыі]], [[графік руху цягнікоў|графікам руху]] й плянам фармаваньня цягнікоў. Фармаваньнем цягнікоў займаюцца [[складальнік цягнікоў|складальнікі цягнікоў]].

=== Фармаваньне грузавых цягнікоў ===
[[Файл:SM48-Zablotczyzna-0.jpg|міні|250пкс|[[Манэўровая праца|Манэўры]] ідуць поўным ходам]]
Парадак фармаваньня й пропуску доўгіх, цяжкавагавых і злучаных грузавых цягнікоў вызначаецца начальнікам чыгункі. Фармаваньне выконваецца без падборкі вагонаў па ліку восяў і вазе, але пры фармаваньні доўгіх і цяжкавагавых цягнікоў парожнія вагоны маюць ставіцца ў апошнюю траціну цягніка. Маторвагонны рухомы склад падчас руху ў [[рамонт]] ці з рамонту ставіцца ў хвост грузавога цягніка адной суполкаю. Правілы тэхнічнай эксплюатацыі чыгунак ''забараняюць'' ставіць у цягнік наступныя вагоны:
* няспраўныя, што пагражаюць бясьпецы руху й стан якіх не забясьпечвае [[захаванасьць|захаванасьці]] пакладзеных грузаў;
* загружаныя звыш іх [[грузападымальнасьць|грузападымальнасьці]];
* што ня маюць надпісаў пра выкананьне належных тыпаў рамонту, за выключэньнем вагонаў, што накіроўваюцца паводле адмысловых дакумэнтаў (як груз на сваіх восях);
* што маюць сход з рэек ці зьмешчаныя ў цягніку, што пацярпеў крушэньне, да агляду іх і прызнаньня прыдатнымі для руху;
* што маюць аселыя [[рысора|рысоры]], што выклікаюць [[перакос]] [[кузаў|кузава]] ці ўдары рамы й кузава вагону аб хадавыя часткі, а таксама вагоны зь няспраўнасьцю [[дах]]у, якая стварае небясьпеку адрыву яе лістоў;
* [[плятформа (вагон)|плятформы]] й [[паўвагон]]ы, загружаныя з парушэньнем тэхнічных умоваў пагрузкі й мацаваньня грузаў на адкрытым рухомым складзе;
* плятформы, [[транспарцёр (вагон)|транспарцёры]] й паўвагоны зь негабарытнымі грузамі, калі пра пропуск такіх вагонаў ня будзе дадзена адпаведных загадаў;
* плятформы зь незачыненымі [[борт|бартамі]], за выключэньнем выпадкаў, прадугледжаных адмысловымі інструкцыямі, вагоны зь незамацаванымі бункерамі, [[вагон-цыстэрна|цыстэрны]], [[гопэр (вагон)|гопэры]], збожжавозы, цэмэнтавозы й падобны рухомы склад з адкрытымі вечкамі загрузна-выгрузных верхніх і ніжніх прыладаў;
* парожнія крытыя вагоны з адкрытымі й не замкнёнымі на дзьвярную закідку дзьвярыма, вагоны для перавозкі нафтабітуму зь нявычышчанымі ад [[бітум]]у [[колавая пара|колавымі парамі]] па [[круг катаньня|кругу катаньня]]&lt;ref name=&quot;БЭТ-цягнік&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ПТЭ4&quot;/&gt;.

=== Фармаваньне пасажырскіх цягнікоў ===
Нормы вагі й даўжыні далёкіх і мясцовых пасажырскіх цягнікоў і парадак разьмяшчэньня вагонаў у іх паказваюцца ў кніжках [[расклад]]у руху цягнікоў. У пярэднім і апошнім вагонах крайнія кантавыя дзьверы замыкаюцца, а пераходныя пляцоўкі замацоўваюцца ў паднятым становішчы. Парадак прычэпкі да пасажырскіх цягнікоў вагонаў звыш нормы й прытрымліваньня доўгіх пасажырскіх цягнікоў вызначаецца адпаведнымі інструкцыямі. Дапушчальна прычапляць да пасажырскіх цягнікоў (акрамя прыгарадных) несуцэльнамэталічныя вагоны службова-тэхнічнага прызначэньня. ''Забаронена'' ставіць у пасажырскія й паштова-пакункавыя цягнікі:
* вагоны зь небясьпечнымі грузамі;
* вагоны зь мінулымі тэрмінамі пэрыядычнага рамонту ці зь мінулымі тэрмінамі адзінай тэхнічнай рэвізіі.
У пасажырскія (акрамя хуткасных і хуткіх) і паштова-пакункавыя цягнікі могуць быць таксама пастаўленыя некалькі грузавых вагонаў.
* у далёкія — 1 вагон (ці адна двухвагонная сэкцыя для перавозкі жывой [[рыба|рыбы]]);
* у мясцовыя й прыгарадныя — 3 вагоны;
* у паштова-пакункавыя — 6 вагонаў;
Хуткасьць пасажырскіх і паштова-пакункавых цягнікоў, да якіх далучаны вагоны іншых канструкцыяў і тыпаў, абмежаваныя хуткасьцямі, вызначанымі для гэтых вагонаў&lt;ref name=&quot;БЭТ-цягнік&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ПТЭ4&quot;/&gt;.

== Арганізацыя руху ==
{{Асноўны артыкул|Графік руху цягнікоў|Чыгуначная сьвятлафорная сыгналізацыя|Лякаматыўная брыгада}}
Асновай арганізацыі руху цягнікоў на магістральных чыгунках зьяўляецца [[Графік руху цягнікоў|графік руху]], парушэньне якога не дапушчальна. Дзякуючы яму забясьпечваецца [[бясьпека]] руху й рацыянальнае выкарыстаньне рухомага складу. У адпаведнасьці з графікам кожнаму цягніку прысвойваецца вызначаны нумар. Цягнікам вызначанага кірунку надаюцца цотныя нумары, а цягнікам зваротнага кірунку — няцотныя. Акрамя нумара, кожнаму грузавому цягніку на станцыі фармаваньня надаецца вызначаны індэкс, які не зьмяняецца да станцыі расфармаваньня. Калі цягнік не прадугледжаны графікам руху, то нумар яму прысвойваецца падчас яго прызначэньня.&lt;ref name=&quot;ПТЭ4&quot;/&gt; У адпаведнасьці з правіламі тэхнічнай эксплюатацыі, цягнікі падзяляюцца на наступныя катэгорыі:
[[Файл:Grafico semplice binario.jpg|міні|300пкс|Прыклад [[графік руху цягнікоў|графіка руху цягнікоў]]]]
* Пазачарговыя:
** [[Аднаўленчы цягнік|аднаўленчыя]];
** [[Пажарны цягнік|пажарныя]];
** [[сьнегаачышчальнік]]і;
* Чарговыя — у парадку прыярытэту:
**[[Высакахуткасны цягнік|пасажырскія высакахуткасныя]];
** [[хуткасны цягнік|пасажырскія хуткасныя]];
** пасажырскія хуткія;
** [[пасажырскі цягнік|пасажырскія]] ўсіх астатніх найменьняў;
** паштова-пакункавыя, ваярскія, грузапасажырскія, людзкія, паскораныя грузавыя;
** грузавыя (скразныя, дзялянкавыя, зборныя, вывазныя, перадаткавыя), [[гаспадарчы цягнік|гаспадарчыя цягнік]]і й лякаматывы без вагонаў;
* Цягнікі, што былі прызначаныя паводле адмысловых патрабаваньняў, чарговасьць якіх вызначаецца падчас прызначэньня.&lt;ref name=&quot;ПТЭ4&quot;&gt;{{кніга
|частка          = Падзел 4.
|загаловак       = Правілы тэхнічнай эксплюатацыі чыгунак Расейскай Фэдэрацыі
}}&lt;/ref&gt;
[[Файл:Macchinista ferroviario 1.jpg|міні|250пкс|зьлева|[[Машыніст лякаматыва|Машыніст]] у кабіне [[Італія|італьянскага]] [[высакахуткасны цягнік|высакахуткаснага цягніка]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|ETR 500||en|ETR 500}}]]
Кожны цягнік абслугоўвае [[лякаматыўная брыгада]], якая складаецца з [[машыніст лякаматыва|машыніста]], які беспасярэдне кіруе цягніком і сочыць за бясьпекай шляху, і яго [[памагаты машыніста|памагатага]], які сумесна з машыністам назірае за бясьпекай шляху, а таксама пэрыядычна, па просьбе машыніста, візуальна правярае працу некаторага абсталяваньня лякаматыва ці МВРС (маторвагоннага рухомага складу). Пры кратнай цязе, а таксама пры выкарыстаньні штурхача, лік лякаматыўных брыгадаў роўны ліку лякаматываў, пры гэтым машыністы дапаможных лякаматываў беспасярэдне падпарадкоўваюцца машыністу кіроўнага (першага па ходу руху) лякаматыву. Пры паравой цязе ў склад лякаматыўнае брыгады таксама ўключаўся [[качагар]], а на пасажырскіх маторвагонных цягніках — кандуктар.{{заўвага|З 1980-х у большасьці маторвагонных дэпо СССР пасаду кандуктара скасавалі, а яго абавязак назіраць за пасадкай-высадкай пасажыраў пераклалі на памагатага машыніста.}} Пасажырскі цягнік, акрамя таго, абслугоўваецца праваднікамі вагонаў і начальнікам цягніка, а [[вагон-рэстаран|вагоны-рэстараны]] й [[паштовы вагон|паштовыя вагоны]] — адпаведнымі працаўнікамі. На гаспадарчыя цягнікі прызначаецца кіраўнік працаў ці яго ўпаўнаважаны. Таксама на цягнікі, зь якімі праводзяцца манэўры, можа прызначацца [[складальнік цягнікоў]]. У наш час шэраг пасажырскіх цягнікоў абслугоўваюцца машыністам без памагатага («праца ў адну асобу»).&lt;ref name=&quot;ПТЭ4&quot;/&gt;

Для кантролю за рухам усіх цягнікоў, чыгуначны шлях дзеляць на вызначаныя адрэзкі (звычайна 100—150 км), званыя ''дзялянкамі''. Рухам усіх цягнікоў на кожнай дзялянцы кіруе ''цягніковы дыспэтчар''. У ягоныя абавязкі ўваходзіць забесьпячэньне выкананьня графіка руху цягнікоў, таму загады дыспэтчара падлягаюць безумоўнаму выкананьню. Апроч гэтага машыністы й іншыя працаўнікі, якія абслугоўваюць цягнікі, падпарадкоўваюцца ўказаньням дзяжурных па станцыях, якія ў сваю чаргу таксама падпарадкоўваюцца цягніковаму дыспэтчару. Пад кантролем аднаго дыспэтчара можа знаходзіцца да некалькіх дзялянак.&lt;ref name=&quot;БЭТ-цягнік-167-168&quot;&gt;{{кніга
|частка         = Чыгуначны транспарт
|загаловак      = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 167—168
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;

== Тыпы ==
Паводле грузу, хуткасьці руху, памеру й масы сустракаюцца наступныя тыпы цягнікоў&lt;ref name=&quot;ПТЭ-слоўнік&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;БЭТ-пас&quot;&gt;{{кніга
|частка          = Чыгуначны транспарт
|загаловак       = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 170-171
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;БРЭ-цягнікі&quot;&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 78-80, 291-293
|isbn = }}&lt;/ref&gt;:
[[Файл:4141 Kinchley Lane.jpg|250пкс|міні|Рэтра-цягнік на {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая Цэнтральная чыгунка|Вялікай Цэнтральнай чыгунцы|en|Great Central Railway}}, [[Ангельшчына]]]]
* [[Пасажырскі цягнік|Пасажырскія]] — прызначаныя для перавозкі пасажыраў, пакункаў і пошты. У сваю чаргу падзяляюцца на:
**[[высакахуткасны цягнік|Высакахуткасныя]] — што рухаюцца з хуткасьцямі звыш 200 км/г;
** [[Хуткасны цягнік|Хуткасныя]] — рухаюцца з хуткасьцямі ў межах 141—200 км/гадз;
** Хуткія — рухаюцца зь сярэдняю хуткасьцю звыш 50 км/г;
** Далёкія — рухаюцца на адлегласьць звыш за 700 км;
** Мясцовыя — рухаюцца на адлегласьць ад 150 да 700 км;
** [[Прыгарадны цягнік|Прыгарадныя]] — рухаюцца на адлегласьць да 150 км{{Заўвага|Тэрмін адносна ўмоўны, бо напрыклад даўжыня маршруту прыгараднага цягніка [[Маскоўскі вакзал (Санкт-Пецярбург)|Санкт-Пецярбург]] — [[Малая Вішэра (станцыя)|Малая Вішэра]] складае каля 163 км.}};
** Паштова-пакунковыя — для перавозкі пошты, пакункаў і грузапакункаў;
** Турыстычныя;
** Экскурсійныя;
** Паскораныя — рухаюцца зь сярэдняю хуткасьцю звыш 65 км/г;
** [[Літарны цягнік|Літарныя]];
** Груза-пасажырскія — цягнікі, якія складаюцца з пасажырскіх і грузавых вагонаў, праезд людзей ажыцьцяўляецца па чыгуначных квітках;
** [[Людзкі цягнік|Людзкія]] — цягнікі, у складзе якіх ня менш за тры вагоны, занятыя людзьмі, праезд людзей ажыцьцяўляецца па грузавых дакумэнтах;
** Пасажырскі падвышанай даўжыні — цягнік, што мае ў складзе 20 і больш вагонаў;
** Пасажырскі доўгі — цягнік, даўжыня якога перавышае вызначаную схемай фармаваньня дадзенага цягніка хоць бы на адзін вагон;
** Злучаны пасажырскі — складаецца з двух пасажырскіх цягнікоў, счэпленых паміж сабою, зь дзейснымі лякаматывамі ў галаве кожнага цягніка;
** [[Фірмовы цягнік|Фірмовыя]]
** [[Рэтра-цягнік]]і
[[Файл:BNSF 5350 20040808 Prairie du Chien WI.jpg|250пкс|міні|Грузавы цягнік [[ЗША|амэрыканска]]&lt;nowiki/&gt;е кампаніі [[BNSF Railway]]]]
* [[Грузавы цягнік|Грузавыя]] (у народзе распаўсюджаная іх састарэлая назва — ''таварныя''):
** Паскораныя:
*** Хуткія грузавыя;
*** Рэфрыжэратарныя;
*** Для перавозкі жыўнасьці;
*** Для перавозкі хуткапсавальных прадуктаў;
** Скразныя — што рухаюцца безь перапрацоўкі ня менш чым праз адну тэхнічную ([[сартавальная станцыя|сартавальную]] ці [[участковая станцыя|ўчастковую]]) станцыю;
** Дзялянкавыя — рухаюцца безь перапрацоўкі ад адной тэхнічнай станцыі да іншай;
** Зборныя — для дастаўкі вагонаў на прамежкавыя станцыі;
** Зборна-раздаткавыя;
** Перадаткавыя — для дастаўкі вагонаў з адной станцыі [[чыгуначны вузел|вузла]] на іншую;
** Вывазныя — для вывазу суполак вагонаў з асобных прамежкавых станцыяў участку;
** Грузавы доўгі — цягнік, даўжыня якога перавышае максымальную норму, вызначаную графікам руху на дзялянцы, хоць бы на адзін умоўны вагон{{Заўвага|Умоўны вагон — мера даўжыні роўная 14 мэтрам, што выкарыстоўваецца для вымярэньня даўжыні станцыйных шляхоў.}};
** Грузавы цяжкавагавы — цягнік, вага якога для адпаведных сэрыяў лякаматываў на 100 тонаў і больш перавышае вызначаную графікам руху вагавую норму на дзялянцы;
** Грузавы падвышанае вагі — цягнік вагай больш за 6 000 тонаў;
** Грузавой падвышанае даўжыні — цягнік, даўжыня якога 350 восяў{{Заўвага|З улікам восяў лякаматыву.}} і больш;
** Злучаны грузавы — які складаецца з двух і больш счэпленых паміж сабою грузавых цягнікоў, зь дзейснымі лякаматывамі ў галаве кожнага цягніка;
[[Файл:CargoTram2008-04-15c.jpg|250пкс|міні|[[Гаспадарчы цягнік]] на [[трамвай]]най лініі]]
* [[Гаспадарчы цягнік|Гаспадарчыя]]:
** [[Аднаўленчы цягнік|Аднаўленчыя]];
** [[Сьнегаачышчальнік]]і;
** [[Пажарны цягнік|Пажарнікі]];
** [[Супрацьпаводкавы цягнік|Супрацьпаводкавыя]];
** Асобныя лякаматывы:
*** Дыспэтчарскія;
*** [[Штурхач]]ы;
* [[Вайсковы эшалон|Вайсковыя]] — прызначаны для перасоўваньня войскаў, ваеннай тэхнікі, установаў і іншых вайсковых грузаў;
* [[Санітарны цягнік|Санітарныя]]

[[Файл:Bronepoezd ed ros.jpg|міні|250пкс|[[Бронецягнік]] «[[Адзіная Расея (бронецягнік)|Адзіная Расея]]»]]
Апроч гэтага слова ''цягнік'' утрымоўваецца ў наступных назвах&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 24, 30, 44, 115, 462, 519, 522
|isbn = }}&lt;/ref&gt;:
* Чыгуначныя тэрміны:
**[[Агітцягнік]] — рухомы склад, прызначаны для агітацыйнае, прапагандысцкае й асьветніцкае працы;
** [[Аэрацягнік]] — шматвагонны цягнік, які выкарыстоўвае пры руху аэрадынамічныя сілы, што ствараюць [[экранны эфэкт]];
** [[Бронецягнік]] — браняваны рухомы склад для ўдзелу ў баявых дзеяньнях;
** [[Дызэль-цягнік]] — [[маторвагонны рухомы склад]], у якога першасным рухавіком зьяўляецца [[дызэльны рухавік|дызэль]];
** [[Турбацягнік]] — [[маторвагонны рухомы склад]], у якога першасным рухавіком зьяўляецца [[газавая турбіна]];
** Электрамантажны цягнік — цягнік, прызначаны для электрамантажных працаў падчас [[электрыфікацыя чыгунак|электрыфікацыі чыгунак]];
** [[Электрацягнік]] — [[маторвагонны рухомы склад]], які атрымлівае энэргію ад вонкавай электрычнай сеткі (кантактная сетка, кантактная рэйка), ці ад [[акумулятар|акумулятарных батарэяў]].
* Нечыгуначныя тэрміны:
** [[Аўтацягнік]] — аўтамабіль з паўпрычэпам, адным ці некалькімі прычэпамі;
** [[Вясельле|Вясельны цягнік]]

== Абсталяваньне ==

=== Тармазы ===
{{Асноўны артыкул|Чыгуначны тормаз}}
[[Файл:Steam locomotive S brake.jpg|міні|200пкс|Тармазная калодка [[паравоз]]у]]
У наш час на цягнікох ужываюць самыя розныя тыпы тармазоў: пнэўматычныя й электрычныя, аўтаматычныя й неаўтаматычныя, грузавыя й пасажырскія, няцьвёрдыя й паўцьвёрдыя й г. д.&lt;ref name=&quot;БЭТ-торм&quot;&gt;{{кніга
|частка          = Чыгуначны транспарт
|загаловак       = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 132-135
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;БРЭ-торм&quot;&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 448-450
|isbn = }}&lt;/ref&gt;

Самымі распаўсюджанымі зьяўляюцца пнэўматычныя тармазы, якія прыводзяцца ў дзеяньне сьціснутым паветрам. Першы пнэўматычны тормаз быў прапанаваны ў 1869 годзе [[Джордж Ўэстынгаўз|Джорджам Ўэстынгаўзам]] і з тых часоў увесь час удасканальваўся. [[Тормаз Ўэстынгаўза]] мае толькі два рэжымы — тармажэньне й водпуск, у наш час ён яшчэ выкарыстоўваецца ў цягніках [[мэтрапалітэн]]у. У адрозьненьне ад яго, сучасныя пнэўматычныя тармазы дазваляюць яшчэ й рэгуляваць тармазную сілу, зьмяняючы ціск паветра ў тармазных цыліндрах. Машыніст кіруе тармазамі з дапамогай адмысловай прылады — [[кран машыніста|крану машыніста]]. Зь яго дапамогай машыніст можа дадаваць паветра ў тармазныя цыліндры (службовае тармажэньне) для атрыманьня патрэбнай тармазной сілы, падтрымліваць там гэты ціск ([[перадах]]) і выпускаць паветра (водпуск) для вызваленьня тармазоў ці некаторага зьмяншэньня тармазной сілы. У тармазныя цыліндры паветра трапляе з запасных рэзэрвуараў, зьмешчаных на кожнай адзінцы рухомага складу (вагон, лякаматыў, дрызіна й г. д.). У сваю чаргу ў запасныя рэзэрвуары паветра трапляе з тармазной магістралі, працягнутай уздоўж усяго цягніка, якую сілкуе [[кампрэсар]]. Ціск у тармазной магістралі залежыць ад тыпу цягніка: так, для пасажырскага цягніка, ён складае 4,5 — 5,2 кг/см². Кіруе паветранымі струменямі прылада пад назвай [[паветраразьмеркавальнік]], якая таксама знаходзіцца на кожнай адзінцы рухомага складу. У выпадку пашкоджаньня тармазной магістралі (у тым ліку ў выніку парыву цягніка) і выйсьця паветра зь яе ў атмасфэру, паветраразьмеркавальнік напроста злучае запасны рэзэрвуар з тармазным цыліндрам. У гэтым выпадку адбываецца экстранае тармажэньне — паветра трапляе ў цыліндры пад максымальным ціскам, дзякуючы чаму рэалізуецца максымальная тармазная сіла. Экстранае тармажэньне можна выклікаць і прымусова — адкрыцьцём [[стоп-кран]]у, або пастаноўкай ручкі крана машыніста ў адпаведнае становішча — у гэтым выпадку тармазная магістраль таксама напроста злучаецца з атмасфэрай.&lt;ref name=&quot;БЭТ-торм&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;БРЭ-торм&quot;/&gt;

Асноўны недахоп пнэўматычнага тормазу складаецца ў тым, што хуткасьць распаўсюду паветранае хвалі, а такім чынам і спрацоўваньня тармазоў па цягніку, роўная [[хуткасьць гуку|хуткасьці гуку]] (331 м/с). Неадначасовасьць спрацоўваньня тармазоў можа выклікаць падоўжаныя штуршкі, што ў пасажырскіх цягніках выклікае дыскамфорт пасажыраў, а ў доўгіх грузавых — парывы цягніка. Таму на пасажырскіх, а таксама грузавых доўгіх цягнікох выкарыстоўваюць электрапнэўматычныя тармазы. У гэтым выпадку паралельна тармазной магістралі ідзе электрычны провад, па якім і перадаюцца сыгналы на паветраразьмеркавальнікі (апошні пры гэтым завецца электрычным паветраразьмеркавальнікам, з-за наяўнасьці ў канструкцыі электрычнай часткі). Перавага такога тыпу тормазу складаецца ў практычна адначасовым спрацоўваньні тармазоў па ўсёй даўжыні цягніка, што таксама дазваляе скараціць тармазны шлях.&lt;ref name=&quot;БЭТ-торм&quot;/&gt;

[[Файл:Septa PCC car truck.jpg|міні|зьлева|200пкс|Каляска трамвая. Паміж коламі бачны чаравік магнітарэйкавага тормазу]]
У выпадку ўжываньня цягавых электрычных рухавікоў ([[ЦЭР]]), апроч пнэўматычных тармазоў выкарыстоўваюць і электрычныя, якія пераўтвараюць мэханічную энэргію цягніка ў [[электраэнэргія|электрычную]]. У гэтым выпадку выкарыстоўваюць зварачальнасьць [[электрарухавік]]а, гэта значыць яго магчымасьць працы [[генэратар]]ам. Электраэнэргія або пераўтвараецца ў цеплавую ў [[рэастат]]ах (рэастатнае тармажэньне), або вяртаецца ў кантактную сетку ([[рэкуперацыйнае тармажэньне]]), таксама магчыма іх спалучэньне (рэкупэрацыйна-рэастатнае тармажэньне). Электрычнымі тармазамі абсталяваная большасьць электрарухомага складу (трамвай, мэтрапалітэн, электравозы, электрацягнікі), а таксама шматлікія цеплавозы.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 514
|isbn = }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ракаў2&quot;&gt;{{кніга|аўтар= Ракаў В. А.|частка = 
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1956-1975
|арыгінал=Локомотивы отечественных железных дорог, 1956—1975
|месца= М.|выдавецтва= Транспарт
|год            = 1999|старонкі= |isbn = 5-277-02012-8
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар          = [[Віталь Ракаў|Ракаў В.А.]]
|частка          = |загаловак       = [[Лякаматывы і маторвагонны рухомы склад чыгунак Савецкага Саюзу, 1976-1985]]|месца        = М.|выдавецтва = Транспарт|год = 1990}}&lt;/ref&gt;

Таксама існуе [[магнітарэйкавы тормаз]]. Ён складаецца з двух (радзей — чатырох) чаравікаў, кожны зь якіх падвешаны паміж коламі й па канструкцыі ўяўляе сабою электрамагніт. Падчас тармажэньня чаравікі апускаюцца на рэйкі, а на іх шпулькі падаецца электрычны ток. Узьніклая магнітная сіла прыціскае чаравікі да рэек, тым самым павялічваючы тармазную сілу, тармазны шлях з-за гэтага скарачаецца на 30 — 35%. Ужываецца дадзены тормаз на трамваях, высакахуткасных цягніках і цягавых агрэгатах. Іх асноўная перавага — кампактнасьць, што дазваляе разам зь імі выкарыстоўваць дыскавыя тармазы, якія займаюць адносна вялікі аб’ём ад падвагоннай прасторы.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 222
|isbn = }}&lt;/ref&gt;

=== Прыборы кантролю і бясьпекі ===
[[Файл:ER2-997 cabin.jpg|міні|200пкс|У кабіне [[электрацягнік]]а [[ЭР2]] (да №&amp;nbsp;1027). Усталяваны мэханічны хуткасьцямер, таксама можна ўбачыць лякаматыўны сьвятлафор]]
{{Асноўны артыкул|Аўтаматычная лякаматыўная сыгналізацыя|САУТ|Аўтастоп (чыгунка)}}
Для падвышэньня бясьпекі цягнікі абсталёўваюць рознымі прыборамі й прыладамі, большасьць зь якіх знаходзіцца ў кабіне машыніста. Для кантролю за сыгналамі сьвятлафораў цягнік абсталёўваецца АЛС — [[аўтаматычная лякаматыўная сыгналізацыя|аўтаматычнае лякаматыўнае сыгналізацыяй]]. Яна счытвае са шляху адмысловыя сыгналы, якія ідуць ад зьмешчанага наперадзе [[Сьвятлафор|сьвятлафору]], расшыфроўвае іх і на міні-сьвятлафоры (лякаматыўны сьвятлафор) у кабіне дублюе сыгналы зьмешчанага наперадзе сьвятлафору. Для праверкі пільнасьці машыніста служыць гэтак званая дзяржальня пільнасьці (ДП, канструктыўна яна выкананая ў выглядзе кнопкі, ці пэдалі). Пры зьмене паказаньня на лякаматыўным сьвятлафоры, а таксама ў выпадку, калі машыніст працяглы час не зьмяняў пазыцыі органаў кіраваньня цягай і тармазамі, гучыць гукавы сыгнал, які часам дублюецца сьветлавым (у шэрагу выпадкаў сьветлавы сыгнал загараецца перад гукавым). Пачуўшы гукавы сыгнал (або ўбачыўшы сьветлавы), машыніст павінны адразу ж націснуць на ДП, у адваротным выпадку, па заканчэньні некаторага часу (5-10 сэкундаў), аўтаматычна будзе ўжытае экстранае тармажэньне. Пэрыядычная праверка пільнасьці таксама ажыцьцяўляецца пры пад’езьдзе цягніка да сьвятлафору з забараняльным паказаньнем. Часта для кантролю за пільнасьцю машыніста выкарыстоўваюць датчыкі, якія вымяраюць яго фізыялягічныя дадзеныя (пульс, ціск, нахіл галавы).&lt;ref name=&quot;ПТЭ4&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;БЭТ-АЛС&quot;&gt;{{кніга
|частка          = Чыгуначны транспарт
|загаловак       = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 125-127, 199
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;БРЭ-АЛС&quot;&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 18
|isbn = }}&lt;/ref&gt;
[[Файл:ER2-1225 cabin.jpg|міні|200пкс|зьлева|У кабіне [[электрацягнік]]а [[ЭР2]] (з №&amp;nbsp;1028). У далёкім куце бачны [[КЛПБ|КЛПБ-У]], вышэй якога разьмешчаны экран САКЦ. У чырвоны колер афарбаваны кран машыніста.]]
Для кантролю за хуткасьцю ў кабіне ўсталяваны мэханічны хуткасьцямер. АЛС і [[хуткасьцямер]] увесь час узаемадзейнічаюць адзін з адным. Так у выпадку праезду сьвятлафору з чырвоным агнём з хуткасьцю вышэй за 20 км/г спрацуе экстранае тармажэньне. Апроч гэтага лякаматыўны хуткасьцямер выконвае функцыю [[бартавы самапісец|чорнае скрыні]]{{Заўвага|З-за гэтага, а таксама з-за характэрнага пастукваньня падчас працы, за мэханічным хуткасьцямерам замацавалася мянушка ''[[стукач]]''}}. У яго верхняй частцы ўсталёўваецца папяровая стужка, на якую запісваецца шэраг парамэтраў: час, хуткасьць, пройдзеная адлегласьць, ціск у напорнай і тармазной магістралях, а таксама ў тармазным цыліндры, паказаньні лякаматыўнага сьвятлафору. На пачатку ХХІ стагодзьдзя АЛС і хуткасьцямер замяняюць на [[КЛПБ]] (комплексная лякаматыўная прылада бясьпекі) (''глядзіце на выяве''). Ён выконвае функцыі хуткасьцямера і АЛС, а таксама вядзе кантроль за хуткасьцю.&lt;ref name=&quot;БРЭ-АЛС&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;БРЭ-САВП&quot;&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 22-23, 199, 392-393
|isbn = }}&lt;/ref&gt;

Дзеля кантролю за станам абсталяваньня прызначаныя розныя датчыкі й рэле (рэле баксаваньня, рэле перагрузкі), сыгнальныя лямпы ад якіх выведзеныя на пульт машыніста. Пасажырскія цягнікі абсталёўваюць пажарнай сыгналізацыяй, датчыкі якой разьмяшчаюць у салёнах і тамбурах. Для кантролю за хадавой часткай вагонаў і лякаматываў, на чыгуначным шляху разьмяшчаюць розныя датчыкі. Яны дазваляюць выявіць шматлікія дэфэкты, сярод іх: перагрэў буксаў, пашкоджаньне хадавой часткі, парушэньне габарыту. Бясьпека руху, за конт памяншэньня нагрузкі на машыніста, падвышае і САКЦ — сыстэма аўтакіраваньня цягніком (аўтамашыніст). У наш час большасьць цягнікоў мэтрапалітэну кіруецца аўтаматыкай, на прыгарадных электрацягніках яе, галоўным чынам, выкарыстоўваюць для падказак (папярэджвае пра абмежаваньне хуткасьці, паказаньні сьвятлафораў, а таксама аб’яўляе прыпынкі)&lt;ref name=&quot;БРЭ-САВП&quot;/&gt;{{заўвага|Адзін зь недахопаў САКЦ прыгарадных цягнікоў — хібнасьць да 20 мэтраў, што можа выклікаць тое, што першы вагон апынецца за межамі плятформы.}}.

=== Сыгналы ===
{{Слухаць
| файл          = Parovoz sound.ogg
| назва         = Тыфон паравоза
| апісаньне     = 
| файл2         = Teplovoz sound.ogg
| назва2        = Тыфон паравоза
| апісаньне2    = 
}}
Як зразумела з вызначэньня, адна з уласьцівасьцяў цягніка — наяўнасьць сыгналаў. Сыгналы цягніка ўваходзяць у агульную сыстэму сыгналізацыі чыгуначнага транспарту, якая ўлучае ў сябе таксама й шляхавыя сыгналы — [[Чыгуначны сьвятлафор|сьвятлафоры]], сыгнальныя знакі, паказальнікі й г. д. Сыгналы падзяляюць на гукавыя й сьветлавыя.

Для падачы гукавых сыгналаў служаць адмысловыя прылады, якія ўсталёўваюцца на рухомым складзе — [[сьвісток|сьвісткі]], [[тыфон (прыбор)|тыфоны]], [[звон|званы]]. Яны прызначаныя для падвышэньня бясьпекі, за конт папярэджаньня пра набліжэньне цягніка, а таксама для падачы камандаў складальнікам цягнікоў і аглядчыкам вагонаў. Гукавыя сыгналы ў сваю чаргу падзяляюцца на сыгналы вялікай гучнасьці й сыгналы малой гучнасьці. Сыгнал вялікае гучнасьці павінны мець надзейную чутнасьць у межах [[тармазны шлях|тармазнога шляху]] й выкарыстоўваецца вельмі рэдка, асабліва ў межах местаў і іншых населеных пунктаў. Для яго падачы служыць тыфон. На чыгуначных лякаматывах [[гукавы ціск|узровень гучнасьці]] сыгналу тыфона на адлегласьці 5 мэтраў складае каля 120 дб{{Заўвага|Для параўнаньня: 110 дб — узровень гуку трактара на адлегласьці 1 м; 150 дб — узровень гуку рэактыўнага самалёта падчас узьлёту}} пры частаце тону ў 360—380 Гц. Для падачы сыгналаў малой гучнасьці на раньніх лякаматывах выкарыстоўвалі званы, у наш час іх замянілі сьвісткі. Сыгнал сьвістка на адлегласьці 5 мэтраў мае ўзровень гуку 105 дб пры частасьці асноўнага тону каля 1200 Гц.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 389
|isbn = }}&lt;/ref&gt; Для прывада сьвістка й тыфона на паравозах выкарыстоўваецца пара з катла, на іншых лякаматывах — сьціснутае паветра. На трамваях сыгналы падаюцца з дапамогай электрычнага званка.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+ Прыклады гукавых сыгналаў, якія падаюцца машыністамі цягнікоў&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар         = 
|частка         = Разьдзел 8. Гукавыя сыгналы
|загаловак      = Інструкцыя па сыгналізацыі на чыгунках Расейскай Фэдэрацыі. ЦРБ-757
|адказны = 
|спасылка        = http://www.rtsdizel.ru/teplovoz/instrsignal1/gl8.htm
|месца         = 
|выдавецтва  = [[Транспарт (выдавецтва)|Транспарт]]
|год           = 2005
|том           = 
|isbn          = 
}}&lt;/ref&gt;:
|-
!Сыгнал||Значэньне||Калі падаецца
|-
|3 кароткіх||«Стой»||Пры пад’езьдзе да забараняльнага сыгналу.
|-
|rowspan=2 |Адзін доўгі||«Адправіцца цягніку»||Пры адпраўленьні цягніка.
|-
|Апавяшчальны сыгнал||Пры набліжэньні да пераездаў, тунэляў, пасажырскіх плятформаў, крывых, месцаў правядзеньня шляхавых працаў. Падчас руху ва ўмовах паніжанай бачнасьці (завея, смуга й г. д.). Для папярэджаньня наезду на людзей. Пры сустрэчы цягнікоў на двухшляховых дзялянках: першы сыгнал — пры набліжэньні да сустрэчнага цягніка, другі — пры набліжэньні да яго хваставой часткі.
|-
|rowspan=2 |Адзін кароткі, адзін доўгі||Апавяшчальны падчас руху па няправільнаму шляху{{Заўвага|Напрыклад пры правабаковым руху — па леваму шляху}}||У тых жа выпадках, што й звычайны апавяшчальны.
|-
|Сыгнал пільнасьці||Падчас прыёму цягніка на станцыю па няправільнаму шляху. Падчас набліжэньня да сьвятлафору з забараняльным паказаньнем, пры наяўнасьці дазволу на яго праход. Падчас праходу сьвятлафору з забараняльным, або незразумелым паказаньнем.
|-
|}
[[Файл:TGV Gare Montparnasse.jpg|міні|200пкс|Хвост [[Францыя|францускага]] [[высакахуткасны цягнік|высакахуткаснага цягніка]] [[TGV]]]]
Бачныя сыгналы цягнікоў прызначаюцца для пазначэньня яго галавы й хваста, што падвышае бясьпеку для шляхавых працаўнікоў. Да бачных сыгналаў таксама належыць і [[пражэктар (прылада)|пражэктар]]. Прыклады бачных сыгналаў&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар      = 
|частка     = Разьдзел 7. Сыгналы, што ўжываюцца для пазначэньня цягнікоў, лякаматываў і іншых рухомых адзінак.
|загаловак  = Інструкцыя па сыгналізацыі на чыгунках Расейскай Фэдэрацыі. ЦРБ-757
|адказны    = 
|спасылка   = http://www.rtsdizel.ru/teplovoz/instrsignal1/gl7.htm
|месца      = 
|выдавецтва = [[Транспарт (выдавецтва)|Транспарт]]
|год        = 2005
|том        = 
|isbn       = 
}}&lt;/ref&gt;:
* Галава ўсіх цягнікоў падчас руху па правільным шляху пазначаецца пражэктарам і двума празрыста-белымі агнямі, уключанымі ля [[чыгункавы буфэр|буфэрнага бруса]] (буфэрныя агні), прычым маторвагоннаму цягніку ў гэтым выпадку дазваляецца ісьці са згаслымі буфэрнымі агнямі;
* Падчас руху цягніка па няправільным шляху, яго галава пазначаецца чырвоным агнём ліхтара зь левага боку, і празрыста-белым агнём ліхтара — з правага боку;
* Хвост грузавых і грузапасажырскіх цягнікоў пазначаецца адным чырвоным дыскам са сьвятлоадбівальнікам ля [[чыгункавы буфэр|буфэрнага бруса]] з правага боку;
* Хвост пасажырскіх і паштова-пакунковых цягнікоў пазначаецца трыма чырвонымі агнямі, а ў выпадку прычэпкі ў хвост грузавога вагона — адным чырвоным;
* Хвост лякаматыву, які едзе ў хвасьце цягніка, альбо зусім без вагонаў, пазначаецца адным чырвоным агнём з правага боку;
* Падчас манэўровых рухаў (у тым ліку й руху ў [[дэпо]]), лякаматыў і маторвагонны рухомы склад пазначаюцца па адным буфэрным агні наперадзе й ззаду, уключаных з боку асноўнага пульта кіраваньня (на звычайных магістральных лякаматывах і маторвагонных цягніках — левы буфэрны ліхтар наперадзе й правы буфэрны ліхтар ззаду).

=== Сувязь ===
Для абмену інфармацыяй машыністаў цягнікоў зь дзяжурнымі па станцыях, цягніковымі дыспэтчарамі, складальнікамі цягнікоў, а таксама паміж сабой, цягнікі абсталёўваюцца прыладамі [[радыёсувязь|радыёсувязі]]. У залежнасьці ад тыпу працаў, на мэтрапалітэне й магістральных чыгунках выкарыстоўваюць два тыпы радыёсувязі — цягніковая й манэўровая. Першая выкарыстоўваецца для абмену інфармацыяй [[машыніст лякаматыва|машыністаў]] цягнікоў зь цягніковымі дыспэтчарамі, а таксама паміж сабою, другая — для абмену інфармацыяй дзяжурнага па [[пост цэнтралізацыі|посьце цэнтралізацыі]] з машыністам цягніка й [[складальнік цягнікоў|складальнікамі цягнікоў]] пры правядзеньні манэўраў.&lt;ref name=&quot;сувязь&quot;&gt;{{Кніга|частка          = Чыгуначны транспарт|загаловак       = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту|том            = 4|старонкі       = 127—128|isbn           = }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Кніга|частка = Чыгуначны транспарт|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя|год = 1994|старонкі = 383—384|isbn = }}&lt;/ref&gt;

Радыёсувязь працуе ў [[сымплексны рэжым|сымплексным рэжыме]] з групавым выклікам у найболей распаўсюджаным гектамэтровым (~&amp;nbsp;2 МГц) і мэтровым (~&amp;nbsp;151-156&amp;nbsp;МГц) дыяпазонах. З-за таго, што ў гектамэтровым дыяпазоне ўзровень перашкодаў даволі высокі, для атрыманьня добрага сыгналу ўздоўж чыгуначнага шляху працягваюць накіравальныя правады, якія могуць быць зьмесцаваныя на апорах кантактнае сеткі, альбо на апорах паветраных лініяў сувязі. На магістральных чыгунках радыёсувязь машыністаў цягнікоў зь цягніковымі дыспэтчарамі ажыцьцяўляецца па дыспэтчарскай цягніковай радыёсувязі на дэцымэтровым дыяпазоне (330 МГц, за мяжой — да 450 МГц), цягніковая ж служыць для сувязі машыністаў цягнікоў паміж сабою, зь дзяжурнымі па станцыях, а таксама з начальнікам цягніка (на пасажырскіх цягніках). Лякаматыўныя радыёстанцыі ўсталёўваюцца ў кабіне кіраваньня, часам з двума пультамі (асобна для машыніста і для яго [[памагаты машыніста|памагатага]]).&lt;ref name=&quot;сувязь&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 352
|isbn = }}&lt;/ref&gt;

На пасажырскіх маторвагонных цягніках усталёўваецца сыстэма ўнутранай сувязі, якая ажыцьцяўляецца па правадной лініі. Дадзеная сыстэма прызначаная для перадачы паведамленьняў [[пасажыр]]ам у салёне, а таксама для абмену інфармацыяй паміж чальцамі лякаматыўнае брыгады (машыніста з памагатым ці [[кандуктар]]ам), якія знаходзяцца ў розных кабінах. Для экстранай сувязі пасажыраў з машыністам прызначаная сыстэма сувязі «пасажыр-машыніст», перагаворныя прылады якой разьмешчаныя ў пасажырскіх салёнах. Часта сыстэмы сувязі «машыніст-пасажыр» і «пасажыр-машыніст» аб’ядноўваюць у адну.&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар=Пегаў Д.В. і інш.|загаловак=Электрацягнікі сталага току|арыгінал=Электропоезда постоянного тока|адказны=Агееў К.П.|спасылка=|месца=Масква|выдавецтва=«Цэнтар камэрцыйных распрацовак»|год= 2006|том=|старонак=|старонкі=68|isbn=5-902624-06-1}}&lt;/ref&gt;

=== Цяга ===
{{Асноўны артыкул|Лякаматыў|Маторны вагон}}
[[Файл:Crm california zephyr.jpg|міні|зьлева|[[Цеплавоз]]]]
Для прывядзеньня цягніка ў рух на першых рэйкавых дарогах выкарыстоўвалі мускульную сілу жывёлаў, галоўным чынам канёў. У першай палове XIX стагодзьдзя ім на зьмену прыйшоў [[лякаматыў]] — цягавы транспартны сродак, які перасоўваецца па рэйках. Прынцып яго працы складаецца на ўзаемадзеяньні кола й рэйкі — ад рухавіка на кола перадаецца цягавы высілак, а кола, за кошт сілы [[церце|церця]] аб рэйку, прыводзіць лякаматыў, а зь ім і ўвесь цягнік, у рух. Першым тыпам лякаматываў быў паравоз — транспартны сродак, рухавіком якога зьяўлялася [[паравая машына]]. Пара у паравую машыну паступала з [[паравы кацёл|паравога катла]], які знаходзіўся на лякаматыве. Нягледзячы на такую перавагу, як «усёеднасьць» (палівам для паравоза маглі служыць нафта, вугаль, дровы, торф), у такіх лякаматываў быў вельмі істотны недахоп — вельмі нізкі ККД, які складаў каля 5-7%. Таму ў наш час паравозы амаль не выкарыстоўваюцца ў цягніковай працы.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 289-290
|isbn = }}&lt;/ref&gt;

У сучасных лякаматываў у якасьці першаснага рухавіка выкарыстоўваюцца рухавікі ўнутранага згараньня — [[дызэльны рухавік|дызэль]] ([[цеплавоз]]ы) альбо газавая турбіна ([[газатурбавоз]]ы). З-за таго, што такія рухавікі могуць працаваць у абмежаваным дыяпазоне [[частасьць|частасьцяў]] кручэньня, то для перадачы кручэньня на рухальныя колы патрабуецца прамежкавая перадача — электрычная, або гідраўлічная. Электрычная перадача складаецца з генэратара й электрарухавікоў, гідраўлічная — з [[гідрамуфта]]ў, [[гідратрансфарматар]]аў і [[гідрапомпа]]ў. Гідраўлічная перадача лягчэй і таньней, але электрычная перадача больш надзейная й больш эканомная. На маламагутных цеплавозах часам выкарыстоўваецца мэханічная перадача. З аўтаномных лякаматываў самае вялікае распаўсюджаньне атрымалі цеплавозы з электрычнай перадачай.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка          = Чыгуначны транспарт
|загаловак       = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 138-145
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Магістральныя электравозы з гідраўлічнай перадачай
|загаловак       = [[Лякаматывы айчынных чыгунак, 1956-1975]]
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1999
|старонкі       = 179-180
|isbn           = 5-277-02012-8
}}&lt;/ref&gt;

Першасны рухавік можна й зусім прыбраць зь лякаматыва, а энэргію на лякаматыў перадаваць звонку — па кантактнай сетцы. Менавіта на такім прынцыпе працуе [[электравоз]] — неаўтаномны лякаматыў, што рухаецца электрарухавікамі. Электравоз праз токапрымач атрымлівае з кантактнай сеткі электраэнэргію, якая затым накіроўваецца на цягавыя электрарухавікі, якія праз зубчастую перадачу круцяць рухальныя восі. Асноўная перавага электравоза перад аўтаномнымі лякаматывамі складаецца ў практычнай адсутнасьці шкодных выкідаў у атмасфэру (калі вядома не лічыць выкідаў ад электрастанцыяў), што дазволіла перавесьці на электрычную цягу ўвесь гарадзкі рэйкавы транспарт — [[трамвай]] і [[мэтрапалітэн]], а таксама [[монарэйка]]выя цягнікі. Апроч пералічаных тыпаў лякаматываў, сустракаюцца й іх спалучэньні: [[электрацеплавоз]], [[электрапаравоз]], [[цеплапаравоз]] і гэтак далей.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка          = Чыгуначны транспарт
|загаловак       = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том            = 4
|старонкі       = 203-205
|isbn           = 
}}&lt;/ref&gt;
[[Файл:Linear Motor of Toei Ōedo Line.jpg|міні|[[Лінейны рухавік]] ([[індуктар]] зьверху)]]
Цягнік можа рухацца й безь перадачы цягі ад рухавіка на кола й далей на рэйку. Так у [[лінейны рухавік|лінейным рухавіку]] электраэнэргія напроста пераўтвараецца ў энэргію паступальнага руху — цягнік рухаецца за конт узаемадзеяньня магнітных палёў [[індуктар]]у й мэталічнай паласы. Індуктар можа разьмяшчацца, як у шляхаправодзе, гэтак і на рухомым складзе. Такі рухавік ужываецца на цягніках на магнітным падвешваньні ([[маглеў]]), а таксама ў монарэйкавым транспарце.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая Расейская энцыкляпэдыя
|год = 1994
|старонкі = 211
|isbn = }}&lt;/ref&gt; Апроч гэтага, у XX стагодзьдзі вяліся досьледы з ужываньнем для цягі цягнікоў авіяцыйных рухавікоў ([[паветраная шруба]], [[рэактыўны рухавік]]), але яны, галоўным чынам, прызначаліся для дасьледаваньня ўзаемадзеяньня рухомага складу й рэек пры высокіх хуткасьцях.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка          = Перадгісторыя хуткасных і высакахуткасных замежных чыгунак
|загаловак       = Хуткасны і высакахуткасны чыгуначны транспарт
|месца          = 
|старонкі       = 171-172
|год            = 
|том            = 1
}}&lt;/ref&gt;

=== Энэргетыка вагонаў ===
[[Файл:Dinamotor.jpg|міні|200пкс|зьлева|Пераўтваральнік ДК-604, усталяваны на [[электрацягнік]]ах [[ЭР1]] і ЭР2. Левая частка — дынаматор, правая — [[генэратар]]]]
У пасажырскіх цягніках ёсьць мноства дапаможных сыстэмаў, прызначаных для забесьпячэньня камфорту пасажыраў. Для працы большасьці зь іх ([[асьвятленьне]], [[ацяпленьне]], [[вэнтыляцыя]], варка ежы ў [[вагон-рэстаран|вагонах-рэстаранах]]) выкарыстоўваецца электрычнасьць. Адной зь яе крыніцаў зьяўляецца сыстэма аўтаномнага электразабесьпячэньня, якая ўлучае [[генэратар]] і [[акумулятар]]ную батарэю. Генэратар сталага току круціцца ад восі колавай пары праз раменную або [[карданная перадача|карданную]] перадачу. Напруга на генэратары складае 50 В, а яго магутнасьць — каля 10 кВт. У выпадку, калі вагон абсталяваны сыстэмай кандыцыянаваньня, напруга на генэратары складае 110 В, а яго магутнасьць можа дасягаць 30 кВт. У гэтым выпадку часьцей ужываюць генэратар пераменнага току й [[выпрамнік]]. Для атрыманьня пераменнага току (для сілкаваньня [[лямпа дзённага сьвятла|лямпаў дзённага сьвятла]], [[радыё]]апаратуры, разетак для падлучэньня [[брытва|электрабрытваў]] і іншых маламагутных прыбораў) ужываюць машынныя, або [[паўправаднік]]овыя пераўтваральнікі сталага току ў пераменны. Акумулятарная батарэя прызначаная для рэзэрваваньня генэратара пры малых хуткасьцях руху, а таксама ўспрымае пікі нагрузкі. Асноўны недахоп такой сыстэмы — павелічэньне супраціву руху да 10%.&lt;ref name=&quot;БЭТ-энэрг-падваг&quot;&gt;{{кніга
|частка = Чыгуначны транспарт
|загаловак = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|том = 4
|старонкі = 135-138, 149-153
|isbn = }}&lt;/ref&gt;:
[[Файл:VL10p-1035 Adler.jpg|міні|200пкс|Электравоз [[ВЛ10]], мадэрнізаваны для перасоўваньня пасажырскіх цягнікоў у зімовы пэрыяд — дададзены провад для падачы на вагоны высокай напругі.]]
На хуткасных і высакахуткасных цягнікох для электразабесьпячэньня цягніка выкарыстоўваецца вагон-[[электрастанцыя]]. Ён абсталяваны дызэль-генэратарнай усталёўкай і, галоўным чынам, месьціцца ў пярэдняй частцы цягніка, адразу за лякаматывам (хоць зрэдку бывае й наадварот, калі ён усталяваны ў хвасьце цягніка). На [[дызэль-цягнік]]ах для атрыманьня нізкай напругі выкарыстоўваюцца дапаможныя генэратары, якія круцяцца ад [[дызэль]]най сыстэмы. На [[электрацягнік]]ах сталага току генэратар знаходзіцца на адным вале з дынаматорам, разьмешчаным пад вагонам, таксама нярэдка ўжываюць высакавольтныя паўправадніковыя пераўтваральнікі. На электрацягніках пераменнага току нізкую напругу атрымліваюць ад цягавага трансфарматара, дзе напруга кантактнай сеткі зьмяншаецца да неабходнага ўзроўню (каля 220 В). Далей аднафазны ток у машынным пераўтваральніку канвэртуецца ў трохфазны. Для атрыманьня зь пераменнага току сталага, выкарыстоўваюцца выпрамнікі. На вагонах мэтрапалітэну ланцугі кіраваньня й асьвятленьня атрымліваюць сілкаваньне ад акумулятарнай батарэі (яна ж зараджаецца ад кантактнай рэйкі праз набор [[рэзыстар]]аў), або ад статычнага пераўтваральніка.&lt;ref name=&quot;БЭТ-энэрг-падваг&quot;/&gt;

Для сілкаваньня ланцугоў апалу патрабуецца высокая напруга (на магістральных чыгунках — каля 3000 В), якая паступае ад лякаматыву. На электравозе сталага току сілкаваньне ў ланцугі апалу цягніка паступае напроста з [[кантактная сетка|кантактнай сеткі]], на электравозе пераменнага току — напруга кантактнае сеткі (25 кВ), пры дапамозе адмысловай абмоткі на цягавым трансфарматары, зьніжаецца да 3 кВ, пасьля чаго паступае ў ланцугі апалу. На цеплавозе можа разьмяшчацца адмысловы генэратар, які выпрацоўвае напругу ў 3 кВ, у адваротным выпадку — на пасажырскіх вагонах прадугледжаны апал з дапамогай паліва (вугаль, дровы, торф). У вагонах мэтрапалітэну, якія працуюць на адкрытых дзялянках (напрыклад [[Філёўская лінія]] [[Маскоўскі мэтрапалітэн|маскоўскага мэтрапалітэну]]), а таксама ў вагонах трамвая электрычныя печы падлучаюцца напроста да [[кантактная сетка|кантактнае сеткі]] (альбо да [[кантактная рэйка|кантактнай рэйкі]]). Высокая напруга таксама можа трапляць ня толькі ад лякаматыву, але й ад вагона-электрастанцыі. Часта ад лякаматыву на вагоны можа падавацца й нізкая напруга — для сілкаваньня ланцугоў асьвятленьня, вэнтыляцыі й г. д., што дазваляе не выкарыстоўваць сыстэму аўтаномнага электразабесьпячэньня.&lt;ref name=&quot;Ракаў2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;БЭТ-энэрг-падваг&quot;/&gt;

На [[рэфрыжэратарны вагон|рэфрыжэратарных вагонах]] для працы халадзільных усталёвак таксама неабходна электраэнэргія. Для яе атрыманьня выкарыстоўваюцца дызэль-генэратарныя ўсталёўкі, якія разьмяшчаюцца або на самым вагоне, або на асобным вагоне-электрастанцыі, прычым часта на вагон-электрастанцыю пераносяць і халадзільныя ўсталёўкі.&lt;ref name=&quot;БЭТ-энэрг-падваг&quot;/&gt;

== У культуры й мастацтве ==

=== У жывапісе ===
[[Файл:Я._Драздовіч_Краявід_з_цягніком.jpg|міні|справа|200пкс|[[Язэп Драздовіч]], ''«[[Краявід зь цягніком]]»'', 1936]]
[[Файл:CarlSpitzwegGnomEisenbahnbetrachtend.jpg|міні|справа|150пкс|[[Карл Шпіцвэг]], ''«[[Гном, які назірае за цягніком]]»'', 1848]]
Сярод першых карцінаў, дзе намаляваны цягнік, карціны [[Людвіг Тумлінг|Людвіга Тумлінга]] й [[Фрэдэрык Мартэнс|Фрэдэрыка Мартэнса]], на якіх намаляваны цягнік Царскасельскай чыгункі ў Расеі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200605154624/http://korenev.org/index.php/ru/2011-04-07-13-55-37/2011-04-07-14-09-17/73-2011-04-29-07-55-32 Так кто же первым изобразил Царскосельскую железную дорогу?]&lt;/ref&gt;. У 1915 годзе [[Джына Сэвэрыні]] напісаў карціну ''«Санітарны цягнік, які імчыць праз горад»''. Таксама ў залях шматлікіх музэяў можна сустрэць нямала іншых карцінаў з выявамі цягнікоў (''«[[Турксіб]]»'', ''«Пераможцы»'' й іншыя). Цягнікі на сваіх карцінах малявалі [[Язэп Драздовіч]], [[Уладзімер Казанцаў]]&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 
 | url           = http://www.art-catalog.ru/picture.php?id_picture=8076
 | загаловак         = На паўстанку. Зімовая раніца на Ўральскай чыгунцы. 1891
 | фармат        = 
 | выдавец     = Art-каталёг
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;, [[Ісак Левітан]]&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 
 | url           = http://www.art-catalog.ru/picture.php?id_picture=366
 | загаловак         = Цягнік у шляху. 1890-я
 | фармат        = 
 | выдавец     = Art-каталёг
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = 
}}&lt;/ref&gt;, [[Ўільям Тэрнэр]], [[Карл Шпіцвэг]], [[Вінцэнт ван Гог]].

=== У літаратуры ===
Цягнікі фігуруюць у вялікай колькасьці [[літаратура|літаратурных]] твораў, прычым у шэрагу зь іх цягнікам адведзеная немалаважная роля. У 1937 годзе народны пісьменьнік Беларусі [[Міхась Лынькоў]] напісаў дзіцячую аповесьць «[[Міколка-паравоз]]», якая ў 1957 годзе была экранізаваная. У 1976 годзе народны паэт Беларусі [[Пімен Панчанка]] напісаў верш «Вячэрні цягнік»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Пімен Панчанка]]|загаловак=Вячэрні цягнік|спасылка=https://knihi.com/Pimien_Pancanka/Viacerni_ciahnik.html|выдавец=«[[Беларуская палічка]]»|дата публікацыі=2020|дата доступу=4 чэрвеня 2020}}&lt;/ref&gt;. У 1994 годзе пісьменьнік [[Андрэй Крэйдзіч]] выдаў кнігу «Права на ўсьмешку», у якой зьмясьціў апавяданьне «У цягніку»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Крэйдзіч]]|загаловак=У цягніку|спасылка=https://knihi.com/Anatol_Krejdzic/U_ciahniku.html|выдавец=«Беларуская палічка»|дата публікацыі=2020|дата доступу=4 чэрвеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

У цягніках разгортвалася дзеяньне некаторых раманаў [[Агата Крысьці|Агаты Крысьці]] пра [[Эркюль Пуаро|Эркюля Пуаро]]: «Таямніца Блакітнага цягніка» й «[[Забойства ва Ўсходнім экспрэсе (раман)|Забойства ва Ўсходнім экспрэсе]]». Пад цягнік кідаецца галоўная гераіня рамана [[Леў Талстой|Льва Талстога]] «[[Ганна Карэніна]]». У адным зь першых раманаў [[Жуль Вэрн|Жуля Вэрна]] «[[Парыж у дваццатым стагодзьдзі]]» апісваецца цягнік, які рухаецца з дапамогаю цыліндру, што рухаецца ўсярэдзіне трубы й злучаецца з вагонамі магнітнаю сувязьзю — прататып [[лінейны рухавік|лінейнага рухавіка]]. У рамане «[[Клёдыюс Бамбарнак]]» герой зьдзяйсьняе вандраваньне на цягніку па [[Транссыбірская магістраль|Транссыбірскай магістралі]], а ў «[[Вакол сьвету за 80 дзён]]» апісваецца эпізод, як цягнік праімчаўся праз [[мост]], які мог абрынуцца ў любы момант.
[[Файл:Verne-bomb2.jpg|міні|200пкс|У [[вагон-рэстаран|вагоне-рэстаране]] Транссыбірскага экспрэса. Ілюстрацыя да першага выданьня рамана Ж.&amp;nbsp;Вэрна «[[Клёдыюс Бамбарнак]]» (1892)]]
{{цытата|Затым раздаўся другі [[сьвісток]], і цягнік панёсься наперад; ён увесь час набіраў хуткасьць, пакуль яна не дасягнула крайняй мяжы; быў чутны толькі роў лякаматыву, поршні якога рабілі дваццаць хадоў у сэкунду, колавыя восі дыміліся, нягледзячы на шчодрую змазку. Цягнік нёсься з хуткасьцю сто міляў у гадзіну — ён ляцеў, ледзь дакранаючыся [[рэйка|рэек]]. Хуткасьць як бы пазбаўляла цягнік цяжару.
І ён пранёсься праз раку! Прамільгнуў, быццам [[маланка]], не заўважыўшы моста. Цягнік нібы пераскочыў з аднаго [[бераг]]а на іншы, і [[машыніст]] змог спыніць разагнаны паравоз толькі за пяць міль за станцыяй.
Але ледзь цягнік пераехаў праз раку, як канчаткова разбураны мост з грукатам паляцеў у хуткія воды Мэдысын-Боў.&lt;ref&gt;{{кніга
 | аўтар = [[Жуль Вэрн|Жуль Верн]]
 | загаловак = «[[Вакол сьвету за 80 дзён|Вакол сьвету за восемдзесят дзён]]»
 | спасылка = 
 | выдавецтва = 
 | месца =
 | год = 
 |isbn = 
}}&lt;/ref&gt; }}
У 1943 годзе [[Барыс Пастарнак]] выдаў складанку вершаў пад назовам «[[На раньніх цягніках]]». У 1952 годзе [[Джані Радары]] выдаў складанку дзіцячых вершаў пад назвай «Цягнік вершаў». У яе ўвайшлі такія вершы, як:
* «Шэсьць тысячаў доўгіх цягнікоў»;
* «Таварны цягнік»;
* «Цягнік эмігрантаў»;
* «Цягнік будучыні»;
* «Цягнік, што ідзе за мяжу»;
* «Цягнікі страйкуюць» і гэтак далей.&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар = [[Самуіл Маршак]]
|загаловак = Пераклады. З народнай паэзіі; Эпіграмы; З замежных паэтаў; З паэтаў народаў СССР
|адказны = Г. Г. Кудраўцаў
|спасылка        = 
|месца         = Масква
|выдавецтва  = Мастацкая літаратура
|год           = 1969
|том           = 4
|старонак       = 
|старонкі      = 
|isbn          = 
}}&lt;/ref&gt;
У сэрыі раманаў [[Джоан Роўлінг]] «[[Гары Потэр (сэрыя раманаў)|Гары Потэр]]» цягнік «[[Гогвартс-Экспрэс]]» напачатку кожнага навучальнага году адвозіць студэнтаў у школу [[Гогвартс]].

Сюжэт кнігі [[Даніл Карэцкі|Даніла Карэцкага]] «Атамны цягнік» разгортваецца вакол мабільнага комплексу для запуску ядзерных балістычных ракет, замаскіраванага пад пасажырскі цягнік.&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар = [[Даніл Карэцкі]]
|загаловак = Атамны цягнік
|адказны = 
|спасылка        = 
|месца         = Масква
|выдавецтва  = Эксмо
|год           = 2004
|том           = 
|старонак       = 
|старонкі      = 
|isbn          = 5-699-09043-6
}}&lt;/ref&gt; Прататыпам такога цягніка зьяўляўся [[БЧРК Маладзец|БЧРК «Маладзец»]].

=== У кінэматографе ===
Як прадстаўнікі чыгуначнага транспарту, цягнікі зьяўляюцца ў велізарнай колькасьці фільмаў, у тым ліку ў адным зь ''першых у сьвеце фільмаў'' — «[[Прыбыцьцё цягніка на вакзал Ля-Сыёты]]» (яго таксама можна ўбачыць у фільме «[[Чалавек з бульвару Капуцынаў]]»). Таксама менавіта ў цягніках пазнаёміліся героі такіх фільмаў, як «[[У джазе толькі дзяўчыны]]», «[[Масква сьлёзам ня верыць]]», «[[Злодзей (фільм, 1997)|Злодзей]]», «[[Сыбірскі цырульнік]]», а ў фільме «[[Няўлоўныя мсьціўцы]]» героі ратуюцца ад [[белы рух|белых]] на цягніку. Так згадваньне цягнікоў можна сустрэць у назвах наступных фільмаў:

[[Файл:Great Train Robbery.jpg|міні|300пкс|Постэр фільма «[[Вялікае рабаваньне цягніка (фільм, 1903)|Вялікае рабаваньне цягніка]]» 1903 году]]
* «[[Прыбыцьцё цягніка на вакзал Ля-Сыёты]]» (1896);
* «Вялікае рабаваньне цягніка» ([[Вялікае рабаваньне цягніка (фільм, 1903)|1903]], [[Вялікае рабаваньне цягніка (фільм, 1979)|1979]]);
* «[[Цягнік ідзе на ўсход]]» (1949);
* «[[Незнаёмцы ў цягніку]]» (1951);
* «Цягнік» ([[Цягнік (фільм, 1959)|1959]], [[Цягнік (фільм, 1964)|1964]], [[Цягнік (фільм, 1973)|1973]]);
* «[[Прыгарадныя цягнікі]]» (1960);
* «[[Вадзіў цягнікі машыніст]]» (1961);
* «[[Самы павольны цягнік]]» (1963);
* «[[Ранішнія цягнікі]]» (1963);
* «[[Цягнік літасьці]]» (1964);
* «[[Выкрадзены цягнік]]» (1970);
* «[[Стаянка цягніка — дзьве хвіліны]]» (1972);
* «[[Цягнік страху (фільм, 1972)|Цягнік страху]]» (1972);
* «[[Дзённы цягнік (фільм)|Дзённы цягнік]]» (1976);
* «[[Спыніўся цягнік]]» (1982);
* «[[Цягнік фон Раена]]» (1985);
* «[[Цягнік па-за раскладам]]» (1985);
* «[[Цягнік-бягляк]]» (1985);
* «[[Скінь маму зь цягніка]]» (1987);
* «[[Таямнічы цягнік]]» (1987);
* «[[Цягнік у пекла]]» (1993);
* «[[Цягнік да Брукліну]]» (1995);
* «[[Грашовы цягнік]]» (1995);
* «[[Апошні бронецягнік]]» (2006);
* «[[Цягнік на Юму]]» (2007);
* «[[Цягнік на Дарджылінг|Цягнік на Дарджылінг. Адчайныя вандроўцы]]» (2007);
* «[[Начны цягнік]]» (2009)

Стужкі, дзе асноўныя дзеяньні разгортваюцца ў цягніку ці беспасярэдне злучаны зь ім:
* «[[Залаты эшалён (фільм)|Залаты эшалён]]» (1959);
* «[[Беларускі вакзал (фільм)|Беларускі вакзал]]» (1970);
* «[[Забойства ва ўсходнім экспрэсе (фільм)|Забойства ва ўсходнім экспрэсе]]» (1974);
* «[[На ўсё астатняе жыцьцё]]» (1975);
* «[[34-ы хуткі]]» (1981);
* «[[Вакзал для дваіх]]» (1982);
* «[[Магістраль (фільм)|Магістраль]]» (1983);
* «[[Назад у будучыню 3]]» (1990);
* «[[У аблозе 2: Тэрыторыя цемры]]» (1994);
* «[[Ізноў трэба жыць]]» (1999);
* «[[Дарога да Сталінграду]]» (2005);
* «[[Паўночны экспрэс]]» (2008).

Некаторыя кіналяпы й недакладнасьці, датычныя цягнікоў:
* У стужцы «[[Няўлоўныя мсьціўцы]]» паравоз [[паравоз Од|О&lt;sup&gt;''д''&lt;/sup&gt;]], на якім героі ўцякаюць ад [[белы рух|белых]], у момант пераезду моста ператвараецца ў паравоз [[Паравоз Э|сэрыі Э]];
* У стужцы «[[Цягнік па-за раскладам]]» стоп-кран у вагоне не працуе, бо разьяднаная тармазная магістраль паміж вагонамі, але калі героі перабіраюцца па цягніку, рукавы магістралі злучаныя. У тым жа фільме сэкцыя цеплавоза [[2ТЭ10Л]], пушчаная наўздагон, у момант сутыкненьня з прычэпам ператвараецца ў цеплавоз [[Цеплавоз М62|М62]];
* У фільме «[[Назад у будучыню 3]]», калі ўзгаралася кожнае з адмысловых паленаў Дока, цягнік рэзка паскараўся. У рэальнасьці такое на [[паравоз]]е немагчыма, бо скачкападобны рост тэмпэратуры ў топцы згладжваецца ў [[паравы кацёл|паравым катле]];
* У фільме «[[Сыбірскі цырульнік]]» напачатку гісторыі (1885 год) зьяўляецца паравоз [[Паравоз Ов|О&lt;sup&gt;в&lt;/sup&gt;]], выпуск якіх пачаўся ў 1901 годзе (першыя паравозы [[Паравоз О|сэрыі О]] былі выпушчаны ў 1890 годзе);&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар=Ракаў В. А.|частка=Паравозы сэрыі О|загаловак=Лякаматывы айчынных чыгунак, 1845-1955|арыгінал=Локомотивы отечественных железных дорог, 1845-1955|месца=Масква|выдавецтва=Транспарт|год=1995|старонкі=140-147|isbn=5-277-00821-7}}&lt;/ref&gt;
* Дзеяньне фільму «[[Ізноў трэба жыць]]» адбываецца ў пэрыяд 1924—1927 гг., аднак гераіня працуе на паравозе Э&lt;sup&gt;р&lt;/sup&gt;. Паравозы гэтага тыпу выпускаліся з 1934 году (першыя паравозы сэрыі Э былі выпушчаны ў 1905 годзе). Акрамя таго паравоз абсталяваны аўтасчэпкамі тыпу [[аўтасчэпка СА-3|СА-3]], якія ўпершыню сталі ўсталёўваць у 1935 годзе;&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Паравозы сэрыі Э&lt;sup&gt;р&lt;/sup&gt;
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1845-1955
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1995
|старонкі       = 263-265
|isbn           = 5-277-00821-7
}}&lt;/ref&gt;
* У фільме «[[Стылягі (фільм, 2008)|Стылягі]]» (дзеяньне адбываецца ў 1955—1956 гг.) у мэтро героі садзяцца ў сэрыйныя вагоны [[вагон мэтро Е|тыпу Е]], выпуск якіх быў пачаты ў 1963 годзе. Таксама ў фільме зьяўляецца трамвай мадэлі [[РВЗ-6М2]], выпуск якога быў пачаты ў 1960 годзе.&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Маторныя вагоны тыпу Е і іх разнавіднасьці
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1956-1975
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1999
|старонкі       = 276-279
|isbn           = 5-277-02012-8
}}&lt;/ref&gt;

=== У мультфільмах ===
Адным з самых вядомых мультфільмаў, датычных цягнікоў, зьяўляецца ангельскі [[мультсэрыял]] «[[Томас і сябры]]» (з 1984 г.), а таксама яго савецкі папярэднік — «[[Паравозік з Рамашкава]]». У шматлікіх [[ЗША|амэрыканскіх]] мультфільмах даволі часта можна ўбачыць эпізод, калі стаячага на рэйках пэрсанажа зьбівае цягнік (гэты эпізод нават ёсьць ў фільме «[[Хто падставіў труса Роджэра]]»). Таксама цягнікі можна ўбачыць у такіх мультфільмах, як:
[[Файл:Электровоз ЧС2-470.jpg|міні|230пкс|[[Электравоз]] [[ЧС2]]]]
* «[[Ну, пачакай!]]», [[Ну, пачакай! (выпуск 6)|выпуск 6]] (1973) — у канцы Воўк гоніцца за Зайцам па цягніку;
* «[[Шапакляк (мультфільм)|Шапакляк]]» (1974) — [[кракадзіл Гена|Гена]] і [[Чабурашка]] напачатку і ў канцы мультфільму едуць на цягніку. Характэрна, што ў лякаматыве лёгка згадваецца электравоз [[ЧС2]], што меў у чыгуначнікаў мянушку «Чабурашка»;
* «[[80 дзён вакол сьвету (мультфільм)|80 дзён вакол сьвету]]»;
* «[[Канікулы ў Прастаквашыне]]» (1980) — Дзядзька Фёдар зьбягае ад бацькоў на [[прыгарадны цягнік|прыгарадным цягніку]];
* «[[Спыніце цягнік]]» (1982);
* «[[Вакол сьвету зь Вілі Фогам]]» (1983);
* «[[Паўднёвы парк]]» — у эпізодзе «[[Матуля Картмана — брудная самадайка]]» (1998) [[Кені]] зьбівае цягнік;
* «[[Футурама]]» — на выстаўцы «Пастарама» (эпізод «[[Lesser of Two Evils]]» (2000)) [[Фрай (Футурама)|Фрай]] дае цягніку азначэньне: «перасоўная дармовая хата»;
* «[[Тачкі]]» (2006) — Макуін праяжджае [[пераезд]] перад самым цягніком;
* «[[Сымпсаны ў кіно]]» (2007) — агенты ЭПА ловяць у цягніку [[Мардж Сымпсан|Мардж]], [[Барт Сымпсан|Барта]], [[Ліза Сымпсан|Лізу]] і [[Мэгі Сымпсан|Мэгі]].

=== У тэлевізыйных праграмах ===
У некаторых краінах існуюць адмысловыя тэлепраграмы, прысьвечаныя чыгунцы й цягнікам. Прыкладамі могуць быць праграма ''«[[Eisenbahnromantik]]»''&lt;ref&gt;[https://www.swrfernsehen.de/eisenbahn-romantik/startseite-110.html Афіцыйная старонка праграмы «Eisenbahnromantik» на канале SWR]{{ref-de}}&lt;/ref&gt; ({{мова-be|«Чыгуначная рамантыка»}}) [[Нямеччына|нямецкага]] тэлебачаньня (выйшла больш за 900 выпускаў) і ''«[[Des trains pas comme les autres]]»''&lt;ref&gt;[https://www.france.tv/france-5/des-trains-pas-comme-les-autres/ «Des trains pas comme les autres» на сайце каналу France 5]{{ref-fr}}&lt;/ref&gt; ({{мова-be|«Цягнікі, якія не падобныя на іншыя»}}) [[Францыя|францускага]] тэлебачаньня (выйшла больш за 100 выпускаў).

=== У песьнях ===
[[Файл:Baranovichi, Belarus - panoramio (21).jpg|значак|240пкс|Паравоз-помнік на станцыі «[[Баранавічы Палескія]]» (2013 год)]]
У 1989 годзе беларускі гурт «[[ULIS|Уліс]]» выдаў альбом «[[Чужаніца (альбом)|Чужаніца]]», у якім 1-я песьня  называлася «Цягнік на [[Нясьвіж]]». У 2006 годзе гурт  «[[Бяз назвы]]» выдаў альбом  «[[Жыве рок-н-рол]]», першая песьня якога мела назву «Цягнік».

Адной з самых вядомых савецкіх песень пра цягнік зьяўляецца дзіцячая песьня «Блакітны вагон» ({{мова-ru|Голубой вагон}}), якая гучыць у мультфільме «[[Шапакляк (мультфільм)|Шапакляк]]»:
&lt;blockquote&gt;
: Блакітны вагон бяжыць гайдаецца
: Цягнік хуткі набірае ход
&lt;/blockquote&gt;
Нямала песень пра цягнікі гучаць у кінастужках, ці на музычных сцэнах:
* «[[Цягнік на Чатанугу]]» ({{мова-en|Chattanooga Choo Choo}}) зь фільма «[[Сэрэнада Сонечнай даліны]]»;
* «Цягнік ідзе на ўсход» ({{мова-ru|Поезд идёт на восток}}) з [[Цягнік ідзе на ўсход|аднайменнага фільма]];
* «Сяду ў хуткі цягнік» ({{мова-ru|Сяду в скорый поезд}}) [[Міхаіл Баярскі|Міхаіла Баярскага]];
* «Цягнік на Ленінград» ({{мова-ru|Поезд на Ленинград}}) гурту «[[Империя]]»;
* «Хуткі цягнік» ({{мова-ru|Скорый поезд}}) [[Віктар Пятлюра|Віктара Пятлюры]];
* «Цягнік у агні» ({{мова-ru|Поезд в огне}}) гурту «[[Аквариум]]»;
* «Паштовы цягнік» ({{мова-ru|Почтовый поезд}}) гурту [[Hi-Fi]];
* «Гутарка ў цягніку» ({{мова-ru|Разговор в поезде}}) гурту «[[Машина времени]]»;
* «Another Town, Another Train», а таксама ў кліпе да песьні «[[The Day Before You Came]]» гурту «[[ABBA]]»;
* «Last Train to Transcentral» гурту «[[The KLF]]»
* «Long Train Runnin'» і «Keep This Train A-Rollin» гурту «[[The Doobie Brothers]]»
* «Soul Train» гурту «[[Scooter]]»
* «Train of Love» гурту «[[Odyssey]]»
* «Train of thought» гурту «[[A-ha]]»;
* «Train Kept A Rollin`» і «Back Back Train» гурту «[[Aerosmith]]»;
* «Train to Skaville» гурту «[[Boney M]]»
* «Train» гурту «[[3 Doors Down]]»;
* «Zion Train» [[Боб Марлі|Боба Марлі]];
* «Suburbian Train» і «Urban train» [[DJ]] [[Tiesto]].
Таксама да песень пра цягнікі можна аднесьці любую песьню, дзе згадваецца рэйкавы рухомы склад:
* «Пастой, паравоз» ({{мова-ru|Постой, паровоз}}) зь фільму «[[Апэрацыя «Ы» і іншыя прыгоды Шурыка]]»;
* «[[Электрычка]]» ({{мова-ru|Электричка}}) [[Алёна Апіна|Алёны Апінай]];
* «[[Паравоз]]ік-[[воблака|аблачынка]]» ({{мова-ru|Паровозик-облачко}}) гурту «[[Лицей]]»;
* «42 хвіліны пад зямлёй» ({{мова-ru|42 минуты под землёй}}) гурту «[[Браво]]»;
* «Трамвай пяцёрачка» ({{мова-ru|Трамвай пятёрочка}}) гурту «[[Любэ]]»;
* «Гайдаецца вагон» ({{мова-ru|Качается вагон}}) [[Вячаслаў Дабрынін|Вячаслава Дабрыніна]]
* «Oneway Ticket» гурту «[[Eruption]]»
* «Trans Europa Express» і «Europa Endlos» гурту «[[Kraftwerk]]»
і іншыя.

=== На паштовых марках ===
{{Асноўны артыкул|Чыгуначная філятэлія}}
Першай паштовай мініятурай з выявай паравозу стала марка [[Брытанская імпэрыя|брытанскай]] калёніі [[Нью-Брансўік]] ([[Канада]]), якая пабачыла сьвет у 1860 годзе.
&lt;gallery widths=&quot;150px&quot; heights=&quot;130px&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
1860 NB OneCentTrain ScottNo6.jpg
Locomotive_1869_Issue-3c.jpg
SM-Peru-1871.jpg
US_stamp_1901_Pan_Am_2c_Fast_Express.jpg
Stamp_of_USSR_0783.jpg
1987 CPA 5862.jpg
ArmenianStamps-094.jpg
Railwaystamp.jpg
CaseyJonesStamp.png
DBPB 1971 379 Vorortbahn 1925.jpg
DBPB 1971 382 Stadtbahn 1932.jpg
Posta Romania 4Lei Stamp.jpg
1996 The 115th Anniversary of Azerbaijan Railway.jpg
1966 CPA 3391.jpg
&lt;/gallery&gt;

=== У кампутарных і відэагульнях ===
З прычыны велізарнай колькасьці кампутарных гульняў самых розных жанраў, цягнікі сустракаюцца ў немалым ліку гульняў. Існуе нават цэлы жанр гульняў прысьвечаны цягнікам — [[сымулятар цягніка|чыгуначны сымулятар]]. З гульняў гэтага жанру найболей вядомыя наступныя:
* [[Southern Belle]] і яе сыквэл [[Evening Star]];
* [[Train Simulator]];
* [[Densha de GO!]];
* [[Microsoft Train Simulator]];
* [[Trainz]];
* [[Rail Simulator]]
У гэтых гульнях гульцу даецца магчымасьць кіраваць цягнікамі самых розных краінаў сьвету па разнастайных варыянтах трас пры розных варыянтах фармаваньня цягнікоў.

У гульнях іншых жанраў цягнікам адведзена значна меншая роля і яны выступаюць там, галоўным чынам, толькі як сродак дастаўкі. У такіх гульнях гулец можа проста назіраць за рухам цягніка па загадзя створанаму чыгуначнаму шляху ([[Бліцкрыг (гульня)|Бліцкрыг]]), але можа і стварыць інфраструктуру чыгункі, задаць маршруты для цягнікоў і нават падабраць лік вагонаў у цягніку і тып грузу ([[Transport Giant]]). У некаторых гульнях нават ёсьць магчымасьць прымітыўна кіраваць цягніком ([[SimCity 4: Rush hour]]). Апроч ужо згаданых, цягнікі (ня блытаць з рухомымі складамі) можна ўбачыць у наступных гульнях:
* [[Transport Tycoon]] і яе палепшаная вэрсія [[Transport Tycoon Deluxe]];
* [[OpenTTD]];
* [[Chris Sawyer's Locomotion]]
* [[Commandos: Behind Enemy Lines]];
* [[Flintstones]];
* [[GTA 3]], [[GTA: San Andreas]], [[GTA 4]];
* [[Railroad Tycoon]], [[Railroad Tycoon 2]], [[Railroad Tycoon 3]];
* [[SimCity]], [[SimCity 2000]], [[SimCity 3000]], [[SimCity 4]];
* [[Нафтавы магнат]];
* [[Піянэры чыгунак]]

=== У геральдыцы ===
Выявы паравозаў можна пабачыць, напрыклад, на гербах [[Герб Асіпавічаў|Асіпавічаў]] і [[Герб Баранавічаў|Баранавічаў]], [[Сатвіль-ле-Руан|Сатвіль-ле-Руану]] ([[Францыя]]), [[Голенбэк]]у ([[Нямеччына]]), [[Вілья-Алямана|Вілья-Аляманы]] ([[Чылі]]), Савецкага раёну [[Чалябінск]]у ([[Расея]])&lt;ref&gt;[https://geraldika.ru/symbols/3174 ГЕРБ ГОРОДА ЧЕЛЯБИНСК]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;, на пячатцы гораду [[Г’юстан]]у ([[ЗША]]). 

Чыгуначны шлях зьяўляецца часткай гербоў [[Пашынг]]у ([[Аўстрыя]]), [[Чырванаград]]у ([[Украіна]]), [[Леарда|Леарды]] ([[Румынія]]).

=== Музэі чыгунак і трамваяў ===
[[Файл:Brwm20.JPG|міні|220пкс|Грузавая [[аўтадрызына]] ДГК&lt;sup&gt;у&lt;/sup&gt; у [[Музэй чыгуначнай тэхнікі Баранавіцкага аддзяленьня Беларускай Чыгункі|Музэі чыгуначнай тэхнікі Баранавіцкага аддзяленьня Беларускай Чыгункі]]]]
У шэрагу краінаў сьвету існуюць музэі, прысьвечаныя гісторыі чыгункі, чыгуначнаму транспарту і трамваям. [[Беларуская чыгунка]] налічвае 39 музэяў і пакояў баявой і працоўнай славы, агульным фондам больш за 45 тысячаў адзінак захаваньня&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200606140158/https://www.rw.by/be/corporate/social_sphere/museums/ МУЗЕІ — БЕЛАРУСКАЯ ЧЫГУНКА]&lt;/ref&gt;, у тым ліку:
* [[Берасьцейскі чыгуначны музэй|Музэй чыгуначнай тэхнікі лякаматыўнага дэпо Берасьце]]
* [[Музэй чыгуначнай тэхнікі Баранавіцкага аддзяленьня Беларускай Чыгункі]]

Музэі трамваю працуюць у [[Менскі трамвай|Менску]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200606140201/https://vetliva.by/tourism/what-to-see/muzey-tramvaya-v-minske/ Музей трамвая ў Мінску, Беларусь]&lt;/ref&gt; і [[Віцебскі трамвай|Віцебску]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200422192951/https://tramway.by/museum Музей истории Витебского трамвая]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

==== За мяжой ====
[[Файл:2011-03-05-eisenbahnmuseum-nuernberg-by-RalfR-19.jpg|міні|справа|220пкс|Вагон караля Баварыі [[Людвіг II|Людвіга II]] у [[Музэй транспарту (Нюрнбэрг)|Музэі транспарту]] ў [[Нюрнбэрг]]у]]
[[Файл:CBR_voiture_B_328_-_12.jpg||міні|справа|150пкс|Унутры вагону CBR no B 328 у [[Францускі музэй паравых трамваяў і другасных чыгунак|Францускім музэі паравых трамваяў і другасных чыгунак]]]]
Прыклады чыгуначных музэяў у Сьвеце:
* [[Музэй чыгунак Летувы]], [[Вільня]], [[Летува]]
* [[Чыгуначны музэй (Варшава)|Чыгуначны музэй]], [[Варшава]], [[Польшча]]
* [[Выстава рухомага складу гістарычных лякаматываў ды вагонаў (Кіеў)|Выстава рухомага складу гістарычных лякаматываў ды вагонаў]], [[Кіеў]], [[Украіна]]
* [[Музэй чыгунак Расеі]], [[Санкт-Пецярбург]], [[Расея]]
* [[Музэй гісторыі Латвійскай чыгункі]], [[Елгава]] і [[Рыга]], [[Латвія]]
* [[Музэй транспарту (Нюрнбэрг)|Музэй транспарту]], [[Нюрнбэрг]], [[Нямеччына]]
* [[Швэдзкі чыгуначны музэй]], [[Еўле]], [[Швэцыя]]
* [[Нацыянальны чыгуначны музэй (Нью-Дэлі)|Нацыянальны чыгуначны музэй]], [[Нью-Дэлі]], [[Індыя]]
* [[Музэй Аўстралійскага чыгуначнага гістарычнага таварыства]], [[Мэльбурн]], [[Аўстралія]]
* [[Чыгуначны музэй Найробі]], [[Найробі]], [[Кенія]]

Прыклады музэяў трамваю ў Сьвеце:
* [[Трамвайны музэй Бэрну]], [[Бэрн]], [[Швайцарыя]]
* [[Трамвайны музэй Грацу]], [[Грац]], [[Аўстрыя]]
* [[Францускі музэй паравых трамваяў і другасных чыгунак]], [[Бютры-сюр-Уаз]], [[Францыя]]
* [[Трамвайны музэй Порту]], [[Порту]], [[Партугалія]]

=== Турыстычныя чыгункі і трамваі ===
[[Файл:Trochita_puente_sobre_Río_Chico.JPG|міні|справа|220пкс|Цягнік праяжджае па мосьце цераз раку Рыё-Чыка на чыгунцы [[Ля Трачыта]]]]
[[Файл:Elevador_da_Bica1987.JPG|міні|справа|220пкс|[[Лісабонскі трамвай]]]]
Турыстычныя чыгункі таксама зьяўляюцца чыгуначнымі музэямі: па такіх чыгунках турыстаў возяць на гістарычных цягніках. Частка з такіх чыгунак захавала і іх асноўную функцыю — перавозку «звычайных» пасажыраў. Першай чыгункай, якая абслугоўвалася выключна аматарамі, была [[Талілінская чыгунка]] ва [[Ўэйлз]]е. Да турыстычных чыгунак можна таксама аднесьці і ''дзіцячыя чыгункі'', напрыклад, [[Менская дзіцячая чыгунка імя К. С. Заслонава|Менскую]]. Акрамя таго, у шэрагу гарадоў па ўсім Сьвеце існуюць турыстычныя міні-цягнікі на колах (бязрэйкавыя), якія курсуюць па вуліцах між галоўнымі турыстычнымі мясьцінамі адпаведных гарадоў.

Прыклады турыстычных чыгунак у сьвеце:
* [[Мідлтанская чыгунка]], [[Лідс]], [[Ангельшчына]] — найстарэйшая ў сьвеце чыгунка, якая працуе бесьперапынна з часу заснаваньня (1758 г.)
* [[Ст’юартстаўнская чыгунка]], [[Ст’юартстаўн (Пэнсільванія)|Ст’юартстаўн]], [[ЗША]]
* [[Ля Трачыта]], [[Патагонія]], [[Аргентына]]
* [[Шарганская васьмёрка]], ад [[Мокра гора|Мокра Горы]] да [[Шарган-Вітасі]], [[Сэрбія]]
* [[Р’юканская чыгунка]], [[Р’юкан]], [[Нарвэгія]]
* [[Ройтлінгенска-Шэльклінгенская чыгунка]], участак ад [[Ройтлінген]]у да [[Шэльклінген]]у, [[Нямеччына]]
* [[Дрэздэнская паркавая чыгунка]], [[Дрэздэн]], [[Нямеччына]] (дзіцячая)
* [[Мальтанка]], [[Познань]], [[Польшча]] (дзіцячая)

Прыклады турыстычных трамваяў:
* Маршрут 7N [[Стакгольмскі трамвай|Стакгольмскага трамваю]], [[Стакгольм]], [[Швэцыя]]
* Некалькі маршрутаў [[Лісабонскі трамвай|Лісабонскага трамваю]], [[Лісабон]], [[Партугалія]]
* [[Электрычная музэйная трамвайная лінія Амстэрдаму]], [[Амстэрдам]], [[Нідэрлянды]]
* [[Канатны трамвай Сан-Францыска]] (3 маршруты), [[Сан-Францыска]], [[ЗША]]

=== Чыгуначны мадэлізм ===
{{Асноўны артыкул|Чыгуначны мадэлізм}}
Адным з кірункаў чыгуначнага мадэлізму зьяўляецца аднаўленьне ў мініятуры гістарычных станцыяў, чыгуначных лініяў і г. д. Існуюць адмысловыя выставы, у тым ліку, міжнародныя, як напрыклад, [[Сусьветная выстава мадэлізму]], якая штогод ладзіцца ў [[Францыя|францускім]] [[Лё-Буржэ (Сэн-Сэн-Дэні)|Лё-Буржэ]], або [[Нюрнбэрскі кірмаш цацак]] ў [[Нямеччына|Нямеччыне]]. Мадэлі чыгунак нярэдка можна пабачыць у музэях чыгунак, або транспарту, парках мініятур, на некаторых вакзалах. 

Прыклады месцаў, дзе можна пабачыць дэталёвыя мадэлі чыгунак:
 
* [[Miniatur Wunderland]] (даслоўна {{мова-be|Мініятурная краіна цудаў}}), [[Гамбург]], [[Нямеччына]] — найбуйнейшы ў сьвеце музэй мадэляў
* [[Першы Зальцбурскі клюб мадэляў чыгунак]], [[Зальцбург]], [[Аўстрыя]]
* [[Дацкі чыгуначны музэй]], [[Одэнсэ]], [[Данія]]
* [[Mini World Lyon]] (даслоўна {{мова-be|Міні-Сьвет Ліён}}), [[Воз-ан-Вёлэн]] (прадмесьце [[Ліён]]у), [[Францыя]]
* [[Miniversum]], [[Будапэшт]], [[Вугоршчына]]
* [[Каралеўства чыгунак]], [[Прага]], [[Чэхія]]
* [[Нацыянальны шоў-музэй]], [[Санкт-Пецярбург]], [[Расея]]
* [[Музэй навукі і прамысловасьці (Чыкага)|Музэй навукі і прамысловасьці]], [[Чыкага]], [[ЗША]]

=== Помнікі цягнікам ===
Прыклады помнікаў паравозу:
* [[Паравоз-помнік сэрыі Эр]], [[Менск]]
* [[Помнік паравозу (Баранавічы)|Помнік паравозу]], [[Баранавічы]]
* [[Помнік паравозу Р36-0111]], [[Ворша]]
* [[Паравоз-помнік Эр764-42]], [[Маладэчна]]
* [[Помнік палескім чыгункам]], [[Лунінец]]

==== За мяжой ====
* [[Помнік паравозу So-17-1613]], [[Дніпро]], [[Украіна]]
* [[Помнік паравозу (Унеча)|Помнік паравозу]], [[Унеча]], [[Расея]]
* [[Помнік паравозу (Офэнбург)|Помнік паравозу]], [[Офэнбург]], [[Нямеччына]]
* [[Помнік паравозу (Кома)|Помнік паравозу]], [[Кома (Італія)|Кома]], [[Італія]]
* [[Помнік паравозу (Кампу-Гранды)|Помнік паравозу]], [[Кампу-Гранды]], [[Бразылія]]

== Роля ў гісторыі ==

=== Сусьветная спадчына ===
У сувязі з сваёй культурна-гістарычнай значнасьцю наступныя аб’екты, зьвязаныя з чыгункай, былі ўключаны ў [[Сьпіс сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]:
* [[Зэмэрынская чыгунка]], ([[Аўстрыя]], 1998)
* Тры [[Горныя чыгункі Індыі]], [[Індыя]]: [[Дарджылінг-Гімалайская чыгунка]] (1999), [[Горная чыгунка Нілгіры]] (2005) і [[Чыгунка Калка-Шымла]] (2008)
* [[Вакзал Чхатрапаты-Шываджы]] ([[Мумбаі]], [[Індыя]], 2004)
* [[Бэрнінская чыгунка|Бэрнінская]] і [[Альбулабан|Альбульская галіны]] [[Рэтыйская чыгунка|Рэтыйскае чыгункі]] ([[Швайцарыя]] і часткова [[Італія]], 2008)

=== У жыцьцяпісах вядомых людзей ===
[[Файл:Locomotive 293.jpg|міні|200пкс|Паравоз Н2 № 293]]
* 15 верасьня 1830 году, пры адкрыцьці [[Чыгунка Лівэрпул — Манчэстэр|чыгункі Лівэрпул — Манчэстэр]], сябар ангельскага парлямэнта [[Ўільям Гаскісан]] пачаў пераходзіць праз чыгуначныя шляхі, не зважаючы на надыходзячы цягнік. У выніку наезду цягніка Ўільям Гаскісан загінуў на месцы і стаў знакаміты, як першы чалавек, які загінуў пад коламі цягніку;
* У кастрычніку 1910 году падчас паездкі ў цягніку атрымаў [[запаленьне лёгкіх]] пісьменьнік [[Леў Талстой]]. 31 кастрычніка (13 лістапада) ён сышоў на станцыі [[Леў Талстой (станцыя)|Астапава]], дзе празь 7 дзён яго ня стала. Поруч будынку станцыі быў пастаўлены на вечную стаянку паравоз [[Паравоз Ов|О&lt;sup&gt;в&lt;/sup&gt;−5769]]. На [[тэндэр (вагон)|тэндэры]] паравоза прымацавана таблічка з надпісам: «Паравоз гэтай сэрыі 31 кастрычніка (13 лістапада) 1910 г. даставіў пасажырскі цягнік № 12 Смаленск — Казлоў на станцыю Астапава. У ім цяжка захварэў Л. М. Талстой. Тут на станцыі прайшлі апошнія дні яго жыцьця»;&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    =
 | дата публікацыі = 
 | url           = http://tolstoy.lipetsk.ru/page-history/
 | загаловак         = Старонкі гісторыі
 | фармат        =
 | назва праекту          =
 | выдавец     = Музэй Л.Н.Талстога на станцыі Леў Талстой
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          =
 | камэнтар   =
}}&lt;/ref&gt;
* У жніўні — верасьні 1917 году Ленін на цягніку нелегальна перабраўся з [[Расея|Расеі]] ў [[Фінляндыя|Фінляндыю]]. Паравоз Н2 № 293, які вёў той цягнік, цяпер усталяваны на пэроне [[Фінляндзкі вакзал|Фінляндзкага вакзалу]] ў [[Санкт-Пецярбург]]у;&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Паравозы тыпу 2-3-0 Фінляндзкай чыгункі
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1845-1955
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1995
|старонкі       = 222-223
|isbn           = 5-277-00821-7
}}&lt;/ref&gt;;
[[Файл:Parovoz &quot;Felix Dzherzinski&quot; in Brest museum.jpg|значак|240пкс|Паравоз у [[Берасьцейскі чыгуначны музэй|Берасьцейскім чыгуначным музэі]] (2005 год)]]
* У ноч з 10 на 11 сакавіка 1918 году ў адмысловым цягніку № 4001 савецкі ўрад на чале з У. І. Ленінам пераехаў зь Петраграду ў Маскву — Масква ізноў стала сталіцай Расеі. На ўчастку [[Цьвер]] — Масква цягнік вёў паравоз [[паравоз С|С-245]];&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Паравозы сэрыі С
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1845-1955
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1995
|старонкі       = 242
|isbn           = 5-277-00821-7
}}&lt;/ref&gt;

=== У гісторыі СССР ===
* 23 студзеня 1924 году жалобны цягнік даставіў у [[Масква|Маскву]] цела Леніна. Паравоз [[Паравоз У|У-127]], які беспасярэдне прывёў гэты цягнік у Маскву, цяпер усталяваны на [[Павялецкі вакзал|Павялецкім вакзале]];&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Паравозы сэрыі Ў
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1845-1955
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1995
|старонкі       = 238
|isbn           = 5-277-00821-7
}}&lt;/ref&gt;
* 1 ліпеня 1935 году на ўчастку [[Славянск]] — [[Лазавая]] машыніст [[Пётар Крыванос|Крыванос]] на паравозе [[Паравоз Э|Э&lt;sup&gt;у&lt;/sup&gt;−684-37]] правёў грузавы цягнік з хуткасьцю на 9 км/г хутчэй, чым прадугледжвалася нарматывамі. Тым самым быў падтрыманы [[стаханаўскі рух]], які з гэтага часу на [[чыгуначны транспарт|чыгуначным транспарце]] стаў называцца стаханаўска-крываноскім;&lt;ref&gt;{{кніга
|адказны = рэд. Бараўская Е. Н.
| частка = Чыгуначны транспарт у другой пяцігодцы (1933 — 1937)
| загаловак = Гісторыя чыгуначнага транспарту Расеі і Савецкага Саюзу
| выдавецтва = АООТ &quot;Іван Фёдараў&quot;
| месца = СПб
| год = 1997
| том = 2
|старонкі = 83-84
| isbn = 5-85952-005-0
}}&lt;/ref&gt;
* У ліпені 1945 году ва ўрадавым цягніку [[Сталін]] адправіўся на [[Патсдамская канфэрэнцыя|Потсдамскую канфэрэнцыю]]. На адным з адрэзкаў шляху цягнік вёў [[цеплавоз]] [[цеплавоз Да|Д&lt;sup&gt;а&lt;/sup&gt;20-27]] (пастаўляўся з [[ЗША]] па [[лэнд-ліз]]у) і Сталін добра ацаніў гэты тып лякаматыву (плаўны разгон, вялікая сіла цягі). 5 жніўня таго ж году на [[Дзень чыгуначніка]], па асабістай ініцыятыве правадыра, было прынята рашэньне пра аднаўленьне ў СССР будаўніцтва цеплавозаў, якое да гэтага было спынена ў 1941 годзе (для цягі цягнікоў цеплавозы перасталі выпускаць у 1937 годзе).&lt;ref&gt;{{кніга
|аўтар          = Ракаў В. А.
|частка          = Цеплавозы сэрыі Д&lt;sup&gt;а&lt;/sup&gt;
|загаловак       = Лякаматывы айчынных чыгунак, 1845-1955
|месца          = Масква
|выдавецтва   = Транспарт
|год            = 1995
|старонкі       = 374
|isbn           = 5-277-00821-7
}}&lt;/ref&gt;

== Рэкорды ==
{{Асноўны артыкул|Рэкорды хуткасьці цягнікоў}}
[[Файл:Shinkansen 500 Kyoto 2005-03-19.jpg|міні|Японскі «[[Надзомі (Сынкансэн)|Надзомі]]»]]
[[Файл:JR-Maglev-MLX01-2.jpg|міні|Японскі MLX01 на лініі [[JR-Maglev]]]]
Самы хуткі рэйкавы цягнік: 3 красавіка [[2007 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|2007 году]] [[Францыя|францускі]] цягнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|V150||en|V150}} разагнаўся да хуткасьці 574,8 км/г.

Самая высокая сярэдняя графікавая хуткасьць рэйкавых цягнікоў на электрычнай цязе: [[Японія|японскі]] цягнік «[[Надзомі (Сынкансэн)|Надзомі]]» кожны дзень ходзіць паводле раскладу зь сярэдняй хуткасьцю 261,8 км/г (францускі TGV — 259,4 км/г).

Самая высокая сярэдняя графікавая хуткасьць дызэль-цягнікоў: [[Вялікабрытанія|ангельскія]] [[дызэль-цягнік]]і «Інтэрсіці 125» курсуюць на маршруце [[Лёндан]] — [[Эдынбург]] зь сярэднімі хуткасьцямі 180 км/г.&lt;ref&gt;{{кніга
|частка          = Перадгісторыя хуткасных і высакахуткасных замежных чыгунак
|загаловак       = Хуткасны і высакахуткасны чыгуначны транспарт
|месца          =Санкт-Пецярбург
|старонкі       = 176
|год            =2001
|том            = 1
}}&lt;/ref&gt;

Самы хуткі цягнік на паветраным падвешваньні: 5 сакавіка [[1974 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1974 году]] францускі цягнік «L’Aerotrain 180 Haute vitesse» дасягнуў хуткасьці 430,4&amp;nbsp;км/г&lt;ref name=&quot;хуткі-рэк&quot;&gt;{{кніга|частка=Сусьветныя рэкорды хуткасьці на рэйкавых дарогах|загаловак=Хуткасны і высакахуткасны чыгуначны транспарт|арыгінал=Скоростной и высокоскоростной железнодорожный транспорт|месца=Санкт-Пецярбург|старонкі=295|год=2001|том=1}}&lt;/ref&gt;.

Самы хуткі цягнік на магнітным падвешваньні: 2 сьнежня [[2003 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|2003 году]] ў японскім горадзе [[Яманасі]] цягнік MLX01 на лініі [[JR-Maglev]] разагнаўся да 581&amp;nbsp;км/г&lt;ref name=&quot;хуткі-рэк&quot;/&gt;.

Самая высокая графікавая хуткасьць цягнікоў на магнітным падвешваньні: у [[Кітай|Кітаі]] паміж [[Шанхай|Шанхаем]] і аэрапортам [[Пудонг]] курсуе цягнік, які разганяецца да 431&amp;nbsp;км/г&lt;ref&gt;{{спасылка
 | url           = http://tema.ru/travel/china/
 | загаловак         = Кітай
 | фармат        = 
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = Арцемій Лебядзеў. Хатняя старонка
 | дата    = 18 лютага 2015
 | accessyear    = 
 | мова          = ru
 | камэнтар   = Глядзець апошняе фота
}}&lt;/ref&gt;.

Самы хуткі цягнік на паравой цязе: 3 ліпеня [[1938 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1938 году]] на невялікім ухіле Стоўк-Банк на поўдзень ад ангельскага гораду [[Грэтэм]] паравоз кляса А4 [[Паравоз LNER Class A4 4468 Mallard|№ 4468 «Mallard»]] («[[крыжанка|Дзікая качка]]») з 6 пасажырскімі і адным дынамамэтрычным вагонам разагнаўся да хуткасьці 202,7&amp;nbsp;км/г&lt;ref name=&quot;хуткі-рэк&quot;/&gt;.

Самы хуткі цягнік на рэактыўнай цязе: 24 ліпеня [[1966 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1966 году]] [[ЗША|амэрыканская]] досьледная [[аўтаматрыса]] [[M-497]] з усталяванымі на даху рэактыўнымі рухавікамі дасягнула хуткасьці 295,8&amp;nbsp;км/г&lt;ref name=&quot;хуткі-рэк&quot;/&gt;.

Самы доўгі і цяжкі пасажырскі цягнік: 27 красавіка [[1991 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1991 году]] ў [[Бэльгія|Бэльгіі]] з [[Гент]]у ў [[Остэндэ]] адным электравозам быў праведзены пасажырскі цягнік з 70 вагонаў. Яго даўжыня склала 1&amp;nbsp;732,9 м, а агульная вага была роўная 2&amp;nbsp;786 т&lt;ref name=&quot;гінэс&quot;&gt;[[Кніга рэкордаў Гінэса]]&lt;/ref&gt;.

Самае доўгае вандраваньне на адным цягніку: у ліпені — жніўні [[2001 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|2001 году]] [[літарны цягнік]] [[Кім Чэн Ір]]а, які рухаўся па маршруце [[Пхеньян]] — [[Масква]], прайшоў шлях даўжынёй 10&amp;nbsp;309 км&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 15 жніўня 2002
 | url           = http://www.vesti.ru/doc.html?id=8769
 | загаловак         = Кім Чэн Ір ізноў наведае Расею
 | выдавец     = [[Вести.ру]]
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ІС&quot;&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 
 | url           = http://parovoz.com/spravka/records.php
 | загаловак         = Кніга рэкордаў &quot;Паравоза ІС&quot;
 | фармат        = 
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = Паравоз ІС
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = 
 | камэнтар   = 
}}&lt;/ref&gt;.

Самы працяглы па маршруце руху рэгулярны круглагодны пасажырскі цягнік: даўжыня маршруту цягніка № 53/54 [[Харкаў]] — [[Уладзівасток]] складае 9713 км&lt;ref name=&quot;ІС&quot;/&gt;.

Цягнік, які даўжэй усіх не мяняў сваёй назвы і маршруту: з [[1862 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|1862 году]] па маршруце [[Лёндан]] — [[Эдынбург]] курсуе цягнік «Лятучы шатляндзец».

Самы доўгі і цяжкі таварны цягнік: 21 чэрвеня [[2001 год у гісторыі чыгуначнага транспарту|2001 году]] ў [[Аўстралія|Аўстраліі]] быў праведзены цягнік, загружаны жалезнай рудой. Цягнік складаўся з 682 вагонаў, яго вялі 8 цеплавозаў, разьмеркаваных па даўжыні. Маса грузу склала 82&amp;nbsp;262 т, а агульная даўжыня цягніка — 7353 м&lt;ref name=&quot;гінэс&quot;/&gt;.

Самы доўгі груза-пасажырскі цягнік: у [[Маўрытанія|Маўрытаніі]] паміж гарадамі [[Зурат]] і [[Нуадзібу]] курсуе цягнік даўжынёй каля 3&amp;nbsp;тыс.&amp;nbsp;м. Асноўным грузам зьяўляецца руда, таксама ў цягнік улучаны некалькі купэйных вагонаў&lt;ref name=&quot;гінэс&quot;/&gt;.

== Аварыі і крушэньні ==
[[Файл:Bundesarchiv Bild 183-1988-0426-033, Eisenbahnunglück zwischen Ferdinandshof und Borkenfriede.jpg|200пкс|міні|Крушэньне ў Нямеччыне ў 1988 годзе]]
[[Файл:Ice eschede 1.jpg|200пкс|міні|На месцы крушэньня [[InterCityExpress]]]]
Звыш 100 чалавек загінулі ў наступных [[Здарэньне|здарэньнях]] зь цягнікамі.
* 6 чэрвеня 1981 году ў [[Індыя|Індыі]] ў штаце [[Біхар]] ураганным ветрам з моста ў раку [[Багхмаці]] былі перакулены 7 вагонаў пасажырскага цягніка. Загінула каля 600 чалавек (паводле розных дадзеных ад 300 да 800 чалавек) — '''самая буйная ў сусьветнай гісторыі чыгуначная катастрофа'''.&lt;ref name=&quot;гінэс&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{спасылка
 | дата публікацыі = 10 красавіка 2002
 | url           = http://www.rian.ru/incidents/20020910/221779.html
 | загаловак         = Чыгуначная катастрофа ў індыйскім штаце Біхар стала адной з самых буйных у краіне за апошнія 11 гадоў
 | выдавец     = [[РІА Навіны]]
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;
* 7 жніўня 1987 году грузавы цягнік, з-за адключаных у пасьпеху на станцыі [[Хвацкая]] тармазоў, ня змог спыніцца на ўхіле і на станцыі Каменская (горад [[Каменск-Шахцінскі]]) на хуткасьці каля 110 км/г [[Катастрофа на станцыі Каменская|урэзаўся ў хвост пасажырскага цягніка]], цалкам разбурыўшы 2 апошнія вагоны. Загінулі 107 чалавек. Адным з чыньнікаў крушэньня стаў зрыў стоп-крана ў пасажырскім цягніку, з-за чаго гэты цягнік не пасьпелі прыбраць са шляху.&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 
 | url           = http://www.traindisaster.ru/database.php?id=6
 | загаловак         = Крушэньне на станцыі Каменская
 | фармат        = 
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = Чыгуначныя катастрофы, крушэньні, аварыі ў СССР і Расеі
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;
* 4 чэрвеня (3 чэрвеня па [[Маскоўскі час|маскоўскім часе]]) 1988 году ў нізіне на перагоне [[Улу-Цяляк|Ўлу-Цяляк]] — [[Аша]] [[Куйбышаўская чыгунка|Куйбышаўскай чыгункі]], з-за працёку на [[газаправод]]зе, адбыўся [[Чыгуначная катастрофа пад Уфой|катастрафічны выбух воблака паліва-паветранай сумесі]]. У яго [[эпіцэнтр]]ы апынуліся два пасажырскіх цягнікі: № 211 «[[Новасыбірск]] — [[Адлер]]» і № 212 «Адлер — Новасыбірск». Па афіцыйных дадзеных 573 чалавекі (па іншых дадзеных 645) загінулі, 623 сталі [[інвалід]]амі, атрымаўшы цяжкія [[апёк]]і і целавыя пашкоджаньні — '''самая буйная ў гісторыі [[Расея|Расеі]] і [[СССР]] чыгуначная катастрофа'''.&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | url           = http://www.traindisaster.ru/database.php?id=5
 | загаловак         = Выбух на перагоне Аша — Улу-Цяляк (башкірская трагедыя)
 | фармат        = 
 | выдавец     = Чыгуначныя катастрофы, крушэньні, аварыі ў СССР і Расеі
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;
* 28 кастрычніка 1995 году ў [[Азэрбайджан]]е каля 300 чалавек загінулі ў агні, які ахапіў цягнік мэтро ў [[Баку]]. Акрамя таго, шмат хто задыхнуўся.&lt;ref name=&quot;гінэс&quot;/&gt;
* 3 чэрвеня 1998 году ў [[Нямеччына|Нямеччыне]] паміж гарадамі [[Эшэдэ]] і [[Цэле (Нямеччына)|Цэле]] патрываў крушэньне хуткасны цягнік [[InterCityExpress]]. З-за залому колавай пары на хуткасьці 200 км/г цягнік сышоў з рэйкаў і ўрэзаўся ў апору аўтамабільнага моста, які праходзіў над чыгункай, які абрынуўся на вагоны. 101 чалавек (у тым ліку — 2 шляхавых працоўных) загінулі, 88 былі паранены.&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = David Fry
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 
 | url           = http://danger-ahead.railfan.net/reports/eschede/index.html
 | загаловак         = ICE Tragedy (Eschede, Germany 1998)
 | фармат        = 
 | выдавец     = 
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = en
 | камэнтар   = 
}}&lt;/ref&gt;
* 22 красавіка 2004 году ў [[КНДР]] на станцыі [[Ёнчхон]] адбылося лабавое сутыкненьне двух грузавых цягнікоў, адзін зь якіх перавозіў нафту, а іншы — хімікаты. Неўзабаве адбыўся выбух, які разбурыў частку прылеглага да станцыі гораду. Афіцыйна 161 чалавек загінуў, каля 1300 — паранены. Па неафіцыйных дадзеных лік параненых і ахвяр у некалькі разоў больш.&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = Елена Огнева
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 26 красавіка 2004 г.
 | url           = http://www.newizv.ru/news/2004-04-28/6243/
 | загаловак         = Сьцяна маўчаньня. Паўночнакарэйскае кіраўніцтва хавае дэталі самай буйной чыгуначнай катастрофы ў гісторыі краіны
 | фармат        = 
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = [[Новыя весткі]]
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
 | камэнтар   = 
}}&lt;/ref&gt;

=== У Беларусі ===
* 2 траўня 1977 году ў [[Крыжоўка (Менская вобласьць)|Крыжоўцы]] пад [[Менск]]ам [[Трагедыя ў Крыжоўцы 1977 году|пасажырскі цягнік сутыкнуўся з электрычкай]], якая стаяла на пэроне. Гэтая аварыя сталася найбуйнейшай у гісторыі «[[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгункі]]»: загінулі 22 чалавекі, 82 атрымалі пашкоджаньні. Менскае аддзяленьне «[[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгункі]]» панесла ўрон у памеры 122 850 [[Савецкі рубель|савецкіх рублёў]].

=== Тэрарыстычныя акты ===
* 8 студзеня 1977 году — у Маскоўскім мэтрапалітэне на перагоне паміж станцыямі «[[Партызанская (станцыя мэтро, Масква)|Ізмайлаўскі парк]]» і «[[Першамайская (станцыя мэтро, Масква)|Першамайская]]» спрацавала самаробная выбухная прылада. Загінулі каля 7 чалавек, 37 паранены&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 16 чэрвеня 2007
 | url           = http://versii.com/news/137539/
 | загаловак         = Террор советских времен
 | выдавец     = Версии.com
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;.
* 3 верасьня 2003 году — на перагоне [[Падкумок (станцыя)|Падкумок]] — [[Белы вугаль]], пры праходзе электрацягніка Кіславодзк-Мінэральныя Воды, адбыўся падрыў чыгуначнага палатна. 7 чалавек загінулі, каля 80 паранены.&lt;ref name=&quot;РІА&quot;/&gt;
* 5 сьнежня 2003 году — у [[Стаўрапальскі край|Стаўрапальскім краі]] падарваны вагон прыгараднага электрацягніка [[Кіславодзк]] — [[Мінэральныя Воды]], які пад’яжджаў да станцыі [[Есентукі]]. Загінулі 47 чалавек, 180 паранены.&lt;ref name=&quot;РІА&quot;&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 27 лістпада 2007
 | url           = http://rian.ru/spravka/20071127/89740426.html
 | загаловак         = Выбухі на чыгуначным транспарце. Хроніка 1998-2007 гг.
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = [[РІА навіны]]
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;
* 6 лютага 2004 году — на перагоне паміж станцыямі Маскоўскага мэтрапалітэну «[[Аўтазавадзкая (станцыя мэтро, Масква)|Аўтазавадзкая]]» і «[[Павялецкая (станцыя мэтро, Замаскварэцкая лінія)|Павялецкая]]» [[Выбух у маскоўскім мэтро 6 лютага 2004|тэрарыстам-сьмяротнікам у перапоўненым вагоне была прыведзена ў дзеяньне выбухная прылада]]. Загінулі 42 чалавекі, каля 250 паранены.&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 6 лютага 2004 г.
 | url           = http://www.newsru.com/russia/06feb2004/metro.html
 | загаловак         = Падарваны вагон на Замаскварэцкай лініі мэтро
 | фармат        = 
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = [[NEWSru.com]]
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;
* 13 жніўня 2007 году ў 21:43 па [[маскоўскі час|маскоўскаму часу]] на перагоне [[Бурга (станцыя)|Бурга]] — [[Малая Вішэра (станцыя)|Малая Вішэра]] [[Кастрычніцкая чыгунка|Кастрычніцкай чыгункі]], пры праходзе [[хуткасны цягнік|хуткаснага цягніка]] «[[Неўскі Экспрэс]]», пад электравозам быў зьдзейсьнены [[Крушэньне цягніка &quot;Неўскі экспрэс&quot;|падрыў чыгуначнага палатна]]. У выніку з рэек сышлі электравоз і ўсе 12 вагонаў. Траўмы атрымалі 60 чалавек, зь якіх 25 былі дастаўлены ў лякарні&lt;ref&gt;{{спасылка
 | аўтар        = 
 | аўтарlink    = 
 | дата публікацыі = 27 лістапада 2009
 | url           = http://www.vesti.ru/doc.html?id=328294&amp;tid=75193
 | загаловак         = Сошел с рельсов пассажирский поезд &quot;Санкт-Петербург - Москва&quot;
 | фармат        = 
 | назва праекту          = 
 | выдавец     = VESTI.RU
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;.

== Цягнікі ў Беларусі ==
[[Файл:БКГ1-012.jpg|значак|230пкс|Электравоз «[[БКГ1]]» (2015 год)]]
{{Асноўны артыкул|Беларуская чыгунка}}
{{Асноўны артыкул|Трамвай}}
{{Асноўны артыкул|Менскае мэтро}}
На 2020 год [[Беларуская чыгунка]] (БЧ) мела 36 параў цягнікоў міжнароднай сувязі пастаяннага звароту ў сувязі з кожнай зь 5 сумежных краінаў і Казахстанам, 42 пары цягнікоў міжрэгіянальных лініяў і 17 параў цягнікоў рэгіянальных лініяў бізнэс-клясы. У [[Прадмесьце|прадмесьцях]] абласных гарадоў і сталіцы паяжджанаў перавозілі 337 параў цягнікоў рэгіянальных лініяў эканом-клясы і 35 параў цягнікоў гарадзкіх лініяў. Празь Беларускую чыгунку праходзіла па 5 параў цягнікоў між Расеяй і краінамі Эўразьвязу ды між Расеяй і [[Калінінградзкая вобласьць|Калініградзкай вобласьцю]], а таксама па адной пары цягнікоў між [[Малдова]]й і Расеяй ды між Расеяй і Ўкраінай. Беларуская чыгунка ўтварала 6 міжнародных цягнікоў, зь якіх 5 у сувязі з Расеяй і адзін са сталіцай Украіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пасажырскія перавозкі|спасылка=https://www.rw.by/be/corporate/belarusian_railway/infrastructure/passenger_transportation/|выдавец=[[Беларуская чыгунка]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=19 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

У 2012—2013 гадах на БЧ паставілі 12 электравозаў [[БКГ1]], якія задзейнічалі на электрыфікаваных участках чыгункі [[Берасьце]]—[[Ворша]] і [[Маладэчна]]—[[Асіпавічы]], што перасякаліся ў Менску&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Носава|загаловак=Чатыры кітайскія грузавыя электравозы прыбылі ў Беларусь|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2013/05/16/624376_624394|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=16 траўня 2013|дата доступу=19 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

У [[Віцебск]]у, [[Мазыр]]ы, [[Наваполацак|Наваполацку]] й [[Менск]]у дзейнічаюць [[трамвай]]ныя сеткі, а ў апошнім — яшчэ й [[Менскае мэтро|мэтро]].

== Дадатковыя зьвесткі ==
* Сярод грузаў, якія перавозяцца ў цягніках, значацца [[самалёт]]ы, [[верталёт]]ы, [[карабель (транспарт)|караблі]], [[падводная лодка|падводныя лодкі]] і нават [[ракета-носьбіт|касьмічныя ракеты]].&lt;ref&gt;{{спасылка
 | url           = http://ww2.kulichki.ru/flotkrim.htm
 | загаловак         = Дзеяньні флота на Чарнаморскім тэатры ваенных дзеяньняў
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{спасылка
 | url           = http://school108.krsnet.ru/pobeda/korabli/podm.html
 | загаловак         = Падводная лодка тыпу &quot;М&quot; 
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{спасылка
 | url           = http://www.automan.kz/54552-raketa-proton-m-ustanovlena-na-startovom-stole.html
 | загаловак         = Ракета &quot;Пратон-М&quot; усталявана на стартавым &quot;стале&quot; пляцоўкі касмадрому Байканур
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;

* На працягу двух дзесяцігодзьдзяў па савецкіх, а пазьней па расейскіх чыгунках курсавалі цягнікі, якія былі ўзброены [[міжкантынэнтальная балістычная ракета|міжкантынэнтальнымі балістычнымі ракетамі]]. Пры гэтым [[БЧРК|гэтыя цягнікі]] вонкава выглядалі для неадмыслоўцаў, як звычайныя грузавыя, прызначаныя для перавозкі хуткапсавальных прадуктаў.&lt;ref&gt;{{спасылка
|url           = http://www.snariad.ru/strategy/%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%86/
|загаловак         = Баявы чыгуначны ракетны комплекс РТ-23 УТТХ &quot;Маладзец&quot;
 | дата    = 18 лютага 2015
 | мова          = ru
}}&lt;/ref&gt;
* У турыстычнай практыцы сярод эўрапейскіх падарожнікаў атрымала распаўсюджаньне карыстаньне адмысловымі білетамі накшталт InterRail i EuRail Pass, якія дазваляюць значна ашчаджаць выдаткі і выступаюць аналягам «праязнога» на паслугі чыгункі.&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Ірына Хадарэнка. | url = http://urban.by/2011/09/19/cyagnikom-pa-europe/ | загаловак = Цягніком па Еўропе | дата = 18 лютага 2015}}&lt;/ref&gt;

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Цягнік&quot; widths=&quot;180px&quot; heights=&quot;120px&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
E subway train at Studencheskaya station.jpg|Цягнік [[мэтрапалітэн]]у
Soyuz tma-3 transported to launch pad.jpg|Транспартоўка цягніком ракеты [[Саюз-ФГ]] да стартавага стала [[касмадром]]у
EP1 locomotive cab.jpg|У кабіне [[электравоз]]а [[ЭП1]]
Big Hill CPR.jpg|Таварны цягнік з кратнай цягай на перавале {{Артыкул у іншым разьдзеле|Біг Гіл||en|Big Hill}} («Вялікі ўздым») у [[Канада|Канадзе]]
Oil train, batumi.jpg|Наліўны цягнік зблізку [[Батумі]]
Deviatkino-Ruchi ER2.ogv|Участак [[Дзявяткіна (чыгуначная станцыя)|Дзявяткіна]] — [[Мурыно (плятформа)|Мурыно]]. Бесьперапыннае ціканьне — мэханічны хуткасьцямер
ER2-973 Ligovo.ogg|Прыгарадны [[электрацягнік]] [[Электрацягнік ЭР2|ЭР2]] блізу [[чыгуначная станцыя|станцыі]] [[Лігава (станцыя)|Лігава]]
Otloczyn miejsce katastrofy.ogg|Пасажырскі цягнік у [[Польшча|Польшчы]]
ID_diesel_loco_CC_201-05_060327_4217_kta.jpg|GE U20C у [[Інданэзія|Інданэзіі]], #CC201-05
Diesel locomotive CC 203 22 at Gambir Station.jpg|GE U20C «Full-Width Cabin» у Інданэзіі, #CC203-22
ID_diesel_loco_CC_204-06_060403_2512_mri.jpg|GE U20C full computer control locomotive у Інданэзіі, #CC204-06
Wutachtalbahn_Talquerung_Epfenhofen.JPG|Паравоз на Вутахтальскай чыгунцы на паўднёвым захадзе [[Нямеччына|Нямеччыны]]
&lt;/gallery&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Вагон]]
* [[Трамвай]]
* [[Лякаматыў]]
* [[Мэтрапалітэн]]
* [[Трэйнспотынг]]
* [[Чыгуначны транспарт]]
* [[Сьпіс імянных пасажырскіх цягнікоў]]
* [[Баявы чыгуначны ракетны комплекс]]
* [[Клясыфікацыя парушэньняў бясьпекі руху на чыгуначным транспарце]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{кніга
|аўтар          = 
|частка         = 
|загаловак      = Правілы тэхнічнай эксплюатацыі чыгунак Расейскай Фэдэрацыі
|арыгінал       = Правила технической эксплуатации железных дорог Российской Федерации
|спасылка       = http://law.edu.ru/norm/norm.asp?normID=1241270
|адказны        = 
|выданьне       = Масква
|месца          = 
|выдавецтва     = Амега-Л
|год            = 
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-370-01094-3 978-5-370-01094-1
|тыраж          = 500 000
}}
* {{кніга
|аўтар          = Галоўны рэдактар Калявін В. П.
|частка         = Чыгуначны транспарт
|загаловак      = Вялікая энцыкляпэдыя транспарту
|арыгінал       = Большая энциклопедия транспорта
|спасылка       = http://www.infanata.org/2007/11/12/bolshaja-jenciklopedija-transporta.-v-8.html
|адказны        = Зайцаў А. А., Паўлаў В. Е.
|выданьне       = 
|месца          = СПб
|выдавецтва     = Элмор
|год            = 1994
|том            = 4
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-7399-0014-X
|тыраж          = 
}}
* {{кніга
|аўтар          = Галоўны рэдактар Канараў Н. С.
|частка         = 
|загаловак      = Энцыкляпэдыя «Чыгуначны транспарт»
|арыгінал       = Железнодорожный транспорт: Энциклопедия
|спасылка       = http://netzor.org/books/6671-jenciklopedija-zheleznodorozhnyjj.html
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Масква
|выдавецтва     = «Вялікая Расейская энцыкляпэдыя»
|год            = 1994
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 5-85270-115-7
|тыраж          = 
}}
* {{кніга
|аўтар      = Рэд. Бараўская Е.Н., Шапілаў Е.Д
|частка     = 
|загаловак  = Хуткасны і высакахуткасны чыгуначны транспарт
|арыгінал   = Скоростной и высокоскоростной железнодорожный транспорт
|спасылка   = 
|адказны    = Кавалёў І. П.
|выданьне   = 
|месца      = СПб
|выдавецтва = ГІІПП «Мастацтва Расеі»
|год        = 2001
|том        = 1
|старонкі   = 
|старонак   = 
|сэрыя      = 
|isbn       = 5-93518-012-X
|тыраж      = 2&amp;nbsp;000
|sfn=
}}
* {{кніга
|аўтар          = Garfield, Simon
|частка         = 
|загаловак      = The Last Journey of William Huskisson: the day the railway came of age
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = London
|выдавецтва     = Faber
|год            = 2002
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 0-571-21048-1
|тыраж          = 
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/ciahnik-i-pajezd/29246017.html Цягнікі — гэта не паязды! Чыгуначныя словы па-беларуску], [[Радыё Свабода]], 23 траўня 2018 г.
* {{Спасылка|аўтар = Д. Зиновьев |url = http://parovoz.com |загаловак = Расейскі чыгуначны партал |назва праекту = |выдавец = Паравоз ІС |дата = 19 лютага 2015 |мова = ru}}

{{Добры артыкул}}

[[Катэгорыя:Цягнікі| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>aj3g1mwpqv2jagy3x99in3erci5x6ls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64503</id>
    <revision>
      <id>2620617</id>
      <parentid>2620526</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:28:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Звадкаваны вуглевадародны газ]] [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <origin>2620617</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37582" sha1="fv9oewl8qtrmn21xssk3s4q1ikqlzxa" xml:space="preserve">{{Каардынаты|51|53|31|паўночнае|29|19|28|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія
|назва                 = «Мазырскі НПЗ»
|лягатып             =ЛЯГАТЫП МаНПЗ.png 
|тып                    = [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг              = 
|дэвіз                  = Ад дасканаласьці тэхналёгіі — да якасьці прадукцыі
|заснаваная        = {{Дата пачатку|25|1|1975|1}}
|заснавальнікі     = 
|уласьнікі            = [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Беларусі]] (43%), «[[Слаўнафта]]» (42%), «МНПЗ плюс» (12%)
|краіна={{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне = [[Выява:Flag of Homyel Voblast.svg|22px|border|Сьцяг Гомельскае вобласьці]] [[Гомельская вобласьць]]
|адрас                = [[Мазырскі раён]], [[Міхалкаўскі сельсавет]], [[Міцькі (Гомельская вобласьць)|Міцькі]], дом 18&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віталь Пятровіч Паўлаў|загаловак=Статут|спасылка=https://mnpz.by/upload/investors/Устав%20открытого%20акционерного%20общества%20«Мозырский%20нефтеперерабатывающий%20завод».PDF|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=31 траўня 2024|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|ключавыя постаці = [[Віталь Пятровіч Паўлаў|Віталь Паўлаў]] ([[генэральны дырэктар]]), [[Сяргей Грамовіч]] ([[галоўны інжынэр]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=https://mnpz.by/by/contacts/|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|галіна                = [[прамысловасьць]]
|прадукцыя           = [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]], [[мазута]], [[бітум]], [[звадкаваны вуглевадародны газ]], [[газа]], [[серка]], [[бэнзоль]], [[мэтыл-трэт-бутылавы этэр]]
|абарачэньне         = {{Падзеньне}}6,658 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] (2020 год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віталь Пятровіч Паўлаў, Сяргей Пятровіч Есяпёнак, Ігар Шавялёў|загаловак=Справаздача за 2020 год|спасылка=https://mnpz.by/upload/iblock/a50/nbrngpa2poyoy3qna1skwo9j6k4ms4z5.pdf|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=21 красавіка 2021|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;; 2,581 млрд $)
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      =
|лік супрацоўнікаў   = 4641 (2016 г.)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб дзейнасьці ААТ за 2015 год|спасылка=http://minfin.gov.by/upload/depcen/oao/otchet2015.zip|выдавец=[[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=2016|дата доступу=17 ліпеня 2017}}&lt;/ref&gt;
|матчына кампанія    = «[[Белнафтахім]]»
|даччыныя кампаніі   = «Палесьсе-Прамжылбуд», «Белфут»
|аўдытар             = «[[Грант Торнтан]]» (Менск)
|сайт                = [https://mnpz.by/by/ mnpz.by/by]
}}
'''«Мазы́рскі нафтаперапрацо́ўчы заво́д»''' — адно з двух найбольшых нафтаперапрацоўчых прадпрыемстваў Беларусі, заснаванае ў студзені 1975 году.

Вырабляў [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]], [[Мазута|мазуту]], [[Газа|газу]], дарожны і дахавы [[бітум]]ы, а таксама [[звадкаваны вуглевадародны газ]],[[Серка|серку]] і [[бэнзоль]]. Завод месьціцца за 20 км на поўдзень ад самога гораду [[Мазыр]]а — на поўдні Мазырскага раёну, дзе знаходзіцца на ўсходзе [[Міхалкаўскі сельсавет|Міхалкаўскага сельсавету]] і на поўдзень ад вёскі [[Міцькі (Гомельская вобласьць)|Міцькі]]. Работнікаў з гораду дастаўляе бясплатны [[Мазырскі трамвай]]. Уваходзіць у склад дзяржаўнага канцэрну «[[Белнафтахім]]». Мела 5 даччыных прадпрыемстваў: цалкам «Белфут» і «Палесьсе-Прамжылбуд» у Мазыры, «Палесьсе-Аграінвэст» у [[Петрыкаў|Петрыкаве]] (Гомельская вобласьць), 98,7% [[акцыя]]ў мясаперапрацоўчага заводу «Партнэр і К» на паўднёвым захадзе [[Мазырскі раён|Мазырскага раёну]] (вёска [[Козенкі]])&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Вырабы ==
На 2018 год «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод» вырабляў:
* аўтамабільны [[бэнзін]] АІ-92, АІ-95 і АІ-98 клясы Эўра-5;
* [[дызэльнае паліва]] экалягічнай клясы 5 — летняе гатунку С (гранічная тэмпэратура фільтравальнасьці не вышэй за −5[[Градус Цэльсія|°C]]), зімовыя гатунку F (да −20&amp;nbsp;°C), клясы 0 (тэмпэратура памутненьня не вышэй за −10&amp;nbsp;°C), клясы 1 (т.фільтр. −26&amp;nbsp;°C, т.памутн. −16&amp;nbsp;°C) і клясы 2 (т.фільтр. −326&amp;nbsp;°C, т.памутн. −22&amp;nbsp;°C), арктычнае клясы 4 (т.фільтр. −44&amp;nbsp;°C, т.памутн. −34&amp;nbsp;°C)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дызэльнае паліва|спасылка=https://mnpz.by/by/products/dizelnoe-toplivo|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* пячное побытавае [[паліва]] паводле ТУ BY 400091131.004-2009 (тэмпэратура запальваньня ў зачыненым тыглі пры +62&amp;nbsp;°C);
* топачная [[мазута]] (цеплыня згараньня 39 900 кіля[[Джоўль|джоўляў]]/кг, т.запальваньня +110&amp;nbsp;°C, т.застываньня +25&amp;nbsp;°C, да 3% [[Серка|серкі]]);
* дарожны [[бітум]] «Мазырбіт» марак 50/70 (пранікненьне пры +25&amp;nbsp;°C у 5-7 мм), 55/65 (пранікненьне ў 5,5-6,5 мм), 70/100 (адпаведна 7-10 мм) і 75/90 (7,5-9 мм)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дарожныя бітумы|спасылка=https://mnpz.by/by/products/bitumy-dorozhnye-po-stb-en-12591-2010-en-12591-200|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* дахавы бітум БНК 40/180 (т.разьмякчэньня +37&amp;nbsp;°C — +44&amp;nbsp;°C, глыбіня пранікненьня іглы 16—21 мм) і 45/190 (т.разьм. +40&amp;nbsp;°C — +50&amp;nbsp;°C, глыб.пранікн. іглы 16—22 мм);
* будаўнічы бітум БНК 70/30 (т.разьмякчэньня +70&amp;nbsp;°C — +80&amp;nbsp;°C, расьцягвальнасьць пры +25&amp;nbsp;°C прынамсі 3 см) і 90/10 (т.разьм. +90&amp;nbsp;°C — +105&amp;nbsp;°C, расьцягвальнасьць 1 см);
* звадкаваны нафтавы газ (аўтамабільны [[прапан]]-[[бутан]]; ПБА) — [[актанавы лік]] прынамсі 89, лішкавы [[ціск]] насычанай пары пры +40&amp;nbsp;°C да 1550 кіля[[Паскаль (адзінка вымярэньня)|паскаль]], прапану 50±10%;
* сумесь тэхнічных [[прапан]]у і [[Бутан (рэчыва)|бутану]] (СПБТ) — бутанаў і [[бутылен]]аў разам менш за 60%;
* тэхнічны бутан (БТ) — бутанаў і бутыленаў разам звыш 60%&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Звадкаваныя паліўныя вуглевадародныя газы|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* [[Алькіляваньне|алькілят]] (актанавы лік прынамсі 91), які ёсьць высокаактанавым складнікам бэнзіну;
* мэтыл-трэт-бутылавы этэр ([[МТБЭ]]) марак А (98% этэру) і Б (96%);
* экалягічна палепшаная [[газа]] (т.запальваньня +40&amp;nbsp;°C, да 10 [[міліграм]]ы серкі на кг);
* тэхнічная газавая [[серка]] — вадкая (99,98% серкі) і цьвёрдая (камковая, 99,2% серкі) — для вырабу серкавай кісьлі і [[Гума|гумы]];
* бітумная сыравіна;
* нафтавы [[бэнзол]] (тэмпэратура [[Крышталізаваньне|крышталізаваньня]] +5&amp;nbsp;°C) для вырабу каўчука, [[Плястмаса|плястмасы]] і фарбавальніка;
* лёгкі каталітычны [[газойль]] (т.запальваньня +80&amp;nbsp;°C) марак А (т.застываньня −15&amp;nbsp;°C) і Б (-5&amp;nbsp;°C) для кацельні і нафтахіміі;
* прастагонны вакуўмны газойль (т.заст. +16&amp;nbsp;°C) гатункаў А (кінэматычная [[клейкасьць]] пры +50&amp;nbsp;°C ад 5 да 25 мм²/сэкунда) і Б (ад 25,1 да 50 мм²/сэкунда) для вырабу базавай [[Аліва|алівы]] і цьвёрдай [[Парафіна|парафіны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прастагонны вакуўмны газойль|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazoyl-pryamogonnyy-vakuumnyy|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* водаачышчаны вакуўмны газойль (т.заст. +41&amp;nbsp;°C) для каталітычнага крэкінгу.

== Дапаможная інфраструктура ==
ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод» мае ў якасьці падразьдзяленьня [[Мазырскі трамвай|трамвайнае кіраўніцтва]] (вул. Шашэйная, д. 30), якое з 1 жніўня 1988 году злучае Мазыр і завод сваім трамвайным маршрутам. Даўжыня маршруту складае каля 20 км, якія трамвай праходзіць за 40 хвілінаў. Штодня каля 50 трамваяў перавозяць блізу 5000 чалавек, большасьць якіх складаюць супрацоўнікі заводу, якія карыстаюцца гэтым транспартам задарма. [[Мазырскі політэхнічны каледж]] (вул. Катлаўца, д. 23) рыхтуе на патрэбы заводу адмыслоўцаў па спэцыяльнасьці «перапрацоўка нафты і газу», якія атрымліваюць прафэсію «апэратар тэналягічных установак». Навучаньне доўжыцца цягам амаль 4 гадоў і ўлучае праходжаньне практыкі на заводзе, куды ўладкоўваюцца ўсе выпускнікі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Харчаваньне на заводзе забясьпечваюць 7 страўняў на 575 месцаў, у якіх штодня сілкуюцца каля 2000 чалавек. Камітэт фізычнай культуры заводу ўтрымлівае дзіцячы спартова-тэхнічны клюб «Старт» і дзіцяча-юнацкую школу алімпійскага рэзэрву «Жамчыжына Палесься». Палац культуры «Мазырскага НПЗ» (бульвар Юнацтва, д. 1а) улучае тэатральна-канцэртную залю на 850 месцаў. За 2012 год Палац культуры прыняў звыш 96 000 наведнікаў. На яго сцэне працуюць мясцовыя гурты «Сваякі» і «Жывіца», а таксама балет-судыя «Алексіс», якія выступаюць на тэлебачаньні і фэстывалях, у тым ліку за мяжой. На паўднёвым усходзе [[Мазырскі раён|Мазырскага раёну]] «Мазырскаму НПЗ» належыць [[здраўніца]] «Сосны» (вёска [[Стрэльск]], [[Крынічны сельсавет]]) на 136 месцаў. Здраўніца мае мэдычны корпус і басэйн, спартовае поле са штучным пакрыцьцём і спартовую залю, 1- і 2-мясцовыя нумары люкс і паўлюкс, пляж з распранальнямі на рацэ [[Прыпяць]]. 70% адпачывальнікаў складаюць супрацоўнікі завода зь сем’ямі, каля 15% — заводзкія пэнсіянэры, рэшту — расейскія турысты&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Уласьнікі ==
Акцыянэрамі завода зьяўляюцца: [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Рэспублікі Беларусь]] — 42,76%, ААТ НГК «[[Слаўнафта]]» ([[Масква]], Расея) — 42,58%, ТАА «МНПЗ плюс» — 12,25%, [[Фізычная асоба|фізычныя асобы]] — 2,41%&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Мінуўшчына ==
30 студзеня 1975 году на Мазырскім нафтаперапрацоўчым заводзе пусьцілі сэкцыю 100 комплеску ЛК-6У № 1 і атрымалі першы аўтамабільны [[бэнзін]]. Першапачаткова глыбіня нафтапепрацоўкі складала 50%, у выніку чаго істотную частку вырабаў складала [[мазута]], якая ішла на патрэбы энэргетыкі. За 1991—1994 гады Мазырскі НПЗ амаль 4-кратна скараціў нафтаперапрацоўку. У 1994 г. завод ператварылі ў [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

За 1996—1998 гады ўвялі ў дзеяньне сэкцыю каталітычнага [[рыформінг]]у ўстаноўку ЛК-6У № 2. Таксама перабудавалі [[вакуўм]]ны блёк устаноўкі вытворчасьці [[бітум]]у і атмасфэрную калёну к-102 ЛК-6У № 2. Сярод іншага, увялі ў дзеяньне парагазатурбінную [[Электрастанцыя|электрастанцыю]] (ПГТЭС) і энэргаблёк магутнасьцю 15 мэгаватаў, як і ўстаноўку канцэнтраваньня [[вадарод]]у. У выніку наладзілі вытворчасьць высокаактанавых неэтыляваных [[бэнзін]]аў і чыстага [[Дызэльнае паліва|дызэльнага паліва]]. У 1999—2000 гадох ўвялі ў дзеяньне ўстаноўку вакуўмнай дыстыляцыі [[Мазута|мазуты]]. Таксама перабудавалі сэкцыю 300/1 для гідраачысткі дызэльнага паліва на ЛК-6У № 1 пад гідрапераўтварэньне вакуўмнага [[Газойль|газойлю]]. Урэшце, увялі ў дзеяньне сэкцыю адпаркі кіслай вады на ўстаноўцы вытворчасьці [[Серка|серкі]]. Гэта дазволіла павялічыць вытворчасьць чыстай саляркі і ачышчанага газойлю. За 2000—2003 гады ўвялі ўдзеяньне ўстаноўку вісбрэкінгу [[гудрон]]у. Таксама пераабсталявалі рэактарны блёк сэкцыі 300/1 ЛК-6У ''№ 2''. Сярод іншага, замянілі ўнутраныя прылады рэктыфікацыйных калёнаў сэкцыі 400 з газафракцыявальнай устаноўкай на ЛК-6У- № 2, як і каталізацыйную сыстэму на ўстаноўцы лёгкага гідракрэкінгу. У выніку адышлі ад марнаваньня саляркі і газойлю на падрыхтоўку таварнай мазуты&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Учора, сёньня, заўтра|спасылка=https://mnpz.by/by/about/vchera-segodnya-zavtra/|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

30 студзеня 2004 году ўвялі ў дзеяньне камбінаваную ўстаноўку каталітычнага крэкінгу, што павялічыла глыбіню нафтаперапрацоўкі і адбору сьветлых нафтапрадуктаў. Таксама гэта дазволіла выкарыстоўваць у якасьці сыравіны сумесь водаачышчанага вакуўмнага газойлю і мазуту нізкасярністай нафты. Выпуск аўтамабільнага бэнзіну вырас у 1,5 разу, звадкаванага газу — удвая. У 2006 годзе пабудавалі блёк вылучэньня бэнзольнага канцэнтрату і ўстаноўку экстрактыўнай дыстыляцыі [[бэнзол]]у. Гэта зьменшыла колькасьць бэнзолу ў высокаактанавых бэнзіне адпаведна эўрапейскаму стандарту EN 228 і дазволіла атрымаць нафтавы бэнзол для пастаўкі ў якасьці сыравіны на патрэбу нафтахімічнай прамысловасьці. Чысты [[прыбытак]] заводу ў 2006 годзе склаў 353 млрд [[беларускі рубель|беларускіх рублёў]] ($164,5 млн). 17 траўня 2007 году ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод» выступіла сузаснавальнікам [[ЗАТ]] «[[Беларуская нафтавая кампанія]]» разам з ААТ «[[Нафтан (завод)|Нафтан]]» (Наваполацак) і УП «[[Беларуснафта]]» (Гомель). «Беларуская нафтавая кампанія» адчыніла замежныя прадстаўніцтвы ў 5 краінах Эўропы — Ангельшчыне, Латвіі, Польшчы, Расеі і Ўкраіне. Праз гэтыя прадстаўніцтвы наладзілі экспарт у 20 краінаў сьвету, у тым ліку 14 краінаў Эўропы. Пагатоў «Беларуская нафтавая кампанія» стала прадаваць нафтапрадукты і на ўнутраным рынку Беларусі. У 2008 годзе запусьцілі комплексную ўстаноўку фторыставадароднага [[Алькіляваньне|алькіляваньня]]. У выніку атрымалі алькілят, які служыць высокаактанавым дадаткам да бэнзіну&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч, Віктар Пазьнякоў.|загаловак=Галоўнае — правільна выбраная стратэгія і пасьлядоўная тактыка|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20130731/1375270654-galounae-pravilna-vybranaya-strategiya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 ліпеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-140-27505-ot-31072013 140 (27505)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1375267036_4.pdf 4], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1375267036_5.pdf 5]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, у 2008 годзе запусьцілі парк нізкасярністай нафты, каб укараніць разьдзельную нафтаперапрацоўку. Гэта дазволіла напоўную загрузіць устаноўку каталітычнага крэкінгу нізкасеркавай мазутай і павялічыць вытворчасьць бэнзіну на 325 000 т за год. Таксама ў 2008 годзе ўвялі ў дзеяньне ўстаноўку ўтылізацыі факельных газаў. У выніку звыш 2500 кубамэтраў газу за гадзіну стала вяртацца ў агульназаводзкую сетку паліўнага газу&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

На 2009 г. завод меў магутнасьць перапрацоўкі нафты ў 12 млн [[тона]]ў штогод, зь якіх загружанымі былі каля 11 млн тонаў. За год вырабляў каля 2,5 млн т аўтабэнзіна і 2,4 млн т дызэльнага паліва&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Берасьнеў.|загаловак=МНПЗ будзе інвэставаць нягледзячы на двухразовае скарачэньне прыбытку|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=42219|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=2 верасьня 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2009-09-02 164 (26522)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/42211/2ver-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У 2010 годзе дадалі ўстаноўку водаабязьсеркаваньня бэнзіну каталітычнага крэкінгу, што зьменшыла ўтрыманьне серкі ў высокаактанавым бэнзіне адпаведна эўрапейскаму стандарту EN 228:2008. Таксама адпаведна гэтаму стандарту сталі сэрыйна вырабляць бэнзін для аўтамабіляў экалягічнай клясы 5. Гэта стала магчымым дзякуючы даданьню ў рэцэптуру мэтыл-трэт-бутылавага этэру, які ёсьць высокаактанавым [[тлен]]азьмяшчальным дадаткам. У траўні і чэрвені 2010 году «Мазырскі НПЗ» прыняў пробныя пастаўкі 80 000 тонаў нафты з [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэлы]] праз чарнаморскі порт у [[Адэса|Адэсе]] (Украіна). На пачатку 2011 году запусьцілі новую ўстаноўку вытворчасьці [[вадарод]]у. У студзені 2012 году ўвялі ў дзеяньне ўстаноўку водаачысткі дызэльнага паліва, што дазволіла вырабляць яго паводле эўрапейскага стандарту EN 590. У сьнежні 2012 году пабудавалі ўстаноўку ізамэрызацыі пэнтан-гэксанавай фракцыі, прызначанай для атрыманьня [[ізамэрызат]]у, які ёсьць экалягічна чыстым высокаактанавым складнікам бэнзіну. Гэта дазволіла атрымаць бэнзін экалягічнай клясы 5 АІ-92-К5-Эўра паводле СТБ 1656—2011 і адпаведна стандарту EN 228, а таксама спыніць выпуск нерэнтабэльнага нізкаактанавага бэнзіну «Нармаль-80» і сыравіннага бэнзіну для [[піроліз]]у. У выніку вытворчасьць высокаактанавага бэнзіну перавысіла 200 000 тонаў за год. За 2010—2012 гады «Мазырскі НПЗ» увёў у дзеяньне 7 новых прамысловых установак агульнай вартасьцю $685 млн&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 2012 годзе ААТ «Мазырскі НПЗ» паставіла да 65% вырабаў за мяжу. Звыш паловы вырабаў накіравалі ў краіны Заходняй ([[Нідэрлянды]] і [[Ангельшчына]]) і Паўночнай Эўропы ([[Швэцыя]] і Данія). Траціна экспарту прыпала на Ўкраіну, куды пераважна паставілі дызэльнае паліва і бэнзін. У межах міжурадавага пагадненьня ў Расею прадалі істотную частку бэнзінаў АІ-92 і АІ-95. У [[Італія|Італію]] праз [[Чорнае мора|чарнаморскія]] парты паставілі топачную мазуту. У 2012 годзе перапрацавалі 11,91 млн тонаў нафты, што было найбольшым паказьнікам за 10 гадоў. [[Рэнтабэльнасьць]] склала каля 10%. У 2013 годзе 80% бэнзіну адпавядала стандарту «Эўра-4», рэшта — «Эўра-5». Глыбіня нафтаперапрацоўкі складала каля 70%. За 2010—2013 гады для зьмяншэньня выкідаў «Мазырскі НПЗ» увёў у дзеяньне 2 новыя блёкі абаротнага водазабесьпячэньня, устаноўку ўтылізаваньня [[Серкавадародная кісьля|серкавадародазьмяшчальнага]] газу, станцыю [[Ультрафіялетавае выпраменьваньне|ўльтрафіялетавага]] абеззаражваньня сьцёкавай вады, блёк утылізаваньня вуглевадароднага факельнага газу, нафтапасткі і флятатары на ачышчальных [[Збудаваньне|збудаваньнях]], абсталяваньне абязводжваньня асадкаў сьцёкавай вады, комплекс перапрацоўкі нафта[[шлам]]у і ўстаноўку тактавага наліву бэнзіну для зьмяншэньня стратаў нафтапрадуктаў і выкідаў у паветра. На 2013 год прадпрыемства налічвала 4720 супрацоўнікаў, зь іх рабочыя склалі 69%, спэцыялісты — 17%, кіраўнікі — 10%, служачыя — 4%. [[Моладзь]] складала 25% супрацоўнікаў. Сярэдні ўзрост супрацоўнікаў складаў 39 гадоў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. Таксама ў 2013 годзе запусьцілі ўстаноўку вакуўмнай перагонкі мазуты, што дазволіла паглыбіць нафтеперапрацоўку і павялічыць выхад сьветлых нафтапрадуктаў&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. У 2013 годзе «Мазырскі НПЗ» атрымаў 2-ю найбольшую выручку сярод прадпрыемстваў Беларусі ў памеры 28,014 трлн рублёў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=4 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/102-27712 102 (27712)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/4cher-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt; (2,945 млрд $)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Афіцыйныя курсы беларускага рубля ў адносінах да замежных валют, якія ўстанаўліваюцца штодзённа, на 31.12.2013 (даляр ЗША за 9510 рублёў)|спасылка=https://www.nbrb.by/bel/statistics/rates/ratesdaily|выдавец=[[Нацыянальны банк Беларусі]]|дата публікацыі=31 сьнежня 2013|дата доступу=7 лістапада 2024}}&lt;/ref&gt;.

1 ліпеня 2014 году «[[Беларускае рачное параходзтва]]» даставіла 4 рэактары ўстаноўкі [[гідракрэкінг]]у цяжкіх нафтавых рэшткаў (ЦНР) да прычала «Мазырскага НПЗ» у [[Стрэльск]]у ([[Крынічны сельсавет]]) на [[Прыпяць|Прыпяці]]. Перавозку ажыцьцявілі на несамаходных [[баржа]]х ад вусьця [[Дняпро|Дняпра]], куды рэактары даставілі морам. Кожны рэактар устаноўкі гідракрэкінгу ЦНР важыў 793 т і меў даўжыню 51,4 м, шырыню 7,5 м і вышыню 6 м з падстаўкай. Рэактары прызначаліся для паглыбленьня нафтаперапрацоўкі да 89 % пасьля 2017 году&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Андрэеў, Ірына Асташкевіч.|загаловак=Незвычайны груз|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 ліпеня 2014|нумар=122 (27732)|старонкі=5|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У 2014 годзе адчынілі парк захоўваньня і адгрузкі бэнзіну АІ-92. У 2015 годзе адчынілі парк захоўваньня і адгрузкі дызэльнага паліва, а таксама парк захоўваньня [[Мэтаноль|мэтанолю]]&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

У сакавіку 2016 году запусьцілі ўстаноўку адсарбцыйнай ачысткі [[Бутан (рэчыва)|бутанавай]] фракцыі С4. Яе прадукцыйнасьць склала 136 000 т за год. У выніку вырас тэрмін службы [[плятына]]зьмяшчальнага каталізатара і зьнізілася хуткасьць іржавеньня абсталяваньня і [[трубаправод]]аў сэкцыі алькіляваньня. Таксама гэта забясьпечыла ўстойлівую працу камбінаванай устаноўкі [[Фторавадарод|фторыставадароднага]] алькіляваньня, вырабам якой быў [[ізабутан]] як сыравіна для атрыманьня алькілятаў пад таварныя аўтабэнзіны. У траўні 2016 году запусьцілі ўстаноўку вытворчасьці серкі (Серка-2). Яна дазволіла атрымліваць серку з кіслых газаў, якія зьмяшчалі серкавадарод, атрыманых пры рэгенэрацыі насычанай [[Рашчына|рашчыны]] [[этаноламін]]у і адпарцы кіслай вады. У чэрвені 2016 году запусьцілі камбінаваную ўстаноўку вытворчасьці высокаактанавых кампанэнтаў бэнзіну (КУВВКБ), каб вырабляць бэнзіну стандарту «Эўра-5» з [[Актанавы лік|актанавым лікам]] 95 і вышэй&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. У 2017 годзе сукупная [[выручка]] заводу вырасла да 5,805 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] (2,942 млрд $), а апэрацыйны прыбытак да 214 млн рублёў (108 млн $) пры скарачэньні чыстага прыбытку да 185 млн рублёў (94 млн $)&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Натальля Гвардзіян, Алеся Старавойтава|загаловак=Справаздачнасьць ААТ «Мазырскі НПЗ» за 2017 год, складзеная ў адпаведнасьці з МСФС|спасылка=https://mnpz.by/upload/iblock/b27/b2775e93d9264f01751635ec7430d687.pdf|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=14 чэрвеня 2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;.

У кастрычніку 2022 году прадпрыемства было ўнесена ў санкцыйны сьпіс [[Украіна|Украіны]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230416182538/https://sanctions.nazk.gov.ua/sanction-company/7005/ Відкрите акціонерне товариство «Мозирський нафтопереробний завод»]&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
# [[Г.М. Крыўко]] (1966—1969)
# [[М.І Пятроў]] (1969—1976)
# [[В.П. Пушкароў]] (1976—1984)
# [[А.С. Зубоўскі]] (1984—1991)
# [[В.Н. Здобнаў]] (1991—1996)
# [[Анатоль Купрыянаў]] (1996—2016)
# [[Віталь Пятровіч Паўлаў|Віталь Паўлаў]] (з 29 сакавіка 2017 году)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Цэны на нафтапрадукты|спасылка=https://mnpz.by/by/partners/price-archive/|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Адчынены гандаль|спасылка=http://bnk.by/auctions/open.html|выдавец=ЗАТ «Беларуская нафтавая кампанія»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}
* [https://bntdtorg.by/ УП «Беларускі нафтавы гандлёвы дом»]{{ref-ru}} — сыстэма электроннага гандлю на Адзінай гандлёвай пляцоўцы канцэрну «[[Белнафтахім]]»
* [https://belfoot.by/ Даччынае УП «Белфут»]{{ref-ru}}

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Эканоміка Мазырскага раёну]]
[[Катэгорыя:Беларускія хімічныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Вытворчыя кампаніі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Белнафтахім]]
[[Катэгорыя:Міхалкаўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Савецкія прадпрыемствы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1975 годзе]]</text>
      <sha1>fv9oewl8qtrmn21xssk3s4q1ikqlzxa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620618</id>
      <parentid>2620617</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:28:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>.</comment>
      <origin>2620618</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37583" sha1="k3x6xxckgmgprp844av406jtupxyi57" xml:space="preserve">{{Каардынаты|51|53|31|паўночнае|29|19|28|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія
|назва                 = «Мазырскі НПЗ»
|лягатып             =ЛЯГАТЫП МаНПЗ.png 
|тып                    = [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг              = 
|дэвіз                  = Ад дасканаласьці тэхналёгіі — да якасьці прадукцыі
|заснаваная        = {{Дата пачатку|25|1|1975|1}}
|заснавальнікі     = 
|уласьнікі            = [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Беларусі]] (43%), «[[Слаўнафта]]» (42%), «МНПЗ плюс» (12%)
|краіна={{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне = [[Выява:Flag of Homyel Voblast.svg|22px|border|Сьцяг Гомельскае вобласьці]] [[Гомельская вобласьць]]
|адрас                = [[Мазырскі раён]], [[Міхалкаўскі сельсавет]], [[Міцькі (Гомельская вобласьць)|Міцькі]], дом 18&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віталь Пятровіч Паўлаў|загаловак=Статут|спасылка=https://mnpz.by/upload/investors/Устав%20открытого%20акционерного%20общества%20«Мозырский%20нефтеперерабатывающий%20завод».PDF|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=31 траўня 2024|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|ключавыя постаці = [[Віталь Пятровіч Паўлаў|Віталь Паўлаў]] ([[генэральны дырэктар]]), [[Сяргей Грамовіч]] ([[галоўны інжынэр]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=https://mnpz.by/by/contacts/|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|галіна                = [[прамысловасьць]]
|прадукцыя           = [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]], [[мазута]], [[бітум]], [[звадкаваны вуглевадародны газ]], [[газа]], [[серка]], [[бэнзоль]], [[мэтыл-трэт-бутылавы этэр]]
|абарачэньне         = {{Падзеньне}}6,658 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] (2020 год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віталь Пятровіч Паўлаў, Сяргей Пятровіч Есяпёнак, Ігар Шавялёў|загаловак=Справаздача за 2020 год|спасылка=https://mnpz.by/upload/iblock/a50/nbrngpa2poyoy3qna1skwo9j6k4ms4z5.pdf|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=21 красавіка 2021|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;; 2,581 млрд $)
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      =
|лік супрацоўнікаў   = 4641 (2016 г.)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб дзейнасьці ААТ за 2015 год|спасылка=http://minfin.gov.by/upload/depcen/oao/otchet2015.zip|выдавец=[[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=2016|дата доступу=17 ліпеня 2017}}&lt;/ref&gt;
|матчына кампанія    = «[[Белнафтахім]]»
|даччыныя кампаніі   = «Палесьсе-Прамжылбуд», «Белфут»
|аўдытар             = «[[Грант Торнтан]]» (Менск)
|сайт                = [https://mnpz.by/by/ mnpz.by/by]
}}
'''«Мазы́рскі нафтаперапрацо́ўчы заво́д»''' — адно з двух найбольшых нафтаперапрацоўчых прадпрыемстваў Беларусі, заснаванае ў студзені 1975 году.

Вырабляў [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]], [[Мазута|мазуту]], [[Газа|газу]], дарожны і дахавы [[бітум]]ы, а таксама [[звадкаваны вуглевадародны газ]], [[Серка|серку]] і [[бэнзоль]]. Завод месьціцца за 20 км на поўдзень ад самога гораду [[Мазыр]]а — на поўдні Мазырскага раёну, дзе знаходзіцца на ўсходзе [[Міхалкаўскі сельсавет|Міхалкаўскага сельсавету]] і на поўдзень ад вёскі [[Міцькі (Гомельская вобласьць)|Міцькі]]. Работнікаў з гораду дастаўляе бясплатны [[Мазырскі трамвай]]. Уваходзіць у склад дзяржаўнага канцэрну «[[Белнафтахім]]». Мела 5 даччыных прадпрыемстваў: цалкам «Белфут» і «Палесьсе-Прамжылбуд» у Мазыры, «Палесьсе-Аграінвэст» у [[Петрыкаў|Петрыкаве]] (Гомельская вобласьць), 98,7% [[акцыя]]ў мясаперапрацоўчага заводу «Партнэр і К» на паўднёвым захадзе [[Мазырскі раён|Мазырскага раёну]] (вёска [[Козенкі]])&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Вырабы ==
На 2018 год «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод» вырабляў:
* аўтамабільны [[бэнзін]] АІ-92, АІ-95 і АІ-98 клясы Эўра-5;
* [[дызэльнае паліва]] экалягічнай клясы 5 — летняе гатунку С (гранічная тэмпэратура фільтравальнасьці не вышэй за −5[[Градус Цэльсія|°C]]), зімовыя гатунку F (да −20&amp;nbsp;°C), клясы 0 (тэмпэратура памутненьня не вышэй за −10&amp;nbsp;°C), клясы 1 (т.фільтр. −26&amp;nbsp;°C, т.памутн. −16&amp;nbsp;°C) і клясы 2 (т.фільтр. −326&amp;nbsp;°C, т.памутн. −22&amp;nbsp;°C), арктычнае клясы 4 (т.фільтр. −44&amp;nbsp;°C, т.памутн. −34&amp;nbsp;°C)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дызэльнае паліва|спасылка=https://mnpz.by/by/products/dizelnoe-toplivo|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* пячное побытавае [[паліва]] паводле ТУ BY 400091131.004-2009 (тэмпэратура запальваньня ў зачыненым тыглі пры +62&amp;nbsp;°C);
* топачная [[мазута]] (цеплыня згараньня 39 900 кіля[[Джоўль|джоўляў]]/кг, т.запальваньня +110&amp;nbsp;°C, т.застываньня +25&amp;nbsp;°C, да 3% [[Серка|серкі]]);
* дарожны [[бітум]] «Мазырбіт» марак 50/70 (пранікненьне пры +25&amp;nbsp;°C у 5-7 мм), 55/65 (пранікненьне ў 5,5-6,5 мм), 70/100 (адпаведна 7-10 мм) і 75/90 (7,5-9 мм)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дарожныя бітумы|спасылка=https://mnpz.by/by/products/bitumy-dorozhnye-po-stb-en-12591-2010-en-12591-200|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* дахавы бітум БНК 40/180 (т.разьмякчэньня +37&amp;nbsp;°C — +44&amp;nbsp;°C, глыбіня пранікненьня іглы 16—21 мм) і 45/190 (т.разьм. +40&amp;nbsp;°C — +50&amp;nbsp;°C, глыб.пранікн. іглы 16—22 мм);
* будаўнічы бітум БНК 70/30 (т.разьмякчэньня +70&amp;nbsp;°C — +80&amp;nbsp;°C, расьцягвальнасьць пры +25&amp;nbsp;°C прынамсі 3 см) і 90/10 (т.разьм. +90&amp;nbsp;°C — +105&amp;nbsp;°C, расьцягвальнасьць 1 см);
* звадкаваны нафтавы газ (аўтамабільны [[прапан]]-[[бутан]]; ПБА) — [[актанавы лік]] прынамсі 89, лішкавы [[ціск]] насычанай пары пры +40&amp;nbsp;°C да 1550 кіля[[Паскаль (адзінка вымярэньня)|паскаль]], прапану 50±10%;
* сумесь тэхнічных [[прапан]]у і [[Бутан (рэчыва)|бутану]] (СПБТ) — бутанаў і [[бутылен]]аў разам менш за 60%;
* тэхнічны бутан (БТ) — бутанаў і бутыленаў разам звыш 60%&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Звадкаваныя паліўныя вуглевадародныя газы|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* [[Алькіляваньне|алькілят]] (актанавы лік прынамсі 91), які ёсьць высокаактанавым складнікам бэнзіну;
* мэтыл-трэт-бутылавы этэр ([[МТБЭ]]) марак А (98% этэру) і Б (96%);
* экалягічна палепшаная [[газа]] (т.запальваньня +40&amp;nbsp;°C, да 10 [[міліграм]]ы серкі на кг);
* тэхнічная газавая [[серка]] — вадкая (99,98% серкі) і цьвёрдая (камковая, 99,2% серкі) — для вырабу серкавай кісьлі і [[Гума|гумы]];
* бітумная сыравіна;
* нафтавы [[бэнзол]] (тэмпэратура [[Крышталізаваньне|крышталізаваньня]] +5&amp;nbsp;°C) для вырабу каўчука, [[Плястмаса|плястмасы]] і фарбавальніка;
* лёгкі каталітычны [[газойль]] (т.запальваньня +80&amp;nbsp;°C) марак А (т.застываньня −15&amp;nbsp;°C) і Б (-5&amp;nbsp;°C) для кацельні і нафтахіміі;
* прастагонны вакуўмны газойль (т.заст. +16&amp;nbsp;°C) гатункаў А (кінэматычная [[клейкасьць]] пры +50&amp;nbsp;°C ад 5 да 25 мм²/сэкунда) і Б (ад 25,1 да 50 мм²/сэкунда) для вырабу базавай [[Аліва|алівы]] і цьвёрдай [[Парафіна|парафіны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прастагонны вакуўмны газойль|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazoyl-pryamogonnyy-vakuumnyy|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;;
* водаачышчаны вакуўмны газойль (т.заст. +41&amp;nbsp;°C) для каталітычнага крэкінгу.

== Дапаможная інфраструктура ==
ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод» мае ў якасьці падразьдзяленьня [[Мазырскі трамвай|трамвайнае кіраўніцтва]] (вул. Шашэйная, д. 30), якое з 1 жніўня 1988 году злучае Мазыр і завод сваім трамвайным маршрутам. Даўжыня маршруту складае каля 20 км, якія трамвай праходзіць за 40 хвілінаў. Штодня каля 50 трамваяў перавозяць блізу 5000 чалавек, большасьць якіх складаюць супрацоўнікі заводу, якія карыстаюцца гэтым транспартам задарма. [[Мазырскі політэхнічны каледж]] (вул. Катлаўца, д. 23) рыхтуе на патрэбы заводу адмыслоўцаў па спэцыяльнасьці «перапрацоўка нафты і газу», якія атрымліваюць прафэсію «апэратар тэналягічных установак». Навучаньне доўжыцца цягам амаль 4 гадоў і ўлучае праходжаньне практыкі на заводзе, куды ўладкоўваюцца ўсе выпускнікі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Харчаваньне на заводзе забясьпечваюць 7 страўняў на 575 месцаў, у якіх штодня сілкуюцца каля 2000 чалавек. Камітэт фізычнай культуры заводу ўтрымлівае дзіцячы спартова-тэхнічны клюб «Старт» і дзіцяча-юнацкую школу алімпійскага рэзэрву «Жамчыжына Палесься». Палац культуры «Мазырскага НПЗ» (бульвар Юнацтва, д. 1а) улучае тэатральна-канцэртную залю на 850 месцаў. За 2012 год Палац культуры прыняў звыш 96 000 наведнікаў. На яго сцэне працуюць мясцовыя гурты «Сваякі» і «Жывіца», а таксама балет-судыя «Алексіс», якія выступаюць на тэлебачаньні і фэстывалях, у тым ліку за мяжой. На паўднёвым усходзе [[Мазырскі раён|Мазырскага раёну]] «Мазырскаму НПЗ» належыць [[здраўніца]] «Сосны» (вёска [[Стрэльск]], [[Крынічны сельсавет]]) на 136 месцаў. Здраўніца мае мэдычны корпус і басэйн, спартовае поле са штучным пакрыцьцём і спартовую залю, 1- і 2-мясцовыя нумары люкс і паўлюкс, пляж з распранальнямі на рацэ [[Прыпяць]]. 70% адпачывальнікаў складаюць супрацоўнікі завода зь сем’ямі, каля 15% — заводзкія пэнсіянэры, рэшту — расейскія турысты&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Уласьнікі ==
Акцыянэрамі завода зьяўляюцца: [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Рэспублікі Беларусь]] — 42,76%, ААТ НГК «[[Слаўнафта]]» ([[Масква]], Расея) — 42,58%, ТАА «МНПЗ плюс» — 12,25%, [[Фізычная асоба|фізычныя асобы]] — 2,41%&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Мінуўшчына ==
30 студзеня 1975 году на Мазырскім нафтаперапрацоўчым заводзе пусьцілі сэкцыю 100 комплеску ЛК-6У № 1 і атрымалі першы аўтамабільны [[бэнзін]]. Першапачаткова глыбіня нафтапепрацоўкі складала 50%, у выніку чаго істотную частку вырабаў складала [[мазута]], якая ішла на патрэбы энэргетыкі. За 1991—1994 гады Мазырскі НПЗ амаль 4-кратна скараціў нафтаперапрацоўку. У 1994 г. завод ператварылі ў [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

За 1996—1998 гады ўвялі ў дзеяньне сэкцыю каталітычнага [[рыформінг]]у ўстаноўку ЛК-6У № 2. Таксама перабудавалі [[вакуўм]]ны блёк устаноўкі вытворчасьці [[бітум]]у і атмасфэрную калёну к-102 ЛК-6У № 2. Сярод іншага, увялі ў дзеяньне парагазатурбінную [[Электрастанцыя|электрастанцыю]] (ПГТЭС) і энэргаблёк магутнасьцю 15 мэгаватаў, як і ўстаноўку канцэнтраваньня [[вадарод]]у. У выніку наладзілі вытворчасьць высокаактанавых неэтыляваных [[бэнзін]]аў і чыстага [[Дызэльнае паліва|дызэльнага паліва]]. У 1999—2000 гадох ўвялі ў дзеяньне ўстаноўку вакуўмнай дыстыляцыі [[Мазута|мазуты]]. Таксама перабудавалі сэкцыю 300/1 для гідраачысткі дызэльнага паліва на ЛК-6У № 1 пад гідрапераўтварэньне вакуўмнага [[Газойль|газойлю]]. Урэшце, увялі ў дзеяньне сэкцыю адпаркі кіслай вады на ўстаноўцы вытворчасьці [[Серка|серкі]]. Гэта дазволіла павялічыць вытворчасьць чыстай саляркі і ачышчанага газойлю. За 2000—2003 гады ўвялі ўдзеяньне ўстаноўку вісбрэкінгу [[гудрон]]у. Таксама пераабсталявалі рэактарны блёк сэкцыі 300/1 ЛК-6У ''№ 2''. Сярод іншага, замянілі ўнутраныя прылады рэктыфікацыйных калёнаў сэкцыі 400 з газафракцыявальнай устаноўкай на ЛК-6У- № 2, як і каталізацыйную сыстэму на ўстаноўцы лёгкага гідракрэкінгу. У выніку адышлі ад марнаваньня саляркі і газойлю на падрыхтоўку таварнай мазуты&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Учора, сёньня, заўтра|спасылка=https://mnpz.by/by/about/vchera-segodnya-zavtra/|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

30 студзеня 2004 году ўвялі ў дзеяньне камбінаваную ўстаноўку каталітычнага крэкінгу, што павялічыла глыбіню нафтаперапрацоўкі і адбору сьветлых нафтапрадуктаў. Таксама гэта дазволіла выкарыстоўваць у якасьці сыравіны сумесь водаачышчанага вакуўмнага газойлю і мазуту нізкасярністай нафты. Выпуск аўтамабільнага бэнзіну вырас у 1,5 разу, звадкаванага газу — удвая. У 2006 годзе пабудавалі блёк вылучэньня бэнзольнага канцэнтрату і ўстаноўку экстрактыўнай дыстыляцыі [[бэнзол]]у. Гэта зьменшыла колькасьць бэнзолу ў высокаактанавых бэнзіне адпаведна эўрапейскаму стандарту EN 228 і дазволіла атрымаць нафтавы бэнзол для пастаўкі ў якасьці сыравіны на патрэбу нафтахімічнай прамысловасьці. Чысты [[прыбытак]] заводу ў 2006 годзе склаў 353 млрд [[беларускі рубель|беларускіх рублёў]] ($164,5 млн). 17 траўня 2007 году ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод» выступіла сузаснавальнікам [[ЗАТ]] «[[Беларуская нафтавая кампанія]]» разам з ААТ «[[Нафтан (завод)|Нафтан]]» (Наваполацак) і УП «[[Беларуснафта]]» (Гомель). «Беларуская нафтавая кампанія» адчыніла замежныя прадстаўніцтвы ў 5 краінах Эўропы — Ангельшчыне, Латвіі, Польшчы, Расеі і Ўкраіне. Праз гэтыя прадстаўніцтвы наладзілі экспарт у 20 краінаў сьвету, у тым ліку 14 краінаў Эўропы. Пагатоў «Беларуская нафтавая кампанія» стала прадаваць нафтапрадукты і на ўнутраным рынку Беларусі. У 2008 годзе запусьцілі комплексную ўстаноўку фторыставадароднага [[Алькіляваньне|алькіляваньня]]. У выніку атрымалі алькілят, які служыць высокаактанавым дадаткам да бэнзіну&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч, Віктар Пазьнякоў.|загаловак=Галоўнае — правільна выбраная стратэгія і пасьлядоўная тактыка|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20130731/1375270654-galounae-pravilna-vybranaya-strategiya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 ліпеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-140-27505-ot-31072013 140 (27505)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1375267036_4.pdf 4], [http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1375267036_5.pdf 5]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, у 2008 годзе запусьцілі парк нізкасярністай нафты, каб укараніць разьдзельную нафтаперапрацоўку. Гэта дазволіла напоўную загрузіць устаноўку каталітычнага крэкінгу нізкасеркавай мазутай і павялічыць вытворчасьць бэнзіну на 325 000 т за год. Таксама ў 2008 годзе ўвялі ў дзеяньне ўстаноўку ўтылізацыі факельных газаў. У выніку звыш 2500 кубамэтраў газу за гадзіну стала вяртацца ў агульназаводзкую сетку паліўнага газу&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

На 2009 г. завод меў магутнасьць перапрацоўкі нафты ў 12 млн [[тона]]ў штогод, зь якіх загружанымі былі каля 11 млн тонаў. За год вырабляў каля 2,5 млн т аўтабэнзіна і 2,4 млн т дызэльнага паліва&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Берасьнеў.|загаловак=МНПЗ будзе інвэставаць нягледзячы на двухразовае скарачэньне прыбытку|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=42219|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=2 верасьня 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2009-09-02 164 (26522)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/42211/2ver-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У 2010 годзе дадалі ўстаноўку водаабязьсеркаваньня бэнзіну каталітычнага крэкінгу, што зьменшыла ўтрыманьне серкі ў высокаактанавым бэнзіне адпаведна эўрапейскаму стандарту EN 228:2008. Таксама адпаведна гэтаму стандарту сталі сэрыйна вырабляць бэнзін для аўтамабіляў экалягічнай клясы 5. Гэта стала магчымым дзякуючы даданьню ў рэцэптуру мэтыл-трэт-бутылавага этэру, які ёсьць высокаактанавым [[тлен]]азьмяшчальным дадаткам. У траўні і чэрвені 2010 году «Мазырскі НПЗ» прыняў пробныя пастаўкі 80 000 тонаў нафты з [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэлы]] праз чарнаморскі порт у [[Адэса|Адэсе]] (Украіна). На пачатку 2011 году запусьцілі новую ўстаноўку вытворчасьці [[вадарод]]у. У студзені 2012 году ўвялі ў дзеяньне ўстаноўку водаачысткі дызэльнага паліва, што дазволіла вырабляць яго паводле эўрапейскага стандарту EN 590. У сьнежні 2012 году пабудавалі ўстаноўку ізамэрызацыі пэнтан-гэксанавай фракцыі, прызначанай для атрыманьня [[ізамэрызат]]у, які ёсьць экалягічна чыстым высокаактанавым складнікам бэнзіну. Гэта дазволіла атрымаць бэнзін экалягічнай клясы 5 АІ-92-К5-Эўра паводле СТБ 1656—2011 і адпаведна стандарту EN 228, а таксама спыніць выпуск нерэнтабэльнага нізкаактанавага бэнзіну «Нармаль-80» і сыравіннага бэнзіну для [[піроліз]]у. У выніку вытворчасьць высокаактанавага бэнзіну перавысіла 200 000 тонаў за год. За 2010—2012 гады «Мазырскі НПЗ» увёў у дзеяньне 7 новых прамысловых установак агульнай вартасьцю $685 млн&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 2012 годзе ААТ «Мазырскі НПЗ» паставіла да 65% вырабаў за мяжу. Звыш паловы вырабаў накіравалі ў краіны Заходняй ([[Нідэрлянды]] і [[Ангельшчына]]) і Паўночнай Эўропы ([[Швэцыя]] і Данія). Траціна экспарту прыпала на Ўкраіну, куды пераважна паставілі дызэльнае паліва і бэнзін. У межах міжурадавага пагадненьня ў Расею прадалі істотную частку бэнзінаў АІ-92 і АІ-95. У [[Італія|Італію]] праз [[Чорнае мора|чарнаморскія]] парты паставілі топачную мазуту. У 2012 годзе перапрацавалі 11,91 млн тонаў нафты, што было найбольшым паказьнікам за 10 гадоў. [[Рэнтабэльнасьць]] склала каля 10%. У 2013 годзе 80% бэнзіну адпавядала стандарту «Эўра-4», рэшта — «Эўра-5». Глыбіня нафтаперапрацоўкі складала каля 70%. За 2010—2013 гады для зьмяншэньня выкідаў «Мазырскі НПЗ» увёў у дзеяньне 2 новыя блёкі абаротнага водазабесьпячэньня, устаноўку ўтылізаваньня [[Серкавадародная кісьля|серкавадародазьмяшчальнага]] газу, станцыю [[Ультрафіялетавае выпраменьваньне|ўльтрафіялетавага]] абеззаражваньня сьцёкавай вады, блёк утылізаваньня вуглевадароднага факельнага газу, нафтапасткі і флятатары на ачышчальных [[Збудаваньне|збудаваньнях]], абсталяваньне абязводжваньня асадкаў сьцёкавай вады, комплекс перапрацоўкі нафта[[шлам]]у і ўстаноўку тактавага наліву бэнзіну для зьмяншэньня стратаў нафтапрадуктаў і выкідаў у паветра. На 2013 год прадпрыемства налічвала 4720 супрацоўнікаў, зь іх рабочыя склалі 69%, спэцыялісты — 17%, кіраўнікі — 10%, служачыя — 4%. [[Моладзь]] складала 25% супрацоўнікаў. Сярэдні ўзрост супрацоўнікаў складаў 39 гадоў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. Таксама ў 2013 годзе запусьцілі ўстаноўку вакуўмнай перагонкі мазуты, што дазволіла паглыбіць нафтеперапрацоўку і павялічыць выхад сьветлых нафтапрадуктаў&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. У 2013 годзе «Мазырскі НПЗ» атрымаў 2-ю найбольшую выручку сярод прадпрыемстваў Беларусі ў памеры 28,014 трлн рублёў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=4 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/102-27712 102 (27712)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/4cher-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt; (2,945 млрд $)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Афіцыйныя курсы беларускага рубля ў адносінах да замежных валют, якія ўстанаўліваюцца штодзённа, на 31.12.2013 (даляр ЗША за 9510 рублёў)|спасылка=https://www.nbrb.by/bel/statistics/rates/ratesdaily|выдавец=[[Нацыянальны банк Беларусі]]|дата публікацыі=31 сьнежня 2013|дата доступу=7 лістапада 2024}}&lt;/ref&gt;.

1 ліпеня 2014 году «[[Беларускае рачное параходзтва]]» даставіла 4 рэактары ўстаноўкі [[гідракрэкінг]]у цяжкіх нафтавых рэшткаў (ЦНР) да прычала «Мазырскага НПЗ» у [[Стрэльск]]у ([[Крынічны сельсавет]]) на [[Прыпяць|Прыпяці]]. Перавозку ажыцьцявілі на несамаходных [[баржа]]х ад вусьця [[Дняпро|Дняпра]], куды рэактары даставілі морам. Кожны рэактар устаноўкі гідракрэкінгу ЦНР важыў 793 т і меў даўжыню 51,4 м, шырыню 7,5 м і вышыню 6 м з падстаўкай. Рэактары прызначаліся для паглыбленьня нафтаперапрацоўкі да 89 % пасьля 2017 году&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Андрэеў, Ірына Асташкевіч.|загаловак=Незвычайны груз|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 ліпеня 2014|нумар=122 (27732)|старонкі=5|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У 2014 годзе адчынілі парк захоўваньня і адгрузкі бэнзіну АІ-92. У 2015 годзе адчынілі парк захоўваньня і адгрузкі дызэльнага паліва, а таксама парк захоўваньня [[Мэтаноль|мэтанолю]]&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

У сакавіку 2016 году запусьцілі ўстаноўку адсарбцыйнай ачысткі [[Бутан (рэчыва)|бутанавай]] фракцыі С4. Яе прадукцыйнасьць склала 136 000 т за год. У выніку вырас тэрмін службы [[плятына]]зьмяшчальнага каталізатара і зьнізілася хуткасьць іржавеньня абсталяваньня і [[трубаправод]]аў сэкцыі алькіляваньня. Таксама гэта забясьпечыла ўстойлівую працу камбінаванай устаноўкі [[Фторавадарод|фторыставадароднага]] алькіляваньня, вырабам якой быў [[ізабутан]] як сыравіна для атрыманьня алькілятаў пад таварныя аўтабэнзіны. У траўні 2016 году запусьцілі ўстаноўку вытворчасьці серкі (Серка-2). Яна дазволіла атрымліваць серку з кіслых газаў, якія зьмяшчалі серкавадарод, атрыманых пры рэгенэрацыі насычанай [[Рашчына|рашчыны]] [[этаноламін]]у і адпарцы кіслай вады. У чэрвені 2016 году запусьцілі камбінаваную ўстаноўку вытворчасьці высокаактанавых кампанэнтаў бэнзіну (КУВВКБ), каб вырабляць бэнзіну стандарту «Эўра-5» з [[Актанавы лік|актанавым лікам]] 95 і вышэй&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. У 2017 годзе сукупная [[выручка]] заводу вырасла да 5,805 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] (2,942 млрд $), а апэрацыйны прыбытак да 214 млн рублёў (108 млн $) пры скарачэньні чыстага прыбытку да 185 млн рублёў (94 млн $)&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Натальля Гвардзіян, Алеся Старавойтава|загаловак=Справаздачнасьць ААТ «Мазырскі НПЗ» за 2017 год, складзеная ў адпаведнасьці з МСФС|спасылка=https://mnpz.by/upload/iblock/b27/b2775e93d9264f01751635ec7430d687.pdf|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|мова=ru|дата публікацыі=14 чэрвеня 2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}&lt;/ref&gt;.

У кастрычніку 2022 году прадпрыемства было ўнесена ў санкцыйны сьпіс [[Украіна|Украіны]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230416182538/https://sanctions.nazk.gov.ua/sanction-company/7005/ Відкрите акціонерне товариство «Мозирський нафтопереробний завод»]&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
# [[Г.М. Крыўко]] (1966—1969)
# [[М.І Пятроў]] (1969—1976)
# [[В.П. Пушкароў]] (1976—1984)
# [[А.С. Зубоўскі]] (1984—1991)
# [[В.Н. Здобнаў]] (1991—1996)
# [[Анатоль Купрыянаў]] (1996—2016)
# [[Віталь Пятровіч Паўлаў|Віталь Паўлаў]] (з 29 сакавіка 2017 году)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Цэны на нафтапрадукты|спасылка=https://mnpz.by/by/partners/price-archive/|выдавец=ААТ «Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=17 чэрвеня 2025}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Адчынены гандаль|спасылка=http://bnk.by/auctions/open.html|выдавец=ЗАТ «Беларуская нафтавая кампанія»|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=17 ліпеня 2018}}
* [https://bntdtorg.by/ УП «Беларускі нафтавы гандлёвы дом»]{{ref-ru}} — сыстэма электроннага гандлю на Адзінай гандлёвай пляцоўцы канцэрну «[[Белнафтахім]]»
* [https://belfoot.by/ Даччынае УП «Белфут»]{{ref-ru}}

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Эканоміка Мазырскага раёну]]
[[Катэгорыя:Беларускія хімічныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Вытворчыя кампаніі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Белнафтахім]]
[[Катэгорыя:Міхалкаўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Савецкія прадпрыемствы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1975 годзе]]</text>
      <sha1>k3x6xxckgmgprp844av406jtupxyi57</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мікалай Шкялёнак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69457</id>
    <revision>
      <id>2620668</id>
      <parentid>2620532</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:50:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SergeiSEE</username>
        <id>38150</id>
      </contributor>
      <comment>дапаўненьне  літаратура</comment>
      <origin>2620668</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11379" sha1="m4hczc1dt2cb6tc3ckm862vpy50e7y5" xml:space="preserve">{{Палітык
|лацінка            = Mikałaj Škialonak
|выява              = Mikalaj-Szkialionak.jpg
}}
'''Мікала́й Во́сіпавіч Шкялё́нак''' (1889—1946) — беларускі палітычны й грамадзкі дзяяч, юрыст, публіцыст, гісторык, намесьнік старшыні [[БЦР]].

== Біяграфія ==
Скончыў [[Віленскі ўнівэрсытэт]] (1932 год). Адзін з заснавальнікаў студэнцкай карпарацыі [[Беларуская студэнцкая карпарацыя «Скарынія»|«Скарынія»]] пры Віленскім унівэрсытэце.

З 1934 году сябра праўленьня [[Беларускі інстытут гаспадаркі і культуры|Беларускага інстытуту гаспадаркі й культуры]], з 1935 году — прэзыдыюму [[Беларускі нацыянальны камітэт (Вільня)|Беларускага нацыянальнага камітэту]] ў [[Вільня|Вільні]]. У 1936 годзе адзін з заснавальнікаў арганізацыі Беларускі нацыянальны фронт, сябра рэдакцыйнай калегіі яе органу — газэты «Беларускі фронт».

Аўтар артыкулу «''Да мэтадалёгіі гісторыі Беларусі''», надрукаванага прыкладна да 1938 году ў «[[Запіскі Беларускага Навуковага Таварыства|Запісках Беларускага Навуковага Таварыства]]», у якім прапанаваў беларускім гісторыкам арыгінальную мэтадалёгію да разгляду гісторыі Беларусі — гісторыю стварэньня і функцыянаваньня беларускай дзяржавы [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]].

З 1940 году ў [[Бэрлін]]е, уваходзіў у склад кіраўніцтва [[Беларускі нацыянальны цэнтар|Беларускага нацыянальнага цэнтру]], рэдагаваў газэту [[Раніца (Бэрлін)|«Раніца»]].

З 1943 году займаў пасаду 1-га віцэ-прэзыдэнта [[Беларуская цэнтральная рада|Беларускай цэнтральнай рады (БЦР)]], быў рэдактарам [[Беларуская газэта (1941)|«Беларускай газэты»]], бюлетэню «Беларуская карэспандэнцыя». Удзельнік [[Другі Ўсебеларускі кангрэс|Другога Ўсебеларускага кангрэсу]] ў [[Менск]]у (чэрвень 1944 году). Зь ліпеня 1944 году ў [[Бэрлін]]е, быў 2-м сакратаром БЦР.

З сакавіка 1945 году ў [[Польшча|Польшчы]], дзе арыштаваны савецкімі органамі дзяржаўнай бясьпекі. У пачатку 1946 году савецкія карнікі прысудзілі яго да сьмерці.

== Літва і ліцьвіны ==
{{Асноўны артыкул|Літва|Ліцьвіны}}

У 1933 годзе зазначаў у Гадавіку [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускага навуковага таварыства]]: «''Як ведама, г. зв. „руская“ мова [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскіх Статутаў]] ёсьць мовай [[Беларуская мова|беларускай]], Літоўскія Статуты былі пісаны пабеларуску. Гэткім парадкам Сапега лічыў уласнай мовай — і пры гэтым ня толькі сваей, але і ўсяго грамадзянства Вялікага Князьства, — мову Трэцяга Статуту, значыць — беларускую. А калі ўзяць пад увагу, што аб нацыянальнай прыналежнасьці гэтак высака культурнае адзінкі, як Сапега, перадусім дэцыдавала і дэцыдуе тая мова, каторую ён сьведама, з пашанаю і любоўю называў уласнаю і правоў каторае гэтак старэнна бараніў, — дык трэба прыйсьці да вываду, што Сапега, паводле цяперашняе тэрмінолёгіі, залічаў сябе сам да беларускае нацыянальнасьці. З другога боку ведама, што Сапега — за прыкладам сваіх сучасьнікаў — называў сябе „[[Ліцьвіны|ліцьвіном]]“, а народ свой, які гутарыў мовай беларускай, „літоўскім“. Дык з гэтага сам сабой выплывае лёгічна бясспрэчны вывад, што назовы „ліцьвін“, „літоўскі“ былі нічым іншым, як гістарычнымі назовамі беларускага народу''»&lt;ref&gt;Шкялёнак М. У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі. Адбітка з Гадавіка Беларускаго Навуковага Таварыства, кн. 1. — Вільня, 1933. С. 15—16.&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак = 400-лецьце Літоўскага Статуту.| спасылка  = https://knihi.com/none/Studenckaja_dumka_pdf.zip.html#1930-001.nlb.pdf_1 | мова  = | выданьне  =[[Студэнцкая думка (Вільня)|Студэнская думка]]| тып =часопіс | год  = 1930 | том   = | нумар  = 1 (11) | старонкі  = 13—17  }}
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак = Проба аналізу народнае гаспадаркі Беларусі з пункту гледжаньня яе эканамічнае самавыстарчальнасьці.  | спасылка  = https://knihi.com/none/Studenckaja_dumka_pdf.zip.html#1930-002.nlb.pdf_1 | мова  = | выданьне  =[[Студэнцкая думка (Вільня)|Студэнская думка]]| тып =часопіс | год  = 1930 | том   = | нумар  = 2 (13) | старонкі  = 15—23 }}
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак = Leŭ Sapieha — Vialiki kancler Litoŭski. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Novaja_varta_1931-1934.pdf.zip/36696-1931-1.pdf | мова  = be| выданьне  =[[Novaja varta]] | тып =часопіс | год  = listapad 1931| том   = | нумар  = 1| старонкі  = 5—10 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак = Leŭ Sapieha — Vialiki kancler Litoŭski | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Novaja_varta_1931-1934.pdf.zip/36696-1932-2.pdf | мова  = be| выданьне  =[[Novaja varta]] | тып =часопіс | год  = krasavik 1932| том   = | нумар  = 2| старонкі  = 4—5 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}
* У трохсотыя ўгодкі сьмерці Вялікага канцлера Льва Сапегі (1933)
* {{Артыкул| аўтар =| загаловак =Інтэлігэнцыя ў культурна-грамадзкім жыцьці.| спасылка  =http://digital.nlb.by/files/original/0df7b7dc9f1a55e10a34d91a1a724fce.pdf | мова  = | выданьне  =[[Маладая Беларусь (1936)|Маладая Беларусь]] | тып =часопіс | год  =1936 | том   = | нумар  =1 | старонкі  =30—34}}
* Падзел гісторыі Беларусі на пэрыяды (1938)
* Тэрыторыя Беларусі і яе дагістарычнае насельніцтва (1938)
* Уводзіны да вывучэння гісторыі Беларусі (1938)
* Сынтэз беларускай гісторыі (1938)
* Аб «тутэйшых» (1939)
* Культурнае рабства (1939)
* Эканамічны нарыс Беларусі (1940)
* Беларускі народ уневажняе бяспраўныя пастановы (1945)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|ref = Галяк|аўтар = [[Леанід Галяк]]. |частка = |загаловак = Успаміны. Кніга 1 |арыгінал = |спасылка = https://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/050a/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B.html |адказны = |выданьне = |месца = ЗША |выдавецтва = Летапіс |год = 1982 |том = |старонкі =  50, 63, 65, 89, 182, 196, 214, 220  |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Кніга|аўтар =[[Сяргей Ёрш]].|частка = |загаловак = Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/vyartanne-bnp-yorsh-syargey |адказны = |выданьне = |месца = [[Менск]]—[[Слонім]]|выдавецтва = Архіў Найноўшае Гісторыі |год = 1998 |том = |старонкі = 6, 38, 84, 105 |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://spadchyna.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=185&amp;Itemid=199 Мікола Шкілёнак на Спадчыне]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шкялёнак, Мікалай}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1901 годзе]]
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія грамадзкія дзеячы і дзяячкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускага студэнцкага саюзу]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай цэнтральнай рады]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі Другога ўсебеларускага кангрэсу]]
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў СССР]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1946 годзе]]
[[Катэгорыя:Расстраляныя]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939)]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Нямеччыне]]</text>
      <sha1>m4hczc1dt2cb6tc3ckm862vpy50e7y5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Артур Конан Дойл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>72310</id>
    <revision>
      <id>2620696</id>
      <parentid>2350946</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T05:34:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620696</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20027" sha1="qktww7zuzl7k47gwm9twqlswgmkwldg" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік
|Імя                 = Артур Конан Дойл
|Арыгінал імя        = Arthur Conan Doyle
|Партрэт             = Conan doyle.jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = 
|Імя пры нараджэньні = Arthur Ignatius Conan Doyle
|Псэўданімы          = 
|Дата нараджэньня    = {{Нарадзіўся|22|5|1859}}
|Месца нараджэньня   = [[Эдынбург]], [[Шатляндыя]]
|Дата сьмерці        = {{Памёр|7|7|1930|гадоў=71}}
|Месца сьмерці       = [[Кроўбара]], [[Усходні Сасэкс]]
|Грамадзянства       = [[Брытанцы|брытанец]]
|Род дзейнасьці      = пісьменьнік, паэт, доктар
|Гады актыўнасьці    = 1877—1930
|Напрамак            = апавяданьні
|Жанр                = [[дэтэктыў]], [[гістарычная навэла]]
|Дэбют               = «A Study in Scarlet»
|Значныя творы       = «Гісторыі пра Шэрлака Голмза», «Страчаны сьвет»
|Прэміі              = 
|Палічка             =  
|Сайт                = 
}}
'''Сэр А́ртур Ігна́тыюс Ко́нан Дойл''' (22 траўня 1859, [[Эдынбург]] — 7 ліпеня 1930, [[Кроўбара]]) — брытанскі пісьменьнік, атрымаў найбольшую вядомасьць дзякуючы сваім дэтэктыўным гісторыям пра [[Шэрлак Голмз|Шэрлака Голмза]] і [[Доктар Ўотсан|Доктара Ўотсана]], якія сталі прарывам у галіне [[дэтэктыў]]нага жанру. Акрамя гэтага існуюць яго працы, якія адносяцца да навуковай фантастыкі, гістарычных навэлаў, п’есаў, раманаў, паэзіі і г. д.

== Біяграфія ==

=== Раньнія гады ===
Артур Конан Дойл нарадзіўся 22 траўня 1859 году ў [[Эдынбург]]у ([[Шатляндыя]]) у ірляндзкай сям’і Чарлза Алтамонта Дойла і Мэры Фолі, якія ажаніліся ў 1855 годзе. Артур быў ахрышчаны ў баптысцкай царкве Сьв. Марыі ў Эдынбургу.

Конана адправілі ў езуіцкую пачатковую школу Ходэр Плэйс у Стоніхэрсьце калі яму споўнілася дзевяць гадоў. Пасьля школы ён паступіў у Стоніхэрцкі каледж у 1875 годзе, у якім ён зьмяніў свае рэлігійныя перакананьні і стаў [[Агнастыцызм|агностыкам]].

З 1876 да 1881 году Конан Дойл вывучаў мэдыцыну ў [[Эдынбурскі ўнівэрсытэт|Эдынбурскім унівэрсытэце]], але некаторы час спыняў вывучэньне і працаваў у [[Астан]]е (цяпер раён [[Бірмінггэм]]у) і [[Шэфілд]]зе&lt;ref&gt;[http://www.museums-sheffield.org.uk/coresite/burngreave_html/DoyleSAC.asp SGMT — Sir Arthur Conan Doyle: Author of the Sherlock Holmes detective novels]&lt;/ref&gt;. Пад час навучаньня ў ўнівэрсытэце ён пачаў пісаць кароткія гісторыі якія былі апублікаваны ў газэце «''Chambers’s Edinburgh Journal''». Перад сканчэньнем ўнівэрсытэту Конан Дойл зьдзейсьніў падарожжа ў [[Заходняя Афрыка|Заходнюю Афрыку]] ў якасьці карабельнага доктара. Дыплём доктара Конана Дойл атрымаў у 1885 годзе&lt;ref name=&quot;Archive&quot;&gt;Available at the [http://www.era.lib.ed.ac.uk/handle/1842/418 Эдынбургскі Дасьледчы архіў]&lt;/ref&gt;.

=== Праца і паходжаньне Шэрлака Голмза ===
[[Файл:ArthurConanDoyleSignature.png|зьлева|міні|Подпіс Конан Дойла]]
У 1882 годзе Конан Дойл, разам са сваім аднакурсьнікам Джорджам Бадам, плянаваў адкрыць уласную мэдыцынскую практыку ў [[Плімут|Плімуце]], але ўзаемаадносіны партнэраў ня склаліся і Конан Дойл вырашыў распачаць асобную практыку. Прыбыўшы ў Плімут у чэрвені 1882 году з 10£, ён адкрыў справу на вуліцы Буш Вілас&lt;ref&gt;Stashower, Daniel (2000). Teller of Tales: The Life of Arthur Conan Doyle. Penguin Books. pp. 55, 58-59. {{ISBN|0-8050-5074-4}}&lt;/ref&gt;. Справы пайшлі ня вельмі ўдала, і, чакаючы [[пацыент]]аў, Конан Дойл пачаў пісаць апавяданьні. Яго першай значнай справай стала «''A Study in Scarlet''», якая зьявілася ў журнале «''Beeton’s Christmas Annual''» за 1887 год у якой упершыню зьявіўся Шэрлак Голмз, які вельмі нагадваў прафэсара Джозэфа Бэла, які вучыў Конана Дойла ва ўнівэрсытэце, да якога Конан Дойл пісаў «''На самой справе, я ўдзячны Вам за Шэрлака Голмза… Засяроджваючыся на дэдукцыі, вывадах і назіраньнях, якія Вы заўсёды патрабавалі ад нас, я паспрабаваў стварыць чалавека''»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110516020115/http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/theatre-dance/reviews/conan-doyle-and-joseph-bell-the-real-sherlock-holmes-surgeons-hall-museums-edinburgh-410821.html Independent, 7 жніўня 2006]&lt;/ref&gt;. Наступныя кароткія апавяданьні пра Шэрлака Голмза былі апублікаваны ў ангельскім журнале «''Strand Magazine''». Цікава, што нават [[Робэрт Люіс Стывэнсан]], які знаходзіўся далёка на [[Самоа]], адзначыў значнае падабенства паміж Джозэфам Бэлам і Шэрлакам Голмзам: «''Я хацеў бы павіншаваць Вас з вельмі ўдалымі і вельмі цікавымі прыгодамі Шэрлака Голмза. … ці можа гэта быць мой стары сябра Джо Бэл?''»&lt;ref&gt;Ліст ад Р. Л. Стывэнсана Конану Дойлу 5 красавіка 1893 года [http://en.wikisource.org/wiki/The_Letters_of_Robert_Louis_Stevenson_Volume_2/Chapter_XII Лісты Стывэнсана. Частка 2/Падзел XII]&lt;/ref&gt;. Акрамя гэтага шматлікія іншыя пэрсанажы мелі падабенства з сапраўднымі людзьмі.

Пад час жыцьця ў прыгарадзе Плімуту, Конан Дойл граў у аматарскай [[футбол]]ьнай камандзе «''Portsmouth Association Football Club''» як галкіпэр, пад псэўданімам ''А. С. Сміт''. Акрамя гэтага ён граў у [[крыкет]] паміж 1899 і 1907 годам і нават прыняў удзел у 10 турнірах першай клясы.

Напалеонаўскім войнам, ад Трафальгара да Ватэрлёо, Конан Дойл прысьвяціў «Подзьвігі» і «Прыгоды» брыгадзіра Жэрара. Нараджэньне гэтага пэрсанажа адносіцца да 1892 году, калі [[Джордж Мэрэдыт]] уручыў Конану Дойлу трохтомныя «Мэмуары» Марбо: апошні і стаў прататыпам Жэрара.

=== Шлюб і сям’я ===
У 1885 годзе Артур Конан Дойл ажаніўся зь Люізай Хокінс, якая захварэла на [[сухоты]] і памерла 4 чэрвеня 1906 году&lt;ref name=&quot;Leeman&quot;&gt;Leeman, Sue, «Sherlock Holmes fans hope to save Conan Doyle’s house from developers», Associated Press, 28 ліпеня 2006.&lt;/ref&gt;. У 1907 годзе ён ажаніўся з Джэн Элізабэт Лэкі, зь якой ён упершыню сустрэўся і закахаўся ў 1897 годзе, але зь якой падтрымліваў плятанічныя адносіны пакуль была жывая яго першая жонка. Джэн памерла ў [[Лёндан]]е 27 чэрвеня 1940 году. У Конана Дойла нарадзілася пяцёра дзяцей, двое ад першага шлюбу і трое ад другога.

=== Сьмерць Шэрлака Голмза ===
У 1890 годзе Конан Дойл вывучаў [[Афтальмалёгія|афтальмалёгію]] ў [[Вена|Вене]], ён пераехаў у Лёндан у 1891 годзе і распачаў афтальмалягічную практыку. Ён напісаў у сваёй аўтабіяграфіі, што праз парог не пераступіў ні адзін пацыент. Аднак гэта дала яму дадатковы час для літаратурнай творчасьці і ў лістападзе 1891 году ён напісаў сваёй маці «''Я мяркую забіць Голмза… Ён забірае мае мысьлі ад больш важных рэчаў.''» На што яго маці адказала «''Ты можаш зрабіць усё што лічыш патрэбным, але чытачам гэта не спадабаецца''». У сьнежні 1893 году ён ўсё ж ажыцьцявіў сваю задумку, каб заставіць болей часу для больш «важнай» справы — яго гістарычных навэлаў.

Голмз і Марыярці разам загінулі ўпаўшы ў Райчэнбаскі вадаспад у апавяданьні «''Апошняя праблема''». Аднак пратэст супольнасьці вымусіў вярнуць Голмза і Конан Дойл вярнуў яго ў наступным апавяданьні «''Прыгоды ў пустым доме''», у якім ён напісаў, што ў вадаспад упаў толькі Марыярці, а Голмз, які меў іншых небясьпечных ворагаў, асабліва палкоўніка Сэбастыяна Морана, быў вымушаны інсцэнізаваць сваю сьмерць. Голмс яшчэ зьяўляўся ў 56 кароткіх апавяданьнях і чатырох навэлах Конана Дойла.

=== Палітычная кар’ера ===
Пасьля [[Англа-бурскія войны|Другой англа-бурскай вайны]] ў [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]] і сусьветнага асуджэньня [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], Конан Дойл напісаў кароткі памфлет з назвай «''The War in South Africa: Its Cause and Conduct''», у якім абасноўвалася роля Брытаніі ў вайне і які перакладаўся на іншыя мовы. Конан Дойл лічыў, што дзякуючы гэтаму памфлету яму было даравана рыцарскае званьне ў 1902 годзе. У 1900 годзе ён напісаў вялікую кнігу «''Вялікая бурская вайна''». У пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ стагодзьдзя]], сэр Артур двойчы выбіраўся ў парлямэнт ад лібэралаў юніяністаў.

Конан Дойл прыняў удзел у кампаніі па рэфармаваньні [[Свабодная Дзяржава Конга|Свабоднай Дзяржавы Конга]], якую вёў журналіст ''Е. Д. Морэл'' і дыплямат ''Роджар Кэйсмэнт''. У 1909 годзе ён напісаў вялікі памфлет «Злачынства Конга», у якім былі апісаны жахі, якія адбываліся ў гэтай краіне. Пазнаёміўшыся бліжэй з Морэлам і Кэйсмэнтам, Конан Дойл сьпісаў зь іх пэрсанажы для навэлы «Страчаны Сьвет» (1912 год).

Конан Дойл пасварыўся з Морэлам, які ўзначаліў [[Пацыфізм|пацыфічны]] рух пад час [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]].

=== Сьмерць ===
[[Файл:Doyle Arthur Conan grave.jpg|зьлева|міні|Магіла Артура Конан Дойла]]
Конан Дойл памёр ад [[Сардэчны прыступ|сардэчнага прыступу]] ў сваім доме ў Кроўбара ва Ўсходнім Сасэксе 7 ліпеня 1930 году ва ўзросьце 71 год. Яго апошнімі словамі да жонкі былі: «Ты прыгожая»&lt;ref&gt;Stashower, Daniel (2000). Teller of Tales: The Life of Arthur Conan Doyle. Penguin Books. p. 439. {{ISBN|0-8050-5074-4}}&lt;/ref&gt;.

== Беларускія пераклады ==
* Глыбіня Маракота: [раман] / Конан-Дойль — Менск [Мінск] : Беларускае дзяржаўнае выдавецтва, 1928 (пераклад Кастуся Гарабурды).
* Знак чатырох: аповесці / Перакл. з англ. [[Кацярына Маціеўская]] і [[Ганна Янкута]]. — Мн.: Выдавец А. М. Янушкевіч, 2017.
** Эцюд у пунсовым. Аповесць / Пераклала Кацярына Маціеўская
** Знак чатырох. Аповесць / Пераклала Ганна Янкута
* Нататкі пра Шэрлака Холмса: апавяданні / Артур Конан Дойл. — Мінск: Кнігазбор, 2015. — 303, [3] с. — ISBN 978-985-7119-99-8
** Срэбны Месяц / Пераклала [[Алена Казлова]]
** Кардонная скрынка / Пераклала Кацярына Маціеўская
** Жоўты твар / Пераклала [[Алена Пятровіч]]
** Біржавы клерк / Пераклала [[Марыя Мартысевіч]]
** «Глорыя Скот» / Пераклала А. Казлова
** [http://prajdzisvet.org/text/1113-rytual-mashrejvau.html Рытуал Масгрэйваў] (''The Adventure of the Musgrave Ritual''). Апавяданьне / Пераклала Ганна Янкута
** Райгецкія сквайры / Пераклала К. Маціеўская
** Скурчаны чалавек / Пераклала М. Мартысевіч
** Пастаянны пацыент / Пераклаў [[Сяржук Мядзьведзеў]]
** Грэк-перакладчык / Пераклала М. Мартысевіч
** Марская дамова / Пераклала М. Мартысевіч
** Апошняя справа Холмса / Пераклала Г. Янкута
* Прыгоды Шэрлака Холмса: апавяданні / Артур Конан Дойл. — Мінск: Кнігазбор, 2014. — 344 с.
** Скандал у Багеміі / Перакл. Г. Янкута
** Саюз рудых / Перакл. А. Казлова
** Высвятленне асобы / Перакл. К. Маціеўская
** Таямніца Боскамскай даліны / Перакл. Г. Янкута
** [http://prajdzisvet.org/text/1112-piats-apielsinavykh-ziarniatak.html Пяць апельсінавых зярнятак] / Перакл. Г. Янкута
** Чалавек з выкручанай губой. Перакл. А. Казлова
** [http://prajdzisvet.org/texts/prose/strakataja-stuzhka.html Стракатая стужка] / Перакл. Г. Янкута
** Палец інжынера / Перакл. Аляксей Арцёмаў і Ганна Янкута
** Высакародны кавалер / Перакл. А. Пятровіч
** Берылавая дыядэма / Перакл. Г. Янкута
** Лясныя Букі / Перакл. Г. Янкута
* [https://web.archive.org/web/20200317212540/http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/konk6002ec.html?OpenDocument Апошняя справа Холмса] / Перакл. Г. Янкута // Дзеяслоў № 5 (60), 2012.
* Зборнік містычнага апавядання / Укладанне Г. Янкуты. — Мінск : Кнігазбор, 2013. — 444 с. — ISBN 978-985-7057-99-3
** [http://prajdzisvet.org/text/298-vustsishny-pakoj.html Вусьцішны пакой] (''The Nightmare Room''). Апавяданьне / Перакл. А. Пятровіч
** [http://prajdzisvet.org/text/299-historyja-ledzi-senaks.html Гісторыя лэдзі Сэнакс] (''The Case of Lady Sannox''). Апавяданьне / Перакл. А. Пятровіч
** [http://prajdzisvet.org/text/813-piarstsionak-tota.html Пярсьцёнак Тота] (''The Ring of Thoth''). Апавяданьне
* ПрайдзіСвет: часопіс перакладной літаратуры [Электронны рэсурс] — Рэжым доступу http://prajdzisvet.org/
** [http://prajdzisvet.org/texts/prose/lakavanaya-skryinka.html Лакаваная скрынка] (''The Japanned Box''). Апавяданьне
** [http://prajdzisvet.org/text/1124-vampir-u-saseksie.html Вампір у Сасэксе] (''The Adventure of the Sussex Vampire''). Апавяданьне
* [http://knihi.com/Artur_Konan_Dojl/Jak_bryhadzir_Zarar_trapiu_u_Miensk.html Як брыгадзір Жарар трапіў у Менск] / Перакл. [[Алесь Кудраўцаў]]; Радыёпастаноўка [http://knihi.com/Artur_Konan-Dojl/Zasada_u_horadzie_Miensku_audio.html Засада ў горадзе Менску] паводле гэтага ж твору зроблена [[Уладзімер Мехаў|У. Мехавым]] у 1970-я
* [http://knihi.com/Artur_Konan_Dojl/6_napaleonau_audio.html Шэсць Напалеонаў] / Аўдыёкніга, 1993

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.prajdzisvet.org/text.do?method=text&amp;textID=299 «Гісторыя лэдзі Сэнакс» на prajdzisvet.org]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://web.archive.org/web/20110717134925/http://www.prajdzisvet.org/text/298 «Вусцішны пакой» на prajdzisvet.org]

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Конан Дойл, Артур}}
[[Катэгорыя:Шатляндзкія літаратары]]
[[Катэгорыя:Брытанскія літаратары-фантасты]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Вялікабрытаніі]]</text>
      <sha1>qktww7zuzl7k47gwm9twqlswgmkwldg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>81511</id>
    <revision>
      <id>2620709</id>
      <parentid>2611944</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:52:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620709</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1645" sha1="6tgrnnompqj1imafvaei8yirxngjl9c" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну = Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе
|назва         = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе|чэмпіянату Шатляндыі па футболе]] ў [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|базавы_стыль  = background-color: {{Колер|Шатляндыя}};
|кляса_карткі  = hlist
|сьпіс1        = 
* [[Абэрдын (футбольны клюб)|Абэрдын]]
* [[Гартс Эдынбург|Гартс]]
* [[Гібэрніян Эдынбург|Гібэрніян]]
* [[Дандзі (футбольны клюб)|Дандзі]]
* [[Дандзі Юнайтэд]]
* [[Кілмарнок (футбольны клюб)|Кілмарнок]]
* [[Матэрўэл (футбольны клюб)|Матэрўэл]]
* [[Рос Каўнці Дынгўол|Рос Каўнці]]
* [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]]
* [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]
* [[Сэнт-Джонстан Пэрт|Сэнт-Джонстан]]
* [[Сэнт-Мірэн Пэйсьлі|Сэнт-Мірэн]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Шатляндыя, 1]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Шатляндзкі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6tgrnnompqj1imafvaei8yirxngjl9c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дандзі Юнайтэд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81525</id>
    <revision>
      <id>2620713</id>
      <parentid>2523276</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:04:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5602" sha1="8yfudvps7oyb42gfoq5h10zk1tc0oz1" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Дандзі Юнайтед
|Лягатып          = DUFC 100years.png
|ПоўнаяНазва      = Dundee United Football Club
|Горад            = [[Дандзі]], [[Шатляндыя]]
|Стадыён          = [[Тэнадайс Парк]], [[Дандзі]]
|Умяшчальнасьць   = 14 209
| Чэмпіянат      = {{Папярэдні футбольны сэзон Шатляндыі|ДандзіЮнай-Ліга}}
| Сэзон          = {{Папярэдні футбольны сэзон Шатляндыі|ДандзіЮнай-Сэзон}}
| Месца          = {{Папярэдні футбольны сэзон Шатляндыі|ДандзіЮнай}}
|Прыналежнасьць   = Шатляндзкія

  &lt;!-- Форма/Хатнія колеры --&gt;
|узор левай рукі1  = _dundeeutd2021h
|узор футболкі1    = _dundeeutd2021h
|узор правай рукі1 = _dundeeutd2021h
|узор шортаў1      = _dundeeutd2021h
|узор шкарпэтак1   = _dundeeutd2021h
|левая рука1       = FF5F00
|футболка1         = FF5F00
|правая рука1      = FF5F00
|шорты1            = 000000
|шкарпэткі1        = 000000
  &lt;!-- Форма/Выязныя колеры --&gt;
|узор левай рукі2  = _dundeeutd2021a
|узор футболкі2    = _dundeeutd2021a
|узор правай рукі2 = _dundeeutd2021a
|узор шортаў2      = _dundeeutd2021a
|узор шкарпэтак2   = _dundeeutd2021a
|левая рука2       = 000000
|футболка2         = 4F2B83
|правая рука2      = 000000
|шорты2            = 4F2B83
|шкарпэткі2        = 4F2B83
  &lt;!-- Форма/Трэція колеры --&gt;
|узор левай рукі3  = 
|узор футболкі3    = 
|узор правай рукі3 = 
|узор шортаў3      = 
|узор шкарпэтак3   = 
|левая рука3       = 
|футболка3         = 
|правая рука3      = 
|шорты3            = 
|шкарпэткі3        = 
}}

«'''Дандзі Юнайтэд'''» ({{мова-en|Dundee United Football Club}}) ― [[Шатляндыя|шатляндзкі]] прафэсійны [[футбольны клюб]] з гораду [[Дандзі]]. Быў заснаваны ў 1909 годзе, як ''Dundee Hibernian''&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090907025125/http://www.thecourier.co.uk/output/2009/09/02/newsstory13714670t0.asp The Courier. Civic reception ‘great honour’ for Dundee United centenary]&lt;/ref&gt;, зьмяніў свой назоў на сучасны ў 1923 годзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20091025201816/http://www.dundeeunitedfc.co.uk/index.asp?tm=136 ''Дандзі Юнайтэд'' ― пачатак]&lt;/ref&gt;. Мае мянушкі «тэроры» ({{мова-en|The Terrors|скарочана}}) і «арабы» ({{мова-en|The Arabs|скарочана}}).

Клюб гуляе ў кашулях аранжавага колеру з 1960-х гадоў на стадыёне «[[Тэнадайс Парк]]», які быў пабудаваны ў 1909 годзе. Стадыён месьціць 14 209 гледачоў, але ў [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе 2008-2009 гадоў|сэзоне 2008―2009 гадоў]] сярэдняя наведавальнасьць складала 8654 гледачы&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110612200756/http://www.scotprem.com/content/default.asp?page=home_Statistics Афіцыйны сайт ШПЛ. Статыстыка]&lt;/ref&gt;, што зьяўлялася шостай у лізе ў тым сэзоне.

Клюб станавіўся чэмпіёнам краіны толькі аднойчы ў 1983 годзе, двойчы перамагаў у кубку краіны й столькі ж разоў у [[Кубак лігі Шатляндыі па футболе|Кубку лігі Шатляндыі]]. У эўрапейскіх спаборніцтвах клюб удзельнічае з 1965 году, пры гэтым клюб дахадзіў да паўфіналу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] і да фіналу [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубка УЭФА]].

== Дасягненьні ==
* [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Чэмпіён Шатляндыі]]: 1983
* Уладальнікі [[Кубак Шатляндыі па футболе|Кубка Шатляндыі]]: 1994, 2010
* Уладальнікі [[Кубак лігі Шатляндыі па футболе|Кубка лігі Шатляндыі]]: 1980, 1981

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.dundeeunitedfc.co.uk/ Афіцыйны сайт]
* [http://www.arabtrust.co.uk ArabTRUST]
* [https://web.archive.org/web/20080511183648/http://www.youthatunited.com/ Сайт маладых заўзятараў]
* [https://web.archive.org/web/20140517093636/http://feddusc.com/ Аб’яднаньне заўзятараў «Дандзі Юнайтэд»]
* [http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/d/dundee_utd/default.stm Старонка клюбу на BBC]
* [http://www.dundeeunited.com/ Неафіцыйны сайт]

{{Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе}}

[[Катэгорыя:Дандзі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1903 годзе]]</text>
      <sha1>8yfudvps7oyb42gfoq5h10zk1tc0oz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81562</id>
    <revision>
      <id>2620710</id>
      <parentid>2576314</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:54:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620710</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4047" sha1="dih3yzz5pdj5ix3gm3d85z2vkzb06tp" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе
|лягатып            = Clydesdale premier league.PNG
|памер              = 
|краіна             = {{Сьцяг Шатляндыі|23px}} [[Шатляндыя]]
|канфэдэрацыя       = [[УЭФА]]
|заснаваная         = 1890
|дывізіёны          = 
|каманды            = 12
|вылет у            = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Шатляндыі па футболе|Кубак Шатляндыі]], [[Кубак лігі Шатляндыі па футболе|Кубак лігі Шатляндыі]]
|міжнародныя кубкі  = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]], [[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]
|чэмпіён            = [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] — 55-ы тытул
|сэзон              = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]], [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] — па 55 тытулаў
|тэлебачаньне       = ''Sky Sports, ESPN, BBC Scotland''
|ўэбсайт            = [http://www.spfl.co.uk/ spfl.co.uk]
|актуальны сэзон    = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|Сэзон 2024—2025 гадоў]]
}}
'''Прэм’ер-ліга''' ({{мова-en|Scottish Premiership}}, яшчэ вядомая як ''Ladbrokes Premiership'') ― прафэсійная найвышэйшая [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе|футбольная ліга Шатляндыі]], па ейных выніках вызначаецца чэмпіён [[Шатляндыя|Шатляндыі]]. Да 1997 году спаборніцтва мела назоў Шатляндзкая футбольная ліга й праводзілася з 1890 году.

На сакавік 2010 году Прэм’ер-ліга займала 16-е месца ў рэйтынгу [[УЭФА]] сярод эўрапейскіх лігаў. З 1998 году 18 клюбаў прымала ўдзел у розыгрышы Прэм’ер-лігі, але толькі дзьве каманды перамагалі ў спаборніцтве: «[[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]]» і «[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]».

У спаборніцтве прымаюць удзел 12 клюбаў, якія на першым этапе гуляюць паміж сабой у тры колы. А потым на другім этапе найлепшыя шэсьць клюбаў выяўляюць пераможцу, астатнія разьмяркоўваюць паміж сабой месцы з 7 па 12 (набраныя пункты на першым этапе захоўваюцца клюбам на другім). Клюб, які заняў апошняе месца, перамяшчаецца ў [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]], пераможца якога займае месца таго, хто прайграў.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20120519171551/http://www.scotprem.com/content/ Афіцыйная старонка]{{ref-en}}

{{Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Шатляндыі па футболе]]</text>
      <sha1>dih3yzz5pdj5ix3gm3d85z2vkzb06tp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ЗВГ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81709</id>
    <revision>
      <id>2620610</id>
      <parentid>719168</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:13:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Неадназначнасьць]]</comment>
      <origin>2620610</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="197" sha1="7ca5nzx9pgum4phj7ejegbvosoxlwn9" xml:space="preserve">* [[Звадкаваны вуглевадародны газ]]
* [[Прастора вольнага гандлю]] як зона вольнага гандлю

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>7ca5nzx9pgum4phj7ejegbvosoxlwn9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аршанскі авіярамонтны завод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82153</id>
    <revision>
      <id>2620697</id>
      <parentid>2575694</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T05:47:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620697</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18502" sha1="6kpin1t73e9kblc7umtfbq11amybe6p" xml:space="preserve">{{Кампанія 
|назва               = Аршанскі авіярамонтны завод
|лягатып             = 
|тып                 = [[Адкрытае акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = {{Дата пачатку|24|12|1956|1}}
|заснавальнікі       = 
|разьмяшчэньне       = [[Баўбасаў]], [[Аршанскі раён]], [[Віцебская вобласьць]], [[Беларусь]]
|ключавыя постаці    = [[Уладзімер Троіцкі]], [[Андрэй Хмялёў]]
|галіна              = [[Авіяцыйная прамысловасьць]]
|прадукцыя           = [[Верталёт]]
|абарачэньне         = {{Рост}}121 932 млн [[Беларускі рубель|рублёў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб дзейнасьці ААТ за 2013 год|спасылка=http://minfin.gov.by/upload/depcen/oao/otchet2013.zip|выдавец=[[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=|дата доступу=24 верасьня 2014}}&lt;/ref&gt; (2013; $13 591,7 тыс.)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сярэднеўзважаны курс беларускага рубля ў адносінах да замежных валют на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2013 год|спасылка=http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/?yr=2013|выдавец=[[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=|дата доступу=24 верасьня 2014}}&lt;/ref&gt;
|апэрацыйны прыбытак = {{Рост}}3242 млн руб ($361,4 тыс.)
|чысты прыбытак      = {{Падзеньне}}16 млн руб ($1,8 тыс.)
|лік супрацоўнікаў   = 593 (2013)
|матчына кампанія    = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Матор Січ|«Матор Січ»|en|Motor Sich}} ([[Запарожжа]], [[Украіна]]; 59,5%)
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = [http://www.oarz.by www.oarz.by]
}}
'''Аршанскі авіярамонтны завод''' — прадпрыемства па рамонце [[Лятальны апарат|авіяцыйнай тэхнікі]], заснаванае ў 1956 годзе ў мястэчку [[Баўбасаў]] (за 10 км ад [[Ворша|Воршы]]). Заводам асвоены капітальны рамонт гелікоптэраў [[Мі-8]], [[Мі-17]], [[Мі-24]], самалётаў [[Ту-134]], а таксама асобных агрэгатаў авіяцыйнай тэхнікі. З 2013 году таксама вырабляе сэрыйныя верталёты «Мі-8 МСБ».

== Гісторыя ==
=== Другая сусьветная вайна ===
15 ліпеня 1941 году быў створаны ў якасьці 2-га авіярамонтнага цягніку Ваенна-паветраных сілаў Балтыйскага флёту ў адказ на пачатак [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. Першым дырэктарам стаў ваенны тэхнік 1-га рангу Абрам Абекавіч Левін. Перад цягніком была пастаўлена задача забясьпечыць аднаўленьне і рамонт франтавой авіяцыі.

З 1941 па 1945 год на прадпрыемстве быў асвоены рамонт 33 тыпаў баявых самалётаў, у тым ліку 6 замежнай вытворчасьці, і 25 тыпаў авіярухавікоў. У прыватнасьці, рамантаваліся такія самалёты, як [[Пе-2]], [[Пе-3]], [[І-16]], [[МіГ-3]], [[С-2]], [[Р-5]], [[УТІ-2]], [[Як-9]], [[ІІ-2]], [[Як-9У]], [[Як-1]], [[Як-7У]], [[ЛАГГ-3]], [[Дуглас (самалёт)|Дуглас]], [[Гарыкэйн]], [[Кіцігоук]], [[Мэрлін]], [[Аэракобра]].

Канец вайны прадпрыемства сустрэла на [[Далёкі Ўсход|Далёкім Усходзе]], дзе рамантавала авіяцыю [[Ціхаакіянскі флёт ВМФ СССР|Ціхаакіянскага флёту]], які ўдзельнічаў у ваенных дзеяньнях супраць [[Японія|Японіі]].

=== Пасьляваеннае дзесяцігодзьдзе ===
Пасьляваеннае дзесяцігодзьдзе завод знаходзіўся ў складзе [[Чарнаморскі флёт ВМФ СССР|Чарнаморскага флёту]] і займаўся рамонтам [[Ваенна-марская авіяцыя|марской авіяцыі]]. У гэты пэрыяд заводам быў асвоены рамонт [[Рэактыўны самалёт|рэактыўных]] [[зьнішчальнік]]аў [[МіГ-15]].

=== Аэрадром Баўбасаў ===
З 24 сьнежня 1956 году завод атрымлівае новае месца дысьлякацыі — аэрадром «[[Баўбасаў (аэрадром)|Баўбасаў]]» і новую назву — 571-шы авіярамонтны завод [[Міністэрства абароны СССР]]. Новай задачай прадпрыемства было засваеньне рамонту [[бамбардзіроўшчык]]а [[Авіяцыя дальняга дзеяньня СССР|дальняй авіяцыі]] [[Ту-16]], на якія з 1955 году быў пераведзены [[402-гі тбап]].

У пэрыяд з 1957 па 1985 год завод адрамантаваў 1726 самалётаў гэтага тыпу. У пачатку 70-х гадоў на прадпрыемстве працавала каля 1200 працаўнікоў і ён зьяўляўся адным з найбуйнейшых заводаў па рамонту дальняй бамбардзіровачнай авіяцыі ў СССР.

У пачатку 80-х гадоў заводам быў асвоены звышгукавы дальні бамбардзіроўшчык [[Ту-22МЗ]] і ў пэрыяд з 1982 па 1992 год было адрамантавана 68 самалётаў гэтага тыпу.

=== Незалежная Беларусь ===
Пасьля [[Распад СССР|распаду Савецкага Саюзу]] ў рамках скарачэньня ўзбраеньняў самалёты Ту-22МЗ былі выведзены на тэрыторыю [[Расея|Расеі]], а 571-ы авіярамонтны завод перададзены ў падпарадкаваньне [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|Міністэрству абароны Рэспублікі Беларусь]]. Прадпрыемства засталося без загрузкі вытворчых магутнасьцяў і ў гэты час было прынятае рашэньне асвоіць рамонт цывільнай авіяцыйнай тэхнікі. У выніку быў асвоены капітальны рамонт гелікоптэраў Мі-8 і Мі-24 розных мадыфікацыяў, самалётаў Ту-134, рамонт асобных агрэгатаў авіяцыйнай тэхнікі.

З 1996 году завод быў перададзены ў падпарадкаваньне [[Дзяржаўны камітэт па авіяцыі Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнаму камітэту па авіяцыі Рэспублікі Беларусь]] і атрымаў сваё сучаснае найменьне. Пасьля пераўтварэньня структуры дзяржаўных органаў РБ у 2006 годзе прадпрыемства падпарадкоўвалася Дэпартамэнту па авіяцыі [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь]] (Мінтранс Беларусі).

30 сьнежня 2011 году А. Лукашэнка падпісаў Распараджэньне № 335 аб продажы дзяржаўных 99,2% паёў завода ўкраінскаму публічнаму АТ «Матор Січ» (59,5% за 12 млрд бел. руб.) і беларускаму [[Закрытае акцыянэрнае таварыства|закрытаму АТ]] «Сыстэмы інвэстыцыяў і інавацыяў» (39,7% за 8 млрд бел. руб.)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка прадаў Аршанскі авіярамонтны завод|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/66325.html|выдавец=Газэта «[[Наша Ніва]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2012|дата доступу=28 лістапада 2014}}&lt;/ref&gt;. 28 студзеня 2012 году Мінтранс Беларусі заключыў адпаведную дамову з інвэстарамі, якія 21 лютага аплацілі куплю паёў. Да канца году паступілі каля $14,6 млн укладаньняў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Транспартнай галіне Беларусі ў 2013 годзе неабходна прыцягнуць $150 млн. прамых інвестыцыяў|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/economics/i_8347.html|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2013|дата доступу=28 лістапада 2014}}&lt;/ref&gt;. 23 верасьня 2013 году ў пасёлку [[Баравая (Менскі раён)|Баравая]] ([[Менскі раён]]) завод прадставіў першы верталёт уласнай сэрыйнай вытворчасьці «Мі-8 МСБ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Якаў Бута]]|загаловак=Вялікая авіяпрэм’ера|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news.asp?id=10638&amp;cid=16|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=23 верасьня 2013|дата доступу=28 лістапада 2014}}&lt;/ref&gt;. На ім удалося паставіць 12 сусьветных рэкордаў, у тым ліку па вышыні гарызантальнага палёту — 9150 мэтраў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аршанскі авіярамонтны завод мае намер пачаць сэрыйную вытворчасьць верталётаў|спасылка=http://www.zviazda.by/2014/07/46246.html|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=25 ліпеня 2014|дата доступу=28 лістапада 2014}}&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародныя санкцыі ===
27 траўня 2023 году Украіна ўвяла санкцыі супраць заводу&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.currenttime.tv/a/ukraine-sanktsii-rzhd-belorus/32430533.html|title=Украина ввела санкции против 51 человека и 220 юридических лиц. В списке структуры РЖД и 19 белорусских предприятий|work=[[Цяперашні Час (тэлеканал)|Настоящее время]]|date=2023-05-27|language=ru}}&lt;/ref&gt;. У жніўні таго ж году да санкцый далучылася [[Вялікабрытанія]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Великобритания ввела санкции против гражданина Словакии Мкртычева, подозреваемого в причастности к поставкам оружия из КНДР в Россию|url=https://www.currenttime.tv/a/britaniya-sanktsii/32539093.html|work=[[Цяперашні Час (тэлеканал)|Настоящее время]]|date=2023-08-08|language=ru}}&lt;/ref&gt;.

У лютым 2024 году аб [[Чорны сьпіс Эўразьвязу|санкцыях]] супраць заводу ды яго гендырэктара Паўла Случака абвясьцілі ўлады [[Эўрапейскі Зьвяз|ЭЗ]]. У сакавіку да гэтага пакета санкцый далучылася [[Швайцарыя]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20240315213135/https://sanctions.nazk.gov.ua/sanction-company/9929/ Відкрите акціонерне товариство &quot;Оршанський авіаремонтний завод&quot;]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20240315213135/https://sanctions.nazk.gov.ua/sanction-person/28533/ Павло Олександрович СЛУЧАК]&lt;/ref&gt;, а таксама [[Альбанія]], [[Босьнія і Герцагавіна]], [[Ісьляндыя]], [[Ліхтэнштайн]], [[Малдова]], [[Нарвэгія]], [[Паўночная Македонія]], Украіна, [[Чарнагорыя]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2024/03/05/high-representative-s-statement-on-behalf-of-the-eu-on-the-alignment-of-certain-third-countries-concerning-restrictive-measures-in-respect-of-actions-undermining-or-threatening-the-territorial-integrity-sovereignty-and-independence-of-ukrai/|title=Statement by the High Representative on behalf of the EU on the alignment of certain third countries concerning restrictive measures in respect of actions undermining or threatening the territorial integrity, sovereignty and independence of Ukraine|work={{iw|Рада Эўрапейскага зьвязу||be|Савет Еўрапейскага саюза}}|date=2024-03-05|accessdate=2024-03-14|language=en}}&lt;/ref&gt;.

У верасьні 2024 году [[Новая Зэляндыя]] таксама далучылася да санкцый супраць заводу&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.legislation.govt.nz/regulation/public/2024/0190/latest/whole.html|title=Russia Sanctions Amendment Regulations (No 4) 2024|work=New Zealand Legislation|language=en}}&lt;/ref&gt;.

== Вытворчасьць ==
На дадзены момант завод ажыцьцяўляе працы па капітальным рамонце ваеннай і цывільнай авіяцыйнай тэхнікі: розных мадыфікацыяў гелікоптэраў Мі-8, Мі-17, Мі-24, самалётаў [[Ту-134А]], [[Ту-134А|Б]], а таксама рамонт здымнага і няздымнага абсталяваньня, камплектуючых, агрэгатаў, сыстэм і сродкаў вымярэньня і кантрольна-праверачнай апаратуры.

Акрамя гэтага прадпрыемства ажыцьцяўляе мадэрнізацыю гелікоптэраў Мі-8 пад санітарны, дэсантны і іншыя варыянты, а таксама фарбаваньне розных тыпаў паветраных судоў.

Асноўны рамонт авіяцыйнай тэхнікі ажыцьцяўляецца ў двух ангарах: ангар №1 — самы буйны спэцыялізаваны будынак для рамонту авіяцыйнай тэхнікі ў РБ, дазваляе прымаць самалёты клясы [[Іл-76]], карысная плошча 7100 м², вышыня створак 13,5 м; ангар №2 дазваляе рамантаваць паветраныя суды клясы Ту-134 і гелікоптэры ўсіх тыпаў, карысная плошча 12800 м², вышыня створак 11 м.

У падпарадкаваньні прадпрыемства знаходзіцца аэрадром клясы «Б», даўжыня яго ўзьлётна-пасадачнай паласы 3000 м, ён годны для эксплюатацыі паветраных судоў клясаў [[Ан-124]], Іл-76 і ніжэй. Аэрадром сэртыфікаваны Дэпартамэнтам па авіяцыі Міністэрства транспарту і камунікацыяў РБ для прыёму паветраных судоў у дзённы час сутак.

Прадпрыемства мае Ліцэнзію [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|Міністэрства абароны РБ]] на права ажыцьцяўляць дзейнасьць, зьвязаную з прадукцыяй ваеннага прызначэньня, а таксама Пасьведчаньне [[Дзяржаўны ваенна-прамысловы камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага ваенна-прамысловага камітэту Рэспублікі Беларусь]] на права ажыцьцяўляць [[зьнешнегандлёвая дзейнасьць|зьнешнегандлёвую дзейнасьць]] у адносінах да ваеннай авіяцыйнай тэхнікі.

Партнэрамі прадпрыемства зьяўляюцца дзясяткі фірмаў і арганізацыяў з васьмі краінаў сьвету.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20190526070004/http://oarz.by/ Афіцыйная старонка «Аршанскага авіярамонтнага заводу»]

[[Катэгорыя:Авіярамонтныя прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Воршы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1956 годзе]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным сьпісе ЭЗ]]</text>
      <sha1>6kpin1t73e9kblc7umtfbq11amybe6p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ОФК Бялград</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83192</id>
    <revision>
      <id>2620740</id>
      <parentid>2522783</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:06:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1705" sha1="l6tv06u8ez4x91zzase4vv0i7csinkc" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = ОФК
|Лягатып          = OFK Beograd.png
|ПоўнаяНазва      = Omladinski fudbalski klub Beograd
|Заснаваны        = 
|Горад            = [[Бялград]], [[Сэрбія]]
|Стадыён          = [[Омладзінскі]]
|Умяшчальнасьць   = 19 100
|Прэзыдэнт        =
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Сэрбіі|ОФКБялградЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Сэрбіі|ОФКБялградСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Сэрбіі|ОФКБялград}}
|Прыналежнасьць   = Сэрбскія
}}
'''ОФК''' ({{мова-sr|ОФК}}) — сэрбскі футбольны клюб зь [[Бялград]]у. Заснаваны ў 1911 годзе. Пяціразовы [[Чэмпіянат Югаславіі па футболе|чэмпіён Югаславіі]] (1931, 1933, 1935, 1936, 1939). Чатырохразовы ўладальнік [[Кубак Югаславіі па футболе|кубка Югаславіі]] (1953, 1955, 1962, 1966).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.ofkbeograd.co.rs/ Афіцыйны сайт]

{{Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе}}

[[Катэгорыя:Спорт у Бялградзе]]
[[Катэгорыя:Футбольныя клюбы, заснаваныя ў 1911 годзе]]
[[Катэгорыя:1911 год у Сэрбіі]]</text>
      <sha1>l6tv06u8ez4x91zzase4vv0i7csinkc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Агрэгатны стан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83950</id>
    <revision>
      <id>2620678</id>
      <parentid>2104754</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T00:05:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620678</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17207" sha1="mcmv83empcpco6c7t9w093w08tq97s4" xml:space="preserve">[[Файл:Plasma globe.jpg|300пкс|міні|Плязмавая дэкаратыўная лямпа]]
'''Агрэга́тны ста́н''' — стан [[рэчыва]], які характарызуецца вызначанымі якаснымі ўласьцівасьцямі, як то здольнасьцю ці няздольнасьцю захоўваць [[аб’ём]] і [[форма|форму]], наяўнасьцю ці адсутнасьцю [[дальні парадак|дальняга]] й [[бліжні парадак|бліжняга парадку]] й іншымі. Зьмяненьне агрэгатнага стану суправаджаецца [[Тэорыя катастрофаў|скачкападобным]] зьмяненьнем [[Вольная энэргія|свабоднай энэргіі]], [[энтрапія|энтрапіі]], [[шчыльнасьць|шчыльнасьці]] й іншых асноўных [[фізычныя ўласьцівасьці|фізычных уласьцівасьцяў]]. Агрэгатны стан ёсьць вынікам [[фазавы пераход|фазавага пераходу]]. У сучаснай фізыцы вылучаюць наступныя агрэгатныя станы: [[цьвёрдае цела]], [[вадкасьць]], [[газ]] і [[плязма]]; раней ім адпавядалі 4 стыхіі альбо першаэлемэнты, як то Зямля, Вада, Паветра й Агонь.

Цьвёрды й вадкі станы рэчыва адносяцца да [[кандэнсаваны стан|кандэнсаваных станаў]] — [[атам]]ы альбо [[малекула|малекулы]] рэчыва ў іх знаходзяцца настолькі шчыльна адзіна да аднаго, што яны няздольныя рухацца свабодна. Рэчыва ў газападобным стане мае як зьменны аб’ём, гэтак і форму, прыстасоўваючыся як да сваёй ёмістасьці. Ягоныя часьцінкі не знаходзяцца ані блізка адзін да аднаго, ані замацаваныя на месцы. Рэчыва ў плязмавым стане мае зьменны аб’ём і форму й утрымлівае нэўтральныя атамы, а таксама значную колькасьць іёнаў і электронаў, якія могуць свабодна перасоўвацца.

Зьмяненьні агрэгатнага стану ёсьць [[тэрмадынаміка|тэрмадынамічныя]] працэсы, якія зьяўляюцца [[фазавы пераход|фазавымі пераходамі]]. Выдзяляюць наступныя іхныя разнавіднасьці: зь цьвёрдага ў вадкі — [[плаўленьне]]; з вадкага ў газападобны — [[выпарэньне]] й [[кіпеньне]]; зь цьвёрдага ў газападобны — [[сублімацыя]]; з газападобнага ў вадкі ці цьвёрды — [[кандэнсацыя]]. Адметнай асаблівасьцю зьяўляецца адсутнасьць рэзкай граніцы пераходу да плязмавага стану.

Панятак агрэгатнага стану дастаткова ўмоўны, бо існуюць [[аморфныя целы]], якія захоўваюць структуру вадкасьці й валодаюць невялікай [[цякучасьць|цякучасьцю]]; высокаэлястычныя станы некаторых [[Палімэры|палімэраў]], якія ўяўляюць нешта сярэдняе паміж шклоабразным і вадкім станам, [[вадкі крыштал|вадкія крышталы]] й іншыя. Таксама існуюць плыўныя пераходы паміж некаторымі агрэгатнымі станамі. Зь іншага боку, варта адзначыць наяўнасьць некалькіх розных станаў цьвёрдых целаў, накшталт [[графіт]]а, [[алмаз]]а і [[вугаль|вугля]], якія адносяцца да аднаго агрэгатнага стану (алятрапія). Для апісаньня розных агрэгатных станаў у фізыцы часьцей выкарыстоўваецца больш шырокі панятак [[Тэрмадынамічная фаза|фазы]].

== Чатыры фундамэнтальныя станы ==
=== Цьвёрдае цела ===
{{Асноўны артыкул|Цьвёрдае цела}}
[[Файл:Stohrem.jpg|міні|Выява атамавай сетцы [[тытанат стронцу|тытанату стронцу]] — цьвёрдага крышталічага цела. Больш яскравымі пазначаны атамы [[стронц]]у, а больш цёмныя — [[тытан]]у.]]
У цьвёрдых целах часьцінкі, якія ўваходзяць у ягоны склад, як то [[іён]]ы, [[атам]]ы ці [[малекула|малекулы]], шчыльна спакаваныя паміж сабой. Сілы паміж імі настолькі моцныя, што часьцінкі ня могуць свабодна рухацца, а могуць толькі вібраваць. У выніку цьвёрдае цела мае ўстойлівую, пэўную форму й займае пэўны аб’ём. Цьвёрдыя целы могуць зьмяняць сваю форму толькі пад узьдзеяньнем зьнешняй сілы, як то разрэз або разбурэньне.

У [[крышталь|крышталічных цьвёрдых рэчывах]] часьцінкі скампанаваны ў рэгулярна ўпарадкаваны паўтаральны малюнак. Існуюць розныя крышталічныя структуры, і адное й тое ж рэчыва можа мець больш адной структуры альбо цьвёрдай фазы. Напрыклад, жалеза мае аб’емава-цэнтраваную кубічную крышталічную структуру пры тэмпэратуры ніжэй 912 °C і гранева-цэнтраваную кубічную крышталічную структуру пры тэмпэратуры паміж 912 і 1394 °C. [[Лёд]] мае пятнаццаць вядомых крыштальных структураў, альбо пятнаццаць цьвёрдых фазаў, якія існуюць пры розных тэмпэратурах і цісках&lt;ref&gt;M.A. Wahab (2005). ''«Solid State Physics: Structure and Properties of Materials»''. Alpha Science. — С. 1—3. — {{ISBN|978-1-84265-218-3}}.&lt;/ref&gt;.

[[Шкло]] й іншыя некрышталічныя, аморфныя цьвёрдыя рэчывы без дальнага парадку не зьяўляюцца цеплавымі раўнаважнымі зямнымі станамі; таму яны апісваюцца ніжэй як неклясычны стан рэчываў.

Цьвёрдыя рэчывы могуць ператварацца ў вадкасьці шляхам [[плаўленьне|плаўленьня]], а вадкасьці могуць ператварацца ў цьвёрдыя рэчывы шляхам замарожваньня. Цвёрдыя рэчывы могуць таксама непасрэдна пераходзіць у газы ў працэсе [[сублімацыя|сублімацыі]], і газы могуць таксама зьмяняцца непасрэдна ў цьвёрдыя рэчывы шляхам дэсублімацыі.

=== Вадкасьць ===
{{Асноўны артыкул|Вадкасьць}}
[[Файл:Teilchenmodell Flüssigkeit.svg|міні|зьлева|Структура клясычнай аднатоннай вадкасьці. Атамы даволі шчыльна месьцяцца адносна адзін аднаго, аднак дальны парадак не назіраецца.]]
Вадкасьць ёсьць практычна невыціскальным [[флюід (фізыка)|флюідам]], які адпавядае форме ёмістасьці, але захоўвае амаль сталы аб’ём, незалежны ад ціску. Аб’ём пэўны, калі тэмпэратура й ціск ёсьць сталымі. Калі цьвёрдае цела награваецца вышэй за ягоную тэмпэратуру плаўленьня, яно становіцца вадкім, улічваючы, што ціск вышэйшы за [[патроены пункт]] рэчыва. Міжмалекулярныя альбо міжатамныя сілы, альбо сілы, якія ўзьнікаюць паміж іёнамі, па-ранейшаму важныя, але ў малекулаў уласна хапае [[энэргія|энэргіі]], каб рухацца адносна адзін аднаго, таму іхная структура ёсьць рухомай. Гэта азначае, што форма вадкасьці ня пэўная, але вызначаецца ейнае ёмістасьцю. Аб’ём звычайна большы, чым у адпаведнага цьвёрдага рэчыва, найбольш вядомым выключэньнем з’яўляецца [[вада]] (H&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;O). Самая высокая тэмпэратура, пры якой можа існаваць дадзеная вадкасьць, зьяўляецца ейнай [[крытычны пункт (тэрмадынаміка)|крытычнай тэмпэратурай]]&lt;ref&gt;F. White (2003). ''«Fluid Mechanics»''. McGraw-Hill. — С. 4. — {{ISBN|978-0-07-240217-9}}.&lt;/ref&gt;.

=== Газападобны стан ===
{{Асноўны артыкул|Газ}}
[[Файл:Gas molecules.gif|міні|Прамежкі паміж малекуламі газу вельмі вялікія. Яны маюць вельмі слабыя сувязі або зусім ня зьвязаныя паміж сабой. Малекулы ў газе могуць рухацца свабодна й хутка.]]
Газ ёсьць сьцісканым флюідам. Газ ня толькі будзе адпавядаць форме ёмістасьці, але й будзе пашырыцца, каб запоўніць яе. У газах малекулы маюць дастатковую [[кінэтычная энэргія|кінэтычную энэргію]], так што эфэкт міжмалекулярных сілаў невялікі альбо роўны нулю для [[ідэальны газ|ідэальнага газу]], а тыповая адлегласьць паміж суседнімі малекуламі значна большая за памер малекулы. Вадкасьць можа ператварацца ў газ, награваючыся пры сталым ціску да [[тэмпэратура кіпеньня|тэмпэратуры кіпеньня]], альбо калі ціск зьніжаецца пры сталай тэмпэратуры.

Пры тэмпэратуры ніжэй за крытычную тэмпэратуру, газ таксама называюць [[пара]]й, і яго можна зваджваць шляхам сьціску самастойна без астуджэньня. Пара можа існаваць у раўнавазе з вадкасьцю (або цьвёрдым рэчывам); у гэтым выпадку ціск газу роўны ціску пары вадкасьці (або цьвёрдага рэчыва).

[[Звышкрытычная вадкасьць]] ёсьць газам, тэмпэратура й ціск якога вышэй за крытычную тэмпэратуру й крытычны ціск адпаведна. У гэтым стане адрозьненьне паміж вадкасьцю й газам зьнікае. Звышкрытычная вадкасьць валодае фізычнымі ўласьцівасьцямі газу, але ейная высокая шчыльнасьць у шэрагу выпадкаў надае ўласьцівасьці растваральніка, што прыводзіць да карыснага ўжытку на практыцы. Напрыклад, звышкрытычны [[дыяксыд вугляроду|вуглякіслы газ]] выкарыстоўваецца для здабываньня [[кофэін]]у пры вытворчасьці кавы без кафэіну&lt;ref&gt;G. Turrell (1997). ''«Gas Dynamics: Theory and Applications»''. John Wiley &amp; Sons. — С. 3—5. — {{ISBN|978-0-471-97573-1}}.&lt;/ref&gt;.

=== Плязма ===
{{Асноўны артыкул|Плязма}}
[[Файл:Electron Sea (Plasma).jpg|значак|У плязьме электроны вырываюцца з сваіх ядраў, утвараючы электроннае «мора». Гэта дазваляе плязьме праводзіць электраэнэргію.]]
Як і газ, плязма ня мае пэўнае формы або аб’ёму. У адрозьненьне ад газаў, плязмы зьяўляюцца электраправоднымі, вырабляюць магнітныя палі, электрычныя токі й моцна рэагуюць на электрамагнітныя сілы. Дадатна зараджаныя ядры плаваюць у «моры» свабодна перамяшчанных адмежаных электронаў, падобна таму, як зарады існуюць у токаправодным [[мэтал]]е, такім чынам гэтае электроннае «мора» дазваляе рэчыву ў плязмавам стане праводзіць [[электрычнасьць]].

Газ звычайна ператвараецца ў плязму адным з двух спосабаў. Напрыклад, гэта можа адбыцца празь велізарную розьніцу напругі паміж двума пунктамі, альбо пад узьдзеяньнем вельмі высокіх тэмпэратураў газу. Нагрэў рэчыва да высокіх тэмпэратураў прымушае электроны пакідаць атамы, што прыводзіць да стварэньня свабодных электронаў. Гэта прыводзіць да ўтварэньня гэтак званай часткова іянізаванай плязмы. Пры вельмі высокіх тэмпэратурах, прысутных у зорках, мяркуецца, што па сутнасьці ўсе электроны ёсьць свабоднымі, а вельмі высокая энэргія плязмы па сутнасьці зьяўляецца ядрамі, якія плаваюць у «моры» электронаў. Гэта ўтварае гэтак званую цалкам іянізаваную плязму.

Стан плязмы часта незразуметы, і хаця ён не існуе ў звычайных умовах на Зямлі, ён, як правіла, узьнікае альбо з [[маланка]]й, а таксама ўтрымліваецца ў [[люмінэсцэнтная лямпа|флюарэсцэнтных]] і [[нэон]]авых агеньчыках, а таксама ў [[плязмавы тэлевізар|плязмавых тэлевізарах]]. [[Сонечная карона|Карона Сонца]], некаторыя віды полымя й [[зорка|зоркі]] ёсьць усё прыкладамі асьветленага рэчыва ў плязмавым стане.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://courses.lumenlearning.com/introchem/chapter/three-states-of-matter/ Тры агрэгатныя станы]. Lumen Learning{{ref-en}}.
* [https://www.livescience.com/46506-states-of-matter.html Агрэгатны стан]. Live Science{{ref-en}}.
* [https://www.chem.purdue.edu/gchelp/atoms/states.html Агрэгатны стан]. Purdue University{{ref-en}}.
* [https://web.archive.org/web/20200113072916/http://www.chem4kids.com/files/matter_states.html Агрэгатны стан]. Chem4Kids{{ref-en}}.

[[Катэгорыя:Агрэгатныя станы| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>mcmv83empcpco6c7t9w093w08tq97s4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>88311</id>
    <revision>
      <id>2620700</id>
      <parentid>2616534</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:19:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1942" sha1="srxo0p57zd5c9tzctevlakpybpbrig5" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну   = Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе
|назва           = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] [[Чэмпіянат Расеі па футболе|чэмпіянату Расеі па футболе]] ў [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|кляса_карткі    = hlist
|стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Расея}};
|сьпіс1 = 
* [[Акрон Тальяці|Акрон]]
* [[Арэнбург (футбольны клюб)|Арэнбург]]
* [[Ахмат Грозны|Ахмат]]
* [[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама Масква]]
* [[Дынама Махачкала]]
* [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]
* [[Краснадар (футбольны клюб)|Краснадар]]
* [[Крылы Саветаў Самара|Крылы Саветаў]]
* [[Лякаматыў Масква|Лякаматыў]]
* [[Пары Ніжні Ноўгарад (футбольны клюб)|Пары]]
* [[Растоў Растоў-на-Доне|Растоў]]
* [[Рубін Казань|Рубін]]
* [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]]
* [[Факел Варонеж|Факел]]
* [[Хімкі (футбольны клюб)|Хімкі]]
* [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Расея, 1]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Расея]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Расейскі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>srxo0p57zd5c9tzctevlakpybpbrig5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вагон-цыстэрна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90191</id>
    <revision>
      <id>2620616</id>
      <parentid>1558419</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:25:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Картка зь Вікізьвестак]] і [[прапан-бутан]] [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <origin>2620616</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="892" sha1="eqngo0egfi59a0n4m4a0r9yo2x3gq53" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Вагон-цыстэрна''' — від рухомага складу [[Чыгунка|чыгункі]].

Цыстэрны прызначаюцца для перавозкі вадкасьцяў: [[нафта|нафты]] і прадуктаў яе перапрацоўкі, хімічна-актыўных і агрэсіўных вадкіх рэчываў ([[кісьля|кісьлі]], шчолачы і інш. складаныя рэчывы), звадкаванага газу ([[прапан-бутан]], кісларод), вады, малака (малакавоза), патакі. Вагоны-цыстэрны выкарыстоўваюцца таксама для перавозкі мукі (мукавоз) і цэмэнту.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід}}

[[Катэгорыя:Чыгунка]]</text>
      <sha1>eqngo0egfi59a0n4m4a0r9yo2x3gq53</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>92945</id>
    <revision>
      <id>2620750</id>
      <parentid>2611948</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:53:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1738" sha1="p7a1h17hh383z44n4q6amqy0gud8hp7" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну   = Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе
|назва           = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] [[Чэмпіянат Швайцарыі па футболе|чэмпіянату Швайцарыі па футболе]] ў [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Швайцарыя}};
|кляса_карткі    = hlist
|сьпіс1 = 
* [[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]]
* [[Вінтэртур (футбольны клюб)|Вінтэртур]]
* [[Грасгопэр Цюрых|Грасгопэр]]
* [[Івэрдон Івэрдон-ле-Бэн|Івэрдон]]
* [[Люгана (футбольны клюб)|Люгана]]
* [[Люцэрн (футбольны клюб)|Люцэрн]]
* [[Лязана (футбольны клюб)|Лязана]]
* [[Санкт-Гален (футбольны клюб)|Санкт-Гален]]
* [[Сіён (футбольны клюб)|Сіён]]
* [[Сэрвэт Жэнэва|Сэрвэт]]
* [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
* [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Швайцарыя]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Швайцарыя]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Швайцарскі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p7a1h17hh383z44n4q6amqy0gud8hp7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сіён (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92979</id>
    <revision>
      <id>2620755</id>
      <parentid>2522775</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:08:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620755</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2478" sha1="6fgobmqc2tec4cvncyll9nszl99xze2" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Сіён
|Лягатып          = FC Sion.png
|ПоўнаяНазва      = Football Club de Sion
|Горад            = [[Сіён]], [[Швайцарыя]]
|Заснаваны        = 1909
|Стадыён          = [[Стад Турбіён]]
|Умяшчальнасьць   = 14500
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі|СіёнЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі|СіёнСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі|Сіён}}
|Прыналежнасьць   = Швайцарскія 
|pattern_la1 = __redborder|pattern_b1=__redhorizontal|pattern_ra1=__redborder|pattern_sh1=_trih06
|leftarm1    = FFFFFF|body1=FFFFFF|rightarm1=FFFFFF|shorts1=FFFFFF|socks1=FFFFFF
|pattern_la2 = _whiteborder|pattern_b2=_whitehorizontal|pattern_ra2=_whiteborder
|leftarm2    = FF0000|body2=FF0000|rightarm2=FF0000|shorts2=FF0000|socks2=FF0000
}}
«'''Сіён'''» ({{мова-fr|Football Club de Sion}}) ― [[Швайцарыя|швайцарскі]] [[футбольны клюб]] з гораду [[Сіён]]у, гуляе ў швайцарскай [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|супэрлізе]]. Клюб зьяўляецца двухразовым [[Чэмпіянат Швайцарыі па футболе|чэмпіёнам Швайцарыі]] і 13-разовым уладальнікам [[Кубак Швайцарыі па футболе|Кубка Швайцарыі]].

== Дасягненьні ==
* '''[[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэмпіён Швайцарыі]]''': 2
** 1992, 1997

* '''Уладальнік [[Кубак Швайцарыі па футболе|Кубка Швайцарыі]]''': 13
** 1965, 1974, 1980, 1982, 1986, 1991, 1995, 1996, 1997, 2006,
** 2009, 2011, 2015

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160321041618/http://www.fc-sion-live.ch/ Афіцыйны сайт]{{ref-fr}}

{{Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе}}

[[Катэгорыя:Сіён (Швайцарыя)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1909 годзе]]</text>
      <sha1>6fgobmqc2tec4cvncyll9nszl99xze2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>93078</id>
    <revision>
      <id>2620642</id>
      <parentid>2611792</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620642</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1688" sha1="7vn0qeahjz48p2d3w3zlg089d7c6o35" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну = Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе
|назва         = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] [[Чэмпіянат Румыніі па футболе|чэмпіянату Румыніі па футболе]] ў [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|базавы_стыль  = background-color: {{Колер|Румынія}};
|кляса_карткі  = hlist
|сьпіс1 = 
* [[Ацэлул Галац|Ацэлул]]
* [[Баташань (футбольны клюб)|Баташань]]
* [[Глорыя Бузэў|Глорыя]]
* [[Гэрманштат Сыбіў|Гэрманштат]]
* [[Дынама Бухарэст|Дынама]]
* [[Палітэхніка Ясы|Палітэхніка]]
* [[Пэтролул Плаешць|Пэтролул]]
* [[Рапід Бухарэст|Рапід]]
* [[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]]
* [[Сэпсі Сфынту-Георге|Сэпсі]]
* [[Унівэрсытаця Клуж]]
* [[Унівэрсытаця Краёва]]
* [[Уныра Слабазія|Уныра]]
* [[УТА Арад|УТА]]
* [[Фарул Канстанца|Фарул]]
* [[ЧФР Клуж]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Румынія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Румынія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Румынскі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7vn0qeahjz48p2d3w3zlg089d7c6o35</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Супэрліга чэмпіянату Славаччыны па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>95027</id>
    <revision>
      <id>2620718</id>
      <parentid>2611988</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:15:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620718</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1766" sha1="gdbiw58k6m88ac0yzz1ik84cyklk2a7" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну = Супэрліга чэмпіянату Славаччыны па футболе
|назва         = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] [[Чэмпіянат Славаччыны па футболе|чэмпіянату Славаччыны па футболе]] ў [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|базавы_стыль  = background-color: {{Колер|Славаччына}};
|кляса_карткі  = hlist
|сьпіс1 = 
* [[ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904]]
* [[Дукла Банская Быстрыца|Дукла]]
* [[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
* [[Жэлезярнэ Подбрэзава|Жэлезярнэ]]
* [[Зэмплін Міхалаўцы|Зэмплін]]
* [[Комарна (футбольны клюб)|Комарна]]
* [[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
* [[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
* [[Скаліца (футбольны клюб)|Скаліца]]
* [[Слован Браціслава|Слован]]
* [[Спартак Трнава|Спартак]]
* [[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Славаччына]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Славаччына]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Славацкі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gdbiw58k6m88ac0yzz1ik84cyklk2a7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аральская шамая</title>
    <ns>0</ns>
    <id>101286</id>
    <revision>
      <id>2620694</id>
      <parentid>2369057</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T05:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620694</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4116" sha1="18k3znwgjntua0bcmjdlzv3hfvt14ai" xml:space="preserve">{{Таксанамічная інфармацыя
|Назва           = Аральская шамая
|Царства         = [[Жывёлы]]
|Надкляса        = [[Касьцявыя рыбы]]
|Атрад           = [[Карпападобныя]]
|Сямейства       = [[Карпавыя]]
|Род             = [[Chalcalburnus|Шамаі]]
|Від             = [[Chalcalburnus chalcoides]]
|Падвід          = '''Аральская шамая'''
|Лацінская назва = Chalcalburnus chalcoides aralensis
|Commons         = Category:Chalcalburnus chalcoides aralensis
}}
'''Ара́льская шамая''' (''Chalcalburnus chalcoides aralensis'') — рыба сямейства [[карпавыя|карпавых]].

== Характэрныя прыкметы ==
Рот у выглядзе касой шчыліны, накіраванай угару, ніжняя сківіца троху выдаецца наперад. Паміж брушным і анальным плаўніком кіль, не пакрыты луской толькі блізу анальнай адтуліны. Анальны плаўнік складаецца мінімум з 13 промняў. Бакавая лінія ніжэй за сярэднюю лінію цела. Жабравыя тычынкі доўгія і густыя. Лоб і сьпіна цёмныя зь зеленаватым адценьнем, бакі і бруха срэбрыстыя. Плаўнікі (акрамя хваставога) ля падставы ружовыя, па краях шэрыя. Ад [[Касьпійская шамая|касьпійскай шамаі]] адрозьнівацца ніжэйшым целам. Даўжыня да 29 см.

== Распаўсюджанасьць ==
Раней — [[Аральскае мора]], цяпер сустракаецца ў нізоўях ракі [[Сырдар’я|Сырдар’і]], у раўнінных вадаёмах ніжняга і сярэдняга цячэньняў [[Амудар’я|Амудар’і]], [[Зарафшан]]у. У апошнія гады пранікла праз каналы ў сярэдняе цячэньне [[Сырдар’я|Сырдар’і]] і [[Кашкадар’я|Кашкадар’і]].&lt;ref&gt;http://uznix.narod.ru/sci/fkey/chalcal.html&lt;/ref&gt;

== Лад жыцьця ==
Жыве і нерастуе ў моры. Палавой сталасьці самцы дасягаюць ва ўзросьце 2—5 гадоў пры даўжыні цела 15 см, а саміцы — ад 2 да 6 гадоў пры даўжыні 17 см. [[Нераст]] у прыбярэжных зонах, звычайна на камяністым грунце, радзей на пясчаным, часам ікры прыклейваецца да каранёў плывучых курцін трысьнёга. Асобіны, якія скончылі нераст, заходзяць у адкрытае мора і інтэнсіўна харчуюцца бакаплавамі і кукалкамі матыля. Ноччу шамая прабывае ў верхніх пластах вады, днём спускаецца на глыбіню.

== Гаспадарчае значэньне ==
Раней — невялікае, лавілі шамаю невадамі, сеткамі. Пазьней стала каштоўнай прамысловай рыбай. У раўнінных вадасховішчах мае мясцовае прамысловае значэньне.

== Крыніцы ==
{{Зноскі}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://fishtravel.org/node/1148 Определитель пресноводных рыб фауны СССР]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://uznix.narod.ru/sci/fkey/chalcal.html Chalcalburnus chalcoides aralensis (Berg) — Аральская шамая]

{{Накід:Заалёгія}}

[[Катэгорыя:Касьцявыя рыбы]]</text>
      <sha1>18k3znwgjntua0bcmjdlzv3hfvt14ai</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>108272</id>
    <revision>
      <id>2620633</id>
      <parentid>2611732</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:30:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620633</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1768" sha1="5s5v6yj23on5yrjupjqipm9m5idjb8s" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну   = Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе
|назва           = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|чэмпіянату Польшчы па футболе]] ў [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Польшча}};
|кляса_карткі  = hlist
|сьпіс1 = 
* [[Відзэў Лодзь|Відзэў]]
* [[ГКС Катавіцы]]
* [[Гурнік Забжэ|Гурнік]]
* [[Заглембе Любін|Заглембе]]
* [[Карона Кельцы|Карона]]
* [[Краковія Кракаў|Краковія]]
* [[Легія Варшава|Легія]]
* [[Лех Познань|Лех]]
* [[Лехія Гданьск|Лехія]]
* [[Матор Люблін|Матор]]
* [[Погань Шчэцін|Погань]]
* [[Пушча Непаламіцы|Пушча]]
* [[Пяст Глівіцы|Пяст]]
* [[Радомяк Радам|Радомяк]]
* [[Ракаў Чанстахова|Ракаў]]
* [[Сталь Мелец|Сталь]]
* [[Сьлёнск Уроцлаў|Сьлёнск]]
* [[Ягелёнія Беласток|Ягелёнія]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Польшча]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Польскі спорт]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Польскі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5s5v6yj23on5yrjupjqipm9m5idjb8s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Магдэбург (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>108614</id>
    <revision>
      <id>2620756</id>
      <parentid>2451152</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:10:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Future-Trunks</username>
        <id>57297</id>
      </contributor>
      <origin>2620756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2777" sha1="5v8vd0w35g6i4qx4cl9503tos1mnflg" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Магдэбург
|Лягатып          = 1. FC Magdeburg.svg
|ПоўнаяНазва      = 1. FC Magdeburg e.V.
|Заснаваны        = 22 сьнежня 1965
|Горад            = [[Магдэбург]], [[Нямеччына]]
|Стадыён          = [[MDCC-Арэна]]
|Умяшчальнасьць   = 30 098
|Прэзыдэнт        = Йöрг бийазтох
|Трэнэр           = Маркуз фийедлер
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Нямеччыны|МагдэбургЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Нямеччыны|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Нямеччыны|Магдэбург}}
|Сайт             = 
|Прыналежнасьць   = Нямецкія
| pattern_la1               = _magdeburg2223h
| pattern_b1                = _magdeburg2223h
| pattern_ra1               = _magdeburg2223h
| pattern_sh1               =
| pattern_so1               =
| leftarm1                  = FFFFFF
| body1                     = FFFFFF
| rightarm1                 = FFFFFF
| shorts1                   = FFFFFF
| socks1                    = FFFFFF
| pattern_la2               = _magdeburg2223a
| pattern_b2                = _magdeburg2223a
| pattern_ra2               = _magdeburg2223a
| pattern_sh2               =
| pattern_so2               =
| leftarm2                  = 000000
| body2                     = 000000
| rightarm2                 = 000000
| shorts2                   = 000000
| socks2                    = 000000
| pattern_la3   = _uhlsportgoal25w
| pattern_b3    = _uhlsportgoal25w
| pattern_ra3   = _uhlsportgoal25w
| pattern_sh3   = 
| pattern_so3   = 
| leftarm3      = FFFFFF
| body3         = FFFFFF
| rightarm3     = FFFFFF
| shorts3       = FFFFFF
| socks3        = FFFFFF
}}
«'''Магдэбург'''» ({{мова-de|Magdeburg}}) — нямецкі футбольны клюб з гораду [[Магдэбург]]у. Заснаваны ў 1965 годзе. Трохразовы [[Чэмпіянат НДР па футболе|чэмпіён НДР]] і сяміразовы ўладальнік [[Кубак НДР па футболе|Кубка НДР]]. Уладальнік [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка ўладальнікаў кубкаў]] (1974).

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20180123024009/http://www.fc-magdeburg.de/ Афіцыйны сайт]

{{Бундэсьліга 2 чэмпіянату Нямеччыны па футболе}}

[[Катэгорыя:Магдэбург]]</text>
      <sha1>5v8vd0w35g6i4qx4cl9503tos1mnflg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620766</id>
      <parentid>2620756</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:50:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>скасаваньне вандалізму</comment>
      <origin>2620766</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2723" sha1="nlh4un0yhg1duvldadw1t0qt5iu9ft3" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Магдэбург
|Лягатып          = 1. FC Magdeburg.svg
|ПоўнаяНазва      = 1. FC Magdeburg e.V.
|Заснаваны        = 22 сьнежня 1965
|Горад            = [[Магдэбург]], [[Нямеччына]]
|Стадыён          = [[MDCC-Арэна]]
|Умяшчальнасьць   = 30 098
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Нямеччыны|МагдэбургЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Нямеччыны|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Нямеччыны|Магдэбург}}
|Сайт             = 
|Прыналежнасьць   = Нямецкія
| pattern_la1               = _magdeburg2223h
| pattern_b1                = _magdeburg2223h
| pattern_ra1               = _magdeburg2223h
| pattern_sh1               =
| pattern_so1               =
| leftarm1                  = FFFFFF
| body1                     = FFFFFF
| rightarm1                 = FFFFFF
| shorts1                   = FFFFFF
| socks1                    = FFFFFF
| pattern_la2               = _magdeburg2223a
| pattern_b2                = _magdeburg2223a
| pattern_ra2               = _magdeburg2223a
| pattern_sh2               =
| pattern_so2               =
| leftarm2                  = 000000
| body2                     = 000000
| rightarm2                 = 000000
| shorts2                   = 000000
| socks2                    = 000000
| pattern_la3   = _uhlsportgoal25w
| pattern_b3    = _uhlsportgoal25w
| pattern_ra3   = _uhlsportgoal25w
| pattern_sh3   = 
| pattern_so3   = 
| leftarm3      = FFFFFF
| body3         = FFFFFF
| rightarm3     = FFFFFF
| shorts3       = FFFFFF
| socks3        = FFFFFF
}}
«'''Магдэбург'''» ({{мова-de|Magdeburg}}) — нямецкі футбольны клюб з гораду [[Магдэбург]]у. Заснаваны ў 1965 годзе. Трохразовы [[Чэмпіянат НДР па футболе|чэмпіён НДР]] і сяміразовы ўладальнік [[Кубак НДР па футболе|Кубка НДР]]. Уладальнік [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка ўладальнікаў кубкаў]] (1974).

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20180123024009/http://www.fc-magdeburg.de/ Афіцыйны сайт]

{{Бундэсьліга 2 чэмпіянату Нямеччыны па футболе}}

[[Катэгорыя:Магдэбург]]</text>
      <sha1>nlh4un0yhg1duvldadw1t0qt5iu9ft3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сан-Паўлу (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112035</id>
    <revision>
      <id>2620648</id>
      <parentid>2603904</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:15:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/São_Paulo_FC?oldid=1295910512</comment>
      <origin>2620648</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16367" sha1="ha98qh79l5izenvjqf5c2kcx8ryx08r" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Сан-Паўлу
|Лягатып          = Sao Paulo Clube.gif
|ПоўнаяНазва      = São Paulo Futebol Clube
|Заснаваны        = 25 студзеня 1930
|Горад            = [[Сан-Паўлу]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Марумбі]]
|Умяшчальнасьць   = 67 052
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Сан-ПаўлуЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Сан-Паўлу}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
| pattern_la1 = _spfc21h
| pattern_b1  = _spfc21h
| pattern_ra1 = _spfc21h
| pattern_sh1 = _adidasred
| pattern_so1 = _3_stripes_red
| leftarm1    = FFFFFF
| body1       = FFFFFF
| rightarm1   = FFFFFF
| shorts1     = FFFFFF
| socks1      = FFFFFF
| pattern_la2 = _spfc21a
| pattern_b2  = _spfc21a
| pattern_ra2 = _spfc21a
| pattern_sh2 = _adidaswhite
| pattern_so2 = _3_stripes_white
| leftarm2    = FF0000
| body2       = 000000
| rightarm2   = FF0000
| shorts2     = 000000
| socks2      = 000000
}}
«'''Сан-Па́ўлу'''» ({{мова-pt|São Paulo Futebol Clube}}) — бразыльскі футбольны клуб з гораду [[Сан-Паўлу]]. Шасьціразовы [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіён Бразыліі]]. Трохразовы ўладальнік [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]]. «Сан-Паўлу» зьяўляецца адным з самы пасьпяховых клюбаў у бразыльскім футболе. Клюб гуляе ў [[Ліга Паўліста|чэмпіянаце штату Сан-Паўлу]], а таксама ў [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыі А]] чэмпіянату Бразыліі, а таксама ўвааходзіць у сьпіс пяці клюбаў, якія ніколі не выляталі з найвышэйшага дывізіёну чэмпіянату Бразыліі.

Найбольш пасьпяховымі для клюбу лічацца 1990-я гады, калі пад кіраўніцтвам трэнэра [[Тэле Сантана]] «Сан-Паўлу» атрымаў перамогу ў трох розыгрышах чэмпіянату штату і аднойчы ў Сэрыі А, а таксама ў шэрагу міжнародных спаборніцтваў. Перамогі ў двух [[Кубак Лібэртадорэс|Кубках Лібэртадорэс]] у 1992 і 1993 гадох, як раз прыпадаюць на гэты час. Даволі пасьпяховымі зьяўляюцца і 2000-я гады, калі клюб тройчы запар стаўся чэмпіёнам краіны і аднойчы стаў уладальнікам Кубка Лібэртадорэс.

«Сан-Паўлу» зьяўляецца трэці клюбам паводле колькасьці прыхільнікаў, маючы на сваім раунку больш за 17 мільёнаў прыхільнікаў. Традыцыйнамі для хатніх матчаў клюбу зьяўляюцца белая кашуля з двума гарызантальнымі палосамі, адна зь якіх чырвоная, а іншая чорная, белыя шорты і шкарпэткі. Хатнім стадыёнам зьяўляецца пляцоўка [[Марумбі]], якая здольная зьмясьціць {{Лік|67052}} чалавекі.

== Гісторыя ==
[[Файл:SPFC squad - 1931 - 02.jpg|значак|зьлева|Чэмпіёнскі склад 1931 году.]]
Футбольны клюб «Сан-Паўлу» быў заснаваны 25 студзеня 1930 году 60 былымі функцыянэрамі, гульцамі і сябрамі клюбаў «[[Паўлістану Сан-Паўлу|Паўлістану]]» і «АА Палмэйрас». Клюб «Паўлістану» быў закладзены ў 1900 годзе і ўважаўся за адзін з найстарэйшых клюбаў у горадзе. Ён быў 11-разовым чэмпіёнам Сан-Паўлу, але адмовіўся ад футболу праз прафэсіяналізацыі спорту. У сваю чаргу клюбу «АА Палмэйрас» паўстаў у 1902 годзе. Быўшы трохразовым чэмпіёнам Сан-Паўлу, той клюб меў намер па заканчэньні сэзону 1929 году стварыць прафэсійную каманду, але ня здолеў гэтага зрабіць&lt;ref&gt;Michael Serra (25.01.2014). [https://web.archive.org/web/20231212071424/http://www.saopaulofc.net/noticias/noticias/historia/2014/1/25/1930-e-1935-conheca-e-entenda-a-historia-do-tricolor «1930 e 1935: conheça e entenda a história do Tricolor»]. São Paulo FC&lt;/ref&gt;. У выніку стварэньня новага клюбу да чорна-белых колераў «АА Палмэйрас» былі дададзеныя чырвона-белыя колеры «Паўлістану»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20231212071426/http://www.saopaulofc.net/spfcpedia/simbolos «Uniformes do São Paulo Futebol Clube»]. São Paulo FC.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, унутраныя спрэчкі прывялі да фінансавых праблемаў. Клюб быў вымушаны аб’яднацца з «Т’еці», то бок іншым спартовым клюбам гораду, але футбольная сэкцыя клюбу была расфармаваная 14 траўня 1935 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20181130001304/http://saopaulofc.net/spfcpedia/a-historia-do-spfc/floresta «A História do SPFC: Floresta»]. São Paulo FC&lt;/ref&gt;. Толькі ў канцы году футбольны клюб паўстаў нанова пад назовам «Трыкалор».

[[Файл:SPFC squad - 1936 - 01.jpg|значак|зьлева|Каманда 1936 году.]]
Першая гульня новага клюбу адбылася 25 студзеня 1936 году, а супернікам каманды стала «[[Партугеза Сантус|Партугеза Сантыста]]». Матч ледзь не адмянілі празь юбілей гораду, але Парфірыю да Пас, футбольны дырэктар і кампазытар гімна клюбу, атрымаў дазвол ад Управы адукацыі на гульню. У 1940 годзе, калі быў урачыста адкрыты стадыён [[Пакаэмбу (стадыён)|Пакаэмбу]], пачалася новая эра ў футболе штату Сан-Паўлу. Клюб заняў другое месца ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўлісты]] ў 1941 годзе, а праз год клюб выдаткаваў 200 бразыльскіх рэалаў, каб набыць [[Леонідас да Сылва|Леонідаса]] з «[[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]». У гэты час «Сан-Паўлу» таксама набыў аргентынца [[Антоніё Састрэ]] і шэраг бразыльцаў. З гэтымі новымі папаўненнямі «Трыкалор» стаў вядомы як «паравы каток», пяць разоў здабываючы перамогі ў чэмпіянаце штату, як то ў 1943, 1945, 1946, 1948 і 1949 гадах. Клюб прадаў сваю трэнавальную базу Каніндэ камандзе «[[Партугеза Сан-Паўлу|Партугеза]]», каб сабраць грошы на свой новы стадыён [[Марумбі]], будаўніцтва якога пачалося ў 1952 годзе.

Сэрыя посьпехаў 1940-х гадоў скончылася ў пачатку 1950-х, бо ў новым дзесяцігодзьдзі клуб выйграў толькі два чэмпіянаты штату — у 1953 і 1957 гадах. Чэмпіёнства 1957 году было павязанае з дапамогай 35-гадовага бразыльскага гульца зборнай [[Зызыньню]] і вугорскім трэнэрам [[Бэла Гутман]]ам. І футбаліст, і трэнэр сталіся сапраўднымі кумірамі заўзятараў. Гутман ачоліў каманду ў 1957 годзе і ў тым жа годзе прывёў дружыну да чэмпіёнства&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200810082743/https://sportal.co.in/2019/09/revolutionary-coach-who-survived-nazi-labour-camp-to-become-worlds-first-superstar-manager/ «Revolutionary coach who survived Nazi labour camp to become world’s first superstar manager»]. Sportal.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;McDougall, Alan (29.01.2020). [https://web.archive.org/web/20230405013349/https://books.google.com/books?id=b5rODwAAQBAJ&amp;dq=%22B%C3%A9la+Guttmann%22+%22romania%22&amp;pg=PA24 «Contested Fields; A Global History of Modern Football»]. University of Toronto Press. — ISBN 978-1-4875-9458-9.&lt;/ref&gt;. Падчас знаходжаньня ў Бразыліі ён дапамог папулярызаваць схему 4–2–4, якая пасьля выкарыстоўвалася [[Зборная Бразыліі па футболе|зборнай Бразыліі]] на [[чэмпіянат сьвету па футболе 1958 году|чэмпіянаце сьвету 1958 году]]. У наступныя гады клюб зь цяжкасьцю канкураваў з «[[Сантус (футбольны клюб)|Сантусам]]» і ягоным зорным нападнікам [[Пэле]]. Паколькі будаўніцтва стадыёна Марумбі працягвалася, «Сан-Паўлу» ўступіў у свой самы доўгі пэрыяд бяз тытулаў у сваёй гісторыі, які цягнуўся 13 гадоў.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Estádio do Morumbi.jpg|значак|Хатні стадыён [[Марумбі]].]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 6
:: 1977, 1986, 1991, 2006, 2007, 2008

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 1
:: 2023

* '''[[Супэркубак Бразыліі па футболе|Супэркубак Бразыліі]]''': 1
:: 2024

* '''[[Ліга Паўліста|Чэмпіён штату Сан-Паўлу]]''': 22
:: 1931, 1943, 1945, 1946, 1948, 1949, 1953, 1957, 1970, 1971,
:: 1975, 1980, 1981, 1985, 1987, 1989, 1991, 1992, 1998, 2000,
:: 2005, 2021

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1992, 1993, 2005

* '''[[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі]]''': 2
:: 1993, 1994

* '''[[Кубак КОНМЭБОЛ]]''': 1
:: 1994

* '''[[Супэркубак Лібэртадорэс]]''': 1
:: 1993

* '''[[Міжкантынэнтальны кубак]]''': 2
:: 1992, 1993

* '''[[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|Клюбны чэмпіянат сьвету]]''': 1
:: 2005

== Склад ==
: ''Актуальны на 15 лютага 2025 году''
{{Склад}}
{{Гулец|2|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Ігар Вінісіюс]]||1997}}
{{Гулец|4|{{Сьцяг Аргентыны}}|ПА|[[Сант’яга Лёнга]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Бэльграна Кордава|Бэльграна]]|1998}}
{{Гулец|5|{{Сьцяг Эквадору}}|Аб|[[Робэрт Арбаледа]]||1991}}
{{Гулец|6|{{Сьцяг Партугаліі}}|Аб|[[Сэдрык Суарыш]]||1991}}
{{Гулец|7|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Лукас Моўра]]||1992}}
{{Гулец|8|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Аскар дус Сантус]]||1991}}
{{Гулец|9|{{Сьцяг Аргентыны}}|Нап|[[Хонатан Кальеры]]||1993}}
{{Гулец|10|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Лусіяну да Роша Нэвэс|Лусіяну]]||1993}}
{{Гулец|11|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Алдэмір дус Сантус Фэрэйра|Алдэмір Фэрэйра]]||1997}}
{{Гулец|12|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Леандру Матыяс]]||2004}}
{{Гулец|13|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Энса Эрнан Дыяс|Энса Дыяс]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]]|1995}}
{{Гулец|15|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Радрыгу Ўэндра Алмэйда|Радрыгіньню]]||2004}}
{{Гулец|16|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Луіс Густаву]]||1987}}
{{Гулец|17|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Андрэ Алівэйра да Сылва|Андрэ Сылва]]||1997}}
{{Гулец|18|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Вэндэл]]||1993}}
{{Гулец|20|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Маркус Антонію Сылва Сантус|Маркус Антонію]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]]|2000}}
{{Гулец|21|{{Сьцяг Парагваю}}|ПА|[[Даміян Бабадыльля]]||2001}}
{{Гулец|22|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Руан Нэту]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Сасуолё (футбольны клюб)|Сасуолё]]|1999}}
{{Падзел складу}}
{{Гулец|23|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Рафаэл Пірэс Мантэйру|Рафаэл]]||1989}}
{{Гулец|25|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Алісан Эўлер дэ Фрэйтас Кастру|Алісан]]||1993}}
{{Гулец|28|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Алян Хавіер Франка|Алян Франка]]||1996}}
{{Гулец|29|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Паблу Мая]]||2002}}
{{Гулец|32|{{Сьцяг Вэнэсуэлы}}|Аб|[[Наўэль Фэрарэсі]]||1998}}
{{Гулец|33|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Эрык дэ Аруда Сэрафім|Эрык]]||1997}}
{{Гулец|34|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Ігар Адоні]]||2007}}
{{Гулец|35|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Жузэ Сабіну]]||1996}}
{{Гулец|36|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Патрык Ланза]]||2003}}
{{Гулец|37|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Энрыке Карму]]||2006}}
{{Гулец|47|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Матэўс Алвэс Насымэнту|Матэўс Алвэс]]||2005}}
{{Гулец|48|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Лукас Фэрэйра]]||2006}}
{{Гулец|49|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Раян Франсіску]]||2006}}
{{Гулец|50|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Янг Навару Мараэс|Янг Мараэс]]||2002}}
{{Гулец|93|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Жандрэй]]||1993}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Луан Вінісіюс да Сылва Сантус|Луан Сантус]]||1999}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Ігар Лізіеру]]||1998}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Калюмбіі}}|Аб|[[Люіс Арэхуэля]]||1995}}
{{Канец складу}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.saopaulofc.net/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Сан-Паўлу (футбольны клюб)| ]]</text>
      <sha1>ha98qh79l5izenvjqf5c2kcx8ryx08r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620651</id>
      <parentid>2620648</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:17:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія</comment>
      <origin>2620651</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16369" sha1="dbkxof4w4y2duy84w4ev3r2atlv803g" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Сан-Паўлу
|Лягатып          = Sao Paulo Clube.gif
|ПоўнаяНазва      = São Paulo Futebol Clube
|Заснаваны        = 25 студзеня 1930
|Горад            = [[Сан-Паўлу]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Марумбі]]
|Умяшчальнасьць   = 67 052
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Сан-ПаўлуЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Сан-Паўлу}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
| pattern_la1 = _spfc21h
| pattern_b1  = _spfc21h
| pattern_ra1 = _spfc21h
| pattern_sh1 = _adidasred
| pattern_so1 = _3_stripes_red
| leftarm1    = FFFFFF
| body1       = FFFFFF
| rightarm1   = FFFFFF
| shorts1     = FFFFFF
| socks1      = FFFFFF
| pattern_la2 = _spfc21a
| pattern_b2  = _spfc21a
| pattern_ra2 = _spfc21a
| pattern_sh2 = _adidaswhite
| pattern_so2 = _3_stripes_white
| leftarm2    = FF0000
| body2       = 000000
| rightarm2   = FF0000
| shorts2     = 000000
| socks2      = 000000
}}
«'''Сан-Па́ўлу'''» ({{мова-pt|São Paulo Futebol Clube}}) — бразыльскі футбольны клуб з гораду [[Сан-Паўлу]]. Шасьціразовы [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіён Бразыліі]]. Трохразовы ўладальнік [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]]. «Сан-Паўлу» зьяўляецца адным з самы пасьпяховых клюбаў у бразыльскім футболе. Клюб гуляе ў [[Ліга Паўліста|чэмпіянаце штату Сан-Паўлу]], а таксама ў [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыі А]] чэмпіянату Бразыліі, а таксама ўвааходзіць у сьпіс пяці клюбаў, якія ніколі не выляталі з найвышэйшага дывізіёну чэмпіянату Бразыліі.

Найбольш пасьпяховымі для клюбу лічацца 1990-я гады, калі пад кіраўніцтвам трэнэра [[Тэле Сантана]] «Сан-Паўлу» атрымаў перамогу ў трох розыгрышах чэмпіянату штату і аднойчы ў Сэрыі А, а таксама ў шэрагу міжнародных спаборніцтваў. Перамогі ў двух [[Кубак Лібэртадорэс|Кубках Лібэртадорэс]] у 1992 і 1993 гадох, як раз прыпадаюць на гэты час. Даволі пасьпяховымі зьяўляюцца і 2000-я гады, калі клюб тройчы запар стаўся чэмпіёнам краіны і аднойчы стаў уладальнікам Кубка Лібэртадорэс.

«Сан-Паўлу» зьяўляецца трэці клюбам паводле колькасьці прыхільнікаў, маючы на сваім рахунку больш за 17 мільёнаў прыхільнікаў. Традыцыйнамі для хатніх матчаў клюбу зьяўляюцца белая кашуля з двума гарызантальнымі палосамі, адна зь якіх чырвоная, а іншая чорная, белыя шорты і шкарпэткі. Хатнім стадыёнам зьяўляецца пляцоўка [[Марумбі]], якая здольная зьмясьціць {{Лік|67052}} чалавекі.

== Гісторыя ==
[[Файл:SPFC squad - 1931 - 02.jpg|значак|зьлева|Чэмпіёнскі склад 1931 году.]]
Футбольны клюб «Сан-Паўлу» быў заснаваны 25 студзеня 1930 году 60 былымі функцыянэрамі, гульцамі і сябрамі клюбаў «[[Паўлістану Сан-Паўлу|Паўлістану]]» і «АА Палмэйрас». Клюб «Паўлістану» быў закладзены ў 1900 годзе і ўважаўся за адзін з найстарэйшых клюбаў у горадзе. Ён быў 11-разовым чэмпіёнам Сан-Паўлу, але адмовіўся ад футболу праз прафэсіяналізацыі спорту. У сваю чаргу клюбу «АА Палмэйрас» паўстаў у 1902 годзе. Быўшы трохразовым чэмпіёнам Сан-Паўлу, той клюб меў намер па заканчэньні сэзону 1929 году стварыць прафэсійную каманду, але ня здолеў гэтага зрабіць&lt;ref&gt;Michael Serra (25.01.2014). [https://web.archive.org/web/20231212071424/http://www.saopaulofc.net/noticias/noticias/historia/2014/1/25/1930-e-1935-conheca-e-entenda-a-historia-do-tricolor «1930 e 1935: conheça e entenda a história do Tricolor»]. São Paulo FC&lt;/ref&gt;. У выніку стварэньня новага клюбу да чорна-белых колераў «АА Палмэйрас» былі дададзеныя чырвона-белыя колеры «Паўлістану»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20231212071426/http://www.saopaulofc.net/spfcpedia/simbolos «Uniformes do São Paulo Futebol Clube»]. São Paulo FC.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, унутраныя спрэчкі прывялі да фінансавых праблемаў. Клюб быў вымушаны аб’яднацца з «Т’еці», то бок іншым спартовым клюбам гораду, але футбольная сэкцыя клюбу была расфармаваная 14 траўня 1935 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20181130001304/http://saopaulofc.net/spfcpedia/a-historia-do-spfc/floresta «A História do SPFC: Floresta»]. São Paulo FC&lt;/ref&gt;. Толькі ў канцы году футбольны клюб паўстаў нанова пад назовам «Трыкалор».

[[Файл:SPFC squad - 1936 - 01.jpg|значак|зьлева|Каманда 1936 году.]]
Першая гульня новага клюбу адбылася 25 студзеня 1936 году, а супернікам каманды стала «[[Партугеза Сантус|Партугеза Сантыста]]». Матч ледзь не адмянілі празь юбілей гораду, але Парфірыю да Пас, футбольны дырэктар і кампазытар гімна клюбу, атрымаў дазвол ад Управы адукацыі на гульню. У 1940 годзе, калі быў урачыста адкрыты стадыён [[Пакаэмбу (стадыён)|Пакаэмбу]], пачалася новая эра ў футболе штату Сан-Паўлу. Клюб заняў другое месца ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўлісты]] ў 1941 годзе, а праз год клюб выдаткаваў 200 бразыльскіх рэалаў, каб набыць [[Леонідас да Сылва|Леонідаса]] з «[[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]». У гэты час «Сан-Паўлу» таксама набыў аргентынца [[Антоніё Састрэ]] і шэраг бразыльцаў. З гэтымі новымі папаўненнямі «Трыкалор» стаў вядомы як «паравы каток», пяць разоў здабываючы перамогі ў чэмпіянаце штату, як то ў 1943, 1945, 1946, 1948 і 1949 гадах. Клюб прадаў сваю трэнавальную базу Каніндэ камандзе «[[Партугеза Сан-Паўлу|Партугеза]]», каб сабраць грошы на свой новы стадыён [[Марумбі]], будаўніцтва якога пачалося ў 1952 годзе.

Сэрыя посьпехаў 1940-х гадоў скончылася ў пачатку 1950-х, бо ў новым дзесяцігодзьдзі клуб выйграў толькі два чэмпіянаты штату — у 1953 і 1957 гадах. Чэмпіёнства 1957 году было павязанае з дапамогай 35-гадовага бразыльскага гульца зборнай [[Зызыньню]] і вугорскім трэнэрам [[Бэла Гутман]]ам. І футбаліст, і трэнэр сталіся сапраўднымі кумірамі заўзятараў. Гутман ачоліў каманду ў 1957 годзе і ў тым жа годзе прывёў дружыну да чэмпіёнства&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200810082743/https://sportal.co.in/2019/09/revolutionary-coach-who-survived-nazi-labour-camp-to-become-worlds-first-superstar-manager/ «Revolutionary coach who survived Nazi labour camp to become world’s first superstar manager»]. Sportal.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;McDougall, Alan (29.01.2020). [https://web.archive.org/web/20230405013349/https://books.google.com/books?id=b5rODwAAQBAJ&amp;dq=%22B%C3%A9la+Guttmann%22+%22romania%22&amp;pg=PA24 «Contested Fields; A Global History of Modern Football»]. University of Toronto Press. — ISBN 978-1-4875-9458-9.&lt;/ref&gt;. Падчас знаходжаньня ў Бразыліі ён дапамог папулярызаваць схему 4–2–4, якая пасьля выкарыстоўвалася [[Зборная Бразыліі па футболе|зборнай Бразыліі]] на [[чэмпіянат сьвету па футболе 1958 году|чэмпіянаце сьвету 1958 году]]. У наступныя гады клюб зь цяжкасьцю канкураваў з «[[Сантус (футбольны клюб)|Сантусам]]» і ягоным зорным нападнікам [[Пэле]]. Паколькі будаўніцтва стадыёна Марумбі працягвалася, «Сан-Паўлу» ўступіў у свой самы доўгі пэрыяд бяз тытулаў у сваёй гісторыі, які цягнуўся 13 гадоў.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Estádio do Morumbi.jpg|значак|Хатні стадыён [[Марумбі]].]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 6
:: 1977, 1986, 1991, 2006, 2007, 2008

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 1
:: 2023

* '''[[Супэркубак Бразыліі па футболе|Супэркубак Бразыліі]]''': 1
:: 2024

* '''[[Ліга Паўліста|Чэмпіён штату Сан-Паўлу]]''': 22
:: 1931, 1943, 1945, 1946, 1948, 1949, 1953, 1957, 1970, 1971,
:: 1975, 1980, 1981, 1985, 1987, 1989, 1991, 1992, 1998, 2000,
:: 2005, 2021

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1992, 1993, 2005

* '''[[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі]]''': 2
:: 1993, 1994

* '''[[Кубак КОНМЭБОЛ]]''': 1
:: 1994

* '''[[Супэркубак Лібэртадорэс]]''': 1
:: 1993

* '''[[Міжкантынэнтальны кубак]]''': 2
:: 1992, 1993

* '''[[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|Клюбны чэмпіянат сьвету]]''': 1
:: 2005

== Склад ==
: ''Актуальны на 15 лютага 2025 году''
{{Склад}}
{{Гулец|2|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Ігар Вінісіюс]]||1997}}
{{Гулец|4|{{Сьцяг Аргентыны}}|ПА|[[Сант’яга Лёнга]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Бэльграна Кордава|Бэльграна]]|1998}}
{{Гулец|5|{{Сьцяг Эквадору}}|Аб|[[Робэрт Арбаледа]]||1991}}
{{Гулец|6|{{Сьцяг Партугаліі}}|Аб|[[Сэдрык Суарыш]]||1991}}
{{Гулец|7|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Лукас Моўра]]||1992}}
{{Гулец|8|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Аскар дус Сантус]]||1991}}
{{Гулец|9|{{Сьцяг Аргентыны}}|Нап|[[Хонатан Кальеры]]||1993}}
{{Гулец|10|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Лусіяну да Роша Нэвэс|Лусіяну]]||1993}}
{{Гулец|11|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Алдэмір дус Сантус Фэрэйра|Алдэмір Фэрэйра]]||1997}}
{{Гулец|12|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Леандру Матыяс]]||2004}}
{{Гулец|13|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Энса Эрнан Дыяс|Энса Дыяс]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]]|1995}}
{{Гулец|15|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Радрыгу Ўэндра Алмэйда|Радрыгіньню]]||2004}}
{{Гулец|16|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Луіс Густаву]]||1987}}
{{Гулец|17|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Андрэ Алівэйра да Сылва|Андрэ Сылва]]||1997}}
{{Гулец|18|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Вэндэл]]||1993}}
{{Гулец|20|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Маркус Антонію Сылва Сантус|Маркус Антонію]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]]|2000}}
{{Гулец|21|{{Сьцяг Парагваю}}|ПА|[[Даміян Бабадыльля]]||2001}}
{{Гулец|22|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Руан Нэту]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Сасуолё (футбольны клюб)|Сасуолё]]|1999}}
{{Падзел складу}}
{{Гулец|23|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Рафаэл Пірэс Мантэйру|Рафаэл]]||1989}}
{{Гулец|25|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Алісан Эўлер дэ Фрэйтас Кастру|Алісан]]||1993}}
{{Гулец|28|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Алян Хавіер Франка|Алян Франка]]||1996}}
{{Гулец|29|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Паблу Мая]]||2002}}
{{Гулец|32|{{Сьцяг Вэнэсуэлы}}|Аб|[[Наўэль Фэрарэсі]]||1998}}
{{Гулец|33|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Эрык дэ Аруда Сэрафім|Эрык]]||1997}}
{{Гулец|34|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Ігар Адоні]]||2007}}
{{Гулец|35|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Жузэ Сабіну]]||1996}}
{{Гулец|36|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Патрык Ланза]]||2003}}
{{Гулец|37|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Энрыке Карму]]||2006}}
{{Гулец|47|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Матэўс Алвэс Насымэнту|Матэўс Алвэс]]||2005}}
{{Гулец|48|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Лукас Фэрэйра]]||2006}}
{{Гулец|49|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Раян Франсіску]]||2006}}
{{Гулец|50|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Янг Навару Мараэс|Янг Мараэс]]||2002}}
{{Гулец|93|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Жандрэй]]||1993}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Луан Вінісіюс да Сылва Сантус|Луан Сантус]]||1999}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Ігар Лізіеру]]||1998}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Калюмбіі}}|Аб|[[Люіс Арэхуэля]]||1995}}
{{Канец складу}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.saopaulofc.net/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Сан-Паўлу (футбольны клюб)| ]]</text>
      <sha1>dbkxof4w4y2duy84w4ev3r2atlv803g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Лянкевіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112600</id>
    <revision>
      <id>2620681</id>
      <parentid>2571990</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T02:32:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620681</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8652" sha1="r12yzx3lvuuzqrqq62lutegnicoumrx" xml:space="preserve">{{Вайсковы дзяяч
|поўнае імя = Аляксандар Лянкевіч
|лацінка = Alaksandar Lankiewič
|пэрыяд жыцьця = 
|месца нараджэньня = 
|месца сьмерці = 
|партрэт = 
|подпіс = 
|мянушка = палкоўнік
|прыналежнасьць = {{Сьцягафікацыя|Расейская імпэрыя}} (1840 — 1961)&lt;br/&gt;[[Файл:Coat_of_arms_of_the_January_Uprising.svg|20пкс]] Паўстанцы 1863 году
|гады службы =1840—1861&lt;br/&gt;1863
|званьне = [[палкоўнік]]
|род войскаў = пяхота
|камандаваў =
|частка =
|бітвы = [[Мілавідзкая бітва]]
|узнагароды =
|сувязі =
|у адстаўцы =
}}
{{Цёзкі}}
'''Алякса́ндар Аляі́завіч Лянке́віч''', таксама '''Аляксандар Лінкевіч''', (псэўд. ''Ля́ндар''&lt;ref name=&quot;Łaniec&quot; &gt;{{кніга|аўтар= Stanisław Łaniec,| загаловак= Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861—1864|спасылка = https://books.google.pl/books/about/Litwa_i_Białoruś_w_dobie_konspiracji_i.html?id=JMMiAQAAIAAJ&amp;hl=en&amp;redir_esc=y|месца= Olsztyn|выдавецтва= Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie|год=2002|том=|старонкі=114|старонак=196|isbn=9788387643928 |наклад=}}&lt;/ref&gt;; 1823, [[Гарадзенская губэрня]] — ?) — адзін з кіраўнікоў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]].

== Біяграфія ==
У 1840—1861 гадах служыў у расейскім войску, падпалкоўнік. Пасьля адстаўкі ў 1861 годзе жыў у сваім фальварку [[Панюкі]]&lt;ref&gt;{{крыніцы/Удзельнікі паўстаньня 1863–1864 гг. на Беларусі|}}, с. 342.&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1863 году ўзначаліў паўстаньне ў Гарадзенскім павеце, стварыў аддзел колькасьцю 130—140 чалавек, пераважна зь сялянаў&lt;ref name=&quot;Łaniec&quot; /&gt;. 4 траўня атрад Лянкевіча сабраўся ў мясцовасьці Сьвятыя балоты, дзе іх заатакаваў чатырохкротна большы атрад расейскіх войскаў, атрад Лянкевіча быў разгромлены, а рэшта — 28 паўстанцаў на чале зь Лянкевічам адступіла ў мясцовыя лясы&lt;ref name=&quot;Łaniec1&quot; &gt;{{кніга|аўтар= Stanisław Łaniec,| загаловак= Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861—1864|спасылка = https://books.google.pl/books/about/Litwa_i_Białoruś_w_dobie_konspiracji_i.html?id=JMMiAQAAIAAJ&amp;hl=en&amp;redir_esc=y|месца= Olsztyn|выдавецтва= Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie|год=2002|том=|старонкі=115|старонак=196|isbn=9788387643928 |наклад=}}&lt;/ref&gt;. Палкоўнік расейскіх войскаў Мантэйфэль вырашыў не перасьледаваць паўстанцаў, таму Лянкевіч ужо 5 траўня з рэштай атраду вырушыў у [[Ваўкавыскі павет (Гарадзенская губэрня)|Валкавыскі павет]]&lt;ref name=&quot;Łaniec1&quot; /&gt;. 17 траўня атрад Лянкевіча аб’яднаўся з атрадам [[Густаў Стравінскі|Густава Стравінскага]]&lt;ref name=&quot;Łaniec1&quot; /&gt;. Да атраду Лянкевіча далучыліся ахвотнікі з [[Пружаны|Пружанаў]] і ваколічная шляхта, атрад Стравінскага налічваў 136 паўстанцаў&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар= Stanisław Łaniec,| загаловак= Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861—1864|спасылка = https://books.google.pl/books/about/Litwa_i_Białoruś_w_dobie_konspiracji_i.html?id=JMMiAQAAIAAJ&amp;hl=en&amp;redir_esc=y|месца= Olsztyn|выдавецтва= Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie|год=2002|том=|старонкі=116|старонак=196|isbn=9788387643928 |наклад=}}&lt;/ref&gt;. 3 чэрвеня 1863 году камандаваў у [[Мілавідзкая бітва|Мілавідзкай бітве]] на чале аб’яднаных сілаў гарадзенскіх, ваўкавыскіх, наваградзкіх і слонімскіх паўстанцаў. Падчас бою войскі паўстанцаў наведаў Кастусь Каліноўскі, які зьвяруўся з натхняючай прамовай да паўстанцаў&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар= Stanisław Łaniec,| загаловак= Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861—1864|спасылка = https://books.google.pl/books/about/Litwa_i_Białoruś_w_dobie_konspiracji_i.html?id=JMMiAQAAIAAJ&amp;hl=en&amp;redir_esc=y|месца= Olsztyn|выдавецтва= Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie|год=2002|том=|старонкі=126|старонак=196|isbn=9788387643928 |наклад=}}&lt;/ref&gt;. 4 чэрвеня перадаў атрады пад кіраўніцтва [[Ануфры Духінскі|Ануфрыя Духінскага]], пазаставіўшы сабе атрад колькасьцю 40 чалавек&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар= Stanisław Łaniec,| загаловак= Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861—1864|спасылка = https://books.google.pl/books/about/Litwa_i_Białoruś_w_dobie_konspiracji_i.html?id=JMMiAQAAIAAJ&amp;hl=en&amp;redir_esc=y|месца= Olsztyn|выдавецтва= Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie|год=2002|том=|старонкі=127|старонак=196|isbn=9788387643928 |наклад=}}&lt;/ref&gt;. У палове чэрвеня накіраваўся на поўнач у Лідзкі павет, 16 жніўня падчас маршу быў заатакаваны расейскімі войскамі, адступіў праз лясныя сьцежкі&lt;ref&gt;{{кніга|аўтар= Stanisław Łaniec,| загаловак= Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861—1864|спасылка = https://books.google.pl/books/about/Litwa_i_Białoruś_w_dobie_konspiracji_i.html?id=JMMiAQAAIAAJ&amp;hl=en&amp;redir_esc=y|месца= Olsztyn|выдавецтва= Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie|год=2002|том=|старонкі=130|старонак=196|isbn=9788387643928 |наклад=}}&lt;/ref&gt;. 1 жніўня 1863 году зь лідзкімі паўстанцамі перайшоў [[Нёман]] і дзейнічаў у Аўгустоўскай губэрні. Зь верасьня 1863 году за мяжою. Завочна яму быў вынесены сьмяротны прыгавор. Эміграваў у Францыю, дзе прымаў удзел у дзейнасьці польскіх вайсковых таварыстваў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20240311142017/https://powstanie1863-64.pl/dzien/powrot-do-jezior-oddzial-lenkiewicza-wraca-na-miejsce-zwyciestwa/ Powrót do Jezior. Oddział Lenkiewicza wraca na miejsce zwycięstwa]&lt;/ref&gt;, потым — у [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]], каб прыняць удзел у [[Грамадзянская вайна ў ЗША|Грамадзянскай вайне]] на баку [[Канфэдэратыўныя Штаты Амэрыкі|Канфэдэрацыі]] й сфармаваць там польскі атрад&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=71W_elJr1VM Што дала б беларусам перамога Каліноўскага? Гл. хвіліны 22.53.-23.11.].&lt;/ref&gt;. Далейшы лёс невядомы.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лянкевіч, Аляксандар Алаізавіч}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1823 годзе]]
[[Катэгорыя:Вайскоўцы Расейскай Імпэрыі]]
[[Катэгорыя:Паўстанцы 1863—1864 гадоў]]
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў Расейскай імпэрыі]]</text>
      <sha1>r12yzx3lvuuzqrqq62lutegnicoumrx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аланія Ўладзікаўказ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113471</id>
    <revision>
      <id>2620705</id>
      <parentid>2616536</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:46:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1440" sha1="bip3jwavch9qhbqh6fh5nmoe0sgv1cv" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Аланія
|Лягатып          = Alaniavladikavkaz.png
|Горад            = [[Уладзікаўказ]], [[Расея]]
|Стадыён          = [[Спартак (стадыён, Уладзікаўказ)|Спартак]]
|Умяшчальнасьць   = 32 464
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|АланіяЎладЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|АланіяЎлад}}
|Прыналежнасьць   = Расейскія
}}
«'''Спартак'''» ({{мова-ru|Спартак}}) — расейскі футбольны клюб з гораду [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]]. Заснаваны ў 1921 годзе. [[Чэмпіянат Расеі па футболе|Чэмпіён Расеі]] (1995). Срэбны прызёр чэмпіянату Расеі 1992 і 1996 гадоў. У 1996—2002, 2004—2005 і 2007—2016 гадах меў назву «Аланія»

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fc-alania.ru/ Афіцыйны сайт]

{{Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе}}

[[Катэгорыя:Уладзікаўказ]]</text>
      <sha1>bip3jwavch9qhbqh6fh5nmoe0sgv1cv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арабска-ізраільскі канфлікт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>116037</id>
    <revision>
      <id>2620693</id>
      <parentid>2599592</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T05:13:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620693</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39465" sha1="dfj88z0d3q4r4q7bd6q0b324ftyufjh" xml:space="preserve">{{Узброены канфлікт
|Назва           = Арабска-ізраільскі канфлікт
|Частка          =
|Выява           = Arab Israeli Conflict 6.png
|Подпіс да выявы = &lt;div style=&quot;background-color:#f0f0f0; text-align:left;&quot;&gt;
{{Легенда|#99CC33|Ліга арабскіх дзяржаваў}}
{{Легенда|#99CCFF|Ізраіль}}
{{Легенда|#669933|Дзяржавы, якія ваявалі супраць Ізраілю}}
{{Легенда|#CC0000|Заходні бераг ракі Ярдан і Сэктар Газа}}
&lt;/div&gt;
|Дата            = 1920/1948 — па сёньняшні дзень
|Месца           = [[Блізкі Ўсход]]
|Прычына         = 
|Вынік           = Працягваецца
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1       = {{Сьцяг Ізраілю}} [[Ізраіль]]
|Супернік2       = [[Файл:Flag of the Arab League.svg|23пкс]] [[Ліга арабскіх дзяржаваў]]
|Камандуючыя1    = 
|Сілы1           = 
|Сілы2           = 
}}
'''Арабска-ізраільскі канфлікт''' ({{мова-ar|الصراع العربي الإسرائيلي}}, {{мова-he|הסכסוך הישראלי-ערבי}}) — супрацьстаяньне паміж шэрагам [[арабы|арабскіх]] краінаў, а таксама арабскімі ваенізаванымі радыкальнымі групоўкамі, якія маюць падтрымку з боку часткі карэннага арабскага насельніцтва акупаваных [[Ізраіль|Ізраілем]] палестынскіх тэрыторыяў, з аднаго боку, і [[сіянісцкі рух|сіянісцкім рухам]], а затым і дзяржавай Ізраіль, з другога. Нягледзячы на тое, што дзяржава Ізраіль была створана толькі ў 1948 годзе, фактычна гісторыя канфлікту ахоплівае каля стагодзьдзя, пачынаючы з канца [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]], калі быў закладзены палітычны сіянісцкі рух, які паклаў пачатак барацьбе габрэяў за стварэньне ўласнай дзяржавы.

Пасьля распаду [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] ў выніку ейнай паразы ў [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] канфлікт паміж габрэямі-сіяністамі й арабскім насельніцтвам [[Палестына|Палестыны]] зводзіўся, галоўным чынам, да дамаганьняў да тэрытарыяльнага кантролю падмандатнай Палестыны. У ходзе напаленай сытуацыі ў другой чвэрці [[XX стагодзьдзе|XX стагодзьдзя]] да геапалітычнага складніку дадаліся таксама рэлігійны й культурны аспэкты, якія ўзмацняюць міжнацыянальную варажнечу. У 1948 годзе суседнія арабскія краіны абвесьцілі вайну створанай габрэйскай дзяржаве. Такім чынам, канфлікт выйшаў за межы Палестыны й перарос у канфлікт паміж Ізраілем і ўсімі астатнімі арабскімі дзяржавамі ў рэгіёне. Са складаньнем мірнай дамовы з [[Эгіпет|Эгіптам]] у 1979 годзе й [[Ярданія]]й у 1994 годзе лік варожых да Ізраілю дзяржаваў скараціўся. У рамках буйнамаштабнага арабска-ізраільскага канфлікту прынята вылучаць рэгіянальны [[палестына-ізраільскі канфлікт]], абумоўлены, у першую чаргу, сутыкненьнем тэрытарыяльных інтарэсаў габрэяў і арабаў, якія жывуць у Палестыне. У апошнія гады менавіта гэты канфлікт зьяўляецца крыніцай палітычнай напружанасьці й адкрытых узброеных сутыкненьняў у рэгіёне.

== Гісторыя ==
=== Канфлікты да 1948 году ===
У канцы [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]] многія эўрапейскія габрэі куплялі зямлю ў асманскага султана й ягоных агентаў. У той час [[Ерусалім]] не выходзіў за межы гарадзкой сьцяны, у ім налічвалася ўсяго некалькі дзясяткаў тысячаў чалавек. У тыя часы [[габрэі]] стваралі свае паселішчы, [[кібуц]]ы, у якім жылі толькі прадстаўнікі габрэйскай нацыі.

Да [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], [[Блізкі Ўсход]], уключаючы [[Палестына|Палестыну]], быў пад кантролем [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] амаль 500 гадоў. У апошнія гады сваёй імпэрыі [[туркі]] пачалі падтрымліваць ідэю пры турэцкую этнічную ідэнтычнасьць, сьцьвярджаючы пра прывіліяванае становішча туркаў у межах імпэрыі, што прывяло ў выніку да дыскрымінацыі ў дачыненьні да [[арабы|арабаў]]&lt;ref&gt;Fraser, T.G. «The Middle East: 1914-1979». St. Martin’s Press, New York. (1980) Pg. 2&lt;/ref&gt;. Абяцаньне вызваленьня ад асманаў прымусіла шматлікіх габрэяў і арабаў падтрымаць хаўрусьніцкія дзяржавы падчас Першай сусьветнай вайны, што прывяло да зьяўленьня шырокага арабскага нацыяналізму.

[[Файл:Havlagah bus during 1936-1939 Arab revolt-British Mandate of Palestine.jpg|міні|250пкс|зьлева|Габрэйскі аўтобус абсталяваны дротам, які абараняе шкло ад камянёў і гранатаў. Канец 1930-х.]]
У 1915—1916 гадох, падчас Першай сусьветнай вайны, брытанскі вярхоўны камісар у [[Эгіпет|Эгіпце]], сэр [[Генры Макмагон]], таемна перапісваўся з [[Хусэйн ібн Алі|Хусэйнам ібн Алі]], асманскім губэрнатарам [[Мэка|Мэкі]] й [[Мэдына|Мэдыны]]. МакМагон пераканаў Хусэйна весьці арабскае паўстаньне супраць Асманскай імпэрыі, якая ў тыя часы зьяўлялася хаўрусьнікам [[Нямеччына|Нямеччыны]]. МакМахон абяцаў, што калі арабы падтрымаюць [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]] ў вайне, брытанскі ўрад будзе падтрымліваць стварэньне незалежнай арабскай дзяржавы пад Хашыміцкім панаваньнем у арабскіх правінцыях Асманскай імпэрыі, уключаючы Палестыну. Арабскае паўстаньне на чале з [[Томас Эдўард Лоўрэнс|Томасам Эдўардам Лоўрэнсам]] і сынам Хусэйна Фэйсалам пасьпяхова скончылася й Брытанія ўзяла пад свой кантроль большую частку арабскіх правінцыяў Асманскай імпэрыі.

У 1917 годзе брытанскі ўрад выдаў [[Дэклярацыя Бальфура|Дэклярацыю Бальфура]], у якой гаварылася, што ўрад добразычліва разглядае «стварэньне ў Палестыне нацыянальнай дзяржавы для габрэйскага народу». Дэклярацыя была выпушчана ў выніку веры некаторых чальцоў урада, у тым ліку прэм’ер-міністра [[Дэйвід Лойд Джордж|Лойда Джорджа]], што габрэйская падтрымка неабходная для перамогі ў вайне. Тым ня менш, заява выклікала вялікі непакой у арабскім сьвеце&lt;ref&gt;Segev, Tom (2000): «One Palestine, Complete», pp. 48-49, Abacus, {{ISBN|0-349-11286-X}}.&lt;/ref&gt;. Пасьля вайны, тэрыторыя перайшла пад брытанскае праўленьне ў якасьці брытанскага мандата ў Палестыне. Вобласьці, якія былі даручаны Брытаніі, уключала тэрыторыі сёньняшніх [[Ізраіль|Ізраілю]], [[Ярданія|Ярданіі]], [[Заходні бераг ракі Ярдан]] і [[сэктар Газа]].

Менавіта ў гэты момант габрэйская іміграцыя ў Палестыну значна павялічылася. Да 1931 году 17% насельніцтва Палестыны былі габрэямі, павялічыўшыся на шэсьць адсоткаў з 1922 году&lt;ref&gt;Lesch, Ann M. and Tschirgi, Dan. «Origins and Development of the Arab-Israeli Conflict». Greenwood Press: West Port, Connecticut. (1998). Pg. 47&lt;/ref&gt;. Габрэйская іміграцыя павялічылася неўзабаве пасьля прыходу да ўлады [[нацысты|нацыстаў]] у [[Трэці Райх|Нямеччыне]], у выніку чаго габрэйскае насельніцтва ў Палестыне павялічылася ў два разы{{Зноска|Smith|2004|Smith|129}}. Палестынскыя арабы палічылі гэта хуткі прыток габрэйскіх імігрантаў як пагрозу сваёй радзімы й сваёй ідэнтычнасьці як народа. Больш за тое, габрэйская палітыка была накіравана на выкуп зямлі й забарону занятасьці арабаў на аб’ектах прамысловасьці й фэрмах, якія належалі габрэям, што вельмі абурыла палестынскую арабскую абшчыну&lt;ref&gt;Lesch, Ann M. and Tschirgi, Dan. «Origins and Development of the Arab-Israeli Conflict». Greenwood Press: West Port, Connecticut. (1998). Pg.47,51&lt;/ref&gt;. Дэманстрацыі з пратэстамі да існай сытуацыі былі праведзены яшчэ ў 1920 годзе. Пратэстуючыя выступалі супраць таго, што для габрэйскіх імігрантаў былі ўстаноўлены прэфэрэнцыі брытанскім мандатам. Гэтае абурэньне прывяло да выбухаў гвалту. У сакавіку 1920 году першы гвалтоўны інцыдэнт адбыўся ў [[Тэль-Хай]], і ў тым жа годзе пачаліся беспарадкі ў [[Ерусалім]]е. У 1922 годзе [[Ўінстан Чэрчыль]] у сваёй «[[Белая кніга Чэрчыля 1922 году|Белай кнізе]]» паспрабаваў супакоіць арабскае насельніцтва, адмаўляючы, што стварэньне габрэйскай дзяржавы было намерам Дэклярацыі Бальфура. У 1929 годзе пасьля дэманстрацыі палітычнай партыі [[Бэйтар]], якая была ачолена [[Уладзімер Жабацінскі|Уладзімерам Жабацінскім]] ў [[Сьцяна Плачу|Сьцяны Плачу]], у Ерусаліме пачаліся масавыя беспарадкі, якія пашырыліся на ўсю Палестыну. У выніку 67 габрэяў былі забіты ў горадзе [[Хэўрон]], што стала вядома як [[Гвалт у Хэўроне 1929 году|Гвалт у Хэўроне]]. На працягу тыдня гвалтаў, па меншай меры 116 арабаў і 133 габрэяў&lt;ref&gt;San Francisco Chronicle, Aug. 9, 2005, «A Time of Change; Israelis, Palestinians and the Disengagement»&lt;/ref&gt; былі забітыя й 339 параненыя&lt;ref&gt;NA 59/8/353/84/867n, 404 Wailing Wall/279 and 280, Archdale Diary and Palestinian Police records.&lt;/ref&gt;.

У 1930-х гадох [[Із ад-Дын аль-Касам]] арганізаваў і стварыў ваенізаваную арганізацыю «[[Чорная Рука]]», якая мела антысіянісцкія й антыбрытанскія настроі. Ён завэрбаваў і арганізаваў ваенную падрыхтоўку для сялянаў і да 1935 году ён прыцягнуў у шэрагі сваёй арганізацыі ад 200 да 800 чалавек. Баявыя разьлікі былі ўзброены бомбамі й агнястрэльнай зброяй, якую яны выкарыстоўвалі, каб забіваць сіянісцкіх пасяленцаў у гэтым раёне, а таксама бралі ўдзел у кампаніях вандалізму ў габрэйскіх паселішчах&lt;ref&gt;Segev, Tom (1999). «One Palestine, Complete». Metropolitan Books. pp. 360–362. {{ISBN|0805048480}}.&lt;/ref&gt;. Да 1936 году, эскаляцыя напружанасьці прывяла да [[Арабскае паўстаньне 1936—1939 гадоў|арабскага паўстаньня ў 1936—1939 гадох]] у Палестыне&lt;ref&gt;Lesch, Ann M. and Tschirgi, Dan. «Origins and Development of the Arab-Israeli Conflict». Greenwood Press: West Port, Connecticut. (1998). Pg.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:UN Partition Plan For Palestine 1947.svg|міні|Плян ААН па падзеле Палестыны.]]
У адказ на арабскі ціск&lt;ref&gt;[http://www.accessmylibrary.com/article-1G1-53356391/struggle-against-jewish-immigration.html «The Struggle against Jewish Immigration to Palestine»]. Middle Eastern Studies. July 1, 1998.&lt;/ref&gt;, Брытанскія ўлады значна скарацілі лік габрэйскіх імігрантаў у Палестыну. Гэтыя абмежаваньні засталіся ў сіле да заканчэньня тэрміну дзеяньня мандата, у пэрыяд, які супаў з уцёкамі габрэяў з [[Эўропа|Эўропы]] ад нацыстаў. Як сьледзтва, большасьць габрэйскіх перасяленцаў прыязджалі ў Палестыну незаконна, што прывяло да далейшага павілічэньня напружанасьці ў рэгіёне. Пасьля некалькіх няўдалых спробаў вырашыць праблему дыпляматычным шляхам, брытанскія ўлады спыталіся да створанай [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый|Арганізацыі Аб’яднаных Нацый]] за дапамогай. 15 траўня 1947 году ААН прызначыў камітэт, які складаўся з прадстаўнікоў адзінаццаці дзяржаваў. Для таго, каб камітэт меў больш нэўтральную пазыцыю, ні адна зь вялікіх дзяржаваў у ім прадстаўлена не была{{Зноска|Smith|2004|Smith|186}}. Пасьля пяці тыдняў дасьледаваньняў сытуацыі ў Палестыне, камісія рэкамэндавала стварыць дзяржавы для габрэяў і арабаў у Палестыне. Гэтае рашэньне пра стварэньне «дзьвюх дзяржаваў» было прынята [[Плян ААН па падзелу Палестыны|181-й рэзалюцыяй]] [[Генэральная Асамблея ААН|Генэральнай Асамблеі ААН]] у лістападзе 1947 году 33 галасамі «за» й 13 «супраць», пры гэтым 10 чальцоў устрымаліся. Арабскія дзяржавы, якія складалі [[Ліга арабскіх дзяржаваў|Лігу арабскіх дзяржаваў]], прагаласавалі супраць. У той жа час, у Палестыне арабы й габрэі пачалі адктырую барацьбу за кантроль пад стратэгічнымі пазыцыямі ў рэгіёне. Паводле дадзеных гвалты назіраліся з абедзьвюх бакоў&lt;ref&gt;Fraser, T.G. «The Middle East: 1914-1979». St. Martin’s Press, New York. (1980). Pg. 41&lt;/ref&gt;.

За некалькі месяцаў да заканчэньня тэрміну дзеяньня мандата ізраільская арганізацыя самаабароны [[Хагана]] распачала шэраг наступаў, у выніку якіх яны атрымалі кантроль над усёй тэрыторыяй, якая прызначалася ААН для габрэйскай дзяржавы. Але разам з тым значна павялічыўся лік уцекачоў з захопленых гарадоў, як то [[Твэрыя]], [[Хайфа]], [[Цфат]], [[Бэйт-Шыан]] і [[Яфа]]. У пачатку 1948 году Вялікабрытанія абвесьціла пра свой цьвёрды намер спыніць дзеяньне свайго мандата ў Палестыне 14 траўня&lt;ref&gt;Stefan Brooks (2008). «Palestine, British Mandate for». In Spencer C. Tucker. The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict. 3. Santa Barbara, California: ABC- CLIO. pp. 770. {{ISBN|978-1-85109-842-2}}.&lt;/ref&gt;. У адказ на гэта прэзыдэнт [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] [[Гары С. Труман|Гары Труман]] выступіў з заявай 25 сакавіка й прапанаваў узяць апеку над тэрыторыяй ААН, заявіўшы, што вырашыць сытуацыю мірным шляхам у абодвух народаў не атрымаеца.

14 траўня 1948 году, у дзень афіцыйнага заканчэньня мандата й за дзень да гэтага вялікая частка брытанскага войска сышла, а [[Ізраіль]] абвесьціў пра сваю незалежнасьць і сувэрэнітэт, аднак не пазначыў свае межы. На наступны дзень, Ліга арабскіх дзяржаваў афіцыйна пацьвердзіла сваю нязгоду з плянам стварэньня «дзьвюх дзяржаваў» у лісьце да ААН&lt;ref&gt;[http://www.ibiblio.org/sullivan/docs/ArabStatement1948.html «Statement by the Arab League States Following the Establishment of the State of Israel»]. 15 May 1948.&lt;/ref&gt;. У гэты дзень арміі [[Эгіпет|Эгіпту]], [[Лібан]]у, [[Сырыя|Сырыі]], [[Ярданія|Ярданіі]] й [[Ірак]]у ўварваліся на тэрыторыю вызначанай арабскай часткі Палестыны, паклаўшы тым самым пачатак [[Арабска-ізраільская вайна 1948 году|арабска-ізраільскай вайны]]. Ізраільскія сілы абароны адбілі ў войска арабскіх краінаў часткі акупаваных тэрыторыяў, пашырыўшы тым самым свае межы за першапачатковы падзелу ААН{{Зноска|Smith|2004|Smith|198}}. Да сьнежня 1948 году Ізраіль кантраляваў большую частку Палестыны на захад ад ракі [[Ярдан]]. Астатняя частка была пад кантролем рэгулярнай арміі [[Ярданія|Ярданіі]], гэтая вобласьць атрымала назву [[Заходні бераг ракі Ярдан|Заходняга берага]], а [[сэктар Газа]] кантраляваўся [[Эгіпет|Эгіптам]]. Да й падчас гэтага канфлікту каля 713 тысячаў палестынскіх арабаў пакінулі свае паселішчы й сталіся ўцекачамі, у прыватнасьці, з-за абяцаньня ад арабскіх лідэраў, што яны змогуць вярнуцца, калі вайна ўжо пераможана. Многія палестынцы беглі з раёнаў бо былі напалоханы гвалтамі, якія праводзіліся ізраільскімі ваенізаванымі атрадамі, як то [[Іргун]] і [[Лехі]], у дачыненьні да цывільнага арабскага насельніцтва. Вайна скончылася складаньнем мірнай дамовы ў 1949 годзе паміж Ізраілем і кожным зь ягоным арабскім суседам.

=== Пэрыяд з 1948 па 1967 гады ===
Да прыняцьця Арганізацыяй Аб’яднаных Нацыяў рэзалюцыі нумар 181 у лістападзе 1947 году й абвяшчэньня дзяржавы Ізраіль у траўні 1948 году, у шэрагу арабскіх краінаў былі прыняты дыскрымінацыйныя меры ў дачыненьні да мясцовага габрэйскага насельніцтва. Статус габрэйскіх грамадзянаў у арабскіх дзяржавах рэзка пагоршыўся зь цягам арабска-ізраільскага канфлікту 1948 году. Асноўныя антыгабрэйскія беспарадкі ўспыхнулі ўва ўсім арабскім сьвеце ў сьнежні 1947 году, габрэйскія абшчыны асабліва моцна пацярпелі ў [[Сырыя|Сырыі]] й [[Адэн]]е, дзе было зафіксавана сотні забітых і параненых. Да сярэдзіны 1948 году, амаль усе габрэйскія абшчыны ў арабскіх краінах пацярпелі ад нападаў і іхны стан рэзка пагоршыўся. Габрэі ў адпаведнасьці зь [[іслам]]скімі рэжымамі былі адарваныя ад свайго даўняга жыхарства альбо сталі палітычнымі закладнікамі арабска-ізраільскага канфлікту. У выніку, вялікая колькасьць габрэяў беглі альбо былі вымушаныя эміграваць з арабскіх краінаў і некаторых мусульманскіх краінаў. Антыгабрэйскі гвалт й перасьлед стаў ініцыятарам першай хвалі зыходу й многіх наступных. У [[Лібія|Лібіі]] габрэі былі пазбаўленыя грамадзянства, а таксама ў [[Ірак]]у, дзе іхняя маёмасьць была канфіскавана&lt;ref&gt;Aharoni, Ada (Volume 15, Number 1/March 2003). [https://wayback.archive-it.org/all/20171010103058/http://taylorandfrancis.metapress.com/content/w91udxrhc7cf5a86 «The Forced Migration of Jews from Arab Countries»]. Routledge, part of the Taylor &amp; Francis Group.&lt;/ref&gt;. Эгіпет выгнаў вялікую частку сваёй габрэйскай абшчыны ў 1956 годзе, у той час як [[Альжыр]] пазбавіў сваіх габрэяў грамадзянства толькі пасьля здабыцьця незалежнасьці ў 1962 годзе. Большасьць зь іх бегла ў сувязі з пагаршэньнем палітычнага становішча, аднак некаторыя эмігравалі па ідэалягічных чыньніках&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20200726101723/http://repec.iza.org/RePEc/Discussionpaper/dp89.pdf «Aliyeh to Israel: Immigration under Conditions of Adversity»] - Shoshana Neumann, Bar-Ilan University, page 10.&lt;/ref&gt;.

Больш за 700 тысячаў габрэяў эмігравала ў Ізраіль паміж 1948 і 1952 гадамі й прыкладна 285 тысячаў зь іх прыехалі з арабскіх краінаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081011030256/http://www.jewishagency.org/JewishAgency/English/Jewish+Education/Compelling+Content/Jewish+History/Zionist+History/Zionist+Aliyot/1940s.htm «Jewish History. 1940s»]. Jewish Agency for Israel.&lt;/ref&gt;. Да канца 1960-х гадоў, больш за 850 тысячаў габрэяў пакінулі родныя мясьціны прыкладна зь дзесяці арабскіх краінаў. Сёньня, менш за 7 тысячаў габрэяў застаюцца ў гэтых краінах на сталым жыхарстве. Індывідуальная й камунальная маёмасьць была канфіскавана без кампэнсацыі&lt;ref&gt;Irwin Cotler: [https://web.archive.org/web/20110723122034/http://spme.net/cgi-bin/articles.cgi?ID=3471 «Jewish refugees from Arab countries: The case for rights and redress»]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20081204032630/http://www.meforum.org/article/263 «Why Jews Fled the Arab Countries»]. Ya'akov Meron. Middle East Quarterly, September 1995&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100925135511/http://jimena.org/faq/faq.htm#3 «Jews in Grave Danger in All Moslem Lands»]. The New York Times, May 16, 1948&lt;/ref&gt;. У цяперашні час гэтыя габрэі-імігратны й іхныя нашчадкаў, складаюць 41% ад агульнага насельніцтва Ізраілю&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080110192141/http://www.haaretz.com/hasen/spages/941518.html «All I wanted was justice»] - Adi Schwarz, Haaretz.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:6dayswar1.jpg|міні|зьлева|Ізраільскія жаўнеры ля зьнішчанага эгіпецкага самалёту.]]
У выніку перамогі Ізраілю ў вайне за незалежнасьць 1948 году, арабы, якія пакінулі свае дамы на габрэйскай тэрыторыі, не змаглі вярнуцца ў родныя мясьціны. Акрамя таго, любы габрэі на Заходнім беразе альбо ў сэктары Газы быў выгнаны са сваёй маёмасьці й жылых дамоў у Ізраіль. Палестынскія ўцекачы, ёсьць пашчадкі тых, хто сышоў, і адказнасьць за іхны зыход ёсьць прадмет спрэчкі паміж ізраільскім і палестынскім бокам&lt;ref&gt;Morris, Benny (2004). «The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited». Cambridge University Press. P.114&lt;/ref&gt;.

У 1956 годзе Эгіпет зачыніў [[Тыранскі праліў]] для праходу ізраільскіх суднаў і блякаваў [[Акабскі заліў]] у парушэньне [[Канстантынопальская канвэнцыя 1888 году|Канстантынопальскай канвэнцыі 1888 году]]. Многія сьцьвярджалі, што гэта ёсьць таксама парушэньнем мірнага пагадненьня 1949 году&lt;ref&gt;Howard M. Sachar. «A History of Israel from the Rise of Zionism to Our Time». Alfred A. Knopf (New York). 1976. p. 455. {{ISBN|0-394-28564-5}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3581.htm «Background Note: Israel»]. US State Department.&lt;/ref&gt;. 26 ліпеня 1956 году Эгіпет нацыяналізаваў кампанію [[Суэцкі канал|Суэцкага канала]] й зачыніў канал для ізраільскіх суднаў&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/26/newsid_2701000/2701603.stm «1956: Egypt Seizes Suez Canal»]. British Broadcasting Service.&lt;/ref&gt;. Ізраіль адказаў 29 кастрычніка 1956 году, уварваўшыся на [[Сынайскі паўвостраў]] пры брытанскай і францускай падтрымцы. Падчас крызы Суэцкага канала, Ізраіль захапіў сэктар Газы й Сынайскі паўвостраў, але з-за ціску з боку [[ЗША]] й Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў быў вымушаны спыніць далейшы наступ&lt;ref&gt;[http://www.mideastweb.org/ga997.htm «UN GA Resolution 997»]. Mideast Web.&lt;/ref&gt;. Ізраіль пагадзіўся вывесьці войскі з тэрыторыі Эгіпта, які пагадзіўся свабоду суднаходзтва ў рэгіёне й дэмілітарызацыі Сыная, дзеля кантралю за якой ААН разгарнула спэцыяльную камісію&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20091028083048/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761575008_10/Israel.html «Israel - MSN Encarta»].&lt;/ref&gt;. Аднак камісія працавала толькі з боку эгіпецкай мяжы ў той час, калі Ізраіль адмовіўся дазволіць працаваць на сваёй тэрыторыі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090402152503/http://www.un.org/Depts/dpko/dpko/co_mission/unef1backgr2.html «First United Nations Emergency Force»]. Unef I - Background&lt;/ref&gt;.

19 траўня 1967 году, Эгіпет выгнаў назіральнікаў ААН, і перакінуў каля 100 тысячаў жаўнераў на Сынайскі паўвостраў да ізраільскай мяжы&lt;ref&gt;Lorch, Netanel (2003-09-02). [http://www.mfa.gov.il/MFA/History/Modern+History/Centenary+of+Zionism/The+Arab-Israeli+Wars.htm «The Arab-Israeli Wars»]. Israeli Ministry of Foreign Affairs.&lt;/ref&gt;. Ён зноўку зачыніў [[Тыранскі праліў]] для праходу ізраільскіх суднаў&lt;ref&gt;«Egypt Closes Gulf Of Aqaba To Israel Ships: Defiant move by Nasser raises Middle East tension», The Times, Tuesday, May 23, 1967; pg. 1; Issue 56948&lt;/ref&gt;, вярнуўшы сытуацыю 1956 году, калі Ізраіль быў блякаваны. 30 траўня 1967 году, [[Ярданія]] падпісала пакт аб узаемнай абароне з Эгіптам. 5 чэрвеня Ізраіль пачаў наступ на Эгіпет. ВПС Ізраілю зьнішчылі большую частку эгіпецкіх ВПС падчас нечаканага нападу, а затым павярнуліся на ўсход і зьнішчылі вайсковыя самалёты Ярданіі, [[Сырыя|Сырыі]] й [[Ірак]]у. Гэтая падзея стала найважнейшым элемэнтам перамогі Ізраілю ў [[Шасьцідзённая вайна|Шасьцідзённай вайне]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070219000135/http://www.kinghussein.gov.jo/his_periods3.html «The Disaster of 1967»]. The Jordanian Government.&lt;/ref&gt;. У канцы вайны, Ізраіль атрымаў кантроль над Сынайскага паўвостравам, сэктарам Газы, Заходнім берагам, [[Ерусалім|Усходнім Ерусалімам]], [[фэрмы Шэбаа|фэрмамі Шэбаа]] й [[Галянскія вышыні|Галянскімі вышынямі]]. Вынікі вайны ўплываюць на геапалітыку рэгіёну й па сёньняшні дзень.

=== Напружаньне 1967—1970 гадоў ===
[[Файл:Bridge Crossing.jpg|міні|Эгіпецкія вайскоўцы перапраўляюцца праз Суэцкі канал 7 кастрычніка 1973 году.]]
У канцы жніўня 1967 году арабскія лідэры ​​сустрэліся ў [[Хартум]]е ў адказ на вайну, каб абмеркаваць і скласьці агульную пазыцыю арабаў у адносінах да Ізраілю. Яны дасягнулі [[Хартумская рэзалюцыя|кансэнсусу]], што не павінна быць ні прызнаньня, ні міру, ні перамоваў зь дзяржавай Ізраіль. Гэтая пазыцыя вядомая як «тры не»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070928001621/http://www.sis.gov.eg/En/Politics/Presidency/President/Interview/000001/0401050300000000000154.htm «President Mubarak Interview with Israeli TV»]. Egyptian State Information Service.&lt;/ref&gt;.

У 1969 годзе Эгіпет распачаў вайну да зьнясіленьня з мэтай вычарпаць сілы Ізраілю, каб вярнуць назад Сынайскі паўвостраў, які быў захоплены ізраільскім войскам падчас Шасьцідзённай вайны&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/eb/article-219430/Israel «Israel: The War of Attrition»]. Encyclopædia Britannica.&lt;/ref&gt;. Вайна скончылася пасьля сьмерці [[Гамаль Абдул Насэр|Гамаля Абдула Насэра]] ў 1970 годзе. Наступны кіраўнік Эгіпту [[Анвар Садат]] зьмяніў тактыку, спрабуючы наладзіць станоўчыя адносіны з ЗША, спадзеючыся, што яны будуць аказваць ціск на Ізраіль з мэтай вяртаньня зямляў. У выніку з Эгіпту былі выгнаныя 15 тысяч савецкіх вайсковых дарадцаў.

6 кастрычніка 1973 году Сырыя й Эгіпет зладзілі нечаканы напад на Ізраіль у дзень [[Ём-Кіпур]]у, сьвятога дня габрэйскага календару. Ізраільскія вайскоўцы не былі падрыхтаваныя да гэтага, і ізраільскаму камандваньню спатрэбілася каля трох дзён дзеля поўнай мабілізацыі&lt;ref name=&quot;kippurWarBritannica&quot;&gt;[http://www.britannica.com/eb/article-219432/Israel «Israel: The Yom Kippur War»]. Encyclopædia Britannica.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;encarta&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20031205103623/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761564886/Arab-Israeli_War_of_1973.html «Arab-Israeli War of 1973»]. Encarta Encyclopedia.&lt;/ref&gt;. Гэта прымусіла іншыя арабскія дзяржавы накіраваць войскі для ўзмацненьня сілаў эгіпцянаў і сырыйцаў. Акрамя таго, гэтыя арабскія краіны пагадзіліся ўвесьці нафтавае эмбарга на прамысловыя краіны, уключаючы ЗША, [[Японія|Японію]] і краіны [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропы]], стварыўшы ціск на эканомікі разьвітых краінаў. Гэтыя краіны АПЭК у чатыры разы павялічылі цану на нафту і выкарыстоўвалі яе як палітычную зброю, каб атрымаць падтрымку супраць Ізраілю{{Зноска|Smith|2004|Smith|329}}. [[Вайна Ём-Кіпур]] прадугледжвала ўскоснае супрацьстаяньне ЗША і СССР. Калі Ізраіль разгарнуў сілы дзеля адпору, СССР пагражаў ваеннай інтэрвэнцыяй. 25 кастрычніка ЗША, насьцярожаныя магчымай ядзернай вайной, дамовіліся аб спыненьні агню&lt;ref name=&quot;kippurWarBritannica&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;encarta&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар         = Smith, Charles D.
|частка        = 
|загаловак     = Palestine and the Arab Israeli Conflict: A History With Documents
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Boston
|выдавецтва    = Bedford/St. Martin’s
|год           = 2004
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 978-1457613487
|ref           = Smith
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://eleven.co.il/article/15544 Государство Израиль. Израиль и палестинская проблема]. Артыкул з электроннай габрэйскай энцыкляпэдыі.
* [http://www.bbc.co.uk/russian/specials/mideast_timeline/2000.stm История конфликта]. [[Russian BBC]].
* [https://web.archive.org/web/20100605162725/http://www.cfr.org/publication/13850/ Crisis Guide: The Israeli-Palestinian Conflict from the Council on Foreign Relations].
* [https://web.archive.org/web/20030509045344/http://www.cnn.com/SPECIALS/2003/mideast/ Mideast: Land of Conflict]. CNN.com

[[Катэгорыя:Гісторыя Ізраілю]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Палестыны]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>dfj88z0d3q4r4q7bd6q0b324ftyufjh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларуськалій</title>
    <ns>0</ns>
    <id>119991</id>
    <revision>
      <id>2620735</id>
      <parentid>2618084</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:00:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65930" sha1="e5w440bvs03z8a85qsap5bxklzzvdrk" xml:space="preserve">{{Каардынаты|52|46|54|паўночнае|27|32|18|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія 
|назва               = «Беларуськалій»
|лягатып             = 2025 Беларуськалій эмблема.png
|выява               = 
|тып                 = [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг на біржы    = [[Беларуская валютна-фондавая біржа|Беларусь]]: [https://www.bcse.by/investors/issuer/600122610 Т3021]
|дэвіз               = Флягман калійнай прамысловасьці
|заснаваная          = {{Дата пачатку|21|6|1958|1}}
|заснавальнікі       = [[Савет народная гаспадаркі Беларускай ССР]]
|краіна = [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне       = [[Менская вобласьць]]
|адрас = [[Салігорск]], [[Вуліца Каржа (Салігорск)|вуліца Каржа]], дом 5&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/kontakty/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;
|ключавыя фігуры     = [[Андрэй Аляксеевіч Рыбакоў|Андрэй Рыбакоў]] ([[генэральны дырэктар]]), [[Андрэй Барысавіч Пятроўскі|Андрэй Пятроўскі]] ([[галоўны інжынэр]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кіраўніцтва|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/direction/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;
|галіна              = [[горная справа]]
|прадукцыя           = [[хлярыд калю]], [[азот]]на-[[фосфар]]на-калійныя [[Угнаеньні|ўгнаеньні]] і [[тук]]асумесі, [[хлёрысты натр]], [[галіт]], кармовая і [[харчовая соль]], [[гіпахлярыт натру]], [[саляная кісьля]], [[гідрат вокісу калю]]
|абарачэньне         = {{Рост}}4,797 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] (2019 год; 2,280 млрд $)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Інфармацыя пра ААТ «Беларуськалій» за 2019 год (2,1036 рублёў за даляр)|спасылка=https://epfr.gov.by/organizations/4601|выдавец=Адзіны партал фінансавага рынку Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=25 сакавіка 2020|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;
|апэрацыйны прыбытак = {{Рост}}1,146 рублёў (2019 год; 544,9 млн $)
|чысты прыбытак      = {{Рост}}937,5 рублёў (2019 год; 445,6 млн $)
|лік супрацоўнікаў   = 16 000 (2025 год)
|матчына кампанія    = «[[Белнафтахім]]»
|даччыныя кампаніі   = «[[Беларуская калійная кампанія]]»
|аўдытар             = 
|сайт                = [https://belaruskali.by/by/ belaruskali.by/by]
}}
'''«Беларуська́лій»''' — дзяржаўнае [[прадпрыемства]] Беларусі па здабычы калійнай солі, заснаванае ў чэрвені 1958 году ў якасьці «[[Старобін]]скага калійнага камбінату» (цяпер [[Салігорскі раён]]).

На 2025 год сыравінную базу складалі Старобінскае і [[Петрыкаў]]скае радовішчы калійных соляў з агульнымі запасамі на 6,4 млрд тонаў, што забясьпечвала працу на прынамсі 130 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб прадпрыемстве|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. Меў 6 [[Шахта|руднікоў]] і прадстаўніцтвы ў Аўстрыі ([[Вена]]) ды Летуве ([[Вільня]]). Вырабляў калійныя ўгнаеньні ды харчовую соль, якія большасьцю пастаўляе за мяжу. На дзель прадпрыемства ў 2010 годзе прыпадала 16% сусьветнай вытворчасьці калю (8,6 млн [[тона]]ў)&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = Ганна Кот|дата публікацыі = 19 жніўня 2011|url = http://news.belta.by/by/print?id=636464|загаловак = «Беларуськалій» за I паўгодзьдзе павялічыў чысты прыбытак у 4,2 раза да Br2,5 трлн.|назва праекту = Эканоміка|выдавец = [[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата = 6 лютага 2012}}&lt;/ref&gt;.

Паводле зьвестак [[Міжнародная асацыяцыя ўгнаеньняў|Міжнароднай асацыяцыі ўгнаеньняў]] на дзель прыдпрыемства прыпадае сёмая частка сусьветнага аб’ёму вытворчасьці калійных угнаеньняў. Прадукцыя пастаўляецца ў [[Эўропа|Эўропу]], [[Далёкі Ўсход|Усходнюю Азію]], краіны [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’я]], [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвую Афрыку]], [[Індыя|Індыю]], [[Кітай]], [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвую]] і [[Паўночная Амэрыка|Паўночную Амэрыку]], усяго экспартуючы прадукцыю больш за 70 краінаў сьвету&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140716175040/http://www.kali.by/company/ О предприятии]. Афіцыйны сайт кампаніі&lt;/ref&gt;.

== Вытворчасьць ==
На 2025 год «Беларуськалій» меў [[Старобін]]скае калійнае радовішча ў якасьці асноўнага на паўночны ўсход ад [[Салігорск]]у, якое было адным з найбольшых у сьвеце. Вытворчасьць месьцілася ў Салігорску і [[Петрыкаў|Петрыкаве]] (Гомельская вобласьць), дзе было новае радовішча, ды ўлучала 7 [[руднік]]оў і 5 абагачальных фабрыкаў. Сярод найноўшых [[Вызна|Чырвонаслабодзкі]] руднік працягнуў працу 2-й рудаўправы больш як на 40 гадоў, а ўведзены ў 2012 годзе [[Бярозаўка (Салігорскі раён)|Бярозаўскі]] руднік дадаў 247 млн т запасаў. У траўні 2019 году пачалі будоўлю [[Дарасіна|Дарасінскага]] рудніка з запасамі на 180 млн т. На 3-й  4-й рудаўправах далейшыя запасы руды знаходзіліся на глыбіні звыш 1000 м. У 2021 годзе запусьцілі «Петрыкаўскі горна-абагачальны камбінат» з запасамі калійнай руды на 1,8 млрд т на паўночны ўсход ад Петрыкава&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вытворчасьць|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Першая рудаўправа''. Заснаваная 5 кастрычніка 1958 году. Распрацоўвала першы калійны гарызонт. Падтрымлівала сыравінную базу за кошт [[Бярозаўка (Салігорскі раён)|Бярозаўскага]] рудніка ([[Зажэвіцкі сельсавет]]). Сыльвінітавая абагачальная фабрыка (САФ) ў яе складзе вырабляла: дробны, грануляваны і дробнагрануляваны [[хлёрысты каль]], [[ёд]]аваную і проста харчовую каменную, а таксама рассыпную і брыкетавую кармовую павараную [[соль]], тэхнічны [[хлёрысты натр]], мінэральны канцэнтрат [[галіт]] і [[тук]]асумесі. Для ўпакоўкі грануляванага калю і галіту выкарыстоўвалі [[Мяккі кантэйнэр|мяккія кантэйнэры]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першая рудаўправа|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/1-rudoupravlenie/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Salihorsk (Soligorsk) Kaliy-2 p3.jpg|значак|280пкс|2-я рудаўправа «Беларуськалію» (2014 год)]]
* ''Другая рудаўправа''. Закладзены ў верасьні 1961 году пад руднік каля вёскі [[Радкава]] ([[Краснадворскі сельсавет]]). Пачала існаваньне 23 сьнежня 1965 году ў якасьці «Другага Салігорскага калійнага камбінату». 8 траўня 2009 году дадалі [[Вызна|Чырвонаслабодзкі]] руднік. Яе фабрыка вырабляла дробны хлёрысты каль маркі «С» для пастаўкі за мяжу, а таксма грануляваны і дробнагрануляваны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Другая рудаўправа|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/2-rudoupravlenie/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Трэцяя рудаўправа''. Закладзеная ў лютым 1965 году. Пачала існаваньне 19 сьнежня 1969 году ў якасьці «Трэцяга Салігорскага калійнага камбінату». Ад 1995 году займела [[цэх]] рэагента-дэпрэсатара магутнасьцю 2200 т за год, а таксама цэх перапрацоўкі [[Бульба|бульбы]] на 13 000 т за год. Ад 2013 году мела цэх складана-зьмяшаных азотна-фосфарна-калійных угнаеньняў маркі 13-13-21. Сярод іншага, валодаў пляцоўкай складаваньня [[галіт]]авых адкідаў з намываньнем пласт-пліты на адпрацаваную акваторыю шласховішча. Аснашчалася найноўшымі ачышчальнымі камбайнамі. Яе фабрыка выпускала: дробны, грануляваны і дробнагрануляваны хлёрысты каль, [[азот]]на-[[фосфар]]на-калійныя (АФК) ўгнаеньні, фільтраваны тэхнічны бульбяны [[крухмал]] і тэхнічныя бульбяныя [[жамерыны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Трэцяя рудаўправа|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/3-rudouravlenie/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.
** ''Цэх азотна-фосфарна-калійных (АФК) угнаеньняў''. Прыняты ў карыстаньне 25 чэрвеня 2013 году. Вырабляў складана-зьмяшаныя АФК угнаеньні маркі 13-13-21 шляхам зьмешваньня і грануляваньня азоту, [[Пяцівокіс фосфару|пяцівокісу фосфару]] і [[Вокіс калю|вокісу калю]]. Ва ўгнаеньні маглі дадаваць дзьвюхвалетныя [[медзь]], [[цынк]] і [[манган]], а таксама [[Бор (элемэнт)|бор]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цэх вытворчасьці АФК угнаеньняў|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/tsekh-po-proizvodstvu-npk-udobreniy/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Чацьвертая рудаўправа''. Закладзеная ў 1971 годзе між вёсак [[Зажэвічы]] і [[Старыя Цярушкі]] для вытворчасьці [[Харчовая соль|харчовай солі]] з адкідаў солеадвалаў і бясхлёрных угнаеньняў у выглядзе [[Сульфат калю|сульфату калю]]. Запушчаная 15 сьнежня 1978 году ў якасьці «Чацьвертага Салігорскага калійнага камбінату». У 1981 годзе стварылі аддзяленьні грануляцыі магутнасьцю 748 тыс. т 100-адсоткавага [[Вокіс калю|вокісу калю]]. У 1993 годзе запусьцілі 2-ю чаргу на 2,4 млн т за год. У 2001 годзе наладзілі вытворчасьць 98-адсоткавых дробназярністых і буйнакрышталічных вырабаў. У 2003 годзе падвялі [[газаправод]], які дазволіў замяніць [[Мазута|мазуту]] на прыродны газ. У 2015 годзе запусьцілі цэх мэмбраннага [[электроліз]]у (ЦМЭЛ). У 2018 годзе займела новую ўстаноўку рэгуляванай вакуўм-[[Крышталізацыя|крышталізацыі]] магутнасьцю 1,5 млн т за год для атрыманьня абяспыленага хлёрыстага калю. Яе сыльвінітавая абагачальная фабрыка вырабляла: тэхнічны дробны, абяспылены, грануляваны  і проста дробны, грануляваны і дробнагрануляваны хлёрысты каль, а таксама тэхнічны хлёрысты каль маркі В, мінэральны канцэнтрат [[галіт]] маркі В і [[Рапа|рапу]] хлярыду калю і [[натр]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чацьвертая рудаўправа|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/4-rudoupravlenie/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.
** ''Цэх мэмбраннага [[электроліз]]у''. Уведзены ў дзеяньне ў 2015 годзе. Выпускаў да: 12 500 т [[Гідраксыд калю|гідраксыду калю]] і 7050 т [[Саляная кісьля|салянай кісьлі]] ў пераліку на 100 %, а таксама 4800 т гіпахлярыту натру з засяроджаньнем 190 г/[[літар]] як абеззаражвальнік&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цэх мэмбраннага электролізу|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/tsekh-membrannogo-elektroliza/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. 
* ''[[Петрыкаў]]ская рудаўправа''. Закладзеная 27 жніўня 2014 году. Запушчаная 27 жніўня 2021 году ў якасьці «Петрыкаўскага горна-абагачальнага комплексу». Месьцілася на захадзе [[Прыпяцкі прагін|Прыпяцкага прагіну]]. Налічвала 8 калійных гарызонтаў з запасамі 2,2 млн т на глыбіні да 1200 м, якія выявілі ў 1966 годзе на Петрыкаўскім радовішчы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Петрыкаўская рудаўправа|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/proizvodstvo/petrikovskoe-rudoupravlenie/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Вырабы ==
На 2025 год «Беларуськалій» вырабляў:
* грануляваны і дробны [[хлёрысты каль]] флятацыйнай і галюргічнай апрацоўкі, у тым ліку тэхнічны (як і абяспылены) марак «А» і «Б»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каль хлёрысты тэхнічны|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/kaliy-khloristyy-tekhnicheskiy/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[азот]]на-[[фосфар]]на-калійныя (АФК) [[Угнаеньні|ўгнаеньні]] з азоту, [[Пяцівокіс фосфару|пяцівокісу фосфару]] і [[Вокіс калю|вокісу калю]] пры даданьні макраэлемэнтаў [[Вокіс магну|вокісу магну]], [[Вокіс кальцу|вокісу кальцу]], [[Серка|серкі]] і [[Вокіс натру|вокісу натру]], а таксама мікраэлемэнтаў [[Бор (элемэнт)|бору]], [[манган]]у, [[цынк]]у, [[Медзь|медзі]] і [[малібдэн]]у на запыт&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Угнаеньні азотна-фосфарна-калійныя комплексныя|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/npk-udobreniya/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* азотна-фосфарна-калійныя [[тук]]асумесі з 80 марак гранулаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Тукасумесі азотна-фосфарна-калійныя|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/tukosmesi-npk/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* тэхнічны [[хлёрысты натр]] марак «А», «Б» і «В» для распушчэньня ў вадзе&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Натр хлёрысты тэхнічны|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/natriy-khloristyy-tekhnicheskiy/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[галіт]] як мінэральны канцэнтрат з тэхнічнага хлёрыстага натру і дамешкаў для распушчэньня ў вадзе&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Галіт|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/galit/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[Харчовая соль|харчовую]] каменную соль, у тым ліку [[ёд]]аваную&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Соль каменная харчовая павараная|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/sol-pishchevaya/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;, і кармавую павараную [[соль]], у тым ліку брыкетаваную&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Соль павараная кармовая|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/sol-kormovaya/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[гіпахлярыт натру]] як абеззаражвальнік пітной [[Вада|вады]], плавальных [[басэйн]]аў, побытавых і прамысловых сьцёкаў, а таксама як адбельвальнік [[Тканіна|тканіны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гіпахлярыт натру|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/gipokhlorit-natriya/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* сынтэтычную тэхнічную [[Саляная кісьля|саляную кісьлю]] для [[Мэталюргія|мэталюргіі]] і мэдычнай прамысловасьці&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Саляная кісьля|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/kislota-solyanaya/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[Гідрат вокісу калю|гідрат вокісу калю]] для вытворчасьці сынтэтычнага [[каўчук]]а і [[Плястмаса|плястмасы]], [[электраліт]]аў для акумулятараў і бія[[Дызэльнае паліва|дызэльнага паліва]] як каталізатар&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гідрат вокісу калю|спасылка=https://belaruskali.by/by/products/kaliya-gidrat-okisi-/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
=== За савецкім часам ===
Увесну 1949 году доктар геоляга-мінэралягічных навук [[Герасім Багамолаў]], які быў аўтарам геалягічнай мапы карэнных адкладаў Беларусі, стаў суадкрывальнікам [[Старобін]]скага радовішча калійных соляў ([[Бабруйская вобласьць]]), якое было адным з найбуйнейшых у сьвеце. 11 траўня 1949 году пачалі бурэньне першай выведкавай сьвідравіны. 9 ліпеня 1949 году з глыбіні 349 м узьнялі першы керн з крышталямі [[сыльвініт]]у. 3 чэрвеня 1958 году Савет міністраў [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] ухваліў Пастанову № 360 «Аб будаўніцтве Старобінскага калійнага камбінату» ([[Менская вобласьць]]). 9 чэрвеня 1958 году [[Міністэрства будаўніцтва Беларускай ССР]] зацьвердзіла Загад № 270 па арганізацыі будаўнічага трэсту № 3 для будоўлі, у склад якога ўвайшлі домаўправа, праектна-каштарысная група, [[лябараторыя]] і 3 управы начальніка працаў: № 15 са [[Слуцак|Слуцку]], а таксама новаствораныя № 122 і 123. 21 чэрвеня 1958 году на падставе Загаду начальніка ўправы шкляной і хімічнай прамысловасьці [[Савет народнай гаспадаркі Беларускай ССР|Савета народнай гаспадаркі Беларускай ССР]] № 174 выдалі Загад № 1 па «Старобінскім калійным камбінаце» («СКК»), што стала датай яго заснаваньня. Абавязкі кіраўніка «СКК» усклалі на [[Алег Сяргеевіч Цімафееў|Алега Цімафеева]]. 12 жніўня 1958 году заклалі першы камень будоўлі [[Салігорск]]у&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя прадпрыемства|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/history/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1959 годзе ўсталявалі першы [[капёр]] (копэр). 25 красавіка 1960 году збудавалі першы ў Беларусі рудапраходніцкі капёр над рудным ствалом № 2 «Першага Салігорскага калійнага камбінату». 30 красавіка зьвяно Мікалая Герасімені на глыбіні 414 м ствала № 2 выкрыла прамысловы гарызонт калійных соляў і на-гара падняло першую бодню сыльвініту. 26 ліпеня 1960 году ў рудніку № 2 зрабілі першы падрыў для пачатку праходкі паземных горных выпрацовак, з чаго пачаў працу «1-ы Салігорскі калійны камбінат». 9 студзеня 1961 годзе пачалі прамысловую здабычу калійнай солі і адгрузілі першую сырую [[соль]] на часовы соля[[млын]]. Таксама ў 1961 годзе каля вёскі [[Радкава]] ([[Краснадворскі сельсавет]]) пазначалі будпляцоўку рудніка «Другога Салігорскага калійнага камбінату» («2-і СКК»). У 1962 годзе скончылі [[мантаж]] і ўздым праходачнага копра над ствалом № 1 «2-га СКК» і пачалі вэртыкальную праходку ствала № 3 на «2-м СКК». 7 сакавіка 1963 году Прэзыдыюм [[Вярхоўны Савет Беларускай ССР|Вярхоўнага Савета Беларускай ССР]] ухваліў Указ аб пераўтварэньні пасёлка Салігорска ў горад абласнога падпарадкаваньня&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. Першая чарга Першага Салігорскага калійнага камбінату, якая стала ўдарнай будоўляй, была ўведзена ў эксплюатацыю ў сьнежні 1963 году.

[[Файл:RIAN archive 633872 Workers of Soligorsk potash plant.jpg|значак|280пкс|Брыгада работнікаў «Салігорскага калійнага камбінату» (1968 год)]]
У 1964 годзе [[Савет міністраў Беларускай ССР]] ухваліў Пастанову аб пачатку будаўніцтва «Трэцяга Салігорскага калійнага камбінату» («3-і СКК»). У лютым 1965 году Дзяржаўная камісія падпісала акт прыёму ў карыстаньне 1-й чаргі «2-га СКК». 24 сьнежня 1965 году на ўзбагачальнай фабрыцы «2-га СКК» атрымалі першы канцэнтрат. У 1967 годзе здалі ў карыстаньне 2-ю чаргу «2-га СКК» і выдалі на-гара перы скіп сыльвініту на «3-м СКК». У 1969 годзе ўвялі ў дзеяньне 1-ю чаргу «2-га СКК». У 1970 годзе ўсе тры Салігорскія калійныя камбінаты аб'ядналі ў «Беларускі калійны камбінат». 1 сакавіка 1971 год аддзелы тэхнічнага кантролю 3-х Салігорскіх калійных камбінатаў аб'ядналі ў адно падразьдзяленьне. У 1971 годзе пачалі будоўлю «Чацьвертага Салігорскага калійнага камбінату» («4-ы СКК») між [[Салігорскі раён|Салігорскім]] і [[Любанскі раён|Любанскім]] раёнамі каля вёскі Зялёны Мох. Сыравінай служылі запасы 4-га руднага поля Старобінскага радовішча, якое было найбольшым і мела плошчу 220 кв.км. У 1975 годзе «Беларускі калійны камбінат» пераўтварылі ў вытворчае [[Дзяржаўнае аб'яднаньне|аб'яднаньне]] «Беларуськалій». У 1975 годзе ўтварылі аўтатранспартны [[цэх]] на чале з Паўлам Малочкам. У 1977 годзе здалі ў карыстаньне 1-ю чаргу [[Кацельня|кацельні]], якая пачыналася з [[паравоз]]а на [[Вугаль|вугалі]] ў 1976 годзе&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1970-х гадох здабыча вялася на шахтавых камбайнах для здабычы [[вугаль|вугалю]], недастаткова магутных і не зусім падыходных для здабычы соляў. Пры гэтым было некалькі аварыяў, калі камбайн выходзіў да падземнай паражніны, запоўненай газам — газ выбухваў, гінулі людзі. Пазьней з гэтай праблемай навучыліся спраўляцца, падрываючы гэтыя лінзы.

У 1980-х гадох прадпрыемства мела 17% сусьветнага рынку, здабываючы 5 млн тон штогод, зь іх 40% ішло на экспарт. Перад новым дырэктарам А. Падлесным, назначаным у [[Масква|Маскве]], пастаўлена новая задача — выйсьці на мяжу 10 млн тон руды штогод. Неўзабаве, праз год, мэта была дасягнутая, дзякуючы мадэрнізацыі 4-га рудаўпраўленьня. У канцы 1980-х пачаліся [[страйк]]і. Прадпрыемства практычна пазбавілася дзяржаўнай падтрымкі. Пачаліся нявыплаты заробкаў.

=== Незалежнасьць ===
У 1990-я гады дробныя спажыўцы сталі самастойна вывозіць прадукцыю за мяжу, дэмпінгуючы на міжнародным рынку, што выклікала незадаволенасьць сусьветных калійных кампаніяў. Аўтарытэт прадпрыемства ўпаў, яго потым прыйшлося аднаўляць гадамі. Быў атрыманы крэдыт на рэканструкцыю 1-га рудаўпраўленьня. На некаторы прамежак, у якасьці экспэрымэнту, у падземных галерэях было арганізавана вырошчваньне грыбоў і гародніны. 1994 год стаў пераломным у лёсе прадпрыемства, яно атрымала дзяржаўную падтрымку, адмовіўшыся ад ягонай прыватызацыі. У 1996 годзе «Беларуськалій» стаў спонсарам мясцовага футбольнага клюбу «[[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]]», а ў 2010-м — і хакейнага клюбу «[[Шахцёр Салігорск (хакейны клюб)|Шахцёр]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сацыяльная палітыка|спасылка=https://belaruskali.by/by/politika/sotsialnaya-politika/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 2001 годзе «Беларуськалій» укараніў [[Сыстэма навакольнага кіраваньня|сыстэму навакольнага кіраваньня]] паводле ўмоваў [[Міжнародная арганізацыя стандартызацыі|Міжнароднай арганізацыі стандартызацыі]] (Швайцарыя) [[ISO 14000|14001]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Экалягічная палітыка|спасылка=https://belaruskali.by/by/politika/ekologicheskaya-politika/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. 16 траўня 2001 году вытворчае [[Дзяржаўнае аб'яднаньне|аб'яднаньне]] «Беларуськалій» пераўтварылі ў рэспубліканскае [[Унітарнае прадпрыемства|ўнітарнае прадпрыемства]].

У жніўні 2003 году на «Беларуськаліі» была здабыта мільярдная тона руды. 23 кастрычніка 2003 году ўвялі ў дзеяньне 17 км ніткі [[газаправод]]а для злучэньня [[Цеплаэлектрастанцыя|цеплаэлектрастанцыі]] (ЦЭС) 4-й рудаўправы з магістральным газаправодам&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. Выручка прадпрыемства за 2006 год склала каля $ 1 млрд&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170104163016/http://news.tut.by/economics/80041.html По итогам 2006 года объем выручки на РУП &quot;ПО &quot;Беларуськалий&quot; составит около $1 млрд]&lt;/ref&gt;. З 25 верасьня 2005 году замежныя пастаўкі ажыцьцяўляе праз сумеснае з расейскім «[[Уралкалій|Уралкаліем]]» ([[Бярэзьнікі]], [[Пермскі край]]) [[ЗАТ]] «[[Беларуская калійная кампанія]]». 14 сьнежня 2006 году пачалі будоўлю [[Бярозаўка (Салігорскі раён)|Бярозаўскага]] рудніка. У 2007 годзе на Чырвонаслабодзкім рудніку здабылі першую калійную соль, якую ўскрылі на другім калійным гарызонце на глыбіні 472 м&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.Аб’ём здабычы ў 2007 годзе перавысіў 8 млн тон, зь якіх 7,216 млн тон была экпартавана. У 2008 годзе прадпрыемства экспартавала 6,483 млн тон угнаеньняў, пры гэтым выручка склала 3,379 млрд даляраў. Сумесна з ААТ «[[Уралкалій]]» прадпрыемства было заснавальнікам ЗАТ «[[Беларуская калійная кампанія]]» (БКК), якая зьяўляецца адным з найбуйнейшых пастаўшчыкоў калійных угнаеньняў у сьвеце.

[[Файл:Кар'ер 2-га рудаўпраўлення Салігорскі раён.JPG|значак|290пкс|Кар'ер 2-й рудаўправы «Беларуськалію» (2012 год)]]
У красавіку 2008 году пачалі праходку рудных ствалоў Бярозаўскага рудніка. У лістападзе 2008 году адчынілі склад руды на 25 000 т і канвэерную галерэю ад Чырвонаслабодзкага рудніка да 2-й рудаўправы даўжынёй 6,5 км&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У траўні 2009 году быў уведзены ў эксплюатацыю 5-ы руднік «Чырвонаслабодзкі», адметнай рысай якога зьяўляецца адсутнасьць уласнай фабрыкі па перапрацоўцы калійнай руды, выкарыстоўваецца канвэер даўжынёй 6,4 км для ейнай транспартыроўкі да 2-га рудаўпраўленьня. У 2010 годзе прадпрыемства выпусьціла 8,6 млн тон калійных угнаеньняў, у той час як у 2009 годзе аб’ём вытворчасьці склаў толькі каля 4,3 млн тон, зь іх на экспарт было пастаўлена 6,8 млн тон калійных угнаеньняў. 27 верасьня 2010 году «Беларуськалій» пераўтварылі ў [[адкрытае акцыйнае таварыства]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ААТ «Беларуськалій», УНП 600122610|спасылка=https://bizinspect.by/inst/5c1fc6f537b6871c5c3089c4|выдавец=ТАА «Бізінспэкт»|мова=ru|дата публікацыі=15 траўня 2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. З чэрвеня 2012 году працуе 6-ы руднік «Бярозаўскі», які забясьпечвае рудой фабрыку па ўзбагачэньні 1-га рудаўпраўленьня канвэерным транспартам па паверхні праз [[Салігорскае вадасховішча]]. У 2013 годзе запушчаны цэх па вытворчасьці складаных мінэральных [[азот]]на-[[фосфар]]на-калійных (АФК) угнаеньняў, разгорнута будаўніцтва хімічнага камбінату па глыбокай комплекснай перапрацоўцы хлёраўтрымальнай сыравіны і распачата будаўніцтва [[Петрыкаў]]скага горна-абагачальнага камбінату.

=== Калійная вайна ===
У 2013 годзе [[Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь|Сьледчы камітэт Беларусі]] распачаў справу ў дачыненьні да шэрагу кіраўнікоў сумеснай з «Уралкаліем» кампаніяй БКК, якія злоўжывалі сваёй пасадай і нанесьлі шкоду рэпутацыі «Беларуськалію». У жніўні падчас прыбыцьця ў [[Менск]] на размову з прэм’ер-міністрам Беларусі [[Міхаіл Мясьніковіч|Міхаілам Мясьніковічам]], быў затрыманы генэральны дырэктар расейскага «Уралкалію» [[Уладзіслаў Баўмгертнер|Ўладзіслаў Баўмгертнер]], шэраг іншых кіраўнікоў, у тым ліку і ўладальнік прадпрыемства [[Сулейман Керымаў]], былі аб’яўлены ў міжнародны вышук&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131029233334/http://news.tut.by/economics/363335.html Гендиректор «Уралкалия» Баумгертнер задержан в Минске, топ-менеджеры БКК объявлены в розыск]. [[TUT.BY]]&lt;/ref&gt;. Пасьля знаходжаньня ў СІЗА ў Менску і ціску з боку Масквы на вызваленьне прадпрымальніка з-пад варты, Баўмгертнер пазьней быў перададзены Маскве, дзе знаходзіўся некаторы час пад хатнім арыштам.

У выніку разрыву партнэрскіх адносінаў паміж кампаніямі, абодва прадпрыемствы паводле вынікаў 2013 году страцілі ў паказчыку прыбытку, пры гэтым «Беларуськалій» чысты гадавы прыбытак скараціўся ў 4,9 разы&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140611151448/http://news.tut.by/economics/394644.html Экс-партнеры померялись итогами года: чистая прибыль «Уралкалия» упала в 2,4 раза, «Беларуськалия» – в 4,9 раза]. [[TUT.BY]]&lt;/ref&gt;. У 2013 годзе «Беларуськулій» атрымаў 3-ю найбольшую выручку сярод прадпрыемстваў Беларусі ў памеры 14,756 трлн [[Беларускі рубель|рублёў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=4 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/102-27712 102 (27712)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/4cher-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt; (1,551 млрд $)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Афіцыйныя курсы беларускага рубля ў адносінах да замежных валют, якія ўстанаўліваюцца штодзённа, на 31.12.2013 (даляр ЗША за 9510 рублёў)|спасылка=https://www.nbrb.by/bel/statistics/rates/ratesdaily|выдавец=[[Нацыянальны банк Беларусі]]|дата публікацыі=31 сьнежня 2013|дата доступу=7 лістапада 2024}}&lt;/ref&gt;, а чысты прыбытак склаў 1,355 трлн рублёў (138 млн даляраў).

=== Паглыбленьне перапрацоўкі ===
[[Файл:Salihorsk (Soligorsk) otvaly.jpg|значак|280пкс|Солеадвалы ў Салігорскім раёне (2014 год)]]
6 чэрвеня 2014 году пасаду кіраўніка заняў [[Іван Галаваты]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | год = 6 лістапада 2014| url = http://www.belta.by/president/view/prezident-belarusi-dal-soglasie-na-naznachenie-ivana-golovatogo-gendirektorom-oao-belaruskalij-58147-2014/| загаловак = Президент Беларуси дал согласие на назначение Ивана Головатого гендиректором ОАО «Беларуськалий»| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = [[БелТА]]| дата = 6 лістапада 2014 | мова = ru| каментар = }}&lt;/ref&gt;. На 2014 год прадпрыемства налічвала 19 600 супрацоўнікаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140813235921/http://www.kali.by/kadri/ Кадровая политика ОАО «Беларуськалий»]. Афіцыйны сайт кампаніі&lt;/ref&gt;. У 2014 годзе вытворчасьць калійных угнаеньняў вырасла на 48 % да 10,336 млн тонаў. Выпуск грануляваных калійных угнаеньняў на флятацыйных фабрыках 3-х рудаўправаў склаў 60 % ад валавай вытворчасьці. Вытворчасьць комплексных угнаеньняў дасягнула 181 тыс. тонаў, зь якіх 153 тыс. т вырабілі на 3-й рудаўправе&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 2014 годзе ўкаранілі біялягічную бясьпеку хлёрыстага калю пры вытворчасьці, перавозцы і захоўваньні ў [[Порт|порце]], пагрузцы і перавозцы караблём для паставак у Аўстралію і [[Новая Зэляндыя|Новую Зэляндыю]]. У жніўні 2014 году правялі засьведчаньне праверкай ад прадпрыемства «[[Хантэрскі край|Хантэрскія]] якасныя рашэньні» (штат [[Новы Паўднёвы Ўэйлз]]), а ў лютым 2017 году — ад [[Ведамства сельскай гаспадаркі Аўстраліі]] з наданьнем пасьведчаньня 1-га ўзроўню&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Палітыка ў галіне якасьці|спасылка=https://belaruskali.by/by/politika/politika-v-oblasti-kachestva/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Высокопроизводительные сгустители.jpg|значак|290пкс|Аддзяленьне згушчэньня фабрыкі 2-і рудаўправы «Беларуськалію» (2016 год)]]
У лютым 2015 году запусьцілі цэх мэмбраннага [[электроліз]]у на хімічным камбінаце глыбокай комплекснай перапрацоўкі хлёрзьмяшчальнай мінэральнай сыравіны&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 17 траўня 2016 году на «Петрыкаўскім горна-абагачальным камбінаце» пачалася праходка ствалоў трэстам «Шахтспэцбуд». 31 сакавіка 2017 году запусьцілі «[[Гарлыцкі горна-абагачальны камбінат]]» у [[Туркмэністан]]е. 12 жніўня 2018 году падпісалі 5-гадовы мэмарандум аб пастаўцы найбольшаму кітайскаму пакупніку «[[Сінахім]]ам» 700 000 т хлёрыстага белага грануляванага галюргічнага калю з даданьнем [[Серка|серкі]] і [[цынк]]у, які быў новым вырабам. 7 верасьня 2018 году на «Петрыкаўскім ГАКу» здабылі першую руду&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 2018 годзе запрацавала новая рэгуляваная [[вакуўм]]-крышталізацыйная ўстаноўка. У 2019 годзе «Беларуськалій» налічваў 16 527 супрацоўнікаў. 6 лістапада 2019 годзе адчынілі першы ў Беларусі завод [[Нітрат калю|нітрату калю]] «Белкалій-Мігао» сумесна з кітайскім вытворцам «Мігао» ([[Ганконг]]). Таксама ў 2019 годзе пачалі ўзводзіць [[Дарасіно|Дарасінскі]] руднік у Любанскім раёне&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;, праходку клецявога ствала якога распачалі 11 сьнежня 2020 году. Яго магутнасьць вызначылі ў 8 млн т руды за год на 50 гадоў службы ў 3-й рудаўправе. 5 кастрычніка 2020 году ўпершыню паставілі ўгнаеньні з [[Клайпедзкі порт|Клайпедзкага порта]] ў Летуве праз [[Паўночны марскі шлях]] у Кітай, што дазволіла скараціць тэрмін дастаўкі ў 1,5 разы&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. 21 жніўня 2021 году запусьцілі горна-ўзбагачальны комплекс на аснове [[Петрыкаў]]скага радовішча калійных соляў (Гомельская вобласьць)&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агульная інфармацыя|спасылка=https://belaruskali.by/by/company/obshchaya-informatsiya/|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt; пры магутнасьці 1,5 млн т за год.

=== Пратэсты, стачкі, санкцыі ===
У 2020 годзе Беларуськалій стаў адным з цэнтраў стачак, якія адбыліся пасьля фальсыфікацыі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|выбараў]] і гвалту праваахоўных органаў супраць [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|пратэстоўцаў]]&lt;ref&gt;{{cite web|author=Алина Исаченко|title=Что происходит на предприятии «Беларуськалий» — основном поставщике валюты для Александра Лукашенко?|url=https://www.bbc.com/russian/features-56948983|publisher=[[Сусьветная служба Бі-Бі-Сі]]|date=2021-05-06|accessdate=2021-09-20|language=ru}}&lt;/ref&gt;. 19 лістапада «Беларуськалій» звольніў 49 бастуючых работнікаў за «прагулы»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=262665 |title=«Беларуськалій» звольніў 49 страйкоўцаў за «прагулы» |work=[[Наша Ніва]] |date=2020-11-19 |accessdate=2021-09-20 |language=be }}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2021 году [[Эўрапейскі Зьвяз]] увёў сэктаральныя санкцыі ў адносінах Беларусі, якія прадугледжваюць, у тым ліку, забарону на гандаль і транзыт асобных відаў калійных угнаеньняў&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=274996 |title=ЕС афіцыйна ўхваліў сектаральныя санкцыі супраць Беларусі |work=[[Наша Ніва]] |date=2021-06-24 |accessdate=2021-09-20 |language=be }}&lt;/ref&gt;. 9 жніўня 2021 году [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ўнесьлі Беларуськалій у [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]]&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-08-09|title=Treasury Holds the Belarusian Regime to Account on Anniversary of Fraudulent Election|url=https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0315|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210809161340/https://home.treasury.gov/news/press-releases/jy0315|archivedate=2021-08-09|accessdate=2021-08-10|work=|publisher=[[Міністэрства фінансаў ЗША|Міністэрства фінансаў ЗША]]|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2021-08-09|title=США расширили санкции в отношении официального Минска. Полный список|url=https://news.zerkalo.io/economics/1392.html|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210809213314/https://news.zerkalo.io/economics/1392.html|archivedate=2021-08-09|accessdate=2021-08-10|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Zerkalo.io|Zerkalo.io|be|Zerkalo.io}}|language=ru}}&lt;/ref&gt;. У той жа дзень [[Вялікабрытанія]] і [[Канада]] ўвялі абмежаваньні на пэўныя калійныя ўгнаеньні з Беларусі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.voanews.com/europe/us-along-uk-and-canada-slaps-more-sanctions-belarus |title=US, Along With UK and Canada, Slaps More Sanctions on Belarus |work=[[Голас Амэрыкі]] |language=en |date=2021-08-09 |accessdate=2021-09-20 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.politico.eu/article/uk-imposes-fresh-sanctions-on-belarus-one-year-on-from-fraudulent-elections/ |title=UK, US and Canada impose fresh sanctions on Belarus |work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Politico}} |language=en |date=2021-08-09 |accessdate=2021-09-20 }}&lt;/ref&gt;. 2 сьнежня 2021 году «Беларуськалій» трапіў пад санкцыі [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], а Міністэрства фінансаў [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ўключыла «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская калійная кампанія|Беларускую калійную кампанію|be|Беларуская калійная кампанія}}» у амэрыканскі санкцыйны сьпіс&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://belsat.eu/news/03-12-2021-adzinym-frontam-shto-treba-vedats-pra-novyya-sanktsyi-suprats-rezhymu-lukashenki/|title=Адзіным фронтам. Што трэба ведаць пра новыя санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211205101758/https://belsat.eu/news/03-12-2021-adzinym-frontam-shto-treba-vedats-pra-novyya-sanktsyi-suprats-rezhymu-lukashenki/|archivedate=2021-12-05|work=[[Белсат]]|date=2021-12-03|accessdate=2021-12-08}}&lt;/ref&gt;.

У 2022 годзе Канада, ЭЗ і [[Швайцарыя]] ўвялі санкцыі супраць «Беларуськалію», яго генэральнага дырэктара Івана Галаватага, а таксама Беларускае калійнае кампаніі&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://smartpress.by/news/19733/ |title=Канада расширила санкции против белорусских властей |access-date=2022-04-26 |archive-date=2022-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220313035804/https://smartpress.by/news/19733/ |deadlink=no |language=ru }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|language=ru|title=ЕС ввел санкции против Москвы и Минска. В списке основатель &quot;Яндекса&quot; Волож, Алина Кабаева и глава ЦИК Беларуси|url=https://www.currenttime.tv/a/eu-sanction-kabaeva-navka-volozh/31882040.html|work=[[Цяперашні Час (тэлеканал)|Настоящее время]]|date=2022-06-03|accessdate=2023-01-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=searching&gt;{{Cite web |url=https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/exportkontrollen-und-sanktionen/sanktionen-embargos/sanktionsmassnahmen/suche_sanktionsadressaten.html |title=Searching for subjects of sanctions |deadlink=no |language=en |publisher={{Артыкул у іншым разьдзеле|Дзяржаўны сакратарыят па эканамічных пытаннях||de|Staatssekretariat für Wirtschaft}} }}&lt;/ref&gt;. У студзені 2023 году прадпрыемства было ўнесена ў санкцыйны сьпіс [[Украіна|Украіны]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://novychas.online/palityka/belaruskalij-belczyhunka-i-inszyja-novy-udar-pa|title=Беларуськалій, Белчыгунка і іншыя. Новы ўдар па рэжымных прадпрыемствах|date=2023-01-29|work=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|language=be}}&lt;/ref&gt;. У верасьні 2024 году Суд Эўразьвязу адмовіўся зняць санкцыі ЭЗ з Галаватага, Беларуськалія і Беларускае калійнае кампаніі&lt;ref&gt;[https://pozirk.online/ru/news/105505/ Суд ЕС отказался снимать санкции с “Беларуськалия”, его гендиректора Головатого и БКК]&lt;/ref&gt;.

У жніўні 2024 году выйшла расьсьледаваньне {{Артыкул у іншым разьдзеле|Беларускі расьсьледавальніцкі цэнтар|Беларускага расьсьледавальніцкага цэнтру|be|Беларускі расследавальніцкі цэнтр}}, [[Белсат|Белсату]], украінскай службы [[Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода|Радыё Свабода]], [[Кібэрпартызаны|Кібэрпартызанаў]] ды іншых арганізацый, паводле якога для абыходу санкцыяў супраць «Беларуськалію» выкарыстоўваецца кампанія, зарэгістраваная на [[Кіпр|Кіпры]] і зьвязаная з асяродзьдзем [[Віктар Шэйман|Віктара Шэймана]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://reform.news/najden-ocherednoj-sled-shejmana-v-35-mln-v-jeksporte-udobrenij-belaruskalija|title=Шейман мог заработать $35 млн на экспорте удобрений «Беларуськалия»|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.news||be}}|language=ru}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2024 году новым генэральным дырэктарам «Беларуськалію» стаў Андрэй Рыбакоў, які раней узначальваў «[[Белнафтахім]]»&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://reform.news/lukashenko-zajavil-o-problemah-na-belaruskalii|title=Лукашенко заявил о проблемах на «Беларуськалии»|work={{Артыкул у іншым разьдзеле|Reform.news||be}}|date=2024-11-04|language=ru}}&lt;/ref&gt;. У снежні 2024 году Рыбакоў быў дададзены ў санкцыйныя сьпісы Эўрапейскага зьвязу&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://eur-lex.europa.eu/eli/dec_impl/2024/3175/oj|title=COUNCIL IMPLEMENTING DECISION (CFSP) 2024/3175|publisher={{Артыкул у іншым разьдзеле|EUR-Lex||be}}|date=16 December 2024|language=en}}&lt;/ref&gt; ды Швайцарыі&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/seco/nsb-news.msg-id-103694.html|title=Ukraine: Switzerland adopts further sanctions|publisher={{Артыкул у іншым разьдзеле|Дзяржаўны сакратарыят па эканамічных пытаннях||de|Staatssekretariat für Wirtschaft}}|date=23 December 2024|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=searching/&gt;. Згодна з новым расьсьледаваньнем Беларускага расьсьледавальніцкага цэнтру, выпушчаным у сакавіку 2025 году, вырабленая «Беларуськаліем» тэхнічная соль насуперак санкцыям прадаецца ў ЭЗ як антыгалалёдны рэагент&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.lrt.lt/radioteka/irasas/2000400610/doveriai-no-proveriai-kak-belarus-kalii-v-obkhod-sanktsii-postavliaet-produktsiiu-v-es|title=Доверяй, но проверяй|work=[[Lithuanian National Radio and Television]]|date=2025-03-28|language=ru}}&lt;/ref&gt;.

=== Разгалінаваньне вытворчасьці ===
30 траўня 2024 году «Беларуськалій» прадставіў першы беларускі камбайн «Умка-550», які сабралі на «Машхімпраме» ў Салігорскім раёне (Любанская шаша) на 80 % зь беларускіх вузлоў. 21 лістапада 2024 году цэх мэмбраннага электролізу выпусьціў 100-тысячную тону [[Гідраксыд калю|гідраксыду калю]] ад запуску ў 2015 годзе. Таксама вырабілі 166 тыс. т [[Саляная кісьля|салянай кісьлі]] і 36 тыс. т [[Гіпахлярыт натру|гіпахлярыту натру]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

На травень 2025 году «Беларуськалій» узьвёў 90 % першай з 2-х лініяў узбагачальнай фабрыкі ў [[Любанскі раён|Любанскім раёне]]. Магутнасьць кожнай лініі была па 1 млн т [[Хлярыд калю|хлярыду калю]]. Атрыманы белы каль прызначаўся для перапрацоўкі ў [[нітрат калю]] і [[сульфат калю]], каб пастаўляць пераважна ў Кітай. Карысная частка ў [[Руда (карысныя выкапні)|рудзе]] складала 25 %&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка пра ГАК у Любанскім раёне: параўнаць гэту будоўлю можна з атамнай станцыяй|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-pra-gak-u-ljubanskim-raene-paraunats-getu-budoulju-mozhna-z-atamnaj-stantsyjaj-145540-2025/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=23 траўня 2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. Горна-ўзбагачальны комплекс разьлічваўся на 1200 працоўных месцаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка наведвае горна-абагачальны комплекс у Любанскім раёне|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-navedvae-gorna-abagachalny-kompleks-u-ljubanskim-raene-145537-2025/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=23 траўня 2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;. Намесьнік кіраўніка ГУКу [[Іван Галаваты]] паведаміў, што запасаў у Любанскім раёне ставала на больш як 50 гадоў здабычы. Магутнасьць вытворчасьці разьлічылі на здабычу 15 000 т руды за содні. На паверхню рудніка паднялі звыш 300 000 т руды і прайшлі звыш 12 км горных выпрацовак&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Запасаў руды хопіць мінімум на 50 гадоў». Якія пэрспэктывы ў ГАКа ў Любанскім раёне|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/zapasau-rudy-hopits-minimum-na-50-gadou-jakija-perspektyvy-u-gaka-u-ljubanskim-raene-145569-2025/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=23 траўня 2025|дата доступу=25 траўня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Кіраўнікі ==
* [[Алег Сяргеевіч Цімафееў|Алег Цімафееў]] (3 чэрвеня 1958 — 1960-я) 
* [[Пётар Судзілоўскі]] (1972—1982)

* [[Іван Галаваты]] (6 чэрвеня 2014 — 7 лістапада 2024)
* [[Андрэй Аляксеевіч Рыбакоў|Андрэй Рыбакоў]] (ад 7 лістапада 2024 году)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://belaruskali.by/by/news/index.php|выдавец=ААТ «Беларуськалій»|дата публікацыі=2025|дата доступу=25 траўня 2025}}
** [https://belaruskali.by/by/products/contact_us_for_buyers/ Інфармацыя для пакупнікоў зь Беларусі і краінаў СНД]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Прамысловыя прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Менскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Беларускія хімічныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Салігорск]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1958 годзе]]
[[Катэгорыя:Горназдабыўныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Савецкія прадпрыемствы]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў сьпісе СВГ]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным сьпісе ЭЗ]]</text>
      <sha1>e5w440bvs03z8a85qsap5bxklzzvdrk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дукла Банская Быстрыца</title>
    <ns>0</ns>
    <id>120461</id>
    <revision>
      <id>2620730</id>
      <parentid>2578076</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:37:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2154" sha1="3hfw88zqx8wcsd27a33ytgfn795e7zu" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Дукла Банская Быстрыца
|Лягатып          = FC Dukla BB.png
|ПоўнаяНазва      = FK Dukla Banská Bystrica
|Заснаваны        = 1 ліпеня 1965
|Расфармаваны     = 
|Горад            = [[Банская Быстрыца]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = [[СНП (стадыён)|СНП]]
|Умяшчальнасьць   = 11 000
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ДуклаБанскЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ДуклаБанскСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ДуклаБанск}}
|Сайт             = http://www.fkdukla.sk/
|Прыналежнасьць   = Славацкія
}}
«'''Ду́кла'''» ({{мова-sk|Dukla}}) — славацкі футбольны клюб з гораду [[Банская Быстрыца|Банскай Быстрыцы]]. Заснаваны ў 1965 годзе, расфармаваны ў 2017 годзе, але адноўлены празь нейкі час. Двухразовы ўладальнік [[Кубак Славаччыны па футболе|Кубка Славаччыны]] (1981, 2005).

[[Файл:SV Mattersburg vs FK Dukla Banská Bystrica 2013-06-21 (01).jpg|значак|зьлева|Дукла Банская Быстрыца (2013)]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20160313191258/http://www.fkdukla.sk/ Афіцыйны сайт]

{{Супэрліга чэмпіянату Славаччыны па футболе}}

[[Катэгорыя:Банска Быстрыца]]
[[Катэгорыя:1965 год у Славаччыне]]
[[Катэгорыя:Футбольныя клюбы, заснаваныя ў 1965 годзе]]
[[Катэгорыя:Ліпень 1965 году]]</text>
      <sha1>3hfw88zqx8wcsd27a33ytgfn795e7zu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>121218</id>
    <revision>
      <id>2620757</id>
      <parentid>2611801</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:10:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1562" sha1="m7rg4shxjt2yn5gtwda49w8tgakn8x3" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну = Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе
|назва         = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] [[Чэмпіянат Славеніі па футболе|чэмпіянату Славеніі па футболе]] ў [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|сэзоне 2024—2025 гадоў]]
|кляса_карткі  = hlist
|базавы_стыль  = background-color: {{Колер|Славенія}};
|сьпіс1 = 
* [[Алімпія Любляна|Алімпія]]
* [[Брава Любляна|Брава]]
* [[Дамжале (футбольны клюб)|Дамжале]]
* [[Копэр (футбольны клюб)|Копэр]]
* [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
* [[Мура Мурска-Сабота|Мура]]
* [[Нафта-1903 Лендава|Нафта]]
* [[Прымор’е Айдаўшчына|Прымор’е]]
* [[Радамле (футбольны клюб)|Радамле]]
* [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Славенія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Славенія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Славенскі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>m7rg4shxjt2yn5gtwda49w8tgakn8x3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларуснафта</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123969</id>
    <revision>
      <id>2620614</id>
      <parentid>2616557</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:21:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Звадкаваны вуглевадародны газ]] [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <origin>2620614</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67991" sha1="3fr1fa7v60yanhebkahcrt5wc6qwju7" xml:space="preserve">{{Каардынаты|52|26|15|паўночнае|30|59|58|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія 
|назва               = «Беларуснафта»
|лягатып             = Логотип Белоруснефть.svg
|тып                 = [[дзяржаўнае аб'яднаньне]]
|дэвіз               = 
|заснаваная          = {{Дата пачатку|25|2|1966|1}}
|заснавальнікі       = 
|краіна              = [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне       = [[Гомель]]
|адрас               = [[Чыгуначны раён (Гомель)|Чыгуначны раён]], Рагачоўская вул., д. 9&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/contacts/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;
|ключавыя фігуры     = Аляксандар Ляхаў, Антон Сярэбранікаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дырэктарат|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/about/directorate/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;
|галіна              = [[здабыўная прамысловасьць]]
|прадукцыя           = маласярністая і сырая [[нафта]], [[звадкаваны вуглевадародны газ]] і газавы [[бэнзін]], [[ізабутан]] і [[бутан]], [[ізапэнтан]] і [[пэнтан]]
|паслугі = аўтаматызацыя нафтаздабычы, нафтаперавозка, [[геолягавыведка]], сэйсмавыведка, праектаваньне і распрацоўка нафта[[радовішча]]
|абарачэньне         = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      = 
|лік супрацоўнікаў   = 24 тысячы
|матчына кампанія    = [[Белнафтахім]]
|даччыныя кампаніі   = «[[Беларуснафта-Сыбір]]», «[[Сэйсматэхніка]]»
|аўдытар             = 
|сайт                = [https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/ belorusneft.by/sitebeloil/be]
}}
'''«Беларусна́фта»''' — дзяржаўнае нафтагазаздабыўное [[прадпрыемства]] Беларусі, заснаванае ў лютым 1966 году.

На 2020 год вырабляла маласярністую і сырую нафту, [[звадкаваны вуглевадародны газ]] (ЗВГ) і газавы [[бэнзін]], [[ізабутан]] і [[бутан]], [[ізапэнтан]] і [[пэнтан]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадукцыя|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/products/products/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Прадпрыемства аказвала паслугі аўтаматызацыі нафтаздабычы і нафтаперавозкі, геолягавыведкі і сэйсмавыведкі, праектаваньня і распрацоўкі нафтарадовішчаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паслугі|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/services/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. «Беларуснафта» здабывала нафту і газ на 61 радовішчы ў Беларусі, 13 радовішчах у [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 6 у Расеі і 1 у [[Эквадор]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Здабыча нафты і газу|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/center/oilGas/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Магутнасьць 5 уласных [[электрастанцыя]]ў забяпечвала патрэбы прадпрыемства праз камбінаваную вытворчасьць [[Цеплавая энэргія|цеплавой]] і электрычнай энэргіі, а таксама холаду&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Мае замежныя прадстаўніцтвы ў Вэнэсуэле ([[Каракас]]; з 2006 году&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Ганна Кот| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 5 кастрычніка 2011| url = http://news.belta.by/by/print?id=660410| загаловак = Беларусь і Венесуэла прадоўжаць супрацоўніцтва ў арганізацыі здабычы нафты на блоку Хунін-1| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 5 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;), Польшчы ([[Варшава]]) ды Ўкраіне ([[Чарнігаў]]; з 2010 году&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Ірына Аніскевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 11 чэрвеня 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=543600| загаловак = ТАА «Беларуснафта-Украіна» будзе створана на тэрыторыі Ўкраіны| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 5 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;).

== Дачынныя прадпрыемствы ==
На 2020 год у склад «Беларуснафты» ўваходзіла звыш 40 нафтаздабыўных, нафтаабслуговых, інжынэрных, праектных, газаперапрацоўчых і збытавых прадпрыемстваў у 2 краінах Паўднёвай Амэрыкі ([[Вэнэсуэла]] і [[Эквадор]]) і 4 краінах Эўропы — Беларусі, [[Польшча|Польшчы]], Расеі і Ўкраіне&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Акрамя газаперапрацоўчага завода ў Рэчыцы, навукова-дасьледніцкага інстытуту нафты, 6 абласных і 2 сталічныя дачынныя прадпрыемствы пастаўкі [[нафтапрадукт]]аў, «Беларуснафта» мела наступны шэраг падпарадкаваных прадпрыемстваў: «[[Беларуснафта-Асобіна]]» ([[Камунар (Буда-Кашалёўскі раён)|Камунар]], [[Буда-Кашалёўскі раён]], [[Гомельская вобласьць]]), «[[Беларуснафта-Сыбір]]» ([[горад]] [[Губкінскі]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]], [[Уральская фэдэральная акруга]], [[Расея]]; з 2007 году&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Валер Сідорчык| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 20 чэрвеня 2011| url = http://news.belta.by/by/print?id=638282| загаловак = Беларускі нафтавы сэрвіс у Расеі пачало прадстаўляць ТАА «Беларуснафта-Сыбір»| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 5 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;), «[[Ліданафтапрадукт]]» ([[Гарадзенская вобласьць]]), «[[Пухавічынафтапрадукт]]» ([[Мар’іна Горка]], [[Менская вобласьць]]), «[[Сэйсматэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 14 кастрычніка 2008| url = http://www.zakon.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=p30600576| загаловак = Указ прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ад 14 верасьня 2006 г. №576| фармат = | назва праекту = | выдавец = Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь| дата = 5 красавіка 2012 | мова = ru| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

== Замежная дзейнасьць ==
На 2020 год «Беларуснафта» ажыцьцяўляла геолягавыведку і сэйсмавыведку ў 5 краінах Азіі ([[Індыя]]), Паўднёвай Амэрыкі ([[Вэнэсуэла]] і [[Эквадор]]) і Эўропы (Расея і [[Украіна|Ўкраіна]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Геолягаразьведка|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/center/exploration/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Прадпрыемства таксама аднаўляла і бурыла сьвідравіны, у тым ліку праз павышэньне аддачы плястоў і укараненьне бакавога ствала&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нафтавы сэрвіс|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/center/service/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. У Польшчы і Ўкраіне працавалі даччыныя прадпрыемствы, якія прадавалі бэнзін, [[дызэльнае паліва]] і [[звадкаваны вуглевадародны газ]] (ЗВГ). Пастаўкі ў Вугоршчыну, Латвію, Летуву і Расею ажыцьцяўлялі праз  ЗАТ «[[Беларуская нафтавая кампанія]]»&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

=== Вэнэсуэла ===
15 лютага 2007 году пачалося бурэньне першай [[Сьвідравіна|сьвідравіны]] на падставе вывучэньня нафтазапасаў геолягамі прадпрыемства ў [[вадазбор]]ы ракі [[Арынока]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 15 лютага 2007| url = http://radiobelarus.tvr.by/bel/newsprint.asp?id=3445| загаловак = Вытворчае аб'яднаньне «Беларуснафта» адкрыла ў Вэнэсуэле сваё прадстаўніцтва| фармат = | назва праекту = | выдавец = Радыё «[[Беларусь (радыё)|Беларусь]]»| дата = 10 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; (316 млрд барэляў, большасьць у блёку Хунін-1 з 4 блёкаў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Аліна Грышкевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 6 сьнежня 2007| url = http://news.belta.by/by/print?id=188917| загаловак = У Вэнэсуэле высока ацэньваюць узровень разьведачных работаў беларускіх нафтавікоў| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;). 28 сакавіка пацьвердзілася наяўнасьць нафты ў блёку Хунін-1. Адбылося падпісаньне Статуту сумеснага з [[урад]]авай [[Вэнэсуэльская нафтавая карпарацыя|Вэнэсуэльскай нафтавай карпарацыяй]] (ВНК) сэйсмаразьведачнага прадпрыемства «Сісміка Белавэнэсаляна»&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 28 сакавіка 2007| url = http://radiobelarus.tvr.by/bel/newsprint.asp?id=3907| загаловак = Геолягі прадпрыемства  «Беларуснафта» атрымалі першыя вынікі разьведкі блоку «Хунін 1» у басэйне ракі Арынока ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = | выдавец = Радыё «Беларусь»| дата = 10 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; (горад [[Матурын]], [[штат (тэрыторыя)|штат]] [[Манагас]]). Доля беларускага боку склала 40%&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 13 траўня 2007| url = http://old.euroradio.by/by/111/news/4033/| загаловак = «Беларуснафта» ўнясе 20 тысячаў даляраў ў беларуска-вэнэсуэльскае СП| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]| дата = 10 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. У чэрвені пачалася зборка 5&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Мілена Ануфрыёнак| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 6 верасьня 2007| url = http://news.belta.by/by/print?id=174532| загаловак = Беларускія спэцыялісты пачалі работу ў СП «Сэйсмавэнбел» у Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; вібрацыйных крыніцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 20 чэрвеня 2007| url = http://radiobelarus.tvr.by/bel/newsprint.asp?id=4725| загаловак = Спэцыялісты вытворчага аб’яднаньня «Беларуснафта» выехалі ў Вэнэсуэлу для вывучэньня магчымасьцяў здабычы нафты на прапанаваных гэтай краінай радовішчах| фармат = | назва праекту = | выдавец = Радыё «Беларусь»| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; СВ-30/120М. На 14 лістапада прабурылі 2 сьвідравіны&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Мілена Ануфрыёнак| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 14 лістапада 2007| url = http://news.belta.by/by/print?id=185415| загаловак = СП «Сэйсмавэнбел» пачало правядзеньне тапаграфічных работаў у басэйне ракі Арынока ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Пры канцы месяца «Сісміка БелаВэнэсаляна» прайшло рэгістрацыю. 9 сьнежня адбылося заснаваньне сумеснага з ВНК нафтаздабыўнога прадпрыемства «Пэтралера БелаВэнэсаляна» (радовішча Гуара, штат [[Ансаатэгі]])&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Вячаслаў Будкевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 9 сьнежня 2007| url = http://by.belapan.by/archive/2007/12/09/201934_201935/| загаловак = Завяршыўся візыт прэзыдэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі ў Вэнэсуэлу| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелаПАН| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, у якім доля беларускага боку склала 40%&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 9 сьнежня 2007| url = http://old.euroradio.by/by/322/news/11169| загаловак = Лукашэнка адчыніў сумеснае прадпрыемства па здабычы нафты ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. СП атрымала радовішчы Гуара Эстэ й Лягамэдыя. Да канца году прабурылі 3 сьвідравіны&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 10 студзеня 2008| url = http://news.belta.by/by/print?id=193620| загаловак = Гомельскае ААТ «Сэйсматэхніка» плянуе паставіць у Вэнэсуэлу пяць вібракрыніцаў для сэйсмаразьведкі| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

У студзені 2008 году пачалася нафтаздабыча&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 лютага 2011| url = http://news.belta.by/by/print?id=610074| загаловак =Беларуска-вэнэсуэльскае СП па нафтаздабычы ў 2011 годзе можа атрымаць у карыстаньне радовішча газу| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. На 1 красавіка на 2 СП працавала звыш 50 беларускіх супрацоўнікаў. Да гэтага часу скончылася вывучэньне трох дадатковых радовішчаў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 1 красавіка 2008| url = http://news.belta.by/by/print?id=208657| загаловак = «Беларуснафта» накіруе на СП у Вэнэсуэле спэцыялістаў па сэрвіснаму абслугоўваньню нафтавых сьвідравінаў| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; на пляцоўцы Баяка ў [[Пояс Арынока|поясе Арынока]], у цэнтральнай частцы Вэнэсуэлы&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Андрэй Сьмірноў| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 4 сакавіка 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=498242| загаловак = Беларускія спэцыялісты прымуць удзел у разьведцы радовішчаў нафты ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 27 чэрвеня штодзённая нафтаздабыча дасягнула 5 тыс. барэляў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Аліна Грышкевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 27 чэрвеня 2008| url = http://news.belta.by/by/print?id=239133| загаловак = Беларусь і Вэнэсуэла заключылі кантракты па будаўніцтву газавых сетак у горадзе Барынас| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. За 2008 год нафтаздабыча перавысіла 680 тыс. тонаў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 22 траўня 2009| url = http://pda.nn.by/artykul/26446.html| загаловак = Першая сьвідравіна прабураная беларусамі ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = БелТА| выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

За 1-е паўгодзьдзе 2009 г. здабыча склала 240 тыс. т. 2 ліпеня 2009 году СП «Пэтралера БелаВэнэсаляна» перадалі тры новыя нафтарадовішчы. Тады ж адбылося падпісаньне пагадненьня аб супрацы з кампаніяй «[[Інтэвэп]]»&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Мілена Ануфрыёнак| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 ліпеня 2009| url = http://news.belta.by/by/print?id=390993| загаловак = Беларуска-вэнэсуэльскаму СП перададзены тры новыя нафтавыя актывы| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; (Вэнэсўэйлзкі інстытут нафтавых тэхналёгіяў; горад [[Лёс Тэкес]], штат [[Міранда]]). 4 жніўня «Беларуснафта» прыпыніла распрацоўку Хунін-1&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 4 жніўня 2009| url = http://old.euroradio.by/by/931/news/36535/| загаловак =Беларусь прыпыняе нафтавы праект ў Вэнэсуэле «Хунін-1»| фармат = | назва праекту = | выдавец = Эўрапейскае радыё для Беларусі| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. На 8 верасьня «Пэтралера БелаВэнэсаляна» здабыла першы млн т. нафты&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 8 верасьня 2009| url = http://news.belta.by/by/print?id=417559| загаловак = Уга Чавэс прыбыў у Беларусь| фармат = | назва праекту = | выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

На 12 сакавіка 2010 году «Пэтралера БелаВэнэсаляна» здабыла 1,5 млн т. нафты і больш як 450 млн кубічных мэтраў спадарожнага газу. У валоданьні СП знаходзілся 175 дзейных [[сьвідравіна]]ў, у тым ліку 4 фантанныя&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Валер Сідорчык| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =12 сакавіка 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=501520| загаловак =«Беларуснафта» ў 2010 годзе пачне здабычу газу ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 16 сакавіка штодзённая нафтаздабыча дасягнула 14 тыс. барэляў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Валер Сідорчык| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =16 сакавіка 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=502840| загаловак =Да візыту прэзыдэнта Беларусі ў Вэнэсуэлу| фармат = | назва праекту =| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 17 сакавіка СП атрымала ў распрацоўку 6 [[газарадовішча]]ў ва Ўсходне-Вэнэсўэйлзкім басэйне&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Тамара Даўгалюк| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =26 сакавіка 2010| url =http://news.belta.by/by/print?id=508622| загаловак =Беларусь і Вэнэсуэла створаць СП па нафтаваму сэрвісу| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. На 22 сакавіка [[чысты прыбытак]] «Беларуснафты» за 3 гады працы ў Вэнэсуэле склаў 105 млн $&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Тацяна Паляжай| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 22 сакавіка 2010| url =http://news.belta.by/by/print?id=505420| загаловак =А.Лукашэнка запатрабаваў, каб усе беларуска-вэнэсуэльскія праекты пачалі працаваць да 1 ліпеня 2011 года| фармат = | назва праекту =| выдавец = БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. У 1-ым паўгодзьдзі «Беларуснафта» паставіла 240 тыс. т. вэнэсўэйлзкай нафты на [[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]] (Гомельская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Марына Носава| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 15 ліпеня 2010| url =http://by.belapan.by/archive/2010/07/15/398921_398932/| загаловак =Аб'ём вытворчасьці ў нафтаперапрацоўчай прамысловасьці ўпаў на 32,8%| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец = БелаПАН| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня «Сісміка БелаВэнэсаляна» скончыла абсьледаваньне радовішча Мантэкаль і прыступіла да трохвымернай сэйсмаразьведкі Пэтраседэнья&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Алена Германовіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 20 верасьня 2010| url =http://by.belapan.by/archive/2010/09/20/412118_412130/| загаловак =Сэйсмаразьведнікі вэнэсуэльска-беларускага прадпрыемства пачалі работы на новай плошчы па мэтодыцы 3D| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец = БелаПАН| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 16 кастрычніка адбылося падпісаньне Статуту сумеснага з ВНК прадпрыемства «Сэрвісіа БелаВэнэсаляна» для бурэньня і [[рамонт]]у сьвідравінаў &lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Тацяна Каравянкова| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 кастрычніка 2010| url =http://by.belapan.by/archive/2010/10/16/419181_419182/| загаловак =Паводле вынікаў візыту Уга Чавэса ў Беларусь падпісаны шэраг дакумэнтаў| фармат = | назва праекту =Эканоміка| выдавец = БелаПАН| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. За 2010 г. СП здабыла 750 тыс. т. нафты і 515 млн куб. м. спадарожнага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =16 сакавіка 2011| url = http://www.euroradio.by/print/13704| загаловак =Беларусь павялічыць здабычу нафты ў Вэнэсуэле| фармат = | назва праекту = | выдавец =Эўрапейскае радыё для Беларусі| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. За 2008—2010 гг. здабыча перавысіла 2 млн т. нафты. У 2010 г. 2 беларускія брыгады выканалі 44 падземныя і капітальныя рамонты сьвідравінаў, што забясьпечыла дадатковую здабычу 21,6 тыс. т. нафты.

22 сакавіка 2011 году «Пэтралера БелаВэнэсаляна» атрымала 2 дадатковыя нафтарадовішчы Сентра блёк 8 і Лагунілас блёк 12 на захадзе Вэнэсуэлы ля возера [[Маракайба (возера)|Маракайба]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =28 сакавіка 2011| url =http://news.belta.by/by/print?id=620344| загаловак =Два нафтавыя радовішчы ў Вэнэсуэле далучаны да СП «Пэтралера БелаВэнэсаляна»| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец =БелТА| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. На 5 кастрычніка адрамантавалі 70 сьвідравінаў. 10 кастрычніка «Сісміка БелаВэнэсаляна» скончыла сэйсмаразьведку плошчы Пэтраседэнья і прыступіла да Пэтрамакарэа&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар =Алена Германовіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =10 кастрычніка 2011| url =http://by.belapan.by/archive/2011/10/10/502466_502467/| загаловак =У 2012 годзе вэнэсуэльска-беларускае СП плянуе здабыць 1,5 млн тонаў нафты| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец =БелаПАН| дата = 11 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

=== Іран ===
5 траўня 2007 году ўлады [[Іран]]у ўхвалілі разьлік прадпрыемствам распрацоўкі [[нафтарадовішча]] Джафэйр ў сумежнай з [[Ірак]]ам паўднёва-заходняй вобласьці [[Хузэстан]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Сяргей Кузьняцоў| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 17 траўня 2007| url = http://www.zviazda.by/second.html?r=33&amp;p=22&amp;archiv=17052007| загаловак = Беларусь у пошуках нафты ў Іране і Азэрбайджане| фармат = | назва праекту = У сьвеце| выдавец = [[Зьвязда]], № 89 (25954)| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. [[Радовішча]] знаходзілася за 30 кілямэтраў на ўсход ад іншага радовішча [[Азадэган]] і за 70 км на паўднёвы захад ад [[места]] [[Ахваз]]. Яно складала 22 км у даўжыню і 10 км у шырыню. Запасы ацэньваліся ў 2,1 млрд [[Барэль|барэляў]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Аліна Грышкевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 28 студзеня 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=480482| загаловак = Іран зацікаўлены ў пашырэньні беларускай прысутнасьці на іранскім нафтавым рынку| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = [[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; (300 млн [[тона]]ў). 5 верасьня ў Іране адбылося падпісаньне з [[Нацыянальная іранская нафтавая кампанія|Нацыянальнай іранскай нафтавай кампаніяй]] (НІНК) дамовы на распрацоўку радовішча, што прадугледжвала [[бурэньне]] разьведаных нафтаносных слаёў і [[Геолягаразьведка|геолягаразьведку]] новых&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 5 верасьня 2007| url = http://news.belta.by/by/print?id=174374| загаловак = Беларусь падпісала з Іранам кантракт на здабычу нафты на радовішчы Джафэйр| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку бакі стварылі [[сумеснае прадпрыемства]] (СП) «Белпарс Пэтролеюм»&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Мілена Ануфрыёнак| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 9 студзеня 2008| url = http://news.belta.by/by/print?id=193557| загаловак = «Беларуснафта» плянуе ў 2008 годзе пачаць здабычу нафты на іранскім радовішчы Джафэйр| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, што працавала паводле дамовы [[выкуп]]у. Тады ж падпісалі трохбаковую дамову аб распрацоўцы радовішча з удзелам «Пэтраіран Дэвэлапмэнт»&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Людміла Сац| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 6 траўня 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=527846| загаловак = Беларусь і Іран паскораць рэалізацыю сумесных інвэстпраектаў| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 9 сьнежня 2008 году бакі дамовіліся аб перадачы ў распрацоўку СП новага пласта Фахліян у радовішчы Азадэган. Тады ж у Гомелі адбылося падпісаньне пагадненьня з прыватным прадпрыемствам «[[Сэпанта Інтэрнэшнл]]» аб суправаджэньні бурэньня [[нафтасьвідравіна]]ў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Валер Сідорчык| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 9 сьнежня 2008| url = http://news.belta.by/by/print?id=310125| загаловак = «Беларуснафта» і іранская Sepanta International заключылі пагадненьне аб супрацоўніцтве| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. 4 траўня 2009 году дадалася [[дамова]] з «Пэтра Парс» на трохвымерную [[Сэйсмаразьведка|сэйсмаразьведку]] 20 адмыслоўцамі на радовішчы Банд-э-Каркхех з ахопам 874 квадратных км&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Валер Сідорчык| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 4 траўня 2009| url = http://news.belta.by/by/print?id=365521| загаловак = «Беларуснафта» і іранская кампанія PPI падпісалі кантракт на правядзеньне сэйсмаразьведачных работаў| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. На 25 жніўня 2010 году на Джафэйры прабурылі 4 сьвідравіны&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Ірына Аніскевіч| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 25 жніўня 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=573012| загаловак = Беларусь за 10 гадоў плянуе здабыць у Іране 9,3 млн т нафты| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Прамысловая [[нафтаздабыча]] распачалася пасьля кастрычніка&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Уладзімер Васількоў| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 15 чэрвеня 2010| url = http://news.belta.by/by/print?id=545178| загаловак = Беларусь можа пачаць здабычу нафты ў радовішчы Джафэйр у кастрычніку - пасол Ірана| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt; і дасягнула 2,8 тыс. барэляў у дзень&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 жніўня 2011| url = http://www.svaboda.by/articleprintview/24298961.html| загаловак = Беларусь спыняе здабычу нафты ў Іране| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = [[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

29 сакавіка 2011 году Дзяржаўны дэпартамэнт [[ЗША]] ўвёў супраць «Беларуснафты» за нафтараспрацоўку ў Іране 4 забароны на:
# падтрымку [[экспарт]]у ад [[Экспартна-імпартны банк ЗША|Экспартна-імпартнага банку ЗША]],
# атрыманьне экспартнай ліцэнзіі ад [[урад]]у ЗША,
# атрыманьне ад прыватнага амэрыканскага [[банк]]у пазыкі больш як на 10 млн [[$]] цягам году,
# падпісаньне дамоваў з урадам ЗША&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 30 сакавіка 2011| url = http://www.svaboda.by/articleprintview/3541337.html| загаловак = «Беларуснафта»: санкцыі ЗША абцяжараць рэалізацыю замежных праектаў| фармат = | назва праекту = | выдавец = Радыё «Свабода»| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

16 жніўня прадпрыемства спыніла здабычу ў краіне&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 17 жніўня 2011 |url = http://www.svaboda.by/articleprintview/24299296.html |загаловак = «Беларуснафта»: Беларусь выходзіць з праекту па здабычы нафты ў Іране |фармат = |назва праекту = Эканоміка |выдавец = Радыё «Свабода» |дата = 6 красавіка 2012 |мова = |камэнтар =}}&lt;/ref&gt;.

=== Расея ===
У 2013 годзе «Беларуснафта» заснавала ў [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга|Ямала-Ненецкай аўтаномнай акрузе]] даччыннае [[ААТ]] «Нафтавая кампанія «Янгпур»». Прадпрыемства пачало пошук, выведку і распрацоўку радовішчаў на Ямале з наступнай здабычай нафты, газу і газавага кандэнсату, а таксама першаснай перапрацоўкай нафты. У 2015 годзе адкрылі Мяцельскае нафтагазакандэнсатнае радовішча, якое ў 2020 годзе дало асноўны абсяг здабычы прыроднага газу. У 2016 годзе «Янгпур» пачаў прадаваць нафту, [[газакандэнсат]], газ і фракцыю [[Дызэльнае паліва|дызэльнага паліва]] на [[Санкт-Пецярбурская міжнародная таварна-сыравінная біржа|Санкт-Пецярбурскай міжнароднай таварна-сыравіннай біржы]] ў сэкцыях «Нафтапрадукты» і «Прыродны газ». За 2016—2020 год прадалі 1 млрд кубамэтраў прыроднага газу ўласнай здабычы. У 2019 годзе адкрылі газавы промысел. У 2020 годзе здабылі 215 000 тонаў нафты і звыш 870 млн кубамэтраў прыроднага і спадарожнага газу, што было найбольшым вынікам ад заснаваньня прадпрыемства. За 2020 год здабыча прыроднага газу патроілася, а яго продаж падвоіўся на 1 млн кубамэтраў за содні «[[Газпрам]]у». Праводзілася выведка на Заходне-Ізьвесьцінскай плошчы і Асеньнім радовішчы. Стварылі інфраструктуру на 3-м кусьце Мяцельскага радовішча, пусьцілі ўстаноўку стабілізацыі газакандэнсату на 2-й лініі падрыхтоўкі прыроднага газу і пабудавалі 3-ю лініі. У 2020 годзе ўпершыню адкрылі нафтавы паклад з выхадам 20 тонаў нафты за содні. «Янгпур» дасягнуў паводле прыбытковасьці і абсягу ўкладаньняў узроўню нафтагазаздабыўнога кіраўніцтва «Рэчыцанафта». У студзені 2021 году на Мяцельскім радовішчы выкарыстоўвалі 11 сьвідравінаў, зь якіх за содні здабывалі 3 млн кубамэтраў прыроднага газу і звыш 240 тонаў газакандэнсату&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паўночны актыў «Беларуснафты» плянуе павялічыць здабычу газу да 1 млрд куб.м за год|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/paunochny-aktyu-belarusnafty-planue-pavjalichyts-zdabychu-gazu-da-1-mlrd-kubm-za-god-95754-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 студзеня 2021|дата доступу=19 студзеня 2021}}&lt;/ref&gt;.

=== Украіна ===
9 лістапада 2020 году даччынае ТАА «Сэрвіс Ойл» прабурыла 9-ю сьвідравіну на Мачускім газакандэнсатарным радовішчы ў [[Палтаўская вобласьць|Палтаўскай вобласьці]]. Глыбіня сьвідравіны склала 5245 мэтраў. Яе прабурылі для [[Данбаская паліўна-энэргетычная кампанія|Данбаскай паліўна-энэргетычнай кампаніі]] (ДПЭК) «Нафтагаз» за 141 дзень&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларускія нафтавікі пабудавалі дзявятую сьвідравіну на Мачускім радовішчы ва Ўкраіне|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201109/1604903340-belaruskiya-naftaviki-pabudavali-dzyavyatuyu-svidravinu-na-machuhskim|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=9 лістапада 2020|дата доступу=2 студзеня 2021}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
25 лютага 1966 году {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міністэрства нафтавай прамысловасьці СССР|міністар нафтавай прамысловасьці СССР|ru|Министерство нефтяной промышленности СССР}} {{Артыкул у іншым разьдзеле|Валянцін Шашын||ru|Шашин, Валентин Дмитриевич}} падпісаў загад аб стварэньні дзяржаўнага нафтагазаздабывальнага аб’яднаньня «Беларуснафта» на аснове ўправы «[[Рэчыца]]нафта» ([[Гомельская вобласьць]], [[Беларуская ССР]]), заснаванай у красавіку 1965 году. У 1967 годзе здабылі першы млн тонаў нафты і 2 млн [[м³]] спадарожнага газу. У пачатку 1969 году ў [[Прыпяць|Прыпяцкай]] нафтаноснай вобласьці ([[Палеская нізіна]]) дадаткова адкрылі 3 [[радовішча|нафтарадовішчы]]: [[Віша (Каленкавіцкі раён)|Вішаўскае]] ([[Каленкавіцкі раён]], Гомельская вобл.), [[Давыдаўка (Шацілавіцкі раён)|Давыдаўскае]] ([[Шацілавіцкі раён]], Гомельская вобл.) і [[Цішкаўка (Беларусь)|Цішкаўскае]] ([[Рэчыцкі раён]]). У 1973—1977 гадах «Беларуснафта» распрацоўвала радовішчы ў [[Калінінградзкая вобласьць|Калінінградзкай вобласьці]] ([[Расейская СФСР]]). У 1975 годзе здабыча на радовішчах Беларусі дасягнула найбольшага памеру ў 8 млн тонаў за год. 26 лютага 1976 году ўвялі ў дзеяньне Беларускі газаперапрацоўчы завод (Рэчыца), які 30 сьнежня 1986 году перадалі аб’яднаньню «Беларуснафта». У 1976 г. на заводзе са спадарожнага [[Нафтавы газ|нафтавага газу]] атрымалі 11 тыс. тонаў [[Звадкаваны вуглевадародны газ|звадкаванага вуглевадароднага газу]]. З канца 1978 году па сярэдзіну 1995 году «Беларуснафта» прабурыла сьвідравіны ў [[Заходне-Сыбірская раўніна|Заходняй Сыбіры]] (Расея; {{Артыкул у іншым разьдзеле|Заходны-Сыбірскі нафтагазаносны басэйн||ru|Западно-Сибирский нефтегазоносный бассейн}}) з штогадовай магутнасьцю здабычы ў звыш 20 млн тонаў нафты. У 1984 годзе нафтаздабыча ў Беларусі скарацілася да 2 млн тонаў. 1 лютага 1991 году ў складзе «Беларуснафты» ў Гомелі стварылі Беларускі навукова-дасьледчы і праектны інстытут нафтагазавай прамысловасьці (БелНДІПнафта) на аснове Гомельскага аддзелу праектаваньня будаўніцтва сьвідравінаў. У сьнежні 1997 году ў Рэчыцы пабудавалі першую аўтазаправачную станцыю (АЗС) аб’яднаньня «Беларуснафта». 7 чэрвеня 2001 году пасаду кіраўніка заняў Аляксандар Ляхаў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 8 чэрвеня 2001| url = http://www.charter97.eu/bel/news/2001/06/08/13| загаловак = Гендырэктар «Беларуснафты» вызвалены ад займаемай пасады| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Хартыя’97]]| дата = 6 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

У 2002 годзе здабыча спадарожнага нафтавага газу вырасла да 10 млрд м³. У 2004 годзе ў склад «Беларуснафты» ўвайшло прадпрыемства «Беларуснафта-Нафтахімпраект», якое праектуе склады захоўваньня нафтапрадуктаў і аўтастаянкі, газанапаўняльныя, аўтазаправачныя і газазаправачныя станцыі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларуснафта-Нафтахімпраект»|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/center/science/neftehimproekt/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. У 2005 годзе ў аб’яднаньне «Беларуснафты» ўвайшлі абласныя прадпрыемствы нафтапрадуктазабесьпячэньня ў складзе 375 АЗС і 44 нафтабазаў. У 1997—2007 гадах штогод здабывала 1,8 млн тонаў нафты&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Натальля Кароткая| дата публікацыі = 19 лістапада 2008| url = http://by.belapan.by/archive/2008/11/19/267352_267372/| загаловак = «Беларуснафта» сумесна з амэрыканскай кампаніяй «Радыял Дрылінг» выпрабоўвае новую тэхналёгію ўскрыцьця пласту на беларускіх радовішчах| назва праекту = Эканоміка| выдавец = [[БелаПАН]]| дата = 11 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе [[Унітарнае прадпрыемства|ўнітарнае прадпрыемства]] «Беларуснафта» пераўтварылі ў [[дзяржаўнае аб'яднаньне]]. У 2011 годзе валодала 484 [[Аўтазаправачная станцыя|аўтазаправачнымі станцыямі]] (АЗС; больш як 60% ад агульнай колькасьці ў краіне&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 20 чэрвеня 2011| url = http://news.belta.by/by/print?id=638426| загаловак = Правапераемнікам філіяла ВА «Беларуснафта» ў Заходняй Сыбіры стала ТАА «Беларуснафта-Сібір»| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = [[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]| дата = 5 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;), празь якія на беларускім рынку збывалася звыш 75% паліва&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = Ганна Кот| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 6 чэрвеня 2011| url = http://news.belta.by/by/print?id=635154| загаловак = «Беларуснафта» абмежавала водпуск аўтамабільнага паліва за наяўны разьлік на АЗС| фармат = | назва праекту = Эканоміка| выдавец = БелТА| дата = 5 красавіка 2012 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. У 2015 годзе скончылі перабудову Беларускага газапепрацоўчага заводу (БГПЗ), што павялічыла перапрацоўку увазных лёгкіх [[вуглевадарод]]аў да 380 000 тонаў. Магутнасьць БГПЗ склала 235 млн кубамэтраў спадарожнага нафтавага газу. За 2015 год зь беларускіх радовішчаў паступіла 215 млн кубамэтраў&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газаперапрацоўка і энэргетыка|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/center/refinement/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. На пачатак 2018 году прадпрыемства мела звыш 570 [[АЗС]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб прадпрыемстве|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/about/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;, на 235 зь якіх прадавалі аўтамабільны [[прапан]]-[[бутан]]. Даччыныя прадпрыемствы «Беларуснафты» ў галіне забесьпячэньня нафтапрадуктамі працавалі ва ўсіх 6 абласьцях Беларусі і мелі 28 складоў захоўваньня нафтапрадуктаў і 3 газанапаўняльныя станцыі&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Збытавая сетка|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/products/sales/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 17 жніўня 2020 году «Беларуснафта» ўкараніла [[Гідраразрыў пляста|гідраразрыў пляста]] (ГРП) пры дапамозе пробкі і пэрфарацыі на 67-й сьвідравіне Паўночна-[[Даманавічы (Гомельская вобласьць)|Даманавіцкага]] радовішча. Гэта дазволіла зьнізіць час падрыхтоўкі сьвідравіны да наступнай ступені ГРП з 2—5 дзён да 3—6 гадзінаў, а таксама ствараць некалькі расколін за 1 запампоўку. У мерапрыемстве на заказ нафтагазаздабыўнога кіраўніцтва «Рэчыцанафта» ўдзельнічалі супрацоўнікі 3-х галіновых кіраўніцтваў: [[тампанаж]]нага, павышэньня нафтааддачы плястоў і рамонце сьвідравінаў, прамыслова-геафізычных працаў. Суправаджэньне ажыцьцявілі адмыслоўцы Беларускага навукова-дасьледчага праектнага інстытуту нафты ([[БелНДПІнафта]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларускія нафтавікі асвоілі тэхналёгію амэрыканскіх «сланцавікоў»|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belaruskija-naftaviki-asvoili-tehnalogiju-amerykanskih-slantsavikou-90751-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=17 жніўня 2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

За 2017—2021 гады геолягі «Беларуснафты» адкрылі ў Гомельскай вобласьці 8 нафтарадовішчаў, што павысіла здабывальныя запасы на 7,5 млн тонаў. Пры гэтым, зь 2018 году прадпрыемства выйшла на поўнае пакрыцьцё здабытай нафты прыростам яе запасаў. За студзень—красавік 2021 году адкрылі 3 радовішчы, у тым ліку ў красавіку Гур’янаўскае радовішча ў [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім раёне]] (у цэнтральнай зоне [[Прыпяцкі прагін|Прыпяцкага прагіну]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Восем новых радовішчаў нафты адкрылі ў Беларусі за апошнія 5 гадоў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/vosem-novyh-radovishchau-nafty-adkryli-u-belarusi-za-aposhnija-5-gadou-98697-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 красавіка 2021|дата доступу=9 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;. 2 лютага 2021 году «Беларускі газаперапрацоўчы завод» («БГПЗ») у [[Рэчыца|Рэчыцы]] скончыў перааснашчэньне цепла-тэхналягічнага тракту [[Цеплаэлектрацэнтраль|цеплаэлектрацэнтралі]] (ЦЭЦ), што дазволіла 8-кратна зьменшыць патрэбу ў паліўным газе з 4223 да 518 тонаў умоўнага паліва. [[Печ]] падагрэву газу дааснасьцілі рэгулятарамі выдатку, тэмпэратуры на выхадзе і [[ціск]]у падачы на гарэлкі. Затым замянілі газавыя цеплаабменьнікі, а таксама правялі цеплаізаляцыю і супрацьржавейную апрацоўку абсталяваньня і [[трубаправод]]аў з вугляродзістай [[Сталь|сталі]]. Гэта дазволіла перайсьці ўлетку на трыгенэрацыю на ЦЭЦ «БГПЗ» шляхам атрыманьня [[холад]]у для газаперапрацоўкі зь [[Цеплыня|цеплаэнэргіі]] ад электра[[генэратар]]аў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мадэрнізацыя на БГПЗ дала магчымасьць скараціць патрэбнасьць у паліўным газе больш як у 8 разоў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/madernizatsyja-na-bgpz-dala-magchymasts-skaratsits-patrebnasts-u-paliunym-gaze-bolsh-jak-u-8-razou-96304-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=2 лютага 2021|дата доступу=20 ліпеня 2021}}&lt;/ref&gt;. 16 ліпеня 2021 году А. Лукашэнка падпісаў Указ № 275, які вывеў «Беларуснафту» са складу канцэрну «[[Белнафтахім]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларуснафта» выйшла з канцэрна «Белнафтахiм»|спасылка=https://novychas.by/ekanomika/belarusnafta-vyjszla-z-kancerna-belnaftahim|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=17 ліпеня 2021|дата доступу=20 ліпеня 2021}}&lt;/ref&gt;.

12 жніўня 2022 году старшыня канцэрну «[[Белнафтахім]]» [[Андрэй Рыбакоў]] паведаміў пра завяршэньне будаўніцтва нафтаправода «[[Гомель — Горкі]]», падрадніцай будоўлі якога была «Беларуснафта».

== Санкцыі ==
2 сьнежня 2021 году «Беларуснафта» была ўнесена ў [[чорны сьпіс Эўразьвязу]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=281293|title=ЕС прыняў пяты пакет санкцый супраць Беларусі ў сувязі з міграцыйным крызісам|work=[[Наша Ніва]]|date=2021-12-02|accessdate=2021-12-23}}&lt;/ref&gt;. Таксама кампанію ў свой санкцыйны сьпіс уключыла Швайцарыя&lt;ref&gt;[https://www.seco.admin.ch/seco/en/home/Aussenwirtschaftspolitik_Wirtschaftliche_Zusammenarbeit/Wirtschaftsbeziehungen/exportkontrollen-und-sanktionen/sanktionen-embargos/sanktionsmassnahmen/suche_sanktionsadressaten.html Searching for subjects of sanctions]&lt;/ref&gt;. 22 сьнежня да адпаведнага пакету санкцый ЭЗ далучыліся Альбанія, Ісьляндыя, Ліхтэнштайн, Нарвэгія, Паўночная Македонія, Сэрбія, Чарнагорыя&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=282093|title=Яшчэ некалькі еўрапейскіх краін далучыліся да пятага санкцыйнага пакета Еўразвязу, у тым ліку прарасійская Сербія|work=[[Наша Ніва]]|date=2021-12-23|accessdate=2021-12-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|title=Declaration by the High Representative on behalf of the European Union on the alignment of certain countries concerning restrictive measures in view of the situation in Belarus |url=https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2021/12/22/declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-european-union-on-the-alignment-of-certain-countries-concerning-restrictive-measures-in-view-of-the-situation-in-belarus/|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Рада Эўрапейскага зьвязу|Рада Эўрапейскага зьвязу|be|Савет Еўрапейскага саюза}}|date=2021-12-22|accessdate=2021-12-23|language=en}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2022 году да санкцый супраць Беларуснафты далучылася Украіна&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230415204158/https://sanctions.nazk.gov.ua/sanction-company/7006/ Республіканське унітарне підприємство &quot;Виробниче об'єднання &quot;Білоруснафта&quot;]&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/mediaCenter/news/|выдавец=ДВА «Беларуснафта»|дата публікацыі=2020|дата доступу=26 жніўня 2020}}
** [https://web.archive.org/web/20220122185257/https://www.belorusneft.by/sitebeloil/be/addUp/about/stucture/ Арганізацыйная структура]

{{Беларускія АЗС}}

[[Катэгорыя:Арганізацыі Гомля]]
[[Катэгорыя:Чыгуначны раён (Гомель)]]
[[Катэгорыя:Белнафтахім]]
[[Катэгорыя:Нафтавыя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Газавыя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Транснацыянальныя карпарацыі]]
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Беларускія кампаніі]]
[[Катэгорыя:Люты 1966 году]]
[[Катэгорыя:1966 год у Беларусі]]
[[Катэгорыя:Кампаніі, заснаваныя ў 1966 годзе]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным сьпісе ЭЗ]]</text>
      <sha1>3fr1fa7v60yanhebkahcrt5wc6qwju7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Еж3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126057</id>
    <revision>
      <id>2620739</id>
      <parentid>2620543</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:06:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[c:file:E_subway_train_at_Studentskaya_station.jpg]] замененая на [[c:file:E_subway_train_at_Studencheskaya_station.jpg]] карыстальнікам [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]: typo.</comment>
      <origin>2620739</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8003" sha1="dlzxj0q5x0s0ugg1687e7z7uttvlkru" xml:space="preserve">{{Вагон мэтро
|завадзкое пазначэньне    = 81-710
|выява   = [[Файл:E subway train at Studencheskaya station.jpg|300пкс]]
|вытворца    = Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод
|сэрыя      = Еж3
|пэрыяд выпуску = з [[1973]]
|пэрыяд эксплюатацыі          = з [[1973]]
|тара        = 31,7 т
|даўжыня         = 19210 мм
|шырыня          = 2700 мм
|вышыня      = 3695 мм
|хуткасьць      = 90 км/г
|паскарэньне/замядленьне  = 1,1/1,2 м/с2
|тып тормазу         = электрадынамічны
|магутнасьць   = 4х72 кВт
|дыямэтар колаў           = 780 мм
|пасажыраёмістасьць          = 264 чел.
|выкарыстоўваецца          = [[Маскоўскі мэтрапалітэн]]&lt;br /&gt;[[Харкаўскі мэтрапалітэн]]&lt;br /&gt;[[Тбіліскі мэтрапалітэн]]&lt;br /&gt;[[Бакінскі мэтрапалітэн]]
}}
[[вагон мэтрапалітэна|Вагоны мэтрапалітэна]] '''тыпу Еж3''' былі створаны на аснове [[Вагон мэтро тыпу Еж|вагонаў тыпу Еж]], але адрозьніваліся зьмененаю электрычнаю схемаю: ставіліся больш магутныя цягавыя электрарухавікі ДК-116А, ужыта імпульснае рэґуляваньне напругі ў рэжыме рэастатнага тармажэньня на высокіх хуткасьцях. Таксама больш цьвёрдымі сталі сядушкі. Вагоны Еж3 зьяўляюцца асобным тыпам і не могуць эксплюатавацца ў адным складзе з вагонамі тыпу [[Вагон мэтро тыпу Е|Е]] і Еж. Усе вагоны Еж3 — галаўныя і эксплюатуюцца, галоўным чынам, з [[прамежкавы вагон|прамежкавымі вагонамі]] [[Вагоны тыпаў Ем508, Ем508Т, Ем509|Ем508Т]].

На аснове вагонаў Еж3 былі створаны вагоны Еж6 (81-712) для сакрэтнай сыстэмы Д6 (больш вядомае як [[Мэтро-2]]). Адрозьніваюцца яны ад Еж3 здольнасьцю працы без кантактнай рэйкі, ад акумулятарных батарэяў. У сыстэме Д6 выкарыстоўваюцца як вагоны суправаджэньня з кантактарна-акумулятарнымі электравозамі тыпу Л. Тры вагоны Еж6 № 5581, 5583, 5584 мадэрнізаваны ў прамежкавыя на ЗАТ «ЗРЭПС» і знаходзяцца ў рэзэрве пасажырскага парку дэпо «Планернае».

Па канструкцыі Еж3 амаль не адрозьніваюцца ад '''[[Вагон мэтро тыпу Е|вагонаў тыпу Е]]''', асноўныя адрозьненьні — больш магутныя [[Цягавы электрарухавік|цягавыя рухавікі]] ДК-116А гадзінавай магутнасьцю 72 квт (супраць ранейшае 68 квт) і наяўнаьсць у [[Рэастатна-кантактарная сыстэма кіраваньня|сілавой ланцугі]] [[тырыстар]]ных рэґулятараў паслабленьня ўзрушанасьці для плаўнага кіраваньня токам узрушанасьці [[Цягавы электрарухавік|ТЭР]] пры тармажэньні на высокіх хуткасьцях.

== Гісторыя ==

Першыя дасьледчыя вагоны № 5561—5573 у верасьні-кастрычніку 1973 году паступілі ў электрадэпо «Чырвоная Прэсьня» для працы на Чырвонапрэсьненскай лініі, а ўсьлед за імі ў верасьні-лістападзе наступнага году прыйшлі ўжо сэрыйныя Еж3 (усе ці амаль усе выпушчаныя для Масквы вагоны з нумарамі 56хх) і першыя Ем508Т (№ 6398—6399, а таксама ўсе ці амаль усе вагоны ў дыяпазоне 6400—6443). У сваю чаргу, усе больш старыя вагоны Еж, Еж1, Ем508 і Ем509 (усе — 1972 году выпуску) былі адпраўлены ў дэпо «Паўночнае» для замены вагонаў тыпу Д, якія перадаюцца ў дэпо «Ізмайлава» для замены вагонаў А, што сьпісваюцца там&lt;sup&gt;м&lt;/sup&gt; і Б&lt;sup&gt;м&lt;/sup&gt;.

У 1978 годзе пачата эксплюатацыя вагонаў Еж3 і Ем508Т на Горкаўска-Замаскварэцкай лініі. Для фармаваньня цягнікоў у дэпо «Сокал» паступілі галаўныя вагоны Еж3 (1973, 1974 і 1977 гадоў выпуску) і некалькі прамежкавых вагонаў Ем508Т з дэпо «Планернае» (і, магчыма, з дэпо «Жданаўскае»), а таксама новыя Ем508Т з заводу (амаль усе выпушчаныя для Масквы вагоны ў дыяпазоне 6992—7091; некалькі зь якіх паступілі тады ў дэпо «Планернае»), частка зь якіх, у сувязі зь недахопам Еж3, якія ўжо не выпускаліся, была пераабсталявана ў галаўныя.

Вагоны, з заводу ў дэпо «Чырвоная Прэсьня» і «Сокал» якія не паступалі, накіроўваліся ў дэпо «Жданаўскае» і «Планернае» напроста.

Са жніўня 1980 году па кастрычнік 1983 году ўсе яны, па меры прыходу новых вагонаў 81-717 і 81-714, паступова перадаваліся ў дэпо «Планернае». За кошт гэтага ў канцы верасьня 1983 году[http://www.mosmetro.ru/pages/page_0.php?id_page=642]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Жданаўска-Чырвонапрэсьненская лінія была перакладзена на васьмівагонныя цягнікі, а апошнія вагоны з «Сокала» паступілі на яе ў кастрычніку.

У наш час вагоны Еж3 і Ем508Т у [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Маскоўскім мэтрапалітэне]] эксплюатуюцца на [[Таганска-Чырвонапрэсьненская лінія|Таганска-Чырвонапрэсьненскай]] лініі, у [[Харкаўскі мэтрапалітэн|Харкаўскім мэтрапалітэне]] на Халоднагорска-Завадской лініі, у [[Тбіліскі мэтрапалітэн|Тбіліскім мэтрапалітэне]] на Дзідубэ-Самгарыйскай лініі і ў [[Бакінскі мэтрапалітэн|Бакінскім мэтрапалітэне]] (у якім амаль усе яны, па стане на пачатак 2010 году, ужо сьпісаны).

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vagon.metro.ru/passenger/ezh3.html Вагоны тыпу Еж3 на сайце Мэтровагонаў]

{{Вагоны мэтро}}

[[Катэгорыя:Вагоны мэтро]]</text>
      <sha1>dlzxj0q5x0s0ugg1687e7z7uttvlkru</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вагон 81-717/714</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126261</id>
    <revision>
      <id>2620741</id>
      <parentid>2620544</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:06:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[c:file:E_subway_train_at_Studentskaya_station.jpg]] замененая на [[c:file:E_subway_train_at_Studencheskaya_station.jpg]] карыстальнікам [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]: typo.</comment>
      <origin>2620741</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106653" sha1="dlrivb5zsohjo5pxjtrk4puembod7rg" xml:space="preserve">{{Вагон мэтро
|сэрыя                   = 
|выява                   = [[Файл:An_81-717_subway_train_within_the_Moscow_Subway_System.jpg|300пкс]]
|вытворца                = [[СССР]], [[Расея]]
|завадзкое пазначэньне   = 81-717/714
|пэрыяд выпуску          = з [[1976 год у гісторыі мэтрапалітэну|1976]]
|пэрыяд эксплюатацыі     = з [[1978 год у гісторыі мэтрапалітэну|1978]]
|усяго выраблена         = 
|нумарацыя               = 
|тара                    = 34/ 33,5 т
|даўжыня                 = 19206 мм
|шырыня                  = 2670 мм
|вышыня                  = 3650 мм
|хуткасьць               = 90 км/г
|паскарэньне/замядленьне = 1,2 м/с² / 1,1 м/с²
|тып тормазу             = [[Тормаз Вэстынгаўза]]
|магутнасьць             = 4×114 кВт
|дыямэтар колаў          = 780 мм
|пасажыраёмістасьць      = 309/ 330
|выкарыстоўваецца        = [[Бакінскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Будапэшцкі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Варшаўскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Днепрапятроўскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Ерэванскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Кіеўскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Менскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Маскоўскі мэтрапалітэн|Масква]],&lt;br /&gt;[[Ніжагародзкі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Новасыбірскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Пецярбурскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Праскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Самарскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Сафійскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Ташкенцкі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Тбіліскі мэтрапалітэн]],&lt;br /&gt;[[Харкаўскі мэтрапалітэн]]
}}
[[Вагон мэтрапалітэну|Вагоны мэтрапалітэну]] мадэляў '''81-717''' ([[галаўны вагон|галаўны]]) і '''81-714''' ([[прамежкавы вагон|прамежкавы]]) былі распрацаваны [[Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод|Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводам]] у другой палове [[1970-я|1970-х гадоў]]. Ад папярэдніх мадэляў адрозьніваюцца ня толькі зьмененаю маскаю, але й больш магутнымі рухавікамі, адсутнасьцю [[кабіна машыніста|кабінаў машыніста]] у [[прамежкавы вагон|прамежкавых вагонах]], а таксама шырэйшым ужываньнем электронікі ў прыборах кіраваньня.

Вядомыя як ''81-я сэрыя'' (у шэрагу краінаў — ''81-71'') і ''«нумарныя»'', прычым гэтыя мянушкі вагоны дадзеных мадэляў атрымалі ад таго, што ня маюць літарнага пазначэньня тыпу, толькі [[адзіная нумарацыя мадэляў вагонаў|лічбавае найменьне]]. Канструктыўна ўяўляюць сабою прамежкавае зьвяно ад вагонаў [[Вагон мэтро тыпу Е|тыпу Е]] да [[Вагон мэтро тыпу І|тыпу І]]. Даволі хутка на [[Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод|Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводзе]], а пазьней і на [[Ленінградзкі вагонабудаўнічы завод імя Ягорава|Ленінградзкім вагонабудаўнічым заводзе імя Ягорава]] наладзілі сэрыйную вытворчасьць дадзеных вагонаў, якая працягваецца па цяперашні час. У мэтрапалітэне шэрагу гарадоў ([[Бакінскі мэтрапалітэн|Баку]], [[Кіеўскі мэтрапалітэн|Кіеў]], [[Менскі мэтрапалітэн|Менск]], [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Масква]], [[Новасыбірскі мэтрапалітэн|Новасыбірск]] і г. д.) мадэлі 81-717/714 і іх мадыфікацыі выконваюць асноўны аб’ём перавозкаў.

== Перадгісторыя ==
[[Файл:E subway train at Studencheskaya station.jpg|міні|зьлева|250пкс|[[Вагон мэтро тыпу Е]]]]
Да [[1970-я|1970-х гадоў]] аснову вагоннага парку мэтрапалітэнаў у шэрагу гарадоў [[СССР|Савецкага Саюзу]] і некаторых іншых краінаў [[Варшаўская дамова|Варшаўскай дамовы]] складалі вагоны [[Вагон мэтро тыпу Е|тыпу Е]] і іх разнавіднасьці ([[Вагон мэтро тыпу Еж|Еж]], [[Ем]], [[Ечс]] і іншыя). Гэтыя вагоны выпускаліся савецкім [[Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод|Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводам]] з 1959 году (сэрыйная вытворчасьць з 1963 году) і як іх [[Вагон мэтро тыпу Д|папярэднікі]] мелі сталёвыя кузавы і кантактарную сыстэму кіраваньня (электраабсталяваньне пастаўляў завод «[[Дынама (завод)|Дынама]]»). Паскарэньне пры пуску засталося практычна бязь зьменаў, бо была палегчана канструкцыя кузава (яго зрабілі цельнанясучым, як напрыклад на [[ЭР1]]) і адначасова зьніжана магутнасьць [[цягавы электрарухавік|цягавых рухавікоў]] (з мэтаю зьніжэньня энерґаспажываньня)&lt;ref name=&quot;ложд75-Е&quot;&gt;{{кніга
|аўтар        = В.&amp;nbsp;А. Ракаў.
|частка        = Маторныя вагоны тыпу Е і іх разнавіднасьці
|загаловак     = Лакаматывы айчынных чыгункаў 1956—1975
|год          = 1999
|старонкі     = 276—291
|месца        = Масква
|выдавецтва = Транспарт
|isbn         = 5-277-02012-8
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ложд-Е&quot;&gt;{{кніга
|аўтар        = В.&amp;nbsp;А. Ракаў.
|частка        = Апошнія разнавіднасьці маторных вагонаў Е
|загаловак     = Лакаматывы і маторвагонны рухомы састаў чыгункаў Савецкага Саюзу (1976—1985&amp;nbsp;гг.)
|год          = 1989
|старонкі     = 117—125
}}&lt;/ref&gt;. Тым часам, контакторная сыстэма мае абмежаваньні па хуткадзейнасьці, што ў спалучэньні зь недастатковаю магутнасьцю рухавікоў не дазваляла падняць пускавое паскарэньне, а такім чынам і тэхнічную хуткасьць, што ў сваю чаргу абмяжоўвала правозную здольнасьць на лініях мэтрапалітэна зь вялікай пасажыраплыньню. Рашэньняў у дадзеным выпадку было некалькі, у прыватнасьці:
* павялічыць магутнасьць цягавых рухавікоў;
* ужыць імпульснае рэґуляваньне напругі і ўзрушанасьці цягавых рухавікоў;
* зьменшыць вагу кузава за кошт лягчэйшых матэрыялаў.
Тут першым чынам варта зьвярнуць увагу на ўжываньне імпульснага рэґуляваньня. Справа ў тым, што ўжо на вагонах разнавіднасьці [[Ечс]] у 1972 годзе былі ўсталяваныя тырыстарныя імпульсныя пераўтваральнікі для рэґуляваньня ўзрушанасьці цягавых рухавікоў пры пуску і [[рэастатнае тармажэньне|рэастатным тармажэньні]]. У далейшым гэтыя пераўтваральнікі былі палепшаны (ухілен ўплыў токаў пульсацыяў на сыстэму Аўтаматычнае рэгуляваньне хуткасьці) і ўжыты на вагонах разнавіднасьці [[Еж3]] (1973—1975&amp;nbsp;гады). Імпульснае рэґуляваньне напругі на зацісках цягавых рухавікоў было ўжыта на вагонах разнавіднасьці '''Еі''' (1968—1973&amp;nbsp;гады). Такім чынам, хоць і не вялікі, але досьвед ужываньня сілавое электроннае апаратуры на вагонах мэтро ў савецкіх заводаў быў&lt;ref name=&quot;ложд75-Е&quot; /&gt;. Што ж да зьніжэньня масы кузава за кошт ужываньня новых матэрыялаў, то тут было вырашана ўжыць алюміній. Распрацоўка новага больш магутнага цягавага рухавіка не ўяўляла сур’ёзных цяжкасьцяў.

У 1973 годзе на Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводзе пад кіраўніцтвам галоўнага канструктара заводу А. Акімава былі распрацаваныя, а да канца году пабудаваныя 3 дасьледчых вагоны, зь якіх склалі экспэрымэнтальны цягнік. Гэтыя вагоны, якія атрымалі пазначэньне тыпу [[вагон мэтро тыпу І|І]] (завадзкое пазначэньне [[галаўны вагон|галаўнога вагону]] — 81-715, [[прамежкавы вагон|прамежкавага]] — 81-716), значна адрозьніваліся ад папярэдніх мадэляў. Так гадзіньнікавая магутнасьць цягавых рухавікоў вагона тыпу І складала 90&amp;nbsp;квт (магутнасьць рухавікоў вагонаў Е — 72&amp;nbsp;квт), а пазьней была падвышана да 100&amp;nbsp;квт. Кузавы вагонаў былі выраблены з алюмініевых сплаваў, што дазволіла зьменшыць вагу тары вагона на 2 тоны. У дадаткаў да ўсяго, рэґуляваньне напругі на зацісках цягавых рухавікоў, а таксама рэґуляваньне ўзрушанасьці ажыцьцяўлялася з дапамогаю тырыстарных пераўтваральнікаў. Усё гэта разам павінна было павялічыць пускавое паскарэньне цягніка, а заадно і павялічыць тэхнічныя хуткасьці звароту цягнікоў. Апроч іншага, у вагонах былі ўжыты прымусовая вэнтыляцыя (дазволіла прыбраць чарпакі з даху) і [[люмінесцэнтная лямпа|люмінесцэнтнае асьвятленьне]] салёнаў, у [[рысорнае падвешваньне|рысорным падвешваньні]] ужыты [[пнэўмарэсар]]ы, а ў прамежкавых вагонах былі ліквідаваныя [[кабіна машыніста|кабіны машыніста]]. Апошняе, у спалучэньні з выпуклымі сьценкамі кузава (для больш поўнага выкарыстаньня габарыту тунэляў), дазволіла значна павялічыць плошчу пасажырскага салёна вагона, а такім чынам і павялічыць пасажыраёмістасьць цягнікоў&lt;ref name=&quot;ложд75-І&quot;&gt;{{кніга
|аўтар        = В.&amp;nbsp;А. Ракаў.
|частка        = Дасьледчыя маторныя электравагоны тыпу І
|загаловак     = Лакаматывы айчынных чыгункаў 1956—1975
|год          = 1999
|старонкі     = 291—294
|месца        = Масква
|выдавецтва = Транспарт
|isbn         = 5-277-02012-8
}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;ложд-І&quot;&gt;{{кніга
|аўтар        = В.&amp;nbsp;А. Ракаў.
|частка        = Дасьледчыя маторныя электравагоны І
|загаловак     = Лакаматывы і маторвагонны рухомы састаў чыгункаў Савецкага Саюзу (1976—1985&amp;nbsp;гг.)
|год          = 1989
|старонкі     = 131—137
}}&lt;/ref&gt;.

== Выпуск вагонаў мадэлі 81-717/714 ==
Вагоны тыпу І ў параўнаньні з папярэднімі тыпамі мелі цэлы шэраг перавагаў: большая пасажыраёмістасьць, больш поўнае выкарыстаньне габарыту, больш інтэнсіўны разгон. Аднак заводы, якія выпускаюць вагоны мэтро, былі не гатовыя ў кароткі тэрмін наладзіць выпуск алюмініевых кузаваў, да таго ж сама сыстэма імпульснага рэґуляваньня напругі патрабавала даводкі. У выніку было вырашана выпусьціць дасьледчую партыю вагонаў, якія б зьяўляліся пераходным зьвяном ад тыпу [[Еж3]] да тыпу [[вагон мэтро тыпу І|І]]. На заводзе ўжо быў распрацаваны праект прамежкавага вагона (завадское пазначэньне ''81-714''), які канструктыўна ўяўляў сабою палепшаны варыянт так і не пабудаванага вагона тыпу Еж2. Таксама завод распрацаваў і праект галаўнога вагона, якому прысвоілі завадское пазначэньне ''81-717''. Па гэтых праектах, у першай палове 1976 году Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод выпусьціў 6 дасьледчых вагонаў: 3 галаўных (№&amp;nbsp;5846, 5854, 5855) і 3 прамежкавых (№&amp;nbsp;5837, 5867, 5868)&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot;&gt;{{кніга
|аўтар        = В.&amp;nbsp;А. Ракаў.
|частка        = Маторныя электравагоны 81-717 і 81-714
|загаловак     = Лакаматывы і маторвагонны рухомы састаў чыгункаў Савецкага Саюзу (1976—1985&amp;nbsp;гг.)
|год          = 1989
|старонкі     = 125—131
}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Pribitie poezda na Nevskii prospekt.ogv|thumb|250px|Прыбыцьцё цягніка з вагонаў 81-717/714 на станцыю «[[Неўскі праспэкт (станцыя мэтро)|Неўскі праспэкт]]», Санкт-Пецярбург]]

Кузаў вагонаў 81-717 і 81-714 уяўляў сабою мадэрнізаваны кузаў апошніх мадыфікацыяў вагонаў тыпу Е, таму меў такія ж асноўныя памеры. Па большасьці абсталяваньня ([[матор-кампрэсар]]ы, пнэўматычнае абсталяваньне, акумулятарныя батарэі) і афармленьні пасажырскіх салёнаў, новыя вагоны былі падобныя з вагонамі тыпу [[Еж3]]. Таксама ў іх падобная (за некаторымі выключэньнямі) схема працы сілавых электрычных ланцугоў (у тым ліку і наяўнасьць [[рэастатнае тармажэньне|рэастатнага тармажэньня]])&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;. Вонкавыя зьмены складаліся першым чынам у тым, што з [[прамежкавы вагон|прамежкавых вагонаў]] былі ліквідаваны кабіны машыніста, якія існавалі ў кожным вагоне ўсіх папярэдніх тыпаў, а на лэбавай частцы [[галаўны вагон|галаўных вагонаў]] была прыбрана кантавыя пераходныя дзьверы. Замест яе, на лэбавай частцы галаўных вагонаў стала ўсталёўвацца вялікае ветравое шкло, паабапал якога мясцуецца пара вокнаў паменш. Пры гэтым сядушка машыніста, а таксама органы кіраваньня цягніком перамясьціліся з правае часткі кабіны ў сярэдзіну перад вялікім ветравым акном. Як і на вагонах тыпу І, на 81-717/714 былі ўсталяваны цягавыя рухавікі ДК-117Б гадзіньнікаваю магутнасьцю 110 квт (ДК-116 вагонаў Е — 72 квт), для сілкаваньня ланцугоў кіраваньня і зарада акумулятарных батарэяў стаў выкарыстоўвацца электронны блёк сілкаваньня ўласных патрэбаў (БСУП), а асьвятленьне ў салёнах ажыцьцяўляецца з дапамогаю [[люмінесцэнтная лямпа|люмінесцэнтных лямпаў]]. У сувязі з ужываньнем больш магутных рухавікоў, павелічэньнем масы [[Тара вагона|тары вагонаў]], а таксама падвышэньнем загрузкі прамежкавага вагона, былі падкочаны ўзмоцненыя вагонныя каляскі зь бязмомантаваю сыстэмаю падвескі цягавых рухавікоў, павялічаным дыямэтрам восяў колавых параў і з больш цьвёрдым [[рысорнае падвешваньне|рысорным падвешваньнем]]&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;.

У адрозьненьне ад папярэдніх мадэляў вагонаў мэтро, вагоны 81-717 і 81-714 не атрымалі літарнага пазначэньня тыпу, што было зьвязана першым чынам з тым, што яны былі створаны як тэставыя, для выпрабаваньня часткі абсталяваньня, якое пазьней меркавалася ўжыць на вагонах тыпу І. Аднак затрымка з засваеньнем выпуску алюмініевых кузаваў і пускавых імпульсных рэґулятараў, ды яшчэ ў той час, калі савецкія мэтрапалітэны востра мелі патрэбу ў новых тыпах вагонаў з больш высокаю выходнаю магутнасьцю, прывяла да таго, што было вырашана менавіта гэтыя дзьве дасьледчыя мадэлі вагонаў мэтро запусьціць у сэрыйную вытворчасьць. Гэта было ажыцьцёўлена ў сярэдзіне 1978 году на Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводзе. Бо магутнасьцяў аднаго заводу бракавала, то са студзеня 1980 году на [[Ленінградзкі вагонабудаўнічы завод імя Ягорава|Ленінградзкім вагонабудаўнічым заводзе імя Ягорава]] пачаўся выпуск вагонаў мадэлі 81-717 (з №&amp;nbsp;8400), а са жніўня таго ж году вагонаў 81-714 (з №&amp;nbsp;7202). Пры гэтым Ленінградзкі вагонабудаўнічы завод унёс шэраг зьменаў у чарцяжы вагонаў, што дазволіла выкарыстоўваць для вытворчасьці элемэнты мадэрнізаванага кузава вагонаў [[Вагон мэтро тыпу Ем|Ем508Т, Ема502 і Ем501]]. Для паскарэньня вытворчасьці вагонаў мэтрапалітэну, зь сярэдзіны 1980 году на [[Калінінскі вагонабудаўнічы завод|Калінінскім вагонабудаўнічым заводзе]] пачаўся выпуск каляскаў для вагонаў 81-717, а з 1985 году і для вагонаў 81-714&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;.

{|class=&quot;standard &quot;
|-
! colspan=&quot;7&quot; style=&quot;background-color:MediumTurquoise&quot;| Канструктыўныя зьмены вагонаў мадэляў 81-717 і 81-714 падчас выпуску&lt;ref name=&quot;Экспл-3&quot;&gt;{{кніга|частка = Прызначэньне вагонаў і ўмовы іх эксплюатацыі|загаловак = Кіраўніцтва па эксплюатацыі вагонаў мэтрапалітэну мадэляў 81-717.5 і 81-714.5|год = 1995|старонкі = 3—10}}&lt;/ref&gt;
|-
!rowspan=&quot;4&quot; style=&quot;background-color:CadetBlue&quot;| Зьмена
!colspan=&quot;6&quot; style=&quot;background-color:LightSeaGreen&quot;| Нумары вагонаў, у якія занесены зьмены
|-
!colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background-color:AliceBlue&quot;| [[Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод]]
!colspan=&quot;3&quot; style=&quot;background-color:AliceBlue&quot;| [[Ленінградзкі вагонабудаўнічы завод імя Ягорава]]
|-
!rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:DodgerBlue&quot;| Дата &lt;br /&gt;укараненьня
!colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:DeepSkyBlue&quot;| Вагон мадэлі
!rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:DodgerBlue&quot;| Дата &lt;br /&gt;укараненьня
!colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background-color:DeepSkyBlue&quot;| Вагон мадэлі
|-
!style=&quot;background-color:Turquoise&quot;| 81-717
!style=&quot;background-color:Turquoise&quot;| 81-714
!style=&quot;background-color:Turquoise&quot;| 81-717
!style=&quot;background-color:Turquoise&quot;| 81-714
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыта прымусовая вэнтыляцыя пасажырскага салёну
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1981
| 9207
| 9565
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1982
| 8473
| 7440
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Драўляная скрыня акумулятарных батарэяў замененая на мэталічную
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1983
| 9274
| 9684
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Для аздабленьня ўжыты цяжкагаручы плястык ТУЮ 400-1-18-79 «Дуб-59», дзьверы знутры і каркас канапаў сталі афарбоўваць эмальлю ПФ-115 бэжавага колеру
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 9233
| 9589, &lt;br /&gt;9593, &lt;br /&gt; 9594, &lt;br /&gt; 9596
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Для аздабленьня ўжыты цяжкагаручы плястык ТУЮ 6-05-1305-77, дзьверы знутры і каркас канапаў сталі афарбоўваць эмальлю ПФ-115 «Белая ноч» з расфарбоўкаю «Рэдкае палатно»
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Штампаваны профіль бакавога поясу рамы заменены на пракатны
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1978
| 9052
| 9356
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На бакавых вокнах [[кабіна машыніста|кабіны машыніста]] сталі ўсталёўваць [[шклоачышчальнік]]і
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1979
| 9085
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Заменена радыёстанцыя (з тыпу ЖР3-М на 42РТМ-42-М)
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1979
| 9086
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1979
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена электрычная схема кіраваньня цягніком (з улікам ужываньня пяцізнакавае апаратуры сыстэмы аўтаматычнае рэґуляваньне хуткасьці)
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1979
| 9088
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена становішча кляпану блякаваньня ЭПК
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1979
| 9088
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Укаранёны фіксатар становішчаў на пакетных выключальніках акумулятарных батарэяў і сыстэмы АРС
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1979
| 9090
| 9438
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Узмоцненыя каркасы канапаў у пасажырскім салёне
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1979
| 9090
| 9438
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На пульце з боку [[памагаты машыніста лякаматыву|памагатага машыніста]] усталяваны дадатковы выключальнік адкрыцьця левых дзьвярэй
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень 1979
| 9092
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыта электрычная схема, якая забясьпечвае падлучэньне апаратуры аўтакіраваньня тыпу САММ (замест КСАУПМ)
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| з чэрвеня 1979 да &lt;br /&gt;жніўня 1980
| 9092 — 9163, &lt;br /&gt;9169
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На цягах тармазное перадачы ўжыты накладкі і ахоўныя тросікі
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| зь ліпеня 1979 &lt;br /&gt;да ліпеня 1980
| 9095
| 9450
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Уведзена схема, па якой якары цягавых рухавікоў сталі разьмяшчацца адносна абмоткаў узрушанасьці сымэтрычна ў абедзьвюх групах
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1979
| 9107
| 9468
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Уведзена электрычная схема, якая дазваляе выключыць кляпан блякаваньня ЭПК
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1979
| 9107
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Замест выключальніка батарэі ВБ13-А сталі ўсталёўваць ВБ13-Б
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1979
| 9107
| 9468
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Валікі ўмацоўваньня вэртыкальных рычагоў тармазное перадачы былі заменены на ніты з гумовымі амартызатарамі
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1979
| 9107
| 9468
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена канструкцыя скрыні з галоўнымі засьцерагальнікамі, у сувязі з чым той зьмяніў пазначэньне зь ЯП-57А на ЯП-57Б
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1979
| 9111
| 9472
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена становішча выключальніка кіраваньня
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1979
| 9111
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Выраблены вагоны з электракантактнымі скрынкамі міжвагоннага злучэньня на базе штэпсэльных раздымаў 7Р-52
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1980, &lt;br /&gt;1982, &lt;br /&gt;студзень 1985
| 9126, &lt;br /&gt;9127, &lt;br /&gt;9129, &lt;br /&gt;9239—9250, &lt;br /&gt;9597, &lt;br /&gt;0015
| 9488, &lt;br /&gt;9492, &lt;br /&gt;9493, &lt;br /&gt;9506, &lt;br /&gt;9603—9629, &lt;br /&gt;9845
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1980
| 8647
| 7806
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Палепшана разьмяшчэньне лямпаў асьвятленьня кабіны машыніста
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1980
| 9126—9128, &lt;br /&gt;9130
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1980
| 8400
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыта падоўжанае вадзіла [[аўтасчэпка Шарфенберга|аўтасчэпкі]] зь дзьвюма зацятымі гайкамі ўдарна-цягавага апарату
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1981
| 9205
| 9558
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1980
| 8404, &lt;br /&gt;8408
| 7291, &lt;br /&gt;7293
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьнята зашчапка стаяначнага тормазу
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1980
| 9182
| 9535
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1980
| 8407
| 7323
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На кузаве вагона стала месцавацца бартавая сыгналізацыя працы стаяначнага тормазу
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1980
| 9182
| 9535
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1980
| 8408
| 7310
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У кабіне машыніста зьменена разьмяшчэньне крана ўключэньня стаяначнага тормазу
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1980
| 9182
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1982
| 8499
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена становішча на пульце машыніста выключальнікаў адкрыцьця левых і правых дзьвярэй
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| ліпень 1981
| 9219
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1982
| 8479
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На рычажной тармазной перадачы ўжыта стабілізуючая (антывібрацыйная) прылада
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| зь верасьня 1981 &lt;br /&gt;да траўня 1982
| 9225—9253
| 9573—9638
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| зь верасьня 1981 &lt;br /&gt;да чэрвеня 1982
| 8445—8481
| 7392, &lt;br /&gt;7405—7459
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Сталі ўжываць цельнакатаныя колавыя пары з паменшанае (да 65&amp;nbsp;мм) таўшчынёю грэбня катаньня
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| з 1980
| 9229
| 9579
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| з 1984
| 8565
| 7600
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Палепшана канструкцыя стабілізуючай прылады
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1982
| 9252
| 9634
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень 1982
| 8482
| 7463
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У кабіне машыніста зьнята блякаваньне кляпану ЭПК
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1981
| 9227
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1981
| 8422
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Пачала ўсталёўвацца перагаворная прылада «Пасажыр-машыніст»
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1982
| 9301
| 9581
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1984
| 8573
| 7667
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У пасажырскім вагоне дэмантаваныя [[стоп-кран]]ы
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1982
| 9244
| 9606
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1982
| 8467
| 7427, &lt;br /&gt;7436
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У кабіне машыніста з боку памагатага сталі ўсталёўваць кнопкавыя выключальнікі адкрыцьця і зачыненьня дзьвярэй
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1982
| 9249
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1983
| 8511
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыта хуткадзейная абарона сілавое электрычнае схемы (дасьледчыя вагоны)
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1982
| 9266, &lt;br /&gt;9268
| 9640, &lt;br /&gt;9634, &lt;br /&gt;9648—9650
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У надбуксовым рысорным падвешваньні сталі ўжываць ланцужкі зьменнага перасеку
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень—жнівень 1982
| 9258
| 9640
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1982&amp;nbsp;— &lt;br /&gt;лістапад 1983
| 8491
| 7496
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена ўмацоўваньне ланцужкоў у надбусксовым рысорным падвешваньні
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1983
| 9271
| 9658
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1982
| 8504
| 7497
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена канструкцыя штэпсэльных раздымаў падлучэньня пультаў для [[манэўравая праца|манэўраў]]
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1982
| —
| 9658
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень 1983
| —
| 7591
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Пуска-тармазныя рэзыстары сталі разьмяшчацца на 50&amp;nbsp;мм ніжэй
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1982
| 9273
| 9675
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1982
| 8509
| 7516
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Палепшана раздача паветра ад сыстэмы прымусовае вэнтыляцыі ў кабіне машыніста
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1983
| 9274
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1984
| 8618
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Шэсьць гучнагаварыцеляў тыпу 1ГД40 заменены на тры тыпу 2ГД40
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1983
| 9274
| 9676
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1984
| 8566
| 7656
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Поводковая сувязь буксы колавае пары з рамаю каляскі заменена на шпінтонную (дасьледчыя вагоны)
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1983
| —
| 9677, &lt;br /&gt;7679, &lt;br /&gt;9744, &lt;br /&gt;9823
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Сталі ўсталёўваць блёкі сілкаваньня ўласных патрэбаў тыпу БПСН-5У2М
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| верасень 1981
| 0001
| 9823
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1984
| 8617
| 7753
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Белыя сыгнальныя фары ФГ16 заменены на ФГ146, пры гэтым зьменена канструкцыя іх усталёўкі на вагоне
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1983
| 9283
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1984
| 8618
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У рычажной тармазной перадачы павялічана таўшчыня вонкавых паралельных зацяжкаў
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1983
| 9283
| 9699
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1983
| 8531
| 7547
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Уведзены скос на задняй перагародцы кабіны машыніста
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік—красавік 1983
| 9286
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1982
| 8499
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Уведзены дадатковы блёк-кантакт кантактара ЛК-2. Скрыня зь лінейнымі кантактарамі ЛК-7568 замененая на ЛК-761
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| ліпень 1983
| 9270
| 9713
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| ліпень 1983
| 8534
| 7580
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Акумулятарная батарэя ланцугоў сілкаваньня АРС заменена стабілізатарам напругі
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень 1983
| 9290
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1983
| 8511
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Усталяваны дадатковы кран адключэньня [[паветраразьмеркавальнік]]а з салёну вагона
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| ліпень 1983
| 9292
| 9718
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У ланцугі маставога пераходу сілавое электрычнае схемы ўжыты [[паўправадніковы дыёд|паўправадніковыя дыёды]]. Скрыня ПКГ-761А-1 заменены на ПКГ-761А-2
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| кастрычнік 1983
| 9301
| 9736
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| жнівень—лістапад 1983
| 8544
| 7605
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Укаранёная цеплавая абарона [[матор-кампрэсар]]у. Скрыня ЯК-36Б замененая на ЯК-36В
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1982
| 9321
| 9766
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1984
| 8585
| 7673
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыты цяжкагаручы плястык з расфарбоўкаю пад «[[Ясень]]»
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| красавік 1984
| 9327
| 9771
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена хуткадзейная і дыфэрэнцыяльная абарона сілавое электрычнае схемы, ужыты дыстанцыйны прывад [[рэйкавы токапрымач|токапрымачоў]] (дасьледчыя вагоны)
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1985
| 9336—9339
| 9775, &lt;br /&gt;9778, &lt;br /&gt;9782, &lt;br /&gt;9783, &lt;br /&gt;9789, &lt;br /&gt;9790, &lt;br /&gt;9792—9794, &lt;br /&gt;9788
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1985
| 8586, &lt;br /&gt;8587, &lt;br /&gt;8596, &lt;br /&gt;8597
| 7693, &lt;br /&gt;7695—7598, &lt;br /&gt;7702—7706
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Наладжаны сэрыйны выпуск вагонаў з хуткадзейнаю і дыфэрэнцыяльнаю абаронаю
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень 1984
| 9349
| 9799
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень 1984
| 8587
| 7693
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| То ж з цалкам укамплектаванымі электраапаратамі
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1985
| 0015
| 9845
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| —
| —
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменены прывад дзяржальні [[кантролер машыніста|кантролера машыніста]]
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| ліпень 1984
| 9349
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сакавік 1985
| 8635
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Зьменена электрычная схема падлучэньня сыстэмы АРС з усталёўкаю апаратуры «МАРС» і са схемаю рэзэрваваньня
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1985
| 0015
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1985
| 8629
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| У зоне рассоўных дзьвярэй усталяваныя дадатковыя вэртыкальныя поручні
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1984, &lt;br /&gt;травень 1986
| 0069
| 9820, &lt;br /&gt;&amp;nbsp;9941
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| ліпень 1987
| 8825
| 8094
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На пульце кіраваньня ў якасьці выключальніка дзьвярэй ужыты кнопкі з падсьвятленьнем
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1985
| 0015
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1985
| 8629
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Панэль з рэле ІНШ-124Б заменена на ІНШ-138
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1985
| 0015
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1985
| 8626
| —
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| На бакавых сьценках кузава вышэй падваконнага пояса замест двух гофроў стала тры
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1985
| 0044
| 9885
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Профіль папярочных бэлькаў рамы кузава заменены са штампаванага на пракатны
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1986
| 0057
| 9917
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1980
| 8400
| 7202
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Сыгнальныя лямпы на бакавых сьценках кузава сталі разьмяшчацца не гарызантальна, а вэртыкальна
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1986
| 0069
| 9941
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| 1987
| 8773
| 8013
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыта скрыня ЯРД-2 з удасканаленаю дыфэрэнцыяльнаю абаронаю
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| верасень 1987
| —
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| верасень 1987
| 8817
| 8087
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Ужыта шпінтонная сувязь буксы колавае пары і рамы каляскі, у вузьле сьлізгаценьня ўжыты палімэрныя матэрыялы
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| лістапад 1987
| 0129
| 0460
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1988
| 8834
| 8119
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Пачаў выкарыстоўвацца цяжкагаручы лінолеўм падлогі
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| студзень 1988
| 0129, &lt;br /&gt;0140
| 0485
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| сьнежань 1987
| 8833
| 8118
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Скарыстана вогнеахоўная фанэра
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1988
| 0129, &lt;br /&gt;0154
| 0502
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| чэрвень 1988
| 8866
| 8185
|-
|style=&quot;background-color:Peachpuff&quot;| Высакавольтныя засьцерагальнікі перанесены з кабіны пад вагон
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| люты 1988
| —
| —
|style=&quot;background-color:PapayaWhip&quot;| травень 1988
| 8845
| 8139
|}

== Мадыфікацыі ==

=== Экспартныя ===

==== 81-717.1/714.1 ====

Пасьля выпрабаваньняў у 1976—1977 гадах дасьледчых вагонаў тыпаў 81-717 і 81-714 было вырашана наладзіць іх сэрыйную вытворчасьць. Новымі вагонамі зацікавілася кіраўніцтва [[Праскі мэтрапалітэн|Праскага мэтрапалітэну]], адкрыцьцё новай лініі якога было заплянавана на 1978 год. Таму ў 1977 годзе на мыцішчанскім заводзе былі распрацаваныя і пайшлі ў сэрыйную вытворчасьць мадэлі новых вагонаў мэтро для [[прага|Прагі]], атрымалыя пазначэньні 81-717.1 (галаўныя вагоны) і 81-714.1 (прамежкавыя). Да сярэдзіны 1978 году быў выкананы заказ на выраб 68 вагонаў 81-717.1/714.1 і толькі з чэрвеня гэтага году ММЗ прыступіў да выпуску мэтравагонаў 81-717 і 81-714 для Масквы. Пазьней рушылі ўсьлед новыя пастаўкі мэтравагонаў у Чэхаславаччыну, усяго ў Мыцішчах было выпушчана 204 вагоны тыпу 81-717.1 і 303 вагоны тыпу 81-714.1.

У 1996 годзе Праскі мэтрапалітэн пачаў комплексную мадэрнізацыю вагонаў 81-717.1/717.1 з заменаю абсталяваньня, паляпшэньнем экстэр’еру і інтэр’еру, а таксама зьменаю бартавых нумароў. Мадэрнізаваныя вагоны атрымліваюць пазначэньне [[81-71М]].

Па стане на пачатак 2005 году ў Празе сьпісаны электровагоны тыпаў 81-717.1/714.1 № 2102, 2107, 2133, 2325, 2490. Галаўны вагон № 2129 аддадзены фірме [[Skoda]] Plzen для выпрабаваньняў, на базе мэтровагона № 2148 фірмаю Siemens створаны экспэрымэнтальны вагон мэтро на IGBT-транзыстарах. Першым вагонам новага музэйнага складу стаў электравагон тыпу 81-714.1 № 2213.

2 ліпеня 2009 году эксплюатацыя вагонаў 81-717.1/717.1 у сыстэме Прасккага мэтрапалітэну завяршылася. Але, па запэўненьнях кіраўнікоў, будзе захаваны паўнавартасны музэйны склад з вагонаў 2159—2213-2429-2637-2504, які будзе выяжджаць па якіх-небудзь сьвятах. Яшчэ адзін галаўны вагон № 2374 адправіцца ў музэй.

Цікаўна, што разьвітальная паездка складу была азмрочана інцыдэнтам, калі на станцыяў «Luziny» Праскае падземкі трое падлеткаў выплюхнулі на цягнік, які заязджае на станцыю, тры слоікі фарбы. Падлеткі зь месца здарэньня схаваліся. З-за фарбы, якая заліла вокны кабіны машыніста, цягнік ня змог самастойна працягнуць рух і быў буксыраваны ў дэпо.

==== 81-717.2/714.2 ====
Уяўляе сабою мадыфікацыю базавае мадэлі 81-717 для Вугоршчыны.
Разьлічаны на паменшаную [[шырыня каляіны|шырыню каляіны]].Таксама галаўны вагон мае ўсяго дзьве [[фара|фары]].
У 1979 годзе была пачата пастаўка вагонаў 81-717.2 (81-714.2) для працы ў Будапэшцкім мэтрапалітэне. Празь некалькі гадоў, 27 кастрычніка 1983 году, у Будапэшт быў перададзены 300-ы вагон савецкай вытворчасьці. Афарбоўка ў іх у большасьці выпадкаў аднастайная, амаль усе расейскія вагоны Будапэшту пафарбаваны бледна-блакітнаю фарбаю. Больш цёмную афарбоўку маюць толькі вагоны, пастаўленыя ў Вугоршчыну ў 90-х гадах. На раньнія цягнікі з вагонаў 81-717.2 (81-714.2) ставілася ўсяго па дзьве фары, якія аналяґічныя тым, што ў Мыцішчах ставілі на вагоны Ев і Ечс.

Увесну 1987 году на Мыцішчанскі завод прыязджаў галоўны інжынэр мэтрапалітэну Будапэшта для ўдакладненьня тэхнічных умоваў. Была складзеная дамова пра пастаўку ў 1988 году 30 вагонаў — 10 галаўных і 20 прамежкавых.

У 1998 годзе на аснове вагонаў тыпу 81-717.5М/81-714.5М былі сабраны і пастаўлены ў Будапэшт два 5-вагонных складу мадыфікацыі 81-717.2М/81-714.2М.

==== 81-717.3/714.3 ====
Адкрыцьцё першае лініі мэтро ў [[Варшава|Варшаве]] было заплянавана на 1990 год, аднак пасьля тэрміны адкрыцьця былі перанесены. Менавіта таму варшаўскі мэтрапалітэн, уведзены ў лад толькі ў красавіку 1995 году, атрымаў свае першыя вагоны мэтро задаўга да афіцыйнага пуску першага цягніка. У 1989—1990 гадах у сталіцу Польшчы паступіла 10 вагонаў 81-717.3/714.3 вытворчасьці мыцішчанскага машынабудаўнічага заводу. Гэта былі чатыры галаўных вагона мадэлі 81-717.3 (№ 001—004) і і шэсьць прамежкавых тыпу 81-714.3 (№ 400—405), якія зьяўляліся аналяґамі вагонаў 81-717.5 (81-714.5).
 
У 1994 годзе, калі дата адкрыцьця першае чаргі Варшаўскага мэтро была вызначана канчаткова, пецярбурскае АТ «Вагонмаш» паставіла туды 24 галаўных вагонаў сэрыі 81-572 (№ 005—028) і 8 прамежкавых мадэлі 81-573 (№ 406—413) (аналяґі 81-717.5М (81-714.5М)).

Наступная пастаўка расейскіх вагонаў у Варшаву была ажыцьцёўлена ў 1997 годзе. Гэта былі галаўныя і прамежкавыя вагоны АТ «Вагонмаш» адпаведна з індэксамі 81-572.1 (№ 029—030) і 81-573.1 (№ 414—429).

З 1997 году па 2007 год расейскія вагоны ў Польшчу не пастаўляліся, у гэты пэрыяд парк рухомага саставу [[Варшаўскі мэтрапалітэн|Варшаўскага мэтрапалітэну]] папаўняўся складамі сэрыі «Metropolis» вытворчасьці [[Alstom]], якія зьбіраліся на тэрыторыі Польшчы ў горадзе [[Хожуў]].

У 2006 годзе для падаўжэньня існых складаў з чатырох да шасьці вагонаў былі замоўлены дзьве партыі дадатковых прамежкавых вагонаў на ААТ «Метровагонмаш» : 81-714.3. Першая партыя з 14 вагонаў 81-714.3 прыбыла ў Варшаву да канца I квартала 2007 году. Другая партыя з 16 вагонаў 81-714.3 прыбыла ў IV квартале 2007 году.

У 2007 годзе на заводзе ЗАТ «[[Вагонмаш]]» былі замоўлены пяць шасьцівагонных складаў мадэлі 81-572.2/81-573.2. (У 2009 годзе на заводзе «Вагонмаш» замоўлены дадатковыя 2 складу 81-572.2/81-573.2).Асноўнае адрозьненьне ад стандартных нумарных у дадзенага тыпу вагонаў складаецца ў наяўнасьці прымусовае вэнтыляцыі пасажырскага салёну.

==== 81-717.4/714.4 ====
Першая чарга мэтрапалітэну сталіцы [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Сафія|Сафіі]] будавалася каля 20 гадоў. Таксама як і ў выпадку з Варшаваю, электровагоны тыпаў 81-717.4/714.4, прызначаныя для сафійскага мэтрапалітэну, былі выраблены на Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводзе задаўга да адкрыцьця «падземкі», а менавіта ў 1990 годзе. Усяго для Сафіі на ММЗ было выпушчана 24 галаўных і 24 прамежкавых вагона з бартавымі нумарамі 1001—1024 і 5001-5024 адпаведна. Працаваць на лініі яны пачалі толькі ў студзені 1998 году.

=== Для гарадоў былога [[СССР|Савецкага Саюзу]] ===

==== 81-717.5/714.5 ====
{{Вагон мэтро
|сэрыя                   = 
|завадзкое пазначэньне   = 81-717.5/714.5
|выява                   = [[Файл:Puszkinskaja.jpg|300пкс]]
|вытворца                = {{Сьцягафікацыя|СССР}} ({{Сьцягафікацыя|Расея}})
|пэрыяд выпуску          = [[1987 год|1987]]—[[1995 год|1995]]
|пэрыяд эксплюатацыі     = з 1987
|усяго выраблена         = 
|нумарацыя               = 
|тара                    = 
|даўжыня                 = 
|шырыня                  = 
|вышыня                  = 
|хуткасьць               = 
|паскарэньне/замядленьне = 
|тып тормазу             = 
|магутнасьць             = 
|дыямэтар колаў          = 
|пасажыраёмістасьць      = 
|выкарыстоўваецца        = {{Сьцяг Азэрбайджану}} [[Бакінскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Будапэшцкі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Украіны}} [[Днепрапятроўскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Армэніі}} [[Ерэванскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Украіны}}[[Кіеўскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Беларусі}} [[Менскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Расеі}} [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Масква]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Расеі}} [[Ніжагародзкі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Расеі}} [[Новасыбірскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Расеі}} [[Пецярбурскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Чэхіі}} [[Праскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Расеі}} [[Самарскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Баўгарыі}} [[Сафійскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Узбэкістану}} [[Ташкенцкі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Грузіі}} [[Тбіліскі мэтрапалітэн]], &lt;br /&gt; {{Сьцяг Украіны}} [[Харкаўскі мэтрапалітэн]]
}}

[[Файл:Shabolovskaya.ogg|thumb|left|250px|Прыбыцьцё цягніка з вагонаў 81-717.5/714.5 на станцыю «[[Шаболаўская]]», Масква]]
У 1987 годзе ў мэтах далейшага падвышэньня надзейнасьці маторвагоннага рухомага саставу на Маскоўскім мэтрапалітэне праводзіліся эксплюатацыйныя выпрабаваньні вагонаў, абсталяваных блёкамі сілкаваньня ўласных патрэбаў з чашчынёю напругі 150 Гц, электракантактнымі скрынкамі міжвагоннага злучэньня, выкананымі на базе штэпсэльных раздымаў 7Р-52. Такія ўдасканаленьні далі добры эфэкт, і пачынальна з № 0154 усе вагоны 81-717 Мыцішчанскага заводу пачалі выпускацца з гэтаю камплектацыяю, атрымаўшы, як і дасьледчы вагон № 0129, пазначэньне 81-717.5. Адпаведна, мадыфікаваныя вагоны 81-714 атрымалі пазначэньне 81-714.5. На вагонах 81-717.5 і 81-714.5 усталёўваліся каляскі падвышанае надзейнасьці, пажарабясьпечнае электраабсталяваньне, укаранёная сыстэма сыгналізацыі і пажаратушэньня.

{{clear}}

==== 81-717.5М/714.5М, 81-717.5Б/714.5Б, 81-714.5П, 81-717.5К/714.5К і 81-717.5Н/715.5Н ====

{{Вагон мэтро
|сэрыя                   = 
|завадзкое пазначэньне   = 81-717.5М/714.5М
|выява                   = 
|вытворца                = {{Сьцягафікацыя|СССР}} ({{Сьцягафікацыя|Расея}})
|пэрыяд выпуску          = з 1993
|пэрыяд эксплюатацыі     = з 1993
|усяго выраблена         = 
|нумарацыя               = 
|тара                    = 
|даўжыня                 = 
|шырыня                  = 
|вышыня                  = 
|хуткасьць               = 
|паскарэньне/замядленьне = 
|тып тормазу             = 
|магутнасьць             = 
|дыямэтар колаў          = 
|пасажыраёмістасьць      = 
|выкарыстоўваецца        = {{s|{{Сьцяг Азэрбайджану}} [[Бакінскі мэтрапалітэн|Баку]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Украіны}} [[Днепрапятроўскі мэтрапалітэн|Днепрапятроўск]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Расеі}} [[Екацярынбурскі мэтрапалітэн|Екацярынбург]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Украіны}} [[Кіеўскі мэтрапалітэн|Кіеў]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Беларусі}} [[Менскі мэтрапалітэн|Менск]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Расеі}} [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Масква]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Расеі}} [[Новасыбірскі мэтрапалітэн|Новасыбірск]]}}, &lt;br /&gt; {{s|{{Сьцяг Расеі}} [[Пецярбурскі мэтрапалітэн|Санкт-Пецярбург]]}}
}}

У 1993 годзе [[Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод]] перайшоў на выпуск мэтравагонаў тыпаў 81-717.5 і 81-714.5, якія падвергліся чарговае мадэрнізацыі. Для адрозьненьня мадэрнізаваных вагонаў ад вагонаў больш раньняга выпуску былі ўведзены новыя пазначэньні мадыфікацыяў вагонаў. Галаўныя вагоны мэтро, якія выпускаюцца з 1993 году, атрымалі завадзкія пазначэньні 81-717.5М, прамежкавыя вагоны — 81-714.5М. У 2002—2009 году ААТ «Метровагонмаш» паставіла ў Баку [[вагон]]ы адмысловае камплектацыі, якія атрымалі пазначэньні 81-717.5Б і 81-714.5Б адпаведна.

Мэтравагоны мадэляў 81-717.5М і 81-714.5М зьяўляюцца маторнымі, усе восі вагонаў кіроўныя. Вагоны разьлічаны на працу па сыстэме шматлікіх адзінкаў і могуць эксплюатавацца ў складзе цягніка зь лікам вагонаў да васьмі. Галаўныя вагоны 81-717.5М пры чоўнавай эксплюатацыі рухомага саставу ўсталёўваюцца па канцах [[цягнік]]а. Кузавы вагонаў выраблены з малаўглеродыстай сталі і маюць цельнасварную апорную канструкцыю. Вонкавая ашалёўка кузаваў для забесьпячэньня падвышанае калянасьці выканана з гафраваных сталёвых лістоў, кузавы маюць падвышаную цепла- і шумаізаляцыю. Вагоны тыпаў 81-717.5М.714.5М абсталяваны дзьвюма сыстэмамі вэнтыляцыі — натуральнае прытокава-выцяжное і прымусовае мэханічнае.

Вагоны забясьпечаны цягавым электрапрывадам сталага току з сыстэмаю плыўнага рэґуляваньня поля (узрушанасьці рухавікоў), разьлічанага на працу ў цягавым рэжыме і ў рэжыме электрадынамічнага рэзыстарнага тармажэньня з хуткасьці 90 км/г да 8 км/г. У кожным вагоне ўсталяваныя чатыры цягавыя электрарухавікі ДК-117ДМ з самавэнтыляцыяй, па два на каляску, магутнасьцю па 114 квт кожны.

Каляскі вагонаў 81-717.5М і 81-714.5М двухвосевыя, з апорна-рамным падвешваньнем цягавых электрарухавікоў і восеваю падвескаю рэдуктараў. Рама каляскі Н-вобразная формы цельнасварная, з двухступеністым рысорным падвешваньнем. У першасным падвешваньні скарыстаны камплекты сьпіральных цыліндрычных спружынаў. Другаснае падвешваньне люлечного тыпу таксама з выкарыстаньнем сьпіральных цыліндрычных спружынаў. У сыстэму другаснага падвешваньня ўбудаваны гідраўлічныя амартызатары гашэньня вэртыкальных і гарызантальных ваганьняў, двух токапрымачоў, дэталяў мэханічнага тормазу. Маса каляскі з рухавікамі 7500 кг.

Вонкава склады з электравагонов тыпаў 81-717.5М/714.5М адрозьніваюцца ад сваіх папярэднікаў наяўнасьцю чатырох сьветлавых фараў пад лэбавым шклом галаўнога вагона, аднак з 2001 году больш старыя вагоны тыпаў 81-717 і 81-717.5 пры мадэрнізацыі сталі атрымліваць аналяґічны выгляд. З 2003 году ў пасажырскія салёны вагонаў тыпаў 81-717.5М/714.5М усталёўваюцца антывандальныя плястыкавыя сядушкі зь мяккімі ўстаўкамі. Таксама яны сталі дапаўняцца відэакамэрамі. З 2007 году салён асьвятляецца лямпаю тыпу сьветлавая лінія. З 2008 году новы плястык. З 2009 мадэрнізаваныя каляскі. З 2010 году прывад латвійскай вытворчасьці, на вагонах 81-717.5М фары замест руда-жоўтых сьветла бэзава-сінія. Нумары вагонаў 81-717.5М 0346—0400, 2500—2854… 81-714.5М 919—1998, 3000—3008…. На дадзены момант выпуск гэтых вагонаў мэтро на ААТ «Метровагонмаш» працягваецца.

Склады з вагонаў 81-717.5М/714.5М эксплюатуюцца на Сакольніцкай, Калуска-Рыскай, Сэрпухаўска-Ціміразеўскай, Люблінска-Дзьмітраўскай лініях маскоўскага мэтро, а таксама ў Новасыбірску, Кіеве, Баку, Менску і Днепрапятроўску. На дадзены момант выпуск гэтых вагонаў мэтро на ААТ «Метровагонмаш» працягваецца.

==== 81-717.6К/714.6К і 81-717.6/714.6 ====

{{Вагон мэтро
|сэрыя                   = 
|завадзкое пазначэньне   = 81-717.6/714.6
|выява                   = [[Файл:Mosmetro vagon-81717-6K outside 02.jpg|300пкс]]
|вытворца                = {{Сьцяг Расеі}} [[Метровагонмаш]]
|пэрыяд выпуску          = 2007, 2009 і з 2011
|пэрыяд эксплюатацыі     = з 2009
|усяго выраблена         = 
|нумарацыя               = 
|тара                    = 
|даўжыня                 = 
|шырыня                  = 
|вышыня                  = 
|хуткасьць               = 
|паскарэньне/замядленьне = 
|тып тормазу             = 
|магутнасьць             = 
|дыямэтар колаў          = 
|пасажыраёмістасьць      = 
|выкарыстоўваецца        = {{Сьцяг Расеі}} [[Маскоўскі мэтрапалітэн]]
}}

З чэрвеня 2006 году вядуцца працы над мадэрнізацыяй існых «нумарных» да мадыфікацыі ''81-717.6К/714.6К''. У канцы 2006 году першыя тры вагоны, пераробленыя з 81-717.5/714.5, адпраўленых на [[капітальны рамонт]], паступілі ў электрадэпо «[[Сокал (электрадэпо)|Сокал]]» для правядзеньня выпрабаваньняў. У канцы 2008 году камісія зацьвердзіла вынікі выпрабаваньняў. З 2009 году плянавалася пачаць сэрыйную вытворчасьць новых вагонаў ''81-717.6/714.6'' (бязь літары «К» ў пазначэньні) і мадэрнізацыю старых вагонаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100820054505/http://www.tmholding.ru/work/press/realises/9776 У 2009 году Метровагонмаш запусціць серыйная вытворчасьць мадэрнізаваных вагонаў 81-717.6/81-714.6 (прэс-рэліз ЗАТ «Трансмашхолдинг»)]&lt;/ref&gt;.

Увосень 2009 году выпрабавальны мадэрнізаваны склад '''0252-0706-0707-0708-0709-0710-0711-0253''' адправіўся ў ТЧ-12 «[[Новагірэева (электрадэпо)|Новагірэева]]», адкуль увосень 2011 году быў перададзены ў ТЧ-8 «[[Варшаўскае (электрадэпо)|Варшаўскае]]».

Нарэшце, 29 сьнежня 2009 году першы цягнік тыпу 81-717.6/714.6 з нумарацыяю складу 27001-27002 (галаўныя вагоны), 20001-20006 (прамежкі), выйшаў пад пасажыраў на Калінінскай лініі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20181217020410/http://forum.nashtransport.ru/index.php?showtopic=4584&amp;st=620 Мадэль 81-717.6/714.6 — «Наш транспарт»]&lt;/ref&gt;.

Падчас эксплюатацыі складаў выяўлены шматлікія праблемы, з-за якіх яны часта адсутнічалі на лініі. 81-717.6К/81-714.6К пабудаваны ў 2007 годзе. 81-717.6/81-714.6 пабудаваны ў 2009 і з 2011 году.

Увесну 2011 году першы склад 81-717.6/714.6 перададзены ў ТЧ-15 «[[Друкары (электрадэпо)|Друкары]]», а ўлетку зноў выйшаў пад пасажыраў. У наш час на Люблінска-Дзьмітраўскай лініі працуюць 11 складаў новага тыпу.

У 2012 году 16 вагонаў тыпу 81-717.6/714.6 будуць закуплены для Ніжагародзкага мэтрапалітэну да адкрыцьця станцыі Горкаўская.
{{clear}}

==== 81-717.5А/714.5А ====

{{Вагон мэтро
|сэрыя                   = 
|завадзкое пазначэньне   = 81-717.5А/714.5А
|выява                   = [[Файл:Retro-train of Moscow Metro.jpg|300пкс]]
|вытворца                = {{Сьцяг Расеі}} [[Метровагонмаш]]
|пэрыяд выпуску          = 2010
|пэрыяд эксплюатацыі     = з 2010
|усяго выраблена         = 
|нумарацыя               = 
|тара                    = 
|даўжыня                 = 
|шырыня                  = 
|вышыня                  = 
|хуткасьць               = 
|паскарэньне/замядленьне = 
|тып тормазу             = 
|магутнасьць             = 
|дыямэтар колаў          = 
|пасажыраёмістасьць      = 
|выкарыстоўваецца        = {{Сьцяг Расеі}} [[Маскоўскі мэтрапалітэн]]
}}

Вагоны 81-717.5А/714.5А выпушчаны да 75-годзьдзя Маскоўскага мэтрапалітэну і стылізаваныя пад першыя вагоны мэтро, якія эксплюатаваліся ў ім — [[Вагон мэтро тыпу А|тыпу А]]. Яны выраблены на аснове мадэлі 81-717.5М/714.5М, а адрозьніваюцца ад базавае мадэлі толькі дызайнам: скарыстана стылізаваная пад [[Вагон мэтро тыпу А|вагоны тыпу А]] лэбавая частка галаўных вагонаў зь дзьвюма храмаванымі фарамі (але без трацавых дзьвярэй, у адрозьненьне ад арыґінала). Унутранае аздабленьне вагонаў выканана зь цяжкагаручага плястыку, які імітуе [[лінкруст]] — матэрыял, што ўжываўся ў салёнах вагонаў старых сэрыяў; салён абсталяваны мяккімі канапамі, бакавіны сядушкаў і сьвяцільні салёна выраблены па ўзоры [[Вагон мэтро тыпу А|вагонаў тыпу А]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100407121947/http://www.mosmetro.ru/pages/page_1.php?id_page=56&amp;cdate=05-2010&amp;id_text=1534 Маскоўскі Мэтрапалітэн / Прэс-служба / Навіны&lt;!-- Загаловак дададзены ботам --&gt;]&lt;/ref&gt;. У астатнім склад аналяґічны вагонам 81-717.5М/714.5М апошніх сэрыяў і прызначаны для рэґулярнае пасажырскае эксплюатацыі. Пушчаны&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140316110257/http://metro-photo.ru/categories.php?cat_id=125 Прэзентацыя ретросостава, фатаграфіі+відэа]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110529162850/http://citytowers.ru/viewtopic.php?id=79&amp;p=78#1935 Запуск Ретропоезда, фотарэпартаж.]&lt;/ref&gt; 15 траўня 2010 гады, у дзень 75-летняга юбілею маскоўскага мэтро, працуе на [[Сакольніцкая лінія|Сакольніцкай лініі]]. № 2838—2839,1946—1950. Пабудаваны ў 2010 годзе.
{{clear}}

== Канструкцыя ==

=== Агульныя зьвесткі ===
[[Файл:Scepka 81.jpg|thumb|left|200px|Камбінаваная аўтасчэпка з адкрытаю электракантактнаю скрынкаю]]
Вагоны мэтро мадэляў 81-717/714, як правіла, эксплюатуюцца на мэтрапалітэнах з шырынёю каляіны 1520+4&amp;nbsp;мм. Электрычная схема ланцугоў кіраваньня такая, што цягнік можа фармавацца строга з абедзьвюх разнавіднасьцяў, прычым па канцах павінны знаходзіцца галаўныя вагоны, а ў цэнтры прамежкавыя. Мінімальны лік прамежкавых вагонаў роўна аднаму, максымальнае — шасьці. Такім чынам, усяго ў цягніку можа быць ад трох да васьмі вагонаў. Аднак ёсьць і выключэньні — такім зьяўляецца Ерэванскі мэтрапалітэн, дзе выкарыстоўваюцца двухвагонныя склады (два галаўных вагона)&lt;ref name=&quot;Экспл-3&quot; /&gt;.

Паміж сабою вагоны злучаюцца пасродкам цьвёрдае [[Аўтасчэпка Шарфэнбэргу|аўтасчэпкі Шарфэнбэргу]], якая апроч мэханічнага злучэньня адначасова злучае цягніковыя ланцугі кіраваньня, а таксама паветраныя магістралі ([[напорная магістраль|напорную]] і [[тармазная магістраль|тармазную]]) (''гл.&amp;nbsp;фота''), што дазваляе скараціць агульны час фармаваньня цягніка. Для злучэньня цягніковых правадоў да галоўкі аўтасчэпкі падвешана клеммная скрынка, якая складаецца з чатырох раздымаў: дзьвюх штырэвых і двух гнездавых. Агульны лік кантактаў у скрынцы — 36?4=144, аднак падыходных правадоў удвая менш. Гэта злучана з тым, што ніжнія і верхнія раздымы дублююць адзін аднаго, тым самым значна павялічваючы надзейнасьць злучэньня ланцугоў кіраваньня вагонаў&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;.

==== Унутраная пляноўка ====
{{clear}}
{|style=&quot;background:RoyalBlue; border:1px solid dimgray;color:FloralWhite&quot; border=&quot;0&quot; height=&quot;230&quot; align=&quot;center&quot; valign=&quot;bottom&quot; cellpadding=10px cellspacing=0px
|+style=&quot;background:RoyalBlue; color:White&quot;|'''Варыянты афармленьня салёнаў'''
|-align=&quot;center&quot;
|[[Файл:Salon 81-714 MMZ.jpg|border|360x160px|81-714.5|none]]
|[[Файл:Salon 81-714.5 LVZ.jpg|360x160px|81-714. Лямпы ў 2 шэрагу|none]]
|[[Файл:Salon 81-717.jpg|border|360x160px|81-717 (галаўны)|none]]
|-align=&quot;center&quot;
|[[Файл:Salon 81-717 (1).jpg|border|360x160px|81-714.5 з аздабленьнем салёна пад «Ясень»|none]]
|[[Файл:Vagon-717-inside.jpg|border|360x160px|81-717/714 з кароткімі пляфонамі лямпаў асьвятленьня|none]]
|[[Файл:81 interior - Warsaw Metro.jpg|border|360x160px|81-717.3/714.3. Варшаўскі мэтрапалітэн|none]]
|-align=&quot;center&quot;
|[[Файл:Mosmetro vagon-81717-6K inside.jpg|border|360x160px|81-717.6/714.6|none]]
|
|
|-align=&quot;center&quot; valign=&quot;top&quot;
|}

=== Мэханічнае абсталяваньне ===

==== Кузаў ====
Вагоны 81-717/714 і іх разнавіднасьці маюць суцэльнамэталічныя апорныя кузавы, якія па канструкцыі падобныя з кузавамі вагонаў тыпу [[Еж3]] і [[Ем]]. Асноўнымі часткамі кузава зьяўляюцца рама, бакавыя сьценкі, лэбавыя і канцавыя часткі, дах і мэталічная падлога. Апроч гэтага, у кузавах вагонаў мадэлі 81-717 разьмешчана суцэльная мэталічная перагародка, якая адлучае кабіну машыніста ад пасажырскага салёну. Усе гэтыя часткі злучаны паміж сабою з дапамогаю электрадугавое (у асобных вузлах — кантактнае) зваркі. Матэрыялам кузава зьяўляюцца вугляродзістыя высакаякасныя сталі&lt;ref name=&quot;Экспл-11&quot;&gt;{{кніга|частка = Кузаў|загаловак = Кіраўніцтва па эксплюатацыі вагонаў мэтрапалітэна мадэляў 81-717.5 і 81-714.5|год = 1995|старонкі = 11—13}}&lt;/ref&gt;.

Рама вагону ўяўляе сабою замкнёны контур памерамі 18&amp;nbsp;806?2666&amp;nbsp;мм, які складаецца з бакавых [[швелер]]ообразных (вышыня 180&amp;nbsp;мм, шырыня 70&amp;nbsp;мм) бэлькаў і канцавых часткаў (служаць для месцаваньня аўтасчэпкаў). Па канцах разьмешчаны скарочаныя храбтовыя бэлькі, службоўцы для месцаваньня [[паглынальны апарат|паглынальных апаратаў]] аўтасчэпкаў і мелыя гнёзды для месцаваньня элемэнтаў умацоўваньня саміх аўтасчэпкаў. Апроч гэтага, у набор рамы ўваходзяць 2 шкворнявыя бэлькі (звараны са сталёвых лістоў таўшчынёю 10 і 8&amp;nbsp;мм, празь іх кузаў абапіраецца на каляскі) і некалькіх папярочных бэлькаў (швэлер, 180?70?6&amp;nbsp;мм). Падоўжныя бэлькі ў раме адсутнічаюць, бо іх функцыі выконвае гафраваная падлога. Усе элемэнты рамы з дапамогаю электрадугавое зваркі злучаны паміж сабою ў адзіную маналітную канструкцыю&lt;ref name=&quot;Экспл-11&quot; /&gt;.

Бакавыя сьценкі і канцавая частка кузава сабраны з вэртыкальных стойкаў, падваконных бэлькаў і верхняга ліста. У якасьці ашалёўкі ўжыты сталёвы [[Гафраваньне|гафраваны ліст]] таўшчынёю 1,4—2&amp;nbsp;мм. Лэбавая частка галаўных вагонаў (мадэлі 81-717) выканана са сталёвага штампаванага ліста таўшчынёю 4&amp;nbsp;мм, дадаткова ўзмоцненага з дапамогаю вэртыкальных рэбраў калянасьці, і прыварана непасрэдна да каркаса кузава. Дах вагона мае паўфанарны тып, складаецца з папярочных рэбраў калянасьці і ашалёўкі — сталёвы гафраваны ліст таўшчынёю 1,4&amp;nbsp;мм. Зьверху на даху ўсталяваны чарпакі, усярэдзіне ўздоўж падоўжнае восі маюцца элемэнты для падвескі сьвяцільняў асьвятленьня салёну. Для абароны ад іржы, а таксама для падвышэньня пажарнае бясьпекі, мэталічныя паверхні абклеены азьбестам і пакрыты вогнеўстойліваю эмальлю (ПФ-218Г)&lt;ref name=&quot;Экспл-11&quot; /&gt;.

==== Каляскі ====
[[Файл:714 telega 1.jpg|міні|250пкс|Каляска са шпінтонным надбуксовым падвешваньнем]]
[[Файл:714 telega.jpg|міні|250пкс|Каляска з поводкавым надбуксовым падвешваньнем]]
Каляскі вагонаў 81-717/714 маторныя двухвосевыя зь індывідуальнаю падвескаю колавых параў, колавая база — 2100&amp;nbsp;мм. Асноваю каляскі зьяўляецца рама (1, гл. схему) Н-вобразнае канструкцыі, звараная зь дзьвюх папярочных і дзьвюх падоўжных бэлькаў. Бэлькі маюць каробчаты перасек, што дасягаецца за кошт профіляў карытападобнага перасеку. Злучэньне бэлькаў адзін з адным ажыцьцяўляецца за кошт зваркі ўсутыч, месцы злучэньня пры гэтым узмацняюцца дадатковымі накладкамі. Матэрыялам бэлькаў зьяўляецца высакаякасная вугляродзістая сталь маркі 20. На падоўжных бэльках усталяваны кранштэйны для ўмацоўваньня пнэўматычнага абсталяваньня, на папярочных бэльках усталяваны скользуны (8), на якія абапіраецца кузаў вагона, а таксама кранштэйны для ўмацоўваньня элемэнтаў цягавага прываду ([[Цягавы электрарухавік|ТЭР]] і рэдуктар) і цэнтральнага рысорнага падвешваньня. Па канструкцыі каляскі вагонаў 81-717/714 падобныя з каляскамі вагонаў тыпу Е, адрозьненьні ж абумоўлены больш высокімі магутнасьцямі цягавых рухавікоў, а таксама больш высокай службовай вагаю вагонаў. З-за гэтага маса камплекта каляскаў узрасла з 7050 да 7550&amp;nbsp;кг, гэта значыць на паўтоны. Апроч гэтага, каляскі вагонаў 81-717 і 81-714 адрозьніваюцца паміж сабою, у прыватнасьці на вагонах 81-717 на пярэдняй калясцы ўсталёўваюцца кранштэйны для ўмацоўваньня прыёмных шпулькаў АРС, а на буксе пярэдняе колавае пары ўсталяваны срывной кляпан аўтастопу. Апроч гэтага, на другой калясцы галаўнога вагону ўсталяваны [[рэйкасмазвацель]], а на буксах другіх восяў абедзьвюх каляскаў разьмешчаны датчыкі хуткасьці&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;Экспл-20&quot;&gt;{{кніга|частка = Каляска|загаловак = Кіраўніцтва па эксплюатацыі вагонаў мэтрапалітэна мадэляў 81-717.5 і 81-714.5|год = 1995|старонкі = 20—29}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Telega 81-714 ustroistvo.JPG|thumb|left|350px|Каляска вагона 81-714 з поводковой сувязьзю буксаў з рамаю. Зьняты тармазны цыліндар, блёк-тормаз і брус для токапрымача&lt;br /&gt;1&amp;nbsp;—&amp;nbsp;рама; 2&amp;nbsp;—&amp;nbsp;цэнтральная бэлька; 3&amp;nbsp;—&amp;nbsp;спружыны цэнтральнага рысорнага падвешваньня; 4&amp;nbsp;—&amp;nbsp;[[букса]]; 5&amp;nbsp;—&amp;nbsp;спружыны буксавога рысорнага падвешваньня; 6&amp;nbsp;—&amp;nbsp;цягавы ланцужок;7&amp;nbsp;—&amp;nbsp;пятнік; 8&amp;nbsp;—&amp;nbsp;скользун; 9&amp;nbsp;—&amp;nbsp;падвеска цягавага рэдуктара; 10&amp;nbsp;—&amp;nbsp;цягавы рэдуктар; 11&amp;nbsp;—&amp;nbsp;[[колавая пара]]; 12&amp;nbsp;—&amp;nbsp;кулачковая муфта; 13&amp;nbsp;—&amp;nbsp;[[цягавы электрарухавік]]; 14&amp;nbsp;—&amp;nbsp;тармазныя цягі; 15&amp;nbsp;—&amp;nbsp;[[тармазная калодка]]; 16&amp;nbsp;—&amp;nbsp;прылада, якая адцягвае]]
Колавыя пары вагонаў (11) цельнакатаныя. У параўнаньні з вагонамі тыпу Е, на вагонах мадэляў 81-714 і 81-717 дыямэтар восяў колавых параў павялічаны са 155 да 165&amp;nbsp;мм у падступічнай часьці і са 145 да 150&amp;nbsp;мм у цэнтральнай частцы. Дыямэтар паверхні катаньня колаў застаўся бязь зьменаў — 780&amp;nbsp;мм&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;. Колы запрасоўваюцца на вось пасродкам гарачае пасадкі, таксама на вось запрасоўваецца і адмысловая ўтулка, на якую ўжо непасрэдна запрасоўваюцца вялікае зубчастае кола і апорныя падшыпнікі цягавага рэдуктара. Для перадачы падоўжных высілкаў ад рамы каляскі на вось колавае пары і наадварот, ужыты шпінтоны, замацаваныя ў падоўжных бэльках (на вагонах раньніх выпускаў — ланцужкі (6)). Рама каляскі (5) абапіраецца на кожную буксу (4) празь дзьве цыліндрычныя вітыя спружыны (5), якія маюць статычны прагін да 35&amp;nbsp;мм (пад тараю вагона). Ваганьні буксовага падвешваньня гасяцца ў фрыкцыйным гасільніку, які ўяўляе сабою палімерную ўтулку, сьлізгальную па сталёвым шпінтону&lt;ref name=&quot;Экспл-20&quot; /&gt;.

У цэнтры каляскі разьмешчана цэнтральная бэлька (2), якая злучана ахоўным шворнам з кузавам вагона і на якую непасрэдна перадаецца вага апошняга. Кузаў абапіраецца на цэнтральны пятнік (7) бэлькі, а для ўхіленьня бакавое гайданкі, на бэльцы ўсталяваны бакавыя гумовыя скользуны (8, выкананы ў выглядзе ролікаў). Вага цэнтральнае бэлькі на асноўную раму каляскі перадаецца праз цэнтральнае рысорнае падвешваньне (3), паддон і сучлененыя падвескі. Цэнтральнае рысорнае падвешваньне каляскі выканана з 4 (па 2 з боку) двухрадковых вітых цыліндрычных спружынаў, са статычным прагінам 40&amp;nbsp;мм (пры пустым вагоне). Гасільнік ваганьняў у цэнтральным падвешваньні на гэты раз гідраўлічны, усталяваны пад кутом, што дазваляе яму гасіць як вэртыкальныя, так і папярочныя ваганьні цэнтральнае бэлькі адносна рамы каляскі. Дадаткова паміж спружынамі і паддонам маецца гумовая пракладка, якая служыць для паглынаньня высокачашчынных ваганьняў. Кожная сучлененая падвеска (усяго іх у калясцы 4, па 2 з боку) складаецца з каванае завушніцы і дзьвюх каваных падвескаў, шарнірна злучаных адзін з адным. З мэтаю выключэньня падзеньня на шлях вузлоў і дэталяў пры абрыве сучлененых падвескаў, у цэнтральным падвешваньні ўжытыя засьцерагальныя дужкі, замацаваныя ў раме каляскі і праходзілыя пад выступамі паддонаў&lt;ref name=&quot;Экспл-20&quot; /&gt;.

=== Электраабсталяваньне ===

==== Цягавыя электрарухавікі ====
2х114кВт

==== Сілавыя электронныя апараты ====

===== Блёк сілкаваньня ўласных патрэбаў =====
[[Файл:BPSN-5U2M.PNG|міні|350ркс|Прынцыповая схема БПСН-5У2М]]
[[Файл:BPSN-5U2M sound.ogg|міні|250пкс|Гудзелы гук працавальнага БПСН-5У2М]]
Для зараду акумулятарных батарэяў, сілкаваньня ланцугоў кіраваньня і дапаможных ланцугоў, у тым ліку і асьвятленьня, на вагонах усталяваны электронны блёк сілкаваньня ўласных патрэбаў (БСУП), які ўяўляе сабою статычны паўправадніковы пераўтваральнік (''{{s|гл. схему}}''). Структурна складаецца з двух пераўтваральнікаў: першаснага і другаснага. Першасны пераўтваральнік (на схеме вылучаны чырвоным контурам) пераўтворыць напруга кантактнай рэйкі сталага току 750&amp;nbsp;Ва ў сталую напругу 80&amp;nbsp;В. Канструктыўна складаецца з аўтаномнага інвЭртара току (тырыстары VS1-2, пераўтворыць сталы ток у зьменны), паніжальнага трансфарматару (T1) і кіраванага выпрамніка (тырыстары VS3-4, пераўтворыць зьменны ток у сталы). Апроч тырыстараў і трансфарматара, у склад пераўтваральніка ўваходзяць [[паўправадніковы дыёд|дыёды]], якія камутуюць (VD1-3), [[шпулька індуктыўнасьці|дроселі]] (L1-3), [[электрычны кандэнсатар|кандэнсатары]] (C1-3) і [[рэзыстар]]ы (апошнія на схеме не паказаны), а таксама што згладжвае фільтр (L4 і C4). Другасны пераўтваральнік (на схеме вылучаны сінім контурам) служыць для пераўтварэньня сталай напругі 80&amp;nbsp;Ва ў зьменнае 220&amp;nbsp;У, якое паступае для сілкаваньня ланцугоў асьвятленьня. Канструктыўна складаецца з аўтаномнага інвэртара напругі (тырыстары VS5-6) і падвышальнага трансфарматара (T2). І інвэртары, і выпрамнік выкананы па схеме з нулявою кропкаю, што дазваляе скараціць колькасьць паўправадніковых прыбораў&lt;ref name=&quot;Экспл-80&quot;&gt;{{кніга|частка = Блёк сілкаваньня ўласных патрэбаў БПСН-5У2М|загаловак = Кіраўніцтва па эксплюатацыі вагонаў мэтрапалітэну мадэляў 81-717.5 і 81-714.5|год = 1995|старонкі = 80—91}}&lt;/ref&gt;.

Прататыпам БСУП зьяўляюцца пераўтваральнікі {{s|СПМ № 1}} (першасны) і {{s|СПМ № 2}} (другасны), якія былі ўжыты ў 1973 годзе на першых вагонах [[вагон мэтро тыпу І|тыпу І]]. Для палягчэньня рамонту, было вырашана гэтыя два пераўтваральнікі аб’яднаць у адзіны модуль. Выкананы па такой схеме блёк сілкаваньня атрымаў пазначэньне БСУП-4. Яго магутнасЬць складала 4&amp;nbsp;квт, усталяваны ён быў на вагонах тыпу 81-717 і 81-714 дасьледчай партыі (6 вагонаў). Пачынальна ж з вагонаў усталявальнае партыі, пачаў усталёўвацца блёк сілкаваньня ўласных патрэбаў тыпу БСУП-5У2 (у некаторых крыніцах можна сустрэць напісаньне ''БСУП-5У-2''), які адрозьніваецца нізкім шумам (крыніцаю характэрнага высокачашчыннага гуду, што можна пачуць на прыпынках, зьяўляецца менавіта БСУП, а калі дакладней, то дросьль L3). Яго ж падчас вытворчасьці зьмяніла мадэрнізаваная вэрсія — БСУП-5У2М, якая адрозьнівалася большаю рамонтапрыгоднасьцю. У прыватнасьці, тырыстары і дыёды ў першасным і другасным пераўтваральніках былі ідэнтычныя&lt;ref name=&quot;ложд-81&quot; /&gt;.

З канца 2000-х гадоў, падчас буйных рамонтаў (сярэдні, капітальны) вагонаў, БСУП часта замяняецца больш кампактнымі і практычна бясшумнымі пераўтваральнікамі. Так на вагонах Пецярбурскага мэтрапалітэна ўсталёўваюць пераўтваральнік напругі БСП-115 вагаю ня больш за 37 кг (супраць 280 кг у БСУП-5У2М).

===== Акумулятарная батарэя =====
[[Файл:Bat52nk80.JPG|міні|150пкс|Акумулятарная батарэя 52-НК-80]]
[[Файл:Bat52kpl55.JPG|міні|150пкс|Акумулятарная батарэя 52-KPL-55]]
Акумулятарная батарэя прызначана для сілкаваньня ланцугоў кіраваньня і дапаможных ланцугоў вагона, праверкі абсталяваньня без падачы высокай напругі ў электрадэпо. Можа таксама кароткачасова ажыцьцяўляць сілкаваньне БСУП пры праезьдзе не перакрытых кантактнай рэйкаю токаразьдзелаў, працягла забясьпечваць аварыйнае асьвятленьне і прымусовую аварыйную вэнтыляцыю салёна. На кожны вагон (як галаўны, так і прамежкавы) усталявана па адной батарэі.

На вагоны мэтрапалітэну 81-714/717 і іх мадыфікацыі ўсталяваны абслугоўваныя шчолачныя нікель-кадміевыя акумулятарныя батарэі. У эксплюатацыі знаходзяцца батарэі, складзеныя з 52 (у вагонаў Е і іх мадыфікацыі 56) злучаных пасьлядоўна элемэнтаў («слоікаў») НК-80 ці KPL-55. Намінальная ёмістасьць складае 80 і 55 ампэр-гадзінаў адпаведна. Намінальная напруга пад нагрузкаю ня меней за 62&amp;nbsp;В. Калі на вагон пададзена высокая напруга, батарэя зараджаецца ад крыніцы 80В БПСН. Першапачаткова элемэнты месьціліся па чатыры ў драўляныя скрыні на сталёвай раме, цяпер выкарыстоўваюцца ізаляцыйныя футаралы са шклаплястыку на сталёвай раме. Для выгоды абслугоўваньня батарэя мае ролікі, на якіх выкочваецца са скрыні на рассунутыя паваротныя кранштэйны. Можа ўручную перакочвацца з кранштэйнаў на адмысловую каляску са зьменнаю вышынёю плятформы для дастаўкі ў акумулятарнае аддзяленьне.

Мае 5 вывадаў: «?», «+26&amp;nbsp;У», «+33&amp;nbsp;У», «+50&amp;nbsp;У», «+». Вывад «+26&amp;nbsp;У» выкарыстоўваецца толькі для сілкаваньня лямпачкі, асьвятлялае акумулятарная скрыня пры паднятай для агляду верхняму вечку.

Акумулятарная батарэя праходзіць рэвізію са зьменаю электраліта адзін раз у год, рэвізію адзін раз у шэсьць месяцаў, узмоцнены зарад адзін раз у тры месяца.

===== Тырыстарны рэґулятар =====
Калі рэґуляваньне току ўзрушанасьці (а такім чынам і маґнітнага поля) рухавікоў пры разгоне ажыцьцяўляецца ступеніста за кошт рэастатаў, то ў рэжыме рэастатнага тармажэньня рэґуляваньне ўжо плыўнае, што дазваляе падтрымліваць максымальна магчымую тармазную сілу да 55—60 км/г. Гэта дасягаецца за кошт ужываньня тырыстарнага рэґулятару РТ-300/300А. Гэты рэґулятар складаецца зь сілавога блёка, блёка кіраваньня і датчыка току рухавікоў. Сілавы блёк складаецца з двух ідэнтычных [[тырыстар]]ных [[Ключ (электратэхніка)|ключоў]]-фазаў, кожная зь якіх абслуґоўвае асобную групу цягавых рухавікоў. Тырыстарныя ключы, апроч саміх тырыстараў, складаюцца з [[паўправадніковы дыёд|дыёдаў]], якія камутуюць, [[дросель|дроселяў]], [[электрычны кандэнсатар|кандэнсатараў]] і [[рэзыстар]]аў. Абодва тырыстарных ключа зьмесцаваны ў адным модулі, што разьмяшчаецца пад вагонам. У гэтым жа модулі зьмесцаваны блёк абароны, які ў аварыйных сытуацыях адключае тырыстарны рэгулятар, пры гэтым на дадзеным вагоне электрычнае (рэастатнае) тармажэньне замяшчаецца пнэўматычным&lt;ref name=&quot;Экспл-37&quot;&gt;{{кніга|частка = Тырыстарны рэгулятар РТ-300/300А|загаловак = Кіраўніцтва па эксплюатацыі вагонаў мэтрапалітэна мадэляў 81-717.5 і 81-714.5|год = 1995|старонкі = 37—49}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{кніга
|загаловак       = Кіраўніцтва па эксплюатацыі вагонаў мэтрапалітэну мадэляў 81-717.5 і 81-714.5
|спасылка         = http://metro.molot.ru/biblio/81-717-5.djvu
|адказны  = Акцыянернае грамадства «[[Метровагонмаш]]»
|месца          = [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Масква]]
|выдавецтва   = [[Транспарт (выдавецтва)|Транспарт]]
|год            = 1995
|старонкаў        = 447
|isbn           = 
|тыраж          = 
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vagon.metro.ru/passenger/81-717.html 81-717/714 на сайце Мэтравагоны]
* [http://www.nomernoy.ru/story/010.html Тэхнічнае заданьне 81-717.6К/714.6К]
* [https://web.archive.org/web/20110415200233/http://www.metromost.com/alb/047.htm Выпрабаваньні першага маскоўскага складу 81-717.6К, фатаграфіі]
* [http://метрофото.рф/нумарное фатаграфіі 81-717/714 (нумарны) на сайце мэтрафота.рф]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://метрофото.рф/нумарны-6 фатаграфіі 81-717.6 і 81-717.6к у фотагалерэі мэтрапалітэнаў СНД]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Добры артыкул}}
{{Вагоны мэтро}}

[[Катэгорыя:Вагоны мэтро]]</text>
      <sha1>dlrivb5zsohjo5pxjtrk4puembod7rg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вагон мэтро тыпу Е</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126306</id>
    <revision>
      <id>2620744</id>
      <parentid>2620545</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:06:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[c:file:E_subway_train_at_Studentskaya_station.jpg]] замененая на [[c:file:E_subway_train_at_Studencheskaya_station.jpg]] карыстальнікам [[c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]: typo.</comment>
      <origin>2620744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6084" sha1="4sguz4sbotk6rq4vk5pngn8ynw3mzxy" xml:space="preserve">{{Вагон мэтро
|сэрыя                   = Тып Е
|завадзкое пазначэньне   = 81-703
|выява                   = [[Файл:E subway train at Studencheskaya station.jpg|300пкс]]
|вытворца                = [[Мыцішчанскі машынабудаўнічы завод]]
|пэрыяд выпуску          = 1959 (досьледны), 1963
|пэрыяд эксплюатацыі     = 1960 (досьледны), 1963
|усяго выраблена         = 
|нумарацыя               = 
|тара                    = 31,7 т
|даўжыня                 = 19 166 мм
|шырыня                  = 2700 мм
|вышыня                  = 3665 мм
|хуткасьць               = 90 км/г
|паскарэньне/замядленьне = 1,2 м,с²/1,1 м,с²
|тып тормазу             = [[Тормаз Вэстынгаўза]]
|магутнасьць             = 4х68 кВт
|дыямэтар колаў          = 780 мм
|пасажыраёмістасьць      = 264
|выкарыстоўваецца        = [[СССР]], [[Расея]], [[Грузія]], [[Украіна]]
}}
'''[[Вагон мэтрапалітэну|Вагоны мэтрапалітэну]] тыпу Е''' сэрыйна выпускаліся ў 1963—1969 гадах (досьледныя ўзоры з 1959 году) [[Метровагонмаш|Мыцішчанскім машынабудаўнічым заводам]]. У наш час эксплюатуюцца ў Кіеве, Харкаве і Санкт-Пецярбургу толькі ў якасьці прамежкавых. У малых колькасьцях эксплюатуюцца таксама ў [[Тбіліскі мэтрапалітэн|Тбілісі]]. Эксплюатаваліся ў [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Маскве]] да 28 лютага 2008 году і ў [[Бакінскі мэтрапалітэн|Баку]] да 2001 году.

Вагоны Е адрозьніваюцца ад вагонаў папярэдняе [[Вагон мэтро тыпу_Д|сэрыі Д]] наяўнасьцю палосаў гафраваньня (у першага дасьледчага вагона № 3001 палосы гафраваньня былі толькі ў ніжняй частцы кузава). Таксама маюць шырэйшыя дзьверы і не маюць вокнаў паміж  дзьвярыма і тарцом, процілеглай кабіне, з-за чаго немагчымая эксплюатацыя вагонаў гэтае сэрыі на лініях са станцыямі тыпу [[гарызантальны ліфт]].

З 1979 году ў Маскоўскім мэтрапалітэне ў вагонах гэтае сэрыі аздабленьне сьценаў салёну лінкрустам замянялася на [[плястык]]авую, а драўляныя рамы вокнаў нярэдка афарбоўваліся алейнаю фарбаю. Да нядаўняга часу ў пасажырскай эксплюатацыі ў [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Маскоўскім мэтрапалітэне]] заставаўся адзін лінейны лінкруставы вагон тыпу Е — № 3605. Ён жа зьяўляўся апошнім вагонам тыпу Е, які эксплюатаваўся з пасажырамі ў [[Маскоўскі мэтрапалітэн|Маскоўскім мэтро]]. У сьнежні 2007 году вагон быў пастаўлены на кансэрвацыю ў дэпо «Калускае» для музэю рухомага саставу. У лютым 2008 году вагон быў вернуты ў дэпо «Філі» і эксплюатаваўся ў якасьці рэзэрвовага на Арбацка-Пакроўскай лініі. Увесну 2008 году ён быў перададзены на [[адказнае захоўваньне]] ў дэпо «Новагірэева».

[[Файл:EKG-17i of Ezh-3 Moscow Rail Transport College.jpg|зьлева|міні|250пкс|Сілавы рэастатны кантролер ЭКГ-17І]]
Кожная вось вагона прыводзіцца асобным [[Цягавы электрарухавік|электрарухавіком]] ДК-108А гадзіньнікаваю магутнасьцю 68 квт праз [[Карданная перадача|карданную перадачу]]. Пуск [[Рэастатна-контакторная сыстэма кіраваньня|рэастатны]], выкарыстоўваецца перагрупоўка рухавікоў — пры ціску (становішча дзяржальні «Ход-1») і першапачатковым разгоне («становішча Ход-2») рухавікі злучаны пасьлядоўна, пры перакладзе дзяржальні [[Кантролер кіроўцы|кантролера]] ў становішча «Ход-3» рухавікі перамыкаюцца на пасьлядоўна-паралельнае (ПП) злучэньне, напруга на іх павялічваецца ўдвая. Пераключэньні ў сілавым ланцугу выконвае ўсталяваны пад вагонам рэастатны кантролер ЭКГ-17І.

== Мадыфікацыі ==
Сэрыйных мадыфікацыяў не існавала, але былі досьледныя.
* '''Еі''' — досьледны варыянт з тырыстарна-імпульснаю сыстэмаю кіраваньня.
* '''Ер''' — новая каляска.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vagon.metro.ru/passenger/e.html Пра вагоны тыпу Е на сайце «Мэтравагоны»]

{{Вагоны мэтро}}

[[Катэгорыя:Вагоны мэтро]]</text>
      <sha1>4sguz4sbotk6rq4vk5pngn8ynw3mzxy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Анры Пэрушо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>130567</id>
    <revision>
      <id>2620691</id>
      <parentid>2147653</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:41:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1666" sha1="554krxqhs0uxxjydoq5udlv9aencl6e" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік}}
'''Анры Пэрушо''' ({{мова-fr|Henri Perruchot}} {{Нарадзіўся|27|1|1917}} году, [[Мансо-ле-Мін]], [[Францыя]] — [[1967]], [[Парыж]], [[Францыя]]) — францускі [[пісьменьнік]]. Вядомы сваімі кнігамі пра жыцьцё [[Эдуард Манэ|Эдуара Манэ]], [[Поль Сэзан|Поля Сэзана]], [[П’ер Агюст Рэнуар|Агюста Рэнуара]], [[Вінцэнт ван Гог|Вінцэнта ван Гога]], [[Поль Гаген|Поля Гагена]], [[Анры дэ Тулюз-Лятрэк]]а, [[Жорж-П’ер Сэра|Жоржа-П’ера Сэра]]. Спалучаў у сваіх раманах белетрыстычную жвавасьць апавяданьня з пэўнасьцю фактаў, спрабуючы зразумець асаблівасьці творчасьці жывапісцаў і эпохі.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.livelib.ru/author/17512/top Лепшыя кігі Анры Пэрушо]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Накід:Пісьменьнік}}

{{Ізаляваны артыкул}}
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Пэрушо}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Мансо-ле-Мін]]
[[Катэгорыя:Францускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1967 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]]</text>
      <sha1>554krxqhs0uxxjydoq5udlv9aencl6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Горыца Нова-Горыца</title>
    <ns>0</ns>
    <id>131525</id>
    <revision>
      <id>2620764</id>
      <parentid>2581556</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:25:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620764</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1395" sha1="9vl9aj6z5qp0tlluw2dphzgibxrnlwe" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Горыца
|Лягатып          = ND Gorica.png
|Горад            = [[Нова-Горыца]], [[Славенія]]
|Стадыён          = [[Шпортны парк]]
|Умяшчальнасьць   = 3066
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|ГорыцаНоваЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|ГорыцаНоваСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|ГорыцаНова}}
|Прыналежнасьць   = Славенскія
}}
«'''Горыца'''» ({{мова-sl|Gorica}}) — славенскі футбольны клюб з гораду [[Нова-Горыца|Нова-Горыцы]]. Заснаваны ў 1947 годзе. Чатырохразовы [[Чэмпіянат Славеніі па футболе|чэмпіён Славеніі]], трохразовы ўладальнік [[Кубак Славеніі па футболе|Кубка Славеніі]] (2001, 2002, 2014).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20080913132700/http://www.nd-gorica.com/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:Нова-Горыца]]</text>
      <sha1>9vl9aj6z5qp0tlluw2dphzgibxrnlwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Удзельнік:ErfgoedBot/Unused images of Belarusian heritage monuments</title>
    <ns>2</ns>
    <id>131816</id>
    <revision>
      <id>2620645</id>
      <parentid>2610706</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T14:01:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ErfgoedBot</username>
        <id>25763</id>
      </contributor>
      <comment>Images to be used in monument lists: 8</comment>
      <origin>2620645</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2204" sha1="cxyk6wteqttrh5fr8x37xec3w1kh5mh" xml:space="preserve">{{#ifexist:{{FULLPAGENAME}}/header|{{/header}}|For information on how to use this report and how to localise these instructions visit [[:c:Commons:Monuments database/Unused images]]. }}
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Дарагічынскага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Пярковічы._Сядзібна-паркавы_ансамбль_Віславухаў_(1).jpg|113Г000214
&lt;/gallery&gt;
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Аршанскага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Храм_Нараджэння_Найсвяцейшай_Багародзіцы_..._Church_of_the_Nativity_of_the_Blessed_Virgin_-_panoramio_(cropped).jpg|213Г000107
&lt;/gallery&gt;
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Брагінскага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Тэльман._Парк_графаў_Ракіцкіх_(7).jpg|313Г000121
&lt;/gallery&gt;
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Нараўлянскага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Нароўля._Нараўлянскі_гісторыка-этнаграфічны_музей_(06).jpg|313Г000535
&lt;/gallery&gt;
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Шацілавіцкага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Брацкая_магіла_ў_Асташкавічах.jpg|313Д000746
&lt;/gallery&gt;
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Бялыніцкага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Заполле,_Бялыніцкі_раён._Каменны_крыж.jpg|513В000358
&lt;/gallery&gt;
=== [[Сьпіс_гісторыка-культурных_каштоўнасьцяў_Нясьвіскага_раёну]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Slutsk_City_Gate._Slutskaya_str.,_Nesvizh_city,_Nesvizh_district_in_the_Minsk_region_of_Belarus_04.JPG|611Г000476
&lt;/gallery&gt;
=== [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі_любіць_славутасьці/Сьпісы_славутасьцяў/Менск/1]] ===
&lt;gallery&gt;
File:Belarus-Miensk-Manor_of_Adadurov_005.Jpeg|713Г000041
&lt;/gallery&gt;</text>
      <sha1>cxyk6wteqttrh5fr8x37xec3w1kh5mh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рудар Вяленье</title>
    <ns>0</ns>
    <id>133287</id>
    <revision>
      <id>2620762</id>
      <parentid>2522872</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:23:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620762</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1165" sha1="7j9tmv2xggimzyj35m8liaiwa84eaoy" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Рудар Вяленье
|Лягатып          = NK Rudar Velenje.svg
|Горад            = [[Вяленье]], [[Славенія]]
|Стадыён          = [[Аб Езеру]]
|Умяшчальнасьць   = 2341
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|РударВяленЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|РударВяленСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|РударВялен}}
|Прыналежнасьць   = Славенскія
}}
«'''Рудар'''» ({{мова-sl|Rudar}}) — славенскі футбольны клюб з гораду [[Вяленье]]. Заснаваны ў 1948 годзе. Уладальнік [[Кубак Славеніі па футболе|Кубка Славеніі]] (1998).

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140712052648/http://www.nkrudar.com/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:Вяленье]]</text>
      <sha1>7j9tmv2xggimzyj35m8liaiwa84eaoy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шостка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134819</id>
    <revision>
      <id>2620661</id>
      <parentid>2588294</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T19:30:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Spokiyny</username>
        <id>90749</id>
      </contributor>
      <origin>2620661</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5494" sha1="d9b0zn70xe7msnbt30mt1t6b01qijsi" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Украіна
|Назва                             = Шостка
|Статус                            = горад
|Назва ў родным склоне             = Шосткі
|Арыгінальная назва                = Шостка
|Герб                              = Coat of Arms of Shostka.svg
|Сьцяг                             = Flag of Shostka.svg
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = XVIII стагодзьдзе
|Статус з                          = 1924
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Сумская вобласьць|Сумская]]
|Аўтаномная рэспубліка             = 
|Раён                              = 
|Сельсавет                         = 
|Мэр                               = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 43.69
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 74125
|Год падліку колькасьці            = 2020
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = &lt;ref&gt;[http://www.ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2020/zb/05/zb_chuselnist%202019.pdf Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року, Київ-2020 — Державний комітет статистики України]{{ref-uk}}&lt;/ref&gt;
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі    = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = украінцы – 86.7%, расейцы – 9.2%
|Год падліку нацыянальнага складу  = 2001
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Паштовы індэкс                    = 41100
|Тэлефонны код                     = +380-5449
|КОАТУУ                            = 
|Аўтамабільны нумарны знак         = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 51
 |Шырата хвілінаў                  = 51
 |Шырата сэкундаў                  = 55
 |Даўгата градусаў                 = 33
 |Даўгата хвілінаў                 = 29
 |Даўгата сэкундаў                 = 10
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Сайт                              = 
|Лацінка                           = Šostka
}}
'''Шо́стка''' ({{мова-uk|Шостка}}) — [[места]] ў [[Сумская вобласьць|Сумской вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]]. Плошча 43,69 км². Насельніцтва 28 000 чал.

== Гісторыя ==
* XVIII ст.: першыя згадкі ў гістарычных крыніцах.
* 1924: атрымаў статус места.

== Насельніцтва ==

=== Колькасьць ===
{| border=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;5&quot; style=&quot;border:1px solid #AAAAAA;&quot;
|-bgcolor=&quot;#AAAAAA;&quot;
|+ style=&quot;font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em&quot;| Насельніцтва
|-bgcolor=&quot;#EEEEEE&quot;
! 1926 !! 1959 !! 1959 !! 1970 !! 1979 !! 1989 !! 2001 !! 2020
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| align=center| 8600
| align=center| 29 000
| align=center| 38 884
| align=center| 64 436
| align=center| 82 036
| align=center| 92 882
| align=center| 87 130
| align=center| 74 125
|}

=== Мова ===
{| width=&quot;25%&quot; border=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;5&quot; style=&quot;border:1px solid #AAAAAA;&quot;
|-bgcolor=&quot;#AAAAFF&quot;
|+ style=&quot;font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em&quot;| Насельніцтва па роднай мове &lt;small&gt;(2001)&lt;/small&gt;
|-bgcolor=&quot;#eeeeff&quot;
! украінская&amp;nbsp;мова !! расейская
|- bgcolor=&quot;#f7f9ff&quot;
| align=&quot;center&quot;|60,81%
| align=&quot;center&quot;|35,74%
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm Cities &amp; towns of Ukraine]{{ref-en}}{{ref-uk}}
* [https://web.archive.org/web/20140731182036/http://database.ukrcensus.gov.ua/Mult/Database/Census/databasetree_uk.asp Банк даних Державної служби статистики України]{{ref-uk}}

{{Сумская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Гарады Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Сумской вобласьці]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVIII стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>d9b0zn70xe7msnbt30mt1t6b01qijsi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сінельнікава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>135015</id>
    <revision>
      <id>2620641</id>
      <parentid>2593366</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:49:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Spokiyny</username>
        <id>90749</id>
      </contributor>
      <origin>2620641</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5682" sha1="fvbx7l2icour3nvoch71kl9e394jrby" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Сінельнікава
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Сінельнікава
|Назва на мове краіны             = Синельникове
|Код мовы назвы краіны            = uk
|Краіна                           = Украіна
|Герб                             =Coat of Arms of Synelnykove.svg
|Сьцяг                            =Flag of Synelnykove.svg
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = XIX ст.
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 1921
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = Вобласьць
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Днепрапятроўская вобласьць|Днепрапятроўская]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = Гарадзкі савет
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Сінельнікаўскі гарадзкі савет|Сінельнікаўскі]]
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 23
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 31553
|Год падліку колькасьці           = 2012
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = &lt;ref&gt;[http://ukrstat.org/uk/druk/katalog/kat_u/2012/07_2012/zb_chnas_2011.rar Чисельність наявного населення України на 1 січня 2012 року, Київ-2012 (rar) — Державний комітет статистики України]&lt;/ref&gt;
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = 
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = +380-5663
|Паштовыя індэксы                 = 52500—52507
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку =
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў =
|Выява                            = Sinel.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 48
 |Шырата хвілінаў                 = 19
 |Шырата сэкундаў                 = 0
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 35
 |Даўгата хвілінаў                = 30
 |Даўгата сэкундаў                = 57
|Назва мапы                       = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
|Колер                            = {{Колер|Украіна}}
}}
'''Сінельнікава''' ({{мова-uk|Синельникове}}) — [[горад|места]] ў [[Днепрапятроўская вобласьць|Днепрапятроўскай вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]]. Плошча 23 км². Насельніцтва 27 500 чал. 

== Гісторыя ==
* 19 ст.: дата заснаваньня.
* 1921: атрымаў статус места.

== Насельніцтва ==
{| align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;5&quot; style=&quot;border:1px solid #AAAAAA;&quot;
|-bgcolor=&quot;#AAAAAA;&quot;
|+ style=&quot;font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em&quot;| Насельніцтва
|-bgcolor=&quot;#EEEEEE&quot;
! 1897 !! 1926 !! 1939 !! 1959 !! 1989 !! 2001 !! 2012
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| align=center| 2900
| align=center| 12 600
| align=center| 23 000
| align=center| 28 000
| align=center| 37 807
| align=center| 32 302
| align=center| 31 553
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Днепрапятроўская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Гарады Днепрапятроўскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>fvbx7l2icour3nvoch71kl9e394jrby</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Балта</title>
    <ns>0</ns>
    <id>135224</id>
    <revision>
      <id>2620653</id>
      <parentid>2531977</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:26:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Spokiyny</username>
        <id>90749</id>
      </contributor>
      <origin>2620653</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4616" sha1="d7ykj2pq81lyoykhqzdzgvqqt6kccfj" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Украіна
|Назва                               = Балта
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Балты
|Назва ўкраінскай мовай              = Балта
|Герб                                = Coat of arms of Balta.png
|Сьцяг                               = Prapor balta.gif
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 1797
|Першыя згадкі                       = 
|Статус з                            = 1797
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = 
|Вобласьць                           = [[Адэская вобласьць|Адэская]]
|Аўтаномная рэспубліка               = 
|Раён                                = [[Балцкі раён|Балцкі]]
|Сельская рада                       = 
|Мэр                                 = 
|Пасада кіраўніка                    = 
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 22.97
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 19311
|Год падліку колькасьці              = 2012
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = &lt;ref&gt;[http://ukrstat.org/uk/druk/katalog/kat_u/2012/07_2012/zb_chnas_2011.rar Чисельність наявного населення України на 1 січня 2012 року, Київ-2012 (rar) — Державний комітет статистики України]&lt;/ref&gt;
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Нацыянальны склад насельніцтва      = 
|Год падліку нацыянальнага складу    = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Год падліку колькасьці двароў       = 
|Паштовыя індэксы                    = 66100—66105
|Тэлефонны код                       = +380-4866
|КОАТУУ                              = 
|Аўтамабільны нумарны знак           = 
|Выява                               = Jewish Cemetery in Balta.jpg
|Апісаньне выявы                     = 
 |Шырата градусаў                    = 47
 |Шырата хвілінаў                    = 56
 |Шырата сэкундаў                    = 24
 |Даўгата градусаў                   = 29
 |Даўгата хвілінаў                   = 37
 |Даўгата сэкундаў                   = 19
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Сайт                                = 
|Лацінка=Bałta}}
'''Балта''' ({{мова-uk|Балта}}) — [[горад|места]] ў [[Адэская вобласьць|Адэскай вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]]. Плошча 22,97 км². Насельніцтва 19 тыс. чал. (17000, 2000) ([[2024]]).

== Гісторыя ==
* [[1797]]: дата заснаваньня.
* [[1797]]: атрымаў статус места.

== Насельніцтва ==
{| align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;5&quot; style=&quot;border:1px solid #AAAAAA;&quot;
|-bgcolor=&quot;#AAAAAA;&quot;
|+ style=&quot;font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em&quot;| Насельніцтва
|-bgcolor=&quot;#EEEEEE&quot;
! 1959 !! 1970 !! 1979 !! 1989 !! 2001 !! 2012
|- bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| align=center| 17 922
| align=center| 20 317
| align=center| 20 929
| align=center| 23 293
| align=center| 19 962
| align=center| 19 311
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

{{Адэская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Гарады Адэскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVIII стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>d7ykj2pq81lyoykhqzdzgvqqt6kccfj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Трыглаў Крань</title>
    <ns>0</ns>
    <id>141851</id>
    <revision>
      <id>2620761</id>
      <parentid>2522871</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:22:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620761</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1062" sha1="ig6hz5hxey5e2knt46w8a45u2u1xggv" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Трыглаў
|Лягатып          = NK Triglav Kranj.svg
|Горад            = [[Крань]], [[Славенія]]
|Стадыён          = [[Станка Млакар (стадыён)|Станка Млакар]]
|Умяшчальнасьць   = 2029
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|ТрыглаўКраЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|ТрыглаўКраСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|ТрыглаўКра}}
|Прыналежнасьць   = Славенскія
}}
«'''Трыглаў'''» ({{мова-sl|Triglav}}) — славенскі футбольны клюб з гораду [[Крань|Краню]]. Заснаваны ў 1997 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.nktriglav.com/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:Крань]]</text>
      <sha1>ig6hz5hxey5e2knt46w8a45u2u1xggv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Флумінэнсі Рыю-дэ-Жанэйру</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142282</id>
    <revision>
      <id>2620660</id>
      <parentid>2603908</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T18:07:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Fluminense_FC?oldid=1296106721</comment>
      <origin>2620660</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13693" sha1="s31mumgajg8yhzzkl8qlna95xcqz9bu" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Флумінэнсі
|Лягатып          = Fluminense logo.svg.png
|ПоўнаяНазва      = Fluminense Football Club
|Заснаваны        = 1902
|Горад            = [[Рыю-дэ-Жанэйру]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Маракана]]
|Умяшчальнасьць   = 78 639
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ФлумінэнсіЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Флумінэнсі}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Флумінэ́нсі'''» ({{мова-pt|Fluminense Football Club}}) — [[Бразылія|бразыльскі]] футбольны клюб з гораду [[Рыю-дэ-Жанэйру]], заснаваны ў 1902 годзе. Чатырохразовы [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіён Бразыліі]] (1970, 1984, 2010, 2012), 31-разовы [[Ліга Карыёка|чэмпіён штату Рыю-дэ-Жанэйру]]. Клюб зьяўляецца адным з чатырох традыцыйных грандаў свайго штату разам з «[[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]», «[[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]» і «[[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]]» і адным з традыцыйна наймацнейшых футбольных клюбаў Бразыліі, сузаснавальнік [[Клюб трынаццаці|Клюбу трынаццаці]], арганізацыі самых папулярных і тытулаваных клюбаў Бразыліі. Агульная колькасьць заўзятараў клюбу дасягае 9 млн чалавек.

== Гісторыя ==
[[Файл:Oscar Cox.jpg|значак|зьлева|Фундатар «Флумінэнсі» [[Оскар Кокс]].]]
Футбольны клюб «Флумінэнсі» быў заснаваны 21 ліпеня 1902 году ў раёне [[Ларанжэйрас]] гораду [[Рыю-дэ-Жанэйру]] групай маладых футбольных энтузіястаў на чале з [[Оскар Кокс|Оскарам Коксам]], грамадзянінам [[Ангельшчына|Ангельшчыны]]. Фокс нарадзіўся ў Бразыліі і пазнаёміўся з футболам падчас навучаньня ў Эўропе. Кокс пасьля быў абраны першым прэзыдэнтам клюбу&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20091219042942/http://www.fluminense.com.br/memoria_historiaoscar.asp «Oscar Cox»]. Fluminense Football Club.&lt;/ref&gt;. Такім чынам, гэта быў першы футбольны клюб, заснаваны ў горадзе, а самым папулярным відам спорту ў той час было [[акадэмічнае веславаньне]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/blogs/timvickery/2009/05/how_football_conquered_brazil.html «How football conquered Brazil»]. BBC.&lt;/ref&gt;.

Першы афіцыйны матч быў згуляны супраць цяпер ня існага футбольнага клюбу «Рыю». «Флумінэнсі» перамог зь лікам 8:0&lt;ref name=&quot;fifa&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20090611235329/http://www.fifa.com/classicfootball/clubs/club=241/index.html «Fluminense — Forever Flu»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. Першы тытул быў здабыты ў 1906 годзе, калі «Флумінэнсі» выйграў [[Ліга Карыёка|чэмпіянат штату Рыю-дэ-Жанэйру]]&lt;ref name=&quot;fifa&quot;/&gt;. У 1911 годзе рознагалосьсі паміж гульцамі «Флумінэнсі» прывялі да стварэньня асобнага клюбу «[[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]»&lt;ref name=&quot;fifa&quot;/&gt;. Дэрбі паміж гэтымі камандамі вядомае як [[Фла-Флу]] і лічыцца адным з найбуйнейшых у гісторыі бразыльскага футболу&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080226184537/http://www.fifa.com/aboutfifa/federation/news/newsid=78517.html «Passion, carnival and crazy goals»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. Да 1922 году ў «Флумінэнсі» налічвалася ўжо 4 тысячы сябраў, а стадыён на 25 тысяч чалавек уражваў нават клюбы з Эўропы&lt;ref&gt;Mason, Tony (1995). [https://books.google.com/books?id=iIN81fOaLdkC «Passion of the people? Football in South America»]. Verso. — С. 54. — ISBN 978-0-86091-403-7.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Fluminense FC 1960.jpg|значак|Каманда «Флумінэнсі» ў 1960 годзе.]]
[[Чэмпіянат сьвету па футболе 1950 году|Чэмпіянат сьвету 1950 году]] ўмацаваў футбол у краіне, у выніку чаго найбуйнейшыя каманды краіны, якія звычайна бралі ўдзел толькі ў мясцовых турнірах, пачалі спаборнічаць з камандамі зь іншых дзяржаваў. Дзеля правядзеньня такіх спаборніцтваў была пабудаваная [[Маракана]], якая стала найбуйнейшым стадыёнам у сьвеце на той час. Гэты стадыён стаў хатнім для «Флумінэнсі»&lt;ref&gt;[https://www.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/origin1904-p.cxm.fifa.com/tournaments/mens/worldcup/1950brazil «1950 FIFA World Cup Brazil»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. У 1951 годзе каманда стала чэмпіёнам Лігі Карыёкі, што азначала кваліфікацыю каманды на Кубак Рыю 1952 году. У тым складзе былі выбітныя гульцы, якія прадстаўлялі бразыльскую зборную, як то [[Карлус Кастыльлю]], [[Піндару]], [[Жуан Карлус Піньейру|Піньейру]], [[Дыдзі]], [[Арланду Пінгу дэ Ору]] і [[Тэле Сантана]]. З 1960-х гадоў у Бразыліі пачалі ладзіцца першыя [[чэмпіянат Бразыліі па футболе|нацыянальныя чэмпіянаты]], каб краіна магла накіраваць сваіх прадстаўнікоў на [[Кубак Лібэртадорэс]]. Першы нацыянальны тытул «Флумінэнсі» здабыў у 1970 годзе.

Футбалісты зноў сталі чэмпіёнамі Бразыліі ў 1984 годзе, згуляўшы ў фінале супраць супернікаў з «[[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]]». Цягам дзесяцігодзьдзя яны таксама здабылі тры тытулы чэмпіёнаў штату запар у 1983, 1984 і 1985 гадах, перамогшы свайго галоўнага суперніка «Фламэнгу» ў фінале першых двух з памянёных гадоў. У канцы 1980-х гадоў быў створаны [[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]], натхнёны кубкавымі турнірамі, якія ладзяцца ў эўрапейскіх краінах. «Флумінэнсі» ўпершыню выйшаў у фінал кубка ў 1992 годзе, але зазнаў паразу ад «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёналу]]» ў сэрыі пэнальці ў спрэчным матчы ў [[Порту-Алегры]].

== Дасягненьні ==
[[Файл:Ffc12022.jpg|значак|Кашуля хатняй формы каманды сэзону 2022 году.]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 4
:: 1970, 1984, 2010, 2012

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 1
:: 2007

* '''[[Ліга Карыёка|Чэмпіён штату Рыю-дэ-Жанэйру]]''': 33
:: 1906, 1907&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;, 1908, 1909, 1911, 1917, 1918, 1919, 1924, 1936, 
:: 1937, 1938, 1940, 1941, 1946, 1951, 1959, 1964, 1969, 1971,
:: 1973, 1975, 1976, 1980, 1983, 1984, 1985, 1995, 2002, 2005,
:: 2012, 2022, 2023

* '''Кубак Рыю''': 1
:: 1952

* '''Турнір Рыю-Сан-Паўлу''': 2
:: 1957, 1960

* '''Уладальнікі [[Кубак Лібэртадорэс|Кубку Лібэртадорэс]]: 1'''
** 2023

== Склад ==
: ''Актуальны на 15 лютага 2025 году''
{{Склад}}
{{Гулец|1|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Фабію Дэйвасан]]||1980}}
{{Гулец|2|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Самуэл Шавіер]]||1990}}
{{Гулец|3|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Т’ягу Сылва]]|капітан|1984}}
{{Гулец|4|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Ігнасію да Сылва|Ігнасію]]||1996}}
{{Гулец|5|{{Сьцяг Уругваю}}|ПА|[[Факунда Бэрналь]]||2003}}
{{Гулец|6|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Рэнэ Радрыгес Мартынс|Рэнэ]]||1992}}
{{Гулец|7|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Рэнату Аўгусту]]||1988}}
{{Гулец|8|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Матэўс Мартынэльлі]]||2001}}
{{Гулец|10|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Гансу]]||1989}}
{{Гулец|11|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Маркус да Сылва Франса|Кену]]||1989}}
{{Гулец|12|{{Сьцяг Калюмбіі}}|Аб|[[Габрыель Фуэнтэс]]||1997}}
{{Гулец|13|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Фэліпэ Андрадэ]]||2002}}
{{Гулец|14|{{Сьцяг Аргентыны}}|Нап|[[Хэрман Кана]]||1988}}
{{Гулец|16|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Густаву Нанату]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Сантус (футбольны клюб)|Сантус]]|1998}}
{{Гулец|17|{{Сьцяг Уругваю}}|Нап|[[Агустын Канобіё]]||1998}}
{{Гулец|18|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Леандэрсан да Сылва Жэнэзію|Леле]]||1997}}
{{Гулец|20|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Віктар Угу]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Каскавэл (футбольны клюб)|Каскавэл]]|2004}}
{{Гулец|21|{{Сьцяг Калюмбіі}}|Нап|[[Джон Арыяс]]||1997}}
{{Падзел складу}}
{{Гулец|22|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Хуан Паблё Фрэйтэс|Хуан Фрэйтэс]]||2000}}
{{Гулец|23|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Клаўдыю Радрыгес Гомэс|Гуга]]||1998}}
{{Гулец|25|{{Сьцяг Уругваю}}|Нап|[[Хаакін Лявэга]]||2005}}
{{Гулец|26|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Маноэл Мэсіяс Сылва Карвальлю|Маноэл]]||1990}}
{{Гулец|27|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Марсэлу Піталуга]]||2002}}
{{Гулец|28|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Рыкельмэ Фэліпэ Сылва дэ Алмэйда|Рыкельмэ]]||2007}}
{{Гулец|29|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Т’ягу дус Сантус]]||1989}}
{{Гулец|35|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Эркулес Пэрэйра]]||2000}}
{{Гулец|37|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Ісаке Сэвэрыну Сылва|Ісаке]]||2007}}
{{Гулец|39|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Пэдру Дэ Фарыя Ранжэл|Пэдру Ранжэл]]||2000}}
{{Гулец|45|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Вінісіюс Марэйра дэ Ліма|Ліма]]||1996}}
{{Гулец|50|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Густаву Рамальлю]]||2002}}
{{Гулец|55|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Ўолес Даві]]||2007}}
{{Гулец|77|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Паўлу Бая]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Прымавэра Індаятуба|Прымавэра]]|1999}}
{{Гулец|90|{{Сьцяг Калюмбіі}}|Нап|[[Кевін Сэрна]]||1997}}
{{Гулец|98|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Вітар Эўдэс]]||1998}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Густаву Апіс]]||1999}}
{{Канец складу}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fluminense.com.br/site/social/history/ Афіцыйны сайт]
* [http://www.goal.com/en-india/teams/brazil/636/fluminense-fc Старонка клюбу] на сайце Goal.com
* [http://br.soccerway.com/teams/brazil/fluminense-football-club/.html Старонка клюбу] на сайце Soccerway

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Рыю-дэ-Жанэйру]]</text>
      <sha1>s31mumgajg8yhzzkl8qlna95xcqz9bu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>142283</id>
    <revision>
      <id>2620652</id>
      <parentid>2611345</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:18:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620652</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2191" sha1="hzra9bhpmp6mgfsaz3eo85iubq5pyk1" xml:space="preserve">{{Навігацыйная табліца2
|назва_шаблёну = Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе
|назва         = [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыя А]] [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіянату Бразыліі па футболе]] ў [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе 2025 году|сэзоне 2025 году]]
|кляса_карткі  = hlist
|базавы_стыль  = background-color: {{Колер|Бразылія}};
|сьпіс1 = * [[Атлетыку Мінэйру Бэлу-Арызонці|Атлетыку Мінэйру]]
* [[Баія Салвадор|Баія]]
* [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]
* [[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]]
* [[Віторыя Салвадор|Віторыя]]
* [[Грэмію Порту-Алегры|Грэмію]]
* [[Жувэнтудзі Кашыяс-ду-Сул|Жувэнтудзі]]
* [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]
* [[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]
* [[Крузэйру Бэлу-Арызонці|Крузэйру]]
* [[Мірасол (футбольны клюб)|Мірасол]]
* [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]
* [[Рэд Бул Брагантыну Браганса-Паўліста|РБ Брагантыну]]
* [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]
* [[Сантус (футбольны клюб)|Сантус]]
* [[Спорт Рэсыфі|Спорт]]
* [[Сэара Фарталеза|Сэара]]
* [[Фарталеза (футбольны клюб)|Фарталеза]]
* [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]
* [[Флумінэнсі Рыю-дэ-Жанэйру|Флумінэнсі]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя чэмпіянаты|Бразылія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Бразыльскі футбол]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hzra9bhpmp6mgfsaz3eo85iubq5pyk1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142898</id>
    <revision>
      <id>2620719</id>
      <parentid>2579606</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:18:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620719</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15223" sha1="l2irgsuiaybwg8lc01lk4xzjhosp63y" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Славацкая супэрліга
|лягатып            = 
|памер              = 
|краіна             = {{Сьцяг Славаччыны|23px}} [[Славаччына]]
|канфэдэрацыя       = УЭФА
|заснаваная         = 1993
|дывізіёны          = 
|каманды            = 12
|вылет у            = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Другая ліга]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Славаччыны па футболе|Кубак Славаччыны]]
|міжнародныя кубкі  = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]]&lt;br /&gt;[[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]]&lt;br /&gt;[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]
|чэмпіён            = [[Слован Браціслава]] — 15-ы тытул
|сэзон              = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Слован Браціслава]] (15 тытулаў)
|тэлебачаньне       = Markíza
|сайт               = [https://www.nikeliga.sk/ www.nikeliga.sk]
|актуальны сэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
}}
'''Першая ліга''' або паводле спонсару — '''Найк ліга''' ({{Мова-sk|Niké liga}}) — найвышэйшы футбольны дывізіён [[Славаччына|Славаччыны]], створаны ў 1993 годзе. У сэзонах з 1993/1994 да 2002/2003 году называлася ''Марс супэрліга'', у 2003—2014 гадах — ''Цоргань ліга'', у 2014—2023 гадах — ''Фартуна ліга''. У лізе бяруць удзел 12 камандаў.

== Чэмпіёны і прызэры ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Сэзон
!Чэмпіён
!Срэбны прызэр
!Бронзавы прызэр
!Найлепшы бамбардыр
!Галоў
!Клюб
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1939—1940 гадоў|1939/40]]
|[[Слован Браціслава|ŠK (Браціслава)]]
|[[Поваска Быстрыца (футбольны клюб)|Поваска Быстрыца]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|
!
|
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1940—1941 гадоў|1940/41]]
|[[Слован Браціслава|ŠK (Браціслава)]]
|[[Вруткі (футбольны клюб)|Вруткі]]
|[[Поваска Быстрыца (футбольны клюб)|Поваска Быстрыца]]
|
!
|
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1941—1942 гадоў|1941/42]]
|[[Слован Браціслава|ŠK (Браціслава)]]
|[[Вруткі (футбольны клюб)|Вруткі]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|
!
|
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1942—1943 гадоў|1942/43]]
|[[OAP Браціслава]]
|[[Слован Браціслава|ŠK (Браціслава)]]
|[[Поваска Быстрыца (футбольны клюб)|Поваска Быстрыца]]
|
!
|
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1943—1944 гадоў|1943/44]]
|[[Слован Браціслава|ŠK (Браціслава)]]
|[[OAP Браціслава]]
|[[Спартак Трнава|TŠS (Трнава)]]
|
!
|
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1993—1994 гадоў|1993/94]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Інтэр Браціслава]]
|[[ДАК 1904|ДАК]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Павал Дзіна]]
!19
|[[ДАК 1904|ДАК]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1994—1995 гадоў|1994/95]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|[[Дукла Банска Быстрыца]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Робэрт Сэмэнік]]
!18
|[[Дукла Банска Быстрыца]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1995—1996 гадоў|1995/96]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|[[Спартак Трнава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Робэрт Сэмэнік]]
!29
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1996—1997 гадоў|1996/97]]
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|[[Спартак Трнава]]
|[[Слован Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Ёжэф Козьлей]]
!22
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1997—1998 гадоў|1997/98]]
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|[[Спартак Трнава]]
|[[Інтэр Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Любамір Лухавы]]
!17
|[[Спартак Трнава]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1998—1999 гадоў|1998/99]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Інтэр Браціслава]]
|[[Спартак Трнава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Марцін Фабуш]]
!19
|[[Трэнчын (футбольны клюб)|Озэта Дукла]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 1999—2000 гадоў|1999/2000]]
|[[Інтэр Браціслава]]
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|[[Слован Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Сілард Нэмэт]]
!16
|[[Інтэр Браціслава]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2000—2001 гадоў|2000/01]]
|[[Інтэр Браціслава]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Сілард Нэмэт]]
!23
|[[Інтэр Браціслава]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2001—2002 гадоў|2001/02]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Пухаў (футбольны клюб)|Матадор Пухаў]]
|[[Інтэр Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Марэк Мінтал]]
!21
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2002—2003 гадоў|2002/03]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|[[Слован Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Марэк Мінтал]]&lt;br /&gt;{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Марцін Фабуш]]
!20
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]] &lt;br /&gt; [[Трэнчын (футбольны клюб)|Ляўгарыцыё]]/[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2003—2004 гадоў|2003/04]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Дукла Банска Быстрыца]]
|[[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Ролянд Штэўка]]
!17
|[[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2004—2005 гадоў|2004/05]]
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Дукла Банска Быстрыца]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Філіп Шэба]]
!22
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2005—2006 гадоў|2005/06]]
|[[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|[[Спартак Трнава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Робэрт Рак]]&lt;br /&gt;{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Эрык Ендрышак]]
!21
| [[Нітра (футбольны клюб)|Нітра]]&lt;br /&gt;[[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2006—2007 гадоў|2006/07]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|[[Слован Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Томаш Оравец]]
!16
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2007—2008 гадоў|2007/08]]
|[[Пэтржалка (футбольны клюб)|Пэтржалка]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Нітра (футбольны клюб)|Нітра]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Ян Новак]]
!17
|[[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2008—2009 гадоў|2008/09]]
||[[Слован Браціслава]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Спартак Трнава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Павал Масарык]]
!15
|[[Слован Браціслава]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2009—2010 гадоў|2009/10]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Дукла Банска Быстрыца]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Робэрт Рак]]
!18
|[[Нітра (футбольны клюб)|Нітра]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2010—2011 гадоў|2010/11]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Сэніца (футбольны клюб)|Сэніца]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Філіп Шэба]]
!22
|[[Слован Браціслава]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2011—2012 гадоў|2011/12]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Спартак Трнава]]
|[[Слован Браціслава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Павал Мазарык]]
! 18
| [[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2012—2013 гадоў|2012/13]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Сэніца (футбольны клюб)|Сэніца]]
|[[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|{{Сьцяг Аргентыны|20пкс}} [[Давід Дэпэтрыс]]
! 16
| [[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2013—2014 гадоў|2013/14]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|[[Спартак Трнава]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Томаш Малец]]
! 14
| [[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2014—2015 гадоў|2014/15]]
|[[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Слован Браціслава]]
|{{Сьцяг Харватыі|20пкс}} [[Матэй Еліч]]&lt;br /&gt;{{Сьцяг Чэхіі|20пкс}} [[Ян Калабішка]]
! 19
| [[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]&lt;br /&gt;[[Сэніца (футбольны клюб)|Сэніца]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2015—2016 гадоў|2015/16]]
|[[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Спартак Міява]]
|{{Сьцяг Кюрасао|20пкс}} [[Джына ван Кесэль]]
!17
|[[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2016—2017 гадоў|2016/17]]
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Філіп Глогаўскі]]&lt;br /&gt;{{Сьцяг Гвінэі|20пкс}} [[Сэйдуба Сума]]
!20
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]&lt;br /&gt;[[Слован Браціслава]]
|-
|[[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2017—2018 гадоў|2017/18]]
|[[Спартак Трнава]]
|[[Слован Браціслава]]
|[[ДАК 1904 Дунайска-Стрэда|ДАК 1904]]
|{{Сьцяг Славаччыны|20пкс}} [[Самуэл Мраз]]
!21
|[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
|}

== Выступы клюбаў ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Клюб
! Колькасьць перамогаў
! Рокі
|-
| [[Слован Браціслава]]
| 19
| 1940, 1941, 1942, 1944, 1994, 1995, 1996, 1999, 2009, 2011, 2013, 2014, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023, 2024, 2025
|-
| [[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліна]]
| 7
| 2002, 2003, 2004, 2007, 2010, 2012, 2017
|-
| [[Кошыцы (футбольны клюб)|Кошыцы]]
| 2
| 1997, 1998
|-
| [[Інтэр Браціслава]]
| 2
| 2000, 2001
|-
| [[Артмэдыя Пэтржалка]]
| 2
| 2005, 2008
|-
| [[Трэнчын (футбольны клюб)|Трэнчын]]
| 2
| 2015, 2016
|-
| [[OAP Браціслава]]
| 1
| 1943
|-
| [[Ружамбэрак (футбольны клюб)|Ружамбэрак]]
| 1
| 2006
|-
| [[Спартак Трнава]]
| 1
| 2018
|}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.nikeliga.sk/ Афіцыйная бачына]

{{Супэрліга чэмпіянату Славаччыны па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Славаччыны па футболе]]</text>
      <sha1>l2irgsuiaybwg8lc01lk4xzjhosp63y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нітра (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143751</id>
    <revision>
      <id>2620724</id>
      <parentid>2237818</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:32:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620724</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1264" sha1="pa81er2rm6k0prybkatnu4e1u4vysoz" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Нітра (неадназначнасьць)}}
{{Футбольны клюб
|Назва            = Нітра
|Лягатып          = FC Nitra.png
|ПоўнаяНазва      = Football Club Nitra
|Заснаваны        = 1909
|Горад            = [[Нітра]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = [[Стадыён пад Зобарам]]
|Умяшчальнасьць   = 11 384
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|НітраЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|НітраСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|Нітра}}
|Сайт             = http://www.fcnitra.sk/
|Прыналежнасьць   = Славацкія
}}
«'''Ні́тра'''» ({{мова-sk|Nitra}}) — славацкі футбольны клюб з гораду [[Нітра|Нітры]]. Заснаваны ў 1909 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fcnitra.sk/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:Нітра]]</text>
      <sha1>pa81er2rm6k0prybkatnu4e1u4vysoz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лехія Гданьск</title>
    <ns>0</ns>
    <id>145092</id>
    <revision>
      <id>2620640</id>
      <parentid>2615878</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:48:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620640</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10451" sha1="eb8wslbux9qrj291wnjkkcpquyylkzi" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Лехія
|Лягатып          = Lechia Gdańsk.svg
|Горад            = [[Гданьск]], [[Польшча]]
|Стадыён          = [[PGE Арэна]]
|Умяшчальнасьць   = 43 615&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefaeuro/season=2012/hostcountries/poland/city=1677/stadium/index.html Arena Gdansk]. UEFA.com.&lt;/ref&gt;
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|ЛехіяГданьЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|ЛехіяГданьСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|ЛехіяГдань}}
|Прыналежнасьць   = Польскія
}}
«'''Ле́хія'''» ({{мова-pl|Lechia}}) — [[Польшча|польскі]] футбольны клюб з гораду [[Гданьск]]у. Заснаваны ў 1945 годзе выгнанцамі зь [[Львоў|Львову]], якія да гэтага заўзелі за расфармаваны львоўскі клюб з аднайменнай назвай. Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]] (1983), а таксама [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]] (1983).

== Гісторыя ==
Клюб быў заснаваны 7 жніўня 1945 году ў Гданьску як спартовы клюб управы рэканструкцыі порту «Балтыя». У 1946 годзе ягоная назва была зьменена на «Лехію»&lt;ref&gt;Pozorski M. (7.08.2020). [https://lechia.pl/75-lat-bialo-zielonej-historii/ «75 lat Biało-Zielonej historii»]. Lechia Gdańsk.&lt;/ref&gt;, адсылаючы да львоўскай «[[Лехія Львоў|Лехіі]]»&lt;ref&gt;[http://lechiahistoria.pl/2018/09/04/lechia-lwow-bialozielona-strona/ «Lechia Lwów. Biało-Zielona siostra z Łyczakowa»]. Lechia Historia.&lt;/ref&gt;. Першы выхад у Першую лігу адбыўся ў 1948 годзе, але адразу каманда вылецела ў Другую лігу. Цягам наступных гадоў гданскі клюб вылятаў і вяртаўся ў найвышэйшую лігу.

Па вяртаньні «Лехіі» ў [[Польская футбольная экстракляса|Экстраклясу]] пачаўся залаты час клюбу ў ягонай раньняй гісторыі. Такія гульцы, як то [[Богдан Адамчык]], [[Генрык Граноўскі]], [[Робэрт Граноўскі]], [[Раман Корынт]], [[Губэрт Куш]], [[Чэслаў Ленц]], [[Чэслаў Навіцкі]] і [[Раман Рогач]], якія на то час мелі працяглую гульнявую кар’еру ў «Лехіі», адыгралі важную ролю ў тым, каб клюб быў канкурэнтаздольным у найвышэйшай лізе. Той сэзон у 1955 годзе стаў на той момант самым пасьпяховым сэзонам каманды ў гісторыі. На шляху да 5-га месца ў лізе, найвышэйшага на той момант паказьніка, яны выгулялі такія моцныя каманды таго часу, як то [[ЛКС Лодзь|ЛКС]], «[[Лех Познань|Лех]]», сасноўскі «[[Заглембе Сасновец|Заглембе]]» і дзейнага чэмпіёна краіны «[[Легія Варшава|Легію]]»&lt;ref&gt;[https://lechia.net/historia/klub/70-meczow/10-rozentuzjazmowana-widownia «10. Rozentuzjazmowana widownia»]. Lechia Gdańsk.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://lechia.net/historia/klub/mecze-lechii-od-1945/teamplan/111-1955-i-liga/1-lechia-gdask/0/0 «1955 I Liga»]. Lechia Gdańsk.&lt;/ref&gt;. У то жа год клюб упершыню прабіўся ў фінал [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]].

[[Файл:Derby Trojmiasta 2009.jpg|значак|зьлева|Заўзятары «Лехіі» на дэрбавым матчы.]]
У лізе сэзон 1956 году быў больш пасьпяховым, чым папярэдні, бо «Лехія» ўпершыню фінішавала на подыюме, а таксама стала першым клюбам, створаным па вайне, які фінішаваў у тройцы лідэраў. Не зважаючы на тое, што «Лехія» правяла толькі 25 галоў у 22 гульнях, сэзон скончыўся для каманды на трэцім радку. У тым сэзоне клюб моцна абапіраўся на абарону, не прапусьціўшы галоў у 10 матчах. Найлепшы бамбардзір клюбу Рогач забіў толькі 7 галоў за клюб. У наступным сэзоне «Лехія» працягвала добра гуляць, але абарона каманды дала больш хібаў, вынікам чаго стала 5-е месца. Зноў жа, каманда правяла толькі 25 галоў у 22 гульнях, што было другім найніжэйшым паказьнікам у лізе, стаўшы таксама адзінай камандай, якая не правяла больш за 25 галоў і ня вылецела зь лігі. Пасьля сыходу галоўнага трэнэра [[Тадэвуш Форысь|Тадэвуша Форыся]], які ўмацаваў абарону «Лехіі», посьпехі каманды ў наступных сэзонах пагоршыліся. У выніку пасьля дзевяці гадоў у элітным дывізіёне каманда страціла месца ў Экстраклясе. У сэзоне 1964—1965 гадоў гданскі клюб упершыню згуляў супраць гдынскай «[[Арка Гдыня|Аркі]]», пачаў доўгую гісторыю мясцовага дэрбі.

Празь некалькі гадоў каманда нават апынулася ў трэцім дывізіёне. Толькі ў 1972 годзе «Лехія» здолела вярнулася ў другі дывізіён, дзе затрымалася на дзесяцігодзьдзе. У сэзоне 1974—1975 гадоў клюб значна палепшыў сваю гульню, здабыўшы перамогі ў 16-і з 30 гульняў і зазнаўшы паразу толькі ў 6-і матчах. «Лехія» таксама павялічыла колькасьць забітых галоў, а таксама стала найлепшай камандай у абароне. У тым сэзоне Томаш Корынт, [[Леанард Радоўскі]] і [[Зьдзіслаў Пушкаж]] правялі па 8 галоў у лізе. У выніку каманда заняла другое месца, адстаўшы ўсяго на 2 пункты ад пераможцаў лігі, якім стаў лодзкі «[[Відзэў Лодзь|Відзэў]]». У тым сэзоне [[Зьдзіслаў Пушкаж]] быў выкліканы ў нацыянальную [[Зборная Польшчы па футболе|зборную Польшчы]] на гульню супраць [[зборная НДР па футболе|зборнай НДР]], не зважаючы на тое, што «Лехія» гуляла ў Другой лізе.

== Склад ==
: ''Актуальны на 16 сакавіка 2025 году''&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://lechia.pl/i-druzyna/|загаловак=I drużyna|выдавец=Lechia Gdańsk|мова=pl|дата=16 сакавіка 2025}}&lt;/ref&gt;
{{Склад}}
{{Гулец|1|{{Сьцяг Польшчы}}|Бр|Шыман Вейраўх||2004}}
{{Гулец|3|{{Сьцяг Швэцыі}}|Аб|Эліяс Ольсан||2003}}
{{Гулец|4|{{Сьцяг Румыніі}}|Аб|Андрэй Чындрыш||1999}}
{{Гулец|5|{{Сьцяг Украіны}}|ПА|Іван Жалізка||2001}}
{{Гулец|6|{{Сьцяг Швэцыі}}|ПА|Карл Вэнт||2005}}
{{Гулец|7|{{Сьцяг Калюмбіі}}|ПА|Камілё Мена||2002}}
{{Гулец|8|{{Сьцяг Босьніі і Герцагавіны}}|ПА|Рыфэт Капіч||1995}}
{{Гулец|9|{{Сьцяг Украіны}}|Нап|Багдан Уюньнік||2002}}
{{Гулец|11|{{Сьцяг Польшчы}}|Аб|Дамінік Піла||2001}}
{{Гулец|16|{{Сьцяг Аўстраліі}}|ПА|Луіс Д’Арыга||2001}}
{{Гулец|17|{{Сьцяг Украіны}}|ПА|Антон Царэнка||2004}}
{{Падзел складу}}
{{Гулец|21|{{Сьцяг Польшчы}}|Нап|Міхал Глагоўскі||2005}}
{{Гулец|23|{{Сьцяг Польшчы}}|Аб|Мілаш Калагур||1999}}
{{Гулец|29|{{Сьцяг Украіны}}|Бр|Багдан Сарнаўскі||1995}}
{{Гулец|30|{{Сьцяг Украіны}}|ПА|Максім Хлань||2003}}
{{Гулец|33|{{Сьцяг Польшчы}}|ПА|Томаш Вайтовіч||2003}}
{{Гулец|44|{{Сьцяг Косава}}|Аб|Буяр Пляна||2001}}
{{Гулец|79|{{Сьцяг Польшчы}}|Нап|Кацпэр Сэзаненка||2003}}
{{Гулец|81|{{Сьцяг Польшчы}}|Бр|Кацпэр Гутоўскі||2006}}
{{Гулец|89|{{Сьцяг Славаччыны}}|Нап|Томаш Бабчак||2001}}
{{Гулец|94|{{Сьцяг Францыі}}|Аб|Лю-Дыван Гео||2004}}
{{Гулец|99|{{Сьцяг Польшчы}}|ПА|Томаш Нойгебаўэр||2003}}
{{Канец складу}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://lechia.pl/ Афіцыйны сайт]
* {{Удзельнік YouTube|@TVLechia}}

{{Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе}}

[[Катэгорыя:Гданьск]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1945 годзе]]</text>
      <sha1>eb8wslbux9qrj291wnjkkcpquyylkzi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Спартак Міява</title>
    <ns>0</ns>
    <id>146566</id>
    <revision>
      <id>2620726</id>
      <parentid>2522924</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:34:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620726</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1433" sha1="ju2iaorkasxp3h0w0barlb0d63j62cs" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Спартак (неадназначнасьць)}}
{{Футбольны клюб
|Назва            = Спартак Міява
|Лягатып          = FK Spartak Myjava.png
|ПоўнаяНазва      = Spartak Myjava a.s.
|Заснаваны        = 1920
|Горад            = [[Міява]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = [[Міява (стадыён)|Міява]]
|Умяшчальнасьць   = 2709
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|СпартакМіяЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|СпартакМіяСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|СпартакМія}}
|Сайт             = http://www.spartakmyjava.sk/
|Прыналежнасьць   = Славацкія
}}
«'''Спартак'''» ({{мова-sk|Spartak}}) — славацкі футбольны клюб з гораду [[Міява]], [[Трэнчынскі край]]. Заснаваны ў 1920 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.spartakmyjava.sk/ Афіцыйны сайт]{{ref-sk}}

[[Катэгорыя:Міява]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1920 годзе]]</text>
      <sha1>ju2iaorkasxp3h0w0barlb0d63j62cs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пухаў (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147323</id>
    <revision>
      <id>2620729</id>
      <parentid>2522923</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:36:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620729</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1634" sha1="k645wajt95lejp2rm1gw7n7pqnnn1c6" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Пухаў
|Лягатып          = FK Puchov.png
|ПоўнаяНазва      = Futbalový klub Púchov
|Заснаваны        = 1920
|Горад            = [[Пухаў]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = Носіцы
|Умяшчальнасьць   = 
|Прэзыдэнт        =
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ПухаўЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ПухаўСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|Пухаў}}
|Сайт             = http://fkpuchov.com/
|Прыналежнасьць   = Славацкія
}}
«'''Пухаў'''» ({{мова-sk|FK Púchov}}) — славацкі футбольны клюб з гораду {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пухаў|Пухава|sk|Púchov}}. Заснаваны ў 1920 годзе. Уладальнік [[Кубак Славаччыны па футболе|Кубка Славаччыны]] (2003). Да 2006 году меў назву «Матадор Пухаў» у гонар свайго спонсара Matador a.s.

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|url=http://fkpuchov.com/|загаловак=Афіцыйны сайт|копія=https://web.archive.org/web/20130423052241/http://fkpuchov.com|мова=sk|=}}
* {{facebook|pages/FK-Púchov/137517852949600}}

[[Катэгорыя:Пухаў]]</text>
      <sha1>k645wajt95lejp2rm1gw7n7pqnnn1c6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бэлу-Арызонці</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147780</id>
    <revision>
      <id>2620745</id>
      <parentid>2512167</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Belo_Horizonte?oldid=1296004191</comment>
      <origin>2620745</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9706" sha1="25faxuoecozd11jbig1rtmcnkm90gy5" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Бэлу-Арызонці
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Бэлу-Арызонці
|Назва на мове краіны             = Belo Horizonte
|Код мовы назвы краіны            = pt
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = Штат
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Мінас-Жэрайс]]
|Часавы пас                       = -3
|Летні час                        = -2
}}
'''Бэ́лу-Арызо́нці''' ({{мова-pt|Belo Horizonte}}) — горад у [[Бразылія|Бразыліі]], адміністрацыйны цэнтар штату [[Мінас-Жэрайс]]. Паводле насельніцтва займае 6-ы радок у краіне, пасьля [[Сан-Паўлу]], [[Рыю-дэ-Жанэйру]], [[Салвадор]]у, [[Бразылія (горад)|Бразыліі]] і [[Фарталеза|Фарталезы]]. У Бэлу-Арызонці было заснавана некалькі папулярных бразыльскіх рок-групаў, як то [[Jota Quest]], [[Overdose]], [[Sepultura]] і [[Soulfly]].

== Гісторыя ==
Горад некалі быў маленькай вёсачкай, якая была заснавана Жуанам Лэйці да Сылвай Артысам, дасьледнікам з Сан-Паўлу. Ён упершыню зьявіўся ў гэтым рэгіёне ў 1701 годзе, пакінуўшы экспэдыцыю [[залатая ліхаманка|залатой ліхаманкі]]. Затым ён тутака стварыў фальварак. Багацьце фэрмы й посьпехі ў гаспадарцы прывялі сюды людзей з навакольных месцаў, які таксама пасяліліся тут&lt;ref&gt;[http://curraldelrei.wordpress.com/2013/05/09/history-of-belo-horizonte/ History of BH]. wordpress.com&lt;/ref&gt;. Іншым важным фактарам, які паўплываў на рост насельніцтва вёскі стаўся шлях мігрантаў з рэгіёну ля ракі [[Сан-Франсіску (рака)|Сан-Франсішку]] на поўдзень краіны.

[[Файл:Belo Horizonte (MG).tif|значак|зьлева|Горад у 1970-х гадах.]]
Папярэдняя сталіца штату [[Мінас-Жэрайс]], [[Ору-Прэту]] была сымбалем манархічнай [[Бразыльская імпэрыя|Бразыльскай імпэрыі]], але пасьля дарваньня да ўлады рэспубліканцаў цэнтар штату было вырашына перанесьці ў Бэлу-Арызонці. Гэтая падзея адбылася ў 1889 годзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150904085205/http://www.pampulhanews.com.br/2011/10/belo-horizonte-1949-brazil.html BH — History]. Pampulha News.&lt;/ref&gt;.

У 1906 годзе назва была зьменена на Бэлу-Арызонці, што ў перакладзе мае азначае «Прыгожы гарызонт». Гэты назоў паходзіць ад відарысаў навакольных гор Курал-дэл-Рэй, якія ствараюць візуальна ўражлівы пагорысты хрыбет, што выглядае як прыгожы, калі глядзець на яго з боку гораду. У той час Бэлу-Арызонці перажываў значны прамысловы рост, які пашырыў ягоны камэрцыйны сэктар і сэктар паслуг. З самага пачатку плян места забараняў рабочым жыць унутры гарадзкой зоны, якая была вызначаная паводле алеі Авэніда-ду-Канторну.

Маючы асобныя вылучаныя зоны, як то модны раён з мноствам дзяржаўных установаў Фунцыянарыяс, у горадзе створаныя варункі паскоранага разьвіцьця добра забясьпечанай інфраструктуры з самага пачатку забудовы. Відавочна, што спачатку пляніроўшчыкі гораду не разьлічвалі на сталы рост насельніцтва, які аказаўся асабліва інтэнсіўным у апошнія 20 гадоў XX стагодзьдзя. У 1940-х гадах малады [[Оскар Німэер]] спраектаваў раён Пампульля, які атрымаў вялікую ўхвалу. Замову архітэктар атрымаў дзякуючы тагачаснаму мэру і будучаму прэзыдэнту [[Жусэліну Кубічэк|Жусэліну Кубічку]]. Гэтыя два чалавекі ў значнай ступені адказныя за шырокія праспэкты, паркі і выступаючыя гарызонты, якія характарызуюць горад сёньня&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150904085205/http://www.discoverbraziltours.com/cgi-local/city.pl?CityID=BHZ «Belo Horizonte, Brazil»]. Discover Brazil Tours.&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
Паводле зьвестках перапісу 2022 году ў горадзе налічваецца {{Лік|2315560}} чалавек. Таксама перапіс паказаў, што ў горадзе жывуць 43,6% [[эўрапеоідная раса|белых]], 42,6% маюць зьмяшанае паходжаньне, 13,5% адносяцца да [[нэгроідная раса|нэгроіднай расы]] й маецца прыкладна 0,2% выхадцаў з [[Азія|Азіі]]&lt;ref&gt;[https://censo2022.ibge.gov.br/panorama/ IBGE :: Censo 2022]. Censo2022.ibge.gov.br.&lt;/ref&gt;. Мэтраполія Бэлу-Арызонці, якая называецца Вялікі Бэлу-Арызонці, ёсьць трэцяй паводле колькасьці насельніцтва ў Бразыліі, саступаючы толькі Вялікаму Сан-Паўлу і Вялікаму Рыю-дэ-Жанэйру. Горад лічыцца шостым паводле колькасьці насельніцтва ў краіне.

У XVIII стагодзьдзі ў Мінас-Жэрайсе сялілася шмат партугальскіх імігрантаў, галоўным чынам з Паўночнай [[Партугалія|Партугаліі]], а таксама шмат паняволеных афрыканцаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070820085916/http://www.asminasgerais.com.br/?item=CONTEUDO&amp;codConteudoRaiz=88&amp;codConteudoAtual=165 «Portuguese immigration»]. As Minas Gerais.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, Бэлу-Арызонці мае прыкметны італьянскі ўплыў, бо блізу 30% насельніцтва гораду маюць італьянскае паходжаньне. Італьянская культура прысутнічае ў кухні, танцах і мове&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090107195925/http://www.cmbh.mg.gov.br/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=23501&amp;Itemid=367&amp;filter=&amp;nj=1 «Italian Culture in BH»]. Câmara Municipal de Belo Horizonte.&lt;/ref&gt;. Людзі нямецкага, гішпанскага, францускага і сырыйска-лібанскага паходжання таксама складаюць значныя супольнасьці.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding=&quot;11&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
* {{Сьцяг Анголы}} [[Луанда]], [[Ангола]]
* {{Сьцяг Лібану}} [[Захле]], [[Лібан]]
* {{Сьцяг Гішпаніі}} [[Гранада]], [[Гішпанія]]
* {{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту]], [[Партугалія]]
* {{Сьцяг Беларусі}} [[Менск]], [[Беларусь]]
* {{Сьцяг Кубы}} [[Гавана]], [[Куба]]
* {{Сьцяг Кітаю}} [[Нанкін]], [[Кітай]]
* {{Сьцяг Індыі}} [[Калката]], [[Індыя]]
* {{Сьцяг Палестыны}} [[Бэтлеем]], [[Дзяржава Палестына|Палестынская аўтаномія]]
||
||
* {{Сьцяг Сырыі}} [[Хомс]], [[Сырыя]]
* {{Сьцяг Нікарагуа}} [[Масая]], [[Нікарагуа]]
* {{Сьцяг Лібіі}} [[Трыпалі]], [[Лібія]]
* {{Сьцяг ЗША}} [[Форт Лодэрдэйл]], [[ЗША]]
* {{Сьцяг Нікарагуа}} [[Тэгусыгальпа]], [[Нікарагуа]]
* {{Сьцяг Эквадору}} [[Куэнка (Эквадор)|Куэнка]], [[Эквадор]]
* {{Сьцяг ЗША}} [[Ньюарк]], [[ЗША]]
* {{Сьцяг Турэччыны}} [[Ізьмір]], [[Турэччына]]
* {{Сьцяг Паўднёвай Карэі}} [[Інчхон]], [[Рэспубліка Карэя]]
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140527063634/http://www.pbh.gov.br/ Афіцыйны сайт]
* [https://web.archive.org/web/20100414183347/http://www.belo-horizonte.travel/destination_guide Турыстычная інфармацыя]

[[Катэгорыя:Гарады Бразыліі]]</text>
      <sha1>25faxuoecozd11jbig1rtmcnkm90gy5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620746</id>
      <parentid>2620745</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Гарады Бразыліі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Бэлу-Арызонці]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <origin>2620746</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9704" sha1="0qdmkqhjme4w1ifqpqcld279bzsicsv" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Бэлу-Арызонці
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Бэлу-Арызонці
|Назва на мове краіны             = Belo Horizonte
|Код мовы назвы краіны            = pt
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = Штат
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Мінас-Жэрайс]]
|Часавы пас                       = -3
|Летні час                        = -2
}}
'''Бэ́лу-Арызо́нці''' ({{мова-pt|Belo Horizonte}}) — горад у [[Бразылія|Бразыліі]], адміністрацыйны цэнтар штату [[Мінас-Жэрайс]]. Паводле насельніцтва займае 6-ы радок у краіне, пасьля [[Сан-Паўлу]], [[Рыю-дэ-Жанэйру]], [[Салвадор]]у, [[Бразылія (горад)|Бразыліі]] і [[Фарталеза|Фарталезы]]. У Бэлу-Арызонці было заснавана некалькі папулярных бразыльскіх рок-групаў, як то [[Jota Quest]], [[Overdose]], [[Sepultura]] і [[Soulfly]].

== Гісторыя ==
Горад некалі быў маленькай вёсачкай, якая была заснавана Жуанам Лэйці да Сылвай Артысам, дасьледнікам з Сан-Паўлу. Ён упершыню зьявіўся ў гэтым рэгіёне ў 1701 годзе, пакінуўшы экспэдыцыю [[залатая ліхаманка|залатой ліхаманкі]]. Затым ён тутака стварыў фальварак. Багацьце фэрмы й посьпехі ў гаспадарцы прывялі сюды людзей з навакольных месцаў, які таксама пасяліліся тут&lt;ref&gt;[http://curraldelrei.wordpress.com/2013/05/09/history-of-belo-horizonte/ History of BH]. wordpress.com&lt;/ref&gt;. Іншым важным фактарам, які паўплываў на рост насельніцтва вёскі стаўся шлях мігрантаў з рэгіёну ля ракі [[Сан-Франсіску (рака)|Сан-Франсішку]] на поўдзень краіны.

[[Файл:Belo Horizonte (MG).tif|значак|зьлева|Горад у 1970-х гадах.]]
Папярэдняя сталіца штату [[Мінас-Жэрайс]], [[Ору-Прэту]] была сымбалем манархічнай [[Бразыльская імпэрыя|Бразыльскай імпэрыі]], але пасьля дарваньня да ўлады рэспубліканцаў цэнтар штату было вырашына перанесьці ў Бэлу-Арызонці. Гэтая падзея адбылася ў 1889 годзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150904085205/http://www.pampulhanews.com.br/2011/10/belo-horizonte-1949-brazil.html BH — History]. Pampulha News.&lt;/ref&gt;.

У 1906 годзе назва была зьменена на Бэлу-Арызонці, што ў перакладзе мае азначае «Прыгожы гарызонт». Гэты назоў паходзіць ад відарысаў навакольных гор Курал-дэл-Рэй, якія ствараюць візуальна ўражлівы пагорысты хрыбет, што выглядае як прыгожы, калі глядзець на яго з боку гораду. У той час Бэлу-Арызонці перажываў значны прамысловы рост, які пашырыў ягоны камэрцыйны сэктар і сэктар паслуг. З самага пачатку плян места забараняў рабочым жыць унутры гарадзкой зоны, якая была вызначаная паводле алеі Авэніда-ду-Канторну.

Маючы асобныя вылучаныя зоны, як то модны раён з мноствам дзяржаўных установаў Фунцыянарыяс, у горадзе створаныя варункі паскоранага разьвіцьця добра забясьпечанай інфраструктуры з самага пачатку забудовы. Відавочна, што спачатку пляніроўшчыкі гораду не разьлічвалі на сталы рост насельніцтва, які аказаўся асабліва інтэнсіўным у апошнія 20 гадоў XX стагодзьдзя. У 1940-х гадах малады [[Оскар Німэер]] спраектаваў раён Пампульля, які атрымаў вялікую ўхвалу. Замову архітэктар атрымаў дзякуючы тагачаснаму мэру і будучаму прэзыдэнту [[Жусэліну Кубічэк|Жусэліну Кубічку]]. Гэтыя два чалавекі ў значнай ступені адказныя за шырокія праспэкты, паркі і выступаючыя гарызонты, якія характарызуюць горад сёньня&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150904085205/http://www.discoverbraziltours.com/cgi-local/city.pl?CityID=BHZ «Belo Horizonte, Brazil»]. Discover Brazil Tours.&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
Паводле зьвестках перапісу 2022 году ў горадзе налічваецца {{Лік|2315560}} чалавек. Таксама перапіс паказаў, што ў горадзе жывуць 43,6% [[эўрапеоідная раса|белых]], 42,6% маюць зьмяшанае паходжаньне, 13,5% адносяцца да [[нэгроідная раса|нэгроіднай расы]] й маецца прыкладна 0,2% выхадцаў з [[Азія|Азіі]]&lt;ref&gt;[https://censo2022.ibge.gov.br/panorama/ IBGE :: Censo 2022]. Censo2022.ibge.gov.br.&lt;/ref&gt;. Мэтраполія Бэлу-Арызонці, якая называецца Вялікі Бэлу-Арызонці, ёсьць трэцяй паводле колькасьці насельніцтва ў Бразыліі, саступаючы толькі Вялікаму Сан-Паўлу і Вялікаму Рыю-дэ-Жанэйру. Горад лічыцца шостым паводле колькасьці насельніцтва ў краіне.

У XVIII стагодзьдзі ў Мінас-Жэрайсе сялілася шмат партугальскіх імігрантаў, галоўным чынам з Паўночнай [[Партугалія|Партугаліі]], а таксама шмат паняволеных афрыканцаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070820085916/http://www.asminasgerais.com.br/?item=CONTEUDO&amp;codConteudoRaiz=88&amp;codConteudoAtual=165 «Portuguese immigration»]. As Minas Gerais.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, Бэлу-Арызонці мае прыкметны італьянскі ўплыў, бо блізу 30% насельніцтва гораду маюць італьянскае паходжаньне. Італьянская культура прысутнічае ў кухні, танцах і мове&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090107195925/http://www.cmbh.mg.gov.br/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=23501&amp;Itemid=367&amp;filter=&amp;nj=1 «Italian Culture in BH»]. Câmara Municipal de Belo Horizonte.&lt;/ref&gt;. Людзі нямецкага, гішпанскага, францускага і сырыйска-лібанскага паходжання таксама складаюць значныя супольнасьці.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding=&quot;11&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
* {{Сьцяг Анголы}} [[Луанда]], [[Ангола]]
* {{Сьцяг Лібану}} [[Захле]], [[Лібан]]
* {{Сьцяг Гішпаніі}} [[Гранада]], [[Гішпанія]]
* {{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту]], [[Партугалія]]
* {{Сьцяг Беларусі}} [[Менск]], [[Беларусь]]
* {{Сьцяг Кубы}} [[Гавана]], [[Куба]]
* {{Сьцяг Кітаю}} [[Нанкін]], [[Кітай]]
* {{Сьцяг Індыі}} [[Калката]], [[Індыя]]
* {{Сьцяг Палестыны}} [[Бэтлеем]], [[Дзяржава Палестына|Палестынская аўтаномія]]
||
||
* {{Сьцяг Сырыі}} [[Хомс]], [[Сырыя]]
* {{Сьцяг Нікарагуа}} [[Масая]], [[Нікарагуа]]
* {{Сьцяг Лібіі}} [[Трыпалі]], [[Лібія]]
* {{Сьцяг ЗША}} [[Форт Лодэрдэйл]], [[ЗША]]
* {{Сьцяг Нікарагуа}} [[Тэгусыгальпа]], [[Нікарагуа]]
* {{Сьцяг Эквадору}} [[Куэнка (Эквадор)|Куэнка]], [[Эквадор]]
* {{Сьцяг ЗША}} [[Ньюарк]], [[ЗША]]
* {{Сьцяг Турэччыны}} [[Ізьмір]], [[Турэччына]]
* {{Сьцяг Паўднёвай Карэі}} [[Інчхон]], [[Рэспубліка Карэя]]
|}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140527063634/http://www.pbh.gov.br/ Афіцыйны сайт]
* [https://web.archive.org/web/20100414183347/http://www.belo-horizonte.travel/destination_guide Турыстычная інфармацыя]

[[Катэгорыя:Бэлу-Арызонці| ]]</text>
      <sha1>0qdmkqhjme4w1ifqpqcld279bzsicsv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Польская футбольная экстракляса</title>
    <ns>0</ns>
    <id>148542</id>
    <revision>
      <id>2620634</id>
      <parentid>2575653</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:35:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620634</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2670" sha1="3aosn1upta7dhetkxlwofld3qwl7w7p" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Экстракляса
|лягатып            = Ekstraklasa.png
|памер              = 
|краіна             = {{Сьцяг Польшчы|23px}} [[Польшча]]
|канфэдэрацыя       = [[УЭФА]]
|заснаваная         = 1926
|дывізіёны          = 
|каманды            = 18
|вылет у            = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Польшчы па футболе|Кубак Польшчы]]&lt;br /&gt;[[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубак Польшчы]]
|міжнародныя кубкі  = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]]&lt;br /&gt;[[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]]&lt;br /&gt;[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]
|чэмпіён            = [[Лех Познань|Лех]] — 9-ы тытул
|сэзон              = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Легія Варшава|Легія]] — 15 тытулаў
|тэлебачаньне       = 
|ўэбсайт            = [http://www.ekstraklasa.org/ www.ekstraklasa.org]
|актуальны сэзон    = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|Сэзон 2024—2025 гадоў]]
}}
'''Экстракля́са''' ({{мова-pl|Ekstraklasa}}) — спаборніцтва для наймацнейшых футбольных клюбаў [[Польшча|Польшчы]].

Спаборніцтва знаходзіцца на вяршыні [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|польскай сыстэмы футбольных ліг]]. Экстракляса мае 18 камандаў, якія аспрэчваюць тытул чэмпіёну краіны. Сэзон пачынаецца ў ліпені і доўжыцца па травень наступнага году. З часу заснаваньня ў 1927 годзе ў Экстраклясе выступалі 86 клюбаў, 20 зь якіх былі чэмпіёнамі краіны.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.ekstraklasa.org/ Афіцыйная старонка]

{{Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Польшчы па футболе]]</text>
      <sha1>3aosn1upta7dhetkxlwofld3qwl7w7p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Інтэр Браціслава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>148563</id>
    <revision>
      <id>2620727</id>
      <parentid>2410677</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:35:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620727</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1787" sha1="bau8n8lgxm8ouhkpu0mf9t1s2tqadsc" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Інтэр Браціслава
|Лягатып          = FK Inter Bratislava.png
|ПоўнаяНазва      = Futbalový Klub Inter Bratislava
|Заснаваны        = 1 ліпеня 1940
|Горад            = [[Браціслава]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = [[Дрэнава вуліца (стадыён)|Дрэнава вуліца]]
|Умяшчальнасьць   = 1000
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ІнтэрБраціЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ІнтэрБраціСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ІнтэрБраці}}
|Сайт             = http://www.askinter.sk/index.cfm?module=sports&amp;page=index&amp;Type=Futbal
|Прыналежнасьць   = Славацкія
}}
«'''Інтэр'''» ({{мова-sk|Inter}}) — славацкі футбольны клюб з гораду [[Браціслава|Браціславы]]. Заснаваны ў 1940 годзе. Двухразовы [[Чэмпіянат Славаччыны па футболе|чэмпіён Славаччыны]] (2000, 2001), шасьціразовы ўладальнік [[Кубак Славаччыны па футболе|Кубка Славаччыны]] (1984, 1988, 1990, 1995, 2000, 2001).

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110710044054/http://www.askinter.sk/index.cfm?module=sports&amp;page=index&amp;Type=Futbal Афіцыйны сайт]{{ref-sk}}

[[Катэгорыя:Спорт у Браціславе]]</text>
      <sha1>bau8n8lgxm8ouhkpu0mf9t1s2tqadsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ільля Рэпін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>149922</id>
    <revision>
      <id>2620675</id>
      <parentid>2602725</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:53:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 2 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620675</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24272" sha1="h15ccvd165s6jvxborrbg2kjse2kdys" xml:space="preserve">{{Мастак
|Імя                 = Ільля Рэпін
|Партрэт             = Ilya Efimovich Repin in the Photographers studio Rentz and Schrader.jpg
|Апісаньне           = Фатаздымак 1900-х гадоў
|Імя пры нараджэньні = 
|Псэўданімы          = 
|Нацыянальнасьць     = 
|Заняткі             = [[партрэтызм]], [[жывапіс]]
|Пратэжаваньне       = 
|Вучоба              = [[Імпэратарская Акадэмія мастацтваў]]
|Плынь               = [[рэалізм (мастацтва)|рэалізм]]
|Працы               = 
|Уплывам             = Іван Мікалаевіч Крамской, Павал Пятровіч Чысьцякоў
|Уплыў               = Даміян Васілевіч Шыбнёў
|Аўтограф            = Repin signature.svg
}}
'''Ільля́ Рэ́пін''' ({{мова-ua|Ілля Ріпин}}; 5 жніўня 1844, [[Чугуеў]], [[Расейская імпэрыя]] — 29 верасьня 1930, [[Куокала]], [[Фінляндыя]]) — украінскі і расейскі жывапісец і графік, пэдагог. Навучаўся ў [[Малявальная школа таварыства заахвочваньня мастакоў|Малявальнай школе таварыства заахвочваньня мастакоў]] у Крамскога (1863), [[Пецярбурская акадэмія мастацтваў|Пецярбурскай акадэміі мастацтваў]] (1864—1871). Чалец таварыства перасоўных мастацкіх выставаў з 1878 году. Выкладаў у Вышэйшым мастацкім вучылішчы пры Акадэміі мастацтваў (1894—1907).

У творчасьці Рэпіна ўвасоблены найлепшыя дасягненьні дэмакратычнага мастацтва таго часу. У жанравых палотнах адлюстраваў супярэчнасьці грамадзкага жыцьця пасьлярэформеннай Расеі, паказаў сілу, веліч і чалавечую годнасьць абяздоленага народа, раскрыў мужнасьць і высакароднасьць рэвалюцыянэраў («Бурлакі на Волзе», 1870—1873), «Хрэсны ход у Курскай губэрні», 1880—1883, «Адмова ад споведзі», 1879—1885, «Не чакалі», 1884—1888). У шматлікіх партрэтах стварыў глыбока псыхалягічныя вобразы прадстаўнікоў розных пластоў расейскага грамадзтва («Мужычок з баязьлівых», «Протадыякан», абодва 1877). У гістарычных карцінах імкнуўся паказаць трагічныя перапляценьні чалавечых пачуцьцяў, моцныя драматычныя характары («Царэўна Соф’я», 1879, «Іван Жахлівы й ягоны сын Іван», 1885), раскрыць вольналюбівы дух народа («Запарожцы пішуць пісьмо турэцкаму султану», 1878—1891).

[[Файл:Belarus-Zdrawneva-Manor of Ilya Repin-1.jpg|міні|200пкс|зьлева|Музэй-сядзіба Рэпіна «[[Здраўнёва]]». [[Руба]], [[Беларусь]]]]
У 1892—1900 гады жыў наездамі й працаваў ва ўласным маёнтку Здраўнёва на беразе [[Дзьвіна|Дзьвіны]] (цяпер [[Віцебскі раён]]). Тут былі створаны карціны «Беларус», «Асеньні букет», «Паляўнічы з ружжом», «На Заходняй Дзьвіне. Усход сонца» (эцюд; усе 1892), «Сьвяточнае гуляньне ў Здраўнёве» (1893), «Касец-літвін» (1894), «Дуэль», «Месячная ноч. Здраўнёва», «Партрэт сына Юрыя на тэрасе здраўнёўскага дома» (усе 1896), абразы «Хрыстос» (1894) і «Маці Божая» (1896) для царквы суседняй вёсцы Слабада. У Здраўнёве Рэпіна часьцяком наведвалі вядомыя людзі [[Віцебск]]у й навакольляў: гісторык Сапуноў, краязнавец і грамадзкі дзяяч Стукаліч, фатограф Юркоўскі й іншыя. Пад уплывам Стукаліча Рэпін зьбіраўся напісаць гістарычную карціну пра Віцебскае паўстаньне 1623 году, ад якога зрабіў толькі эскіз «Пропаведзь Кунцэвіча ў Віцебску», (1893).

== Галерэя ==
&lt;gallery class=&quot;center&quot;&gt;
Byelorussian by Repin.jpg|[[Беларус (карціна)|Беларус]], 1892
REPIN Ivan Terrible&amp;Ivan.jpg|''[[Іван Жахлівы]] й ягоны сын Іван пятніцаю, 16 лістапада 1581 году'', 1870—1873 ([[Трацьцякоўская галерэя]], [[Масква]])
Ilia Efimovich Repin (1844-1930) - Volga Boatmen (1870-1873).jpg|''[[Асначы на Волзе]]'', 1870—1873 ([[Дзяржаўны Расейскі музэй|Дзяржаўны расейскі музэй]], [[Санкт-Пецярбург]])
Ilya Efimovich Repin (1844-1930) - Portrait of Leo Tolstoy (1887).jpg|Партрэт [[Леў Талстой|Льва Талстога]], 1887
Repin state council2.jpg|Цырыманіяльнае паседжаньне Дзяржаўнай Думы, 1900
Repin 17October.jpg|«Маніфэстацыя 17 кастрычніка 1905 году» (1907—1911)
Nicolas II of Russia by Iliya Repin.jpg|Імпэратар [[Мікалай II]]
&lt;/gallery&gt;

Творам Рэпіна ўласьцівы глыбіня зьместу, энэргія й плястыка жывапіснай формы, цэльнасьць кампазыцыі, выразнасьць колеру й малюнка, майстэрства ў перадачы сьвятло-паветранага асяродзьдзя. Дзейнасьць Рэпіна зрабіла вялікі ўплыў на творчасьць беларускіх партрэтыстаў канца XIX — пачатку XX стагодзьдзяў. У 1989 годзе быў адчынены музэй-сядзіба Рэпіна «Здраўнёва». У Нацыянальным мастацкім музэі Рэспублікі Беларусь захоўваюцца 13 жывапісных палотнаў Рэпіна, сярод іх: «Украінка ля плятня» (1876), «Запарожцы» (эскіз да карціны, 1880-я), партрэты Ценішавай (1893), Андрэевай (1905).

== Рэпін і Украіна ==
Рэпін нарадзіўся ва Ўкраіне, этнічна напалову ўкраінец, сябраваў з украінскімі патрыётамі.
 
Нарадзіўся ў [[Чугуеў|Чугуеве]] (цяпер [[Харкаўская вобласьць|Харкаўскай вобласьці]]), у сям’і ваеннага пасяляніна-каляніста Яфіма Рэпіна. Як быў перакананы сам Ільля, адбываўся ён з казацкага роду, насіў прозьвішча Рэпа, якое пасьля [[русыфікацыя|расеізавалі]]. У дзяцінстве Ільля даведаўся ўвесь груз жабрацкай жыцьця, сацыяльнае становішча вайскоўцаў пасялян у Расейскай імпэрыі быў толькі трохі лепш ад становішча прыгонных. На працягу амаль чатырох гадоў працаваў у іканапіснай арцелі Бунакова, расьпісваў і аднаўляў царквы на [[Слабажаншчына|Слабажаншчыны]], такім чынам атрымаў элемэнтарную мастацкую адукацыю.

Аднак з Украінай Ільля Рэпін быў зьвязаны ня толькі паходжаньнем, але і пачуцьцёва. Ён быў закаханы ў ўкраінскую прыроду, чалавека, фальклёр і вылучаў праблему ўкраінскага стылю ў мастацтве. Да сяброў Ільі Рэпіна належалі ўкраінскія дзеячы: [[Марка Крапіўніцкі|М. Крапіўніцкі]], М. Мурашка, Д. Яварніцкі, Яўген Чыкалэнка і многія іншыя. Паміж вучнямі былі Н. Пімонэнка, А. Мурашка, І. Макушэнка [[Красіцкі Фоцій Сцяпанавіч|Ф. Красіцкага]], С. Прохараў, І. Шульга, Ф. Чупрінэнка і іншыя. Як пэдагог і крытык напісаў кнігу «Далёкае блізкае» (1953). Пасьля рэвалюцыі Ільля Рэпін не жадаў жыць у савецкай Расеі і застаўся ў сваім маёнтку «Пенаты» ў Куоккала (Фінляндыя), дзе і памёр. У 1982 году «Пенаты» адноўлена і адкрыта як «Музэй-сядзіба І. Ю. Рэпіна».

Стварыў шматлікія партрэты дзеячаў украінскай культуры: С. Любіцкое, М. Мурашка (1877), [[Тарноўска Васіль (малодшы)|В. Тарноўскага]] (1880, «Гетьман») і С. Тарноўскай [[Тарас Шаўчэнка|Т. Шаўчэнка]] (1888) [[Дзьмітры Багалій|Д. Багалій]] (1906) чатыры эскізы праекту помніка Шаўчэнкі ў Кіеве (на конкурс 1910—1914). Рабіў ілюстрацыі да твораў [[Мікалай Гогаль|М. Гогаля]] «Тарас Бульба» і «Сарочынскі кірмаш» (1872&amp;nbsp;— 82), кнігі [[Дзьмітры Яварніцкі|Д. Яварніцкага]] «Запарожжа ў рэштках даўніны і паданьнях народа» (1887), а таксама малюнкі з славутасьцяў ўкраінскай архітэктуры, украінскіх народных тыпаў і таму падобнае.

&lt;gallery widths=&quot;100px&quot; heights=&quot;100px&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Репин. Украинка у плетня.jpg|«Украінка ля плятня», 1876
Zaporoj kazaki-14.jpg|Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану, 1880—1891, фрагмэнт «Пісар» — партрэт гісторыка і этнографа [[Дзьмітры Яварніцкі|Дзьмітрыя Яварніцкага]]
Kostomarov by Repin.jpg|[[Мікалай Кастамараў]] перад сьмерцю, 1885
RepinSelfPortrait.jpg|[[Аўтапартрэт]], 1887, [[Трацьцякоўская галерэя]]
Ілля Рєпін. Портрет Тараса Шевченка.jpeg|Партрэт Тараса Шаўчэнкі, 1888
1878Две крестьянки. Этюд к Проводам новобранца.JPG|Дзьве сялянкі. Эцюд да «провадаў навабранца»
&lt;/gallery&gt;

Рєпін пісаў патрыятычныя карціны і карціны, прысьвечаныя Украіне, такія як:
«Украінка ля плятня» (1876),
«Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану» (1880-91, адзін варыянт у Санкт-Пецярбургу (Рускі музэй), другі — у Харкаўскім Дзяржаўным Музэі выяўленчага мастацтва);
«Вячэрніцы» (1881),
«Гайдамакі» (1902),
«Чарнаморская вольніца» (1903),
«Гапак» (1930, не закончаны),
«Эцюд акадэмічнай натуршчыцы»,
«Солоха і дзяк».

&lt;gallery widths=&quot;100px&quot; heights=&quot;100px&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Repin Cossacks.jpg|«[[Запарожцы (карціна)|Запарожцы пішуць ліст турэцкаму султану]]» (1880)
Ilja Jefimowitsch Repin 001.jpg|«Вячоркі», 1881
Ilya Repin Unexpected visitors.jpg|«Ня чакалі», 1884—1888
1877Деревня Мохначи близ Чугуева.JPG|«Сяло Мохначі каля [[Чугуеў|Чугуева]]», 1877
&lt;/gallery&gt;

Рэпін быў чальцом журы камісіі, мэтай якой было стварэньне помніка Т. Шаўчэнкі да 100-годзьдзя з дня нараджэньня паэта і мастака. Як і некаторыя іншыя ўкраінскія мастакі, Рэпін выйшаў з журы, паколькі быў незадаволены канчатковым выбарам камісіі. Ільля Яфімавіч называў Шаўчэнкі «апосталам свабоды» і ўласнаручна выканаў некалькі эскізаў для праекту помніка. В. К. Развадоўскі меў намер стварыць паштоўку, грошы ад продажу якой накіраваць на будаўніцтва помніка. Для гэтага І. Рэпін намаляваў акварэльлю «Праметэя» з паэмы Шаўчэнкі «Каўказ». Рэпін стаў чальцом-заснавальнікам Саюза абароны помнікаў Т. Шаўчэнкі, статут якой не было зацьверджана ўладамі.

Дапамагаў камітэта пры Саюзе выяўленчых мастацтваў ім. В. Верашчагіна ў г Мікалаеве, быў паважаным чальцом Кіеўскай літаратурна-артыстычнай саюза, Кіеўскага саюза даўніны і мастацтва.

== Вучні Рэпіна ==
* [[Валянцін Аляксандравіч Сяроў]]
* [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў]]

== Ушанаваньне ==
{{Калёнкі|2}}

=== Беларусь ===
* Вуліца Рэпіна — у [[Менск]]у
* Вуліца Рэпіна — у [[Гомель|Гомелі]]

=== Украіна ===
* Вуліца Рэпіна — [[Львоў]]
* Вуліца Рэпіна — у Кіеве
* Вуліца Рэпіна — [[Віньніца]]
* Вуліца Рэпіна — [[Эўпаторыя]]
* Вуліца Рэпіна — [[Івана-Франкоўск]]
* Вуліца Рэпіна — [[Крамянчук]]
* Вуліца Рэпіна — [[Лісічанск]]
* Вуліца Рэпіна — [[Луцак]]
* Вуліца Рэпіна — [[Севастопаль]]
* Вуліца Рэпіна — [[Сімфэропаль]]
* Вуліца Рэпіна — [[Харкаў]]
* Вуліца Рэпіна — [[Чаркасы]]

=== Расея ===
* Вуліца Рэпіна — [[Бранск]]
* Вуліца Рэпіна — [[Валгаград]]
* Вуліца Рэпіна — [[Екацярынбург]]
* Вуліца Рэпіна — [[Калінінград]]
* Вуліца Рэпіна — [[Ліпецк]]
* Вуліца Рэпіна — [[Масква]]
* Вуліца Рэпіна — [[Перм]]
* У [[Санкт-Пецярбург]]у:
** Вуліца Рэпіна — [[Васільеўскі востраў]]
** Вуліца Рэпіна — Ламаносаў
* Вуліца Рэпіна — [[Стаўрапаль]]
* Вуліца Рэпіна — [[Цьвер]]
* Вуліца Рэпіна — [[Чэбаксары]]
{{Канец калёнкі}}

=== Казахстан ===
* Вуліца Рэпіна — [[Алматы]].

== Глядзіце таксама ==
* [[2468 Рэпін]] — астэроід, названы ў гонар мастака&lt;ref&gt;Lutz D. Schmadel, International Astronomical Union Dictionary of Minor Planet Names. — 5-th Edition. — Berlin Heidelberg New-York : Springer-Verlag, 2003. — 992 с — {{ISBN|3-540-00238-3}}&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
{{Пачатак сьпісу крыніцаў|2}}
* ''Сухарукаў А., Шышанаў В.'', Рэпіна І. Я. Музэй-сядзіба «Здраўнёва» // [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі]]: У 6 т., Т.6. Кн.1. {{Мн.}}: БелЭн, 2001. — С.174.
* ''Сухарукаў А., Шышанаў В.'', Музэй-сядзіба І. Я. Рэпіна «Здраўнёва» як цэнтар разьвіцьця беларуска-рускіх культурных сувязяў // Нацыянальныя меншасьці Беларусі. Кн.3. [[Брэст]]-{{Мн.}}, 1996. — С.18-19.
* ''Шышанаў В.'', Беларусь і беларусы вачыма Ільлі Рэпіна // Гісторыя, культуралогія, мастацтвазнаўства: Матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў дыялёгу цывілізацый» (Менск, 21-25 мая, 4-7 сьнеж. 2000 г.). {{Мн.}}: «Беларускі кнігазбор», 2001. (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 21). — С.311-316.
* ''Шышанаў В.'', Невядомае [http://issuu.com/linkedin63/docs/2000_vicebski_sshytak_zdraunjova Здраўнёва] // Віцебскі сшытак. 2000. № 4. — С.90-115.
* ''Велічко Ю.'', Україна в творчості І.&amp;nbsp;Є. Репіна. {{К.}}, 1963. {{Ref-uk}}
* [http://izbornyk.org.ua/encycl/euii188.htm Рєпін Ілля] // {{Літаратура/Энцыкляпэдыя ўкраіназнаўства|7}} — Т.7. С.2499. — {{ISBN|966-7155-02-1}}
* ''Шишанов В.'', [https://issuu.com/linkedin63/docs/1996_oblik_zdravnevo  Здравнёво. Исторический облик и музеефикация усадьбы]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Матэрыялы II Міжнароднай канфэрэнцыі па праблемах музеефікацыі ўнікальных гістарычных тэрыторыяў. [[Полацк]], 1996. — С.38-44. {{Ref-ru}}
* ''Шишанов В.'', Репин в Белоруссии // Служба спасения 01, {{Мн.}}, 2000. № 5. — С.54-57.{{Ref-ru}}
* ''Шишанов В. А.'', [http://issuu.com/linkedin63/docs/2004_repinskie_chtenija Здравнёво: после октября 1917] // Репинские чтения: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). {{СПб.}}: «ИП Комплекс», 2004. — С.80—89.{{Ref-ru}}
* ''Шишанов В. А.'', К истории коллекции работ Репина в Витебском областном краеведческом музее // [http://issuu.com/linkedin63/docs/2004_repinskie_chtenija Репинские чтения]: Материалы чтений в Музее-усадьбе И. Е. Репина «Пенаты» (2003—2004). {{СПб.}}: «ИП Комплекс», 2004. — С.90-97. {{Ref-ru}}
* ''Шишанов В. А.'', [https://web.archive.org/web/20160729185904/https://issuu.com/linkedin63/docs/2010_zdravnevskaja_shkola Материалы Государственного архива Витебской области о школе в усадьбе «Здравнево»] / В. А. Шишанов // Адукацыя на Віцебшчыне: гісторыя й сучаснасьць: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., Віцебск, 30-31 сакавіка 2010 г., [[Віцебскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Віц. дзярж. ун-т]], рэдкал.: В. У. Акуневіч (адк. рэд.) [і інш.] — [[Віцебск]]: УА «ВДУ імя П. М. Машэрава», 2010. — С.128-132.{{Ref-ru}}
* ''Шишанов В.'', [http://issuu.com/linkedin63/docs/1996_oblik_zdravnevo Здравнёво. Исторический облик и музеефикация усадьбы] // Матэрыялы II Міжнароднай канферэнцыі па праблемах музеефікацыі унікальных гістарычных тэрыторый. [[Полацк]], 1996. — С.38-44.
* ''Москвинов В.'', Репин на Харковщине. X. 1959; Репин и Украина. {{К.}}, 1962; {{Ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20160324123627/https://issuu.com/linkedin63/docs/repin_zdravnjovo_bibliograficheskij Репин и Здравнёво. Библиографический указатель]. 1995—2001 / Сост. Шишанов В.&amp;nbsp;А.&amp;nbsp;Витебск: Витебский областной краеведческий музей, 2001. — 20 с {{Ref-ru}}
{{Канец сьпісу крыніцаў}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Пачатак сьпісу крыніцаў|2}}
* [http://zviazda.by/2014/12/65706.html Карціна Рэпіна «Здраўнёва»]{{Недаступная спасылка|date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://smallbay.ru/repin.html Илья Репин. Картины и биография]{{Ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20080929081748/http://repin.chuguev.net/ Шишанов В. А. Репин и Беларусь]{{Ref-ru}}
* {{Ref-ru}}
* [http://www.abcgallery.com/R/repin/repin.html Ilya Repin at Olga’s Gallery]{{Ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20070927014550/http://www.russianmuseums.info/M267 Penaty, currently a museum] {{Ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20181012134829/http://www.art-drawing.ru/biographies/brief-biographies/1228-ilya-repin Рэпін Ільля. Кароткая біяграфія]{{Ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20181009231541/http://www.art-drawing.ru/gallery/category/714-repin-ilya-e Рэпін Ільля. Карціны]{{Ref-ru}}
* [http://ilya-repin.ru/ Все, что вы хотели знать о Репине, но боялись спросить. Энциклопедия Репина] {{Ref-ru}}
* [http://www.bibliotekar.ru/kRepin/ Биография Ильи Репина] {{Ref-ru}}
{{Канец сьпісу крыніцаў}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Рэпін, Ілья}}
[[Катэгорыя:Украінскія мастакі]]
[[Катэгорыя:Мастакі Расейскай імпэрыі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Імпэратарскай Акадэміі мастацтваў]]
[[Катэгорыя:Акадэмікі Імпэратарскай Акадэміі мастацтваў]]
[[Катэгорыя:Правадзейныя сябры Імпэратарскай Акадэміі мастацтваў]]
[[Катэгорыя:Перасоўнікі]]
[[Катэгорыя:Мастакі-рэалісты]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёну]]
[[Катэгорыя:Ільля Рэпін| ]]
[[Катэгорыя:Людзі, у гонар якіх названыя вуліцы]]
[[Катэгорыя:Асобы, у гонар якіх названы астэроід]]</text>
      <sha1>h15ccvd165s6jvxborrbg2kjse2kdys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150317</id>
    <revision>
      <id>2620701</id>
      <parentid>2575726</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:24:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620701</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3378" sha1="94x7ur1aj79oqe6io3kl2khxfjcag35" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе
|лягатып            = SOGAZ-RFPL.jpg
|памер              = 
|краіна             = [[Расея]]
|канфэдэрацыя       = [[УЭФА]]
|заснаваная         = 1992
|дывізіёны          = 
|каманды            = 16
|вылет у            = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Расеі па футболе|Кубак Расеі]]&lt;br/&gt; [[Суперкубак Расеі па футболе|Суперкубак Расеі]]
|міжнародныя кубкі  = &lt;!--[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]], [[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]]--&gt;
|чэмпіён            = [[Краснадар (футбольны клюб)|Краснадар]] — 1-ы тытул
|сэзон              = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак Масква]], [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] — па 10 тытулаў
|тэлебачаньне       = 
|сайт               = [http://premierliga.ru/ premierliga.ru]
|актуальны сэзон    = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|Сэзон 2024—2025 гадоў]]
}}
'''Прэм’ер-ліга''' — найвышэйшы дывізіён сыстэмы [[Чэмпіянат Расеі па футболе|футбольных лігаў Расеі]]. У спаборніцтве ўдзельнічаюць 16 клюбаў. Пасьля кожнага сэзону клюбы, якія занялі два апошнія месцы, пераводзяцца ў [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першую лігу]], а іхнае месца займаюць дзьве наймацнейшыя каманды другога дывізіёну; каманды, якія занялі 13—14 месцы гуляюць пераходныя гульні супраць 3-й і 4-й камандаў Першай лігі. Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца клюб «[[Краснадар (футбольны клюб)|Краснадар]]».

== Чэмпіёны ==
* [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]], [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] — 10 тытулаў
* [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] — 6
* [[Лякаматыў Масква|Лякаматыў]] — 3
* [[Рубін Казань|Рубін]] — 2
* [[Аланія Ўладзікаўказ|Аланія]], [[Краснадар (футбольны клюб)|Краснадар]] — 1

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://premierliga.ru/ Афіцыйная старонка]

{{Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Расеі па футболе]]</text>
      <sha1>94x7ur1aj79oqe6io3kl2khxfjcag35</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Краматорск</title>
    <ns>0</ns>
    <id>154846</id>
    <revision>
      <id>2620644</id>
      <parentid>2582706</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:56:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Крыніца пра вытворчасьць рэактараў для [[Беларуская АЭС|Беларускай АЭС]]: Сяргей Куркач. Не сьвятыя гаршкі лепяць // [[Зьвязда]] : газэта. — 2 ліпеня 2014. — № 122 (27732). — С. 4. — ISSN 1990-763X.</comment>
      <origin>2620644</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6842" sha1="l528xsuepsoj377xmmsrkomi6u6xckm" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Украіна
|Назва                               = Краматорск
|Назва ў родным склоне               = Краматорску
|Назва ўкраінскай мовай              = Краматорськ
|Вобласьць                           = [[Данецкая вобласьць|Данецкая]]
|Раён                                = [[Краматорскі раён|Краматорскі]]
|Тэрытарыяльная грамада              = Краматорская
}}
'''Крамато́рск''' ({{мова-uk|Крамато́рськ}}) — [[горад|места]] на ўсходзе [[Украіна|Ўкраіны]], у [[Данецкая вобласьць|Данецкай вобласьці]], на рацэ [[Казённы Тарэц]]. Насельніцтва 75 тыс. чал. (2024)&lt;ref&gt;[http://www.ukrstat.gov.ua Державний комітет статистики України. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2024 року]&lt;/ref&gt;. Знаходзіцца за 84 км ад [[Данецк]]у.

== Гаспадарка ==
У Краматорску месьціўся завод «[[Энэргамашспэцсталь]]», які вырабляў [[Сталь|сталёвыя]] загатоўкі для карпусоў [[Ядзерны рэактар|ядзерных рэактараў]], у тым ліку паводле праекту «[[АЭС-2006]]» для [[Беларуская АЭС|Беларускай АЭС]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=Не сьвятыя гаршкі лепяць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=2 ліпеня 2014|нумар=122 (27732)|старонкі=4|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
Горад разьвіўся ад пасёлку пры маленькай чыгуначнай станцыі, пабудаванай у [[1868]] годзе, да сучаснага даволі вялікага гораду абласнога значэньня, прамысловага цэнтру і транспартнага вузла.

=== Паходжаньне назвы ===
У канцы 60-х гадоў XIX ст. на будаванай у той час Курска-Харкаўска-Азоўскай чыгунцы, каля ракі [[Казённы Тарэц]] зьявілася чыгуначная станцыя Краматорск, паблізу якой вырас пасёлак. Спачатку пасёлак называўся Крам на Тарцы, затым паступова назва зьмянілася на Краматорск.

=== Гістарычная прыналежнасьць ===
Згодна з археалягічнымі зьвесткамі, на тэрыторыі сучаснага Краматорску й ягоных бліжэйшых прадмесьцяў людзі сяліліся яшчэ ў старажытныя часы. На паўночна-заходняй ускраіне Краматорску знойдзеныя каменяломні й майстэрні па апрацоўцы крэменю эпохі [[нэаліт]]у, якія працягвалі існаваць і ў пэрыяд раньняй медзі. У прадмесьцях Краматорску дасьледавана таксама Курганны магільнік мэталюрга-ліцейніка [[Бронзавы век|эпохі бронзы]].

У другой палове XVII — пачатку XVIII стст. гэтая частка [[Слабажаншчына|Слабажаншчыны]] масава засяляецца казакамі [[Гетманшчына|Гетманшчыны]], прыгоннымі з паўднёвых раёнаў [[Масковія|Масковіі]] і [[Мардовія|Мардовіі]].

У 1767 годзе ўрад Расеі аддаў графу Ф. Таранаву 10 тысячаў [[Дзесяціна (мера плошчы)|дзесяцінаў]] казацкай зямлі, на якіх было заснаванае сяло Пятроўка. Пазьней гэтыя землі былі прададзеныя высакароднаму роду Абаза, пасьля — замежнікам Іванову, Шабельскаму, Шцейгераву. У выніку ўзьніклі новыя паселішчы Абазаўка, Іванаўка, Шабелькоўка, Шцейгераўка, якія ў далейшым стварылі своеасаблівую аглямэрацыю — Краматорск.

== Насельніцтва ==
Паводле зьвестак [[Перапіс насельніцтва Украіны 2001|перапісу 2001 году]] 31,06{{%}} адзначылі роднай мовай [[Украінская мова|украінскую]], 67,87{{%}} — [[Расейская мова|расейскую]], а 1,07{{%}} — іншую&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140731182036/http://database.ukrcensus.gov.ua/MULT/Database/Census/databasetree_uk.asp Розподіл населення за рідною мовою на ukrcensus.gov.ua]&lt;/ref&gt;.

Паводле нацыянальнага складу [[украінцы|ўкраінцы]] складалі 70,2{{%}}, [[расейцы]] — 26,9{{%}}, [[беларусы]] — 0,7{{%}}, а іншыя — 2,2{{%}}.

{| width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellspacing=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;5&quot; style=&quot;border:1px solid #AAAAAA;&quot;
|-bgcolor=&quot;#AAAAFF&quot;
|+ style=&quot;font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em&quot;| Насельніцтва &lt;small&gt;(чал.)&lt;/small&gt;
|-bgcolor=&quot;#eeeeff&quot;
! 1897 !! 1926 !! 1939 !! 1959 !! 1970 !! 1979 !! 1989 !! 2001 !! 2017
|- bgcolor=&quot;#f7f9ff&quot;
| align=center|12&amp;nbsp;000
| align=center|12&amp;nbsp;305
| align=center|94&amp;nbsp;114
| align=center|115&amp;nbsp;385
| align=center|149&amp;nbsp;832
| align=center|178&amp;nbsp;163
| align=center|198&amp;nbsp;094
| align=center|181&amp;nbsp;025
| align=center|157&amp;nbsp;627
|}

== Панарамы ==
{{Панарама|Панорама Краматорска.JPG|4000px|align-cap=center|Панарама з крэйдавай гары}}
{{Панарама|РЛП Краматорський. пос. Біленьке (панорама).jpg|1000px|align-cap=ліворуч|Краматорскі ландшафтны парк}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Радыяцыйнае заражэньне ў Краматорску]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Данецкая вобласьць}}

[[Катэгорыя:Гарады Данецкай вобласьці]]</text>
      <sha1>l528xsuepsoj377xmmsrkomi6u6xckm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крка Нова Мэста</title>
    <ns>0</ns>
    <id>154850</id>
    <revision>
      <id>2620763</id>
      <parentid>2610113</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:24:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620763</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1191" sha1="5q9ne57qs6svwn0jy4i2elga83xetuv" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Крка
|Лягатып          = NK Krka Novo Mesto.svg
|Горад            = [[Нова мэста]], [[Славенія]]
|Стадыён          = [[Партавал (стадыён)|Партавал]]
|Умяшчальнасьць   = 500
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|КркаНоваМэЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|КркаНоваМэСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|КркаНоваМэ}}
|Сайт             = http://nkkrka.com/si/
|Прыналежнасьць   = Славенскія
}}
«'''Крка'''» ({{мова-sl|Krka}}) — славенскі футбольны клюб з гораду [[Нова мэста]]. Заснаваны ў 1922 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://nkkrka.com/si/ Афіцыйны сайт]{{Недаступная спасылка|date=April 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Катэгорыя:Нова мэста]]</text>
      <sha1>5q9ne57qs6svwn0jy4i2elga83xetuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158391</id>
    <revision>
      <id>2620747</id>
      <parentid>2521133</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:45:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Нацыянальная палітыка */ +Крыніца</comment>
      <origin>2620747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24228" sha1="fa6lquay505ii7st7q4fa57114tr6tl" xml:space="preserve">[[Файл:Дружба народов Германии и Советского Союза, скрепленная кровью, имеет все основания быть длительной и прочной (Сталин, 23.12.1939).jpg|значак|250пкс|Афіцыйная падзяка [[Сталін]]а [[Гітлер]]у і [[Ёахім фон Рыбэнтроп|Рыбэнтропу]]: «''Сяброўства народаў [[Трэці Райх|Нямеччыны]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкага Саюзу]], змацаванае крывёю, мае ўсе падставы быць працяглым і трывалым''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Дружба народов Германии и Советского Союза, скрепленная кровью, имеет все основания быть длительной и прочной»|скарочана}}}}. Газэта [[Праўда (газэта)|Праўда]], 25.12.1939 г.&lt;ref&gt;Гелагаеў А. [https://reform.by/139787-masko-skaja-akupacyja-praz-damovu-pra-dapamogu-jak-nashyh-susedzja-zahapili-1940-m-bez-adzinaga-strjelu Маскоўская акупацыя праз «дамову пра дапамогу». Як нашых суседзяў захапілі ў 1940-м без адзінага стрэлу], Reformation, 17 чэрвеня 2020 г.&lt;/ref&gt;]]
[[Файл:Map used to illustrate Stahlecker's report to Heydrich on January 31, 1942.jpg|значак|250пкс|Нямецкая карта-справаздача [[Айнзацгрупы|айнзацгрупы A]]]]
'''Няме́цкая акупа́цыя Белару́сі (1941—1944)''' — [[акупацыя]] нямецкімі войскамі ў 1941—1944 тэрыторыі [[БССР]] (у межах 1941 году) у рамках нападу Нямеччыны на Савецкі Саюз 22 чэрвеня 1941 году. Пасьля поўнага захопу нямецкімі войскамі (1941) тэрыторыя БССР была падзелена на наступныя зоны кіраваньня: тылу [[Група арміяў «Цэнтар»|армейскай групы «Цэнтар»]], райхскамісарыятаў «[[Остлянд]]» і «[[Украіна (райхскамісарыят)|Ўкраіна]]», генэральнай акругі [[Усходняя Прусія|Ўсходняя Прусія]].

На акупаванай тэрыторыі зь першых дзён [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайны]] дзейнічалі [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|савецкія партызанскія фармаваньні]]. Таксама з 1941 сюды распаўсюджвалася дзейнасьць [[Польскі партызанскі рух у Беларусі|польскіх партызанскіх сілаў]]. У шэрагу раёнаў [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]] дзейнічалі ўкраінскія [[АУН]] і [[Украінская паўстанчая армія|УПА]].

== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Другая сусьветная вайна}}

Шэраг гісторыкаў адносіць пачатак нямецкай акупацыйнай дзейнасьці на тэрыторыі сучаснае Беларусі на верасень 1939 году, калі баявыя сутыкненьні адбываліся між Трэцім райхам і Польшчай, у склад якой уваходзіла [[Заходняя Беларусь]]. Паводле сакрэтнага дадатку да [[Пакт Молатава — Рыбэнтропа|Пакту Молатава — Рыбэнтропа]] ўсход Польшчы трапіў у сфэру ўплыву СССР, у выніку чаго неўзабаве савецкія сілы ўвайшлі ва ўсходнія ваяводзтвы Польшчы.

Напад Нямеччыны на СССР пачаўся з тэрыторыі Польшчы, падкантрольнай Нямеччыне, і з геаграфічных прычынаў перш за ўсё закрануў захад Беларусі. Наступ адбываўся галоўным чынам групай арміяў «[[Цэнтар (група арміяў)|Цэнтар]]» у рамках пляну «Барбароса». Наступ характарызаваўся адзінкавымі намаганьнямі супраціву савецкага войска й параўнальна імклівым наступам нямецкага (так, празь некалькі дзён [[Вэрмахт]] увайшоў у [[Менск]]). За правал у абароне Беларусі кіраўнікоў [[Беларуская вайсковая акруга|Заходняй асаблівай вайсковай акругі]] пры канцы ліпеня 1941 г. прысудзілі да [[расстрэл]]у&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Павал Берасьнеў]].|загаловак=Барацьба за нацыянальную самасвядомасьць беларусаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=76276|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=23 сакавіка 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-03-23 53 (26917)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/76293/23sak-7.indd.pdf 5]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У рамках Другой сусьветнай вайны пад акупацыю трапіла практычна ўся тэрыторыя Беларусі, яе вяртаньне пад кантроль СССР адбывалася з 1943 году (першы ўзяты пад кантроль раённы цэнтар — [[Камарын]]).

== Нацыянальная палітыка ==
На захопленай [[Трэці райх|Трэцім райхам]] тэрыторыі БССР пад акупацыяй апынулася каля 8 млн чалавек, а таксама 900 тыс. савецкіх ваеннапалонных{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|96}}. Нямецкая адміністрацыя праводзіла палітыку [[генацыд]]у, рабаваньня і гвалту. Усё гэта адбывалася паводле [[Плян «Ост»|пляну «Ост»]].

Першым крокам акупантаў стала ўвядзеньне абмежаваньняў грамадзянскіх свабодаў мясцовага насельніцтва. Было абвешчана [[надзвычайнае становішча]]. Усё насельніцтва, якое пражывае на акупаванай тэрыторыі, падлягала абавязковаму ўліку і рэгістрацыі ў мясцовых адміністрацыях. Забаранялася дзейнасьць усіх арганізацыяў, а таксама правядзеньне мітынгаў і сходаў. Уводзіўся прапускны рэжым і [[камэнданцкая гадзіна]]. Зь першых дзён вайны немцы праводзілі масавыя чысткі: забівалі камуністаў, камсамольцаў, актывістаў савецкай улады, прадстаўнікоў інтэлігенцыі. З асаблівай жорсткасьцю зьнішчалася «расава шкодная» частка насельніцтва: [[жыды]], [[цыганы]], фізычна і псыхічна хворыя.

Масавае зьнішчэньне насельніцтва ажыцьцяўлялі асаблівыя апэратыўныя групы — [[айнзацгрупы]], якія падзяляліся на спэцыяльныя і апэратыўныя{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|97}}.

На тэрыторыі Беларусі нацыстамі было створана 260 [[Канцэнтрацыйныя лягеры Трэцяга Райху|канцэнтрацыйных лягераў]], іхніх філіяў і аддзяленьняў{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|98}}. Самым буйным зьяўляўся [[Трасьцянецкі лягер сьмерці]], у якім за гады вайны было зьнішчана 206,5 тыс. чалавек{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|99}}.

У гарадах арганізоўваліся спэцыяльныя зоны пражываньня жыдоў — [[Гета ў пэрыяд Другой сусьветнай вайны|гета]]. Усяго ў Беларусі было створана, паводле розных зьвестак, ад 111 да больш чым 200, а паводле зьвестак доктара гістарычных навук {{Не перакладзена|Эмануіл Іофэ|Эмануіла Іофэ|ru|Иоффе, Эммануил Григорьевич}} — 299 гета ў 277 населеных пунктах на даваеннай тэрыторыі БССР, зь якіх на сучаснай тэрыторыі Беларусі — 238 гета ў 216 населеных пунктах. Найбольш буйныя гета меліся ў [[Менскае гета|Менску]], [[Гарадзенскае гета|Горадні]], [[Бабруйскае гета|Бабруйску]], [[Баранавіцкае гета|Баранавічах]], [[Берасьцейскае гета|Берасьці]], [[Пінскае гета|Пінску]], [[Слонімскае гета|Слоніме]], [[Гомельскае гета|Гомлі]]. Жыды зазнавалі сыстэматычнае мэтанакіраванае зьнішчэньне ў рамках палітыкі «[[Канчатковае рашэньне жыдоўскага пытаньня|канчатковага рашэньня жыдоўскага пытаньня]]».

У мэтах барацьбы з антынямецкім супрацівам нямецкія акупацыйныя ўлады шырока выкарыстоўвалі карныя экспэдыцыі. Зьнішчаліся цэлыя раёны, якія ператвараліся ў «зоны пустыняў». За час акупацыі БССР было праведзена звыш 140 карных экспэдыцыяў. Першая зь іх — «[[Прыпяцкія балоты (апэрацыя)|Прыпяцкія балоты]]» — адбылася ў ліпені — жніўні 1941 на тэрыторыі Берасьцейскай, [[Менская вобласьць|Менскай]], [[Пінская вобласьць|Пінскай]] і [[Палеская вобласьць|Палескай абласьцей]]. За час апэрацыі нямецкімі карнымі атрадамі было расстраляна 13 788 чалавек{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|100}}. За ўвесь час нямецкай акупацыі было зьнішчана 628 населеных пунктаў разам з жыхарамі, 5295 населеных пунктаў зьнішчаныя з часткай жыхароў{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|101}}.

Найбольш буйнымі карнымі апэрацыямі зьяўляліся «Арол», «Трыкутнік», «Чароўная флейта», «Котбус», «Герман». У справаздачы пра вынікі экспэдыцыі «Герман» (ліпень — жнівень 1943), праведзенай на тэрыторыі Валожынскага, Івянецкага, Любчанскага, Навагрудзкага і Юрацішкаўскага раёнаў, [[Курт фон Готбэрг]] паведамляў у Бэрлін, што забіта 4280 чалавек, узята ў палон 20 944 чалавекі, у тым ліку 4180 дзяцей. Нямецкімі жаўнерамі было рэквізавана 3145 курэй, 6776 кароў, 499 цялят, 9571 авечка, 1517 сьвіняў і звыш 100 сельскагаспадарчых машын{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|101}}.

[[Файл:Praca niameccyna.jpg|значак|Улётка часоў акупацыі]]
Нямецкія акупацыйныя ўлады часта выкарыстоўвалі дзяцей у якасьці донараў крыві. Нямецкія захопнікі стварылі 14 дзіцячых [[канцлягер]]аў для прымусовай [[Крывадача|крывядачы]], ад якой тыя дзеці паміралі. Сярод іншых, такія канцлягеры дзейнічалі ў [[Сёмкава|Сёмкаве]] (Менскі раён), [[Скобраўка|Скобраўцы]] (Пухавіцкі раён), [[Парычы|Парычах]] (Гомельская вобласьць) і навучальнай гаспадарцы «Чырвоны бераг» у [[Жлобінскі раён|Жлобінскім раёне]]. У Скобраўцы пастаянна знаходзілася звыш 200 дзяцей, якіх рэгулярна адпраўлялі ў Нямеччыну, пасьля чаго канцлягер наноў папаўнялі. Апошнюю партыю такіх дзяцей у Сёмкаве [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|партызаны]] пасьпелі ўратаваць ад вывазу&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Мікалай Чаргінец]].|загаловак=Вайна — наш агульны боль, у якога няма тэрміну даўнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140522/1400791396-vayna-nash-agulny-bol-u-yakoga-nyama-terminu-daunasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=23 траўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/94-27704 94 (27704)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/23may-6.indd_.pdf 6]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Мясцовае насельніцтва прыцягвалася да расчысткі за[[міна]]ваных участкаў, было жывым шчытом у баявых апэрацыях супраць партызанаў і войскаў Чырвонай Арміі. Нямецкай адміністрацыяй ужывалася [[дэпартацыя насельніцтва]] на [[прымусовыя працы]] ў Нямеччыну, Аўстрыю, Францыю, Чэхію. Такіх «добраахвотных» работнікаў называлі [[Остарбайтары|остарбайтарамі]]. Зь Беларусі было вывезена каля 400 тыс. чалавек. 186 тыс. беларусаў загінулі на працах{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|102}}.

Усе эканамічныя і прыродныя рэсурсы захопленых раёнаў былі абвешчаныя нямецкай уласнасьцю. Уводзілася абавязковая працоўная павіннасьць. Пра сутнасьць эканамічнай палітыкі ва Ўсходняй Эўропе (уключаючы Беларусь) можна меркаваць з патрабаваньняў райхсмаршала [[Г. Герынг]]а да райхскамісараў у жніўні 1942{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|102}}:

{{пачатак цытаты}}Вы накіраваныя туды для таго, каб працаваць на дабрабыт нашага народу, а дзеля гэтага неабходна забіраць усё магчымае. Пры гэтым мне абсалютна ўсё роўна, калі вы мне скажаце, што людзі акупаваных абласьцей паміраюць з голаду. Хай паміраюць, абы толькі былі жывыя немцы. Я зраблю ўсё — я прымушу выканаць пастаўкі, якія на вас ускладаю, і калі вы гэтага ня зможаце зрабіць, тады я пастаўлю на ногі органы, якія пры любых абставінах вытрасуць гэтыя пастаўкі.{{канец цытаты}}

Насельніцтва Беларусі павінна было плаціць непасільныя плацяжы: 3-4 цэнтнэры збожжа з гектару, 350 л малака з кожнай каровы, 100 кг сьвініны з аднаго двару, 35 яек ад кожнай курыцы, 6 кг птушкі з двару, 1,5 кг воўны з кожнай авечкі і ў сярэднім 100 рублёў на чалавека{{Зноска|Каваленя|2004|Каваленя А.А. і інш.|103}}.

Усе гэтыя мерапрыемствы, якія праводзіліся нямецкай адміністрацыяй на тэрыторыі Беларусі, спрыялі ўздыму вызваленчага руху. Зь першых дзён вайны беларусы пачалі аказваць супраціўленьне нямецкім акупацыйным уладам. Пасьля ўвядзеньня розных абмежаваньняў і падаткаў незадаволенасьць сярод мірнага насельніцтва нарастала ў геамэтрычнай прагрэсіі, што дазволіла пасьпяхова арганізаваць [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|партызанскі рух на Беларусі]]. Партызанскі рух падразьдзяляўся на некалькі плыняў: прасавецкі, які імкнуўся да ўзяцьця пад кантроль тэрыторыі Беларусі савецкімі органамі ўлады, а таксама антысавецкі, які імкнуўся да барацьбы зь нямецкімі і савецкімі сіламі (у гэтай плыні вылучаліся прабеларускія рухі, а таксама ўкраінскія й польскія, апошнія дзейнічалі ў памежных рэгіёнах побач з адпаведнымі краінамі).

Пачынаючы з 1941 [[В. Кубэ]], які кіраваў грамадзянскай адміністрацыяй у [[Генэральны камісарыят Вайсрутэнія|генэральным камісарыяце «Вайсрутэнія» («Беларусь»)]] праводзіў палітыку г. зв. «[[Вайсрутэнізацыя|вайсрутэнізацыі]]», якая, між іншым, вылікала сур’ёзныя канфлікты між ім і кіраўніцтвам [[Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя|нацысцкай партыі]], аб’ектыўна паспрыяла ўзмацненьню беларускага не-савецкага нацыянальнага пачуцьця і пацягнула за сабой шэраг трывалых палітычных наступстваў, у тым ліку ў савецкай пасьляваеннай нацыянальнай і дэмаграфічнай палітыцы.

Пачынаючы з 1942 дадаткова да [[Беларуская дапаможная паліцыя|дапаможнай паліцыі]] нямецкія ўлады фармавалі на тэрыторыі Беларусі ваенна-паліцэйскія сілы, у тым ліку беларускія ([[Беларускі корпус самааховы]]).

== Рэлійгійная палітыка ==
За час нямецкай акупацыі Беларусі вернікі адчынілі каля 700 [[храм]]аў, зачыненых савецкімі ўладамі. [[Праваслаўе ў Беларусі|Праваслаўным]] [[прыход]]ам вярнулі сьвятыні з музэяў рэлігіі, у тым ліку [[мошчы]] [[Эўфрасіньня Полацкая|Эўфрасіньні Полацкай]] і [[Соф'я Слуцкая|Соф'і Слуцкай]]. Сярод іншых, насельнік [[Жыровіцкі манастыр|Жыровіцкага манастыра]] архімантрыт [[Серафім (Шахмуць)]] разам са сьвятаром [[Рыгор Кударэнка|Рыгорам Кударэнкам]] адчыніў багата храмаў на ўсходзе Беларусі. Разам з тым, нямецкія карнікі нішчылі храмы разам з хрысьціянамі. Гэтак немцы спалілі царкву ў [[Хваросна|Хваросьне]] ([[Лагішынскі раён]], [[Пінская вобласьць]]) разам з 300 прыхаджанамі і сьвятаром Янам Лойкам&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Мядзьведзева.|загаловак=Блаславеньне на подзьвіг|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 ліпеня 2014|нумар=123 (27733)|старонкі=7|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Генэральны плян «Ост»]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = Каваленя А., Лемяшонак У., Далгатовіч Б. і інш.
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Вялікая Айчынная вайна савецкага народа (у кантэксце Другой сусветнай вайны): вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў, якія забяспечваюць атрыманне вышэйшай адукацыі
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = Пад рэд. А. Кавалені, М. Сташкевіча
|выданьне       = 
|месца          = {{Мн.}}
|выдавецтва     = Выдавецкі цэнтр БДУ
|год            = 2004
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 279
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
|ref            = Каваленя
}}
* [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00085006.2016.1238613 Lizaveta Kasmach, &quot;Forgotten occupation: Germans and Belarusians in the lands of Ober Ost (1915–17)&quot;], Canadian Slavonic Papers 58, no 4 (2016)

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Юры Туронак]]. [https://web.archive.org/web/20140516025338/http://jivebelarus.net/history/new-history/occupation-methods-in-belarus.html Метады акупацыі ў Беларусі]

{{Гісторыя Беларусі}}

[[Катэгорыя:Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|*]]</text>
      <sha1>fa6lquay505ii7st7q4fa57114tr6tl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Гваньіні</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158988</id>
    <revision>
      <id>2620676</id>
      <parentid>2197467</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T22:06:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Better quality version of image</comment>
      <origin>2620676</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11441" sha1="dm1megx86q2wfsk68wb99q76kyz85x4" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя                 = Аляксандар Гваньіні
|арыгінал імя        = {{Мова-it|Alessandro Guagnini|скарочана}}, {{Мова-pl|Aleksander Gwagnin|скарочана}}
|партрэт             = Alessandro Guagnini 1.PNG
|памер               = 250пкс
|апісаньне           = XVII стагодзьдзе
|імя пры нараджэньні = 
|род дзейнасьці      = выдавец
|дата нараджэньня    = 1538
|месца нараджэньня   = [[Вэрона]]
|грамадзянства       = 
|падданства          = [[Рэч Паспалітая]]
|дата сьмерці        = 1614
|месца сьмерці       = [[Кракаў]]
|бацька              = 
|маці                = 
|муж                 = 
|жонка               = 
|дзеці               = 
|узнагароды          = 
|сайт                = 
|дадаткова           = 
|commons             = 
}}
'''Алякса́ндар (Аляса́ндра) Гваньі́ні''' ({{Мова-la|Alexander Gwagninus}}, {{Мова-it|Alessandro Guagnini}}, {{Мова-pl|Aleksander Gwagnin}}; 1538, [[Вэрона]] — 1614, [[Кракаў]]) — выдавец, гісторык, вайсковец італьянскага паходжаньня. Большую частку жыцьця правёў у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], пасьля ў Рэчы Паспалітай.

== Жыцьцяпіс ==
Па паходжаньні [[Італьянцы|італійскі]] шляхціч. З 1550-х служыў ротмістрам у войску [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У [[Паўночная сямігадовая вайна|Паўночную сямігадовую вайну]] служыў наймітам у польскім войску. У 1571 прыняў [[Індыгенат|падданства]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітае]] з уласным гербам «Гваньін». Браў удзел у войнах з [[Маскоўская дзяржава|Масковіяй]], быў вайсковым камэндантам [[Віцебск]]у&lt;ref&gt;Витебская старина / Сост. А. П. Сапунов. — Т. 4. — Витебск, 1885.&lt;/ref&gt;. Апошнія гады жыцьця правёў у Кракаве — сталіцы Рэчы Паспалітай. Гваньіні вылучаўся высокім узроўнем адукацыі і культуры, валодаў некалькімі мовамі (лацінаю, нямецкай, польскай), што адлюстраванае ў ягоных сачыненьнях.

== Творчасьць ==
Дзейнасьць Гваньіні ў [[ВКЛ]] застаецца не да канца высьветленай ня толькі ў беларускай, але і ў польскай ды летувіскай гістарыяграфіях. Ягонае імя зьвязваюць з лацінамоўнай працай «[[Апісаньне Эўрапейскай Сарматыі]]» ({{Мова-la|Sarmatiae Europeae descriptio, quae Regnum Poloniae, Lituaniam, Samogitiam, Russiam, Masoviam, Prussiam, Pomeraniam… complectitur|скарочана}}) ― помнікам гістарыяграфіі [[XVI стагодзьдзе|XVI стагодзьдзя]].

Складзены А. Гваньіні на [[Лацінская мова|лацінскай мове]] ў першай палове 1570-х. Складаецца з чатырох частак, якія зьмяшчаюць зьвесткі па гісторыі, геаграфіі, побыце, звычаях і культуры [[Вялікае Княства Літоўскае|Літвы]], [[Каралеўства Польскае (1385—1569)|Польшчы]], [[Жамойць|Жамойці]], [[Мазовія|Мазовіі]], [[Інфлянты|Інфлянтаў]], [[Прусія|Прусіі]], [[Памяранія|Памяраніі]], [[Маскоўскае княства|Масковіі]] і татараў. Выкарыстаныя розныя крыніцы, у тым ліку [[беларуска-літоўскія хронікі]], а таксама матэрыялы з «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі|Хронікі польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі]]» [[М. Стрыйкоўскі|М. Стрыйкоўскага]], які служыў пад кіраўніцтвам А. Гваньіні&lt;ref&gt;''[[Мікалай Улашчык|Улащик Н. Н.]]'' Очерки по археографии и источниковедению истории Белоруссии феодального периода. — {{М.}}, 1973.&lt;/ref&gt;.

Хроніка была ўпершыню апублікаваная ў 1578 у Кракаве аб’ёмам 203 аркушы, багата ілюстраваная. Яшчэ тады Стрыйкоўскі абвінаваціў Гваньіні ў прысабечваньні рукапісу Стрыйкоўскага і публікацыі пад сваім прозьвішчам. Кароль [[Сьцяпан Батура]] 14 ліпеня 1580 выдаў дакумэнт, якім пацьвердзіў уласнасьць Стрыйкоўскага на працу. Аднак «Апісаньне эўрапейскай Сарматыі» працягнула выдавацца ад імя Гваньіні і нават было перакладзенае на польскую мову.

[[Файл:Gediminas 1581 (118503418).jpg|значак|Партрэт Гедыміна з Хронікі Алясандра Гваньіні. Гэтая ж выява выкарыстаная і як партрэт [[Казімер III Вялікі|Казімера III Вялікага]]]]
У 1581 хроніка была перавыдадзеная ў [[Шпаер|Сьпіры]] (Нямеччына), у 1583 у [[Італія|Італіі]]. У ВКЛ была вядомая дапоўненым кракаўскім польскамоўным выданьнем 1611. У першай палове [[XVII ст.]] перакладзеная на [[Старабеларуская мова|беларускую мову]].

Стала крыніцай для беларускіх і ўкраінскіх хронік і [[хранограф]]аў XVII—XVIII стагодзьдзяў. Першы твор, які пазнаёміў заходнеэўрапейскага чытача з гісторыяй Вялікага Княства Літоўскага і зьместам вялікалітоўскіх агульнадзяржаўных хронік. Упершыню ў гэтым выданьні былі зьмешчаныя партрэты [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікалітоўскіх князёў]]. Хоць іхнія выявы былі цалкам выдуманыя і ня мелі ніякай сувязі з сапраўдным выглядам князёў (а часам адзін і той самы малюнак ілюстраваў розных людзей), адлюстраваных з анахранічнай вопраткай і зброяй, партрэты вельмі моцна паўплывалі на будучыя выявы князёў. Дагэтуль яны застаюцца найбольш папулярнай крыніцай для ілюстрацыі гістарычных кніг.

Копіі хронікі захоўваюцца, сярод іншага, у [[Бібліятэка Віленскага ўнівэрсытэту|бібліятэцы Віленскага ўнівэрсытэту]] і [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|беларускай бібліятэцы імя Францішка Скарыны]] ў [[Лёндан]]е&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.belarus-misc.org/diaspora/yurevich/articles/library.html|загаловак = A brief history and description of the library and museum|фармат = |назва праекту = |выдавец = The Francysk Skaryna Belarusian library and museum (London)|дата доступу = 28 жніўня 2014|мова = en|камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = Белазаровіч В. А.
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Гістарыяграфія гісторыі Беларусі: вучэб. дапаможнік
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = [[Гародня|Гродна]]
|выдавецтва     = [[Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|ГрДУ]]
|год            = 2006
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 345
|сэрыя          = 
|isbn           = 985-417-858-7
|наклад         = 
}}
* {{Кніга
|аўтар          = Julia Radziszewska.
|імя            = 
|прозьвішча     = 
|частка         = 
|загаловак      = Maciej Stryjkowski, historyk-poet z epoki Odrodzenia
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Katowice
|выдавецтва     = 
|год            = 1978
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|url=http://www.vostlit.info/haupt-Dateien/index-Dateien/G.phtml?id=2044|загаловак=Александр Гваньини|выдавец=Восточная литература|дата доступу= 28 жніўня 2014|archiveurl=http://www.webcitation.org/61BuVZCHN|archivedate=2011-08-25|мова=ru}}
* [https://web.archive.org/web/20110716032141/http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=33&amp;s=1 Сканаваны варыянт арыгіналу «Sarmatiae Europeae desscriprio, Sarmacia Europeae Alexandri Historia praecipue memorabilium»] {{ref-la}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гваньіні, Аляксандар}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1538 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вэроне]]
[[Катэгорыя:Гісторыкі Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Вайскоўцы Рэчы Паспалітай]]
[[Катэгорыя:Лацінскія пісьменьнікі]]
[[Катэгорыя:Храністы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1614 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Кракаве]]</text>
      <sha1>dm1megx86q2wfsk68wb99q76kyz85x4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Вікісустрэчы</title>
    <ns>4</ns>
    <id>160231</id>
    <revision>
      <id>2620624</id>
      <parentid>2615421</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:43:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Vasyl` Babych</username>
        <id>946</id>
      </contributor>
      <comment>/* Плянаваныя */ Прапанова новай сустрэчы</comment>
      <origin>2620624</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18417" sha1="pd7m1iq19d26n7yas0h5ycf6ig49qgy" xml:space="preserve">{{Скарачэньне|ВП:ВС}}
'''Вікісустрэ́чы''' — [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|мясцовыя]] (у адрозьненьне ад [[Вікіманія|Вікіманіі]]) сустрэчы [[Вікіпэдыя:Вікіпэдыст|вікіпэдыстаў]], сплянаваныя ды абвешчаныя загадзя.

== Плянаваныя ==
'''27 чэрвеня 2025 г.'''
Месца: Spittelberg im Amerlinghaus, Stiftgasse 8, 1070 [[Вена|Wien]], [[Аўстрыя]].
Час: 18:00 — 19:30
Гэта будзе сустрэча беларускай дыяспары ў Вене, і лекцыя пра тое, як напісаць артыкул ў Вікіпедыю. Пасьля яе можна ператварыць гэта ў вікі-сустрэчу ў нейкім бары. 
=== Удзельнікі ===
[[Удзельнік:Vasyl` Babych]] - Лекстар, арганізатар
* ... (вітаецца папярэдні запіс удзелу)

&lt;!--=== дата, месца ===--&gt;
&lt;!--==== Удзельнікі ====--&gt;

== Завершаныя ==

=== 2023 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 42
| [[/42|12 кастрычніка]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|Gleb Leo}}, {{Вікіпэдыст|Вячэрак Максім}}, Маргарыта Мысьлейка
| 
|}

=== 2021 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 41
| [[/41|5 траўня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|AranyAretha}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ellis Novak}}, {{Вікіпэдыст|Lagommaria}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Sabina J.G.}}, {{Вікіпэдыст|Uladzimir Zuyeu}} і {{Вікіпэдыст|W}}, швэдзкая амбасадарка [[Крыстына Юганэсан (дыплямат)|Крыстына Юганэсан]] і дыпсупрацоўніца Натальля Века
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 40
| [[/40|15 студзеня]]
| Менск
| '''15''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}} і 11 гасьцей, у тым ліку мастацтвазнаўца [[Ларыса Фінкельштэйн]] і іншыя
| 
|}

=== 2020 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 39
| [[/39|24 верасьня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, ''Марыя''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 38
| [[/38|27 лютага]]
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Максім Каўняровіч, Алёна Церашкова
| 
|-
|}

=== 2019 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 37
| [[/37|28 лістапада]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DianaKrupskaya}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Ірына Богдан.
| 
|-

|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 36
| [[/36|19 верасьня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 35
| [[/35|15 жніўня]]
| Стакгольм
| '''2''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Lesnas ättling}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 34
| [[/34|2 траўня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 33
| [[/33|11 красавіка]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 32
| [[/32|7 лютага]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 31
| [[/31|10 студзеня]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}} + Ксенія, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|}

=== 2018 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 30
| [[/30|6 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 29
| [[/29|5 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 28
| [[/28|1 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|IgorTurzh|uk}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}.
| 
|-
|}

=== 2017 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 27
| [[:be:Вікіпедыя:Вікілетнік-2017|11-17 ліпеня]]
| [[Капыль]]
| '''19''': {{Вікіпэдыст|Base}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DeadPoolXodosy}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gereon K.}}, {{Вікіпэдыст|Hanylka}}, {{Вікіпэдыст|Helaku-88}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|JerzyKundrat}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Krokus}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|PolinkaDenisowaOlegowna}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Tohaomg}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Хюрэм12345}}.
| 
|-
|}

=== 2016 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 26
| [[/26|19 сакавіка]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Aylin Kazymova|uk}}, {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gikü|ro}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 25
| [[/25|15 студзеня]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Baccy|ru}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, ''{{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}''{{Заўвага|Курсівам — анляйн-падлучэньне (найхутчэй праз [[Skype|скайп]])}}, ''[[Зьміцер Саўка]]'' + яшчэ 1.
| 
|-
|}

=== 2015 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 24
| [[/24|19 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Саўка]]; {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, Алесь Сухадолаў, ''{{Вікіпэдыст|Da voli}}'', ''{{Вікіпэдыст|Svetit}}''
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 23
| [[/23|14-16 верасьня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jagro}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 22
| [[/22|13 жніўня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 21
| [[/21|21 чэрвеня]]
| [[Менск]]
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Stary Jolup}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Bladyniec}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 20
| [[/20|3 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Hannabaradzina}}''
| 
|-
|}

=== 2014 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 19
| [[/19|15 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 18
| [[/18|25 кастрычніка]]
| [[Менск]]
| '''~20''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Dzima7}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Valerikpunk}} + незарэгістраваныя слухачы
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 17
| [[:uk:Вікіпедія:Вікізустрічі/by-2|9 кастрычніка]]
| [[Барысаў]]
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Friend|uk}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 16
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча па Вікіманіі|13 жніўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 1
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 15
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча ў Ноч музэяў|17 траўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Глеб Бераставы}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Liashko}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 14
| 15 сакавіка
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Dymitr}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|}

=== 2013 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 13
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Вікісустрэча наконадні сьвятаў|22 сьнежня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 12
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Абвестка! Вікі-дзень 17 жніўня|17 жніўня]]
| Менск
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 5
| 
|-
|}

=== 2012 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 11
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 14 мая 2012|14 траўня]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 10
| 29 красавіка
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 9
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 8#Вікісустрэча|22 студзеня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|}

=== 2011 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 8
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 28 августа 2011|28 жніўня]]
| Менск
| '''9''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Vladimir Solovjev|ru}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 7
| 13 жніўня
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Vasyl` Babych}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 6
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 26 июня 2011|26 чэрвеня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Belamp}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|McDucker}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Vaukalaka}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Wittylama|en}} + 1
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 5
| 7 сакавіка
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Lvova}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Rave|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 4
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 15 января 2011|15 студзеня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 2
| 
|-
|}

=== 2010 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 3
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 17 июля 2010|17 ліпеня]]
| Менск
| '''16''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Drbug}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Ilya Voyager|ru}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Putnik|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}, {{Вікіпэдыст|Zedlik}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 2
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 4 июня 2010|4 чэрвеня]]
| Менск
| '''12''': {{Вікіпэдыст|AlexPin}}, {{Вікіпэдыст|Azaria|ru}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Krukouski}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}} + 1
| 
|}

=== 2009 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 1
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 9 июля 2009|9 ліпеня]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}} + 2
| 
|-
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Вікісустрэчы| ]]</text>
      <sha1>pd7m1iq19d26n7yas0h5ycf6ig49qgy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620657</id>
      <parentid>2620624</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T18:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Плянаваныя */ +У дапамогу [[Шаблён:Каардынаты]] і даезд [[Венскі мэтрапалітэн]]: станцыя &quot;Народны тэатар&quot;</comment>
      <origin>2620657</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19262" sha1="hfc2wdoaug3ajzya3jzmn88omchnwxe" xml:space="preserve">{{Скарачэньне|ВП:ВС}}
'''Вікісустрэ́чы''' — [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|мясцовыя]] (у адрозьненьне ад [[Вікіманія|Вікіманіі]]) сустрэчы [[Вікіпэдыя:Вікіпэдыст|вікіпэдыстаў]], сплянаваныя ды абвешчаныя загадзя.

== Плянаваныя ==
=== [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/43|27 чэрвеня 2025 г., Вена]] ===
* Месца: Spittelberg im Amerlinghaus, Stiftgasse 8, 1070 [[Вена|Wien]], [[Аўстрыя]].
* Час: 18:00 — 19:30
* Геаграфічныя каардынаты ў 7-й гарадзкой акрузе [[Нойбаў (Вена)]]: {{Каардынаты|48|12|11|паўночнае|16|21|16|усходняе|выяўленьне=тэкст}} (на [https://www.google.by/maps/place/@48.2031498,16.3544993,17z/data=!3m1!4b1!4m6!3m5!1s0x476d0791fa51f403:0xf5a8e4ef5d3fda47!8m2!3d48.2031498!4d16.3544993!16s%2Fg%2F11c22508ly?hl=en Гугл Мапе]).
* Як даехаць: [[Венскі мэтрапалітэн]], 3-я лінія, станцыя «Народны тэатар» (ням. Volkstheater). Далей 450 м пешшу на захад па Замкавым завулку (Burggasse) да дома Амэрлінга на Багадзельным завулку (Stiftgasse).

Гэта будзе сустрэча беларускай дыяспары ў Вене, і лекцыя пра тое, як напісаць артыкул ў Вікіпедыю. Пасьля яе можна ператварыць гэта ў вікі-сустрэчу ў нейкім бары.

==== Удзельнікі ====
[[Удзельнік:Vasyl` Babych]] - Лекстар, арганізатар
* ... (вітаецца папярэдні запіс удзелу)

&lt;!--=== дата, месца ===--&gt;
&lt;!--==== Удзельнікі ====--&gt;

== Завершаныя ==

=== 2023 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 42
| [[/42|12 кастрычніка]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|Gleb Leo}}, {{Вікіпэдыст|Вячэрак Максім}}, Маргарыта Мысьлейка
| 
|}

=== 2021 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 41
| [[/41|5 траўня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|AranyAretha}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ellis Novak}}, {{Вікіпэдыст|Lagommaria}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Sabina J.G.}}, {{Вікіпэдыст|Uladzimir Zuyeu}} і {{Вікіпэдыст|W}}, швэдзкая амбасадарка [[Крыстына Юганэсан (дыплямат)|Крыстына Юганэсан]] і дыпсупрацоўніца Натальля Века
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 40
| [[/40|15 студзеня]]
| Менск
| '''15''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}} і 11 гасьцей, у тым ліку мастацтвазнаўца [[Ларыса Фінкельштэйн]] і іншыя
| 
|}

=== 2020 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 39
| [[/39|24 верасьня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, ''Марыя''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 38
| [[/38|27 лютага]]
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Максім Каўняровіч, Алёна Церашкова
| 
|-
|}

=== 2019 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 37
| [[/37|28 лістапада]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DianaKrupskaya}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Ірына Богдан.
| 
|-

|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 36
| [[/36|19 верасьня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 35
| [[/35|15 жніўня]]
| Стакгольм
| '''2''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Lesnas ättling}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 34
| [[/34|2 траўня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 33
| [[/33|11 красавіка]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 32
| [[/32|7 лютага]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 31
| [[/31|10 студзеня]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}} + Ксенія, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|}

=== 2018 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 30
| [[/30|6 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 29
| [[/29|5 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 28
| [[/28|1 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|IgorTurzh|uk}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}.
| 
|-
|}

=== 2017 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 27
| [[:be:Вікіпедыя:Вікілетнік-2017|11-17 ліпеня]]
| [[Капыль]]
| '''19''': {{Вікіпэдыст|Base}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DeadPoolXodosy}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gereon K.}}, {{Вікіпэдыст|Hanylka}}, {{Вікіпэдыст|Helaku-88}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|JerzyKundrat}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Krokus}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|PolinkaDenisowaOlegowna}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Tohaomg}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Хюрэм12345}}.
| 
|-
|}

=== 2016 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 26
| [[/26|19 сакавіка]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Aylin Kazymova|uk}}, {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gikü|ro}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 25
| [[/25|15 студзеня]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Baccy|ru}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, ''{{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}''{{Заўвага|Курсівам — анляйн-падлучэньне (найхутчэй праз [[Skype|скайп]])}}, ''[[Зьміцер Саўка]]'' + яшчэ 1.
| 
|-
|}

=== 2015 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 24
| [[/24|19 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Саўка]]; {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, Алесь Сухадолаў, ''{{Вікіпэдыст|Da voli}}'', ''{{Вікіпэдыст|Svetit}}''
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 23
| [[/23|14-16 верасьня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jagro}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 22
| [[/22|13 жніўня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 21
| [[/21|21 чэрвеня]]
| [[Менск]]
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Stary Jolup}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Bladyniec}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 20
| [[/20|3 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Hannabaradzina}}''
| 
|-
|}

=== 2014 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 19
| [[/19|15 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 18
| [[/18|25 кастрычніка]]
| [[Менск]]
| '''~20''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Dzima7}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Valerikpunk}} + незарэгістраваныя слухачы
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 17
| [[:uk:Вікіпедія:Вікізустрічі/by-2|9 кастрычніка]]
| [[Барысаў]]
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Friend|uk}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 16
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча па Вікіманіі|13 жніўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 1
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 15
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча ў Ноч музэяў|17 траўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Глеб Бераставы}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Liashko}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 14
| 15 сакавіка
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Dymitr}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|}

=== 2013 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 13
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Вікісустрэча наконадні сьвятаў|22 сьнежня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 12
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Абвестка! Вікі-дзень 17 жніўня|17 жніўня]]
| Менск
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 5
| 
|-
|}

=== 2012 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 11
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 14 мая 2012|14 траўня]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 10
| 29 красавіка
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 9
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 8#Вікісустрэча|22 студзеня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|}

=== 2011 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 8
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 28 августа 2011|28 жніўня]]
| Менск
| '''9''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Vladimir Solovjev|ru}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 7
| 13 жніўня
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Vasyl` Babych}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 6
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 26 июня 2011|26 чэрвеня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Belamp}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|McDucker}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Vaukalaka}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Wittylama|en}} + 1
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 5
| 7 сакавіка
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Lvova}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Rave|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 4
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 15 января 2011|15 студзеня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 2
| 
|-
|}

=== 2010 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 3
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 17 июля 2010|17 ліпеня]]
| Менск
| '''16''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Drbug}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Ilya Voyager|ru}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Putnik|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}, {{Вікіпэдыст|Zedlik}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 2
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 4 июня 2010|4 чэрвеня]]
| Менск
| '''12''': {{Вікіпэдыст|AlexPin}}, {{Вікіпэдыст|Azaria|ru}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Krukouski}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}} + 1
| 
|}

=== 2009 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 1
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 9 июля 2009|9 ліпеня]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}} + 2
| 
|-
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Вікісустрэчы| ]]</text>
      <sha1>hfc2wdoaug3ajzya3jzmn88omchnwxe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620658</id>
      <parentid>2620657</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T18:04:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* 27 чэрвеня 2025 г., Вена */ .</comment>
      <origin>2620658</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19262" sha1="2hydxk3ec7gjabrkr5tar17jt1mtfad" xml:space="preserve">{{Скарачэньне|ВП:ВС}}
'''Вікісустрэ́чы''' — [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|мясцовыя]] (у адрозьненьне ад [[Вікіманія|Вікіманіі]]) сустрэчы [[Вікіпэдыя:Вікіпэдыст|вікіпэдыстаў]], сплянаваныя ды абвешчаныя загадзя.

== Плянаваныя ==
=== [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/43|27 чэрвеня 2025 г., Вена]] ===
* Месца: Spittelberg im Amerlinghaus, Stiftgasse 8, 1070 [[Вена|Wien]], [[Аўстрыя]].
* Час: 18:00 — 19:30
* Геаграфічныя каардынаты ў 7-й гарадзкой акрузе [[Нойбаў (Вена)]]: {{Каардынаты|48|12|11|паўночнае|16|21|16|усходняе|выяўленьне=тэкст}} (на [https://www.google.by/maps/place/@48.2031498,16.3544993,17z/data=!3m1!4b1!4m6!3m5!1s0x476d0791fa51f403:0xf5a8e4ef5d3fda47!8m2!3d48.2031498!4d16.3544993!16s%2Fg%2F11c22508ly?hl=en Гугл Мапе]).
* Як даехаць: [[Венскі мэтрапалітэн]], 3-я лінія, станцыя «Народны тэатар» (ням. Volkstheater). Далей 450 м пешшу на захад па Замкавым завулку (Burggasse) да дома Амэрлінга на Багадзельным завулку (Stiftgasse).

Гэта будзе сустрэча беларускай дыяспары ў Вене, і лекцыя пра тое, як напісаць артыкул ў Вікіпэдыю. Пасьля яе можна ператварыць гэта ў вікі-сустрэчу ў нейкім бары.

==== Удзельнікі ====
[[Удзельнік:Vasyl` Babych]] - Лекстар, арганізатар
* ... (вітаецца папярэдні запіс удзелу)

&lt;!--=== дата, месца ===--&gt;
&lt;!--==== Удзельнікі ====--&gt;

== Завершаныя ==

=== 2023 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 42
| [[/42|12 кастрычніка]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|Gleb Leo}}, {{Вікіпэдыст|Вячэрак Максім}}, Маргарыта Мысьлейка
| 
|}

=== 2021 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 41
| [[/41|5 траўня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|AranyAretha}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ellis Novak}}, {{Вікіпэдыст|Lagommaria}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Sabina J.G.}}, {{Вікіпэдыст|Uladzimir Zuyeu}} і {{Вікіпэдыст|W}}, швэдзкая амбасадарка [[Крыстына Юганэсан (дыплямат)|Крыстына Юганэсан]] і дыпсупрацоўніца Натальля Века
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 40
| [[/40|15 студзеня]]
| Менск
| '''15''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}} і 11 гасьцей, у тым ліку мастацтвазнаўца [[Ларыса Фінкельштэйн]] і іншыя
| 
|}

=== 2020 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 39
| [[/39|24 верасьня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, ''Марыя''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 38
| [[/38|27 лютага]]
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Максім Каўняровіч, Алёна Церашкова
| 
|-
|}

=== 2019 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 37
| [[/37|28 лістапада]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DianaKrupskaya}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Ірына Богдан.
| 
|-

|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 36
| [[/36|19 верасьня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 35
| [[/35|15 жніўня]]
| Стакгольм
| '''2''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Lesnas ättling}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 34
| [[/34|2 траўня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 33
| [[/33|11 красавіка]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 32
| [[/32|7 лютага]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 31
| [[/31|10 студзеня]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}} + Ксенія, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|}

=== 2018 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 30
| [[/30|6 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 29
| [[/29|5 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 28
| [[/28|1 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|IgorTurzh|uk}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}.
| 
|-
|}

=== 2017 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 27
| [[:be:Вікіпедыя:Вікілетнік-2017|11-17 ліпеня]]
| [[Капыль]]
| '''19''': {{Вікіпэдыст|Base}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DeadPoolXodosy}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gereon K.}}, {{Вікіпэдыст|Hanylka}}, {{Вікіпэдыст|Helaku-88}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|JerzyKundrat}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Krokus}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|PolinkaDenisowaOlegowna}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Tohaomg}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Хюрэм12345}}.
| 
|-
|}

=== 2016 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 26
| [[/26|19 сакавіка]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Aylin Kazymova|uk}}, {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gikü|ro}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 25
| [[/25|15 студзеня]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Baccy|ru}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, ''{{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}''{{Заўвага|Курсівам — анляйн-падлучэньне (найхутчэй праз [[Skype|скайп]])}}, ''[[Зьміцер Саўка]]'' + яшчэ 1.
| 
|-
|}

=== 2015 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 24
| [[/24|19 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Саўка]]; {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, Алесь Сухадолаў, ''{{Вікіпэдыст|Da voli}}'', ''{{Вікіпэдыст|Svetit}}''
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 23
| [[/23|14-16 верасьня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jagro}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 22
| [[/22|13 жніўня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 21
| [[/21|21 чэрвеня]]
| [[Менск]]
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Stary Jolup}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Bladyniec}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 20
| [[/20|3 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Hannabaradzina}}''
| 
|-
|}

=== 2014 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 19
| [[/19|15 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 18
| [[/18|25 кастрычніка]]
| [[Менск]]
| '''~20''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Dzima7}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Valerikpunk}} + незарэгістраваныя слухачы
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 17
| [[:uk:Вікіпедія:Вікізустрічі/by-2|9 кастрычніка]]
| [[Барысаў]]
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Friend|uk}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 16
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча па Вікіманіі|13 жніўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 1
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 15
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча ў Ноч музэяў|17 траўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Глеб Бераставы}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Liashko}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 14
| 15 сакавіка
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Dymitr}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|}

=== 2013 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 13
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Вікісустрэча наконадні сьвятаў|22 сьнежня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 12
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Абвестка! Вікі-дзень 17 жніўня|17 жніўня]]
| Менск
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 5
| 
|-
|}

=== 2012 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 11
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 14 мая 2012|14 траўня]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 10
| 29 красавіка
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 9
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 8#Вікісустрэча|22 студзеня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|}

=== 2011 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 8
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 28 августа 2011|28 жніўня]]
| Менск
| '''9''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Vladimir Solovjev|ru}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 7
| 13 жніўня
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Vasyl` Babych}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 6
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 26 июня 2011|26 чэрвеня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Belamp}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|McDucker}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Vaukalaka}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Wittylama|en}} + 1
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 5
| 7 сакавіка
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Lvova}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Rave|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 4
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 15 января 2011|15 студзеня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 2
| 
|-
|}

=== 2010 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 3
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 17 июля 2010|17 ліпеня]]
| Менск
| '''16''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Drbug}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Ilya Voyager|ru}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Putnik|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}, {{Вікіпэдыст|Zedlik}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 2
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 4 июня 2010|4 чэрвеня]]
| Менск
| '''12''': {{Вікіпэдыст|AlexPin}}, {{Вікіпэдыст|Azaria|ru}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Krukouski}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}} + 1
| 
|}

=== 2009 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 1
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 9 июля 2009|9 ліпеня]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}} + 2
| 
|-
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Вікісустрэчы| ]]</text>
      <sha1>2hydxk3ec7gjabrkr5tar17jt1mtfad</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620659</id>
      <parentid>2620658</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T18:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Удзельнікі */ .</comment>
      <origin>2620659</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19264" sha1="ci19h00j06xn43bk5z3qwzatn2oto37" xml:space="preserve">{{Скарачэньне|ВП:ВС}}
'''Вікісустрэ́чы''' — [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|мясцовыя]] (у адрозьненьне ад [[Вікіманія|Вікіманіі]]) сустрэчы [[Вікіпэдыя:Вікіпэдыст|вікіпэдыстаў]], сплянаваныя ды абвешчаныя загадзя.

== Плянаваныя ==
=== [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/43|27 чэрвеня 2025 г., Вена]] ===
* Месца: Spittelberg im Amerlinghaus, Stiftgasse 8, 1070 [[Вена|Wien]], [[Аўстрыя]].
* Час: 18:00 — 19:30
* Геаграфічныя каардынаты ў 7-й гарадзкой акрузе [[Нойбаў (Вена)]]: {{Каардынаты|48|12|11|паўночнае|16|21|16|усходняе|выяўленьне=тэкст}} (на [https://www.google.by/maps/place/@48.2031498,16.3544993,17z/data=!3m1!4b1!4m6!3m5!1s0x476d0791fa51f403:0xf5a8e4ef5d3fda47!8m2!3d48.2031498!4d16.3544993!16s%2Fg%2F11c22508ly?hl=en Гугл Мапе]).
* Як даехаць: [[Венскі мэтрапалітэн]], 3-я лінія, станцыя «Народны тэатар» (ням. Volkstheater). Далей 450 м пешшу на захад па Замкавым завулку (Burggasse) да дома Амэрлінга на Багадзельным завулку (Stiftgasse).

Гэта будзе сустрэча беларускай дыяспары ў Вене, і лекцыя пра тое, як напісаць артыкул ў Вікіпэдыю. Пасьля яе можна ператварыць гэта ў вікі-сустрэчу ў нейкім бары.

==== Удзельнікі ====
* [[Удзельнік:Vasyl` Babych]] — лектар, арганізатар
* ... (вітаецца папярэдні запіс удзелу)

&lt;!--=== дата, месца ===--&gt;
&lt;!--==== Удзельнікі ====--&gt;

== Завершаныя ==

=== 2023 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 42
| [[/42|12 кастрычніка]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|Gleb Leo}}, {{Вікіпэдыст|Вячэрак Максім}}, Маргарыта Мысьлейка
| 
|}

=== 2021 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 41
| [[/41|5 траўня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|AranyAretha}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ellis Novak}}, {{Вікіпэдыст|Lagommaria}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Sabina J.G.}}, {{Вікіпэдыст|Uladzimir Zuyeu}} і {{Вікіпэдыст|W}}, швэдзкая амбасадарка [[Крыстына Юганэсан (дыплямат)|Крыстына Юганэсан]] і дыпсупрацоўніца Натальля Века
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 40
| [[/40|15 студзеня]]
| Менск
| '''15''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}} і 11 гасьцей, у тым ліку мастацтвазнаўца [[Ларыса Фінкельштэйн]] і іншыя
| 
|}

=== 2020 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 39
| [[/39|24 верасьня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, ''Марыя''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 38
| [[/38|27 лютага]]
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Максім Каўняровіч, Алёна Церашкова
| 
|-
|}

=== 2019 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 37
| [[/37|28 лістапада]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DianaKrupskaya}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Ірына Богдан.
| 
|-

|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 36
| [[/36|19 верасьня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 35
| [[/35|15 жніўня]]
| Стакгольм
| '''2''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Lesnas ättling}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 34
| [[/34|2 траўня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 33
| [[/33|11 красавіка]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 32
| [[/32|7 лютага]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 31
| [[/31|10 студзеня]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}} + Ксенія, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|}

=== 2018 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 30
| [[/30|6 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 29
| [[/29|5 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 28
| [[/28|1 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|IgorTurzh|uk}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}.
| 
|-
|}

=== 2017 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 27
| [[:be:Вікіпедыя:Вікілетнік-2017|11-17 ліпеня]]
| [[Капыль]]
| '''19''': {{Вікіпэдыст|Base}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DeadPoolXodosy}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gereon K.}}, {{Вікіпэдыст|Hanylka}}, {{Вікіпэдыст|Helaku-88}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|JerzyKundrat}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Krokus}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|PolinkaDenisowaOlegowna}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Tohaomg}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Хюрэм12345}}.
| 
|-
|}

=== 2016 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 26
| [[/26|19 сакавіка]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Aylin Kazymova|uk}}, {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gikü|ro}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 25
| [[/25|15 студзеня]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Baccy|ru}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, ''{{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}''{{Заўвага|Курсівам — анляйн-падлучэньне (найхутчэй праз [[Skype|скайп]])}}, ''[[Зьміцер Саўка]]'' + яшчэ 1.
| 
|-
|}

=== 2015 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 24
| [[/24|19 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Саўка]]; {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, Алесь Сухадолаў, ''{{Вікіпэдыст|Da voli}}'', ''{{Вікіпэдыст|Svetit}}''
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 23
| [[/23|14-16 верасьня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jagro}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 22
| [[/22|13 жніўня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 21
| [[/21|21 чэрвеня]]
| [[Менск]]
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Stary Jolup}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Bladyniec}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 20
| [[/20|3 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Hannabaradzina}}''
| 
|-
|}

=== 2014 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 19
| [[/19|15 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 18
| [[/18|25 кастрычніка]]
| [[Менск]]
| '''~20''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Dzima7}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Valerikpunk}} + незарэгістраваныя слухачы
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 17
| [[:uk:Вікіпедія:Вікізустрічі/by-2|9 кастрычніка]]
| [[Барысаў]]
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Friend|uk}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 16
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча па Вікіманіі|13 жніўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 1
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 15
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча ў Ноч музэяў|17 траўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Глеб Бераставы}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Liashko}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 14
| 15 сакавіка
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Dymitr}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|}

=== 2013 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 13
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Вікісустрэча наконадні сьвятаў|22 сьнежня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 12
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Абвестка! Вікі-дзень 17 жніўня|17 жніўня]]
| Менск
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 5
| 
|-
|}

=== 2012 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 11
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 14 мая 2012|14 траўня]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 10
| 29 красавіка
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 9
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 8#Вікісустрэча|22 студзеня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|}

=== 2011 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 8
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 28 августа 2011|28 жніўня]]
| Менск
| '''9''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Vladimir Solovjev|ru}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 7
| 13 жніўня
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Vasyl` Babych}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 6
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 26 июня 2011|26 чэрвеня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Belamp}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|McDucker}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Vaukalaka}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Wittylama|en}} + 1
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 5
| 7 сакавіка
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Lvova}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Rave|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 4
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 15 января 2011|15 студзеня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 2
| 
|-
|}

=== 2010 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 3
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 17 июля 2010|17 ліпеня]]
| Менск
| '''16''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Drbug}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Ilya Voyager|ru}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Putnik|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}, {{Вікіпэдыст|Zedlik}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 2
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 4 июня 2010|4 чэрвеня]]
| Менск
| '''12''': {{Вікіпэдыст|AlexPin}}, {{Вікіпэдыст|Azaria|ru}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Krukouski}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}} + 1
| 
|}

=== 2009 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 1
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 9 июля 2009|9 ліпеня]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}} + 2
| 
|-
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Вікісустрэчы| ]]</text>
      <sha1>ci19h00j06xn43bk5z3qwzatn2oto37</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620663</id>
      <parentid>2620659</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:23:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Картка зь Вікізьвестак]] і пераклаў 2 разьдзелы з [[:en:Wikipedia:Meetup]] у дапамогу арганізатару</comment>
      <origin>2620663</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26989" sha1="g11xchkitn0xtvrt7ot37grgwnp71fv" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Вікісустрэ́чы''' — [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|мясцовыя]] (у адрозьненьне ад [[Вікіманія|Вікіманіі]]) сустрэчы [[Вікіпэдыя:Вікіпэдыст|вікіпэдыстаў]], сплянаваныя ды абвешчаныя загадзя.

== Асновы для пачаткоўцаў ==
{{Скарачэньне|ВП:ВС}}
# Атрымайце забавязаньні ад некалькіх чалавек, кожны зь якіх будзе выконваць пэўную ролю.
## ''Рэдактар Вікіпэдыі''. Карысна мець чалавека, які зрабіў некалькі [[Вікіпэдыя:Як рэдагаваць існы артыкул|правак]] у Вікіпэдыі і ведае, як задаць пытаньне на старонцы [[Вікіпэдыя:Форум]].
## ''Гаспадар сустрэчы''. Варта мець месца сустрэчы дастатковай умяшчальнасьцю. У арганізатара патрэбна ўдакладніць дастатковасьць месцаў, калі сустрэча мае прайсьці ў такім грамадзкім месцы, як [[бібліятэка]], [[музэй]] або вучэльня. Калі сустрэча пройдзе ў [[Кавярня|кавярні]], то арганізатар мае зрабіць бронь століка.
## ''Прадметны адмысловец''. Падбірае і прапануе [[Вікіпэдыя:Крыніцы, вартыя даверу|надзейныя крыніцы]] для зводкі і цытаваньня, каб рэдагаваць Вікіпэдыю. Адмыслоўца варта загадзя папрасіць падрыхтаваць пару [[Кніга|кніг]] наконт прадмету сустрэчы і зрабіць іх даступнымі для ўдзельнікаў сустрэчы, калі тая пройдзе ў бібліятэцы.
## ''Арганізатар супольнасьці''. Запрашае людзей на сустрэчу і вызначае прадмет абмеркаваньня дзеля іх карысьці. Пашыранымі прадметамі бываюць жыцьцяпісы пэўных людзей, гісторыя і грамадзкае пытаньне.
# Падумайце, ці хочаце мець запіс вынікаў.
## Паказьнікі вынікаў і доказ уплыву патрэбныя, калі ўдзельнікі належаць да суполкі.
### [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|Вікісуполка Беларусі]] зьбірае доказ карысных дзеяньняў удзельнікаў.
### Карысным вынікам можа служыць сьпіс рэдагаваных кожным артыкулаў і запіс колькасьці іх чытачоў.
## Спосабам дасягненьня выніку служыць запіс сябе ўдзельнікам Вікісустрэчы, у тым ліку магчыма скарыстаць [[:m:Programs &amp; Events Dashboard|Панэль праграмаў і мерапрыемстваў]] ([https://outreachdashboard.wmflabs.org/ прылада]).
### Пачатковец можа наладзіць старонку праграмы на Панэлі за 10 хвілінаў.
### Варта падзяліцца спасылкай з усімі наведнікамі сустрэчы, каб скарыстаць Панэль. Яны змогуць далучыцца да сьпісу ўдзельнікаў у Панэлі адным пстрыкам мышы, калі зарэгіструюць там свае ўліковыя запісы.
# Падумайце, ці хочаце зьвязацца з шырэйшай Вікісупольнасьцю.
## Спытайце ў [[Вікіпэдыя:Форум]], калі шукаеце парады.
### Можаце далучыцца абмеркаваньня таго, чым займаецеся, калі супрацоўнічаеце зь іншымі.
### Іншыя возьмуць удзел у дасягненьні агульнай задачы, калі робіце падобную справу.

== Парады наконт падрыхтоўкі ==
* Стварыце старонку.
** Стварыце падстаронку [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/№сустрэчы]] для ладжаньня сустрэчы
** Зрабіце запіс на сустрэчу простым з дапамогай падразьдзелу «Верагодныя ўдзельнікі» або «Магчымыя ўдзельнікі» для сьпісу рэгістрацыі.
** Паглядзіце [[:File:Wikipedia Meetups – 2008 Wikimania Alexandria lightning talk.pdf|каталёг]] шаблёнаў задумы Вікісустрэчы, каб атрымаць парады наконт месца, часу, удзельнікаў і прадмету.
* Прыцягніце наведнікаў.
** Запрасіце мясцовых вікіпэдыстаў.
** Стварыце геаабвестку праз пашырэньне [[:m:CentralNotice/be-tarask|Цэнтральная Абвестка]] ([[:m:CentralNotice/Request]]).
** Стварыце сьпіс вікіпэдыстаў, зацікаўленых у будучых і рэгулярных сустрэчах у пэўным месцы, у які яны могуць запісацца, або скарыстайце шаблёны вікіпэдыстаў з адпаведнымі катэгорыямі.
*** Скарыстайце інфакартку для масавага запрашэньня.
** Скарыстайце сродкі па-за Вікіпэдыяй для абвесткі сярод невікіпэдыстаў.
*** Зьмясьціце бясплатную абвестку на [https://www.kufar.by/l «Куфры»].
*** Вусная абвестка заўсёды даступная.
** Стварыце сьпіс усіх людзей, якія выказвалі цікаваць да ўдзелу ў сустрэчы, а таксама людзей з [[:Катэгорыя:Вікіпэдыйцы паводле краінаў]].
*** Зьмясьціце запыт на старонцы [[Вікіпэдыя:Рабатызацыя]] да ўласьніка робата, каб даставіць паведамленьне кожнаму ў катэгорыі.
** Разьмясьціце абвестку на старонцы [[Абмеркаваньне Вікіпэдыі:Праект:Беларусь]] адпаведна краіне і нават на старонцы [[Абмеркаваньне:Менск]] адпаведна месцу правядзеньня.
** Зьвярніцеся ў [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|Вікісуполку Беларусі]], якая можа зьвязацца зь людзьмі ў адпаведнай мясцовасьці.
* Зладзьце мерапрыемства.
** Уладкуйце месца правядзеньня.
** Зладзьце прыём ежы.
** Вызначце пэўны час і месца безь іх зьмяненьня. Людзі даведаюцца пра дату за некалькі тыдняў замест некалькіх дзён, што спросьціць плянаваньне. Карысна атрымаць меркаваньне ад кожнага без патрэбы фармальнага галасаваньня, каб пазьбегнуць затрымкі.
** Падумайце, ці хочаце павестку для для сустрэчы з абмеркаваньнем пэўнага прадмету.

== Плянаваныя ==
=== [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/43|27 чэрвеня 2025 г., Вена]] ===
* Месца: Spittelberg im Amerlinghaus, Stiftgasse 8, 1070 [[Вена|Wien]], [[Аўстрыя]].
* Час: 18:00 — 19:30
* Геаграфічныя каардынаты ў 7-й гарадзкой акрузе [[Нойбаў (Вена)]]: {{Каардынаты|48|12|11|паўночнае|16|21|16|усходняе|выяўленьне=тэкст}} (на [https://www.google.by/maps/place/@48.2031498,16.3544993,17z/data=!3m1!4b1!4m6!3m5!1s0x476d0791fa51f403:0xf5a8e4ef5d3fda47!8m2!3d48.2031498!4d16.3544993!16s%2Fg%2F11c22508ly?hl=en Гугл Мапе]).
* Як даехаць: [[Венскі мэтрапалітэн]], 3-я лінія, станцыя «Народны тэатар» (ням. Volkstheater). Далей 450 м пешшу на захад па Замкавым завулку (Burggasse) да дома Амэрлінга на Багадзельным завулку (Stiftgasse).

Гэта будзе сустрэча беларускай дыяспары ў Вене, і лекцыя пра тое, як напісаць артыкул ў Вікіпэдыю. Пасьля яе можна ператварыць гэта ў вікі-сустрэчу ў нейкім бары.

==== Удзельнікі ====
* [[Удзельнік:Vasyl` Babych]] — лектар, арганізатар
* ... (вітаецца папярэдні запіс удзелу)

&lt;!--=== дата, месца ===--&gt;
&lt;!--==== Удзельнікі ====--&gt;

== Завершаныя ==

=== 2023 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 42
| [[/42|12 кастрычніка]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|Gleb Leo}}, {{Вікіпэдыст|Вячэрак Максім}}, Маргарыта Мысьлейка
| 
|}

=== 2021 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 41
| [[/41|5 траўня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|AranyAretha}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ellis Novak}}, {{Вікіпэдыст|Lagommaria}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Sabina J.G.}}, {{Вікіпэдыст|Uladzimir Zuyeu}} і {{Вікіпэдыст|W}}, швэдзкая амбасадарка [[Крыстына Юганэсан (дыплямат)|Крыстына Юганэсан]] і дыпсупрацоўніца Натальля Века
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 40
| [[/40|15 студзеня]]
| Менск
| '''15''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}} і 11 гасьцей, у тым ліку мастацтвазнаўца [[Ларыса Фінкельштэйн]] і іншыя
| 
|}

=== 2020 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 39
| [[/39|24 верасьня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, ''Марыя''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 38
| [[/38|27 лютага]]
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Максім Каўняровіч, Алёна Церашкова
| 
|-
|}

=== 2019 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 37
| [[/37|28 лістапада]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DianaKrupskaya}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Ірына Богдан.
| 
|-

|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 36
| [[/36|19 верасьня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 35
| [[/35|15 жніўня]]
| Стакгольм
| '''2''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Lesnas ättling}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 34
| [[/34|2 траўня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 33
| [[/33|11 красавіка]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 32
| [[/32|7 лютага]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 31
| [[/31|10 студзеня]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}} + Ксенія, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|}

=== 2018 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 30
| [[/30|6 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 29
| [[/29|5 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 28
| [[/28|1 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|IgorTurzh|uk}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}.
| 
|-
|}

=== 2017 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 27
| [[:be:Вікіпедыя:Вікілетнік-2017|11-17 ліпеня]]
| [[Капыль]]
| '''19''': {{Вікіпэдыст|Base}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DeadPoolXodosy}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gereon K.}}, {{Вікіпэдыст|Hanylka}}, {{Вікіпэдыст|Helaku-88}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|JerzyKundrat}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Krokus}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|PolinkaDenisowaOlegowna}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Tohaomg}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Хюрэм12345}}.
| 
|-
|}

=== 2016 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 26
| [[/26|19 сакавіка]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Aylin Kazymova|uk}}, {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gikü|ro}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 25
| [[/25|15 студзеня]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Baccy|ru}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, ''{{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}''{{Заўвага|Курсівам — анляйн-падлучэньне (найхутчэй праз [[Skype|скайп]])}}, ''[[Зьміцер Саўка]]'' + яшчэ 1.
| 
|-
|}

=== 2015 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 24
| [[/24|19 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Саўка]]; {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, Алесь Сухадолаў, ''{{Вікіпэдыст|Da voli}}'', ''{{Вікіпэдыст|Svetit}}''
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 23
| [[/23|14-16 верасьня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jagro}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 22
| [[/22|13 жніўня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 21
| [[/21|21 чэрвеня]]
| [[Менск]]
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Stary Jolup}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Bladyniec}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 20
| [[/20|3 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Hannabaradzina}}''
| 
|-
|}

=== 2014 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 19
| [[/19|15 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 18
| [[/18|25 кастрычніка]]
| [[Менск]]
| '''~20''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Dzima7}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Valerikpunk}} + незарэгістраваныя слухачы
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 17
| [[:uk:Вікіпедія:Вікізустрічі/by-2|9 кастрычніка]]
| [[Барысаў]]
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Friend|uk}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 16
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча па Вікіманіі|13 жніўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 1
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 15
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча ў Ноч музэяў|17 траўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Глеб Бераставы}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Liashko}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 14
| 15 сакавіка
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Dymitr}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|}

=== 2013 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 13
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Вікісустрэча наконадні сьвятаў|22 сьнежня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 12
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Абвестка! Вікі-дзень 17 жніўня|17 жніўня]]
| Менск
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 5
| 
|-
|}

=== 2012 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 11
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 14 мая 2012|14 траўня]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 10
| 29 красавіка
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 9
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 8#Вікісустрэча|22 студзеня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|}

=== 2011 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 8
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 28 августа 2011|28 жніўня]]
| Менск
| '''9''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Vladimir Solovjev|ru}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 7
| 13 жніўня
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Vasyl` Babych}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 6
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 26 июня 2011|26 чэрвеня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Belamp}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|McDucker}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Vaukalaka}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Wittylama|en}} + 1
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 5
| 7 сакавіка
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Lvova}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Rave|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 4
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 15 января 2011|15 студзеня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 2
| 
|-
|}

=== 2010 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 3
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 17 июля 2010|17 ліпеня]]
| Менск
| '''16''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Drbug}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Ilya Voyager|ru}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Putnik|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}, {{Вікіпэдыст|Zedlik}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 2
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 4 июня 2010|4 чэрвеня]]
| Менск
| '''12''': {{Вікіпэдыст|AlexPin}}, {{Вікіпэдыст|Azaria|ru}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Krukouski}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}} + 1
| 
|}

=== 2009 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 1
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 9 июля 2009|9 ліпеня]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}} + 2
| 
|-
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Вікісустрэчы| ]]</text>
      <sha1>g11xchkitn0xtvrt7ot37grgwnp71fv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620734</id>
      <parentid>2620663</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:52:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Асновы для пачаткоўцаў */ .</comment>
      <origin>2620734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26982" sha1="0kk8dpdg820kparxoutkepyd0f20l6r" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Вікісустрэ́чы''' — [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|мясцовыя]] (у адрозьненьне ад [[Вікіманія|Вікіманіі]]) сустрэчы [[Вікіпэдыя:Вікіпэдыст|вікіпэдыстаў]], сплянаваныя ды абвешчаныя загадзя.

== Асновы для пачаткоўцаў ==
{{Скарачэньне|ВП:ВС}}
# Атрымайце забавязаньні ад некалькіх чалавек, кожны зь якіх будзе выконваць пэўную ролю.
## ''Рэдактар Вікіпэдыі''. Карысна мець чалавека, які зрабіў некалькі [[Вікіпэдыя:Як рэдагаваць існы артыкул|правак]] у Вікіпэдыі і ведае, як задаць пытаньне на старонцы [[Вікіпэдыя:Форум]].
## ''Гаспадар сустрэчы''. Варта мець месца сустрэчы дастатковай умяшчальнасьцю. У гаспадара патрэбна ўдакладніць дастатковасьць месцаў, калі сустрэча мае прайсьці ў такім грамадзкім месцы, як [[бібліятэка]], [[музэй]] або вучэльня. Калі сустрэча пройдзе ў [[Кавярня|кавярні]], то яе гаспадар мае зрабіць бронь століка.
## ''Прадметны адмысловец''. Падбірае і прапануе [[Вікіпэдыя:Крыніцы, вартыя даверу|надзейныя крыніцы]] для зводкі і цытаваньня, каб рэдагаваць Вікіпэдыю. Адмыслоўца варта загадзя папрасіць падрыхтаваць пару [[Кніга|кніг]] наконт прадмету сустрэчы і зрабіць іх даступнымі для ўдзельнікаў сустрэчы, калі тая пройдзе ў бібліятэцы.
## ''Арганізатар супольнасьці''. Запрашае людзей на сустрэчу і вызначае прадмет абмеркаваньня дзеля іх карысьці. Пашыранымі прадметамі бываюць жыцьцяпісы пэўных людзей, гісторыя і грамадзкае пытаньне.
# Падумайце, ці хочаце мець запіс вынікаў.
## Паказьнікі вынікаў і доказ уплыву патрэбныя, калі ўдзельнікі належаць да суполкі.
### [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|Вікісуполка Беларусі]] зьбірае доказ карысных дзеяньняў удзельнікаў.
### Карысным вынікам можа служыць сьпіс рэдагаваных кожным артыкулаў і запіс колькасьці іх чытачоў.
## Спосабам дасягненьня выніку служыць запіс сябе ўдзельнікам Вікісустрэчы, у тым ліку магчыма скарыстаць [[:m:Programs &amp; Events Dashboard|Панэль праграмаў і мерапрыемстваў]] ([https://outreachdashboard.wmflabs.org/ прылада]).
### Пачатковец можа наладзіць старонку праграмы на Панэлі за 10 хвілінаў.
### Варта падзяліцца спасылкай з усімі наведнікамі сустрэчы, каб скарыстаць Панэль. Яны змогуць далучыцца да сьпісу ўдзельнікаў у Панэлі адным пстрыкам мышы, калі зарэгіструюць там свае ўліковыя запісы.
# Падумайце, ці хочаце зьвязацца з шырэйшай Вікісупольнасьцю.
## Спытайце ў [[Вікіпэдыя:Форум]], калі шукаеце парады.
### Можаце далучыцца абмеркаваньня таго, чым займаецеся, калі супрацоўнічаеце зь іншымі.
### Іншыя возьмуць удзел у дасягненьні агульнай задачы, калі робіце падобную справу.

== Парады наконт падрыхтоўкі ==
* Стварыце старонку.
** Стварыце падстаронку [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/№сустрэчы]] для ладжаньня сустрэчы
** Зрабіце запіс на сустрэчу простым з дапамогай падразьдзелу «Верагодныя ўдзельнікі» або «Магчымыя ўдзельнікі» для сьпісу рэгістрацыі.
** Паглядзіце [[:File:Wikipedia Meetups – 2008 Wikimania Alexandria lightning talk.pdf|каталёг]] шаблёнаў задумы Вікісустрэчы, каб атрымаць парады наконт месца, часу, удзельнікаў і прадмету.
* Прыцягніце наведнікаў.
** Запрасіце мясцовых вікіпэдыстаў.
** Стварыце геаабвестку праз пашырэньне [[:m:CentralNotice/be-tarask|Цэнтральная Абвестка]] ([[:m:CentralNotice/Request]]).
** Стварыце сьпіс вікіпэдыстаў, зацікаўленых у будучых і рэгулярных сустрэчах у пэўным месцы, у які яны могуць запісацца, або скарыстайце шаблёны вікіпэдыстаў з адпаведнымі катэгорыямі.
*** Скарыстайце інфакартку для масавага запрашэньня.
** Скарыстайце сродкі па-за Вікіпэдыяй для абвесткі сярод невікіпэдыстаў.
*** Зьмясьціце бясплатную абвестку на [https://www.kufar.by/l «Куфры»].
*** Вусная абвестка заўсёды даступная.
** Стварыце сьпіс усіх людзей, якія выказвалі цікаваць да ўдзелу ў сустрэчы, а таксама людзей з [[:Катэгорыя:Вікіпэдыйцы паводле краінаў]].
*** Зьмясьціце запыт на старонцы [[Вікіпэдыя:Рабатызацыя]] да ўласьніка робата, каб даставіць паведамленьне кожнаму ў катэгорыі.
** Разьмясьціце абвестку на старонцы [[Абмеркаваньне Вікіпэдыі:Праект:Беларусь]] адпаведна краіне і нават на старонцы [[Абмеркаваньне:Менск]] адпаведна месцу правядзеньня.
** Зьвярніцеся ў [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|Вікісуполку Беларусі]], якая можа зьвязацца зь людзьмі ў адпаведнай мясцовасьці.
* Зладзьце мерапрыемства.
** Уладкуйце месца правядзеньня.
** Зладзьце прыём ежы.
** Вызначце пэўны час і месца безь іх зьмяненьня. Людзі даведаюцца пра дату за некалькі тыдняў замест некалькіх дзён, што спросьціць плянаваньне. Карысна атрымаць меркаваньне ад кожнага без патрэбы фармальнага галасаваньня, каб пазьбегнуць затрымкі.
** Падумайце, ці хочаце павестку для для сустрэчы з абмеркаваньнем пэўнага прадмету.

== Плянаваныя ==
=== [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы/43|27 чэрвеня 2025 г., Вена]] ===
* Месца: Spittelberg im Amerlinghaus, Stiftgasse 8, 1070 [[Вена|Wien]], [[Аўстрыя]].
* Час: 18:00 — 19:30
* Геаграфічныя каардынаты ў 7-й гарадзкой акрузе [[Нойбаў (Вена)]]: {{Каардынаты|48|12|11|паўночнае|16|21|16|усходняе|выяўленьне=тэкст}} (на [https://www.google.by/maps/place/@48.2031498,16.3544993,17z/data=!3m1!4b1!4m6!3m5!1s0x476d0791fa51f403:0xf5a8e4ef5d3fda47!8m2!3d48.2031498!4d16.3544993!16s%2Fg%2F11c22508ly?hl=en Гугл Мапе]).
* Як даехаць: [[Венскі мэтрапалітэн]], 3-я лінія, станцыя «Народны тэатар» (ням. Volkstheater). Далей 450 м пешшу на захад па Замкавым завулку (Burggasse) да дома Амэрлінга на Багадзельным завулку (Stiftgasse).

Гэта будзе сустрэча беларускай дыяспары ў Вене, і лекцыя пра тое, як напісаць артыкул ў Вікіпэдыю. Пасьля яе можна ператварыць гэта ў вікі-сустрэчу ў нейкім бары.

==== Удзельнікі ====
* [[Удзельнік:Vasyl` Babych]] — лектар, арганізатар
* ... (вітаецца папярэдні запіс удзелу)

&lt;!--=== дата, месца ===--&gt;
&lt;!--==== Удзельнікі ====--&gt;

== Завершаныя ==

=== 2023 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 42
| [[/42|12 кастрычніка]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|Gleb Leo}}, {{Вікіпэдыст|Вячэрак Максім}}, Маргарыта Мысьлейка
| 
|}

=== 2021 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 41
| [[/41|5 траўня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|AranyAretha}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ellis Novak}}, {{Вікіпэдыст|Lagommaria}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Sabina J.G.}}, {{Вікіпэдыст|Uladzimir Zuyeu}} і {{Вікіпэдыст|W}}, швэдзкая амбасадарка [[Крыстына Юганэсан (дыплямат)|Крыстына Юганэсан]] і дыпсупрацоўніца Натальля Века
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 40
| [[/40|15 студзеня]]
| Менск
| '''15''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}} і 11 гасьцей, у тым ліку мастацтвазнаўца [[Ларыса Фінкельштэйн]] і іншыя
| 
|}

=== 2020 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 39
| [[/39|24 верасьня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|W}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, ''Марыя''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 38
| [[/38|27 лютага]]
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Максім Каўняровіч, Алёна Церашкова
| 
|-
|}

=== 2019 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 37
| [[/37|28 лістапада]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DianaKrupskaya}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Ірына Богдан.
| 
|-

|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 36
| [[/36|19 верасьня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 35
| [[/35|15 жніўня]]
| Стакгольм
| '''2''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Lesnas ättling}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 34
| [[/34|2 траўня]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 33
| [[/33|11 красавіка]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 32
| [[/32|7 лютага]]
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|W}} + Тарас Пятровіч.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 31
| [[/31|10 студзеня]]
| Менск
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}} + Ксенія, {{Вікіпэдыст|Temra}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|}

=== 2018 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 30
| [[/30|6 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|W}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 29
| [[/29|5 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 28
| [[/28|1 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|IgorTurzh|uk}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}.
| 
|-
|}

=== 2017 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 27
| [[:be:Вікіпедыя:Вікілетнік-2017|11-17 ліпеня]]
| [[Капыль]]
| '''19''': {{Вікіпэдыст|Base}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DeadPoolXodosy}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gereon K.}}, {{Вікіпэдыст|Hanylka}}, {{Вікіпэдыст|Helaku-88}}, {{Вікіпэдыст|Ihar Dorinel}}, {{Вікіпэдыст|JerzyKundrat}}, {{Вікіпэдыст|KarlKori}}, {{Вікіпэдыст|Krokus}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|PolinkaDenisowaOlegowna}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Tohaomg}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Хюрэм12345}}.
| 
|-
|}

=== 2016 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 26
| [[/26|19 сакавіка]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Aylin Kazymova|uk}}, {{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Gikü|ro}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Нестеренко Оля|uk}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}.
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 25
| [[/25|15 студзеня]]
| [[Менск]]
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Baccy|ru}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, ''{{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}''{{Заўвага|Курсівам — анляйн-падлучэньне (найхутчэй праз [[Skype|скайп]])}}, ''[[Зьміцер Саўка]]'' + яшчэ 1.
| 
|-
|}

=== 2015 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 24
| [[/24|19 сьнежня]]
| [[Менск]]
| '''8''': {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, [[Вінцук Вячорка]], [[Зьміцер Саўка]]; {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, Алесь Сухадолаў, ''{{Вікіпэдыст|Da voli}}'', ''{{Вікіпэдыст|Svetit}}''
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 23
| [[/23|14-16 верасьня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jagro}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 22
| [[/22|13 жніўня]]
| [[Менск]]
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 21
| [[/21|21 чэрвеня]]
| [[Менск]]
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Stary Jolup}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Bladyniec}}, {{Вікіпэдыст|Comp1089}}''
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 20
| [[/20|3 красавіка]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Svetit}}, ''{{Вікіпэдыст|Artificial123}}, {{Вікіпэдыст|Hannabaradzina}}''
| 
|-
|}

=== 2014 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 19
| [[/19|15 лістапада]]
| [[Менск]]
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 18
| [[/18|25 кастрычніка]]
| [[Менск]]
| '''~20''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Belarus2578}}, {{Вікіпэдыст|Dzima7}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Valerikpunk}} + незарэгістраваныя слухачы
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 17
| [[:uk:Вікіпедія:Вікізустрічі/by-2|9 кастрычніка]]
| [[Барысаў]]
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Friend|uk}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Visem}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 16
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча па Вікіманіі|13 жніўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 1
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 15
| [[ВП:Форум/Архіў 10#Вікісустрэча ў Ноч музэяў|17 траўня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Глеб Бераставы}}, {{Вікіпэдыст|DobryBrat}}, {{Вікіпэдыст|Liashko}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Sрock}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 14
| 15 сакавіка
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Alaksiej}}, {{Вікіпэдыст|Andrus91}}, {{Вікіпэдыст|Dymitr}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}
|
|}

=== 2013 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 13
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Вікісустрэча наконадні сьвятаў|22 сьнежня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 12
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 9#Абвестка! Вікі-дзень 17 жніўня|17 жніўня]]
| Менск
| '''10''': {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mr. Zabej}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 5
| 
|-
|}

=== 2012 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 11
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 14 мая 2012|14 траўня]]
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 10
| 29 красавіка
| Менск
| '''5''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 9
| [[Вікіпэдыя:Форум/Архіў 8#Вікісустрэча|22 студзеня]]
| Менск
| '''4''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|}

=== 2011 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 8
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 28 августа 2011|28 жніўня]]
| Менск
| '''9''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mitrius|ru}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13}}, {{Вікіпэдыст|Vladimir Solovjev|ru}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 7
| 13 жніўня
| Менск
| '''3''': {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Vasyl` Babych}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 6
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 26 июня 2011|26 чэрвеня]]
| Менск
| '''11''': {{Вікіпэдыст|Belamp}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|McDucker}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Vaukalaka}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Wittylama|en}} + 1
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 5
| 7 сакавіка
| Менск
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Lvova}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Rave|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}
|
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 4
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 15 января 2011|15 студзеня]]
| Менск
| '''6''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}} + 2
| 
|-
|}

=== 2010 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 3
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 17 июля 2010|17 ліпеня]]
| Менск
| '''16''': {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Drbug}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Ilya Voyager|ru}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Maksim L.}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Putnik|ru}}, {{Вікіпэдыст|Taravyvan Adijene}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}}, {{Вікіпэдыст|Хомелка}}, {{Вікіпэдыст|Zedlik}}
| 
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 2
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 4 июня 2010|4 чэрвеня]]
| Менск
| '''12''': {{Вікіпэдыст|AlexPin}}, {{Вікіпэдыст|Azaria|ru}}, {{Вікіпэдыст|Da voli}}, {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Jauhienij}}, {{Вікіпэдыст|Krukouski}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Shpilka-koza|ru}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}}, {{Вікіпэдыст|Wizardist}} + 1
| 
|}

=== 2009 ===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:smaller;&quot;
 |-style=&quot;font-size:111%&quot; 
 !№!!Дата!!Месца!!Удзельнікі
|-
|style=&quot;font-size:180%;&quot;| 1
| [[:ru:Википедия:Викивстречи/Минск, 9 июля 2009|9 ліпеня]]
| [[Менск]]
| '''7''': {{Вікіпэдыст|Fractaler}}, {{Вікіпэдыст|Mstislavl|ru}}, {{Вікіпэдыст|Pessimist2006}}, {{Вікіпэдыст|Track13|ru}}, {{Вікіпэдыст|Василий Меленчук|ru}} + 2
| 
|-
|}

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Вікісустрэчы| ]]</text>
      <sha1>0kk8dpdg820kparxoutkepyd0f20l6r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>К’яса (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>162877</id>
    <revision>
      <id>2620754</id>
      <parentid>2518897</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:06:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак, клюб адноўлены</comment>
      <origin>2620754</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1210" sha1="2w21msojauedix1f1kgahaa4e15nch4" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = К’яса
|Лягатып          = FCChiasso.png
|ПоўнаяНазва      = Football Club Chiasso
|Заснаваны        = 1905
|Горад            = [[К’яса]], [[Швайцарыя]]
|Стадыён          = [[Камунале (стадыён)|Камунале]]
|Умяшчальнасьць   = 11160
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі|К’ясаЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі|К’яса}}
|Прыналежнасьць   = Швайцарскія
|Расфармаваны     = 
}}
«'''К’яса'''» — швайцарскі футбольны клюб з гораду [[К’яса]]. Заснаваны ў 1905 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110706231948/http://www.fcchiasso.ch/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:К’яса]]</text>
      <sha1>2w21msojauedix1f1kgahaa4e15nch4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Грэмію Порту-Алегры</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163336</id>
    <revision>
      <id>2620667</id>
      <parentid>2603900</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:46:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Grêmio_FBPA?oldid=1295155491</comment>
      <origin>2620667</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15907" sha1="21qm5q2ayqxh60yq1r2w063u181lsft" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Грэмію
|Лягатып          = Gremio.svg
|ПоўнаяНазва      = Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense
|Заснаваны        = 15 верасьня 1903
|Горад            = [[Порту-Алегры]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Арэна ду Грэмію]]
|Умяшчальнасьць   = 55 662
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ГрэміюПортЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ГрэміюПорт}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Грэ́мію'''» ({{мова-pt|Grêmio}}) — бразыльскі футбольны клюб з гораду [[Порту-Алегры]]. Акрамя найвышэйшай лігі чэмпіянату Бразыліі, якая вядомая пад назовам «[[Сэрыя A чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыя A]]», клюб гуляе ў [[Ліга Гаушу|чэмпіянаце штату Рыю-Грандзі-ду-Сул]]. Клюб быў заснаваны ў 1903 годзе ангельскімі і нямецкімі мігрантамі. Асноўнымі колерамі клюбу зьяўляецца чорны, сіні і белы. Хатнія матчы клюб праводзіць на сучасным стадыёне «[[Арэна ду Грэмію]]», які быў пабудаваны напрыканцы 2012 году. Папяэднія матчы клюб праводзіў на сваім старым «[[Алімпіку Манумэнтал]]» з 1954 году.

Па стане на 2017 год «Грэмію» займаў першы радок рэйтынгу клюбаў [[Бразыльская канфэдэрацыя футболу|Бразыльскай канфэдэрацыі футболу]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170520040150/http://www.cbf.com.br/noticias/a-cbf/ranking-da-cbf-atualizado-gremio-e-o-novo-lider «Ranking da CBF atualizado: Grêmio é o novo líder»]. Confederação Brasileira de Futebol.&lt;/ref&gt; і быў адзначаны кампаніяй ''[[Forbes]]'' як трэці паводле кошту футбольны клюб у Амэрыцы, паводле ацэнак кошт клюбу складаў каля 295,5 млн даляраў ЗША&lt;ref&gt;[https://www.forbes.com.mx/los-50-equipos-de-futbol-mas-valiosos-de-america/ «Los 50 equipos más valiosos de América»]. Forbes Mexico.&lt;/ref&gt;. Галоўным супернікам клюбу ёсьць клюб «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]», матчы супраць якога лічацца самымі гарачымі ў Бразыліі&lt;ref&gt;[http://globoesporte.globo.com/blogs/especial-blog/pombo-sem-asa/post/com-mesmo-numero-de-votos-por-estado-elegemos-os-30-maiores-classicos-do-brasil-ranking.html «Ranking: com mesmo número de votos por estado, elegemos os 30 maiores clássicos do Brasil»]. Globo Esporte.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://espn.uol.com.br/post/486605_qual-e-o-maior-classico-do-mundo-e-o-maior-brasileiro «Qual é o maior clássico do mundo? E o maior brasileiro?»]. ESPN Brasil.&lt;/ref&gt; і аднымі з самых гарачых у сьвеце&lt;ref&gt;[https://www.fourfourtwo.com/features/fourfourtwos-50-biggest-derbies-world-no8-gremio-vs-internacional «FourFourTwo's 50 Biggest Derbies in the World, No.8: Gremio vs Internacional»]. Four Four Two.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.mirror.co.uk/sport/football/news/top-50-football-derbies-world-11313880 «The top 50 football derbies in the world 10–1: Who gets the top spot as we conclude our countdown?»]. Daily Mirror. &lt;/ref&gt;. Матчы гэтага дэрбі вядомыя як [[Грэнал]].

== Гісторыя ==
7 верасьня 1903 году найстарэйшая футбольная каманда Бразыліі «Спорт Клюб Рыю-Грандзі» згуляла таварыскі матч у [[Порту-Алегры]]. Прадпрымальнік Кандыду Дыяс з [[Сарокаба|Саракабы]] быў зачараваны гэтым відам спорту. Пасьля матчу ён абмеркаваў зь мясцовымі гульцамі ідэю аб стварэньні футбольнага клюбу. 15 верасьня 1903 году 32 чалавекі, у тым ліку сам Дыяс, сустрэліся ў мясцовым рэстаране Салан Граў, каб стварыць клюб «Грэмію». Большасьць заснавальнікаў былі прадстаўнікамі нямецкай супольнасьці гораду&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20161122223125/http://www.rs.gov.br/conteudo/199706/alemanha-e-futebol-uma-relacao-antiga-com-porto-alegre-e-o-rs «Alemanha e futebol: uma relação antiga com Porto Alegre e o RS»]. Portal do Estado do Rio Grande do Sul.&lt;/ref&gt;. Карлус Луіс Борэр быў абраны першым прэзыдэнтам каманды&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090203100811/http://gremio.net/page/view.aspx?i=historia&amp;language=0 «História»]. Portal Oficial do Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Gremio 1904.jpg|значак|зьлева|«Грэмію» ў 1904 годзе.]]
Першы матч клюбу адбыўся 6 сакавіка 1904 году супраць каманды «Фус Бол». Гэта быў першы з двух матчаў, згуляных у той дзень. «Грэмію» здабыў перамогу ў дэбютнай сустрэчы зь лікам 1:0. На жаль, імя гульца, які забіў першы гол клюбу, ужо страчанае. Трафэй, які «Грэмію» здабыў у той дзень дагэтуль выстаўляецца ў клюбным музэі. Праз 5 месяцаў клюб адкрыў [[Байшада|Байшаду]], свой першы хатні стадыён&lt;ref&gt;[https://9nbet.com.br/politica-de-privacidade/ «Coleta e armazenamento de dados»]&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Grêmio FBPA 1932 (colorized).png|значак|Футбалісты «Грэмію», якія сталі пераможцамі чэмпіянату штату ў 1932 годзе.]]
18 ліпеня 1909 году каманда перамагла «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]» зь лікам 10:0 у дэбютным матчы апошняга. Як вядома, што брамнік «Грэмію» Кальфэльц пакінуў поле, каб пагутарыць з заўзятарамі падчас матчу. Нават цяпер гэтую перамогу з гонарам успамінаюць «грэмісты». Матч стаў пачаткам суперніцтва, якое цягнецца і дагэтуль. «Грэмію» быў адным з фундатараў футбольнай лігі Порту-Алегры ў 1910 годзе, а ў 1911 годзе ўпершыню стаў пераможцам гэтай лігі. 25 жніўня 1912 году ў матчы гарадзкой лігі «Грэмію» перамог «Спорт Клюб Насьянал» зь лікам 23:0. У 1918 годзе «Грэмію» стаў адным з заснавальнікаў сучаснай футбольнай фэдэрацыі штату, якая ў сваю чаргу стала арганізатарам першых [[Ліга Гаушу|чэмпіянатаў штату Рыю-Грандзі-ду-Сул]]. Першы такі чэмпіянат быў заплянаваны на 1918 год, але эпідэмія [[гішпанскі грып|гішпанскага грыпу]] вымусіла адкласьці турнір да 1919 году. У 1921 годзе, праз год пасьля прыходу легендарнага брамніка Эўрыку Лары, «Грэмію» выйграў свой першы чэмпіянат штату.

7 ліпеня 1911 году клюб перамог [[Зборная Ўругваю па футболе|зборную Ўругваю]] зь лікам 2:1. У 1931 годзе «Грэмію» стаў адным зь першых клюбаў Бразыліі, якія пачалі гуляць матчы ўвечары пасьля абсталяваньня стадыёну адмысловымі пражэктарамі. У гэты час каманда пачала здабываць рэпутацыю за мяжой. У 1932 годзе клюб згуляў свой першы міжнародны матч ва Ўругваі. У 1949 годзе матч супраць уругвайскага «[[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналю]]» скончыўся перамогай «Грэмію» зь лікам 3:1, і гульцы атрымалі геройскі прыём па вяртаньні ў Порту-Алегры. У тым жа годзе бразыльцы ўпершыню згулялі ў [[Цэнтральная Амэрыка|Цэнтральнай Амэрыцы]]. У канцы 1950-х гадоў «Грэмію» далучыўся да розыгрышу Кубка Бразыліі, як у той час называлася бразыльская ліга. Каманда даходзіла да паўфіналаў у 1959, 1963 і 1967 гадах. У 1968 годзе каманда здабыла свой першы міжнародны тытул у таварыскім кубку з камандамі з Бразыліі і Ўругваю. Першы час дамінаваньня «Грэмію» ў паўднёваамэрыканскім футболе прыпаў на пачатак 1980-х гадоў. Клюб упершыню стаў [[чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіёнам Бразыліі]] 3 траўня 1981 году пасьля перамогі над «[[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]» на стадыёне [[Марумбі]] ў Сан-Паўлу.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Libertadores1983Ida.png|значак|Каманда «Грэмію» перад першым фіналам [[Кубак Лібэртадорэс 1983 году|Кубка Лібэртадорэс 1983 году]].]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 2
:: 1981, 1996

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 5
:: 1989, 1994, 1997, 2001, 2016

* '''[[Супэркубак Бразыліі па футболе|Супэркубак Бразыліі]]''': 1
:: 1990

* '''[[Ліга Гаушу|Чэмпіён штату Рыю-Грандзі-ду-Сул]]''': 43
:: 1921, 1922, 1926, 1931, 1932, 1946, 1949, 1956, 1957, 1958,
:: 1959, 1960, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1968, 1977
:: 1979, 1980, 1985, 1986, 1987, 1988, 1989, 1990, 1993, 1995
:: 1996, 1999, 2001, 2006, 2007, 2010, 2018, 2019, 2020, 2021
:: 2022, 2023, 2024

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1983, 1995, 2017

* '''[[Міжкантынэнтальны кубак]]''': 1
:: 1983

* '''[[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі]]''': 2
:: 1996, 2018

== Склад ==
: ''Актуальны на 15 лютага 2025 году''
{{Склад}}
{{Гулец|1|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Т’ягу Вулпі]]||1990}}
{{Гулец|2|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Жуан Лукас Карвальлю|Жуан Лукас]]||1998}}
{{Гулец|4|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Вальтэр Канэман]]||1991}}
{{Гулец|5|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Радрыгу Элі]]||1993}}
{{Гулец|6|{{Сьцяг Калюмбіі}}|ПА|[[Густава Куэльяр]]||1992}}
{{Гулец|7|{{Сьцяг Аргентыны}}|Нап|[[Крыстыян Павон]]||1996}}
{{Гулец|8|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Эдэнілсан]]||1989}}
{{Гулец|9|{{Сьцяг Бэльгіі}}|Нап|[[Франсіс Амюзю]]||1999}}
{{Гулец|10|{{Сьцяг Аргентыны}}|ПА|[[Франка Крыстальда]]||1996}}
{{Гулец|11|{{Сьцяг Калюмбіі}}|ПА|[[Мігель Мансальвэ]]||2004}}
{{Гулец|12|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Габрыел Шапэку]]||2000}}
{{Гулец|14|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Натан Алан]]||1996}}
{{Гулец|15|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Камілу Рэйжэрс дэ Алівэйра|Камілу]]||1999}}
{{Гулец|16|{{Сьцяг Чылі}}|Нап|[[Аляксандар Аравэна]]||2002}}
{{Гулец|17|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Дуглас Марэйра Фагундэс|Додзі]]||1996}}
{{Гулец|18|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Жуан Пэдру Матурану|Жуан Пэдру]]||1996}}
{{Гулец|19|{{Сьцяг Уругваю}}|Нап|[[Матыяс Арэса]]||2002}}
{{Падзел складу}}
{{Гулец|20|{{Сьцяг Парагваю}}|ПА|[[Матыяс Вільясанці]]||1997}}
{{Гулец|21|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Жэмэрсан дэ Жэсус Насымэнту|Жэмэрсан]]||1992}}
{{Гулец|22|{{Сьцяг Даніі}}|Нап|[[Мартын Брэтвэйт]]||1991}}
{{Гулец|23|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Жуан Пэдру Вілардзі Пінту|Пэпэ]]||1998}}
{{Гулец|26|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Майксылван Фэрэйра|Майк]]||1999}}
{{Гулец|34|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Ігар Сэротэ]]||2005}}
{{Гулец|35|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Роналд Фалкоскі|Роналд]]||2003}}
{{Гулец|36|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Натан Фэліпэ дэ Амарым Сантус|Натан]]||2001}}
{{Гулец|37|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Габрыел Мэк]]||2008}}
{{Гулец|44|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Віеры Фэрнандэс Сантус Лопэс|Віеры]]||2005}}
{{Гулец|53|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Густаву Мартынс]]||2002}}
{{Гулец|77|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Андрэ Энрыке]]||2001}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Адрыел Рамус|Адрыел]]||2001}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Луан Кандыду]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Рэд Бул Брагантыну Браганса-Паўліста»|РБ Брагантыну]]|2001}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Вагнэр Леанарду]]||1999}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Лукас Эстэвэс]]||2000}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Уругваю}}|Нап|[[Крыстыян Алівэра]]||2002}}
{{Канец складу}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.gremio.net/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Грэмію Порту-Алегры| ]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1903 годзе]]</text>
      <sha1>21qm5q2ayqxh60yq1r2w063u181lsft</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крузэйру Бэлу-Арызонці</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163338</id>
    <revision>
      <id>2620655</id>
      <parentid>2387705</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T16:00:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Cruzeiro_Esporte_Clube?oldid=1294929422</comment>
      <origin>2620655</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10545" sha1="a6d9aga6fnzavi5x9t33cj9i9k7upvx" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Крузэйру (неадназначнасьць)}}
{{Футбольны клюб
|Назва            = Крузэйру
|Лягатып          = Cruzeiro_Logo.png
|ПоўнаяНазва      = Cruzeiro Esporte Clube
|Заснаваны        = 2 студзеня 1921
|Горад            = [[Бэлу-Арызонці]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Мінэйран]]
|Умяшчальнасьць   = 58 170
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|КрузэйруБэЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|КрузэйруБэ}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Крузэ́йру Эспорчы Клюбі'''» ({{мова-pt|Cruzeiro Esporte Clube}}) — бразыльскі футбольны клюб з гораду [[Бэлу-Арызонці]]. Не зважаючы на тое, што клюб мае некалькі камандаў у розных відах спорту, футбольная каманда зьяўляецца самай вядомай зь іх. Клюб выступае ў [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе|чэмпіянаце Бразыліі]], а таксама ў [[Ліга Мінэйра|лізе штату Мінас-Жэрайс]]. «Крузэйру» вядомы як адзін з клюбаў Бразыліі, які ніколі не пакідаў найвышэйшую лігу чэмпіянату краіны.

== Гісторыя ==
[[Файл:Cruzeiro v Flamengo 1923.jpg|значак|зьлева|Перад матчам каманды супраць «Фламэнгу» ў 1923 годзе.]]
Гісторыя «Крузэйру» бярэ свой пачатак з італьянскай супольнасьці&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090103145246/http://www.trentini.com.br/?pagina=conteudo&amp;unidade=11&amp;idioma=port&amp;id=519 «História da emigração em Minas Gerais»]. Federação dos Círculos Trentinos do Brasil.&lt;/ref&gt; з [[Бэлу-Арызонці]] і іхняга жаданьня стварыць футбольны клюб. Падобна італьянцам з [[Сан-Паўлу]], якія заснавалі клюбу «Палестра Італія», які на сёньня вядомы як «[[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]», жыхары Бэлу-Арызонці таксама займелі ўласны клюб у [[Мінас-Жэрайс]]е. На фабрыцы спартовых тавараў і абутку Аўгустынэ Раньеры, разьмешчанай на вуліцы Каэтэс, было пастаноўлена, што наваствораны клюбу мусіць стварыць добрую канкурэнцыю іншым буйным клюбам рэгіёну, як то «[[Атлетыку Мінэйру Бэлу-Арызонці|Атлетыку Мінэйру]]», «[[Амэрыка Мінэйру Бэлу-Арызонці|Амэрыка Мінэйру]]» і «Ейл». Новы клюб быў названы як «Палестра Італія», а дата ягонага нараджэньні лічыцца ад 2 студзеня 1921 году&lt;ref name=&quot;cruzeiropedia&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20151004163540/http://www.cruzeiropedia.org/Hist%C3%B3ria_do_Cruzeiro_Esporte_Clube «História do Cruzeiro Esporte Clube»]. Cruzeiropédia.&lt;/ref&gt;. На сустрэчы прысутнічалі 95 заснавальнікаў, якія прадставілі эмблему і форму, якія спасылаліся на італьянскія колеры. Іншай пастановай сталася тое, што гульцом клюбу мусіць быць толькі прадстаўнік італьянскай супольнасьці. Першым прэзыдэнтам быў абраны Аўрэлію Ночэ&lt;ref name=&quot;cruzeiropedia&quot;/&gt;.

[[Файл:Time do Cruzeiro, 1971.tif|значак|зьлева|«Крузэйру» ў 1971 годзе.]]
«Палестра» таксама вылучалася тым, што ў ейным складзе былі прадстаўнікі працоўнай клясы Бэлу-Арызонці, у адрозьненьне ад «Атлетыку» і «Амэрыкі», у якіх склад уваходзілі студэнты каледжаў з уплывовых і заможных сем’яў гораду&lt;ref name=&quot;cruzeiropedia&quot;/&gt;. Ідэя стварэньня клюбу паспрыяла разьвіцьцю футболу ў горадзе, бо іншая каманда «Ейл» перажывала адміністрацыйны крызіс. Гэтая каманда таксама мела сувязі з італьянскай супольнасьцю, а праз спрэчкі знутры каманды шэраг гульцоў далучыўся да «Палестры»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20051103113058/http://jbonline.terra.com.br/destaques/2005/brasileiro/cruzeiro.html «Cruzeiro esporte clube»]. JB Online.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20050410224332/http://www.abacaxiatomico.com.br/esporteesportivo/fec/29.htm «ESPECIAL: os 100 anos do futebol em Belo Horizonte»]. Esporte Esportivo.&lt;/ref&gt;. Да 1925 году клюб дазваляў станавіцца футбалістамі каманды толькі італьянскім мужчынам, не зважаючы на тое, што іншыя дружыны краіны ўжо бралі ў свае шыхты людзей усіх колераў скуры і этнічных групаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070831034813/http://cruzeiro.globo.com/?section=historia_fundacao «História do Club»]. Cruzeiro Esporte Clube.&lt;/ref&gt;.

«Палестра» дэбютавала на стадыёне Праду Мінэйру зь перамогі зь лікам 2:0 у таварыскім матчы 3 красавіка 1921 году супраць каманды з [[Нова-Ліма|Нова-Лімы]]. Тая каманда фактычна аб’яднала гульцоў зь дзьвюх каманд гораду, як то «Віла-Новы» і «Палмэйрасу», яшчэ адной каманды з Нова-Лімы&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070806040834/http://www.gazetaesportiva.net/historia/seculo/futebol/fut_cruzeiro.htm «Duas vezes os reis da América»]. Gazeta Esportiva.&lt;/ref&gt;. Аднак першы афіцыйны матч «Палестры» быў згуляны супраць «Атлетыку Мінэйру», які скончыўся на карысьць прадстаўнікоў італьянскай дыяспары зь лікам 3:0&lt;ref&gt;Carvalho, Sérgio (23.10.1981). [https://web.archive.org/web/20231220002325/https://books.google.com/books?id=vVSanqz-W_4C&amp;pg=PA60#v=onepage&amp;q&amp;f=false «O Derby Mineiro»]. Placar (597). Abril. — С. 59—60.&lt;/ref&gt;. У студзені 1942 году Бразылія ўступіла ў [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]]&lt;ref&gt;D. McCann, Frank. [https://web.archive.org/web/20150215121305/http://www.tau.ac.il/eial/VI_2/mccann.htm «Brazil and World War II: The Forgotten Ally. What did you do in the war, Zé Carioca?»]. Estudios Interdisciplinarios de América Latina y el Caribe.&lt;/ref&gt;, і фэдэральны ўрад пастанавіў усталяваць забарону на выкарыстаньне тэрмінаў варожых краінаў у арганізацыях і ўстановах. Такім чынам, клюб больш ня мог менавацца «Палестра Італія». Назва была зьмененая на «Палестра Мінэйру». Тым ня менш, гэтага было не дастаткова. Прыкладна праз шэсьць месяцаў прэзыдэнт Энэс Сіру Поні склікаў агульны сход на 7 кастрычніка і прапанаваў назву «Іпіранга». Паміж 3 і 7 кастрычніка мясцовыя СМІ апублікавалі новую назву, разьлічваючы, што яна будзе ўхваленая. На сходзе кансультанты і сябры клюбу захавалі прафэсійную сыстэму і ўхвалілі зьмену назвы і колераў клюбу. Былі прапанаваныя назвы «Ейл» і «Іпіранга», але новай назвай была абраная «Крузэйру» у гонар найбуйнейшага сымбалю Бразыліі — сузор’я [[Крыж (сузор’е)|Крыж]].

== Дасягненьні ==
[[Файл:Escudo PI 1921.png|значак|Першая эмблема клюбу.]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 4
:: 1966, 2003, 2013, 2014

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 6
:: 1993, 1996, 2000, 2003, 2017, 2018

* '''[[Ліга Мінэйру|Чэмпіён штату Мінас-Жэрайс]]''': 39
:: 1926, 1928, 1929, 1930, 1940, 1943, 1944, 1945, 1956, 1959
:: 1960, 1961, 1965, 1966, 1967, 1968, 1969, 1972, 1973, 1974
:: 1975, 1977, 1984, 1987, 1990, 1992, 1994, 1996, 1997, 1998
:: 2003, 2004, 2006, 2008, 2009, 2011, 2014, 2018, 2019

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 2
:: 1976, 1997

* '''[[Міжкантынэнтальны кубак]]''': 1
:: 1976

* '''[[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі]]''': 1
:: 1998

* '''[[Супэркубак Паўднёвай Амэрыкі]]''': 2
:: 1991, 1992

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.cruzeiro.com.br/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Крузэйру Бэлу-Арызонці| ]]
[[Катэгорыя:Бэлу-Арызонці]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1921 годзе]]</text>
      <sha1>a6d9aga6fnzavi5x9t33cj9i9k7upvx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>163399</id>
    <revision>
      <id>2620758</id>
      <parentid>2579674</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:12:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3140" sha1="b8p5umuh94glctrxwz5itt4airsbcuv" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Першая ліга
|лягатып            = Slovenian PrvaLiga.svg
|памер              = 
|краіна             = {{Сьцяг Славеніі|23px}} [[Славенія]]
|канфэдэрацыя       = [[УЭФА]]
|заснаваная         = 1991
|расфармаваная      = 
|дывізіёны          = 
|каманды            = 10
|вылет у            = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другая ліга]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Славеніі па футболе|Кубак Славеніі]]
|міжнародныя кубкі  = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]], [[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]
|чэмпіён            = [[Алімпія Любляна|Алімпія]] — 4-ы тытул
|сэзон              = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] — 16 тытулаў
|тэлебачаньне       = 
|ўэбсайт            = [http://www.prvaliga.si/ prvaliga.si]
|актуальны сэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|Сэзон 2024—2025 гадоў]]
}}
'''Першая ліга''' — найвышэйшы дывізіён сыстэмы [[Чэмпіянат Славеніі па футболе|футбольных лігаў Славеніі]]. У спаборніцтве ўдзельнічаюць 10 клюбаў. Пасьля кожнага сэзону клюб, які заняў апошняе месца, пераводзяцца ў [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другую лігу]], а яго месца займае наймацнейшая каманда другога дывізіёну. Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца клюб «[[Алімпія Любляна|Алімпія]]».

== Чэмпіёны ==
* [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] — 16 тытулаў
* [[Горыца Нова-Горыца|Горыца]], [[Алімпія Любляна (1945—2004)|Алімпія]] (старая), [[Алімпія Любляна|Алімпія]] — 4
* [[Дамжале (футбольны клюб)|Дамжале]], [[Цэле (футбольны клюб)|Цэле]] — 2
* [[Копэр (футбольны клюб)|Копэр]], [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] — 1

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.prvaliga.si/ Афіцыйная старонка]

{{Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Славеніі па футболе]]</text>
      <sha1>b8p5umuh94glctrxwz5itt4airsbcuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168630</id>
    <revision>
      <id>2620751</id>
      <parentid>2576404</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:54:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620751</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3853" sha1="diiiowuuxho8speeem3og27u6p7h6mx" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе
|лягатып            = 
|памер              = 
|краіна             = {{Сьцяг Швайцарыі|17px}} [[Швайцарыя]]
|канфэдэрацыя       = [[УЭФА]]
|заснаваная         = 1897
|дывізіёны          = 
|каманды            = 12
|вылет у            = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Швайцарыі па футболе|Кубак Швайцарыі]]
|міжнародныя кубкі  = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]], [[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]
|чэмпіён            = [[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] (21-ы тытул)
|сэзон              = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Грасгопэр Цюрых|Грасгопэр]] — 27 тытулаў
|тэлебачаньне       = 
|ўэбсайт            = [http://www.sfl.ch/ sfl.ch]
|актуальны сэзон    = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|Сэзон 2024—2025 гадоў]]
}}
'''Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе''' — найвышэйшы дывізіён сыстэмы [[Чэмпіянат Швайцарыі па футболе|футбольных лігаў Швайцарыі]]. У спаборніцтве ўдзельнічаюць 12 клюбаў. Пасьля кожнага сэзону клюб, якія заняў апошняе месца, выбывае ў [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-лігу]], а яго месца займае наймацнейшая каманда другога дывізіёну. Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца клюб «[[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]]».

== Чэмпіёны ==
* [[Грасгопэр Цюрых]] — 27 тытулаў
* [[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] — 21
* [[Сэрвэт Жэнэва]], [[Янг Бойз Бэрн]] — 17
* [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] — 13
* [[Лязана (футбольны клюб)|Лязана]] — 7
* [[Ля-Шо-дэ-Фон (футбольны клюб)|Ля-Шо-дэ-Фон]], [[Люгана (футбольны клюб)|Люгана]], [[Вінтэртур (футбольны клюб)|Вінтэртур]], [[Нэўшатэль Ксамакс]], [[Аараў (футбольны клюб)|Аараў]] — 3
* [[Санкт-Гален (футбольны клюб)|Санкт-Гален]], [[Сіён (футбольны клюб)|Сіён]] — 2
* [[Ангельска-амэрыканскі клюб Цюрыху]], [[Біль-Б’ен (футбольны клюб)|Біль-Б’ен]], [[Люцэрн (футбольны клюб)|Люцэрн]], [[Бруль Санкт-Гален]], [[Этуаль-Спортынг Ля-Шо-дэ-Фон]], [[Бэлінцона (футбольны клюб)|Бэлінцона]] — 1

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.sfl.ch/ Афіцыйная старонка]

{{Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Швайцарыі па футболе]]</text>
      <sha1>diiiowuuxho8speeem3og27u6p7h6mx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Загаловак абмеркаваньня</title>
    <ns>10</ns>
    <id>168772</id>
    <revision>
      <id>2620665</id>
      <parentid>2581877</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:40:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>-выправіў пару памылак: артыкулА і і шчыра вітаем</comment>
      <origin>2620665</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2873" sha1="ddsqwzexn68go8olk68eu2won1y43wq" xml:space="preserve">{{Абвестка
| выява = none
| тэкст = {{#switch: {{SUBJECTSPACE}}
| Удзельнік = Гэта старонка абмеркаваньня [[{{SUBJECTPAGENAME}}|{{gender switch|{{{1|}}}|ўдзельніцы|ўдзельніка}} {{PAGENAME}}]], дзе Вы можаце пакінуць {{gender switch|{{{1|}}}|ёй|яму}}  паведамленьне
| #default  = {{#if:{{{header|}}}|{{{header}}}|Гэта старонка абмеркаваньняў і прапановаў для {{#switch:-{{SUBJECTSPACE}}-|--= артыкула|-Катэгорыя-= катэгорыі|-Шаблён-= шаблёну|#default = старонкі}} '''''[[:{{SUBJECTPAGENAME}}|{{PAGENAME}}]]'''''}}
   }}
| стыль_тэксту = font-size: 85%; text-align: center; font-weight: bold;
| стыль = margin:4px auto; width:88%;
}}
{| class=&quot;tmbox tmbox-notice plainlink&quot; style=&quot;font-weight: normal; text-align: left; background: var(--background-color-neutral-subtle); color: var(--color-base); margin:4px auto; width:88%; font-size:85%; border-collapse:separate&quot;
|-
|&lt;!--

--&gt;
* Калі ласка, '''[[Вікіпэдыя:Як рэдагаваць існы артыкул#Вікіразьметка|падпісвайце свае паведамленьні]]''' з дапамогай чатырох тыльдаў (&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;).
* Новыя тэмы пачынайце {{#ifeq:{{{where|}}}|top|наверсе|ўнізе}} старонкі ({{дадаць тэму|дадаць тэму|section={{#ifeq:{{{where|}}}|top|0|new}}{{{link|}}}}}).
* '''Упершыню ў Вікіпэдыі? '''[[Шаблён:Вітаем|Шчыра вітаем]]! [[Вікіпэдыя:Частыя пытаньні|Частыя пытаньні]].
{{#if: {{SUBJECTSPACE}}|
|* Гэта форум для абмеркаваньня '''не прадмету''' артыкула, а толькі '''самога''' артыкула.}}
| style=&quot;width: 50%&quot; |&lt;!--

--&gt;{{Абвестка
  | выява = none
  | тэкст = '''[[Даведка:Абмеркаваньне артыкулаў|Правілы абмеркаваньняў]]'''
* [[Вікіпэдыя:Ветлівасьць|Будзьце ветлівыя]]
* [[Вікіпэдыя:Унікайце асабістых выпадаў|Унікайце асабістых выпадаў]]
* [[Вікіпэдыя:Кіруйцеся сумленнасьцю ўдзельнікаў|Дапускайце добрыя намеры]]
* [[Вікіпэдыя:Не чапляйцеся да пачаткоўцаў|Не перасьледуйце пачаткоўцаў]]
  }}
|}
{{Абвестка
| выява = none
| тэкст = {{Пошук|{{{пошук|}}}}}
| стыль_тэксту = font-size: 85%;
| стыль = margin:4px auto; width:88%;
}}&lt;noinclude&gt;{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ddsqwzexn68go8olk68eu2won1y43wq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кршко (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>169481</id>
    <revision>
      <id>2620760</id>
      <parentid>2522873</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:22:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1108" sha1="tq8c5xko7i0thkjxs5zel1iwxv61i66" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Кршко
|Лягатып          = Nov grb NK Krško julij 2015.png
|Горад            = [[Кршко]], [[Славенія]]
|Стадыён          = [[Матыя Губэц (стадыён)|Матыя Губэц]]
|Умяшчальнасьць   = 8500
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|КршкоЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|КршкоСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славеніі|Кршко}}
|Сайт             = http://www.nkkrsko.com/
|Прыналежнасьць   = Славенскія
}}
«'''Кршко'''» ({{мова-sl|Krško}}) — славенскі футбольны клюб з гораду [[Кршко]]. Заснаваны ў 1922 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20141007145249/http://www.nkkrsko.com/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:Кршко‎]]</text>
      <sha1>tq8c5xko7i0thkjxs5zel1iwxv61i66</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Будтрэст № 3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>171558</id>
    <revision>
      <id>2620765</id>
      <parentid>2299118</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:30:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9929" sha1="hqvh4h7sm4itmwz4dn92rd3nftxr4cz" xml:space="preserve">{{Кампанія 
|назва               = Будтрэст № 3
|лягатып             = 
|тып                 = [[Адкрытае акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг на біржы    = [[БВФБ]]:[http://www.bcse.by/instruments/share?ticker=Стройтрест-3%20А%201&amp;currency=BYR&amp;printVersion=true Стройтрест-3]
|дэвіз               = 
|заснаваная          = {{Дата пачатку|9|6|1958|1}}
|заснавальнікі       = Міністэрства будаўніцтва БССР
|разьмяшчэньне       = [[Салігорск]], [[Менская вобласьць]], [[Беларусь]]
|ключавыя постаці    = [[Сяргей Ермалінскі]]
|галіна              = [[Будаўніцтва]]
|прадукцыя           = [[Басэйн]], [[гасьцініца]], [[кавярня]], [[жытло]], [[завод]], [[Шахта|руднік]], [[стадыён]]
|абарачэньне         = {{Падзеньне}}1329,944 млрд [[Беларускі рубель|руб]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб дзейнасьці ААТ за 2014 год|спасылка=http://minfin.gov.by/upload/depcen/oao/otchet2014.zip|выдавец=[[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=29 траўня 2015|дата доступу=31 сьнежня 2015}}&lt;/ref&gt; (2014; $129,622 млн)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сярэднеўзважаны курс беларускага рубля ў адносінах да замежных валют на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2014 год (10 260,18)|спасылка=http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/?yr=2014|выдавец=[[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2015|дата доступу=31 сьнежня 2015}}&lt;/ref&gt;
|апэрацыйны прыбытак = {{Падзеньне}}105,797 млрд руб ($10,311 млн)
|чысты прыбытак      = {{Падзеньне}}81,748 млрд руб ($7,966 млн)
|лік супрацоўнікаў   = 3419 (2014)
|матчына кампанія    = [[Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь]]
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = [http://www.str3.by/de/ str3.by]
}}
'''«Будтрэст № 3»''' — дзяржаўнае будаўнічае прадпрыемства Беларусі, заснаванае ў чэрвені 1958 г. у [[Салігорск]]у ([[Менская вобласьць]]). На пачатак 2015 г. меў 141 адзінку будаўнічай тэхнікі, у тым ліку 47 [[самазвал]]аў, 38 [[экскаватар]]аў, 34 [[бульдозэр]]ы, 30 пагружальнікаў, 25 аўтамабіляў, 24 аўтамабільныя краны, 22 каткі, 16 [[трактар]]оў, 15 [[аўтабэтоназьмяшальнік]]аў, 10 цягачоў і 9 вежавых кранаў. Складаўся з 5 будаўнічых управаў (№ 55, [[Слуцак]]; № 95; № 105; № 122; № 123), 2 мантажных і 3 спэцыяльных управаў. Меў уласны завод жалеза[[бэтон]]ных канструкцыяў і інфармацыйна-вылічальны цэнтар. У трэсьце працавалі 3616 работнікаў, у тым ліку 2612 будаўнікоў 28 [[прафэсія]]ў.

== Дзейнасьць ==
«Будтрэст № 3» ажыцьцяўляе: земляныя, [[маляр]]ныя, [[сталяр]]ныя, [[тынк]]авальныя і [[цясьляр]]ныя паслугі; усталяваньне пакрыцьцяў [[Збудаваньне|збудаваньняў]], электраабсталяваньня [[Будынак|будынкаў]], падлогі; абліцоўваньне сьценаў, будаўніцтва [[трубаправод]]аў; узьвядзеньне лёгкай агароджы, зборных і маналітных бэтонных, драўляных, каменных і мэталічных канструкцыяў; азеляненьне, цяплаізаляцыю, ўсталяваньне вонкавых сетак, сантэхнікі і ўнутраных інжынэрных прыладаў.

== Мінуўшчына ==
9 чэрвеня 1958 г. «Будтрэст № 3» заснавалі для ўзьвядзеньня [[Шахта|руднікоў]] «[[Беларуськалій|Беларуськалія]]» і гораду [[Салігорск]]а&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Маслоўскі]]|загаловак=Як ствараўся будтрэст №3|спасылка=http://www.str3.by/articles/2013/915/|выдавец=Будтрэст № 3|дата публікацыі=6 чэрвеня 2013|дата доступу=31 сьнежня 2015}}&lt;/ref&gt;, чым прадпрыемства працягвае займацца ўвесь час свайго існаваньня. У 1975 г. трэст пабудаваў у [[Мікашэвічы|Мікашэвічах]] ([[Лунінецкі раён]], [[Берасьцейская вобласьць]]) найбольшы ў Эўропе драбільна-сартавальны завод [[Граніт (завод)|«Граніт»]], што забясьпечыла прадпрыемства айчынным [[граніт]]ным [[друз]]ам. У 1973—1976 г. пабудавалі новую вытворчасьць пад «[[Слуцкі мясакамбінат]]». У 1978—1981 гг. узьвялі новы завод пад «[[Слуцкі сыраробчы камбінат]]». У 1997 г. трэст ператварылі ў [[ААТ]] «Салігорскпрамбуд». У 1999 г. у [[Менск]]у ўзьвялі завод для вытворчасьці ралетаў на замову «[[Алютэх]]». У 2006 г. «Будтрэст № 3» закончыў будаўніцтва кампрэсарных станцыяў «[[Нясьвіж|Нясьвіская]]», «[[Крупкі|Крупская]]» і «Менская» ([[пасёлак]] [[Міханавічы (пасёлак)|Міханавічы]]) для [[газаправод]]а «[[Ямал — Эўропа]]».

У 2007 г. у Менску пабудавалі гасьцініцу «Вікторыя». У красавіку 2008 г. прадпрыемству вярнулі назоў «Будтрэст № 3». За 2007—2011 г. пабудавалі 3105 [[кватэра]]ў. У 2008 г. «Будтрэст № 3» узьвёў 26,719 тыс. [[м²]] жытла. У 2011 г. збудавалі 43 тыс. м² жытла ў гарадах Менскай вобласьці: Салігорск (439 кватэраў), Слуцак (100), [[Узда]] (100), [[Старыя Дарогі]] (80), [[Капыль]] (20). За 2011 г. выручка за падрадныя працы перавысіла 605 млрд рублёў, што склала каля 9% ад агульнай выручкі будаўнічых прадпрыемстваў [[Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь]]. Таксама звыш паловы (633 з 1000) будаўнікоў на ўзьвядзеньні сухой вытворчасьці цэмэнту магутнасьцю 1,8 млн тонаў за год для «[[Крычаўцэмэнтнашыфэр]]» ([[Магілёўская вобласьць]]) працавалі на «Будтрэст № 3». У 2011 г. пабудавалі лядовую арэну ў [[Маладэчна]]. Прадпрыемства выступіла галоўным падраднікам пры ўзьвядзеньне [[Гарадзкі стадыён (Барысаў)|гарадзкога стадыёна]] ў Барысаве. У сьнежні 2011 г. закончылі будоўлю цяплічнага комплекса для агракамбіната «[[Мачулішчы]]». «Будтрэст № 3» налічваў каля 5 тыс. супрацоўнікаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Хількевіч]].|загаловак=Санта-Кляўсы ардэнаноснага трэста|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=91183|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=30 сьнежня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-12-30 250 (27114)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/91186/30sne-8.indd.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [https://web.archive.org/web/20160115124415/http://www.ivc3.by/ Інфармацыйна-вылічальны цэнтар «Будтрэста № 3»]{{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20210514101218/https://zgbk.by/ Завод жалезабэтонных канструкцыяў «Будтрэста № 3»]{{ref-ru}}

{{Накід:Беларусь}}

[[Катэгорыя:Салігорск]]
[[Катэгорыя:Беларускія кампаніі]]
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1958 годзе]]
[[Катэгорыя:Будаўніцтва]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўная эканоміка]]</text>
      <sha1>hqvh4h7sm4itmwz4dn92rd3nftxr4cz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алмазбэк Атамбаеў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177586</id>
    <revision>
      <id>2620680</id>
      <parentid>2581027</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T01:44:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620680</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13021" sha1="2wyikztmltto0at9z35gd7vvuc8yaxx" xml:space="preserve">{{Артаграфія}}
{{Палітык
|імя                = Алмазбэк Атамбаеў
|выява              = 2012-03-20 Almazbek Atambayev.jpeg
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = Алмазбэк Атамбаеў у 2012 годзе
|пасада             = Прэзыдэнт [[Кыргыстан]]у
|пачатак_тэрміну    = 1 сьнежня 2011 году
|канец_тэрміну      = 24 лістапада 2017 году
|прэзыдэнт          = 
|прэм’ер-міністар   = 
|папярэднік         = [[Роза Атунбаева]]
|наступнік          = [[Сааранбай Жаэнбекаў]]
|пасада2            = Прэм’ер-міністар [[Рэспубліка|Рэспублікі]] [[Кыргыстан]]
|пачатак_тэрміну2   = 17 сьнежня 2010 году
|канец_тэрміну2     = 1 сьнежня 2011 году
|папярэднік2        = Роза Атунбаева
|наступнік2         = Амурбэк Бабанаў
|прэм’ер-міністар2  = 
|прэзыдэнт2         = 
|пасада3            = Прэм’ер-міністар [[Рэспубліка|Рэспублікі]] [[Кыргыстан]]
|пачатак_тэрміну3   = 29 сакавіка 2007 году
|канец_тэрміну3     = 28 лістапада 2007 году
|папярэднік3        = Азім Ісабэкаў
|наступнік3         = Іскэндэрбэк Айдараліеў 
|прэм’ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         = 
|пасада4            = Міністар прамысловасьці, торгу й адпачынку [[Рэспубліка|Рэспублікі]] [[Кыргыстан|Кіргізіі]]
|пачатак_тэрміну4   = верасень 2005 году
|канец_тэрміну4     = красавік 2006 году
|папярэднік4        = Туратбэк Джунушаліеў
|наступнік4         = Мэдэтбэк Кярымкулаў
|прэм’ер-міністар4  = 
|прэзыдэнт4         = 
|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|17|9|1956|1}}
|месца_нараджэньня  = в. Арашан, Варашылаўскі раён, [[Чуйская вобласьць|Фрунзенская вобласьць]], [[Кіргіская ССР]], [[СССР]]
|дата_сьмерці       = 
|месца_сьмерці      = 
|нацыянальнасьць    = [[Кіргізы|кіргіз]]
|партыя             = [[КПСС]];&lt;br /&gt;[[Сацыял-дэмакратычная партыя Кыргыстану]]
|сужэнец            = Раіса Мінахмэдаўна Атамбаева
|дзеці              = Адыр, Алія;&lt;br /&gt;Сяітбэк, Сэйтэк, Дыяна, Дынара
|адукацыя           = вышэйшая, інжэнэр-эканаміст
|рэлігія            = 
|бацька             = 
|маці               = 
|подпіс             = 
|узнагароды         = 
|камэнтар           = 
}}
'''Алмазбэк Шарынавіч Атамбаеў''' (нарадзіўся 17 верасьня 1956 году, в. Арашан, Варашылаўскі раён, [[Чуйская вобласьць|Фрунзенская вобласьць]], [[Кіргіская ССР]]) — кіргіскі дзяржаўны й палітычны дзеяч, прэзыдэнт [[Кыргыстан|Кыргыскай Рэспублікі]] з 1 сьнежня 2011 году&lt;ref&gt;[http://newsvideo.su/video/379153 Прарасейскі прэм’ер-міністр Кыргызстану Алмазбек Атамбаеў перамог на прэзідэнцкіх выбарах]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;euroradio.fm&quot;&gt;[http://euroradio.fm/report/na-prezidentskikh-vybarakh-u-kyrgyzstane-peramog-almazbek-atambaew-69598 На прэзідэнцкіх выбарах у Кыргызстане перамог Алмазбек Атамбаеў]{{Недаступная спасылка|date=December 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;. Прэм’ер-міністар (2010—2011), старшыня Сацыял-дэмакратычнай партыі Кыргыстану. Ганаровы прэзыдэнт Фэдэрацыі самба Кыргыстану.

== Паходжаньне. Вучоба. Праца ==
Паходзіць з роду ічкілік. У 1980 годзе скончыў Маскоўскі інстытут кіраваньня імя Сярго Арджанікідзэ (цяпер — Дзяржаўны ўнівэрсытэт кіраваньня) па спэцыяльнасьці інжынэр-эканаміст, арганізатар кіраваньня вытворчасьцю. Працоўную дзейнасьць пачаткаў з пасады інжынэра, а потым вядучым эканамістам на прадпрыемствах міністэрства сувязі Кіргіскай ССР. У 1981 годзе пераведзены на пасаду галоўнага інжынэра дарожна-эксплюатацыйнага ўпраўленьня № 4.

З 1983 году на парляманцкай працы, прызначаны рэдактарам і старэйшым рэфэрэнтам у прэзыдыюме Вярхоўнай Рады Кіргіскай ССР. З 1983 году зьяўляўся сябрам Саюзу пісьменьнікаў [[СССР]]. З 1987 па 1989 гады — намесьнік старшыні Першамайскага райвыканкаму м. [[Бішкек|Фрунзэ]]. У 1989 годзе звольніўся з усіх пасадаў і пачаў кар’еру ў бізнэсе. Спачатку да 1997 году займаў пасаду дырэктара навукова-вытворчай фірмы «Форум», а потым з 1997 па 1999 год — генэральны дырэктар АТ «Кыргызавтомаш». З 1999 па 2004 год прызначаны старшынём рады дырэктараў Прамысловай групы «Форум», з 2004 па 2005 год старшыня рады дырэктараў карпарацыі «Кыргызаўтамаш». У 2004 годзе ўключаны ў сотню багатых людзей Кыргыстану.

== Дзяржаўная дзейнасьць ==
[[File:Official meeting ceremony of President of Kyrgyzstan Almazbeh Atambayev was held 11.jpg|thumb|300x300px|Raisa Atambayeva, Almazbeк Atambayev, Ilham Aliyev and Mehriban Aliyeva in 2012|alt=|left]]
З 1995 па 2000 абраны паслом Сходу народных прадстаўнікоў сабору 2-га скліканьня. Паўторна высоўваўся кандыдатам у паслы сабору 3-га скліканьня па сваёй акрузе, але прайграў выбары. На выбарах у прэзыдэнты Кыргыскай рэспублікі ў 2000 годзе заняў трэцяе месца.

Пасьля дзяржаўнага перавароту ў Кыргыстане ў сакавіку 2005 году, зь верасьня 2005 па красавік 2006 году — міністар прамысловасьці, гандлю й турызму Кыргыскай Рэспублікі. З 30 сакавіка 2007 па 28 лістапада 2007 году прэм’ер-міністар Рэспублікі.

Пасьля Красавіцкага перавароту 2010 году, з 7 красавіка 2010 году намесьнік кіраўніка часовага ўрада па эканоміцы. 13 ліпеня 2010 падаў у адстаўку.

Выстаўляў сваю кандыдатуру на пост прэм’ер-міністра Кіргізыі, але з-за пазыцыі пана Жалалабадзкой вобласьці Бектура Асанава роднага брата Кадыржана Батырава падтрымкі ў саборы не атрымаў. Толькі пасьля адстаўкі Бектура Асанава з пасады пана Жалалабадзкой вобласьці 17 сьнежня 2010 году ён быў ізноў зацьверджаны кіраўніком ураду. 17 сьнежня 2010 году абраны першым прэм’ер-міністрам па новай канстытуцыі Кыргыскай Рэспублікі.

Тройчы выстаўляў сваю кандыдатуру на пасаду прэзыдэнта рэспублікі. І толькі ў трэці раз, — 30 кастрычніка 2011 году&lt;ref name=&quot;euroradio.fm&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[http://newsvideo.su/video/379153 Прарасейскі прэм'ер-міністр Кыргызстану Алмазбек Атамбаеў перамог на прэзідэнцкіх выбарах]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;, — абраны ў першым туры прэзыдэнтам Кыргыстану. Уступіў на пасаду 1 сьнежня 2011 году. Зь Беларусьсю А. Атамбаеў мае вельмі напружаныя адносіны з-за прысутнасьці на Беларусі колішняга кіраўніка Кыргыстану [[Курманбэк Бакіеў|Курманбэка Бакіева]]&lt;ref&gt;[https://charter97.org/be/news/2013/10/23/78285/ Алмазбек Атамбаеў: Арганізатар беспарадкаў у Кыргызстане сядзіць у Менску]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://reporter.by/Belarus/almazbek-atambae-arganzatar-besparadka-u-kyirgyizstane-syadzts-u-mensku/ Алмазбек Атамбаеў: Арганізатар беспарадкаў у Кыргызстане сядзіць у Менску]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://by.belapan.by/archive/2012/02/25/531523_531524/ Кыргызстан просіць Беларусь аб экстрадыцыі экс-прэзідэнта Бакіева і яго брата]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

27 чэрвеня 2019 году дэпутаты пераважнай большасьцю галасоў пазбавілі Атамбаева недатыкальнасьці і статусу экс-прэзыдэнт Кіргізстану. Генэральная пракуратура знайшла падставы для абвінавачваньняў у карупцыі, якія высунулі супраць Атамбаева.  Сам Атамбаеў называе абвінавачваньні палітычна матываванымі. У яго доме ў вёсцы Кой-Таш прыхільнікі былога прэзыдэнта стварылі штаб у яго падтрымку. 24 ліпеня Атамбаеў выляцеў у Расею праз расейскую авіябазу ў Канце, разьмешчаную за 20 кілямэтраў ад [[Бішкек]]у&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30072913.html Былы прэзыдэнт Кыргызстану вылецеў у Расею з расейскай вайсковай авіябазы], Радыё Свабода, 24-02-2019 &lt;/ref&gt;.

== Цікавыя факты ==
Алмазбэк Атамбаеў захапляецца напісаньнем песень, якія сам выконвае пад гітару. Узначальвае кіргіскі Літаратурны фонд пісьменьнікаў.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20180708233816/http://president.kg/ru/ Урадовая выстава Кіргізіі]
* [https://web.archive.org/web/20091112183016/http://www.sambo.kg/federacija/atambaev.html Саюз самба Кыргыстану]
* [http://www.eurasianhome.org/xml/t/databases.xml?lang=ru&amp;nic=databases&amp;letter=a&amp;person=543 Даведка]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Атамбаеў, Алмазбэк}}
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Кыргыстану]]
[[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Кыргыстану]]
[[Катэгорыя:Савецкія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Сябры КПСС]]</text>
      <sha1>2wyikztmltto0at9z35gd7vvuc8yaxx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларусы ў Летуве</title>
    <ns>0</ns>
    <id>179118</id>
    <revision>
      <id>2620722</id>
      <parentid>2617289</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:30:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620722</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22121" sha1="djr6g6rkkw8f71xqigs1v1guh9m8oid" xml:space="preserve">{{Этнас
| Назва          = Беларусы ў Летуве
| Колькасьць     = {{Лік|36227}}
| Рэгіёны        = [[Віленскі павет|Віленскі]] і [[Уцянскі павет|Ўцянскі паветы]], [[Клайпеда]]
| Мовы           = [[Беларуская мова|беларуская]], [[Летувіская мова|летувіская]], [[Расейская мова|расейская]], [[Польская мова|польская]]
| Рэлігіі        = [[каталіцтва]], [[праваслаўе]]
| Блізкія этнасы = [[беларусы]]
}}
'''Белару́сы [[Летува|Летувы́]]''', паводле зьвестак афіцыйнай статыстыкі, зьяўляюцца трэцяй паводле колькасьці [[Нацыянальная мяншыня|нацыянальнай меншасьцю]] ў краіне пасьля [[Палякі|палякаў]] і [[Расейцы|расейцаў]]. У 2011 року ў Летувіскай Рэспубліцы пражывала {{Лік|36227}} беларусаў&lt;ref name=&quot;2011census&quot; /&gt;.

== Мінуўшчына ==
На тэрыторыі сучаснай Летувы беларусы жывуць не адно стагодзьдзе. 3 часоў [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага]] да I сусьветнай вайны сацыяльна-эканамічнае, нацыянальнае і культурнае разьвіцьцё беларусаў і летувісаў праходзіла ў адзінай дзяржаўнай прасторы. Галоўным беларускім асяродкам тут здаўна была [[Вільня]], дзе існавалі агульныя дзяржаўныя і культурныя ўстановы, у тым ліку [[Віленскі ўнівэрсытэт]], [[Віленская брацкая друкарня]] і інш.

[[Файл:Belarusians 1903.jpg|значак|350пкс|Этнаграфічная мапа [[Яўхім Карскі|Я. Ф. Карскага]], 1903]]
Паводле перапісу 1897 року беларусы складалі большасьць насельніцтва Віленскай губэрні. У пачатку XX стагодзьдзя дзейнічалі [[Беларускае выдавецкае таварыства]] (працягвала дзейнасьць у 1919—1930), [[Беларускі музычна-драматычны гурток у Вільні]], [[Беларускі настаўніцкі саюз]], выдаваліся газэты «[[Наша доля (1906)|Наша доля]]» і «[[Наша ніва (1906)|Наша ніва]]». 12 лютага 1910 у клюбе чыгуначнікаў адбылася [[Першая беларуская вечарынка ў Вільні]]. У I сусьветную вайну, пасьля акупацыі нямецкімі войскамі, у Вільні ў 1915 быў арганізаваны [[Беларускі клюб (Вільня)|Беларускі клюб]]. 3 абвяшчэньнем незалежнасьці Летувы (люты 1918) дзейнасьць беларускіх арганізацыяў каардынавала [[Віленская беларуская рада]], прадстаўнікі якой увайшлі ў [[Летувіская Тарыба|Тарыбу]]. У сьнежні 1918 у Вільні знаходзіўся [[Урад БНР|ўрад БНР]].

У кастрычніку 1920 войскі польскага генэрала [[Л. Жалігоўскі|Л. Жалігоўскага]] захапілі Вільню, была абвешчаная [[Сярэдняя Літва]]. 9 кастрычніка 1920 у Вільні на нарадзе беларускіх дзеячоў, у якой прынялі ўдзел [[Браніслаў Тарашкевіч]], [[Вацлаў Іваноўскі]], [[Антон Луцкевіч]] і інш., было вырашана выкарыстаць спрыяльныя палітычныя абставіны для разьвіцьця беларускай адукацыі і асьветы. У 1921 А. Луцкевіч стварае [[Беларускі музэй у Вільні|Беларускі музэй]] імя [[Іван Луцкевіч|Івана Луцкевіча]]. На прапанову ўрада Б. Тарашкевіч заняў пасаду старэйшага рэфэрэнта ў Дэпартамэнце асьветы. У 1921 зь ініцыятывы Б. Тарашкевіча створанае [[Таварыства беларускай школы]].

=== Віленшчына ў складзе Польшчы ===
У пачатку 1922 року сэйм зацьвердзіў уключэньне Віленшчыны ў склад [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]]. 3 гэтага часу і да канца 1939 Вільня была грамадзкім, асьветным і культурным цэнтрам беларусаў. У месьце ствараліся палітычныя, гаспадарча-эканамічныя, асьветныя арганізацыі, установы і таварыствы. У горадзе ствараліся і дзейнічалі беларускія палітычныя партыі, гаспадарча-эканамічныя, асьветныя арганізацыі, установы і таварыствы. Актыўнасьцю вызначаліся [[Беларуская партыя сацыялістаў-рэвалюцыянэраў]], [[БХД (1917)|Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]], [[Беларуская рэвалюцыйная арганізацыя]], [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі]], [[Беларускі пасольскі клюб]], [[Блёк нацыянальных меншасьцяў]] і інш. У 1920—1930-я рокі ў Вільні дзейнічалі Беларускі музэй, управа Таварыства беларускай школы, [[Беларускі студэнцкі саюз]], [[Беларускі сялянскі саюз]], [[Цэнтрасаюз|Цэнтральны саюз культурных і гаспадарчых арганізацый]]. У сярэдзіне 1920-х гадоў тут знаходзіліся Галоўны сакратарыят і ЦК [[БСРГ|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]]; выдавалася больш за 100 беларускамоўных газэт і часопісаў. У Вільні жылі і працавалі [[А. Луцкевіч]], [[М. Гарэцкі]], [[Б. Тарашкевіч]], [[У. Самойла]], [[А. Станкевіч]], [[С. Рак-Міхайлоўскі]], [[І. Дварчанін]], [[Р. Шырма]], [[Г. Цітовіч]], [[М. Танк]], [[П. Сергіевіч]], [[Я. Драздовіч]] і інш.

=== Летувіская Рэспубліка ===
У пачатку 1920-х гадоў адбываўся ўздым актыўнасьці беларусаў [[Летувіская Рэспубліка (1918—1940)|Летувы]], які аднак зьнік ў другой палове 1920-х. У пачатку 1930-х нацыянальны рух у Летуве ажывіўся&lt;ref&gt;{{Артыкул|загаловак=Асноўныя кірункі дзейнасці беларускай дыяспары ў Літве (1918—1939)|год=2019|аўтар=В. У. Коваль.|мова=be|выданьне=[[Труды БГТУ]]|нумар=2|спасылка=https://elib.belstu.by/bitstream/123456789/32033/1/Koval%27_Asnounyya.pdf|старонкі=35-40}}&lt;/ref&gt;.

=== Летувіская ССР ===
Напачатку II сусьветнай вайны, калі Вільня і [[Віленскі край]] былі перададзеныя ў склад Летувы (кастрычнік 1939), спынілі дзейнасьць віленскія Беларускае навуковае таварыства, Беларускі студэнцкі саюз. Падчас нацысцкай акупацыі (1941—1944) яшчэ дзейнічалі [[Віленская беларуская гімназія]], [[Віленская настаўніцкая сэмінарыя|беларуская настаўніцкая сэмінарыя]], Беларускі музэй (закрыты ў 1945), выдавалася газэта «[[Беларускі голас (1942)|Беларускі голас]]» (рэд. [[Ф. Аляхновіч]]). Пасьля захопу Летувы савецкімі войскамі частка беларусаў Віленшчыны на падставе летувіска-польскага пагадненьня пра ўзаемную эвакуацыю насельніцтва ад 22 верасьня 1944 перасялілася ў Польшчу. Практычна ўсе беларускія дзеячы й іхнія сем’і трапілі пад арышты і дэпартацыю. Аднаўленьне дзейнасьці нават у галіне беларускай культуры было немагчыма з-за рэпрэсій КДБ і зьмены этнічнай структуры насельніцтва.

Нямала беларусаў пераехала ў Летуву ўжо за савецкім часам, пасьля Другой сусьветнай вайны. 3 1945 у Летуву па вярбоўцы, на новабудоўлі і інш. прыбывалі беларусы з БССР. Іхная колькасьць павялічылася, аднак арганізаванага нацыянальнага жыцьця яны практычна ня мелі. У Вільні працягвалі сваю дзейнасьць [[П. Сергіевіч]], [[З. Верас]], [[Лявон Луцкевіч|Л. Луцкевіч]], [[Я. Шутовіч]] і інш.

Актывізацыя грамадзкага жыцьця беларусаў пачалася ў часы лібэралізацыі ў СССР (2-я палова 1980-х), калі ўзьнік шэраг беларускіх культурна-асьветных арганізацыяў. У 1988 [[Зоська Верас]] разам зь [[Лявон Луцкевіч|Лявонам Луцкевічам]], сынам [[Антон Луцкевіч|Антона Луцкевіча]], утварылі спачатку клюб «[[Сябрына (Вільня)|Сябрына]]», а 4 лютага 1989 року было заснаванае [[Таварыства беларускай культуры ў Летуве]]&lt;ref name=&quot;tut161897&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар = Кастусь Лашкевіч.|прозьвішча = Лашкевіч|імя = Кастусь|аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 23 лютага 2010|url = https://news.tut.by/society/161897.html|загаловак = Лідэр беларусаў Летувы: «Мы стаім ніжэй за цыганоў»|фармат = |назва праекту = Грамадзтва|выдавец = [[TUT.BY]]|дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = |камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 1989 року ў Вільні адбыўся ўстаночы сход [[БНФ|Беларускага народнага фронту «Адраджэньне»]].

3 1989 трансьлююцца беларускія перадачы на дзяржаўным радыё і тэлебачаньні. Пэўны час зь Вільні для беларусаў вяшчала незалежная беларускамоўная радыёстанцыя «Балтыйскія хвалі»&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.belhistory.com/letuwa_now.html|загаловак = Беларусы ў сучаснай Летуве|фармат = |назва праекту = Belhistory.com|выдавец = |дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = |камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

=== Летува ===
У 2003 годзе адбыўся фэстываль «Панявежа-2003», дзе былі беларускія народныя песні і танцы&lt;ref&gt;[https://mfa.gov.by/press/news_mfa/df7cae4e1548cec0.html Фэстываль Панявежа-2003]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
У 2011 року ў Летувіскай Рэспубліцы пражывала {{Лік|36227}} беларусаў&lt;ref name=&quot;2011census&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.stat.gov.lt/en/web/guest/regionine-statistika?p_p_auth=NJFy4kqR&amp;p_p_id=101&amp;p_p_lifecycle=0&amp;p_p_state=maximized&amp;p_p_mode=view&amp;_101_struts_action=%2Fasset_publisher%2Fview_content&amp;_101_assetEntryId=224502&amp;_101_type=document&amp;redirect=http%3A%2F%2Fwww.stat.gov.lt%2Fen%2Fpaslaugos%3Fp_p_id%3D3%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dmaximized%26p_p_mode%3Dview%26_3_groupId%3D0%26_3_keywords%3DPopulation%2Bby%2Bethnicity%26_3_struts_action%3D%252Fsearch%252Fsearch%26_3_redirect%3D%252Fen%252Fpaslaugos%253Bjsessionid%253DA29C8A8AF4C2EAC49051C63E81F25B83|загаловак = Population by ethnicity municipality|фармат = xls|назва праекту = Official Statistics Portal|выдавец = Statistics Lithuania|дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = en|камэнтар = }}&lt;/ref&gt;, што складала 1,2% ад агульнага насельніцтва&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 2015|url = http://osp.stat.gov.lt/services-portlet/pub-edition-file?id=19698|загаловак = 2011 Population and Housing Censuses in Estonia, Latvia and Lithuania|фармат = pdf|назва праекту = Official Statistics Portal|выдавец = Statistics Lithuania|дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = en|камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Колькасьць беларусаў стала зьмяншаецца галоўным чынам праз [[Культурная асыміляцыя|асыміляцыю]]. Так, у 1989 року ў Летувіскай ССР налічвалася 63 тысячы беларусаў, у 2001 — {{Лік|42866}} чалавек; з тае пары іхняя колькасьць толькі меншала&lt;ref name=&quot;tut161897&quot; /&gt;.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
|-
! Год !! Колькасьць !! %
|-
| 1959 || {{Лік|30256}}&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=7|загаловак = Всесоюзная перепись населения 1959 года. Национальный состав населения по республикам СССР|фармат = |назва праекту = Демоскоп weekly|выдавец = |дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = ru|камэнтар = }}&lt;/ref&gt; || 1,11
|-
| 1970 || {{рост}}{{Лік|45412}}&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php?reg=8|загаловак = Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР|фармат = |назва праекту = Демоскоп weekly|выдавец = |дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = ru|камэнтар = }}&lt;/ref&gt; || 1,45
|-
| 1979 || {{рост}}{{Лік|57584}}&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php?reg=8|загаловак = Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР|фармат = |назва праекту = Демоскоп weekly|выдавец = |дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = ru|камэнтар = }}&lt;/ref&gt; || 1,69
|-
| 1989 || {{рост}}{{Лік|63169}}&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=8|загаловак = Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР|фармат = |назва праекту = Демоскоп weekly|выдавец = |дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = ru|камэнтар = }}&lt;/ref&gt; || 1,71
|-
| 2001 || {{падзеньне}}{{Лік|42866}}&lt;ref name=&quot;mashke&quot;&gt;{{Спасылка|аўтар = Tim Bespyatov.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://pop-stat.mashke.org/lithuania-ethnic2011.htm|загаловак = Ethnic composition of Lithuania 2011|фармат = |назва праекту = |выдавец = |дата доступу = 17 студзеня 2017|мова = en|камэнтар = }}&lt;/ref&gt; || 1,23
|-
| 2011 || {{падзеньне}}{{Лік|36227}}&lt;ref name=&quot;2011census&quot; /&gt; || 1,19
|}

Пераважная большасьць беларусаў зьяўляюцца грамадзянамі Летувы.

Найбольш беларусаў пражывае ў сталіцы, [[Вільня|Вільні]] — {{Лік|18924}} чалавекі&lt;ref name=&quot;2011census&quot; /&gt;, далей ідуць месцы [[Клайпеда]] (2698 чалавек), [[Вісагіня]] (2211), [[Грэгарава]] (887) і [[Коўна]] (831, зьвесткі 2011 року&lt;ref name=&quot;mashke&quot; /&gt;).

== Мовы ==
Сярод беларусаў Летувы ў 2001 року сваёй роднай мовай [[Беларуская мова|беларускую]] называлі 14 603 чал., [[Расейская мова|расейская]] — 22 386, [[Польская мова|польскую]] — 2494, [[Летувіская мова|летувіскую]] — 1622&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = |частка = 2. Gyventojai pagal tautybę ir gimtąją kalbą /2. Population by ethnicity and mother tongue/|загаловак = Population by education, mother tongue and command of other languages 2001|арыгінал = Gyventojai pagal išsilavinimą, gimtąją kalbą ir kalbų mokėjimą 2001|спасылка = http://osp.stat.gov.lt/en/statistikos-leidiniu-katalogas?publication=3685|адказны = |выданьне = |месца = Vilnius|выдавецтва = Statistikos departamentas prie Lietuvos Respublikos Vyriausybės|год = 2002|том = |старонкі = 77|старонак = |сэрыя = |isbn = 9986-589-84-3|наклад = 800}}&lt;/ref&gt;.

== Грамадзкія арганізацыі ==
[[Файл:F.Skaryna school Vilnius.JPG|значак|[[Віленская гімназія імя Францыска Скарыны|Беларуская сярэдняя школа імя Ф. Скарыны]] ў Вільні], дзе існуе з 1994 году.]]
У дадзены момант у Аб’яднаньне грамадзкіх арганізацыяў беларусаў у Летуве, прэзыдэнтам якой зьяўляецца У. Вайніцкі, уваходзяць 19 арганізацыяў. Іх мэта, як і любых іншых утварэньняў нацыянальных меншасьцяў — захаваньне беларускай культуры, традыцый, звычаяў, беларускай мовы. Пад непасрэдным кантролем Аб’яднаньня ў Вільні працуе беларуская школа імя Францішка Скарыны з дванаццацігадовым навучаньнем, дзе многія прадметы выкладаюцца на роднай мове. Адкрытая беларуская нядзельная школа ў Клайпедзе, у [[Вісагіня|Вісагіні]] функцыянуе беларускі культурны цэнтар.

У Вільні дзейнічае заснаваны ў Беларусі [[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]].

У 1994 годзе была створаная адзіная ў краіне беларускамоўная школа [[Віленская гімназія імя Францішка Скарыны|Віленская гімназія]]&lt;ref&gt;[https://skorinosgimnazija.lt/by/gimnaziya/gistoryya-gimnazii Апісаньне дзейнасьці школы]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://skorinosgimnazija.lt/by Навіны школы]&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Facebook|belaruslithuania}}

{{Беларусы ў Прыбалтыцы}}
{{Беларусы замежжа}}
{{Беларусы}}

[[Катэгорыя:Беларусы ў Летуве| ]]</text>
      <sha1>djr6g6rkkw8f71xqigs1v1guh9m8oid</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Татран Прашаў (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>182184</id>
    <revision>
      <id>2620728</id>
      <parentid>2522925</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:35:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620728</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1851" sha1="kmusqwz9ecja20bmm2mwn8brqis7xcb" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Татран Прашаў}}
{{Футбольны клюб
|Назва            = Татран Прашаў
|Лягатып          = 
|ПоўнаяНазва      = 1. FC Tatran Prešov
|Заснаваны        = 25 траўня 1898
|Горад            = [[Прашаў]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = [[Татран (стадыён)|Татран]]
|Умяшчальнасьць   = 5410
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ТатранПрашЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ТатранПрашСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|ТатранПраш}}
|Сайт             = http://www.1fctatran.sk/
|Прыналежнасьць   = Славацкія

|  pattern_la1=_tatran_presov_1213h
|  pattern_b1=_tatran_presov_1213h
|  pattern_ra1=__tatran_presov_1213h
|  pattern_sh1=_adidasonwhite
|  pattern_so1=_3_stripes_green
|  leftarm1=2E8B57
|  body1=ffffff
|  rightarm1=2E8B57
|  shorts1=2E8B57
|  socks1=ffffff
|  pattern_la2=_tatranpresov1213a
|  pattern_b2=_tatran_presov_1213a
|  pattern_ra2=_tatranpresov1213a
|  pattern_sh2=_adidaswhite
|  pattern_so2=_3_stripes_white
|  leftarm2=
|  body2=
|  rightarm2=
|  shorts2=2E8B57
|  socks2=2E8B57
}}
«'''Татран'''» ({{мова-sk|Tatran}}) — славацкі футбольны клюб з гораду [[Прашаў|Прашава]]. Заснаваны ў 1898 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20210103131230/http://www.1fctatran.sk/ Афіцыйны сайт]{{ref-sk}}

[[Катэгорыя:Спорт у Прашаве]]</text>
      <sha1>kmusqwz9ecja20bmm2mwn8brqis7xcb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>СКА Хабараўск</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183011</id>
    <revision>
      <id>2620706</id>
      <parentid>2616542</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:46:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620706</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1149" sha1="4j7ellgpx6qhglndfv7p7ruqtxt7qe7" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = СКА Хабараўск
|Лягатып          = 
|Горад            = [[Хабараўск]], [[Расея]]
|Стадыён          = [[Стадыён імя Леніна (Хабараўск)|імя Леніна]]
|Умяшчальнасьць   = 15 200
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|СКАХабараўЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|СКАХабараў}}
|Сайт             = http://fcska.ru/
|Прыналежнасьць   = Расейскія
}}
'''СКА''' ({{мова-ru|СКА}}) — расейскі футбольны клюб з гораду [[Хабараўск]]у. Заснаваны ў 1946 годзе.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://fcska.ru/ Афіцыйны сайт]

{{Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе}}

[[Катэгорыя:Хабараўск‎]]</text>
      <sha1>4j7ellgpx6qhglndfv7p7ruqtxt7qe7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183335</id>
    <revision>
      <id>2620643</id>
      <parentid>2613923</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620643</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3477" sha1="ekur6npj96bqi48tzr9530sgg987b1g" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Ліга 1
|лягатып            = 
|памер              = 
|краіна             = {{Сьцяг Румыніі|23px}} [[Румынія]]
|канфэдэрацыя       = [[УЭФА]]
|заснаваная         = 1909
|расфармаваная      = 
|дывізіёны          = 
|каманды            = 16
|вылет у            = [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 2]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Румыніі па футболе|Кубак Румыніі]], [[Супэркубак Румыніі па футболе|Супэркубак Румыніі]]
|міжнародныя кубкі  = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Ліга чэмпіёнаў]], [[Ліга Эўропы УЭФА|Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Ліга канфэрэнцыяў]]
|чэмпіён            = [[Сьцяўа Бухарэст]] — 28-ы тытул
|сэзон              = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]
|найпасьпяховы клюб = [[Сьцяўа Бухарэст]] — 28 тытулаў
|тэлебачаньне       = 
|ўэбсайт            = [http://lpf.ro/ lpf.ro]
|актуальны сэзон    = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|Сэзон 2024—2025 гадоў]]
}}
'''Ліга 1''' — найвышэйшы дывізіён сыстэмы [[Чэмпіянат Румыніі па футболе|футбольных лігаў Румыніі]]. У спаборніцтве ўдзельнічаюць 16 клюбаў. Пасьля кожнага сэзону два клюбы, які заняў апошнія месцы, пераводзяцца ў [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе|Лігу 2]], а іх месца займаюць наймацнейшыя каманды першага дывізіёну. Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца клюб «[[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]]».

== Чэмпіёны ==
* [[Сьцяўа Бухарэст]] — 28 тытулаў
* [[Дынама Бухарэст]] — 18
* [[ЧФР Клуж]] — 8
* [[Вэнус Бухарэст]] — 7
* [[УТА Арад]], [[Кінэзул Тымішаара]] — 6
* [[Унівэрсытаця Краёва]], [[Пэтролул Плаешць]], [[Рыпэнсія Тымішаара]] — 4
* [[Рапід Бухарэст]] — 3
* [[Арджэш Пітэшць]], [[Прахова Плаешць]], [[Калентына Бухарэст]], [[Алімпія Бухарэст]] — 2
* [[Уніра Трыкалор Бухарэст]], [[Арадзя (футбольны клюб)|Арадзя]], [[Колця Брашаў]], [[Школар Рэшыца]], [[Уніра Ўрзічэнь]], [[Астра Джурджу]], [[Рамана-Амэрыкана Бухарэст]], [[Ацэлул Галац]], [[Вііторул Канстанца]], [[Фарул Канстанца]] — 1

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://lpf.ro/ Афіцыйная старонка]

{{Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Румыніі па футболе]]</text>
      <sha1>ekur6npj96bqi48tzr9530sgg987b1g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алесь Алехнік</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194891</id>
    <revision>
      <id>2620679</id>
      <parentid>2201363</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T01:32:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620679</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7049" sha1="4imp30hni1fegbvt266jm11jtfynjyv" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя                 = Алесь Алехнік
|арыгінал імя        = 
|партрэт             = 
|памер               = 
|апісаньне           = 
|імя пры нараджэньні = 
|род дзейнасьці      = дзеяч беларускай эміграцыі ў [[Аўстралія|Аўстраліі]]
|дата нараджэньня    = {{Нарадзіўся|31|7|1929}}
|месца нараджэньня   = [[Перунова]], [[Лунінецкі раён]]
|дата сьмерці        = {{Памёр|3|12|2006}}
|месца сьмерці       = [[Аўстралія]]
|бацька              = 
|маці                = 
|муж                 = 
|жонка               = 
|дзеці               = 
|узнагароды          = 
|сайт                = 
|дадаткова           = 
|commons             = 
}}
'''Алесь Алехнік''' ({{Нарадзіўся|31|7|1929}}, хутар [[Перунова]], сёньня [[Лунінецкі раён]] —  {{Памёр|3|12|2006}}) —  дзеяч беларускай эміграцыі ў [[Аўстралія|Аўстраліі]].

Напрыканцы Другой сусьветнай вайны апынуўся ў Нямеччыне. У 1948 годзе яго, дзевятнаццацігадовага хлопца зь лягеру Міхэльсдорф, улучылі ў Беларускую рэпрэзэнтатыўную службу на эміграцыі. У ягоныя абавязкі ўваходзіла пашырэньне праўды пра Беларусь сярод людзей рознае нацыянальнасьці, што воляю лёсу апынуліся паміж межаў і дзяржаваў, у лягэрох для «перамешчаных асобаў»&lt;ref&gt;[http://resurs.by/files/nn/1999/04/14.htm Да гісторыі дыпляматыі]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Сяргей Харэўскі]]&lt;/ref&gt;.

У Аўстраліі з 1950 году. Чалец і шматгадовы сакратар [[Беларускае аб’яднаньне ў Аўстраліі|Беларускага аб'яднаньня ў Аўстраліі]], ад імя якога прадстаўляў беларусаў на разнастайных міжнацыянальных форумах у Аўстраліі (удзельнічаў у дзьвюх [[Аўстралійская грамадзянская канвэнцыя|Аўстралійскіх грамадзянскіх канвэнцыях]], быў назіральнікам у [[Парлямэнт Аўстраліі|парлямэнце]]&lt;ref&gt;Прысутнасьць Дэлегацыі Беларускага Аб’еднаньня на сэсіі Парлямэнту ў Сыднэй // Новае Жыцьцё. Інфармацыйны Бюлетэнь Беларускага Аб’еднаньня ў Аўстраліі. 1954. №2 (28). С. 14—15&lt;/ref&gt;) і па-за яе межамі на канфэрэнцыях [[Антыкамуністычная ліга народаў Азіі|Антыкамуністычнай лігі народаў Азіі]] і [[Сусьветная антыкамуністычная ліга|Сусьветнай антыкамуністычнай лігі]]. Менавіта дзякуючы яму ў рэзалюцыях гэтых арганізацыяў абавязкова гучала патрабаваньне незалежнасьці Беларусі.

«З таго вопыту, які я ўжо здабыў, удзельнічаючы ў розных міжнацыянальных мітынгах-нарадах, я знаў, што слабога, нерашучага, заўсёды наракаючага ніхто не любіў і любіць ня будзе», — пісаў ён пазьней у кнізе ўспамінаў.

За гады грамадзкай дыпляматычнай працы ён меў сталыя дачыненьні з прэзыдэнтамі і прэм’ер-міністрамі Аўстраліі, Паўднёвага Віетнаму, Карэі, Філіпінаў, Вялікай Брытаніі, Летувы (К.Прунскене), Харватыі, старшынём Сэйму Летувы Ландсбэргісам, ангельскай каралевай [[Элізабэта ІІ|Элізабэтай ІІ]]

Напрыканцы 1950-х гадоў займаўся выданьнем інфармацыйнага бюлетэню Беларускага аб’яднаньня ў Аўстраліі [[«Новае Жыцьцё» (Аўстралія)|«Новае Жыцьцё»]]. У 1969—1982 гадах — кіраўнік Краёвага штабу [[Беларускі Вызвольны Фронт|Беларускага Вызвольнага Фронту]] ў Аўстраліі.

У 1980-х адышоў ад актыўнай грамадзкай дзейнасьці.

У 1990 годзе накіроўваў лісты [[Вячаслаў Кебіч|Кебічу]] і [[Станіслаў Шушкевіч|Шушкевічу]]. Адказ прыйшоў праз два гады, ад кіраўніка МЗС [[Пётар Краўчанка|П.Краўчанкі]]: «Бацькаўшчына будзе заўсёды ўдзячная за тое, што Вы зрабілі для яе».

Пахаваны 5 сьнежня 2006 году на беларускай частцы сыднэйскіх могілак [[Руквуд]]&lt;ref&gt;[http://www.bielarus.org/open.php?n=528&amp;a=21 Сьв. пам. Алесь АЛЕХНІК], [[Беларус (газэта)|Беларус]], №528&lt;/ref&gt;.

Аўтар кнігі ўспамін «Пад бел-чырвона-белым» ([[Вільня]], 1999). Яго архіў, у які ўвайшлі дакумэнты Беларускага аб’яднаньня і шматлікае ліставаньне, перахоўваецца ў [[Беларускі дзяржаўны архіў-музэй літаратуры і мастацтва|Беларускім дзяржаўным архіве-музэі літаратуры і мастацтва]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* [[Лявон Юрэвіч]]. Літаратурны рух на эміграцыі. Менск, БГА, 2002.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=9102 «Пад бел-чырвона-белым»] на kamunikat.org

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Алехнік, Алесь}}
[[Катэгорыя:Беларусы ў Аўстраліі]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай цэнтральнай рады]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лунінецкім раёне]]</text>
      <sha1>4imp30hni1fegbvt266jm11jtfynjyv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сэрэдзь (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>206623</id>
    <revision>
      <id>2620725</id>
      <parentid>2522926</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:33:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620725</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1273" sha1="363qa3zxjhcnmq7nrgv9z3qfdxlj16s" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Сэрэдзь
|Лягатып          = 
|ПоўнаяНазва      = ŠKF iClinic Sereď
|Заснаваны        = 28 чэрвеня 1914
|Горад            = [[Сэрэдзь]], [[Славаччына]]
|Стадыён          = [[Міява (стадыён)|Міява]], [[Міява]]
|Умяшчальнасьць   = 2709
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|СэрэдзьЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|СэрэдзьСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны|Сэрэдзь}}
|Сайт             = https://www.skficlinicsered.sk/
|Прыналежнасьць   = Славацкія
}}
«'''Сэрэдзь'''» ({{мова-sk|Sereď}}) — славацкі футбольны клюб з гораду [[Сэрэдзь|Сэрэдзі]]. Заснаваны ў 1914 годзе.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.skficlinicsered.sk/ Афіцыйны сайт]

[[Катэгорыя:Сэрэдзь]]</text>
      <sha1>363qa3zxjhcnmq7nrgv9z3qfdxlj16s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нізы (Львоўская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>211215</id>
    <revision>
      <id>2620686</id>
      <parentid>2571427</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:18:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Spokiyny</username>
        <id>90749</id>
      </contributor>
      <origin>2620686</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4156" sha1="mz64okqzco8dfax66qceytx9lq61v9u" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Нізы}}
{{Населены пункт/Украіна
|Назва                               = Нізы
|Статус                              = вёска
|Назва ў родным склоне               = Нізоў
|Назва ўкраінскай мовай              = Низи
|Выява                               = 
|Герб                                = 
|Сьцяг                               = 
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = 
|Статус з                            = 
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = Прусінаў
|Вобласьць                           = [[Львоўская вобласьць|Львоўская]]
|Аўтаномная рэспубліка               = 
|Раён                                = [[Чырванаградзкі раён|Чырванаградзкі]]
|Тэрытарыяльная грамада              = Бэлзкая грамада
|Мэр                                 = 
|Пасада кіраўніка                    = 
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 2.25
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 202
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 674
|Год падліку колькасьці              = 2023
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Нацыянальны склад насельніцтва      = 
|Год падліку нацыянальнага складу    = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Год падліку колькасьці двароў       = 
|Паштовыя індэксы                    = 80055
|Тэлефонны код                       = +380 3257
|Аўтамабільны нумарны знак           = 
|КОАТУУ                              = 4624880903
|Апісаньне выявы                     = 
 |Шырата градусаў                    = 50
 |Шырата хвілінаў                    = 21
 |Шырата сэкундаў                    = 14 
 |Даўгата градусаў                   = 24
 |Даўгата хвілінаў                   = 02
 |Даўгата сэкундаў                   = 09
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Сайт                                = 
}}
'''Нізы''' ({{Мова-uk|Низи}}) — [[вёска]] ў [[Чырванаградзкі раён|Чырванаградзкім раёне]] [[Львоўская вобласьць|Львоўскай вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]]. Уваходзіць у склад Ваніўскай вясковай рады.

== Насельніцтва ==
=== Колькасьць ===
* 1939 — 675 
* 2001 — 2020&lt;ref&gt;''Кубійович В.'' [http://diasporiana.org.ua/wp-content/uploads/books/10893/file.pdf Етнічні групи південнозахідної України (Галичини) на 1.1.1939].&amp;nbsp;— Вісбаден, 1983.&amp;nbsp;— с.&amp;nbsp;81.&lt;/ref&gt;

=== Мова ===
* украінская — 99,41%
* расейская — 0,59%

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Накід:Украіна}}
{{Накід:Геаграфія Украіны}}
[[Катэгорыя:Вёскі Шаптыцкага раёну]]</text>
      <sha1>mz64okqzco8dfax66qceytx9lq61v9u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Боян Багданавіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>214422</id>
    <revision>
      <id>2620752</id>
      <parentid>2606558</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:56:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620752</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14890" sha1="4ertvz1392yzgly949ghr1g8mplvqtb" xml:space="preserve">{{Баскетбаліст}}
'''Боян Багданавіч''' ({{мова-hr|Bojan Bogdanović}}; {{Н}} 18 красавіка 1989 году, [[Мостар]], [[Сацыялістычная Рэспубліка Босьнія і Герцагавіна|СР Босьнія і Герцагавіна]], [[Сацыялістычная Фэдэратыўная Рэспубліка Югаславія|СФР Югаславія]]) — [[Харватыя|харвацкі]] [[баскетбол|баскетбаліст]], які выступае за «[[Бруклін Нэтс]]» з [[Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя|НБА]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Багданавіч пачаў сваю баскетбольную кар’еру ў 2004 годзе ў клюбе «[[Зрынскі Мостар (баскетбольны клюб)|Зрынскі]]» з роднага гораду. У 2005 годзе падпісаў пяцігадовы кантракт з мадрыдзкім «[[Рэал Мадрыд (баскетбольны клюб)|Рэалам]]», але адразу быў аддадзены ў арэнду ў «Зрынскі» на адзін год. У наступныя гады бараніў колеры мадрыдцаў, а ў 2008 годзе на правах арэнды далучыўся да «[[Мурсія (баскетбольны клюб)|Мурсіі]]», а па сэзоне 2008—2009 гадоў разьвітаўся з «Рэалам»&lt;ref name=&quot;sportando&quot;&gt;[http://www.sportando.com/en/cups/euroleague/78701/cibona-bags-young-forward-bojan-bogdanovic.html «Cibona bags young forward Bojan Bogdanovic»]. Sportando.&lt;/ref&gt;. У жніўні 2009 году далучыўся да харвацкай «[[Цыбона Заграб|Цыбоны]]»&lt;ref name=&quot;sportando&quot;/&gt;, праз год падоўжыўшы кантракт на тры гады. Пазьней Багданавіч называў повязь з клюбам як аднага з чыньнікаў таго, што ён пастанавіў прадстаўляць Харватыю на міжнародным узроўні&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20141016213755/http://www.sportando.com/en/cups/adriatic-league/83396/cibona-adds-two-extends-two.html «Cibona adds two, extends two»]. Sportando.&lt;/ref&gt;. 19 чэрвеня 2011 году Багданавіч падпісаў шматгадовы кантракт з «[[Фэнэрбахчэ Стамбул (баскетбольны клюб)|Фэнэрбахчэ]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20141016213757/http://www.sportando.com/en/europe/turkey/86579/fenerbahce-announces-bogdanovic-and-gist.html «Fenerbahce announces Bogdanovic and Gist»]. Sportando.&lt;/ref&gt;. 23 чэрвеня 2011 году ён быў абраны камандай «[[Маямі Гіт]]» пад агульным 31-м нумарам на драфце НБА 2011 году. Пазьней яго абмянялі ў «[[Мінэсота Тымбэрўулвз|Мінэсоту Тымбэрўулвз]]», а затым зноў у «[[Бруклін Нэтс|Нью-Джэрзі Нэтс]]» у ноч драфту&lt;ref&gt;[http://www.nba.com/timberwolves/news/pressrelease_Wolves_Complete_Five_Draft_Night_Trades_2011_06_24.html «Wolves Complete Five Draft-Night Trades»]. NBA.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.nba.com/nets/news/Bogdanovic_Rights_Release_110624.html «NETS Acquire Draft Rights to Bojan Bogdanovic»]. NBA.&lt;/ref&gt;. Тым часам сам гулец працягваў бараніць колеры турэцкага клюбу&lt;ref&gt;[http://www.sportando.com/en/europe/turkey/103496/zeljko-obradovic-bojan-bogdanovic-told-me-that-he-ll-stay.html «Zeljko Obradovic: 'Bojan Bogdanovic told me that he’ll stay'»]. Sportando.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Mario Hezonja, Bojan Bogdanovic (33236676916).jpg|значак|зьлева|Багданавіч (на тле) у матчы за «[[Вашынгтон Ўізардс]]».]]
20 ліпеня 2014 году баскетбаліст склаў трохгадовую ўгоду з «Бруклін Нэтс» на 10 мільёнаў даляраў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140723172453/http://www.nba.com/nets/news/brooklyn-nets-sign-bojan-bogdanovic «Brooklyn Nets Sign Bojan Bogdanovic»]. NBA.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.sbnation.com/nba/2014/7/7/5878609/nets-sign-bojan-bogdanovic «Nets agree to sign Bojan Bogdanovic to 3-year deal»]. SBNation.&lt;/ref&gt;. Пасьля пачатку ў першых 19 гульнях [[НБА 2014—2015 гадоў|сэзону 2014—2015 гадоў]] Багданавіч страціў месца ў асноўным складзе 10 сьнежня супраць «[[Чыкага Булз]]»&lt;ref&gt;[http://www.netsdaily.com/2015/1/3/7485929/bojan-bogdanovic-continues-to-ride-the-pine «Bojan Bogdanovic continues to ride the pine»]. Nets Daily.&lt;/ref&gt;. У апошнім матчы рэгулярнага сэзону «Нэтс» 15 красавіка ў матчы супраць «[[Арланда Мэджык]]» Багданавіч згуляў найлепшую гульню ў сэзоне, набраўшы 28 пунктаў пры ўдалых 12-і кідках з 17-і зробленых, і дапамог «Нэтс» заняць 8-е месца ва [[Усходняя канфэрэнцыя (НБА)|Ўсходняй канфэрэнцыі]], перамогшы зь лікам 101:88&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170921194615/http://www.nba.com/games/20150415/ORLBKN/gameinfo.html «Nets clinch playoff spot after win, Pacers loss»]. NBA.&lt;/ref&gt;. У першым раўндзе плэй-оф «Нэтс» прагулялі «[[Атланта Гокс]]» зь лікам 4:2. 5 сакавіка 2016 году гулец набраў рэкордныя за кар’еру 44 пункты ў пераможным матчы над «[[Філадэлфія Сэвэнці Сыксэрз|Філадэлфіяй Сэвэнці Сыксэрз]]» зь лікам 131:114. Ягоны вынік стаў найбольшым сярод гульцоў «Нэтс» з тых часоў, як [[Дэран Ўільямз]] набраў 57 пунктаў 4 сакавіка 2012 году, і найбольшым сярод усіх гульцоў «Нэтс» з моманту пераезду каманды ў Бруклін перад [[НБА 2012—2013 гадоў|сэзонам 2012—2013 гадоў]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170305003342/http://www.nba.com/games/20160315/PHIBKN/gameinfo.html «Bogdanovic scores career-high 44, Nets beat 76ers 131-114»]. NBA.&lt;/ref&gt;.

22 лютага 2017 году Багданавіч быў абменены ў «[[Вашынгтон Ўізардс]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170330023448/https://wizardstoday.monumentalsportsnetwork.com/2017/02/22/wizards-acquire-bojan-bogdanovic-and-chris-mccullough «Wizards Acquire Bojan Bogdanovic and Chris McCullough»]. Monumental Sports Network.&lt;/ref&gt;. Ужо 1 сакавіка ён набраў 27 пунктаў у матчы супраць «[[Таронта Рэптарз]]»&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/nba/recap?gameId=400899393 «Wizards snap 8-game skid against Raptors with 105-96 win»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён назьбіраў 15 пунктаў з 27 агулам набраных, закінуўшы пяць трохпунктавых кідкоў&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/nba/recap?gameId=400900325 «Bogdanovic hits 8 3-pointers, Wizards beat Magic 115-114»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 7 сакавіка ён набраў 29 пунктаў і ўсталяваў рэкорд франшызы паводле колькасьці выкананых штрафных кідкоў, паклаўшы на свой рахунак 16 з 16 пунктаў у пераможным матчы ныд «[[Фінікс Санз]]»&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/nba/recap?gameId=400900343 «Bogdanovic, Beal, Wall lead Wizards past pesky Suns, 131-127»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 10 ліпеня 2017 году баскетбаліст падпісаў кантракт з «[[Індыяна Пэйсэрз|Індыянай Пэйсэрз]]»&lt;ref&gt;[http://www.nba.com/pacers/news/pacers-sign-bojan-bogdanovic «Pacers Sign Bojan Bogdanovic»]. NBA.&lt;/ref&gt;. Цягам сэзону ён двойчы набраў 29 пунктаў у матчах супраць «Бруклін Нэтс» і «[[Мілўокі Бакс]]». У трэцім матчы першага раўнду плэй-оф харват набраў 30 пунктаў, але агулам «Пэйсэрз» саступілі ў сэрыі «[[Кліўлэнд Кавальерз]]». 28 лютага 2019 году ён усталяваў свой максымум, набраўшы 37 пунктаў у матчы супраць «Мінэсоты Тымбэрўулвз»&lt;ref&gt;Rappaport, Greg (28.02.2019). [https://www.nba.com/pacers/rewind-pacers-timberwolves-190228 «Game Rewind: Pacers 122, Timberwolves 115»]. NBA.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/nba/recap?gameId=401071595 «Bogdanovic has season-high 35 points, Pacers top Wolves»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 2019 году Багданавіч падпісаў чатырохгадовы кантракт з «[[Юта Джаз|Ютай Джаз]]» на 73 мільёны даляраў&lt;ref&gt;[https://www.nba.com/jazz/news/jazz-sign-forward-bojan-bogdanovic «Jazz Sign Forward Bojan Bogdanović»]. NBA.&lt;/ref&gt;, што зрабіла яго самым высокааплатным харвацкім спартоўцам за ўсю гісторыю. У траўні 2019 году выбыў праз траўму, заўчасна скончыўшы сэзон. 7 траўня 2021 году баскетбаліст набраў рэкордныя за кар’еру 48 пунктаў матчы супраць «[[Дэнвэр Нагетс]]»&lt;ref&gt;[https://www.cbssports.com/nba/news/bogdanovic-scores-career-high-48-points-jazz-beat-nuggets/ «Bogdanovic scores career-high 48 points, Jazz beat Nuggets»]. CBSSports.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://sltrib.com/sports/jazz/2021/05/07/bojan-bogdanovics-career «Bojan Bogdanovic’s career-high 48 points carry Utah Jazz over Nuggets in playoff-like atmosphere»]. The Salt Lake Tribune.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Bojan Bogdanovic, Austria v Croatia 2012 (cropped).jpg|значак|зьлева|У складзе зборнай Харватыі.]]
26 верасьня 2022 году гулец быў абменены ў «[[Дэтройт Пістанз]]»&lt;ref&gt;Treasure, Angie (26.09.2022). [https://www.nba.com/jazz/news/utah-jazz-acquire-kelly-olynyk-saben-lee-and-cash-considerations «Utah Jazz Acquire Kelly Olynyk, Saben Lee and Cash Considerations»]. NBA.&lt;/ref&gt;. Багданавіч дэбютаваў у «Пістанз» 19 кастрычніка, набраўшы 24 пункты і зрабіўшы пяць падбораў у пераможным матчы над «Арланда Мэджык» зь лікам 113:109. 31 кастрычніка склаў новую двухгадовую ўгоду зь «Пістанз» на 39,1 мільёнаў даляраў&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/nba/story/_/id/34912353/bojan-bogdanovic-pistons-reach-2-year-391-million-extension «Bojan Bogdanovic, Pistons reach 2-year, $39.1 million extension»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 8 лютага 2024 году гулец трапіў у «[[Нью-Ёрк Нікс]]»&lt;ref&gt;[https://www.nba.com/knicks/news/new-york-knicks-acquire-bojan-bogdanovic-and-alec-burks «New York Knicks Acquire Bojan Bogdanovic and Alec Burks»]. NBA.&lt;/ref&gt;. Улетку 2024 году быў зноў абменены ў «Бруклін Нэтс».

=== Міжнародная ===
Багданавіч прыцягваўся да матчаў зборных Харватыі розных векаў. У 2010 годзе далучыўся да нацыянальнай [[мужчынская зборная Харватыі па баскетболе|зборнай Харватыі]] на [[чэмпіянат сьвету па баскетболе сярод мужчынаў 2010 году|чэмпіянат сьвету 2010 году]]. У ліпені 2012 году галоўны трэнэр зборнай [[Ясьмін Рэпэша]] выключыў Багданавіча з каманды з дысцыплінарных чыньнікаў&lt;ref&gt;[http://archive.sportando.basketball/it/cat/nba/94011/bojan-bogdanovic-kicked-out-of-croatian-national-team.html «Bojan Bogdanovic kicked out of Croatian National Team»]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Sportando.&lt;/ref&gt;.

Тым ня менш ён зноў далучыўся дахарвацкай каманды на [[чэмпіянат Эўропы па баскетболе сярод мужчынаў 2013 году|чэмпіянат Эўропы 2013 году]] і [[чэмпіянат сьвету па баскетболе сярод мужчынаў 2014 году|чэмпіянат сьвету 2014 году]]. Ён таксама прадстаўляў Харватыю на [[чэмпіянат Эўропы па баскетболе сярод мужчынаў 2015 году|чэмпіянаце Эўропы 2015 году]], дзе каманда была выбітая ад [[мужчынская зборная Чэхіі па баскетболе|зборнай Чэхіі]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150914214822/http://www.eurobasket2015.org/en/compID_qMRZdYCZI6EoANOrUf9le2.season_2015.roundID_9322.coid_jqFXDJwUH0AvptWBlLCC63.articleMode_on.html «Czechs make first quater-final trip»]. Eurobasket2015.org.&lt;/ref&gt;. За шэсьць матчаў на турніры ён набіраў у сярэднім 10,8 пунктаў ды рабіў 3,4 падборы і 1,2 перадачы пры 31,5{{%}} удалых кідкоў за гульню. Гулец таксама прадстаўляў Харватыю на [[летнія Алімпійскія гульні 2016 году|летніх Алімпійскіх гульнях 2016 году]] ў Рыю-дэ-Жанэйру. Ён стаў самым выніковым баскетбалістам турніру, набіраючы 25,3 пунктаў за гульню пры 50,6{{%}} трапнасьці кідкоў.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Багданавіч, Боян}}
[[Катэгорыя:Харвацкія баскетбалісты]]
[[Катэгорыя:Баскетбалісты і баскетбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 году]]</text>
      <sha1>4ertvz1392yzgly949ghr1g8mplvqtb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Шынкевіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>216323</id>
    <revision>
      <id>2620684</id>
      <parentid>2096906</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T02:55:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620684</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15383" sha1="pawnmhw7j9tpz3na13s6cw4jvo539kb" xml:space="preserve">{{Навуковец
|Імя = Аляксандар Шынкевіч
|Жанчына =
|Арыгінал імя =
|Фота =
|Шырыня =
|Подпіс =
|Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|8|4|1956}}
|Месца нараджэньня = [[Ворша]]
|Дата сьмерці =
|Месца сьмерці =
|Навуковая сфэра =
|Месца працы =
|Альма-матэр =
|Навуковы кіраўнік =
|Знакамітыя вучні =
|Вядомы як = краязнаўца
|Узнагароды і прэміі =  
|Сайт =
}}
'''Аляксандар Мікалаевіч Шынкевіч''' (8 красавіка 1956, [[места]] [[Ворша]], [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]) — беларускі краязнаўца.

== Біяграфія ==
Аляксандар Мікалаевіч Шынкевіч нарадзіўся 8 красавіка 1956 году ў Воршы. Вучыўся ў сярэдняй школе № 5, якую закончыў у 1973 годзе.
Мантажнік радыёапаратуры, рэгуліроўшчык радыёэлектроннай апаратуры на заводзе «Тэхніка сувязі» у [[Барань|Барані]].
Аўтар шэрага кніг, брашур і артыкулаў па гісторыі, этнаграфіі, геаграфіі Аршаншчыны: «Аршанская даўніна», «Аршаншчына ў адлюстраваньнях», «Падарожжа па Дняпры», «Мінулае на карце Аршаншчыны»,
«Куцейна: гісторыя і таямніцы зямлі манастырскай», «Старадаўнія пісьмёны»
Адзін з аўтараў зборніка «Мой родны край — Аршаншчына» (2000) і кнігі «Памяць. Гісторыка-дакумэнтальная хроніка Оршы і Аршанскага раёна» (кн. 1-2, 1999—2000).

Сабраў палеанталягічную калекцыю, калекцыі замалёвак і здымкаў культавых камянёў, каменных крыжоў і надмагільляў. Асабіста выявіў шэраг гарадзішчаў, паселішчаў,
курганоў, каменных крыжоў.
Адзін з арганізатараў стварэньня Аршанскага клюбу гісторыі і старажытнасьцяў «Повязь» і правядзеньня фотавыстаў, прысьвечаных помнікам гісторыі і культуры Воршы.
&lt;ref&gt;{{артыкул|аўтар =[[Мікола Півавар|Півавар, М. В.]]. | частка = |загаловак =Шынкевіч Аляксандр Мікалаевіч|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=16112&amp;lang=EN|адказны = |выданьне=Краязнаўцы Віцебшчыны другой паловы XX – пачатку XXI ст.|тып= бібліяграфічны даведнік|месца=[[Менск]]|выдавецтва=Кнігазбор|год=2010|выпуск=|том=|нумар= | старонкі=326–329|isbn=978-985-6976-46-2}}&lt;/ref&gt;

== Бібліяграфія ==
* {{артыкул|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.| частка = |загаловак =Старадаўнія пісьмёны.|арыгінал =«Ленінскі прызыў» № 133, 1986 г.|спасылка =|адказны =[[Юры Копцік|Копцік Ю.]]|выданьне=Аршанская мінуўшчына (Гісторыя Оршы ў пэрыядычным друку).|тып=газэта|месца=[[Ворша]]|выдавецтва=Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год=1997|выпуск=1|том=|нумар= | старонкі=13–15|isbn=985-6133-43-2}}
* {{артыкул|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.| частка = |загаловак =Старажытная крэпасьць.|арыгінал =«Ленінскі прызыў» № 149, 1986 г.|спасылка =|адказны =[[Юры Копцік|Копцік Ю.]]|выданьне=Аршанская мінуўшчына (Гісторыя Оршы ў пэрыядычным друку)|тып=газэта|месца=[[Ворша]]|выдавецтва=Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год=1997|выпуск=1|том=|нумар= | старонкі=16–18|isbn=985-6133-43-2}}
* {{артыкул|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.| частка = |загаловак =Таямніцы гарадзкіх пячор.|арыгінал =«Ленінскі прызыў» № 172, 1986 г.|спасылка =|адказны =[[Юры Копцік|Копцік Ю.]]|выданьне=Аршанская мінуўшчына (Гісторыя Оршы ў пэрыядычным друку)|тып=газэта|месца=[[Ворша]]|выдавецтва=Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год=1997|выпуск=1|том=|нумар= | старонкі=18–21|isbn=985-6133-43-2}}
* {{артыкул|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.| частка = |загаловак =Лёс «Белага Ковеля».|арыгінал =«Ленінскі прызыў» № 199, 1986 г.|спасылка =|адказны =[[Юры Копцік|Копцік Ю.]]|выданьне=Аршанская мінуўшчына (Гісторыя Оршы ў пэрыядычным друку)|тып=газэта|месца=[[Ворша]]|выдавецтва=Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год=1997|выпуск=1|том=|нумар= | старонкі=21–24|isbn=985-6133-43-2}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Аршаншчына старажытная |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]]|выдавецтва =Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год =1990 |том = |старонкі =|старонак =20|сэрыя = |isbn =|наклад =2000 }}.
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Аршанская даўніна |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =Мінск |выдавецтва =Полымя |год =1992 |том = |старонкі =|старонак =144 |сэрыя = |isbn =5-345-00504-4|наклад =3500 }}.
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Орша: взгляд в прошлое|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]] |выдавецтва =Аршанскі гарадскі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год =1992 |том = |старонкі =|старонак =28 |сэрыя = |isbn =|наклад =2000}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Куцеинская лавра: страницы истории|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]] |выдавецтва =Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год =1992 |том = |старонкі =|старонак =20 |сэрыя = |isbn =|наклад =2000}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Аршаншчына ў адлюстраваньнях|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]] |выдавецтва =Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год =1993 |том = |старонкі =|старонак =38 |сэрыя = |isbn =|наклад =2000}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Падарожжа па Дняпры|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]] |выдавецтва =Аршанскі гарадзкі фонд аховы помнікаў гісторыі і культуры|год =1994 |том = |старонкі =|старонак =40 |сэрыя = |isbn =985-6133-01-7|наклад =2000}}
* {{артыкул|аўтар =Аляксандар Шынкевіч. | частка = |загаловак =Аршаншчына ў помніках даўніны і старажытнасьці. Вывучэньне мінуўшчыны края.|арыгінал = |спасылка =|адказны =В. Сьцяпанаў|выданьне=Аршанскі краязнаўчы зборнік|тып=навуковы зборнік|месца= |выдавецтва=Музейны комплекс «Гісторыя і культура Аршаншчыны»|год=1995|выпуск=|том=|нумар= | старонкі=4–6|isbn=985-6133-07-6}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч|частка = |загаловак =Аршаншчына: спадчына мінулага|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]] |выдавецтва =Аршанская друкарня|год =1997|том = |старонкі =|старонак =68|сэрыя = |isbn =985-6133-42-4|наклад =1000}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Оршанщина: памятники природы и старины : (топография и реестр объектов по состоянию на 2000 г.)|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Горкі]] |выдавецтва =Аддзел культуры Горацкага райвыканкама|год =2001|том = |старонкі =|старонак =38|сэрыя = |isbn =985-6120-56-X|наклад =500}}
* {{Кніга|аўтар =Аляксандар Шынкевіч.|частка = |загаловак =Очерки о земле Оршанской/ Природа, история, народные предания, старина |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =Барань |выдавецтва = |год =2013 |том = |старонкі =|старонак =844 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак =[[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т.]]|арыгінал = |спасылка = |адказны =Рэдкал.: [[Генадзь Пашкоў|Г. П. Пашкоў]] (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =Беларус. Энцыкл.|год =2003|том =6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак |старонкі =246 |старонак =616|сэрыя = |isbn =985-11-0276-8.|наклад = }}
* {{Літаратура/Памяць/Ворша і Аршанскі раён|2}} С. 442—443.
* {{артыкул|аўтар = | частка = |загаловак =Летапісец Аршанскай даўніны|арыгінал = |спасылка =|адказны =[[Алег Лойка]]|выданьне=[[Беларуская мінуўшчына]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]]|выдавецтва= |год=1997|выпуск=|том=|нумар=5| старонкі=67|isbn=}}
* {{Кніга|аўтар =Иванова, С.Г.|частка = |загаловак =Оршанские краеведы (биографический справочник)|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =[[Ворша]]|выдавецтва = |год =2002|том = |старонкі = |старонак =32|сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =Сучасныя беларускія краязнаўцы.|арыгінал = |спасылка =|адказны =Уладзімер Гілеп|выданьне=[[Краязнаўчая газета]]|тып=газэта|месца= |выдавецтва=Беларускі Фонд Культуры|год=верасень 2006|выпуск=|том=|нумар=36| старонкі=2|isbn=}}
* {{артыкул|аўтар =[[Мікола Півавар|Півавар, М. В.]]. | частка = |загаловак =Шынкевіч Аляксандр Мікалаевіч|арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=16112&amp;lang=EN|адказны = |выданьне=Краязнаўцы Віцебшчыны другой паловы XX – пачатку XXI ст.|тып= бібліяграфічны даведнік|месца=[[Менск]]|выдавецтва=Кнігазбор|год=2010|выпуск=|том=|нумар= | старонкі=326–329|isbn=978-985-6976-46-2}}
* {{артыкул|аўтар =Раманькова, І.| частка = |загаловак =Дакрануцца да гісторыі Аршаншчыны.|арыгінал = |спасылка =|адказны =Анастасія Турок|выданьне=Аршанская газета|тып=газэта|месца=[[Ворша]]|выдавецтва= |год=5 ліпеня 2016|выпуск=|том=|нумар=76| старонкі=3|isbn=}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* «Аршанскі рэгіянальны партал» — [https://web.archive.org/web/20200809115327/https://orsha.eu/bel/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4/%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%8B/%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%96%D0%BA%D1%96/%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87-%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80-%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87.html Шынкевіч Аляксандр Мікалаевіч].
* «Прыдзьвінскі край: гісторыя і сучаснасьць» — [http://pridvinie.vlib.by/index.php/mtree-lib/vydatnyya-i-znakamityya-lyudzi/shynkevich-alyaksandr-mikalaevich Шынкевіч Аляксандр Мікалаевіч]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шынкевіч, Аляксандар}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Воршы]]
[[Катэгорыя:Беларускія краязнаўцы]]</text>
      <sha1>pawnmhw7j9tpz3na13s6cw4jvo539kb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гаспадарка Расеі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>221388</id>
    <revision>
      <id>2620612</id>
      <parentid>2109583</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:18:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Прамысловасьць */ +[[Звадкаваны вуглевадародны газ]] [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <origin>2620612</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57583" sha1="nbiyarhaj2pf1bvw9v6krksjudullw6" xml:space="preserve">{{Эканоміка краіны
|Назва краіны             = Расея
|Выява                    = 
|Памер                    = 
|Апісаньне выявы          = 
|Валюта                   = [[расейскі рубель]]
|Валюта1                  = 
|Фіскальны год            = каляндарны
|Міжнародныя арганізацыі  = [[СГА]], [[ЭАЭЗ]], [[СНД]], [[Форум краінаў-экспартэраў газу|ФКЭГ]]
|СУП                      = $1,657 трлн
|Год падліку СУП          = 2018
|СУП паводле ППЗ          = $4,227 трлн
|Месца СУП паводле ППЗ    = 6-е
|Рост СУП                 = 2,3%
|СУП на душу насельніцтва = $11 289
|Адсотак СУП сельскай гаспадаркі = 4,7%
|Адсотак СУП прамысловасьці = 32,4%
|Адсотак СУП сфэры паслугаў = 62,3%
|Інфляцыя                 = 2,9%
|Год падліку інфляцыі     = 2018
|Па-за мяжой галечы       = 13,4%
|Каэфіцыент Джыні         = 37,7
|ІРЧП                     = 0,824
|Працаздольнае насельніцтва = 72 736 316
|Адсотак насельніцтва ў сельскай гаспадарцы = 9,4%
|Адсотак насельніцтва ў прамысловасьці = 27,6%
|Адсотак насельніцтва ў сфэры паслугаў = 63%
|Узровень беспрацоўя      = 4,5%
|Асноўныя галіны          = паліва-энэргетычная, машынабудаваньне
|Індэкс лёгкасьці вядзеньня бізнэсу = 28-е месца
|Экспарт                  = $402,7 млрд
|Галіны экспарту          = [[нафта]] і [[прыродны газ]]
|Партнэры па экспарце     = [[Эўразьвяз]] 45,8%, Кітай 9,8% і [[Беларусь]] 4,9%
|Імпарт                   = $226,6 млрд
|Галіны імпарту           = станкі і [[Аўтамабіль|аўтамабілі]]
|Партнэры па імпарце      = Эўразьвяз 38,2%, Кітай 20,9%, ЗША 6,1% і Беларусь 5,2%
|Наўпроставыя замежныя інвэстыцыі = $535,2 млрд
|Дзяржаўная запазычанасьць = 10.6% СУП
|Вонкавая запазычанасьць  = $539,6 млрд
|Дзяржаўныя даходы        = $258,6 млрд
|Дзяржаўныя расходы       = $281,4 млрд
|Эканамічная дапамога     = 
|Замежныя рэзэрвы         = $542,9 млрд
|Назва старонкі ЦРУ       = gm
|Заўвагі                  = 
}}
'''Гаспада́рка Расе́і''' — сукупнасьць грамадзкіх дачыненьняў [[Расея|Расеі]] ў галіне вытворчасьці, абмену і разьмеркаваньня [[тавар]]аў.

У 2018 годзе [[сукупны ўнутраны прадукт]] Расеі вырас на 2,3% да 103,627 трлн [[Расейскі рубель|расейскіх рублёў]] ($1,657 трлн). Аднак сельскагаспадарчая вытворчасьць упала на 0,6% да 5,12 трлн руб (4,9%). Грузаперавозкі вырасьлі на 2,9% да 5,64 трлн тона-км, у тым ліку [[чыгунка]]й на 4,2% да 2,597 трлн тона-км (46%). [[Раздробны гандаль]] павялічыўся на 2,6% да 31,548 трлн руб і склаў 30,4% СУП. Зьнешні гандаль вырас на 18,7% да $629,2 млрд, у тым ліку [[экспарт]] на 27,4% да $402,7 млрд. [[Укладаньні]] ў асноўны капітал вырасьлі на 4,1% да 10,223 трлн руб (9,8% СУП). Спажывецкія цэны вырасьлі на 2,9% пры росьце цэнаў прамыслоўцаў на 11,9%. Грашовыя даходы павялічыліся на 0,3%, хоць сярэдні штомесячны заробак вырас на 9,9% да 43 400 рас.руб або на 6,8% рэальна. [[Беспрацоўе]] ўпала на 7,8% да 3,7 млн чалавек пры скарачэньні ліку афіцыйна ўлічаных беспрацоўных на 12,6% да 700 тыс. чалавек&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Грамадзка-гаспадарчае становішча Расеі за 2018 год|спасылка=https://gks.ru/free_doc/doc_2018/social/osn-12-2018.pdf|выдавец=[[Фэдэральная служба дзяржаўнай статыстыкі Расеі]]|мова=ru|дата публікацыі=7 лютага 2019|дата доступу=28 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Сукупны ўнутраны прадукт ==
У 2018 годзе валавая [[дададзеная вартасьць]] у СУП 89,7% (92,985 трлн рас.руб). Рэшта СУП пайшла на падаткі. Большую частку дададзенай вартасьці склалі: 1) гуртовы і раздробны [[гандаль]] ды [[рамонт]] самаходаў — 14,3% (13,254 трлн руб), 2) [[апрацоўчая прамысловасьць]] — 13,6% (12,779 трлн руб), 3) здабыча [[Карысныя выкапні|карысных выкапняў]] — 12,8% (11,956 трлн руб), 4) апэрацыі зь [[Нерухомасьць|нерухомасьцю]] — 9,2% (8562,6 трлн руб), 5) дзяржаўнае кіраваньне і войска — 7,6% (7,027 трлн руб), 6) перавозкі і складаваньне — 7,6% (6,47 трлн руб), 7) [[будаўніцтва]] — 6% (5,564 трлн руб), 8) фінансавая дзейнасьць і [[страхаваньне]] — 4,3% (3,984 трлн руб), 9) навукова-тэхнічныя распрацоўкі — 4,2% (3,917 трлн руб), 10) сельская і лясная гаспадарка ды [[рыбалоўства]] — 3,5% (3,265 трлн руб). Атрыманы СУП выкарысталі на: 1) канчатковае спажываньне — 67% (69,377 трлн руб), зь іх хатнія гаспадаркі 49,1%; 2) валавае накапленьне — 23% (23,831 трлн руб), у тым ліку асноўнага [[капітал]]у 21,4%; 3) чысты экспарт — 10% (10,36 трлн руб). Паводле крыніцы даходу СУП склалі: заробкі супрацоўнікаў — 45,7% (47,379 трлн руб), валавы [[прыбытак]] — 42,9% (44,457 трлн руб) і падаткі на вытворчасьць і імпарт — 11,4% (11,791 трлн руб).

== Прамысловасьць ==
У грашовым вымярэньні за 2018 год здабыча карысных выкапняў склала 18,491 трлн рас.руб, зь іх на здабычу нафты і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] прыпала 72% (13,293 трлн рас.руб). Рэшту склала здабыча: [[Вугаль|вугалю]] — 8,2%, мэталічнай [[Руда|руды]] — 6,2% і іншых карысных выкапняў (каштоўныя камяні). Выручка апрацоўчай прамысловасьці складала 43,949 трлн руб, зь якіх найбольш прыпадала на: 1) нафтаперапрацоўчую — 24,6%; 2) [[Мэталюргія|мэталюргію]] — 13,6%; 3) [[Харчовая прамысловасьць|харчовую]] — 12,8%; 4) хімічную — 7,3%; 5) аўтамабільную — 5,7%, 6) мэталаапрацоўчую — 5,4%; 7) вагона-, самалёта- і суднабудаваньне — 4,5%; 8) будаўнічых матэрыялаў — 3,4%; 9) электронную — 3%; 10) станкабудаваньне — 2,8%. У 2018 годзе глыбіня нафтаперапрацоўкі вырасла з 81% да 82,1%. Нафтаперапрацоўчыя заводы Расеі прынялі 291 млн тонаў нафты і выпусьцілі: 77,5 млн тонаў [[Дызэльнае паліва|дызэльнага паліва]], 49,2 млн т топачнай [[Мазута|мазуты]], 39,1 млн т аўтамабільнага [[бэнзін]]у, 27 млн т каменнавугольнага [[кокс]]у, 23,6 млн т газавага кандэнсату, 16 млн т [[Звадкаваны вуглевадародны газ|звадкавага газу]] ([[прапан]] і бутан), 14,5 млн т прамагоннага бэнзіну і 10,6 млн т суднавога паліва&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

На мэталюргічных заводах вырабілі: 61,6 млн т мэталапракату, 59,5 млн т нелегаванай [[Сталь|сталі]], 51,8 млн т [[чыгун]]у, 14,5 млн т легаванай сталі і 191 тыс. т нержавейная сталі. Таксама выпусьцілі 2,711 млн т сталёвых трубаў, 1,875 млн т бясшоўных трубаў для бурэньня газавых і нафтавых [[сьвідравіна]]ў і 619 тыс. бясшоўных трубаў для газа- і нафтаправодаў. У харчовай прамысловасьці вырабілі: 4,795 млн т птушкі, 3,284 млн т мясных паўфабрыкатаў, 2,663 млн т [[мяса]], 2,594 млн т марской рыбы і 2,276 млн т [[кілбаса]]ў. Таксама ў Расеі выпусьцілі: 28,9 млн т камбікорму, 8,559 млн т пшанічнай [[Мука|мукі]], 6,3 млн т цукру, 5,786 млн т [[хлеб]]а, 5,754 млн т [[Алей|алею]] (78% сланечнікавы) і 5,488 млн т малака, 1,891 млн т [[слодыч]]аў, 1,526 млн т крупаў, 1152 млн [[слоік]]аў соку і 895 тыс. т харчовай солі. Вытворчасьць угнаеньняў складала 22,866 млн тонаў: 45,6% азотных, 37% (8452 млн т) калійных і рэшту фосфарных. Таксама ў хімічнай прамасловасьці вырабілі: 13,1 млн т [[Серчаная кісьля|серчанай кісьлі]], 8,213 млн т плястмасы, 6,597 млн т тэхнічнай газавай [[Серка|серкі]], 3,422 млн т [[Карбанат натру|карбанату натру]] і 2,99 млн т [[этылен]]у. За 2018 год аўтазаводы Расеі выпусьцілі: 1,564 млн легкавых аўтамабіляў, 360 000 [[Рухавік унутранага згараньня|рухавікоў унутранага згараньня]], 260 000 аўта[[Кузаў|кузаваў]], 157 000 грузавікоў і 31 100 [[аўтобус]]аў&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У 2018 годзе на электрастанцыях вырабілі 1109 млрд [[кіляват-гадзіна]] электраэнэргіі, зь іх 64% на [[Цеплавая электрычная станцыя|цеплавых]], 18,5% на [[Атамная электрастанцыя|атамных]] і 17,4% на [[гідраэлектрастанцыя]]х. Вытворчасьць пары для ацяпленьня склала 1291 млн гіга[[Джоўль|джоўляў]], зь іх 46,8% на [[элекстрастанцыя]]х, 45,9% у кацельнях і рэшту ў прамысловасьці&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Сельская гаспадарка ==
У 2018 годзе збор [[збожжа]] ўпаў на 16,7% да 112,9 млн тонаў (ураджайнасьць 25,4 [[цэнтнэр]]/гектар). Зь іх 72,1 млн т (64%) прыпала на [[Пшаніца|пшаніцу]], 17 млн т (15%) — на [[ячмень]], 11,2 млн т (10%) — на [[Кукуруза|кукурузу]], 4,7 млн т (4,2%) — на [[авёс]], 3,4 млн т (3%) — на зернебабовыя, 1,9 млн т (1,7%) — на [[жыта]], 1,038 млн т (0,9) — на [[рыс]] і 0,93 млн т — на [[Грэчка|грэчку]]. Ураджай [[Цукровы бурак|цукровых буракоў]] скараціўся на 20,6% да 41,2 млн тонаў у сувязі з падзеньнем ураджайнасьці на 15,2% да 375 цэнтэр/га і зьмяншэньнем пасяўных плошчаў на 6,4%. Збор бульбы вырас на 3,3% да 22,4 млн т праз рост ураджайнасьці на 4,7% да 170 ц/га. Таксама сабралі 13,6 млн т гародніны пры ўраджайнасьці 243 ц/га. Вытворчасьць [[Насеньне|насеньня]] сланечніка вырасла на 20,2% да 12,6 млн т за кошт рост пасяўных плошчаў на 7,1% і ўраджайнасьці на 11,7% да 16,2 ц/га. Ураджай ільнавалакна ўпаў на 5,5% да 37 000 тонаў праз спад ураджайнасьці на 5,4% да 8,7 ц/га. На сельскагаспадарчыя прадпрыемствы прыпала 70,2% збору збожжа, 89,1% цукровых буракоў і 66,4% сланечніка. Рэшту сабралі сялянскія і падсобныя гаспадаркі. Таксама падсобныя гаспадаркі сабралі 68,2% бульбы і 55,8% гародніны&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

На канец сьнежня 2018 году пагалоўе сьвіней вырасла на 2,9% да 23,7 млн галоваў. Пагалоўе авечак і [[Козы|козаў]] скарацілася на 6,1% да 22,9 млн галоваў, буйных рагатых жывёлаў — на 0,8% да 18,1 млн галоваў, у тым ліку кароваў на 0,4% да 7,9 млн галоваў. На падсобныя гаспадаркі прыпадала 46,8% пагалоўя [[Авечкі|авечак]] і козаў, 40,8% буйных рагатых жывёлаў і 10,7% сьвіней. У жывёлагадоўчых прадпрыемствах на 4,9% вырасла пагалоўе сьвіней. Адначасна прадпрыемствы скарацілі пагалоўе авечак і козаў на 8,6%, птушкі на 2,2% і буйной рагатай жывёлы на 1,4%, зь іх кароваў на 1%. Вытворчасьць жывёлы і птушкі на забой у жывой вазе склала 14,9 млн т, зь іх 44,8% склала птушка, 32,3% — сьвіньні, 18,8 — буйная рагатая жывёла, 3,2% — авечкі і козы. Таксама вырабілі 30 млн т малака і 44,9 млрд [[Яйка|яек]]. Надоі малака на карову ў прадпрыемстваў вырасьлі да 6094 кг за год. На птушкафабрыках яйканоснасьць кураў-нясушак склала 307 яек за год. На прадпрыемствах вырабілі 80,6% яек, 75,8% жывёлы і птушкі на забой і 53% малака. Рэшта ў асноўным прыпадал на падсобныя гаспадаркі. На асабістыя сялянскія гаспадаркі прыпадала 8,1% вытворчасьці малака, 3,6% жывёлы і птушкі на забой і 1% яек&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Лясная гаспадарка ==
За 2018 год нарыхтавалі 92,9 млн м³ (71%) лесаматэрыялаў [[Хвоя|хвойных]] пародаў і 37,5 млн м³ — лісьцевых пародаў. Таксама нарыхтавалі 14,8 млн м³ паліўнай [[Драўніна|драўніны]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Рыбалоўства ==
Абарачэньне [[Рыбалоўства|рыбалоўных]] прадпрыемстваў у 2018 годзе склала 341,2 млрд рас. рублёў. За год вырабілі 817 000 тонаў сьвежай і ахалоджанай марской [[рыбы]], 157 000 тонаў жывой марской рыбы, 81 900 тонаў сьвежай і ахалоджанай прэснаводай рыбы, 47 300 тонаў [[Ракападобныя|ракападобных]] ([[крабы]]) і 72 600 тонаў жывой прэснаводнай рыбы&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Будаўніцтва ==
Аб’ём будаўніцтва ў 2018 годзе склаў 8,386 трлн рас. рублёў. Сярод 259 505 уведзеных у дзеяньне будынкаў агульнай плошчай 129,238 млн м² [[жытло]] склала 93,3%. За год пабудавалі 1070,6 тыс. новых [[кватэра]]ў. Плошча жылых памяшканьняў ва ўзьведзеных індывідуальнымі [[Забудова|забудоўнікамі]] дамах склала 32,5 млн м² (43,1% агульнага аб’ёму жытла). Сярод 17 452 нежылых будынкаў агульнай плошчай 28,652 млн м² камэрцыйныя складалі 35% (26,5% плошчы), прамысловыя 13,5% (14,6% плошчы), сельскагаспадарчыя 13,4% (19,8%), кіраўнічыя 6,9% (6,3%), аховы здароўя 3,7% (4%) і навучальныя 3,3% (10,5% плошчы). Сярод вытворчых збудаваньняў узьвялі фэрмы на 3008,5 тыс. галоваў птушкі, 436,1 тым. сьвіней, 183,2 тыс. буйной рагатай жывёлы і 44,1 тыс. авечак. Таксама прабурылі 5190 нафтавых і 11 газавых сьвідравіны. Адчынілі руднікі магутнасьцю 3,95 млн тонаў вугалю і 300 000 [[Медзь|меднай]] руды. Таксама ўзьвялі вытворчасьці магутнасьцю 2,55 млн тонаў [[чыгун]]у і 100 000 легкавых аўтамабіляў&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 1992—1998 гадах у Расеі назіраўся спад вытворчасьці. У выніку [[Рынак|рынкавых]] пераўтварэньняў гаспадарка краіны стала шматукладнай. З 1999 году пачаўся рост вытворчасьці. Доля [[Акцыянэрнае таварыства|акцыянэрных таварыстваў]] стала пераважаць над дзяржаўнымі прадпрыемствамі паводле ліку занятых і выпуску тавараў, а таксама колькасна. У 1999 годзе [[сукупны ўнутраны прадукт]] (СУП) Расеі склаў $593,4 млрд, што было 14-м паказьнікам у сьвеце. На душу насельніцтва прыпадала каля $4200 СУП. Прыватныя прадпрыемствы далі каля 70% СУП. Каля 160 000 [[Прамысловасьць|прамысловых]] прадпрыемстваў далі 26,8% СУП. У [[Эўропа|эўрапейская]] частцы Расеі разам з [[Урал]]ам выпусьцілі 72% [[кошт]]у прамысловых вырабаў. Галоўнай была [[Паліва|паліўна]]-энэргетычная галіна, на якую ў 1998 годзе прыпала 32,5% кошту вырабаў. Гандаль энэрганосьбітамі быў профілем адмыслоўваньня Расеі ў міжнародным [[Падзел працы|падзеле працы]]. У 1999 годзе здабыча [[Нафта|нафты]] разам з [[Газавы кандэнсат|газавым кандэнсатам]] склала 305 млн тонаў, што было 3-м паказьнікам у сьвеце. Каля 70% нафты здабылі ў Заходняй [[Сыбір]]ы]], рэшту ў [[Паволжа|Паволжы]] і на Ўрале. Пяць найбольшых нафтаперапрацоўчых заводаў у раёнах [[Нафтаздабыча|нафтаздабычы]] месьціліся ў такіх гарадах, як [[Самара]], [[Сызрань]] (Самарская вобласьць), [[Уфа]], [[Саратаў]] і [[Табольск]] (Цюменская вобласьць). У месцах спажываньня нафтапрадуктаў 5 найбольшых НПЗь месьціліся ў такіх гарадах, як Масква, [[Ніжні Ноўгарад]], [[Яраслаўль]], [[Хабараўск]] і [[Камсамольск-на-Амуры]] (Хабараўскі край). У 1999 годзе 5-ю найбольшымі прадпрыемствамі нафтавай прамысловасьці паводле здабычы былі: «[[Лукойл]]» (53 млн тонаў, 18%), «[[Сургутнафтагаз]]» (37 млн т, 12%) у [[Сургут|Сургуце]] (Ханты-Мансійская аўтаномная акруга), «[[Юкас]]» (34 млн т, 11%), «[[Татнафта]]» (24 млн тонаў, 9%) ў [[Альмецьеўск]]у (Татарстан) і «[[Сыданка|Сыбірска-Далёкаўсходняя нафтавая кампанія]]» (20 млн т, 7%). У Заходняй Сыбіры здабылі 90% [[Прыродны газ|прыроднага газу]]. Найбольшым прадпрыемствам быў «[[Газпрам]]». У 1999 годзе ў Расеі здабылі 249 млн тонаў каменнага і [[Буры вугаль|бурага]] вугалю, што было 5-м паказьнікам у сьвеце. Пяцю найбольшымі вугальнымі басэйнамі паводле здабычы былі: [[Кузьнецкі вугальны басэйн|Кузьнецкі]] (27%, [[Кемераўская вобласьць]]), [[Канска-Ачынскі вугальны басэйн|Канска-Ачынскі]] (15%, [[Краснаярскі край]]), [[Пячорскі вугальны басэйн|Пячорскі]] ([[Рэспубліка Комі]]), [[Іркуцкая вобласьць|Іркуцкі]] і [[Данецкі каменнавугальны басэйн|Данецкі]] ([[Растоўская вобласьць]]). [[Торф]] здабывалі ў Цэнтральным, [[Волга-Вяцкі гаспадарчы раён|Волга-Вяцкім]] і Ўральскім гаспадарчых раёнах, [[лупняк]] — у [[Ленінградзкая вобласьць|Ленінградзкай вобласьці]]&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Кніга|аўтар=[[Пётар Рогач]].|частка=Расея (гаспадарка)|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2001|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.13.djvu 13: Праміле — Рэлаксін]|старонкі=328—329|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0216-4|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;.

У 1999 годзе вытворчасьць [[Электраэнэргія|электраэнэргіі]] склала 848 млрд [[кіляват-гадзіна]], што было 4-м паказьнікам у сьвеце. Цеплавая [[электраэнэргетыка]] дала 69,6% магутнасьці і 68% вытворчасьці электраэнэргіі. На долю [[Гідраэнэргетыка|гідраэнэргетыкі]] прыпала 20,5% і 19% адпаведна, [[Ядзерная энэргетыка|ядзернай энэргетыкі]] — 9,9% і 13%. Пяцю найбольшымі [[Цеплавая электрычная станцыя|цеплавымі электрастанцыямі]] былі: [[Рэфцінская ДРЭС|Рэфцінская]] (3,8 млн кВт) ў [[Сьвярдлоўская вобласьць|Сьвярдлоўскай вобласьці]], [[Кастрамская ДРЭС|Кастрамская]] (3,6 млн кВт) ў [[Волгарэчанск]]у, [[Канакоўская ДРЭС|Канакоўская]] (3,6 млн кВт) ў [[Цьвярская вобласьць|Цьвярской вобласьці]], [[Сургуцкая ДРЭС-1|Сургуцкая]] (3,1 млн кВт) і [[Троіцкая ДРЭС|Троіцкая]] (2,4 млн кВт) ў [[Чалябінская вобласьць|Чалябінскай вобласьці]]. Шасьцю найбольшымі [[гідраэлектрастанцыя]]мі былі: [[Саяна-Шушанская ГЭС|Саяна-Шушанская]] (6,4 млн кВт, [[Хакасія]]) і [[Краснаярская ГЭС|Краснаярская]] (6 млн кВт) на рацэ [[Енісей]], [[Брацкая ГЭС|Брацкая]] (4,5 млн кВт) і [[Вусьць-Ілімская ГЭС|Вусьць-Ілімская]] (4,3 млн кВт) на рацэ [[Ангара]] ў Іркуцкай вобласьці, Валжанскія ў [[Валгаград]]зе (2,5 млн кВт) і Самары (2,3 млн кВт). Сямю найбольшымі [[Атамная электрастанцыя|атамнымі электрастанцыямі]] былі: [[Ленінградзкая АЭС|Ленінградзкая]] ([[Сасновы Бор (горад, Ленінградзкая вобласьць)|Сасновы Бор]]) і [[Курская АЭС|Курская]] ([[Курчатаў (Расея)|Курчатаў]], па 4 гігаваты), [[Балакоўская АЭС|Балакоўская]] (Саратаўская вобласьць) і [[Смаленская АЭС|Смаленская]] (Дзеснагорск, па 3 гігаваты), [[Калінінская АЭС|Калінінская]] (Удомля, Цьвярская вобласьць; 2 гігаваты), [[Новаваронеская АЭС|Новаваронеская]] (1,8 гігаваты) і [[Кольская АЭС|Кольская]] ([[Палярныя Зоры]], Мурманская вобласьць; 1,7 ГВт). Вытворчасьць, разьмеркаваньне і экспарт электраэнэргіі ажыцьцяўляла АТ «[[Сыстэмны апэратар Адзінай энэргетычнай сыстэмы|Адзіная энэргетычная сыстэма Расеі]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 1999 годзе [[чорная мэталюргія]] склала 7,7% СУП і была цалкам забясьпечанай [[Жалезная руда|жалезнай рудой]] і [[кокс]]ам. [[Марганец]] і [[хром]] завозілі з Украіны і [[Казахстан]]у. Ва ўмовах высокай засяроджанасьці вытворчасьці ўтварыліся 3 мэталюргічныя базы: 1) Уральская (46% вытворчасьці мэталу) з мэталюргічнымі камбінатамі поўнага цыклю ў [[Магнітагорск]]у (Чалябінская вобласьць), [[Ніжні Тагіл|Ніжнім Тагіле]] (Сьвярдлоўская вобласьць), [[Наватроіцк]]у ([[Арэнбурская вобласьць]]) і Чалябінску, а таксама пераробнымі ў [[Іжэўск]]у (Удмуртыя), [[Златавуст|Златавусьце]] (Чалябінская вобласьць) і [[Сяроў (горад)|Сярове]] (Сьвярдлоўская вобласьць); 2) Цэнтральная з камбінатамі поўнага цыклю ў [[Ліпецк]]у і [[Стары Аскол|Старым Асколе]] (Белгародзкая вобласьць) ды пераробнымі заводамі ў Маскве, [[Электрасталь|Электрасталі]] ([[Маскоўская вобласьць]]) і [[Арол (горад)|Арле]]; 3) Сыбірская з камбінатамі поўнага цыклю ў [[Новакузьнецк]]у (Кемераўская вобласьць) і пераробнымі ў [[Новасыбірск]]у, Краснаярску і [[Пятроўск-Забайкальскі]]м (Чыцінская вобласьць). Таксама буйнымі былі камбінат поўнага цыклю ў [[Чарапавец|Чарапаўцы]] (Валагодзкая вобласьць) і пераробныя заводы ў Валгаградзе, Ніжнім Ноўгарадзе і [[Колпіна (горад)|Колпіне]] (Санкт-Пецярбург). За 1999 год вырабілі: 40,1 млн тонаў [[чыгун]]у, што было 4-м паказьнікам у сьвеце; 51,5 млн тонаў [[Сталь|сталі]] (5-е месца ў сьвеце); 40,9 млн т пракату (6-е месца). [[Каляровая мэталюргія]] склала 7,6% СУП і працавала пераважна на ўласнай сыравіне. У ёй выплавілі звыш 70 відаў мэталаў. Вытворчасьць [[Медзь|медзі]] завяроджвалася на Ўрале: [[Краснаўральск]]  і [[Кіраўград]] у Сьвярдлоўскай вобласьці, [[Раўда]], [[Карабаш]] (Чалябінская вобласьць) і [[Меднагорск]] (Арэнбурская вобласьць). Заводы па рафінаваньні медзі месьціліся ў Маскве, Санкт-Пецярбургу і [[Кальчугіна|Кальчугіне]] ([[Уладзімерская вобласьць]]). [[Сьвінец]] і [[цынк]] выплаўлялі Чалябінску, [[Уладзікаўказ]]е (Паўночная Асэтыя), [[Бялова|Бялове]] (Кемераўская вобласьць) і [[Дальнягорск]]у ([[Прыморскі край]]). [[Нікель]] выраблялі ў [[Нарыльск]]у (Краснаярскі край), [[Орск]]у (Арэнбурская вобласьць), [[Верхні Ўфалей|Верхнім Уфалеі]] (Чалябінская вобласьць) і [[Манчагорск]]у ([[Мурманская вобласьць]]). [[Алюмін]]авая прамысловасьць месьцілася каля ГЭС, што выраблялі танную электраэнэргію, — у Краснаярску, [[Брацк]]у і [[Саянск]]у ў Іркуцкай вобласьці, Валгаградзе, [[Кандалакша|Кандалакшы]] (Мурманская вобласьць) і [[Волхаў (горад)|Волхаве]] (Ленінградзкая вобласьць). [[Цына]]вы канцэнтрат здабывалі на паўночным усходзе Сыбіры. Выплаўлялі цыну ў Новасыбірску і [[Падольск (Маскоўская вобласьць)|Падольск]]у (Маскоўская вобласьць). На долю Расеі прыпала каля 10% сусьветнага экспарту каляровых мэталаў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

На [[машынабудаваньне]] ў 1999 годзе прыпала 18% СУП Расеі. Вылучалася 5 галінаў: цяжкае, агульнае і сярэдняе машынабудаваньне, прыладабудаваньне і [[станкабудаваньне]]. Машынабудаваньне мела паўсюднае пашырэньне на землях Расеі. Сярод галінаў вылучалася вытворчасьць абсталяваньня: 1) для мэталюргіі — Орск, [[Екацярынбург]], Краснаярск, Іркуцк і Сызрань; 2) горна-шахтавага — Кемерава, Краснаярск, [[Чарамхова (горад)|Чарамхова]] (Іркуцкая вобласьць) і [[Капейск]] (Чалябінская вобласьць); 3) для нафтавай і газавай прамысловасьці — Валгаград, Самара, [[Цюмень]] і Екацярынбург; 4) энэргетычнага — Санкт-Пецярбург, Новасыбірск, Екацярынбург, [[Валгадонск]] («[[Атаммаш]]», Растоўская вобласьць) і [[Барнавул]] (Алтайскі край); 5) кавальска-прэсавага і цяжкіх [[Станок|станкоў]] — Колпіна, [[Іванава (Іванаўская вобласьць)|Іванава]], [[Варонеж]] і [[Ульянаўск|Ўльянаўск]]; 6) вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў — Масква, Санкт-Пецярбург, Екацярынбург, [[Тула]], Іжэўск і Ніжні Ноўгарад. [[Лякаматыў|Лякаматывы]] выраблялі ў [[Мурам]]е (Уладзімерская вобласьць), [[Каломна|Каломне]] (Маскоўская вобласьць), [[Бранск]]у і [[Людзінава|Людзінаве]] (Калуская вобласьць). [[Электравоз]]ы выпускалі ў [[Новачаркаск]]у (Растоўская вобласьць). Грузавыя [[вагон]]ы — у Ніжнім Тагіле, [[Абакан]]е (Хакасія), [[Цьвер|Цьвяры]], Алтайску і [[Калінінград]]зе. Пасажырскія вагоны — у Санкт-Пецярбургу і Цьвяры. Вагоны для [[мэтрапалітэн]]у — у Санкт-Пецярбургу і [[Мыцішчы|Мыцішчах]] (Маскоўская вобласьць, [[вагон 81-717/714]]). Найбольшымі асяродкамі марскога [[Суднабудаваньне|суднабудаваньня]] былі Санкт-Пецярбург, [[Выбарг]] (Ленінградзкая вобласьць), Калінінград, [[Архангельск]], [[Уладзівасток]] і [[Севераморск]] (Мурманская вобласьць); рачнога — Ніжні Ноўгарад, Валгаград, Цюмень і Краснаярск. Асяродкамі вытворчасьці самалётаў былі [[Смаленск]], Варонеж, Саратаў, Іркуцк і Камсамольск-на-Амуры; [[верталёт]]аў — [[Казань]] («[[Казанскі верталётны завод]]») і [[Растоў-на-Доне]]. У 1999 годзе вырабілі 175 000 грузавых аўтамабіляў, большасьць зь якіх у Маскве («[[Завод імя Ліхачова]]»), Ніжнім Ноўгарадзе («[[Горкаўскі аўтамабільны завод]]»), [[Набярэжныя Чаўны|Набярэжных Чаўнах]] (Татарстан, «[[КамАЗ]]») і [[Міяс]]е (Чалябінская вобласьць, «Урал»). Таксама выпусьцілі 954 000 легкавых аўтамабіляў у Маскве («[[Масквіч]]»), Ніжнім Ноўгарадзе, Ульянаўску («[[УАЗ]]»), Іжэўску, [[Ялабуга|Ялабузе]] (Татарстан) і [[Серпухаў|Серпухаве]] (Маскоўская вобласьць). Урэшце 50 000 [[аўтобус]]аў — у [[Лікіна-Дулёва|Лікіна-Дулёве]] (Маскоўская вобласьць, «[[Лікінскі аўтобусны завод]]») і [[Паўлава|Паўлаве]] ([[Ніжагародзкая вобласьць]], «Паўлаўскі аўтобус»). Выпускаліся камбайны 4 відаў: 2000 збожжаўборачных — у Растове-на-Доне, [[Таганрог]]у (Растоўская вобласьць) і Краснаярску; ільноўборачныя ў [[Бежацк]]у (Цьвярская вобласьць); бульбаўборачныя ў Туле і [[Разань|Разані]]; сіласаўборачныя ў [[Люберцы|Люберцах]] (Маскоўская вобласьць). У 1999 годзе выпусьцілі 15 400 трактароў, большасьць зь якіх у Валгаградзе, Чалябінску, [[Уладзімер (Уладзімерская вобласьць)|Уладзімеры]], [[Чэбаксары|Чэбаксарах]] (Чувашыя) і Санкт-Пецярбургу. Таксама выпусьцілі 7700 мэталарэзных станкоў, большасьць зь якіх у Маскве, Іванаве, Саратаве, Самары, Екацярынбургу і Санкт-Пецярбургу. Сярод побытавых прыладаў вырабілі 332 000 [[радыёпрымач]]оў, 281 000 [[тэлевізар]]аў, 1,173 млн [[лядоўня]]ў і маразільнікаў, 745 000 [[пыласмок]]аў і 999 000 [[Пральная машына|пральных машынаў]]. [[Электронная прамысловасьць]] засяроджвалася ў Маскве, Арле, Самары і [[Пенза|Пензе]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 1999 годзе [[хімічная прамысловасьць]] дала 7,3% СУП і цалкам забясьпечвалася мясцовай сыравінай. У 1999 годзе вырабілі 11,5 млн тонаў мінэральных [[Угнаеньне|угнаеньняў]], што было 5-м паказьнікам у сьвеце, 136 000 хімічных [[Валакно|валокнаў]], 2,2 млн тонаў сынтэтычнай смалы і [[Плястмаса|плястмасы]], 28 млн шынаў, 7,1 млн тонаў [[Серчаная кісьля|серчанай кісьлі]], 1,9 млн т [[Карбанат натру|кальцынаванай]] і 1 млн т [[Гідраксыд натру|каўстычнай]] соды. [[Азот]]ныя ўгнаеньні выраблялі ў [[Новамаскоўск (Расея)|Новамаскоўску]] ([[Тульская вобласьць]]), Ніжнім Тагіле, Кемераве, [[Ноўгарад]]зе, [[Тальяці]] (Самарская вобласьць) і [[Нявіннамыск]]у ([[Стаўрапольскі край]]). Калійныя — у [[Бярэзьнікі (горад)|Беразьніках]] і [[Салікамск]]у (Пермская вобласьць). [[Фосфар]]ныя — у [[Васкасенск]]у (Маскоўская вобласьць), Бранску, [[Перм|Пярмі]] і Краснаўральску. Хімічныя валокны выпускалі ў [[Энгельс (горад)|Энгельсе]] і [[Балакова|Балакове]] (Саратаўская вобласьць), Цьвяры, [[Клін (горад)|Кліне]] (Маскоўская вобласьць), Серпухаве і Разані. Плястмасу — у Ніжнім Тагіле, Цюмені, Уфэ, Казані і Мыцішчах. Соду — у Бярэзьніках, Салікамску, Стэрлітамаку ([[Башкартастан]]) і [[Каменск-Уральскі]] (Сьвярдлоўская вобласьць). Лясная, дрэваапрацоўчая і цэлюлёзна-папяровая прамысловасьць дала 3,9% СУП і мела трывалую сыравінную базу ў 4-х гаспадарчых раёнах: 1) Паўночна-Заходні — [[Котлас]] (Архангельская вобласьць), [[Сыктыўкар]] (Комі), [[Кондапага]] ([[Рэспубліка Карэлія]]) і [[Себеж]] (Пскоўская вобласьць); 2) Уральскі — [[Краснакамск]] (Пермская вобласьць), Салікамск і Перм; 3) Волга-Вяцкі — [[Балахна]] і [[Праўдзінск]] ([[Калінінградзкая вобласьць]]); 4) Заходне-Сыбірскі. Вытворчасьць справавой [[Драўніна|драўніны]] склала 69,8 млн м³ (4-е месца ў сьвеце), піламатэрыялаў — 19,1 млн м³ (6-е месца), [[Папера|паперы]] — 3 млн тонаў, [[кардон]]у — 1,6 млн т і [[Фанэра|фанэры]] — 1,3 млн м³. Пашырэньне мела вытворчасьць [[Мэбля|мэблі]], [[Драўнянавалакністая пліта сярэдняй шчыльнасьці|драўнянавалакністых]] (ДВП) і [[Драўнянастружкавая пліта|драўнянастружкавых]] плітаў (ДСП). Прамысловасьць [[Будаўнічыя матэрыялы|будаўнічых матэрыялаў]] разам са шкляной склала 4,2% прамысловасьці. Ва ўсіх гаспадарчых раёнах выраблялі [[цэмэнт]] (28,5 млн тонаў), зборныя [[жалезабэтон]]ныя канструкцыі (14,2 млрд м³) і будаўнічую [[Цэгла|цэглу]] (10,5 млрд штук, 2-е месца ў сьвеце). На [[Гусь-Хрустальны]] ва Ўладзімерскай вобласьці прыпадала каля 50% вытворчасьці [[Шкло|шкла]]. Спад прамысловай вытворчасьці ў найбольшай ступені адбіўся на [[тэкстыль]]най прамысловасьці, што страціла сыравінную базу ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]]. Вытворчасьць тканіны ў 1999 годзе склала 1657 млн м². Расея займала 5-е месца ў сьвеце паводле вытворчасьці [[Бавоўна|баваўнянай]] тканіны і 14-е — паводле вытворчасьці шарсьцяных. Таксама выпусьцілі 29,9 млн параў [[Абутак|абутку]], 215 млн [[Шкарпэткі|шкарпэтак]] і 79,2 млн [[трыкатаж]]ных вырабаў. Каля 70% вытворчасьці тканіны засяроджвалася ў Цэнтральным гаспадарчым раёне — Іванава, Масква, Уладзімер, Яраслаўль, [[Кінешма]] ([[Іванаўская вобласьць]]) і [[Нара-Фамінск]] (Маскоўская вобласьць). Харчовая прамысловасьць дала 13,7% прамвытворчасьці, большасьць якой забясьпечылі 9 галінаў: малочная, мясная, цукровая, [[алей]]ная, рыбная і рыба[[кансэрва]]вая, мукамольная, [[масла]]робная, сьпіртавая і піваварная. У 1999 годзе вытворчасьць малака склала 5,5 млн тонаў, [[Цукар|цукру]] — 6,9 млн т (2-е месца ў сьвеце), алею — 845 000 тонаў. Мясная прамысловасьць атрымала найбольшае разьвіцьцё ў Цэнтральным і Паўночна-Каўкаскім раёнах. Цукровая і алейная — Цэнтральна-Чарназёмным, Паўночна-Каўкаскім і Паволскім. Рыбная і рыбакансэрвавая — у партовых гарадах [[Мурманск]], Архангельск, Калінінград, [[Астрахань]] і Ўладзівасток&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

На долю [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] ў 1999 годзе прыпала 5,5% СУП. [[Расьлінаводзтва]] дало 51,8% валавай вытворчасьці, рэшту — жывёлагадоўля. Сельскагаспадарчыя прадпрыемствы сабралі 92% [[збожжа]], 93,8% [[Цукровы бурак|цукровых буракоў]] і 86,1% [[сланечнік]]у. На фэрмэрскія і падсобныя гаспадаркі прыпала  93% збору бульбы, 79,1% [[Агародніна|агародніны]], 61,3% вытворчасьці мяса і 50,9% малака. Сельская гаспадарка не забясьпечала патрэбы насельніцтва Расеі ў мясе і малацэ, якія пераважна завозілі з краінаў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропы]]. Угодзьдзі займалі 222 млн [[гектар]]аў (2,22 млн км², 13% земляў), зь іх пад збожжам 52,7%, кармавымі расьлінамі 34%, тэхнічнымі 8,5%, бульбай і гароднінай 4,8%. Асновай сельскай гаспадаркі была вытворчасьць збожжа. Асноўнай культурай была [[пшаніца]], якая займала 1/3 плошчы. Яе вырошчвалі ў Цэнтральна-Чарназёмным, Паўночна-Каўкаскім, Паволскім і Заходне-Сыбірскім раёнах. [[Жыта]], [[ячмень]], [[авёс]] і грэчку сеялі ў лясной зоне. Кукурузу і [[проса]] — у лесастэпавай і [[стэп]]авай. Рыс — на [[Далёкі Ўсход|Далёкім Усходзе]] і Паўночным Каўказе (нізоўі рэк [[Кубань]] і [[Церак]]). [[Соя|Сою]] — на Далёкім Усходзе. Цукровыя буракі і сланечнік вырошчвалі пераважна ў Цэнтральна-Чараназёмным раёне, на Паўночным Каўказе і ў Паволжы. [[Лён]]-даўгунец — у Цэнтральным і Паўночна-Заходнім раёнах. Бульбу і агародніну — амаль паўсюдна. Пладова-ягадныя насаджэньні і [[вінаград]]нікі пераважалі на Паўночным Каўказе. У 1999 годзе збор збожжа склаў 54,7 млн тонаў (ураджайнасьць 11,7 [[цэнтнэр]]/га), цукровых буракоў — 15,7 млн т (169 ц/га), сланечніку 4,1 млн т (7,4 ц/га), ільну-даўгунцу 23,7 млн т (2,3 ц/га), [[Бульба|бульбы]] — 31,3 млн т (96 ц/га) і гародніны — 12,3 млн т (142 ц/га). [[Жывёлагадоўля]] мела мяса-малочны кірунак. На 2000 годзе налічвалася 350 млн галоваў птушкі, 27,5 млн — буйной рагатай жывёлы, зь іх 12,9 млн [[карова]]ў, 18,3 млн сьвіней і 14 млн [[Авечка|авечак]] і козаў. Найбольшае пагалоўе буйной рагатай жывёлы было ў Паволжы, Цэнтральным раёне і Заходняй Сыбіры. Сьвіней было найбольш у Цэнтральна-Чарназёмным раёне, Паволжы і на Паўночным Каўказе. Авечак і козаў пераважна гадавалі ў Паволжы, на Паўночным Каўказе і ва [[Усходняя Сыбір|Ўсходняй Сыбіры]]. [[Алень|Алене]]гадоўля была пашыранай у [[Тундра|тундры]] і лесатундры. [[Пчалярства]] — у Татарстане і [[Башкартастан]]е, на [[Алтай|Алтаі]] і Далёкім Усходзе. [[Рыбалоўства]] было разьвітым у навакольных морах, унутраных вадаёмах і [[сажалка]]х. Улоў рыбы ў 2000 годзе склаў 4,7 млн тонаў. Здабывалі таксама [[Крэвэткі|крэвэтак]], [[краб]]аў, [[малюск]]аў і [[водарасьці]]. З улікам прыродных асаблівасьцяў у Расеі вылучалі 10 гаспадарчых раёнаў: Паўночна-Заходні, Цэнтральны, Волга-Вяцкі, Цэнтральна-Чарназёмны, Паволскі, Паўночна-Каўкаскі, Уральскі, Заходне-Сыбірскі, Усходне-Сыбірскі і Далёкаўсходні&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

[[Паслугі]] перавозак далі 6,6% СУП у 1999 годзе. Да ліку асноўных належала 5 відаў [[Шляхі зносін|шляхоў зносін]]: чыгуначныя, марскія, рачныя, паветраныя і [[трубаправод]]ныя. У грузаабароце на трубаправоды прыпадала 57,5%, чыгунку 36,3%, марскія перавозкі 3,6%, рачныя 1,9% і аўтамабільныя 0,7%. У паяжджанаабароце вядучае месца належала аўтамабільным (36,5%), чыгуначным (30%) і паветраным (11,3%) шляхам зносінаў. Даўжыня [[Чыгунка|чыгунак]] складала 86 200 км (3-е месца ў сьвеце), зь іх 30% элетрыфікавалі. Асноўныя чыгуначныя магістралі мелі шыротны напрамак. Галоўныя паяджанапатокі чыгункай ішлі між Масквой, Санкт-Пецярбургам і [[курорт]]ным гарадамі Каўказа. Марскія перавозкі былі асноўным спосабам зьнешнегаспадарчых сувязяў. На 1999 год налічвалася 695 суднаў з агульным танажам 3,9 млн рэгістровых тонаў. Каля 90% зьнешняга грузаабароту прыпадала на [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]], Чорнае і Азоўскае моры. Галоўнымі партамі былі [[Санкт-Пецярбург]], Выбарг, Калінінград, [[Новарасейск]] (Краснадарскі край), Уладзівасток, [[Находка]] (Прыморскі край) і [[Туапсэ]] ([[Краснадарскі край]]). Даўжыня рачных суднаходных шляхоў складала 89 100 км. Буйныя рэкі эўрапейскай часткі Расеі пры дапамозе каналаў утваралі адзіную глыбакаводную сетку шляхоў. На долю [[Волга|Волгі]] і яе прытокаў прыпадала 60% рачнога грузаабароту. Рачныя перавозкі мелі вялікае значэньне для поўначы Сыбіры. Даўжыня аўтадарог складала 573 500 км, зь іх 90% зь цьвёрдым пакрыцьцём. Аўтамагістралі разыходзіліся ад Масквы да марскіх партоў і іншых буйных гарадоў. Паветраныя шляхі зносінаў пераважна выкарыстоўвалі для перавозкі людзей, хуткапсавальных грузаў і для дастаўкі грузаў у аддаленыя мясьціны на поўначы. Налічвалася 845 [[лётнішча]]ў, зь іх 45 міжнародных і 66 фэдэральных. Галоўныя лётнішчы месьціліся ў Маскве, Санкт-Пецярбургу, Новасыбірску, Екацярынбургу, [[Адлер]]ы (Краснадарскі край), [[Мінэральныя Воды|Мінэральных Водах]] (Стаўрапольскі край), Краснаярску і Растове-на-Доне. Адзіная сетка нафта- і [[газаправод]]аў злучала месцы здабычы з прамысловымі цэнтрамі Расеі і краінамі [[Цэнтральная Эўропа|Цэнтральнай Эўропы]]. Даўжыня трубаправодаў складала 213 800 км. У 1999 годзе па іх перамясьцілі 802 млн тонаў грузаў. Зьнешні гандаль у 1999 годзе склаў $123,6 млрд, зь іх экспарт $75,4 млрд. У экспарце пераважалі нафта і [[нафтапрадукты]], прыродны газ, электраэнэргія, чорныя і каляровыя мэталы, [[каштоўныя камяні]], машыны і абсталяваньне, [[узбраеньне]] і хімічныя вырабы. Сярод увозімых тавараў пераважалі машыны і абсталяваньне, харчаваньне, хімічныя вырабы, чорныя і каляровыя мэталы, вырабы з каштоўных камянёў. Галоўнымі гандлёвымі партнэрамі былі: [[Нямеччына]] (8,3% экспарту і 12,7% імпарту), Беларусь (6,4% і 10,4%), Украіна (7,7% і 7,4%), ЗША (7,4% і 9,5%), Італія (4,5% і 4,2%) і Вялікабрытанія (4,1% і 2,8%). Беларуска-расейскі гандаль склаў $7 млрд за 1999 год, зь іх $3,8 млрд прыпала на экспарт. У Беларусь пастаўлялі нафту, прыродны газ, каменны [[вугаль]], электраэнэргію, [[Цэлюлёза|цэлюлёзу]], паперу і кардон, чорныя мэталы, легкавыя і грузавыя аўтамабілі, трактары, тэлевізары, лядоўні і маразільнікі, радыёпрымачы і мэталапракат. На 1999 год у Расеі налічвалася 25 000 [[Сумеснае прадпрыемства|сумесных прадпрыемстваў]]. [[Свабодная эканамічная зона|свабодныя эканамічныя зоны]] працавалі ў Санкт-Пецярбургу і Выбаргу, на [[Сахалін]]е, у Кузбасе і Калінінградзкай вобласьці. Дзейнічала каля 8000 падарожніцкіх прадпрыемстваў. У 1998 годзе Расею наведала 15,8 млн падарожнікаў. Прыбытак ад падарожніцтва склаў $7,1 млрд&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

На 2013 год у Расеі налічвалася звыш 3,5 млн іншаземцаў, якія былі ўцягнутымі ў [[Ценявая гаспадарка|ценявое]] прадпрымальніцтва, у тым ліку ў складзе злачынных груповак&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Юшкевіч.|загаловак=Як бізнэсу знайсьці рабочых|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20131106/1383710603-yak-biznesu-znaysci-rabochyh|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=6 лістапада 2013|нумар=210 (27575)|старонкі=[http://zviazda.by/wp-content/uploads/2013/11/1383710559_7.pdf 7]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Эканоміка}}

[[Катэгорыя:Эканоміка Расеі]]</text>
      <sha1>nbiyarhaj2pf1bvw9v6krksjudullw6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Шатляндыі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>222435</id>
    <revision>
      <id>2620712</id>
      <parentid>2576301</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T08:02:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620712</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7576" sha1="ttq52a2u03qp18u14na0tjhczce9dh3" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| Абэрдын-Ліга    = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | Абэрдын-Сэзон    = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Абэрдын    = 5 месца
| ГартсЭдынб-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ГартсЭдынб-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ГартсЭдынб = 7 месца
| ГібэрніянЭ-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ГібэрніянЭ-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ГібэрніянЭ = 3 месца
| Дандзі-Ліга     = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | Дандзі-Сэзон     = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Дандзі     = 10 месца
| ДандзіЮнай-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ДандзіЮнай-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДандзіЮнай = 4 месца
| Кілмарнок-Ліга  = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | Кілмарнок-Сэзон  = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Кілмарнок  = 9 месца
| Матэрўэл-Ліга   = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | Матэрўэл-Сэзон   = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Матэрўэл   = 8 месца
| РосКаўнціД-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | РосКаўнціД-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РосКаўнціД = 11 месца (паніжэньне)
| РэйнджарзГ-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | РэйнджарзГ-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РэйнджарзГ = 2 месца
| СэлтыкГлаз-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | СэлтыкГлаз-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СэлтыкГлаз = 1 месца
| Сэнт-Джонс-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | Сэнт-Джонс-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Сэнт-Джонс = 12 месца (паніжэньне)
| Сэнт-Мірэн-Ліга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | Сэнт-Мірэн-Сэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Сэнт-Мірэн = 6 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| ГамільтанА-Ліга = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | ГамільтанА = 10 месца (паніжэньне)
| ГрынакМорт-Ліга = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | ГрынакМорт = 6 месца
| Данфэрмлін-Ліга = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | Данфэрмлін = 7 месца
| Лівінгстан-Ліга = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | Лівінгстан-Сэзон = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Лівінгстан = 2 месца (падвышэньне)
| ПартыкТыст-Ліга = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | ПартыкТыст = 4 месца
| РэйтРовэрз-Ліга = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | РэйтРовэрз = 5 месца
| Фалкірк-Ліга    = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | Фалкірк    = 1 месца (падвышэньне)
| ЭрЮнайтэд-Ліга  = [[Чэмпіянат шатляндзкай прафэсійнай лігі|Чэмпіянат прафэсійнай лігі]] | ЭрЮнайтэд  = 3 месца

&lt;!-- 3 дывізіён --&gt;
| ІнвэрнэсКа-Ліга = [[Першая ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Першая ліга]] | ІнвэрнэсКа = 7 месца
| АлоаАтлеты-Ліга = [[Першая ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Першая ліга]] | АлоаАтлеты = 5 месца
| КўінофСаўт-Ліга = [[Першая ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Першая ліга]] | КўінофСаўт = 3 месца
| Дамбартан-Ліга  = [[Першая ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Першая ліга]] | Дамбартан  = 10 месца (паніжэньне)

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| БрыхінСіці-Ліга = [[Гайлэнд ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Гайлэнд ліга]] | БрыхінСіці = 2 месца
| Каўдэнбіт-Ліга  = [[Лоўлэнд ліга чэмпіянату Шатляндыі па футболе|Лоўлэнд ліга]] | Каўдэнбіт  = 10 месца

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Шатляндыя]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ttq52a2u03qp18u14na0tjhczce9dh3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаксьнінскі раён</title>
    <ns>0</ns>
    <id>225056</id>
    <revision>
      <id>2620647</id>
      <parentid>2465885</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T14:25:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Каштанов Варелий</username>
        <id>91345</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Геаграфія */</comment>
      <origin>2620647</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2562" sha1="ce2ujqvlsrefbdre183wm7rbn4f2gk6" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка}}
'''Шаксьні́нскі раён''' ({{мова-ru|Шекснинский район}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на поўдні [[Валагодзкая вобласьць|Валагодзкай вобласьці]] ў [[Расея|Расеі]]. Адміністрацыйным цэнтарам зьяўляецца мястэчка [[Шаксна (Шаксьнінскі раён)|Шаксна]].

== Геаграфія ==
Шаксьнінскі раён мяжуе з [[Кірылаўскі раён|Кірылаўскім]], [[Валагодзкі раён|Валагодзкім]] і [[Чарапавецкі раён|Чарапавецкім]] раёнамі, а таксама зь [[Яраслаўская вобласьць|Яраслаўскай вобласьцю]] на поўдні. Плошча раёну складае 2528,07 км². Рака Котёл [https://geohack.toolforge.org/geohack.php?language=ru&amp;pagename=%D0%9A%D0%BE%D1%82%D1%91%D0%BB,_%D1%83%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%B5&amp;params=58.9736_N_39.2486_E_scale:100000_globe:Earth_type:watercourse]

== Гісторыя ==
Рака [[Шаксна (рака)|Шаксна]] заўсёды была адным з асноўных водных шляхоў, якія злучалі цэнтральную частку Расею з [[Анескае возера|Анескім возерам]] і з [[Паўночная Дзьвіна|Паўночнай Дзьвіной]]. Мястэчка [[Шаксна (Шаксьнінскі раён)|Шаксна]], якое раньней было вядома пад назвай Нікольскае, вядомае з 1590 году. Шаксьнінскі раён быў утвораны 12 студзеня 1965 году адпаведнасьці з пастановай [[Усерасейскі цэнтральны выканаўчы камітэт|УЦВК]].

== Насельніцтва ==
Насельніцтва раёну па стане на 2017 год складала 33 415 чалавек. Пры гэтым у гарадзкіх умовах месьціліся каля 60% насельніцтва.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20200809084931/https://sheksnainfo.ru/ Сайт раённай адміністрацыі]{{ref-ru}}

{{Валагодзкая вобласьць}}

[[Катэгорыя:Шаксьнінскі раён| ]]</text>
      <sha1>ce2ujqvlsrefbdre183wm7rbn4f2gk6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620656</id>
      <parentid>2620647</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T16:24:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Рэдагаваньне [[Special:Contributions/Каштанов Варелий|Каштанов Варелий]] ([[User talk:Каштанов Варелий|гутаркі]]) скасаванае да папярэдняй вэрсіі [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]]</comment>
      <origin>2465885</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2345" sha1="ttkvpykanxi3b26lnp818tpsv7jdx5m" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка}}
'''Шаксьні́нскі раён''' ({{мова-ru|Шекснинский район}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на поўдні [[Валагодзкая вобласьць|Валагодзкай вобласьці]] ў [[Расея|Расеі]]. Адміністрацыйным цэнтарам зьяўляецца мястэчка [[Шаксна (Шаксьнінскі раён)|Шаксна]].

== Геаграфія ==
Шаксьнінскі раён мяжуе з [[Кірылаўскі раён|Кірылаўскім]], [[Валагодзкі раён|Валагодзкім]] і [[Чарапавецкі раён|Чарапавецкім]] раёнамі, а таксама зь [[Яраслаўская вобласьць|Яраслаўскай вобласьцю]] на поўдні. Плошча раёну складае 2528,07 км².

== Гісторыя ==
Рака [[Шаксна (рака)|Шаксна]] заўсёды была адным з асноўных водных шляхоў, якія злучалі цэнтральную частку Расею з [[Анескае возера|Анескім возерам]] і з [[Паўночная Дзьвіна|Паўночнай Дзьвіной]]. Мястэчка [[Шаксна (Шаксьнінскі раён)|Шаксна]], якое раньней было вядома пад назвай Нікольскае, вядомае з 1590 году. Шаксьнінскі раён быў утвораны 12 студзеня 1965 году адпаведнасьці з пастановай [[Усерасейскі цэнтральны выканаўчы камітэт|УЦВК]].

== Насельніцтва ==
Насельніцтва раёну па стане на 2017 год складала 33 415 чалавек. Пры гэтым у гарадзкіх умовах месьціліся каля 60% насельніцтва.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20200809084931/https://sheksnainfo.ru/ Сайт раённай адміністрацыі]{{ref-ru}}

{{Валагодзкая вобласьць}}

[[Катэгорыя:Шаксьнінскі раён| ]]</text>
      <sha1>ttkvpykanxi3b26lnp818tpsv7jdx5m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>225382</id>
    <revision>
      <id>2620613</id>
      <parentid>2424091</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:19:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Будова */ +[[Звадкаваны вуглевадародны газ]] [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <origin>2620613</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56185" sha1="mmg1jlv0ab0puo0jvktzlvwbeiyevyx" xml:space="preserve">{{Каардынаты|40|24|18|паўночнае|49|52|58|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія
|назва               = ДНКАР
|арыгінальная_назва  = {{мова-az|Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti|скарочана}}
|лягатып             = Logo of SOCAR.svg
|выява               =
|тып                 = 
|лістынг             = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = Травень 1920
|закрытая            = 
|заснавальнікі       = Урад [[Азэрбайджанская ССР|Азэрбайджанскай ССР]]
|уласьнікі           = Урад [[Азэрбайджан]]у
|краіна              = Азэрбайджан
|разьмяшчэньне       = [[Баку]]
|адрас               = [[Нарыманаўскі раён]], прасп. Гейдара Аліева, д. 121&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Тэлефоны|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/home/contact-us/phone-numbers|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;
|ключавыя постаці    = [[Роўнаг Абдулаеў]], Юсіфзадэ Хошбахт&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кіраўніцтва|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/management/socar-president|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;
|галіна              = нафтавая прамысловасьць
|прадукцыя           = [[авіягаза]], [[аміяк]], [[бутан]], [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]], [[ізапрапілавы сьпірт]], [[мазута]],[[мачавіна]], [[мэтаноль]], [[нафта]], нафтавы [[кокс]], [[поліэтылен]], [[прыродны газ]]
|паслугі             = 
|абарачэньне         = {{Рост}}111,198 млрд [[Азэрбайджанскі манат|манатаў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Наргіз Карымава, Сулейман Гасымаў|загаловак=Кансалідаваная фінансавая справаздача за 2018 год|спасылка=http://www.socar.az/socar/assets/documents/az/socar-financial-reports/Maliyye.hesabat.2018.pdf|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=31 траўня 2019|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt; ($65,41 млрд&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Валютныя курсы азэрбайджанскага манату на 31 сьнежня 2018 году (1,7 за даляр)|спасылка=https://www.cbar.az/currency/rates?date=31/12/2018|выдавец=[[Цэнтральны банк Азэрбайджану]]|мова=az|дата публікацыі=31 сьнежня 2018|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;; 2018 год)
|апэрацыйны прыбытак = {{Рост}}3,595 млрд манатаў ($2,114 млрд; 2018 год)
|чысты прыбытак      = {{Падзеньне}}1,224 млрд манатаў ($720 млн; 2018 год)
|лік супрацоўнікаў   = 50 332 (2019 год)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача ўстойлівага разьвіцьця за 2018 год|спасылка=http://www.socar.az/socar/assets/documents/az/socar-annual-reports/illik-hesabat-2018.pdf|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=31 траўня 2019|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;
|матчына кампанія    = 
|даччыныя кампаніі   = «[[Азэрыгаз]]», «[[Азэрыхімія]]»
|аўдытар             = «Эрнст і Янг» (Ангельшчына)
|сайт                = [http://socar.az/socar/az/home/ socar.az]
}}
'''Дзяржа́ўная на́фтавая кампа́нія Азэрбайджа́нскай Рэспу́блікі''' (ДНКАР, {{мова-az|ARDNŞ|скарочана}}) — найбольшае прадпрыемства Азэрбайджану, заснаванае ў траўні 1920 году ў якасьці «Азнафты».

На 2020 год займалася пошукам, выведкай і распрацоўкай радовішчаў [[Нафта|нафты]] і прыроднага газу. Ажыцьцяўляла здабычу, перапрацоўку і перавозку нафты, прыроднага газу і [[Газавы кандэнсат|газавага кандэнсату]]. Пастаўляла нафту, нафтахімічныя вырабы і [[прыродны газ]] на замежны і ўнутраны рынкі. Улучала 3 вытворчыя аб’яднаньні, па адным нафта- і газаперапрацоўчым заводзе, завод глыбакаводных плятформаў, 2 трэсты, навукова-дасьледчы інстытут і 23 даччыныя [[Юрыдычная асоба|юрыдычныя асобы]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра ДНКАР|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/about-socar/discover-socar|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Гандлёвыя прадстаўніцтвы працавалі ў 2 краінах Азіі — Грузіі (Тбілісі) і Турэччыне ([[Стамбул]]), а таксама ў 4 краінах Эўропы — Нямеччыне ([[Франкфурт-на-Майне]]), Румыніі (Бухарэст), Украіне (Кіеў) і Швайцарыі ([[Жэнэва]] і [[Цюрых]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ДНКАР у сьвеце|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/home/socar-world-wide|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. У 2018 годзе ДНКАР здабыла 6,525 млрд [[Кубамэтар|кубамэтраў]] прыроднага газу, што склала 21% газаздабычы Азэрбайджану&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паказьнікі газаздабычы|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/home/socar-world-wide|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2019|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Нафтаздабыча дасягнула 7,542 млн тонаў, што склала 19% агульнакраёвай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паказьнікі нафтаздабычы|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/economics-and-statistics/economics-and-statistics/oil-production|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2019|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Будова ==
На 2020 год Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі ўлучала 3 вытворчыя аб’яднаньні (ВА), 5 заводаў і 2 трэсты, навукова-дасьледчы інстытут і вышэйшую школу:
* ВА ''«[[Азэрыгаз]]»'' разьмярковаўвала прыродны газ праз 44 372 км [[трубаправод]]аў сярод 1,312 млн спажыўцоў у Азэрбайджане. Прадпрыемства налічвала 6 вытворчых падразьдзяленьняў, 8 частак магістральных [[газаправод]]аў, 7 кампрэсарных станцыяў, 67 газаабслуговых аддзяленьняў, 155 газаразьмеркавальных станцыяў, зь іх 79 аўтаматычных, і 35 газаразьмеркавальных пунктаў. За 2019 год прадпрыемства перапампавала 12,6 млрд кубамэтраў прыроднага газу. Значную частку газу пастаўлялі на [[Цеплавая электрычная станцыя|цеплавыя электрастанцыі]] краіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вытворчае аб'яднаньне «Азэрыгаз»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/azerigas-production-union|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|копія=http://www.socar.az/socar/en/company/organization/azerigas-production-union|дата копіі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ВА ''«[[Азэрыхімія]]»'' ўлучала рамонтна-будаўнічы аддзел і завод [[поліэтылен]]у (ЭП-300, Палімэр-120) з цэхам [[Ізапрапілавы сьпірт|ізапрапілавага сьпірту]] і вытворчасьцю [[пара]]вой і электрычнай энэргіі. Завод меў гадавую магутнасьць: 260 000 тонаў [[этылен]]у, 136 000 т [[прапілен]]у, 120 000 т [[поліпрапілен]]у, 25 000 т прамысловага і 24 400 т абсалютнага ізапрапілавага сьпірту, 1750 т абсалютнага дыізапрапілавага сьпірту. Таксама за гадзіну выпускалася 480 тонаў пары і 32 мэгаваты [[Электраэнэргія|электраэнэргіі]]. За 2019 год выпусьцілі 103 000 тонаў поліэтылену. Ачышчальнае збудаваньне завода мела содневую магутнасьць 2600 кубамэтраў вады, якую спускалі на палі для [[Арашэньне|арашэньня]] і ў [[Касьпійскае мора]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вытворчае аб'яднаньне «Азэрыхімія»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/azerikimya-production-union|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|копія=http://www.socar.az/socar/en/company/organization/azerikimya-production-union|дата копіі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ВА ''«Азнафта»'' распрацоўвала 34 радовішчы нафты і газу. Зь іх 20 знаходзілася на сушы, а 14 астатніх у Касьпійскім моры. Прадпрыемства налічвала 2 падземныя газасховішчы і 14 вытворчых падразьдзяленьняў, якія здабывалі нафту і газ на 5700 сьвідравінах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вытворчае аб'яднаньне «Азнафта»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/azneft-production-union|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Газаперапрацоўчы завод»'' улучаў газасховішча, перапрацоўчы [[цэх]] і 21 працоўную пляцоўку. Гадавая магутнасьць 5 бэнзінавых сэпаратараў дазваляла перапрацоўваць 4,5 млрд кубамэтраў прыроднага газу. Завод выпускаў [[бэнзін]], [[Бутан (рэчыва)|бутан]] і сумесь [[прапан]]-бутан, а таксама [[Звадкаваны вуглевадародны газ|звадкаваны]] і сухі газ ды газавы кандэнсат&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газаперапрацоўчы завод|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/gas-processing-plant|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Нафтаперапрацоўчы завод імя Гейдара Аліева»'' прымаў 21 з 24 гатункаў азэрбайджанскай нафты, зь якіх выпускаў 15 відаў нафтапрадуктаў, у тым ліку аўтамабільны бэнзін, [[Авіягаза|авіягазу]], [[дызэльнае паліва]], [[Мазута|мазуту]] і нафтавы [[кокс]]. Завод цалкам пакрываў унутраныя патрэбы ў нафтапрадуктах. Таксама ў 2019 годзе 45% нафтапрадуктаў паставілі за мяжу. Абсталяваньне завода ўлучала: агрэгат першаснай ачысткі ЭД-АВ-6 (1976 г.), каталітычны пераўтваральнік (1980 г.), паступовы каксавальнік (1986 г.) і каталітычны зломнік (1993 г.)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Нафтаперапрацоўчы завод імя Гейдара Аліева»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/heydar-aliyev-oil-refinery|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Бакінскі завод глыбакаводных плятфораў імя Гейдара Аліева»'' распрацоўваў, вырабляў, перавозіў і ўсталёўваў марскія плятформы на глыбыню да 200 мэтраў, рэзэрвуары да 105 000 кубамэтраў, газааддзяляльнікі зь ціскам 100 [[Атмасфэра (адзінка вымярэньня)|атмасфэраў]], мэталічныя трубы дыямэтрам да 4,5 мэтру і таўшчынёй сьценкі да 9 см, зварачныя электроды відаў 6013 і 7018, а таксама мэталічныя кроквенныя рамы і калёны, кранавыя бэлькі і калённыя злучальнікі, бункеры і масты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бакінскі завод глыбакаводных плятфораў імя Гейдара Аліева»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/heydar-aliyev-baku-deep-water-jacket-factory|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Мэтанолявы завод»'' меў гадавую магутнасьць 650 000 тонаў [[Мэтаноль|мэтылавага]] сьпірту чысьцінёй 99,99% і сховішча на 48 000 тонаў. На заводзе было 400 супрацоўнікаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мэтанолявы завод|спасылка=http://www.socar.az/socar/en/company/organization/socar-methanol-plant|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Карбамідны завод»'' меў магутнасьць 650 000 т [[Мачавіна|мачавіны]] за год і 1200 т [[аміяк]]у за дзень, што пакрывала ўнутраныя патрэбы сельскай гаспадаркі Азэрбайджану ў [[азот]]ных угнаеньнях. Налічвалася 300 супрацоўнікаў. Вытворчыя патрэбы ў газе складалі 435 млн кубамэтраў за год&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Карбамідны завод|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/carbamide-plant|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Аб'яднаны трэст бурэньня»'' ўлучаў аддзелы абсталяваньня, бурыльных паслугаў, дастаўкі і [[цэмэнт]]аваньня, а таксама 5 аддзелаў выведкі радовішчаў: Порт Баіл, Нафтавыя Скалы, [[Апшэрон]], Гобустан і Сахіл. Ажыцьцяўляў выведку і распрацоўку 25 радовішчаў на сушы і ў моры. На 2020 год працягвалася бурэньне на радовішчах Губа-Касьпій, Еўлах-Аджабедзі, Ашагі Кур’яны і Апшэрон, а таксама ў моры на Бакінскім і Апшэронскім архіпэлягах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Аб'яднаны трэст бурэньня»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/integrated-drilling-trust|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''«Трэст нафтагазавага будаўніцтва»'' меў прадстаўніцтвы ў Аб’яднаных Арабскіх Эміратах ([[Абу Дабі]]) і Грузіі, а таксама 7 аддзелаў: 1) адмысловага рамонту, 2) [[жалезабэтон]]ных вырабаў, 3) складоў, 4) зваркі, 5) выпрабаваньняў, 6) гаспадаркі, 7) якасьці. На 2020 год трэст выступаў падрадчыкаў на радовішчах Гунашлі і Нафтавыя Скалы, Пяшчаным востраве і астравах [[Піралахі]], Чылаў і [[Хара-Зіра]]. Ажыцьцяўляў будаўніцтва трубаправодаў на глыбіні да 150 мэтраў, газавых кампрэсарных станцыяў на сушы і ў моры, падземных газасховішчаў, марскіх [[пірс]]аў да 30 мэтраў і [[Прыстань|прыстаняў]], нафтасховішчаў і марскіх плятформаў на глыбіні да 150 мэтраў, а таксама пракладку і ўзьвядзеньне сеткі электрасілкаваньня, высакавольтных [[Лінія электраперадачы|лініяў электраперадачы]] і падводных кабэляў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Трэст нафтагазавага будаўніцтва»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/oil-and-gas-construction-trust|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''Навукова-дасьледчы праектны інстытут нафты і газу'' меў звыш 80 лябараторыяў з 22 дактарамі і 188 [[Кандыдат навук|кандыдатамі]] навук, якія распрацавалі звыш 1200 [[патэнт]]аў у галіне [[Геалёгія|геалёгіі]] і інжынэрнай справы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Навукова-дасьледчы праектны інстытут нафты і газу|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/oil-and-gas-research-and-design-institute|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''[[Бакінская вышэйшая школа нафты]]'' рыхтавала бакаляўраў і [[Магістратура|магістраў]] інжынэрнай справы ў галіне аўтаматызацыі, нафтавай прамысловасьці і хіміі, а таксама магістраў кіраваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бакінская вышэйшая школа нафты|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/organization/baku-higher-oil-school|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Tank trucks, Sabir (P1090299).jpg|значак|270пкс|Аўтазапраўка ДНКАР (2019 год)]]
Таксама ДНКАР належалі ўчасткі 4 міжнародных трубаправодаў у межах Азэрбайджану:
* Нафтаправод «Баку—[[Новарасейск]]» дыямэтрам 53 см і магутнасьцю 105 000 бочак за дзень адчынілі ў кастрычніку 1996 году. ДНКАР валодала 231 з 1330 км яго працягласьці. На ім дзейнічла 3 пампавальныя станцыі ў [[Сангачаль|Сангачале]], Сумгаіце і [[Сіязан]]е, а таксама замяральная станцыя ў памежнай вёсцы [[Шырванаўка]] (Гусарскі раён)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нафтаправод «Баку—Новарасейск»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/transportation/baku-novorossiysk-oil-pipeline|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* Заходні экспартны трубаправод «[[Баку—Супса]]» дыямэтрам 53 см цягнуўся 833 км ад Санчагальскага тэрміналу на Касьпійскім моры да грузінскага нафтаналіўнога тэрміналу на [[Чорнае мора|Чорным моры]]. Яго запусьцілі ў сьнежні 1998 году. Першы [[танкер]] у [[Супса|Супсе]] запоўнілі 8 красавіка 1999 году. На нафтаправодзе дзейнічала па 3 пампавальныя станцыі ў Азэрбайджане і Грузіі, пускавая станцыя ў Азэрбайджане і 2 станцыі зьніжэньня ціску ў Грузіі. У Супсе знаходзілася 3 нафтасховішчы агульным абсягам на мільён бочак нафты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заходні экспартны трубаправод «Баку—Супса»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/transportation/baku-supsa-western-export-pipeline|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* Асноўны экспартны нафтаправод «Баку—Тбілісі—[[Джэйхан]]» цягнуўся 1768 км на поўдзень Турэччыны да [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]]. 6 траўня 2005 году яго запусьцілі. 4 чэрвеня 2006 году напоўнілі першы танкер у Джэйхане, дзе стаіць 7 нафтасховішчаў агульным абсягам 2 млн бочак нафты. Яго магутнасьць складала мільён бочак нафты за дзень. [[Дыямэтар]] нафтаправода складаў 46/42/34 [[Цаля|цалі]]. На ім працавала 8 пампавальных станцыяў: па 2 у Азэрбайджане і Грузіі, 4 у Турэччыне. Таксама дзейнічала 3 пускавыя станцыі: 1 у Азэрбайджане і 2 у Турэччыне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Асноўны экспартны нафтаправод «Баку—Тбілісі—Джэйхан»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/transportation/baku-tbilisi-ceyhan-btc-main-export-oil-pipeline|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* [[Газаправод]] «Баку—Тбілісі—[[Эрзурум]]» даўжынёй 980 км і дыямэтрам 42 цалі запусьцілі ў сакавіку 2007 году для паставак у Грузію і Турэччыну з касьпійскага радовішча Шах-Дэніз. Яго магутнасьць складала 20 млрд кубамэтраў прыроднага газу за год. На ім стаяла 4 станцыі дастаўкі, зь іх 1 у Азэрбайджане і 3 у Грузіі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газаправод «Баку—Тбілісі—Эрзурум»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/transportation/baku-tbilisi-erzurum-gas-pipeline|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

=== Падзел здабычы ===
На 2020 год Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі ўдзельнічала ў пагадненьнях аб падзеле здабычы нафты і газу на 10 радовішчах на сушы: 50% — Кюрсангі Гарабаглі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кюрсангі Гарабаглі|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/production-sharing-agreements-onshore/kursengi-garabaghli|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;; па 25% — Балаханы, Зіг Хоўсан і Сураханы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Балаханы і іншыя радовішчы|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/production-sharing-agreements-onshore/balakhany-and-other-fields|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;, па 20% — Кюроўдаг, Мурадханлі, Нэфтчала, Падар і Пірсахат; 15% — Мушоўдаг Каламедын. У моры ДНКАР дзяліла 5 радовішчаў: Апшэрон і Шафак-Асіман — па 50%&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апшэрон|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/production-sharing-agreements-offshore/absheron|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;, Бахар і Гум-Дэніз — 20%, Азэры-Чыраг-Гунашлі — 11%, Ша-Дэніз — 10%.

=== Аўтазапраўкі ===
[[Файл:SOCAR gasoline filling station at M06.jpg|значак|260пкс|Аўтазапраўка ДНКАР ва Ўкраіне ([[Ровенскі раён]], 2018 год)]]
На 2020 год ДНКАР валодала сеткай аўтазаправачных станцыях у 4 краінах: 11 у Азэрбайджане (засн. 2008 г.)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нафтапрадукт|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/services/socar-petroleum|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|ова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;, 70 у Грузіі (засн. 2006)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ДНКАР Грузія Нафта|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/services/socar-petroleum|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|ова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;, 9 ва Ўкраіне ([[Адэса]], Кіеў і [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласьць)|Мікалаеў]], з 2009-га)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ДНКАР Энэргія Ўкраіна|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/services/socar-energy-ukraine|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|ова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;, 11 у Румыніі (з 2011-га)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=АТ «ДНКАР Нафта Румынія»|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/activities/services/socar-petroleum-sa-romania|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|ова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Пастаўкі ў Беларусь ==
У 2011 годзе Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі (ДНКАР) паставіла на «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]» (Гомельская вобласьць) мільён тонаў нафты па $838 за тону. У 2016 годзе пастаўкі склалі 560 000 тонаў азэрбайджанскай лёгкай нафты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Баку і Менск абмяркоўваюць выкарыстаньне нафтаправода «Адэса-Броды»|спасылка=https://m.bel.sputnik.by/economy/20200122/1043755859/Baku--Mnsk-abmyarkovayuts-vykarystanne-naftapravoda-Adesa-Brody.html|выдавец=[[Спадарожнік (радыё)|Радыё «Спадарожнік»]]|дата публікацыі=22 студзеня 2020|дата доступу=13 красавіка 2020}}&lt;/ref&gt;. 27 лютага 2020 году канцэрн «[[Белнафтахім]]» заключыў з ДНКАР дамову на пастаўку 160 000 тонаў нафты на 2 [[танкер]]ах у сакавіку праз украінскі нафтаправод [[Адэса]]—[[Броды (горад)|Броды]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Белнафтахім» дамовіўся з азэрбайджанскай ДНКАР аб пастаўцы 160 тыс. т нафты|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belnaftahim-damoviusja-z-azerbajdzhanskaj-socar-ab-pastautsy-160-tys-t-nafty-85616-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 лютага 2020|дата доступу=13 красавіка 2020}}&lt;/ref&gt;. 6 сакавіка 1-ы танкер выйшаў з турэцкага порту [[Джэйхан]] і 12 сакавіка прыбыў у порты Адэсы, дзе зьліў 90 000 тонаў нафты. З улікам замовы яшчэ 2 танкераў з [[Новарасейск]]а і грузінскай [[Супса|Супсы]] абсяг дамовы вырас да 250 000 тонаў нафты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы танкер з азэрбайджанскай нафтай для Мазырскага НПЗ прыбыў у порт Адэсы|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-tanker-z-azerbajdzhanskaj-naftaj-dlja-mazyrskaga-npz-prybyu-u-port-adesy-86035-2020/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=12 сакавіка 2020|дата доступу=13 красавіка 2020}}&lt;/ref&gt;. 17 сакавіка «Мазырскі НПЗ» пачаў перапрацоўку азэрбайджанскай нафты зь 1-га танкера. Другі танкер з Новарасейска даставіў нафту ў Адэсу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мазырскі НПЗ пачаў перапрацоўку першай партыі азэрбайджанскай нафты|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/mazyrski-npz-pachau-perapratsouku-pershaj-partyi-azerbajdzhanskaj-nafty-86100-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=17 сакавіка 2020|дата доступу=13 красавіка 2020}}&lt;/ref&gt;. 23 сакавіка ДНКАР адгрузіла 85 000 тонаў нафты ў Супсе для 3-га танкера, які 24 сакавіка прыбыў у Адэсу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Азэрбайджан адгрузіў чарговую партыю нафты для Беларусі|спасылка=https://m.bel.sputnik.by/economy/20200323/1044244404/Azerbaydzhan-adgruz-chargovuyu-partyyu-nafty-dlya-Belarus.html|выдавец=Радыё «Спадарожнік»|дата публікацыі=23 сакавіка 2020|дата доступу=13 красавіка 2020}}&lt;/ref&gt;. 11 красавіка ў [[Паўднёвы порт]] Адэскай вобласьці прыбыў танкер з 85 000 тонаў нафты. Дамова з ДНКАР прадугледжвала пастаўку да мільёна тонаў нафты цягам 2020 году&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Белнафтахім» у красавіку чакае пастаўкі азэрбайджанскай і нарвэскай нафты|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belnaftahim-u-krasaviku-chakae-pastauki-azerbajdzhanskaj-i-narvezhskaj-nafty-86638-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=10 красавіка 2020|дата доступу=13 красавіка 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Спонсарства ==
На 2020 год Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі (ДНКАР) мела Палац культуры «Хімік» у [[Сумгаіт|Сумгаіце]], пры якім дзейнічалі [[бібліятэка]] і некалькі музычных гуртоў, танцавальных ансамбляў, творчых студыяў і клюбаў, а таксама навучальныя курсы. На дзяржаўныя сьвяты яны выступалі з канцэртам у дзіцячых прытулках і вайсковых частках, дамах зьнявечаных і састарэлых&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Культурна-масавыя мерапрыемствы|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/management/socar-president|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Штогод ДНКАР фінансуе [[рамонт]] некалькіх вясковых школ у 7 горных раёнах на паўночным захадзе Азэрбайджану&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Установы адукацыі|спасылка=http://socar.az/socar/az/social-responsibility/regional-projects/educational-institutions|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Да 2020 году ДНКАР прабурыла 23 артэзіянскія сьвідравіны для забесьпячэньня вяскоўцаў пітной вадой у 10 сельскагаспадарчых раёнах: 7 — у [[Агсуйскі раён|Агсуйскім]], 5 — у [[Балакенскі раён|Балакенскім]] і 4 — у [[Загатальскі раён|Загатальскім]], а таксама па адной у [[Гусарскі раён|Гусарскім]], [[Лерыцкі раён|Лерыцкім]], [[Фізулінскі раён|Фізулінскім]] (усход), [[Хачмаскі раён|Хачмаскім]], [[Шамахінскі раён|Шамахінскім]], [[Шамкірскі раён|Шамкірскім]] і [[Шэкінскі раён|Шэкінскім]] раёнах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Водазабесьпячэньне|спасылка=http://socar.az/socar/az/social-responsibility/regional-projects/water-supply|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Паводле Ўказу прэзыдэнта Азэрбайджану ад 1 ліпеня 2004 году № 298, ДНКАР разьмясьціла 15 000 сем'яў [[Уцекачы|уцекачоў]] з [[Нагорны Карабах|Нагорнага Карабаху]] ў інтэрнатах на ўсходзе [[Агдамскі раён|Агдамскага раёну]]. Пазьней прадпрыемства наняло каля 3000 уцекачоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Клопат пра перамешчаных асобаў|спасылка=http://socar.az/socar/az/social-responsibility/social-support/care-about-displaced-persons|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. Таксама ДНКАР належаў спартова-аздараўляльны асяродак «Нафтавік», дзе працавала 178 трэнэраў у 34 відах гульняў, якія рыхтавалі некалькі тысячаў маладых спартоўцаў на 13 пляцоўках. Падрыхтаваныя ў «Нафтавіку» спартоўцы складалі большасьць прадстаўнікоў Азэрбайджану на [[Алімпійскія гульні|Алімпійскіх гульнях]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Спартова-аздараўленчы асяродак «Нафтавік»|спасылка=http://socar.az/socar/az/social-responsibility/sport/neftchi-oilman-health-and-sport-center|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

Ад 2003 году ДНКАР ёсьць галоўным спонсарам [[Зборная Азэрбайджану па футболе|зборнай Азэрбайджану па футболе]] і [[Асацыяцыя футбольных фэдэрацыяў Азэрбайджану|Асацыяцыі футбольных фэдэрацыяў Азэрбайджану]] (АФФА). 17 траўня 2013 году [[Зьвяз эўрапейскіх футбольных асацыяцыяў]] ([[Базэль]], Швайцарыя) абвясьціў ДНКАР адным з галоўных спонсараў [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2016 году|чэмпіянату Эўропы па футболе 2016 году]] ў Францыі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ДНКАР|спасылка=https://www.affa.az/49|выдавец=[[Асацыяцыя футбольных фэдэрацыяў Азэрбайджану]]|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2014 году старшыня [[Эўрапейскія алімпійскія камітэты|Эўрапейскіх алімпійскіх камітэтаў]] Патрык Хікі падпісаў у Баку пагадненьне аб абвяшчэньні ДНКАР афіцыйным партнэрам [[Эўрапейскія гульні|Эўрапейскіх гульняў]] 2015 году ў Азэрбайджане&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Горад-гаспадар першых Эўрапейскіх гульняў 2015 году, Баку, прымае старшыню ЭАК|спасылка=https://www.eurolympic.org/fr/bakou-la-ville-hote-des-premiers-jeux-europeens-2015-a-accueilli-le-president-des-coe/|выдавец=[[Эўрапейскія алімпійскія камітэты]] (Рым, Італія)|мова=fr|дата публікацыі=22 верасьня 2014|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 23 красавіка 2019 году ДНКАР стала партнэрам аўтагонкі «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая ўзнагарода Азэрбайджану||sr|Велика награда Азербејџана}} 2019 году», якая прайшла 26—28 красавіка ў Баку ў рамках першынства сьвету «[[Формула-1|Формулы-1]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сёлета гонка «Формулы-1» прайдзе пад назвай «Вялікая ўзнагароду Азэрбайджану» ДНКАР|спасылка=https://azertag.az/xeber/Builki_Formula_1_yarisi_SOCAR_Azerbaycan_Qran_Prisi_adi_altinda_kechirilecek-1273434|выдавец=[[Эўрапейскія алімпійскія камітэты]] (Рым, Італія)|мова=az|дата публікацыі=23 красавіка 2019|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:Baku pipelines.svg|міні|зьлева|Асноўныя азэрбайджанскія нафтаправоды]]
У траўні 1920 году ўрад [[Азэрбайджанская ССР|Азэрбайджанскай ССР]] утварыў «Азнафту», якая злучыла [[Нацыяналізацыя|нацыяналізаваныя]] нафтавыя промыслы на радовішчах [[Балаханы]], [[Сабунчынскі раён|Сабунчу]] і [[Рамана]], распрацаваных у 1871 годзе. Першым кіраўніком дзяржаўнага прадпрыемства стаў расейскі інжынэр [[Аляксандар Сераброўскі]], які ўзначальваў яго да 1926 году. Пазьней прадпрыемства насіла назвы «Азэрнафтакамітэт», «Азнафтакамбінат» і «Азнафтаздабыча». У 1949 годзе ўпершыню ў сьвеце распрацавалі марское радовішча [[Нафтавыя скалы]] (Піралахінскі раён). У 1970 годзе прадпрыемству вярнулі назву «Азнафта». 3 сьнежня 1991 году прэзыдэнт Азэрбайджану [[Аяз Муталібаў]] падпісаў Указ аб пераўтварэньні прадпрыемства ў дзяржаўны [[канцэрн]]. 13 верасьня 1992 году азэрбайджанскі прэзыдэнт [[Абульфаз Эльчыбэй]] зацьвердзіў Указ аб стварэньні Дзяржаўнай нафтавай кампаніі Азэрбайджанскай Рэспублікі (ДНКАР), паводле якога «Азнафта» [[Паглынаньне|паглынула]] вытворчае аб’яднаньне «Азнафтахімія». 10 студзеня 1994 году прэзыдэнт [[Гейдар Аліеў]] ухваліў Указ № 50 аб стварэньні ў складзе ДНКАР 2 вытворчых аб’яднаньняў нафта- і газаздабычы — аднаго ў моры і другога на сушы. 24 студзеня 2003 году Гейдар Аліеў падпісаў Указ № 844 аб злучэньне 2 ВА нафта- і газаздабычы ў моры і на сушы ў ВА «Азнафта»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/company/about-socar/history-of-socar|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 7 сакавіка 2007 году прэзыдэнт [[Ільхам Аліеў]] зацьвердзіў Указ № 539, якім злучыў аддзелы выведкі 5 радовішчаў «Азнафты» з аддзеламі абсталяваньня і закрыцьця ў «Аб'яднаны трэст бурэньня». 7 кастрычніка 2009 году [[прэзыдэнт Азэрбайджану]] ўхваліў Указ № 164, якім перадаў газаперапрацоўчы завод у падпарадкаваньне ДНКАР. У 2010 годзе ДНКАР дасягнула 92% глыбіні нафтаперапрацоўкі і 72% выхаду сьветлых нафтапрадуктаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паказьнікі перапрацоўкі|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/economics-and-statistics/economics-and-statistics/refining-data|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. У траўні 2012 году ДНКАР заснавала Бакінскую вышэйшую школу нафты. У 2013 годзе ў [[Гарадаскі раён|Гарадаскім раёне]] Баку запусьцілі «Мэтанолявы завод» на ангельскім абсталяваньні. 16 студзеня 2019 году ў [[Сумгаіт|Сумгаіце]] запусьцілі «Карбамідны завод».

=== Здарэньні ===
23 кастрычніка 2014 году 4 рамонтнікі ДНКАР загінулі на плятформе № 441 Нарыманаўскага радовішча ў выніку [[Апоўзень|апоўзьня]] ў мора&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сумесная заява МНС і ДНКАР|спасылка=http://fhn.gov.az/?aze/news/xeber/2014/10/23/12266|выдавец=[[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Азэрбайджану]]|мова=az|дата публікацыі=23 кастрычніка 2014|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 4 сьнежня 2015 году 3 нафтавікі зьніклі бязь вестак з плятформы № 501 на Нафтавых Скалах (Пірахалінскі раён) у выніку [[Бура|буры]] на [[Касьпійскае мора|Касьпійскім моры]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Архіў навінаў за сьнежань 2015 году (17 сьнежня - ДНКАР акажа аднаразовую матэрыяльную дапамогу сем'ям 3-х нафтавікоў, зьніклых бязь вестак у Нафтавых Скалах)|спасылка=http://socar.az/socar/az/news-and-media/news-archives/news-archives/2015/12|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=31 сьнежня 2015|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. У той дзень марская бура дасягала 38 мэтраў за сэкунду, што выклікала хвалі вышынёй да 9 мэтраў. А 17:40 на глыбакаводнай плятформе № 10 радовішча Гюнэшлі зламіла дапаможную трубу падводнага [[газаправод]]а пад ціскам 110 [[Бар (адзінка вымярэньня)|бараў]], што выклікала [[пажар]]. Праз гэта спынілі здабычу прыроднага газу і нафты на 28 сьвідравінах плятформы. А 22:45 адзін нафтавік патануў і яшчэ 30 зьнікла бязь вестак, калі бура сарвала ратавальную [[Шлюпка|шлюпку]] з крука. 5 сьнежня іх шлюпку знайшлі пустой за 50 км на поўдзень ад плятформы № 10&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сумесная заява ДНКАР, МНС і Галоўнай пракуратуры Рэспублікі ў сувязі са здарэньнем на глыбакаводнай плятформе № 10 радовішча Гюнэшлі|спасылка=http://fhn.gov.az/?aze/news/xeber/2015/12/5/17477|выдавец=Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Азэрбайджану|мова=az|дата публікацыі=5 сьнежня 2015|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 6 сьнежня знайшлі целы 6 зьніклых бязь вестак. 27 сьнежня 2015 году цела аднаго зьніклага знайшлі ў [[Туркмэністан|туркмэнскіх]] водах Касьпійскага мора, 11 студзеня 2016 году — яшчэ адно цела. 15 студзеня 2016 году пажарнікі патушылі пажар на найбольшай газавай сьвідравіне плятформы № 10&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Патушылі пажар на адной са сьвідравінаў плятформы № 10 радовішча Гюнэшлі|спасылка=http://fhn.gov.az/?aze/news/xeber/2016/1/15/18007|выдавец=Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Азэрбайджану|мова=az|дата публікацыі=15 студзеня 2016|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. На 29 студзеня 2016 году лік знойдзеных целаў дасягнуў 11, яшчэ 19 нафтавікоў заставаліся зьніклымі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Архіў навінаў за студзень 2016 году (29 студзеня - Заява пра здарэньні, што адбыліся 4 сьнежня 2015 году на радовішчах Гюнэшлі і Нафтавыя Скалы)|спасылка=http://socar.az/socar/az/news-and-media/news-archives/news-archives/2016/01|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=31 студзеня 2016|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;. 10 лютага 2016 году пажар на плятформе № 10 цалкам патушылі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Патушылі пажар на плятформе № 10 радовішча Гюнэшлі|спасылка=http://fhn.gov.az/?aze/news/xeber/2016/2/10/18339|выдавец=Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Азэрбайджану|мова=az|дата публікацыі=10 лютага 2016|дата доступу=15 траўня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Электронны зварот|спасылка=http://www.socar.az/socar/az/home/contact-us/email-us|выдавец=Дзяржаўная нафтавая кампанія Азэрбайджанскай Рэспублікі|мова=az|дата публікацыі=2020|дата доступу=13 траўня 2020}}

{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Нафтавыя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Азэрбайджанскія дзяржаўныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Азэрбайджану]]
[[Катэгорыя:Транснацыянальныя карпарацыі]]
[[Катэгорыя:Баку]]
[[Катэгорыя:Газавыя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Дзяржаўныя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Савецкія прадпрыемствы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1920 годзе]]</text>
      <sha1>mmg1jlv0ab0puo0jvktzlvwbeiyevyx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сантус (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>227742</id>
    <revision>
      <id>2620669</id>
      <parentid>2603905</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:20:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Santos_FC?oldid=1296011204</comment>
      <origin>2620669</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13781" sha1="qbx5s4slsmtykdy52n23y8zk0vcr37g" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Сантус
|Лягатып          = LogoSantosFC.png
|ПоўнаяНазва      = Santos Futebol Clube
|Заснаваны        = 1912
|Горад            = [[Сантус]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Эстадыю Ўрбану Калдэйра]]
|Умяшчальнасьць   = 16 068
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|СантусЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Сантус}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
| pattern_la1 = _santos25h
| pattern_b1 = _santos25h
| pattern_ra1 = _santos25h
| pattern_sh1 = _santos25h
| pattern_so1 = 
| leftarm1 = FFFFFF
| body1 = FFFFFF
| rightarm1 = FFFFFF
| shorts1 = FFFFFF
| socks1 = FFFFFF
| pattern_la2 = _santos24a
| pattern_b2 = _santos24a
| pattern_ra2 = _santos24a
| pattern_sh2 = _santos24a
| pattern_so2 = 
| leftarm2 = 000000
| body2 = 000000
| rightarm2 = 000000
| shorts2 = 000000
| socks2 = 000000
}}
«'''Са́нтус'''» ({{мова-pt|Santos Futebol Clube}}) — [[Бразылія|бразыльскі]] футбольны клюб з гораду [[Сантус]], базуецца ў квартале Віла Бэлміру. Акрамя чэмпіянату Бразыліі выступае ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўліста]], якая ёсьць першынством штату [[Сан-Паўлу (штат)|Сан-Паўлу]].

Клюб быў заснаваны ў 1912 годзе з ініцыятывы трох аматараў спорту Раймунду Маркеса, Марыю Фэраза дэ Кампуса і Аржэміру дэ Соўзы Жуніёра, бо дагэтуль спартовых клюбаў у горадзе не ставала. З таго часу «Сантус» стаў адным з самых пасьпяховых бразыльскіх клюбаў, стаўшы сымбалем [[Жога Баніту]] ({{мова-be|прыгожая гульня|скарочана}}) у футбольнай культуры. Залатыя часы прыпалі на 1960-я, калі за клюб гулялі таленавітыя гульцы, як то [[Жылмар]], [[Маўру Рамус]], [[Мэнгалвію]], [[Антонію Вілсан Віейра Анорыю|Каўтыньню]], [[Жазэ Масія|Пэпэ]] і [[Пэле]], апошні зь якіх быў названы [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнародным алімпійскім камітэтам]] «Спартоўцам стагодзьдзя»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080421234635/http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/news/2002/05/29/pele_icon/ «Pelé still in global demand»]. CNN Sports Illustrated.&lt;/ref&gt; і шырока прызнаны як лепшы і найбольш дасканалы футбаліст у гісторыі гульні. Менавіта гэтыя гульцы паспрыялі таму, што ў 1962 годзе «Сантус» здабыў адразу 2 тытулы і 2 кубкі, атрымаўшы перамогу ў Лізе Паўліста і [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыі А]], а таксама здабыўшы [[Кубак Лібэртадорэс]] і [[Міжкантынэнтальны кубак|Кубак Эўропы/Паўднёвай Амэрыцы]]&lt;ref&gt;[http://www.rsssf.com/tablesi/intconclub62.html «Intercontinental Club Cup 1962»]. RSSSF.&lt;/ref&gt;. 20 студзеня 1998 году «Сантус» стаў першым клюбам у сьвеце, які дасягнуў мяжы 10 тысячаў галоў за ўсю гісторыю футболу&lt;ref&gt;[https://archive.today/20130615225645/http://www.santosfc.com.br/noticias/conteudo.asp?id=25043#.TltysV1m2-A «Santos: 100 anos»]. Papo de Bola.&lt;/ref&gt;, такім чынам клюб быў прызнаны ФІФА адным з самых пасьпяховых клюбаў XX стагодзьдзя.

Звычайнымі колерамі «Сантуса» ёсьць белыя кашулі, зь белымі шортамі і шкарпэткамі. У 2013 годзе клюб зьяўляўся другім самым каштоўным клюбам Бразыліі і [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]], а таксама займаў 38-ы радок у сьпісе самых каштоўных клюбаў у сьвеце паводле зьвестак кансалтангавай агенцыі [[Brand Finance]]. Што тычыцца прыбытку, «Сантас» зьяўляўся чацьвёртым самым заможным спартовым клюбам Бразыліі, бо ў 2012 годзе гадавы абарот клюбу складаў звыш за 114 мільёнаў даляраў&lt;ref&gt;[https://www.blogdobg.com.br/confira-quais-sao-os-10-clubes-mais-ricos-do-brasil/ «Confira quais são os 10 clubes mais ricos do Brasil»]. Blog Do BG.&lt;/ref&gt;. Галоўнымі супернікамі клюбу ёсьць «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]», «[[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]» і «[[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]». Самым вядомым гімнам «Сантуса» ёсьць кампазыцыя «[[Леан-ду-Мар]]», якую напісаў [[Манжэры Нэту]].

== Гісторыя ==
У пачатку XX стагодзьдзя горад [[Сантус]] набыў вялікае значэньне для Бразыліі. Ягоны порт стаў адным з найбуйнейшых у сьвеце, а [[кава]], асноўны прадукт у тыя часы, была найбольш экспартаваным прадуктам краіны&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110822020447/http://www.novomilenio.inf.br/porto/portoh00.htm «História do Porto de Santos»]. Novo Milenio.&lt;/ref&gt;. З прытокам прыбыткаў заможныя асобы гораду сталі ўсё больш зацікаўлены ў тым, каб горад быў прадстаўлены ў спорце. У Сантусе былі шырока прадстаўленыя ў першую чаргу водныя віды спорту, такія як [[акадэмічнае веславаньне]], які на той час звычайна быў найбольш папулярным відам сярод моладзі, але тут жа былі дастаткова моцныя футбольныя клюбы.

[[Файл:Santos1913.jpg|значак|зьлева|«Сантус» у 1913 годзе.]]
Аднак у 1910 годзе «[[Атлетыку Інтэрнасьянал Сантус|Атлетыку Інтэрнасьянал]]» быў ліквідаваны, а ў 1911 годзе «[[Амэрыкану Сан-Паўлу|Амэрыкану]]» пераехаў у [[Сан-Паўлу]]. Паколькі мясцовыя студэнты былі незадаволеныя такімі падзеямі, у сядзібе клюбу Канкордыя адбылася сустрэча з мэтай стварэньня новай футбольнай каманды&lt;ref name=&quot;santosfc&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100525204517/http://www.santosfc.com.br/historia/default.asp?c=Hist%F3ria&amp;st=A+Trajet%F3ria «História: A Trajetória»]. Santos FC.&lt;/ref&gt;. Сход доўжыўся 14 гадзінаў, а сярод галоўных прадстаўнікоў на ім былі мясцовыя спартоўцы Раймунду Маркес Франсішку, Марыю Фэрас дэ Кампус і Аржэміру дэ Соўза Жуніяр&lt;ref name=&quot;santosfc&quot;/&gt;. Падчас сустрэчы ўзьніклі сумневы адносна назвы, якую варта было надаць клюбу. Было прапанавана некалькі варыянтаў, але аднагалосна была ўхваленая назва «Сантус»&lt;ref name=&quot;santosfc&quot;/&gt;. Такім чынам, клюб афіцыйна паўстаў 14 красавіка 1912 году, за некалькі гадзінаў да таго, як [[Тытанік]] затануў у [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]].

[[Файл:Araken Patusca (1933).jpg|значак|Першая зорка клюбу [[Аракен Патуска]].]]
Першы таварыскі матч клюбу адбыўся 23 чэрвеня 1912 году на полі Віла Макуку супраць мясцовага клюбу пад назвай «Тэрэза». «Сантус» перамог зь лікам 2:1. Першы гол за «сантыстаў» правёў Анаклету Фэрамэнта да Сылва, а пазьней яшчэ адзін правёў Жэраўле Марэйра Рыбэйру. Першы афіцыйны ж матч быў згуляны 15 верасьня таго ж году, у якім «Сантус» перамог зь лікам 3:2. Арналду Сылвэйра, які быў адным з заснавальнікаў «Сантуса», забіў першы афіцыйны гол клюбу. У 1913 годзе каманда дэбютавала ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўлісты]], дзе 1 чэрвеня была разгромленая «[[Піньейрус Сан-Паўлу|Германіяй]]» зь лікам 8:2. Сваю першую перамогу «Сантус» здабыў у сустрэчы супраць «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянсу]]» зь лікам 3:6, але паразы ад «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёналу]]» і «Амэрыкану» зь лікам 5:1 і 6:1 адпаведна, а таксама высокі кошт паездак, вымусілі каманду адмовіцца ад турніру&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120823102317/http://www.rsssfbrasil.com/tablesrz/sp1913.htm «Campeonato Paulista 1913 APEA»]. RSSSF&lt;/ref&gt;. У 1914 годзе праз благі фінансавы стан «Сантус» гуляў толькі таварыскія матчы.

Паміж сэзонамі 1917 і 1926 гадоў «Сантус» уважаўся таленавітай камандай, але максымум узьнімаўся толькі на чацьвертае месца. Сытуацыя зьмянілася ў 1927 годзе, а першым сапраўднай зоркай каманды стаў [[Аракен Патуска]], які быў сынам першага прэзыдэнта «Сантуса». Ён жа стаў першым «сантыстам», які быў запрошаны да складу [[Зборная Бразыліі па футболе|зборнай Бразыліі]] на першы [[чэмпіянат сьвету па футболе 1930 году|чэмпіянат сьвету 1930 году]]. Футбаліст згуляў адзін матч супраць [[Зборная Югаславіі па футболе|зборнай Югаславіі]]. «Сантус» увайшоў у час нестабільных вынікаў, што супала зь пераходам клюбу да прафэсіяналізму. У 1933 годзе прэзыдэнт «Сантуса» публічна абвесьціў, што клюб набыў прафэсійны статус. Пасьля гэтага ў 1935 годзе адбыўся першы вялікі посьпех клюбу, якім стаў тытул чэмпіёнаў штату. Пасьля гэтага многія ключавыя гульцы каманды-пераможцы пакінулі клюб, а пасьля сыходу Патускі ў 1937 годзе вынікі значна пагоршыліся.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Santos fc firstlogo.png|значак|Першая эмблема «Сантуса».]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 8
:: 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1968, 2002, 2004

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 1
:: 2010

* '''[[Ліга Паўліста|Чэмпіён штату Сан-Паўлу]]''': 22
:: 1935, 1955, 1956, 1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1967,
:: 1968, 1969, 1973, 1978, 1984, 2006, 2007, 2010, 2011, 2012,
:: 2015, 2016

* '''Турнір Рыю-Сан-Паўлу''': 5
:: 1959, 1963, 1964, 1966, 1997

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1962, 1963, 2011

* '''[[Рэкопа КАМНЭБОЛ]]''': 1
:: 1998

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1962, 1963, 2011

* '''[[Міжкантынэнтальны кубак]]''': 2
:: 1962, 1963

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.santosfc.com.br/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Сантус (футбольны клюб)| ]]</text>
      <sha1>qbx5s4slsmtykdy52n23y8zk0vcr37g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620699</id>
      <parentid>2620669</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T06:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дасягненьні */ выдаліў паўтор</comment>
      <origin>2620699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13709" sha1="flcl060ci1nfbzi75z4w47xx0vktqri" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Сантус
|Лягатып          = LogoSantosFC.png
|ПоўнаяНазва      = Santos Futebol Clube
|Заснаваны        = 1912
|Горад            = [[Сантус]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Эстадыю Ўрбану Калдэйра]]
|Умяшчальнасьць   = 16 068
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|СантусЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Сантус}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
| pattern_la1 = _santos25h
| pattern_b1 = _santos25h
| pattern_ra1 = _santos25h
| pattern_sh1 = _santos25h
| pattern_so1 = 
| leftarm1 = FFFFFF
| body1 = FFFFFF
| rightarm1 = FFFFFF
| shorts1 = FFFFFF
| socks1 = FFFFFF
| pattern_la2 = _santos24a
| pattern_b2 = _santos24a
| pattern_ra2 = _santos24a
| pattern_sh2 = _santos24a
| pattern_so2 = 
| leftarm2 = 000000
| body2 = 000000
| rightarm2 = 000000
| shorts2 = 000000
| socks2 = 000000
}}
«'''Са́нтус'''» ({{мова-pt|Santos Futebol Clube}}) — [[Бразылія|бразыльскі]] футбольны клюб з гораду [[Сантус]], базуецца ў квартале Віла Бэлміру. Акрамя чэмпіянату Бразыліі выступае ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўліста]], якая ёсьць першынством штату [[Сан-Паўлу (штат)|Сан-Паўлу]].

Клюб быў заснаваны ў 1912 годзе з ініцыятывы трох аматараў спорту Раймунду Маркеса, Марыю Фэраза дэ Кампуса і Аржэміру дэ Соўзы Жуніёра, бо дагэтуль спартовых клюбаў у горадзе не ставала. З таго часу «Сантус» стаў адным з самых пасьпяховых бразыльскіх клюбаў, стаўшы сымбалем [[Жога Баніту]] ({{мова-be|прыгожая гульня|скарочана}}) у футбольнай культуры. Залатыя часы прыпалі на 1960-я, калі за клюб гулялі таленавітыя гульцы, як то [[Жылмар]], [[Маўру Рамус]], [[Мэнгалвію]], [[Антонію Вілсан Віейра Анорыю|Каўтыньню]], [[Жазэ Масія|Пэпэ]] і [[Пэле]], апошні зь якіх быў названы [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнародным алімпійскім камітэтам]] «Спартоўцам стагодзьдзя»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080421234635/http://sportsillustrated.cnn.com/soccer/world/2002/world_cup/news/2002/05/29/pele_icon/ «Pelé still in global demand»]. CNN Sports Illustrated.&lt;/ref&gt; і шырока прызнаны як лепшы і найбольш дасканалы футбаліст у гісторыі гульні. Менавіта гэтыя гульцы паспрыялі таму, што ў 1962 годзе «Сантус» здабыў адразу 2 тытулы і 2 кубкі, атрымаўшы перамогу ў Лізе Паўліста і [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыі А]], а таксама здабыўшы [[Кубак Лібэртадорэс]] і [[Міжкантынэнтальны кубак|Кубак Эўропы/Паўднёвай Амэрыцы]]&lt;ref&gt;[http://www.rsssf.com/tablesi/intconclub62.html «Intercontinental Club Cup 1962»]. RSSSF.&lt;/ref&gt;. 20 студзеня 1998 году «Сантус» стаў першым клюбам у сьвеце, які дасягнуў мяжы 10 тысячаў галоў за ўсю гісторыю футболу&lt;ref&gt;[https://archive.today/20130615225645/http://www.santosfc.com.br/noticias/conteudo.asp?id=25043#.TltysV1m2-A «Santos: 100 anos»]. Papo de Bola.&lt;/ref&gt;, такім чынам клюб быў прызнаны ФІФА адным з самых пасьпяховых клюбаў XX стагодзьдзя.

Звычайнымі колерамі «Сантуса» ёсьць белыя кашулі, зь белымі шортамі і шкарпэткамі. У 2013 годзе клюб зьяўляўся другім самым каштоўным клюбам Бразыліі і [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]], а таксама займаў 38-ы радок у сьпісе самых каштоўных клюбаў у сьвеце паводле зьвестак кансалтангавай агенцыі [[Brand Finance]]. Што тычыцца прыбытку, «Сантас» зьяўляўся чацьвёртым самым заможным спартовым клюбам Бразыліі, бо ў 2012 годзе гадавы абарот клюбу складаў звыш за 114 мільёнаў даляраў&lt;ref&gt;[https://www.blogdobg.com.br/confira-quais-sao-os-10-clubes-mais-ricos-do-brasil/ «Confira quais são os 10 clubes mais ricos do Brasil»]. Blog Do BG.&lt;/ref&gt;. Галоўнымі супернікамі клюбу ёсьць «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]», «[[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]» і «[[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]». Самым вядомым гімнам «Сантуса» ёсьць кампазыцыя «[[Леан-ду-Мар]]», якую напісаў [[Манжэры Нэту]].

== Гісторыя ==
У пачатку XX стагодзьдзя горад [[Сантус]] набыў вялікае значэньне для Бразыліі. Ягоны порт стаў адным з найбуйнейшых у сьвеце, а [[кава]], асноўны прадукт у тыя часы, была найбольш экспартаваным прадуктам краіны&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110822020447/http://www.novomilenio.inf.br/porto/portoh00.htm «História do Porto de Santos»]. Novo Milenio.&lt;/ref&gt;. З прытокам прыбыткаў заможныя асобы гораду сталі ўсё больш зацікаўлены ў тым, каб горад быў прадстаўлены ў спорце. У Сантусе былі шырока прадстаўленыя ў першую чаргу водныя віды спорту, такія як [[акадэмічнае веславаньне]], які на той час звычайна быў найбольш папулярным відам сярод моладзі, але тут жа былі дастаткова моцныя футбольныя клюбы.

[[Файл:Santos1913.jpg|значак|зьлева|«Сантус» у 1913 годзе.]]
Аднак у 1910 годзе «[[Атлетыку Інтэрнасьянал Сантус|Атлетыку Інтэрнасьянал]]» быў ліквідаваны, а ў 1911 годзе «[[Амэрыкану Сан-Паўлу|Амэрыкану]]» пераехаў у [[Сан-Паўлу]]. Паколькі мясцовыя студэнты былі незадаволеныя такімі падзеямі, у сядзібе клюбу Канкордыя адбылася сустрэча з мэтай стварэньня новай футбольнай каманды&lt;ref name=&quot;santosfc&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100525204517/http://www.santosfc.com.br/historia/default.asp?c=Hist%F3ria&amp;st=A+Trajet%F3ria «História: A Trajetória»]. Santos FC.&lt;/ref&gt;. Сход доўжыўся 14 гадзінаў, а сярод галоўных прадстаўнікоў на ім былі мясцовыя спартоўцы Раймунду Маркес Франсішку, Марыю Фэрас дэ Кампус і Аржэміру дэ Соўза Жуніяр&lt;ref name=&quot;santosfc&quot;/&gt;. Падчас сустрэчы ўзьніклі сумневы адносна назвы, якую варта было надаць клюбу. Было прапанавана некалькі варыянтаў, але аднагалосна была ўхваленая назва «Сантус»&lt;ref name=&quot;santosfc&quot;/&gt;. Такім чынам, клюб афіцыйна паўстаў 14 красавіка 1912 году, за некалькі гадзінаў да таго, як [[Тытанік]] затануў у [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіяне]].

[[Файл:Araken Patusca (1933).jpg|значак|Першая зорка клюбу [[Аракен Патуска]].]]
Першы таварыскі матч клюбу адбыўся 23 чэрвеня 1912 году на полі Віла Макуку супраць мясцовага клюбу пад назвай «Тэрэза». «Сантус» перамог зь лікам 2:1. Першы гол за «сантыстаў» правёў Анаклету Фэрамэнта да Сылва, а пазьней яшчэ адзін правёў Жэраўле Марэйра Рыбэйру. Першы афіцыйны ж матч быў згуляны 15 верасьня таго ж году, у якім «Сантус» перамог зь лікам 3:2. Арналду Сылвэйра, які быў адным з заснавальнікаў «Сантуса», забіў першы афіцыйны гол клюбу. У 1913 годзе каманда дэбютавала ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўлісты]], дзе 1 чэрвеня была разгромленая «[[Піньейрус Сан-Паўлу|Германіяй]]» зь лікам 8:2. Сваю першую перамогу «Сантус» здабыў у сустрэчы супраць «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянсу]]» зь лікам 3:6, але паразы ад «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёналу]]» і «Амэрыкану» зь лікам 5:1 і 6:1 адпаведна, а таксама высокі кошт паездак, вымусілі каманду адмовіцца ад турніру&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120823102317/http://www.rsssfbrasil.com/tablesrz/sp1913.htm «Campeonato Paulista 1913 APEA»]. RSSSF&lt;/ref&gt;. У 1914 годзе праз благі фінансавы стан «Сантус» гуляў толькі таварыскія матчы.

Паміж сэзонамі 1917 і 1926 гадоў «Сантус» уважаўся таленавітай камандай, але максымум узьнімаўся толькі на чацьвертае месца. Сытуацыя зьмянілася ў 1927 годзе, а першым сапраўднай зоркай каманды стаў [[Аракен Патуска]], які быў сынам першага прэзыдэнта «Сантуса». Ён жа стаў першым «сантыстам», які быў запрошаны да складу [[Зборная Бразыліі па футболе|зборнай Бразыліі]] на першы [[чэмпіянат сьвету па футболе 1930 году|чэмпіянат сьвету 1930 году]]. Футбаліст згуляў адзін матч супраць [[Зборная Югаславіі па футболе|зборнай Югаславіі]]. «Сантус» увайшоў у час нестабільных вынікаў, што супала зь пераходам клюбу да прафэсіяналізму. У 1933 годзе прэзыдэнт «Сантуса» публічна абвесьціў, што клюб набыў прафэсійны статус. Пасьля гэтага ў 1935 годзе адбыўся першы вялікі посьпех клюбу, якім стаў тытул чэмпіёнаў штату. Пасьля гэтага многія ключавыя гульцы каманды-пераможцы пакінулі клюб, а пасьля сыходу Патускі ў 1937 годзе вынікі значна пагоршыліся.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Santos fc firstlogo.png|значак|Першая эмблема «Сантуса».]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 8
:: 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1968, 2002, 2004

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 1
:: 2010

* '''[[Ліга Паўліста|Чэмпіён штату Сан-Паўлу]]''': 22
:: 1935, 1955, 1956, 1958, 1960, 1961, 1962, 1964, 1965, 1967,
:: 1968, 1969, 1973, 1978, 1984, 2006, 2007, 2010, 2011, 2012,
:: 2015, 2016

* '''Турнір Рыю-Сан-Паўлу''': 5
:: 1959, 1963, 1964, 1966, 1997

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1962, 1963, 2011

* '''[[Рэкопа КАМНЭБОЛ]]''': 1
:: 1998

* '''[[Міжкантынэнтальны кубак]]''': 2
:: 1962, 1963

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.santosfc.com.br/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Сантус (футбольны клюб)| ]]</text>
      <sha1>flcl060ci1nfbzi75z4w47xx0vktqri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Палмэйрас Сан-Паўлу</title>
    <ns>0</ns>
    <id>227743</id>
    <revision>
      <id>2620623</id>
      <parentid>2603903</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:36:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/SE_Palmeiras?oldid=1295796671</comment>
      <origin>2620623</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16572" sha1="mbqkaw5gaqp0c3rqxszwfwg7mi8mrry" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Палмэйрас
|Лягатып          = Palmeiras logo.svg
|ПоўнаяНазва      = Sociedade Esportiva Palmeiras
|Заснаваны        = 1914
|Горад            = [[Сан-Паўлу]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Альянц-Парк]]
|Умяшчальнасьць   = 43 713
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПалмэйрасСЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПалмэйрасС}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Палмэ́йрас'''» ({{мова-pt|Palmeiras}}) — [[Бразылія|бразыльскі]] футбольны клюб з гораду [[Сан-Паўлу]], заснаваны 26 жніўня 1914 году як «Палестра Італія» італьянскімі імігрантамі. Сваю сучасную назву атрымаў 14 верасьня 1942 году. Акрамя чэмпіянату Бразыліі выступае ў [[Ліга Паўліста|Лізе Паўліста]], якая ёсьць першынством штату [[Сан-Паўлу (штат)|Сан-Паўлу]]. «Палмэйрас» ёсьць папулярным і пасьпяховым бразыльскім клюбам, які мае каля 18 мільёнаў прыхільнікаў і 126 тысячаў афіляваных прыхільнікаў&lt;ref&gt;[http://www.90min.com/pt-BR/posts/3872799-ranking-atualizado-os-clubes-brasileiros-com-mais-socios-torcedores «Os clubes brasileiros com mais sócios-torcedores»]. 90min.&lt;/ref&gt;, асабліва сярод бразыльцаў італьянскага паходжаньня. Не зважаючы на ​​тое, што галоўнай зьяўляецца футбольная каманда, існуюць шэраг іншых камандаў клюбу ў розных відах спорту. Клюб 10 разоў станавіўся чэмпіёнам краіны, што робіць яго самым пасьпяховым клюбам Бразыліі.

== Гісторыя ==
На пачатку XX стагодзьдзя некалькі маладых італьянцаў пастанавілі стварыць клюб, галоўнай мэтай якога было сфармаваць футбольную каманду, якая б прадстаўляла італьянскую супольнасьць і супрацьстаяла б вялікім імёнам футбольнай эліты [[Сан-Паўлу]]. Існавала мноства італьянскіх клюбаў, але кожны зь іх прадстаўляў адну з італьянскіх правінцыяў або быў арыентаваны на дзейнасьць, адрозную ад футболу. У той час гульня пачала набіраць папулярнасьць і прыцягвала шмат гульцоў і заўзятараў. Заснавальнікі клюбу зьвязаліся з газэтай Фанфульля, якая абараняла інтарэсы італьянцаў у Бразыліі, і даручылі маладому Вінчэнца Раганьецьці — яшчэ аднаму прыхільніку гэтай ідэі — падрыхтаваць запрашэньне для тых, хто быў зацікаўлены ў стварэньні спартовага клюбу. Новая каманда атрымала назву «Палестра Італія».

[[Файл:Palestra Italia 1920.jpg|значак|зьлева|Фатаздымак чэмпіёнскага складу «Палестра Італіі» ў 1920 годзе.]]
У 1916 годзе каманда далучылася да галоўнай спартовай лігі гораду і згуляла свой першы афіцыйны матч. У наступным годзе дружына заняла другое месца ў чэмпіянаце штату Сан-Паўлу, упершыню сустрэўшыся з «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянсам]]». «Палестра» выйграла тую першую гульню зь лікам 3:0 дзякуючы трыма галам Каэтану. Каманда таксама здабыла перамогу ў матчы-рэваншы зь лікам 3:1. У 1920 годзе «Палестра Італія» стала [[Ліга Паўліста|чэмпіёнам штату Сан-Паўлу]], атрымаўшы перамогу над моцнай камандай «[[Паўлістану Сан-Паўлу|Паўлістану]]» ў вырашальным матчы. «Палестра» працягвала разьвівацца як спартовы клюб, а таксама пачала набываць больш актываў. Стадыён «Палестра Італія», набыты ў 1920 годзе, быў рэканструяваны і пашыраны ў 1933 годзе. Гэта быў першы бразыльскі стадыён з бэтоннымі трыбунамі і калючым дротам. На пачатку 1930-х гадоў клюб стаў трохразовым чэмпіёнам штату Сан-Паўлу па футболе і [[баскетбол]]е, што натхніла заўзятараў «Палестры» прыдумаць лёзунг: «Нагамі ці рукамі, „Палестра“ — найлепшая ў краіне»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100712180046/http://www.palmeiras.com.br/en/history/timeline.asp «Time Line»]. Sociedade Esportiva Palmeiras.&lt;/ref&gt;.

У 1942 годзе, за часам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], урад прэзыдэнту [[Жэтулію Варгас]]а выдаў дэкрэт, які забараняў любой арганізацыі выкарыстоўваць назвы, павязаныя зь [[краіны Восі|дзяржавамі Восі]], то бок [[Нацысцкая Нямеччына|Нямеччынай]], [[Італія]]й і [[Японія]]й. «Палестра Італія» была вымушаная зьмяніць сваю назву і абрала назву «Палестра Сан-Паўлу». Аднак зьмена назова ўсё яшчэ не суцішыла палітычны ціск з мэтай поўнай зьмены назвы. Рызыкуючы страціць усе свае актывы і быць выключанай з чэмпіянату, дзе на той час каманда была лідэрам, «Палестра» зьмяніла сваю назву ў другі раз. У ноч перад апошняй гульнёй чэмпіянату штату, заплянаванай на 20 верасьня 1942 году, рада дырэктароў «Палестры» правяла сустрэчу і зьмяніла назву. З гэтага часу каманда пачала менавацца як «Палмэйрас».

[[Файл:Arrancada Heroica.jpg|значак|Гульцы «Палмэйрасу» ў 1942 годзе.]]
[[Файл:Time do Palmeiras, 1951.tiff|значак|зьлева|Каманда «Палмэйрасу» перад фінальным матчам супраць «[[Ювэнтус Турын|Ювэнтусу]]» на [[Маракана|Маракане]] ў 1951 годзе.]]
У студзені 1951 году бразыльская спартовая газэта ''O Globo Sportivo'' апублікавала артыкул аб тым, што тагачасны прэзыдэнт [[ФІФА]] [[Жуль Рымэ]] безумоўна падтрымае ідэю правядзеньня чэмпіянату сьвету сярод клюбаў у [[Рыю-дэ-Жанэйру]]. Першы [[Кубак Рыю па футболе|Кубак Рыю]] адбыўся ў 1951 годзе з удзелам васьмі камандаў, падзеленых на дзьве групы па чатыры каманды ў кожнай. Сярод удзельнікаў былі бразыльскі «[[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]]», венская «[[Аўстрыя Вена|Аўстрыя]]», уругвайскі «[[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]]» і партугальскі «[[Спортынг Лісабон|Спортынг]]», якія спаборнічалі ў Рыю-дэ-Жанэйру, а таксама «Палмэйрас», італьянскі «[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]», югаслаўская «[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]» і францускі «[[Алімпік Марсэль|Алімпік]]» з Марсэлю, якія гулялі свае матчы ў Сан-Паўлу. Такія клюбы, як «[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]», венскі «[[Рапід Вена|Рапід]]», «[[Тотэнгэм Готспур|Тотэнгэм]]», «[[Ньюкасл Юнайтэд|Ньюкасл]]», «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]», «[[Лязана (футбольны клюб)|Лязана]]», былі запрошаныя да ўдзелу ў турніры, але адмовіліся ад ягона на карысьць Лацінскага кубка. Важнасьць Кубка Рыю 1951 году палягала на тым, што гэта было першае міжклюбнае спаборніцтва з сусьветным ахопам, якое было створанае яшчэ да [[Міжкантынэнтальны кубак|Міжкантынэнтальнага кубка]]. Спаборніцтвы былі арганізаваныя Бразыльскай спартовай канфэдэрацыяй пры падтрымцы і дазволе ФІФА, а спансаваліся муніцыпальнымі ўладамі Рыю-дэ-Жанэйру. Такім чынам, «Палмэйрас» фактычна ёсьць уладальнікам тытула першага ў гісторыі сусьветнага клюбнага турніру.

У 1960-я гады дзякуючы якаснай гульні «Палмэйрасу», на чале якога стаяў [[Адэмір да Гія]], клюб стаў сымбалем футбольнай дасканаласьці. Пад кіраўніцтвам [[Асвалду Брандан]]а каманда заваявала некалькі тытулаў у 1970-х гадах. Яна трохразова станавілася чэмпіёнам штату Сан-Паўлу, двухразовым [[чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіёнам Бразыліі]] ды ўладальнікам шэрагу іншых тытулаў.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Pré jogo- Palmeiras 3 x 3 Corinthians (06-09-2015) @ Allianz Parque, SP, Brasil. (21314835289).jpg|значак|Заўзятары клюбу перад матчам супраць «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянсу]]».]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 11
:: 1960, 1967* (як кубак), 1967* (турнір Рабэрту Гомэса Пэдросы), 1969, 1972, 1973, 1993, 1994, 2016, 2018
:: 2022, 2023

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 4
:: 1998, 2012, 2015, 2020

* '''[[Супэркубак Бразыліі па футболе|Супэркубак Бразыліі]]''': 1
:: 2023

* '''[[Ліга Паўліста|Чэмпіён штату Сан-Паўлу]]''': 28
:: 1920, 1926, 1926 (дадатковы), 1927, 1932, 1933, 1934, 1936, 1938 (дадатковы), 1940, 
:: 1942, 1944, 1947, 1950, 1959 (супэрфінал), 1963, 1966, 1972, 1974, 1976, 
:: 1993, 1994, 1996, 2008, 2020, 2022, 2023, 2024

* '''Турнір Рыю-Сан-Паўлу''': 5
:: 1933, 1951, 1965, 1993, 2000

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 3
:: 1999, 2020, 2021

* '''[[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі]]''': 1
:: 2022

* '''[[Кубак Мэркасур]]''': 1
:: 1998

== Склад ==
: ''Актуальны на 15 лютага 2025 году''
{{Склад}}
{{Гулец|1|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Матэўс Алівэйра Мэндэс|Матэўс]]||2002}}
{{Гулец|2|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Маркус Роша]]||1988}}
{{Гулец|4|{{Сьцяг Аргентыны}}|Аб|[[Агустын Гай]]||2004}}
{{Гулец|5|{{Сьцяг Аргентыны}}|ПА|[[Анібаль Марэна]]||1999}}
{{Гулец|6|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Вандэрлан Барбоса|Вандэрлан]]||2002}}
{{Гулец|7|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Паўлу Энрыке Сампаю Фільлю|Паўліньню]]||2000}}
{{Гулец|8|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Зэ Рафаэл]]||1993}}
{{Гулец|9|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Фэліпэ Андэрсан]]||1993}}
{{Гулец|11|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Бруну Рафаэл Радрыгес Насымэнту|Бруну Радрыгес]]||1997}}
{{Гулец|12|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Майке]]||1992}}
{{Гулец|14|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Марсэлу Ломба]]||1986}}
{{Гулец|15|{{Сьцяг Парагваю}}|Аб|[[Густава Гомэс]]|капітан|1993}}
{{Гулец|17|{{Сьцяг Уругваю}}|Нап|[[Факунда Торэс]]||2000}}
{{Гулец|18|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Маўрысію Магальянэс Праду|Маўрысію]]||2001}}
{{Гулец|21|{{Сьцяг Бразыліі}}|Бр|[[Вэвэртан Пэрэйра да Сылва|Вэвэртан]]||1987}}
{{Падзел складу}}
{{Гулец|22|{{Сьцяг Уругваю}}|Аб|[[Хаакін Пікерэс]]||1998}}
{{Гулец|23|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Рафаэл Вэйга]]||1995}}
{{Гулец|26|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Мурылу Сэркейра]]||1997}}
{{Гулец|27|{{Сьцяг Калюмбіі}}|ПА|[[Рычард Рыяс]]||2000}}
{{Гулец|31|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Луіжы]]||2006}}
{{Гулец|32|{{Сьцяг Уругваю}}|ПА|[[Эміліяна Мартынэс Таранса|Эміліяна Мартынэс]]||1999}}
{{Гулец|34|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Кайкі Навэс]]||2002}}
{{Гулец|35|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Фабію Сылва дэ Фрэйтас|Фабіньню]]||2002}}
{{Гулец|38|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Віктар Фігейрэду]]||2006}}
{{Гулец|39|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Таліс Энрыке Гомэс|Таліс]]||2005}}
{{Гулец|40|{{Сьцяг Бразыліі}}|ПА|[[Алан Андрадэ Эліяс|Алан Андрадэ]]||2004}}
{{Гулец|41|{{Сьцяг Бразыліі}}|Нап|[[Эстэван Віліян]]||2007}}
{{Гулец|42|{{Сьцяг Аргентыны}}|Нап|[[Хасэ Мануэль Лёпэс]]||2000}}
{{Гулец|43|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Луіс Бэнэдэцьці]]||2006}}
{{Гулец|—|{{Сьцяг Бразыліі}}|Аб|[[Бруну Фушс]]|{{Падказка|ар.|арэнда}} [[Атлетыку Мінэйру Бэлу-Арызонці|Атлетыку М.]]|1999}}
{{Канец складу}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.palmeiras.com.br/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Сан-Паўлу]]</text>
      <sha1>mbqkaw5gaqp0c3rqxszwfwg7mi8mrry</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>227791</id>
    <revision>
      <id>2620649</id>
      <parentid>2134436</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T15:16:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Сэрыя A чэмпіянату Бразыліі па футболе]] у [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе]]: кірылічнае А</comment>
      <origin>2134436</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7444" sha1="ilm30nbfnkigslburaen0mbxnbrb4x7" xml:space="preserve">{{Футбольная ліга
|назва              = Сэрыя А
|лягатып            = Campeonato Brasileiro Série A.png
|памер              = 
|краіна             = [[Бразылія]]
|канфэдэрацыя       = [[Бразыльская канфэдэрацыя футболу]]
|заснаваная         = 1959
|дывізіёны          = 
|каманды            = 20
|вылет у            = [[Сэрыя Б чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыя Б]]
|узроўні            = 1
|хатнія кубкі       = [[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]
|міжнародныя кубкі  = [[Кубак Лібэртадорэс]]&lt;br /&gt;[[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
|чэмпіён            = [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]] — 6-ы тытул
|сэзон              = [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе 2019 году|2019]]
|найпасьпяховы клюб = [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]] — 10 тытулаў
|тэлебачаньне       = 
|ўэбсайт            = [http://www.cbf.com.br/competicoes/brasileiro-serie-a brasileiro-serie-a]
|актуальны сэзон    = [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе 2020 году|Сэзон 2020 году]]
}}
'''Сэ́рыя А''' ({{мова-pt|Campeonato Brasileiro Série A}}) — спаборніцтва для наймацнейшых футбольных клюбаў [[Бразылія|Бразыліі]], якое мае статус першараднага футбольнага спаборніцтва краіны. Спаборніцтвы вызначаюць нацыянальнага чэмпіёна Бразыліі па футболе, а таксама ўдзельнікаў [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]] і [[Паўднёваамэрыканскі кубак|Паўднёваамэрыканскага кубка]]. Першынство лігі праводзіцца з удзелам 20 калектываў, і тыя клюбы, якія займаюць чатыры апошнія месцы па выніках сэзону, вылятаюць у [[Сэрыя Б чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыю Б]].

Праз гістарычныя асаблівасьці і вялікія геаграфічныя памеры краіны Бразылія мае адносна кароткую гісторыю агульнанацыянальных футбольных спаборніцтваў. Толькі ў 1959 годзе, дзякуючы разьвіцьцю грамадзянскай авіяцыі і паветранага транспарту, і празь неабходнасьць прызначэньня бразыльскага прадстаўніка на першы розыгрыш Кубка Лібэртадорэс быў створаны агульнанацыянальны турнір Кубак Бразыліі. У 1967 годзе кубак быў пашыраны, уключыўшы больш клюбаў, стаўшы турнірам Рабэрту Гомэса Пэдраса, які таксама лічыўся нацыянальным турнірам. Першым сэзонам менавіта чэмпіянату стаўся [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе 1971 году|сэзон 1971 году]]. У 2010 годзе нацыянальныя турніры, якія праходзілі з 1959 па 1970 гады, як то Кубак Бразыліі і турнір Рабэрту Гомэса Пэдраса, былі прызнаныя [[Бразыльская канфэдэрацыя футболу|Бразыльскай канфэдэрацыяй футболу]] як розыгрышы бразыльскага чэмпіянату&lt;ref&gt;[http://www.cbf.com.br/noticias/campeonato-brasileiro-serie-a/campeoes-brasileiros-em-cenario-do-tri#.U9ASv_ldV1Y «Campeões brasileiros em cenário do tri»]. CBF.&lt;/ref&gt;, такім чынам, пераможцы гэтых турніраў прызнаюцца чэмпіёнамі Бразыліі адпаведных гадоў&lt;ref&gt;[https://www.cbf.com.br/futebol-brasileiro/noticias/campeonato-brasileiro-serie-a/palmeiras-nove-vezes-campeao-brasileiro «Palmeiras: nove vezes campeão brasileiro»]. CBF.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www1.folha.uol.com.br/esporte/2018/11/por-que-o-palmeiras-e-decacampeao-veja-os-titulos-nacionais-do-clube.shtml «Por que o Palmeiras é decacampeão? Veja os títulos nacionais do clube»]. Folha de S.Paulo&lt;/ref&gt;.

Ліга ёсьць адной з самай моцных ліг у сьвеце. [[Міжнародная фэдэрацыя гісторыі футболу і статыстыкі]] (IFFHS) ставіла бразыльскую Сэрыю А на чацьвертае месца па сіле сярод сусьветных лігаў у пэрыяд з 2001 па 2012 гадоў пасьля ангельскай [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]], гішпанскай [[Ля Ліга|Ля Лігі]] і італьянскай [[Сэрыя A|Сэрыі А]]&lt;ref&gt;[http://www.iffhs.de/?b883e8c00bddad5384f02785fdcdc3bfcdc0aec70aeed200 «The strongest Leagues of the World of the 21st Century»]. IFFHS.&lt;/ref&gt;. Бразыльская ліга ёсьць найбольш папулярнай футбольнай лігай у Амэрыцы, матчы якой трансьлююцца прыкладна ў 155 краінах сьвету. Сэрыя А ёсьць адной з самых прыбытковых лігаў сьвету, маючы штогадовы абарот звыш 1,17 мільярдаў даляраў у 2012 годзе.

«[[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]» зьяўляецца самым пасьпяховым клюбам лігі, маючы на сваім рахунку дзясятак перамог у лізе, акрамя таго да ліку самым тытулаваных адносяцца «[[Сантус (футбольны клюб)|Сантус]]», «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]», «[[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]» і «[[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]». Дзякуючы шэрагу талентавітых гульцоў, у асаблівасьці [[Пэле]], «Сантус» атрымліваў перамогу ў пяці запар розыгрышах паміж 1961 і 1965 гадамі. Гэтае дасягненьне пакуль ня здолелі перасягнуць. Самым пасьпяховымі ёсьць клюбы штату [[Сан-Паўлу (штат)|Сан-Паўлу]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.cbf.com.br/competicoes/brasileiro-serie-a Афіцыйная старонка]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Бразыльскі футбол]]
[[Катэгорыя:Чэмпіянат Бразыліі па футболе]]</text>
      <sha1>ilm30nbfnkigslburaen0mbxnbrb4x7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь</title>
    <ns>1</ns>
    <id>230407</id>
    <revision>
      <id>2620664</id>
      <parentid>2620124</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T20:36:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Загаловак абмеркаваньня]] натрапіў на такі карысны шаблён, які варта прастаўляць ва ўсе старонкі пачатага абмеркаваньня</comment>
      <origin>2620664</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4088" sha1="klnsx9obrzgggprttecaf3ndxaegdiy" xml:space="preserve">{{Артыкул праекту Беларусь}}
{{Загаловак абмеркаваньня}}

== Выбаршчык, а выбарнік ==

Ці варта замяніць усіх &quot;выбаршчыкаў&quot; на &quot;выбарнікаў&quot;? [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 10:39, 14 чэрвеня 2025 (+03)

:Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за пытаньне. Відаць, варта пакінуць, бо гэтак у слоўніку: {{Кніга|аўтар=[[Мікола Байкоў]], [[Андрэй Бараноўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt25/l9_8 избиратель — выбаршчык]|загаловак=Практычны беларускі вайсковы слоўнік|арыгінал=|спасылка=http://slounik.org/bnt25|адказны=старш.кам. [[П. Валасноў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Вайсковая камісія пры [[Інбелкульт|Інбелкульце]]|год=1927|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}} З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:15, 14 чэрвеня 2025 (UTC+3)

::Так, але напрыклад тут &lt;nowiki&gt;https://w.wiki/EUfW&lt;/nowiki&gt; было абмеркаваньне, і вырашылі, што лепей ужываць &quot;выбарнік&quot;, бо яно ўласнабеларускае.
::&quot;Выбаршчык&quot; усё ж такі выглядае трохі як калька з расейскай. [[Удзельнік:Casinios|Casinios]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Casinios|гутаркі]]) 01:19, 15 чэрвеня 2025 (+03)
:::Хутчэй разнастайнасьць большая: 1) {{Кніга|аўтар=Мікола Байкоў, [[Сьцяпан Некрашэвіч]].|частка=[https://slounik.org/bn/l1_2/9 '''абіральнік''' м. — избиратель]|загаловак=[[Беларуска-расійскі слоўнік Байкова і Некрашэвіча|Беларуска-расейскі слоўнік]]|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bn|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларусь (выдавецтва)|Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі]]|год=1925|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=5-341-00918-5|наклад=}}; 2) {{Кніга|аўтар=[[Мікалай Гуткоўскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt10/l9_8 избиратель — '''выбiральнiк''']|загаловак=Тэрмінолёгія права|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt10|адказны=рэд. [[Янка Купала]], Якуб Колас, [[Язэп Лёсік]], Сьцяпан Некрашэвіч, Уладзіслаў Чаржынскі|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Інбелкульт|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}, 3) {{Кніга|аўтар=[[Уладзіслаў Чаржынскі]].|частка=[https://slounik.org/bnt11/l9_8 избиратель — выбiральнiк]|загаловак=Тэрмінолёгія грамадазнаўства|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/bnt11|адказны=рэд. [[Якуб Колас]], Мікола Байкоў|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Інбелкульт]]|год=1926|старонкі=|старонак=|сэрыя=Беларуская навуковая тэрміналёгія|isbn=|наклад=}}; 4) [https://starnik.by/pravapis/15536 выбарац] у 6 слоўніках. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 14:48, 15 чэрвеня 2025 (UTC+3)</text>
      <sha1>klnsx9obrzgggprttecaf3ndxaegdiy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:БМУС</title>
    <ns>10</ns>
    <id>234232</id>
    <revision>
      <id>2620631</id>
      <parentid>2346152</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:24:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў]]</comment>
      <origin>2620631</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2451" sha1="9seuvoirpsisoeg1shlijw36e75z9bb" xml:space="preserve">{{Навігацыйная падтабліца
|назва_шаблёну          = БМУС
|state                  = {{{state|}}}
|базавы_стыль           = background-color: {{Колер|Беларусь}};
|кляса_карткі           = hlist

|назва                  = [[УУС Берасьцейскага аблвыканкаму]]
|верх                   = 
|выява                  = 

|група_інфармацыі1      = [[Раённы аддзел унутраных справаў|РАУС]]
|сьпіс1                 = 
* [[Баранавіцкі РАУС|Баранавіцкі раённы]]
* [[Берасьцейскі РАУС|Берасьцейскі]]
* [[Бярозаўскі РАУС|Бярозаўскі]]
* [[Ганцавіцкі РАУС|Ганцавіцкі]]
* [[Дарагічынскі РАУС|Дарагічынскі]]
* [[Жабінскаўскі РАУС|Жабінкаўскі]]
* [[Івацэвіцкі РАУС|Івацэвіцкі]]
* [[Камянецкі РАУС|Камянецкі]]
* [[Кобрынскі РАУС|Кобрынскі]]
* [[Ленінскі РАУС (Берасьце)|Ленінскі]]
* [[Ляхавіцкі РАУС|Ляхавіцкі]]
* [[Маларыцкі РАУС|Маларыцкі]]
* [[Пінскі РАУС|Пінскі]]
* [[Пружанскі РАУС|Пружанскі]]
* [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў|Столінскі]]
* [[Янаўскі РАУС|Янаўскі]]
|група_інфармацыі2      = [[Гарадзкі аддзел унутраных спраў|ГАУС]]
|сьпіс2                 =
* [[Баранавіцкі ГАУС]]
* [[Пінскі ГАУС]]
|група_інфармацыі3      = [[Раённая ўправа ўнутраных спраў|РУУС]]
|сьпіс3                 =
* [[Маскоўская РУУС|Маскоўская]]
|група_інфармацыі4      = Нядзейныя
|сьпіс4                 =
* [[Берасьцейскі АУСТ]]
* [[Баранавіцкі АУСТ]]
* [[Маскоўскі РАУС (Берасьце)|Маскоўскі РАУС]]

|ніз                    = 
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Правапрымяненьне]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Беларусь:Палітыка]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9seuvoirpsisoeg1shlijw36e75z9bb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Столінскі раённы аддзел унутраных справаў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>234252</id>
    <revision>
      <id>2620629</id>
      <parentid>2306243</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:23:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>W перанёс старонку [[Столінскі РАУС]] у [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў]]: [[ВП:ПНА]]: +Поўная назва і дзеля злучнасьці</comment>
      <origin>2306243</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="706" sha1="e87jd0hzrvz4bm7s57j5eqr0q32j4ng" xml:space="preserve">'''Столінскі раённы аддзел унутраных справаў''' (Столінскі РАУС) — [[РАУС]] у [[Столінскі раён|Столінскім раёне]].

Падпарадкаваны [[УУС Берасьцейскага аблвыканкаму]]. Разьмешчаны па адрасе: м. [[Столін]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Беларусь}}
{{МУС}}
[[Катэгорыя:Управа ўнутраных справаў Берасьцейскага аблвыканкаму]]
[[Катэгорыя:Раённыя аддзелы ўнутраных справаў]]
[[Катэгорыя:Столінскі раён]]</text>
      <sha1>e87jd0hzrvz4bm7s57j5eqr0q32j4ng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:ВКБВ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>236337</id>
    <revision>
      <id>2620628</id>
      <parentid>2230053</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:22:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]</comment>
      <origin>2620628</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2580" sha1="4b52ifkyo73itf7xhqhbk62txz1bbpe" xml:space="preserve">{{Навігацыйная падтабліца
|назва_шаблёну          = ВКБВ
|назва                  = [[Берасьцейскі аблвыканкам#Падначаленыя ўрады|Выканаўчыя камітэты Берасьцейскай вобласьці]]
|стыль_карткі           = width:100%;
|кляса_карткі           = hlist

|група_інфармацыі1      = [[Раённы выканаўчы камітэт|Райвыканкамы]]
|сьпіс1                 = 
* [[Баранавіцкі райвыканкам|Баранавіцкі]]
* [[Берасьцейскі райвыканкам|Берасьцейскі]]
* [[Бярозаўскі райвыканкам|Бярозаўскі]]
* [[Ганцавіцкі райвыканкам|Ганцавіцкі]]
* [[Дарагічынскі райвыканкам|Дарагічынскі]]
* [[Жабінкаўскі райвыканкам|Жабінкаўскі]]
* [[Івацэвіцкі райвыканкам|Івацэвіцкі]]
* [[Камянецкі райвыканкам|Камянецкі]]
* [[Кобрынскі райвыканкам|Кобрынскі]]
* [[Лунінецкі райвыканкам|Лунінецкі]]
* [[Ляхавіцкі райвыканкам|Ляхавіцкі]]
* [[Маларыцкі райвыканкам|Маларыцкі]]
* [[Пінскі райвыканкам|Пінскі]]
* [[Пружанскі райвыканкам|Пружанскі]]
* [[Столінскі раённы выканаўчы камітэт|Столінскі]]
* [[Янаўскі райвыканкам|Янаўскі]]
|група_інфармацыі2      = [[Гарадзкі выканаўчы камітэт|Гарвыканкамы]]
|сьпіс2                 = 
* [[Баранавіцкі гарвыканкам|Баранавіцкі]]
* [[Берасьцейскі гарвыканкам|Берасьцейскі]] &amp;middot; ([[Адміністрацыя Ленінскага раёна места Берасьце|Адміністрацыя Ленінскага раёну]] &amp;middot; [[Адміністрацыя Маскоўскага раёна места Берасьце|Адміністрацыя Маскоўскага раёну]])
* [[Пінскі гарвыканкам|Пінскі]]
}}&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Правапрымяненьне]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Беларусь:Палітыка]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4b52ifkyo73itf7xhqhbk62txz1bbpe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Столінскі раённы выканаўчы камітэт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>236359</id>
    <revision>
      <id>2620625</id>
      <parentid>2547996</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:21:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Дзяржаўная ўстанова]] і 6 крыніцаў</comment>
      <origin>2620625</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7857" sha1="31fqyldz5vq8m5h90h9g1wi5itp0is8" xml:space="preserve">{{Дзяржаўная ўстанова
|назва           = Столінскі раённы выканаўчы камітэт
|выява           = Stolin admin.jpg
|подпіс выявы    = 2009 год
|мапа            = 
|подпіс мапы     = 
|скарот          = Столінскі райвыканкам
|позва           = 
|папярэднік      = 
|дзень утварэньня = {{Дата пачатку|15|1|1940|1}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2013-10-08-11-29-22-2000001759-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|від             = раённы
|праўны стан     = [[Выканаўчая ўлада|выканаўчы]] орган
|задача          = 
|сядзіба         = [[Савецкая вуліца (Столін)|Савецкая вуліца]], дом 69
|месцазнаходжаньне = [[Столін]]
|каардынаты      = {{Каардынаты|51|53|23|паўночнае|36|51|2|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
|дзейнічае ў месцах = [[Столінскі раён]]
|сяброўства      = 
|службовыя мовы  = беларуская, расейская
|пасада кіраўніка = Старшыня
|імя кіраўніка   = [[Аляксандар Пачко]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старшыня раённага выканаўчага камітэту|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2005-03-24-173449-2000001365-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|пасада кіраўніка 2 = Кіраўнік справаў
|імя кіраўніка 2 = [[Аляксандар Бабаловіч]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кіраўнік справаў|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2005-03-24-182416-2000001366-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|пасада кіраўніка 3 = 1-ы намесьнік
|імя кіраўніка 3 = [[Васіль Літвінкевіч]]
|пасада кіраўніка 4 = Намесьнікі
|імя кіраўніка 4 = [[Дзяніс Сілівончык]], [[Міхаіл Несьцяровіч]], [[Сяргей Стоўба]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Намесьнікі|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2010-10-20-13-00-46-376-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асноўныя асобы  = 
|управа   = 
|галоўная ўправа = [[Берасьцейскі абласны выканаўчы камітэт]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вышэйстаячая арганізацыя|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2010-06-30-163958-2000001372-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьвязаныя службы = [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў]]
|расходы          = 
|колькасьць работнікаў = 
|колькасьць дабраахвотнікаў = 
|старонка          = [https://stolin.brest-region.gov.by/by stolin.brest-region.gov.by/by]
|ведамасьць       = 
|від ведамасьці = 
|назва ведамасьці = 
|заўвагі         = 
|колішняя назва  = 
}}
'''Сто́лінскі раённы выкана́ўчы камітэ́т''' — [[выканаўчы камітэт]] у [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1940 году.

Падпарадкаваны [[Берасьцейскі аблвыканкам|Берасьцейскаму аблвыканкаму]], але старшыню райвыканкаму прызначае асабіста [[прэзыдэнт Беларусі]]. Падсправаздачны [[Столінскі раённы Савет дэпутатаў|Столінскаму раённаму Савет дэпутатаў]] у справе выкананьня зацьверджанага ім [[бюджэт]]у.

На 2025 год меў у сваім складзе:
* 2 управы — 1) [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] і харчаваньня, 2) працы, занятасьці і сацыяльнай абароны;
* 14 аддзелаў — 1) арганізацыйна-кадравай працы, 2) ідэалягічнай працы і справаў [[Моладзь|моладзі]], 3) эканомікі, 4) юрыдычны, 5) архітэктуры і [[будаўніцтва]], 6) жыльлёва-камунальнай гаспадаркі, 7) працы са зваротамі грамадзянаў і [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]], 8) запісу актаў [[Грамадзянскі стан|грамадзянскага стану]], 9) землеўладкаваньня, 10) рынку працы і садзейнічаньня працы, 11) адукацыі, культуры, 12) спорту і [[Падарожніцтва па Беларусі|турызму]], 13) фінансавы, 14) [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў|унутраных справаў]];
* групу [[Бухгальтарскі ўлік|бухгальтарскага ўліку]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Структурныя падразьдзяленьні райвыканкаму|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2010-06-30-163958-2000001372-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Старшыні ==
* [[Рыгор Васільевіч Пратасавіцкі|Рыгор Пратасавіцкі]] (да 2025 году)
* [[Аляксандар Пачко]] (ад 22 красавіка 2025 году)

== Глядзіца таксама ==
* [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Столінскім раёне]]
* [[Пракуратура Столінскага раёну]]
* [[Столінскі РА СК РБ]]
* [[Суд Столінскага раёну]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/news-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
{{ВКБВ}}
[[Катэгорыя:Раённыя выканаўчыя камітэты БССР]]
[[Катэгорыя:Раённыя выканаўчыя камітэты Берасьцейскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Столінскі раён]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1940 годзе]]</text>
      <sha1>31fqyldz5vq8m5h90h9g1wi5itp0is8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620626</id>
      <parentid>2620625</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:21:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>W перанёс старонку [[Столінскі райвыканкам]] у [[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]: [[ВП:ПНА]]: +Поўная назва і для злучнасьці</comment>
      <origin>2620625</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7857" sha1="31fqyldz5vq8m5h90h9g1wi5itp0is8" xml:space="preserve">{{Дзяржаўная ўстанова
|назва           = Столінскі раённы выканаўчы камітэт
|выява           = Stolin admin.jpg
|подпіс выявы    = 2009 год
|мапа            = 
|подпіс мапы     = 
|скарот          = Столінскі райвыканкам
|позва           = 
|папярэднік      = 
|дзень утварэньня = {{Дата пачатку|15|1|1940|1}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2013-10-08-11-29-22-2000001759-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|від             = раённы
|праўны стан     = [[Выканаўчая ўлада|выканаўчы]] орган
|задача          = 
|сядзіба         = [[Савецкая вуліца (Столін)|Савецкая вуліца]], дом 69
|месцазнаходжаньне = [[Столін]]
|каардынаты      = {{Каардынаты|51|53|23|паўночнае|36|51|2|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
|дзейнічае ў месцах = [[Столінскі раён]]
|сяброўства      = 
|службовыя мовы  = беларуская, расейская
|пасада кіраўніка = Старшыня
|імя кіраўніка   = [[Аляксандар Пачко]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старшыня раённага выканаўчага камітэту|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2005-03-24-173449-2000001365-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|пасада кіраўніка 2 = Кіраўнік справаў
|імя кіраўніка 2 = [[Аляксандар Бабаловіч]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кіраўнік справаў|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2005-03-24-182416-2000001366-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|пасада кіраўніка 3 = 1-ы намесьнік
|імя кіраўніка 3 = [[Васіль Літвінкевіч]]
|пасада кіраўніка 4 = Намесьнікі
|імя кіраўніка 4 = [[Дзяніс Сілівончык]], [[Міхаіл Несьцяровіч]], [[Сяргей Стоўба]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Намесьнікі|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2010-10-20-13-00-46-376-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асноўныя асобы  = 
|управа   = 
|галоўная ўправа = [[Берасьцейскі абласны выканаўчы камітэт]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вышэйстаячая арганізацыя|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2010-06-30-163958-2000001372-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьвязаныя службы = [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў]]
|расходы          = 
|колькасьць работнікаў = 
|колькасьць дабраахвотнікаў = 
|старонка          = [https://stolin.brest-region.gov.by/by stolin.brest-region.gov.by/by]
|ведамасьць       = 
|від ведамасьці = 
|назва ведамасьці = 
|заўвагі         = 
|колішняя назва  = 
}}
'''Сто́лінскі раённы выкана́ўчы камітэ́т''' — [[выканаўчы камітэт]] у [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1940 году.

Падпарадкаваны [[Берасьцейскі аблвыканкам|Берасьцейскаму аблвыканкаму]], але старшыню райвыканкаму прызначае асабіста [[прэзыдэнт Беларусі]]. Падсправаздачны [[Столінскі раённы Савет дэпутатаў|Столінскаму раённаму Савет дэпутатаў]] у справе выкананьня зацьверджанага ім [[бюджэт]]у.

На 2025 год меў у сваім складзе:
* 2 управы — 1) [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскай гаспадаркі]] і харчаваньня, 2) працы, занятасьці і сацыяльнай абароны;
* 14 аддзелаў — 1) арганізацыйна-кадравай працы, 2) ідэалягічнай працы і справаў [[Моладзь|моладзі]], 3) эканомікі, 4) юрыдычны, 5) архітэктуры і [[будаўніцтва]], 6) жыльлёва-камунальнай гаспадаркі, 7) працы са зваротамі грамадзянаў і [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]], 8) запісу актаў [[Грамадзянскі стан|грамадзянскага стану]], 9) землеўладкаваньня, 10) рынку працы і садзейнічаньня працы, 11) адукацыі, культуры, 12) спорту і [[Падарожніцтва па Беларусі|турызму]], 13) фінансавы, 14) [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў|унутраных справаў]];
* групу [[Бухгальтарскі ўлік|бухгальтарскага ўліку]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Структурныя падразьдзяленьні райвыканкаму|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2010-06-30-163958-2000001372-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Старшыні ==
* [[Рыгор Васільевіч Пратасавіцкі|Рыгор Пратасавіцкі]] (да 2025 году)
* [[Аляксандар Пачко]] (ад 22 красавіка 2025 году)

== Глядзіца таксама ==
* [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Столінскім раёне]]
* [[Пракуратура Столінскага раёну]]
* [[Столінскі РА СК РБ]]
* [[Суд Столінскага раёну]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/news-by/|выдавец=Столінскі раённы выканаўчы камітэт|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
{{ВКБВ}}
[[Катэгорыя:Раённыя выканаўчыя камітэты БССР]]
[[Катэгорыя:Раённыя выканаўчыя камітэты Берасьцейскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Столінскі раён]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1940 годзе]]</text>
      <sha1>31fqyldz5vq8m5h90h9g1wi5itp0is8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ірына Бельская (паэтка)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>237982</id>
    <revision>
      <id>2620677</id>
      <parentid>2435300</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T23:03:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620677</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3484" sha1="fzz13s8l1fskhk8k0rtfjzmbxew7rmm" xml:space="preserve">{{Пісьменьніца}}
{{Цёзкі}}
'''Іры́на Бе́льская''' ({{нар.|1}} 1989, вёска [[Чарневічы (Віцебская вобласьць)|Чарневічы]], [[Глыбоцкі раён]], [[Віцебская вобласьць]]) — беларуская паэтка.

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася ў 1989 годзе ў в. [[Чарневічы (Віцебская вобласьць)|Чарневічы]] [[Глыбоцкі раён |Глыбоцкага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Скончыла Чарневіцкую сярэднюю школу, факультэт беларускай філялёгіі і культуры [[БДПУ|БДПУ імя М. Танка]]. Працавала ў бібліятэцы імя Я. Коласа ЦБС у Наваполацку. Жыве ў [[Наваполацак|Наваполацку]]&lt;ref name=&quot;Bel&quot;&gt;[https://www.svaboda.org/a/1735631.html У «Доме літаратара» Павал Касьцюкевіч, Аляксандар Фядута, Ірына Бельская]&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Першы верш напісала ў восем гадоў на расейскай мове&lt;ref name=&quot;Bel&quot;/&gt;. Цяпер піша вершы і размаўляе на беларускай мове.

Друкавалася ў часопісах «Дзеяслоў», «[[Маладосць]]» і іншых пэрыядычных выданьнях.

== Узнагароды ==
* Ляўрэат паэтычных конкурсаў «Наша ніва», прысьвечанага Дню зямлі 2005 г.
* Ляўрэат конкурсу Віцебскага аддзяленьня СБП, прысьвечанага 125-годзьдзю Я. Коласа і Я. Купалы.
* Ляўрэат літаратурнай прэміі «[[Залаты апостраф]]»
* Ляўрэат прэміі часопіса «[[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]» за найлепшы дэбют у 2008 годзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210122060647/https://belapan.by/archive/2008/12/04/by_dzeyasloy_v/ Лаўрэат прэміі часопіса «Дзеяслоў» Ірына Бельская: Гэты часопіс такі добры і цёплы, усё ў ім — як дома, як у сям’і], БелаПАН&lt;/ref&gt;
* фіналістка Конкурсу маладых літаратараў імя К. Шэрмана ў 2009 годзе
* атрымала заахвочвальную прэмію «Дэбют» імя Максіма Багдановіча ў 2010 годзе

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vlib.by/index.php/ru/lit-page-authors/lit-page-belskaia-irina Ірына Бельская] на сайце Віцебскай абласной бібліятэкі
* [https://web.archive.org/web/20210516115014/http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/biel6002ec.html Ірына Бельская. Быць іншаю… Вершы]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бельская, Ірына}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Глыбоцкім раёне]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэткі]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты і паэткі]]</text>
      <sha1>fzz13s8l1fskhk8k0rtfjzmbxew7rmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нафтавая індустрыя Сэрбіі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>242623</id>
    <revision>
      <id>2620615</id>
      <parentid>2504078</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:22:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вырабы */ +[[прапан-бутан]] [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <origin>2620615</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18631" sha1="998m8nlz9wab6acozukex66ol3instu" xml:space="preserve">{{Каардынаты|45|14|31|паўночнае|19|50|28|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія
|назва               = «Нафтавая індустрыя Сэрбіі»
|арыгінальная_назва  = {{мова-sr|Нафтна индустрија Србије|скарочана}}
|лягатып             = 
|выява               = 
|тып                 = [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]]
|лістынг             = [[Бялградзкая біржа|ББ]]: [https://www.belex.rs/trgovanje/hartija/dnevni/NIIS NIIS]
|дэвіз               = Будучыня ў дзеяньні
|заснаваная          = {{Дата пачатку|10|2|1949|1}}
|заснавальнікі       = урад Сэрбіі
|уласьнікі           = «[[Газпрам нафта]]» (56%), [[урад Сэрбіі]] (30%)
|краіна              = [[Сэрбія]]
|разьмяшчэньне       = край [[Ваяводзіна]]
|адрас               = [[Новы Сад]], квартал Ліман, вул. Народнага фронту, д. 12&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантактныя зьвесткі|спасылка=https://nis.eu/rs/kontakt/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;
|ключавыя постаці    = Вадзім Якаўлеў, Кірыл Цюрдзенеў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Карпаратыўнае кіраваньне|спасылка=https://nis.eu/rs/upravljanje/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;
|галіна              = [[нафтаздабыча]]
|прадукцыя           = [[аліва]], [[авіягаза]], [[аўтагаз]], [[бітум]], [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]], [[звадкаваны прыродны газ|ЗПГ]], [[мазута]]
|абарачэньне         = {{Падзеньне}}245,288 млрд [[Сэрбскі дынар|дынараў]] (2019 год; 2,337 млрд $)
|апэрацыйны прыбытак = {{Падзеньне}}22,7 млрд дынараў (2019 год; 216,367 млн $)
|чысты прыбытак      = {{Падзеньне}}17,7 млрд дынараў (2019 год; 168,702 млн $)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;
|лік супрацоўнікаў   = 11 731 (2020 год)
|матчына кампанія    = «Газпрам нафта» (Расея)
|даччыныя кампаніі   = «[[НІС Пэтрол]]» ([[Бялград]]), «[[Ядран-Нафтагаз]]» ([[Рэспубліка Сэрбская]])
|аўдытар             = ТАА «[[Прайсўотэрхаўс-Купэры]]» (Бялград)
|сайт                = [https://nis.eu/rs/ nis.eu]
}}
'''«На́фтавая індустры́я Сэ́рбіі»''' («НІС») — нафтагазавае прадпрыемства Сэрбіі, заснаванае ў лютым 1949 году ў [[Зрэнянін]]е ([[Сярэдне-Банацкая акруга]], край [[Ваяводзіна]]) пад назвай «Нафтагаз».

На 2021 год было найбольшым падаткаплатнікам Сэрбіі. Ажыцьцяўляла выведку, здабычу і перапрацоўку [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]]. Мела ўласныя газавыя і нафтавыя радовішчы ў [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]], [[Румынія|Румыніі]] і Сэрбіі, нафтаперапрацоўчы завод у [[Панчава|Панчаве]] ([[Паўднёва-Банацкая акруга]], край Ваяводзіна), а таксама нафтабазы і сетку са звыш 400 аўтазаправак «НІС Пэтрол» у [[Баўгарыя|Баўгарыі]], Босьніі і Герцагавіне, Румыніі і Сэрбіі. Сярод іншага, «НІС» гандлявала [[электраэнэргія]]й у 6 краінах — Босьніі і Герцагавіне, [[Вугоршчына|Вугоршчыне]], Румыніі, [[Славенія|Славеніі]], Сэрбіі і [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі пра кампанію|спасылка=https://nis.eu/rs/informacije-o-kompaniji/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;.

== Замежная дзейнасьць ==
* ''[[Ангола]]''. У 1980 годзе пачалі выведку нафтарадовішча, дзе ў 1985 годзе сталі здабываць нафту.
* ''Баўгарыя''. У ліпені 2013 году стварылі дачыннае ТАА «НІС Пэтрол», якое набыло нафтабазу ў [[Косьцінброд]]зе ([[Сафійская вобласьць]]). Да 2021 годзе адчынілі 34 аўтазаправачныя станцыі (АЗС).
* ''Босьнія і Герцагавіна''. Дачынны «[[Ядран-Нафтагаз]]» ажыцьцяўляў выведку газу і нафты ў [[Рэспубліка Сэрбская|Рэспубліцы Сэрбскай]]. У 2012 году ў [[Баня-Лука|Баня Луцы]] адчынілі адчынілі [[ТАА]] «НІС Пэтрол», якое стварыла тамсама сетку [[АЗС]]. У 2013 годзе ў [[Сараева|Сараеве]] набылі сетку АЗС «ОМВ», якую перайменавалі ў «Г Пэтрол». На 2021 год агульная сетка збыту налічвала 38 аўтазаправак.
* ''Расея''. Прадстаўніцтва ў [[Санкт-Пецярбург]]у займалася дастаўкай нафтапрадуктаў.
* ''Румынія''. ТАА «НІС Пэтрол» займалася выведкай і здабычай газу і нафты на захадзе краіны, збытам паліва праз 19 АЗС і гандлем электраэнэргіяй у Эўразьвязе. У 2019 годзе пачалі здабычу нафты і газу на нафтарадовішчы [[Тэрэмія]], а таксама вытворчасьць электраэнэргіі з газу на радовішчы [[Джымбалія]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадпрымальніцтва па краінах|спасылка=https://nis.eu/rs/zemlje-poslovanja/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;.

== Вырабы ==
На 2021 год «Нафтавая індустрыя Сэрбіі» вырабляла:
* аўтамабільнае [[паліва]] — [[аўтагаз]], [[бэнзін]], [[дызэльнае паліва]] і [[звадкаваны прыродны газ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Маторнае паліва|спасылка=https://nis.eu/rs/product/motorno-gorivo/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* змазачныя [[Аліва|алівы]] і тэхнавадкасьці «НІСаТэх» — маторная, прамысловая, прыладная (гідраўлічная і кампрэсарная), трасьмісійная, а таксама ахаладжальная аліва, супрацьзамярзальная, тармазная і шыбавая вадкасьць&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Змазачныя алівы|спасылка=https://nis.eu/rs/product/ulja-i-maziva/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* авіяпаліва — рэактыўнае А1 і [[Авіягаза|авіягазу]] 100ЛЛ&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Авіяпаліва|спасылка=https://nis.eu/rs/product/avio-gorivo/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* марское дызэльнае паліва&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вырабы|спасылка=https://nis.eu/rs/proizvodi/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* дарожны [[бітум]] — акісьлены і ачышчаны 35/50, 50/70, 70/100 і 160/220, а таксама з дадаткам [[палімэр]]у ПМБ 25/55-55 і 45/80-65&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бітум|спасылка=https://nis.eu/rs/product/bitumen/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* [[мазута|мазуту]] — газавую (звышлёгкую для [[Энэргетыка|энэргетыкі]]), нізкасеркавую (для мэталюргіі) і сярэднюю (для прамысловасьці і сельскай гаспадаркі)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мазута|спасылка=https://nis.eu/en/product/fuel-oil/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=en|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* [[сьціснуты прыродны газ]] звыш 220 [[Бар (адзінка вымярэньня)|бараў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сьціснуты газ|спасылка=https://nis.eu/rs/product/komprimovani-gas/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=en|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* газ у балёнах — [[прапан-бутан]] у суадносінах 35 на 65 % і балёнах па 35 кг для прамысловасьці, а таксама па 2, 3, 5 і 10 кг для побытавых патрэбаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газ у балёнах|спасылка=https://nis.eu/rs/product/gas-u-bocama/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=en|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;;
* пітную ваду «[[Язак]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вада «Язак»|спасылка=https://nis.eu/rs/product/voda-jazak/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=en|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
10 лютага 1949 году ў [[Зрэнянін]]е ([[Сярэдне-Банацкая акруга]], край [[Ваяводзіна]]) заснавалі прадпрыемства «Нафтагаз» для выведкі і здабычы нафты на ўсходзе [[Сярэднедунайская нізіна|Сярэднедунайскай нізіны]]. Празь 5 месяцаў у Сэрбіі адкрылі газарадовішча прыроднага газу. У 1952 годзе ў [[Банат|Банаце]], што на поўначы краіны, адкрылі 1-е нафтавае радовішча побач з газарадовішчам. У 1963 годзе дабудавалі 1-ы магістральны [[газаправод]], які злучыў нафтарадовішчы з горадам [[Панчава]] ([[Паўднёва-Банацкая акруга]], край Ваяводзіна), дзе пачалі будаваць 1-ы нафтаперапрацоўчы завод (НПЗ). У 1968 годзе адкрылі найбольшае ў краіне нафтарадовішча [[Велебіт]]. Сярод іншага, з нафты гэтага радовішча сталі вырабляць нафтэнавыя базавыя [[Аліва|алівы]]. Таксама ў 1968 годзе запрацавалі НПЗ у [[Новы Сад|Новым Садзе]] і Панчаве, дзе цягам 1970-х гадоў пабудавалі першасныя ўстаноўкі. У 1979 годзе [[газаздабыча]] дасягнула 1,14 [[Кубамэтар|кубамэтраў]]. У 1982 годзе [[нафтаздабыча]] перавысіла 1,3 млн тонаў. У 1985 годзе пачалі нафтаздабычу ў [[Ангола|Анголе]]. У 1991 годзе дзяржаўнае прадпрыемства перайменавалі ў «Нафтавую індустрыю Сэрбіі», далучыўшы да яго сетку аўтазаправак і нафтасховішчаў, заснаваную ў 1945 годзе&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Да 1992 году на НПЗ у Новым Садзе і Панчаве ўзьвялі другасныя ўстаноўкі для глыбокай нафтаперапрацоўкі. У 2005 годзе прадпрыемства пераўтварылі ў [[акцыянэрнае таварыства]]. У 2009 годзе «[[Газпрам нафта]]» (Расея) набыла 51 % паёў «Нафтавай індустрыі Сэрбіі» («НІС»). У 2010 годзе «НІС» пераўтварылі ў [[адкрытае акцыянэрнае таварыства]], чые паі разьмясьцілі на «[[Бялградзкая біржа|Бялградзкай біржы]]». Агульны лік пайшчыкаў склаў каля 5 млн асобаў, што было найбольшым паказьнікам на біржы. У выніку прадпрыемства патрапіла ў асноўны індэкс «Бялградзкай біржы». У 2011 годзе «НІС» стварыла даччыныя прадпрыемствы ў 4 суседніх краінах — [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]], [[Вугоршчына|Вугоршчыне]] і [[Румынія|Румыніі]]. У 2012 годзе дабудавалі ўстаноўкі гідракрэкінгу і водаачысткі на НПЗ у Панчаве. Таксама ў 2012 годзе адчынілі 2 бункерныя запраўкі для рачных караблёў на [[Дунай|Дунаі]]. У 2013 годзе ў [[Сіракава (Сэрбія)|Сіракаве]] ([[Бранічэўская акруга]]) запусьцілі 1-ю кагенэрацыйную [[Цеплаэлектрастанцыя|цеплаэлектрастанцыю]] на прыродным газе з даціскальнай помпавай станцыі. У 2014 годзе НПЗ у Панчаве выпусьціў [[дызэльнае паліва]] з прысадкамі, якое атрымала разрад Эўра-5. У 2015 годзе на [[Аўтазаправачная станцыя|аўтазаправачных станцыях]] (АЗС) сталі прадаваць 100-актанавы [[бэнзін]]. У 2016 годзе ў амінавую ачыстку прыроднага газу ў [[Элемір]]ы (Сярэдне-Банацкая акруга) ўклалі звыш 30 млн [[эўра]]. У 2017 годзе на НПЗ у Панчаве пусьцілі ўстаноўку адкладзенага [[Каксаваньне|каксаваньня]]. У 2019 годзе пачалі будаваць Панчаўскую ЦЭС&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://nis.eu/rs/istorija-kompanije/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;. За 2019 год здабылі 1,286 млн тонаў нафты і газу. Перапрацавалі 3,373 млн тонаў нафты і прамежкавых вырабаў. Прадалі 3,702 млн тонаў нафтапрадуктаў&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Соня Раленац|загаловак=Справаздача за 2019 год|спасылка=https://nis.eu/wp-content/uploads/2020/05/NIS-Izvestaj-o-odrzivom-razvoju-2019.pdf|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=3 красавіка 2020|дата доступу=6 красавіка 2021}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Укладальнікам|спасылка=http://ir.nis.eu/sr/investitori/|выдавец=«Нафтавая індустрыя Сэрбіі»|мова=sr|дата публікацыі=3 красавіка 2020|дата доступу=6 красавіка 2021}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://www.nispetrol.rs/sr/историја|выдавец=«НІС Пэтрол»|мова=sr|дата публікацыі=2021|дата доступу=6 красавіка 2021}}

{{Накід:Эканоміка}}
[[Катэгорыя:Прамысловасьць Сэрбіі]]
[[Катэгорыя:Новы Сад]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя прадпрыемствы]]
[[Катэгорыя:Нафтавыя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1949 годзе]]</text>
      <sha1>998m8nlz9wab6acozukex66ol3instu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Румыніі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>246201</id>
    <revision>
      <id>2620646</id>
      <parentid>2575843</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T14:21:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620646</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5732" sha1="0g19rv4xjnguhd7v6vxjtydaeyxowew" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| АцэлулГалаЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | АцэлулГалаСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | АцэлулГала = 8 месца
| БаташаньЛіга   = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | БаташаньСэзон   = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Баташань   = 12 месца
| ГэрманштатЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | ГэрманштатСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Гэрманштат = 7 месца
| ДынамаБухаЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | ДынамаБухаСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДынамаБуха = 6 месца
| ПалітэхніхЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | ПалітэхніхСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Палітэхніх = 13 месца (паніжэньне)
| ПэтролулПлЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | ПэтролулПлСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПэтролулПл = 9 месца
| РапідБухарЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | РапідБухарСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РапідБухар = 5 месца
| СьцяўаБухаЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | СьцяўаБухаСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СьцяўаБуха = 1 месца
| СэпсіСфынтЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | СэпсіСфынтСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СэпсіСфынт = 15 месца (паніжэньне)
| УнівэрсыКлЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | УнівэрсыКлСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | УнівэрсыКл = 4 месца
| УнівэрсытаЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | УнівэрсытаСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Унівэрсыта = 3 месца
| ФарулКанстЛіга = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | ФарулКанстСэзон = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ФарулКанст = 11 месца
| ЧФРКлужЛіга    = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 1]] | ЧФРКлужСэзон    = [[Ліга 1 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЧФРКлуж    = 2 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| АрджэшПітэЛіга = [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 2]] | АрджэшПітэ = 1 месца (падвышэньне)
| ВалунтарЛіга   = [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 2]] | ВалунтарСэзон   = [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Валунтар   = 4 месца
| КанкордыяКЛіга = [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 2]] | КанкордыяК = Група Б, 5 месца
| ЧахлэўлПятЛіга = [[Ліга 2 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 2]] | ЧахлэўлПят = Група Б, 2 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| ВаслуйЛіга     = [[Ліга 3 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 3]] (Сэрыя 1) | Васлуй     = 5 месца
| ДунэраКэлэЛіга = [[Ліга 3 чэмпіянату Румыніі па футболе|Ліга 3]] (Сэрыя 3) | ДунэраКэлэ = 3 месца

| АстраДжурдЛіга = - | АстраДжурд = -
| БрашаўЛіга     = - | Брашаў     = -
| ГазМэтанМэЛіга = - | ГазМэтанМэ = -
| ПоліТымішаЛіга = - | ПоліТыміша = -
| ПандурыйТыЛіга = - | ПандурыйТы = -

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Румынія]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0g19rv4xjnguhd7v6vxjtydaeyxowew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Расеі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>246396</id>
    <revision>
      <id>2620703</id>
      <parentid>2609044</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:43:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620703</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8543" sha1="sy6joip7toxznupg5g62u3vg2pr9uig" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| АрэнбургЛіга   = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | АрэнбургСэзон   = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Арэнбург   = 15 месца (паніжэньне)
| АхматГрознЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | АхматГрознСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | АхматГрозн = 14 месца
| ФакелВаронЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ФакелВаронСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ФакелВарон = 16 месца (паніжэньне)
| ДынамаМаскЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ДынамаМаскСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДынамаМаск = 5 месца
| ДынамаМахаЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ДынамаМахаСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДынамаМаха = 11 месца
| ЗэнітСанктЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ЗэнітСанктСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЗэнітСанкт = 2 месца
| КраснадарЛіга  = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | КраснадарСэзон  = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Краснадар  = 1 месца
| КрылыСаветЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | КрылыСаветСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | КрылыСавет = 10 месца
| ЛякаматыўМЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ЛякаматыўМСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЛякаматыўМ = 6 месца
| РастоўРастЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | РастоўРастСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РастоўРаст = 8 месца
| РубінКазанЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | РубінКазанСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РубінКазан = 7 месца
| СпартакМасЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | СпартакМасСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакМас = 4 месца
| ХімкіЛіга      = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ХімкіСэзон      = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Хімкі      = 12 месца
| ЦСКАМаскваЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ЦСКАМаскваСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЦСКАМасква = 3 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| АланіяЎладЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | АланіяЎлад = 17 месца (паніжэньне)
| АрсэналТулЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | АрсэналТул = 10 месца
| БалтыкаКалЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | БалтыкаКалСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | БалтыкаКал = 14 месца (падвышэньне)
| ЕнісейКрасЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | ЕнісейКрас = 8 месца
| КАМАЗНабярЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | КАМАЗНабяр = 11 месца
| РотарВалгаЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | РотарВалга = 9 месца
| СКАХабараўЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | СКАХабараў = 6 месца
| СочыЛіга       = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | СочыСэзон       = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Сочы       = 5 месца (падвышэньне)
| ТарпэдаМасЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | ТарпэдаМас = 2 месца (падвышэньне)
| УралЕкацярЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | УралЕкацярСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | УралЕкацяр = 4 месца
| УфаЛіга        = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | Уфа        = 15 месца
| ЧарнаморацЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | Чарнаморац = 3 месца
| ШыньнікЯраЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | ШыньнікЯра = 14 месца

&lt;!-- Другая ліга --&gt;
| АмкарПермЛіга  = [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другая ліга «Б»]] (група 4) | АмкарПермНал = 2 месца
| КубаньКрасЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другая ліга «А»]] (група «Золата») | КубаньКрас = 7 месца
| СпартакНалЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другая ліга «Б»]] (група 1) | СпартакНал = 13 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| АнжыМахачкЛіга = - | АнжыМахачк = -
| ТомТомскЛіга   = - | ТомТомск   = -

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Расея]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sy6joip7toxznupg5g62u3vg2pr9uig</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620704</id>
      <parentid>2620703</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:44:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <origin>2620704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8537" sha1="lpszltx2gu0uinzaunxl4kkzpb4zn4f" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| АрэнбургЛіга   = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | АрэнбургСэзон   = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Арэнбург   = 15 месца (паніжэньне)
| АхматГрознЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | АхматГрознСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | АхматГрозн = 14 месца
| ФакелВаронЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ФакелВаронСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ФакелВарон = 16 месца (паніжэньне)
| ДынамаМаскЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ДынамаМаскСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДынамаМаск = 5 месца
| ДынамаМахаЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ДынамаМахаСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДынамаМаха = 11 месца
| ЗэнітСанктЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ЗэнітСанктСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЗэнітСанкт = 2 месца
| КраснадарЛіга  = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | КраснадарСэзон  = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Краснадар  = 1 месца
| КрылыСаветЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | КрылыСаветСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | КрылыСавет = 10 месца
| ЛякаматыўМЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ЛякаматыўМСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЛякаматыўМ = 6 месца
| РастоўРастЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | РастоўРастСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РастоўРаст = 8 месца
| РубінКазанЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | РубінКазанСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РубінКазан = 7 месца
| СпартакМасЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | СпартакМасСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакМас = 4 месца
| ХімкіЛіга      = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ХімкіСэзон      = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Хімкі      = 12 месца
| ЦСКАМаскваЛіга = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-ліга]] | ЦСКАМаскваСэзон = [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЦСКАМасква = 3 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| АланіяЎладЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | АланіяЎлад = 17 месца (паніжэньне)
| АрсэналТулЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | АрсэналТул = 10 месца
| БалтыкаКалЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | БалтыкаКалСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | БалтыкаКал = 14 месца (падвышэньне)
| ЕнісейКрасЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | ЕнісейКрас = 8 месца
| КАМАЗНабярЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | КАМАЗНабяр = 11 месца
| РотарВалгаЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | РотарВалга = 9 месца
| СКАХабараўЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | СКАХабараў = 6 месца
| СочыЛіга       = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | СочыСэзон       = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Сочы       = 5 месца (падвышэньне)
| ТарпэдаМасЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | ТарпэдаМас = 2 месца (падвышэньне)
| УралЕкацярЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | УралЕкацярСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | УралЕкацяр = 4 месца
| УфаЛіга        = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | Уфа        = 15 месца
| ЧарнаморацЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | Чарнаморац = 3 месца
| ШыньнікЯраЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першая ліга]] | ШыньнікЯра = 14 месца

&lt;!-- Другая ліга --&gt;
| АмкарПермЛіга  = [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другая ліга «Б»]] (група 4) | АмкарПерм = 2 месца
| КубаньКрасЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другая ліга «А»]] (група «Золата») | КубаньКрас = 7 месца
| СпартакНалЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другая ліга «Б»]] (група 1) | СпартакНал = 13 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| АнжыМахачкЛіга = - | АнжыМахачк = -
| ТомТомскЛіга   = - | ТомТомск   = -

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Расея]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lpszltx2gu0uinzaunxl4kkzpb4zn4f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Польшчы</title>
    <ns>10</ns>
    <id>246404</id>
    <revision>
      <id>2620637</id>
      <parentid>2575634</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:45:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620637</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9071" sha1="bdswa9q5a894xe9ntl7xyva75klni6i" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| ВідзэўЛодзЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ВідзэўЛодзСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ВідзэўЛодз = 13 месца
| ГКСКатавіцЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ГКСКатавіцСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ГКСКатавіц = 8 месца
| ГурнікЗабжЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ГурнікЗабжСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ГурнікЗабж = 9 месца
| ЗаглембеЛюЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ЗаглембеЛюСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЗаглембеЛю = 15 месца
| КаронаКельЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | КаронаКельСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | КаронаКель = 11 месца
| КраковіяКрЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | КраковіяКрСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | КраковіяКр = 6 месца
| ЛегіяВаршаЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ЛегіяВаршаСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЛегіяВарша = 5 месца
| ЛехіяГданьЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ЛехіяГданьСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЛехіяГдань = 14 месца
| ЛехПознаньЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ЛехПознаньСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЛехПознань = 1 месца
| МаторЛюбліЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | МаторЛюбліСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | МаторЛюблі = 7 месца
| ПоганьШчэцЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ПоганьШчэцСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПоганьШчэц = 4 месца
| ПушчаНепалЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ПушчаНепалСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПушчаНепал = 18 месца (паніжэньне)
| ПястГлівіцЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ПястГлівіцСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПястГлівіц = 10 месца
| РадомякРадЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | РадомякРадСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РадомякРад = 12 месца
| РакаўЧанстЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | РакаўЧанстСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РакаўЧанст = 2 месца
| СтальМелецЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | СтальМелецСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СтальМелец = 16 месца (паніжэньне)
| СьлёнскУроЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | СьлёнскУроСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СьлёнскУро = 17 месца (паніжэньне)
| ЯгелёніяБеЛіга = [[Польская футбольная экстракляса|Экстракляса]] | ЯгелёніяБеСэзон = [[Польская футбольная экстракляса 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЯгелёніяБе = 3 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| АркаГдыняЛіга  = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | АркаГдыня  = 1 месца (падвышэньне)
| Брук-БэтТэЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | Брук-БэтТэ = 2 месца (падвышэньне)
| ВартаПознаЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ВартаПознаСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ВартаПозна = 17 месца (паніжэньне)
| ВіслаКракаЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ВіслаКрака = 4 месца
| ВіслаПлоцкЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ВіслаПлоцк = 3 месца (падвышэньне)
| ГКСТыхыЛіга    = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ГКСТыхы    = 7 месца
| ГурнікЛэнчЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ГурнікЛэнч = 9 месца
| ЛКСЛодзьЛіга   = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ЛКСЛодзьСэзон   = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЛКСЛодзь   = 11 месца
| МедзьЛягніЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | МедзьЛягні = 5 месца
| ПалёніяВарЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | ПалёніяВар = 6 месца
| РухХожаўЛіга   = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Першая ліга]] | РухХожаўСэзон   = [[Першая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РухХожаў   = 10 месца

&lt;!-- 3 дывізіён --&gt;
| ПадбэскідзЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Другая ліга]] | Падбэскідз = 7 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| ГКСБэлхатаЛіга = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Трэцяя ліга]] (група 1) | ГКСБэлхата = 8 месца
| ЗавішаБыдгЛіга = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Трэцяя ліга]] (група 2) | ЗавішаБыдг = 3 месца
| СандэцьяНоЛіга = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Польшчы па футболе|Трэцяя ліга]] (група 4) | СандэцьяНо = 1 месца (падвышэньне)

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Польшча]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bdswa9q5a894xe9ntl7xyva75klni6i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Швайцарыі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>246470</id>
    <revision>
      <id>2620753</id>
      <parentid>2576395</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:04:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620753</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6115" sha1="jn48ex9xhjl8jl39uzqu1ca5t3puj31" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| БазэльЛіга     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | БазэльСэзон     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Базэль     = 1 месца
| ВінтэртурЛіга  = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ВінтэртурСэзон  = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Вінтэртур  = 10 месца
| ГрасгопэрЦЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ГрасгопэрЦСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ГрасгопэрЦ = 11 месца
| ЛюганаЛіга     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ЛюганаСэзон     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Люгана     = 4 месца
| ЛюцэрнЛіга     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ЛюцэрнСэзон     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Люцэрн     = 6 месца
| ЛязанаЛіга     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ЛязанаСэзон     = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Лязана     = 5 месца
| Санкт-ГалеЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | Санкт-ГалеСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Санкт-Гале = 8 месца
| СіёнЛіга       = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | СіёнСэзон       = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Сіён       = 9 месца
| СэрвэтЖэнэЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | СэрвэтЖэнэСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СэрвэтЖэнэ = 2 месца
| ЦюрыхЛіга      = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ЦюрыхСэзон      = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Цюрых      = 7 месца
| ЯнгБойзБэрЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Супэрліга]] | ЯнгБойзБэрСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЯнгБойзБэр = 3 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| АараўЛіга      = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | Аараў      = 2 месца
| БэлінцонаЛіга  = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | Бэлінцона  = 7 месца
| ВадуцЛіга      = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | Вадуц      = 6 месца
| ВільЛіга       = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | Віль       = 5 месца
| НэўшатэльКЛіга = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | НэўшатэльК = 8 месца
| ТунЛіга        = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | Тун        = 1 месца (падвышэньне)
| ШафгаўзэнЛіга  = [[Чэлендж-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Чэлендж-ліга]] | Шафгаўзэн  = 10 месца (паніжэньне)

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| Біль-Б’енЛіга  = [[Прамоўшн-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Прамоўшн-ліга]] | Біль-Б’ен  = 3 месца
| ВоленЛіга      = [[Першая ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Першая ліга]] (група 2) | Волен      = 11 месца
| КрынсЛіга      = [[Прамоўшн-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Прамоўшн-ліга]] | Крынс      = 2 месца
| К’ясаЛіга      = Трэцяя ліга (група 1) | К’яса      = 2 месца (падвышэньне)
| РапэрсьвілЛіга = [[Прамоўшн-ліга чэмпіянату Швайцарыі па футболе|Прамоўшн-ліга]] | Рапэрсьвіл = 1 месца (падвышэньне)

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Швайцарыя]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jn48ex9xhjl8jl39uzqu1ca5t3puj31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Сэрбіі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>246500</id>
    <revision>
      <id>2620736</id>
      <parentid>2575864</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:03:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6785" sha1="ro17gbptrvs16can8w8wm2zws4otxzt" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| ВаяводзінаЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ВаяводзінаСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Ваяводзіна = 6 месца
| МладастЛучЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | МладастЛучСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | МладастЛуч = 8 месца
| НапрэдакКрЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | НапрэдакКрСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | НапрэдакКр = 14 месца
| НовіПазарЛіга  = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | НовіПазарСэзон  = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | НовіПазар  = 3 месца
| ОФКБялградЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ОФКБялградСэзон = [[Супэрлігачэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ОФКБялград = 4 месца
| ПартызанБяЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ПартызанБяСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПартызанБя = 2 месца
| РаднічкіНіЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | РаднічкіНіСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РаднічкіНі = 13 месца
| СпартакСубЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | СпартакСубСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакСуб = 12 месца
| ТСЦБачкаТоЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ТСЦБачкаТоСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ТСЦБачкаТо = 7 месца
| ЦрвенаЗьвеЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ЦрвенаЗьвеСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЦрвенаЗьве = 1 месца
| ЧукарычкіБЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ЧукарычкіБСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЧукарычкіБ = 9 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| БорацЧачакЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | БорацЧачак = 8 месца
| ВождавацБяЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | ВождавацБяСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ВождавацБя = 5 месца
| ЗемунЛіга      = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | Земун      = 9 месца
| МачваШабацЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | МачваШабац = 4 месца
| РаднікСурдЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | РаднікСурдСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РаднікСурд = 1 месца (падвышэньне)
| СлабадаУжыЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | СлабадаУжы = 16 месца (паніжэньне)
| СьмедзеравЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | Сьмедзерав = 12 месца
| ЯварІваніцЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | ЯварІваніцСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЯварІваніц = 2 месца (падвышэньне)

&lt;!-- Сэрбская ліга --&gt;
| БэчэйЛіга      = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Ваяводзіна» | Бэчэй      = 16 месца
| МэталацГорЛіга = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Захад» | МэталацГор = 2 месца
| ЯгодзінаЛіга   = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Ўсход» | Ягодзіна   = 5 месца

&lt;!-- Рэгіянальныя лігі --&gt;
| РадБялградЛіга = Бялградзкая зона | РадБялград = 13 месца
| БачкаБачкаЛіга = Ваяводзінская ліга «Поўнач» | БачкаБачка = 1 месца
| ПролетэрНоЛіга = Другая навасадзкая лігі | ПролетэрНо = 3 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| ДынамаУранЛіга = ? | ДынамаУран = ?

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Сэрбія]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ro17gbptrvs16can8w8wm2zws4otxzt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620737</id>
      <parentid>2620736</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:04:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <origin>2620737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6785" sha1="3qnbvz0uzzu7v4yqatd5dglnq6brq0t" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| ВаяводзінаЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ВаяводзінаСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Ваяводзіна = 6 месца
| МладастЛучЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | МладастЛучСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | МладастЛуч = 8 месца
| НапрэдакКрЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | НапрэдакКрСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | НапрэдакКр = 14 месца
| НовіПазарЛіга  = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | НовіПазарСэзон  = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | НовіПазар  = 3 месца
| ОФКБялградЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ОФКБялградСэзон = [[Супэрлігачэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ОФКБялград = 4 месца
| ПартызанБяЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ПартызанБяСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПартызанБя = 2 месца
| РаднічкіНіЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | РаднічкіНіСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РаднічкіНі = 13 месца
| СпартакСубЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | СпартакСубСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакСуб = 12 месца
| ТСЦБачкаТоЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ТСЦБачкаТоСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ТСЦБачкаТо = 7 месца
| ЦрвенаЗьвеЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ЦрвенаЗьвеСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЦрвенаЗьве = 1 месца
| ЧукарычкіБЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ЧукарычкіБСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЧукарычкіБ = 9 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| БорацЧачакЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | БорацЧачак = 8 месца
| ВождавацБяЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | ВождавацБяСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ВождавацБя = 5 месца
| ЗемунЛіга      = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | Земун      = 9 месца
| МачваШабацЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | МачваШабац = 4 месца
| РаднікСурдЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | РаднікСурдСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РаднікСурд = 1 месца (падвышэньне)
| СлабадаУжыЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | СлабадаУжы = 16 месца (паніжэньне)
| СьмедзеравЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | Сьмедзерав = 12 месца
| ЯварІваніцЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | ЯварІваніцСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЯварІваніц = 2 месца (падвышэньне)

&lt;!-- Сэрбская ліга --&gt;
| БэчэйЛіга      = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Ваяводзіна» | Бэчэй      = 16 месца
| МэталацГорЛіга = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Захад» | МэталацГор = 2 месца
| ЯгодзінаЛіга   = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Ўсход» | Ягодзіна   = 5 месца

&lt;!-- Рэгіянальныя лігі --&gt;
| РадБялградЛіга = Бялградзкая зона | РадБялград = 13 месца
| БачкаБачкаЛіга = Ваяводзінская ліга «Поўнач» | БачкаБачка = 1 месца
| ПролетэрНоЛіга = Другая навасадзкая ліга | ПролетэрНо = 3 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| ДынамаУранЛіга = ? | ДынамаУран = ?

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Сэрбія]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3qnbvz0uzzu7v4yqatd5dglnq6brq0t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620742</id>
      <parentid>2620737</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <origin>2620742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6786" sha1="kg44evzq22p40s01ecl8yo52cepafct" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| ВаяводзінаЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ВаяводзінаСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Ваяводзіна = 6 месца
| МладастЛучЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | МладастЛучСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | МладастЛуч = 8 месца
| НапрэдакКрЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | НапрэдакКрСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | НапрэдакКр = 14 месца
| НовіПазарЛіга  = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | НовіПазарСэзон  = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | НовіПазар  = 3 месца
| ОФКБялградЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ОФКБялградСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ОФКБялград = 4 месца
| ПартызанБяЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ПартызанБяСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ПартызанБя = 2 месца
| РаднічкіНіЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | РаднічкіНіСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РаднічкіНі = 13 месца
| СпартакСубЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | СпартакСубСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакСуб = 12 месца
| ТСЦБачкаТоЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ТСЦБачкаТоСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ТСЦБачкаТо = 7 месца
| ЦрвенаЗьвеЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ЦрвенаЗьвеСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЦрвенаЗьве = 1 месца
| ЧукарычкіБЛіга = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Супэрліга]] | ЧукарычкіБСэзон = [[Супэрліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЧукарычкіБ = 9 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| БорацЧачакЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | БорацЧачак = 8 месца
| ВождавацБяЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | ВождавацБяСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ВождавацБя = 5 месца
| ЗемунЛіга      = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | Земун      = 9 месца
| МачваШабацЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | МачваШабац = 4 месца
| РаднікСурдЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | РаднікСурдСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РаднікСурд = 1 месца (падвышэньне)
| СлабадаУжыЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | СлабадаУжы = 16 месца (паніжэньне)
| СьмедзеравЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | Сьмедзерав = 12 месца
| ЯварІваніцЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе|Першая ліга]] | ЯварІваніцСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Сэрбіі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЯварІваніц = 2 месца (падвышэньне)

&lt;!-- Сэрбская ліга --&gt;
| БэчэйЛіга      = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Ваяводзіна» | Бэчэй      = 16 месца
| МэталацГорЛіга = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Захад» | МэталацГор = 2 месца
| ЯгодзінаЛіга   = [[Сэрбская ліга па футболе|Сэрбская ліга]] зона «Ўсход» | Ягодзіна   = 5 месца

&lt;!-- Рэгіянальныя лігі --&gt;
| РадБялградЛіга = Бялградзкая зона | РадБялград = 13 месца
| БачкаБачкаЛіга = Ваяводзінская ліга «Поўнач» | БачкаБачка = 1 месца
| ПролетэрНоЛіга = Другая навасадзкая ліга | ПролетэрНо = 3 месца

&lt;!-- Іншыя --&gt;
| ДынамаУранЛіга = ? | ДынамаУран = ?

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Сэрбія]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kg44evzq22p40s01ecl8yo52cepafct</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фарталеза (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>247897</id>
    <revision>
      <id>2620702</id>
      <parentid>2387733</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:27:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Fortaleza_Esporte_Clube?oldid=1294919505</comment>
      <origin>2620702</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6177" sha1="h87033i6kufk6umyd4b6926j1l6jlbo" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Фарталеза
|Лягатып          = Fortaleza.svg
|ПоўнаяНазва      = Fortaleza Esporte Clube
|Заснаваны        = 
|Горад            = [[Фарталеза]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Кастэлан (Сэара)|Кастэлан]]
|Умяшчальнасьць   = 63903
|Прэзыдэнт        =
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ФарталезаЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|Фарталеза}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Фартале́за'''» ({{мова-pt|Fortaleza}}) — [[Бразылія|бразыльскі]] футбольны клюб з гораду [[Фарталеза]], штат [[Сэара]]. Быў зафундаваны 18 кастрычніка 1918 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080921012725/http://albionroad.com/club-profiles/fortaleza.html «Fortaleza»]. Albion Road.&lt;/ref&gt;. Акрамя футбольнай сэкцыі клюб мае дружыны ў іншых відах спорту, як то [[футзал]], [[гандбол]] і [[баскетбол]]. Традыцыйнымі колерамі клюбу ёсьць чырвоны, сіні і белы.

«Фарталеза» ўважаецца за адзін з самых пасьпяховых футбольных клюбаў на паўночным усходзе Бразыліі. Апытаньні ставіць яго на трэцяе месца паводле колькасьці заўзятараў на паўночным усходзе краіны. У гэтым паказьніку клюб саступае толькі «[[Баія Салвадор|Баіі]]» і «[[Спорт Рэсыфі|Спорту]]»&lt;ref&gt;[https://ge.globo.com/sp/futebol/noticia/2022/07/19/pesquisa-mostra-flamengo-e-corinthians-como-maiores-torcidas-do-brasil-veja-o-ranking.ghtml «Pesquisa mostra Flamengo e Corinthians como maiores torcidas do Brasil; veja o ranking»]. GE.&lt;/ref&gt;. Галоўным супернікам «Фарталезы» лічыцца «[[Сэара Фарталеза|Сэара]]», а сустрэчы паміж імі маюць назву «Клясыка каралёў»&lt;ref&gt;[https://www.goal.com/br/not%C3%ADcias/ceara-x-fortaleza-quem-venceu-mais-na-historia/3yropafhygk61pzuz2mt2gfz6 «Ceará x Fortaleza: quem venceu mais na história?»] Goal.&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
[[Файл:Jubamascotefec.jpg|значак|зьлева|Клюбны маскот Жуба.]]
23 лютага 1912 году Алсыдэс Сантус заснаваў клюб пад назвай «Фарталеза» і неўзабаве пасьля гэтага ўзяў удзел у стварэньні футбольнага клюбу «Стэла». Колеры новай каманды адлюстроўваюць колеры францускага сьцяга, бо заснавальнік жыў у Францыі і пастанавіў дапасаваць колеры гэтай эўрапейскай краіны да колераў бразыльскага клюбу.

У 1920 годзе клюб стаў адным з фундатараў спартовай асацыяцыі штату Сэара. У той жа год «Фарталеза» стала пераможцам [[Ліга Сэарэнсі|чэмпіянату штату]]. У 1951 годзе гарадзкія ўлады пастанавілі адрамантаваць стадыён імя Прэзыдэнтэ Варгаса. У 1957 годзе клюб набыў зямлю ў раёне [[Байру-ду-Пісі]], дзе падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Фарталезе месьцілася вайсковая база ЗША пад назвай Камандны пункт, і перадаў яе клюбу «Жэнтыландыя» ў абмен на іншы кавалак надзелу. Найбольшым посьпехам клюбу тых гадоў стаў выхад у фінал Кубка Бразыліі ў 1960 годзе.

Стадыён Алсыдэс Сантус адчыніў свае дзьверы ў чэрвені 1962 году. На новай арэне «Фарталеза» адзначылася ў першым матчы перамогай на клюбам «Усына». Заняўшы часьвертае месца ў Сэрыі А 2021 году, клюб упершыню ў гісторыі кваліфікаваўся ў [[Кубак Лібэртадорэс]]. У 2023 годзе яны фінішавалі другімі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак|Паўднёваамэрыканскім кубку]], у фінале якога зазналі паразу ад эквадорскага клюбу [[ЛДУ Кіта|ЛДУ]]. У 2024 годзе «Фарталеза» паўтарыла свой посьпех, зноў спыніўшыся на чацьвертым радку айчыннага першынства.

== Дасягненьні ==
* '''[[Ліга Сэарэнсі|Чэмпіён штату Сэара]]''': 46
:: 1920, 1921, 1923, 1924, 1926, 1927, 1928, 1933, 1934, 1937, 
:: 1938, 1946, 1947, 1949, 1953, 1954, 1959, 1960, 1964, 1965, 
:: 1967, 1969, 1973, 1974, 1982, 1983, 1985, 1987, 1991, 1992, 
:: 2000, 2001, 2003, 2004, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2015, 
:: 2016, 2019, 2020, 2021, 2022, 2023

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fortalezaec.net/ Афіцыйны сайт клюбу]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Фарталеза]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1918 годзе]]</text>
      <sha1>h87033i6kufk6umyd4b6926j1l6jlbo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Звадкаваны прыродны газ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>251303</id>
    <revision>
      <id>2620635</id>
      <parentid>2391956</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:39:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Ня блытаць]] [[Шаблён:Картка зь Вікізьвестак]] і 3 катэгорыі</comment>
      <origin>2620635</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7413" sha1="a5td1toz0f3pibmdpducsihrfwszudb" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Звадкаваны вуглевадародны газ|звадкаваным вуглевадародным газам}}
{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Звадкава́ны прыро́дны газ''' (ЗПГ) — [[прыродны газ]] (пераважна [[мэтан]] CH&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt; зь некаторым прымешкам [[этан]]у C&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;H&lt;sub&gt;6&lt;/sub&gt;), які астуджаецца да [[вадкасьць|вадкай формы]] дзеля зручнасьці і бясьпекі ягонага захоўваньня або транспартаваньня.

У такім стане газ займае каля 1/600 аб’ёму ад прыроднага газу ў газападобным стане пры стандартных умовах тэмпэратуры і ціску. ЗПГ ня мае паху, колеру, ён ня ёсьць таксычным і не выклікае [[карозія|карозіі]]. Небясьпека зыходзіць з гаручасьці пасьля выпарэньня ў [[газ|газападобны стан]] і замярзаньне. Працэс звадкаваньня ўлучае выдаленьне некаторых кампанэнтаў, як то пыл, [[кіслыя газы]], [[гель]], [[вада]] і цяжкія [[вуглевадароды]]. Затым прыродны газ кандэнсуецца ў вадкасьць пад ціскам, блізкім да атмасфэрнага, астуджаючы яго прыкладна да —162 °C. Максымальны транспартны ціск складае каля 25 кПа.

[[Файл:AGAs LNG-terminal.jpg|значак|Тэрмінал захаваньня звадкаванага прыроднага газу ў [[Швэцыя|Швэцыі]].]]
[[Файл:Metanowiec LNG - pierwsza dostawa z USA.jpg|значак|Прыбыцьцё перавозчыка звадкаванага прыроднага газу з [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] ў польскі порт [[Сьвінауйсьце]].]]
Газ, які здабываецца з радовішчаў вуглевадародаў, звычайна зьмяшчае шырокі спэктар вуглевадародных прадуктаў, у які ўваходзяць мэтан (CH&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt;), этан (C&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;H&lt;sub&gt;6&lt;/sub&gt;), [[прапан]] (C&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;H&lt;sub&gt;8&lt;/sub&gt;) і [[бутан (рэчыва)|бутан]] (C&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt;H&lt;sub&gt;10&lt;/sub&gt;). Усе гэтыя прадукты маюць шырокі дыяпазон тэмпэратуры кіпеньня, а таксама розныя паказчыкі награваньня, што дазваляе ствараць розныя канфігурацыі канчатковага прадукту ў залежнасьці ад варыянтаў выкарыстаньня ці жаданьня пакупнікоў. Кісьлевыя элемэнты, як то [[серкавадародная кісьля|серкавадарод]] (H&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;S) і [[дыяксыд вугляроду|вуглякіслы газ]] (CO&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;), разам з [[нафта]]й, брудам, вадой і [[ртуць]]цю, выдаляюцца з газу дзеля атрыманьня чыстага газавага прадукту. Невыдаленьне такіх кісьлевых малекулаў, ртуці ды іншых прымешак можа прывесьці да пашкоджаньня абсталяваньня. Карозія сталёвых трубаў і амальгамізацыя ртуці з [[алюмін]]ам у крыягенных цеплаабменьніках можа спрычыніць вялікую шкоду. Газавая плынь звычайна падзяляецца на фракцыі звадкаванай нафты (бутан і прапан), якія могуць захоўвацца ў вадкай форме пры адносна нізкім ціску, і больш лёгкія фракцыі этану і мэтану. Гэтыя больш лёгкія фракцыі мэтану і этану затым ператвараюць у вадкасьць, ствараючы такім чынам ЗПГ.

Гістарычна прыродны газ лічыўся эканамічна непрыбытковым, калі нафтавыя або газавыя радовішчы, дзе здабываюць газ, былі аддаленыя ад [[газаправод]]аў або разьмешчаныя ў моры ці на астравах, дзе цяжка ці немагчыма пабудаваць трубаправоды. Гэта звычайна азначала, што здабыўны з нафтай прыродны газ звычайна спальвалі, бо ў адрозьненьне ад нафты не існавала аніводнага спосабу захоўваньня або транспартаваньня прыроднага газу, акрамя трубаправодаў, выкарыстаньне якіх патрабавала неадкладнага спажываньня пакупнікамі. Гэта азначала, што рынкі прыроднага газу гістарычна былі выключна мясцовымі, і любы здабыўны газ павінны быў спажывацца адразу на лякальным рынку.

Разьвіцьцё вытворчых працэсаў, крыягеннага захоўваньня і транспартаваньня стварыла інструмэнты, неабходныя дзеля камэрцыялізацыі прыроднага газу на сусьветным рынку, які цяпер канкуруе з рынкамі іншых відаў паліва. Акрамя таго, разьвіцьцё сховішчаў ЗПГ таксама прывяло да надзейнасьці гандлёвых сетак, што раней лічылася немагчымым. Улічваючы, што захоўваньне іншага паліва адносна лёгка забясьпечваецца з дапамогай простых рэзэрвуараў, запасы можна захоўваць на працягу некалькіх месяцаў. Пасьля зьяўленьня буйнамаштабных крыягенных сховішчаў стала магчымым стварыць доўгатэрміновыя запасы газу. Гэтыя запасы звадкаванага газу могуць быць скарыстаныя ў любы момант праз працэсы рэгазафікацыі.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140323075044/http://www.gasworld.com/news/lng/ Gasworld].
* [https://web.archive.org/web/20070320180057/http://www.our-energy.com/liquefied-natural-gas-lng_en.html LNG safety]. Our Safety.

[[Катэгорыя:Прыродны газ]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя газы]]
[[Катэгорыя:Нафтаздабыча]]
[[Катэгорыя:Ахаладжальныя тэхналёгіі]]</text>
      <sha1>a5td1toz0f3pibmdpducsihrfwszudb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арзамас</title>
    <ns>0</ns>
    <id>254709</id>
    <revision>
      <id>2620695</id>
      <parentid>2567438</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T05:20:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620695</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15395" sha1="cxuuiu6z7bf4cq7j9unhw7ylxjwu2da" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Расея
|Назва                               = Арзамас
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Арзамасу
|Назва расейскай мовай               = Арзамас
|Герб                                = Coat_of_arms_of_Arzamas_(Nizhny_Novgorod_oblast).svg
|Сьцяг                               = Flag_of_Arzamas_(Nizhny_Novgorod_oblast).svg
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 1578
|Першыя згадкі                       = 1552
|Статус з                            = 1781
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Суб’ект фэдэрацыі                   = [[Ніжагародзкая вобласьць]]
|Від раёну                           = [[Гарадзкая акруга (Расея)|Гарадзкая акруга]]
|Раён                                = Арзамас
|Від паселішча                       = 
|Паселішча                           = 
|Пасада кіраўніка                    = Мэр
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 150
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 
|Год падліку колькасьці              = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Паштовыя індэксы                    = 607220—607233
|Тэлефонны код                       = 83147
|АКАТУ                               = 22403
|Выява                               = Arzamas Montage.jpg
|Апісаньне выявы                     = Зьверху ўніз: Адміністрацыя, Мэмарыял загінулым 4 чэрвеня 1988, [[Арзамаскі прыборабудаўнічы завод|прыборабудаўнічы завод]], [[Тэатар драмы (Арзамас)|Тэатар драмы]], [[Уваскрасенскі сабор (Арзамас)|Уваскрасенскі сабор]], [[Знаменская царква (Арзамас)|Знаменская царква]] і помнік [[Аляксандар Ступін|Аляксандру Ступіну]], вакзал [[Арзамас I]], [[Музэй расейскага патрыярства|Музэй патрыярства]]
 |Шырата градусаў                    = 55
 |Шырата хвілінаў                    = 23
 |Шырата сэкундаў                    = 00
 |Даўгата градусаў                   = 43
 |Даўгата хвілінаў                   = 48
 |Даўгата сэкундаў                   = 00
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Commons                             = 
|Сайт                                = http://арзамас.рф 
}}
'''Арзама́с''' ({{Мова-рас|Арзамас}}) — места абласнога значэньня ў [[Ніжагародзкая вобласьць|Ніжагародзкай вобласьці]] [[Расея|Расеі]], заснаваны ў XVI стагодзьдзі. Знаходзіцца за 112 км ад [[Ніжні Ноўгараду|Ніжняга Ноўгараду]], за 412 км ад [[Масква|Масквы]]. Насельніцтва — 104 тыс. чал. (2018), плошча — 42 км². Кавалер ордэна «[[Знак Пашаны (ордэн)|Знак Пашаны]]» (1978).

== Этымалёгія ==
Паводле аднае з вэрсіяў, першапачатковая назва места ''Эрзямас'' паходзіць ад {{Мова-mdf|[[эрзя]]|скарочана}} «эрзянін», альбо ад [[Эрзянска-макшанскія імёны|эрзянскага імені]] ''Арземас'', якое часта сустракаецца ў пісцовых кнігах Сярэдняга Паволжа ў XVII стагодзьдзі&lt;ref&gt;''Попов А. И.'' [https://web.archive.org/web/20170517071303/http://www.russkayarech.ru/files/issues/1968/1/1968-1.pdf#page=75 Арзамас] // Русская речь. — 1968. — № 1. — С. 75.&lt;/ref&gt;. Імя ''Арземас'' у сваю чаргу зьвязанае з эрзянскім словам «арсема» — думка, жаданьне, мара. На землях мардвы вядома шмат тапонімаў, якія атрымалі назву ад уласных імёнаў першых пасяленцаў (Ацемасава, Вадаватава, Кічанзіна, Сырэсева). Сучасная форма назвы ''Арзамас'' зьявілася ўжо ў першай чвэрці XVII стагодзьдзя.

== Геаграфія ==
Арзамас разьмешчаны на правым беразе ракі [[Цёша (рака)|Цёшы]] (прыток [[Ака|Акі]]). Плошча паводле розных ацэнак складае ад 34 да 42 км². Вышыня над узроўнем мора — ад 130 да 160 м. Знаходзіцца за 112 км ад Ніжняга Ноўгараду, за 412 км ад Масквы.

Клімат умерана кантынэнтальны.

== Мінуўшчына ==
Першыя паселішчы на тэрыторыі Арзамасу зьявіліся ў эпоху [[палеаліт]]у. За 33 км на поўнач, ля вёскі [[Старая Пустынь]], знаходзіцца мэзалітычная стаянка, заснаваная 9—8 тыс. гадоў таму&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://komanda-k.ru/Россия/город-арзамас|title=Город Арзамас &amp;#124; Команда Кочующие|publisher=komanda-k.ru|lang=ru|accessdate=2018-08-20}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://arz.omsu-nnov.ru/?id=47019|title=История края|publisher=arz.omsu-nnov.ru|accessdate=2018-08-24}}&lt;/ref&gt;.

У XV стагодзьдзі берагі [[Волга|Волгі]] і [[Сура (прыток Волгі)|Суры]] паступова калянізуюць маскавіты. Вакол цяперашняга Арзамасу расьлі непраходныя лясы, таму там існаваў цэнтар [[Мардва|мардоўскіх]] паселішчаў.

Першыя згадкі пра крэпасьць Арземас датаваныя 1578 рокам, калі [[Іван Жахлівы|Іван IV]] прызначыў сюды ваяводу Івана Хахлова. Для аховы ад нападаў з боку [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]] і [[Нагайская арда|Нагайскай арды]] тут пастаянна ўмацоўваліся абарончыя збудаваньні. Значэньне места ў абароне паўднёва-ўсходніх межаў Маскоўскай дзяржавы атрымала адлюстраваньне ў [[Герб Арзамасу|геральдыцы]].

У 1580 року ў места прыбыла вялікая колькасьць [[Вялікі Ноўгарад|наўгародцаў]], высланых пасьля ўчыненага Іванам Жахлівым пагрому.

У XVII стагодзьдзі Арзамас стаў істотным транзытным пунктам на шляху з Масквы ў паўднёва-ўсходнія раёны краіны. У 1669—1671 роках быў адным з цэнтраў [[Паўстаньне Сьцяпана Разіна|сялянскага паўстаньня]] пад даводзтвам [[Сьцяпан Разін|Сьцяпана Разіна]].

З 1708 року — цэнтар [[Арзамаская правінцыя|Арзамаскай правінцыі]] [[Ніжагародзкая губэрня|Ніжагародзкую губэрню]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://refson.narod.ru/|title=Арзамас|publisher=refson.narod.ru|accessdate=2020-01-04}}&lt;/ref&gt;. З 1779 — цэнтар [[Арзамаскі павет|павету]].

У 1954 стаў цэнтрам [[Арзамаская вобласьць|Арзамаскай вобласьці]], скасаванай ужо ў 1957 року. У 1978 з нагоды 400-годзьдзя ўзнагароджаны ордэнам «[[Знак Пашаны (ордэн)|Знак Пашаны]]».

== Гарады-браты ==

{|
| colspan=&quot;2&quot; |
| width=&quot;250em&quot; valign=&quot;top&quot; |
&lt;center&gt;'''Гарады-браты'''&lt;/center&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://arzbiblio.ru/index.php/2009-10-07-06-13-00/2009-11-29-17-05-15/939-goroda-pobratimy-arzamasa|title=Города-побратимы Арзамаса|author=Администратор|publisher=arzbiblio.ru|lang=ru|accessdate=2018-08-26}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://www.арзамас.рф/about/sister_cities/|title=Города-побратимы Арзамаса|website=Официальный сайт города Арзамас}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Места
! Краіна
! Дата
|-
|'''[[Валожын]]'''
| {{BLR}}
| 2004&lt;ref&gt;{{cite web |url = http://www.volozhin.gov.by/ru/mezhregionalnoe-sotrudnichestvo |title = Общая информация — Воложинский районный исполнительный комитет |deadlink = yes |access-date = 2018-08-20 |archive-date = 2018-08-20 |archive-url = https://web.archive.org/web/20180820173012/http://www.volozhin.gov.by/ru/mezhregionalnoe-sotrudnichestvo }}&lt;/ref&gt;
|-
| '''[[Папова (город)|Папова]]'''
| {{BUL}}
| 2004
|-
| '''[[Зарайск]]'''
| {{RUS}}
| 2007
|-
| '''[[Растоў]]'''
| {{RUS}}
| 2008
|-
| '''[[Новы Атон]]'''
| {{Сьцягафікацыя|Абхазія}}/{{Сьцягафікацыя|Грузія}}
| 2013
|-
| '''[[Алупка]]'''
| {{RUS}}/{{UKR}}
| 2014
|-
| '''[[Слаўгарад (Беларусь)|Слаўгарад]]'''
| {{BLR}}
| 2016
|-
| '''[[Смаргонь]]'''
| {{BLR}}
| 2017&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20181001044226/http://arzamas.bezformata.ru/listnews/pobratimskie-svyazi-krepnut/59620859 Арзамас | Побратимские связи крепнут — БезФормата — Новости]&lt;/ref&gt;
|-
| '''[[Чавусы]]'''
| {{BLR}}
| 2017
|-
| '''[[Вагаршапат]]'''
|{{ARM}}
|2021&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru-RU|url=https://pravda-nn.ru/news/soglashenie-o-pobratimstve-zaklyuchili-arzamas-i-gorod-vagarshapat-v-armenii/|title=Соглашение о побратимстве заключили Арзамас и город Вагаршапат в Армении|website=Нижегородская правда|access-date=2021-10-07}}&lt;/ref&gt;
|}
|}

== Эканоміка ==
Эканоміка характарызуецца перавагай прамысловага сэктару, які складае 73%. Дзейнічаюць 14 буйных і сярэдніх прамысловых прадпрыемстваў машынабудаваньня, радыё- і прыборабудаваньня, будаўніцтва, харчовай галіны&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.travellers.ru/city-arzamas-6|title=Арзамас, Географическое положение, Экономика, Крупнейшие предприятия|publisher=www.travellers.ru|accessdate=2019-04-11}}&lt;/ref&gt;.

== Транспарт ==
Праз Арзамас праходзяць трасы зь [[Ніжні Ноўгарад|Ніжняга Ноўгарада]] да паўднёвых раёнаў вобласьці, а таксама да [[Мардовія|Рэспублікі Мардовіі]].

Функцыянуюць два чыгуначныя вакзалы на чыгунках [[Масква]] — [[Казань]], Ніжні Ноўгарад]] — [[Пенза]].

== Культура ==
Дзейнічаюць музэі, бібліятэкі, кінатэатар, музычная вучэльня, дом культуры, мастацкая і дзьве музычныя школы.

[[Арзамаскі політэхнічны інстытут]] Ніжагародзкага тэхнічнага ўнівэрсытэту імя Аляксеева і [[Арзамаскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут|Арзамаская філія Ніжагародзкага дзяржаўнага ўнівэрсытэту імя Лабачэўскага]].

== Архітэктура ==
Асноўныя славутасьці — праваслаўныя цэрквы і манастыры, помнікі народнага дойлідзтва. 18 аб’ектаў культурнай спадчыны фэдэральнага значэньня і больш за 150 — мясцовага.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|частка = Арзамас|загаловак = Города России: Энциклопедия|месца = {{М.}}|выдавецтва = Большая Российская энциклопедия|год = 1994|старонак = 559|isbn = 5-85270-026-6|наклад = 50000}}
* {{Літаратура/ЭСБЭ|Арзамас, город}}
* Арзамас // Путеводитель — Горький, Волго-Вятское книжное издательство, 1972 — 96 с. — 30 000 экз.
* Арзамас // Путеводитель — Горький, Волго-Вятское книжное издательство, 1978 — 112 с. — 30 000 экз.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20200707035012/http://xn--80aaa0a0avl.xn--p1ai/ Афіцыйная бачына Арзамаскай адміністрацыі] {{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20170710224904/http://www.newarzamas.ru/history/istorija-arzamasa.html Гісторыя Арзамасу] {{ref-ru}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Гарады, узнагароджаныя ордэнам „Знак Пашаны“]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, заснаваныя ў 1576 годзе]]
[[Катэгорыя:Гарады Ніжагародзкай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Раённыя цэнтры Ніжагародзкай вобласьці]]</text>
      <sha1>cxuuiu6z7bf4cq7j9unhw7ylxjwu2da</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Берасьцечка (Гомельская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>270809</id>
    <revision>
      <id>2620748</id>
      <parentid>2620153</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T10:46:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Расейская імпэрыя */</comment>
      <origin>2620748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26291" sha1="hjs3h1s84eicrxa5vqbymiirzmue77e" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Берасьцечка
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Берасьцечка
|Лацінка                          = Bieraściečka
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = перад 1840 годам
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = варыянты: Берастэчка, Берасьцечак; Рацлавіца альбо Раславіца
|Мясцовая назва                   =   
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                        = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 0
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 50
 |Шырата сэкундаў                 = 40
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 01
 |Даўгата сэкундаў                = 14
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.3
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Берасьце́чка''' (Берастэчка, Берасьце́чак)&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў [[Беларусь|Беларусі]], уваходзіла у склад [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Назва ==
Па аналёгіі з [[тапонім]]ам [[Берасьце]] назва паселішча Берасьцечка слушна выводзіць ад слова [[Бераст|бе́раст]] (бе́расьць), якое азначае расьліну&lt;ref&gt; Жураўскі А. Старадаўнія назвы гарадоў Беларусі // Навіны Беларускай акадэміі. № 31 (660), 14 жніўня 1992. С. 3—5&lt;/ref&gt; зь сямейства вязавых (ільмавых). Падобныя назвы маглі паходзць таксама ад слова бяроста — 'бярозавая кара'&lt;ref&gt;Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 36&lt;/ref&gt;. У такой раўніннай мясьціне ў мінулым, напэўна, расьлі гаі зь лісьцявых дрэваў. Нездарма ж непадалёку паўстала вядомае яшчэ з 1512 году сяло [[Лісьцьвін]].

Магчыма, самое наданьне назвы гэтаму, адносна позьняму паселішчу на ўскрайку [[Хвойнікі|Хвойніцкіх]] добраў, памежнаму з угодзьдзямі [[Рудакоў|Рудакоўскага]] маёнтку паноў [[Аскеркі|Аскеркаў]], абумоўлена было воляй [[Караль Прозар|Караля Прозара]]. Патрыёт [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] цяжка перажываў страту Айчызнай непадлегласьці, дзеля чаго называў свае новыя фальваркі ў гонар вялікіх перамог і гераічных супрацьстаянняў як з айчыннай, так і сусьветнай гісторыі – [[Тэрмапільская бітва|Тэрмапілы]], [[Марытон|Маратон]], [[Аркадзія (зьніклае паселішча)|Аркадзія]] (акрамя ўсяго, – краіна мірных і шчасьлівых пастухоў) ды інш. Перамога пад валынскім [[Берастэчка]]м войскаў караля [[Ян Казімер|Яна Казімера]] над казакамі гетмана [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]] ўлетку 1649 году ці не натхніла абознага да чарговай мэмарыялізацыі? Урэшце, К. Прозар ініцыяваў перайменаваньне Берасьцечка ў [[Бітва пад Рацлавіцамі|Рацлавіцы]] (Рацлавіцу/Раславіцу)&lt;ref&gt;Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 314&lt;/ref&gt; на памяць слаўнай перамогі паўстанцаў [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвуша Касьцюшкі]] ў красавіку 1794 году. Пэўны час абедзьве назвы ў штодзённым ужытку суіснавалі, хоць на мапах усяго XIX і пачатку XX ст. Берасьцечка не пазначанае.

== Гісторыя ==
=== Расейская імпэрыя ===
[[File:Невялічкая вёска Раславіца на мапе А. Фіцінгофа 1846 г.jpg|значак|зьлева|Невялічкая вёска Раславіца на мапе А. Фіцінгофа 1846 г.]]
Найранейшая згадка пра вёску Раславіца ёсьць у сялянскай рэвізіі 1834 году&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 342. А. 332-340&lt;/ref&gt;{{заўвага|Вядомая з вопісу. Сам дакумэнт часова недаступны.}}. Што да Берасьцечка, дык у мэтрычных кнігах [[Астрагляды|Астраглядавіцкага]] касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі яно прысутнае, пачынаючы з 12 чэрвеня 1835 году&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 937. Воп. 4. Спр. 134. А. 4 (сяляне Чарнякі, Кананок); надалей: 1840 г., да прыкладу, Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 1. А. 101адв. Спр. 3. А. 4, 61адв.-62, 66, 82адв.&lt;/ref&gt;. Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Стралічаўскі. У складзе апошняга — вёска Раславіца з 8 дварамі. Прозьвішчы жыхароў — Сабадаш, Курэнь, Аўдзеенка, Прышчэп, Бурак, Кананок, Сушчанка&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 25адв.-27&lt;/ref&gt;. Прынамсі, Сабадашы, Курэні, згодна з касьцёльнымі запісамі, жылі і ў Берасьцечку, а нябожчыкаў сваіх хавалі на могілках вёскі Валокі. Раславіца ўпершыню паказана на вайскова-тапаграфічнай мапе Менскай губэрні 1846 году, складзенай пад кіраўніцтвам генэрала А. Фіцінгофа.

[[File:Стралічаў, Губарэвічы, Навасёлкі, Дворышча, Руднае на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.png|значак|Фальварак і вёска Раславіца (Берасьцечка) з 9 дварамі на мапе Ф. Ф. Шубэрта. Другая палова XIX ст.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 16 жыхароў мужчынскага і 14 жаночага полу вёскі Берасьцечак былі парафіянамі касьцёлу ў Астраглядах&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд паселішча належала да Хвойніцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Менская губэрня)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Паводле матэрыялаў Хвойніцкага раённага краязнаўчага музэя, сабраных яго заснавальнікам і першым дырэктарам Аляксандрам Зелянкоўскім (1921 — 1997){{заўвага|Пра А. М. Зелянкоўскага гл.: &lt;ref&gt;[http://hojniki.ucoz.ru/index/zeljankowski/0-198 Клаўдзія Босак. Нязгасны прамень святла]&lt;/ref&gt;}}, у 1869 годзе былі складзеныя выкупныя акты на ўчасткі зямлі, якімі карысталіся былыя вольныя людзі другога разраду{{заўвага|Да вольных людзей указам расейскага імпэратара Мікалая I ад 01. 08. 1857 г. былі залічаныя аднадворцы, якія жылі на панскіх землях. Другі разрад азначаў, што сваёй зямлі яны пазбавіліся яшчэ да таго часу.}} аколіцы Раславіца усяго 10 гаспадароў. Адзін зь іх, напрыклад, Станіслаў Куліцкі жадаў выкупіць 28 дзесяцін. На пачатак 1870 году маецца зьвестка пра засьценак Берасьцечка на землях Хвойніцкага маёнтку паноў Прозараў, у якім жылі 27 аднадворцаў{{заўвага|А. М. Зелянкоўскі на 26 сакавіка 1868 г. паведаміў пра 27 аднадворцаў, але не Берасьцечка, а Раславіцы.}}, парафіяне Астраглядаўскага касьцёлу, прыпісаныя да воласьці&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69&lt;/ref&gt;. У касьцёльных кнігах за 1876 год паселішча называнае як Раславіцай, гэтак і Берасьцечкам. У абодвух выпадках жыхары-мужчыны — Куліцкія, Шацілы{{заўвага|Людзі з гэткімі прозьвішчамі ў дарэформавыя часы жылі ў засьценку, аднайменным з суседняй вёскай [[Высокае (Хвойніцкі раён)|Высокае]], што месьцілася на землях паноў Ракіцкіх, а пазьней Аскеркаў.. Аднак, надалей той засьценак ужо ня згадваўся, але неяк зьявіўся засьценак Берасьцечка, неафіцыйна тутэйшымі жыхарамі называны таксама Ра''с''лавіцай. Чаму так, а не славутай Ра''ц''лавіцай (Рацлавіцамі) у свой час патлумачыў Чэслаў Пяткевіч&lt;ref&gt;Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. – Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 251&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://hojniki.ucoz.ru/index/vjoski_gehta_ljudzi/0-59 С. Бельскі. Вёскі — гэта людзі...]&lt;/ref&gt;.}}, іхныя жонкі — з Шацілаў, Вайцяхоўскіх, Цішкевічаў&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1115. Воп. 1. Спр. 42. А. 142адв.-145адв., 148адв., 151адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|Куды падзеліся ранейшыя жыхары? Імаверна, напярэдадні рэформаў Прозары вярнулі іх да вёсак Валокі і Малішаў, адуль перасялілі пры заснаваньні Берасьцечка/Раславіцы.}}.

[[File:Зьвестка пра фальваркі. Рацлавіца і Берасьцечка ў 1887 г.jpg|значак|Зьвестка пра фальваркі Рацлавіца і Берасьцечка ў 1887 г.]]
У 1887 годзе, калі абцяжараны даўгамі маёнтак Хвойнікі Канстанціна Прозара быў прададзены расейскім купцам з Арлоўскай губэрні, [[Карачаў|карачаўскаму]] Міхаілу Аўраамаву і [[Трубчэўск|трубчэўскаму]] Гаўрылу Курындзіну, па дамоленасьці бакоў, на грунтах фальварку Рацлавіца створаны і фальварак Берасьцечка{{заўвага|Знайшлі гэткі спосаб разьвязаньня праблемы, пакупнікоў бо — двое.}}&lt;ref&gt;Выпись из крепостной Минского Нотариального Архива. Книга по Речицкому уезду за 1887 год. № 18. С. 87 – 98. № 15&lt;/ref&gt;. 

Паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 году засьведчыў наяўнасьць у Берасьцечку 18 двароў з 126 жыхарамі&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 433&lt;/ref&gt;. Але даведнік 1909 году паведамляе, што ў аколіцы Берасьцечка Хвойніцкай воласьці налічвалася 14 двароў і 43 жыхары. Сказана таксама пра аднадворны хутар (фальварак?) Раславіца з 32 жыхарамі&lt;ref&gt; Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 9, 172&lt;/ref&gt;{{заўвага|Напэўна, частка сямей перамясьцілася ў [[Аколіца Лісьцьвін|аколіцу Лісьцьвін]], у якой менавіта ў гэты час назіраўся значны прырост двароў і людзей.}}.

=== Найноўшы час ===

9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Берасьцечка ў складзе Хвойніцкай воласьці, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Згодна з дакумэнтам «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Берасьцечку працавала польская школа першай ступені адпаведна з 16 і з 34 вучнямі&lt;ref&gt;Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці (далей: ДАГВ). Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19&lt;/ref&gt;. На 1925/26 навучальны год у вёсцы працягвала дзейнічаць 3-х класная школа I ступені&lt;ref&gt;ДАГВ. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 119. А. 344адв.&lt;/ref&gt;. У чэрвені-ліпені 1926 году мясцовы настаўнік Фідэльскі абвінавачваўся ў рэгілійнай прапагадзе, то бо выразаў драўляныя настольныя крыжы, меншыя крыжыкі і іконкі, прапаноўваў верным школьнае памяшканьне для маёвых набажэнстваў, за што быў звольнены&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Андрей Лебедев, Виктор Пичуков, кс. Славомир Лясковски. Костёл на Гомельщине (20 – 30-е годы XX в.). – Варшава– Люблин– Гомель: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2009. C. 135 – 137, 269 – 270, 340&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Губарэвічы і Стралічаў на мапе 1924-26 гг.jpg|значак|зьлева|Берасьцечка з 39 дварамі на мапе [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|РККА]] 1924-26 гг.]]
Ад 8 сьнежня 1926 году Берасьцечка — у складзе Паселіцкага сельсавету Хвойніцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 году [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]] [[БССР]]. У запісцы пад назвай «Сведения о польских населённых пунктах Гомельского округа», пазначанай 1929 годам, паведамляецца, што ў названай аколіцы было 38 двароў, 189 жыхароў, 96 % зь якіх складалі каталіцкія альбо «польскія» сем’і. Згодна з «Арыентыровачным плянам калектывізацыі польскіх вёсак на Гомельшчыне 1929/1930 году», у Берастэчку{{заўвага|Так запісанана ў арыгінале дакумэнту.}} меркавалася арганізаваць калгас, машыннае, малочнае і жывёлагадоўчае таварыствы&lt;ref&gt;Пичуков В. П., Старовойтов М. И. Гомельщина многонациональная (20 — 30 е гг. XX в.). Выпуск I. — Гомель, 1999. С. 213, 214&lt;/ref&gt;. Тады ж бальшавіцкія ўлады ўзмацнілі барацьбу зь вернікамі. Паводле старшыні антыкаталіцкай секцыі Гомельскай акругі Мінейкі, у Берастэчку, як і ў Храпкаве, існаваў падпольны сход{{заўвага|Па гэтай справе яшчэ і ў 1956 годзе сьледчы УКДБ па Гомельскай вобласьці дапытваў жыхара Берасьцечка Нарцыза Куліцкага, 1884 г. н., хоць тады ўжо вялося пра «сборища верующих католиков в м. Хойники»&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.}}, удзельнікі якога выступалі супраць калектывізацыі&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. У 1931 годзе быў створаны калгас імя [[Пётар Войкаў|Пятра Войкава]], працавала кузьня. З 20 лютага 1938 году Берасьцечка — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры.

У гады Вялікай Айчыннай вайны 20 жыхароў вёскі Берасьцечак загінулі і прапалі бязь вестак на франтах&lt;ref&gt;Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 256&lt;/ref&gt;.

З 8 студзеня 1954 года вёска — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года ў Берасьцечку налічваўся 151 жыхар; у складзе калгасу «Сьвітаньне» з цэнтральнай сядзібай у вёсцы Паселічы&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.  

У 2018 годзе вёска скасавана&lt;ref&gt;[http://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=D918g0092493&amp;p1=1 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 15 ноября 2018 г. № 33 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Хойникского района]{{Недаступная спасылка}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2004 год — 3 двары, 5 жыхароў
* 2009 год — 3 жыхары

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}

{{Паселіцкі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Паселіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>hjs3h1s84eicrxa5vqbymiirzmue77e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Людзьвін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>277432</id>
    <revision>
      <id>2620687</id>
      <parentid>2620537</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6967" sha1="rkri7albcjsrzgahp4u8ggfb36g4see" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Людзьвін
|Лацінка                           = Ludźvin
|Статус                            = былая вёска
|Назва ў родным склоне             = Людзьвіна
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                              = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                         = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 
|Год падліку колькасьці            = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 	
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 51
 |Шырата хвілінаў                  = 51
 |Шырата сэкундаў                  = 32
 |Даўгата градусаў                 = 29
 |Даўгата хвілінаў                 = 56
 |Даўгата сэкундаў                 = 21
|Пазыцыя подпісу на мапе           = зьверху
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Людзьві́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; або '''Людзьвінóпаль''' — былая вёска ў [[Беларусь|Беларусі]] . Уваходзіла у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

Ліквідавана ў 2013 годзе&lt;ref&gt;[https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=D913g0059062 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Валоцкі. У складзе апошняга — вёскі [[Валокі (Хвойнікі)|Валокі]], Людзьвінопаль, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], мястэчка [[Хвойнікі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 33адв. etc.&lt;/ref&gt;. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 88 жыхароў абодвух полаў зь вёскі Людзьвін былі прыхаджанамі Хвойніцкай Сьвята-Пакроўскай царквы, а 7 мужчын і 15 жанчын зь вёскі{{Заўвага|Не фальварку. Як быццам вядзецца пра розныя паселішчы з сваімі назвамі. Рознасьць канфэсіяў тут бясспрэчна паўплывала...}} Людзьвінопаль зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд Людзьвінопаль адміністрацыйна належаў да Хвойніцкай воласьці. У пачатку 1870 году ў вёсцы было 58 сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Валоцкага сельскага таварыства&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь ведамасьцю Пакроўскай царквы ў Хвойніках на 1875 год, яе прыхаджанамі былі 64 асобы мужчынскага і 68 жаночага полу з 16 двароў вёскі Людзьвін&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40937. А. 234, 239адв.; гл. таксама: Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

{{Судкоўскі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>rkri7albcjsrzgahp4u8ggfb36g4see</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620688</id>
      <parentid>2620687</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:25:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620688</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6970" sha1="fdiwlpsudrcegmi467rtwyi2u7m31lb" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Людзьвін
|Лацінка                           = Ludźvin
|Статус                            = былая вёска
|Назва ў родным склоне             = Людзьвіна
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                              = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                         = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 
|Год падліку колькасьці            = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 	
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 51
 |Шырата хвілінаў                  = 51
 |Шырата сэкундаў                  = 32
 |Даўгата градусаў                 = 29
 |Даўгата хвілінаў                 = 56
 |Даўгата сэкундаў                 = 21
|Пазыцыя подпісу на мапе           = зьверху
|Водступ подпісу на мапе           = 2,5
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Людзьві́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; або '''Людзьвінóпаль''' — былая вёска ў [[Беларусь|Беларусі]] . Уваходзіла у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

Ліквідавана ў 2013 годзе&lt;ref&gt;[https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=D913g0059062 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Валоцкі. У складзе апошняга — вёскі [[Валокі (Хвойнікі)|Валокі]], Людзьвінопаль, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], мястэчка [[Хвойнікі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 33адв. etc.&lt;/ref&gt;. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 88 жыхароў абодвух полаў зь вёскі Людзьвін былі прыхаджанамі Хвойніцкай Сьвята-Пакроўскай царквы, а 7 мужчын і 15 жанчын зь вёскі{{Заўвага|Не фальварку. Як быццам вядзецца пра розныя паселішчы з сваімі назвамі. Рознасьць канфэсіяў тут бясспрэчна паўплывала...}} Людзьвінопаль зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд Людзьвінопаль адміністрацыйна належаў да Хвойніцкай воласьці. У пачатку 1870 году ў вёсцы было 58 сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Валоцкага сельскага таварыства&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь ведамасьцю Пакроўскай царквы ў Хвойніках на 1875 год, яе прыхаджанамі былі 64 асобы мужчынскага і 68 жаночага полу з 16 двароў вёскі Людзьвін&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40937. А. 234, 239адв.; гл. таксама: Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

{{Судкоўскі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>fdiwlpsudrcegmi467rtwyi2u7m31lb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620689</id>
      <parentid>2620688</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:25:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6970" sha1="6forqy2des2o0l1zt92a7y0pflqngt6" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Людзьвін
|Лацінка                           = Ludźvin
|Статус                            = былая вёска
|Назва ў родным склоне             = Людзьвіна
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                              = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                         = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 
|Год падліку колькасьці            = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 	
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 51
 |Шырата хвілінаў                  = 51
 |Шырата сэкундаў                  = 32
 |Даўгата градусаў                 = 29
 |Даўгата хвілінаў                 = 56
 |Даўгата сэкундаў                 = 21
|Пазыцыя подпісу на мапе           = зьверху
|Водступ подпісу на мапе           = 1,5
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Людзьві́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; або '''Людзьвінóпаль''' — былая вёска ў [[Беларусь|Беларусі]] . Уваходзіла у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

Ліквідавана ў 2013 годзе&lt;ref&gt;[https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=D913g0059062 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Валоцкі. У складзе апошняга — вёскі [[Валокі (Хвойнікі)|Валокі]], Людзьвінопаль, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], мястэчка [[Хвойнікі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 33адв. etc.&lt;/ref&gt;. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 88 жыхароў абодвух полаў зь вёскі Людзьвін былі прыхаджанамі Хвойніцкай Сьвята-Пакроўскай царквы, а 7 мужчын і 15 жанчын зь вёскі{{Заўвага|Не фальварку. Як быццам вядзецца пра розныя паселішчы з сваімі назвамі. Рознасьць канфэсіяў тут бясспрэчна паўплывала...}} Людзьвінопаль зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд Людзьвінопаль адміністрацыйна належаў да Хвойніцкай воласьці. У пачатку 1870 году ў вёсцы было 58 сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Валоцкага сельскага таварыства&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь ведамасьцю Пакроўскай царквы ў Хвойніках на 1875 год, яе прыхаджанамі былі 64 асобы мужчынскага і 68 жаночага полу з 16 двароў вёскі Людзьвін&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40937. А. 234, 239адв.; гл. таксама: Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

{{Судкоўскі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>6forqy2des2o0l1zt92a7y0pflqngt6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620690</id>
      <parentid>2620689</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T04:26:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2620690</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6965" sha1="o8nznz48b0xpv44mzfzm8fnx1p38g00" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Людзьвін
|Лацінка                           = Ludźvin
|Статус                            = былая вёска
|Назва ў родным склоне             = Людзьвіна
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                              = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]]
|Сельсавет                         = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 
|Год падліку колькасьці            = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 	
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 51
 |Шырата хвілінаў                  = 51
 |Шырата сэкундаў                  = 32
 |Даўгата градусаў                 = 29
 |Даўгата хвілінаў                 = 56
 |Даўгата сэкундаў                 = 21
|Пазыцыя подпісу на мапе           = зьлева
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Людзьві́н'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; або '''Людзьвінóпаль''' — былая вёска ў [[Беларусь|Беларусі]] . Уваходзіла у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

Ліквідавана ў 2013 годзе&lt;ref&gt;[https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=D913g0059062 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==

=== Расейская імпэрыя ===

Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Валоцкі. У складзе апошняга — вёскі [[Валокі (Хвойнікі)|Валокі]], Людзьвінопаль, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], мястэчка [[Хвойнікі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 33адв. etc.&lt;/ref&gt;. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 88 жыхароў абодвух полаў зь вёскі Людзьвін былі прыхаджанамі Хвойніцкай Сьвята-Пакроўскай царквы, а 7 мужчын і 15 жанчын зь вёскі{{Заўвага|Не фальварку. Як быццам вядзецца пра розныя паселішчы з сваімі назвамі. Рознасьць канфэсіяў тут бясспрэчна паўплывала...}} Людзьвінопаль зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд Людзьвінопаль адміністрацыйна належаў да Хвойніцкай воласьці. У пачатку 1870 году ў вёсцы было 58 сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Валоцкага сельскага таварыства&lt;ref&gt;Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь ведамасьцю Пакроўскай царквы ў Хвойніках на 1875 год, яе прыхаджанамі былі 64 асобы мужчынскага і 68 жаночага полу з 16 двароў вёскі Людзьвін&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40937. А. 234, 239адв.; гл. таксама: Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

{{Судкоўскі сельсавет}}
{{Хвойніцкі раён}}

[[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]]</text>
      <sha1>o8nznz48b0xpv44mzfzm8fnx1p38g00</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хімкі (футбольны клюб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>279206</id>
    <revision>
      <id>2620708</id>
      <parentid>2522768</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:47:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620708</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4563" sha1="dypgys53dikfs79y18r2s5j206548s0" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Хімкі
|Лягатып          = FC Khimki.svg
|ПоўнаяНазва      = Футбольный клуб «Химки»
|Горад            = [[Хімкі]], [[Расея]]
|Заснаваны        = 
|Стадыён          = [[Арэна-Хімкі]]
|Умяшчальнасьць   = 18636
|Прэзыдэнт        = 
|Трэнэр           = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ХімкіЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ХімкіСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|Хімкі}}
|Прыналежнасьць   = Расейскія
}}
'''«Хі́мкі»''' ({{мова-ru|Химки}}) — расейскі футбольны клюб з [[Хімкі|аднайменнага гораду]] [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскае вобласьці]]. Заснаваны 30 студзеня 1997 году. Свае хатнія матчы ладзіць на [[Арэна-Хімкі|Арэне-Хімкі]].

== Гісторыя ==
Футбольная каманда «Хімкі» зьявілася ў 1996 годзе, дзякуючы аб’яднаньню двух гарадзкіх камандаў «Наватар» і «Родзіна»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210516102015/http://old.fckhimki.ru/modules/content/index.php?current_id=35 «История: 1995-1997 г.г.»]. ФК «Хімкі».&lt;/ref&gt;, якія бралі ўдзел у гарадзкіх і абласных пяршынствах. Па стварэньні каманда правяла сэзон у аматарскай лізе, пасьля чаго атрымала права згуляць у Трэцяй лізе. У выніку 30 студзеня 1997 годзе быў закладзены прафэсійны клюб. «Хімкі» паступова прасоўваліся ў герархіі расейскага футболу. Першым трэнэрам быў [[Уладзімер Штапаў]], якога ў 2000 годзе зьмяніў [[Віктар Папаеў]], колішні гулец маскавіцкага «[[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартаку]]».

З 2001 годзе каманда ўжо гуляла ў другім дывізіёне. У складзе клюбу пачалі зьяўляцца знакамітыя футбалісты, як то [[Аляксандар Данішэўскі]], [[Павал Паграбняк]], [[Андрэй Ціханаў]], [[Уладзімер Бясчасных]] і [[Юры Драздоў]]. У 2005 годзе «Хімкі» дакрочылі да фіналу [[Кубак Расеі па футболе|Кубка Расеі]], дзе зьведалі паразу ад [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210516102250/http://old.fckhimki.ru/modules/content/index.php?current_id=98 «История: 2001-2006 г.г.»]. ФК «Хімкі».&lt;/ref&gt;. У сэзоне 2006 годзе клюб дамогся прасоўваньня ў элітны дывізіён. У 2007 годзе галоўным трэнэрам клюбу стаў [[Славалюб Мусьлін]]. У канцы 2008 году вырашаўся лёс клюбу, бо празь цяжкі фінансавы стан кіраўніцтва [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]] мела на мэце аб’яднаньне «Хімак» з раменскім «[[Сатурн Раменскае|Сатурнам]]», але абодва клюбы працягнулі сваё існаваньне. Паводле вынікаў сэзону 2009 году каманда страціла месца ў [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-лізе]], вярнуўшыся на доўгі час у другі дывізіён. Вяртаньне ў найвышэйшую лігу Расеі адбылося толькі ў 2020 годзе.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://fckhimki.com/ Афіцыйны сайт]

{{Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе}}

[[Катэгорыя:Хімкі| ]]</text>
      <sha1>dypgys53dikfs79y18r2s5j206548s0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Анатоль Брусевіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>280841</id>
    <revision>
      <id>2620685</id>
      <parentid>2498036</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T03:51:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620685</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5073" sha1="r82tdfvuufo18ss5fuo9u7kcyons95s" xml:space="preserve">{{Асоба}}
'''Анатоль Аляксандравіч Брусевіч''' ({{Н}} 28 верасьня 1977, [[Горадня]]) — беларускі [[паэт]], перакладнік, даследнік гісторыі польскай літаратуры, польска-беларускіх літаратурных сувязяў.

Скончыў філялягічны факультэт [[Гарадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Янкі Купалы|Гарадзенскага ўнівэрсытэту]] (1999), у 2000 — магістратуру, у 2003 — асьпірантуру пры катэдры польскай філялёгіі ГрДУ. У 2004 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю на тэму «Фактары беларускай культуры ў творчасьці [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] віленска-ковенскага пэрыяду (1815—1823 гг.)». З 2003 працуе ў ГрДУ, з [[2007]] г. — на пасадзе дацэнта катэдры польскай філялёгіі.

На беларускую мову пераклаў драму [[Георгі (Каніскі)|Георгія Каніскага]] «Уваскрасеньне мёртвых» (Тэрмапілы № 13, [[Беласток]], 2009), «Трэны» [[Ян Каханоўскі з Чарналесься|Яна Каханоўскага]] (Тэрмапілы № 14, Беласток, 2010), «Ідыліі (Pleіn-aіr)» [[Антоні Лянгэ|Антонія Лянгэ]] (Тэрмапілы № 17, Беласток, 2013), раман [[Кацярына Бонда|Катажыны Бонды]] «Акулярнік», паасобныя вершы Адама Міцкевіча, [[Тадэвуш Міціньскі|Тадэвуша Міціньскага]], [[Лейб Найдус|Лейба Найдуса]], [[Рымантас Ванагас|Рымантаса Ванагаса]], [[Іраклій Какабадзэ|Іраклія Какабадзэ]].

Друкуецца з 1989 г. у беларускіх і замежных выданьнях. Аўтар кніг паэзыі «Дуэль» (Гародня, 1992), «Падаю ў неба» (Гародня, 2006), «Апошні дзень» (Менск, 2013), «Крылы» (Гародня, 2021), манаграфіі «Фактары беларускай культуры ў творчасьці Адама Міцкевіча» (Гародня, 2008). Вершы перакладаліся на польскую, расейскую, літоўскую, ангельскую, грузінскую мовы.

== Прызнаньне ==
* Ляўрэат прэміі часопіса «Дзеяслоў» [[Залаты апостраф|«Залаты апостраф»]] (2017)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180228162632/http://dziejaslou.by/apostraf-2017/ Залаты апостраф-2017]&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{зноскі}}

== Літаратура ==
* ''[[Аляксей Пяткевіч|Пяткевіч А. М.]]'' Літаратурная Гарадзеншчына. — Мінск, 1995.
* ''Петрушкевіч А. М.'' Літаратурная Гарадзеншчына ў постацях і лёсах. Гродна, 2010
* ''Петрушкевіч А. М.'' Дуэль дзвюх эстэтык: паэзія Анатоля Брусевіча // Творчество Адама Мицкевича и современная мировая культура: сборник научных работ / ГрДУ. — Гродно: Ламарк, 2010. — С. 288—294.
* ''Петрушкевіч А. М.'' Апошні паэт Гародні // Верасень. — 2012. — № 1. — С. 184—191.
* ''McMillin Arnold B.'' Writing in a cold climate : Belarusian literature from the 1970s to the present day. London : Maney, 2010

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=OJ4NUV16mZo Анатоль Брусевіч]
* [https://www.youtube.com/watch?v=tGjsAkS4Aqk Анатоль Брусевіч на хвалях «Радыё Марыя»]
* [https://www.youtube.com/watch?v=5JEn-VABpEY Анатоль Брусевіч у перадачы «Кантэкст» на канале «Суполкі беларускіх пісьменнікаў»]
* [https://web.archive.org/web/20160305205438/http://kamunikat.org/Brusievicz_Anatol.html/ Творы на старонцы беларускай інтэрнэт-бібліятэкі «Камунікат»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305205438/http://kamunikat.org/Brusievicz_Anatol.html/ |date=5 сакавіка 2016 }}

{{Парады артыкулу|артаграфія}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Брусевіч, Анатоль}}
[[Катэгорыя:Беларускія літаратары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]</text>
      <sha1>r82tdfvuufo18ss5fuo9u7kcyons95s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дынама Махачкала</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285206</id>
    <revision>
      <id>2620707</id>
      <parentid>2522197</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:47:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620707</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7748" sha1="firyf4xje9d9pr5p3p3b0aj0goeghua" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Дынама
|Лягатып          = FC Dynamo Makhachkala Logo.svg
|ПоўнаяНазва      = АНО «Футбольный клуб „Динамо“»
|Заснаваны        = 1927
|Горад            = [[Махачкала]], [[Расея]]
|Стадыён          = [[Анжы-Арэна]]
|Умяшчальнасьць   = 24 173
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ДынамаМахаЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ДынамаМахаСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Расеі|ДынамаМаха}}
|Сайт             = 
|Прыналежнасьць   = Расейскія
}}
«'''Дына́ма'''» ({{мова-ru|Динамо}}) — расейскі футбольны клюб з гораду [[Махачкала|Махачкалы]]. Заснаваны ў 1927 годзе, аднак пазьней клюб быў ліквідаваны. Сучасны клюб быў створаны на грунце клюбу «[[Махачкала (футбольны клюб)|Махачкала]]» ў 2001 годзе.

== Гісторыя ==
Спартовае таварыства «Дынама» ў [[Махачкала|Махачкале]] было створана ў 1927 годзе. Праз год па стварэньні для таварыства быў пабудаваны стадыён. Доўні час менавіта «Дынама» было лідэрам дагестанскага футболу, толькі пазьней саступіўшы гэтую пазыцыю «[[Анжы Махачкала|Анжы]]». З 1937 па 1940 гады «Дынама» чатыры разы запар здабывала тытул чэмпіёна Дагестану. У 1946 годзе каманда чарговы раз стала чэмпіёнам рэгіёну, пасьля чаго клюб дэбютаваў у [[чэмпіянат СССР па футболе|чэмпіянаце СССР]] у зоне «Паўночны Каўказ». Паводле вынікаў першага сэзоне каманда фінашавала на сёмым месцы пры васьці ўдзельніках, пасьля чаго ажно да 1958 году «Дынама» не брало ўдзел у турнірах узроўню СССР. У 1950-я гады дружына адзначалася некалькі разоў перамогамі ў чэмпіянаце Дагестану.

У 1958 годзе клюб вярнуўся да ўдзелу ў чэмпіянаце СССР, выступаючы пад назовам «Тэмп» у [[Першая ліга чэмпіянату СССР па футболе|Першай лізе]], якая тады мела назву Кляса Б. У 1960 годзе каманда зноў пачала карыстаць назоў «Дынама», выступаючы ў другім і трэцім дывізіёнах савецкага чэмпіянату, што цягнулася ажно да распаду СССР. У 1993 годзе «Дынама» пачало спаборнічаць у [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другой лізе]] [[Чэмпіянат Расеі па футболе|чэмпіянату Расеі]], але ўжо ў наступным годзе каманда зьнялася з розыгрышу. Пасьля дружына гуляла ў Трэцяй лізе, маючы ў 1996—1997 гадах назву «Дынама-Імамат». У 1998 годзе махачкалінскі клюб зноў спаборнічаў у Другой лізе. Асаблівых посьпехаў камандзе бракавала. У 2007 годзе «Дынама» было пазбаўленае ліцэнзіі, што вымусіла каманду працягваць гуляць толькі на аматарскім узроўні.

29 чэрвеня 2021 году было афіцыйна абвешчана аб адраджэньні «Дынама» на грунце клюбу «[[Махачкала (футбольны клюб)|Махачкала]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210717114151/http://dagpravda.ru/sport/dinamo-dvizhenie-vverh/ «„Динамо“ — движение вверх»]. Дагестанская правда.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210629202938/https://tass.ru/sport/11781041 «В Дагестане презентовали футбольный клуб „Динамо“»]. ТАСС.&lt;/ref&gt;. Стварэньня адбылося з ініцыятывы кіраўніцтва Дагестану і асабіста часова выконваючага абавязкі кіраўніка рэспублікі [[Сяргей Мелікаў|Сяргея Мелікава]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210719073228/https://mkala.mk.ru/sport/2021/06/29/makhachkalinskoe-dinamo-vozvrashhaetsya-v-bolshoy-futbol.html «Махачкалинское „Динамо“ возвращается в большой футбол»]. МК в Дагестане.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210715224608/http://dagpravda.ru/sport/vtoraya-zhizn-dinamo/ «Вторая жизнь „Динамо“]». Дагестанская правда.&lt;/ref&gt;. Пры гэтым раней плянавалася, што назву «Дынама» прыдбае іншы махачкалінскі клюб. У першым жа сэзоне па адраджэньні «Дынама» заняло першае месца ў сваёй групе [[Другая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Другога дывізіёну ФНЛ]] і здабыў месца ў першай лізе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20220604172814/https://matchtv.ru/football/matchtvnews_NI1603087_Mahachkalinskoje_Dinamo_obygralo_Anzhi_i_vyshlo_v_FNL «Махачкалинское „Динамо“ обыграло „Анжи“ и вышло в ФНЛ»]. Матч ТВ.&lt;/ref&gt;. Перад пачаткам сэзону 2023—2024 гадоў дружыну ачоліў [[Курбан Бердыеў]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230716031719/https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/1st_division/spbnews_NI1914297_Berdyjev_vozglavil_mahachkalinskoje_Dinamo «Бердыев возглавил махачкалинское „Динамо“»]. Sportbox.ru.&lt;/ref&gt;. 20 траўня 2024 году, за тур да сканчэньня першынства [[Першая ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Першай лігі]], каманда ўпершыню ў сваёй гісторыі прасунулася ў [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе|Прэм’ер-лігу]]&lt;ref&gt;[https://news.sportbox.ru/Vidy_sporta/Futbol/Russia/premier_league/spbnews_NI2059869_Khimki_i_mahachkalinskoje_Dinamo_dosrochno_vyshli_v_Rossijskuju_premjerligu «Махачкалинское „Динамо“ и „Химки“ досрочно вышли в Российскую премьер‑лигу»]. Sportbox.ru.&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://dinamo-mx.ru/ Афіцыйны сайт]

{{Прэм’ер-ліга чэмпіянату Расеі па футболе}}

[[Катэгорыя:Махачкала]]</text>
      <sha1>firyf4xje9d9pr5p3p3b0aj0goeghua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Матор Люблін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285237</id>
    <revision>
      <id>2620639</id>
      <parentid>2522266</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:47:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620639</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8512" sha1="ctdymp0ypp06615t91vkg0sbauvsbbq" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Матор
|Лягатып          = Motor Lublin.svg
|ПоўнаяНазва      = Motor Lublin Spółka Akcyjna
|Заснаваны        = 1950
|Горад            = [[Люблін]], [[Польшча]]
|Стадыён          = [[Арэна Люблін]]
|Умяшчальнасьць   = 15247
|Прэзыдэнт        =
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|МаторЛюбліЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|МаторЛюбліСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|МаторЛюблі}}
|Прыналежнасьць   = Польскія
}}
«'''Матор'''» ({{мова-pl|Motor}}) — польскі футбольны клюб з гораду [[Люблін]]у. Заснаваны ў 1950 годзе. Традыцыйнымі колерамі клюбу зважаюцца жоўты, белы і сіні.

== Гісторыя ==
Гісторыя «Матору» пачалася ў сьнежні 1950 году, калі група аматараў спорту пастанавіла стварыць футбольную каманду пры падтрымцы [[Фабрыка грузавых аўтамабіляў|Люблінскай аўтамабільнай фабрыкі]]&lt;ref name=&quot;historiasportu&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20160324075210/http://historiasportu.umcs.lublin.pl/2013/07/motor-lublin/ «Motor Lublin»]. Lubelskie Centrum Dokumentacji Historii Sportu.&lt;/ref&gt;. Першапачаткова клюб меў назву «Сталь», а ягоная каманда пачала гуляць у ніжніх лігах польскага футболу. Праз год каманда перайшла ў з клясы Б у клясу А, які быў эквівалентам чацьвертага дывізіёну. Увесну 1953 году «Сталь» дэбютавала ў трэцім дывізіёне, у гэтак званай [[Люблінска-Рэшаўская міжваяводзкая кляса|Люблінска-Рэшаўскай міжваяводзкай клясе]], але праз год апусьцілася ў лігу ніжэй&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160601161712/http://www.hppn.pl/liga/kluby/55,Motor-Lublin/sezon-po-sezonie/58,sezon-1953 «Motor Lublin — sezon 1953»]. Historia polskiej piłki nożnej.&lt;/ref&gt;.

«Сталь» вярнулася ў трэці дывізіён у 1955 годзе, а ў 1957 годзе клюб зьмяніў назву на «Матор». Поўная назва гучала як «Рабочы спартовы клюб „Матор“». У 1960 годзе польскія лігі перайшлі на восенька-веснавую сыстэму, а ў жніўні 1961 году «Матор» атрымаў паразу ў плэй-оф за выхад у другі дывізіён ад лодзеўскага «Старту»&lt;ref name=&quot;republika&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20170312054705/http://www.motorlublinrks.republika.pl/RKShistoria.html «Historia klubu RKS Motor Lublin»]. Republika.&lt;/ref&gt;. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1963—1964 гадоў|сэзоне 1963—1964 гадоў]] «Матор» атрымаў перамогу ў сваёй падгрупе, а таксама здолеў апынуцца наймацнейшым у плэй-оф, выгуляўшы ў клюбаў «[[Улокняж Лодзь|Улокняж]]», «[[Варшавянка Варшава|Варшавянка]]», «[[Мазур Элк|Мазур]]» і «[[Вармія Ольштын|Вармія]]»&lt;ref name=&quot;historiasportu&quot;/&gt;. Аднак, да падвышэньня каманда не была дапушчаная, бо дзьве ейныя гульні былі ануляваны праз тое, што адзін з гульцоў «Матору» ня быў афіцыйна зарэгістраваны&lt;ref name=&quot;republika&quot;/&gt;. Ужо праз сэзон люблінская дружына паўтарыла посьпех і здабыла месца ў другім дывізіёне&lt;ref name=&quot;historiasportu&quot;/&gt;, але там не дала рады, вярнуўшыся праз сэзон у трэці дывізіён. У 1968 годзе «Матор» здолеў прабіцца ў другі дывізіён яшчэ раз, затрымаўшыся там да 1972 году&lt;ref name=&quot;republika&quot;/&gt;.

[[Файл:RKS Motor Lublin 1989-1990.jpg|значак|зьлева|Футбалісты «Матора» ў [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1989—1990 гадоў|сэзоне 1989—1990 гадоў]].]]
У 1973 годзе [[Польскі футбольны зьвяз]] рэфармаваў другі дывізіён, стварыўшы дзьве групы па 16 клюбаў у кожнай. Гэтая рэформа дапамагла «Матору», які атрымаў месца ў лізе, а ў [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1973—1974 гадоў|сэзоне 1973—1974 гадоў]] каманда зь [[Люблін]]у амаль прасунулася ў [[Польская футбольная экстракляса|Экстраклясу]]&lt;ref name=&quot;historiasportu&quot;/&gt;. Цягам астатняй часткі 1970-х гадоў «Матор» быў адным зь лідэраў лігі, нарэшце, здабыўшы ў [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1979—1980 гадоў|сэзоне 1979—1980 гадоў]] з трэнэрам [[Браніслаў Валігура|Браніславам Валігурам]] падвышэньне ў найвышэйшы польскі дывізіён&lt;ref name=&quot;republika&quot;/&gt;. Люблінцы скончылі сэзон [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1980—1981 гадоў|Экстраклясы 1980—1981 гадоў]] на 10-м месцы, а ў наступны сэзон спыніліся на апошнім месцы&lt;ref name=&quot;historiasportu&quot;/&gt;. Пасьля страты месца ў эліце большасьць гульцоў засталася ў Любліне. «Матор» таксама браў удзел у [[Кубак УЭФА Інтэртота|Кубку Інтэртота]] 1982 году, спаборнічаючы зь «[[Люнгбю (футбольны клюб)|Люнгбю]]», «[[Дуйсбург (футбольны клюб)|Дуйсбургам]]» і «[[Люцэрн (футбольны клюб)|Люцэрнам]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190501093108/http://www.mogiel.net/EC/intertoto-history/1982.php «Intertoto Cup 1982»]. Mogiel.net.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1982—1983 гадоў|сэзоне 1982—1983 гадоў]] галоўным супернікам «маторцаў», якіх ачольваў [[Леслаў Цмікевіч]], быў рэшаўскі клюб «[[Рэсовія Рэшаў|Рэсовія]]». Пасьля 28 гульняў «Рэсовія» апярэджвала «Матор», маючы ўсяго адзін пункт перавагі. 19 чэрвеня 1983 году ў Любліне пры 30 тысячаў заўзятараў на трыбунах «Матор» перамог «Рэсовію» зь лікам 4:0 і зноў атрымаў падвышэньне ў Экстраклясу, дзе заставаўся да чэрвеня 1987 году&lt;ref name=&quot;historiasportu&quot;/&gt;. Каманда хутка вярнулася ў эліту, але зь сярэдзіны 1990-х гадоў спартовыя паказьнікі як і фінансавы стан значна пагоршыўся. Клюб апусьціўся ў чацьверты дывізіён, а таксама быў вымушаны прайсьці рэарганізацыю. Новы ўздым клюбу пачаўся з 2020 году.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.motorlublin.eu/ Афіцыйны сайт]

{{Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе}}

[[Катэгорыя:Люблін| ]]</text>
      <sha1>ctdymp0ypp06615t91vkg0sbauvsbbq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ГКС Катавіцы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285915</id>
    <revision>
      <id>2620638</id>
      <parentid>2526361</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:47:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2620638</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7248" sha1="du2i6seoepejgiffop6kq02b2pzdypx" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = ГКС Катавіцы
|Лягатып          = GKS Katowice.png
|ПоўнаяНазва      = 
|Заснаваны        = 
|Горад            = [[Катавіцы]], [[Польшча]]
|Стадыён          = [[Стадыён ГКС Катавіцы|ГКС Катавіцы]]
|Умяшчальнасьць   = {{Лік|9511}}
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|ГКСКатавіцЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|ГКСКатавіцСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Польшчы|ГКСКатавіц}}
|Прыналежнасьць   = Польскія
}}
«'''ГКС Катавіцы'''» ({{мова-pl|GKS Katowice}}) — польскі футбольны клюб з гораду [[Катавіцы|Катавіцаў]]. Заснаваны ў 1964 годзе.

== Гісторыя ==
[[Файл:GKS Katowice Stadium, Poland (28539432592).jpg|значак|зьлева|Хатні стадыён ГКС у Катавіцах.]]
У 1963 годзе ў [[Катавіцы|Катавіцах]] быў скліканы адмысловы арганізацыйны камітэт з мэтай аб’яднаньня ўсіх клюбаў і спартовых арганізацыяў гораду ў адзіны вялікі клюб, які мусіў ахопліваць розныя віды спорту. Гэтак, яшчэ ў сярэдзіне 1963 году ў адзін клюб аб’ядналіся «Рапід» і «Ожэл», а ў наступным годзе да іх далучыліся клюбы «Гурнік», «Кашутка», «Жаглярскі Шквал» ды шэраг іншых клюбаў. У выніку быў створаны адзін клюб, які атрымаў назву ГКС. Гэтая абрэвіятура з польскай мовы перакладаецца як ''«Шахцёрскі спартовы клюб»''. Новы клюб ужо хутка займеў посьпех, дэбютаваўшы ў першым дывізіёне польскага футболу 8 жніўня 1965 года, калі ГКС сустрэўся зь лякальным супернікам забжаўскім «[[Гурнік Забжэ|Гурнікам]]». 9 жніўня 1968 году ГКС паглынуў чарговы мясцовы клюб «[[Дуб Катавіцы|Дуб]]», гісторыя якога сягала да 1922 году&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=5437 «Skarb — Dąb Katowice»]. 90minut.pl.&lt;/ref&gt;. З 1965 па 1971 гады катавіцкая каманда спаборнічала ў найвышэйшых дывізіёне, пасьля чаго страціла месца ў эліце.

У другім дывізіёне дружына знаходзілася амаль дзесяцігодзьдзе, толькі паводле вынікаў [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1977—1978 гадоў|сэзону 1977—1978 гадоў]] клюб вярнуўся ў найвышэйшую лігу. Там катавічане пратрымаліся толькі два сэзоны, але з 1980 году каманда ўжо стабільна спаборнічала ў эліце. Пры гэтым ГКС звычайна фінішаваў у верхняй частцы турнірнай табліцы. Першым посьпехам каманды лічыцца дасягненьня фіналу [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]] ў 1985 годзе, у якім катавіцкая каманда толькі ў сэрыі пэнальці саступіла лодзкаму «[[Відзэў Лодзь|Відзэву]]». У наступны сэзон ГКС зноў дакрочыў да фіналу айчыннага кубка, дзе на [[Сьлёнскі]]м стадыёне здабыў фантастычную перамогу над забжаўскім «Гурнікам» зь лікам 4:1, дзякуючы хет-трыку [[Ян Фуртак|Яна Фуртака]]. У наступным годзе каманда фінішавала на трэцім радку [[Польская футбольная экстракляса|Экстраклясы]], а ў два наступныя сэзоны была другой. Камандзе бракавала, каб стаць чэмпіёнам, але клюб доўгі час штогод браў удзел у розыгрышах эўрапейскіх кубках. Аднак, клюб часта спыняўся ўжо на першым раўндзе. У 1991 годзе ГКС перагуляла ў фінале Кубка Польшчы варшаўскую «[[Легія Варшава|Легію]]», а праз два гады здабыла ўжо трэці свой кубак. У [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубах УЭФА]] і [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубках уладальнікаў кубкаў]] катавічане выляталі пасьля паразаў ад «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», «[[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]]», «[[Галатасарай Стамбул|Галатасараю]]» і «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]».

У рэшце ГКС зноў напаткаў цяжкі час падчас горназдабыўнога крызісу. Паводле вынікаў [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 1998—1999|сэзону 1998—1999 гадоў]] каманда вылецела з Экстраклясы, але ўсяго толькі праз год вярнулася назад. Прэзыдэнтам клюбу стаў [[Пётар Дзюровіч]], які, не зважаючы на ўзрослую запазычанасьць і фінансавыя праблемы, утрымаў каманду ў найвышэйшай лізе. Аднак, утрымаць клюб не атрымалася. У выніку ў сярэдзіне 2000-х гадоў ГКС апынуўся ў чацьвертым дывізіёне.

== Дасягненьні ==
: '''Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]''': (3)
:: 1986, 1991, 1993

: '''Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]''': (2)
:: 1993, 1995

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.gkskatowice.eu/index Афіцыйны сайт]

{{Экстракляса чэмпіянату Польшчы па футболе}}

[[Катэгорыя:Катавіцы]]
[[Катэгорыя:Футбольныя клюбы, заснаваныя ў 1964 годзе]]
[[Катэгорыя:1964 год у Польшчы]]</text>
      <sha1>du2i6seoepejgiffop6kq02b2pzdypx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>НХЛ 2024—2025 гадоў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>289795</id>
    <revision>
      <id>2620721</id>
      <parentid>2620381</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:29:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620721</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6481" sha1="4b05ugeri7zqsiik1lsua5evdjnzz2q" xml:space="preserve">'''НХЛ у сэзоне 2024—2025 гадоў''' — 108-ы (107-ы гульнявы) сэзон [[Нацыянальная хакейная ліга|Нацыянальнай хакейнай лігі]], які распачаўся 4 кастрычніка 2024 году, а  скончыўся на пачатку 17 чэрвеня 2025 году. У матчы адкрыцьці згулялі «[[Бафала Сэйбрз]]» і «[[Нью-Джэрзі Дэвілз]]» у Празе, у рамках Глябальнай сэрыі НХЛ. Перадсэзонны драфт адбыўся 28—29 чэрвеня 2024 году ў [[Парадайз (Нэвада)|Парадайзе]]&lt;ref&gt;[http://www.thehockeynews.com/news/2024-nhl-draft-to-take-place-at-the-sphere-in-las-vegas «2024 NHL Draft To Take Place At The Sphere In Las Vegas»]. TheHockeyNews.com.&lt;/ref&gt;. Першым нумарам на драфце быў абраны канадзкі хакеіст [[Маклін Сэлебрыні]] клюбам «[[Сан-Хасэ Шаркс]]»&lt;ref&gt;Rosen, Dan (12.03.2024). [https://www.nhl.com/news/2024-global-series-to-feature-buffalo-new-jersey-florida-dallas «2024 Global Series to feature Sabres, Devils, Panthers, Stars»]. NHL.&lt;/ref&gt;. 13 красавіка 2024 году стала вядома, што з дазволу НХЛ «Арызона Каётыз» пераедзе з новага сэзону ў іншы штат. Як далей стала вядома, клюб пачаў называццца «[[Юта Солт-Лэйк-Сіці|Юта]]». Згодна з вынікамі плэй-оф «[[Флорыда Пантэрз]]» абаранілі свой тытул уладальнікаў [[Кубак Стэнлі|Кубка Стэнлі]].

== Рэгулярны сэзон ==
=== Табліца ===
{{НХЛ/Табліца}}

=== Статыстыка ===
==== Найлепшыя бамбардзіры ====
У гэты сьпіс уключаны толькі дзесяць найлепшых гульцоў, якія набралі найбольшую колькасьць пунктаў цягам рэгулярнага сэзону.
{{НХЛ/СтатыстыкаБамбардзіры}}

==== Найлепшыя брамнікі ====
У гэты сьпіс уключаны толькі дзесяць найлепшых брамнікаў, паводле іхняга адсотку надзейнасьці, здабытага цягам рэгулярнага сэзону. Пры гэтым, каб трапіць у сьпіс брамнікі мусілі згуляць ня меней за 40% ад усіх матчаў сваёй каманды.
{{НХЛ/СтатыстыкаБрамнікі}}

== Плэй-оф ==
{{Плэй-оф НХЛ
| Раўнд1-каманда01='''[[Таронта Мэйпл Ліфс]]'''
| Раўнд1-вынік01='''4'''
| Раўнд1-каманда02=[[Атава Сэнатарз]]
| Раўнд1-вынік02=2
| Раўнд1-каманда03=[[Тампа Бэй Лайтнінг]]
| Раўнд1-вынік03=1
| Раўнд1-каманда04='''[[Флорыда Пантэрз]]'''
| Раўнд1-вынік04='''4'''
| Раўнд1-каманда05='''[[Вашынгтон Кэпіталз]]'''
| Раўнд1-вынік05='''4'''
| Раўнд1-каманда06=[[Манрэаль Канадыенз]]
| Раўнд1-вынік06=1
| Раўнд1-каманда07='''[[Караліна Гарыкейнз]]'''
| Раўнд1-вынік07='''4'''
| Раўнд1-каманда08=[[Нью-Джэрзі Дэвілз]]
| Раўнд1-вынік08=1
| Раўнд1-каманда09='''[[Вініпэг Джэтс]]'''
| Раўнд1-вынік09='''4'''
| Раўнд1-каманда10=[[Сэнт-Луіс Блюз]]
| Раўнд1-вынік10=3
| Раўнд1-каманда11='''[[Далас Старз]]'''
| Раўнд1-вынік11=4
| Раўнд1-каманда12=[[Каларада Эвэланш]]
| Раўнд1-вынік12=3
| Раўнд1-каманда13='''[[Вэгас Голдэн Найтс]]'''
| Раўнд1-вынік13='''4'''
| Раўнд1-каманда14=[[Мінэсота Ўайлд]]
| Раўнд1-вынік14=2
| Раўнд1-каманда15=[[Лос-Анджэлес Кінгс]]
| Раўнд1-вынік15=2
| Раўнд1-каманда16='''[[Эдмантан Ойлерз]]'''
| Раўнд1-вынік16='''4'''
| Раўнд2-месца01=
| Раўнд2-каманда01=[[Таронта Мэйпл Ліфс]]
| Раўнд2-вынік01=3
| Раўнд2-месца02=
| Раўнд2-каманда02='''[[Флорыда Пантэрз]]'''
| Раўнд2-вынік02='''4'''
| Раўнд2-месца03=
| Раўнд2-каманда03=[[Вашынгтон Кэпіталз]]
| Раўнд2-вынік03=1
| Раўнд2-месца04=
| Раўнд2-каманда04='''[[Караліна Гарыкейнз]]'''
| Раўнд2-вынік04='''4'''
| Раўнд2-месца05=
| Раўнд2-каманда05=[[Вініпэг Джэтс]]
| Раўнд2-вынік05=2
| Раўнд2-месца06=
| Раўнд2-каманда06='''[[Далас Старз]]'''
| Раўнд2-вынік06='''4'''
| Раўнд2-месца07=
| Раўнд2-каманда07=[[Вэгас Голдэн Найтс]]
| Раўнд2-вынік07=1
| Раўнд2-месца08=
| Раўнд2-каманда08='''[[Эдмантан Ойлерз]]'''
| Раўнд2-вынік08='''4'''
| Раўнд3-месца01=
| Раўнд3-каманда01='''[[Флорыда Пантэрз]]'''
| Раўнд3-вынік01='''4'''
| Раўнд3-месца02=
| Раўнд3-каманда02=[[Караліна Гарыкейнз]]
| Раўнд3-вынік02=1
| Раўнд3-месца03=
| Раўнд3-каманда03=[[Далас Старз]]
| Раўнд3-вынік03=1
| Раўнд3-месца04=
| Раўнд3-каманда04='''[[Эдмантан Ойлерз]]'''
| Раўнд3-вынік04='''4'''
| Раўнд4-месца01=
| Раўнд4-каманда01='''[[Флорыда Пантэрз]]'''
| Раўнд4-вынік01='''4'''
| Раўнд4-месца02=
| Раўнд4-каманда02=[[Эдмантан Ойлерз]]
| Раўнд4-вынік02=2
}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.nhl.com/ Падзеі сэзону 2024—2025] на сайце nhl.com {{Ref-en}}

{{Сэзоны НХЛ}}

[[Катэгорыя:Сэзоны НХЛ|2024—2025]]</text>
      <sha1>4b05ugeri7zqsiik1lsua5evdjnzz2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Славаччыны</title>
    <ns>10</ns>
    <id>291000</id>
    <revision>
      <id>2620723</id>
      <parentid>2578068</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:32:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620723</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6530" sha1="hmpyvoxm35x6z4xn2nakr1t865av9uc" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| ДАК1904ДунЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | ДАК1904ДунСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДАК1904Дун = 4 месца
| ДуклаБанскЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | ДуклаБанскСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ДуклаБанск = 12 месца (паніжэньне)
| ЖылінаЛіга     = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | ЖылінаСэзон     = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Жыліна = 2 месца
| ЖэлезярнэПЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | ЖэлезярнэПСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЖэлезярнэП = 6 месца
| ЗэмплінМіхЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | ЗэмплінМіхСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ЗэмплінМіх = 7 месца
| КошыцыЛіга     = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | КошыцыСэзон     = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Кошыцы = 5 месца
| РужамбэракЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | РужамбэракСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Ружамбэрак = 10 месца
| СкаліцаЛіга    = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | СкаліцаСэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Скаліца = 9 месца
| СлованБрацЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | СлованБрацСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СлованБрац = 1 месца
| СпартакТрнЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | СпартакТрнСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакТрн = 3 месца
| ТрэнчынЛіга    = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Першая ліга]] | ТрэнчынСэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Трэнчын = 11 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| ВіОнЗлатэМЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Другая ліга]] | ВіОнЗлатэМСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ВіОнЗлатэМ = 2 месца
| ПухаўЛіга      = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Другая ліга]] | ПухаўСэзон      = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Пухаў = 5 месца
| ТатранПрашЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Другая ліга]] | ТатранПрашСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ТатранПраш = 1 месца (падвышэньне)

&lt;!-- 3 дывізіён --&gt;
| ІнтэрБраціЛіга = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Трэцяя ліга]], зона «Захад» | ІнтэрБраціСэзон = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ІнтэрБраці = 3 месца
| СпартакМіяЛіга = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Трэцяя ліга]], зона «Захад» | СпартакМіяСэзон = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | СпартакМія = 7 месца
| СэрэдзьЛіга    = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Трэцяя ліга]], зона «Захад» | СэрэдзьСэзон    = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Сэрэдзь = 1 месца (падвышэньне)

&lt;!-- 4 дывізіён --&gt;
| НітраЛіга      = [[Чацьвёртая ліга чэмпіянату Славаччыны па футболе|Чацьвёртая ліга]] | НітраСэзон      = 2024—2025 | Нітра = 17 месца

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Славаччына]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hmpyvoxm35x6z4xn2nakr1t865av9uc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Папярэдні футбольны сэзон Славеніі</title>
    <ns>10</ns>
    <id>291247</id>
    <revision>
      <id>2620759</id>
      <parentid>2579662</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T11:21:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5052" sha1="r60qroa9rimaxsn3l0vrtm99gj41kqb" xml:space="preserve">{{#switch: {{{1}}}
&lt;!-- Рознае --&gt;
| ПапярэдніСэзон = [[Чэмпіянат Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]]

&lt;!-- 1 дывізіён --&gt;
| АлімпіяЛюбЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | АлімпіяЛюбСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | АлімпіяЛюб = 1 месца
| БраваЛюбляЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | БраваЛюбляСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | БраваЛюбля = 5 месца
| ДамжалеЛіга    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | ДамжалеСэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Дамжале = 9 месца
| КопэрЛіга      = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | КопэрСэзон      = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Копэр = 3 месца
| МарыборЛіга    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | МарыборСэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Марыбор = 2 месца
| МураМурскаЛіга = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | МураМурскаСэзон = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | МураМурска = 7 месца
| РадамлеЛіга    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | РадамлеСэзон    = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Радамле = 8 месца
| ЦэлеЛіга       = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Першая ліга]] | ЦэлеСэзон       = [[Першая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Цэле = 4 месца

&lt;!-- 2 дывізіён --&gt;
| АлюмініКідЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другая ліга]] | АлюмініКідСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | АлюмініКід = 1 месца (падвышэньне)
| ГорыцаНоваЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другая ліга]] | ГорыцаНоваСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ГорыцаНова = 3 месца
| КркаНоваМэЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другая ліга]] | КркаНоваМэСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | КркаНоваМэ = 8 месца
| РударВяленЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другая ліга]] | РударВяленСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | РударВялен = 13 месца
| ТрыглаўКраЛіга = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Другая ліга]] | ТрыглаўКраСэзон = [[Другая ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | ТрыглаўКра = 2 месца

&lt;!-- 3 дывізіён --&gt;
| КршкоЛіга      = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славеніі па футболе|Трэцяя ліга]] (усход) | КршкоСэзон      = [[Трэцяя ліга чэмпіянату Славеніі па футболе 2024—2025 гадоў|2024—2025]] | Кршко = 1 месца (падвышэньне)

| default = 0}}&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Футбольныя папярэднія сэзоны|Славенія]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r60qroa9rimaxsn3l0vrtm99gj41kqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кубак Лібэртадорэс 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295084</id>
    <revision>
      <id>2620717</id>
      <parentid>2615747</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:12:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Групавы этап */ абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2620717</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22493" sha1="i528fps5ui9w2k6c7itzxqxwxuag5pi" xml:space="preserve">{{Актуальнае спаборніцтва|Футбол}}
{{Сэзон футбольнай лігі
|Найлепшы бамбардзір   = 
|Папярэдні сэзон       = [[Кубак Лібэртадорэс 2024 году|2024]]
|Наступны сэзон        = [[Кубак Лібэртадорэс 2026 году|2026]]
}}
'''[[Кубак Лібэртадорэс]] 2025 году''' — 66-ы розыгрыш трафэю, які лічыцца самым галоўным клюбным футбольным спаборніцтвам у Паўднёвай Амэрыцы. Турнір ладзіцца арганізацыяй [[КОНМЭБОЛ]]. Свой тытул будзе бараніць бразыльскі клюб «[[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]», які ўпершыню здабыў быў перамогу ў спаборніцтве ў папярэднім сэзоне. Розыгрыш пачаўся 4 лютага 2024 году, а скончыцца фіналам 29 лістапада 2025 году&lt;ref&gt;[https://www.directvsports.com/futbol/CONMEBOL-definio-cuando-se-jugaran-las-finales-de-la-Copa-Libertadores-y-Sudamericana-2025-20240917-0060.html «CONMEBOL definió cuándo se jugarán las finales de la Copa Libertadores y Sudamericana 2025»]. DSports.&lt;/ref&gt;. Пераможца Кубка Лібэртадорэс атрымае права згуляць зь пераможцам [[Паўднёваамэрыканскі кубак 2025 году|Паўднёваамэрыканскага кубка 2025 году]] ў [[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі 2026 году|Рэкопе Паўднёвай Амэрыкі 2026 году]]. Таксама пераможца аўтаматычна кваліфікуецца на Міжкантынэнтальны кубак ФІФА 2025 году, Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе 2029 году і групавы этап [[Кубак Лібэртадорэс 2026 году|Кубка Лібэртадорэс 2026 году]].

== Першы раўнд ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Балівія}} [[Блюмінг Санта-Крус-дэ-ля-Сьера|Блюмінг]] || 4:4 (3:4, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Эль-Насьяналь Кіта|Эль-Насьяналь]]''' || 3:2 || 1:2
|-
| {{Сьцяг|Парагвай}} [[Насьяналь Асунсьён|Насьяналь]] || 2:4 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 1:1 || 1:3
|-
| {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} '''[[Манагас Матурын|Манагас]]''' || 1:3 || {{Сьцяг|Уругвай}} [[Дэфэнсор Спортынг Мантэвідэо|Дэфэнсор Спортынг]] || 2:0 || 2:0
|}

== Другі раўнд ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Чылі}} '''[[Ікіке (футбольны клюб)|Ікіке]]''' || 3:3 (2:1, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Індэпэнд’ентэ Санта-Фэ|Санта-Фэ]] || 2:1 || 1:2
|-
| {{Сьцяг|Балівія}} [[Стронгест Ля-Пас|Стронгест]] || 1:4 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Баія Салвадор|Баія]]''' || 1:1 || 0:3
|-
| {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Манагас Матурын|Манагас]] || 1:7 || {{Сьцяг|Парагвай}} '''[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]''' || 0:4 || 1:3
|-
| {{Сьцяг|Эквадор}} [[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]] || 1:2 || {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]''' || 0:1 || 1:1
|-
| {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Унівэрсыдад Сэнтраль Каракас|Унівэрсыдад Сэнтраль]] || 3:4 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]''' || 1:1 || 2:3
|-
| {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Дэпортэс Таліма]] || 0:2 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Мэльгар Арэкіпа|Мэльгар]]''' || 0:1 || 0:1
|-
| {{Сьцяг|Уругвай}} '''[[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]]''' || 2:1 || {{Сьцяг|Чылі}} [[Ньюбленсэ Чыльян|Ньюбленсэ]] || 1:0 || 1:1
|-
| {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 2:2 (5:4, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]] || 1:0 || 1:2
|}

== Трэці раўнд ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Чылі}} [[Ікіке (футбольны клюб)|Ікіке]] || 2:3 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 1:2 || 1:1
|-
| {{Сьцяг|Уругвай}} [[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]] || 0:1 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Баія Салвадор|Баія]]''' || 0:0 || 0:1
|-
| {{Сьцяг|Пэру}} [[Мэльгар Арэкіпа|Мэльгар]] || 2:5 || {{Сьцяг|Парагвай}} '''[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]''' || 0:1 || 2:4
|-
| {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]''' || 3:2 || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]] || 3:0 || 0:2
|}

== Групавы этап ==

=== Група 1 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=EST
|каманда2=BOT
|каманда3=UCH
|каманда4=CBO

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_BOT=4 |нічыі_BOT=0 |паразы_BOT=2 |мз_BOT=8 |мп_BOT=5
|перамогі_EST=4 |нічыі_EST=0 |паразы_EST=2 |мз_EST=11|мп_EST=5
|перамогі_UCH=3 |нічыі_UCH=1 |паразы_UCH=2 |мз_UCH=8 |мп_UCH=6
|перамогі_CBO=0 |нічыі_CBO=1 |паразы_CBO=5 |мз_CBO=2 |мп_CBO=13

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_BOT={{Сьцяг|Бразылія}} [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]
|назва_EST={{Сьцяг|Аргентына}} [[Эстудыянтэс Ля-Плята|Эстудыянтэс]]
|назва_UCH={{Сьцяг|Чылі}} [[Унівэрсыдад дэ Чылі Сант’яга-дэ-Чылі|Унівэрсыдад дэ Чылі]]
|назва_CBO={{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Карабоба Валенсія|Карабоба]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 2 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=RIV
|каманда2=UNI
|каманда3=IDV
|каманда4=BSC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_RIV=3 |нічыі_RIV=3 |паразы_RIV=0 |мз_RIV=13|мп_RIV=7
|перамогі_IDV=2 |нічыі_IDV=2 |паразы_IDV=2 |мз_IDV=8 |мп_IDV=11
|перамогі_UNI=2 |нічыі_UNI=2 |паразы_UNI=2 |мз_UNI=4 |мп_UNI=4
|перамогі_BSC=1 |нічыі_BSC=1 |паразы_BSC=4 |мз_BSC=4 |мп_BSC=7

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_RIV={{Сьцяг|Аргентына}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]]
|назва_IDV={{Сьцяг|Эквадор}} [[Індэпэнд’ентэ дэль Вальле Сангалькі|Індэпэнд’ентэ дэль Вальле]]
|назва_UNI={{Сьцяг|Пэру}} [[Унівэрсытарыё Ліма|Унівэрсытарыё]]
|назва_BSC={{Сьцяг|Эквадор}} [[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 3 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=LDQ
|каманда2=FLA
|каманда3=CCO
|каманда4=TAC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_FLA=3 |нічыі_FLA=2 |паразы_FLA=1 |мз_FLA=6 |мп_FLA=3
|перамогі_LDQ=3 |нічыі_LDQ=2 |паразы_LDQ=1 |мз_LDQ=8 |мп_LDQ=4
|перамогі_TAC=0 |нічыі_TAC=0 |паразы_TAC=6 |мз_TAC=4 |мп_TAC=11
|перамогі_CCO=3 |нічыі_CCO=2 |паразы_CCO=1 |мз_CCO=7 |мп_CCO=7

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_FLA={{Сьцяг|Бразылія}} [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]
|назва_LDQ={{Сьцяг|Эквадор}} [[ЛДУ Кіта|ЛДУ]]
|назва_TAC={{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Дэпартыва Тачыра Сан-Крыстабаль|Дэпартыва Тачыра]]
|назва_CCO={{Сьцяг|Аргентына}} [[Сэнтраль Кордаба Сант’яга-дэль-Эстэра|Сэнтраль Кордаба]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 4 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=SPA
|каманда2=LIB
|каманда3=ALI
|каманда4=TAL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_SPA=4 |нічыі_SPA=2 |паразы_SPA=0 |мз_SPA=10|мп_SPA=4
|перамогі_LIB=2 |нічыі_LIB=3 |паразы_LIB=1 |мз_LIB=6 |мп_LIB=5
|перамогі_TAL=1 |нічыі_TAL=1 |паразы_TAL=4 |мз_TAL=5 |мп_TAL=8
|перамогі_ALI=1 |нічыі_ALI=2 |паразы_ALI=3 |мз_ALI=7 |мп_ALI=11

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_SPA={{Сьцяг|Бразылія}} [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]
|назва_LIB={{Сьцяг|Парагвай}} [[Лібэртад Асунсьён|Лібэртад]]
|назва_TAL={{Сьцяг|Аргентына}} [[Тальерэс Кордава|Тальерэс]]
|назва_ALI={{Сьцяг|Пэру}} [[Альянса Ліма|Альянса]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 5 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=RAC
|каманда2=FOR
|каманда3=BUC
|каманда4=CLC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_RAC=4 |нічыі_RAC=1 |паразы_RAC=1 |мз_RAC=14|мп_RAC=3
|перамогі_CLC=1 |нічыі_CLC=2 |паразы_CLC=3 |мз_CLC=5 |мп_CLC=15
|перамогі_FOR=2 |нічыі_FOR=2 |паразы_FOR=2 |мз_FOR=8 |мп_FOR=5
|перамогі_BUC=1 |нічыі_BUC=3 |паразы_BUC=2 |мз_BUC=6 |мп_BUC=10

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_RAC={{Сьцяг|Аргентына}} [[Расінг Авэльянэда|Расінг]]
|назва_CLC={{Сьцяг|Чылі}} [[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]]
|назва_FOR={{Сьцяг|Бразылія}} [[Фарталеза (футбольны клюб)|Фарталеза]]
|назва_BUC={{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Букараманга]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 6 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=INT
|каманда2=ATN
|каманда3=BAH
|каманда4=NAC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_NAC=2 |нічыі_NAC=1 |паразы_NAC=3 |мз_NAC=7 |мп_NAC=10
|перамогі_INT=3 |нічыі_INT=2 |паразы_INT=1 |мз_INT=12|мп_INT=8
|перамогі_ATN=3 |нічыі_ATN=0 |паразы_ATN=3 |мз_ATN=7 |мп_ATN=6
|перамогі_BAH=2 |нічыі_BAH=1 |паразы_BAH=3 |мз_BAH=5 |мп_BAH=7

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_NAC={{Сьцяг|Уругвай}} [[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]]
|назва_INT={{Сьцяг|Бразылія}} [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]
|назва_ATN={{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналь]]
|назва_BAH={{Сьцяг|Бразылія}} [[Баія Салвадор|Баія]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 7 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=PAL
|каманда2=CCP
|каманда3=BOL
|каманда4=CRI

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_PAL=6 |нічыі_PAL=0 |паразы_PAL=0 |мз_PAL=17|мп_PAL=4
|перамогі_BOL=2 |нічыі_BOL=0 |паразы_BOL=4 |мз_BOL=12|мп_BOL=11
|перамогі_CRI=1 |нічыі_CRI=1 |паразы_CRI=4 |мз_CRI=6 |мп_CRI=16
|перамогі_CCP=2 |нічыі_CCP=1 |паразы_CCP=3 |мз_CCP=7 |мп_CCP=11

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_PAL={{Сьцяг|Бразылія}} [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]
|назва_BOL={{Сьцяг|Балівія}} [[Балівар Ля-Пас|Балівар]]
|назва_CRI={{Сьцяг|Пэру}} [[Спортынг Крысталь Ліма|Спортынг Крысталь]]
|назва_CCP={{Сьцяг|Парагвай}} [[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 8 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=VEL
|каманда2=PEÑ
|каманда3=SAB
|каманда4=OLI

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_PEÑ=3 |нічыі_PEÑ=2 |паразы_PEÑ=1 |мз_PEÑ=9 |мп_PEÑ=4
|перамогі_OLI=1 |нічыі_OLI=2 |паразы_OLI=3 |мз_OLI=9 |мп_OLI=11
|перамогі_VEL=3 |нічыі_VEL=2 |паразы_VEL=1 |мз_VEL=11|мп_VEL=4
|перамогі_SAB=2 |нічыі_SAB=0 |паразы_SAB=4 |мз_SAB=5 |мп_SAB=15

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_PEÑ={{Сьцяг|Уругвай}} [[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]]
|назва_OLI={{Сьцяг|Парагвай}} [[Алімпія Асунсьён|Алімпія]]
|назва_VEL={{Сьцяг|Аргентына}} [[Вэлес Сарсьфільд Буэнас-Айрэс|Вэлес Сарсьфільд]]
|назва_SAB={{Сьцяг|Балівія}} [[Сан-Антоніё Булё-Булё Энтрэ-Рыяс|Сан-Антоніё Булё-Булё]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://conmebollibertadores.com/ Афіцыйная старонка]{{Ref-en}}

{{Кубак Лібэртадорэс}}

[[Катэгорыя:Кубак Лібэртадорэс|2025]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>i528fps5ui9w2k6c7itzxqxwxuag5pi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620720</id>
      <parentid>2620717</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:22:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <origin>2620720</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25294" sha1="6rqmzfamvucadkdmtczpjug1afiiumt" xml:space="preserve">{{Актуальнае спаборніцтва|Футбол}}
{{Сэзон футбольнай лігі
|Найлепшы бамбардзір   = 
|Папярэдні сэзон       = [[Кубак Лібэртадорэс 2024 году|2024]]
|Наступны сэзон        = [[Кубак Лібэртадорэс 2026 году|2026]]
}}
'''[[Кубак Лібэртадорэс]] 2025 году''' — 66-ы розыгрыш трафэю, які лічыцца самым галоўным клюбным футбольным спаборніцтвам у Паўднёвай Амэрыцы. Турнір ладзіцца арганізацыяй [[КОНМЭБОЛ]]. Свой тытул будзе бараніць бразыльскі клюб «[[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]», які ўпершыню здабыў быў перамогу ў спаборніцтве ў папярэднім сэзоне. Розыгрыш пачаўся 4 лютага 2024 году, а скончыцца фіналам 29 лістапада 2025 году&lt;ref&gt;[https://www.directvsports.com/futbol/CONMEBOL-definio-cuando-se-jugaran-las-finales-de-la-Copa-Libertadores-y-Sudamericana-2025-20240917-0060.html «CONMEBOL definió cuándo se jugarán las finales de la Copa Libertadores y Sudamericana 2025»]. DSports.&lt;/ref&gt;. Пераможца Кубка Лібэртадорэс атрымае права згуляць зь пераможцам [[Паўднёваамэрыканскі кубак 2025 году|Паўднёваамэрыканскага кубка 2025 году]] ў [[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі 2026 году|Рэкопе Паўднёвай Амэрыкі 2026 году]]. Таксама пераможца аўтаматычна кваліфікуецца на Міжкантынэнтальны кубак ФІФА 2025 году, Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе 2029 году і групавы этап [[Кубак Лібэртадорэс 2026 году|Кубка Лібэртадорэс 2026 году]].

== Першы раўнд ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Балівія}} [[Блюмінг Санта-Крус-дэ-ля-Сьера|Блюмінг]] || 4:4 (3:4, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Эль-Насьяналь Кіта|Эль-Насьяналь]]''' || 3:2 || 1:2
|-
| {{Сьцяг|Парагвай}} [[Насьяналь Асунсьён|Насьяналь]] || 2:4 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 1:1 || 1:3
|-
| {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} '''[[Манагас Матурын|Манагас]]''' || 1:3 || {{Сьцяг|Уругвай}} [[Дэфэнсор Спортынг Мантэвідэо|Дэфэнсор Спортынг]] || 2:0 || 2:0
|}

== Другі раўнд ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Чылі}} '''[[Ікіке (футбольны клюб)|Ікіке]]''' || 3:3 (2:1, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Індэпэнд’ентэ Санта-Фэ|Санта-Фэ]] || 2:1 || 1:2
|-
| {{Сьцяг|Балівія}} [[Стронгест Ля-Пас|Стронгест]] || 1:4 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Баія Салвадор|Баія]]''' || 1:1 || 0:3
|-
| {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Манагас Матурын|Манагас]] || 1:7 || {{Сьцяг|Парагвай}} '''[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]''' || 0:4 || 1:3
|-
| {{Сьцяг|Эквадор}} [[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]] || 1:2 || {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]''' || 0:1 || 1:1
|-
| {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Унівэрсыдад Сэнтраль Каракас|Унівэрсыдад Сэнтраль]] || 3:4 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]''' || 1:1 || 2:3
|-
| {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Дэпортэс Таліма]] || 0:2 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Мэльгар Арэкіпа|Мэльгар]]''' || 0:1 || 0:1
|-
| {{Сьцяг|Уругвай}} '''[[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]]''' || 2:1 || {{Сьцяг|Чылі}} [[Ньюбленсэ Чыльян|Ньюбленсэ]] || 1:0 || 1:1
|-
| {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 2:2 (5:4, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]] || 1:0 || 1:2
|}

== Трэці раўнд ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Чылі}} [[Ікіке (футбольны клюб)|Ікіке]] || 2:3 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 1:2 || 1:1
|-
| {{Сьцяг|Уругвай}} [[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]] || 0:1 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Баія Салвадор|Баія]]''' || 0:0 || 0:1
|-
| {{Сьцяг|Пэру}} [[Мэльгар Арэкіпа|Мэльгар]] || 2:5 || {{Сьцяг|Парагвай}} '''[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]''' || 0:1 || 2:4
|-
| {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]''' || 3:2 || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]] || 3:0 || 0:2
|}

== Групавы этап ==

=== Група 1 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=EST
|каманда2=BOT
|каманда3=UCH
|каманда4=CBO

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_BOT=4 |нічыі_BOT=0 |паразы_BOT=2 |мз_BOT=8 |мп_BOT=5
|перамогі_EST=4 |нічыі_EST=0 |паразы_EST=2 |мз_EST=11|мп_EST=5
|перамогі_UCH=3 |нічыі_UCH=1 |паразы_UCH=2 |мз_UCH=8 |мп_UCH=6
|перамогі_CBO=0 |нічыі_CBO=1 |паразы_CBO=5 |мз_CBO=2 |мп_CBO=13

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_BOT={{Сьцяг|Бразылія}} [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]
|назва_EST={{Сьцяг|Аргентына}} [[Эстудыянтэс Ля-Плята|Эстудыянтэс]]
|назва_UCH={{Сьцяг|Чылі}} [[Унівэрсыдад дэ Чылі Сант’яга-дэ-Чылі|Унівэрсыдад дэ Чылі]]
|назва_CBO={{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Карабоба Валенсія|Карабоба]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 2 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=RIV
|каманда2=UNI
|каманда3=IDV
|каманда4=BSC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_RIV=3 |нічыі_RIV=3 |паразы_RIV=0 |мз_RIV=13|мп_RIV=7
|перамогі_IDV=2 |нічыі_IDV=2 |паразы_IDV=2 |мз_IDV=8 |мп_IDV=11
|перамогі_UNI=2 |нічыі_UNI=2 |паразы_UNI=2 |мз_UNI=4 |мп_UNI=4
|перамогі_BSC=1 |нічыі_BSC=1 |паразы_BSC=4 |мз_BSC=4 |мп_BSC=7

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_RIV={{Сьцяг|Аргентына}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]]
|назва_IDV={{Сьцяг|Эквадор}} [[Індэпэнд’ентэ дэль Вальле Сангалькі|Індэпэнд’ентэ дэль Вальле]]
|назва_UNI={{Сьцяг|Пэру}} [[Унівэрсытарыё Ліма|Унівэрсытарыё]]
|назва_BSC={{Сьцяг|Эквадор}} [[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 3 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=LDQ
|каманда2=FLA
|каманда3=CCO
|каманда4=TAC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_FLA=3 |нічыі_FLA=2 |паразы_FLA=1 |мз_FLA=6 |мп_FLA=3
|перамогі_LDQ=3 |нічыі_LDQ=2 |паразы_LDQ=1 |мз_LDQ=8 |мп_LDQ=4
|перамогі_TAC=0 |нічыі_TAC=0 |паразы_TAC=6 |мз_TAC=4 |мп_TAC=11
|перамогі_CCO=3 |нічыі_CCO=2 |паразы_CCO=1 |мз_CCO=7 |мп_CCO=7

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_FLA={{Сьцяг|Бразылія}} [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]
|назва_LDQ={{Сьцяг|Эквадор}} [[ЛДУ Кіта|ЛДУ]]
|назва_TAC={{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Дэпартыва Тачыра Сан-Крыстабаль|Дэпартыва Тачыра]]
|назва_CCO={{Сьцяг|Аргентына}} [[Сэнтраль Кордаба Сант’яга-дэль-Эстэра|Сэнтраль Кордаба]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 4 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=SPA
|каманда2=LIB
|каманда3=ALI
|каманда4=TAL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_SPA=4 |нічыі_SPA=2 |паразы_SPA=0 |мз_SPA=10|мп_SPA=4
|перамогі_LIB=2 |нічыі_LIB=3 |паразы_LIB=1 |мз_LIB=6 |мп_LIB=5
|перамогі_TAL=1 |нічыі_TAL=1 |паразы_TAL=4 |мз_TAL=5 |мп_TAL=8
|перамогі_ALI=1 |нічыі_ALI=2 |паразы_ALI=3 |мз_ALI=7 |мп_ALI=11

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_SPA={{Сьцяг|Бразылія}} [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]
|назва_LIB={{Сьцяг|Парагвай}} [[Лібэртад Асунсьён|Лібэртад]]
|назва_TAL={{Сьцяг|Аргентына}} [[Тальерэс Кордава|Тальерэс]]
|назва_ALI={{Сьцяг|Пэру}} [[Альянса Ліма|Альянса]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 5 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=RAC
|каманда2=FOR
|каманда3=BUC
|каманда4=CLC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_RAC=4 |нічыі_RAC=1 |паразы_RAC=1 |мз_RAC=14|мп_RAC=3
|перамогі_CLC=1 |нічыі_CLC=2 |паразы_CLC=3 |мз_CLC=5 |мп_CLC=15
|перамогі_FOR=2 |нічыі_FOR=2 |паразы_FOR=2 |мз_FOR=8 |мп_FOR=5
|перамогі_BUC=1 |нічыі_BUC=3 |паразы_BUC=2 |мз_BUC=6 |мп_BUC=10

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_RAC={{Сьцяг|Аргентына}} [[Расінг Авэльянэда|Расінг]]
|назва_CLC={{Сьцяг|Чылі}} [[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]]
|назва_FOR={{Сьцяг|Бразылія}} [[Фарталеза (футбольны клюб)|Фарталеза]]
|назва_BUC={{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Букараманга]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 6 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=INT
|каманда2=ATN
|каманда3=BAH
|каманда4=NAC

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_NAC=2 |нічыі_NAC=1 |паразы_NAC=3 |мз_NAC=7 |мп_NAC=10
|перамогі_INT=3 |нічыі_INT=2 |паразы_INT=1 |мз_INT=12|мп_INT=8
|перамогі_ATN=3 |нічыі_ATN=0 |паразы_ATN=3 |мз_ATN=7 |мп_ATN=6
|перамогі_BAH=2 |нічыі_BAH=1 |паразы_BAH=3 |мз_BAH=5 |мп_BAH=7

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_NAC={{Сьцяг|Уругвай}} [[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]]
|назва_INT={{Сьцяг|Бразылія}} [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]
|назва_ATN={{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналь]]
|назва_BAH={{Сьцяг|Бразылія}} [[Баія Салвадор|Баія]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 7 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=PAL
|каманда2=CCP
|каманда3=BOL
|каманда4=CRI

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_PAL=6 |нічыі_PAL=0 |паразы_PAL=0 |мз_PAL=17|мп_PAL=4
|перамогі_BOL=2 |нічыі_BOL=0 |паразы_BOL=4 |мз_BOL=12|мп_BOL=11
|перамогі_CRI=1 |нічыі_CRI=1 |паразы_CRI=4 |мз_CRI=6 |мп_CRI=16
|перамогі_CCP=2 |нічыі_CCP=1 |паразы_CCP=3 |мз_CCP=7 |мп_CCP=11

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_PAL={{Сьцяг|Бразылія}} [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]]
|назва_BOL={{Сьцяг|Балівія}} [[Балівар Ля-Пас|Балівар]]
|назва_CRI={{Сьцяг|Пэру}} [[Спортынг Крысталь Ліма|Спортынг Крысталь]]
|назва_CCP={{Сьцяг|Парагвай}} [[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Група 8 ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=VEL
|каманда2=PEÑ
|каманда3=SAB
|каманда4=OLI

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|абнаўленьне=завершана
|перамогі_PEÑ=3 |нічыі_PEÑ=2 |паразы_PEÑ=1 |мз_PEÑ=9 |мп_PEÑ=4
|перамогі_OLI=1 |нічыі_OLI=2 |паразы_OLI=3 |мз_OLI=9 |мп_OLI=11
|перамогі_VEL=3 |нічыі_VEL=2 |паразы_VEL=1 |мз_VEL=11|мп_VEL=4
|перамогі_SAB=2 |нічыі_SAB=0 |паразы_SAB=4 |мз_SAB=5 |мп_SAB=15

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_PEÑ={{Сьцяг|Уругвай}} [[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]]
|назва_OLI={{Сьцяг|Парагвай}} [[Алімпія Асунсьён|Алімпія]]
|назва_VEL={{Сьцяг|Аргентына}} [[Вэлес Сарсьфільд Буэнас-Айрэс|Вэлес Сарсьфільд]]
|назва_SAB={{Сьцяг|Балівія}} [[Сан-Антоніё Булё-Булё Энтрэ-Рыяс|Сан-Антоніё Булё-Булё]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR
|колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу
|колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]]
}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Плэй-оф ==
=== 1/8 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналь]] || : || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Бразылія}} [[Фарталеза (футбольны клюб)|Фарталеза]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Вэлес Сарсьфільд Буэнас-Айрэс|Вэлес Сарсьфільд]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Бразылія}} [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]] || : || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Пэру}} [[Унівэрсытарыё Ліма|Унівэрсытарыё]] || : || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Парагвай}} [[Лібэртад Асунсьён|Лібэртад]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Парагвай}} [[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Эстудыянтэс Ля-Плята|Эстудыянтэс]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Уругвай}} [[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Расінг Авэльянэда|Расінг]] || : || :
|-
| {{Сьцяг|Бразылія}} [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]] || : || {{Сьцяг|Эквадор}} [[ЛДУ Кіта|ЛДУ]] || : || :
|}

=== 1/4 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| || : || || : || :
|-
| || : || || : || :
|-
| || : || || : || :
|-
| || : || || : || :
|}

=== 1/2 фіналу ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч
|-
| || : || || : || :
|-
| || : || || : || :
|}

=== Фінал ===
{{Справаздача пра матч
|дата            = 30 лістапада 2025
|час             = 
|стадыён         = [[Ліма]]
|гледачы         = 
|судзьдзя        = 
|каманда1        = 
|каманда2        = 
|лік             = :
|галы1           = 
|галы2           = 
|пратакол        = 
}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://conmebollibertadores.com/ Афіцыйная старонка]{{Ref-en}}

{{Кубак Лібэртадорэс}}

[[Катэгорыя:Кубак Лібэртадорэс|2025]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>6rqmzfamvucadkdmtczpjug1afiiumt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Марчанка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295236</id>
    <revision>
      <id>2620682</id>
      <parentid>2611782</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T02:35:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620682</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3159" sha1="2hox0uo01ifuo3h2hnwh8ylm530ftgh" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Аляксандар Марчанка
|выява              = Марченко Олександр Олександрович.jpeg
|памер              = 250пкс
|подпіс_пад_выявай  = Аляксандар Марчанка
|пасада             = Народны дэпутат Украіны
|пачатак_тэрміну    = 27 лістапада 2014
|канец_тэрміну      = 29 жніўня 2019
|прэзыдэнт          = [[Пятро Парашэнка]]&lt;br /&gt;[[Уладзімер Зяленскі]] 
|прэм’ер-міністар   = 
|папярэднік         = 
|наступнік          = 
|месца_нараджэньня  = [[Рыбчынцы]]&lt;br /&gt;[[Віньніцкая вобласьць]]&lt;br /&gt;[[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]], [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]]
|партыя             = [[Усеўкраінскае аб’яднаньне «Свабода»|УА «Свабода»]]
|сужэнец = Алена
|дзеці = Аляксандр
|подпіс = 
|узнагароды =
|лацінка=Alaksandar Marčanka|арыгінал_імя=Олексaндр Мaрченко}}
'''Аляксандар Аляксандравіч Марчанка''' ({{мова-uk|Олександр Олександрович Марченко}}, 14 студзеня 1965 году, [[Рыбчынцы]] [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкай вобласьці]] — 6 сакавіка 2022, каля вёскі Машчун [[Бучанскі раён|Бучанскага раёну]] [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]]) — ўкраінскі палітык і вайсковец. Народны дэпутат Украіны 8-га скліканьня, абраны па акрузе №90 ([[Белая Царква (Кіеўская вобласьць)|Белая Царква]]) ад [[Усеўкраінскае аб’яднаньне «Свабода»|УА «Свабода»]]. Загінуў ў [[Бітва за Кіеў (2022)|Бітве за Кіеў]] каля вёскі Машчун 6 сакавіка 2022 году.

== Біяграфія ==

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20200918085332/https://itd.rada.gov.ua/mps/info/expage/18118/9 Інфармацыя пра Аляксандра Марчанку на старонцы Вярхоўнай Рады Ўкраіны]{{Ref-uk}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Марчанка, Аляксандар}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 студзеня]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1965 годзе]]
[[Катэгорыя:Украінскія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны 8-га скліканьня]]
[[Катэгорыя:Усеўкраінскае аб’яднаньне Свабода]]</text>
      <sha1>2hox0uo01ifuo3h2hnwh8ylm530ftgh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Скарынія</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296148</id>
    <revision>
      <id>2620674</id>
      <parentid>2619471</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:52:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SergeiSEE</username>
        <id>38150</id>
      </contributor>
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <origin>2620674</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19777" sha1="cbef9uiy44foqwqmpv7aw72zcfm6a3e" xml:space="preserve">{{Арганізацыя
|назва           = Беларуская студэнцкая карпарацыя «Скарынія»
|арыгінальная назва = Białoruska Korporacja Studencka «Scorinia»{{Ref-pl}}
|выява           = 
|рамка выявы     = 
|памер выявы     =  
|альтэрнатыўны тэкст выявы = 
|подпіс выявы    = 
|мапа            =  
|памер мапы      = 
|альтэрнатыўны тэкст мапы = 
|подпіс мапы     =  
|мапа 2          = 
|абрэвіятура     = 
|дэвіз           = 
|папярэднік      = 
|наступнік       = 
|дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|12|чэрвеня|1931| }}
|дата спыненьня існаваньня  = 1934
|тып             = студэнцкая карпарацыя
|юрыдычны статус =  
|мэта            = 
|штабкватэра     = вул. [[Сьвятаянская вуліца (Вільня)|Сьв. Яна]], [[Вільня]] 
|месцазнаходжаньне = 
|каардынаты      = 
|дзейнічае ў рэгіёнах = 
|сяброўства      = 
|афіцыйныя мовы  = [[Польская мова]], [[Беларуская мова]]
|генэральны сакратар = Старэйшына карпарацыі [[Ян Зянюк]]
|пасада кіраўніка = Старшыня праўленьня
|імя кіраўніка   = [[Кастусь Глінскі]]
|пасада кіраўніка 2 = Намесьнік старшыні
|імя кіраўніка 2 = [[Аўген Бартуль]]
|пасада кіраўніка 3 = Сакратар праўленьня
|імя кіраўніка 3 = А. Мільлер
|пасада кіраўніка 4 = Старшыня сталага карпаратыўнага суду
|імя кіраўніка 4 = [[Мікалай Шкялёнак]]
|асноўныя асобы  = 
|кіроўны орган   = Прэзыдыюм праўленьня
|матчыная кампанія = [[Унівэрсытэт Стэфана Баторыя|Унівэрсытэт Стэфана Баторага]]
|зьвязаныя кампаніі = [[Беларускі студэнцкі саюз]], [[Аб’яднаньне беларускіх студэнцкіх арганізацыяў]]
|бюджэт          = 
|колькасьць супрацоўнікаў = 22
|колькасьць валянтэраў = 
|сайт            = 
|заўвагі         = 
|колішняя назва  = 
}}
[[File:Прэзідыум Беларускай студэнцкай карпарацыі ў Вільні. Трэці злева Аўген Бартуль, 1932 г.jpg|міні|зьлева|300пкс|Прэзыдыюм Беларускай студэнцкай карпарацыі ў [[Вільня|Вільні]]. Трэці зьлева [[Аўген Бартуль]], 1932 г.]]
'''«Скарынія»''' («Scorinia»{{Ref-la}}) — беларуская студэнцкая карпарацыя ў [[Вільня|Вільні]], статут якай зацьверджаны Сэнатам [[Унівэрсытэт Стэфана Баторыя|Унівэрсытэту Стэфана Баторага]] 12 чэрвеня 1931 году пад назваю ''Białoruska Korporacja Studencka «Scorinia»{{Ref-pl}}''&lt;ref name=&quot;№1&quot;&gt;{{Артыкул| аўтар = | загаловак = Chronika. Z žyćcia karparacyi. | спасылка  = http://elibrary.mab.lt/bitstream/handle/1/1494/36696-1931-1.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y | мова  = | выданьне  = Novaja Varta | тып = часопіс | год  = 1931| том   = | нумар  = 1| старонкі  = 32—33 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;. Прэсавым органам карпарацыі быў часопіс «[[Novaja Varta]]», які выдаваўся [[беларуская лацінка|лацінкай]]. «Скарынія» абаснавалася на вуліцы ''[[Сьвятаянская вуліца (Вільня)|Сьв. Яна]]''. 

== Сымбалі ==
Лёзунг карпарацыі: «Labor omnia vincit» {{Мова-be|Праца ўсё пераможа}}. Карпарацыйная шапка была аксамітная, чорная з залата-чырвонай абводкай. На ворсе шапкі быу выгафтаваны золатам арнамэнт, які складаўся са столькі частак, колькі было ваяводзтваў у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]]; у сярэдзіне гэтага арнамэнту было кола (сымбаль карпарацыі) у якім была выгафтавана манаграма карпарацыі, якая складалася зь літараў: V.C.F.C.S.! (Vivat! Crescat! Florat! Corporation, Skorinia), што азначала: «Жыве! Расьце! Квітнее! Карпарацыя Скарынія!». Такая самая манаграма зроблены зь серабра насілася на чорна жоўта-чырвонай істужцы на камізельцы зь левага пляча на правы бок. Мастак [[Язэп Драздовіч]] выразаў на ліпавай дошцы герб карпарацыі й намаляваў патрона карпарацыіі [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]]. [[Аўген Бартуль]] напісаў гімн карпарацыі, да якога музыку склаў [[Альбін Стаповіч]]&lt;ref name=&quot;Галяк&quot;&gt;{{Артыкул| аўтар  = [[Леанід Галяк]]. | загаловак  = Вільня. Унівэрсытэт| спасылка  = https://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/050a/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B.html| мова = | аўтар выданьня =  [[Леанід Галяк]]| выданьне  = Успаміны | тып = | месца  = ЗША| выдавецтва  =  Летапіс | год = 1982 | том  = 1| старонкі   = 64—84 | isbn  = | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;.
{{Верш|Да працы, брацьця, як адзін,
І сьветлай будучыні дні
Прыйдуць у адказ на творчы ўздым, 
Скаваныя у сьвятым агні.

Для беларускае зямлі
Ня страшыць шэрань працы нас, 
Мы сілы аддамо свае
За перамогі сьветлы час.|[[Аўген Бартуль]]|&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = Aŭhen Bartul. | загаловак = Da prac, braćcia, jak adzin… | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Novaja_varta_1931-1934.pdf.zip/36696-1931-1.pdf | мова  = be| выданьне  =[[Novaja varta]] | тып =часопіс | год  = listapad 1931| том   = | нумар  = 1| старонкі  = 1 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Галяк&quot;/&gt;}}

== Гісторыя ==
Карпарацыя «Скарынія» была заснавана зь былых сяброў [[Беларускі студэнцкі саюз|Беларускага студэнцкага саюзу]] 19 траўня 1931 году&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = Я-уль. | загаловак = Два «выступленьні» ў Беларускім Студэнскім Саюзе. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1931-36.pdf | мова  = be | выданьне  =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год  = 15 лістапада 1931 | том   = | нумар  = 36 | старонкі  = 1, 2, 4 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;. Закладчыками карпарацыіі былі: [[Аўген Бартуль]], [[Кастусь Глінскі]], [[Тамаш Грышкевіч]], [[Язэп Ермаковіч]], [[Сяргей Жураўлёў]], [[Янка Зянюк]],  [[Міхась Маркевіч]], [[Міхась Маскалік]], [[Анатоль Сакалоў]], [[Альбэрт Мільлер]], [[Сяргей Самахвал]], [[Сяргей Сарока]], [[Станіслаў Язэпавіч Станкевіч|Станіслаў Станкевіч]], [[Часлаў Ханяўка]], [[Мікола Шкялёнак]], [[Анатоль Шкутка]], [[Пётра Шчасны]]. У Скарыніі аказаліся першыя новыя кандыдаты ў сябры (фуксы): [[Віктар Астроўскі]], сын сэнатара Вячэслава Багдановіча [[Глеб Багдановіч]], Міхась Шчасны&lt;ref name=&quot;Галяк&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар =  | загаловак = Календарыюм | спасылка  = https://kamunikat.org/czasopis-bialoruskie-pismo-spoleczno-kulturalne-5-2009| мова  = | выданьне  =[[Czasopis]] | тып =часопіс | год  = 2009| том   =  | нумар  = 5| старонкі  = 25 | issn  =1230-1876 | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;. 

Першым старшынёю карпарацыі быў абраны [[Кастусь Глінскі]], а сябрамі — [[Леанід Галяк]] і Альбэрт Мільлер. Усе  закладчыкі адразу сталі паўнаправнымі сябрамі (кімільтонамі). 16 чэрвеня 1931 году адбыўся сход заснавальнікаў карпарацыі дзеля перавыбараў уладаў на першы сэмэстар. Старшынёй праўленьня стаў [[Кастусь Глінскі]], намесьнікам старшыні — [[Аўген Бартуль]], сакратаром праўленьня Альбэрт Мільлер, старшынёй сталага карпаратыўнага суду — [[Мікалай Шкялёнак]]. [[Старэйшына]] карпарацыі — [[Ян Зянюк]]. Куратар — [[прафэсар]] [[Унівэрсытэт Стэфана Баторыя|Унівэрсытэту Стэфана Баторага]], [[Доктар філязофіі|доктар]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юры Панейка|Ежы Панейка|uk|Панейко Юрій Лукич}}&lt;ref name=&quot;№1&quot;/&gt;. Мэтай карпарацыі меў быць яе пазапартыйны характар. Студэнтаў падтрымлівалі ганаровыя сябры карпарацыі — «філістар гонорыс каўзэ» — дзеячы [[Цэнтральны саюз беларускіх культурна-асьветных арганізацыяў і інстытуцыяў|Цэнтрасаюзу]]: [[Антон Луцкевіч]], [[Радаслаў Астроўскі]], [[Антон Неканда-Трэпка]]&lt;ref name=&quot;Галяк&quot;/&gt;. 

На другі сэмэстар 1931—32 акадэмічнага году выбраны прэзыдыюм карпарацыі. Старшынёй праўленьня стаў Кастусь Глінскі, намесьнікам старшыні — Пётра Шчасны, сакратаром праўленьня Часлаў Ханяўка, старшынёй сталага карпаратыўнага суду — Аўген Бартуль. Старэйшынай карпарацыі — Анатоль Сакалоў&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар =  | загаловак = Chronika. Z žyćcia korporacyi. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Novaja_varta_1931-1934.pdf.zip/36696-1932-2.pdf | мова  = be| выданьне  =[[Novaja varta]] | тып =часопіс | год  = krasavik 1932| том   = | нумар  = 2| старонкі  = 29 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;. 

5 сьнежня 1933 году выбраны прэзыдыюм праўленьня карпарацыі. Старшынёй праўленьня стаў Міхась Маркевіч, намесьнікам старшыні — Часлаў Ханяўка, сакратаром праўленьня Міхась Шчасны, старшынёй сталага карпаратыўнага суду — Сяргей Самахвал. Старэйшынай карпарацыі — Язэп Ермаковіч&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = | загаловак = Chronika. Prezydyjum KI na 1933/34 ak. hod. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Novaja_varta_1931-1934.pdf.zip/36696-1934-3.pdf | мова  = be| выданьне  =[[Novaja varta]] | тып =часопіс | год  = sakavik 1934| том   = | нумар  = 3| старонкі  = 16 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;.
 
Часопісы [[Крыніца (газэта)|Biełaruskaja krynica]], [[Шлях моладзі (1929)|Шлях моладзі]] й [[Золак (часопіс)|Золак]] у сваіх артыкулах крытыкавалі Карпарацыю «Scorinia» за супрацоўніцтва з польскімі студэнцкімі арганізацыямі&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = Студэнт. | загаловак = Дзьве душы. (На маргінэзе «Скарыніі»). | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1931-34.pdf | мова  = be | выданьне  =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год  = 29 кастрычніка 1931 | том   = | нумар  = 34 | старонкі  = 2 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = [[Язэп Малецкі|Я. Малецкі]]. | загаловак = З жыцьця Бел. Студ. Саюзу Ў Вільні. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab_nlb_Vilnia/Slach_moladzi.pdf.zip/1931-012.nlb.pdf
 | мова  = be| выданьне  = [[Шлях моладзі (1929)|Шлях моладзі]] | тып =часопіс | год  = listapad 1931| том   = | нумар  = 12| старонкі  = 13—14 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = [[Язэп Малецкі|J. Malecki]]. | загаловак = Praŭda pieramoža! | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab_nlb_Vilnia/Slach_moladzi.pdf.zip/1934-007_008.nlb.pdf| мова  = be| выданьне  = [[Шлях моладзі (1929)|Шлях моладзі]] | тып =часопіс | год  = 1934, ліпень-жнівень| том   = | нумар  = 7—8 (67—68)| старонкі  = 10 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар =  | загаловак = Куды ідзеш, беларускі студэнце? | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab_nlb_Vilnia/Zolak.pdf.zip/1933-001.mab.pdf | мова  = | выданьне  =[[Золак (часопіс)|Золак]] | тып = орган маладой беларускай сацыялістычнай думкі  | год  = 1933, студзень | том   = | нумар  = 1  | старонкі  = 2—7 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;. 

Корпорацыя «Скарынія» спыніла існаваньне ў выніку ўнутраных супярэчлівасьцяў у 1934 годзе&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = С. В. | загаловак = Развал корпарацыі «Scorinia». | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-20.pdf | мова  = be | выданьне  =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год  = 21 траўня 1934 | том   = | нумар  = 20 (519)| старонкі  = 4 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = | загаловак = Хроніка. У Т-ве Беларускае Асьветы, у Карпарацыі «Скарыніі» і ў Бел. Навуковым Т-ве. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab_nlb_Vilnia/Slach_moladzi.pdf.zip/1934-005.nlb.pdf | мова  = be| выданьне  =[[Шлях моладзі (1929)|Шлях моладзі]] | тып =часопіс | год  = 1934, травень| том   = | нумар  = 5 (65)| старонкі  = 24 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;. Замест скасаванай у 1934 годзе рэктарам унівэрсытэту студэнцкая карпарацыі «Скарынія» у пачатку 1935 году яна  была адноўлена пад назовам «Беларускае таварыства імя Францішка Скарыны»&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар =  | загаловак = З Хроніка. З беларускага жыцьця. З Студэнцкага жыцьця. | спасылка  = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab_nlb_Vilnia/Slach_moladzi.pdf.zip/1935-001.nlb.pdf | мова  = be| выданьне  = [[Шлях моладзі (1929)|Шлях моладзі]] | тып =часопіс | год  = 1935, студзень| том   = | нумар  = 1 (74)| старонкі  = 19 | issn  = | архіўная спасылка = | недасяжны}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* Г. В. Бабкін. Беларускі студэнцкі саюз. // {{Літаратура/ЭГБ|1|453}}
* {{Кніга|аўтар = [[Леанід Галяк]]. |частка = |загаловак = Успаміны. Кніга 1 |арыгінал = |спасылка = https://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/050a/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B.html |адказны = |выданьне = |месца = ЗША |выдавецтва = Летапіс |год = 1982 |том = |старонкі =  59—88  |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* [[Сяргей Ёрш]], [[Арсень Ліс]]. «Новая Варта» («Novaja Varta»). // {{Літаратура/БелЭн|11|363}}
* [[Сяргей Ёрш]], [[Арсень Ліс]]. «Новая Варта» («Novaja Varta»). // {{Літаратура/ЭГБ|5|329}}

{{Беларусы ў Польшчы}}

[[Катэгорыя:Студэнцкія карпарацыі]]
[[Катэгорыя:Беларускія студэнцкія арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Віленскі ўнівэрсытэт]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Вільні]]</text>
      <sha1>cbef9uiy44foqwqmpv7aw72zcfm6a3e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баія Салвадор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297057</id>
    <revision>
      <id>2620711</id>
      <parentid>2620492</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T07:58:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>67502</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>2620711</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7709" sha1="nnaeu6rcrfu54ltty03mm4uhnlrh1il" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Баія
|Лягатып          = Esporte Clube Bahia logo.svg
|ПоўнаяНазва      = Esporte Clube Bahia
|Заснаваны        = 1 студзеня 1931
|Горад            = [[Салвадор]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Фонтэ-Нова]]
|Умяшчальнасьць   = {{Лік|50025}}
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|БаіяСалвадЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|БаіяСалвад}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Баі́я'''» ({{мова-pt|Esporte Clube Bahia}}) — бразыльскі футбольны клюб з гораду [[Салвадор]]. Каманда мае мянушку «Стальная дружына». У сьнежні 2022 года было абвешчана, што «Сіці Футбол Груп», то бок даччыная кампанія «Абу-Дабі Юнайтэд Груп», набыла кантрольны пакет акцыяў «Баіі» пасьля таго, як паглынаньне было ўхваленае на галасаваньні паміж сябрамі клюбу&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230127220746/https://www.esporteclubebahia.com.br/nota-oficial-59/ «Nota Oficial»]. Esporte Clube Bahia.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ge.globo.com/ba/futebol/times/bahia/noticia/2022/12/03/socios-do-bahia-aprovam-a-venda-de-90percent-da-saf-ao-grupo-city.ghtml «Sócios do Bahia aprovam a venda de 90% da SAF ao Grupo City»]. GE.&lt;/ref&gt;. Набыцьцё было завершанае ў траўні 2023 году, калі афіцыйна было набыта 90% акцыяў клюбу&lt;ref&gt;Alencar, Mauricio (4.05.2023). [https://www.nytimes.com/athletic/4487679/2023/05/04/manchester-city-bahia-purchase/ «Man City’s parent group buys Brazilian side EC Bahia for £158m»]. The Athletic.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Machaddo, Rafael (4.05.2023). [https://web.archive.org/web/20230504170241/https://www.esporteclubebahia.com.br/agora-e-oficial-4/ «Agora é oficial! — Notícias Esporte Clube Bahia»]. Esporte Clube Bahia&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Carneiro, Raphael; Melo, Ruan; Lemos, Tiago (4.05.2023). [https://ge.globo.com/ba/futebol/times/bahia/noticia/2023/05/04/bahia-conclui-venda-da-saf-para-o-city-e-ingressa-no-grupo-de-forma-oficial.ghtml «Bahia conclui venda da SAF para o City, e CEO garante: „Vai ser o segundo maior clube do grupo“»]. GE.&lt;/ref&gt;. Хатняя форма клюбу складаецца зь белых кашуляў зь сінімі шортамі і чырвонымі шкарпэткамі. Галоўным супернікам каманды зважаецца «[[Віторыя Салвадор|Віторыя]]», а іхняе супрацьстаяньне вядомае як «Ба-Ві».

== Гісторыя ==
Спартовы клюб Баіі быў заснаваны ў новы год 1931 году, калі гульцы двух асобных клюбаў пастанавілі аб’яднацца. Даволі хутка «Баія» стаў адным з самых папулярных клюбаў на паўночным усходзе Бразыліі. У першы год існаваньня «Баія» здабыла перамогу турніру Інісію і чэмпіянат штату Баія.

[[Файл:Time do Bahia na Taça Brasil.tif|значак|зьлева|Каманда «Баіі» ў 1959 годзе.]]
Паміж 1959 і 1963 гадамі, а таксама ў 1968 годзе клюб быў прадстаўніком штату ў Кубку Бразыліі, які быў папярэднікам [[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|чэмпіянату Бразыліі]]. У 1959 годзе каманда была наймацнейшай у гэтым турніры, а ў 1961 і 1963 гадах футбалісты дружыны былі другімі. 1980-я гады былі найлепшымі ў гісторыі «Баіі». Каманда ў другі раз стала нацыянальным чэмпіёнам у 1988 годзе. Чэмпіёнства дало «Баіі» права згуляць у [[Кубак Лібэртадорэс|Кубку Лібэртадорэс]] у трэці раз. У 1990 годзе каманда спынілася на чацьвертым радку айчыннага першынства. У 1997 годзе «Баія» ўпершыню ў сваёй гісторыі вылецела ў [[Сэрыя Б чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыю Б]] пасьля нічыі 0:0 супраць «[[Жувэнтудзі Кашыяс-ду-Сул|Жувэнтудзі]]» на ўласным стадыёне. У 1999 годзе каманда была блізкая да таго, каб зноў вярнуцца ў [[Сэрыя A чэмпіянату Бразыліі па футболе|Сэрыю А]]. «Баія» згуляла вельмі добры сэзон, але заняла толькі 3-е месца, чаго было недастаткова дзеля павышэньня. У 2000 годзе праз скандалы з хабарніцтвам, павязаных з такімі клюбамі, як то «[[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]]» і «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]]», каманда вярнулася ў найвышэйшы дывізіён. Разам з «Баіяй» у галоўны дывізіён вярнуўся «[[Флумінэнсі Рыю-дэ-Жанэйру|Флумінэнсі]]».

У 2002 годзе банк, які спансаваў каманду, збанкрутаваў, і «Баія» пачала спускацца ўніз у бразыльскай футбольнай пірамідзе. Пасьля перамогі ў Кубку Паўночнага Ўсходу ў 2001 і 2002 гадах «Баія» дрэнна выступіла ў 2003 годзе і ў другі раз у гісторыі клюбу страціла месца ў Сэрыі А. У 2004 годзе каманда была блізкая да таго, каб зноў прабіцца ў Сэрыю A, заняўшы толькі 4-ы радок. Паводле вынікаў сэзону 2005 году клюб нават вылецеў у Сэрыю С.

== Дасягненьні ==
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 2
:: 1959, 1988

* '''[[Ліга Баяну|Чэмпіён штату Баія]]''': 51
:: 1931, 1933, 1934, 1936, 1938 (I), 1940, 1944, 1945, 1947, 1948,
:: 1949, 1950, 1952, 1954, 1956, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962,
:: 1967, 1970, 1971, 1973, 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1979,
:: 1981, 1982, 1983, 1984, 1986, 1987, 1988, 1991, 1993, 1994,
:: 1998, 1999, 2001, 2012, 2014, 2015, 2018, 2019, 2020, 2023,
:: 2025

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.esporteclubebahia.com.br/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Баія Салвадор| ]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1931 годзе]]</text>
      <sha1>nnaeu6rcrfu54ltty03mm4uhnlrh1il</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Звадкаваны вуглевадародны газ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297071</id>
    <revision>
      <id>2620608</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:01:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+Пачатак</comment>
      <origin>2620608</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7667" sha1="gshvagrlbf65svnbgnjqymvbtc5uxzo" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Звадкаваны прыродны газ|звадкаваным прыродным газам}}
{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Звадкаваны вуглевадародны газ''' (ЗВГ) — [[сумесь]] [[прапан]]у і [[Бутан (рэчыва)|бутану]].

Атрымліваецца ў выніку [[Нафтаперапрацоўка|нафтаперапрацоўкі]], а таксама са [[Спадарожны нафтавы газ|спадарожнага нафтавага газу]] пры здабычы [[Нафта|нафты]]. Цяжэйшы за [[паветра]], таму назапашваецца ў [[прыямка]]х. Мяжа выбуховасьці складае ад 2,1 да 9,4 % ад абсягу ў паветры. Узгараньне адбываецца пры нагрэве ад +360 да +450 °C у залежнасьці ад суадносінаў прапану і бутану. Выдатак ЗВГ у якасьці рухавіковага [[паліва]] на 5—15 % вышэйшы, чым пры выкарыстаньні [[Звадкаваны прыродны газ|звадкаванага прыроднага газу]] (ЗПГ), які пераважна складаецца з [[мэтан]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выкарыстаньне капрымаванага прыроднага газу ў якасьці маторнага паліва|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2011-03-01-12-40-35-598-by/view/transpart-2000004104/|выдавец=[[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2 красавіка 2024|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Ня мае адценьня, [[смак]]у і [[пах]]у. Дзейнічае [[Удушэньне|задушліва]] і [[дурман]]ліва на чалавека. Можа захоўвацца ў [[балён]]е для побытавага карыстаньня. Трапляньне вадкіх рэштак ЗВГ на адкрытую скуру прыводзіць да [[Абмаражэньне|абмаражэньня]], якое нагадвае [[апёк]]. Празь цяжэйшасьць за [[паветра]] засяроджваецца ўнізе памяшканьняў і назапашваецца ў [[падвал]]е і нізінах, выветрываньне адкуль патрабуе прадзьмуваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бясьпечнае карыстаньне газам у побыце|спасылка=https://krupki.gov.by/bel/aktualnaya-infarmatsyya/item/7212-bezopasnoe-pol-zovanie-gazom-v-bytu|выдавец=[[Крупскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=10 верасьня 2021|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Выкарыстаньне ==
Звадкаваны вуглевадародны газ служыць у якасьці пячнога або самаходнага паліва ў залежнасьці ад складу.
* ''Аўтамабільны прапан-бутан'' (ПБА). Служыў у якасьці паліва для [[самаход]]аў. Меў [[актанавы лік]] 89 паводле рухавіковага спосабу вызначэньня, які даваў вышэйшы лік за намінальны паводле дасьледчага спосабу. Зьмяшчаў ад 40 да 60 % прапану.
* ''Сумесь тэхнічных прапану і бутану'' (СПБТ). Доля бутану і [[бутылен]]у меншая за 60 %. Выкарыстоўвалася як побытавае і прамысловае паліва.
* ''Тэхнічны бутан'' (БТ). Сумесь з больш як 60 % бутану і бутылену. Служыў у якасьці побытавага і прамысловага [[паліва]].
* '''Звадкаваны нафтавы газ'' (ЗНГ). Служыў палівам для [[Рухавік унутранага згараньня|рухавікоў унутранага згараньня]]. Зьмяшчаў прынамсі 20 % прапану&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газы вуглевадародныя звадкаваныя паліўныя|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye|выдавец=ААТ «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Аўтамабільны прапан'' (ПА). Утрымліваў ад 75 да 95 % прапану. Меў актанавы лік 89 паводле рухавіковага спосабу.
* ''Тэхнічны прапан'' (ПТ). Зьмяшчаў 75 % прапану і [[прапілен]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газы вуглевадародныя звадкаваныя паліўныя|спасылка=https://www.belorusneft.by/export/sites/default/.content/docs/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye.zip|выдавец=ВА «[[Беларуснафта]]»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Беларусь ==
«[[Беларуснафта]]» вырабляла з [[Нафта|нафты]] ўласнай здабычы 5 відаў звадкаванага вуглевадароднага газу (ЗВГ), якія прадавала праз уласную сетку [[Аўтазаправачная станцыя|аўтазаправачных станцыяў]] у Беларусі: аўтамабільны і тэхнічны прапан, аўтамабільны прапан-бутан (ПБА), сумесь тэхнічных прапану і бутану (СПБТ), а таксама тэхнічны бутан&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадукцыя|спасылка=https://www.belorusneft.by/be/production/products/|выдавец=ВА «[[Беларуснафта]]»|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. «[[Нафтан]]» выпускаў 3 віды ЗВГ з замежнай нафты паводле стандарту СТБ 2262-2012: аўтамабільны і тэхнічны прапан, а таксама аўтамабільны прапан-бутан&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе нафтапрадукты|спасылка=https://www.naftan.by/be/Product/ProductList|выдавец=ААТ «[[Нафтан]]»|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]» вырабляў 4 віды ЗВГ: аўтамабільны прапан-бутан, СПБТ, тэхнічны бутан і звадкаваны нафтавы газ (ЗНГ)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Хімія}}
[[Катэгорыя:Нафтапрадукты]]
[[Катэгорыя:Выкапнёвае паліва]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя газы]]
[[Катэгорыя:Хімічныя сумесі]]
[[Катэгорыя:Нафтаздабыча]]
[[Катэгорыя:Вадкасныя тэхналёгіі]]</text>
      <sha1>gshvagrlbf65svnbgnjqymvbtc5uxzo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620609</id>
      <parentid>2620608</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T12:02:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выкарыстаньне */ .</comment>
      <origin>2620609</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7666" sha1="erpjlmk0drtt877o1h412djzjwjasbp" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Звадкаваны прыродны газ|звадкаваным прыродным газам}}
{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Звадкаваны вуглевадародны газ''' (ЗВГ) — [[сумесь]] [[прапан]]у і [[Бутан (рэчыва)|бутану]].

Атрымліваецца ў выніку [[Нафтаперапрацоўка|нафтаперапрацоўкі]], а таксама са [[Спадарожны нафтавы газ|спадарожнага нафтавага газу]] пры здабычы [[Нафта|нафты]]. Цяжэйшы за [[паветра]], таму назапашваецца ў [[прыямка]]х. Мяжа выбуховасьці складае ад 2,1 да 9,4 % ад абсягу ў паветры. Узгараньне адбываецца пры нагрэве ад +360 да +450 °C у залежнасьці ад суадносінаў прапану і бутану. Выдатак ЗВГ у якасьці рухавіковага [[паліва]] на 5—15 % вышэйшы, чым пры выкарыстаньні [[Звадкаваны прыродны газ|звадкаванага прыроднага газу]] (ЗПГ), які пераважна складаецца з [[мэтан]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выкарыстаньне капрымаванага прыроднага газу ў якасьці маторнага паліва|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2011-03-01-12-40-35-598-by/view/transpart-2000004104/|выдавец=[[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2 красавіка 2024|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Ня мае адценьня, [[смак]]у і [[пах]]у. Дзейнічае [[Удушэньне|задушліва]] і [[дурман]]ліва на чалавека. Можа захоўвацца ў [[балён]]е для побытавага карыстаньня. Трапляньне вадкіх рэштак ЗВГ на адкрытую скуру прыводзіць да [[Абмаражэньне|абмаражэньня]], якое нагадвае [[апёк]]. Празь цяжэйшасьць за [[паветра]] засяроджваецца ўнізе памяшканьняў і назапашваецца ў [[падвал]]е і нізінах, выветрываньне адкуль патрабуе прадзьмуваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бясьпечнае карыстаньне газам у побыце|спасылка=https://krupki.gov.by/bel/aktualnaya-infarmatsyya/item/7212-bezopasnoe-pol-zovanie-gazom-v-bytu|выдавец=[[Крупскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=10 верасьня 2021|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Выкарыстаньне ==
Звадкаваны вуглевадародны газ служыць у якасьці пячнога або самаходнага паліва ў залежнасьці ад складу.
* ''Аўтамабільны прапан-бутан'' (ПБА). Служыў у якасьці паліва для [[самаход]]аў. Меў [[актанавы лік]] 89 паводле рухавіковага спосабу вызначэньня, які даваў вышэйшы лік за намінальны паводле дасьледчага спосабу. Зьмяшчаў ад 40 да 60 % прапану.
* ''Сумесь тэхнічных прапану і бутану'' (СПБТ). Доля бутану і [[бутылен]]у меншая за 60 %. Выкарыстоўвалася як побытавае і прамысловае паліва.
* ''Тэхнічны бутан'' (БТ). Сумесь з больш як 60 % бутану і бутылену. Служыў у якасьці побытавага і прамысловага [[паліва]].
* ''Звадкаваны нафтавы газ'' (ЗНГ). Служыў палівам для [[Рухавік унутранага згараньня|рухавікоў унутранага згараньня]]. Зьмяшчаў прынамсі 20 % прапану&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газы вуглевадародныя звадкаваныя паліўныя|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye|выдавец=ААТ «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Аўтамабільны прапан'' (ПА). Утрымліваў ад 75 да 95 % прапану. Меў актанавы лік 89 паводле рухавіковага спосабу.
* ''Тэхнічны прапан'' (ПТ). Зьмяшчаў 75 % прапану і [[прапілен]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газы вуглевадародныя звадкаваныя паліўныя|спасылка=https://www.belorusneft.by/export/sites/default/.content/docs/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye.zip|выдавец=ВА «[[Беларуснафта]]»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Беларусь ==
«[[Беларуснафта]]» вырабляла з [[Нафта|нафты]] ўласнай здабычы 5 відаў звадкаванага вуглевадароднага газу (ЗВГ), якія прадавала праз уласную сетку [[Аўтазаправачная станцыя|аўтазаправачных станцыяў]] у Беларусі: аўтамабільны і тэхнічны прапан, аўтамабільны прапан-бутан (ПБА), сумесь тэхнічных прапану і бутану (СПБТ), а таксама тэхнічны бутан&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадукцыя|спасылка=https://www.belorusneft.by/be/production/products/|выдавец=ВА «[[Беларуснафта]]»|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. «[[Нафтан]]» выпускаў 3 віды ЗВГ з замежнай нафты паводле стандарту СТБ 2262-2012: аўтамабільны і тэхнічны прапан, а таксама аўтамабільны прапан-бутан&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе нафтапрадукты|спасылка=https://www.naftan.by/be/Product/ProductList|выдавец=ААТ «[[Нафтан]]»|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]» вырабляў 4 віды ЗВГ: аўтамабільны прапан-бутан, СПБТ, тэхнічны бутан і звадкаваны нафтавы газ (ЗНГ)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Хімія}}
[[Катэгорыя:Нафтапрадукты]]
[[Катэгорыя:Выкапнёвае паліва]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя газы]]
[[Катэгорыя:Хімічныя сумесі]]
[[Катэгорыя:Нафтаздабыча]]
[[Катэгорыя:Вадкасныя тэхналёгіі]]</text>
      <sha1>erpjlmk0drtt877o1h412djzjwjasbp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620632</id>
      <parentid>2620609</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T13:28:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выкарыстаньне */ +ніжэй</comment>
      <origin>2620632</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7666" sha1="ly4eterl1d1kyfmlf12cyaaetgemie4" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Звадкаваны прыродны газ|звадкаваным прыродным газам}}
{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Звадкаваны вуглевадародны газ''' (ЗВГ) — [[сумесь]] [[прапан]]у і [[Бутан (рэчыва)|бутану]].

Атрымліваецца ў выніку [[Нафтаперапрацоўка|нафтаперапрацоўкі]], а таксама са [[Спадарожны нафтавы газ|спадарожнага нафтавага газу]] пры здабычы [[Нафта|нафты]]. Цяжэйшы за [[паветра]], таму назапашваецца ў [[прыямка]]х. Мяжа выбуховасьці складае ад 2,1 да 9,4 % ад абсягу ў паветры. Узгараньне адбываецца пры нагрэве ад +360 да +450 °C у залежнасьці ад суадносінаў прапану і бутану. Выдатак ЗВГ у якасьці рухавіковага [[паліва]] на 5—15 % вышэйшы, чым пры выкарыстаньні [[Звадкаваны прыродны газ|звадкаванага прыроднага газу]] (ЗПГ), які пераважна складаецца з [[мэтан]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выкарыстаньне капрымаванага прыроднага газу ў якасьці маторнага паліва|спасылка=https://stolin.brest-region.gov.by/by/2011-03-01-12-40-35-598-by/view/transpart-2000004104/|выдавец=[[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=2 красавіка 2024|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Ня мае адценьня, [[смак]]у і [[пах]]у. Дзейнічае [[Удушэньне|задушліва]] і [[дурман]]ліва на чалавека. Можа захоўвацца ў [[балён]]е для побытавага карыстаньня. Трапляньне вадкіх рэштак ЗВГ на адкрытую скуру прыводзіць да [[Абмаражэньне|абмаражэньня]], якое нагадвае [[апёк]]. Празь цяжэйшасьць за [[паветра]] засяроджваецца ўнізе памяшканьняў і назапашваецца ў [[падвал]]е і нізінах, выветрываньне адкуль патрабуе прадзьмуваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бясьпечнае карыстаньне газам у побыце|спасылка=https://krupki.gov.by/bel/aktualnaya-infarmatsyya/item/7212-bezopasnoe-pol-zovanie-gazom-v-bytu|выдавец=[[Крупскі раённы выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=10 верасьня 2021|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Выкарыстаньне ==
Звадкаваны вуглевадародны газ служыць у якасьці пячнога або самаходнага паліва ў залежнасьці ад складу.
* ''Аўтамабільны прапан-бутан'' (ПБА). Служыў у якасьці паліва для [[самаход]]аў. Меў [[актанавы лік]] 89 паводле рухавіковага спосабу вызначэньня, які даваў ніжэйшы лік за намінальны паводле дасьледчага спосабу. Зьмяшчаў ад 40 да 60 % прапану.
* ''Сумесь тэхнічных прапану і бутану'' (СПБТ). Доля бутану і [[бутылен]]у меншая за 60 %. Выкарыстоўвалася як побытавае і прамысловае паліва.
* ''Тэхнічны бутан'' (БТ). Сумесь з больш як 60 % бутану і бутылену. Служыў у якасьці побытавага і прамысловага [[паліва]].
* ''Звадкаваны нафтавы газ'' (ЗНГ). Служыў палівам для [[Рухавік унутранага згараньня|рухавікоў унутранага згараньня]]. Зьмяшчаў прынамсі 20 % прапану&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газы вуглевадародныя звадкаваныя паліўныя|спасылка=https://mnpz.by/by/products/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye|выдавец=ААТ «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Аўтамабільны прапан'' (ПА). Утрымліваў ад 75 да 95 % прапану. Меў актанавы лік 89 паводле рухавіковага спосабу.
* ''Тэхнічны прапан'' (ПТ). Зьмяшчаў 75 % прапану і [[прапілен]]у&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Газы вуглевадародныя звадкаваныя паліўныя|спасылка=https://www.belorusneft.by/export/sites/default/.content/docs/gazy-uglevodorodnye-szhizhennye-toplivnye.zip|выдавец=ВА «[[Беларуснафта]]»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Беларусь ==
«[[Беларуснафта]]» вырабляла з [[Нафта|нафты]] ўласнай здабычы 5 відаў звадкаванага вуглевадароднага газу (ЗВГ), якія прадавала праз уласную сетку [[Аўтазаправачная станцыя|аўтазаправачных станцыяў]] у Беларусі: аўтамабільны і тэхнічны прапан, аўтамабільны прапан-бутан (ПБА), сумесь тэхнічных прапану і бутану (СПБТ), а таксама тэхнічны бутан&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадукцыя|спасылка=https://www.belorusneft.by/be/production/products/|выдавец=ВА «[[Беларуснафта]]»|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. «[[Нафтан]]» выпускаў 3 віды ЗВГ з замежнай нафты паводле стандарту СТБ 2262-2012: аўтамабільны і тэхнічны прапан, а таксама аўтамабільны прапан-бутан&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе нафтапрадукты|спасылка=https://www.naftan.by/be/Product/ProductList|выдавец=ААТ «[[Нафтан]]»|дата публікацыі=2025|дата доступу=18 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод]]» вырабляў 4 віды ЗВГ: аўтамабільны прапан-бутан, СПБТ, тэхнічны бутан і звадкаваны нафтавы газ (ЗНГ)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Хімія}}
[[Катэгорыя:Нафтапрадукты]]
[[Катэгорыя:Выкапнёвае паліва]]
[[Катэгорыя:Прамысловыя газы]]
[[Катэгорыя:Хімічныя сумесі]]
[[Катэгорыя:Нафтаздабыча]]
[[Катэгорыя:Вадкасныя тэхналёгіі]]</text>
      <sha1>ly4eterl1d1kyfmlf12cyaaetgemie4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прапан-бутан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297072</id>
    <redirect title="Звадкаваны вуглевадародны газ" />
    <revision>
      <id>2620611</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:16:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</comment>
      <origin>2620611</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</text>
      <sha1>7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Звадкаваны нафтавы газ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297073</id>
    <redirect title="Звадкаваны вуглевадародны газ" />
    <revision>
      <id>2620619</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:30:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</comment>
      <origin>2620619</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</text>
      <sha1>7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ЗНГ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297074</id>
    <redirect title="Звадкаваны вуглевадародны газ" />
    <revision>
      <id>2620620</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:31:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</comment>
      <origin>2620620</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</text>
      <sha1>7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>СПБТ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297075</id>
    <redirect title="Звадкаваны вуглевадародны газ" />
    <revision>
      <id>2620621</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:33:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</comment>
      <origin>2620621</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</text>
      <sha1>7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ПБА</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297076</id>
    <redirect title="Звадкаваны вуглевадародны газ" />
    <revision>
      <id>2620622</id>
      <timestamp>2025-06-18T12:34:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</comment>
      <origin>2620622</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="93" sha1="7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Звадкаваны вуглевадародны газ]]</text>
      <sha1>7b0o76czggwnc0zy1k2lwm4xgobmo0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Столінскі райвыканкам</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297077</id>
    <redirect title="Столінскі раённы выканаўчы камітэт" />
    <revision>
      <id>2620627</id>
      <timestamp>2025-06-18T13:21:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>W перанёс старонку [[Столінскі райвыканкам]] у [[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]: [[ВП:ПНА]]: +Поўная назва і для злучнасьці</comment>
      <origin>2620627</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103" sha1="k5vb4gjeunp6jk65fa4dx8srzx58yg5" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Столінскі раённы выканаўчы камітэт]]</text>
      <sha1>k5vb4gjeunp6jk65fa4dx8srzx58yg5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Столінскі РАУС</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297078</id>
    <redirect title="Столінскі раённы аддзел унутраных справаў" />
    <revision>
      <id>2620630</id>
      <timestamp>2025-06-18T13:23:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>W перанёс старонку [[Столінскі РАУС]] у [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў]]: [[ВП:ПНА]]: +Поўная назва і дзеля злучнасьці</comment>
      <origin>2620630</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="116" sha1="35ry068k5u6zhvp9ffvi1az1wlsk5hh" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Столінскі раённы аддзел унутраных справаў]]</text>
      <sha1>35ry068k5u6zhvp9ffvi1az1wlsk5hh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ЗПГ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297079</id>
    <redirect title="Звадкаваны прыродны газ" />
    <revision>
      <id>2620636</id>
      <timestamp>2025-06-18T13:40:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Звадкаваны прыродны газ]]</comment>
      <origin>2620636</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" sha1="airatj86jl1hbxy3tizmd0exwh613ue" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Звадкаваны прыродны газ]]</text>
      <sha1>airatj86jl1hbxy3tizmd0exwh613ue</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сэрыя A чэмпіянату Бразыліі па футболе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297080</id>
    <redirect title="Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе" />
    <revision>
      <id>2620650</id>
      <timestamp>2025-06-18T15:16:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Сэрыя A чэмпіянату Бразыліі па футболе]] у [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе]]: кірылічнае А</comment>
      <origin>2620650</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="109" sha1="680ieepxr09re2r77bhvs96ia2m2hh3" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе]]</text>
      <sha1>680ieepxr09re2r77bhvs96ia2m2hh3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Часлаў Ханяўка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297081</id>
    <revision>
      <id>2620670</id>
      <timestamp>2025-06-18T21:34:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SergeiSEE</username>
        <id>38150</id>
      </contributor>
      <comment>Створаная старонка са зьместам „{{Асоба |імя               = Часлаў Ханяўка |арыгінал імя      =   |партрэт           =   |апісаньне         =  |род дзейнасьці    = [[палітык]], [[аграном]]  |дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|26|5|1909}} |месца нараджэньня = [[Рыга]], [[Латвія]] |дата сьмерці      = {{Памёр|2|7|1988}} |...“</comment>
      <origin>2620670</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10241" sha1="go99h8wmp5oc7cwflktq7tezp9h55sb" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Часлаў Ханяўка
|арыгінал імя      =  
|партрэт           =  
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = [[палітык]], [[аграном]] 
|дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|26|5|1909}}
|месца нараджэньня = [[Рыга]], [[Латвія]]
|дата сьмерці      = {{Памёр|2|7|1988}}
|месца сьмерці     = [[Саўт-Рывер]], [[ЗША]]
}}
'''Часлаў Ханяўка''' ({{Н}} 26 траўня 1909, [[Рыга]] — {{†}} 2 ліпеня 1988,  [[Саўт-Рывер]]) — беларускі палітычны й грамадзкі дзеяч.
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся 26 траўня 1909 году ў [[Рыга|Рызе]] ў Казімера Іванавіча Ханяўкі й яго жонкі Алены, народжанай Каранько. Сямʼя паходзіла з [[Будслаў|Будслава]]. 7 чэрвеня таго ж году быў ахрышчаны ў Рыскім парафіяльным касьцёле кс. Довгялловичам. Хроснымі сталі [[Эдвард Будзька]] і Аляксандра Гульбінская&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.arhivi.lv/index.php?&amp;172#| копія = | дата копіі = | загаловак = Латвійскі дзяржаўны гістарычны архіў| фармат = | назва праекту = Latvijas Valsts vēstures arhīvs (LVVA). | выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = 632.2.55, л. 15 аб.-16}}&lt;/ref&gt;. Стрыечны брат [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч|Вінцэнта Жук-Грышкевіча]].

Скончыў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназію]] і агранамічны факультэт [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]]. Пад час вучобы ва ўнівэрсытэце быў сябрам [[БСС|Беларускага студэнцкага саюзу]] й закладнікам студэнцкай карпарацыі [[Скарынія]], дзе абіраўся сакратаром праўленьня ў 1931 годзе й намесьнікам старшыні ў 1933 годзе.

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] ў 1939 годзе ў [[Вільня|Вільні]] разам зь іншымі беларускімі дзеячамі заснаваў [[Беларуская незалежніцкая партыя|Беларускую незалежніцкую партыю]], паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], быў адным зь ініцыятараў заснаваньня партыі. У 1940 годзе разам з [[Вінцэнт Гадлеўскі|Вінцэнтам Гадлеўскім]], перабіраецца ў Варшаву. Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у [[Беларускі камітэт (Беласток)|Беларускім камітэце ў Беластоку]] і [[Беларускі камітэт (Польшча)|Беларускім камітэце ў Варшаве]]&lt;ref name=&quot;Ёрш&quot;&gt;{{Кніга|аўтар =[[Сяргей Ёрш]].|частка = |загаловак = Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/vyartanne-bnp-yorsh-syargey |адказны = прадмова — [[Алег Дзярновіч]]|выданьне = |месца = [[Менск]]—[[Слонім]]|выдавецтва = БГАКЦ |год = 1998 |том = |старонкі = 6, 83 |старонак = 185, VIII |сэрыя = Архіў Найноўшае Гісторыі |isbn = 985-6012-62-7 |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

З пачатку 1950-х жыў у [[ЗША]] ў [[Саўт-Рывер]]ы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяродзьдзі. 16 сьнежня 1951 году ўдзельнічаў у першым паседжаньні ініцыятыўнай групы па стварэньні [[Беларускі інстытут навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку|Беларускага інстытуту навукі й мастацтва]] ў [[Нью-Ёрк]]у&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = [[Натальля Гардзіенка]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 сьнежня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/61560.html | копія = | дата копіі = | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 снежня. БІНіМ| фармат = | назва праекту = Дзёньнік падарожжа па жыцьці| выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

Зьяўляўся адным з кіраўнікоў арганізацыі «Беларуска-амэрыканская дапамога» ў [[Нью-Ёрк]]у, створанай з ініцыятывы [[Беларуска-амэрыканскае задзіночаньне|Беларуска-амэрыканскага задзіночаньня]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = [[Вітаўт Кіпель]]. |частка = |загаловак = Беларусы ў ЗША |арыгінал = |спасылка = |адказны = параклад [[Сяргей Шупа|Сяргея Шупы]] |выданьне =[[|]] |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларусь (выдавецтва)|Беларусь]] |год = 1993 |том = |старонкі = 187, 241 |старонак = 352 |сэрыя = |isbn = 5-338-00884-X|наклад = }}&lt;/ref&gt;. У 1962 годзе цяжка захварэў, пра гэта прэзыдэнт [[Рада БНР|Рады БНР]] [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч]] пісаў так: «Шкада, што Чэсь пісаць ня можа, бо пісаць ён мог і мае аб чым...»&lt;ref name=&quot;Ёрш&quot;/&gt;.

З жонкай Марыяй (1910—2005) — арганізатар і ўдзельніца беларускіх сустрэч і мерапрыемстваў у Амэрыцы. Пахаваная побач з мужам на беларускіх могільніках Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансьвіку (ЗША) — меў дачку Рагнеду.

Памёр 2 ліпеня 1988 году ў [[Саўт-Рывер]]ы [[ЗША]]. Пахаваны на [[Беларускія могілкі (Іст-Брансўік)|беларускіх могілках Жыровіцкай Божай Маці]] ў Іст-Брансьвіку (ЗША).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|ref = Галяк|аўтар = [[Леанід Галяк]]. |частка = |загаловак = Успаміны. Кніга 1 |арыгінал = |спасылка = https://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/050a/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B.html |адказны = |выданьне = |месца = ЗША |выдавецтва = Летапіс |год = 1982 |том = |старонкі =  56, 62, 63, 65  |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Артыкул| аўтар = [[Лена Глагоўская]]. [[Вячаслаў Харужы]]. | загаловак = Календарыюм. | спасылка  = https://kamunikat.org/czasopis-bialoruskie-pismo-spoleczno-kulturalne-5-2009 | мова  = be | выданьне  =[[Czasopis]] | тып =часопіс | год  = 2009| том   = | нумар  = 5| старонкі  = 25 | issn  = 1230-1876| архіўная спасылка = | недасяжны}}
* {{Кніга|аўтар = [[Вітаўт Кіпель]]. |частка = |загаловак = Беларусы ў ЗША |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/belarusy-w-zsha-kipel-vitawt-post-59615|адказны = Уступны нарыс і навуковы рэдактар [[Натальля Гардзіенка]] |выданьне = Трэцяе менскае выданьне |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор|Кнігазбор]] |год = 2020|том = |старонкі = 290, 397, 496 |старонак = 656 |сэрыя = Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 40|isbn = 978-985-7227-64-8|наклад = 100}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка | аўтар = [[Натальля Гардзіенка]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 сьнежня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/61560.html | копія = | дата копіі = | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 снежня. БІНіМ| фармат = | назва праекту = Дзёньнік падарожжа па жыцьці| выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = }}

 
{{DEFAULTSORT:Ханяўка Часлаў}}

[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскай беларускай гімназіі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў ЗША]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Беларускіх могілках у Іст-Брансўіку]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай незалежніцкай партыі]]</text>
      <sha1>go99h8wmp5oc7cwflktq7tezp9h55sb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620671</id>
      <parentid>2620670</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:35:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SergeiSEE</username>
        <id>38150</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>2620671</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10261" sha1="rkbq05vg8g58hv1t2qn94wpa8jsuohp" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Часлаў Ханяўка
|арыгінал імя      =  
|партрэт           =  
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = [[палітык]] 
|дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|26|5|1909}}
|месца нараджэньня = [[Рыга]], [[Латвія]]
|дата сьмерці      = {{Памёр|2|7|1988}}
|месца сьмерці     = [[Саўт-Рывер]], [[ЗША]]
}}
'''Часлаў Ханяўка''' ({{Н}} 26 траўня 1909, [[Рыга]] — {{†}} 2 ліпеня 1988,  [[Саўт-Рывер]]) — беларускі палітычны й грамадзкі дзеяч.
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся 26 траўня 1909 году ў [[Рыга|Рызе]] ў Казімера Іванавіча Ханяўкі й яго жонкі Алены, народжанай Каранько. Сямʼя паходзіла з [[Будслаў|Будслава]]. 7 чэрвеня таго ж году быў ахрышчаны ў Рыскім парафіяльным касьцёле кс. Довгялловичам. Хроснымі сталі [[Эдвард Будзька]] і Аляксандра Гульбінская&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.arhivi.lv/index.php?&amp;172#| копія = | дата копіі = | загаловак = Латвійскі дзяржаўны гістарычны архіў| фармат = | назва праекту = Latvijas Valsts vēstures arhīvs (LVVA). | выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = 632.2.55, л. 15 аб.-16}}&lt;/ref&gt;. Стрыечны брат [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч|Вінцэнта Жук-Грышкевіча]].

Скончыў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназію]] і агранамічны факультэт [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]]. Пад час вучобы ва ўнівэрсытэце быў сябрам [[Беларускі студэнцкі саюз|Беларускага студэнцкага саюзу]] й закладнікам студэнцкай карпарацыі [[Скарынія]], дзе абіраўся сакратаром праўленьня ў 1931 годзе й намесьнікам старшыні ў 1933 годзе.

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] ў 1939 годзе ў [[Вільня|Вільні]] разам зь іншымі беларускімі дзеячамі заснаваў [[Беларуская незалежніцкая партыя|Беларускую незалежніцкую партыю]], паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], быў адным зь ініцыятараў заснаваньня партыі. У 1940 годзе разам з [[Вінцэнт Гадлеўскі|Вінцэнтам Гадлеўскім]], перабіраецца ў Варшаву. Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у [[Беларускі камітэт (Беласток)|Беларускім камітэце ў Беластоку]] і [[Беларускі камітэт (Польшча)|Беларускім камітэце ў Варшаве]]&lt;ref name=&quot;Ёрш&quot;&gt;{{Кніга|аўтар =[[Сяргей Ёрш]].|частка = |загаловак = Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/vyartanne-bnp-yorsh-syargey |адказны = прадмова — [[Алег Дзярновіч]]|выданьне = |месца = [[Менск]]—[[Слонім]]|выдавецтва = БГАКЦ |год = 1998 |том = |старонкі = 6, 83 |старонак = 185, VIII |сэрыя = Архіў Найноўшае Гісторыі |isbn = 985-6012-62-7 |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

З пачатку 1950-х жыў у [[ЗША]] ў [[Саўт-Рывер]]ы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяродзьдзі. 16 сьнежня 1951 году ўдзельнічаў у першым паседжаньні ініцыятыўнай групы па стварэньні [[Беларускі інстытут навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку|Беларускага інстытуту навукі й мастацтва]] ў [[Нью-Ёрк]]у&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = [[Натальля Гардзіенка]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 сьнежня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/61560.html | копія = | дата копіі = | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 снежня. БІНіМ| фармат = | назва праекту = Дзёньнік падарожжа па жыцьці| выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

Зьяўляўся адным з кіраўнікоў арганізацыі «Беларуска-амэрыканская дапамога» ў [[Нью-Ёрк]]у, створанай з ініцыятывы [[Беларуска-амэрыканскае задзіночаньне|Беларуска-амэрыканскага задзіночаньня]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = [[Вітаўт Кіпель]]. |частка = |загаловак = Беларусы ў ЗША |арыгінал = |спасылка = |адказны = параклад [[Сяргей Шупа|Сяргея Шупы]] |выданьне =[[|]] |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларусь (выдавецтва)|Беларусь]] |год = 1993 |том = |старонкі = 187, 241 |старонак = 352 |сэрыя = |isbn = 5-338-00884-X|наклад = }}&lt;/ref&gt;. У 1962 годзе цяжка захварэў, пра гэта прэзыдэнт [[Рада БНР|Рады БНР]] [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч]] пісаў так: «Шкада, што Чэсь пісаць ня можа, бо пісаць ён мог і мае аб чым...»&lt;ref name=&quot;Ёрш&quot;/&gt;.

З жонкай Марыяй (1910—2005) — арганізатар і ўдзельніца беларускіх сустрэч і мерапрыемстваў у Амэрыцы. Пахаваная побач з мужам на беларускіх могільніках Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансьвіку (ЗША) — меў дачку Рагнеду.

Памёр 2 ліпеня 1988 году ў [[Саўт-Рывер]]ы [[ЗША]]. Пахаваны на [[Беларускія могілкі (Іст-Брансўік)|беларускіх могілках Жыровіцкай Божай Маці]] ў Іст-Брансьвіку (ЗША).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|ref = Галяк|аўтар = [[Леанід Галяк]]. |частка = |загаловак = Успаміны. Кніга 1 |арыгінал = |спасылка = https://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/050a/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B.html |адказны = |выданьне = |месца = ЗША |выдавецтва = Летапіс |год = 1982 |том = |старонкі =  56, 62, 63, 65  |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Артыкул| аўтар = [[Лена Глагоўская]]. [[Вячаслаў Харужы]]. | загаловак = Календарыюм. | спасылка  = https://kamunikat.org/czasopis-bialoruskie-pismo-spoleczno-kulturalne-5-2009 | мова  = be | выданьне  =[[Czasopis]] | тып =часопіс | год  = 2009| том   = | нумар  = 5| старонкі  = 25 | issn  = 1230-1876| архіўная спасылка = | недасяжны}}
* {{Кніга|аўтар = [[Вітаўт Кіпель]]. |частка = |загаловак = Беларусы ў ЗША |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/belarusy-w-zsha-kipel-vitawt-post-59615|адказны = Уступны нарыс і навуковы рэдактар [[Натальля Гардзіенка]] |выданьне = Трэцяе менскае выданьне |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор|Кнігазбор]] |год = 2020|том = |старонкі = 290, 397, 496 |старонак = 656 |сэрыя = Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 40|isbn = 978-985-7227-64-8|наклад = 100}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка | аўтар = [[Натальля Гардзіенка]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 сьнежня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/61560.html | копія = | дата копіі = | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 снежня. БІНіМ| фармат = | назва праекту = Дзёньнік падарожжа па жыцьці| выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = }}

 
{{DEFAULTSORT:Ханяўка Часлаў}}

[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскай беларускай гімназіі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў ЗША]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Беларускіх могілках у Іст-Брансўіку]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай незалежніцкай партыі]]</text>
      <sha1>rkbq05vg8g58hv1t2qn94wpa8jsuohp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620672</id>
      <parentid>2620671</parentid>
      <timestamp>2025-06-18T21:49:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SergeiSEE</username>
        <id>38150</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>SergeiSEE перанёс старонку [[Часлау Ханяўка]] у [[Часлаў Ханяўка]]: Памылка ў назове</comment>
      <origin>2620671</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10261" sha1="rkbq05vg8g58hv1t2qn94wpa8jsuohp" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Часлаў Ханяўка
|арыгінал імя      =  
|партрэт           =  
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = [[палітык]] 
|дата нараджэньня  = {{Нарадзіўся|26|5|1909}}
|месца нараджэньня = [[Рыга]], [[Латвія]]
|дата сьмерці      = {{Памёр|2|7|1988}}
|месца сьмерці     = [[Саўт-Рывер]], [[ЗША]]
}}
'''Часлаў Ханяўка''' ({{Н}} 26 траўня 1909, [[Рыга]] — {{†}} 2 ліпеня 1988,  [[Саўт-Рывер]]) — беларускі палітычны й грамадзкі дзеяч.
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся 26 траўня 1909 году ў [[Рыга|Рызе]] ў Казімера Іванавіча Ханяўкі й яго жонкі Алены, народжанай Каранько. Сямʼя паходзіла з [[Будслаў|Будслава]]. 7 чэрвеня таго ж году быў ахрышчаны ў Рыскім парафіяльным касьцёле кс. Довгялловичам. Хроснымі сталі [[Эдвард Будзька]] і Аляксандра Гульбінская&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.arhivi.lv/index.php?&amp;172#| копія = | дата копіі = | загаловак = Латвійскі дзяржаўны гістарычны архіў| фармат = | назва праекту = Latvijas Valsts vēstures arhīvs (LVVA). | выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = 632.2.55, л. 15 аб.-16}}&lt;/ref&gt;. Стрыечны брат [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч|Вінцэнта Жук-Грышкевіча]].

Скончыў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназію]] і агранамічны факультэт [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]]. Пад час вучобы ва ўнівэрсытэце быў сябрам [[Беларускі студэнцкі саюз|Беларускага студэнцкага саюзу]] й закладнікам студэнцкай карпарацыі [[Скарынія]], дзе абіраўся сакратаром праўленьня ў 1931 годзе й намесьнікам старшыні ў 1933 годзе.

У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] ў 1939 годзе ў [[Вільня|Вільні]] разам зь іншымі беларускімі дзеячамі заснаваў [[Беларуская незалежніцкая партыя|Беларускую незалежніцкую партыю]], паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], быў адным зь ініцыятараў заснаваньня партыі. У 1940 годзе разам з [[Вінцэнт Гадлеўскі|Вінцэнтам Гадлеўскім]], перабіраецца ў Варшаву. Падчас нямецкай акупацыі дзейнічаў у [[Беларускі камітэт (Беласток)|Беларускім камітэце ў Беластоку]] і [[Беларускі камітэт (Польшча)|Беларускім камітэце ў Варшаве]]&lt;ref name=&quot;Ёрш&quot;&gt;{{Кніга|аўтар =[[Сяргей Ёрш]].|частка = |загаловак = Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/vyartanne-bnp-yorsh-syargey |адказны = прадмова — [[Алег Дзярновіч]]|выданьне = |месца = [[Менск]]—[[Слонім]]|выдавецтва = БГАКЦ |год = 1998 |том = |старонкі = 6, 83 |старонак = 185, VIII |сэрыя = Архіў Найноўшае Гісторыі |isbn = 985-6012-62-7 |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

З пачатку 1950-х жыў у [[ЗША]] ў [[Саўт-Рывер]]ы. Актыўна дзейнічаў у беларускім асяродзьдзі. 16 сьнежня 1951 году ўдзельнічаў у першым паседжаньні ініцыятыўнай групы па стварэньні [[Беларускі інстытут навукі і мастацтва ў Нью-Ёрку|Беларускага інстытуту навукі й мастацтва]] ў [[Нью-Ёрк]]у&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = [[Натальля Гардзіенка]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 сьнежня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/61560.html | копія = | дата копіі = | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 снежня. БІНіМ| фармат = | назва праекту = Дзёньнік падарожжа па жыцьці| выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

Зьяўляўся адным з кіраўнікоў арганізацыі «Беларуска-амэрыканская дапамога» ў [[Нью-Ёрк]]у, створанай з ініцыятывы [[Беларуска-амэрыканскае задзіночаньне|Беларуска-амэрыканскага задзіночаньня]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = [[Вітаўт Кіпель]]. |частка = |загаловак = Беларусы ў ЗША |арыгінал = |спасылка = |адказны = параклад [[Сяргей Шупа|Сяргея Шупы]] |выданьне =[[|]] |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларусь (выдавецтва)|Беларусь]] |год = 1993 |том = |старонкі = 187, 241 |старонак = 352 |сэрыя = |isbn = 5-338-00884-X|наклад = }}&lt;/ref&gt;. У 1962 годзе цяжка захварэў, пра гэта прэзыдэнт [[Рада БНР|Рады БНР]] [[Вінцэнт Жук-Грышкевіч]] пісаў так: «Шкада, што Чэсь пісаць ня можа, бо пісаць ён мог і мае аб чым...»&lt;ref name=&quot;Ёрш&quot;/&gt;.

З жонкай Марыяй (1910—2005) — арганізатар і ўдзельніца беларускіх сустрэч і мерапрыемстваў у Амэрыцы. Пахаваная побач з мужам на беларускіх могільніках Жыровіцкай Божай Маці ў Іст-Брансьвіку (ЗША) — меў дачку Рагнеду.

Памёр 2 ліпеня 1988 году ў [[Саўт-Рывер]]ы [[ЗША]]. Пахаваны на [[Беларускія могілкі (Іст-Брансўік)|беларускіх могілках Жыровіцкай Божай Маці]] ў Іст-Брансьвіку (ЗША).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|ref = Галяк|аўтар = [[Леанід Галяк]]. |частка = |загаловак = Успаміны. Кніга 1 |арыгінал = |спасылка = https://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/050a/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B.html |адказны = |выданьне = |месца = ЗША |выдавецтва = Летапіс |год = 1982 |том = |старонкі =  56, 62, 63, 65  |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Артыкул| аўтар = [[Лена Глагоўская]]. [[Вячаслаў Харужы]]. | загаловак = Календарыюм. | спасылка  = https://kamunikat.org/czasopis-bialoruskie-pismo-spoleczno-kulturalne-5-2009 | мова  = be | выданьне  =[[Czasopis]] | тып =часопіс | год  = 2009| том   = | нумар  = 5| старонкі  = 25 | issn  = 1230-1876| архіўная спасылка = | недасяжны}}
* {{Кніга|аўтар = [[Вітаўт Кіпель]]. |частка = |загаловак = Беларусы ў ЗША |арыгінал = |спасылка = https://kamunikat.org/belarusy-w-zsha-kipel-vitawt-post-59615|адказны = Уступны нарыс і навуковы рэдактар [[Натальля Гардзіенка]] |выданьне = Трэцяе менскае выданьне |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор|Кнігазбор]] |год = 2020|том = |старонкі = 290, 397, 496 |старонак = 656 |сэрыя = Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 40|isbn = 978-985-7227-64-8|наклад = 100}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка | аўтар = [[Натальля Гардзіенка]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 16 сьнежня 2012 | url = https://hardzin.livejournal.com/61560.html | копія = | дата копіі = | загаловак = Эміграцыйная гісторыя ў падзеях. 16 снежня. БІНіМ| фармат = | назва праекту = Дзёньнік падарожжа па жыцьці| выдавец =  | дата доступу = | accessyear =  | мова = | камэнтар = }}

 
{{DEFAULTSORT:Ханяўка Часлаў}}

[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскай беларускай гімназіі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў ЗША]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя на Беларускіх могілках у Іст-Брансўіку]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускай незалежніцкай партыі]]</text>
      <sha1>rkbq05vg8g58hv1t2qn94wpa8jsuohp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Часлау Ханяўка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297082</id>
    <redirect title="Часлаў Ханяўка" />
    <revision>
      <id>2620673</id>
      <timestamp>2025-06-18T21:49:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>SergeiSEE</username>
        <id>38150</id>
      </contributor>
      <comment>SergeiSEE перанёс старонку [[Часлау Ханяўка]] у [[Часлаў Ханяўка]]: Памылка ў назове</comment>
      <origin>2620673</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65" sha1="kvyx8txq8u6tm16xv3phrbb6lk9zcrb" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Часлаў Ханяўка]]</text>
      <sha1>kvyx8txq8u6tm16xv3phrbb6lk9zcrb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Два полі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297083</id>
    <revision>
      <id>2620714</id>
      <timestamp>2025-06-19T08:22:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+Пачатак</comment>
      <origin>2620714</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13333" sha1="2wr6svk408hnqaz0wri2goicot2pbha" xml:space="preserve">{{Песьня
|назва              = Два полі
|тып                = [[песьня]]
|мова               = беларуская
|выканаўца          = «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»
|міні-альбом        = «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]» 
|выява              = 
|подпіс_выявы       = 
|бок_А              = А2
|напісаная          = {{Дата пачатку|0|0|1983|1}}
|запісаная          = {{Дата пачатку|0|0|1983|1}}
|выдадзеная         = {{Дата пачатку|0|0|1984|1}}
|фармат             = [[грампласьцінка]]
|студыя             = «[[Мэлёдыя (лэйбл)|Мэлёдыя]]» (Масква)
|жанр               = [[вакальная музыка]]
|працягласьць       = 2:20
|лэйбл              = [[Усесаюзнае радыё]]
|аўтар              = [[Анатоль Вярцінскі]]
|кампазытар         = [[Эдуард Ханок]]
|пясьняр            = [[Анатоль Ярмоленка]]
|прадусэр           = [[Уладзімер Рыжыкаў]]
|папярэдні_альбом2  = 
|папярэдні_альбом   = 
|папярэдні_самотнік = 
|папярэдні_год      = 
|храналёгія         = 
|год                = 1984
|песьні             = 
|наступны_год       = 1984
|наступны_самотнік  = 
|наступны_альбом    = [[Вы шуміце, бярозы]]
|наступны_альбом2   = 
|іншае              = 
}}
'''«Два полі»''' — беларуская патрыятычная [[песьня]], запісаная ў 1983 годзе ансамблем «[[Сябры (гурт)|Сябры]]» на [[Усесаюзнае радыё|Ўсесаюзным радыё]].

[[Верш]] да песьні напісаў паэт [[Анатоль Вярцінскі]] ў 1976 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Анатоль Вярцінскі]].|частка=[https://knihi.com/Anatol_Viarcinski/Dva_poli.html Два полі]|загаловак=Беларуская літаратура : хрэстаматыя|арыгінал=|спасылка=|адказны=склад. [[Вячаслаў Адамчык]], [[Міраслаў Шайбак|Міраслаў Адамчык]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Сучасны літаратар]]|год=2004|старонкі=|старонак=1007|сэрыя=|isbn=|наклад=}}&lt;/ref&gt;, а музыку — кампазытар [[Эдуард Ханок]]. У 1984 годзе песьня выйшла на [[Грампласьцінка|грампласьцінцы]] ў міні-складанцы «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]», што зьмяшчала мэлёдыі кампазытара Эдуарда Ханка. У 1985 годзе ўвайшла ў музычны альбом «[[Я ўдзячны лёсу]]» гурта «Сябры».

У песьні сьцісла малюецца перамога ў [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]], якая высьпявала на палях Беларусі. У 2014 годзе 1-ы галоўны рэдактар часопіса «[[Роднае слова]]» (1987—2006) [[Міхась Шавыркін]] адзначыў, што аўтары песьні стварылі вобраз поля як [[Быліна|быліннай]] прасторы, якая набывае [[акварэль]]нае аблічча. У маленстве яно паўстае казачнай [[ніва]]й, дзе забавы і дзівосныя ўяўленьні расквечваюць навакольле. З гадамі поле пераўтвараецца ў працоўныя палеткі. Калі навала дакоціцца да яго квітнеючых межаў, яно становіцца ратным месцам мужнасьці. Шавыркін заўважыў у песьні вобраз «Поля Жыцьця», дзе людзі працуюць, ахвяруюць і змагаюцца дзеля шчасьлівай будучыні. У [[Прыпеў|прыпеве]] яднаюцца пачуцьцёвыя ўспаміны [[маленства]] і сталасьці пра адзіны нязгасны вобраз Поля Жыцьця, якое ўвесь час ёсьць самым блізкім і дарагім. Урэшце, апяваецца жыцьцядайнасьць поля праз вольнасьць і заможнасьць, велічнасьць і [[творчасьць]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Кастусь Шавыркін]].|загаловак=Два полі|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 ліпеня 2014|нумар=123 (27733)|старонкі=8|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

== Выканаўцы ==
У 1984 годзе ансамбаль «[[Сябры (гурт)|Сябры]]» на чале з [[Анатоль Ярмоленка|Анатолем Ярмоленкам]] выканаў песьню «Два полі» на [[Беларусь 1|Беларускім тэлебачаньні]] для тэлеканцэрта «Салют Перамогі»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі» А. Ярмоленка і ВІА «Сябры» - 1984|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=Lud3MLH7ZNg|выдавец=Ансамбаль «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»|дата публікацыі=4 лютага 2011|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1984 годзе кампазытар [[Эдуард Ханок]] выпусьціў міні-альбом «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]» з 3-х напісаных ім мэлёдыяў, сярод якіх 2-й была песьня «Два полі» ў выкананьні «Сяброў»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Завіруха» - песьні Эдуарда Ханка (1984)|спасылка=https://ensembles.ru/album/zaviruha|выдавец=Партал «Парад ансамбляў»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Запіс папярэдне ў 1983 годзе зрабілі на [[Усесаюзнае радыё|Ўсесаюзным радыё]], а саму грампласьцінку накладам 30 000 асобнікаў у 1984 годзе выдала маскоўская студыя грамзапісу «Мэлёдыя» ([[Расейская СФСР]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Песьні Эдуарда Ханка – «Завіруха»|спасылка=https://www.discogs.com/release/5880209-Эдуард-Ханок-Песни-Эдуарда-Ханка-Завируха|выдавец=Партал «Дыскагі»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1985 годзе «Сябры» выступілі зь песьняй акапэльна на 15-м тэлефэстывалі «[[Песьня году|Песьня]]-85», які паказвала [[Цэнтральнае тэлебачаньне СССР]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ВІА «Сябры» - «Два полі» (а капэла) (1985)|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=6ehaN48xos0|выдавец=Канал «Музыка на савецкім тэлебачаньні»|дата публікацыі=5 траўня 2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1985 годзе гурт выпусьціў вінілавую [[Грампласьцінка|грампласьцінку]] з сольным альбомам «[[Я ўдзячны лёсу]]», у складзе якога песьня «Два полі» была 2-й па ліку зь 9 мэлёдыяў. Альбом выйшаў на маскоўскай студцыі «[[Мэлёдыя (лэйбл)|Мэлёдыя]]» па выніках савецкага фэсту «Песьня-85»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=ВІА «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»|загаловак=«Я ўдзячны лёсу» (1985)|спасылка=https://ensembles.ru/album/sudbe|выдавец=Партал «Парад ансамбляў»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Музычным кіраўніком альбому выступіў [[Мікалай Сацура]], а мастацкім — [[Анатоль Ярмоленка]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Сябры» – «Я ўдзячны лёсу»|спасылка=https://www.discogs.com/release/2929278-Сябры-Судьбе-Спасибо|выдавец=Партал «Дыскагі»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 2008 годзе сьпеўны гурт [[5-я брыгада спэцпрызначэньня|5-й брыгады спэцпрызначэньня]] выканаў песьню «Два полі» на 11-м тэлефэстывалі армейскай песьні «[[Зорка (фэст)|Зорка]]», які вёў палкоўнік [[Сяргей Макей]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вакальная група 5 абр СпП - «Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=uXLXdcdTA9c|выдавец=Канал «Зорка армейскай песьні»|дата публікацыі=7 ліпеня 2011|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

5 траўня 2016 году сьпявачка [[Тацяна Грыневіч-Матафонава|Тацяна Матафонава]] выканала песьню «Два полі» на прэзэнтацыі зборніка «[[Галасы паэтаў]]», якая прайшла ў грамадзкай залі [[Сабор Кірылы Тураўскага|сабору Кірылы Тураўскага]] ў Новым Ёрку&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анатоль Вярцінскі. «Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=GaNjieujzbM|выдавец=Канал «Беларускі сьвет»|дата публікацыі=7 траўня 2016|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. 13 траўня 2022 году песьню выканаў «[[Храм усіх сьвятых|Усіхсьвяцкі]]» мужчынскі хор пад дырыгенцтвам [[Зьміцер Такмакоў|Зьмітра Такмакова]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=3HUp9gl2ypY|выдавец=«[[Храм усіх сьвятых|Усіхсьвяцкі]]» мужчынскі хор|дата публікацыі=13 траўня 2022|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Верш ==
{{Верш|Было ў [[салдат]]а два полі:
Поле, дзе [[кветкі]] ірваў,
Бегаў зь сябрамі на волі,
І поле, дзе ён ваяваў.

'''[[Прыпеў]]:'''
Ціха было і чыста
Ў полі яго [[дзяцінства]].
Былі агонь і [[дым]]
На полі ратным тым.

Два полі было ў салдата.
Адно зелянела [[Трава|травой]].
Другое было ўзарата
[[Вайна|Вайной]] і паліта крывёй.

'''Прыпеў.'''

Было ў салдата два полі:
Поле, дзе кветкі ірваў,
Бегаў зь сябрамі на [[Воля (псыхалёгія)|волі]],
І поле, дзе ён паміраў.

Былі [[агонь]] і дым
На полі ратным тым.

'''Прыпеў.'''|[[Анатоль Вярцінскі]]|«Два полі»}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі» - Э.Ханок, А. Вярцінскі - студэнты БДАМ|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=VNFrX2rB9co|выдавец=Хор [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]]|дата публікацыі=9 траўня 2021|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Беларускія патрыятычныя песьні]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]
[[Катэгорыя:Музычныя творы 1983 году]]
[[Катэгорыя:Самотнікі 1984 году]]
[[Катэгорыя:Вакальная музыка]]
[[Катэгорыя:Сябры (гурт)]]</text>
      <sha1>2wr6svk408hnqaz0wri2goicot2pbha</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620732</id>
      <parentid>2620714</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:47:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ +Катэгорыя</comment>
      <origin>2620732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13348" sha1="dgulp0bvslglbisroqb9qijnj0rwu50" xml:space="preserve">{{Песьня
|назва              = Два полі
|тып                = [[песьня]]
|мова               = беларуская
|выканаўца          = «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»
|міні-альбом        = «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]» 
|выява              = 
|подпіс_выявы       = 
|бок_А              = А2
|напісаная          = {{Дата пачатку|0|0|1983|1}}
|запісаная          = {{Дата пачатку|0|0|1983|1}}
|выдадзеная         = {{Дата пачатку|0|0|1984|1}}
|фармат             = [[грампласьцінка]]
|студыя             = «[[Мэлёдыя (лэйбл)|Мэлёдыя]]» (Масква)
|жанр               = [[вакальная музыка]]
|працягласьць       = 2:20
|лэйбл              = [[Усесаюзнае радыё]]
|аўтар              = [[Анатоль Вярцінскі]]
|кампазытар         = [[Эдуард Ханок]]
|пясьняр            = [[Анатоль Ярмоленка]]
|прадусэр           = [[Уладзімер Рыжыкаў]]
|папярэдні_альбом2  = 
|папярэдні_альбом   = 
|папярэдні_самотнік = 
|папярэдні_год      = 
|храналёгія         = 
|год                = 1984
|песьні             = 
|наступны_год       = 1984
|наступны_самотнік  = 
|наступны_альбом    = [[Вы шуміце, бярозы]]
|наступны_альбом2   = 
|іншае              = 
}}
'''«Два полі»''' — беларуская патрыятычная [[песьня]], запісаная ў 1983 годзе ансамблем «[[Сябры (гурт)|Сябры]]» на [[Усесаюзнае радыё|Ўсесаюзным радыё]].

[[Верш]] да песьні напісаў паэт [[Анатоль Вярцінскі]] ў 1976 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Анатоль Вярцінскі]].|частка=[https://knihi.com/Anatol_Viarcinski/Dva_poli.html Два полі]|загаловак=Беларуская літаратура : хрэстаматыя|арыгінал=|спасылка=|адказны=склад. [[Вячаслаў Адамчык]], [[Міраслаў Шайбак|Міраслаў Адамчык]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Сучасны літаратар]]|год=2004|старонкі=|старонак=1007|сэрыя=|isbn=|наклад=}}&lt;/ref&gt;, а музыку — кампазытар [[Эдуард Ханок]]. У 1984 годзе песьня выйшла на [[Грампласьцінка|грампласьцінцы]] ў міні-складанцы «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]», што зьмяшчала мэлёдыі кампазытара Эдуарда Ханка. У 1985 годзе ўвайшла ў музычны альбом «[[Я ўдзячны лёсу]]» гурта «Сябры».

У песьні сьцісла малюецца перамога ў [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]], якая высьпявала на палях Беларусі. У 2014 годзе 1-ы галоўны рэдактар часопіса «[[Роднае слова]]» (1987—2006) [[Міхась Шавыркін]] адзначыў, што аўтары песьні стварылі вобраз поля як [[Быліна|быліннай]] прасторы, якая набывае [[акварэль]]нае аблічча. У маленстве яно паўстае казачнай [[ніва]]й, дзе забавы і дзівосныя ўяўленьні расквечваюць навакольле. З гадамі поле пераўтвараецца ў працоўныя палеткі. Калі навала дакоціцца да яго квітнеючых межаў, яно становіцца ратным месцам мужнасьці. Шавыркін заўважыў у песьні вобраз «Поля Жыцьця», дзе людзі працуюць, ахвяруюць і змагаюцца дзеля шчасьлівай будучыні. У [[Прыпеў|прыпеве]] яднаюцца пачуцьцёвыя ўспаміны [[маленства]] і сталасьці пра адзіны нязгасны вобраз Поля Жыцьця, якое ўвесь час ёсьць самым блізкім і дарагім. Урэшце, апяваецца жыцьцядайнасьць поля праз вольнасьць і заможнасьць, велічнасьць і [[творчасьць]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Кастусь Шавыркін]].|загаловак=Два полі|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 ліпеня 2014|нумар=123 (27733)|старонкі=8|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

== Выканаўцы ==
У 1984 годзе ансамбаль «[[Сябры (гурт)|Сябры]]» на чале з [[Анатоль Ярмоленка|Анатолем Ярмоленкам]] выканаў песьню «Два полі» на [[Беларусь 1|Беларускім тэлебачаньні]] для тэлеканцэрта «Салют Перамогі»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі» А. Ярмоленка і ВІА «Сябры» - 1984|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=Lud3MLH7ZNg|выдавец=Ансамбаль «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»|дата публікацыі=4 лютага 2011|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1984 годзе кампазытар [[Эдуард Ханок]] выпусьціў міні-альбом «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]» з 3-х напісаных ім мэлёдыяў, сярод якіх 2-й была песьня «Два полі» ў выкананьні «Сяброў»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Завіруха» - песьні Эдуарда Ханка (1984)|спасылка=https://ensembles.ru/album/zaviruha|выдавец=Партал «Парад ансамбляў»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Запіс папярэдне ў 1983 годзе зрабілі на [[Усесаюзнае радыё|Ўсесаюзным радыё]], а саму грампласьцінку накладам 30 000 асобнікаў у 1984 годзе выдала маскоўская студыя грамзапісу «Мэлёдыя» ([[Расейская СФСР]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Песьні Эдуарда Ханка – «Завіруха»|спасылка=https://www.discogs.com/release/5880209-Эдуард-Ханок-Песни-Эдуарда-Ханка-Завируха|выдавец=Партал «Дыскагі»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1985 годзе «Сябры» выступілі зь песьняй акапэльна на 15-м тэлефэстывалі «[[Песьня году|Песьня]]-85», які паказвала [[Цэнтральнае тэлебачаньне СССР]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ВІА «Сябры» - «Два полі» (а капэла) (1985)|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=6ehaN48xos0|выдавец=Канал «Музыка на савецкім тэлебачаньні»|дата публікацыі=5 траўня 2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1985 годзе гурт выпусьціў вінілавую [[Грампласьцінка|грампласьцінку]] з сольным альбомам «[[Я ўдзячны лёсу]]», у складзе якога песьня «Два полі» была 2-й па ліку зь 9 мэлёдыяў. Альбом выйшаў на маскоўскай студцыі «[[Мэлёдыя (лэйбл)|Мэлёдыя]]» па выніках савецкага фэсту «Песьня-85»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=ВІА «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»|загаловак=«Я ўдзячны лёсу» (1985)|спасылка=https://ensembles.ru/album/sudbe|выдавец=Партал «Парад ансамбляў»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Музычным кіраўніком альбому выступіў [[Мікалай Сацура]], а мастацкім — [[Анатоль Ярмоленка]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Сябры» – «Я ўдзячны лёсу»|спасылка=https://www.discogs.com/release/2929278-Сябры-Судьбе-Спасибо|выдавец=Партал «Дыскагі»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 2008 годзе сьпеўны гурт [[5-я брыгада спэцпрызначэньня|5-й брыгады спэцпрызначэньня]] выканаў песьню «Два полі» на 11-м тэлефэстывалі армейскай песьні «[[Зорка (фэст)|Зорка]]», які вёў палкоўнік [[Сяргей Макей]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вакальная група 5 абр СпП - «Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=uXLXdcdTA9c|выдавец=Канал «Зорка армейскай песьні»|дата публікацыі=7 ліпеня 2011|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

5 траўня 2016 году сьпявачка [[Тацяна Грыневіч-Матафонава|Тацяна Матафонава]] выканала песьню «Два полі» на прэзэнтацыі зборніка «[[Галасы паэтаў]]», якая прайшла ў грамадзкай залі [[Сабор Кірылы Тураўскага|сабору Кірылы Тураўскага]] ў Новым Ёрку&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анатоль Вярцінскі. «Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=GaNjieujzbM|выдавец=Канал «Беларускі сьвет»|дата публікацыі=7 траўня 2016|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. 13 траўня 2022 году песьню выканаў «[[Храм усіх сьвятых|Усіхсьвяцкі]]» мужчынскі хор пад дырыгенцтвам [[Зьміцер Такмакоў|Зьмітра Такмакова]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=3HUp9gl2ypY|выдавец=«[[Храм усіх сьвятых|Усіхсьвяцкі]]» мужчынскі хор|дата публікацыі=13 траўня 2022|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Верш ==
{{Верш|Было ў [[салдат]]а два полі:
Поле, дзе [[кветкі]] ірваў,
Бегаў зь сябрамі на волі,
І поле, дзе ён ваяваў.

'''[[Прыпеў]]:'''
Ціха было і чыста
Ў полі яго [[дзяцінства]].
Былі агонь і [[дым]]
На полі ратным тым.

Два полі было ў салдата.
Адно зелянела [[Трава|травой]].
Другое было ўзарата
[[Вайна|Вайной]] і паліта крывёй.

'''Прыпеў.'''

Было ў салдата два полі:
Поле, дзе кветкі ірваў,
Бегаў зь сябрамі на [[Воля (псыхалёгія)|волі]],
І поле, дзе ён паміраў.

Былі [[агонь]] і дым
На полі ратным тым.

'''Прыпеў.'''|[[Анатоль Вярцінскі]]|«Два полі»}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі» - Э.Ханок, А. Вярцінскі - студэнты БДАМ|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=VNFrX2rB9co|выдавец=Хор [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]]|дата публікацыі=9 траўня 2021|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Беларускія патрыятычныя песьні]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]
[[Катэгорыя:Музычныя творы 1983 году]]
[[Катэгорыя:Самотнікі 1984 году]]
[[Катэгорыя:Вакальныя музычныя творы]]
[[Катэгорыя:Сябры (гурт)]]</text>
      <sha1>dgulp0bvslglbisroqb9qijnj0rwu50</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2620733</id>
      <parentid>2620732</parentid>
      <timestamp>2025-06-19T09:50:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>.</comment>
      <origin>2620733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13397" sha1="1sz68rb3eufzvjchq5bz7jvevko99ra" xml:space="preserve">{{Песьня
|назва              = Два полі
|тып                = [[песьня]]
|мова               = беларуская
|выканаўца          = «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»
|міні-альбом        = «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]» 
|выява              = 
|подпіс_выявы       = 
|бок_А              = А2
|напісаная          = {{Дата пачатку|0|0|1983|1}}
|запісаная          = {{Дата пачатку|0|0|1983|1}}
|выдадзеная         = {{Дата пачатку|0|0|1984|1}}
|фармат             = [[грампласьцінка]]
|студыя             = «[[Мэлёдыя (лэйбл)|Мэлёдыя]]» (Масква)
|жанр               = [[вакальная музыка]]
|працягласьць       = 2:20
|лэйбл              = [[Усесаюзнае радыё]]
|аўтар              = [[Анатоль Вярцінскі]]
|кампазытар         = [[Эдуард Ханок]]
|пясьняр            = [[Анатоль Ярмоленка]]
|прадусэр           = [[Уладзімер Рыжыкаў]]
|папярэдні_альбом2  = 
|папярэдні_альбом   = 
|папярэдні_самотнік = 
|папярэдні_год      = 
|храналёгія         = 
|год                = 1984
|песьні             = 
|наступны_год       = 1984
|наступны_самотнік  = 
|наступны_альбом    = [[Вы шуміце, бярозы]]
|наступны_альбом2   = 
|іншае              = 
}}
'''«Два полі»''' — беларуская патрыятычная [[песьня]], запісаная ў 1983 годзе ансамблем «[[Сябры (гурт)|Сябры]]» на [[Усесаюзнае радыё|Ўсесаюзным радыё]].

[[Верш]] да песьні напісаў паэт [[Анатоль Вярцінскі]] ў 1976 годзе&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Анатоль Вярцінскі]].|частка=[https://knihi.com/Anatol_Viarcinski/Dva_poli.html Два полі]|загаловак=Беларуская літаратура : хрэстаматыя|арыгінал=|спасылка=|адказны=склад. [[Вячаслаў Адамчык]], [[Міраслаў Шайбак|Міраслаў Адамчык]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Сучасны літаратар]]|год=2004|старонкі=|старонак=1007|сэрыя=|isbn=|наклад=}}&lt;/ref&gt;, а музыку — кампазытар [[Эдуард Ханок]]. У 1984 годзе песьня выйшла на [[Грампласьцінка|грампласьцінцы]] ў міні-складанцы «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]», што зьмяшчала мэлёдыі кампазытара Эдуарда Ханка. У 1985 годзе ўвайшла ў музычны альбом «[[Я ўдзячны лёсу]]» гурта «Сябры».

У песьні сьцісла малюецца перамога ў [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]], якая высьпявала на палях Беларусі. У 2014 годзе 1-ы галоўны рэдактар часопіса «[[Роднае слова]]» (1987—2006) [[Міхась Шавыркін]] адзначыў, што аўтары песьні стварылі вобраз поля як [[Быліна|быліннай]] прасторы, якая набывае [[акварэль]]нае аблічча. У маленстве яно паўстае казачнай [[Ніва (сельская гаспадарка)|нівай]], дзе забавы і дзівосныя ўяўленьні расквечваюць навакольле. З гадамі поле пераўтвараецца ў працоўныя палеткі. Калі навала дакоціцца да яго квітнеючых межаў, яно становіцца ратным месцам мужнасьці. Шавыркін заўважыў у песьні вобраз «Поля Жыцьця», дзе людзі працуюць, ахвяруюць і змагаюцца дзеля шчасьлівай будучыні. У [[Прыпеў|прыпеве]] яднаюцца пачуцьцёвыя ўспаміны [[маленства]] і сталасьці пра адзіны нязгасны вобраз Поля Жыцьця, якое ўвесь час ёсьць самым блізкім і дарагім. Урэшце, апяваецца жыцьцядайнасьць поля праз вольнасьць і заможнасьць, велічнасьць і [[творчасьць]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Кастусь Шавыркін]].|загаловак=Два полі|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 ліпеня 2014|нумар=123 (27733)|старонкі=8|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

== Выканаўцы ==
У 1984 годзе ансамбаль «[[Сябры (гурт)|Сябры]]» на чале з [[Анатоль Ярмоленка|Анатолем Ярмоленкам]] выканаў песьню «Два полі» на [[Беларусь 1|Беларускім тэлебачаньні]] для тэлеканцэрта «Салют Перамогі»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі» А. Ярмоленка і ВІА «Сябры» - 1984|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=Lud3MLH7ZNg|выдавец=Ансамбаль «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»|дата публікацыі=4 лютага 2011|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1984 годзе кампазытар [[Эдуард Ханок]] выпусьціў міні-альбом «[[Завіруха (міні-альбом)|Завіруха]]» з 3-х напісаных ім мэлёдыяў, сярод якіх 2-й была песьня «Два полі» ў выкананьні «Сяброў»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Завіруха» - песьні Эдуарда Ханка (1984)|спасылка=https://ensembles.ru/album/zaviruha|выдавец=Партал «Парад ансамбляў»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Запіс папярэдне ў 1983 годзе зрабілі на [[Усесаюзнае радыё|Ўсесаюзным радыё]], а саму грампласьцінку накладам 30 000 асобнікаў у 1984 годзе выдала маскоўская студыя грамзапісу «Мэлёдыя» ([[Расейская СФСР]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Песьні Эдуарда Ханка – «Завіруха»|спасылка=https://www.discogs.com/release/5880209-Эдуард-Ханок-Песни-Эдуарда-Ханка-Завируха|выдавец=Партал «Дыскагі»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1985 годзе «Сябры» выступілі зь песьняй акапэльна на 15-м тэлефэстывалі «[[Песьня году|Песьня]]-85», які паказвала [[Цэнтральнае тэлебачаньне СССР]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ВІА «Сябры» - «Два полі» (а капэла) (1985)|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=6ehaN48xos0|выдавец=Канал «Музыка на савецкім тэлебачаньні»|дата публікацыі=5 траўня 2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. У 1985 годзе гурт выпусьціў вінілавую [[Грампласьцінка|грампласьцінку]] з сольным альбомам «[[Я ўдзячны лёсу]]», у складзе якога песьня «Два полі» была 2-й па ліку зь 9 мэлёдыяў. Альбом выйшаў на маскоўскай студцыі «[[Мэлёдыя (лэйбл)|Мэлёдыя]]» па выніках савецкага фэсту «Песьня-85»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=ВІА «[[Сябры (гурт)|Сябры]]»|загаловак=«Я ўдзячны лёсу» (1985)|спасылка=https://ensembles.ru/album/sudbe|выдавец=Партал «Парад ансамбляў»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Музычным кіраўніком альбому выступіў [[Мікалай Сацура]], а мастацкім — [[Анатоль Ярмоленка]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Сябры» – «Я ўдзячны лёсу»|спасылка=https://www.discogs.com/release/2929278-Сябры-Судьбе-Спасибо|выдавец=Партал «Дыскагі»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 2008 годзе сьпеўны гурт [[5-я брыгада спэцпрызначэньня|5-й брыгады спэцпрызначэньня]] выканаў песьню «Два полі» на 11-м тэлефэстывалі армейскай песьні «[[Зорка (фэст)|Зорка]]», які вёў палкоўнік [[Сяргей Макей]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вакальная група 5 абр СпП - «Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=uXLXdcdTA9c|выдавец=Канал «Зорка армейскай песьні»|дата публікацыі=7 ліпеня 2011|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

5 траўня 2016 году сьпявачка [[Тацяна Грыневіч-Матафонава|Тацяна Матафонава]] выканала песьню «Два полі» на прэзэнтацыі зборніка «[[Галасы паэтаў]]», якая прайшла ў грамадзкай залі [[Сабор Кірылы Тураўскага|сабору Кірылы Тураўскага]] ў Новым Ёрку&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анатоль Вярцінскі. «Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=GaNjieujzbM|выдавец=Канал «Беларускі сьвет»|дата публікацыі=7 траўня 2016|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. 13 траўня 2022 году песьню выканаў «[[Храм усіх сьвятых|Усіхсьвяцкі]]» мужчынскі хор пад дырыгенцтвам [[Зьміцер Такмакоў|Зьмітра Такмакова]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі»|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=3HUp9gl2ypY|выдавец=«[[Храм усіх сьвятых|Усіхсьвяцкі]]» мужчынскі хор|дата публікацыі=13 траўня 2022|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Верш ==
{{Верш|Было ў [[салдат]]а два полі:
Поле, дзе [[кветкі]] ірваў,
Бегаў зь сябрамі на волі,
І поле, дзе ён ваяваў.

'''[[Прыпеў]]:'''
Ціха было і чыста
Ў полі яго [[дзяцінства]].
Былі агонь і [[дым]]
На полі ратным тым.

Два полі было ў салдата.
Адно зелянела [[Трава|травой]].
Другое было ўзарата
[[Вайна|Вайной]] і паліта крывёй.

'''Прыпеў.'''

Было ў салдата два полі:
Поле, дзе кветкі ірваў,
Бегаў зь сябрамі на [[Воля (псыхалёгія)|волі]],
І поле, дзе ён паміраў.

Былі [[агонь]] і дым
На полі ратным тым.

'''Прыпеў.'''|[[Анатоль Вярцінскі]]|«Два полі»}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Два полі» - Э.Ханок, А. Вярцінскі - студэнты БДАМ|спасылка=https://www.youtube.com/watch?v=VNFrX2rB9co|выдавец=Хор [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]]|дата публікацыі=9 траўня 2021|дата доступу=19 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Беларускія патрыятычныя песьні]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя песьні]]
[[Катэгорыя:Музычныя творы 1983 году]]
[[Катэгорыя:Самотнікі 1984 году]]
[[Катэгорыя:Вакальныя музычныя творы]]
[[Катэгорыя:Сябры (гурт)]]</text>
      <sha1>1sz68rb3eufzvjchq5bz7jvevko99ra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Файл:CR Vasco da Gama 2021 logo.png</title>
    <ns>6</ns>
    <id>297084</id>
    <revision>
      <id>2620715</id>
      <timestamp>2025-06-19T08:24:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>{{Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня
| апісаньне     = Лягатып футбольнага клюбу «[[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]]» Рыю-дэ-Жанэйру
| аўтар         = Club de Regatas Vasco da Gama
| час стварэньня = 2021
| крыніца       = Афіцыйны сайт клюбу
| артыкул       = Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру
| частка        = Поўная выява лягатыпа
| разрозьненьне = Так
| мэта          = Дапамагчы чытычам ідэнтыфікаваць спартовую каманду
| заменнасьць   = Гэта лягатып футбольнага клюбу, таму...</comment>
      <origin>2620715</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1042" sha1="5te9it6nwyqkto1ig84wmm8yy7qfq3s" xml:space="preserve">== Апісаньне ==
{{Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня
| апісаньне     = Лягатып футбольнага клюбу «[[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]]» Рыю-дэ-Жанэйру
| аўтар         = Club de Regatas Vasco da Gama
| час стварэньня = 2021
| крыніца       = Афіцыйны сайт клюбу
| артыкул       = Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру
| частка        = Поўная выява лягатыпа
| разрозьненьне = Так
| мэта          = Дапамагчы чытычам ідэнтыфікаваць спартовую каманду
| заменнасьць   = Гэта лягатып футбольнага клюбу, таму для яго няма свабоднай замены
| іншае         = Выява — прадмет грамадзкага інтарэса
}}
== Ліцэнзія ==
{{Лягатып}}</text>
      <sha1>5te9it6nwyqkto1ig84wmm8yy7qfq3s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297085</id>
    <revision>
      <id>2620716</id>
      <timestamp>2025-06-19T08:25:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/CR_Vasco_da_Gama?oldid=1295591132</comment>
      <origin>2620716</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10130" sha1="4qwgyevtrukfxpoiuvd5wr34j1otz6b" xml:space="preserve">{{Футбольны клюб
|Назва            = Вашку да Гама
|Лягатып          = CR Vasco da Gama 2021 logo.png
|ПоўнаяНазва      = Club de Regatas Vasco da Gama
|Заснаваны        = 
|Горад            = [[Рыю-дэ-Жанэйру]], [[Бразылія]]
|Стадыён          = [[Сан-Жануарыю]]
|Умяшчальнасьць   = {{Лік|21880}}&lt;ref&gt;[http://globoesporte.globo.com/futebol/noticia/2015/11/vasco-x-timao-novo-laudo-expande-capacidade-para-21880-mil-pessoas.html «Vasco x Timão: novo laudo expande capacidade para 21.880 mil pessoas»]. Globo Esporte.&lt;/ref&gt;
|Прэзыдэнт        = 
|Чэмпіянат        = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ВашкудаГамЛіга}}
|Сэзон            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ПапярэдніСэзон}}
|Месца            = {{Папярэдні футбольны сэзон Бразыліі|ВашкудаГам}}
|Прыналежнасьць   = Бразыльскія
}}
«'''Ва́шку да Га́ма'''» ({{мова-pt|Vasco da Gama}}) — бразыльскі футбольны клюб з гораду [[Рыю-дэ-Жанэйру]]. Не зважаючы на тое, што спачатку гэта быў клюб [[акадэмічнае веславаньне|акадэмічнага веславаньня]], а потым стаў шматспартовым клюбам, «Вашку да Гама» сёньня найбольш вядомы сваёй мужчынскай футбольнай камандай&lt;ref&gt;Unzelte, Celso (2002). «O Livro de Ouro do Futebol». Editora Ediouro. — С. 689. — ISBN 85-00-01036-3.&lt;/ref&gt;. Клюб мае заўзятараў ва ўсім сьвеце і ўважаецца адным з самых улюбёных клюбаў у Бразыліі, штаце [[Рыю-дэ-Жанэйру (штат)|Рыю-дэ-Жанэйру]] і ўсёй Амэрыцы. Свае хатнія матчы дружына ладзіць на стадыёне [[Сан-Жануарыю]] з моманту ягонага адкрыцьця ў 1927 годзе. Часам клюб таксама гуляе на стадыёне [[Маракана]] з 1950 году. Галоўнымі супернікамі «Вашку да Гама» лічацца «[[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]]», «[[Флумінэнсі Рыю-дэ-Жанэйру|Флумінэнсі]]» і «[[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]», але галоўнае супрацьстаяньне клюб мае з «Фламэнгу», матчы паміж гэтымі клюбамі зьбіраюць вялікую аўдыторыю.

== Гісторыя ==
У канцы XIX стагодзьдзя [[акадэмічнае веславаньне]] было найважнейшым відам спорту ў [[Рыю-дэ-Жанэйру]]. У гэты час чацьвёра маладых людзей, то бок Энрыке Фэрэйра Мантэйру, Луіс Антонію Радрыгес, Жузэ Алешандрэ д’Авэлар Радрыгес і Мануэл Тэйшэйра дэ Соўза Жуніяр, якія не жадалі ехаць у [[Нітэрой]], каб веславаць на чоўнах клюбу Грагаата, таму пастанавілі стварыць уласны вясьлярны клюб. 21 жніўня 1898 году ў памяшканьні Драматычнага таварыства «Сыны Тальмы» 62 сяброў, пераважна партугальскіх імігрантаў, стварылі вясьлярны клюб «Вашку да Гама». Натхнёныя сьвяткаваньнем 4-га стагодзьдзя з дня першага плаваньня з Эўропы ў Індыю, заснавальнікі назвалі клюб у гонар партугальскага дасьледніка [[Вашку да Гама|Вашку да Гамы]]&lt;ref&gt;[https://www.netvasco.com.br/mauroprais/vasco/histor1.html «C. R. Vasco da Gama: História, 1898-1923»]. NetVasco.&lt;/ref&gt;. Колерамі клюбу былі абраныя чорны і белы. Чорны колер сымбалізаваў невядомыя моры, празь якія крочыў на караблях Вашку да Гама, а белы — ягоны пераможны шлях.

[[Файл:ExpressoDaVitoria.jpg|значак|зьлева|«Пераможны экспрэс».]]
26 лістапада 1915 году «Вашку» і яшчэ адзін спартовы клюб партугальскай супольнасьці «Лузітанія» аб’ядналіся, у выніку чаго была створаная футбольная каманда ў складзе клюбу. Пачынаючы з найніжэйшых ліг, першы матч клюбу адбыўся 3 траўня 1916 году, калі каманда саступіла «Паладына» зь лікам 10:1. У 1920-я гады футбол у Бразыліі стаў элітным спортам, таму расава разнастайная каманда «Вашку да Гамы» сустрэла незадавальненьне ў свой бок. Некаторыя гульцы павінны былі здаць экзамен на пісьменнасьць, перш чым абуць буцы.

[[Файл:VavaBelliniOrlandoVasco.jpg|значак|Зоркі «Вашку да Гамы» 1950-х гадоў [[Вава]], [[Ілдэралду Бэліні|Бэліні]] і [[Арланду Пэсаньня|Арланду]].]]
Свой першы тытул [[Ліга Карыёка|чэмпіёнаў штату Рыю-дэ-Жанэйру]] клюб здабыў у 1923 годзе. У 1924 годзе на каманду ціснула кіраўніцтва лігі, каб тая забараніла некаторым гульцам, якія не лічыліся прыдатнымі для гульні ў арыстакратычнай лізе, у прыватнасьці праз колер скуры і саслоўе. «Вашку да Гама» адмовіўся трымацца такой забароны, таму іншыя буйныя каманды, у тым ліку «Флумінэнсі», «Фламэнгу» і «Батафогу», стварылі ўласную атлетычную асацыяцыю і забаранілі «Вашку» браць удзел у спаборніцтвах. Аднак, барацьба прэзыдэнта клюбу за руйнаваньне расісцкіх бар’ераў прывяла да посьпеху празь некалькі гадоў. Паміж 1944 і 1953 гадамі клюб меў мянушку «Пераможны экспрэс», бо «Вашку» здабыў некалькі тытулаў у гэты час, стаўшы чэмпіёнам штату ў 1945, 1947, 1949, 1950 і 1952 гадах, а таксама пераможцам чэмпіянату Паўднёвай Амэрыкі сярод клюбаў, першым у сьвеце кантынэнтальным клюбным турніры, у 1948 годзе.

У 1957 годзе зорнае пакаленьне гульцоў каманды зьдзейсьніла турнэ па Эўропе, дзе здабыла 10 перамог запар. Былі пераможаныя мадрыдзкі «[[Рэал Мадрыд|Рэал]]», «[[Атлетык Більбао|Атлетык]]» зь [[Більбао]], «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]», «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]» ды іншыя. У пачатку 1958 году, наўпрост перад чэмпіянатам сьвету, «Вашку» выйграў турнір Рыю-Сан-Паўлу, папярэдніка чэмпіянату Бразыліі на той час, у якім бралі ўдзел такія легендарныя каманды, як то «[[Сантус (футбольны клюб)|Сантус]]» [[Пэле|Пеле]], «Батафогу» [[Гарынча|Гарынчы]], «Фламэнгу» [[Марыю Загалу|Загалу]] і «Флумінэнсі» [[Тэле Сантана|Тэле Сантаны]]. У складзе каманды вылучаліся [[Вава]], [[Арланду Пэсаньня|Арланду]] і [[Ілдэралду Бэліні]], якія выканалі важную ролю і ў складзе зборнай Бразыліі на мундыяле. 1960-я гады былі цяжкім часам для клюбу, за выключэньнем 1965 і 1966 гадоў.

== Дасягненьні ==
[[Файл:Artículos pertenecen a la colección personal de Roberto Dinamite A74274320241123.jpg|значак|Клюбная кашуля клюбу на выставе.]]
* '''[[Чэмпіянат Бразыліі па футболе|Чэмпіён Бразыліі]]''': 4
:: 1974, 1989, 1997, 2000

* '''[[Кубак Бразыліі па футболе|Кубак Бразыліі]]''': 1
:: 2011

* '''[[Ліга Карыёка|Чэмпіён штату Рыю-дэ-Жанэйру]]''': 24
:: 1923, 1924, 1929, 1934, 1936, 1945, 1947, 1949, 1950, 1952
:: 1956, 1958, 1970, 1977, 1982, 1987, 1988, 1992, 1993, 1994
:: 1998, 2003, 2015, 2016

* '''Кубак Рыю''': 1
:: 1992, 1993

* '''[[Кубак Лібэртадорэс]]''': 1
:: 1998

* '''[[Кубак Мэркасур]]''': 1
:: 2000

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://vasco.com.br/ Афіцыйны сайт]

{{Сэрыя А чэмпіянату Бразыліі па футболе}}

[[Катэгорыя:Рыю-дэ-Жанэйру]]</text>
      <sha1>4qwgyevtrukfxpoiuvd5wr34j1otz6b</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>