Вікіпэдыя be_x_oldwiki https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Мэдыя Спэцыяльныя Абмеркаваньне Удзельнік Гутаркі ўдзельніка Вікіпэдыя Абмеркаваньне Вікіпэдыі Файл Абмеркаваньне файла MediaWiki Абмеркаваньне MediaWiki Шаблён Абмеркаваньне шаблёну Дапамога Абмеркаваньне дапамогі Катэгорыя Абмеркаваньне катэгорыі Партал Абмеркаваньне парталу TimedText TimedText talk Модуль Абмеркаваньне модулю 0 919 2621234 2597964 2025-06-23T06:58:20Z W 11741 /* Сьмерці */ +[[Радзім Гарэцкі]] 2621234 wikitext text/x-wiki {{КаляндарЧэрвень}} {{Дзень|22|06}} == Падзеі == * [[1792]] — [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] заснаваў ордэн [[Virtuti Militari]] * [[1799]] — двое чальцоў [[Нацыянальны канвэнт|Канвэнту Францыі]] прэзэнтавалі эталён новае адзінкі вымярэньня — [[мэтар|мэтру]] * [[1878]] — [[Адольф Нордэншэльд]] выправіўся ў плаваньне праз [[Паўночны марскі шлях]] * [[1919]] — у [[Горадня|Горадні]] пачала выходзіць газэта [[Родны край (1919)|Родны край]] * [[1940]] — капітуляцыя [[Францыя|Францыі]] ў [[Другая сусьветная вайна|II Сусьветнай вайне]] * [[1941]] — пачалася [[Нямецка-савецкая вайна|вайна паміж Нямеччынай і СССР]] * [[1943]] — афіцыйна створаны патрыятычны [[Саюз беларускай моладзі]] * [[1950]] — адбыўся суд над удзельнікамі беларускага вучнёўскага антысавецкага падпольля; большасьць зь іх атрымалі 25 гадоў канцэнтрацыйных лягераў, кіраўніка групы [[Расьціслаў Лапіцкі|Расьціслава Лапіцкага]] савецкія ўлады прысудзілі да расстрэлу * [[1978]] — амэрыканскі астраном [[Джэймз Ўолтэр Крысьці]] адкрыў [[Харон (спадарожнік)|Харон]], найбуйнейшы спадарожнік [[Плютон (карлікавая плянэта)|Плютону]] * [[1986]] — аргентынскі футбаліст [[Дыега Арманда Марадона|Дыега Марадона]] забіў галы «[[Рука Бога]]» і «[[Гол стагодзьдзя]]» ў [[брама (спорт)|браму]] зборнае [[Зборная Ангельшчыны па футболе|Ангельшчыны]] на чэмпіянаце сьвету ў [[Мэксыка|Мэксыцы]] * [[1992]] — Управа [[БНФ]] прыняла заяву супраць вайсковага саюзу з Расеяй * [[1999]] — [[Фаніпаль]] становіцца горадам раённага падначаленьня == Нараджэньні == * [[1757]] — [[Джордж Ванкувэр]], брытанскі падарожнік * [[1767]] — [[Вільгельм фон Гумбальт]], нямецкі філёзаф і грамадзкі дзяяч * [[1864]] — [[Герман Мінкоўскі]], нямецкі матэматык * [[1888]] — [[Аляксандар Цьвікевіч]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык * [[1896]] — [[Браніслаў Туронак]], лекар і беларускі нацыянальны дзяяч, бацька гісторыка [[Юры Туронак|Юрыя Туронка]] * [[1898]] — [[Эрых Марыя Рэмарк]], нямецкі пісьменьнік * [[1910]] — [[Конрад Цузэ]], нямецкі інжынэр, стваральнік аднаго зь першых электронных кампутараў * [[1913]] — [[Аляксандар Авечкін (літаратар)|Аляксандар Авечкін]], беларускі расейскамоўны пісьменьнік * [[1936]] — [[Ігар Фраянаў]], расейскі гісторык * [[1947]] — [[Натальля Варлей]], савецкая акторка кіно * [[1960]] — [[Сяргей Кушняроў]], амэрыканскі мультыплікатар беларускага паходжаньня * [[1964]] — [[Дэн Браўн]], амэрыканскі пісьменьнік == Сьмерці == * [[1429]] — [[Гіят аль-Кашы]], пэрсыдзкі матэматык і астраном * [[1527]] — [[Нікалё Мак’явэльлі]], [[Італія|італьянскі]] палітычны й вайсковы тэарэтык, гісторык, пісьменьнік і [[дыплямат]] * [[2003]] — [[Васіль Быкаў]], беларускі пісьменьнік * [[2025]]: [[Радзім Гарэцкі]], акадэмік-геоляг == Сьвяты == * {{Месяцы}} [[Катэгорыя:22 чэрвеня| ]] 995o3i3icfuy4y5ijl16j06zqw60otn 0 13354 2621170 2621166 2025-06-22T12:24:20Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621170 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даўляды |Лацінка = Daŭlady |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Даўлядоў |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 31 |Шырата сэкундаў = 22 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 6 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Даўляды́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзілі ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзяцца за 52 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 160 км ад [[Гомель|Гомеля]]; за 65 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]), аўтамабільная дарога зьвязвае вёску з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]]<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}} С. 140—141.</ref>. 4 траўня 1986 году, у зьвязку з радыяцыйным забруджаньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]], да якой менш за 15 км, жыхароў вёскі (183 сям’і) вывезьлі ў пасёлак Ператрутаўскі Варатын ([[Савіцкі сельсавет (Каленкавіцкі раён)|Савіцкі сельсавет]], [[Каленкавіцкі раён]])<ref>{{Артыкул|аўтар=Анатоль Кляшчук.|загаловак=Цяпер і 15 гадоў таму|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96449|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 лютага 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-26 80 (27195)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96450/26kras-4.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Зь ліпеня 1988 году знаходзіцца ў складзе [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, што да [[Белая Сарока|Беласароцкай]] нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}}, названыя Даўгляды, {{падказка|ясачнікі|выканаўцы павіннасьцяў}} на Прыпяці князя Сенскага{{заўвага|Відавочна, князя Рыгора, сына князя Івана Рыгоравіча Сенскага і пані Фенны Сямёнаўны Палазоўны<ref>Гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 456 — 458</ref>.}} альбо ў іншым месцы — Даўглядцы, {{падказка|патужнікі|тут: тое, што і ясачнікі}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Магчыма, гэта і ёсьць найранейшая пісьмовая згадка пра паселішча{{заўвага|Не з XVII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1"/>.}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць з Даўлядамі{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, яны ніколі не належалі да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1"/>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|135пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]] З падатковага рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што Даўляды былі ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь іх 8 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]] выплачвалася па 15 грошаў, з аднаго [[агароднікі|агародніка]], у залежнасьці ад акалічнасьцяў (тут ня ўказана), — 4-6 грошаў, з аднаго [[каморнікі|каморніка]] — 2 грошы падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. [[Файл:Iosyf Shumliansky.jpg|135пкс|значак|зьлева|Япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі. XVII-XVIII ст.]][[Файл:Leŭ Kiška. Леў Кішка (XIX).jpg|135пкс|значак|Леў Кішка, мітрапаліт кіеўскі. Невядомы мастак. XIX ст.]][[Файл:Атанасій Шептицький. Атанас Шаптыцкі (XVIII).jpg|135пкс|значак|зьлева|Партрэт япіскапа Атанаса Шаптыцкага. XVIII ст.]][[Файл:Flaryjan Hrabnicki. Флярыян Грабніцкі (1890).jpg|135пкс|значак|Партрэт архіяпіскапа Флярыяна Грэбніцкага. 1890 г.]][[File:Jason Smaharžeŭski. Ясон Смагаржэўскі (1890).jpg|135пкс|значак|зьлева|Ясон Смагаржэўскі, мітрапаліт кіеўскі. 1890 г.]][[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|135пкс|значак|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]] 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 2 і 11 траўня 1607 году ўладальнік Хабнага пан Станіслаў Харлінскі судзіўся з князем [[Януш Астроскі|Янушам Астроскім]] і зь Сьвята-Мікольскім Пустынскім манастыром што да зьбеглых падданых вёскі Даўлядоў адпаведна да новаасаджанай Альшаніцы і Коваліна. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 100, 111, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 3 дымоў osiadłych і з 2 агароднікаў sioła Dowladów нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры і па паўтара злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названыя Даўгляды з рудняй і млынам на два жораны, але зь неверагодна вялікай колькасьцю двароў — ажно 106{{заўвага|Нават, калі б вялося пра колькасьць падданых, а не двароў, для таго часу ўсяроўна зашмат.}}<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. У 1683 годзе, калі добрамі Кіеўскай мітраполіі і Пячэрскай архімандрыі кіраваў чашнік падольскі Самуіл Шумлянскі, брат япіскапа, з 7 дымоў у Даўлядах Пячэрскага манастыра выплачваліся 3 злотыя<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 495</ref>. Згаданыя Даўляды{{заўвага|Назва перайначаная на ''Довсоды''.}} ў рэестры рэвізіі 1686 году палескіх вёсак Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі пры прыняцьці іх ад пана Журакоўскага, войскага галіцкага<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 1. 1470–1700. – С.-Петербург, 1897. № 986</ref>. 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ, у складзе якога і вёска Даўляды. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ з Даўлядамі ў арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Даўляды ў складзе Беласароцкага ключа, як і раней, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом з Белай Сарокай і Даўлядамі, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 25 двароў{{заўвага|Усяго ў вёсцы налічвалася «szesnastka» дыму «i chałup pięć», а 1 дым у той час складалі 320 двароў.}} (×6 — прыкладна 150 жыхароў) вёскі Dowhlady выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 3 злотыя і 26 з паловай грошаў, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 15 зл. і 16 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref> Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Даўлядах адпаведна 3, 5 і 7 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392, 712</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Даўлядамі ў складзе Беласароцкага ключа, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Даўляды – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. [[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|зьлева|260пкс|Даўляды на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]] З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што вёска Даўляды з рудняй на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы Даўляды, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Даўлядамі, Белай Сарокай, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Тады ў Даўлядах налічвалася 64 двары<ref name="fn1"/>. У парэформавы пэрыяд Даўляды адміністрацыйна належалі да Дзёрнавіцкай воласьці. На 1909 год у вёсцы Даўляды налічвалася 74 двары з 544 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 52.</ref>. У лютым 1918 году Даўляды занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 20 лістапада 1917 году адбылося абвяшчэньне [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспублікі]] з прэтэнзіяй у тым ліку на Даўляды, якія знаходзіліся пад кантролем Нямецкай імпэрыі. 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Даўляды абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Тэрыторыя Палесься ад [[Берасьце|Берасьця]] да [[Гомель|Гомля]] стала прадметам перамоваў БНР і УНР<ref>Лебедзева В. [https://web.archive.org/web/20081119070727/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/15/15art_lebiedzieva.htm Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.)] // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr. 15.</ref>. Тым часам Даўляды ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету ўлучылі ў часова створаную 15 чэрвеня Палескую губэрню з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзеяла «варта [[Украінская дзяржава|Ўкраінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. З 20 жніўня 1924-га па 1927 год — цэнтар [[сельсавет]]а ў Нараўлянскім раёне ([[Гомельская губэрня]], Расейская СФСР). 4 сьнежня 1926 году вёска ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У 1929 годзе ў вёсцы стварылі [[калгас]], працавала школа і паштовае аддзяленьне. Да 26 ліпеня 1930 г. і з 21 чэрвеня 1935 году ў складзе [[Мазырская акруга|Мазырскай акругі]] БССР. З 20 лютага 1938 году ў складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] БССР. Падчас [[Нямецка-савецкая вайна|нямецка-савецкай вайны]] 1941—1945 гг. нямецкія акупанты забілі 28 жыхароў вёскі. У лістападзе 1943 году ў баях за вёску загінулі 10 савецкіх вайскоўцаў, якіх пахавалі ў брацкай магіле ў цэнтры вёскі. 30 лістапада 1943 г. савецкае войска заняло вёску. На фронце загінулі 70 вяскоўцаў. Ад 8 студзеня 1954 году вёска ў складзе Гомельскай вобласьці БССР. З 25 сьнежня 1962 году ў складзе [[Ельскі раён|Ельскага раёну]] (Гомельская вобласьць). Паводле перапісу 1959 г. налічвала 498 жыхароў. 6 студзеня 1965 г. вёску вярнулі ў склад Нараўлянскага раёну. На пачатак 1986 г. налічвала 183 двары і 474 жыхары, была цэнтрам саўгаспа «Прыпяць». У вёсцы месьціліся 8-гадовая школа, дом культуры, [[бібліятэка]], фэльчарска-акушэрскі пункт, аддзяленьне сувязі, швейная майстэрня і [[крама]]<ref name="fn1"/>. == Забудова == Ад цэнтру вёскі ў некалькі бакоў адыходзяць кароткія вуліцы. На паўночным захадзе дугападобная вуліца. Двухбаковая, драўляная забудова [[Сядзіба|сядзібнага]] тыпу<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * 1986 год — 474 жыхары (183 сям’і і двары) * 1959 год — 498 жыхароў == Славутасьці == Стаянка [[Бронзавы век|бронзавага веку]] і селішча [[Жалезны век|жалезнага веку]] за 1,5 км на поўнач ад вёскі. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Вербавіцкі сельсавет}} {{Нараўлянскі раён}} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] i3wesm4q2zx1ru4ssjj6elr7bc4bdwb 2621174 2621170 2025-06-22T12:41:28Z Дамінік 64057 2621174 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даўляды |Лацінка = Daŭlady |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Даўлядоў |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 31 |Шырата сэкундаў = 22 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 6 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Даўляды́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзілі ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзяцца за 52 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 160 км ад [[Гомель|Гомеля]]; за 65 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]), аўтамабільная дарога зьвязвае вёску з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]]<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}} С. 140—141.</ref>. 4 траўня 1986 году, у зьвязку з радыяцыйным забруджаньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]], да якой менш за 15 км, жыхароў вёскі (183 сям’і) вывезьлі ў пасёлак Ператрутаўскі Варатын ([[Савіцкі сельсавет (Каленкавіцкі раён)|Савіцкі сельсавет]], [[Каленкавіцкі раён]])<ref>{{Артыкул|аўтар=Анатоль Кляшчук.|загаловак=Цяпер і 15 гадоў таму|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96449|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 лютага 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-26 80 (27195)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96450/26kras-4.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Зь ліпеня 1988 году знаходзіцца ў складзе [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, што да [[Белая Сарока|Беласароцкай]] нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}}, названыя Даўгляды, {{падказка|ясачнікі|выканаўцы павіннасьцяў}} на Прыпяці князя Сенскага{{заўвага|Відавочна, князя Рыгора, сына князя Івана Рыгоравіча Сенскага і пані Фенны Сямёнаўны Палазоўны<ref>Гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 456 — 458</ref>.}} альбо ў іншым месцы — Даўглядцы, {{падказка|патужнікі|тут: тое, што і ясачнікі}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Магчыма, гэта і ёсьць найранейшая пісьмовая згадка пра паселішча{{заўвага|Не з XVII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1"/>.}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць з Даўлядамі{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, яны ніколі не належалі да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1"/>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|135пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]] З падатковага рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што Даўляды былі ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь іх 8 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]] выплачвалася па 15 грошаў, з аднаго [[агароднікі|агародніка]], у залежнасьці ад акалічнасьцяў (тут ня ўказана), — 4-6 грошаў, з аднаго [[каморнікі|каморніка]] — 2 грошы падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. [[Файл:Iosyf Shumliansky.jpg|135пкс|значак|зьлева|Япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі. XVII-XVIII ст.]][[Файл:Leŭ Kiška. Леў Кішка (XIX).jpg|135пкс|значак|Леў Кішка, мітрапаліт кіеўскі. Невядомы мастак. XIX ст.]][[Файл:Атанасій Шептицький. Атанас Шаптыцкі (XVIII).jpg|135пкс|значак|зьлева|Партрэт япіскапа Атанаса Шаптыцкага. XVIII ст.]][[Файл:Flaryjan Hrabnicki. Флярыян Грабніцкі (1890).jpg|135пкс|значак|Партрэт архіяпіскапа Флярыяна Грэбніцкага. 1890 г.]][[File:Jason Smaharžeŭski. Ясон Смагаржэўскі (1890).jpg|135пкс|значак|зьлева|Ясон Смагаржэўскі, мітрапаліт кіеўскі. 1890 г.]][[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|135пкс|значак|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]] 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 2 і 11 траўня 1607 году ўладальнік Хабнага пан Станіслаў Харлінскі судзіўся з князем [[Януш Астроскі|Янушам Астроскім]] і зь Сьвята-Мікольскім Пустынскім манастыром што да зьбеглых падданых вёскі Даўлядоў адпаведна да новаасаджанай Альшаніцы і Коваліна. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 100, 111, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 3 дымоў osiadłych і з 2 агароднікаў sioła Dowladów нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры і па паўтара злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названыя Даўгляды з рудняй і млынам на два жораны, але зь неверагодна вялікай колькасьцю двароў — ажно 106{{заўвага|Нават, калі б вялося пра колькасьць падданых, а не двароў, для таго часу ўсяроўна зашмат.}}<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. У 1683 годзе, калі добрамі Кіеўскай мітраполіі і Пячэрскай архімандрыі кіраваў чашнік падольскі Самуіл Шумлянскі, брат япіскапа, з 7 дымоў у Даўлядах Пячэрскага манастыра выплачваліся 3 злотыя<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 495</ref>. Згаданыя Даўляды{{заўвага|Назва перайначаная на ''Довсоды''.}} ў рэестры рэвізіі 1686 году палескіх вёсак Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі пры прыняцьці іх ад пана Журакоўскага, войскага галіцкага<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 1. 1470–1700. – С.-Петербург, 1897. № 986</ref>. 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ, у складзе якога і вёска Даўляды. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ з Даўлядамі ў арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Даўляды ў складзе Беласароцкага ключа, як і раней, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом з Белай Сарокай і Даўлядамі, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 25 двароў{{заўвага|Усяго ў вёсцы налічвалася «szesnastka» дыму «i chałup pięć», а 1 дым у той час складалі 320 двароў.}} (×6 — прыкладна 150 жыхароў) вёскі Dowhlady выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 3 злотыя і 26 з паловай грошаў, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 15 зл. і 16 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref> Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Даўлядах адпаведна 3, 5 і 7 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392, 712</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Даўлядамі ў складзе Беласароцкага ключа, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Даўляды – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. [[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|зьлева|260пкс|Даўляды на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]] З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што вёска Даўляды з рудняй на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы Даўляды, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Даўлядамі, Белай Сарокай, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Тады ў Даўлядах налічвалася 64 двары<ref name="fn1"/>. На 10-вярстовай мапе Менскай губэрні Ф. Шубэрта 1826 — 1840 гадоў у вёсцы пазначаныя 68 двароў. У парэформавы пэрыяд Даўляды адміністрацыйна належалі да Дзёрнавіцкай воласьці. На 1909 год у вёсцы Даўляды налічвалася 74 двары з 544 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 52</ref>. У лютым 1918 году Даўляды занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 20 лістапада 1917 году адбылося абвяшчэньне [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспублікі]] з прэтэнзіяй у тым ліку на Даўляды, якія знаходзіліся пад кантролем Нямецкай імпэрыі. 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Даўляды абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Тэрыторыя Палесься ад [[Берасьце|Берасьця]] да [[Гомель|Гомля]] стала прадметам перамоваў БНР і УНР<ref>Лебедзева В. [https://web.archive.org/web/20081119070727/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/15/15art_lebiedzieva.htm Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.)] // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr. 15.</ref>. Тым часам Даўляды ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету ўлучылі ў часова створаную 15 чэрвеня Палескую губэрню з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзеяла «варта [[Украінская дзяржава|Ўкраінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. З 20 жніўня 1924-га па 1927 год — цэнтар [[сельсавет]]а ў Нараўлянскім раёне ([[Гомельская губэрня]], Расейская СФСР). 4 сьнежня 1926 году вёска ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У 1929 годзе ў вёсцы стварылі [[калгас]], працавала школа і паштовае аддзяленьне. Да 26 ліпеня 1930 г. і з 21 чэрвеня 1935 году ў складзе [[Мазырская акруга|Мазырскай акругі]] БССР. З 20 лютага 1938 году ў складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] БССР. Падчас [[Нямецка-савецкая вайна|нямецка-савецкай вайны]] 1941—1945 гг. нямецкія акупанты забілі 28 жыхароў вёскі. У лістападзе 1943 году ў баях за вёску загінулі 10 савецкіх вайскоўцаў, якіх пахавалі ў брацкай магіле ў цэнтры вёскі. 30 лістапада 1943 г. савецкае войска заняло вёску. На фронце загінулі 70 вяскоўцаў. Ад 8 студзеня 1954 году вёска ў складзе Гомельскай вобласьці БССР. З 25 сьнежня 1962 году ў складзе [[Ельскі раён|Ельскага раёну]] (Гомельская вобласьць). Паводле перапісу 1959 г. налічвала 498 жыхароў. 6 студзеня 1965 г. вёску вярнулі ў склад Нараўлянскага раёну. На пачатак 1986 г. налічвала 183 двары і 474 жыхары, была цэнтрам саўгаспа «Прыпяць». У вёсцы месьціліся 8-гадовая школа, дом культуры, [[бібліятэка]], фэльчарска-акушэрскі пункт, аддзяленьне сувязі, швейная майстэрня і [[крама]]<ref name="fn1"/>. == Забудова == Ад цэнтру вёскі ў некалькі бакоў адыходзяць кароткія вуліцы. На паўночным захадзе дугападобная вуліца. Двухбаковая, драўляная забудова [[Сядзіба|сядзібнага]] тыпу<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * 1986 год — 474 жыхары (183 сям’і і двары) * 1959 год — 498 жыхароў == Славутасьці == Стаянка [[Бронзавы век|бронзавага веку]] і селішча [[Жалезны век|жалезнага веку]] за 1,5 км на поўнач ад вёскі. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Вербавіцкі сельсавет}} {{Нараўлянскі раён}} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] hdx5fqg5tezq1frueaij06s090bs5je 2621175 2621174 2025-06-22T12:59:12Z Дамінік 64057 2621175 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даўляды |Лацінка = Daŭlady |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Даўлядоў |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1552 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 31 |Шырата сэкундаў = 22 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 52 |Даўгата сэкундаў = 6 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Даўляды́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзілі ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзяцца за 52 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 160 км ад [[Гомель|Гомеля]]; за 65 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]), аўтамабільная дарога зьвязвае вёску з [[Хвойнікі|Хвойнікамі]]<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}} С. 140—141.</ref>. 4 траўня 1986 году, у зьвязку з радыяцыйным забруджаньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]], да якой менш за 15 км, жыхароў вёскі (183 сям’і) вывезьлі ў пасёлак Ператрутаўскі Варатын ([[Савіцкі сельсавет (Каленкавіцкі раён)|Савіцкі сельсавет]], [[Каленкавіцкі раён]])<ref>{{Артыкул|аўтар=Анатоль Кляшчук.|загаловак=Цяпер і 15 гадоў таму|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96449|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 лютага 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-26 80 (27195)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96450/26kras-4.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. Зь ліпеня 1988 году знаходзіцца ў складзе [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, што да [[Белая Сарока|Беласароцкай]] нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}}, названыя Даўгляды, {{падказка|ясачнікі|выканаўцы павіннасьцяў}} на Прыпяці князя Сенскага{{заўвага|Відавочна, князя Рыгора, сына князя Івана Рыгоравіча Сенскага і пані Фенны Сямёнаўны Палазоўны<ref>Гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 456 — 458</ref>.}} альбо ў іншым месцы — Даўглядцы, {{падказка|патужнікі|тут: тое, што і ясачнікі}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Магчыма, гэта і ёсьць найранейшая пісьмовая згадка пра паселішча{{заўвага|Не з XVII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1"/>.}}. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць з Даўлядамі{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, яны ніколі не належалі да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1"/>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|135пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]] З падатковага рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што Даўляды былі ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь іх 8 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]] выплачвалася па 15 грошаў, з аднаго [[агароднікі|агародніка]], у залежнасьці ад акалічнасьцяў (тут ня ўказана), — 4-6 грошаў, з аднаго [[каморнікі|каморніка]] — 2 грошы падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. [[Файл:Iosyf Shumliansky.jpg|135пкс|значак|зьлева|Япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі. XVII-XVIII ст.]][[Файл:Leŭ Kiška. Леў Кішка (XIX).jpg|135пкс|значак|Леў Кішка, мітрапаліт кіеўскі. Невядомы мастак. XIX ст.]][[Файл:Атанасій Шептицький. Атанас Шаптыцкі (XVIII).jpg|135пкс|значак|зьлева|Партрэт япіскапа Атанаса Шаптыцкага. XVIII ст.]][[Файл:Flaryjan Hrabnicki. Флярыян Грабніцкі (1890).jpg|135пкс|значак|Партрэт архіяпіскапа Флярыяна Грэбніцкага. 1890 г.]][[File:Jason Smaharžeŭski. Ясон Смагаржэўскі (1890).jpg|135пкс|значак|зьлева|Ясон Смагаржэўскі, мітрапаліт кіеўскі. 1890 г.]][[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|135пкс|значак|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]] 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 2 і 11 траўня 1607 году ўладальнік Хабнага пан Станіслаў Харлінскі судзіўся з князем [[Януш Астроскі|Янушам Астроскім]] і зь Сьвята-Мікольскім Пустынскім манастыром што да зьбеглых падданых вёскі Даўлядоў адпаведна да новаасаджанай Альшаніцы і Коваліна. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 100, 111, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 3 дымоў osiadłych і з 2 агароднікаў sioła Dowladów нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры і па паўтара злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названыя Даўгляды з рудняй і млынам на два жораны, але зь неверагодна вялікай колькасьцю двароў — ажно 106{{заўвага|Нават, калі б вялося пра колькасьць падданых, а не двароў, для таго часу ўсяроўна зашмат.}}<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. У 1683 годзе, калі добрамі Кіеўскай мітраполіі і Пячэрскай архімандрыі кіраваў чашнік падольскі Самуіл Шумлянскі, брат япіскапа, з 7 дымоў у Даўлядах Пячэрскага манастыра выплачваліся 3 злотыя<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 495</ref>. Згаданыя Даўляды{{заўвага|Назва перайначаная на ''Довсоды''.}} ў рэестры рэвізіі 1686 году палескіх вёсак Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі пры прыняцьці іх ад пана Журакоўскага, войскага галіцкага<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 1. 1470–1700. – С.-Петербург, 1897. № 986</ref>. 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ, у складзе якога і вёска Даўляды. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ з Даўлядамі ў арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Даўляды ў складзе Беласароцкага ключа, як і раней, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом з Белай Сарокай і Даўлядамі, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 25 двароў{{заўвага|Усяго ў вёсцы налічвалася «szesnastka» дыму «i chałup pięć», а 1 дым у той час складалі 320 двароў.}} (×6 — прыкладна 150 жыхароў) вёскі Dowhlady выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 3 злотыя і 26 з паловай грошаў, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 15 зл. і 16 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref> Габрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Даўлядах адпаведна 3, 5 і 7 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392, 712</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Даўлядамі ў складзе Беласароцкага ключа, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Даўляды – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. [[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|зьлева|260пкс|Даўляды на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]] З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што вёска Даўляды з рудняй на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы Даўляды, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Даўлядамі, Белай Сарокай, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Тады ў Даўлядах налічвалася 64 двары<ref name="fn1"/>. На 10-вярстовай мапе Менскай губэрні Ф. Шубэрта 1826 — 1840 гадоў у вёсцы пазначаныя 68 двароў. У парэформавы пэрыяд Даўляды адміністрацыйна належалі да Дзёрнавіцкай воласьці. На 1876 і 1879 год жыхары вёскі працягвалі заставацца прыхаджанамі даўлядоўцы працягвалі заставацца прыхаджанамі Мікалаеўскай царквы ў Белай Сароцы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 463; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 39</ref>. На 1909 год у вёсцы Даўляды налічвалася 74 двары з 544 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 52</ref>. У лютым 1918 году Даўляды занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 20 лістапада 1917 году адбылося абвяшчэньне [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспублікі]] з прэтэнзіяй у тым ліку на Даўляды, якія знаходзіліся пад кантролем Нямецкай імпэрыі. 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Даўляды абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Тэрыторыя Палесься ад [[Берасьце|Берасьця]] да [[Гомель|Гомля]] стала прадметам перамоваў БНР і УНР<ref>Лебедзева В. [https://web.archive.org/web/20081119070727/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/15/15art_lebiedzieva.htm Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.)] // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr. 15.</ref>. Тым часам Даўляды ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету ўлучылі ў часова створаную 15 чэрвеня Палескую губэрню з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзеяла «варта [[Украінская дзяржава|Ўкраінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. З 20 жніўня 1924-га па 1927 год — цэнтар [[сельсавет]]а ў Нараўлянскім раёне ([[Гомельская губэрня]], Расейская СФСР). 4 сьнежня 1926 году вёска ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У 1929 годзе ў вёсцы стварылі [[калгас]], працавала школа і паштовае аддзяленьне. Да 26 ліпеня 1930 г. і з 21 чэрвеня 1935 году ў складзе [[Мазырская акруга|Мазырскай акругі]] БССР. З 20 лютага 1938 году ў складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] БССР. Падчас [[Нямецка-савецкая вайна|нямецка-савецкай вайны]] 1941—1945 гг. нямецкія акупанты забілі 28 жыхароў вёскі. У лістападзе 1943 году ў баях за вёску загінулі 10 савецкіх вайскоўцаў, якіх пахавалі ў брацкай магіле ў цэнтры вёскі. 30 лістапада 1943 г. савецкае войска заняло вёску. На фронце загінулі 70 вяскоўцаў. Ад 8 студзеня 1954 году вёска ў складзе Гомельскай вобласьці БССР. З 25 сьнежня 1962 году ў складзе [[Ельскі раён|Ельскага раёну]] (Гомельская вобласьць). Паводле перапісу 1959 г. налічвала 498 жыхароў. 6 студзеня 1965 г. вёску вярнулі ў склад Нараўлянскага раёну. На пачатак 1986 г. налічвала 183 двары і 474 жыхары, была цэнтрам саўгаспа «Прыпяць». У вёсцы месьціліся 8-гадовая школа, дом культуры, [[бібліятэка]], фэльчарска-акушэрскі пункт, аддзяленьне сувязі, швейная майстэрня і [[крама]]<ref name="fn1"/>. == Забудова == Ад цэнтру вёскі ў некалькі бакоў адыходзяць кароткія вуліцы. На паўночным захадзе дугападобная вуліца. Двухбаковая, драўляная забудова [[Сядзіба|сядзібнага]] тыпу<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * 1986 год — 474 жыхары (183 сям’і і двары) * 1959 год — 498 жыхароў == Славутасьці == Стаянка [[Бронзавы век|бронзавага веку]] і селішча [[Жалезны век|жалезнага веку]] за 1,5 км на поўнач ад вёскі. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Вербавіцкі сельсавет}} {{Нараўлянскі раён}} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] enaufen74biayqcpomck3o61l20z021 0 13363 2621167 2621131 2025-06-22T12:05:21Z Дамінік 64057 /* Карона Каралеўства Польскага */ 2621167 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сарока (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белая Сарока |Лацінка = Biełaja Saroka |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белай Сарокі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1486 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 29 |Шырата сэкундаў = 25 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 7 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 3.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лая Саро́ка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзіла ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 43 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 68 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]); на тэрыторыі [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. Палявая дарога злучае вёску з шашой [[Даўляды]] — [[Бабчын]]. Белая Сарока — даўняе [[сяло]], пазьней [[мястэчка]], зноў сяло ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu»<ref>Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293</ref>}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У пісьмовых крыніцах Белая Сарока ці не ўпершыню згаданая 14 ліпеня 1486 году, калі кароль польскі і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] [[Казімер Ягайлавіч]] перадаў сяло ключніку кіеўскаму Астафію Гарнастаю дзеля выбіраньня пазасталых 40 коп грошаў гаспадарскага доўгу<ref>Lietuvos Metrika. Kn. 4 (1479—1491): Užrašymų knyga 4 / parengė Lina Anužytė. — Vilnius, 2004. С. 47</ref>. На 1514 і 1516 гады маюцца найранейшыя зьвесткі пра Беласароцкую воласьць Кіеўскага павету<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 169, 286</ref>. 23 лістапада 1522 году кароль [[Жыгімонт Стары]] загадаў намесьніку чарнобыльскаму пану Міхайлу Паўшы «''подать дворянину Матфею Заморенку человека путнаго въ Чернобыльскомъ повете въ Белойсороце Мартина Зеньковича и зъ землею Крывскою, на которой тотъ человекъ седить''»<ref>Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 240</ref>. У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, сярод іншых, названая і Беласароцкая нядзеля{{Заўвага|Нядзелі »альбо« чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} ды {{падказка|патужнікі|выканаўцы замкавых павіннасьцяў}} зь сёлаў, што да яе належалі, – [[Даўляды|Даўглядцы]], [[Тоўсты Лес (Кіеўская вобласьць)|Тоўстыя (яны — патужнікі) Лес]], [[Старыя Шапелічы|Шэпелічы]], [[Масаны|Масановічы]], [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкавічы]]{{заўвага|Яшчэ ў пераліку названы Андрон ''у Гатчыну'' (''Гатчыпу''). П. Г. Кляпацкі<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 310</ref> ўважаў, што вядзецца пра патужніка Андрона ў Гажыну. Але Гажын мог належаць хіба да Оўруцкай нядзелі, побач з Антонавічамі, Смалігавічамі, Белым Берагам, а не да Беласароцкай. Магчыма, ў тэксьце публікацыі зьвестка памылкова зрушаная.}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, Белая Сарока ніколі не належала да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132</ref>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]][[Файл:Антонаў на мапе ВКЛ 1613 г.jpg|значак|260пкс|Беласарока на мапе ВКЛ і сумежных рэгіёнаў. 1613 г.]] 12-м сакавіка 1574 году пазначана каралеўская «''Данина мыта во''д''ного Щасному Ха''р''ли''н''ско''му'', хорунжому кие''в''скому, в ыме''н''ю его власно''м'' в селе Белои Сороце в повете Кие''в''скомъ''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 250</ref>. З рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што слабада Беласарока была ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь яе 4 [[агароднікі|агароднікаў]] выбіралася па 6 грошаў, з тутэйшага сьвятара — 2 флярыны падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 2 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]], 1 агародніка і сьвятара ў Белай Сароцы нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры, паўтара і шэсьць злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названае сяло Белая Сарока з 20 дварамі{{заўвага|У гэтай крыніцы па ўсіх паселішчах падаецца неверагодна вялікая колькасьць дароў.}} і царквой<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. [[Файл:Мэтрыка Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы..files.png|значак|зьлева|Тытул мэтрыкі Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759) (2).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]][[Файл:Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г.. Ч. 3. Аб памерлых.png|значак|зьлева|Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 3. Аб памерлых.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]] 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ.. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ у арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Беласароцкі ключ, у тым ліку wieś Białosoroka, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. У матэрыяле Генэральнай візытацыі Брагінскага дэканату 1743 году занатавана, што прыход Сьвята-Мікалаеўскай царквы ў мястэчку Белая Сарока, які ўзначальваў настаяцель а. Кміта (Цімафей?), налічваў усяго{{заўвага|Большасьць іх, бясспрэчна, месьцілася ў вёсцы Даўляды.}} 30 двароў (×6 — каля 180 душ), а верных да споведзі дапушчаных — 139 душ<ref>Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 297-297адв.</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 7 двароў (прыкладна 42 жыхароў) мястэчка Białosoroka выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 1 злоты і паўтары грошы, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 4 зл. і 6 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref>. Ад 1759 году, калі настаяцелем Беласароцкай Мікалаеўскай царквы быў сьвятар Анікій Кмета (Кміта), мэтрычныя кнігі вяліся спраўна, а таму значная іх частка захавалася да нашых дзён. Габрэйскія перапісы 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Беласароцы адпаведна 4 і 5 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Беласароцкім ключом, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|150пкс|значак|зьлева|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]][[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|260пкс|Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.]][[Файл:Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.jpg|значак|Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Беласарока – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што сяло Беласарока на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы сяло, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Белай Сарокай, Даўлядамі, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Празь мястэчка праходзіў гасьцінец зь [[Міхалкі (Мазырскі раён)|Міхалкаў]] у [[Чарнобыль]]<ref name="fn1"/>. У парэформавы пэрыяд Белая Сарока адміністрацыйна належала да Дзёрнавіцкай воласьці. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Мікалаеўскай царквы ў Белай Сароцы названыя настаяцель а. Іаан Белякоўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Стафан Мігай, пазаштатны псаломшчык Іван Смародзкі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 463</ref>. На 1879 год прыход аб'ядноваў 684 верных мужчынскага і 765 жаночага полу зь сяла Белая Сарока, вёсак Даўляды, Надтачэеўка, Вяпры, Рожава, сяла Дзёрнавічы<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 39</ref>. На 1886 год у Белай Сароцы налічваўся 21 двор з 212 жыхарамі, працавалі бровар і 2 смалярні<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 112</ref>. Паводле перапісу 1897 году — 39 двароў, існавалі царква, народная вучэльня, хлебазапасны магазын, карчма. На 1909 год у сяле ў 71 двары было 322 жыхарыі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 23</ref>. === Найноўшы час === За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Белую Сароку занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Белая Сарока ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Белую Сароку вярнулі [[БССР]]. У 1930 годзе тут арганізаваны калгас «Пераможца», працавала кузьня. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы. Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Белай Сароцы налічвалася 64 двары, 215 жыхароў. Акупанты спалілі 36 двароў і загубілі 5 вяскоўцаў. У кастрычніку 1943 году 40 жыхароў вывезьлі на прымусовыя работы ў Нямеччыну. Яшчэ 21 чалавек загінуў на франтах<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 236 — 237, 431</ref><ref name="fn1"/>. З 8 студзеня 1954 году Белая Сарока — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут налічвалася 294 жыхары. На 1986 год у Белай Сароцы было 83 двары, 201 жыжар, працавала пачатковая школа. У складзе саўгасу «Прыпяць» (цэнтар — вёска Даўляды). У зьвязку з радыяцыйным забруджваньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]] усіх жыхароў перасялілі ў чыстыя месцы, пераважна ў вёску [[Бабоўка (Жлобінскі раён)|Бабоўку]]<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1885 год — 212 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 657 чал.; 1959 год — 294 чал.; 1986 год — 201 чал. (усе пераселеныя)<ref name="fn1"/> == Забудова == Плян складаецца з трохі выгнутай, амаль мэрыдыянальнай вуліцы, забудаванай з двух бакоў драўлянымі хатамі. == Турыстычная інфармацыя == === Адметныя мясьціны === Селішча эпохі [[мэзаліт]]у за 1—1,5 км на паўночны захад ад вёскі. === Страчаная спадчына === * Царква Сьвятога Міколы (XVIII ст.; [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Навігацыйная група |назоў = Белая Сарока ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Вербавіцкі сельсавет |Нараўлянскі раён }} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] otd74q8du7lpu16v5qjngynonpx4pof 2621168 2621167 2025-06-22T12:18:46Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621168 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сарока (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белая Сарока |Лацінка = Biełaja Saroka |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белай Сарокі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1486 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 29 |Шырата сэкундаў = 25 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 7 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 3.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лая Саро́ка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзіла ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 43 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 68 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]); на тэрыторыі [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. Палявая дарога злучае вёску з шашой [[Даўляды]] — [[Бабчын]]. Белая Сарока — даўняе [[сяло]], пазьней [[мястэчка]], зноў сяло ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu»<ref>Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293</ref>}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У пісьмовых крыніцах Белая Сарока ці не ўпершыню згаданая 14 ліпеня 1486 году, калі кароль польскі і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] [[Казімер Ягайлавіч]] перадаў сяло ключніку кіеўскаму Астафію Гарнастаю дзеля выбіраньня пазасталых 40 коп грошаў гаспадарскага доўгу<ref>Lietuvos Metrika. Kn. 4 (1479—1491): Užrašymų knyga 4 / parengė Lina Anužytė. — Vilnius, 2004. С. 47</ref>. На 1514 і 1516 гады маюцца найранейшыя зьвесткі пра Беласароцкую воласьць Кіеўскага павету<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 169, 286</ref>. 23 лістапада 1522 году кароль [[Жыгімонт Стары]] загадаў намесьніку чарнобыльскаму пану Міхайлу Паўшы «''подать дворянину Матфею Заморенку человека путнаго въ Чернобыльскомъ повете въ Белойсороце Мартина Зеньковича и зъ землею Крывскою, на которой тотъ человекъ седить''»<ref>Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 240</ref>. У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, сярод іншых, названая і Беласароцкая нядзеля{{Заўвага|Нядзелі »альбо« чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} ды {{падказка|патужнікі|выканаўцы замкавых павіннасьцяў}} зь сёлаў, што да яе належалі, – [[Даўляды|Даўглядцы]], [[Тоўсты Лес (Кіеўская вобласьць)|Тоўстыя (яны — патужнікі) Лес]], [[Старыя Шапелічы|Шэпелічы]], [[Масаны|Масановічы]], [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкавічы]]{{заўвага|Яшчэ ў пераліку названы Андрон ''у Гатчыну'' (''Гатчыпу''). П. Г. Кляпацкі<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 310</ref> ўважаў, што вядзецца пра патужніка Андрона ў Гажыну. Але Гажын мог належаць хіба да Оўруцкай нядзелі, побач з Антонавічамі, Смалігавічамі, Белым Берагам, а не да Беласароцкай. Магчыма, ў тэксьце публікацыі зьвестка памылкова зрушаная.}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, Белая Сарока ніколі не належала да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132</ref>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]][[Файл:Антонаў на мапе ВКЛ 1613 г.jpg|значак|260пкс|Беласарока на мапе ВКЛ і сумежных рэгіёнаў. 1613 г.]] 12-м сакавіка 1574 году пазначана каралеўская «''Данина мыта во''д''ного Щасному Ха''р''ли''н''ско''му'', хорунжому кие''в''скому, в ыме''н''ю его власно''м'' в селе Белои Сороце в повете Кие''в''скомъ''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 250</ref>. З рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што слабада Беласарока была ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь яе 4 [[агароднікі|агароднікаў]] выбіралася па 6 грошаў, з тутэйшага сьвятара — 2 флярыны падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 2 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]], 1 агародніка і сьвятара ў Белай Сароцы нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры, паўтара і шэсьць злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названае сяло Белая Сарока з 20 дварамі{{заўвага|У гэтай крыніцы па ўсіх паселішчах падаецца неверагодна вялікая колькасьць дароў.}} і царквой<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. [[Файл:Мэтрыка Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы..files.png|значак|зьлева|Тытул мэтрыкі Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759) (2).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]][[Файл:Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г.. Ч. 3. Аб памерлых.png|значак|зьлева|Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 3. Аб памерлых.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]] 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ.. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ у арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Беласароцкі ключ, у тым ліку wieś Białosoroka, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. У матэрыяле Генэральнай візытацыі Брагінскага дэканату 1743 году занатавана, што прыход Сьвята-Мікалаеўскай царквы ў мястэчку Белая Сарока, які ўзначальваў настаяцель а. Кміта (Цімафей?), налічваў усяго{{заўвага|Большасьць іх, бясспрэчна, месьцілася ў вёсцы Даўляды.}} 30 двароў (×6 — каля 180 душ), а верных да споведзі дапушчаных — 139 душ<ref>Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 297-297адв.</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 7 двароў (прыкладна 42 жыхароў) мястэчка Białosoroka выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 1 злоты і паўтары грошы, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 4 зл. і 6 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref>. Ад 1759 году, калі настаяцелем Беласароцкай Мікалаеўскай царквы быў сьвятар Анікій Кмета (Кміта), мэтрычныя кнігі вяліся спраўна, а таму значная іх частка захавалася да нашых дзён. Габрэйскія перапісы 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Беласароцы адпаведна 4 і 5 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Беласароцкім ключом, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|150пкс|значак|зьлева|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]][[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|260пкс|Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.]][[Файл:Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.jpg|значак|Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Беласарока – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што сяло Беласарока на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы сяло, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Белай Сарокай, Даўлядамі, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Празь мястэчка праходзіў гасьцінец зь [[Міхалкі (Мазырскі раён)|Міхалкаў]] у [[Чарнобыль]]<ref name="fn1"/>. На мапе 10-вёрстцы Ф. Шубэрта 1826 — 1840 гадоў у Белай Сароцы пазначаныя 22 двары. У парэформавы пэрыяд Белая Сарока адміністрацыйна належала да Дзёрнавіцкай воласьці. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Мікалаеўскай царквы ў Белай Сароцы названыя настаяцель а. Іаан Белякоўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Стафан Мігай, пазаштатны псаломшчык Іван Смародзкі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 463</ref>. На 1879 год прыход аб'ядноваў 684 верных мужчынскага і 765 жаночага полу зь сяла Белая Сарока, вёсак Даўляды, Надтачэеўка, Вяпры, Рожава, сяла Дзёрнавічы<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 39</ref>. На 1886 год у Белай Сароцы налічваўся 21 двор з 212 жыхарамі, працавалі бровар і 2 смалярні<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 112</ref>. Паводле перапісу 1897 году — 39 двароў, існавалі царква, народная вучэльня, хлебазапасны магазын, карчма. На 1909 год у сяле ў 71 двары было 322 жыхарыі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 23</ref>. === Найноўшы час === За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Белую Сароку занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Белая Сарока ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Белую Сароку вярнулі [[БССР]]. У 1930 годзе тут арганізаваны калгас «Пераможца», працавала кузьня. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы. Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Белай Сароцы налічвалася 64 двары, 215 жыхароў. Акупанты спалілі 36 двароў і загубілі 5 вяскоўцаў. У кастрычніку 1943 году 40 жыхароў вывезьлі на прымусовыя работы ў Нямеччыну. Яшчэ 21 чалавек загінуў на франтах<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 236 — 237, 431</ref><ref name="fn1"/>. З 8 студзеня 1954 году Белая Сарока — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут налічвалася 294 жыхары. На 1986 год у Белай Сароцы было 83 двары, 201 жыжар, працавала пачатковая школа. У складзе саўгасу «Прыпяць» (цэнтар — вёска Даўляды). У зьвязку з радыяцыйным забруджваньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]] усіх жыхароў перасялілі ў чыстыя месцы, пераважна ў вёску [[Бабоўка (Жлобінскі раён)|Бабоўку]]<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1885 год — 212 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 657 чал.; 1959 год — 294 чал.; 1986 год — 201 чал. (усе пераселеныя)<ref name="fn1"/> == Забудова == Плян складаецца з трохі выгнутай, амаль мэрыдыянальнай вуліцы, забудаванай з двух бакоў драўлянымі хатамі. == Турыстычная інфармацыя == === Адметныя мясьціны === Селішча эпохі [[мэзаліт]]у за 1—1,5 км на паўночны захад ад вёскі. === Страчаная спадчына === * Царква Сьвятога Міколы (XVIII ст.; [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Навігацыйная група |назоў = Белая Сарока ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Вербавіцкі сельсавет |Нараўлянскі раён }} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] 0wtr1h67fhvs08m73fm9sa1n6qiwyse 2621169 2621168 2025-06-22T12:22:17Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621169 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сарока (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белая Сарока |Лацінка = Biełaja Saroka |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белай Сарокі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1486 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 29 |Шырата сэкундаў = 25 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 7 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 3.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лая Саро́ка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзіла ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 43 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 68 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]); на тэрыторыі [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. Палявая дарога злучае вёску з шашой [[Даўляды]] — [[Бабчын]]. Белая Сарока — даўняе [[сяло]], пазьней [[мястэчка]], зноў сяло ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu»<ref>Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293</ref>}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У пісьмовых крыніцах Белая Сарока ці не ўпершыню згаданая 14 ліпеня 1486 году, калі кароль польскі і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] [[Казімер Ягайлавіч]] перадаў сяло ключніку кіеўскаму Астафію Гарнастаю дзеля выбіраньня пазасталых 40 коп грошаў гаспадарскага доўгу<ref>Lietuvos Metrika. Kn. 4 (1479—1491): Užrašymų knyga 4 / parengė Lina Anužytė. — Vilnius, 2004. С. 47</ref>. На 1514 і 1516 гады маюцца найранейшыя зьвесткі пра Беласароцкую воласьць Кіеўскага павету<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 169, 286</ref>. 23 лістапада 1522 году кароль [[Жыгімонт Стары]] загадаў намесьніку чарнобыльскаму пану Міхайлу Паўшы «''подать дворянину Матфею Заморенку человека путнаго въ Чернобыльскомъ повете въ Белойсороце Мартина Зеньковича и зъ землею Крывскою, на которой тотъ человекъ седить''»<ref>Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 240</ref>. У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, сярод іншых, названая і Беласароцкая нядзеля{{Заўвага|Нядзелі »альбо« чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} ды {{падказка|патужнікі|выканаўцы замкавых павіннасьцяў}} зь сёлаў, што да яе належалі, – [[Даўляды|Даўглядцы]], [[Тоўсты Лес (Кіеўская вобласьць)|Тоўстыя (яны — патужнікі) Лес]], [[Старыя Шапелічы|Шэпелічы]], [[Масаны|Масановічы]], [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкавічы]]{{заўвага|Яшчэ ў пераліку названы Андрон ''у Гатчыну'' (''Гатчыпу''). П. Г. Кляпацкі<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 310</ref> ўважаў, што вядзецца пра патужніка Андрона ў Гажыну. Але Гажын мог належаць хіба да Оўруцкай нядзелі, побач з Антонавічамі, Смалігавічамі, Белым Берагам, а не да Беласароцкай. Магчыма, ў тэксьце публікацыі зьвестка памылкова зрушаная.}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, Белая Сарока ніколі не належала да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132</ref>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]][[Файл:Антонаў на мапе ВКЛ 1613 г.jpg|значак|260пкс|Беласарока на мапе ВКЛ і сумежных рэгіёнаў. 1613 г.]] 12-м сакавіка 1574 году пазначана каралеўская «''Данина мыта во''д''ного Щасному Ха''р''ли''н''ско''му'', хорунжому кие''в''скому, в ыме''н''ю его власно''м'' в селе Белои Сороце в повете Кие''в''скомъ''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 250</ref>. З рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што слабада Беласарока была ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь яе 4 [[агароднікі|агароднікаў]] выбіралася па 6 грошаў, з тутэйшага сьвятара — 2 флярыны падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 2 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]], 1 агародніка і сьвятара ў Белай Сароцы нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры, паўтара і шэсьць злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названае сяло Белая Сарока з 20 дварамі{{заўвага|У гэтай крыніцы па ўсіх паселішчах падаецца неверагодна вялікая колькасьць дароў.}} і царквой<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. [[Файл:Мэтрыка Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы..files.png|значак|зьлева|Тытул мэтрыкі Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759) (2).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]][[Файл:Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г.. Ч. 3. Аб памерлых.png|значак|зьлева|Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 3. Аб памерлых.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]] 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ.. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ у арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Беласароцкі ключ, у тым ліку wieś Białosoroka, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. У матэрыяле Генэральнай візытацыі Брагінскага дэканату 1743 году занатавана, што прыход Сьвята-Мікалаеўскай царквы ў мястэчку Белая Сарока, які ўзначальваў настаяцель а. Кміта (Цімафей?), налічваў усяго{{заўвага|Большасьць іх, бясспрэчна, месьцілася ў вёсцы Даўляды.}} 30 двароў (×6 — каля 180 душ), а верных да споведзі дапушчаных — 139 душ<ref>Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 297-297адв.</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 7 двароў (прыкладна 42 жыхароў) мястэчка Białosoroka выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 1 злоты і паўтары грошы, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 4 зл. і 6 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref>. Ад 1759 году, калі настаяцелем Беласароцкай Мікалаеўскай царквы быў сьвятар Анікій Кмета (Кміта), мэтрычныя кнігі вяліся спраўна, а таму значная іх частка захавалася да нашых дзён. Габрэйскія перапісы 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Беласароцы адпаведна 4 і 5 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Беласароцкім ключом, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|150пкс|значак|зьлева|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]][[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|260пкс|Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]][[Файл:Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.jpg|значак|Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Беласарока – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што сяло Беласарока на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы сяло, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Белай Сарокай, Даўлядамі, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Празь мястэчка праходзіў гасьцінец зь [[Міхалкі (Мазырскі раён)|Міхалкаў]] у [[Чарнобыль]]<ref name="fn1"/>. На мапе 10-вёрстцы Ф. Шубэрта 1826 — 1840 гадоў у Белай Сароцы пазначаныя 22 двары. У парэформавы пэрыяд Белая Сарока адміністрацыйна належала да Дзёрнавіцкай воласьці. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Мікалаеўскай царквы ў Белай Сароцы названыя настаяцель а. Іаан Белякоўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Стафан Мігай, пазаштатны псаломшчык Іван Смародзкі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 463</ref>. На 1879 год прыход аб'ядноваў 684 верных мужчынскага і 765 жаночага полу зь сяла Белая Сарока, вёсак Даўляды, Надтачэеўка, Вяпры, Рожава, сяла Дзёрнавічы<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 39</ref>. На 1886 год у Белай Сароцы налічваўся 21 двор з 212 жыхарамі, працавалі бровар і 2 смалярні<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 112</ref>. Паводле перапісу 1897 году — 39 двароў, існавалі царква, народная вучэльня, хлебазапасны магазын, карчма. На 1909 год у сяле ў 71 двары было 322 жыхарыі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 23</ref>. === Найноўшы час === За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Белую Сароку занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Белая Сарока ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Белую Сароку вярнулі [[БССР]]. У 1930 годзе тут арганізаваны калгас «Пераможца», працавала кузьня. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы. Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Белай Сароцы налічвалася 64 двары, 215 жыхароў. Акупанты спалілі 36 двароў і загубілі 5 вяскоўцаў. У кастрычніку 1943 году 40 жыхароў вывезьлі на прымусовыя работы ў Нямеччыну. Яшчэ 21 чалавек загінуў на франтах<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 236 — 237, 431</ref><ref name="fn1"/>. З 8 студзеня 1954 году Белая Сарока — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут налічвалася 294 жыхары. На 1986 год у Белай Сароцы было 83 двары, 201 жыжар, працавала пачатковая школа. У складзе саўгасу «Прыпяць» (цэнтар — вёска Даўляды). У зьвязку з радыяцыйным забруджваньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]] усіх жыхароў перасялілі ў чыстыя месцы, пераважна ў вёску [[Бабоўка (Жлобінскі раён)|Бабоўку]]<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1885 год — 212 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 657 чал.; 1959 год — 294 чал.; 1986 год — 201 чал. (усе пераселеныя)<ref name="fn1"/> == Забудова == Плян складаецца з трохі выгнутай, амаль мэрыдыянальнай вуліцы, забудаванай з двух бакоў драўлянымі хатамі. == Турыстычная інфармацыя == === Адметныя мясьціны === Селішча эпохі [[мэзаліт]]у за 1—1,5 км на паўночны захад ад вёскі. === Страчаная спадчына === * Царква Сьвятога Міколы (XVIII ст.; [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Навігацыйная група |назоў = Белая Сарока ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Вербавіцкі сельсавет |Нараўлянскі раён }} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] 4dlgtn6w79koxm5ipmtxytoeqktqtk2 2621171 2621169 2025-06-22T12:30:10Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621171 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сарока (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белая Сарока |Лацінка = Biełaja Saroka |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белай Сарокі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1486 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 29 |Шырата сэкундаў = 25 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 7 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 3.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лая Саро́ка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 246.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Прыпяць|Прыпяці]]. Уваходзіла ў склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 43 км на паўднёвы ўсход ад [[Нароўля|Нароўлі]], за 68 км ад чыгуначнай станцыі [[Ельск]] (лінія [[Каленкавічы]] — [[Оўруч]]); на тэрыторыі [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка]]. Палявая дарога злучае вёску з шашой [[Даўляды]] — [[Бабчын]]. Белая Сарока — даўняе [[сяло]], пазьней [[мястэчка]], зноў сяло ў частцы [[Палесьсе|Палесься]]{{Заўвага|«Ono Pinsk, Owrucze, Mozyr etc. na Polesiu»<ref>Документы объясняющие историю Западно-Русского края и его отношение к России и Польше. — С.-Петербург, 1865. С. 292, 293</ref>}}, што на самай поўначы [[Кіеўскае ваяводзтва|гістарычнай Кіеўшчыны]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === У пісьмовых крыніцах Белая Сарока ці не ўпершыню згаданая 14 ліпеня 1486 году, калі кароль польскі і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] [[Казімер Ягайлавіч]] перадаў сяло ключніку кіеўскаму Астафію Гарнастаю дзеля выбіраньня пазасталых 40 коп грошаў гаспадарскага доўгу<ref>Lietuvos Metrika. Kn. 4 (1479—1491): Užrašymų knyga 4 / parengė Lina Anužytė. — Vilnius, 2004. С. 47</ref>. На 1514 і 1516 гады маюцца найранейшыя зьвесткі пра Беласароцкую воласьць Кіеўскага павету<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 169, 286</ref>. 23 лістапада 1522 году кароль [[Жыгімонт Стары]] загадаў намесьніку чарнобыльскаму пану Міхайлу Паўшы «''подать дворянину Матфею Заморенку человека путнаго въ Чернобыльскомъ повете въ Белойсороце Мартина Зеньковича и зъ землею Крывскою, на которой тотъ человекъ седить''»<ref>Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 240</ref>. У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года, сярод іншых, названая і Беласароцкая нядзеля{{Заўвага|Нядзелі »альбо« чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} ды {{падказка|патужнікі|выканаўцы замкавых павіннасьцяў}} зь сёлаў, што да яе належалі, – [[Даўляды|Даўглядцы]], [[Тоўсты Лес (Кіеўская вобласьць)|Тоўстыя (яны — патужнікі) Лес]], [[Старыя Шапелічы|Шэпелічы]], [[Масаны|Масановічы]], [[Кажушкі (Гомельская вобласьць)|Кажушкавічы]]{{заўвага|Яшчэ ў пераліку названы Андрон ''у Гатчыну'' (''Гатчыпу''). П. Г. Кляпацкі<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 310</ref> ўважаў, што вядзецца пра патужніка Андрона ў Гажыну. Але Гажын мог належаць хіба да Оўруцкай нядзелі, побач з Антонавічамі, Смалігавічамі, Белым Берагам, а не да Беласароцкай. Магчыма, ў тэксьце публікацыі зьвестка памылкова зрушаная.}}<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Беласароцкая воласьць{{заўвага|Насуперак таму, што напісана С. В. Марцэлевым, Белая Сарока ніколі не належала да [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]].<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132</ref>}}) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Боньча паноў Харлінскіх]][[Файл:Антонаў на мапе ВКЛ 1613 г.jpg|значак|260пкс|Беласарока на мапе ВКЛ і сумежных рэгіёнаў. 1613 г.]] 12-м сакавіка 1574 году пазначана каралеўская «''Данина мыта во''д''ного Щасному Ха''р''ли''н''ско''му'', хорунжому кие''в''скому, в ыме''н''ю его власно''м'' в селе Белои Сороце в повете Кие''в''скомъ''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 250</ref>. З рэестру Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзенага 21 чэрвеня 1581 году каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, вынікае, што слабада Беласарока была ўласнасьцю пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага. Зь яе 4 [[агароднікі|агароднікаў]] выбіралася па 6 грошаў, з тутэйшага сьвятара — 2 флярыны падатку<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 37</ref>. 26 чэрвеня 1600 году Шчасны Харлінскі запісаў усе свае маёнткі сынам Станіславу, Мікалаю і Рыгору з абавязкам выплаты іхным сёстрам па 3 000 польскіх злотых. Сярод добраў названыя вёска Даўляды з рачным перавозам і сяло Беласарока з млынам па-над Прыпяцю, якія дасталіся Станіславу. 10 жніўня 1624 году, на заяву архімандрыта кіева-пячэрскага Елісея Плетэніцкага і капітулы, складзены судовы дэкрэт аб наезьдзе падданых Станіслава Харлінскага з Даўлядоў і Белай Сарокі на манастырскую Амялянаўшчыну<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. — Warszawa, 1894. S. 61 — 62, 377</ref>. Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва, у 1628 годзе з 2 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]], 1 агародніка і сьвятара ў Белай Сароцы нябожчыка пана Мікалая Стэцкага, цівуна кіеўскага, нашчадкамі якога апекаваўся пан Хведар Станецкі, выплачвалася адпаведна па тры, паўтара і шэсьць злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 381</ref>. 10 траўня 1682 году, кароль [[Ян Сабескі]], зважаючы на страту Кіева ў войнах з Расеяй, дзеля чаго добры Кіева-Пячэрскага манастыра пазбавіліся гаспадароў, падараваў іх адміністратару Кіеўскай мітраполіі япіскапу львоўскаму і галіцкаму Іосіфу Шумлянскаму. Надалей яны пазначаліся, як прыналежныя манастыру, хіба намінальна. У пераліку сёлаў япіскапа, складзеным у ліпені т. г., названае сяло Белая Сарока з 20 дварамі{{заўвага|У гэтай крыніцы па ўсіх паселішчах падаецца неверагодна вялікая колькасьць дароў.}} і царквой<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 10. – Киев, 1904. С. 357—363</ref>. [[Файл:Мэтрыка Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы..files.png|значак|зьлева|Тытул мэтрыкі Беласароцкай Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 2. Шлюбы.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759) (2).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]][[Файл:Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г.. Ч. 3. Аб памерлых.png|значак|зьлева|Мэтрыка Мікалаеўскай царквы 1759 г. Ч. 3. Аб памерлых.]][[Файл:Biełaja Saroka. Белая Сарока (1759).jpg|значак|260пкс|Царква, 1759 г.]] 16 сакавіка 1706 году япіскап львоўскі і галіцкі Іосіф Шумлянскі за 6 300 злотых перадаў у трохгадовую арэнду братавай удаве Аляксандры Шумлянскай Беласароцкі ключ.. 28 днём лістапада 1714 году датаваны кантракт, падпісаны ў Даўлядах паміж мітрапалітам кіеўскім [[Леў Кішка|Львом Кішкам]] і пісарам земскім мазырскім Тэафілам Лянкевічам-Іпагорскім на трохгадовую арэнду Беласароцкага ключа за 510 бітых талераў. 2 жніўня 1717 году мітрапаліт Леў Кішка аддаў Беласароцкі ключ у арэнду на тры гады харунжаму кіеўскаму Казімеру Стэцкаму за сымбалічныя 170 злотых. 12 сакавіка 1728 году пазначаны запіс у кнізе Оўруцкага гродзкага суда аб уводзе ў валоданьне Беласароцкім ключом наміната і адміністратара Кіеўскай мітраполіі япіскапа Атанаса Шаптыцкага<ref>Описание архива. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1111, 1161, 1179, 1268</ref>. На 1734 год Беласароцкі ключ, у тым ліку wieś Białosoroka, належаў Кіеўскай мітраполіі<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. У матэрыяле Генэральнай візытацыі Брагінскага дэканату 1743 году занатавана, што прыход Сьвята-Мікалаеўскай царквы ў мястэчку Белая Сарока, які ўзначальваў настаяцель а. Кміта (Цімафей?), налічваў усяго{{заўвага|Большасьць іх, бясспрэчна, месьцілася ў вёсцы Даўляды.}} 30 двароў (×6 — каля 180 душ), а верных да споведзі дапушчаных — 139 душ<ref>Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 297-297адв.</ref>. Згодна зь земскай кнігай Кіеўскага ваяводзтва, 23 студзеня 1747 году ў валоданьне маёнткамі Кіеўскай мітраполіі і Кіева-Пячэрскай архімандрыі, у тым ліку Беласароцкім ключом, уведзены новы адміністратар архіепіскап [[Флярыян Грабніцкі|Флярыян Грэбніцкі]]<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов. Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1444</ref>. У 1754 годзе з 7 двароў (прыкладна 42 жыхароў) мястэчка Białosoroka выплачваліся «''do grodu''» (Оўруцкага замку) 1 злоты і паўтары грошы, «''na milicję''» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 4 зл. і 6 гр.<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 170</ref>. Ад 1759 году, калі настаяцелем Беласароцкай Мікалаеўскай царквы быў сьвятар Анікій Кмета (Кміта), мэтрычныя кнігі вяліся спраўна, а таму значная іх частка захавалася да нашых дзён. Габрэйскія перапісы 1778 і 1784 гадоў засьведчылі пражываньне ў Беласароцы адпаведна 4 і 5 плацельшчыкаў пагалоўшчыны (głow), што належалі да Чарнобыльскага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. – Киев, 1890. С. 303, 392</ref>. 14-21 кастрычніка 1780 году возны генэрал ваяводзтва Кіеўскага «i innych» Базыль Валынец увёў у валоданьне маёнткамі, у тым ліку Беласароцкім ключом, новага кіеўскага мітрапаліта і адміністратара Кіева-Пячэрскай архімандрыі Ясона Смагаржэўскага. У канцы дакумэнту возны, ня ўмеючы пісаць, добрасумленна «''znak krzyża świętego położył''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648–1798). — Киев, 1871. С. 642 — 644</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[File:Teadosi Rastocki. Тэадосі Растоцкі (1891).jpg|150пкс|значак|зьлева|Партрэт Тэадосія Растоцкага. 1891 г.]][[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|260пкс|Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]][[Файл:Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.jpg|значак|Прыход царквы ў Белай Сароцы на 1864 г.]] У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Беласарока – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах рэвізіі 1795 году, вядома, што сяло Беласарока на той час была ўласнасьцю Кіеўскай мітраполіі ў асобе яе галавы [[Тэадосі Растоцкі|Тэадосія Растоцкага]]<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71</ref>. Але ўжо ў 1796 годзе ў мэтрычных кнігах Беласароцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы сяло, іншыя паселішчы ключа і прыхода, названыя прыналежнымі да казённага ведамства. Згодна з мэтрыкамі 1797 — 1802 гг., усе яны сталі ўласнасьцю расейскага генэрала графа (фон) Сакена. У запісе тае ж царквы 1832 г. сказана, што Белай Сарокай, Даўлядамі, Вяпрамі і інш. валодаў граф Арлоў<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп 13. Спр. 350, 493, 494 — 500</ref>. У рэвізіі 1834 году уладальнікам добраў названы пан Горват. Празь мястэчка праходзіў гасьцінец зь [[Міхалкі (Мазырскі раён)|Міхалкаў]] у [[Чарнобыль]]<ref name="fn1"/>. На 10-вярстовай мапе Менскай губэрні Ф. Шубэрта 1826-1840 гадоў у Белай Сароцы пазначаныя 22 двары. У парэформавы пэрыяд Белая Сарока адміністрацыйна належала да Дзёрнавіцкай воласьці. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Мікалаеўскай царквы ў Белай Сароцы названыя настаяцель а. Іаан Белякоўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Стафан Мігай, пазаштатны псаломшчык Іван Смародзкі<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 463</ref>. На 1879 год прыход аб'ядноваў 684 верных мужчынскага і 765 жаночага полу зь сяла Белая Сарока, вёсак Даўляды, Надтачэеўка, Вяпры, Рожава, сяла Дзёрнавічы<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. – Минск, 1879. С. 39</ref>. На 1886 год у Белай Сароцы налічваўся 21 двор з 212 жыхарамі, працавалі бровар і 2 смалярні<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 112</ref>. Паводле перапісу 1897 году — 39 двароў, існавалі царква, народная вучэльня, хлебазапасны магазын, карчма. На 1909 год у сяле ў 71 двары было 322 жыхарыі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 23</ref>. === Найноўшы час === За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Белую Сароку занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Белая Сарока ў складзе Дзёрнавіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У 1924 годзе Белую Сароку вярнулі [[БССР]]. У 1930 годзе тут арганізаваны калгас «Пераможца», працавала кузьня. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы. Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Белай Сароцы налічвалася 64 двары, 215 жыхароў. Акупанты спалілі 36 двароў і загубілі 5 вяскоўцаў. У кастрычніку 1943 году 40 жыхароў вывезьлі на прымусовыя работы ў Нямеччыну. Яшчэ 21 чалавек загінуў на франтах<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 236 — 237, 431</ref><ref name="fn1"/>. З 8 студзеня 1954 году Белая Сарока — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут налічвалася 294 жыхары. На 1986 год у Белай Сароцы было 83 двары, 201 жыжар, працавала пачатковая школа. У складзе саўгасу «Прыпяць» (цэнтар — вёска Даўляды). У зьвязку з радыяцыйным забруджваньнем па [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофе на Чарнобыльскай АЭС]] усіх жыхароў перасялілі ў чыстыя месцы, пераважна ў вёску [[Бабоўка (Жлобінскі раён)|Бабоўку]]<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * '''XIX стагодзьдзе''': 1885 год — 212 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1908 год — 657 чал.; 1959 год — 294 чал.; 1986 год — 201 чал. (усе пераселеныя)<ref name="fn1"/> == Забудова == Плян складаецца з трохі выгнутай, амаль мэрыдыянальнай вуліцы, забудаванай з двух бакоў драўлянымі хатамі. == Турыстычная інфармацыя == === Адметныя мясьціны === Селішча эпохі [[мэзаліт]]у за 1—1,5 км на паўночны захад ад вёскі. === Страчаная спадчына === * Царква Сьвятога Міколы (XVIII ст.; [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Навігацыйная група |назоў = Белая Сарока ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Вербавіцкі сельсавет |Нараўлянскі раён }} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] 5m0aq1rwhlziyk10pxvr0v238nzg33g 0 13364 2621193 2569914 2025-06-22T17:43:26Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ 2621193 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Белы Бераг}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белы Бераг |Лацінка = Bieły Bierah |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белага Берагу |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1532 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 40 |Шырата сэкундаў = 44 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 30 |Даўгата сэкундаў = 18 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лы Бе́раг'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 242.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Славечна|Славечны]]. Уваходзіў у склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Ці не найраней сяло Белы Бераг ўпамінаецца ў лісьце караля [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму (Любецкаму), датаваным 3-м сакавіка 1532 году{{заўвага|Не з XVII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132 – 133</ref>}}<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. Дадатак. С. 69 – 70 (арыгінал: Російський державний архів давніх актів. Ф. 389 (Литовська метрика). Оп. 1. Од. зб. 17. Арк. 251 зв. – 252)</ref>:{{пачатак цытаты}}''Жикгимонт Божю милостю корол'' ''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ [[Сямён Палазовіч|Семенъ Полозовичъ]] наимя [[Хабнае|Ухобное]], Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Новоселки]] а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімер Ягайлавіч|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандар Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими…'' ''П(и)сан y Кракове под лет(а) Бож(е)(г)(о) нарож(е)(н)(я) 1000 пят|сот 32 м(е)с(я)ца марта 3 ден, инъдикт 5 Михаило писаръ''{{канец цытаты}}У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года сярод {{падказка|патужнікаў|выканаўцаў замкавых павіннасьцяў}} з паселішчаў нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзяляліся Чарнобыльская і Оўруцкая воласьці (званыя калі-нікалі паветамі), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} [[Оўруч|Оўруцкай]] воласьці названыя і Белабярэжцы на Прыпяці (у іншым выпадку Белы Бераг) паноў Сурынаў<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. У адпаведнай жа люстрацыі Оўруцкага замку 1552 года{{заўвага|У. Б. Антановіч, укладальнік гэтага тому дакумэнтаў, датаваў яе 1545 годам. Але апісаньні іншых «украинных замков» — Мазырскага, Чарнобыльскага, Асьцёрскага, Віньніцкага, Чаркаскага — пазначаныя 1552 г. І для Оўруцкага гэты год цалкам прыймальны, бо Іосіф Халецкі тады заставаўся дзяржаўцам, а люстрацыя праведзена пры ім.}} засьведчана, што сяло Белыя Берагі належала панам Станіславу і Няміру Сурынавічам; з 3 службаў{{Заўвага|1 службу складалі 2 двары і болей.|}} людзей да замку ішло 6 кадзей мядовай даніны<ref>Архив ЮЗР. Ч. 4. Т. І. Акты о происхождении шляхетских родов в Юго-Западной России. — Киев, 1867. С. 35, 45</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Вербавічы, Канатоп, Грыдні, Белы Бераг і Рудня на схематычнам пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|зьлева|Вербкавічы, Канатоп, Грыдні, Белы Бераг і Рудня на схематычнам пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]] У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Белы Бераг апынуўся ў межах [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], ад 3 траўня 1795 году ў адноўленым [[Мазырскі павет (Расейская імпэрыя)|Мазырскім]] павеце Менскага намесьніцтва, з 12 сьнежня 1796 [[Губэрня|губэрні]], з 29 жніўня 1797 году далучаны да [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] той самай [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. У парэформавы пэрыяд вёска Белы Бераг адміністрацыйна належала да Нараўлянскай воласьці. Паводле перапісу 1897 году, у вёсцы Белы Бераг налічвўся 31 двор з 170 жыхарамі<ref name="fn1"/>. На 1909 год колькасьць двароў павялічылася да 49, жыхароў — да 335<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 7</ref>. У кліравой ведамасьці Вербавіцкай Параскевіцкай царквы за 1913 год паведамляецца, што ў Белым Беразе было 36 двароў, а ў іх — 144 душы мужчынскага і 148 жаночага полу верных, у Рудні Белабярэскай — 52 і 1/2 двара з 210 і 226 душамі верных<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41158. А. 92</ref>. У лютым 1918 году Белы Бераг занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 20 лістапада 1917 году адбылося абвяшчэньне [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспублікі]] з прэтэнзіяй у тым ліку на Белы Бераг, якія знаходзіліся пад кантролем Нямецкай імпэрыі. 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Белы Бераг абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Тэрыторыя Палесься ад [[Берасьце|Берасьця]] да [[Гомель|Гомля]] стала прадметам перамоваў БНР і УНР<ref>Лебедзева В. [https://web.archive.org/web/20081119070727/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/15/15art_lebiedzieva.htm Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.)] // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr. 15.</ref>. Тым часам Белы Бераг у складзе Нараўлянскай воласьці Рэчыцкага павету ўлучылі ў часова створаную 15 чэрвеня Палескую губэрню з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзеяла «варта [[Украінская дзяржава|Ўкраінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 29 сьнежня 2011 году вёска ліквідаваная рашэньнем Нараўлянскага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20211004221732/https://pravo.by/pdf/2012-17/2012_17_9_47506.pdf «Об упразднении деревни Белый Берег Вербовичского сельсовета Наровлянского района». Решение Наровлянского районного Совета депутатов от 29 декабря 2011 г. № 73]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 3 чалавекі * 2010 год — 3 чалавекі == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Вербавіцкі сельсавет}} {{Нараўлянскі раён}} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] 2f4tmz7d5i846x9m9o1k6lrgc7e5rig 2621194 2621193 2025-06-22T17:46:48Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ 2621194 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Белы Бераг}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белы Бераг |Лацінка = Bieły Bierah |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белага Берагу |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1532 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 40 |Шырата сэкундаў = 44 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 30 |Даўгата сэкундаў = 18 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лы Бе́раг'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 242.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Славечна|Славечны]]. Уваходзіў у склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Ці не найраней сяло Белы Бераг ўпамінаецца ў лісьце караля [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму (Любецкаму), датаваным 3-м сакавіка 1532 году{{заўвага|Не з XVII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132 – 133</ref>}}<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. Дадатак. С. 69 – 70 (арыгінал: Російський державний архів давніх актів. Ф. 389 (Литовська метрика). Оп. 1. Од. зб. 17. Арк. 251 зв. – 252)</ref>:{{пачатак цытаты}}''Жикгимонт Божю милостю корол'' ''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану [[Андрэй Неміровіч|Андрею Якубовичу Немировича]]. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ [[Сямён Палазовіч|Семенъ Полозовичъ]] наимя [[Хабнае|Ухобное]], Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Новоселки]] а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімер Ягайлавіч|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандар Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими…'' ''П(и)сан y Кракове под лет(а) Бож(е)(г)(о) нарож(е)(н)(я) 1000 пят|сот 32 м(е)с(я)ца марта 3 ден, инъдикт 5 Михаило писаръ''{{канец цытаты}}У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года сярод {{падказка|патужнікаў|выканаўцаў замкавых павіннасьцяў}} з паселішчаў нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзяляліся Чарнобыльская і Оўруцкая воласьці (званыя калі-нікалі паветамі), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} [[Оўруч|Оўруцкай]] воласьці названыя і Белабярэжцы на Прыпяці (у іншым выпадку Белы Бераг) паноў Сурынаў<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. У адпаведнай жа люстрацыі Оўруцкага замку 1552 года{{заўвага|У. Б. Антановіч, укладальнік гэтага тому дакумэнтаў, датаваў яе 1545 годам. Але апісаньні іншых «украинных замков» — Мазырскага, Чарнобыльскага, Асьцёрскага, Віньніцкага, Чаркаскага — пазначаныя 1552 г. І для Оўруцкага гэты год цалкам прыймальны, бо Іосіф Халецкі тады заставаўся дзяржаўцам, а люстрацыя праведзена пры ім.}} засьведчана, што сяло Белыя Берагі належала панам Станіславу і Няміру Сурынавічам; з 3 службаў{{Заўвага|1 службу складалі 2 двары і болей.|}} людзей да замку ішло 6 кадзей мядовай даніны<ref>Архив ЮЗР. Ч. 4. Т. І. Акты о происхождении шляхетских родов в Юго-Западной России. — Киев, 1867. С. 35, 45</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Вербавічы, Канатоп, Грыдні, Белы Бераг і Рудня на схематычнам пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|зьлева|Вербкавічы, Канатоп, Грыдні, Белы Бераг і Рудня на схематычнам пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]] У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Белы Бераг апынуўся ў межах [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], ад 3 траўня 1795 году ў адноўленым [[Мазырскі павет (Расейская імпэрыя)|Мазырскім]] павеце Менскага намесьніцтва, з 12 сьнежня 1796 [[Губэрня|губэрні]], з 29 жніўня 1797 году далучаны да [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] той самай [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. У парэформавы пэрыяд вёска Белы Бераг адміністрацыйна належала да Нараўлянскай воласьці. Паводле перапісу 1897 году, у вёсцы Белы Бераг налічвўся 31 двор з 170 жыхарамі<ref name="fn1"/>. На 1909 год колькасьць двароў павялічылася да 49, жыхароў — да 335<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 7</ref>. У кліравой ведамасьці Вербавіцкай Параскевіцкай царквы за 1913 год паведамляецца, што ў Белым Беразе было 36 двароў, а ў іх — 144 душы мужчынскага і 148 жаночага полу верных, у Рудні Белабярэскай — 52 і 1/2 двара з 210 і 226 душамі верных<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41158. А. 92</ref>. У лютым 1918 году Белы Бераг занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 20 лістапада 1917 году адбылося абвяшчэньне [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспублікі]] з прэтэнзіяй у тым ліку на Белы Бераг, якія знаходзіліся пад кантролем Нямецкай імпэрыі. 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Белы Бераг абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Тэрыторыя Палесься ад [[Берасьце|Берасьця]] да [[Гомель|Гомля]] стала прадметам перамоваў БНР і УНР<ref>Лебедзева В. [https://web.archive.org/web/20081119070727/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/15/15art_lebiedzieva.htm Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.)] // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr. 15.</ref>. Тым часам Белы Бераг у складзе Нараўлянскай воласьці Рэчыцкага павету ўлучылі ў часова створаную 15 чэрвеня Палескую губэрню з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзеяла «варта [[Украінская дзяржава|Ўкраінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 29 сьнежня 2011 году вёска ліквідаваная рашэньнем Нараўлянскага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20211004221732/https://pravo.by/pdf/2012-17/2012_17_9_47506.pdf «Об упразднении деревни Белый Берег Вербовичского сельсовета Наровлянского района». Решение Наровлянского районного Совета депутатов от 29 декабря 2011 г. № 73]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 3 чалавекі * 2010 год — 3 чалавекі == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Вербавіцкі сельсавет}} {{Нараўлянскі раён}} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] bh7k1k29k7ao3txmw2wqlspkbmiaqz6 2621195 2621194 2025-06-22T17:49:20Z Дамінік 64057 /* Вялікае Княства Літоўскае */ 2621195 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Белы Бераг}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Белы Бераг |Лацінка = Bieły Bierah |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Белага Берагу |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1532 год |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскі]] |Сельсавет = [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 40 |Шырата сэкундаў = 44 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 30 |Даўгата сэкундаў = 18 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Бе́лы Бе́раг'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 242.</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Славечна|Славечны]]. Уваходзіў у склад [[Вербавіцкі сельсавет|Вербавіцкага сельсавету]] [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Ці не найраней сяло Белы Бераг упамінаецца ў лісьце караля [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму (Любецкаму), датаваным 3-м сакавіка 1532 году{{заўвага|Не з XVII ст., як пісаў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 132 – 133</ref>}}<ref>Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. 2008. № 8. Дадатак. С. 69 – 70 (арыгінал: Російський державний архів давніх актів. Ф. 389 (Литовська метрика). Оп. 1. Од. зб. 17. Арк. 251 зв. – 252)</ref>:{{пачатак цытаты}}''Жикгимонт Божю милостю корол'' ''Воеводе киевъскому, державцы свислоцкому пану [[Андрэй Неміровіч|Андрею Якубовичу Немировича]]. Жаловалъ нам дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романовичъ Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ [[Сямён Палазовіч|Семенъ Полозовичъ]] наимя [[Хабнае|Ухобное]], Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, [[Хвойнікі|Хвоиники]], [[Астрагляды|Остроглядовичи]], [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Новоселки]] а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи онъ вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого [[Казімер Ягайлавіч|Казимера]], короля, и брата нашого [[Аляксандар Ягелончык|Александра]], королеи ихъ милости и нашими…'' ''П(и)сан y Кракове под лет(а) Бож(е)(г)(о) нарож(е)(н)(я) 1000 пят|сот 32 м(е)с(я)ца марта 3 ден, инъдикт 5 Михаило писаръ''{{канец цытаты}}У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года сярод {{падказка|патужнікаў|выканаўцаў замкавых павіннасьцяў}} з паселішчаў нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзяляліся Чарнобыльская і Оўруцкая воласьці (званыя калі-нікалі паветамі), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} [[Оўруч|Оўруцкай]] воласьці названыя і Белабярэжцы на Прыпяці (у іншым выпадку Белы Бераг) паноў Сурынаў<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. У адпаведнай жа люстрацыі Оўруцкага замку 1552 года{{заўвага|У. Б. Антановіч, укладальнік гэтага тому дакумэнтаў, датаваў яе 1545 годам. Але апісаньні іншых «украинных замков» — Мазырскага, Чарнобыльскага, Асьцёрскага, Віньніцкага, Чаркаскага — пазначаныя 1552 г. І для Оўруцкага гэты год цалкам прыймальны, бо Іосіф Халецкі тады заставаўся дзяржаўцам, а люстрацыя праведзена пры ім.}} засьведчана, што сяло Белыя Берагі належала панам Станіславу і Няміру Сурынавічам; з 3 службаў{{Заўвага|1 службу складалі 2 двары і болей.|}} людзей да замку ішло 6 кадзей мядовай даніны<ref>Архив ЮЗР. Ч. 4. Т. І. Акты о происхождении шляхетских родов в Юго-Западной России. — Киев, 1867. С. 35, 45</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Вербавічы, Канатоп, Грыдні, Белы Бераг і Рудня на схематычнам пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|зьлева|Вербкавічы, Канатоп, Грыдні, Белы Бераг і Рудня на схематычнам пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]] У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Белы Бераг апынуўся ў межах [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], ад 3 траўня 1795 году ў адноўленым [[Мазырскі павет (Расейская імпэрыя)|Мазырскім]] павеце Менскага намесьніцтва, з 12 сьнежня 1796 [[Губэрня|губэрні]], з 29 жніўня 1797 году далучаны да [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага павету]] той самай [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. У парэформавы пэрыяд вёска Белы Бераг адміністрацыйна належала да Нараўлянскай воласьці. Паводле перапісу 1897 году, у вёсцы Белы Бераг налічвўся 31 двор з 170 жыхарамі<ref name="fn1"/>. На 1909 год колькасьць двароў павялічылася да 49, жыхароў — да 335<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 7</ref>. У кліравой ведамасьці Вербавіцкай Параскевіцкай царквы за 1913 год паведамляецца, што ў Белым Беразе было 36 двароў, а ў іх — 144 душы мужчынскага і 148 жаночага полу верных, у Рудні Белабярэскай — 52 і 1/2 двара з 210 і 226 душамі верных<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41158. А. 92</ref>. У лютым 1918 году Белы Бераг занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. 20 лістапада 1917 году адбылося абвяшчэньне [[Украінская Народная Рэспубліка|Ўкраінскай Народнай Рэспублікі]] з прэтэнзіяй у тым ліку на Белы Бераг, якія знаходзіліся пад кантролем Нямецкай імпэрыі. 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Нямеччына перадала паўднёвую частку Беларусі Ўкраінскай Народнай Рэспубліцы. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Белы Бераг абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Тэрыторыя Палесься ад [[Берасьце|Берасьця]] да [[Гомель|Гомля]] стала прадметам перамоваў БНР і УНР<ref>Лебедзева В. [https://web.archive.org/web/20081119070727/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/15/15art_lebiedzieva.htm Дыпламатычная місія БНР у перамовах з Украінай (1918 г.)] // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne. Nr. 15.</ref>. Тым часам Белы Бераг у складзе Нараўлянскай воласьці Рэчыцкага павету ўлучылі ў часова створаную 15 чэрвеня Палескую губэрню з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзеяла «варта [[Украінская дзяржава|Ўкраінскай Дзяржавы]]» гетмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 29 сьнежня 2011 году вёска ліквідаваная рашэньнем Нараўлянскага раённага Савету дэпутатаў<ref>[https://web.archive.org/web/20211004221732/https://pravo.by/pdf/2012-17/2012_17_9_47506.pdf «Об упразднении деревни Белый Берег Вербовичского сельсовета Наровлянского района». Решение Наровлянского районного Совета депутатов от 29 декабря 2011 г. № 73]{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 3 чалавекі * 2010 год — 3 чалавекі == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Вербавіцкі сельсавет}} {{Нараўлянскі раён}} {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Нараўлянскага раёну]] j1otwzd6b3iuyx9gmmtbgxqqsei4l11 0 15651 2621208 2615010 2025-06-22T20:18:54Z Rotondus 11902 [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыя]], [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] 2621208 wikitext text/x-wiki {{Газэта | назва = Мужыцкая праўда | лацінка = Mužyckaja praŭda | выява = Muzyckaja prauda.jpg | тып = ґазэта | фармат = аркуш паперы | уладальнік = | выдавец = [[Кастусь Каліноўскі]], [[Фэлікс Ражанскі]], [[Станіслаў Сангін]], [[Валеры Антоні Ўрублеўскі|Валеры Ўрублеўскі]]<ref name="белэн">{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 6.</ref> | рэдактар = | заснаваная = 1862 | палітыка = | мова = [[беларуская мова|беларуская]] ([[Беларускі лацінскі альфабэт|лацінка]]) | штаб-кватэра = | наклад = | ISSN = | сайт = }} [[Файл:Muzyckaja prauda 1-2.jpg|міні|зьлева|250пкс|Мужыцкая праўда № 1, старонка 2]] '''Мужыцкая праўда''' — першая рэвалюцыйна-дэмакратычная [[газэта|ґазэта]] ў [[Беларусь|Беларусі]] й першая ґазэта на [[Беларуская мова|беларускай мове]] ([[беларускі лацінскі альфабэт|лацінкай]])<ref name="белэн" />, якая выдавалася [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] у ліпені 1862 — чэрвені 1863 году. Агулам выйшла 7 нумароў, кожны зь якіх пачынаўся з звароту да моладзі «''Dzieciuki!''», а зачыняўся подпісам «''Jaśko haspadar z pad Wilni''» і коштам: «''Kasztuje hroszy 5''» (акрамя №6, які каштаваў 6 грашоў). Выкрывала [[Русіфікацыя Беларусі|каляніяльную палітыку]] ўладаў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], тлумачыла сытуацыю ў краіне, выкрывала падман царскага маніфэсту аб скасаваньні прыгону, заклікала сялянаў да змаганьня. У чацьвертым нумары «Мужыцкай праўды» Кастусь Каліноўскі сфармуляваў ідэю дэмакратычнай народнай дзяржавы<ref>{{Літаратура/Матэрыялы па гісторыі Беларусі (2003)|к}} С. 167.</ref>: {{Цытата|…не народ зроблены для ўраду, а ўрад для народу.}} У кастрычніку 1862 году ў час канфлікту з палякамі паўстаў нумар «Мужыцкай праўды», які аднак зь нейкіх прычынаў не надрукавалі (у 1989 годзе ў [[Вільня|віленскім]] [[Касьцёл Сьвятога Францішка Азіскага і кляштар бэрнардынаў (Вільня)|касьцёле Сьвятога Францішка Азіскага]] знайшлі рукапісны дакумэнт пад назвай «№6 Мужыцкая праўда»). Гэты варыянт лічыцца ўнікальным і вылучаецца з усяе сэрыі, бо тлумачыць сялянам, як раней называлася іхная краіна і якую назву мае тутэйшы народ<ref>[[Васіль Герасімчык|Герасімчык В.]] [https://web.archive.org/web/20180620212041/https://www.nv-online.info/2018/03/13/zyamlya-nasha-z-vyakou-vechnyh-nazyvaetstsa-litouskaya-a-my-to-nazyvaemsya-litoutsy-nenadrukavany-numar-muzhytskaj-praudy.html Ненадрукаваны нумар «Мужыцкай праўды»] // [[Народная Воля]]. 19 чэрвеня 2018 г.</ref><ref>Герасімчык В. Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда. — Гродна, 2018.</ref>: {{Цытата|Вы, дзецюкі, пэўне ня ведаеце, хто вы такія, як называецца гэта зямля, на якой нашы бацькі жылі <...> Зямля наша зь вякоў вечных называецца [[Літва|літоўская]], а мы то называемся [[Ліцьвіны|літоўцы]].}} Адзначаецца, што Кастусь Каліноўскі менаваў свой родны край (ён нарадзіўся на [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчыне]]) «[[Літва|Літвой]]»: «''„край наш няшчасны“ — Літва''»<ref name="Caropka-1995-70">[[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] Гісторыя нашага імя: Гіст. даслед. — {{Менск (Мн.)}}, 1995. С. 70.</ref>. Тым часам сучасьнікі называлі Каліноўскага адным з найбольш «''высакародных мужоў Літвы''», у [[летувіская мова|жамойцкіх]] песьнях ён выступае як «''кароль Літвы''»<ref name="Caropka-1995-70"/>. «[[Ліцьвіны|Літоўскім народам]]», для якога адрасаваў Каліноўскі «Мужыцкую праўду», называў [[Беларусы|беларусаў]] паўстанец Юры (Ежы) Кучэўскі-Порай<ref>Калиновский К. Из печатного и рукописного наследия. — Минск, 1988. С. 172.</ref><ref name="Caropka-1995-70"/>. == Бібліяграфія == {{слупок-пачатак-малы}} {{слупок-2}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. (Referat Ks. Ad. Stankiewiča, pračytany na ŭračystaj Akademii 25.III.33 h., z pryčyny 15-ych uhodkaŭ abwieščańnia Niezaležności Biełarusi i 70-ych uhodkaŭ biełaruskaj presy. Drukujem pawodle stenahramy). I. Ideowaja łučnaść miž aktam 25.III.18 h. i pracaj K. Kalinoŭskaha 1862—1864 h. II. Miesca K. Kalinoŭskaha ŭ nawucy. | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-14.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 2 krasawika 1933 | том = | нумар = 14 (513)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. III. Čas, kali žyŭ K. Kalinoŭski. 2. | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-15.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 9 krasawika 1933 | том = | нумар = 15 (514)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. IV. Ab žyćci K. Kalinoŭskaha. 3. | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-17.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 30 krasawika 1933 | том = | нумар = 17 (516)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. V. «Mužyckaja Praŭda». 4. | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-20.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 21 траўня 1933 | том = | нумар = 20 (519)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} {{слупок-2}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. V. «Mužyckaja Praŭda». 5. (Praciah, hl. Bieł. Krynica Nr. 20). | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-21.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 28 траўня 1933 | том = | нумар = 21 (520)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VI. Piśmy «z pad šybienicy». | спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-23.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 15 čerwienia 1933 | том = | нумар = 23 (522)| старонкі = 2 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VII. K. Kalinoŭski — Biełarus. 6.| спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-24.pdf | мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 25 čerwienia 1933 | том = | нумар = 24 (523)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VIII. K. Kalinoŭski — zmahar za palityčnuju samastojnść Biełarusi i Litwy. 8.| спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-25.pdf| мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 10 lipnia 1933 | том = | нумар = 25 (524)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} * {{Артыкул| аўтар = Adam Stankiewič | загаловак = Kastuś Kalinoŭski, «Mužyckaja Praŭda» i ideja Niezaležnaści Biełarusi. VIII. K. Kalinoŭski i daliejšy los idei niezaležnaści Biełarusi. 9.| спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/mab.lt/Dauniejsyja/Vilnia/Krynica_tydniowaja_katalickaja_hazeta_Wilnia,_1919-1925.pdf.zip/163877-1933-26.pdf| мова = be | выданьне =[[Крыніца (газэта)|Беларуская крыніца]] | тып = газэта | год = 25 lipnia 1933 | том = | нумар = 26 (525)| старонкі = 2, 3 | issn = | архіўная спасылка = | недасяжны}} {{слупок-канец}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}} * {{Літаратура/БелЭн|11}} * {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20070312073105/http://arkushy.narod.ru/kalinouski/dakumenty/mp.htm Сьвіслацкія аркушы. Кастусь Каліноўскі. Мужыцкая праўда] == Вонкавыя спасылкі == {{Вонкавыя мэдыяфайлы |загаловак = |падзагаловак = |шырыня = 180px |выява1 = [http://kalinouski.arkushy.by/archives/mp.htm Усе нумары газэты] }} * [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.mamoniczy.kalinouski Мужыцкая праўда на Google Play]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Кастусь Каліноўскі}} {{Беларускія пэрыядычныя выданьні}} [[Катэгорыя:Беларускія газэты]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1862 годзе]] [[Катэгорыя:Паўстаньне 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Газэты на беларускай мове]] [[Катэгорыя:Выданьні на беларускай мове лацінкай]] e43tv45jdufdsqyrfg8j80tw12t2uiu 0 23377 2621214 2618111 2025-06-23T03:10:14Z Дамінік 64057 /* Пра паходжаньне роду Мележаў */ 2621214 wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік |Партрэт = Ivan Mielež.jpg |Род дзейнасьці = празаік, драматург, публіцыст |Гады актыўнасьці = |Напрамак = |Жанр = |Дэбют = |Значныя творы = «''[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]''», «''Подых навальніцы''» |Прэміі = Літаратурная прэмія імя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]] (1962) |Палічка = http://knihi.com/Ivan_Mielez/ |Сайт = }} '''Іва́н Па́ўлавіч Ме́леж''' (8 лютага 1921 — 9 жніўня 1976) — беларускі пісьменьнік, драматург, публіцыст. Народны пісьменьнік Беларусі (1972). == Біяграфія == [[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Глінішча і навакольлі на мапе 1924 г.]] Нарадзіўся ў сялянскай сям’і ў вёсцы [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішча]] [[Юравічы|Юравіцкай]] воласьці Рэчыцкага павету [[Гомельская губэрня|Гомельскай губэрні]] [[РСФСР]] (сёньня [[Хвойніцкі раён]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]). Пасьля заканчэньня сярэдняй школы №1 у [[Хвойнікі|Хвойніках]] уладкаваўся на працу ў Хвойніцкі райкам камсамолу. У 1939 годзе паступіў у [[Маскоўскі інстытут гісторыі, філязофіі і літаратуры]]. Зь першага курсу быў прызваны на службу ў войска. Улетку 1940 году ўдзельнічаў у вызваленьні Паўночнай [[Букавіна|Букавіны]]. З самага пачатку [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] на фронце. 20 чэрвеня 1942 году пад [[Растоў-на-Доне|Растовам]] быў цяжка паранены ў правае плячо. Накіраваны на лячэньне ў [[Тбілісі]]. Пасьля жыў у Бугуруслане ([[Арэнбурская вобласьць]], [[Расея]]). З 1943 году на завочным аддзяленьні філялягічнага факультэту [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], які працаваў у эвакуацыі на станцыі Сходня ў [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]]. Перавёўся на стацыянар і скончыў унівэрсытэт у 1945 годзе ўжо ў [[Менск]]у, паступіў у асьпірантуру. У гэтым жа годзе ўступіў у Саюз пісьменьнікаў БССР. Выкладаў беларускую літаратуру ва ўнівэрсытэце, працаваў у рэдакцыі літаратурнага часопіса «[[Полымя]]», у апараце [[ЦК КПБ]]. У 1966 годзе Іван Мележ становіцца сакратаром Саюзу пісьменьнікаў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], у 1971—1974 намесьнік старшыні гэтай арганізацыі. Адначасова з 1967 да 1976 году дэпутат [[Вярхоўны Савет|Вярхоўнага Савету]] [[БССР]]. Жонка Лідзія Якаўлеўна<ref>https://web.archive.org/web/20160304130237/http://www.main.lim.by/?p=1503</ref>. Дзеці — Людзьміла і Ларыса. == Творчасьць == У 1939 годзе дэбютаваў у літаратуры вершам ''«Радзіме»'' (газэта ''«[[Чырвоная зьмена]]»''). Упершыню празаічны твор Івана Мележа апублікаваны ў 1943 годзе ў газэце ''«Бугурусланская праўда»''. Выдаў зборнікі аповесьцей і апавяданьняў ''«У завіруху»'' (1946) ''«Гарачы жнівень»'' (1948), ''«Заўсёды наперадзе»'' (нарыс, 1948), ''«Блізкае і далёкае»'' (1954), ''«У гарах дажджы»'' (1957), ''«Што ён за чалавек»'' (апавяданьні, аповесьці, нарысы, 1961), ''«Жыцьцёвыя клопаты»'' (нарысы, эсэ, крытычныя артыкулы, 1975), ''«Белыя вішні і яблыні»'' (1976), ''«Першая кніга: Дзёньнікі, сшыткі, з запісных кніжак»'' (1977). Аўтар раману ''«Мінскі напрамак»'' (1952, дапрацаванае выданьне ў 1974), цыкла раманаў ''«Палеская хроніка»'' — ''«Людзі на балоце»'' (1962), ''«Подых навальніцы»'' (1966) і «''Завеі, снежань''» (1978). У 1969—1971 выйшаў збор твораў у шасьці, у 1979—1985 — у 10 тамах. Напісаў п’есы ''«Пакуль вы маладыя»'' (1956, асобнае выданьне ў 1958, пастаўлена ў 1957), ''«Дні нашага нараджэньня»'' (апублікавана й пастаўлена ў 1958), аднаактоўку ''«Хто прыйшоў уночы»'' (1959, асобнае выданьне ў 1966). Па раманах ''«Людзі на балоце»'' і ''«Подых навальніцы»'' Беларускім тэлебачаньнем створаны ў 1996 годзе спэктакль. [[Нацыянальны акадэмічны тэатар імя Янкі Купалы|Беларускім тэатрам імя Янкі Купалы]] пастаўлены ў 1966 годзе спэктакль ''«Людзі на балоце»'', Гомельскім абласным тэатрам — ''«Подых навальніцы»'' (1977), у 1989 годзе — ''«Страсьці эпохі»'' (паводле раману ''«Завеі, снежань»''). === Зборнікі === * «У завіруху» (1946) * «Гарачы жнівень» (1948) * «Заўсёды наперадзе» (нарыс, 1948) * «Блізкае і далёкае» (1954) * «У гарах дажджы» (1957) * «Што ён за чалавек» (апавяданьні, аповесьці, нарысы, 1961) * «Жыцьцёвыя клопаты» (нарысы, эсэ, крытычныя артыкулы, 1975) * «Белыя вішні і яблыні» (1976) * «Першая кніга: Дзёньнікі, сшыткі, з запісных кніжак» (1977) === Раманы === * «Менскі напрамак» (1952, дапрацаванае выданьне выйшла ў 1972) * «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» (1962, экранізаваны ў 1981 годзе) * «Подых навальніцы» (1966, экранізаваны ў 1982 годзе) * «Завеі, сьнежань» (1978) === П’есы === * «Пакуль вы маладыя» (1956, пастаўленая ў 1957, асобнае выданьне — 1957) * «Дні нашага нараджэньня» (1958) * «Хто прыйшоў уночы» (1959, асобнае выданьне — 1966) [[Файл:Ivan Melezh Ludzi na bolote Hoiniki 01.jpg|значак|150px|Скульптурная кампазыцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хвойніках.]] Па матывах раманаў «Людзі на балоце», «Подых навальніцы» і «Завеі, сьнежань» у 1982 годзе зьняты фільм «Апейка»<ref>Все белорусские фильмы. Т. 2. Игровое кино (1926—1970). Каталог-справочник. Минск: Бел.наука, 2001. 240 с.</ref>. == Узнагароды == * [[Літаратурная прэмія імя Якуба Коласа]] (1962) за раман «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» * [[Народны пісьменьнік БССР]] (1972) * Ленінская прэмія (1972) за раманы «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы» * [[Дзяржаўная прэмія БССР імя Якуба Коласа]] (1976) за зборнік крытычных нарысаў і артыкулаў «Жыцьцёвыя клопаты» (пасьмяротна) == Ушанаваньне памяці == [[Файл:Музей И.П. Мележа - panoramio.jpg|значак|зьлева|Дом-музэй І. П. Мележа ў Глінішчы.]] У гонар Івана Мележа названая [[Вуліца Івана Мележа (Менск)|вуліца]] ў [[Менск]]у. 25 траўня 2021 году [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]] выпусьціў у абарачэньне памятныя манэты «Іван Мележ. 100 гадоў». [[Срэбра]]ныя манэты мелі намінал 20 [[Беларускі рубель|рублёў]], а медна-[[Нікель|нікелевыя]] па рублі. На [[рэвэрс (нумізматыка)|рэвэрс]]е быў адлюстраваны [[партрэт]] Івана Мележа. Чаканку ажыцьцявіў «[[Літоўскі манэтны двор]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Нацбанк выпускае ў абарачэньне памятныя манэты да юбілеяў Шамякіна, Мележа і Крапівы|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/natsbank-vypuskae-u-abarachenne-pamjatnyja-manety-da-jubilejau-shamjakina-melezha-i-krapivy-100124-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=25 траўня 2021|дата доступу=26 траўня 2021}}</ref>. == Пра паходжаньне роду Мележаў == [[Файл:Запіс пра шлюб Хведара Малежыка. 11. XI. 1795.jpg|значак|зьлева|Запіс пра шлюб Хведара Малежыка. 11 (22). XI. 1795]][[Файл:Эксклюзіўнае ўжываньне прозьвішча Мележ у рэвізіі 1834 г.jpg|значак|Рэдкі выпадак ужываньня прозьвішча Мележ; рэвізія 1834 г.]][[Файл:Запіс пра шлюб Ігната Малежыка. 1 (13). XI. 1836.jpg|значак|Запіс пра шлюб Ігната Малежыка. 1 (13). XI. 1836]][[Файл:Іван Малеж зь сямействам у інвэнтары 1845 г.jpg|значак|зьлева|Іван Малеж зь сямействам у інвэнтары 1845 г.]][[Файл:Ігнат Хведараў Малеж; мэтрычны запіс 1855 г.jpg|значак|зьлева|Ігнат Хведараў Малеж; мэтрычны запіс 1855 г.]][[Файл:Андрэй і Ігнат Малежы ў інвэнтары 1845 г.jpg|значак|Андрэй і Ігнат Малежы ў інвэнтары 1845 г.]] У мэтрычных кнігах 1795—1851 гадоў Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы, да прыходу якой належала вёска Глінішча, прозьвішча, нібы ''па-вясковаму'' (?), запісвалася як Мале́жык<ref>Напрыклад: НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 492а. А. 360. Спр. 538, 36. Воп. 14. Спр. 427. А. 65адв. Спр. 433. А. 234адв. (1851 г. ''Игнатій Феодоровъ Малежикъ'')</ref>. Тое ж і ў рэвізіі 1811 г. У рэвізіі 1834 г. упершыню сустрэтае прозьвішча Ме́леж (''Мѣлежъ'')<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 338. А. 683адв.</ref>. Згодна з інвэнтаром 1845 г. у маёнтку Глінішча і Азярын пана Рыгора, сына Станіслава, Аскеркі, у вёсцы Глінішча пражывалі браты 52-х гадовы Іван і 57-мі гадовы Андрэй Іванавыя Мале́жы зь сямействамі, 28-мі гадовы Ігнат Хведараў Мале́ж з 25-ці гадовай жонкай Просяй<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1400. А 4адв., 5адв.</ref>. У рэвізіі 1850 г. таксама названыя Мале́жы<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 706. А. 42адв., 44адв.</ref>. Гэты варыянт прозьвішча ад 1855 г. (''Игнатій Федоровъ Малѣжъ'') і надалей у мэтрыках ужываўся стала<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 435. А. 53адв. (1855 г.) Спр. 450. А. 77адв., 84адв., 87адв., 102адв. (1864 г.)</ref>. У рэвізіі 1858 г. ізноў — Мележ<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 1149. А. 36адв.</ref>. У мэтрыцы 1878 г. працягвалі пісацца Малежамі<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 452. А. 103адв.</ref>. Недзе ад 1890 г., імаверна, з волі шматгадовага юравіцкага валаснога старшыні Хведара Ігнатавага ўжывалася выключна форма Ме́леж{{заўвага|У кнізе М. В. Бірылы прыведзены абодва прозьвішчы з націскам адпаведна на другім і першым складах<ref>Бірыла М. В. Беларуская антрапанімія. 2. Прозвішчы, утвораныя ад апелятыўнай лексікі. – Мінск: Навука і тэхніка, 1969. С. 270, 283</ref>. А яшчэ ў попісе войска ВКЛ 1567 г. згаданы ваяр з сугучным прозьвішчам – Іван Мелеш зь Лемяшэвічаў Пінскага павету<ref>Русская историческая библиотека. — Т. XXXIII: Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3: Книги публичных дел. Переписи войска Литовского. — Петроград, 1915. Стб. 1212; Бірыла М. В. Беларуская антрапанімія. 1. Уласныя імёны, імёны-мянушкі, імёны па бацьку, прозвішчы. – Мінск: Навука і тэхніка, 1966. С. 234</ref>. Тут, аднак, ня выключана апіска, бо лягічна было б чакаць прозьвішча Лемеш.}}<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1890 год. — Минск, 1889. С. 99; 1897. С 106; НГАБ. Ф. 136. Воп. 33. Спр. 67. А. 25адв., 28адв., 33адв. (1910 г.)</ref>. Магчыма, дзеля таго і была створана збольшага іранічная сямейная легенда<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 175—176</ref>, зь якой вынікае нібыта{{пачатак цытаты}}''род пайшоў ад чэха Ігната Мелешака аднекуль з-пад Прагі. Нейкім чынам Мелешак служыў у ''рускім'' войску. Прыйшоў аднойчы з сябрам, юравіцкім хлопцам, на пабыўку ў вёску Глінішчы — на радзіму ж далёка. І закахаўся тут у мясцовую дзяўчыну-прыгажуню Кацярыну. Прайшоў тэрмін службы ў войску, маладыя пабраліся шлюбам. Было ў іх дзесяць дзяцей, сярод іх сын Фёдар. Прозвішча сваё на новай радзіме перайначыў — стаў Мележам. Марыў іншы раз: «Эх, пабываем мы, дзеткі, калі-небудзь у Залатой Празе…»''{{канец цытаты}} Легенда пераказана са слоў роднай сястры І. П. Мележа Тамары Аляхновіч. На самай жа справе маецца зьвестка пра тое, як 1 (13) лістапада 1836 г. 19-ці гадовы глінішчанец Ігнат Хведараў Малежык ажаніўся з 16-ці гадовай [[Вадовічы|вадовіцкай]] дзяўчынай Эўфрасіньняй (не Кацярынай), дачкой Міхайла Сьцяпанавага Борыса<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 538. А. 36</ref>. 25 чэрвеня (7 ліпеня) 1838 г. у іх нарадзіўся сын Мікіта<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 540. А. 35адв.</ref>. Далей — болей. На 1858 г. у сужэнцаў было ўжо чатыры сыны — Мікіта (20 г.), Пракоп (17), Хведар (11), Хама (9) і дзьве дачкі — Сьцепаніда (14) і Аўдося (3)<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 1149. А. 36адв.-37</ref>. У войску Ігнат ніколі не служыў. У мэтрыцы 1795 г. сутракаецца датаваны 11-м лістапада запіс пра шлюб 17-ці гадовага Хведара{{заўвага|Памёр у 1817 г.<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 517. А. 15адв.</ref>, г. зн. у год нараджэньня сына Ігната. Згодна з рэвізіяй 1834 г., Ігнат з старэйшым братам Арцёмам жылі ў доме дзядзькі Прохара Сямёнавага Макарчука, памерлага ў 1832 г.<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 338. А. 685адв.</ref>}} Гаўрылавага Малежыка з Матрунай, дачкой Міхала Віньніка; сьведкамі тады выступілі Іван Малежык і Павал Швец<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 492а. А. 360</ref>. У мэтрыках 1801 і 1802 гадоў маюцца запісы пра сьмерць і пахаваньне 49-ці гадовага Гаўрылы Малежыка і 56-ці гадовага Піліпа Іванавага Малежыка{{заўвага| У рэвізіі 1811 г. запісана, што на 1795 г. Піліпу Іванаваму Малежыку († 1803 г.) было 60 г, а ягонаму братанічу (пляменьніку, сыну старэйшага брата) Гаўрыле († 1805 г.) — 50 г.<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 261. А. 689адв.</ref>. Але ў мэтрыках за 1803 і 1805 гады памерлых-пахаваных з такімі імёнамі няма. Блытаніна што да ўзростаў у рэвізіях не была рэдкасьцю.}}<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 499. А. 304адв. Спр. 500. А. 376адв.</ref>. Пэўна, людзі з прозьвішчам Малеж або Малежык жылі ў Глінішчы яшчэ за часоў Рэчы Паспалітай, г. зн. задоўга да таго, як для іх зьявілася павіннасьць служыць у расейскім войску. Усё паказвае на тое, што з Чэхіі на Беларусь першы з Малежыкаў наўрад ці прыходзіў. Прынамсі, то ня мог быць Ігнат, прадзед пісьменьніка. Што да рэдкасьці прозьвішча Мележ, маўляў, сустракаецца адно ў Глінішчах. Падобна, свой выгляд яно набыло, ці ня дзеля большай мілагучнасьці (?), намаганьнямі бацькі Ігната і сына Хведара — юравіцкіх валасных старшыняў, асобаў публічных. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * Драздова, Зінаіда Уладзіміраўна. Майстэрства слова: Моўна-стылявыя асаблівасці «Палескай хронікі» Івана Мележа / З. У. Драздова; АН Беларусі. Ін-т літаратуры імя Я. Купалы. — Мн.: Навука і тэхніка, 1993. — 136 с. — ISBN 5-343-00967-0. * Ляшук, Вера Якаўлеўна. Іван Мележ у школе: Дапаможнік для настаўнікаў агульнаадукацыйных устаноў / В. Я. Ляшук. — Мн.: Аверсэв, 2002. — 191 с. — (Вывучэнне творчасці пісьменніка) (Школьнікам, абітурыентам, навучэнцам.). — ISBN 985-478-023-6. * Кулешов, Ф. И. Подвиг художника: литературный путь И. Мележа. — Минск : Изд-во БГУ им. В. И. Ленина, 1982. * [http://slounik.org/81197.html Мележ Іван] // {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1917—1990)}} * [http://slounik.org/90595.html Мележ Іван] // Іван Мележ. Людзі на балоце. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2002. == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20120529130112/http://literatura.at.tut.by/melez.html Кароткая біяграфія на старонцы «Беларускія літаратары»] * [http://knihi.com/Ivan_Mielez/ Творы на «Беларускай Палічцы»] * [https://web.archive.org/web/20090206191709/http://bookred.ru/obzor_91181.html Апавяданьні Івана Мележа на сайце «Студенческая библиотека»] {{Пісьменьнікі й паэты Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мележ, Іван}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Хвойніцкім раёне]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Беларускія літаратары]] [[Катэгорыя:Беларускія публіцысты]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа]] tndtgvdi720gfds07yxovjqq2rgp1t3 0 43017 2621210 2185803 2025-06-22T20:30:47Z Rotondus 11902 /* Крыніцы */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] 2621210 wikitext text/x-wiki [[Файл:List Kalinoŭskaja.jpg|thumb|150px|Другі «ліст з-пад шыбеніцы»]] [[Файл:Zianon Pazniak czyta Listy spod szubienicy.ogv|thumb|250px|[[Зянон Пазьняк]] чытае «Лісты з-пад шыбеніцы» Канстанціна Каліноўскага падчас Беларускай дыктоўкі ў [[Варшава|Варшаве]], 28 лютага 2013 года]] '''Лісты з-пад шыбеніцы''' — агульная назва лістоў, якія былі дасланыя [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] падчас сьледзтва перад павешаньнем [[22 сакавіка|22 (10) сакавіка]] [[1864]] годзе. Гэтую назву лісты атрымалі пасьля публікацыі кнігі «Да беларускага народу. Ліст з-пад шыбеніцы Канстанціна Каліноўскага» [[Агатон Гілер|Агатона Гілера]] ў [[1867]] годзе.<ref name="arche_ag">[https://web.archive.org/web/20090915172807/http://arche.by/by/15/30/716/?tpl=100 Канстанцін Каліноўскі ў сьвятле дакумэнтаў] // ''[[Arche]]'', 4-я зноска</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Вікікрыніца|Лісты з-пад шыбеніцы}} {{Кастусь Каліноўскі}} {{Накід:Гісторыя}} [[Катэгорыя:Кастусь Каліноўскі]] [[Катэгорыя:Паўстаньне 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Творы 1864 года]] [[Катэгорыя:1864]] [[Катэгорыя:Выданьні на беларускай мове лацінкай]] 0cj314syiwobpv9q4untpvboh3fdyzb 0 50705 2621192 2621096 2025-06-22T17:39:30Z W 11741 /* Гісторыя */ +[[Дом марыянаў]] 2621192 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя | назва = Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны | арыгінальная назва = | выява = Belarusian library London.jpg | рамка выявы = | памер выявы = | альтэрнатыўны тэкст выявы = Беларуская бібліятэка ў Лёндане | подпіс выявы = Беларуская бібліятэка ў Лёндане | мапа = | памер мапы = | альтэрнатыўны тэкст мапы = | подпіс мапы = | мапа 2 = | абрэвіятура = Скарынаўка | дэвіз = | папярэднік = | наступнік = | дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|15|5|1971|1}} | дата спыненьня існаваньня = | тып = [[Бібліятэка]] | юрыдычны статус = Дабрачынны фонд | мэта = Захаваньне беларускіх артыфактаў, умацаваньне беларускага жыцьця ў Вялікабрытаніі, садзеяньне беларусазнаўчым дасьледваньням, папулярызацыя ведаў пра Беларусь | штабкватэра = | месцазнаходжаньне = [[Англія]], [[Вялікі Лёндан]], [[Барнэт]], вул. Холдэн, д. 37 | каардынаты = | дзейнічае ў рэгіёнах = | сяброўства = | афіцыйныя мовы = | генэральны сакратар = | пасада кіраўніка = | імя кіраўніка = | пасада кіраўніка 2 = | імя кіраўніка 2 = | пасада кіраўніка 3 = | імя кіраўніка 3 = | пасада кіраўніка 4 = | імя кіраўніка 4 = | асноўныя асобы =Аляксандар Надсан, Чэслаў Сіповіч, Леў Гарошка | кіроўны орган = Бібліятэчная рада | матчыная кампанія = | зьвязаныя кампаніі = | бюджэт = | колькасьць супрацоўнікаў = | колькасьць валянтэраў = | сайт = http://www.skaryna.org | заўвагі = | колішняя назва = }} '''Бібліятэ́ка й музэ́й імя Франці́шка Скары́ны''' ({{Мова-en|Francis Skaryna Belarusian Library and Museum}}; таксама: ''Скарынаўка''<ref>{{Артыкул|год=1993|аўтар=Ляднёва, А.С.|нумар=2|pages=55–57|выданьне=Беларуская мінуўшчына|загаловак=Скарынаўка}}</ref>) — адзіная па-за межамі [[Беларусь|Беларусі]] [[бібліятэка]], што спэцыялізуецца ў галіне беларусазнаўства. З 1971 г. — незалежная ўстанова, якой валодае дабрачынны фонд. Разам зь [[Беларуская каталіцкая місія|Беларускай каталіцкай місіяй]], [[Ангельска-беларускае таварыства|Англа-беларускім таварыствам]] і «[[The Journal of Belarusian Studies|Часопісам беларускіх дасьледаваньняў]]» зрабіла значны ўнёсак у заахвочваньне [[Беларусазнаўства|беларусазнаўчых]] дасьледаваньняў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] ды іншых краінах у другой палове ХХ стагодзьдзя.<ref name=":2">Ivanou, Ihar (2018). "Professor Arnold McMillin and the Skaryna Library in London: Their Role in the Promotion of Belarusian Studies". In Dingley, Jim (ed.). ''Between the lands from Poland to Russia via Belarus and Ukraine: a journey through cinema, history, literature, memory and music : papers from the Symposium to mark the 75th birthday of Prof. Arnold McMillin. School of Slavonic and East European Studies, University College London, 23-25 June 2016''. Olsztyn: Centrum badań Europy Wschodniej. стар. 87–102.</ref> ==Калекцыі== === Бібліятэка === Кніжная калекцыя налічвае каля 30 тыс. асобнікаў. Найболей поўна прадстаўленыя гісторыя, літаратура, мова, рэлігія, нацыянальны й рэгіянальны фальклёр, бібліяграфія, музыка й мастацтва. Пераважная большасьць выданьняў — на беларускай мове, таксама вялікая кольскасьць — на расейскай і польскай, менш — па-нямецку, па-француску й на іншых мовах. Збор публікацыяў — кніжных і пэрыядычных — беларускай паваеннай дыяспары зьяўляецца адным з найбольш поўных у сьвеце.<ref>{{Кніга|first=Ihar|last=Ivanou|title=Baltic and Slavonic libraries in Britain: their place in developing group identity and the life of émigré communities|location=London|isbn=0901067156|allpages=82|year=2006|publisher=Manifold|url=https://www.academia.edu/4133600/Baltic_and_Slavonic_Libraries_in_Britain_Their_Place_in_Developing_Group_Identity_and_the_Life_of_Emigre_Communities}}</ref> Бібліятэка мае каля 20 старадрукаў — выданьняў, што выйшлі да ХІХ стагодзьдзя. У тым ліку невялікі фрагмэнт Кніг Царстваў [[Францішак Скарына|Скарыны]], два [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага]], «[[Хроніка Эўрапейскай Сарматыі|Хроніка эўрапэйскай Сарматыі]]» [[Аляксандар Гваньіні|Аляксандра Гваньіні]], «Сабраніе прыпадкаў» [[Дабравешчанская царква (Супрасьль)|супрасельскага друку]], «Гісторыя Літвы» [[Альбэрт Каяловіч|Альбэрта Каяловіча]] і шэраг рэлігійных кніг беларускага друку.<ref name=":1">{{Вэб-спасылка|загаловак=Guide to the Library|url=http://www.skaryna.org.uk/about/guide-to-the-library/|аўтар=Nadson, Alexander|выдавец=Francis Skaryna Belarusian Library and Museum|мова=en}}</ref> Іх дапаўняе вялікі збор копіяў беларускіх старадрукаў на мікрафільмах, набытых ад іншых эўрапэйскіх біблітэкаў і музэяў.<ref name=":0">{{Кніга|last=Гардзіенка|title=Беларусы ў Вялікабрытаніі|first=Наталля|location=Мінск|publisher=Медысонт|year=2010|isbn=978-985-6887-63-8|url=http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=14870}}</ref> Збор першых выданьняў беларускіх аўтараў пачатку ХХ стаг. і кнігаў, выдадзеных у [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], налічвае сотні адзінак. Ад 1950-х гадоў [[Беларуская каталіцкая місія]] выпісвала асноўныя беларускамоўныя пэрыядычныя выданьні [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Савецкай Беларусі]]. Яны сталі часткай збору Скарынаўкі, разам з амаль 200 іншымі пэрыядычнымі выданьнямі Заходняй Беларусі і дыяспары.<ref name=":0" /> [[Картаграфія|Картаграфічная]] калекцыя зьмяшчае болей за 100 мапаў Беларусі, амаль палова зь іх XVI-XVIII стгодзьдзяў.<ref name=":0" /> Беларуская музыка на [[Кружэлка|кружэлках]] зьбіралася сыстэматычна. Калекцыя запісаў на [[Аўдыёкасэта|аўдыёкасэтах]] і [[Кампакт-дыск|CD-плытках]] 1990-х і пачатку 2000-х гадоў фрагмэнтарная, з ухілам на фольк, рок ды клясычную музыку. === Архіў === Значны архіў зьяўляецца найменей вывучанай часткай калекцыі. Ён зьмяшчае некалькі дзясяткаў старажытных рукапісаў ад XV стагодьдзя і пазьней,<ref name=":1" /> царкоўныя дакумэнты XVIII-XX стагодзьдзяў, матэрыялы пэрыяду [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] (1918), архівы беларускіх арганізацыяў і выбітных асобаў паваеннай дыяспары розных краінаў.<ref name=":0" /> Калекцыя здымкаў вельмі значная. Яна збольшага адлюстроўвае беларускае жыцьцё ў Вялікай Брытаніі, а таксама некаторых іншых краінаў, другой паловы ХХ стагодзьдзя.<ref name=":0" /> === Музэй === Музэйная калекцыя займае адзін пакой у будынку Скарынаўкі. У ёй можна пабачыць [[слуцкія паясы]] і арнат рыма-каталіцкага сьвятара, пашыты з гарадзенскага пояса XVIII стагодзьдзя. Невялікую калекцыю манэтаў, у тым ліку Вялікага княства Літоўскага, і банкнотаў 1918 году, выпушчаных мясцовымі ўладамі ў Слуцку, Магілёве і Гомелі. Калекцыю марак часоў Беларускай Народнай Рэспублікі, савецкіх марак зь беларускімі матывамі і знакаў пошты ЗБВБ, якая нядоўга дзейнічала падчас страйку паштавікоў Вялікабрытаніі. Тут таксама ёсць прыклады беларускага рэлігійнага мастацтва, а таксама рэчы [[Ларыса Геніюш|Ларысы Геніюш]] і айца [[Язэп Германовіч|Язэпа Германовіча]] з часоў іх увязьненьня ў савецкіх лягерах.<ref name=":0" /> Калекцыя выяўленчага мастацтва разьмешчана ў будынках Скарынаўкі й Беларускай каталіцкай місіі. У ёй ёсьць творы [[Карусь Каганец|Казіміра Кастравіцкага]], [[Пётра Сергіевіч|Пётры Сергіевіча]], [[Віктар Жаўняровіч|Віктара Жаўняровіча]], [[Пётра Мірановіч|Пётры Мірановіча]], У. Шыманца, [[Міхась Наўмовіч|Міхася Наўмовіча]], М. Саўкі-Міхальскага, М. Паўлоўскага, Георгія Паплаўскага, [[Барыс Забораў|Барыса Заборава]].<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|date=2021-01-25|title=Забораў і Беларуская бібліятэка ў Лондане|url=https://www.skaryna.org.uk/1301-2/|access-date=2021-05-12|website=Francis Skaryna Belarusian Library and Museum|language=be|выдавец=Беларуская бібліятэка й музэй імя Францішка Скарыны}}</ref> == Дзейнасьць == Установа мае характар дасьледчыцкага цэнтру. Пра візыт, у тым ліку для экскурсіі, неабходна дамовіцца загадзя. Дасьледчыкам з па-за Лёндану прапануецца разьмяшчэньне й візавая падтрымка.<ref>{{Cite web|date=2017-11-05|title=Навуковыя даследаванні і карыстанне гасцявым памяшканнем нашай бібліятэкі|url=https://www.skaryna.org.uk/application-by/|url-status=live|access-date=2021-05-12|website=Francis Skaryna Belarusian Library and Museum|language=be}}</ref> Скарынаўка арганізуе лекцыі, працоўні па рэдагаваньні Вікіпэдыі<ref>{{Cite web|date=2016-03-17|title=У Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане рэдагуюць Вікіпедыю і праводзяць заняткі з дзецьмі|url=https://zbsb.org/news/abroad/10420/|url-status=live|access-date=2021-05-12|website=ЗБС "Бацькаўшчына"|аўтар=Ігар Іваноў}}</ref> і вядзе кніжны клюб.<ref>{{Cite web|title=Belarusian Readers' Group @ Francis Skaryna Library London|url=https://www.facebook.com/groups/2442633369338775/|access-date=2021-05-12|website=www.facebook.com|language=be}}</ref> Яна суарганізуе штогадовую беларусазнаўчую канфэрэнцыю ў Лёндане.<ref>{{Cite web|last=UCL|date=2021-02-08|title=6th Annual ‘Belarusian Studies in the 21st Century’ Conference|url=https://www.ucl.ac.uk/ssees/events/2021/feb/6th-annual-belarusian-studies-21st-century-conference|access-date=2021-05-12|website=UCL School of Slavonic and East European Studies (SSEES)|language=en}}</ref>. [[Юры Туронак]] пісаў, што зь яго 50-ці службовых замежных камандзіровак толькі адна ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]] выклікала непакой контрразведвальных органаў [[ПНР]]<ref name="выведкапнр">{{Кніга|аўтар = |імя = Юры|прозьвішча = Туронак|частка = |загаловак = За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны|арыгінал = |спасылка = |адказны = [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]]|выданьне = |месца = [[Менск]]|выдавецтва = Медысонт|год = 2010|том = |старонкі = 113|старонак = 276|сэрыя = [[Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»|Бібліятэка ч-су Беларускі гістарычны агляд]]|isbn = 978-985-6887|наклад = }}</ref>. Службовыя камандзіроўкі ў краіны [[Заходняя Эўропа|Заходняе Эўропы]] давалі магчымасьць Юрыю Туронку здабываць і перавозіць у Варшаву кнігі і часопісы, якія выдаваліся беларускімі эмігранцкімі асяродкамі. Найбольш добрым была сувязь з айцом [[Аляксандар Надсан|Аляксандрам Надсанам]], дырэктарам [[[Юры Туронак]] пісаў, што зь яго 50-ці службовых замежных камандзіровак толькі адна ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]] выклікала непакой контрразведвальных органаў [[ПНР]]<ref name="выведкапнр">{{Кніга|аўтар = |імя = Юры|прозьвішча = Туронак|частка = |загаловак = За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны|арыгінал = |спасылка = |адказны = [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]]|выданьне = |месца = [[Менск]]|выдавецтва = Медысонт|год = 2010|том = |старонкі = 113|старонак = 276|сэрыя = [[Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»|Бібліятэка ч-су Беларускі гістарычны агляд]]|isbn = 978-985-6887|наклад = }}</ref>. Службовыя камандзіроўкі ў краіны [[Заходняя Эўропа|Заходняе Эўропы]] давалі магчымасьць Юрыю Туронку здабываць і перавозіць у Варшаву кнігі і часопісы, якія выдаваліся беларускімі эмігранцкімі асяродкамі. Найбольш добрым была сувязь з айцом [[Аляксандар Надсан|Аляксандрам Надсанам]], дырэктарам Беларускай бібліятэкі імя Францішка Скарыны ў Лёндане. Акрамя кніг і часопісаў, якімі можна было карыстацца на месцы, у гэтай бібліятэцы было шмат выданьняў, якія ахвяроўваліся пажылымі эмігрантамі. Эмігранцкія выданьні, як правіла, канфіскоўваліся польскімі і савецкімі памежнікамі<ref name="выведкапнр"/>. == Гісторыя == === Пачаткі === Пачаткі Скарынаўкі зьвязаныя перадусім зь дзейнасьцю каталіцкага сьвятара Чэслава Сіповіча, які ў 1947 г. заснаваў у Лёндане Беларускую каталіцкую місію.<ref>{{Артыкул|аўтар=Алесь Нешчарда|год=2021|url=https://www.academia.edu/71806879/Акно_на_Захадзе|загаловак=Акно на Захадзе|pages=36-41|выданьне=Наша гісторыя|issn=2617-2305|нумар=5}}</ref> У 1949 г. місія перабралася ў вялікі будынак, [[Дом марыянаў]], якім тады валодалі літоўскія [[Кангрэгацыя Айцоў Марыянаў|айцы марыяне]]. Першапачаткова невялікая — ад дзьвюхсот да трохсот тамоў, — бібліятэка Чэслава Сіповіча разьмясьцілася на другім паверсе будынку. Акрамя самога Ч. Сіповіча бібліятэкай карысталіся суайчыньнікі і дасьледнікі, зацікаўленыя беларусазнаўчымі тэмамі. У гэтым жа пакоі адбываліся пасяджэньні Беларускага хрысьціянскага акадэміцкага аб’яднаньня «Жыцьцё» (створана ў 1947 г.) і Беларускага акадэміцкага каталіцкага аб’яднаньня «Рунь» (створана ў 1949 г.) — арганізацыяў, якія меліся гуртаваць студэнтаў і адукаваных суайчыньнікаў.<ref name=":02">{{Cite book|title=The Francis Skaryna Byelorussian Library and Museum (Anglo-Byelorussian Historical papers no.1)|publisher=Anglo-Byelorussian Society|year=1971|location=London}}</ref> Адначасова [[Згуртаваньне беларусаў Вялікай Брытаніі|Згуртаваньне Беларусаў Вялікай Брытаніі]] арганізавала ўласную бібліятэку — Беларускую бібліятэку і архіў імя Францыска Скарыны. З часам ейная невялікая калекцыя была далучана да бібліятэкі ў Доме марыянаў.<ref name=":0" /> Сярод прычынаў для набыцьця ў 1950-х гадох [[Дом марыянаў|Дому марыянаў]] — часткова на ахвяраваньні суайчыньнікаў у дыяспары — ва ўласнасьць Беларускай каталіцкай місіі Ч. Сіповіч называў «бібліятэку, архівы й музэй, вылучна беларускага зьместу або зьвязанага зь беларусаведай».<ref>{{Кніга|год=2004|first=Аляксандар|last=Надсан|title=Біскуп Чэслаў Сіповіч: сьвятар і беларус|url=http://casasloviec.co.uk/index.php?do=static&page=work_Sip_bel09|частка="Новая Друя"|publisher=БедФранс|location=Менск|isbn=985-6425-28-X}}</ref> У 1955 г. Чэслаў Сіповіч разьмясьціў у газэце «Бацькаўшчына» абвестку пра стварэньне пры місіі «агульнага беларускага» архіву, музэя й бібліятэкі.<ref>{{Артыкул|год=1955|аўтар=Сіповіч, Ч. а.|загаловак=Абвестка|выданьне=Бацькаўшчына|нумар=9(239)}}</ref> === ''Bibliotheca alboruthena'' === У канцы 1950-х гадоў бібліятэка пачала выпісваць пэрыядычныя выданьні зь Беларусі. Памер ейнай калекцыі ў 1950-х гадох павялічыўся ў дзесяць разоў і яна ўключала таксама каштоўныя рукапісы й старыя мапы.<ref name=":0" /> У 1958 г. яна стала называцца лацінскай назвай ''Bibliotheca alboruthena''. У 1960 г. грэка-каталіцкі сьвятар Леў Гарошка пераехаў у Лёндан і далучыў да бібліятэкі ўласны багаты кнігазбор.<ref name=":02" /> Кнігазбор у выніку павялічыўся да 5000 асобнікаў.<ref name=":0" /> У 1960 г. Чэслаў Сіповіч быў прызначаны біскупам і перабраўся ў Рым. Кіраўніцтва бібліятэкай перайшло да а. Льва Гарошкі.<ref name=":02" /> 1960-я былі гадамі значнага росту інтарэсу да беларусазнаўства ў Вялікабрытаніі, а ''Bibliotheca alboruthena'', разам з Англа-беларускім таварыствам — важным сродкам садзейнічаньня даследаваньням. Калі ў 1965 г. Англа-беларускае таварыства пачало выдаваць «[[The Journal of Belarusian Studies|Часопіс беларускіх дасьледаваньняў]]» — першы англамоўны беларусазнаўчы навуковы часопіс — амаль усе аўтары першага нумару былі тым ці іншым чынам зьвязаныя зь бібліятэкай.<ref name=":2" /> [[Арнольд Макмілін]] карыстаўся бібліятэкай для дактарату пра беларускую літаратурную мову XIX стагодзьдзя,<ref name=":2" /> а [[Вера Рыч]] — для [[Як вада, як агонь|першай анталёгіі]] беларускай літаратуры ў перакладзе на ангельскую мову.<ref>{{Кніга|first=Vera|last=Rich|title=Like water, like fire: an anthology of Byelorussian poetry from 1828 to the present day.|location=London|isbn=0-04-891041-4|publisher=Allen and Unwin|year=1971|page=9}}</ref> У 1968 г. кніжная калекцыя налічвала больш за 6500 асобнікаў<ref>{{Кніга|first=Jim|last=Dingley|title=The Francis Skaryna Byelorussian Library and Museum|year=1991|location=London}}</ref> і тады была зробленая першая спроба каталягізаваць яе.<ref name=":02" /> === Стварэньне самастойнай установы === [[Файл:Ліст Бібліятэкі імя Ф Скрарыны да С Яновіча 1981 год.jpg|thumb|Ліст аб перадачы архіву [[Сакрат Яновіч|С. Яновіча]] для захаваньня ў Бібліятэцы імя Ф. Скарыны. [[Вялікабрытанія]], [[Лёндан]]. 8 верасьня 1981 году.]] У 1970-м годзе быў набыты асобны будынак для калекцыі, якая ўжо не зьмяшчалася ў памяшканьнях Дому марыянаў. Для гэтага быў абвешчаны збор ахвяраванняў сярод суайчыньнікаў.<ref name=":0" /> Рамонт будынку і пераезд заняў больш за год. За гэты час зьмяніўся «бібліятэкар» — кіраўнік установы. Ім стаў айцец [[Аляксандар Надсан]]. Афіцыйнае адкрыцьцё бібліятэкі адбылося 15 траўня 1971 году з удзелам брытанскага філёляга, папулярызатара беларусістыкі [[Робэрт Оці|Робэрта Оці]]. Спачатку яе ўзначальвала Бібліятэчная рада, а ў 1979 г. быў створаны дабрачынны фонд, які стаў уласьнікам установы. Ім кіруе Апякунская рада ({{Мова-en|Board of Trustees}}). == Галерэя == <gallery> Файл:Biskup Sipovich u biblijatecy.jpg|Біскуп [[Чэслаў Сіповіч]] у бібліятэцы Файл:A Nadsan 2010b.jpg|Айцец [[Аляксандар Надсан]] з [[Івонка Сурвіла|Івонкай Сурвілай]] Файл:Francis Skaryna Library London.png|Чытальная заля бібліятэкі Файл:Belarusian Museum in London.jpg|Музэй у Скарынаўцы. У цэнтры — слуцкія паясы Файл:Belarusian Museum in London 1.jpg|Музэй у Скарынаўцы. Файл:Antoine Martel - La langue polonaise dans les pays ruthènes Ukraine et Russie Blanche 1569-1667.jpg|Кніга зь пячаткай бібліятэкі Файл:Язэп Гэрмановіч скрынка.jpg|Скрынка, у якой а. [[Язэп Германовіч]] трымаў Сьвятыя Дары ў [[ГУЛаг|гулагу]]. Файл:Панагія Чэслаў Сіповіч 01.jpg|Панагія біскупа [[Чэслаў Сіповіч|Чэслава Сіповіча]] </gallery> ==Крыніцы== {{Крыніцы}} ==Вонкавыя спасылкі== *[https://web.archive.org/web/20121127021058/http://skaryna.org.uk/ Бібліятэка й музэй імя Францішка Скарыны ў Лёндане] — вэб-сайт. [[Катэгорыя:Арганізацыі беларускай дыяспары]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1971 годзе]] [[Катэгорыя:Бібліятэкі Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Аб’екты, названыя ў гонар Францішка Скарыны]] hocnisq76fap1yex3j6pd2glzcc50fj 0 52646 2621182 2223258 2025-06-22T15:22:42Z Dymitr 10914 крыніца — https://ru.wikipedia.org/wiki/Шанталосов,_Валерий_Дмитриевич?oldid=145153675 2621182 wikitext text/x-wiki {{Футбаліст}} '''Валер Дзьмітрыевіч Шанталосаў''' ({{Н}} 15 сакавіка 1966 году) — [[СССР|савецкі]] і [[Беларусь|беларускі]] [[футбол|футбаліст]], брамнік. Майстар спорту з 1991 году. У найвышэйшым дывізіёне чэмпіянату Расеі выступаў за ніжагародзкі «[[Лякаматыў Ніжні Ноўгарад|Лякаматыў]]» і маскоўскае «[[Тарпэда Масква|Тарпэда]]». Заняў трэцяе месца ў [[Сьпіс 33 найлепшых футбалістаў чэмпіянату Расеі|сьпісе 33 найлепшых футбалістаў чэмпіянату Расеі]] ў 1994 годзе. Уваходзіць у Клюб беларускіх брамнікаў, якія не прапускалі галы ў 100 і болей матчах на найвышэйшым узроўні<ref>[http://www.pressball.by/articles/football/others/80786 Дела вратарские. Гаеву пора за шампанским]{{Ref-ru}}</ref>. == Кар’ера == === Клюбная === Займаўся футболам у [[Рэспубліканская дзяржаўная вучэльня алімпійскай рэзэрвы|Рэспубліканскай дзяржаўнай вучэльні алімпійскага рэзэрву]] (РДВАР) у [[Менск]]у. Кар’еру прафэсійнага гульца пачаў у 1984 годзе ў камандзе савецкай [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату СССР па футболе|Найвышэйшай лігі]] «[[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]]». Ня здолеў прабіцца ў асноўны склад, таму перайшоў у клуб Другой лігі СССР «[[Дняпро Магілёў|Дняпро]]» з [[Магілёў|Магілёва]]. За два гады знаходжаньня ў камандзе згуляў 24 гульні, але ў 1987 годзе не выступаў. У 1988 годзе стаў гульцом латвійскай каманды «Звэйніекс» зь Ліепаі, якая выступала ў чэмпіянаце Латвіі. У тым жа годзе перайшоў у рыскую «[[Даўгава Рыга|Даўгаву]]», за якую адгуляў у першай лізе 40 матчаў, прапусьціўшы ў іх 63 мячы. У 1990 годзе стаў гульцом горкаўскага «[[Лякаматыў Ніжні Ноўгарад|Лякаматыва]]». Згуляў у савецкай першай лізе 48 гульняў, у якіх прапусьціў 45 мячоў. У расейскай Найвышэйшай лізе згуляў за ніжагародзкую каманду 109 матчаў, прапусьціўшы 134 галы. У 1996 годзе перайшоў у клуб Найвышэйшай лігі «[[Балтыка Калінінград|Балтыка]]», правёўшы за два гады 31 гульню і прапусьціўшы 33 мячы. У 1998 годзе стаў гуляць за маскоўскае «[[Тарпэда Масква|Тарпэда]]». Ня здолеўшы замацавацца ў асноўным складзе, у 1999 годзе вярнуўся ў [[Ніжні Ноўгарад]]. За «Лякаматыў» выступаў два гады. У студзені 2001 году кантракт зь «Лякаматывам» скончыўся<ref>Шабуня возвращается в Бобруйск // Всё о футболе. — 2001. — № 3. — С. 4.</ref>, і Шанталосаў вярнуўся ў родную Беларусь, стаўшы гульцом «[[Белшына Бабруйск|Белшыны]]». У складзе бабруйскага клюбу правёў 25 матчаў, прапусьціўшы ў іх 16 мячоў. У 2002 годзе далучыўся да менскага «[[Тарпэда Менск|Тарпэда-МАЗ]]». Згуляў 25 гульняў і прапусьціў 16 галоў. У 2003 годзе зьехаў у [[Казахстан]], дзе тры гады выступаў за клуб «[[Табол Кастанай|Табол]]» з [[Кастанай|Кастанаю]]. У чэмпіянаце згуляў 74 матчы і прапусьціў 50 мячоў, таксама правёў 6 гульняў у эўракубках і двойчы гуляў у нацыянальным кубку. У складзе казаскай каманды двойчы быў срэбраным прызэрам чэмпіянату ды яшчэ адзін раз браў бронзавы мэдаль. Адзін раз выходзіў у фінал [[Кубак Казахстану па футболе|Кубка Казахстану]]. Па заканчэньні сэзону 2005 году завяршыў кар’еру футбаліста. === Міжнародная === За [[Зборная Беларусі па футболе|зборную Беларусі]] з 1992 па 2002 гады згуляў 26 матчаў, у якіх прапусьціў 39 мячоў. Выклікаўся таксама ў [[Зборная Расеі па футболе|зборную Расеі]] ў 1992 годзе дзеля ўдзелу ў таварыскім матчы супраць [[Зборная Мэксыкі па футболе|зборнай Мэксыкі]], але ўсю гульню гэтак і прасядзеў на лаўцы запасных. == Трэнэрская праца == У 2007 годзе быў прызначаны трэнэрам у працы з брамнікамі ў «[[Сібір Новасібірск|Сібір]]», але пакінуў клюб 20 чэрвеня 2008 году. У ліпені таго ж году стаў трэнэрам брамнікаў адной з камандаў з Масквы. У 2009—2010 гадах трэнаваў брамнікаў «[[Хімкі (футбольны клюб)|Хімак]]». У 2010 годзе стаў трэнэрам у працы з брамнікамі самарскіх «[[Крылы Саветаў Самара|Крылаў Саветаў]]». У лістападзе 2011 году прызначаны трэнэрам брамнікаў клюбу «[[Факел Варонеж|Факел]]», які пакінуў у студзені 2013 году. 7 красавіка таго ж года пачаў рыхтаваць брамнікаў каманды «Сібір-2». == Дыскваліфікацыя == 19 сьнежня 2008 году ў Доме футболу адбылося паседжаньне дысцыплінарнага камітэту [[Беларуская фэдэрацыя футболу|Беларускай фэдэрацыі футболу]]. Было разгледжанае пытаньне, зьвязанае з заканчэньнем расьсьледаваньня, праведзенага праваахоўнымі органамі Беларусі і Расеі ў дачыненьні да Валера Шанталосава. Па выніках паседжаньня дысцыплінарны камітэт прыняў рашэньне за спробу паўплываць на вынікі матчаў нацыянальнай зборнай Беларусі па футболе ў рамках адборачнага турніру чэмпіянату Эўропы 2004 году, якія адбыліся 6 верасьня 2003 году з камандай Чэхіі і 10 верасьня 2003 году з камандай Малдовы, спосабам, не сумяшчальным са спартовай этыкай (пацьвярджаецца пастановай аб спыненьні крымінальнага перасьледу ад 12 траўня 2008 году УУС Новасыбірску), накласьці на Шанталосава дысцыплінарнае пакараньне ў выглядзе аб’явы яго непажаданым (persona non grata) для мэтаў дзейнасьці асацыяцыі «Беларуская фэдэрацыя футболу». На падставе Дысцыплінарнага кодэксу Беларускай фэдэрацыі футболу прынятае рашэньне інфармаваць чальцоў фэдэрацыі, якія складаюцца з чальцамі фэдэрацыі ў кантрактных або іншых афіцыйных адносінах, а таксама футбольных судзьдзяў і іншых асобаў, чыя дзейнасьць падпадае пад дзеяньне нарматыўных дакумэнтаў [[БФФ]], [[ФІФА]] і [[УЭФА]], аб абавязку ўстрымацца ў сваёй футбольнай дзейнасьці ад любых кантактаў з Валерам Шанталосавым. Акрамя таго, прынята рашэньне замаўляць перад ФІФА аб пашырэньні сфэры дзеяньня накладзенага дысцыплінарнага пакараньня на Шанталосава<ref>[https://web.archive.org/web/20081223041316/http://news.tut.by/sport/124659.html Белорусская федерация футбола объявила Валерия Шанталосова персоной нон грата]{{ref-ru}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.klisf.info/numeric/index.app?cmd=ln&lang=ru&id=517384895051050 Статыстыка на klisf.info] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шанталосаў, Валер}} [[Катэгорыя:Савецкія футбалісты]] [[Катэгорыя:Беларускія футбалісты]] nffoahmj3iqrjtevh4rofs8j90bmqs6 0 53215 2621231 2548875 2025-06-23T06:53:04Z W 11741 +Памёр 22 чэрвеня, што адлюстравана ў шаблёне-картцы празь [[Вікізьвесткі]] 2621231 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|тып=прозьвішча|Гарэцкі}} {{Навуковец |Лацінка = Radzim Harecki |Навуковая сфэра = [[геалёгія]] |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Сайт = }} '''Радзі́м Гаўры́лавіч Гарэ́цкі''' (1928, Менск, цяпер Беларусь — 2025, Менск, Беларусь) — беларускі вучоны-геоляг, грамадзкі дзяяч. Акадэмік [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]]. Сын [[Гаўрыла Гарэцкі|Гаўрылы Іванавіча Гарэцкага]], пляменьнік [[Максім Гарэцкі|Максіма Гарэцкага]]. Цесьць Генадзя Вугляніцы<ref>http://www.newsru.com/arch/world/28aug2001/kgb.html</ref>. == Адукацыя == Скончыў {{Не перакладзена|Расейскі дзяржаўны ўнівэрсытэт нафты і газу імя І. М. Губкіна|Маскоўскі нафтавы інстытут імя І. М. Губкіна|ru|Российский государственный университет нефти и газа (национальный исследовательский университет) имени И.М. Губкина}}. == Навуковая дзейнасьць == У 1952—1957 навуковы супрацоўнік Геалягічнага інстытуту [[Акадэмія Навук СССР|АН СССР]]. З 1971 загадчык аддзелу (а з 1978 лябараторыі) Інстытуту геахіміі і геафізыкі [[АН БССР]] (з 1994 Інстытут геалягічных навук). Чалец-карэспандэнт АН БССР (1972), з 1977-га — правадзейны чалец АН БССР. У 1977—1993 дырэктар Інстытуту геахіміі і геафізыкі АН Беларусі. У 1973—1990 сябра Бюро, намесьнік старшыні, старшыня Міжведамаснага тэктанічнага камітэту АН СССР. З 1975 намесьнік старшыні, старшыня Беларускага нацыянальнага камітэту па Міжнароднай праграме геалягічнай карэляцыі, з 1993 сябра Амэрыканскага геафізычнага саюзу. У 1992—1997 віцэ-прэзыдэнт [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]]. З 1993 галоўны рэдактар часопісу «Літасфэра». У 1995—1997 працаваў загадчыкам катэдры [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]. Радзім Гарэцкі зьяўляецца заснавальнікам беларускай школы тэктаністаў. Добра вядомы ў міжнародных навуковых колах. Імем Радзіма Гарэцкага названа некалькі відаў выкапнёвых арганізмаў. == Навуковыя працы == Навуковыя працы прысьвечаныя [[Тэктоніка|тэктоніцы]] і [[Геадынаміка|геадынаміцы]] плятформаў, уключаючы тэрыторыю захаду Ўсходне-Эўрапейскага кратона і Беларусі, [[Геалёгія|геалёгіі]] карысных выкапняў. Удзельнічаў у складаньні шматлікіх тэктанічных мапаў у якасьці галоўнага рэдактара ці аўтара. Р. Гарэцкі зьяўляецца аўтарам 500 навуковых прац. Надрукаваў шэраг твораў, прысьвечаных нацыянальнаму адраджэньню Беларусі. == Грамадзкая дзейнасьць == Радзім Гарэцкі зьяўляецца сябрам [[Саюз беларускіх пісьменьнікаў|Саюзу беларускіх пісьменьнікаў]] і актыўным грамадзкім дзеячам. Ён клапоціцца пра адраджэньне нацыянальнай культуры. На працягу васьмі гадоў, з 1993 да 2001, зьяўляўся прэзыдэнтам «[[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына|Згуртаваньня беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“]]», на цяперашні момант сябра Вялікай і Малой Радаў арганізацыі. == Прэміі і ўзнагароды == Узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга і мэдалямі. Узнагароджаны дзяржаўнымі прэміямі [[СССР]], [[БССР]], Расейскай АН. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20090406134232/http://www.zbma.net/art148.html Радзім Гарэцкі: «Ужо няведама, ці беларусы мы, ці не…» (інтэрвію)] * [https://web.archive.org/web/20110521035055/http://geology.by/biogrphy/84/208.html Біяграфія Радзіма Гарэцкага на geology.by] * [http://slounik.org/80049.html «Электронная энцыкляпэдыя» пра Радзіма Гарэцкага] * [http://nasb.gov.by/rus/members/academicians/garetsky.php Пра Радзіма Гарэцкага на сайце НАН Беларусі] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гарэцкі, Радзім Гаўрылавіч}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Менску]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Беларускія навукоўцы]] [[Катэгорыя:Беларускія географы]] [[Катэгорыя:Акадэмікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] rg1rbgcs2m0wkz2w93rmd0660gofe1k 0 55788 2621220 2621102 2025-06-23T04:26:51Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621220 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Вялікі Бор}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Вялікі Бор |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Вялікага Бору |Трансьлітараваная назва = Vialiki Bor |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = Перад 1600 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Велікаборскі сельсавет|Вялікаборскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = 132 |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 658 |Год падліку колькасьці = 2021 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 247602 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 1 |Шырата сэкундаў = 58.1 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 3 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.5 |Commons = |Сайт = }} '''Вялі́кі Бор'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}} С. 313</ref> — [[вёска]] ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Вялікі Бор уваходзіць у склад і зьяўляецца цэнтрам [[Велікаборскі сельсавет|Вялікаборскага сельсавету]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]Ці ня самая раньняя згадка пра паселішча датаваная 20 чэрвеня 1600 году, калі пан Шчасны Харлінскі, падкаморы кіеўскі, выдаў свайму сыну Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на добры ў [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскім ваяводзтве]] [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]: двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, [[Хвойнікі]], Вялікі Бор, [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|Дворышча]], [[Храпкаў]] і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор і частку зь сямі пляцаў у Кіеве<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 60; Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. Ад гэтага часу і да рэформавага ўжо ў Расейскай імпэрыі пэрыяду Вялікі Бор належаў тым самым уладальнікам, што і Астраглядавічы з Хвойнікамі, г. зн. пасьля Харлінскіх — [[Мікалай Абрамовіч|Мікалаю Абрамовічу (Абрагамовічу)]], [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяну Бжазоўскаму]], князям Шуйскім, сямейству Прозараў<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12—18</ref>. Пры разьмежаваньні Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага і Мазырскага павету Вялікага Княства Літоўскага у сьнежні 1621 — студзені 1622 году мястэчка і вёску Хвойнікі, сяло Вялікі Бор пана Мікалая Харлінскага і сёлы Брагінскай воласьці за ракой Сычоўкай паны камісары згодна засьведчылі прыналежнымі да ваяводзтва Кіеўскага.{{Заўвага|Складаньне дакумэнту было завершана ў сяле князёў Жыжэмскіх Маканавічы ўжо Рэчыцкага павету ВКЛ.}} <ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145.</ref>. [[File:Jastrzębiec herb.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]7 чэрвеня 1623 году датаваны судовы дэкрэт, у якім удава Гальшка Харлінская абвінавачвала паноў Станіслава, Юрыя і астатніх Харлінскіх, родных братоў і сваякоў мужа Мікалая, за гвалтоўны наезд на замак і вёску Астраглядавічы, мястэчка Новы Харленж (Хвойнікі), вёскі Хвойнікі, Вялікі Бор, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], [[Рашаў]], [[Карчовае]], [[Бардакі (Лаханія)|Лаханію]], [[Стралічаў]], [[Паселічы]], [[Малішаў (Хвойніцкі раён)|Малішаў]]{{Заўвага|Яшчэ названыя 13 паселішчаў, акрамя «іншых вёсак і прыселкаў».}}<ref>ŹD. T. XXI. S. 637</ref>. У 1627 годзе пані Гальшка (Гэлена) Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы пераходзілі да ваяводзіча смаленскага [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча (Абрамовіча)]]<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>, жанатага зь яе дачкой Евай. У 1628 годзе з шасьці дымоў вёскі Вялікі Бор і з двух у той ваколіцы названага маёнтку пана М. Абрагамовіча млыновых колаў выплачвалася адпаведна па 3 і па 6 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1: Акты о заселении Юго-Западной России. – Киев, 1886. С. 396 – 397</ref>. 8 ліпеня 1631 году запісам у актах Кіеўскага земскага суда{{Заўвага|22 жніўня 1631 г. тое зроблена і ў Жытомірскім гродзкім судзе.}} нарэшце засьведчана пагадненьне на саступку часткі Астраглядаўскіх добраў Шчасным, сынам Станіслава, Харлінскім пану Лукашу Мадлішэўскаму, мужу ўдавы Гальшкі, за суму ў 60 000 польскіх злотых. У пераліку вёсак названы і Вялікі Бор<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 59</ref>. [[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|зьлева|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука.]][[File:Падданыя зь Вялікага Бору ў інвэнтары 1721 г.png|значак|Падданыя зь Вялікага Бору ў інвэнтары 1721 г.]]Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 9 дымоў вёскі Вялікі Бор Хвойніцкай воласьці князя Шуйскага выплачвалася 2 злотых; у другі раз — 2 злотых з 2 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488 – 489, 507</ref>. На 1698 год, як тое вынікае з інвэнтара маёнтку Хвойнікі, перададзенага князем Дамінікам Шуйскім, берасьцейскім харунжым, у кіраваньне пану Зыгмунту Шукшце, у Вялікім Боры было 10 двароў. У рэвізіі 1716 году засьведчана наяўнасьць ужо 22 гаспадарак, адна зь якіх была вызваленая ад асноўных павіннасьцей (słoboda). Згодна з інвэнтаром 1721 году, калі абцяжараны даўгамі маёнтак ад {{падказка|пасэсара|Пасэсар — часовы ўладальнік маёнтку.}} Юзафата Парышэвіча, біскупа валоскага, перайшоў {{падказка|дзедзічнаму|Дзедзіч — спадчынны ўладальнік добраў.}} ўладальніку князю Мікалаю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму, у Вялікім Боры налічваўся 21 двор{{Заўвага|У хвойніцкай кнізе «Памяць» аўтары налічылі ажно «27 сем'яў», памылкова запісаўшы шасці вялікаборцам, якія дадаткова плацілі чынш зь іншага надзелу або агароду, па дзьве гаспадаркі замест адной<ref>Памяць: Гiсторыка-дакументальная хронiка Хойнiцкага раёна (далей: Памяць) / Рэд. кал. М. А. Ткачоў [і інш.]; маст. А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн iмя Петруся Броўкi, 1993. С. 27</ref>. Тое паўторана і ў вядомай на lapsus энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі».}}, чыншу выплачвалася 119 злотых, 22 з паловай грошы, даніны мядовай (бельцаў) — 51{{Заўвага|Нічога не сказана пра паншчыну, гвалты і дзякла (акрамя мёду); у інвэнтары 1698 г. такія зьвесткі ёсьць.}}. Прозьвішчы жыхароў: Гардзеенка, Мартыненка, Ярмошанка, Радчык, Сачанка, Міненка, Літвіненка, Харошка (Chworoszko, Chorosczonko), Навуменка<ref>НГАБ у Менску. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 120, 127адв., 131адв.-132, 139адв., 141адв.-142</ref>. У ходзе асваеньня абшараў паміж Вялікім Борам і Маканавічамі пачасьціліся памежныя канфлікты. 28 лютага 1721 году пан маршалак мазырскі Антоній Аскерка са Слуцку зьвярнуўся зь лістом да князя Мікалая Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, з просьбай, абы падданыя яго вялікаборскія падданым зь вёскі Ізбін (Ізбынь) крыўдаў не чынілі і ў грунты іхныя «nie wdzierali się». У ліпені 1722 году тым жа панам суседам князь М. Шуйскі пакліканы на суд Галоўнага Трыбуналу Вялікага Княства Літоўскага за насланьне людзей вялікаборскіх на грунты ізбінцаў, дзе яны лес пасеклі, сенажаці пакасілі ды ўчынілі шматлікія гвалты. 26 кастрычніка 1722 году ў Мазырскім гродзе па справе маршалка Аскеркі і харунжыча Шуйскага панам Даніэлем Віслаухам засьведчана апісанае размежаваньне ўгодзьдзяў вёсак Вялікі Бор і Ізбін<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 34 — 35</ref>. У тарыфе падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1734 году сказана, што Вялікі Бор у складзе Хвойніцкай воласьці належаў князю Ігнацыю Шуйскаму, харунжычу берасьцейскаму<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 286</ref>. Паводле зьвестак на 1748 год ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага, Вялікі Бор і Рудня Вялікаборская былі сярод паселішчаў, частка жыхароў якіх (зь ліку шляхты і яе службы) належала да Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У 1754 годзе з 36 двароў (×6 — прыкладна 216 жыхароў) вёскі Вялікі Бор Хвойніцкага маёнтку «do grodu» ([[Оўруч|Оўруцкага замку]]) выплачвалася 5 злотых і 18 грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 22 злотых і 12 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192</ref>. 30 чэрвеня 1764 году пасэсары Хойніцкіх добраў сужэнства Войцех і Анеля князі Шуйскія, старосты ніжынскія, выступілі ў Оўруцкім гродзе супраць пана кашталяніча наградзкага Багуслава Аскеркі за неаднаразовае насланьне падданых на грунты вёскі Вялікі Бор, учыненне там розных шкодаў і гвалтаў<ref>AGAD. ApiJ. Sygn. 1. S. 35</ref>. Згодна зь перапісамі габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў, у Вялікім Боры налічвалася адпаведна 5, 3 і 3 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. === Расейская імпэрыя === [[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]][[Файл:Вялікі Бор, Дубровіца, Рудзенька на плане Генеральнага межавання 1797 г.jpg|значак|Вялікі Бор, Дубровіца, Рудзенька на схематычным пляне Рэчыцкага павету, складзеным каля 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Вялікі Бор — у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. Паводле рэвізіі 1795 году, тут было 59 двароў з 230 душамі мужчынскага і 189 жаночага полу прыгонных сялянаў<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 113-122адв.</ref>. У мэтрычных запісах Хвойніцкай Сьвята-Пакроўскай царквы за 1795 год сустрэтыя зьвесткі пра хрост дзяцей і асьвячэньне шлюбаў жыхароў Вялікага Бору і Дубровіцы (яшчэ і пра памерлага)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 492а. А. 352-355адв.</ref>, з чаго вынікае іх прыналежнасьць тады і раней да прыходу згаданай царквы. Пры гэтым Вялікі Бор кожны раз пазначаўся як сяло, што можа сьведчыць пра існаваньне тут прыпісной царквы{{заўвага|Пра яе, аднак, нічога не вядома да зьяўленьня кліравых ведамасьцяў Вялікаборскай царквы ў др. пал. 1860-х гг.}}. У «Камеральном описании... Речицкой округи», датаваным 29 студзеня 1796 году, «деревня Великой Бор» з паташным заводам названыя сярод паселішчаў у складзе Хвойніцкіх добраў Людвіка Прозара{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}}, якія раней былі перайшлі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя Луізе Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71, 74</ref>. Паводле праваслаўнага сьвятара Максіма Ярэміча, велікаборцы нібыта заставаліся уніятамі ажно да 1831 году<ref>Минские епархиальные ведомости (далей: МЕВ). – Минск, 1870. № 5. С. 116, 120 – 121</ref>{{заўвага|У досыць шырокім сьпісе рознаканфэсійных сьвятыняў «Камерального описания...» вялікаборская адсутнічае, таму сьцьвярджэньне М. Ярэміча, нібы каталіцкая капліца («ветхій деревянный костелъ») была ўладкаваная ў будынку уніяцкай царквы выглядае звыклай ужо ў яго выкананьні байкай.}}, калі тут была ўладкавана філія Астраглядавіцкага парафіяльнага касьцёлу. Але яшчэ ад 1796 году ў касьцёльных кнігах пачалі рэгулярна зьяўляцца зьвесткі аб задавальненьні духоўных патрэбаў людзей зь Вялікага Бору і Дубровіцы ксяндзамі братам-прапаведнікам (дамініканам) Бруна Лявіцкім, хвойніцкім капэлянам, і Тэадорам Чабаноўскім. У 1797 годзе таксама неаднаразова згадваліся могілкі пры мясцовай капліцы, а кс. Т. Чабаноўскі падпісваўся, акрамя таго, што астраглядаўскім альбо хвойніцкім вікарыем, і вялікаборскім капэлянам<ref>НГАБ. Ф. 1781. Спр. 27. Спр. 202. А. 176-184адв., 215, 216, 239, 239адв.</ref>. [[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|значак|зьлева|Курган Людвікі альбо фамільны склеп роду Прозараў у Хвойніках.]][[Файл:Фальварак Гудаў і сяло Вялікі Бор на карце А. К. Фіцінгофа. 1846 г.png|значак|Фальварак Гудаў і сяло Вялікі Бор на мапе А. К. Фіцінгофа. 1846 г.]] У шляхецкай рэвізіі 1811 года паведамляецца, што ў велікаборскай канторы маёнтку Хойнікі абознага Прозара эканомам служыў 68-гадовы Юзаф Бакіноўскі, а лоўчым — 39-гадовы Ваўжынец Бакіноўскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248</ref>. У 1828 годзе на могілках у Вялікім Боры знайшла часовы прытулак памерлая ў Берасьці Людвіка Канстанцыя Прозар, праз год перазахаваная мужам Каралем у Хвойніках<ref>Клок Л. Д. Таямніца хойніцкага пергаменту. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі, 1976. № 1. С. 21 – 22</ref>. Згодна з інвэнтаром 1844 году Хвойніцкага маёнтку Уладыслава Прозара, Вялікі Бор належаў да фальварку Гудаў<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475</ref>. У энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі» сказана, што на 1850 год тут было 69 двароў, 441 жыхар. Паводле «Списков населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.», 144 асобы мужчынскага і 146 жаночага пола зь ліку жыхароў Вялікага Бору належалі да Астраглядаўскай парафіі Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382</ref> Ад пачатку рэформавага пэрыяду сяло — у складзе Хвойніцкай воласьці. У сувязі з антырасейскім паўстаньнем рыма-каталіцкая філія была скасаваная, а жыхары Вялікага Бору, Дубровіцы павернутыя да праваслаўя<ref>Пяткевіч Ч. Рэчыцкае Палессе / Уклад., прадм. У. Васілевіча. Пер. з пол. Л. Салавей і У. Васілевіча. — Мінск: «Беларускі кнігазбор», 2004. С. 434 — 435</ref>{{заўвага|{{пачатак цытаты}}''Аж ось настала воля, а далей мяцеж, дак трохі паждаўшы, наехало ўсялякаго начальства і папоў, да ўзялі дай увесь народ у Дубровіцы, у Ізбіне і ў Вялікім Бару перавярнулі на рускую веру, касьцёл перахрысьцілі на цэркву, а пасьля прычапіліся і да храста{{заўвага|Крыж усталяваны быў {{пачатак цытаты}}«''на раздарожжы, дзе ад рэчыцкаго шляху паваротка чэраз Будзішча ідзе ў Гудоў... Хрэст сабе стаяў, усе, хто толькі ехаў або ішоў, то, як вядзецца паміж хрышчанымі людзьмі, скідаў шапку і хрысьціўся. Людзі прывыклі і радаваліся, бо, бач, недалека завод, а там жа смаляная нячыстая сіла арудуе, дак цяпер, баяўшыся сьвятога храста, меньш робіць капасьці.''{{канец цытаты}}}}. Ета — кажуць — варожы хрэст, панскі, ён несправядлівы хрэст, дак трэба яго зрубаць. — Хто ахвотнік зрубаць хрэст?! — крыкнуў станавы прыстаў, а ўсе маўчаць. Ён другі і трэйці раз гаркнуў так сама, а ўсе, бы начэ вады поўныя раты панабіралі. Тагды прыказаў старшыне прымусіць таго, на каго мае надзею, штоб рубаў, а старшына да мяне кажа: — Ты ж сьмялей за ўсіх, дак бяры сякеру і рубай! — Мяне — ку — трэйчы хрысьцілі: раз хрысьціў ксёндз, другі раз {{падказка|выскуб|біскуп}} {{падказка|мінджаваў|рабіў мірапамазаньне}}, а цяпер (грэх чы два) перахрысьціў поп, дак я безбожнікам не буду. — І ніхто не будзе! — крыкнулі ўсе ў адзін голас._І мы ўсе ашукаліся, бо ось выступіў дубровіцкі Каленік Лабада да ідзе к храсту. Тут мы ўсе так і абамлелі са страху, бо прачулі, што от зараз зробіцца нешто нядобрае — і зрабілася._Небавам хрэст упаў, а Каленік стаіць, раскарачыўшыся, і не варушыцца, да толькі мармыча, як немец. Яго {{падказка|паставіла колам|спаралізавала}}. Бязбожніка забралі на сані, дай завезьлі ў Хвайнікі да лазарэту. Там ён памармытаў зо дзьве нядзелі, з рукамі і нагамі стылымі, як кольле, дай чорту аддаў свой паганы дух._(Апавядаў Кастуль з Вялікага Бору.)''{{канец цытаты}}}}. У 1866 годзе дзеля выхаваньня тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасьці расейскай манархіі, у Вялікім Боры адкрыта народная вучэльня<ref>Памяць. — С. 32</ref>. У жніўні 1868 году ў мясцовую Раства Багародзіцкую царкву ад імпэратара Аляксандра ІІ была перададзена ікона Пакрова Найсьвяцейшай Багародзіцы<ref>МЕВ. — Минск, 1870. № 5. С. 116</ref>. На пачатак 1870 году ў сяле налічвалася 213 мужчынскіх душ сялян-уласьнікаў, прыпісаных да Вялікаборскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Раства-Багародзіцкай царквы, драўляны будынак якой узьведзены ў 1871 годзе, названыя настаяцель а. Іосіф Гарбацэвіч, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Скараходаў. Да прыходу, акрамя сяла Вялікі Бор, належалі вёскі Ізбін (Ізбынь), Рудзенька і Дубровіца.<ref>МЕВ. — Минск, 1876. № 10. С. 459</ref>. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 491-го мужчынскага і 493-х жаночага полу верных<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 44—46</ref>. У 1886 годзе ў сяле 58 двароў, 527 жыхароў, конны млын<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. — С.-Петербург, 1886. Вып. 5. С. 113</ref>. Паводле перапісу 1897 года, 162 двары, 795 жыхароў, народная вучэльня, хлебазапасная крама, карчма. На 1909 год у сяле Вялікі Бор Хвойніцкай воласьці налічвалася 184 двары, 989 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 16</ref>. === Найноўшы час === [[Файл:Вялікі Бор на карце генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.jpg|значак|зьлева|Вялікі Бор на мапе гэнштабу РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.]]9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Вялікі Бор, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка – у Мазыры. Ад 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 – 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. – 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918 – 1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Вялікаборскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 61 і 120 вучняў<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 году Вялікі Бор — цэнтар сельсавету Хвойніцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 году [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. У 1930 годзе тут створаны калгас «Чырвоны Бор», працавалі цагельня, кузьня, стальмашня, вятрак. З 20 лютага 1938 году Вялікі Бор у складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. Напярэдадні вайны ў Вялікім Боры налічвалася 420 двароў, 1800 жыхароў<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 499</ref>. У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]], паводле энцыкляпэдыі «Гарады і вёскі Беларусі», у чэрвені 1943 году акупанты зьнішчылі 265 жыхароў, спалілі 262 двары. На франтах загінулі 118 вяскоўцаў. З 8 студзеня 1954 году Вялікі Бор — у складзе Гомельскай вобласьці. Цэнтар саўгасу «Вялікаборскі». 15 жніўня 1974 году цэнтр сельсавету перанесены ў вёску [[Партызанская (Хвойніцкі раён)|Партызанская]]<ref>Рашэнне выканаўчага камітэта Гомельскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 15 жніўня 1974 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1974, № 25 (1435).</ref>. 25 лістапада 2008 году цэнтар сельсавету вернуты ў Вялікі Бор<ref>[http://pravo.by/pdf/2011-89/2011_89_9_42931.pdf Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 ноября 2008 г. № 90 О переносе административно-территориального центра Великоборского сельсовета]{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. 15 лютага 2024 году [[Міністэрства энэргетыкі Беларусі|міністар энэргетыкі Беларусі]] [[Віктар Каранкевіч]] паведаміў, што пасёлак Вялікі Бор стаў першым у Гомельскай вобласьці, які цалкам перавялі на электраацяпленьне<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Цэлы пасёлак у Гомельскай вобласьці перавялі на ацяпленьне электрычнасьцю|спасылка=https://nashaniva.com/336422|выдавец=Партал «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=15 лютага 2024|дата доступу=15 лютага 2024}}</ref>. == Насельніцтва == * 1930 год — 211 двароў, 1200 жыхароў * 1959 год — 988 жыхароў (паводле перапісу) * 1970 год — 1120 жыхароў * 1996 год — 418 гаспадарак, 1239 жыхароў * 1999 год — 1149 жыхароў * 2004 год — 1052 жыхары * 2006 год — больш за 1000 жыхароў * 2010 год — 775 жыхароў * 2021 год — 274 гаспадаркі, 658 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211019064229/http://hoiniki.gov.by/ru/velikoborskiy/ Інфармацыя пра насельніцтва Велікаборскага сельскага савету на 25.01.2021 г.]</ref> == Традыцыі == У вёсцы захоўваецца абрад «Русальле»<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/25424353.html Як праганялі русалку]</ref>. == Вядомыя выхадцы == * [[Зьмітро Бяспалы]] — [[беларус]]кі [[пісьменьнік]] * [[Барыс Іванавіч Сачанка]] — [[беларус]]кі [[пісьменьнік]], перакладнік і выдавец * Іван Сачанка (1938) — беларускі журналіст, доктар гістарычных навук * [[Алесь Шлег|Алесь Шлёг]] — беларускі празаік, паэт, публіцыст, кінадраматург, перакладчык * [[Барыс Пятровіч]] (Сачанка) — беларускі пісьменьнік, празаік == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20160315010915/http://pda.weather-in.by/by/gomel%27skaja/716 Прагноз надвор’я ў в. Вялікі Бор] {{Велікаборскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Велікаборскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] grlpvul38fcpdu8rj6azvshqyd7vwng 0 69990 2621212 2173050 2025-06-22T21:55:50Z Ooligan 78357 Better photo/ foto/ image 2621212 wikitext text/x-wiki {{Кінэматаграфіст |Імя = Дэніел Дэй Кім |Імя (арыгінал) = 김대현 |Фота = Daniel Dae Kim 2025 (cropped).jpg |Подпіс = |Імя пры нараджэньні = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|4|8|1968|1}} |Месца нараджэньня = [[Пусан]], [[Паўднёвая Карэя]] |Прафэсія = [[актор]] |Гады актыўнасьці = 1994 — дасюль |Кірунак = |Узнагароды = |imdb_id = 0196654 |Сайт = }} '''Дэніел Дэй Кім''' ({{н}} 4 жніўня 1968 году, [[Пусан]], [[Паўднёвая Карэя]]) — амэрыканскі актор карэйскага паходжаньня. Вядомы дзякуючы ролі [[Джын Су Квон]]а ў тэлесэрыяле «[[Згубленыя (тэлесэрыял)|Згубленыя]]». Мае жонку і дзьвюх дачок. Скончыў акторскія курсы ў Нью-Ёрскім унівэрсытэце. == Фільмаграфія == * 1994 — American Shaolin як Gao * 1997 — Beverly Hills 90210zr Dr. Sturla (у эпізодах «Forgive And Forget» і «The Way We Weren't») * 1997 — NYPD Blue як Simon Lee * 1997 — The Jackal як Akashi, the Marine * 1998 — The Pretender як Lenny Duc (у эпізодзе «Collateral Damage») * 1998 — Brave New World як Ingram * 1998 — Seinfeld як [[студэнт]] мэдыцыны (у эпізодзе «[[The Burning (эпізод Seinfeld)|The Burning]]») * 1999 — For Love of the Game як E.R. Doctor * 1999 — Crusade як Lieutenant John Matheson * 2000 — Star Trek: Voyager як Gotana-Retz (у эпізодзе «Blink of an Eye») * 2000 — Murder, She Wrote: A Story to Die For як Everett Jay * 2001 — CSI: Crime Scene Investigation як FBI Agent Beckman (у эпізодзе «Ellie») * 2001—2003 — Angel як Gavin Park * 2001 — Charmed як Yen Lo (у эпізодзе «Enter The Demon») * 2003 — Cradle 2 the Grave як Visiting Expert * 2003 — Tenchu: Wrath of Heaven як Rikimaru (Video Game) * 2003 — Hulk як Aide * 2003 — Ride or Die як Miyako * 2002—2003 — 24 як Tom Baker * 2003 — Sin як Lakorn * 2003—2004 — Star Trek: Enterprise як MACO Corporal Chang * 2004 — Spider-Man 2 як Raymond * 2004—2010 — «[[Згубленыя (тэлесэрыял)|Згубленыя]]» / Lost — [[Джын Су Квон]] * 2004 — Crash як Park * 2005 — The Cave як Kim * 2006 — Saints Row як Johnny Gat (Video Game) * 2006 — Justice League Unlimited як Metron (у эпізодах «Alive» і «Destroyer») * 2006 — Avatar: The Last Airbender як General Fong (у эпізодзе «The Avatar State») * 2008 — The Andromeda Strain як Dr. Tsi Chou * 2008 — The Onion Movie як «Rich Ivy-League Fraternity Brother» у «How to Host a Rape» * 2008 — Saints Row 2 як Johnny Gat (Video Game) * 2010 — The Adjustment Bureau == Дадатковыя зьвесткі == Амаль зусім не разумее [[карэйская мова|па-карэйску]], хаця ў сэрыяле «[[Згубленыя (тэлесэрыял)|Згубленыя]]» грае карэйца, які ня ведае ангельскай. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кім, Дэніел Дэй}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сэуле]] [[Катэгорыя:Акторы Паўднёвай Карэі]] [[Катэгорыя:Акторы ЗША]] a4p857kz054gp5z5ej8irkbn6xlanp1 0 75097 2621239 2260307 2025-06-23T07:56:44Z 151.249.213.160 на старонцы былі старыя дадзеныя, у цяперашні час працуюць толькі 8 маршрутаў 2621239 wikitext text/x-wiki [[Файл:Tatra-T6B5 tram in Minsk 02.jpg|міні|300пкс|Татра Т6B5 у Менску]] [[Файл:Minsktrams actual.png|міні|300пкс|Мапа]] '''Менскі трамвай''' — адзін зь відаў мескага транспарту ў [[Менск]]у. Трамвайны рух быў пачаты 13 кастрычніка 1929 году. На сёняшні дзень трамвайная сыстэма — гэта амаль 30 {{м|кіля|к}} пуцей, 8 маршрутаў і 162 адзінак [[#Рухомы склад|рухомага складу]].<ref name="tram_info">[http://transphoto.ru/city/45/ Минск — СТТС]{{ref-ru}}</ref> == Гісторыя == [[Трамвай]] у Менску пачаў працу ў складзе двух маршрутаў: * «Таварная станцыя — Камароўка» (13 прыпынкаў — 9 абавязковых і 4 па патрабаваньні) * «Вакзал — плошча Свабоды» (3 прыпынкі, зь іх 2 абавязковыя) Выкарыстоўваліся вагоны [[КМ (трамвайны вагон)|КМ]] Мыцішчанскага вагонабудаўнічага заводу. Выпуск складаў 5 вагонаў. У першы год працы было перавезена 11 мільёнаў пасажыраў, да 1932 году гэтая колькасьць падвоілася. У 1933 годзе рухомы склад менскага тралейбуса складаў 43 вагоны.<ref name="minsk_history">Гісторыя Мінска — Мн., 1967 — с. 340</ref> 15 студзеня 2014 году «[[Менсктранс]]» пачаў продаж праязных [[Смарт-картка|смарт-картак]] для трамваяў на 10 і 15 дзён, а таксама на месяц. 1 лютага такія бескантактныя карткі замянілі папяровыя праязныя. Закладная цана карткі складала 12 000 [[Беларускі рубель|рублёў]] (1,17 $). Пры ўваходзе ў трамвай праязную картку сталі прыкладаць да валідатара на парэнчах. Пры гэтым, гукавы сыгнал валідатара абазначаў аплату праезду. Таксама валідатары і электронныя кампостэры для прабіцьця аднаразовых [[талён]]аў блякавалі падчас уваходу кантралёра ў трамвай<ref>{{Артыкул|аўтар=Ганна Гарустовіч.|загаловак=Смарт-тэхналёгіі ў трамваі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140114/1389680258-smart-tehnalogii-u-tramvai|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=14 студзеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/5-27615 5 (27615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/01/ZV_20140114_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. На сёняшні дзень рухомы склад амаль цалкам абноўлены. На лініях працуюць трамваі вытворчасьці «[[Белкамунмаш]]». == Крыніцы == {{Крыніцы|1=2}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{Транспарт Менску}} {{Грамадзкі транспарт Беларусі}} [[Катэгорыя:Трамвайныя сыстэмы Беларусі]] [[Катэгорыя:Транспартная сыстэма Менску|Трамвай]] g9k5dsxp1dj909uirb8rwpwgk8j8v4g 0 90265 2621196 1805517 2025-06-22T17:54:02Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621196 wikitext text/x-wiki '''Белару́скі дзяржа́ўны цы́рк''' — цырк, што месьціцца на [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|праспэкце Незалежнасьці]] ў горадзе [[Менск]]у. Умяшчальнасьць залі цырку — 1667 месцаў, цырк разьлічаны для паказу нумароў розных жанраў — ад воднай фэерыі да паветраных нумароў. == Гісторыя == Першы ў Беларусі цырк быў адкрыты на Саборнай плошчы (цяпер [[плошча Свабоды (Менск)|плошча Свабоды]]) [[16 лістапада]] [[1884]] году. Гэта быў стацыянарны драўляны цырк — «Цырк братоў Нікіціных» на 800 месцаў, пабудаваны Аляксандрам Бачаравым па замове Пятра Нікіціна. Першым дырэктарам Менскага цырку стаў вядомы прадпрымальнік і цыркавы артыст Пётар Аляксандравіч Нікіцін. Цырк братоў Нікіціных неаднаразова рэканструяваўся й перамяшчаўся па раёнах гораду. У [[1930]] годзе на яго базе ў Гарадзкім садзе (цяпер [[Парк Горкага (Менск)|парк ім. Горкага]]) быў пабудаваны цырк-шапіто на 1200 месцаў. Цырк быў разбураны [[25 чэрвеня]] [[1941]] году падчас бамбардзіроўкі гораду нямецкай авіяцыяй. Цыркавая трупа была эвакуяваная ў Маскву, затым у Омск. 7 лістапада 1941 году Беларускі цырк даў першае прадстаўленьне для байцоў, якія сыходзяць на фронт. У [[1946]] годзе дырэктар цырку Б. Е. Кабішчар заняўся аднаўленьнем цырку на ранейшым месцы. Адноўлены цырк-шапіто быў падораны Менску горадам [[Арол (горад)|Арлом]] і меў 1200 глядацкіх месцаў. Будаўніцтва новага стацыянарнага зімовага цырку пачалося ў кастрычніку [[1954]] году. Пабудаваны ён быў па праекце архітэктара [[Уладзімер Жукаў|У. А. Жукава]] на перакрыжаваньні водна-зялёнага дыямэтру Менску (р. [[Сьвіслач (басэйн Дняпра)|Сьвіслач]] і зялёная зона ўздоўж яе поймы) і [[Праспэкт Незалежнасьці (Менск)|пр. Незалежнасьці]]. Уяўляе сабой круглае купальнае збудаваньне з прамавугольным у пляне трохпавярховым службовым корпусам. Галоўны фасад аформлены [[калянада]]й карынцкага ордэра. Глядзельная заля мае арэну (дыямэтар 13 м), 1668 месцаў, разьмешчаных амфітэатрам; мае сучасную тэхнічнай і цыркавой апаратурай. Вакол відовішчнай часткі знаходзіцца фае й гардэробы, памяшканьні для артыстаў і абслуговага пэрсаналу, залі для рэпэтыцыяў, спэцыяльныя памяшканьні для жывёлы. У лютым [[1959]] году Беларускі дзяржаўны цырк адкрыўся зь першым паказам. Зь верасьня [[2008]] Беларускі дзяржаўны цырк знаходзіўся на рэканструкцыі й адчыніў свае дзьверы ў адрамантаваным будынку ў лістападзе [[2010]] году. Падчас рэканструкцыі да старога будынку прыбудавалі адміністрацыйны будынак, зрабілі новую сучасную арэну. Касы месьцяцца ў асобным будыначку ля галоўнага ўваходу. == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [https://web.archive.org/web/20211129095613/http://circus.by/ Афіцыйны сайт] {{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|712Г000181}} {{Менск}} [[Катэгорыя:Менск]] h0gde4x65q20t7sghcdzsjloo1g3ajs 0 94167 2621180 2181457 2025-06-22T13:59:39Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621180 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Аношкі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Аношкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Аношкаў |Трансьлітараваная назва = Anoški |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Нясьвіскі раён|Нясьвіскі]] |Сельсавет = [[Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)|Казлоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 806 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 222602 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 11 |Шырата сэкундаў = 1 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 28 |Даўгата сэкундаў = 25 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ано́шкі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 356</ref> — [[вёска]] ў [[Нясьвіскі раён|Нясьвіскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Аношкі ўваходзяць у склад [[Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)|Казлоўскага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2010 год — 806 чалавек * 1999 год — 953 чалавекі == Інфармацыя для турыстаў == * Гарадзішча пэрыяду раньняга жалезнага веку (0,8 км на паўночны ўсход ад вёскі, урочышча Гарадзішча) празванага Перунова Гара<ref>[http://www.belarus.kz/kultura/Perunova_hara Перунова Гара]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Помнікі архітэктуры === * Сьвята-Ганьнінская царква === Страчаная спадчына === * Сядзіба Наруцавічы, [[19 стагодзьдзе|19 стагодзьдзя]] (засталіся фрагмэнты) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://iph.bdg.by/churches/view/165 Сьвята-Ганьнінская царква ў в. Аношкі]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)}} {{Нясьвіскі раён}} [[Катэгорыя:Казлоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Нясьвіскага раёну]] kbzyv63unq6mmdh5jovftfiqd2cugr6 0 94174 2621237 2466193 2025-06-23T07:45:18Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621237 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Долкінды |Лацінка = Dołkindy |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Долкіндаў |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Нясьвіскі раён|Нясьвіскі]] |Сельсавет = [[Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)|Казлоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 33 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 222602 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 12 |Шырата сэкундаў = 7 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 28 |Даўгата сэкундаў = 49 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''До́лкінды'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 356.</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Гарадніца (рака)|Гарадніцы]]. Уваходзяць у склад [[Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)|Казлоўскага сельсавету]] [[Нясьвіскі раён|Нясьвіскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. == Назва == {{Асноўны артыкул|Даўгінт}} Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае [[Германскія мовы|германскую]] (перадусім [[Усходнегерманскія мовы|усходнегерманскую]]) этымалёгію [[Імёны ліцьвінаў|імёнаў]] [[Ліцьвіны|літоўскіх князёў і баяраў]], фармант -даў- паходзіць ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] daug 'годна', [[Бургундзкая мова|бургундзкага]] daugjis 'здольны, годны' або старагерманскага dulg- 'моцны, трывалы', dolg 'дужаньне', а фармант -гінт- (-гінд-) — ад гоцкага gands 'посах', пераноснае 'чары'<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 17.</ref>. == Насельніцтва == * 1909 год — 293 чалавекі ў вёсцы Долгінтах<ref>Список населенных мест Минской губернии. — Минск, 1909. С. 53.</ref> * 1999 год — 72 чалавекі * 2010 год — 33 чалавекі == Славутасьці == Разам зь вёскамі [[Аношкі (Нясьвіскі раён)|Аношкамі]] і [[Жанкавічы|Жанкавічамі]] знаходзяцца каля вялікага гарадзішча на ўзвышшы, празванага Перунова Гара<ref>[http://www.belarus.kz/kultura/Perunova_hara Перунова Гара]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Асобы == * Георгі Сьцяпанавіч Тамашэвіч — заслужаны журналіст [[Беларускі саюз журналістаў|Беларускага саюзу журналістаў]], старшыня Берасьцейскай абласной арганізацыі грамадзкага аб’яднаньня «Беларускі саюз журналістаў», выдатнік друку == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} {{Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)}} {{Нясьвіскі раён}} [[Катэгорыя:Казлоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Нясьвіскага раёну]] ni72a4auk6udgy8wiiepjklwke8a0so 0 94175 2621244 1844757 2025-06-23T09:19:24Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621244 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Жанкавічы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Жанкавічаў |Трансьлітараваная назва = Žankavičy |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Нясьвіскі раён|Нясьвіскі]] |Сельсавет = [[Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)|Казлоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 97 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 222602 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 12 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 29 |Даўгата сэкундаў = 55 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Жа́нкавічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 356</ref> — [[вёска]] ў [[Нясьвіскі раён|Нясьвіскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Жанкавічы ўваходзяць у склад [[Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)|Казлоўскага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2010 год — 97 чалавек * 1999 год — 145 чалавек == Інфармацыя для турыстаў == Разам зь вёскамі [[Аношкі (Нясьвіскі раён)|Аношкі]] і [[Долкінды]] знаходзіцца каля вялікага ўзвышша, празванага Перунова Гара<ref>[http://www.belarus.kz/kultura/Perunova_hara Перунова Гара]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Казлоўскі сельсавет (Нясьвіскі раён)}} {{Нясьвіскі раён}} [[Катэгорыя:Казлоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Нясьвіскага раёну]] mjb2cwv23cii6fs0mem46eduhsy867u 0 100917 2621235 2621134 2025-06-23T07:02:27Z W 11741 +Горадня 2621235 wikitext text/x-wiki {{Арганізацыя |назва = Саюз палякаў на Беларусі |арыгінальная назва = {{мова-pl|Związek Polaków na Białorusi|скарочана}} |выява = Salamianaja street (Minsk) p01.jpg |подпіс выявы = Галаўная сядзіба ў Менску (2020 год) |мапа = |подпіс мапы = |абрэвіятура = СПБ |дэвіз = |папярэднік = Польскае культурна-адукацыйнае таварыства імя Адама Міцкевіча |дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|16|6|1990|1}} |тып = этнічнае |юрыдычны статус = [[грамадзкае аб'яднаньне]] |мэта = адраджэньне культуры [[Палякі ў Беларусі|палякаў у Беларусі]] |штабкватэра = [[Партызанскі раён (Менск)|Партызанскі раён]], [[Саламяная вуліца (Менск)|Саламяная вуліца]], дом 23 |месцазнаходжаньне = [[Менск]] |каардынаты = {{Каардынаты|53|53|57|паўночнае|27|35|15|усходняе|выяўленьне=загаловак,тэкст}} |дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] |сяброўства = [[Эўрапейскі зьвяз польскіх грамадаў]] ([[Швэцыя]]) |афіцыйныя мовы = польская |пасада кіраўніка = Старшыня |імя кіраўніка = [[Мечыслаў Лысы]]<ref name="а"/> |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |кіроўны орган = Найвышэйшая рада |матчыная кампанія = |зьвязаныя кампаніі = Газэта «[[Глос знад Немна (1989)|Глос знад Немна]]» (Горадня) |бюджэт = |колькасьць супрацоўнікаў = |колькасьць валянтэраў = 16 000 (2006 год) |сайт = [https://portalzpb.pl/ portalzpb.pl] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Саюз палякаў на Беларусі''' — [[грамадзкае аб'яднаньне]] польскай дыяспары Беларусі, заснаванае ў чэрвені 1990 году ў [[Горадня|Горадні]]. 25 лютага 1991 году атрымаў дзяржаўны ўлік ад [[Міністэрства юстыцыі Беларусі]] ў Горадні па [[Вуліца Дзяржынскага (Горадня)|вуліцы Дзяржынскага]], дом 32. Ад 20 верасьня 2013 году стаяў на ўліку ў Менску па [[Саламяная вуліца (Менск)|Саламянай вуліцы]], дом 23 ([[Партызанскі раён (Менск)|Партызанскі раён]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ГА "СПБ", УНП 500059292|спасылка=https://bizinspect.by/inst/5c1fc6f837b6871c5c30c348|выдавец=ТАА «Бізіспэкт»|мова=ru|дата публікацыі=18 чэрвеня 2025|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref>. На 2006 год налічваў звыш 16 000 сябраў у больш як 70 гарадах ва ўсіх 6 абласьцях Беларусі<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗПБ|спасылка=http://www.polacy.by/content/view/24/39/|выдавец=ГА «Саюз палякаў на Беларусі»|мова=pl|дата публікацыі=21 ліпеня 2006|копія=https://web.archive.org/web/20100305110740/http://www.polacy.by/content/view/24/39/|дата копіі=5 сакавіка 2010|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref>. На 2025 год налічваў звыш 30 суполак ва ўсіх абласьцях Беларусі і ў Менску<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Старшынёй Саюза палякаў на Беларусі выбраны Мечыслаў Лысы|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/starshynej-sajuza-paljakau-na-belarusi-vybrany-mechaslau-lysy-146518-2025/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=21 чэрвеня 2025|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref>. == Будова і мерапрыемствы == На 2006 год у Саюз палякаў на Беларусі ўваходзілі: Польскае навуковае таварыства, Польскае [[лекар]]скае таварыства, Таварыства польскіх мастакоў, Таварыства польскай моладзі, Асацыяцыя польскіх вэтэранаў, Згуртаваньне жаўнераў [[Краёвая армія|Краёвай арміі]], Згуртаваньне палякаў-ахвяраў палітычных рэпрэсіяў, Згуртаваньне санітарак і [[акушэр]]ак, Камітэт памяці [[Эліза Ажэшка|Элізы Ажэшкі]], спартовы клюб «Баторы». Штогод СПБ ладзіў: Фэстываль польскай песьні, Дзіцячы фэстываль польскай песьні, Агляд [[Каляды|калядных]] гуртоў, Фэстываль [[Харцэрства|харцэрскай]] песьні, навуковую канфэрэнцыю па [[Польская культура|польскай культуры]], [[Прадметная алімпіяда|алімпіяду]] па [[Польская літаратура|польскай літаратуры]], гісторыка-геаграфічны конкурс, сьвяткаваньне польскіх нацыянальных сьвятаў, догляд польскіх помнікаў, летні адпачынак дзяцей і моладзі ў Польшчы, спартовую алімпіяду і спаборніцтвы па [[Настольны тэніс|настольным тэнісе]], [[Лёгкая атлетыка|лёгкай атлетыцы]] і футболе<ref name="б"/>. Пабудавалі 5 Польскіх дамоў у Горадні, [[Ліда|Лідзе]], [[Ваўкавыск]]у і [[Шчучын]]е ў Гарадзенскай вобласьці, а таксама ў [[Баранавічы|Баранавічах]] (Берасьцейская вобласьць). Сярод іншага, набылі і адрамантавалі будынкі для 8 Польскіх дамоў у [[Ашмяны|Ашмянах]], [[Наваградак|Наваградку]], [[Поразаў|Поразаве]] (Сьвіслацкі раён) і [[Кемелішкі|Кемелішках]] (Астравецкі раён) у Гарадзенскай вобласьці, а таксама ў [[Браслаў|Браславе]] (Віцебская вобласьць) і [[Магілёў|Магілёве]], [[Нясьвіж]]ы і [[Івянец|Івянцы]] (Валожынскі раён, Менская вобласьць). Пры Польскіх дамах працавалі [[Бібліятэка|бібліятэкі]]. СПБ выдаваў штотыднёвік «[[Глос знад Немна (1989)|Глос знад Немна]]» і штоквартальнік «[[Магазын польскі]]»<ref name="б"/>. == Мінуўшчына == [[Файл:Дзержинского, 32.JPG|міні|справа|290пкс|Старая галаўная сядзіба СПБ у Горадні (2012 год)]] Саюз палякаў на Беларусі стварылі на зьезьдзе ў чэрвені [[1990]] году. Саюз бярэ пачатак ад Польскага культурна-асьветніцкага таварыства імя А. Міцкевіча, заснаванага ў [[1988]] годзе на [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзеншчыне]] а таксама ад Польскага культурна-асьветніцкага таварыства «Палёнія» ў [[Менск]]у. Галоўныя задачы таварыства — падтрымка польскай школьнай справы, польскай культуры і традыцый і выданьне друкаванай прадукцыі на польскай мове. У найлепшыя часы свайго існаваньня Саюз палякаў быў самай вялікай грамадзкай арганізацыяй ў краіне<ref>http://www.polacy.by/content/view/208/27/{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Сядзіба арганізацыі знаходзілася ў [[Горадня|Горадні]]. Існавала Віцебская гарадзкая філія СПБ<ref>{{Артыкул|загаловак=Панарама|выданьне=Витебский курьер|год=1992|нумар=46|старонкі=2}}</ref>. У сакавіку 2021 году кіраўнік Саюзу Анжаліка Борыс і яшчэ некалькі актывістаў Саюзу былі затрыманыя, пасля супраць іх завялі крымінальныя справы пра распальваньне нянавісьці. Анжаліку Борыс ў сакавіку 2022 году выпусьцілі з-пад варты пад падпіску аб нявыезьдзе і абавязку зьяўляцца на допыты. У 2023 годзе абвінавачаньні супраць Борыс зьнялі<ref>{{cite web|title=Анжаліка Борыс застаецца ў Горадні. Што цяпер зь фігурантамі «польскай справы»|url=https://novychas.online/hramadstva/anzalika-borys-zastaecca-u-horadni-szto-cjaper-z|work=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|date=2022-08-23|accessdate=2023-04-17}}</ref><ref>{{cite web|title=Анжаліка Борыс: «Сяброўства і салідарнасць — гэтыя каштоўнасці па-за часам і важныя»|url=https://novychas.online/hramadstva/anzalika-borys-sjabroustva-i-salidarnasc-hetyj|work=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|date=2023-04-12|accessdate=2023-04-17}}</ref>. Іншага затрыманага ў 2021 годзе, журналіста [[Андрэй Пачобут|Андрэя Пачобута]], у лютым 2023 году прыгаварылі да 8 гадоў калёніі ўзмоцненага рэжыму<ref>{{cite web|title=Польшча — Беларусі: Вызваліце Пачобута — адкрыем пераход «Баброўнікі»|url=https://novychas.online/hramadstva/polszcza-belarusi-vyzvalice-paczobuta-adkryem|work=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|date=2023-03-23|accessdate=2023-04-28|language=be}}</ref>. 30 сьнежня 2021 году суд Ленінскага раёну Гародні прызнаў экстрэмісцкім матэрыялам сайт Саюза палякаў<ref>{{cite web|title=У Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі матэрыяламі» партал Саюза палякаў|url=https://novychas.online/hramadstva/u-belarusi-pryznali-ekstremisckimi-materyjalami|work=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|date=2022-01-04|accessdate=2023-04-28|language=be}}</ref>. Вясной 2024 года [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь|КДБ]] абвясьціў сайт, які на той час ужо перастаў быць парталам Саюзу палякаў Беларусі, «экстрэмісцкім фармаваньнем»<ref>{{cite web|url=https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/3358559,%D1%81%D0%B0%D0%B9%D1%82-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9-%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%88%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96-%D1%9E-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96-%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8B-%C2%AB%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%81%D1%86%D0%BA%D1%96%D0%BC-%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5%D0%BC%C2%BB|title=Сайт польскай меншасці ў Беларусі прызнаны «экстрэмісцкім фармаваннем»|work=[[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]]|date=2024-04-02|language=be}}</ref>. === Старшыні === # [[Тадэвуш Гавін]] (1990—2000) # [[Тадэвуш Кручкоўскі]] (2000—2005) # [[Анжаліка Борыс]] (2005) # [[Юзэф Лучнік]] (2005—2009) # [[Станіслаў Сямашка]] (2009—2012) # [[Мечыслаў Лысы]] (2012—2021) # [[Аляксандар Сангін]] (2021—2025) # Мечыслаў Лысы (ад 21 чэрвеня 2025 году)<ref name="а"/> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Накід:Беларусь}} {{Кіраўнікі СПБ}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Саюз палякаў на Беларусі| ]] [[Катэгорыя:Грамадзкія арганізацыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Партызанскі раён (Менск)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1990 годзе]] fayvue1jfk6hti1msa7xwti5088uk5m 0 105066 2621172 2545456 2025-06-22T12:34:39Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621172 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Украіна |Назва = Старыя Шапелічы |Статус =сяло |Назва ў родным склоне = Старых Шапелічаў |Назва ўкраінскай мовай = Старі Шепеличі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = другая палова XV ст. |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Вобласьць = [[Кіеўская вобласьць|Кіеўская]] |Аўтаномная рэспубліка = |Раён = [[Іванкаўскі раён|Іванкаўскі]] |Сельская рада = |Мэр = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |Тэлефонны код = |КОАТУУ = |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 25 |Шырата сэкундаў = 17 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 50 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Старыя Шапелічы''' ({{мова-uk|Старі Шепеличі}}) — былое сяло ў [[Іванкаўскі раён|Іванкаўскім раёне]] [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]] [[Украіна|Украіны]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Недзе ў другой палове XV ст. пан Раман Сурын выслужыў сярод іншых добраў сяло Шапелічы з прылегласьцямі. А пакінуў пасьля сябе сыноў Волчка і Сенька. 1 верасьня 1507 году пан Сямён Раманавіч завяшчаў «''а как скоро по... животе''» сваю палову бацькоўскага маёнтку Шапелічы зь [[айчызныя людзі|людзьмі непахожымі]] атаманам Васілём Грыдкавічам, Сямёнам Мікіцічам, Трахімам Сямёнавічам, званым Курвелем, Сямёнам Шурманавічам, зямлю бортную Пятрову, ды «озеро Веропуть а Долгую тоню», якія ўжо сам выслужыў за часоў караля [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], кіеўскаму Сьвята-Мікалаеўскаму Пустынскаму манастыру<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 1. Т. 6. Акты о церковно-религиозных отношениях в Юго-Западной Руси (1322 – 1648 гг.). – Киев, 1883. С. 10 – 12</ref>. Падараваньне тое было пацьверджана каралём [[Жыгімонт Стары|Жыгіонтам Старым]] 8 сакавіка 1522 г.<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России (далей: АЗР). Т. 2. (1506 – 1544). – С.-Петербург, 1848. №. 110</ref> 15 сакавіка 1518 году ўнук пана Волчка Раманавіча Іван Міхайлавіч запісаў сваю палову Шапелічаў на Прыпяці «''и къ тому землю бортную... на имя Пеничавскую, со всими пожитки до тое земли прислухаючими, вечно на веки''» манастыру Сьв. Мікалая Пустынскага ў Кіеве<ref>АЗР. Т. 3. (1544 — 1587). — С.-Петербург, 1848. №. 49</ref>. Але высьветлілася, што пры гэтым без усялякага ўтрыманьня засталася кіеўская зямянка Духна Сурынавая, сястра Міхаіла. Таму ў адказ на адпаведную скаргу, кароль [[Жыгімонт Стары]] 23 жніўня таго ж 1518 году скарэктаваў запіс яе братаніча (пляменьніка) Івашкі Сурына і частку добраў, у тым ліку Шапелічаў, перадаў ёй зь дзецьмі<ref>Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. – T. III: 1432–1534. / Wydane przez Bronisława Gorczaka. – Lwów, 1890. S. 175 – 176</ref>. У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года сярод {{падказка|патужнікаў|выканаўцаў замкавых павіннасьцяў}} з паселішчаў [[Белая Сарока|Беласароцкай]] нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} названыя і Шапелічы, {{падказка|ясачнікі|тое, што і патужнікі}} на Прыпяці, прыналежныя да кіеўскага Сьвята-Мікалаеўскага Пустынскага манастыра<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. У адпаведнай жа люстрацыі [[Оўруч|Оўруцкага]] замку 1552 года{{заўвага|У. Б. Антановіч, укладальнік гэтага тому дакумэнтаў, датаваў яе 1545 годам. Але апісаньні іншых «украинных замков» — Мазырскага, Чарнобыльскага, Асьцёрскага, Віньніцкага, Чаркаскага — пазначаныя 1552 г. І для Оўруцкага гэты год цалкам прыймальны, бо Іосіф Халецкі тады заставаўся дзяржаўцам, а люстрацыя праведзена пры ім.}} засьведчана, што частка сяла Шапелічы заставалася ў валоданьні паноў Станіслава і Няміра Сурынавічаў; з 1 службы{{Заўвага|1 службу складалі 2 двары і болей.|}} яго людзей выплачваліся 52 грошы і 2 вядры мёду<ref>Архив ЮЗР. Ч. 4. Т. І. Акты о происхождении шляхетских родов в Юго-Западной России. — Киев, 1867. С. 35, 45</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Шапелічы з прылегласьцямі) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === 30 траўня 1570 году Мікола-Пустынскі манастыр у Кіеве атрымаў ад караля Жыгімонта Аўгуста пацьверджаньне на палову маёнтку Шапелічы, а 22 лютага 1572 году на зямлю Пенічаўскую ў Шапелічах і {{падказка|ез|збудаваньне з калоў для лоўлі рыбы}} на рацэ Прыпяці на рацэ Прыпяці. За часоў караля [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]], 3 сакавіка 1578 году паны Солтаны саступілі пану Філону Кміце, старосту аршанскаму, сваю частку Шапелічаў за ягоныя добры Галубевічы<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 225, 247, 284</ref>. У падатковым рэестры Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзеным у 1581 годзе каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, засьведчана прыналежнасьць Шапелічаў да Чарнобыльскага маёнтку смаленскага ваяводы пана [[Філон Кміта|Філона Кміты]]. Зь іх 13 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]] выплачвалася па 15 грошаў, з 4 [[агароднікі|агароднікаў]], у залежнасьці ад акалічнасьцяў (тут ня ўказана), — 4-6 гр.<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 11 чэрвеня 1706 году оўруцкі гродзкі рэгент Даніэль Ляўкоўскі падаў скаргу ў суд на кіеўскага падчашага Крыштафа Манецкага. Апошні, трымаючы ў пасэсіі Шапеліцкі маёнтак, у складзе якога былі Старыя Шапелічы з Слабодкай (Волькай) Шапеліцкай, з дварамі ў абодвух названых паселішчах, Вараховічы (Варахобавічы), [[Пагоннае]], [[Малочкі (Гомельская вобласьць)|Малочкі]] і [[Дронькі]], аддаў яго Ляўкоўскаму ў трохгадовую (ад сьвята нараджэньня Яна Хрысьціцеля 1705 г.) арэнду за немалую суму – 4047 злотых у талерах бітых і ў чырвоных злотых. Але надалей сам Манецкі, яго слугі і чэлядзь, таксама і сужэнцы Пясецкія ўсяляк перашкаджалі Ляўкоўскаму атрымліваць з той арэнднай пасэсіі належныя прыбыткі. А яшчэ і палкоўнікі Стэфан Трашчынскі і Герцык, сотнік Дайнэка з сваімі казакамі, ідучы з-за Дняпра да Літвы, вялікія шкоды пачынілі ў добрах падаўца скаргі<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679–1716). – Киев, 1868. С. 689–695</ref>. 11 студзеня 1723 году актыкаваны застаўны запіс кіеўскага падчашага Крыштафа Манецкага мельніцкаму войскаму Аляксандру Бандынэлі на тры сяла маёнтку Шапелічы – Малочкі, Дронькі і пустое селішча Пагоннае<ref>Описи актовых книг Киевского центрального архива. № 37 / Сост. Е. П. Дьяковский – Киев: Типография Т. Г. Мейнандера, 1906. С. 48</ref>. У судовым дэкрэце ад 2 верасьня 1732 году па справе оўруцкага архімандрыта Андрэя Бянецкага, які быў і кіеўскім {{падказка|афіцыялам|афіцыял – святар, які кіраваў касцельным судом і забяспечваў судовы працэс}}, падчашы пан Крыштаф Манецкі, дорпацкі падкаморы пан Аляксандар Бандынэлі, пан Андрэй Мадалінскі даводзілі, што добры Шапелічы з прылегласьцямі ніколі не належаі ані Кіеўскай мітраполіі, ані Оўруцкай архімандрыі, але – Мікольскаму Пустынскаму манастыру. Пазьней жа былі перададзеныя каралём прыватным асобам на ўзамен іхных маёнткаў, якія адышлі да Масквы<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов (далей: Описание архива). Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1299</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Шапелічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. З 1797 году сяло — у межах Радамышльскага павету Кіеўскай губэрні. [[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.png|значак|зьлева|260пкс|Шапелічы і Тоўсты Лес на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]] У парэформавы пэрыяд сяло Старыя Шапелічы адміністрацыйна належала да аднайменнай воласьці з цэнтрам у сяле Новыя Шапелічы. На 1885 год тут налічвалася 80 двароў з 428 жыхарамі, дзейнічала царква<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. Вып. 3.: Губернии Малороссийские и юго-западные: Харьковская, Полтавская, Черниговская, Киевская, Волынская, Подольская. – С.-Петербург: Центр. статист. комитет, 1885. С. 169</ref>. У 1900 годзе ў 133 дварах Старых Шапелічаў было 420 душ мужчынскага і 448 жаночага полу жыхароў, усяго — 868 чалавек. Зямлі ў сяле налічвалася 1687 дзесяцін, зь якіх 1 дзесяціна належала царкве, астатняя – сялянам. Гаспадарка вялася паводле трохпольнай сістэмы. Дзейнічалі царква, 4 ветракі, кузьня. Пажарны абоз складалі 3 бочкі і 3 багры. Запасны прадуктовы капітал на 1 студзеня 1900 г. дасягнуў 1428 рублёў<ref>Список населённых мест Киевской губернии. — Киев, 1900. С. 1288</ref>. === Найноўшы час === У сувязі з [[Катастрофа на Чарнобыльскай АЭС|катастрофай на Чарнобыльскай АЭС]] вёска была адселена. == Заўвагі == {{заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * Похилевич Л. И. Сказания о населённых местностях Киевской губернии или Статистические, исторические и церковные заметки о всех деревнях, местечках и городах, в пределах губернии находящихся / Собрал Л. Похилевич. — Киев, 1864 (перавыданьне: Біла Церква: Видавець О. В. Пшонківський, 2005. — XXII+642 с, 8 іл.) {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Іванкаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]] [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Ўкраіны]] 4fgpigkvwn2pnsffg0qm9b4eydx064n 2621173 2621172 2025-06-22T12:35:15Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621173 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Украіна |Назва = Старыя Шапелічы |Статус =сяло |Назва ў родным склоне = Старых Шапелічаў |Назва ўкраінскай мовай = Старі Шепеличі |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = другая палова XV ст. |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Вобласьць = [[Кіеўская вобласьць|Кіеўская]] |Аўтаномная рэспубліка = |Раён = [[Іванкаўскі раён|Іванкаўскі]] |Сельская рада = |Мэр = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |Тэлефонны код = |КОАТУУ = |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 25 |Шырата сэкундаў = 17 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 50 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Старыя Шапелічы''' ({{мова-uk|Старі Шепеличі}}) — былое сяло ў [[Іванкаўскі раён|Іванкаўскім раёне]] [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]] [[Украіна|Украіны]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Недзе ў другой палове XV ст. пан Раман Сурын выслужыў сярод іншых добраў сяло Шапелічы з прылегласьцямі. А пакінуў пасьля сябе сыноў Волчка і Сенька. 1 верасьня 1507 году пан Сямён Раманавіч завяшчаў «''а как скоро по... животе''» сваю палову бацькоўскага маёнтку Шапелічы зь [[айчызныя людзі|людзьмі непахожымі]] атаманам Васілём Грыдкавічам, Сямёнам Мікіцічам, Трахімам Сямёнавічам, званым Курвелем, Сямёнам Шурманавічам, зямлю бортную Пятрову, ды «озеро Веропуть а Долгую тоню», якія ўжо сам выслужыў за часоў караля [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], кіеўскаму Сьвята-Мікалаеўскаму Пустынскаму манастыру<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 1. Т. 6. Акты о церковно-религиозных отношениях в Юго-Западной Руси (1322 – 1648 гг.). – Киев, 1883. С. 10 – 12</ref>. Падараваньне тое было пацьверджана каралём [[Жыгімонт Стары|Жыгіонтам Старым]] 8 сакавіка 1522 г.<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России (далей: АЗР). Т. 2. (1506 – 1544). – С.-Петербург, 1848. №. 110</ref> 15 сакавіка 1518 году ўнук пана Волчка Раманавіча Іван Міхайлавіч запісаў сваю палову Шапелічаў на Прыпяці «''и къ тому землю бортную... на имя Пеничавскую, со всими пожитки до тое земли прислухаючими, вечно на веки''» манастыру Сьв. Мікалая Пустынскага ў Кіеве<ref>АЗР. Т. 3. (1544 — 1587). — С.-Петербург, 1848. №. 49</ref>. Але высьветлілася, што пры гэтым без усялякага ўтрыманьня засталася кіеўская зямянка Духна Сурынавая, сястра Міхаіла. Таму ў адказ на адпаведную скаргу, кароль [[Жыгімонт Стары]] 23 жніўня таго ж 1518 году скарэктаваў запіс яе братаніча (пляменьніка) Івашкі Сурына і частку добраў, у тым ліку Шапелічаў, перадаў ёй зь дзецьмі<ref>Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. – T. III: 1432–1534. / Wydane przez Bronisława Gorczaka. – Lwów, 1890. S. 175 – 176</ref>. У апісаньні [[Чарнобыль|Чарнобыльскага]] замку 1552 года сярод {{падказка|патужнікаў|выканаўцаў замкавых павіннасьцяў}} з паселішчаў [[Белая Сарока|Беласароцкай]] нядзелі{{Заўвага|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялялася Чарнобыльская воласьць (званая калі-нікалі паветам), як даводзілася несьці замкавую службу, выконваць работы на карысьць замку. Па нядзелях разьмяркоўваліся і плацёжныя павіннасьці.}} названыя і Шапелічы, {{падказка|ясачнікі|тое, што і патужнікі}} на Прыпяці, прыналежныя да кіеўскага Сьвята-Мікалаеўскага Пустынскага манастыра<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. І. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 588</ref>. У адпаведнай жа люстрацыі [[Оўруч|Оўруцкага]] замку 1552 года{{заўвага|У. Б. Антановіч, укладальнік гэтага тому дакумэнтаў, датаваў яе 1545 годам. Але апісаньні іншых «украинных замков» — Мазырскага, Чарнобыльскага, Асьцёрскага, Віньніцкага, Чаркаскага — пазначаныя 1552 г. І для Оўруцкага гэты год цалкам прыймальны, бо Іосіф Халецкі тады заставаўся дзяржаўцам, а люстрацыя праведзена пры ім.}} засьведчана, што частка сяла Шапелічы заставалася ў валоданьні паноў Станіслава і Няміра Сурынавічаў; з 1 службы{{Заўвага|1 службу складалі 2 двары і болей.|}} яго людзей выплачваліся 52 грошы і 2 вядры мёду<ref>Архив ЮЗР. Ч. 4. Т. І. Акты о происхождении шляхетских родов в Юго-Западной России. — Киев, 1867. С. 35, 45</ref>. Напярэдадні падпісаньня акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году [[Кіеўскае ваяводзтва]] (і Шапелічы з прылегласьцямі) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === 30 траўня 1570 году Мікола-Пустынскі манастыр у Кіеве атрымаў ад караля Жыгімонта Аўгуста пацьверджаньне на палову маёнтку Шапелічы, а 22 лютага 1572 году на зямлю Пенічаўскую ў Шапелічах і {{падказка|ез|збудаваньне з калоў для лоўлі рыбы}} на рацэ Прыпяці на рацэ Прыпяці. За часоў караля [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]], 3 сакавіка 1578 году паны Солтаны саступілі пану Філону Кміце, старосту аршанскаму, сваю частку Шапелічаў за ягоныя добры Галубевічы<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 225, 247, 284</ref>. У падатковым рэестры Кіеўскай зямлі (ваяводзтва), складзеным у 1581 годзе каралеўскім слугой і паборцам панам Мацеем Язерскім, засьведчана прыналежнасьць Шапелічаў да Чарнобыльскага маёнтку смаленскага ваяводы пана [[Філон Кміта|Філона Кміты]]. Зь іх 13 дымоў [[асадныя сяляне|асадных сялянаў]] выплачвалася па 15 грошаў, з 4 [[агароднікі|агароднікаў]], у залежнасьці ад акалічнасьцяў (тут ня ўказана), — 4-6 гр.<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX: Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / A. Jabłonowski — Warszawa, 1894. Wykazy… S. 36, 38</ref>. 11 чэрвеня 1706 году оўруцкі гродзкі рэгент Даніэль Ляўкоўскі падаў скаргу ў суд на кіеўскага падчашага Крыштафа Манецкага. Апошні, трымаючы ў пасэсіі Шапеліцкі маёнтак, у складзе якога былі Старыя Шапелічы з Слабодкай (Волькай) Шапеліцкай, з дварамі ў абодвух названых паселішчах, Вараховічы (Варахобавічы), [[Пагоннае]], [[Малочкі (Гомельская вобласьць)|Малочкі]] і [[Дронькі]], аддаў яго Ляўкоўскаму ў трохгадовую (ад сьвята нараджэньня Яна Хрысьціцеля 1705 г.) арэнду за немалую суму – 4047 злотых у талерах бітых і ў чырвоных злотых. Але надалей сам Манецкі, яго слугі і чэлядзь, таксама і сужэнцы Пясецкія ўсяляк перашкаджалі Ляўкоўскаму атрымліваць з той арэнднай пасэсіі належныя прыбыткі. А яшчэ і палкоўнікі Стэфан Трашчынскі і Герцык, сотнік Дайнэка з сваімі казакамі, ідучы з-за Дняпра да Літвы, вялікія шкоды пачынілі ў добрах падаўца скаргі<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679–1716). – Киев, 1868. С. 689–695</ref>. 11 студзеня 1723 году актыкаваны застаўны запіс кіеўскага падчашага Крыштафа Манецкага мельніцкаму войскаму Аляксандру Бандынэлі на тры сяла маёнтку Шапелічы – Малочкі, Дронькі і пустое селішча Пагоннае<ref>Описи актовых книг Киевского центрального архива. № 37 / Сост. Е. П. Дьяковский – Киев: Типография Т. Г. Мейнандера, 1906. С. 48</ref>. У судовым дэкрэце ад 2 верасьня 1732 году па справе оўруцкага архімандрыта Андрэя Бянецкага, які быў і кіеўскім {{падказка|афіцыялам|афіцыял – святар, які кіраваў касцельным судом і забяспечваў судовы працэс}}, падчашы пан Крыштаф Манецкі, дорпацкі падкаморы пан Аляксандар Бандынэлі, пан Андрэй Мадалінскі даводзілі, што добры Шапелічы з прылегласьцямі ніколі не належаі ані Кіеўскай мітраполіі, ані Оўруцкай архімандрыі, але – Мікольскаму Пустынскаму манастыру. Пазьней жа былі перададзеныя каралём прыватным асобам на ўзамен іхных маёнткаў, якія адышлі да Масквы<ref>Описание архива западнорусских униатских митрополитов (далей: Описание архива). Т. 2. 1701–1839. – С.-Петербург, 1907. № 1299</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Шапелічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. З 1797 году сяло — у межах Радамышльскага павету Кіеўскай губэрні. [[Файл:Беласарока на мапе Ф. Шубэрта 1824-1840 гг.png|значак|зьлева|260пкс|Шапелічы і Тоўсты Лес на мапе Ф. Шубэрта 1826-1840 гг.]] У парэформавы пэрыяд сяло Старыя Шапелічы адміністрацыйна належала да аднайменнай воласьці з цэнтрам у сяле Новыя Шапелічы. На 1885 год тут налічвалася 80 двароў з 428 жыхарамі, дзейнічала царква<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. Вып. 3.: Губернии Малороссийские и юго-западные: Харьковская, Полтавская, Черниговская, Киевская, Волынская, Подольская. – С.-Петербург: Центр. статист. комитет, 1885. С. 169</ref>. У 1900 годзе ў 133 дварах Старых Шапелічаў было 420 душ мужчынскага і 448 жаночага полу жыхароў, усяго — 868 чалавек. Зямлі ў сяле налічвалася 1687 дзесяцін, зь якіх 1 дзесяціна належала царкве, астатняя – сялянам. Гаспадарка вялася паводле трохпольнай сістэмы. Дзейнічалі царква, 4 ветракі, кузьня. Пажарны абоз складалі 3 бочкі і 3 багры. Запасны прадуктовы капітал на 1 студзеня 1900 г. дасягнуў 1428 рублёў<ref>Список населённых мест Киевской губернии. — Киев, 1900. С. 1288</ref>. === Найноўшы час === У сувязі з [[Катастрофа на Чарнобыльскай АЭС|катастрофай на Чарнобыльскай АЭС]] вёска была адселена. == Заўвагі == {{заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * Похилевич Л. И. Сказания о населённых местностях Киевской губернии или Статистические, исторические и церковные заметки о всех деревнях, местечках и городах, в пределах губернии находящихся / Собрал Л. Похилевич. — Киев, 1864 (перавыданьне: Біла Церква: Видавець О. В. Пшонківський, 2005. — XXII+642 с, 8 іл.) {{Населеныя пункты, адселеныя пасьля катастрофы на ЧАЭС}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Іванкаўскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]] [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Ўкраіны]] lvardepduezcwb22zphmmbcxtvw2jue 0 110739 2621202 2584897 2025-06-22T19:00:50Z Carsten Steger 88160 Image of the Stari Grad Plain replaced with an aerial image of significantly higher resolution. 2621202 wikitext text/x-wiki '''Сьпіс аб’ектаў Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО ў [[Харватыя|Харватыі]]''' налічвае 7 найменьняў (2011): 6 культурных і 1 прыродны аб’ект. 2 культурныя аб’екты прызнаныя шэдэўрамі чалавечага генія (крытэр i), а 1 аб’ект прызнаны прыродным фэномэнам выключнай прыгажосьці ды эстэтычнай важнасьці (крытэр vii). У дадзенай табліцы аб’екты разьмешчаныя ў парадку іх улучэньня ў сьпіс ЮНЭСКО. {| class="wikitable" style="text-align: center" |- bgcolor="#cccccc" ! width=3&nbsp;%|№ ! width=15&nbsp;%|Выява ! width=35&nbsp;%|Назва ! width=19&nbsp;%|Месцазнаходжаньне ! width=7&nbsp;%|Час стварэньня ! width=7&nbsp;%|Рок улучэньня ў сьпіс ! width=7&nbsp;%|№ ! width=7&nbsp;%|[[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО#Крытэрыі|Крытэры]] |- | '''1''' | [[Файл:Dubrovnik.jpg|250пкс]] | [[Дуброўнік|Старое места Дуброўніка]]<br />({{Мова-hr|Stari grad Dubrovnika}}) | [[Дуброўніцка-Нярэтванская жупанія]] | з XII стагодзьдзе | 1979 | [http://whc.unesco.org/en/list/95 95] | i, iii, iv |- | '''2''' | [[Файл:Split.jpg|250пкс]] | [[Спліт|Гістарычны цэнтар Спліту]] і [[палац Дыяклетыяна]]<br />({{Мова-hr|Split s Dioklecijanovom palačom}}) | [[Спліцка-Далматынская жупанія]] | III стагодзьдзе | 1979 | [http://whc.unesco.org/en/list/97 97] | ii, iii, iv |- | '''3''' | [[Файл:Plitvicer Seen 1.jpg|250пкс]] | Нацыянальны парк «[[Плітвіцкія азёры]]»<br />({{Мова-hr|Nacionalni park Plitvička jezera}}) | [[Карлавацкая жупанія]] | 1949 | 1979 | [http://whc.unesco.org/en/list/98 98] | vii, viii, ix |- | '''4''' | [[Файл:Croatia Porec Euphrasius Basilika BW 2014-10-08 11-02-20.jpg|250пкс]] | [[Эўфразіевая базыліка]] ў [[Порач]]у<br />({{Мова-hr|Biskupska zgrada Eufrazijeve bazilike u Poreču}}) | [[Істрыйская жупанія]] | VI стагодзьдзе | 1997 | [http://whc.unesco.org/en/list/809 809] | ii, iii, iv |- | '''5''' | [[Файл:Trogir Skyline.JPG|250пкс]] | [[Трогір|Гістарычны цэнтар Трогіру]]<br />({{Мова-hr|Grad Trogir}}) | [[Спліцка-Далматынская жупанія]] | з XII стагодзьдзе | 1997 | [http://whc.unesco.org/en/list/810 810] | ii, iv |- | '''6''' | [[Файл:StJacobsSibenik.JPG|250px]] | [[Сабор сьвятога Якава (Шыбенік)|Сабор сьвятога Якава]] ў [[Шыбенік]]у<br />({{Мова-hr|Katedrala sv. Jakova u Šibeniku}}) | [[Шыбеніцка-Кнінская жупанія]] | 1431 | 2000 | [http://whc.unesco.org/en/list/963 963] | i, ii, iv |- | '''7''' | [[Файл:Aerial image of the Stari Grad Plain (view from the southwest).jpg|250px]] | [[Стараградзкая раўніна]] на востраве [[Хвар]]<br />({{Мова-hr|Starogradsko polje na Hvaru}}) | [[Спліцка-Далматынская жупанія]] | — | 2008 | [http://whc.unesco.org/en/list/1240 1240] | ii, iii, v |} == Кандыдаты == У дадзеным сьпісе пададзеныя аб’екты, прапанаваныя ўрадам Харватыі ў якасьці кандыдатаў на ўлучэньне ў сьпіс Сусьветнае спадчыны. Аб’екты разьмешчаныя ў парадку іх улучэньня ў папярэдні сьпіс. {| class="wikitable" style="text-align: center" |- bgcolor="#cccccc" ! width=3%|# ! width=15%|Выява ! width=37%|Назва ! width=19%|Месцазнаходжаньне ! width=9%|Час стварэньня ! width=5%|Рок улучэньня ў сьпіс ! width=6%|№ ! width=6%|[[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО#Крытэрыі|Крытэры]] |- | '''1''' || [[Файл:Sveta Stosija Zadar front.jpg|160пкс]] || Япіскапальны комплекс у [[Задар]]ы<br />({{Мова-hr|Biskupovog kompleks u Zadaru}}) || [[Задарская жупания]] || З IX стагодзьдзя да н. э. || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/157/ 157] || i, ii, iii, iv, vi |- | '''2''' || [[Файл:Ston-SK.jpg|160пкс]] || Культурна-гістарычны ансамбль грамады [[Стон (Харватыя)|Стон]] з ваколіцамі<br />({{Мова-hr|Ston}}) || [[Дуброўніцка-Нярэтванская жупанія]] || З XV стагодзьдзя || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/160/ 160] || i, iii, iv, v |- | '''3''' || [[Файл:St. Michael's Church, Osijek.jpg|160пкс]] || [[Твэрджа]] — старая частка места [[Осіек]] <br />({{Мова-hr|Osječka Tvrđa}}) || [[Осіецка-Бараньская жупанія]] || З 1687 року || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/161/ 161] || i, iv, vi |- | '''4''' || [[Файл:Varazdin Castle in summer 2009.jpg|160пкс]] || Старая частка места [[Вараждын]]<br />({{Мова-hr|Stari grad Varaždin}}) || [[Вараждынская жупания]] || З XII стагодзьдзя || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/162/ 162] || i, iii, iv, vi |- | '''5''' || [[Файл:Veliki Tabor.JPG|160пкс]] || Замак [[Вялікі Табар]]<br />({{Мова-hr|Veliki Tabor}}) || [[Крапінска-Загорская жупания]] || З XII стагодзьдзя || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1167/ 1167] || iv |- | '''6''' || [[Файл:Lonjsko Polje.JPG|160пкс]] || Прыродны парк [[Лоньска поле]]<br />({{Мова-hr|Park prirode Lonjsko polje}}) || [[Сісацка-Мославінская жупанія]] || — || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2012/ 2012] || не ўказаны |- | '''7''' || [[Файл:Velebit.jpg|160пкс]] || Горны масіў [[Велебіт]]<br />({{Мова-hr|Velebit}}) || [[Ліцка-Сеньская жупанія|Ліцка-Сеньская]], [[Задарская жупанія|Задарская]] і [[Шыбенска-Кнінская жупанія]] || — || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2013/ 2013] || vii, viii, ix, x |- | '''8''' || [[Файл:Flag of Osijek-Baranja County.svg|160пкс]] || [[Дунайскі лімес]]<br />({{Мова-hr|Dunavski limes}}) || [[Осіецка-Бараньская жупанія]] || З I стагодзьдзя да н. э. || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2014/ 2014] || i, ii, iii, iv, v |- | '''9''' || [[Файл:Split.jpg|160пкс]] || Пашырэньне: [[Спліт|Гістарычны цэнтар Спліту]] і [[палац Дыяклетыяна]]<br />({{Мова-hr|Split s Dioklecijanovom palačom}}) || [[Спліцка-Далматынская жупанія]] || III стагодзьдзе || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2015/ 2015] || i, ii, iii, iv, v |- | '''10''' || [[Файл:Lubenice cres1.JPG|160пкс]] || [[Любеніцы]]<br />({{Мова-hr|Lubenice}}) || [[Прыморска-Горанская жупанія]] || XV стагодзьдзе || 2007 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2017/ 2017] || v |- | '''11''' || [[Файл:Primosten.jpg|160пкс]] || Вінаграднікі ў [[Прымошцен]]е<br />({{Мова-hr|Vinogradima u Primoštenu}}) || [[Шыбенска-Кнінская жупанія]] || — || 2005 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5102/ 5102] || v, vi |- | '''12''' || [[Файл:Pustinja blaca 03 panzoom.png|160пкс]] || Пустэльня [[Бляца]] на высьпе [[Брач]]<br />({{Мова-hr|Pustinja Blaca}}) || [[Спліцка-Далматынская жупанія]] || 1305 || 2007 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5103/ 5103] || ii, v |- | '''13''' || [[Файл:Motovun 2002 Croatia.jpg|160пкс]] || [[Матавун]]<br />({{Мова-hr|Motovun}}) || [[Істрыйская жупанія]] || XII—XIII стагодзьдзі || 2007 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5104/ 5104] || ii, iv |- | '''14''' || [[Файл:Korcula City.jpg|160пкс]] || [[Корчула|Гістарычны цэнтар Корчулы]]<br />({{Мова-hr|Korčula}}) || [[Дуброўніцка-Нярэтванская жупанія]] || XV—XVI стагодзьдзі || 2007 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5105/5105 5105] || ii, iii, iv, v |- | '''15''' || [[Файл:Telascica-Cliff.JPG|160пкс]] || Прыродны парк [[Тэляшчыца]] і нацыянальны парк [[Корнаты]]<br />({{Мова-hr|Nacionalni park Kornati i Park prirode Telašćica}}) || [[Задарская жупанія]] || — || 2007 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5106/5106 5106] || vii, viii, x |} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [http://whc.unesco.org/en/statesparties/hr Сьпіс аб’ектаў Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО ў Харватыі]{{ref-en}} {{Сусьветная спадчына Харватыі}} {{Харватыя ў тэмах}} [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Харватыі| ]] obuf55qiona5hkz5fza00pw3c0m1srq 0 121024 2621183 2339712 2025-06-22T15:51:11Z 37.61.126.100 2621183 wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Эдуард Шэварнадзэ |выява = |памер = |подпіс_пад_выявай = м. [[Вашынгтон (горад)|Вашынгтон]] ([[ЗША]]), 1997 г. |пасада = 2-і [[прэзыдэнт Грузіі]] |пачатак_тэрміну = 26 лістапада 1995 |канец_тэрміну = 23 лістапада 2003 |прэм'ер-міністар = |папярэднік = [[Зьвіяд Гамсахурдзія]] |наступнік = [[Міхаіл Саакашвілі]] |пасада2 = 1-ы старшыня парлямэнту Грузіі |пачатак_тэрміну2 = 2 лістапада 1992 |канец_тэрміну2 = 26 лістапада 1995 |папярэднік2 = [[Акакій Асаціяні]] |наступнік2 = [[Зураб Жванія]] |прэм'ер-міністар2 = |прэзыдэнт2 = |пасада3 = 6-ы [[Міністэрства замежных справаў СССР|міністар замежных справаў СССР]] |пачатак_тэрміну3 = 2 ліпеня 1985 |канец_тэрміну3 = 20 сьнежня 1990 |папярэднік3 = [[Андрэй Грамыка]] |наступнік3 = [[Аляксандар Бясьсьмертных]] |прэм'ер-міністар3 = |прэзыдэнт3 = |пасада4 = Чалец Палітбюро Цэнтральнага камітэту КПСС |пачатак_тэрміну4 = 1 ліпеня 1985 |канец_тэрміну4 = 13 ліпеня 1990 |папярэднік4 = |наступнік4 = |прэм'ер-міністар4 = |прэзыдэнт4 = |пасада5 = 11-ы першы сакратар ЦК Камуністычнай партыі Грузіі |пачатак_тэрміну5 = 29 верасьня 1972 |канец_тэрміну5 = 6 ліпеня 1985 |папярэднік5 = [[Васіль Мжаванадзэ]] |наступнік5 = [[Джумбер Паціяшвілі]] |прэм'ер-міністар5 = |прэзыдэнт5 = |пасада6 = Міністар унутраных справаў Грузінскай ССР |пачатак_тэрміну6 = 1965 |канец_тэрміну6 = 1972 |папярэднік6 = [[Уладзімер Джанджгава]] |наступнік6 = [[Дылар Хабуліяні]] |прэм'ер-міністар6 = |прэзыдэнт6 = |дата_нараджэньня = {{Нарадзіўся|25|1|1928}} |месца_нараджэньня = [[вёска]] [[Мамаці]], [[Гурыя|Гурыйскі павет]], [[Грузінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Грузінская ССР]], [[Закаўкаская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка|Закаўкаская СФСР]] |дата_сьмерці = {{Памёр|7|7|2014}} |месца_сьмерці = [[Тбілісі]] |нацыянальнасьць = [[Грузін]] |назва_палітычнай_арганізацыі = |партыя = [[КПСС]] (1948—1991), [[Саюз грамадзянаў Грузіі]] (з 1993-га) |сужэнец = Нанулі Раджэнаўна Цагарэйшвілі-Шэварднадзэ |дзеці = [[Сын]] Паата, дачка Манана |бацька = Амвросі Георгіевіч Шэварнадзэ |маці = |род = |адукацыя = [[Кутаіскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Кутайскі пэдагагічны інстытут]] (1959) |рэлігія = [[Праваслаўе|Праваслаўнае]] [[хрысьціянства]] |подпіс = |узнагароды = {{Мэдаль Зорка Героя Сацыялістычнай Працы}}{{Блёк узнагародаў|{{Ордэн Леніна}}|{{Ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі}}|{{Ордэн Айчыннай вайны 1 ступені}}|{{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу}}}} }} '''Эдуа́рд Амвро́сіевіч Шэварна́дзэ''' ({{мова-ka|ედუარდ ამბროსის ძე შევარდნაძე}}; 25 студзеня 1928, в. [[Мамаці]], [[Гурыя|Гурыйскі павет]], [[Грузінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Грузінская ССР]], [[Закаўкаская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка|Закаўкаская СФСР]] — 7 ліпеня 2014, [[Тбілісі]], [[Грузія]]) — дзяржаўны дзяяч [[СССР]] і [[Грузія|Грузіі]]. == Асабістае жыцьцё == Нарадзіўся ў сям’і настаўніка, які быў чальцом КПСС. Аднак [[дзядзька]] [[Зьміцер Шэварнадзэ]], які быў мастаком, быў забіты ў 1937 годзе на загад першага сакратара ЦК Кампартыі Грузіі [[Лаўрэнці Берыя|Лаўрэнція Берыі]] за ладжаньне супраціву разбурэньню сярэднявечнай царквы Ўсьпеньня Багародзіцы ў [[Тбілісі]]. Падчас [[Вялікая чыстка|Вялікай чысткі]] таксама забілі бацьку жонкі, зь якой ён пабраўся [[шлюб]]ам ў 1951 годзе. Ягоны старэйшы брат Акакій загінуў у 1941 годзе падчас абароны [[Берасьцейская крэпасьць|Берасьцейскай крэпасьці]], пахаваны ў мэмарыяле на плошчы Цырыманіялаў ў цытадэлі мэмарыяльнага комплексу «Берасьцейская крэпасьць-герой»<ref>{{Спасылка|аўтар = Тацяна Команава| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 4 красавіка 2009| url = http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=2329&mode=print| загаловак = «Берасьцейская крэпасьць»: хутка прагучыць «Матор!»| фармат = | назва праекту = Праекты| выдавец = Газэта «Культура», № 14/882| дата = 29 лютага 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. == Партыйная кар’ера == З 1946 г. працаваў на Камуністычны саюз моладзі Грузіі. У 1957—1961 гг. займаў пасаду першага сакратара яго ЦК. Тады ж пазнаёміўся з [[Міхаіл Гарбачоў|Міхаілам Гарбачовым]], які ўзначальваў камсамол [[Стаўрапольскі край|Стаўрапольскага краю]] [[Расейская Савецкая Фэдэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка|Расейскай СФСР]]. У 1965—1972 гг. займаў пасаду міністра ўнутраных справаў Грузінскай ССР. У 1972—1985 гг. быў першым сакратаром ЦК Кампартыі Грузіі. Пры яго кіраўніцтве ў 1978 г. на 3 гады зьняволілі і яшчэ на 3 гады выслалі ў Расею заснавальнікаў Групы абароны правоў чалавека Зьвіяда Гамсахурдзію і [[Міраб Костава|Міраба Коставу]]<ref>{{Спасылка | аўтар = Яланта Сьмялоўская| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 18 чэрвеня 2008| url = http://www2.polskieradio.pl/zagranica/il/news/print.aspx?id=85086| загаловак = Грузія: спакуса дыктатуры| фармат = | назва праекту = Вакол сьвету| выдавец = [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё|Польскае радыё для замежжа]]| дата = 29 лютага 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. У 1985—1990 гг. быў чальцом Палітбюро ЦК КПСС ды міністрам замежных справаў СССР. Пры падачы ў адстаўку з пасады міністра папярэдзіў пра падрыхтоўку [[Жнівеньскі путч|путча]]<ref>{{Спасылка|аўтар=Янка Базыль|дата публікацыі=30 сьнежня 2011| url=http://www.bielarus.net/archives/2011/12/30/2574| загаловак=Андрэй Іларыёнаў пра гэбізм|выдавец=[[Беларуская салідарнасьць]]|дата=29 лютага 2012}}</ref>. == Вяртаньне ў Грузію == У 1992—1995 гадах стаяў на чале Ваеннай рады, што зрынула 1-га абранага прэзыдэнта Грузіі Зьвіяда Гамсахурдзію і вяла [[Грузінская грамадзянская вайна|грамадзянскую вайну]] супраць яго прыхільнікаў. У 1995 г. абраўся прэзыдэнтам. 23 лістапада 2003 г. падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта над націскам [[Рэвалюцыя ружаў|грамадзкіх хваляваньняў]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 2 лістапада 2007| url = http://pda.nn.by/artykul/12754.html| загаловак = Апазыцыя праводзіць масавы мітынг у Тбілісі| фармат = | назва праекту = Сьвет| выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 29 лютага 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref> ад падмены вынікаў [[Парлямэнцкія выбары ў Грузіі 2003 году|парлямэнцкіх выбараў]] 2 лістапада<ref>{{Спасылка | аўтар = [[Джон Лафлэнд]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.probrest.com/index2.php?option=com_content&task=view&id=428| загаловак = Тэхніка каляровых пераваротаў| фармат = | назва праекту = Сець Вальтэра| выдавец = Навіны Берасьця| дата = 29 лютага 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Прэзыдэнты Грузіі}} {{Міністры замежных справаў Расеі}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шэварнадзэ, Эдуард}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 25 студзеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1928 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Грузіі]] [[Катэгорыя:Прэзыдэнты Грузіі]] [[Катэгорыя:Міністры замежных справаў СССР]] [[Катэгорыя:Сябры Палітбюро ЦК КПСС]] [[Катэгорыя:Першыя сакратары кампартый рэспублік СССР]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савету СССР]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Леніна]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Працоўнага Чырвонага Сьцягу]] [[Катэгорыя:Героі Сацыялістычнай Працы]] rgdeos7f9wsu0rqtod0x3vrvhkxcb6y 14 142824 2621207 1791670 2025-06-22T20:12:23Z Rotondus 11902 выдаленая [[Катэгорыя:Лацінскі альфабэт]]; дададзеная [[Катэгорыя:Беларуская лацінка]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] 2621207 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Творы на беларускай мове]] [[Катэгорыя:Беларуская лацінка]] e4tmh2z5xtd7h7dznaex3bvq9e05fof 0 151172 2621219 2422728 2025-06-23T04:24:23Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621219 wikitext text/x-wiki {{Краіна |Назва = Грузінская Дэмакратычная Рэспубліка |НазваЎРоднымСклоне = Грузінскай Дэмакратычнай Рэспублікі |НазваНаДзяржаўнайМове = {{мова-ka||скарочана}} ''საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა''<br/> |ПэрыядІснаваньня = 1918—1921 |ПапярэдняяДзяржава1 = Закаўкаская дэмакратычная фэдэрацыйная рэспубліка |СьцягПапярэдняйДзяржавы1 = Flag of the Transcaucasian Federation.svg |НаступнаяДзяржава1 = Закаўкаская Сацыялістычная Фэдэратыўная Савецкая Рэспубліка |СьцягНаступнайДзяржавы1 = Flag of Transcaucasian SFSR.svg |Сьцяг = Flag of Georgia (1918-1921).svg |Герб = Coat of Arms of Democratic Republic of Georgia.svg |ДзяржаўныГімн = დიდება («Дзідэба») |Месцазнаходжаньне = The First Armenian Republic 1918-1920.gif |АфіцыйнаяМова = [[грузінская мова|грузінская]] |Сталіца = [[Тыфліс]] |НайбуйнейшыГорад = |ТыпУраду = [[Рэспубліка]] |ПасадыКіраўнікоў = Кіраўнік ураду |ІмёныКіраўнікоў = Ной Рамішвілі (першы) |Плошча = ([[1919]]) 107 600 |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = |АдсотакВады = |ГодАцэнкіНасельніцтва = 1919 |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = |Насельніцтва = 2 500 000 |ШчыльнасьцьНасельніцтва = 23,2 |ЭтнічныСклад = |КанфэсійныСклад = |Пісьменнасьць = |ГодАцэнкіСУП = |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = |СУП = |СУПНаДушуНасельніцтва = |Валюта = [[Манэці]] |КодВалюты = |ЧасавыПас = |ЧасРозьніцаUTC = |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = |НезалежнасьцьПадзеі = — абвешчаная<br/>— ліквідаваная |НезалежнасьцьДаты = <br />[[26 траўня]] [[1918]]<br/>[[11 лютага|11]]-[[25 лютага]] [[1921]] |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = |ТэлефонныКод = |Дадаткі = }} '''Грузі́нская Дэмакраты́чная Рэспу́бліка''' ({{мова-ka|''საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა''}}, [[трансьлітарацыя|трансьл.]] ''Sakartvelos Demokratiuli Respublika'') — дзяржаўнае ўтварэньне, якое існавала ў пэрыяд з траўня [[1918]] году па люты [[1921]] году на тэрыторыі сучаснае [[Грузія|Грузіі]]. Створаная ў выніку роспуску [[Закаўкаская Дэмакратычная Фэдэрацыйная Рэспубліка|Закаўкаскае Фэдэрацыі]], якая ў сваю чаргу ўзьнікла ў выпадку распаду [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] пасьля [[рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|рэвалюцыі]] 1917 году ў краіне. Мела граніцы з [[Кубанская Народная Рэспубліка|Кубанскай Народнай Рэспублікай]] і [[Горская рэспубліка|Горскай рэспублікай]] (на поўначы), [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыяй]] і [[Першая Рэспубліка Армэніі|Армэніяй]] (на поўдні), а таксама з [[Азэрбайджанская Дэмакратычная Рэспубліка|Азэрбайджанам]] (на паўднёвым усходзе). Плошча дзяржавы складала прыблізна 107 600 км², зьяўляючыся амаль у 1,5 разы больш за сучасную Грузію (69 700 км²). Насельніцтва налічвала прыкладна 2 500 000 чал. Сталіца рэспублікі — места [[Тбілісі]], дзяржаўнай мовай зьяўлялася [[грузінская мова|грузінская]]. Абвешчаная [[26 траўня]] [[1918]] году ў выніку роспуску Закаўкаскае Фэдэрацыі, якая ўключала дадаткова Армэнію й Азэрбайджан. З прычыны сталых унутраных і зьнешніх праблемаў дзяржава ня здолела супрацьстаяць уварваньню [[РСФСР|расейскай]] [[Чырвоная армія|Чырвонай арміі]], праз што была ліквідаваная зь лютага па сакавік [[1921]] году, стаўшы [[Грузінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Грузінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікай]]. == Узьнікненьне == [[Файл:Act of the Independence of Georgia (1919).jpg|thumb|right|289px|Акт абвяшчэньня незалежнасьці Грузіі.]] Пасьля [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскае рэвалюцыі]] ў Расеі і наступнага распаду царскай адміністрацыі на Каўказе большая частка ўлады ў рэгіёне перайшла ў рукі Асаблівага Закаўкаскага Камітэту, які зьяўляўся часткай [[Часовы ўрад (Расея, 1917)|Часовага ўраду]] Расеі. Усе грузінскія [[саветы]] знаходзіліся пад кантролем [[меншавікі|меншавікоў]], якія арыентаваліся на [[Петраградзкая рада працоўных і салдацкіх дэпутатаў|Петраградзкую раду]] і падтрымоўваліся Часовым урадам. [[Кастрычніцкі пераварот]] гэтага ж году зьмяніў палітычную сытуацыю карэнным чынам. Каўкаскія саветы адмовіліся прызнаць урад [[Уладзімер Ленін|Уладзімера Леніна]]. Пагроза ад павелічэньня дэзэртырства салдатаў, сутыкненьняў на этнічнай глебе і ўзрастаньня анархіі вымусілі грузінскіх, армянскіх і азэрбайджанскіх палітычных дзеячоў [[14 лістапада]] [[1917]] году стварыць адзіны рэгіянальны орган улады, вядомы як Закаўкаскі камісарыят, а затым, [[23 студзеня]] [[1918]] году, і заканадаўчы сход, вядомы як Закаўкаскі сойм. [[22 красавіка]] [[1918]] году Закаўкаскі сойм абвясьціў Закаўказьзе (прыкладную тэрыторыю сучасных [[Грузія|Грузіі]], [[Армэнія|Армэніі]] й [[Азэрбайджан]]у) незалежнай фэдэрацыйнай дзяржавай. Значная частка грузінаў, знаходзячыся з канца [[19 стагодзьдзе|ХІХ]] ст. пад уплывам ідэяў Ільлі Чаўчавадзэ ды іншых інтэлектуалаў, настойвалі на ідэях нацыянальнае незалежнасьці. Нацыянальны й культурны рух абудзіўся [[12 сакавіка]] [[1917]] году з аднаўленьнем аўтакефаліі Грузінскае Праваслаўнае царквы і стварэньня нацыянальнага ўнівэрсытэту ў Тбілісі ў [[1918]] годзе. У адрозьненьне ад гэтага, грузінскія меншавікі разглядалі грузінскую незалежнасьць толькі як часовы крок, накіраваны супраць бальшавісцкае рэвалюцыі, а таму заклікі да незалежнасьці краіны яны лічылі шавіністычнымі. З павелічэньнем унутранае напружанасьці й ціску [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччыны]] ды [[Асманская імпэрыя|Турэччыны]] [[26 траўня]] [[1918]] году фэдэрацыя ў Закаўказьзі скончыла сваё існаваньне шляхам пасьлядоўнага выхаду зь яе складу спачатку Грузіі, а потым Армэніі і Азэрбайджану. Незалежнасьць Грузіі была дэ-юрэ прызнаная [[Каралеўства Румынія|Румыніяй]], [[Аргентына]]й, Нямеччынай, Турэччынай, [[Бэльгія]]й, [[Вялікабрытанія]]й, [[Францыя]]й, [[Японія]]й, [[Італія]]й, [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчай]], [[Чэхаславаччына]]й, [[Эстонія]]й і [[РСФСР|Расеяй]]<ref>[https://www.webcitation.org/query?url=http://www.geocities.com/levan_urushadze_98/DRG.doc&date=2009-10-25+02:13:35 WebCitation — DRG]</ref>. == Гісторыя == Незалежнасьць Грузіі была неўзабаве прызнаная Асманскай і Нямецкай імпэрыямі. Грузія абавязвалася прыняць нямецкую ахову і (паводле ўмоваў Батумскае дамовы [[4 чэрвеня]]) перадаць рэгіёны з мусульманскім насельніцтвам, такія як [[Батумі]], Ардаган, Артвін, Ахалцыхе і Ахалкалакі, Турэччыне. З дапамогаю немцаў Грузія здолела адбіць бальшавісцкі наступ з тэрыторыі [[Абхазія|Абхазіі]]. Незважаючы на ўмовы Батумскае дамовы, Батумі пры дапамозе Брытаніі заставаўся да [[1920]] году пад кантролем Грузіі. Кантакты зь іншымі суседзямі Грузіі таксама былі досыць складанымі. Грузія мела тэрытарыяльныя спрэчкі зь белым урадам Дзянікіна ў Расеі, Армэніяй і Азэрбайджанам, прычым у выпадку з Армэніяй і Расеяй гэтыя дыспуты прывялі да ўзброеных канфліктаў. Вызначаную палітычную дапамогу ў справе тэрытарыяльных спрэчак аказала Вялікабрытанія: так, брытанская вайсковая місія паставіла спробу стаць пасярэднікам паміж удзельнікамі канфлікту, што рабілася дзеля аб’яднаньня антыбальшавіцкіх сілаў у рэгіёне, а потым правяла спэцыяльную разьмежавальную лінію праз Каўказ, якую было забаронена перацінаць Дзянікіну, што часова палегчыла зьнешнюю палітыку Грузіі й Азэрбайджану. Тым ня менш, пагроза ўварваньня Дзянікіна ззахоўвалася нават нягледзячы на брытанскую пазыцыю, што стала прычынай заключэньня [[16 чэрвеня]] 1919 году абарончага альянсу паміж Грузіяй і Азэрбайджанам<ref>{{Кніга|аўтар = Sicker, Martin.|частка = |загаловак = The Middle East in the Twentieth Century|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = Greenwood Publishing Group|год = 2001|том = |старонкі = 120|старонак = |сэрыя = |isbn = 0-275-96893-6|наклад = }}</ref>. [[14 лютага]] [[1919]] году ў Грузіі прайшлі парлямэнцкія выбары, на якіх з вынікам у 81,5% галасоў большасьць атрымалі сацыял-дэмакраты. [[21 сакавіка]] новы кіраўнік ураду Ной Жарданія сфармаваў новы склад ураду, які, у прыватнасьці, мусіў пераадолець мясцовыя сялянскія паўстаньні, якія арганізоўваліся бальшавіцкімі актывістамі і ў значнай ступені мелі падтрымку з Расеі. Серад новых пытаньняў у новага ўраду паўсталі праблемы выхаду са складу дзяржавы нацыянальных меншасьцяў такіх як абхазы і асэтыны. Тым ня менш, новы ўрад здолеў правесьці ў краіне зямельную рэформу і забясьпечыць шматпартыйную сыстэму ў палітыцы. У [[1919]] годзе пачаліся рэформы мясцовага самакіраваньня й судовае сыстэмы, а Абхазіі была нададзеная аўтаномія. Няледзячы на гэта, у краіне дагэтуль заставаліся вызначаныя міжэтнічныя пытаньні, што спрычынілася да грузінска-асэтынскага канфлікту ў 1918—1920 гадох. 1920 год азначыўся для Грузіі вызначанай пагрозай з боку РСФСР, якая перамагла [[белы рух (Расея)|белы рух]] і пачала наступ да Каўказу. У студзені расейскае кіраўніцтва прапанавала Грузіі, Армэніі й Азэрбайджану стварэньне хаўрусу супраць белага руху на поўдні Расеі. Урад Грузінскае Дэмакратычнае Рэспублікі адмовіўся ад падобных мер, спаслаўшыся на сваю палітыку нэўтралітэту, але прапанаваў Расеі перамовы па палітычным урэгуляваньні разьлічваючы на прызнаньне незалежнасьці Грузіі Расеяй. Крытыка расейскімі лідэрамі палітыкі адмовы Грузіі ад прапанаванай палітыкі прывяла да паўстаньняў мясцовых камуністаў, якія, аднак, завяршыліся няўдала. У красавіку [[1920]] год 11-я армія (адно з вайсковых аб’яднаньняў Чырвонай арміі) устанавіла савецкую ўладу ў Азэрбайджане, Рыгор Арджанікідзэ, грузін паводле нацыянальнасьці, запытаў Маскву пра дазвол прасоўваньня ў Грузію. Афіцыйная згода ўраду РСФСР на гэта дадзеная не была, але мясцовыя бальшавікі паспрабавалі захапіць мясцовую вайсковую вучэльню. Грузінскі ўрад аб’явіў пра мабілізацыю і зацьвердзіў на пасадзе галоўнакамандуючага генэрала Квінітадзэ. У той жа час, на падставе быццам бы прадастаўленьня грузінскім бокам дапамогі антысавецкім паўстанцам у Гянджы (усход Азэрбайджану), савецкія сілы паспрабавалі ўвайсьці ў Грузію з боку паўночна-ўсходняга Азэрбайджану, аднак былі адбітыя Квінітадзэ ў раёне сучаснай грузінска-азэрбайджанскай мяжы. [[7 траўня]] была падпісаная Маскоўская мірная дамова, паводле якой незалежнасьць Грузіі прызнавалася ў абмен на легалізацыю дзейнасьці бальшавісцкіх арганізацыяў і недапушчэньне ў Грузію замежных войскаў. [[16 сьнежня]] [[1920]] году Грузіі было адмоўлена ў сяброўстве ў [[Ліга Нацыяў|Лізе Нацыяў]], але [[27 студзеня]] Грузія дэ-юрэ атрымала прызнаньне з боку хаўрусьнікаў. Пасьля таго, як у Армэніі ды Азэрбайджане зацьвердзілася савецкае кіраўніцтва, Грузія стала амаль поўнасьцю аточанай патэнцыйным супернікам. Зьнешнепалітычную сытуацыю ўскладняла й эвакуацыя брытанцаў на той момант з Каўказу, у выніку чаго Грузія засталася бязь зьнешняй падтрымкі. Згодна з савецкімі крыніцамі, адносіны паміж Грузіяй і савецкім кіраўніцтвам пагоршыліся з-за меркаванага парушэньня мірнае дамовы, новых арыштаў грузінскіх бальшавікоў, перашкодам канвоям, якія праходзілі праз Грузію ў Армэнію, і існаваньня падазрэньняў аб дапамозе паўночнакаўкаскім паўстанцкім групоўкам з боку Грузіі. Са свайго боку Грузія абвінаваціла Расею ў правакаваньні антыўрадавых выступаў у краіне і тэрытарыяльных спрэчак за Закаталінскі рэгіён з Азэрбайджанам. Іншым праблемным пытаньнем быў статус навакольляў Лоры: пасьля падзеньня не-савецкай Армэніі Грузія разьмясьціла ў рэгіёне свае войскі, тады як савецкая Армэнія высунула патрабаваньні аб іх вывадзе. У пачатку [[1921]] году савецкае кіраўніцтва заняла тэрыторыю Грузіі, у выніку чаго на яе тэрыторыі была зацьверджаная савецкая ўлада. Урад Грузінскае Дэмакратычнае Рэспублікі ў выгнаньні існаваў да [[1954]] году. == Дзяржаўнае ўладкаваньне == [[Файл:Georgien Parlament Unabhängigkeit.jpg|thumb|right|289px|Паседжаньне Нацыянальнае Рады, 26 траўня 1918.]] [[Файл:Red Army in Tiflis Feb 25 1921.jpg|thumb|right|289px|Уваходжаньне Чырвонай арміі ў Тыфліс.]] [[26 траўня]] [[1918]] году быў прыняты Акт аб незалежнасьці Грузіі, у якім вызначаліся асноўныя прынцыпы будучага разьвіцьця краіны. Так, згодна з гэтым актам, гарантаваліся аднолькавыя палітычныя правы незалежна ад нацыянальнасьці, веравызнаньня, сацыяльнага становішча або плоці. У гэты ж дзень быў сфармаваны ўрад, на чале якога стаў Ной Рамішвілі. У кастрычніку [[1918]] году Нацыянальная рада была пераназваная ў парлямэнт, [[14 лютага]] [[1919]] году адбыліся яго новыя выбары. За час свайго існаваньня ў Грузінскай Дэмакратычнай Рэспубліцы было прынята 126 законаў, у тым ліку закон аб грамадзянстве, мясцовых выбарах, абароне, дзяржаўнай мове, сельскай гаспадарцы, прававой сыстэме, палітыка-адміністрацыйных мерах для нацыянальных меншасьцяў (напрыклад, акт аб Народнай Радзе Абхазіі), публічнай адукацыі, чыгунцы, вытворчасьці, манэтарнай палітыцы і г. д. [[21 лютага]] [[1921]] году была прынятая канстытуцыя, якая стала першай канстытуцыяй у гісторыі краіны. У [[1919]] годзе быў прыняты закон аб судзе прысяжных, праз два гады падобныя палажэньні былі ўключаныя ў канстытуцыю краіны. Галоўнай палітычнай пасадаў зьяўляўся Старшыня ўраду, які зацьвярджаўся парлямэнтам тэрмінам на адзін год і чалавек на якой ня мог займаць яе больш за два тэрміны запар. Старшыня ўраду прызначаў міністраў і адказваў за міжнароднае прадстаўніцтва Грузіі за мяжой. Пасьля ўстанаўленьня ў Грузіі савецкае ўлады некаторы час існаваў урад Грузінскае Дэмакратычнае Рэспублікі ў выгнаньні, які цягам некаторага часу прызнаваўся некаторымі эўрапейскімі дзяржавамі як адзіны законны орган улады Грузіі. == Палітычная геаграфія == Межы Грузіі ў пэрыяд з [[1918]] па [[1921]] гады фармаваліся ва ўмовах памежных канфліктаў з суседзямі й наступнымі дамовамі ды канвэнцыямі. На поўначы Грузія межавала з разнастайнымі расейскімі фармаваньнямі пэрыяду Грамадзянскае вайны, пакуль увесну [[1920]] году камуністычны ўрад Расеі ня здолеў атрымаць кантроль над Паўночным Каўказам. У [[1918]] годзе падчас канфлікту з расейскім белым рухам Грузія кантралявала [[Сочы]]нскі аддзел (адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка Чарнаморскае губэрні). Праз два гады ў выніку Маскоўскае дамовы паміж Савецкай Расеяй і Грузіяй была вызначаная дзяржаўная мяжа. Паўднёвым захадам краіны праходзіла мяжа з Асманскай імпэрыяй, якая ў выніку зьмянілася пасьля паразы Турэччыны ў [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]]. Грузія аднавіла кантроль над перададзенымі Турэччыне Батумі, Артвінам, Ардаганам, Ахалцыхе й Ахалкалакі. [[Сэўрская дамова]] надала Грузіі кантроль над паўночным усходам Турэччыны, у прыватнасьці над гарадамі Рызэ ды Гопа. Аднак грузінскі ўрад, не жадаючы канфлікту з турэцкімі палітычнымі сіламі, не прадаставіў мер па заняцьці гэтага рэгіёну. Існавалі тэрытарыяльныя спрэчкі з Армэніяй, якія ў выніку прывялі да вайны паміж дзьвюма дязржавамі ў сьнежні [[1918]] году. З дапамогаю Вялікабрытаніі ў спрэчным рэгіёне была створана нэўтральная зона, якая была занятая Грузіяй па падзеньні армянскае дзяржавы ў канцы [[1920]] году. На паўднёвым усходзе Грузія мела мяжу з Азэрбайджанам, які аспрэчваў Закатальскую акругу (цяпер уваходзіць у склад Азэрбайджану). Тым ня менш, зносіны паміж краінамі былі мірнымі, а тэрытарыяльныя спрэчкі не прывялі да ўзброеных канфліктаў. Унутры краіны прадугледжваліся аўтаноміі для Абхазіі, [[Аджара|Аджары]] й Закатальскай акругі, якія былі згаданы ў Канстытуцыі [[1921]] году. Тэрыторыя Грузінскае Дэмакратычнае Рэспублікі зьяўлялася большай адносна сучаснай тэрыторыі Грузіі. Так, плошча ГДР складала 107 600 км², тады як плошча сучаснае Грузіі складае 69 700 км². Устанаўленьне ў Грузіі савецкае ўлады прывяло да перадачы Турэччыне Артвіну й Ардагану, Лоры — Армэніі, Закатальскай акругі — Азэрбайджану, Расея атрымала частку перадгорных каўкаскіх раёнаў. == Узброеныя сілы == У краіне існавала Нацыянальная гвардыя, якая была прывілеяванай сілай у краіне. Разам з гэтым, [[5 верасьня]] [[1917]] году была заснаваная Працоўная гвардыя, якая спачатку была перайменаваная ў Чырвоную, а потым — у Народную. Структуры гвардыі падпарадкоўваліся непасрэдна парлямэнту. Падчас усяго свайго існаваньня ёю кіраваў Валіко Жугелі. Народная гвардыя падзялялася на чатыры батальёны. Апрача гвардыі ўрад ГДР таксама сфармаваў уласную армію. У мірны час яна была ўзброеная толькі часткова. З сакавіка [[1919]] па кастрычнік [[1920]] гадоў грузінская армія была рэарганізаваная. Яна пачала дзяліцца на 3 пяхотныя дывізіі, 2 крэпасныя палкі, 3 артылерыйскія брыгады, сапэрны батальён, тэлеграфны ўзвод, маторны эскадрон і кавалерыйскі полк. Існавала вайсковая вучэльня. ВМС ГДР мелі 1 эсьмінец, чатыры зьнішчальнікі, чатыры тапэдныя катэры і 10 параходаў<ref>{{Кніга|аўтар = А. Дерябин, Р. Паласиос-Фернандес.|частка = |загаловак = Гражданская война в России 1917-1922. Национальные армии|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = ACT|год = 2000|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 5-237-01084-9|наклад = }}</ref>. Нягледзячы на гэты склад узброеных сілаў і на магчымасьць да закліку амаль 200 тыс. вэтэранаў Першай сусьветнай вайны, Грузія ня здолела арганізаваць эфэктыўную сыстэму абароны, што стала адной з прычынаў краху краіны. == Эканоміка == Эканоміка ГДР у асноўным грунтавалася на сельскай гаспадарцы. Зямельная рэформа, ажыцьцяўленая ўрадам, спрыяла ўрэгуляваньні гэтае галіны эканомікі. Серад неаграрных галінаў вылучалася вытворчасьць [[манган]]у, якая на 70% забясьпечвала патрэбу Эўропы ў гэтым мэтале. Нягледзячы на гэта, адсутнасьць міжнароднага прызнаньня і толькі частковыя посьпехі ўраду перашкаджалі эканамічнаму разьвіцьцю, праз што краіна перажыла эканамічны крызіс. Некаторыя прыкметы эканамічнага аздараўленьня назіраліся ў [[1920]]—[[1921]] гадох. == Ушанаваньне == Лідэры дэмакратычных рухаў Грузіі напрыканцы 1980-х гадоў часта зьвярталіся да досьведу грузінскае дзяржаўнасьці пачатку [[20 стагодзьдзе|ХХ]] ст., з-за чаго ўтварыўся ў вызначанай ступені ідэалізаваны вобраз г.зв. «Першае рэспублікі». Досьвед існаваньня дзяржаўнасьці быў выкарыстаны падчас атрыманьня незалежнасьці ад [[СССР]] шляхам згадваньня ''аднаўленьня незалежнасьці'' ў акце Вярхоўнага Савету Грузіі [[9 красавіка]] [[1991]] году. Да [[2004]] году нацыянальныя сымбалі ГДР выкарыстоўваліся ў Грузіі ў якасьці дзяржаўных, [[26 траўня]] адзначаецца як дзень незалежнасьці краіны. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * «Legal Acts of the Democratic Republic of Georgia (1918—1921)», Tbilisi, 1990. * I. Tseretelli, «Separation de la Transcaucasie et de la Russie et Independence de la Georgie», Paris, Imprimerie Chaix, 1919. * P. Surguladze, «The international importance of the independence of Georgia», Istanbul, 1918. * P. Surguladze, «Georgia as the independent country», Istanbul, 1918. * D. Ghambashidze, «Mineral resources of Georgia and Caucasia. Manganese industry of Georgia», London, 1919. * K. Salia, «The History of Georgian Nation», Paris, 1983. * Al. Manvelichvili, «Histoire de la Georgie», Paris, 1951. * Z. Avalishvili, «The Independence of Georgia in the International Politics of 1918—1921», Paris, 1923. * Karl Kautsky: ''Georgien. Eine sozialdemokratische Bauernrepublik. Eindrücke und Beobachtungen''. Wiener Volksbuchhandlung, Wien 1921. * K. Kandelaki, «The Georgian Question Before the Free World», Paris, 1951. * G. Kvinitadze, «My answer», Paris, 1954. * Jan V. Nanuashvili, «What everyone in the Free World should know about Russia», Vantage Press, New York / Washington / Hollywood, 1973. * V. Tevzadze, «The memoirs of the Georgian Officer». J. «Iveria», No 32, Paris, 1988. * N. Matikashvili, M. Kvaliashvili, «Cadets». J. «Iveria», No 32, Paris, 1988. * O. Janelidze, «From May 26 to February 25», Tbilisi, 1990. * G. Mazniashvili, «The Memoirs», Batumi, 1990. * L. Urushadze, «Bolshevism-Menshevism and the Democratic Republic of Georgia (1918—1921)», 2nd edition, Publishing House «Ena da Kultura», Tbilisi, 2005, {{ISBN|99940-23-56-X}}. * R. Tsukhishvili, «The English-Georgian Relations (1918—1921)», Tbilisi, 1995. == Вонкавыя спасылкі == * [http://sisauri.tripod.com/politic/ossetia.htm Avtandil Menteshashvili. Some national and ethnic problems in Georgia (1918-1922)]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}} {{Дзяржаўныя ўтварэньні пэрыяду Грамадзянскай вайны і станаўленьня СССР (1917—1924)}} [[Катэгорыя:Колішнія дзяржавы Эўропы]] 0txc804qzfqr9brfdyacabi59xt0fp4 0 172903 2621181 2590375 2025-06-22T14:44:18Z Dymitr 10914 крыніца — https://ru.wikipedia.org/wiki/Маковский,_Владимир_Михайлович?oldid=144999470 2621181 wikitext text/x-wiki {{Футбаліст}} {{Цёзкі}} '''Уладзі́мер Мако́ўскі''' ({{Н}} 23 красавіка 1977 году) — беларускі футбаліст, нападнік. [[Футбаліст году Беларусі|Найлепшы футбаліст Беларусі]] 1996 году. Уваходзіць у [[Клюб беларускіх бамбардзіраў]] для футбалістаў, якія забілі 100 і болей галоў на найвышэйшым узроўні<ref>[http://www.pressball.by/articles/football/others/93575 Клуб бомбардиров. Голевая сага Вячеслава Глеба]{{Ref-ru}}</ref>. == Кар’ера == === Клюбная === Уладзімер Макоўскі і ягоны брат-блізьнюк [[Міхаіл Макоўскі|Міхаіл]] пачалі займацца футболам у родным [[Маладэчна|Маладэчне]], дзе іхным настаўнікам у мясцовай ДЮСШ быў Анатоль Берасьнёў. У веку 16 гадоў юнакі апынуліся ў клюбе «Электрамодуль», які браў удзел у першынстве трэцяга дывізіёну Беларусі. Аднойчы гульню гэтай каманды наведаў будучы трэнэр зборнай Беларусі [[Сяргей Бароўскі]], які трэнаваў на той час іншы маладэчанскі «[[Маладэчна (футбольны клюб)|Мэталюрг]]». Ужо ў наступным сэзоне браты абаранялі колеры гэтай каманды, якая гуляла ў [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Найвышэйшай лізе]] і ставіла перад сабой значна больш сур’ёзныя задачы, чым іхняя папярэдняя каманда. У гэтым клюбе хлопцы правялі два гады, пасьля чаго іх запрасілі далучыцца да менскага «[[Дынама Менск (футбольны клюб)|Дынама]]». Менавіта ў сталічным клюбе па-сапраўднаму быў выкрыты талент Уладзімера. У 1996 годзе ён стаў найлепшым гульцом чэмпіянату Беларусі, дапамог сваёй камандзе здабыць срэбраныя ўзнагароды чэмпіянату і дакрочыць да фіналу [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]]. У наступным годзе сам Макоўскі выглядаў магчыма і ня гэтак жа яскрава, аднак каманда змагла падняцца на верхавіну турнірнай табліцы чэмпіянату паводле вынікаў сэзону. Браты поруч перайшлі ў кіеўскае «[[Дынама Кіеў|Дынама]]», якое перажывала час адраджэньня. Былі прапановы і ад іншых клюбаў, у прыватнасьці ад маскоўскага «[[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартака]]», аднак да канкрэтыкі там гэтак і не дайшло. У Кіеве на блізьнюкоў рабілі вялікія надзеі, аднак Уладзімеру было вельмі цяжка канкураваць за месца ў складзе зь [[Сяргей Раброў|Сяргеем Рабровым]] і [[Андрэй Шаўчэнка|Андрэем Шаўчэнкам]]. Таксама зьявіліся праблемы з выкананьнем спартовага рэжыму. Форму даводзілася падтрымліваць пераважна выступаючы ў складзе «Дынама-2». У 1999 годзе шляхі братоў Макоўскіх упершыню разышліся, бо Ўладзімер трапіў у каралявецкую «[[Балтыка Калінінград|Балтыку]]». Аднак, даволі хутка двайняты зноў апынуліся разам, бо Ўладзімера запрасілі на параду брата ў склад палтаўскай «[[Ворскла Палтава|Ворсклы]]». Цягам наступных чатырох гадоў Уладзімер зьмяніў цэлы шэраг клюбаў, сярод якіх былі ужгарадзкае «[[Гавэрла Ужгарад|Закарпацьце]]», кіеўскі [[ЦСКА Кіеў|ЦСКА]] і зноў «Балтыка». У 2003 годзе ягоны кантракт з кіеўскім «Дынама» падышоў да канца, і Макоўскі пастанавіў сабе вярнуцца на радзіму, вярнуўшыся ў менскае «Дынама». Футбаліст пасьля гэтага зьмяняў каманды амаль што год, затрымаўшыся ў «[[Гарадзея (футбольны клюб)|Гарадзеі]]». Апошнім клюбам у гульнёвай кар’еры стала «[[Іслач Менскі раён|Іслач]]». === Трэнэрская === Улетку 2012 году перайшоў на трэнэрскую працу. Пэўны час уваходзіў у трэнэрскі склад футбольнага клюбу «Іслач» з Найвышэйшай лігі чэмпіянату Беларусі<ref>[https://web.archive.org/web/20160413060523/http://football.sport.ua/news/233720 Владимир Маковский: «Милевский может выйти на прежний уровень»]. Sport.ua.</ref>. 10 жніўня 2016 году ў СМІ зьявілася інфармацыя аб датычнасьці Макоўскага зь некалькімі гульцамі клюбу да арганізацыі дамоўленых матчаў. Размова аб сустрэчы паміж камандамі «Іслач» і берасьцейскім «Дынама», у якім берасьцейская каманда займела перамогу зь лікам 4:2. 19 лютага 2018 году ўжо экс-трэнэр «Іслачы» Ўладзімер Макоўскі пажыцьцёва быў дыскваліфікаваны АБФФ<ref name="football">[http://www.football.by/news/110112.html Дело о договорных матчах: КДК АБФФ пожизненно дисквалифицировал 11 футболистов и Владимира Маковского]{{Ref-ru}}</ref>. == Дамоўленыя гульні == За ўдзел у дамоўленых гульнях судом Першамайскага раёну Менску ў кастрычніку 2017 году асуджаны на 2 гады абмежаваньня волі без накіраваньня ў папраўчую ўстанову адкрытага тыпу і цягам 5 гадоў забаронены ўдзел у прафэсійных спартовых спаборніцтвах<ref>[http://www.football.by/news/105523.html Вынесены приговоры фигурантам дела о договорных матчах: ограничение свободы и штрафы]{{}}</ref>, а ў лютым 2018 году пажыцьцёва дыскваліфікаваны [[Беларуская фэдэрацыя футболу|Беларускай фэдэрацыяй футболу]]<ref name="football"/>. == Дасягненьні == * Чэмпіён Беларусі: 1997 * Чэмпіён Украіны: 1998, 1999 == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Футбалісты году Беларусі}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Макоўскі, Уладзімер}} [[Катэгорыя:Беларускія футбалісты]] 3ork2lfvqqek9bpfkahzarnqtm8z96l 0 174258 2621201 2228818 2025-06-22T18:47:44Z Carsten Steger 88160 Image of the Stari Grad Plain replaced with an aerial image of significantly higher resolution. 2621201 wikitext text/x-wiki [[Файл:Aerial image of the Stari Grad Plain (view from the southwest).jpg|міні|справа|250пкс|Стараградзкая раўніна]] '''Стараградзкая раўніна''' ({{мова-hr|Starogradsko polje}}) — [[раўніна]], культурны ляндшафт і месца архэалягічных раскопак, якая знаходзіцца на ўсход ад гораду [[Стары Град (горад)|Стары Град]], на [[Хвар (востраў)|востраве Хвар]] у [[Харватыя|Харватыі]]. Плошча складае 1 377 гектараў, разьмешчаная між населенымі пунктамі Стары Град, [[Елса]] й [[Вырбоўска]]. У [[2008]] г. Стараградзкая раўніна была ўключаная ў [[Сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]. == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20210511191939/http://starogradsko-polje.net/ Starogradsko-polje.net Афіцыйны сайт] {{Накід}} {{Сусьветная спадчына Харватыі}} [[Катэгорыя:Аб’екты Сусьветнай спадчыны ў Харватыі]] [[Катэгорыя:Хвар]] ml4we8so28bpn9j43zqyqmqxd9lf0kb 0 185228 2621199 2621095 2025-06-22T18:28:16Z W 11741 +Каардынаты 2621199 wikitext text/x-wiki {{Ня блытаць|Сабор Кірылы Тураўскага|Саборам Кірылы Тураўскага|храмам Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы}} {{Славутасьць |Тып = Царква |Назва = Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу |Арыгінальная назва = Church of St Cyril of Turau and All the Patron Saints of the Belarusian People |Выява = Church of St Cyril of Turau and All the Patron Saints of the Belarusian People (2016-11-24).jpg |Подпіс выявы = Царква пасьля заканчэньня будаўнічых працаў, 24 лістапада 2016 г. |Краіна = Вялікабрытанія |Назва месцазнаходжаньня = Графства |Месцазнаходжаньне = [[Вялікі Лёндан]] |Адрас = Holden Ave, London N12 8HY |Аўтар праекту = [[Цзыўай Со]] |Канфэсія = [[Грэка-каталіцкая царква]] |Заснаваньне = 2016 |Плябан = [[Сяргей Стасевіч]] |Стан = дзейны |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 36 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата паўшар’е = заходняе |Даўгата градусаў = 0 |Даўгата хвілінаў = 11 |Даўгата сэкундаў = 4 |Сайт = http://belaruschurch.org.uk |Commons = Belarusian Church, London N12 }} '''Царква́ Сьвято́га [[Кірыла Тураўскі|Кіры́лы Ту́раўскага]] і ўсіх сьвяты́х засту́пнікаў белару́скага наро́да''' — [[Беларуская грэка-каталіцкая царква|беларускі грэка-каталіцкі]] храм, што знаходзіцца ў раёне Паўночны Фінчлі ў [[Лёндан]]е. Царква была пабудаваная пры беларускім рэлігійным і культурным цэнтры ў паўночным Лёндане, які таксама ўключае [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Бібліятэку й музэй імя Ф. Скарыны]] і грамадзкі цэнтар Marian House. Царква стала першым драўляным царкоўным будынкам у Лёндане пасьля Вялікага пажару 1666 г., а таксама першым у Лёндане каталіцкім храмам бізантыйскага абраду, першым у Заходняй Эўропе мэмарыялам ахвярам [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]] і першай беларускаю [[Уніяцтва|грэка-каталіцкай]] царквой, пабудаванай па-за межамі краіны<ref>[https://www.architecture.com/awards-and-competitions-landing-page/awards/riba-regional-awards/riba-london-award-winners/2017/belarusian-memorial-chapel www.architecture.com > RIBA London Award winners > Belarusian Memorial Chapel]</ref>. [[Файл:Асвячэнне_кутняга_каменя_беларускай_царквы_св._Кірылы_Тураўскага_і_Ўсіх_Святых_беларускага_народу._Лондан,_7_лютага_2016_г.JPG|thumb|left|Блаславеньне кутняга каменя будучай царквы, 7 лютага 2016 г.]] Будаўніцтва пачалося ў лістападзе 2015 г., закладка фундамэнта была завершаная ў студзені 2016 г. Кутні камень для царквы з рэліквіямі сьвятога апостала Барталамея быў прывезены з [[Друя|Друі]], з касьцёла Сьвятой Тройцы былога кляштара [[Друйскі кляштар айцоў марыян|айцоў Марыянаў]],<ref>[https://web.archive.org/web/20170830102731/https://krynica.info/be/2016/02/08/kamen-z-drui-stausya-kraevugolnym-dlya-belaruskajj-carkvy-u-londane/ «Камень з Друі стаўся краевугольным для беларускай царквы ў Лондане»]. Krynica.info, 8 лютага 2016.</ref> і быў закладзены 7 лютага 2016 г. Царква была ўрачыста асьвячаная 17 сьнежня 2016 г. з удзелам [[Нунцый|Апостальскага Нунцыя]] ў Вялікай Брытаніі арцыбіскупа Антоніё Мэніні, [[біскуп]]а [[Украінская Грэка-каталіцкая Царква|украінскай каталіцкай]] эпархіі Сьвятой Сям’і ў Лёндане Глеба Ланчыны, дапаможнага біскупа Рыма-Каталіцкай дыяцэзіі Ўэстмінстара Джона Шэрынгтана, а таксама Апостальскага візытатара для грэка-каталікоў у Беларусі [[Сяргей Гаек|Сяргея Гаека]].<ref>[https://web.archive.org/web/20170830055613/http://belaruschurch.org.uk/?p=1796 У Лондане асвяцілі беларускую царкву] — Belarusian Church in London, 16/01/2017</ref> [[Файл:Tszwai So Young Church Architect of 2017.jpg|thumb|left|Аўтар праекту беларускай царквы ў Лёндане [[Цзыўай Со]] на ўручэньні брытанскай архітэктурнай прэміі]] Ініцыятар пабудовы — айцец [[Сяргей Стасевіч]], сьвятар Беларускай каталіцкай місіі ў Лёндане. Аўтар праекту царквы — брытанскі архітэктар і вернік Беларускай місіі [[Цзыўай Со]]. Праект царквы грунтуецца на традыцыі драўляных цэркваў Беларусі і беларускага [[барока]].<ref>So, Tzswai. «Remembering Chernobyl: A New Chapel for London’s Belarusian Catholics». ''[https://web.archive.org/web/20160324172942/http://westminstercathedral.org.uk/downloads/October14WEB.pdf Oremus: Westminster Cathedral Magazine]'' (196): 20.</ref> Праект царквы атрымаў шэраг архітэктурных прэмій і адзначаны станоўчымі водгукамі аўтарытэтных брытанскіх архітэктурных крытыкаў і журналістаў<ref>[https://www.svaboda.org/a/bielaruskuju-carkvu-ukliucyli-u-lik-samych-enerhaefektyunych-budynkau-liondana/28538355.html Беларускую царкву ўключылі ў лік самых энэргаэфэктыўных будынкаў Лёндана] — Антон Трафімовіч, [[Радыё Свабода]], 9 чэрвеня 2017 г.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20170726075506/http://www.radyjo.net/4/28/Artykul/315139 Беларуская царква прызнаная найлепшым новым будынкам Лёндану (ФОТА)] — Польскае радыё, 06.07.2017</ref>. Падчас будаўніцтва ў царкве быў пахаваны прах, а 13 траўня 2017 над месцам пахаваньня асьвячаная мэмарыяльная бажніца сьвятога Юрыя Пераможцы ў гонар паэткі і перакладчыцы [[Вера Рыч|Веры Рыч]]<ref>[https://web.archive.org/web/20170830010609/http://belaruschurch.org.uk/?ctc_event=blessing-of-the-shrine-of-st-george-and-divine-liturgy-in-memory-of-vera-rich Blessing of the shrine of St. George and Divine Liturgy in memory of Vera Rich]</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны]] * [[Аляксандар Надсан]] * [[Часлаў Сіповіч]] * [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]] * [[Дом марыянаў]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20151123195909/http://www.svabodaby.net/by/190/society/1654/%D0%9A%D0%B0%D0%B1-%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%8C-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E-%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D1%83-%D1%9E-%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B5-%D0%BA%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B5%D1%86-%D0%B2%D1%8B%D0%B2%D1%83%D1%87%D1%8B%D1%9E-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D1%83-%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8E--%D0%90%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B0.htm Каб стварыць беларускую царкву ў Лондане, кітаец вывучыў нашу гісторыю] [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Грэка-каталіцкія храмы]] [[Катэгорыя:Архітэктура Лёндану]] [[Катэгорыя:Архітэктура Беларусі]] [[Катэгорыя:Чарнобыльская катастрофа]] rmn7rgryr6squlqccmlqomgpaladpgw 0 189369 2621228 2621063 2025-06-23T06:49:11Z W 11741 +"інфармацыі" ў назове крыніцаў 2621228 wikitext text/x-wiki {{Каардынаты|53|53|48|паўночнае|27|32|47|усходняе|выяўленьне=загаловак}} {{Арганізацыя |назва = Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі |выява = |подпіс выявы = |мапа = |подпіс мапы = |абрэвіятура = НЦЗПІ |дэвіз = |папярэднік = |дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|23|4|1992|1}} |тып = заканатворчая |юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова |мэта = падрыхтоўка законапраектаў |штабкватэра = [[Маскоўскі раён (Менск)|Маскоўскі раён]], [[Вуліца Берсана (Менск)|вул. Берсана]], д. 1а |месцазнаходжаньне = [[Менск]] |каардынаты = {{Каардынаты|53|53|48|паўночнае|27|32|48|усходняе|выяўленьне=загаловак,тэкст}} |дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]] |сяброўства = |афіцыйныя мовы = беларуская, расейская |пасада кіраўніка = Дырэктар |імя кіраўніка = [[Андрэй Мацельскі]] |пасада кіраўніка 2 = 1-я намесьніца |імя кіраўніка 2 = [[Галіна Падразёнак]] |пасада кіраўніка 3 = Намесьнікі |імя кіраўніка 3 = [[Вячаслаў Абрамаў]], [[Валер Гайдучонак]], [[Ірына Чупракова]] |пасада кіраўніка 4 = Кіраўніца Інстытуту прававых дасьледаваньняў |імя кіраўніка 4 = [[Алена Сямашка]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Намесьнік дырэктара – кіраўнік Інстытуту прававых дасьледаваньняў|спасылка=https://center.gov.by/be/about/structure/kiraunitstva/namesnik-dyrektara-5/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref> |асноўныя асобы = |кіроўны орган = [[Адміністрацыя прэзыдэнта Беларусі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найменьне і месца знаходжаньня кіраўнічага органа|спасылка=https://center.gov.by/be/citizens-appeals/naimenovanie-i-mestonakhozhdenie-vyshestoyashchego-organa/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref> |матчыная кампанія = [[прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя кампаніі = Інстытут прававых дасьледаваньняў |бюджэт = |колькасьць супрацоўнікаў = 40 (2018 г.) |колькасьць валянтэраў = |сайт = [https://center.gov.by/be/ center.gov.by/be] |заўвагі = |колішняя назва = Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававых дасьледаваньняў (да 1 ліпеня 2024 г.), Нацыянальны цэнтар законапраектнай дзейнасьці (да 13 сьнежня 2007 г.), Беларускі інстытут дзяржаўнага будаўніцтва і заканадаўства (да 1 лістапада 1997 г.) }} '''Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Беларусі''' — дзяржаўная ўстанова Беларусі ў галіне падрыхтоўкі законапраектаў, заснаваная ў красавіку 1992 году ў якасьці Беларускага інстытуту дзяржаўнага будаўніцтва і заканадаўства. Паводле 4-га пункту Палажэньня аб НЦЗПІ 2024 году, «Цэнтар ёсьць [[Юрыдычная асоба|юрыдычнай асобай]], падпарадкаванай [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнту Рэспублікі Беларусь]]». Згодна зь 5-м пунктам «агульнае кіраваньне Цэнтрам ажыцьцяўляе [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]]». У 3-м пункце прадугледжвалася, што арганізацыя дзейнасьці Цэнтру ажыцьцяўляецца ў адпаведнасьці з гадавымі плянамі, якія зацьвярджаюцца кіраўніком Адміністрацыі прэзыдэнта Беларусі, а таксама даручэньнямі прэзыдэнта Беларусі, кіраўніка Адміністрацыі прэзыдэнта і ягонага намесьніка, які вядзе дзейнасьць Цэнтру, як і начальніка галоўнай дзяржаўна-прававой управы Адміністрацыі прэзыдэнта<ref name="а">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Указ прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ад 14 сакавіка 2024 г. № 96 «Аб Нацыянальным цэнтры заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=3871&p0=P32400096|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>. == Будова == На 2025 год Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Беларусі ўлучаў: * 4 галоўныя ўправы — 1) заканадаўства аб [[Нацыянальная бясьпека|нацыянальнай бясьпецы]], праваахоўнай і [[суд]]овай дзейнасьці, 2) [[Канстытуцыя Беларусі|канстытуцыйнага]] і [[Міжнароднае права|міжнароднага права]],3) [[заканадаўства]] аб грамадзянскіх, фінансава-эканамічных і [[Экалёгія|экалягічных]] дачыненьнях, 4) арганізацыі і кантролю<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Галоўная ўправа заканадаўства аб грамадзянскіх, фінансава-эканамічных і экалягічных адносінах|спасылка=https://center.gov.by/be/about/structure/galounyya-uprauenni/galo-nae-pra-lenne-zakanada-stva-ab-gramadzyanskikh-finansava-ekanamichnykh-i-ekalagichnykh-adnosina/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>; * 12 управаў — 1) сацыяльнага заканадаўства, 2) эталённага [[База зьвестак|банку дадзеных]] прававой інфармацыі, 3) рэдакцыйна-[[Выдавецтва|выдавецкіх]] працаў, 4) тэматычных і лякальных банкаў дадзеных, 5) распаўсюджаньня [[права]]вой інфармацыі, 6) інфармацыйнай палітыкі і [[інтэрнэт]]-рэсурсаў, 7) лічбавізацыі нарматворчай дзейнасьці, 8) абавязковай юрыдычнай экспэртызы тэхнічных [[Нарматыўны прававы акт|нарматыўных прававых актаў]] (ТНПА), 9) [[Апраграмаваньне|праграмнага забесьпячэньня]], 10) фінансава-эканамічную, 11) прававой і кадравай працы, 2) інфармацыйна-прававога і [[Мовазнаўства|лінгвістычнага]] забесьпячэньня дзейнасьці Адміністрацыі прэзыдэнта Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Управа інфармацыйнай палітыкі і інтэрнэт-рэсурсаў|спасылка=https://center.gov.by/be/about/structure/upraulennya/uprauenne-infarmatsyynay-palityki-i-internet-resursau/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>; * 7 рэгіянальных цэнтраў прававой інфармацыі (РЦПІ) ў кожным з 6 абласных цэнтраў, а таксама па Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэгіянальны цэнтар прававой інфармацыі Магілёўскай вобласьці|спасылка=https://center.gov.by/be/about/structure/regiyanalnyya-tsentry-pravavoy-infarmatsyi/regiyanalny-tsentr-pravavoy-infarmatsyi-magilye-skay-voblastsi/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>; * Інстытут прававых [[Дасьледаваньне|дасьледаваньняў]] і аддзяленьне [[Інфармацыйная бясьпека|інфармацыйнай бясьпекі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Інстытут прававых дасьледаваньняў|спасылка=https://center.gov.by/be/about/structure/instytut-pravavykh-dasledavannya2/instytut-pravavykh-dasledavannya3/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>. == Паўнамоцтвы == Паводле 7-га пункту Палажэньня аб НЦЗПД 2007 году, Цэнтар меў паўнамоцтвы: * «запытваць і атрымліваць ва ўстаноўленым [[заканадаўства]]м парадку ад дзяржаўных органаў, іншых арганізацыяў і [[Фізычная асоба|фізычных асобаў]] дакумэнты, неабходныя для ажыцьцяўленьня сваёй дзейнасьці; * выкарыстоўваць дзяржаўныя (у тым ліку ўрадавыя) сродкі [[Сувязь (тэхніка)|сувязі]] і камунікацыі; * заключаць у межах сваёй кампэтэнцыі дамовы зь дзяржаўнымі органамі, іншымі арганізацыямі і фізычнымі асобамі, а таксама з органамі і арганізацыямі замежных дзяржаваў, міжнароднымі арганізацыямі і міждзяржаўнымі ўтварэньнямі; * фармаваць пры Цэнтры аналітычныя і іншыя групы для правядзеньня навуковых [[Дасьледаваньне|дасьледаваньняў]] у галіне [[права]] і рэалізацыі іншых паўнамоцтваў»<ref name="п">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прававы статус|спасылка=http://center.gov.by/pravavy-status/?lang=by|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававых дасьледаваньняў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2017|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref>. == Задачы == Асноўнымі задачамі Нацыянальнага цэнтру заканадаўства і прававой інфармацыі Беларусі былі павышэньне ўзроўню праектаў прававых актаў, удасканаленьне дзяржаўнай прававой інфармацыі, а таксама ўзмацненьне ролі [[правазнаўства]] ў забесьпячэньні грамадзка-гаспадарчага і грамадзка-палітычнага разьвіцьця Беларусі. Згодна з 6-м пунктам Палажэньня аб НЦЗПІ 2024 году, прызначэньнем Цэнтру былі: # падрыхтоўка законапраектаў, мэтадычнае кіраваньне нарматворчай дзейнасьцю і прававая ацэнка заканадаўства і яго праектаў; # афіцыйнае абнародаваньне заканадаўства і распаўсюд прававых зьвестак; # правазнаўчыя дасьледаваньні і падрыхтоўка навукоўцаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прававы статус|спасылка=https://center.gov.by/be/about/pravavy-status/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=26 сакавіка 2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>. Паводле 6-га пункту Палажэньня аб НЦЗПД 2007 году, задачамі Цэнтру былі: * «распрацоўка штогадовых плянаў падрыхтоўкі законапраектаў, канцэпцыі праектаў законаў, унясеньне іх ва ўстаноўленым парадку на зацьвярджэньне (адабрэньне, узгадненьне) прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, ажыцьцяўленьне кантролю за рэалізацыяй плянаў падрыхтоўкі законапраектаў; * ажыцьцяўленьне арганізацыйна-мэтадалягічнага забесьпячэньня падрыхтоўкі праектаў заканадаўчых актаў, а таксама распрацоўка, абагульненьне і ўкараненьне перадавых [[тэхналёгія]]ў падрыхтоўкі праектаў прававых актаў; * непасрэдная распрацоўка праектаў законаў, за выключэньнем праектаў, падрыхтоўка якіх ускладзена на іншыя дзяржаўныя органы (арганізацыі); * непасрэдная распрацоўка праектаў [[Нарматыўны прававы акт|нарматыўных прававых актаў]] прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь і [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]], міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь і іншых міжнародна-прававых актаў, падрыхтоўка якіх ускладзена на Цэнтар; * падрыхтоўка праектаў прававых актаў, міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь і іншых міжнародна-прававых актаў на аснове заключаных дамоваў; * правядзеньне абавязковай юрыдычнай экспэртызы праектаў законаў, якія ўносяцца ў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]], зьмяненьняў і дапаўненьняў, унесеных у законапраекты ў Палаце прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь; * распрацоўка прыярытэтных напрамкаў навукова-прававых дасьледаваньняў, а таксама самастойнае правядзеньне ў парадку, устаноўленым заканадаўствам, навуковых дасьледаваньняў і распрацовак у галіне права, улучна з фундамэнтальнымі і дастасоўнымі дасьледаваньнямі, [[экспэрымэнт]]альнымі работамі, накіраванымі на павелічэньне аб’ёму [[Веды|ведаў]] у галіне права і павышэньне эфэктыўнасьці выкарыстаньня гэтых ведаў, у тым ліку з мэтай забесьпячэньня нарматворчай дзейнасьці; * правядзеньне аналітычных і навуковых дасьледаваньняў стану, тэндэнцыяў разьвіцьця і практыкі прымяненьня заканадаўства, выпрацоўка прапановаў аб напрамках яго ўдасканаленьня ў адпаведнасьці з зацьверджанымі плянамі, на даручэньне прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ці Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь або на аснове заключаных дамоваў; * садзейнічае разьвіцьцю [[Юрыспрудэнцыя|юрыдычнай навукі]], унясеньне адпаведным арганізацыям прапановы па тэматыцы дасьледаваньняў у галіне права; * распрацоўка рэкамэндацыяў па выкарыстаньні вынікаў навуковых дасьледаваньняў і спрыяньне іх практычнаму ўкараненьню; * правядзеньне параўнальна-прававыях дасьледаваньняў заканадаўства Рэспублікі Беларусь і замежных дзяржаваў у адпаведнасьці з зацьверджанымі плянамі, на даручэньне прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ці Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь або на аснове заключаных дамоваў; * ажыцьцяўленьне на 1-й ступені пасьляўнівэрсытэцкай адукацыі ([[асьпірантура]]) падрыхтоўкі навуковых работнікаў вышэйшай кваліфікацыі па юрыдычных спэцыяльнасьцях; * выступленьне ва ўстаноўленым парадку ў якасьці галаўной арганізацыі па дзяржаўных праграмах навуковых дасьледаваньняў; * каардынаваньне навуковых дасьледаваньняў, якія ім праводзяцца, зь іншымі арганізацыямі, ўзаемадзеяньне з навуковымі арганізацыямі і [[Вышэйшая навучальная ўстанова|ўстановамі вышэйшай адукацыі]] ў разьвіцьці навуковых дасьледаваньняў і ў падрыхтоўцы навуковых работнікаў вышэйшай кваліфікацыі па юрыдычных спэцыяльнасьцях; * узаемадзеяньне зь дзяржаўнымі органамі, навуковымі арганізацыямі, іншымі юрыдычнымі, а таксама фізычнымі асобамі Рэспублікі Беларусь і замежных дзяржаваў, зь міжнароднымі арганізацыямі і міждзяржаўнымі ўтварэньнямі па пытаньнях, што ўваходзяць у кампэтэнцыю Цэнтру; * узаемадзеяньне з [[Найвышэйшая атэстацыйная камісія Беларусі|Найвышэйшай атэстацыйнай камісіяй Рэспублікі Беларусь]] і саветамі па абароне дысэртацыяў па юрыдычных спэцыяльнасьцях; * удзел у выкананьні міждзяржаўных навуковых праграмаў і праектаў, ажыцьцяўленьне міжнароднай супрацы па пытаньнях, што ўваходзяць у кампэтэнцыю Цэнтру; * правядзеньне мерапрыемстваў па сыстэматызацыі заканадаўства, а таксама забесьпячэньне фармаваньня і вядзеньня Збору законаў Рэспублікі Беларусь; * арганізацыя мерапрыемстваў па павышэньні кваліфікацыі работнікаў дзяржаўных органаў і іншых дзяржаўных арганізацыяў па пытаньнях нарматворчай дзейнасьці, а таксама канфэрэнцыі (сымпозіюмы, сэмінары і інш.) па актуальных навуковых праблемах у галіне права; * тлумачэньне ва ўстаноўленым парадку пытаньняў прымяненьня заканадаўства, якое рэгулюе нарматворчую дзейнасьць; * удзел у падрыхтоўцы навукова-практычных камэнтароў да кодэксаў і іншых [[Закон (права)|законаў]], у выданьні навуковых [[часопіс]]аў»<ref name="п"/>. == Мінуўшчына == 23 красавіка 1992 г. [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]] зацьвердзіў Пастанову № 1610-XII «Аб стварэньні Беларускага інстытуту дзяржаўнага будаўніцтва і заканадаўства»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Станіслаў Шушкевіч]]|загаловак=Пастанова Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь ад 23 красавіка 1992 г. № 1610-XII «Аб стварэньні Беларускага інстытуту дзяржаўнага будаўніцтва і заканадаўства»|спасылка=http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org66/master/text1261.htm|выдавец=Прававы партал Валерыя Леванеўскага|мова=ru|дата публікацыі=28 сакавіка 2007|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref> (БІДБЗ). 5 лістапада 1992 г. Вярхоўны Савет Беларусі ўхваліў Пастановай № 1915-XII Статут і колькасьць работнікаў БІДБЗ у памеры «64 адзінак»<ref>{{Навіна|аўтар=Ст. Шушкевіч|загаловак=Пастанова Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь ад 5 лістапада 1992 г. № 1915-XII «Пытаньні Беларускага інстытуту дзяржаўнага будаўніцтва і заканадаўства»|спасылка=http://pravo.kulichki.com/zak2007/bz60/dcm60607.htm|выдавец=Беларускі прававы партал «Кулічкі»|мова=ru|дата публікацыі=25 траўня 2007|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref>. 28 ліпеня 1997 г. А.Лукашэнка падпісаў Указ № 407 «Аб стварэньні Нацыянальнага цэнтра законапраектнай дзейнасьці пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь» з 1 лістапада 1997 году. Паводле 1-га пункту Ўказа прадугледжвалася «Ажыцьцяўляць прыём на працу ў» Цэнтар «цягам 1997—1999 гадоў пры ўмове адначаснага скарачэньня штатнай колькасьці Беларускага інстытуту дзяржаўнага будаўніцтва і заканадаўства (БІДБЗ) ... на колькасьць адзінак, якая ўдвая перавышае лік работнікаў» Цэнтру. Згодна з 2-м пунктам пастанаўлялася «Падпарадкаваць БІДБЗ [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|Адміністрацыі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]]», якая мела «да 1 студзеня 1998 г. ліквідаваць» яго. Паводле 4-га пункту Ўказа, Адміністрацыі прэзыдэнта даручалася «да 1 лістапада 1997 г. правесьці атэстацыю службовых асобаў і іншых супрацоўнікаў БІДБЗ і па яе выніках прыняць адпаведных асобаў (да паловы ад штату) на працу ў» Цэнтар (НЦЗД)<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Указ прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ад 28 ліпеня 1997 г. № 407 «Аб стварэньні Нацыянальнага цэнтра законапраектнай дзейнасьці пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь»|спасылка=http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org459/sbor6/text5912.htm |выдавец=Прававы партал Валерыя Леванеўскага|мова=ru|дата публікацыі=28 сакавіка 2007|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref>. 13 сьнежня 2007 г. А.Лукашэнка падпісаў Указ № 630, паводле якога пераўтварыў НЦЗД у Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававых дасьледаваньняў Рэспублікі Беларусь «шляхам далучэньня да яго дзяржаўнай навуковай установы "Інстытут дзяржавы і права [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]]"»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=http://center.gov.by/pra-tse-ntr/gistory-ya/?lang=by|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававых дасьледаваньняў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2017|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref>. Паводле 3-га пункту Ўказа, «колькасьць навуковых работнікаў і работнікаў, якія забясьпечваюць дзейнасьць дадзенага Цэнтра, складае 40 адзінак»<ref name="у">{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Указ прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ад 13 сьнежня 2007 г. № 630 «Аб некаторых захадах па ўдасканаленьні праватворчай дзейнасьці і навуковых дасьледаваньня ў галіне права»|спасылка=http://www.pravo.by/document/?guid=3871&p0=p30700630|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=31 сьнежня 2017|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref>. Паводле 4-га пункту Палажэньня аб НЦЗПД 2007 году, Цэнтар быў [[Юрыдычная асоба|юрыдычнай асобай]], падпарадкаванай [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнту Рэспублікі Беларусь]]<ref name="у"/>. На 8 лістапада 2017 г. НЦЗПД Беларусі падрыхтаваў каля 1000 заканадаўчых актаў за 20 гадоў<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Каля 1000 заканадаўчых актаў|спасылка=http://www.zviazda.by/be/news/20171107/1510070394-kalya-1000-zakanadauchyh-aktau-padryhtavau-nczpd|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=8 лістапада 2017|нумар=[http://www.zviazda.by/be/number/215-28579 215 (28579)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/sites/default/files/8lis-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. На 2018 год НЦЗПД Беларусі ўлучаў: * 4 управы — а) заканадаўства аб грамадзянскіх, фінансава-эканамічных і экалягічных адносінах; б) заканадаўства аб нацыянальнай бясьпецы і праваахоўнай дзейнасьці; в) канстытуцыйнага і міжнароднага права; г) сацыяльнага заканадаўства; * 2 аддзелы — а) арганізацыйнага і тэхнічнага забесьпячэньня, б) фінансава-эканамічны; * Інстытут прававых дасьледаваньняў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кіраўніцтва і структурныя падразьдзяленьні|спасылка=http://center.gov.by/pra-tse-ntr/kirau-nitstva-i-strukturny-ya-padrazdzya/?lang=by|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававых дасьледаваньняў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2017|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref>. 14 сакавіка 2024 году А. Лукашэнка падпісаў Указ № 96 «Аб Нацыянальным цэнтры заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь» (НЦЗПІ Беларусі), у які да 1 ліпеня пераўтварылі НЦЗПД шляхам далучэньня да яго [[Нацыянальны цэнтар прававой інфармацыі|Нацыянальнага цэнтру прававой інфармацыі]] (НЦЗПІ), які месьціўся ў тым самым будынку па вуліцы Берсана<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі зьявіцца Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/u-belarusi-zjavitstsa-natsyjanalny-tsentr-zakanadaustva-i-pravavoj-infarmatsyi-129076-2024/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 сакавіка 2024|дата доступу=21 чэрвеня 2025}}</ref>. === Кіраўнікі === # {{Артыкул у іншым разьдзеле|Антон Матусевіч||be|Антон Уладзіміравіч Матусевіч}} (1994—1997) # [[Ігар Андрэеў]] (1 кастрычніка 1997 — 1 лютага 2005) # [[Валеры Міцкевіч]] (11 сакавіка 2005 — 4 чэрвеня 2009)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міцкевіч Валеры Вацлававіч|спасылка=http://m.blr.belta.by/personi/view/mitskevich-valeryj-1132/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=2017|дата доступу=22 студзеня 2018}}</ref> # [[Вадзім Іпатаў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Дрыла.|загаловак=Захаваць і папулярызаваць|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=98761|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 чэрвеня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-06-19 116 (27231)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/98780/19cher-5.indd.pdf 5]|issn=1990-763x}}</ref> (13 кастрычніка 2009 — 1 ліпеня 2024) # [[Андрэй Мацельскі]] (ад 1 ліпеня 2024 г.) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://center.gov.by/be/news/|выдавец=Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававой інфармацыі Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2025|дата доступу=21 чэрвеня 2025}} ** [https://center.gov.by/be/contacts/ Кантакты] * [https://web.archive.org/web/20180110054047/http://center.gov.by/blr/index.html Старая бачына] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі створаны Нацыянальны цэнтар заканадаўства і прававых дасьледаваньняў|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2007/12/17/203450_203474|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=17 сьнежня 2007|дата доступу=22 студзеня 2018}} {{Накід:Беларусь}} [[Катэгорыя:Установы, міністэрствы і ведамствы Беларусі]] [[Катэгорыя:Органы выканаўчай улады Беларусі]] [[Катэгорыя:Дзяржаўныя арганізацыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Маскоўскі раён (Менск)]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1992 годзе]] 0a3joc37ord1iyne3hyzpltkdam8w9n 0 192717 2621203 2620011 2025-06-22T19:39:06Z Ssvb 80346 правапіс, артаграфія 2621203 wikitext text/x-wiki {{Рэчыва}} '''Гераін''' (дыямарфін, дыяцэтылмарфін; састар. гэраін) — алькалёід опіюму ў выглядзе застылага [[сок]]у макавак. Належыць да ліку [[Наркотык|дурманлівых]] рэчываў. Мае болепатольнае дзеяньне выйшэйшае, чым у [[марфін]]а. Стварае моцнае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]]. Выклікае хуткае ўзьнікненьне [[Нарказалежнасьць|нарказалежнасьці]]. Вытворчасьць і ўжываньне ў Беларусі знаходзяцца пад забаронай<ref>{{Кніга|аўтар=|частка=Гераін|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=1997|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.05.djvu 5]|старонкі=166|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0090-0|наклад=10 000}}</ref>. Хімічная формула: [[Вуглярод|C]]₂₁[[Вадарод|H]]₂₃[[Азот|N]][[Тлен|O]]₅. Пры спыненьні ўжываньня выклікаў цяглічны [[боль]] у выглядзе [[Ломка|ломкі]]. У выніку нарказалежныя з кожным разам павялічвалі дозу дзеля дасягненьня эўфарыі. Урэшце, гэта выклікала [[Перадазоўка|перадазоўку]], пры якой спынялася [[дыханьне]] і [[кроў]] пераставала паступаць у [[галаўны мозаг]], ад чаго людзі гінулі<ref>{{Артыкул|аўтар=Алена Кравец.|загаловак=Ключ, які «адкрываў» краіны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220926/1664198354-yak-z-dapamogay-narkotykau-eurapeyskiya-ulady-zmyanyali-hod-gistoryi|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=27 верасьня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-29811 189 (29811)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/27ver-2022-10.pdf 11]|issn=1990-763x}}</ref>. Ёсьць [[Арганічныя рэчывы|арганічным хімічным злучэньнем]], паўсынтэтычным [[апіёід]]ам (дыяцэтыляванае вытворнае [[Марфін|марфіну]]). У чыстым выглядзе гераін уяўляе сабой белае парашкападобнае рэчыва бяз водару з горкім смакам і тэмпэратурай плаўленьня 173&nbsp;°C. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў 1874 годзе шляхам ацэтыляваньня марфіну — [[апіяты|апіяту,]] які месьціцца ў опіюме макавага малака і высушанай макавай саломцы (насеньне маку + прыбл. 15&nbsp;см сьцябла), якія атрымліваюцца з [[Опіумны мак|опіюмнага маку]] (''Papaver somniferum''). Гераін адносіцца да групы дэпрэсантаў, падобна марфіну, у параўнаньні зь якім пры ўнутрывенным уводзе ён аказвае болюсуцішальнае дзеяньне мацнейшае прыкладна ў 3-5 разоў, але карацейшае. Ён зьяўляецца моцным [[аганіст|аганістам]] μ, δ, κ апіёідных рэцэптараў, як і ягоныя эндагенныя аналягі — [[эндарфіны]]. Дзякуючы ацэтыльным групам гераін перасякае гэматаэнцефалічны бар'ер хутчэй за марфін. У галаўным мозаґу ён фэрмэнтатыўна мэтабалізуецца на тэрапэўтычна актыўныя мэтабаліты: 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) ды марфін, праз што гераін часам клічуць [[пролек|пралекам]]. Ёсьць псыхаактыўным рэчывам, якое зьяўляецца вельмі моцным наркотыкам, стымулятарам, які выклікае эўфарыю і блажэнную апатыю, што прыводзіць да разьвіцьця псыхічнай і фізычнай залежнасьці ў людзей, якія ўжываюць яго інтраназальна або шляхам інгаляцыі пароў нагрэтага гераіну, папулярнага ў [[Азія|азіяцкіх]] краінах (так званы ''chasing the dragon''). Утрыманьне чыстага рэчыва ў гераіне, які прадаецца на вуліцы, хітаецца ад 2% да 98%. Аналіз гераіну ў порцыях, якія прадаюцца гандлярамі на вуліцах (звычайна пакецікі па 100 міліграмаў), праведзены FDA ў [[2005|2005 г.,]] паказаў утрыманьне чыстага рэчыва ў дыяпазоне ад 7,3 да 75%. Участкі нелегальнага ([[Чорны рынак|на чорным рынку]]) гераіну ўтрымліваюць дамешкі выпадковых і спэцыфічных рэчываў, дададзеных для павелічэньня прыбытку ад продажу, якія перашкаджаюць усмоктваньню празь сьлізістыя абалонкі пры ўдыханьні і ў той жа час уплываюць на канчатковы колер вулічнага гераіну (ад белага да цёмна-бурага), у залежнасьці ад ягоных некалькіх тыповых формаў, да якіх належаць: * ''руды цукар'' – танная забруджаная разнавіднасьць гераіну ў выглядзе камякоў парашка або камячкоў колеру ад бэжавага да шэра-рудага; * кампот — танны «польскі гераін» з макавай саломкі; * «чысты гераін» — дарагое рэчыва з высокім утрыманьнем гераіну ад белага да трохі бэжавага колеру, падводжанае высокай апрацоўцы. == Адкрыцьцё і гістарычнае прымяненьне == Упершыню гераін быў атрыманы брытанскім хімікам К. Р Альдэр Райтам у 1874 годзе. Ён экспэрымэнтаваў з [[Марфін|марфінам]], спалучаючы яго з рознымі [[Кісьля|кісьлямі]] ў лябараторыі Мэдыцынскай школы сьв. Марыі ў [[Лёндан|Лёндане]]. Пры кіпячэньні марфіну з воцатным ангідрыдам празь некалькі гадзін атрымаў [[Ацэтыляванне|дыацэтылавае]] вытворнае марфіну — дыацэтылмарфін. Гэтае спалучэньне было высланае да Ф. М Пірса з каледжа Оўэнса ў [[Манчэстэр|Манчэстэры]], каб праверыць на жывёлах. Гэтае рэчыва пры падскурнай іньекцыі маладым сабакам ды трусам выклікала, сярод іншага: глыбокую [[Дэпрэсія|дэпрэсію]], жах, дрымотнасьць, чульлівыя [[вочы]], звужаныя зрэнкі і значны сьлінацёк. Дыханьне спачатку пачашчаецца, а потым затрымліваецца. Таксама былі выяўленыя павольнае і нерэгулярнае [[Пульс|сэрцабіцьце]] і відавочная адсутнасьць кантролю над рэфлексамі [[Цягліцы|цягліц]]. Дайшло таксама да страты магчымасьці карыстацца заднімі лапамі. Тэмпэратура цела панізілася прыкладна на 4 градусы. [[Файл:BayerHeroin.png|значак| Рэкляма гераіну, асьпірыну і ліцэталу выпрадуктаваных праз Bayer]] [[Файл:Bayer_Heroin_bottle.jpg|значак| Фляконік гераіну Bayer]] Рэчывам, які вынайшаў ангельскі хімік зацікавіўся Гэнрых Дрэзэр, супрацоўнік [[Фармакалёгія|фармакалягічнай]] лябараторыі [[Bayer]] у [[w:c:uk.Ельберфельд|Эльбэрфэльдзе]] . Ён заўважыў, што дыяцэтылмарфін нашмат мацнейшы за марфін, і пабачыў у ім велізарны камэрцыйны патэнцыял, бо людзі даўно шукалі прэпарат, які мог б замяніць марфін, які выклікае звыканьне, у лекаваньні [[Боль|болю]] і [[Кашаль|кашлю]] пры рэсьпіраторных захворваньнях, якія мучылі чалавецтва ў той час, [[Сухоты|г.зн. сухоты]] і [[пнэўманія]]. Упершыню гераін быў сынтэзаваны ў лябараторыі Bayer ў 1897 годзе. Гэта зрабіў Фэлікс Гофман — першаадкрывальнік асьпірыну і хімічнай рэакцыі, якая дазваляе вырабляць яго ў прамысловых абсягах, падначалены Дрэзэра — праз 14 дзён пасьля сынтэзу ацэтылсаліцылавага [[Кісьля|квасу]]. Сам Дрэзер сьцьвярджаў, што дыяцэтылмарфін быў вынаходніцтвам Bayer, а не Альдэра Райта. Дрэзер выпрабаваў новае рэчыва на жывёлах, супрацоўніках і сабе, потым гэтыя людзі апісвалі пачуцьці, выкліканыя ягоным прыёмам, выкарыстоўваючы тэрмін «гераічны» ( ням. ''herooisch'' ), які затым натхніў гандлёвую назву ''гераін'', дадзеную ў лістападзе 1898 г. афіцыйная рэгістрацыя прэпаратаў дыяцэтылмарфіну, выпушчаных на рынак канцэрнам Bayer у розных формах (пасьцілкі, [[таблетка|таблеткі]], растваральныя [[солі]] і эліксіры) <ref name="Opioids" /> . [[мэдыкамэнт|Прэпараты,]] якія зьмяшчаюць гэтую дзеючую рэчавіну, былі з энтузіязмам сустрэтыя прадстаўнікамі мэдычнага сьвету: у 1899 годзе гадавы аб'ём вытворчасьці гераіну кампаніяй Bayer склаў 1 [[Тона|тону]], і прадукт [[Экспарт|экспартаваўся]] ў 23 краіны, асабліва набыўшы папулярнасьць у [[ЗША]], у выглядзе супрацькашлявыя сыропаў <ref name="Opioids" /> . На зьезьдзе лекараў Дрэзэр прадставіў яго як у дзесяць разоў больш эфэктыўнае рэчыва ў барацьбе з [[Кашаль|кашлям]], чым прэпараты [[Кадэін|кадэіну]], і пры гэтым выяўляе толькі 1/10 ад пабочных эфэктаў. Паводле словаў Дрэзэра, гэта павінны быў быць «цудадзейны прэпарат», ня толькі больш моцны ў барацьбе з болем, чым марфін, але таксама нібыта не выклікаючы звыканьня і цалкам бясьпечны <ref name="Opioids" /> . У [[1900]] г. ''The Boston Medical and Surgical Journal'' пісаў, што ён мае шмат перавагаў перад марфінам, ён не выклікае сну і не выклікае страху звыканьня. Дрэзер апублікаваў мноства артыкулаў пра гераін у мэдыцынскіх часопісах, і пачаліся навуковыя дасьледаваньні магчымасьці выкарыстаньня гераіну ў лекаваньні [[астма|астмы]], [[бранхіт|бранхіту]] і [[Сухоты|тубэркулёзу]]. Кампанія адправіла тысячы ўзораў, пазначаных [[Леў|львом]] і [[Глёбус|глёбусам]], да лекараў у [[Эўропа|Эўропе]] і [[ЗША]] <ref name="Opioids" />. Зь цягам часу ўсё часьцей сталі зьяўляцца першыя крытычныя галасы. У [[1902]] годзе францускія і амэрыканскія навукоўцы пачалі паведамляць аб выпадках гераінавай залежнасьці. Да шпіталяў [[Нью-Ёрк|Нью-Ёрка]], [[Філадэлфія|Філядэльфіі]] і іншых местаў усходняга ўзьбярэжжа ЗША зьвярталіся залежныя людзі. Зафіксаваныя былі таксама выпадкі «ўжываньня гераіну ў рэкрэацыйных мэтах». Гэтыя асобы часта прадавалі мэталічныя адходы ў якасьці другаснай сыравіны, каб пакрыць выдаткі на незаконнае набыцьцё гераіну. У мову ўвайшоў тэрмін ''[[Нарказалежнасьць|наркаманы]]''. Кампанія Bayer спыніла вытворчасьць гераіну ўжо ў [[1913]] годзе, а ў [[1914]] годзе ўжываньне гераіну без рэцэпты лекара было вызнанае незаконным у ЗША. У 1919 годзе амэрыканскі суд прызнаў незаконным выпісваньне лекарамі гераіну наркаманам. У [[1920]] годзе Злучаныя Штаты забаранілі ўсю вытворчасьць і выкарыстаньне гераіну ў ''Законе аб небясьпечных наркотыках'', нават у мэдычных мэтах. == Мэханізм дзеяньня і фармакакінэтыка == Гераін і ягоныя [[мэтабалізм|мэтабаліты]] аказваюць [[аганіст|аганістычнае]] (стымулюючае) дзеяньне на мю, капа і дэльта (μ, κ, δ) апіоідных рэцэптараў, выклікаючы анальгэзыю, [[Эўфарыя|эўфарыю]], прыгнёт [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральнай нэрвовай сыстэмы]], уключаючы дыхальны цэнтар, і раслабленьне цягліцаў . Гераін аказвае наступнае дзеяньне на арґанізм чалавека: * ён прыгнятае [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]], у прыватнасьці дыхальны цэнтар * ліквідуе [[боль]] * выклікае эйфарыю, дрымотнасьць, блажэнную [[Апатыя (псіхапаталогія)|апатыю]], прыносіць асалоду і стан неўспрымальнасьці да непрыемных успамінаў * звужае [[Вучань|зрэнкі]] да памеру шпількавай галоўкі * запавольвае [[Перыстальтыка|пэрыстальтыку]] [[Страўнік|страўніка]] і [[Кішачнік|кішачніка]] * звужае [[сьфінктар]] * мае [[Дыурэз|антыдыўрэтычны]] эфэкт . [[Дэпрэсія|Дэпрэсіўнае]] дзеяньне гераіну на дыхальны цэнтар зьвязанае з аслабленай рэакцыяй на зьмену канцэнтрацыі СО ₂ і [[гіпаксія|гіпаксіяй]] . Дзякуючы дзьвум ацэтыльным ґрупам гераін валодае моцнымі ліпафільнымі ўласцівасьцямі, якія дазваляюць яму хутка пранікаць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер (на працягу 15-20 сэкунд), дасягаючы высокіх канцэнтрацыяў у цэнтральнай нэрвовай сыстэме . Сіла і час дзеяньня гераіну залежаць ад шляху яго паступленьня ў арґанізм. Пры ўнутрыжыльным увядзеньні эфэкт з'яўляецца праз 1-2 хвіліны, дасягаючы піку праз 10 хвілін, а абязбольвальны эфэкт захоўваецца прыкладна 3-5 гадзін . Пачуцьцё эўфарыі (''прыліў'', ''бліск''), якое амаль адразу ж суправаджае нутражыльнае ўвядзеньне гераіну, доўжыцца ўсяго ад адной да некалькіх хвілін, пасьля чаго надыходзіць перыяд [[сэдацыя|заспакаеньня]], які доўжыцца каля гадзіны. [[Біялагічны перыяд паўраспаду|Пэрыяд паўраспаду]] гераіну складае 15-30 хвілін <ref name="Rania Habal" />, па іншых дадзеных 1,3-7,8 хвілін . У арганізме гераін хутка мэтабалізуецца на 6-мона-ацэтыл-марфін (6-МАМ) пад уплывам эстэразы. Гэты працэс адбываецца ў [[Печань|пячонцы]], [[Галаўны мозаг|мозаґу]], [[Сэрца|сэрцы]] і [[Нырка|нырках]]. Максымальная канцэнтрацыя 6-МАМ вымяраецца праз 0,7-2,7 хвілін пасьля ўнутрыжыльнагага ўведзеньня гераіну . Мяркуецца, што гэты высокаліпафільны мэтабаліт гераіну з даўжэйшым пэрыядам паўраспаду (да 54 хвілін) мае вельмі высокае падабенства да рэцэптара й адказвае за ўсе непасярэдныя эфэкты гераіну. Затым 6-МАМ ператвараецца ў марфін, які мае яшчэ большы перыяд паўраспаду — 2-3 гадзіны. Максымальная канцэнтрацыя марфіну як мэтабаліту дасягаецца праз 3,6-8 хвілін пасьля прыёму гераіну <ref name="Variability of Heroin" /> . Марфін, які атрымліваецца з гераіну, зьвязваецца з [[Глюкуроновая кіслата|глюкуронавай кісьлёй]] ў печані (у асноўным у пазыцыі 3 і ў меньшай ступені ў пазыцыі 6) і ў выглядзе растваральных глюкуронідаў (55%) выводзіцца ныркамі з [[Брулі|брулямі]], але ў невялікай колькасьці з [[Жоўць|жоўцю]]. Таксама ў брулях прысутнічае свабодны марфін (10%) і невялікая колькасьць 6-МАМ (1,5%). 6-MAM з'яўляецца мэтабалітам, характэрным толькі для гераіну, што дазваляе адрозьніваць яго ад іншых апіоідаў у аналізах брулі наркаманаў . Наяўнасьць 6-МАМ у брулі сьведчыць аб ужываньні пацыентам гераіну або 6-МАМ. 6-MAM можна выявіць у брулі да 24 гадзін пасьля ўжываньня гераіну. Іншыя мэтабаліты гераіну, выяўленыя ў невячлікіх колькасьцях у мачы чалавека, ўключаюць нормарфін глюкуранат, кадэін, марфіну дыглюкуранат ды марфіну эфірсульфат <ref name="Variability of Heroin" /> . Нормарфін атрымліваюць шляхам ''N''-'''дэмэтыляваньня''' марфіну з удзелам цытахрому Р450 . Таксама кан'югацыя марфіну з глюкуронавай кіслатой у пазыцыі 6 валодае моцным абязбольвальным эфэктам, але з цяжкасьцю праходзіць праз гэматаэнцафалічны бар'ер <ref name="Variability of Heroin" /> . Існуе таксама мяркаваньне, што сам гераін ня ўплывае непасярэдна на апіоідныя рэцэптары, а з'яўляецца [[пролек|папярэднікам]] марфіну, хутка пранікае праз гэматаэнцэфалічны бар'ер, значна хутчэй, чым марфін. Толькі марфін, які вылучаецца ў галаўным мозаґу ў працэсе мэтабалізму гераіну, адказвае за ягоны эфэкт на цэнтральную нэрвовую сістэму . Гераін, у параўнаньні з марфінам, характарызуецца больш хуткім і моцным фармакадынамічным эфэктам, аднак [[малекула]] гераіну мае меньшае падабенства да апіёідных рэцэптараў, чым ягоныя мэтабаліты: 6-МАМ, марфін і глюкуранат марфіну (M6G). З гэтай нагоды часта мяркуецца, што гераін належыць да ґрупы пралекаў і ягоныя эфэкты ў асноўным з'яўляюцца вынікам дзеяньня мэтабалітаў. У плязме раптам дзейсьніцца працэс гідралізу гераіну да 6-МАМ, а потым да марфіну. Пасьля ўнутрыжыльнага ўвядзеньня канцэнтрацыя гераіну ў плязме зніжаецца вельмі хутка і прыкладна праз 10-40 хвілін выявіць яе ў лябараторыі стае немагчыма. Гераін цалкам мэтабалізуецца перад вывядзеньнем з арганізма — у мачы прысутнічаюць толькі ягоныя мэтабаліты . Дозы, якія ўжываюцца [[Нарказалежнасьць|наркаманамі]], вельмі індывідуальныя і залежаць, сярод іншага, ад: ўзроўню талеранцыі, які ў выпадку з гераінам разьвіваецца вельмі хутка; рэгулярнасьці іньекцыяў, працягласьці залежнасьці і колькасьці чыстага парашка гераіну, які прадаецца нелегальна. Прыведзеныя лічбы ёсьць '''толькі''' для прыкладу, на іх '''нельга''' спадзявацца ў іншых мэтах. Кожны іншы чалавек ў іншы спосаб рэагуе на адную і тую ж дозу прэпарата. Доза, бясьпечная для аднаго чалавека, можа быць сьмяротнай для іншага. Дозы, якія ўжываюць людзі з моцнай залежнасьцю ад гераіну можуць быць сьмяротныя для людзей, якія ня маюць залежнасьці ад гэтага рэчыва, таксама для людзей, якія залежныя ад гэтае рэчавіны меньш. == Прававы статус == На гераін распаўсюджваецца [[w:c:en.Single_Convention_on_Narcotic_Drugs|Адзіная канвэнцыя аб наркатычных рэчывах]] 1961 года (Сьпісы I і IV) . Напрыклад, у Польшчы ён знаходзіцца ў сьпісах I-N і IV-N паводле [[w:c:pl.Wykaz_środków_odurzających_i_substancji_psychotropowych|Сьпісу наркатычных і псіхатропных рэчываў,]] выдадзеных у адпаведнасьці з Законам аб барацьбе з наркаманіяй . == Аптэчны і ветэрынарыйны гандаль і лекаваньне == [[Файл:Diamorphine_ampoules.JPG|значак| Апакунак з ампуламі гераіну, дазволенага да медычнага выкарыстаньня ў [[Вялікабрытанія|Велькай Брытаніі]]]] Рызыка разьвіцьця залежнасьці падчас ужываньня гераіну вельмі высокая ў параўнаньні зь іншымі вытворнымі алкалоідаў опію. Лекавальныя перавагі, якія вынікаюць з абязбольвальнага эфэкту ў большасьці пацыэнтаў ня маюць перавагі ад іншых, значна больш бясьпечных злучэньняў з гэтай лекавальнай групы; напрыклад, [[Фентаніл|фэнтанілу]] ды ягоных вытворных і [[Солі|соляў]] марфіну. У [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] прэпараты, якія зьмяшчаюць гераін (''дыямарфін'') у выглядзе гідрахларыду, уключаныя ў афіцыйны рэестр лекаў, дазволеных у продаж паводле паказаньняў, лічачы лекаваньне вострага пасьляаперацыйнага болю ды хранічнага болю ў пацыэнтаў з [[Невылечная хвароба|нявылечнымі захворваньнямі]] і палягчэньне [[Дыхавіца|дыхавіцы]] пры [[ацёк лёгкіх|азызеньні лёгкіх]] ; у той час як у [[Швайцарыя|Швайцарыі]] ды [[Каралеўства Нідэрляндаў|Каралеўстве Нідэрляндаў]], прэпараты якія зьмяшчаюць гераін (''дыяцэтылмарфін''), дазволеныя ў выглядзе гідрахлярыду для іньекцыяў і [[Луг (хімія)|лугаў]] для ўдыхання пароў і выкарыстоўваюцца пры лекаваньні людзей з моцнай залежнасьцю і якія не рэагуюць на замяшчальную тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] або не пераносяць яе <ref name=":0" /> . У [[Чэрвень|чэрвені]] [[2009]] року ён быў залічаны да сьпісу наркотыкаў у [[Нямеччына|Нямеччыне]] па вельмі строгіх правілах і ў строга вызначаных выпадках, у тым ліку: лекар, які прызначае лекі, вінны мець кваліфікацыю наркалягічнага тэрапеўта, а пацыент віннны мець ня менш за 23 гады, мець залежнасьць ад апіятаў ня меньш за пяць гадоў і прайсьці па меньшай мэры дзьва дакумэнтальна няўдалыя мэтады лекаваньня. У [[Сьнежань|сьнежні]] [[2006]] г. у [[Нідэрлянды|Нідэрляндах]] гераін быў зарэгістраваны ў якасьці сьродку для лекаваньня гераінавых наркаманаў. Гераін можа прымяняцца (іньекцыя альбо інгаляцыя) толькі ў спэцыельных цэнтрах і пад пільным мэдыцынскім наглядам. Гэта тычыцца людзей, на якіх ня мелі ўплыву іншыя формы тэрапіі, з'яўляюцца глыбока залежнымі наркаманамі і вымушаныя кожны дзень ужываць гераін . У [[Беларусь|Беларусі]] гераін не выкарыстоўваецца ў мэдыцыне. == Таксыкалёгія == === Вострае атручаньне === [[Перадазоўка]] гераіну, якая можа адбыцца як выніку прыёму надта вялікай дозы адразу, такой жа дозы пасьля пярэрвы альбо надта моцнага гераіну, г. зн. добра вычышчанага ад прымешкаў, а таксама ў выніку разрыву ў страўнікавым тракце торбачкі, праглынутай [[Чалавек|чалавекам]] [[Кантрабанда|кантрабанды]] ([https://www.msdmanuals.com/uk/professional/special-subjects/illicit-drugs-and-intoxicants/body-packing-and-body-stuffing ''body packer'', ''body stuffer'']) , аб'яўляецца, сярод іншага, запаваленьнем працы [[сэрца]], парушэньнем [[Дыханьне|дыханьня]] і [[Страта прытомнасці|стратай прытомнасьці]]. У выпадках цяжкага атручваньня гераінам можна выкарыстоўваць налаксон з асьцярогай ў якасьці [[Проціяддзе|проціяддзя]]. Прычынай [[Сьмерць|сьмерці]] часьцей за ўсё стае [[Прыгнёт дыхання|прыгнёт дыхальнага цэнтру]] ў галаўным мозаґу . === Залежнасьць === Гераін — гэта рэчыва, якое выклікае моцную [[залежнасьць]] і мае пэўныя [[фармакакінэтыка|фармакакінэтычныя]] і клінічныя адрозненьні ад марфіну. Гераін валодае мацнейшым, але карацейшым [[боль|абязбольвальным]] і [[кашаль|супрацькашлявым]] эфэктам у адрозненьні ад марфіну. Для яго характэрнае больш інтэнсіўнае ўздзеяньне на цэнтральную нэрвовую сістэму — гераінавае сп'яненьне дае асалоду, адчуваньне, нібы «зло зьнікла». Эфэкты выяўляюцца хутчэй, чым пасьля прыёму марфіну, бо праз наяўнасьць ў малекуле ацэтыльных груп ён больш ліпафільны, лепей [[Рашчына|рашчыняецца]] ў [[Тлушчы|тлушчах]], а гэта пазначае, што ён лягчэй праходзіць праз гэматаэнцэфалічны бар'ер. Гераін, уведзены нутражыльна, дае эфэкт праз некалькі сэкунд пасьля іньекцыі і дзейнічае прыкладна 6-8 гадзін (паводле іншых дадзеных 4-5 гадзін), пасьля чаго з'яўляюцца першыя сымптомы абстынэнтнага сіндрому (грыпападобныя сымптомы) і ахвоту прыняць яго ізноў. Гераін выклікае млоснасьць і ваніты ў меньшым стопню за марфін, і прыводзіць да большай ступені заспакаеньня . Гераінавая залежнасьць мае назву гераінізм. У схільных да залежнасьцяў людзей нават першая доза можа выклікаць псыхалягічную залежнасьць, то бок некантраляванае жаданьне увесьці яе ізноў. Псыхалягічная залежнасьць узмацняецца пры ўжываньні калейных дозаў гераіну, а ў арганізме хутка разьвіваецца фізялягічная залежнасьць. Паступовае развіцьцё талерантнасьці да рэчавіны змушае наркамана павялічваць дозу дзеля дасягненьня жаданага эфэкту. Разовая нутражыльная доза для „пачаткоўца“ складае прыкладна 5-10 мг рэчыва, у той час калі цяжкі гераінавы наркаман ўводзіць натражыльна у сярэднім 20-40 мг. (макс. 60&nbsp;мг), гэта пазначае ад 300 да 500&nbsp;мг гераіну на дзень <ref>[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose1.shtml Notes on Heroin Dosage & Tolerance].</ref> <ref>[http://www.erowid.org/chemicals/heroin/heroin_dose.shtml Heroin Dosage by Erowid].</ref> . Гераін хутка і добра ўсмоктваецца праз [[Сьлізьніца|сьлізьніцу]] носа і [[лёгачная альвэля|альвэлю]], абыходзячы [[Эфект першага праходжання|эфэкт першапраходжаньня]], і дасягае максымальнае канцэнтрацыі праз 2-5 хвілін. Пэрыяд паўраспаду гераіну ў выпадку ўнутрыжыльнага, назальнага і інгаляцыйнага ўведзеньня не паказвае істотных варыяцыяў, у адрозненьні ад [[Біодоступность|біядаступнасьці]]. Ўдыханьне носам парашку альбо пароў нагрэтага гераіну прыводзіць да стану моцнага задавальненьня. Пры аральным альбо рэктальным уводзе гераіну не ўзьнікае ''рашу'' (''флэшу''), адзначаецца толькі лёгкае пачуцьцё [[Эўфарыя|эўфарыі]], а ў плязме не выяўляецца ані гераіну, ані 6-МАМ . [[Файл:Heroin_aufkochen.JPG|значак| Падагрэў гераіну перад іньекцыяй. Зьвярніце ўвагу на сіні колер пальцаў ужывача]] Хуткасьць і моц залежнасьці чалавека ад наркотыкаў, у тым ліку гераіну, у значнай ступені індывідуальныя і залежаць ад жыцьцёвай сытуацыі (псыхічнай ды сацыяльнай) і прычыны, якая падштурхнула чалавека ўжыць наркотык. Людзі, якія апынуліся ў цяжкай эмацыйнай, радзіннай або прафэсыйнай сытуацыі, для якіх гэта спроба ўцякчы ад рэальняасьці і забыць непрыемныя перажываньні — хутчэй за ўсё набываюць залежнасьць. Залежны чалавек спрабуе атрымаць наркотык любой цаной, не зважаючы на дзеючыя маральныя і/альбо прававыя нормы (прынцып ''ужывай альбо загінь''). Граінізм прыводзіць да псыхічнага і сацыяльнага выраджэньня залежнага чалавека. Залежны чалавек сканцэнтраваны выключна на здабычы гераіну перастае клапаціцца пра зьнешні выгляд, гігіену, здароўе і іншыя справы, якія патрабуюць часу, канцэнтрацыі і разумовай цьвярозасьці . Людзям, якія ў мінулым пакутавалі на гераінавую залежнасьць (былым наркаманам), варта зьвярнуць увагу на магчымасьць рэцыдыву пасьля ўжываньня апіоідных абязбольвальных. Такая сытуацыя можа паўстаць, напрыклад, падчас хірургічных і стаматалягічных працэдураў. Шматразовае ўвядзеньне, высокая ступень падабенства мэханізму дзеяньня і шляху ўведзеньня прэпарата ў арганізм відавочна павышаюць рызыку. Навуковыя дасьледаваньні на жывёлах паказваюць зьмены ў мэтабалізме маз'''ґ'''авой тканіны, выкліканыя наркаманіяй. Моза'''ґ''' былога наркамана праяўляе павышаную чульлівасьць (''сэнсібілізацыю'') да дадзенага наркотыку працяглы час, нават на працягу ўсяго жыцьця пацыента. Гэты эфэкт выкліканы падвышанай сэкрэцыяй нэйрамэдыятара дафаміна ў ''прылеглым ядры'', частцы моза'''ґ'''у, павязанай з матывацыяй а ўзнагародай, пад дзеяньнем такіх рэчываў, якія выклікаюць звыканьне, такіх як амфэтамін, какаін, гераін, марыхуана ды алкаголь, але варта адзначыць што кожнае з названых рэчываў мае розны малекулярны мэханізм дзеяньня. Даўгатэрміновая магчымасьць вяртаньня да залежнасьці абцяжарвае жыцьцё без наркотыкаў (быць ''чыстым''), што не з'яўляецца сынонімам стану ачышчэньня арганізму ад наркотыкаў . === Абстынэнтны сындром === Адмова ад гераіну ў выпадку фізычнай залежнасьці выклікае [[Абстынентны сіндром|рэакцыю скасаваньня]], якая выяўляецца праз: [[рвота|ваніты]], [[Цягліцы|цягліцавы]] [[Трэмор спакою|трэмар]], [[Панос|дыярэі]], [[боль]] [[Косьць|у касьцях]], параўнальных з «ломкай», калапсам і нават можа скончыцца [[Сьмерць|сьмерцю]] . === Іншыя хранічныя нэрвова-псыхічныя наступствы === === Уплыў на цяжарнасьць і пасьляродавы пэрыяд === Даступна мала інфармацыі аб шкодным уздзеяньні гераіну на фармаваньне і пасьпяваньне мужчынскіх і жаночых рэпрадуктыўных клеткаў, але ўплыў гераіну на [[цяжарнасьць]] і [[пасьляродавы пэрыяд|пасьлярадавы пэрыяд]], а таксама на [[Дзіця|плод]] і [[Немаўля|наванароджанага]] добра задакументаваны. Нэгатыўныя наступствы, выкліканыя ўжываньнем гераіну падчас цяжарнасьці, ўключаюць: [[выкідак]], адслаеньні [[Пляцэнта|пляцэнты]], гібель дзіцяці, дыхальныя розлады і ўроджаныя дэфэкты, інфэкцыі і затрымку развіцьця і росту. Наванароджаныя, якія нарадзіліся ад маткаў, залежных ад гераіну, маюць меньшую вагу цела і рост ды часьцей за ўсё раптоўна паміраюць падчас сну. Адразу пасьля нараджэньня або на працягу некалькіх дзён пасьля, становіцца прыметным абстынэнтны сындром, які характызуецца, сярод іншага, наступнымі сымптомамі: гіпэрактыўнасьць, пастойны пранізьлівы плач, цяглічныя сутаргі, патлівасьць, трэмар, парушэньні дыханьня, парушэньні сну, ненармальнае смактаньне і глытаньне, чханьне і ваніты, дыярэя і курчы. Абстынэнтны сындром у наванароджанага можа доўжыцца ад некалькіх дзён да некалькіх месяцаў. У такіх дзяцей больш верагоднасьць узнікненьня проблемаў з навучаньнем і паводзінамі пазьней у школе, чым у іх аднагодкаў. Раптоўнае спыненьне ўжываньня гераіну цяжарнай жанчынай небясьпечна для дзіцяці, асабліва ў першыя тры і апошнія тры месяцы цяжарнасьці. Ёсьць рызыка выкідка або заўчасных родаў. Спыненьне ўжываньня гераіну і пераход на тэрапію [[Мэтадон|мэтадонам]] неабходна праводзіць пад пільным наглядам лекара. Іньекцыя гераіну незадоўга да родаў асабліва небясьпечная праз рызыку гіпаксіі ў наванароджанага. Жанчынам, залежным ад гераіну, рэкамендуецца не карміць грудзьмі, бо гераін месьціцца ў грудным малацэ. === Другасныя захворваньні і (псыха)саматычныя парушаньні === Праз наяўнасьць нерастваральных у вадзе прымешкаў, якія застаюцца пасьля працэсу вытворчасьці, часта нябачных голым вокам, нутражыльныя іньекцыі таемна вырабленага гераіну можуць прывесьці да мэханічнага пашкоджаньня сценкаў крывяносных сасудаў і прывесьці да [[Эмбалія (лекі)|эмбаліі]] і [[Запаленьне|запаленьня]] [[вэна|жылаў]]. Невыкананьне патрабаваньняў стэрыльнасьці і наяўнасьць [[Піраген|пірагэнаў]] можуць выклікаць [[Язвавая хвароба|язву]], [[Ліхаманка|ліхаманку]] і нават [[Сэптычных шок|сэптычны шок]]. Частыя ўколы пакідаюць [[Шнар|рубцы]]. Невыкананьне правілаў [[Гігіена|гігіены]], невыкарыстаньне аднаразовых голак і неабходных для іньекцый матэрыялаў, у тым ліку голак і шпрыцаў, можуць стаць крыніцай заражэньня такімі вірусамі, як [[ВІЧ]] і [[Гепатыт|гэпатыт]] В і С. Валодаючы вельмі моцным абязбольвальным дзеяньнем, гераін можа маскаваць развіцьцё хваробы ў арганізме, якую можна заўважыць толькі на далёка запушчанай стадыі. Гераін таксама выклікае парушаньні мэнструальнага цыклу, аж да [[мэнструацыя|амэнарэі]] ўключна . === Таксычныя ўзаемадзеяньні === Адначасовае ўжываньне гераіну і легальных наркотыкаў, прызначаных лекарам або даступных у аптэках бяз рэцэпты, стварае магчымасьць небясьпечных для жыцьця хімічных узаемадзеяньняў. Ўжыты алькаголь дадаткова ўзмацняе пабочнае дзеяньне лекаў і наркотыкаў. На дадзены момант зафіксаваныя наступныя ўзаемадзеяньні : * блякаваньне [[w:c:uk.In_vitro|in vitro]] інактывацыі гераіну какаінам * затрымка распаду 6-MAM і кан'югацыі глюкуронавай кіслаты, выкліканая спажываньнем [[Этаноль|алькаголю]], што прыводзіць да павышэньня таксічнасьці і сымптомаў пэрадазіроўкі гераінам * Рэкамендуецца мець асьцярожнасьць у выпадку адначасовага ўведзеньня, сярод іншага, [[бэнзадыазэпін|бэнзадыазэпінаў]], [[Хлорамфеникол|хлорамфеніколаў]], трыціклічнах [[Антыдэпрэсанты|антыдэпрэсантаў]], [[зыдавудын|зыдавудынаў]], [[Ранитидин|ранітыдынаў]], [[Пробенецид|прабэнецыдаў]] * магчымасьць узнікненьня вострых сымптомаў абстынэнтнага сындрому ў выпадку перадазіроўкі налаксонам у якасьці антыдоту . Параўнаньне характарыстыкаў гераінавай і этылавай залежнасьцяў. {| class="wikitable" ! ! Гераін ! Алькаголь <ref name="Verbanden" /> |- | Залежнасьць | Псыхічнае і фізычнае; з'яўляецца вельмі хутка й з'яўляецца вельмі моцным; амаль ніхто не дае рады запанаваць на залежнасьцю; | Псыхічнае і фізычнае; вельмі моцная пры інтэнсыўным ужываньні алькаголю; пры спажываньні ў сацыяльных мэтах назіраецца сярэдняя ступень псахалягічнай залежнасьці |- | Развіцьцё талерантнасьці | так, вельмі хутка; плюс ужо праз 2-3 тыдні з'яўляюцца сымптомы скасаваньня, якія з кожным разам узмацняюцца і знікаюць пасьля паўторнага прыёму гераіну; наркаман робіць усё (нават крадзежы), каб атрымаць новую дозу | так |- | Кароткатэрміновыя эфэкты | Зніжэнне болю і трывогі, кароткачасовая эўфарыя, эмацыйны нэйтралітэт, запор, зьніжэньне сэксуальнае цягі | Тармажэньні, анестэзія, уплыў на хуткасьць рэакцыі і здольнасьць да (сама)ацэнкі, сэнтымэнтальнасьць, агрэсыўнасьць, пераацэнка ўласных магчымасьцяў, абыякавасьць (эфэкт залежыць ад чалавека), рухавыя розлады (цяжкасьць з прамаходжаньнем), парушэньні мовы (невыразна і бяссэнсоўна) |- | Наступствы працяглай залежнасьці | Нэўтралізацыя; неабходнасьць ўжываньня, каб пазьбегнуць дрэннага самаадчуваньня (грыпападобных сымптомаў); магчымасьць адсутнасьці цяжарнасьці праз нерэгулярныя альбо спыненыя мэнструацые пры захаваньні магчымасьці зацяжарыць | Сур'ёзныя пашкоджаньні печані, моза'''ґ'''у, сэрца і страўніка |- | Іншыя важлівыя заўвагі | Недаяданьне і недагляд прыводзяць да падвышэньня рызыкі захворваньня і больш цяжкай плыні інфекцыйных захворваньняў; выкарыстаньне брудных голак і шпрыцаў можа прывесьці да перадачы хваробаў, напр. гэпатыты В і С, ВІЧ-інфэкцыя і інш.; магчымасьць сьмерці ад пэрадазоўкі; вялікая рызыка заўчаснай сьмерці, павязаная са СНІДам, цырозам печані, ракам, рэспіраторнымі проблемамі, хваробамі сэрца і сасудаў (напрыклад, згартаньне жылаў, запаленьне пэрыкарда альбо кляпанаў) <ref name="Whitehouse" />, самагубствы, няшчасьлівыя выпадкі, катаваньні | Небясьпечнае ўзаемадзеяньне з іншымі наркотыкамі, напрыклад, снатворнымі і апіоідамі; магчымасьць сьмерці ў выніку перадазоўкі, аварыі (асабліва за рулём) |} == Наркагандаль == У 1875 годзе ангельскі хімік [[Чарлз Алдэр-Райт]] сынтэзаваў дыямарфін падчас працы ў мэдычнай школе пры шпіталі сьвятой Марыі ў Вэстмінстэры (Лёнданскае графства). Алдэр-Райт кіпяціў бязводны марфін з [[Воцатны ангідрыд|воцатным ангідрыдам]] цягам некалькіх гадзінаў, у выніку чаго атрымаў ацэтыляваны віду марфіну — дыяцэтылмарфін. У 1895 годзе нямецкі вытворца лекаў «Баер» (Эльбэрфэльд, Райнская правінцыя, Каралеўства [[Прусія]]) стаў выпускаць дыяцэтылмарфін у якасьці безрэцэптурнага лека ад кашлю пад [[Таварны знак|таварным знакам]] «Гераін» ({{мова-el|ήρως|скарочана}} — моцны). Яго рэклямавалі як «незацягвальны замяняльнік марфіну». Пагатоў нямецкі хімік [[Фэлікс Гофман]] ацэтыляваў марфін для «Баера» ў рэчыва, якое было ў 1,5 разу мацнейшым (адсюль назва). «Гераін» прадавалі ў [[аптэка]]х шматлікіх краінах сьвету, што прывяло да істотнага пашырэньня нарказалежнасьці, якую той выклікаў зь першага ж ужываньня<ref>{{Навіна|аўтар=Васіль Матырка|загаловак=Кульмінацыяй «глюкаў» стаў сэанс «стрыптызу»|спасылка=http://www.lepel-kraj.by/?p=6776|выдавец=Газэта «Лепельскі край»|дата публікацыі=30 студзеня 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}</ref>. У 1925 годзе Камітэт па здароўі [[Ліга народаў|Лігі народаў]] (Жэнэва, Швайцарыя) забараніў вытворчасьць і продаж дыяцэтылмарфіну. У 2004 годзе на [[Аўганістан]] прыпала звыш 80% сусьветнай вытворчасьці гераіну<ref name="н">{{Навіна|аўтар=Сьвятлана Курс, [[Свабода (радыё)|радыё «Свабода»]]|загаловак=Адкуль у Беларусь ідуць наркотыкі|спасылка=https://naviny.by/rubrics/society/2005/07/05/ic_articles_116_136098|выдавец=Інтэрнэт-газэта «[[БелаПАН|Беларускія навіны]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2005|копія=https://www.svaboda.org/a/797302.html|дата копіі=5 ліпеня 2005|дата доступу=29 красавіка 2018}}</ref>. У 2013 годзе 1 тона гераіну ў Аўганістане, дзе яго выраблялі, каштавала $9000. Па прывозе ў Расею, зь якой Беларусь мела адчыненую мяжу, [[Наркагандаль|наркагандляры]] прадавалі тону гераіну за $150 000<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Барысенка.|загаловак=За ўжываньне наркарэчываў давядзецца адказаць|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=28 чэрвеня 2013|нумар=[http://zviazda.by/be/number/gazeta-pdf-117-27482-ot-27062013 117 (27482)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2013/07/1373968585_2.pdf 2]|issn=}}</ref> (16-кратна даражэй). === Беларусь === У 2004 годзе большасьць гераіну патрапіла ў Беларусь праз адчыненую [[Беларуска-расейская граніца|мяжу з Расеяй]]<ref name="н"/>. За 2014 год каля 50 чалавек памерла ў Беларусі ад [[Перадазоўка|перадазоўкі]] гераінам<ref>{{Навіна|аўтар=Л. Семяновіч|загаловак=Усе разам — за здароўе нацыі|спасылка=http://narachanka.by/?p=30949|выдавец=Газэта «Нарачанская зара» ([[Мядзел]])|дата публікацыі=26 лютага 2015|копія=http://news.21.by/other-news/2015/02/26/1059696.html|дата копіі=26 лютага 2015|дата доступу=29 красавіка 2018}}</ref>. У 2015 годзе асноўная маса гераіну паступіла ў Беларусь з Аўганістану, а таксама [[Пакістан]]у (краіны «Залатога паўмесяца»)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркотыкамі|спасылка=http://www.inicia.by/edz-bel-versiya/dzen-zdaro-ya-2018/380-1-sakavika-mizhnarodny-dzen-baratsby-z-narkotykami|выдавец=ААТ «Мэдыцынская ініцыятыва»|дата публікацыі=1 сакавіка 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}</ref>. Паводле [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]], сярод 14,5 тыс. чалавек пад назіраньнем у нарколягаў 2,5% (360) ужывалі гераін<ref>{{Навіна|аўтар=Ю.М. Раманцэвіч|загаловак=1 сакавіка — міжнародны дзень барацьбы з наркаманіяй і незаконным абаротам наркотыкаў|спасылка=https://ostroshizi.schools.by/news/570414|выдавец=ДУА «Астрошыцкая сярэдняя школа» ([[Лагойскі раён]])|дата публікацыі=26 лютага 2016|дата доступу=29 красавіка 2018}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Рэдагую|Casinios|14 чэрвеня 2025 году}} == Бібліяграфія == * «Фармакадынаміка» (арыг. Farmakodynamika), падручнік для студэнтаў фармацэўтыкі пад рэдакцыяй Дж. Крупіньскаё і В. Яньца, PZWL 1986 (польская) * «Фінальныя 24 гадзіны» (арыг. ''Final 24 Hours'') , дакументальна-біяграфічны сэрыял канала Discovery (ангельская) * Heroïne en zwangerschap [анлайн], www.drugsinfo.nl [[https://web.archive.org/web/20071021194112/http://www.drugsinfo.nl/default16079.html архіў] з 21.10.2007] (галяндзкая) * Neurosciences Amsterdam [анлайн], www.onwa.med.vu.nl [[https://web.archive.org/web/20090416123656/http://www.onwa.med.vu.nl:80/pages/phd/pages/rover_sum.htm архіў] з 16.04.2009] (галяндзкая) {{Накід:Хімія}} [[Катэгорыя:Алькалёіды]] [[Катэгорыя:Наркотыкі]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Вынаходніцтвы]] [[Катэгорыя:Таварныя знакі]] [[Катэгорыя:Апіёіды]] [[Катэгорыя:Марфінаны]] 32ckriqgp18g2edf3me5eth8e0fvbdr 3 195180 2621226 2617590 2025-06-23T06:38:52Z W 11741 /* Папярэджаньне */ +[[Шаблён:Гэты дзень у гісторыі]] запыт на аўтаматызацыю абнаўленьня даты 2621226 wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} == Фальсыфікатар Red Winged Duck == Прывітаньне. Вы ў [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя]] напісалі [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F%3A%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F&type=revision&diff=1996298&oldid=1996228 вынік]. Я толькі некалькі пунктаў зараз тутака растлумачу. «'''''Па пытаньнях, зьвязаных з адміністрацыйным падзелам... Сапраўды памылка была дапушчана з Гарадейскім сельсаветам...'''''» Таксама вы дадалі, што ўсе могуць памыляцца. А як вам фальсыфікацыя зьместу і ігнараваньне аўтарытэтных крыніцаў? Дадатковыя прыклады: # [[Жарскі сельсавет (Вялейскі раён)]], [[Сьцешыцкі сельсавет (Крывіцкі раён)]], [[Сьцешыцкі сельсавет (Вялейскі раён)]]. 7 красавіка 2015 году ўдзельнік зрабіў наступныя [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8C%D1%86%D0%B5%D1%88%D1%8B%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82&type=revision&diff=1779557&oldid=1569623 неабгрунтаваныя шкодныя дзеяньні]: аб’яднаньне ў адзіны артыкул двух сельсаветаў — [[Жарскі сельсавет (Вялейскі раён)]] і [[Сьцешыцкі сельсавет (Крывіцкі раён)]], якія былі створаны і існавалі адначасова. Пры гэтым у гэты сумесны артыкул яшчэ дададзены і сучасны сельсавет — [[Сьцешыцкі сельсавет (Вялейскі раён)]]. Пры гэтым удзельнік добра ведаў і бачыў, што на 1 студзеня 1947 году нават была розная колькасьць населеных пунктаў у складзе гэтых сельсаветаў — [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%96%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_(%D0%92%D1%8F%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD)&diff=prev&oldid=1378163 16] у [[Жарскі сельсавет (Вялейскі раён)]] і [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8C%D1%86%D0%B5%D1%88%D1%8B%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%28%D0%92%D1%8F%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%29&type=revision&diff=1449292&oldid=1378175 11] у [[Сьцешыцкі сельсавет (Крывіцкі раён)]]. Атрымліваецца, што ўдзельнік зрабіў шкоду і добра гэтае ведаў, бо было пазначана з спасылкамі на крыніцу, што [[Сьцешыцкі сельсавет (Крывіцкі раён)|сельсавет]] быў скасаваны, але ўдзельнік зьмяніў скасаваньне на перайменаваньне. Атрымліваецца, што ўдзельнік спэцыяльна сфальсыфікаваў зьвесткі. Сфальсыфікаваныя зьвесткі заставаліся незаўважанымі больш за тры гады; # [[Косаўскі гарадзкі савет]], [[Косаў]]. Удзельнік [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82&type=revision&diff=1928038&oldid=1642579 выдаліў увесь зьмест пра гарадзкі савет і зрабіў перанакіраваньне з гарадзкога савету на горад Косаў]. Я спадзяюся мне ня трэба і вам тлумачыць, што гэта зусім розныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі. Таксама ўдзельнік [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%3A%D0%86%D0%B2%D0%B0%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD&type=revision&diff=1929889&oldid=1664755 выдаліў] Косаўскі гарадзкі савет з гістарычнай частцы шаблёну [[Шаблён:Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі раён]], быццам такі савет ніколі і не існаваў у складзе Івацэвіцкага раёну. Заўважце, што крыніцаў хапае, але ўдзельнік усе іх ігнаруе і ў артыкуле пра [[Косаўскі гарадзкі савет]] і дагэтуль зьмяшчаецца шаблён «[[Шаблён:Няма крыніц|Няма крыніц]]» ад удзельніка Red Winged Duck. Гэта толькі два выпадкі, [[Удзельнік:Ліцьвін/Меркаваньні|тутака]] можна пабачыць іншыя. Пасьля вашага выніку, я працягнуў выпраўляць памылкі ад удзельніка Red Winged Duck. Але ўдзельнік працягвае пісаць мне неабгрунтаваныя заўвагі: «[https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5%3A%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82&type=revision&diff=1997783&oldid=1997765 ''Шкада толькі, што пасьля вашай дэструктыўнай працы, давядзецца вяртаць усё назад, каб чытачы змаглі прасачыць гісторыю, раскіданую дробнымі кавалкамі па розных артыкулах'']». Заўважце, удзельнік і дагэтуль не разумее, што такое адміністрацыйна-тэрытарыяльныя падзел і адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі. Я ўжо яму [[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін#Два артыкулы для адной існасьці|шмат прыкладаў прывёў, прадэманстраваў энцыкляпэдычны стыль]], а ён працягвае прыдумляць, што розныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі — гэта адно і тое ж. Я ўжо не кажу пра шматлікія катэгорыі, якія ён выдаліў. Як было зручна, калі адразу было бачна колькі і якія пасялковыя саветы існавалі, калі яны былі створаны і скасаваны. А што ён зрабіў? Пасялковы савет у сельсавет і выдаленьне ўсіх катэгорыяў пра пасялковы савет. Пасьля гэтага проста пазбавіць яго адміністратарскіх паўнамоцтваў — гэта ўжо мала. Бо ён зрабіў вялікую шкоду. І, што самае страшнае, на жаль, ён гэтае і дагэтуль не зразумеў. Але ўдзельнік працягвае выдумляць: «''[https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82&diff=next&oldid=1997786 Затое цяпер поўны парадак, калі зьвесткі пра адную і тую ж адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку трэба шукаць у некалькіх артыкулах. А самі артыкулы знаходзяцца ў памылковых катэгорыях, бо гэтыя адзінкі не ствараліся і не скасоўваліся ў тыя гады]''». Заўважце, удзельнік працягвае прапагандаваць, што розныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі павінны быць у адным артыкуле. І вышэй я ўжо прывёў прыклады, як удзельнік розныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі шляхам нават фальсыфікацыі зьместу аб'ядноўвае ў адзіны артыкул. Ці павінна такое быць? І зноў удзельнік выдумляе, што «самі артыкулы знаходзяцца ў памылковых катэгорыях». І пры гэтым удзельнік выдаляе ўвесь зьмест з артыкула пра [[Сьвірскі пасялковы савет]] і перанакіроўвае яго на [[Сьвірскі сельсавет (Мядзельскі раён)]] і аб’ядноўвае зусім розныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі ў адзіны артыкул. І вось мы атрымліваем аб’яднаны артыкул, які знаходзіцца ў «правільных» катэгорыях. А на самой справе, ужо проста немагчыма адсачыць існаваньне Сьвірскага пасялковага савету па катэгорыям, бо катэгорыяў, што гэты савет быў створаны і скасаваны і што ён быў у складзе Мядзельскага раёну проста не існуе і іх няма ў [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%96%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%28%D0%9C%D1%8F%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%29&type=revision&diff=1834864&oldid=1394662 аб’яднаным артыкуле] [[Сьвірскі сельсавет (Мядзельскі раён)]]. Ды і як катэгорыі пра пасялковы савет можна дадаваць у артыкул пра сельсавет? Вядома, што так нельга рабіць. Але як чалавек дадумаўся да таго, каб аб’яднаць нешта рознае ў адзіны артыкул? Я не магу адказаць на гэтае пытаньне, бо я проста не разумею, як такое магчымае. І заўважце, я зноў і зноў вымушаны працягваць тлумачыць ўдзельніку відавочныя рэчы. Колькі гэтае будзе яшчэ працягвацца? У мяне няма столькі вольнага часу, ды ў мяне ўжо і жаданьня няма, бо я бачу, што чалавек ці зьдзекуецца зь мяне і Вікіпэдыі ці сапраўды ня можа зразумець відавочнага. Адно выйсьце, проста забароніць удзельніку рэдагаваць артыкулы пра адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел. Бо трэба вырашыць, ці мы маем тутака артыкулы пра адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі ці незразумела што, нейкія аб’яднаныя артыкулы з фальсыфікаваным і незразумелым зьместам (яркі прыклад — [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8C%D1%86%D0%B5%D1%88%D1%8B%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%28%D0%92%D1%8F%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%29&type=revision&diff=1779557&oldid=1569623 Сьцешыцкі сельсавет (Вялейскі раён)]). «'''''Таму канфлікт варта вырашаць шляхам дасягненьня кансэнсусу, лепш у выглядзе правіла і з улікам меркаваньня іншых удзельнікаў'''''». Дык [[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін#Два артыкулы для адной існасьці|кансэнсус ёсьць]] (можна адразу чытаць «Вынік»), [[Вікіпэдыя:Форум#Драбненьне артыкулаў пра сельсаветы|меркаваньняў супраць не было]]. Ды і як можна спрачацца зь відавочнымі фактамі? Гэта тое самае, што зараз хтосьці скажа, што сучасная афіцыйная адміністрацыйная сталіца Беларусі ня горад Менск. І вядома, што гэты ўдзельнік ня зможа прывесьці аўтарытэтныя крыніцы ці дакладныя прыклады, дзе будзе гэтае сьцьвярджацца і пацьвярджацца. І так сябе паводзіць удзельнік Red Winged Duck: крыніцаў няма, прыкладаў няма. А ад удзельніка бачым толькі памылкі і фальсыфікацыі. А чаму так адбываецца? Усё проста, удзельнік проста не разумее, што такое адміністрацыйна-тэрытарыяльныя падзел і адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі. Так, я таксама вельмі зьдзіўлены. Але, што маем, то маем. Таму, з улікам вышэй напісанага, лічу, што гэта ўжо занадта рабіць асобнае правіла для гэтага простага выпадку. Ёсьць кансэнсус, ёсьць прыклады. Лічу, што гэтага дастаткова каб спыніць дэструктыўную дзейнасьць удзельніка Red Winged Duck у дачыненьні да адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак рознага адміністрацыйнага ўзроўню. «'''''Новахросты... па-першае, ня бачна, каб артыкул быў абаронены ад рэдагаваньня або пераносу, любы іншы ўдзельнік мог зьмяняць артыкул на свой густ. Магчымасьці адміністратара ў дачыненьні да гэтага артыкула ўжываліся толькі ў выдаленьні перасылкі «Навахросты», якую любы жадаючы мог аднавіць. На працягу трох гадоў артыкул увогуле не рэдагаваўся, таму аб якой абароне на працягу трох гадоў ідзе гаворка ўвогуле незразумела'''''». Вы так лічыце, бо вы не зразумелі сутнасьці пытаньня. Удзельнік [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%85%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8B&type=revision&diff=1301634&oldid=1301632 выдаліў] правільную назву нават з артыкула. Пасьля гэтага я напісаў на [[Абмеркаваньне:Навахросты|старонцы абмеркаваньняў]] пра тое, што гэта памылковая назва, але ўдзельнік гэтае паведамленьне праігнараваў. Таксама на конт Новахростаў удзельніку [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2012#Навахросты|напісаў]] і Wizardist: «''Ня трэба гэтак жорстка трактаваць правілы. Калі памылка відавочная, то і пляваць на крыніцу трэба (вядома, менавіта ў гэтым выпадку). Акрамя люстэркі Вікіпэдыі я «Новахросты» нават нідзе не знайшоў''». У адказ Red Winged Duck напісаў: «''Крыніца цалкам афіцыйная ў гэтым выпадку, таму лічу, што слушным варыянтам было б у зносцы да такога варыянту назвы пазначыць, чаму ён памылковы (калі, вядома ж, памылковы) з спасылкамі на правілы або крыніцу, дзе даводзіцца слушнасьць іншага варыянту назвы''». А таксама раней Red Winged Duck напісаў і гэтае: ''Калі ласка, прывядзіце крыніцу, якая пакажа, што такое напісаньне немагчымае ў беларускай мове''. І гэта ня гледзячы на тое, што на старонцы абмеркаваньняў да артыкулу я прывёў прыклады з БКП-2005. На гэтае я адказаў: «''Прабачце, я вас правільна зразумеў, у артыкулах трэба пазначаць усе магчымыя памылковыя назвы і тлумачыць чаму яны памылковыя? Вось напрыклад назва Новасёлкі, нават такая назва маецца ў maps.by. Такую назву трэба зьмясьціць у артыкуле Навасёлкі і ва ўсіх іншых артыкулах Навасёлкі і ў кожным тлумачыць, што гэтая назва памылковая?''» Удзельнік зноў праігнараваў пытаньне. І пасьля гэтага вы жадалі пабачыць яшчэ нейкія рэдагаваньні гэтага артыкула? [[Вікіпэдыя:Кандыдатуры на выдаленьне#Актуальныя абмеркаваньні#Няветлівасьць|Нагадаю вам]], я сышоў зь Вікіпэдыі, бо я проста ня мог зьмірыцца з тым, што ў гэтым разьдзеле знаходзіцца відавочная памылковая назва і я нічога ня мог з гэтым зрабіць. Мне было вельмі сумна гэтае ўсьведамляць. Так, я такі чалавек. Можа для кагосьці гэта нейкая дробязь, але для мяне гэта факт, які мяне маральна забіваў. І я вярнуўся у Вікіпэдыю, бо ўбачыў, што ўдзельнік Red Winged Duck выдаліў артыкул з памылковай назвай [[Новахросты]]. Заўважце, у мяне ня так шмат вольнага часу, але зараз я вымушаны не пісаць новыя артыкулы і дапаўняць тыя, што я і іншыя ўдзельнікі раней стварылі, а шукаць памылкі і фальсыфікацыі ад удзельніка Red Winged Duck. А таксама я зноў і зноў тлумачу відавочныя рэчы ўдзельніку Red Winged Duck. Ці павінна так быць у Вікіпэдыі? Рытарычнае пытаньне. Таксама я пачаў пісаць новы запыт на пазбаўленьне адміністратарскіх паўнамоцтваў удзельніка Red Winged Duck. Так, у вашым выніку ёсьць трапныя заўвагі. Таму, з улікам іх і з дадатковымі прыкладамі ня годных паводзінаў удзельніка, я напішу больш абгрунтаваны запыт. Пакуль я буду знаходзіць памылкі і фальсыфікацыі ад удзельніка Red Winged Duck і дапаўняць новы запыт і калі палічу, што зьвестак ужо дастаткова, зноў спытаю супольнасьць, ці патрэбны гэтаму разьдзелу такі адміністратар. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 18:07, 29 жніўня 2018 (MSK) : Вядома можаце падаваць паўторны запыт, аднак я рабіў вынік на падставе таго, ці не перавышаў адміністратар сваіх адміністратарскіх паўнамоцтваў. Пытанне, калі адміністратар будзе пазбаўлены паўнамоцтваў, то хіба ўсе пералічаныя праблемы вырашацца і больш не з’явяцца? Не, пераносіць і правіць артыкулы, абгрунтоўваць сваю пазіцыі ў размовах былы адміністратар усё роўна зможа. Яшчэ раз паўтаруся са свайго выніку: "Сцяг адміністратара не з’яўляецца нейкай узнагародай, а пазбаўленне нейкім пакараннем, таму факты нейкіх чалавечых памылак не могуць паўплываць не зняцце сцяга адміністратара." Не варта ўвогуле ўспрымаць вікіпедыю як нейкую дзяржаўную арганізацыю. У арганізацыі ёсць кіраўнікі і іншыя адказныя супрацоўнікі з вызначанымі абавязкамі, а ў вікіпедыі гэтага ўсяго няма, кожны займаецца чым хоча і колькі хоча, увогуле ніхто тут нічым не абавязаны і не абавязан нават на пытанні адказваць. І адміністратар не чыноўнік, які мусіць падаць у адстаўку ці быць пазбаўленым пасады з-за дапушчанай памылкі. :: Таксама я пісаў "Таксама не варта лічыць сказанае адміністратарам нейкай абсалютнай праўдай, якую трэба выконваць. Кожны можа паслядоўна трымацца свайго меркавання, рабіць праўкі, якія не парушаюць правіл Вікіпедыі, і не баяцца пры гэтым адмінітратараў, калі яны проста маюць іншы погляд на праблему." І калі "Удзельнік зноў праігнараваў пытаньне", то можна лічыць што ён пагадзіўся ці ўвогуле не лічыць гэта вартым далейшых спрэчак і смела рэдагаваць артыкул. "Заўважце, што крыніцаў хапае, але ўдзельнік усе іх ігнаруе і ў артыкуле пра [[Косаўскі гарадзкі савет]] і дагэтуль зьмяшчаецца шаблён «[[Шаблён:Няма крыніц|Няма крыніц]]» ад удзельніка Red Winged Duck." — калі шаблон дадаваўся, артыкул змяшчаў адзін радок без крыніц і шаблон быў актуальны, пасля таго як нехта крыніцы дадаў і лічыць шаблон неактуальным, то можа смела самастойна яго выдаляць, не трэба гэтага чакаць ад аўтараў шаблонаў, бо яны проста не абавязаны сачыць за ўсімі артыкуламі, што некалі рэдагавалі. : Ну і кансэнсус усё ж дасягаецца не ў шматлікіх размытых размовах, а на канкрэтнай старонцы з правілам, якую можна паказаць любому ўдзельніку. Лічу што ўвогуле спрэчныя пытанні наконт арганізацыі зместу артыкулаў, шаблонаў, катэгорый — выключна ўнутрывікіпедыйныя (аўтарытэтных крыніц варта трымацца толькі па фактычным змесце, аб’яднанне і падзел артыкулаў больш адносяцца да зручнасці працы менавіта ў вікіпедыі). Таму паводзіны абодвух бакоў канфлікту мне не падабаюцца, калі абодва лічаць свой варыянт адзіным правільным (на падставе тых ці іншых знешніх фактараў) без нават спробы знайсці кансэнсус, ды яшчэ з пагрозамі ўсё перарабіць на свой лад. Асабіста маё меркаванне па асноўных пытаннях наступнае: * артыкулы пра пасялковыя і гарадскія саветы ўвогуле не павінны існаваць, таму што афіцыйна такіх адзінак ніколі не існавала, яны былі ўяўнымі ў некаторых крыніцах для спрашчэння фармуліроўкі "пасёлак (горад) з падпарадкаванымі яго Савету населенымі пунктамі". З 2012 года згодна з новым законам аб адміністрацыйным падзеле сельскія населеныя пункты могуць уваходзіць толькі ў склад сельсаветаў, таму зараз гарадскіх і пасялковых саветаў з больш чым адным населеным пунктам няма. Звесткі пра пасялковыя і гарадскія саветы я б перанёс у артыкулы пра самі пасёлкі/гарады, магчыма ў артыкулы пра сельсаветы, якія замест іх існавалі ці былі створаныя. * артыкулы пра сельсаветы я б ствараў па прынцыпе населенага пункта, ад якога пайшла назва. Адпаведна пры перайменаванні сельсавета (звязанага з пераносам цэнтру) ствараў новы артыкул, а асобныя артыкулы для розных часавых адрэзкаў не рабіў ([[Сьцешыцкі сельсавет (Крывіцкі раён)]] і [[Сьцешыцкі сельсавет (Вялейскі раён)]] аб’яднаў бы ў адзін артыкул). Лічу такі падыход больш слушным, бо сельсаветы, у адрозненне ад абласцей ці нават раёнаў, вельмі дробныя адзінкі, пра якія мала інфармацыі (афіцыйную карту з межамі ўвогуле ніколі не бычыў). І асноўная інфармацыя пра сельсавет — гэта яго цэнтр, па якім сельсавет звычайна і ідэнтыфікуюць. Не маю адназначнай пазіцыі, ці варта ў такім выпадку ствараць асобны артыкул, калі цэнтр сельсавета быў перайменаваны разам з сельсаветам (аднак гэта застаўся той жа населены пункт), але хутчэй схіляюся што варта мець адзін артыкул. * шаблоны і катэгорыі ствараў бы толькі для цяперашніх адзінак (як зроблена ў вікіпедыі афіцыйным правапісам). Шаблоны былых адзінак з адным населеным пунктам выглядаюць жудасна і ўводзяць у зман, бо хутчэй за ўсё ўваходзілі і іншыя населеныя пункты; у любым выпадку навігацыйныя шаблоны павінны быць поўнымі. Катэгорыі "Былыя сельсаветы", калі іх дастаткова шмат, размяркоўваць па раёнах (як ужо і зроблена). --[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 21:25, 29 жніўня 2018 (MSK) :: Зараз няма часу падрабязна ўсё тлумачыць, але трохі адкажу. Меркаваньне, што калі нешта маленькае, таму павінен быць адзіны артыкул — цалкам няслушнае, бо гэта пакуль мала інфармацыі ў артыкуле пра сельсавет, а вось інфармацыі пра сельсаветы дастаткова, толькі вольны час і дадавай. І маленькі/вялікі — гэта паняцьці суб’ектыўныя. Таму трэба кіравацца правілам: ёсьць зьява — ёсьць артыкул, няма зьявы — няма артыкула. Ці вам паказаць маленькія артыкулы ў папяровых энцыкляпэдыях? Мапы раёнаў з разьмеркаваньнем па сельсаветам існуюць і я неаднаразова такія бачыў. Разьмеркаваньне сельсаветаў — [[Сьцешыцкі сельсавет (Крывіцкі раён)]] і [[Сьцешыцкі сельсавет (Вялейскі раён)]]. Гэта я ўжо пагадзіўся з Red Winged Duck, бо ён быў супраць катэгорыяў ''Сельсаветы, створаныя...'', ''Сельсаветы, скасаваныя...'', ''Сельсаветы, створаныя...'' у адным артыкуле. І я зь ім цалкам згодзен. Для мяне афіцыйны разьдзел зусім ня прыклад. Я лічу, што шаблёны, катэгорыі і г.д. трэба ствараць. Калі я пакінуў праект, то ўжо было цудоўна. Зараз, вядома, дзякуючы ўдзельніку Red Winged Duck, маем шмат памылак і фальсыфікацыяў. Але, дзякуй богу і калі ў мяне будзе вольны час, я ўсё выпраўлю і будзе яшчэ лепш {{-)}} Будзе прыкладам для ўсіх разьдзелаў {{-)}} :: У астатнім я вас зразумеў. Дзякуй. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 22:02, 29 жніўня 2018 (MSK) ::: Я толькі прывёў сваё меркаванне, як бы я зрабіў, не збіраюся (да і проста не маю магчымасці) пытацца адстойваць свой пункт гледжання іншым удзельнікам, тым больш што цяперашнія прынцыпы цалкам прымальныя. Можна доўга спрачацца наконт таго, лепш ствараць шмат маленькіх артыкулаў ці няшмат больш поўных, але і тое і тое цалкам мае права быць.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 22:14, 29 жніўня 2018 (MSK) :::: Можна рабіць правільна, а можна рабіць няправільна. Я прытрымліваюся энцыкляпэдычнага правільнага стылю. Вядома хтосьці можа быць супраць відавочнага, але для гэтага выпадку я ўсё падрабязна растлумачыў у [[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін#Два артыкулы для адной існасьці|выніку]]. Можа мае сэнс дадаць гэты вынік у абмеркаваньне [[Вікіпэдыя:Правілы афармленьня]]. Пагляджу яшчэ. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:00, 29 жніўня 2018 (MSK) == [[Заходзкі сельсавет (Рэчыцкі раён)]] == Я яшчэ ўчора ўважліва паглядзеў, а зараз пішу. Так, сапраўды, у Вікіпэдыі афіцыйным правапісам усё правільна робяць. Таксама вы пісалі: «''артыкулы пра сельсаветы я б ствараў па прынцыпе населенага пункта, ад якога пайшла назва''». Вось вам сытуацыя: маем былы [[Заходзкі сельсавет (1926—1927)]] і сучасны [[Заходзкі сельсавет (Рэчыцкі раён)]], які пры стварэньні мясцовыя ўлады памылкова назвалі [[Заходаўскі сельсавет]] (пра гэтае я вам ужо пісаў на вашай старонцы гутарак у Вікіпэдыі афіцыйным правапісам, але вы праігнаравалі гэтае пытаньне. Дарэчы, 28 жніўня я патэлефанаваў да Ігара Лявонавіча (дырэктар Інстытута мовазнаўства імя Якуба Коласа, кандыдат філялягічных навук, дацэнт), тэл. 284-15-31. Менавіта ён адказваў за беларускія назвы ў выданьні «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь». Ён пагадзіўся, што ў даведніку шмат памылак, якія трэба абавязкова выправіць, але ў сувязі з тым, што ў іх не хапае сродкаў, яны гэтае зрабіць ня могуць). Пры гэтым адміністрацыйны цэнтар гэтых сельсаветаў знаходзіцца ў той жа самай вёсцы [[Заходы (Рэчыцкі раён)|Заходы]]. Дык вось, мне вельмі цікава, як вы прапануеце вырашыць гэтае пытаньне ў Вікіпэдыі афіцыйным правапісам? Ёсьць тры варыянты: # Адзіны артыкул з асноўнай правільнай назвай [[Заходзкі сельсавет (Рэчыцкі раён)]]. Пры гэтым у артыкуле напісаць, што згодна з нарматыўным даведнікам, афіцыйная назва сучаснага сельсавету няправільная; # Адзіны артыкул з асноўнай няправільнай назвай [[Заходаўскі сельсавет]]. Пры гэтым у артыкуле напісаць, што згодна з нарматыўным даведнікам, гэтая назва няправільная і раней ужо існаваў сельсавет з цэнтрам у гэтай жа вёсцы, які меў правільную назву — Заходзкі сельсавет; # Два артыкула — [[Заходзкі сельсавет (Рэчыцкі раён)]] (пра сельсавет 1926—1927 гадоў, які меў правільную назву) і [[Заходаўскі сельсавет]] (сучасны сельсавет, які афіцыйна мае няправільную назву). Калі ласка, адкажыце на гэтае пытаньне. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:27, 31 жніўня 2018 (MSK) : Населены пункт адзін і той жа і нават не перайменаваны, таму не бачу ніякіх падстваў даваць для сельсавета для розных часоў розныя назвы, а тым больш выключна з-за гэтага падзяляць артыкул на два. Як назваць адзіны артыкул — іншая справа, але ў пачатку ў любым разе варта пазначыць усе назвы, якія сустракаюцца ў сучасных аўтарытэтных крыніцах. Калі немагчыма выдаць новую версію даведніка, то гэта вядома дрэнна, але гэта не праблема вікіпедыі, і пакуль я не бачыў ніводнай крыніцы, якая б сцвярджала што назва "Заходаўскі" няправільная, таму напісаць пра няправільнасць у артыкуле на цяперашні час не лічу магчымым. Можна выправіць памылкі і без выдання новых даведнікаў і нават без выпраўлення на maps.by, але толькі ў выпадку, калі з’явіцца афіцыйна апублікаваная аўтарытэтная крыніца з назвамі, якую супольнасць прыме як асноўную. Пры гэтым гэтай крыніцай можа быць, напрыклад, старонка на сайце ці ліст ад Дзяржаўнага камітэта па маёмасці, дзе будзе сказана што вось на maps.by ёсць недакладнасці, што замест такіх і такіх назваў варта карыстацца такімі і такімі (спіс няправільных і адпаведных правільных). Просты тэлефонны званок да гэтых крыніц, на жаль, не адносіцца, аднак можна напісаць афіцыйны ліст, на які дзяржаўная ўстанова павінна адказаць. На сайце maps.by для населеных пунктаў у графе "Варыянты назвы" часам бачыў лічбы ў дужках, якія незразумела што пазначаюць — можа, пад нейкай маецца на ўвазе "больш правільная назва, адрозная ад афіцыйнай", тады можна будзе ёй карыстацца.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 12:45, 31 жніўня 2018 (MSK) :: Дык сельсавет раней меў іншую назву і, згодна з правіламі беларускай мовы, яна сапраўды правільная. Дарэчы, ёсьць іншыя [[Заходзкі сельсавет|Заходзкія сельсаветы]] і ніколі не было Заходаўскага. Заўважце, апошняя назва парушае і нарматыўны даведнік. Дык чаму тады інфармацыя пра сельсавет з правільнай назвай будзе зьмяшчацца ў артыкуле пра сельсавет з няправільнай назвай? :: Так, а цяпер я растлумачу пра «Варыянты назвы». Я раней тэлефанаваў да вядучага спэцыяліста аддзела галоўнага рэдактара картаў Тапографа-геадэзічнага рэспубліканскага ўнітарнага прадпрыемства «Белгеадэзія» Іны Віктараўны, тэл. 334-74-92. Тутака больш падрабязна — [[Абмеркаваньне:Заходаўскі сельсавет#Перанос артыкула]]#Вынік 2. (Дарэчы, яна прызнала, што назва Заходаўскі сельсавет памылковая і яны гэтую і іншыя памылковыя назвы будуць разглядаць на пашыраным пасяджэньні Тапанімічнай камісіі пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь, якое хутчэй за ўсё адбудзецца ў верасьні гэтага году.) Дык вось, яна была вельмі зьдзіўленая, што ня толькі яна бачыць гэтыя варыянты. На самой справе гэтыя варыянты павіны бачыць толькі супрацоўнікі «Белгеадэзія», але ў сувязі з тым, што няма сродкаў для фінансаваньня ўвядзеньня новай праграмы, яны вымушаныя ўжо шмат гадоў карыстацца гэтай састарэлай праграмай. Таксама яны ня могуць нават увесьці дадатковы радок — «Правільная назва», бо зноў жа не хапае сродкаў. У «Варыянты назвы» яны пазначаюць: правільныя назвы; тыя, што і дагэтуль сустракаюцца на мапах і ў афіцыйных дакумэнтах. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:12, 31 жніўня 2018 (MSK) ::: Даведнік Лемцюговай дае назву Заходаўскі сельсавет, я правяраў. Назва гэтая не моцна адрозніваецца і не варта лічыць яе іншай, гэта проста ўдакладненне напісання. Тое што ў Белгеадэзіі ёсць пэўныя праблемы гэта вядома сумна, але гэта не можа быць апраўданнем каб вікіпедыя карысталася неафіцыйнымі звесткамі, як ніхто не будзе тут спасылацца на чарнавікі і нарыхтоўкі невыдадзеных энцыклапедый.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 13:39, 31 жніўня 2018 (MSK) :::: А дзе вы ўбачылі Заходаўскі сельсавет? Я знайшоў толькі Заходзкі ([http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/NNP.djvu.zip/NNP.Mahilouskaja.djvu Магілёўская вобласьць, с. 328]). --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:58, 31 жніўня 2018 (MSK) ::::: Дык гэта Магілёўская вобласць, а тут размова пра Рэчыцкі раён. Можа быць я памыляюся і ў даведніку для Рэчыцкага раёна няма ў Лемцюговай (бо сельсавет утвораны ў 2006 годзе), але "Заходскі" для Рэчыцкага раёна дакладна няма. А назвы іншых адзінак ніяк не могуць паўплываць.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 14:03, 31 жніўня 2018 (MSK) :::::: Нават так? А тое, што ёсьць іншыя сельсаветы з такой жа назвай? А тое, што ў Інтэрнэце згадваецца толькі прыметнік «Заходзкая», а прыметнік «Заходаўская» наогул нідзе не згадваецца, ніколі. Дык, а дзе вы пабачылі назву Заходаўскі сельсавет у даведніку Лемцюговай? Проста ўдзельнік Red Winged Duck прымае толькі прамую згадку менавіта такой назвы. Можа я проста дрэнна шукаў. Калі ласка, пакажыце. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:32, 31 жніўня 2018 (MSK) == [[Абмеркаваньне:Леванпольле]] == Калі ласка, выкажыце сваё меркаваньне пра сьцьверджаньне, што «назва Леанполле зьяўляецца састарэлай згодна з БП-2008». --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:32, 23 кастрычніка 2018 (MSK) : Не бачу ніякіх рэальных крыніц падобнаму сцверджанню, хоць бы таму што этымалогія слова незразумелая, ці пайшло яно ад беларускага "Лявон", ці ад польскага "Леан" (а хутчэй ад другога). Увогуле якія такія змены ў 2008 годзе адбыліся, што раней можна было не дадаваць устаўную літару, а зараз абавязкова трэба, — невядома. Правілы 2008 года ў асноўным фіксуюць тое, што было і раней, толькі з шэрагам (усяго 3-4) новаўвядзенняў, сярод якіх правапіс устаўных літар мне невядомы.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 14:16, 23 кастрычніка 2018 (MSK) == Пошук кансэнсусу == [[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін#Вярэнаў|Тут]] сьцьвярджаецца, што вы падтрымалі ідэю ўдзельніка пра выдаленьне сучасных назваў з уводзінаў артыкулаў. Ці можаце вы больш дакладна акрэсьліць сваю пазыцыю ў [[Абмеркаваньне Вікіпэдыі:Беларускія традыцыйныя гістарычныя назвы#Стылістыка артыкулаў|гэтым абмеркаваньні]]? Дзякуй! --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 10:27, 28 жніўня 2019 (+03) : Адказаў у абмеркаванні.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 11:22, 28 жніўня 2019 (MSK) == Месяц Аршанскай бітвы == {{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}} --[[Удзельнік:W]] 20:25, 5 верасьня 2019 (UTC+3) ==[[Палянэз (зброя)]]== Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Палянэз (зброя)]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца.--[[Удзельнік:W]] 9:54, 25 верасьня 2019 (UTC+3) ==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]== Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:38, 20 сьнежня 2021 (UTC+3) == [[Захад-2021]] == Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Захад-2021]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 9:43, 13 жніўня 2023 (UTC+3) == [[Банк міжнародных разьлікаў]] == Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Банк міжнародных разьлікаў]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:05, 3 верасьня 2023 (UTC+3) == [[Беларуская АЭС]] == Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула, які вылучыў у добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская АЭС]]. Таксама вітаюцца яго дапаўненьне і адпаведная прапанова. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 19:24, 21 лістапада 2023 (UTC+3) == [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]] == Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула, які вылучыў у добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]]. Таксама вітаюцца яго дапаўненьне і адпаведная прапанова. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 15:42, 29 лютага 2024 (UTC+3) == Разбор непаразуменьня == Вітаю, Арцём! Як маецеся? Прашу дапамогі ў разглядзе спрэчкі [[Гутаркі ўдзельніка:W#Паўторнае блякаваньне]]. Вашае меркаваньне будзе асабліва дарэчы, бо абодва бакі выказалі вам падтрымку пры абраньні як больш кампэтэнтнаму адміну ([[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Artsiom91]]). Таксама захаваньне [[Вікіпэдыя:Нэўтральны пункт гледжаньня]], які «паводле Джымі Ўэйлза, зьяўляецца абсалютным і безапэляцыйным», вымагае, каб бесстароньні адмін разглядаў непаразуменьне з удзелам іншага адміна, які ёсьць бокам у такім непаразуменьні. Мяркую, што ў вышэйзгаданым абмеркаваньні апанэнт парушыў парушыў 7-ы пункт [[Вікіпэдыя:Заява Джымі Ўэйлза пра асновы Вікіпэдыі]]: «Да людзей з скаргамі варта ставіцца вельмі паважліва і годна. Варта заахвочваць іх выказваць свае праблемы заўсёды ў канструктыўным рэчышчы». Таксама спадзяюся, што ваш разгляд дазволіць вярнуцца да выкананьня [[:wmf:Policy:Universal Code of Conduct/be-tarask|Ўсеагульнага зводу паводзінаў]] у частцы «3.2 — Злоўжываньне ўладай, прывілеем і ўплывам»: «Злоўжываньне старэйшасьцю і сувязямі. Выкарыстаньне становішча і славы, каб запалохаць іншых. Мы чакаем ад людзей са значным досьведам і сувязямі ў руху паводзінаў з асаблівым клопатам, бо варожыя заўвагі ад іх могуць прынесьці ненаўмысны адказ. Людзі з паўнамоцтвамі супольнасьці маюць адмысловы прывілей разглядацца ў якасьці надзейных і ня маюць злоўжываць гэтым дзеля нападу на тых, хто нязгодны зь імі». З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 13:21, 16 лістапада 2024 (UTC+3) : У прыведзенай тэме [[Гутаркі ўдзельніка:W#Паўторнае блякаваньне]] бачу згадкі пра «ўмову разблякаваньня». Не ведаю што за ўмова і дзе пра яе пісалі, але думаю для ўрэгуляваньня канфлікту варта яе выканаць (ці спачатку ўдакладніць у адміністратара, які наклаў блякаваньне, што гэта за ўмова). Што я яшчэ магу зрабіць зараз — не ведаю, я магу рэагаваць на запыты з тымі ці іншымі канкрэтнымі просьбамі і прапановамі, але пасьля згаданай тэмы іх не бачыў.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 13:29, 16 лістапада 2024 (+03) == Альтэрнатыўная рэчаіснасьць ў артыкуле Беларусь і не толькі == Вітаю! Хацеў ўзьняць такое пытаньне: ў артыкуле [[Беларусь]] вісіць бчб-сьцяг і Пагоня, а не сымбалі, якія фактычна выконваюць дзяржаўныя функцыі ў той Беларусі, якая ёсьць. Таксама ў артыкуле пазначана толькі беларуская мова ў якасьці дзяржаўнай, што не адпавядае рэальнасьці. Яшчэ прыклад: артыкул пра [[Сьвятая (гара)|найвышэйшую кропку Беларусі]] мае стары, так гістарычны, але стары назоў, а не афіцыйны. Таксама ў артыкулах падаюцца некаторыя ідэі як дакананы факт, калі насамрэч гэта так не ёсьць. Лічу, што вікіпэдыя мае адлюстроўваць рэчаіснасьць. І такія практыкі самаўпраўства шкодныя для гэтага моўнага разьдзелу вікіпэдыі. [[Удзельнік:Vasyl` Babych|Vasyl` Babych]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vasyl` Babych|гутаркі]]) 15:14, 3 лютага 2025 (+03) : Дзень добры! Прапаную [[Вікіпэдыя:Будзьце рашучымі|быць рашучымі]], а пры ўзьнікненьні канфліктаў — ''пасьлядоўна'' скарыстацца [[Вікіпэдыя:Разьвязаньне канфліктаў|прапанаванымі спосабамі іх разьвязаньня]].--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 15:26, 3 лютага 2025 (+03) == Пазбаўленьне статусу == Вітаю. На старонцы [[Вікіпэдыя:Адміністратары]] вы групай [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F%3A%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B&diff=2602549&oldid=2579582 прапанавалі] абмеркаваць далейшы лёс усіх адміністратараў. Пры гэтым вы праігнаравалі наступнае папярэджаньне: "Калі Вы заўважылі, што адміністратар перавысіў свае паўнамоцтвы, паводзіць сябе ня годна, ці не праяўляе доўгі час актыўнасьці, можаце тут зьмясьціць запыт на пазбаўленьне яго адміністратарскага статусу. Майце на ўвазе, што запыт павінен быць абгрунтаваны і суправаджацца доказамі (спасылкамі на адпаведныя праўкі ці паведамленьні)". Таму на першы раз я вас папярэджваю, што так нельга рабіць. -- [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:14, 6 лютага 2025 (+03) : Ага.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 21:18, 6 лютага 2025 (+03) == Разблякаваньне == Вы былі заблякаваныя ўдзельнікам Kazimier Lachnovič на падставе "беспадстаўнае блякаваньне зь немагчымасьцю бараніць сябе (тэрмін дзеля парытэту))". Пры гэты пры блякаваньні ўдзельніка Kazimier Lachnovič вы парушылі наступныя пункты правіла [[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня]]: 5.1. '''Катэгарычна забараняецца ўжываць блякаваньня з мэтай атрыманьня перавагі ў спрэчцы'''. Інакш кажучы, адміністратарам забараняецца блякаваць удзельнікаў, зь якімі яны знаходзяцца ў стане канфлікту датычна зьместу тых або іншых старонак. У гэтым выпадку варта абмежавацца папярэджаньнем аб зробленым ім парушэньні і праінфармаваць пра яго іншых адміністратараў; 6.1.3. Адміністратар, які ажыцьцяўляе блякаваньне ўдзельніка, мусіць паведаміць пра гэта на яго старонцы абмеркаваньня. Я ўжо разблякаваў удзельніка Kazimier Lachnovič і таму зараз разблякую і вас. Пры гэтым папярэджваю вас, што вы зрабілі тое, што прама падрывае нармальнае функцыянаваньне Вікіпэдыі. Заклікаю вас спакойна абмяркоўваць спрэчныя моманты. -- [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:33, 6 лютага 2025 (+03) == Пошук паразуменьня == Прадумблюю дасладны вам удзень ліст, бо лічу, што вельмі важна аднавіць давер і узаемапаразуменьне (я сам эмацыйны чалавек, таму цалкам магу зразумець эмоцыі, але толькі калі яны праўдзівыя і шчырыя): «''Вітаю, Арцём. Навошта вы зрабілі тое, што зрабілі? Што перашкаджала зьвярнуцца на маю старонку гутарак і выказаць аргумэнтаваныя пярэчаньні: пагатоў былі выпадкі, калі я зьмяняў сваё меркаваньне (напрыклад, аднавіў усе допісы Чаховіча). Я ўжо не кажу пра гэтае вашае абяцаньне: https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2524676. Як называюцца паводзіны, калі чалавек сьпярша штосьці абяцае, а потым гэта не выконвае? Але я магу зразумець, калі б вы ўсё ж захацелі ўмяшацца, але зрабілі гэта з дапамогай аргумэнтаванай дыскусіі. Я б тады патлумачыў, што лічу дзеяньні заблякаванага ўдзельніка перасьледам, бо гэта ня я адсочваю дыскусіі, дзе бярэ ўдзел адпаведны ўдзельнік, а ён адсочвае мае і пераходзіць там на маю асобу замест абмеркаваньня аргумэнтацыі. І я гатовы разблякаваць удзельніка, калі той спыніць перасьледваць мяне. У кожным разе, імкнуся меркаваць пра добрыя намеры, таму маю спадзеў, што гэта нейкі эмацыйны эксцэс. Адпаведна, прапаную ўзаемнае разблякаваньне з разблякаваньнем Taravyvan Adijene пры ўмове вашага яму папярэджваньня спыніць перасьледаваць мяне ў абмеркаваньнях, распачатых іншымі ўдзельнікамі (калі Taravyvan Adijene хоча абмяркоўваць маю аргумэнтацыю, то калі ласка, але скаргі на маю асобу паўтараць паўсюль ня трэба, гэта выпрабоўвае цярпеньне, якое ў кожнага мае межы, асабліва цяпер). З павагай, Казімер''». Дадам яшчэ, што хіба я хоць дзесьці сказаў пра вас штосьці кепскае або даў хоць неяк зразумець, што ня буду прыслухоўвацца да вашага аргумэнтавага меркаваньня? Я таксама чалавек і таксама памыляюся, але я вельмі не цярплю амаральнасьць і хлусьлівасьць. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:18, 6 лютага 2025 (+03) : Адказаў на вашай старонцы размоў. Так, таксама хацеў бы аднавіць паразуменьне. Мяркую, атмасфэра ў праекце мае быць больш узаемапаважлівай, і ў недахопе таго кожны ўдзельнік трохі вінны. На жаль, маё жаданьне дамовіцца адразу з усімі вылілася такім чынам.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 22:37, 6 лютага 2025 (+03) == [[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]] == Вітаю! Як маецеся? Заўважыў, што створаны мной артыкул вылучылі ў добрыя. Буду ўдзячны за падтрымку на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]. Таксама вітаюцца дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:45, 16 сакавіка 2025 (UTC+3) == [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025]] == Вітаю, Арцём! Як маецеся? Вялікі дзякуй за 3 створаныя артыкулы пра балтыйскі футбол, у тым ліку [[А-ліга чэмпіянату Летувы па футболе 2025 году]]. Калі ласка, дадавайце таксама шаблён {{Ш|Артыкул Віківясны-2025}} у абмеркаваньне наступных створаных вамі артыкулаў, як і ўносьце свае артыкулы на старонку [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2025/Сьпіс]]. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 11:25, 19 красавіка 2025 (UTC+3) == Некарэктныя паводзіны адміністратара == Прашу зьвярнуць увагу на дзеяньні сп. Ліцьвіна, які парушае правілы. Па-першае, [[Вікіпэдыя:Не даводзьце да абсурду#Не хадзіце па крузе ў дыскусіі]], бо робіць свае довады на нейкіх [[Гутаркі ўдзельніка:Чаховіч Уладзіслаў#Скарга|уласных меркаваньнях]], а ня правілах. Сп. Ляхновіч усё яшчэ [[Спэцыяльныя:UserRights/Kazimier_Lachnovič|лічыцца адміністратарам і бюрактарам]], таму можа быць высунуты на галасаньне за пазбаўленьня статусу па папярэдніх парушэньнях. Па-другое, удзельнік займаецца вайной правак, неабгрунтавана [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B&curid=161604&diff=2612922&oldid=2612918|выдаліўшы праўдзівую інфармацыю], якія статусы надалей трымае ўдзельнік. <span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 19:49, 24 красавіка 2025 (+03) : Уважліва сачу за сытуацыяй. Калі згодна з літарай правілаў, то маем наступнае. Правіла [[Вікіпэдыя:Не даводзьце да абсурду]] кажа пра тое, што не варта рабіць рэдагаваньняў у артыкулах, паказваючы абсурднасьць чаго-небудзь. Яно ня тычыцца абмеркаваньняў, дзе лагічны прыём «давядзеньня да абсурду» цалкам дазваляецца. Таму ў расейскамоўным разьдзеле правіла перайменавалі ў [[:ru:Википедия:Не делайте назло]], каб удзельнікі ня блыталіся. Адпаведна, у абмеркаваньнях удзельнікі могуць пераконваць адзін аднаго якімі заўгодна спосабамі. Нейкімі парушэньнямі могуць лічыцца толькі неабгрунтаваныя заўчасныя закрыцьці запытаў. Спадар Ліцьвін слушна закрыў запыт ад удзельніка Чаховіч Уладзіслаў, бо той быў пададзены ў абыход блякаваньня. Іншых жа запытаў не было. У выпадку, калі будзе пададзены новы запыт ад незаблякаваных удзельнікаў, і ўжо новы запыт будзе заўчасна закрыты, то можна будзе ацэньваць правамоцнасьць гэтага. Ацэньваць жа адпаведнасьць нейкім правілам загадзьдзя і атрымліваць згоду зацікаўленых удзельнікаў ня мае сэнсу, бо ёсьць [[Вікіпэдыя:Будзьце рашучымі]]. --[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 20:32, 24 красавіка 2025 (+03) == Вікісустрэча Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы 2025 == Вітаю! Як маецеся? Зьбіраюся на Сустрэчу [[:m:Wikimedia Central and Eastern Europe/be-tarask|Вікімэдыі Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]-2025, якая пройдзе ў верасьні ў Грэцыі. Буду ўдзячны за падтрымку маёй заяўкі на ўдзел у Вікісустрэчы на старонцы [[Вікіпэдыя:Форум#Вікісустрэча ЦУЭ-2025]]. Усялякая падача 2-й заяўкі на ўдзел у Вікісустрэчы таксама вітаецца, бо для Беларусі вылучана 2 месцы. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 12:14, 12 траўня 2025 (UTC+3) == Да галасаваньня == Прашу зайсьці на галасаваньне па пытаньні сьцягу [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B#Kazimier_Lachnovi%C4%8D бюракрата] [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 12:51, 14 траўня 2025 (+03) == [[Кэршкаўская атамная электрастанцыя]] == Вітаю, Арцём! Як маецеся? Стварыў артыкул да конкурсу «Віківясна-2025». Буду ўдзячны за падтрымку яго вылучэньня ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Кэршкаўская атамная электрастанцыя]], а таксама за яго дапаўненьне і адпаведную прапанову. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 10:16, 29 траўня 2025 (UTC+3) == Папярэджаньне == Вітаю. Вы працягваеце гуляць у правілы і [[Special:diff/2617515|зьмяняць]] іх так, як самі лічыце — [[Вікіпэдыя:Не даводзьце да абсурду#Не выпрабоўвайце на трываласьць]]. Калі вы працягнеце сябе так паводзіць, то я буду вымушаны разгледзіць пытаньне пра спыненьне з вашага боку вандалізма — [[Вікіпэдыя:Вандалізм]]. -- [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 10:45, 31 траўня 2025 (+03) : Я ўсяго толькі скасаваў зьмену правіла, якую ВЫ прынялі, як самі лічыце.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 10:46, 31 траўня 2025 (+03) :: Вашыя словы — гэта звычайны паклёп у мой бок. Тым самым вы парушылі правілы [[Вікіпэдыя:Унікайце асабістых выпадаў]], [[Вікіпэдыя:Кіруйцеся сумленнасьцю ўдзельнікаў]] і [[Вікіпэдыя:Ветлівасьць]]. Гэта чарговае і апошняе вам папярэджаньне. Вы гэтым [[Special:diff/2617515|рэдагаваньнем]] аднабакова значна зьмянілі правілы галасаваньняў. Тым самым вы парушылі правіла [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]]. Вашыя паводзіны ўжо можна інтэрпрэтаваць толькі як вандалізм — [[Вікіпэдыя:Вандалізм]]. Згодна з правілам [[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня]]: «Блякаваньне выкарыстоўваецца адміністратарамі, перш за ўсё, каб прадухіліць [[Вікіпэдыя:Вандалізм|вандалізм]] і рэалізаваць забарону на ўдзел тых або іншых асобаў у працы Вікіпэдыі. Яно таксама можа ўжывацца і ў некаторых іншых сытуацыях, пералічаных ніжэй. '''Прымаючы пастанову аб накладаньні блякаваньня, варта памятаць, што блякаваньне разглядаецца ў першую чаргу як прэвэнтыўны, а ня карны захад і служыць толькі для таго, каб прадухіліць магчымую шкоду нармальнаму функцыянаваньню Вікіпэдыі і яе супольнасьці'''». --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 11:03, 31 траўня 2025 (+03) == [[Шаблён:Гэты дзень у гісторыі]] == Вітаю, Арцём! Як маецеся? Ці маглі б падказаць, як аўтаматызаваць абнаўленьне даты шаблёну «Гэты дзень у гісторыі» на Галоўнай старонцы, як у расейскай вікі ([[:d:Q20652336]]) або афіцыйным беларускім разьдзеле? Пакуль што даводзіцца штодня націскаць уручную «Абнавіць гэтую старонку». З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 9:38, 23 чэрвеня 2025 (СКЧ+3) 1oj2k6i831k3nr49u44u3mpdx0dwqtw 0 213933 2621179 2620871 2025-06-22T13:31:25Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621179 wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст}} '''А́ндрэ Та́йлер Ігуда́ла''' ({{мова-en|Andre Tyler Iguodala}}; 28 студзеня 1984 году, [[Спрынгфілд (Іліной)|Спрынгфілд]], [[Іліной]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]) — амэрыканскі прафэсійны [[Баскетбол|баскетбаліст]], які выступаў за «[[Філадэлфія Сэвэнці Сыксэрз|Філадэлфію Сэвэнці Сыксэрз]]», «[[Дэнвэр Нагетс]]», «[[Голдэн Стэйт Ўорыярз]]» і «[[Маямі Гіт]]» у [[Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя|Нацыянальнай баскетбольнай асацыяцыі]]. Тройчы станавіўся [[Сьпіс фіналаў НБА|чэмпіёнам НБА]] ў складзе «Ўорыярз», стаўшы [[Самы каштоўны гулец фіналу НБА|самым каштоўным гульцом фінальнай сэрыі]] ў [[Фінал НБА 2015|2015 годзе]]. У [[Гульня ўсіх зорак НБА 2012|2012 годзе]] адзіны раз [[Сьпіс удзельнікаў гульняў усіх зорак НБА|трапіў]] на [[Гульня ўсіх зорак НБА|гульню ўсіх зорак НБА]] і двойчы станавіўся чальцом [[Абарончая зборная НБА|абарончых зборных НБА]]. [[Чэмпіянат сьвету па баскетболе сярод мужчынаў 2010 году|Чэмпіён сьвету 2010 году]] і пераможца [[летнія Алімпійскія гульні 2012 году|летніх Алімпійскіх гульняў 2012 году]] ў складзе [[Мужчынская зборная ЗША па баскетболе|зборнай ЗША]]. == Кар’ера == === Пачатак === На драфце НБА Ігудала быў абраны ў першым раўндзе пад дзявятым нумарам клюбам «[[Філадэлфія Сэвэнці Сыксэрз]]». Каманда загадзя разьлічвала выбраць Ігудалу і ладзіла зь ім да драфту закрытыя трэнаваньні, каб не прыцягваць увагу канкурэнтаў да пэрспэктыўнага гульца<ref>Abrams, Jonathan. [https://web.archive.org/web/20150402093621/http://grantland.com/features/how-andre-iguodala-scottie-pippen/ «The New Pippen»]. Grantland.</ref>. Ня ўсе, аднак, пагаджаліся, што Ігудала гатовы да [[Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя|НБА]]. Былы трэнэр і аглядальнік [[ESPN]] Дык Вітале пісаў, што Андрэ робіць велізарную памылку, пакідаючы [[Арызонскі ўнівэрсытэт]], дзе ён яшчэ шмат чаму можа навучыцца ў трэнэра Олсана<ref>Vitale, Dick. [https://web.archive.org/web/20150621191904/http://espn.go.com/dickvitale/vcolumn040420draftmistakes.html «Some declaring for draft are making a mistake»]. ESPN.</ref>. [[Файл:Andre dunks.jpg|значак|зьлева|Баскетбаліст выконвае данк на адмысловым спаборніцтве.]] Свой дэбютны сэзон у НБА Ігудала скончыў з паказьнікам у 9 пунктаў, 5,7 падборы і 3 перадачы ў сярэднім за гульню. Ён быў адзіным з гульцоў «Філадэлфіі», хто ўсе 82 матчы рэгулярнага [[НБА 2004—2005 гадоў|сэзону 2004—2005 гадоў]] і пяць матчаў плэй-оф пачынаў у стартавай пяцёрцы. Таксама ён быў адзіным з пачаткоўцаў сэзону, хто паклаў на свой рахунак [[трыпл-дабл]]. Да таго ж, баскетбаліст трапіў на восьмы радок сярод гульцоў лігі паводле колькасьці перахопаў у сярэднім за гульню (1,68). Усё гэта дазволіла яму ўвайсьці ў першую сымбалічную Зборную найлепшых навічкоў сэзону<ref>[https://web.archive.org/web/20150402170127/http://articles.philly.com/2005-05-06/sports/25441655_1_sixers-organization-atlanta-s-josh-smith-new-jersey-s-nenad-krstic «76ers’ Iguodala makes NBA all-rookie team»]. Philly.</ref>. У другі сэзон спартовец таксама згуляў усе 82 гульні рэгулярнага сэзону ў пачатковай пяцёрцы, а ягоная выніковасьць павялічылася да 12,3 пунктаў, 5,9 падбораў і 3,1 перадачаў за гульню. У тым сэзоне «Сэвэнці Сыксэрз» трапілі ў крызу, у выніку чаго каманда не патрапіла ў плэй-оф. У дадатак каманда страціла важнага гульца [[Ален Айвэрсан|Алена Айвэрсана]], які быў абменены ў «[[Дэнвэр Нагетс]]»<ref>DuPree, David. [https://web.archive.org/web/20150403081613/http://usatoday30.usatoday.com/sports/basketball/nba/2006-12-19-iverson-trade_x.htm «Sixers trade Iverson to Nuggets»]. USA Today.</ref>. У адсутнасьць Айвэрсана Ігудала ўзяў на сябе лідэрскія функцыі ў камандзе. Праз два дні па абмене ён набраў у гульні супраць «[[Бостан Сэлтыкс]]» 31 пункт і дапамог «Філадэлфіі» перапыніць сэрыю з 12 паразаў. У [[НБА 2006—2007 гадоў|сэзоне 2006—2007 гадоў]] выніковасьць гульца ўзрасла з 12,3 да 18,2 пунктаў у сярэднім за гульню. У наступных чатырох сэзонах ён у сярэднім набіраў 17 пунктаў за гульню. Улетку 2008 году баскетбаліст склаў зь «Філадэлфіяй» новы шасьцігадовы кантракт на суму 80 мільёнаў даляраў<ref>Abbott, Henry. [https://web.archive.org/web/20140929181850/http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=3532139 «Sources: Iguodala agrees to six-year, $80 million deal with Sixers»]. ESPN.</ref>. Падобны кантракт, які рабіў Ігудалу самым высокааплатным гульцом у камандзе, аўтаматычна азначаў павышэньне попыту на яго. Камэнтуючы ўгоду, мэнэджар Эд Стэфанскі казаў пра тое, што Ігудала выконвае вялікі аб’ём працы і імкнецца дапамагаць партнэрам па-за пляцоўкай. Андрэ наведваў трэнавальныя лягеры для маладых гульцоў, браў удзел у вітаньні пачаткоўцаў пасьля драфту і меў значную актыўнасьць у сацыяльных сетках, падбадзёрваючы партнэраў<ref>Deitch, Dennis. [https://web.archive.org/web/20150402121602/http://www.delcotimes.com/general-news/20090710/boss-iguodala-the-76ers-leader-now «Boss: Iguodala the 76ers’ leader now»]. The Delaware County Daily Times.</ref>. За восем сэзонаў, якія Ігудала правёў у «Філадэлфіі», каманда пяць разоў гуляла ў плэй-оф, але толькі адзін раз змагла прайсьці далей за першы раўнд, і была вельмі далёкая ад узроўню «Сэвэнці Сыксэрз» пачатку 2000-х гадоў. Заўзятары і адмыслоўцы сыходзіліся ў меркаваньні, што Ігудала ня ёсьць той супэрзоркай, вакол якой можна будаваць каманду. У 2012 годзе Ігудала, які пачаў набіраць менш пунктаў, але кампэнсаваў гэты недахоп вялікай колькасьцю перадач, падбораў і больш карыснай гульнёй у абароне, упершыню ў сваёй кар’еры атрымаў запрашэньне на [[Матч усіх зорак НБА]]. У вырашальнай гульні сэрыі плэй-оф супраць «[[Чыкага Булз]]» два пасьпяховыя штрафныя кідкі Ігудалы за дзьве сэкунды да канца гульні вывелі «Філадэлфію» ў другі раўнд<ref>Steele, David. [https://web.archive.org/web/20150402104835/http://www.sportingnews.com/nba/story/2012-05-10/chicago-bulls-omer-asik-joakim-noah-derrick-rose «Iguodala’s free throws lift Sixers into second round»]. Sporting News.</ref>. Тым ня менш, улетку 2012 году кіраўніцтва клюбу пастанавіла абмяняць баскетбаліста ў «Дэнвэр Нагетс». === Кароткі час у Дэнвэры === [[Файл:Lakers vs Nuggets 2013-01-06 (6).JPG|значак|зьлева|У часе кароткага часу ў складзе «[[Дэнвэр Нагетс]]».]] 10 жніўня 2012 году Ігудала далучыўся да «Дэнвэр Нагетс» у выніку чатырохбаковага абмену. Для самога Ігудалы навіна аб абмене стала нечаканасьцю, бо ён даведаўся аб гэтым ад партнэра па камандзе, калі выступаў на [[летнія Алімпійскія гульні 2012 году|Алімпійскіх гульнях 2012 году]]. Дэбютны матч у складзе «Дэнвэра» Ігудала правёў супраць сваёй былой каманды ў Філадэлфіі. «Дэнвэр» зазнаў паразу зь лікам 75:84, а атлет вызначыўся 11 пунктамі. У новым клюбе пад кіраўніцтвам [[Джордж Карл|Джорджа Карла]] Ігудала ўжо ня быў галоўным атакуючым гульцом. Пры гэтым ён даваў адчувальную карысьць сваімі перадачамі і гульнёй у абароне. Каманда ўдала выступіла ў рэгулярным [[НБА 2012—2013 гадоў|сэзоне 2012—2013 гадоў]], здабыўшы 57 перамог пры 25 паразах, але ў першым раўндзе плэй-оф, маючы некалькі траўмаваных гульцоў, каманда саступіла «[[Голдэн Стэйт Ўорыярз]]» паводле вынікаў шасьці гульняў. Пасьля гэтай паразы Карл быў звольнены з пасады галоўнага трэнэра, а гулец пачаў шукаць сабе новую каманду. === «Голдэн Стэйт Ўорыярз» === На Ігудалу прэтэндавала адразу некалькі клюбаў, у тым ліку «[[Далас Мавэрыкс]]», «[[Сакрамэнта Кінгс]]» і «Голдэн Стэйт Ўорыярз». Шанец «Ўорыярз» займець гульца былі найменш высокімі празь вялікую колькасьць высокааплатных гульцоў. Перамовы зацягнуліся праз сытуацыі з [[Дўайт Гаўард|Дўайтам Гаўардам]], які вёў перамовы з тымі ж клюбамі, што і Ігудала, і ўважаўся больш пажаданым узмацненьнем. Нарэшце, сытуацыя разьвязалася, то бок «Ўорыярз» знайшлі спосаб расчысьціць свае плацежныя каштарысы, пазбавіўшыся ад некалькіх гульцоў, і 5 ліпеня 2013 году прадстаўнікі клюбу ўзгоднілі з Ігудалам чатырохгадовы кантракт на суму 48 мільёнаў даляраў<ref>Young, Royce. [https://web.archive.org/web/20150911053427/http://www.cbssports.com/nba/eye-on-basketball/22711842/andre-iguodala-signs-fouryear-deal-with-warriors «Andre Iguodala signs four-year deal with Warriors»]. CBS Sports.</ref>. Ігудала стаў каштоўным дадаткам да маладой каманды і ейных лідэраў, сярод якіх былі [[Стэфэн Кары]] і [[Клэй Томпсан]]. [[Файл:Andre Iguodala, Kris Humphries (16453091858).jpg|значак|Ігудала ў барацьбе з [[Крыс Гамфрыс|Крысам Гамфрысам]].]] У дэбютным сэзоне пад кіраўніцтвам [[Марк Джэксан|Марка Джэксана]] атакуючая роля Ігудалы зьменшылася яшчэ больш. Ён браў удзел у розыгрышы мяча на пэрымэтры, але зрэдку сам завяршаў нападніцкія акцыі. Затое ў абароне на Ігудалу клаліся найважнейшыя функцыі. Паводле вынікаў [[НБА 2013—2014 гадоў|сэзону 2013—2014 гадоў]] Ігудала заняў першае месца ў НБА паводле паказьніку плюс-мінус, маючы ў сярэднім +9 за гульню. У апытаньні на званьне найлепшага абарончага гульца сэзону ён заняў пяты радок і быў улучаны ў першую Зборную ўсіх зорак абароны<ref>Leung, Diamond. [https://web.archive.org/web/20150402154805/http://www.mercurynews.com/warriors/ci_25882164/warriors-andre-iguodala-named-nbas-all-defensive-first «Warriors’ Andre Iguodala named to NBA's All-Defensive first team»]. San Jose Mercury News.</ref>. Улетку ў камандзе зьмяніўся галоўны трэнэр, які зрабіў гульца запасным. Ігудала спакойна паставіўся да таго, што выходзіць на пляцоўку яму цяпер давялося з лаўкі запасных. Добрае паразуменьне паміж гульцом і трэнэрам было дасягнутае шмат у чым дзякуючы таму, што абодва ў свой час прайшлі школу Лута Олсана ў Арызонскім унівэрсытэце<ref name="Bishara">Bishara, Motez. Ogura, Junko. [https://web.archive.org/web/20151218102352/http://edition.cnn.com/2015/11/04/sport/andre-iguodala-golden-state-nba-basketball-olympics/index.html «Andre Iguodala: NBA 'chef' cooks up championship-winning recipe»]. CNN.</ref>. [[Файл:Andre Iguodala 2016 (cropped).jpg|значак|зьлева|Баскетбаліст у складзе «[[Голдэн Стэйт Ўорыярз]]».]] Цягам сэзону «Голдэн Стэйт» прасоўваўся праз плэй-оф і трапіў у фінал НБА, дзе перамог «[[Кліўлэнд Кавальерз]]» зь лікам 4:2. За часам сэрыі, пасьля таго, як лік стаў 2:1 на карысьць «Кавальерз», галоўны трэнэр «Ўорыярз» [[Стыў Кер]] перавёў Ігудалу ў стартавую пяцёрку. Ён пэрсанальна абараняўся супраць галоўнай зоркі «Кавальерз» [[Леброн Джэймз|Леброна Джэймза]]. Калі Андрэ знаходзіўся на пляцоўцы, Джэймз закідваў толькі 38,1% кідкоў з гульні<ref name="Strauss">Strauss, Ethan Sherwood. [https://web.archive.org/web/20150617102458/http://espn.go.com/nba/playoffs/2015/story/_/id/13096860/andre-iguodala-golden-state-warriors-named-nba-finals-mvp «Andre Iguodala named Finals MVP after coming off bench to begin series»]. ESPN.</ref>. Акрамя таго, Ігудала дзейнічаў вельмі карысна і ў атацы, у фінальнай сэрыі набіраючы ў сярэднім 16,3 пунктаў, робячы 5,8 падбораў і 4 перадачы, а ў шостай гульні сэрыі ён закінуў некалькі асабліва важных трохпунктавых<ref>Moore, Matt. [https://web.archive.org/web/20151003185515/http://www.cbssports.com/nba/eye-on-basketball/25216834/andre-iguodala-wins-2015-nba-finals-mvp «Andre Iguodala’s defense on LeBron helps him win Finals MVP»]. CBS Sports.</ref>. Ігудала быў прызнаны самым каштоўным гульцом фіналу, прычым упершыню гэты тытул дастаўся гульцу, які ня ўсе матчы фінальнай сэрыі пачынаў у стартавай пяцёрцы<ref name="Strauss"/>. З пачаткам [[НБА 2015—2016 гадоў|сэзону 2015—2016 гадоў]] Ігудала вярнуўся на лаву запасных<ref name="Bishara"/>. [[НБА 2016—2017 гадоў|Сэзон 2016—2017 гадоў]] Ігудала ў чарговы раз праводзіў як шосты гулец. Ратацыя ў клюбе стала яшчэ больш шчыльнай з прыходам [[Кевін Д’юрант|Кевіна Д’юранта]]. Раздражненьне Ігудалы ў сувязі зь недастатковым гульнёвым часам і няўдачамі клюбу сталі прычынамі рэзкай прамовы гульца на адной з пасьляматчавых канфэрэнцыяў. У міжсэзоньні 2017 году «Ўорыярз» павялічылі суму прапанаванага трохгадовага кантракту да 42 мільёнаў, але Ігудалу гэтая сума не задавола. Фінальная сума ўсё ж такі была павялічаная, таму баскетбаліст застаўся ў камандзе. Першы рэгулярны сэзон пасьля падаўжэньня кантракту стаў для Ігудалы няўдалым, бо ў ім гулец паказаў найгоршыя вынікі за ўсю кар’еру ў НБА<ref>Tjarks, Jonathan. [https://web.archive.org/web/20190209124218/https://www.theringer.com/nba/2018/5/14/17351172/andre-iguodala-warriors-playoffs «The Warriors Don’t Just Have the Best Stars, They Have the Best Role Player»]. The Ringer.</ref>. У свой шосты сэзон з «Ўорыярз» Ігудала ў пяты раз запар выйшаў з камандай у фінал чэмпіянату НБА. У паўфінале [[Заходняя канфэрэнцыя (НБА)|Заходняй канфэрэнцыі]] супраць «[[Г’юстан Рокетс]]» яму было даручана апекаваць [[Джэймз Гардэн|Джэймза Гардэна]]. Калі Ігудала быў на пляцоўцы Гардэн набіраў значна менш пунктаў. У фінале канфэрэнцыі Ігудала пасьпяхова апекаваў лідэра «[[Портлэнд Трэйл Блэйзэрз]]» [[Дэм’ен Лілард|Дэм’ена Ліларда]], а таксама прынёс камандзе перамогу ў першай гульні сэрыі, перахапіўшы мяч падчас апошняй атакі супернікаў. У фінальнай сэрыі супраць «[[Таронта Рэптарз]]» гулец набраў вырашальныя пункты ў другой гульні на пляцоўцы супернікаў<ref>Tom Haberstroh. [https://web.archive.org/web/20190619225519/https://www.nbcsports.com/philadelphia/nba-insider-tom-haberstroh/andre-iguodala-no-stats-hall-famer «Andre Iguodala: The No-Stats Hall of Famer»]. NBC Sports</ref>. === Апошнія гады === 7 ліпеня 2019 году Ігудала разам з правам выбару ў першым раўндзе драфту быў выпраўлены ў «[[Мэмфіс Грызьліз]]» у абмен на [[Джуліян Ўошбэрн|Джуліяна Ўошбэрна]]. За новы клюб, аднак, баскетбаліст не згуляў увогуле, а ў лютым 2020 году далучыўся да «[[Маямі Гіт]]» на ўмовах падаўжэньня кантракту<ref>[https://web.archive.org/web/20200206133532/https://www.nba.com/article/2020/02/05/reports-andre-iguodala-trade-heat-grizzlies «Reports: Grizzlies extend-and-trade Andre Iguodala to Heat»]. NBA.</ref>. З новым клюбам Ігудала ў шосты раз за кар’еру дакрочыў да фіналу НБА, але там «Маямі» ў шасьці гульнях саступіў «[[Лос-Анджэлес Лэйкерз]]»<ref name="1yeardeal">[https://web.archive.org/web/20211021153529/https://www.nba.com/news/andre-iguodala-returns-to-warriors-on-1-year-deal «Andre Iguodala returns to Warriors on 1-year deal»]. NBA.</ref>. Пасьля таго як «Маямі» ўлетку 2021 году пастанавілі не працягваць кантракт з Ігудалам, у жніўні было аб’яўлена аб вяртаньні гульца ў склад «Ўорыярз». Клюб падпісаў з вэтэранам гадавы кантракт<ref name="1yeardeal"/>. За сэзон Ігудала выходзіў на пляцоўку больш чым у 30 матчах, у якіх у сярэднім гуляў блізу 20 хвілінаў. У плэй-оф яго выкарыстоўвалі менш, але ўсё ж гулец выходзіў на пляцоўку ў сямі гульнях і ў выніку здабыў з камандай свой чацьверты тытул чэмпіёна НБА<ref>Drew, Kevin. [https://web.archive.org/web/20220617050122/https://www.npr.org/2022/06/17/1105784888/golden-state-defeats-the-boston-celtics-to-win-the-nba-championship «Golden State defeats the Boston Celtics to win the NBA Championship»]. NPR.</ref>. Улетку 2022 году форвард падоўжыў кантракт яшчэ на год, у сваім падкасьце падкрэсьліўшы, што гэта, мажліва, будзе ягоным апошнім сэзонам у НБА<ref>Spears, Justin. [https://web.archive.org/web/20230514153821/https://tucson.com/sports/arizonawildcats/basketball/former-arizona-wildcat-andre-iguodala-retires-from-nba-after-19-seasons/article_20d6a63e-f1d4-11ed-bd10-c77c5c9ec305.html «Former Arizona Wildcat Andre Iguodala expected to retire from NBA after 19 seasons»]. Arizona Daily Star.</ref>. Перад пачаткам [[НБА 2023—2024 гадоў|сэзону 2023—2024 гадоў]], пасьля 19 сэзонаў у НБА, гулец абвесьціў аб завяршэньні гульнёвай кар’еры<ref>Wells, Adam. [https://web.archive.org/web/20231020190158/https://bleacherreport.com/articles/10072985-andre-iguodala-retires-after-19-nba-seasons-won-4-titles-finals-mvp-with-warriors «Andre Iguodala Retires After 19 NBA Seasons; Won 4 Titles, Finals MVP with Warriors»]. Bleacher Report.</ref><ref>Spears, Marc J. [https://web.archive.org/web/20231021020757/https://www.espn.co.uk/nba/story/_/id/38701750/four-nba-champion-andre-iguodala-retires-19-seasons «Four-time NBA champion Andre Iguodala retires after 19 seasons»]. ESPN.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} {{Самыя каштоўныя гульцы фіналаў НБА}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ігудала, Андрэ}} [[Катэгорыя:Баскетбалісты ЗША]] [[Катэгорыя:Баскетбалісты і баскетбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны летніх Алімпійскіх гульняў 2012 году]] kbr3419j9wydu3j4a0ke1rqpjfk7jny 0 213948 2621211 2074967 2025-06-22T21:30:06Z Dymitr 10914 крыніца — https://ru.wikipedia.org/wiki/Пирс,_Пол?oldid=145155290 2621211 wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст}} '''Пол Пірс''' ({{мова-en|Paul Pierce}}; {{Н}} 13 кастрычніка 1977 году, [[Оўклэнд]], [[Каліфорнія]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]) — амэрыканскі прафэсійны [[Баскетбол|баскетбаліст]], які ўжо скончыў кар’еру. Цягам 19 гадоў сваёй гульнёвай кар’еры выступаў пераважна за «[[Бостан Сэлтыкс]]», але таксама бараніў колеры «[[Бруклін Нэтс]]», «[[Вашынгтон Ўізардс]]» і «[[Лос-Анджэлес Кліпэрз]]» з [[Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя|НБА]]. Выступаючы за «Бостан» ён двойчы, у 2008 і 2010 гадах, выходзіў у фінал НБА, стаўшы чэмпіёнам у сэзоне 2007—2008 гадоў. У пераможнай сэрыі быў названы самым каштоўным гульцом фіналу. Дзесяць разоў браў удзел у [[Матч усіх зорак НБА|Матчы ўсіх зорак НБА]], чатыры разы ўлучаўся паводле вынікаў сэзону ў сымбалічную зборную ўсіх зорак. Сябра Залы славы баскетболу з 2021 году<ref>[https://web.archive.org/web/20210516223315/https://www.hoophall.com/news/naismith-memorial-basketball-hall-of-fame-class-of-2021-revealed-today-at-newly-renovated-museum/ «Naismith Memorial Basketball Hall of Fame Class of 2021 Revealed Today at Newly Renovated Museum»]. Hoophall.</ref>. == Кар’ера == Перад [[Драфт НБА 1998 году|драфтам 1998 году]] Пірс трэнаваўся ў табары пяці камандаў, зарэкамендаваўшы сябе як пэрспэктыўны, унівэрсальны форвард з добрымі фізычнымі парамэтрамі і шырокім дыяпазонам здольнасьцяў<ref name="ibiblio">Sush Reddy. [https://www.webcitation.org/653b8VN7V?url=http://www.ibiblio.org/craig/draft/1998_draft/Players/pierce.htm «Scouting Report: Paul Pierce»]. ibiblio.org.</ref>. Гулец быў выбраны пад агульным 10-м нумарам клюбам «[[Бостан Сэлтыкс]]»<ref>[https://www.webcitation.org/653bBO4F5?url=http://sportsillustrated.cnn.com/basketball/nba/1998/draft/ «How sweet it is! Clippers select Olowokandi with No. 1 pick»]. Sports Illustrated.</ref>, не зважаючы на прагнозы быць абраным значна раней<ref name="ibiblio"/>. У сваім дэбютным матчы ў лізе супраць «[[Таронта Рэптарз]]» Пірс набраў 19 пунктаў, зрабіў 9 падбораў, 5 перадач і 4 разы заблякаваў кідкі суперніка. Не зважаючы на тое, што клюб праваліў сэзон, але сам гулец быў абраны ў першую зборную пачаткоўцаў, быў трэцім у галасаваньні на найлепшага навічка сэзону<ref>[https://www.webcitation.org/653bLK6H9?url=http://www.basketball-reference.com/awards/awards_1999.html#roy «1998—99 NBA Awards Voting: ROY»]. Basketball Reference.</ref>. На другі год Пірс узьняў сваю сярэднюю выніковасьць за гульню яшчэ на тры балы (да 19,5) і атрымаў посьпех ва ўдасканаленьні сваіх навычкаў у абароне, стаўшы другім у лізе паводле колькасьці перахопаў за гульню (2,08). [[Файл:Paul Pierce Lipofsky.jpg|значак|зьлева|Пірс выконвае данк у 2000 годзе.]] У новым сэзоне баскетбаліст працягнуў прагрэс, стаўшы адзіным з «Сэлтыкс», кто згуляў ува ўсіх 82 гульнях рэгулярнага сэзону. Ён скончыў сэзон з 12 [[дабл-дабл]]амі на рахунку, набраўшы за сэзон 2071 пункт, стаў першым пасьля [[Лары Бэрд]]а, каму скарыўся рубеж у 2 тысячы набраных пунктаў за сэзон. Склаўшы ў міжсэзоньне новую шматгадовую ўгоду<ref>[https://www.webcitation.org/653bRm5De?url=http://www.best-basketball-tips.com/paul-pierce-biography.html «Multimillion Dollar Contract»]. Best Basketball Tips.</ref>, Пірс ачоліў «Сэлтыкс» на шляху да новых вяршыняў. Дзякуючы 49 перамогам у рэгуляоным сэзоне, Пірс вывеў «Сэлтыкс» у плэй-оф упершыню за 7 гадоў. У першым раўндзе праз высілкі Пірса бостанцы выгулялі «[[Філадэлфія Сэвэнці Сыксэрз|Філадэлфію Сэвэнці Сыксэрз]]», пры гэтым у пятым матчы сэрыі гулец назьбіраў 46 пунктаў. У наступным раўндзе быў выбіты «[[Дэтройт Пістанз]]», але ў фінале канфэрэнцыі «Сэлтыкс» былі спыненыя «[[Бруклін Нэтс|Нью-Джэрзі Нэтс]]». У наступным сэзоне ягоная роля ў камандзе яшчэ больш узрасла — гулец зьбіраў у сярэднім за гульню 25,9 пунктаў. [[НБА 2003—2004 гадоў|Сэзон 2003—2004 гадоў]] адзначыўся для Пірса некалькімі знамянальнымі вынікамі накшталт пераадоленьня мяжы ў 10 тысяч набраных пунктаў і 15 тысяч згуляных хвілінаў, але статыстычна ён ня быў выбітным. «Сэлтыкс» зь цяжкасьцю прабіўся ў плэй-оф, дзе ў першым жа раўндзе саступіў «[[Індыяна Пэйсэрз|Індыяне Пэйсэрз]]» у чатырох матчах. Дасягнуўшы снайпэрскага піку на свой восьмы год у НБА і стаўшы самым эфэктыўным бамбардзірам сярод першых 30-ці. «Сэлтыкс» з вынікам 33-49 паводле вынікаў сэзону не патрапілі ў плэй-оф. Пірс у чацьверты раз у кар’еры пераадолеў паказьнік у 2 тысячы набраных пунктаў за сэзон і ўраўнаўся з Лары Бэрдам паводле гэтага паказьніку. У канцы сэзону ён узгодніў новую дамову, разьлічаную на тры гады і 59 мільёнаў даляраў<ref>Springer, Shira. [https://www.webcitation.org/653bzjZMR?url=http://articles.boston.com/2006-07-15/sports/29241770_1_paul-pierce-kendrick-perkins-delonte-west «Celtics extend Pierce»]. Boston.com</ref>. Атрымаўшы на пачатку сэзону першую сур’ёзную траўму ў кар’еры<ref>[https://www.webcitation.org/653c3gbUK?url=http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=2705279 «Celtics add Pierce to growing injury list»]. ESPN.</ref>, баскетбаліст большую частку сэзону вымушаны быў глядзець матчы з трыбуны. «Сэлтык» тым часам паказаў адзін з найгоршых сэзонаў апошніх гадоў. [[Файл:Paul pierce nets.jpg|значак|зьлева|У складзе «[[Бруклін Нэтс]]».]] Перад пачаткам [[НБА 2007—2008 гадоў|сэзонам 2007—2008 гадоў]] бостанцы значна ўзмацніліся. Не зважаючы на зьніжэньне выніковасьці Пірса, «Сэлтыкс» прабіліся ў фінал, дзе іх чакаў «[[Лос-Анджэлес Лэйкерз]]» з [[Кобі Браянт]]ам у складзе. Фінальная сэрыя пачалася для гульца з траўмы калена ў трэцяй чвэрці першага матчу<ref>[https://www.webcitation.org/653cLkXCR?url=http://sports-kings.com/?p=1195 «Why Paul Pierce’s 2008 Finals injury was NOT faking»]. Sports Kings.</ref><ref>Murphy, Mark. [https://www.webcitation.org/653gycm1o «Injured Paul Pierce keys Game 1 win»]. Boston Herald.</ref>, але баскетбаліст здолеў акрыяць і стаць самым каштоўным гульцом фінальнай сэрыі<ref>[https://www.webcitation.org/653h4zWDv?url=http://sports.espn.go.com/nba/playoffs2008/news/story?id=3449953 «Pierce wins MVP and big three take care of business in Finals»]. ESPN.</ref><ref>Zillgitt, Jeff. [https://www.webcitation.org/653h5io5n?url=http://www.usatoday.com/sports/basketball/nba/celtics/2008-06-18-pierce-mvp_N.htm «Pierce takes home NBA Finals MVP award»]. USA Today.</ref>. Такім чынам, «Бостан» сталі чэмпіёнамі НБА. Вярнуўшы сабе званьне галоўнага бамбардзіра каманды у наступным сэзоне, маючы 20,5 пунктаў за гульню, Пірс зноў вывеў «Сэлтыкс» у плэй-оф з вынікам 62-20. Каманда выбыла ў другім раўндзе. У 2010 годзе «Бостан» зноў дакрочылі да фіналу, дзе яшчэ раз сустрэліся з «Лэйкерз». Тройчы ў першых пяці гульнях Пірс быў лідэрам сваёй каманды паводле набраных пунктах, і «Сэлтыкс» вялі ў ліку 3:2 у сэрыі. Тым ня менш, гэтым разам перамогу сьвяткавалі баскетбалісты з [[Каліфорнія|Каліфорніі]]. Падпісаўшы новы трохгадовы кантракт, Пірс павязаў сябе з «Сэлтыкс» да 2014 году<ref>Chris Forsberg. [https://www.webcitation.org/653hCHbln?url=http://espn.go.com/blog/boston/celtics/post/_/id/4676300/pierces-future «Pierce’s future»]. ESPN.</ref><ref>Payne, Greg. [https://www.webcitation.org/653hCzZjx?url=http://www.celticsblog.com/2010/7/5/1552600/assessing-paul-pierces-new-contract «Assessing Paul Pierce's New Contract»]. Celtics Blog.</ref>. 27 чэрвеня 2013 году бостанскі клюб дасягнуў прынцыповай дамовы з «Бруклін Нэтс» аб абмене Пола Пірса і яшчэ шэрагу спартоўцаў. Баскетбаліст у новым клюбе займеў найгоршую статыстыку ў кар’еры, набіраючы толькі 13,5 пунктаў у сярэднім за гульню. 17 чэрвеня 2014 году гулец склаў 2-гадовую ўгоду з «[[Вашынгтон Ўізардс]]» на 11 мільёнаў даляраў<ref>[https://web.archive.org/web/20150407075446/http://www.nba.com/wizards/wizards-sign-paul-pierce «Wizards Sign Paul Pierce»]. NBA.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150704070642/http://espn.go.com/nba/story/_/id/11208931/paul-pierce-washington-wizards-agree-two-year-deal «Paul Pierce to Wizards on 2-year deal»]. ESPN.</ref>, але ягоная статыстыка працягвала псавацца. 2 ліпеня 2015 году зьяўляючыся свабодным агентам, Пірс склаў трохгадовую дамову з «[[Лос-Анджэлес Кліпэрз]]», дзе затрымаўся на два сэзоны, пасьля чаго скончыў кар’еру гульца<ref>[https://web.archive.org/web/20190605123853/https://www.sports.ru/basketball/1050828376.html «НБА. Пол Пирс официально завершил игровую карьеру»]. Sports.ru.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} {{Самыя каштоўныя гульцы фіналаў НБА}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Пірс, Пол}} [[Катэгорыя:Баскетбалісты ЗША]] 98yv1jh8clx3tpemc3tf6ewqg2tp71a 0 214448 2621238 2074955 2025-06-23T07:49:28Z Dymitr 10914 крыніца — https://ru.wikipedia.org/wiki/Думарс,_Джо?oldid=142366942 2621238 wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст}} '''Джо Думарз III''' ({{мова-en|Joe Dumars III}}; {{Н}} 24 траўня 1963 году, [[Шрыўпарт]], [[Луізыяна]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]) — амэрыканскі былы [[Баскетбол|баскетбаліст]]. Усю сваю прафэсійную гульнёвую кар’еру бараніў колеры «[[Дэтройт Пістанз]]» з [[Нацыянальная баскетбольная асацыяцыя|Нацыянальнай баскетбольнай асацыяцыі]]. Гулец нацыянальнай зборнай ЗША, у складзе якой стаў [[Чэмпіянат сьвету па баскетболе сярод мужчынаў 2014 году|чэмпіёнам сьвету 1994 году]]. Двухразовы чэмпіён НБА. Прэзыдэнт баскетбольных апэрацыяў «Дэтройт Пістанз» з 2000 па 2014 гады. У 2006 годзе быў далучаны да [[Заля славы баскетболу|Залы славы баскетболу]]. == Кар’ера == Гулец быў выбраны пад агульным 18-м нумарам у першым раўндзе драфту НБА 1985 году клюбам «[[Дэтройт Пістанз]]». Баскетбаліст усю сваю спартовую кар’еру гульца правёў у гэтым клюбе. Усяго ў НБА згуляў 14 сэзонаў. У сэзонах [[НБА 1988—1989 гадоў|1988—1989]] і [[НБА 1989—1990 гадоў|1989—1990]] гадоў Думарз быў чэмпіёнам НБА ў складзе каманды, да таго ж паводле вынікаў першага зь іх быў прызнаны самым каштоўным гульцом фіналу НБА. У фінале НБА 1990 году супраць «[[Портлэнд Трэйл Блэйзэрз]]» Думарз зьбіраў у сярэднім 20,6 пунктаў, у тым ліку зарабіў 33 пункты ў вырашальнай трэцяй гульні, якая адбылася ў той жа дзень, калі памёр ягоны бацька. Празь немінучую сьмерць бацькі Думарз загадаў сваёй жонцы Дэбі не паведамляць яму аніякіх навінаў пра стан здароўя бацькі да заканчэньня гульні. Аднак Дэбі расказала пра гэта [[Айзэя Томас (1961)|Айзэю Томасу]], які, у сваю чаргу, расказаў астатнім гульцам каманды. Шэсьць разоў браў удзел у матчы ўсіх зорак НБА (1990—1993, 1995, 1997). Адзін раз улучаўся ў 2-ю зборную ўсіх зорак НБА (1993), а таксама два разы ў 3-ю зборную ўсіх зорак НБА (1990—1991). Чатыры разы абіраўся ў першую зборную ўсіх зорак абароны НБА (1989, 1990 і 1992—1993), а таксама адзін раз у 2-ю зборную ўсіх зорак абароны НБА (1991). У першым жа сэзоне быў улучаны ў зборную навічкоў НБА. У 1994 годзе Думарз стаў ляўрэатам узнагароды імя Джэймза Ўолтэра Кенэдзі, а ў 1996 годзе быў аб’яўлены першым уладальнікам прыза за спартовыя паводзіны НБА. У 1985 годзе прызнаваўся баскетбалістам году сярод студэнтаў. За ім у «Пістанз» замацаваны нумар 4. Усяго за кар’еру ў НБА згуляў {{Лік|1018}} гульняў, у якіх паклаў на свой рахунак {{Лік|16401}} пункт. У 1994 годзе Думарз стаў у складзе нацыянальнай [[мужчынская зборная ЗША па баскетболе|зборнай ЗША]] пераможцам чэмпіянату сьвету ў [[Канада|Канадзе]]<ref>[https://web.archive.org/web/20071126102608/http://www.usabasketball.com/history/mwc_1994.html «USA Basketball: Men’s World Championship Team History -- 1994»]. USA Basketball.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Самыя каштоўныя гульцы фіналаў НБА}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Думарз, Джо}} [[Катэгорыя:Баскетбалісты ЗША]] fhbt1upjvqsjdfvfiyjwr6gr8sk5dbb 0 231290 2621221 2583227 2025-06-23T04:32:06Z 171.225.216.170 /* Поўнафарматныя альбомы */ 2621221 wikitext text/x-wiki {{Музычны гурт|Назва=AUTONOMICON|Гады=[[2004 год у гісторыі музыкі|2004]]—дасюль|Адкуль={{Сьцяг Беларусі}} [[Горадня]], [[Беларусь]]<br />{{Сьцяг Польшчы}} [[Варшава]], [[Польшча]]<br />{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Мюнхен]], [[Нямеччына]]<br />{{Сьцяг Віетнаму}} [[Ханой]], [[Віетнам]]|Выдавец=«[[Pogost Records]]»|Мова=[[расейская мова|расейская]], [[беларуская мова|беларуская]]<br />[[польская мова|польская]], [[ангельская мова|ангельская]]|Удзельнікі=Дэн Трусаў, Яўген Герасімчук, Андрэй Куцко й іншыя|Жанр=[[Баляда]]<br />[[Lo-Fi]]<br />[[Пост-панк]]<br />[[Нойз|Гам]]|Зьвязаныя праекты=«[[Pogost]]», «[[Earworm]]», «[[Лола]]», «[[Aum!]]»}} '''«AUTONOMICON»''' — экспэрымэнтальны гурт з [[Горадня|Горадні]], які пазьней стаў інтэрнацыянальным. Музыкі гурту знаходзяцца таксама ў [[Польшча|Польшчы]], [[Нямеччына|Нямеччыне]] й [[Віетнам]]е. == Творчасьць == === Поўнафарматныя альбомы === * Nocturnes (2006) * Nonsongs (2008) * Dead Europe FM (2009) * Icarus Messerschmitt (2017) * будет не будет (2018) * себякин грядёт (2019) * Slow mob (2021) * Aum! & Autonomicon — Bestiarium (2024) * VA-альбом на вершы Кшыштафа Шатраўскага (2025) === Міні-альбомы === * Shopping music EP (2010) * Kali (2016) * Sunny girl EP (2018) * Aum & Autonomicon «Кто поверит» (2023) === Самотнікі === * why all of you are (2018) * Miensk-neperamiensk (2016) * My Love (2007 Live) (2019) * трупатруп (2019) * прибралась (2020) * евровенки (2020) == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20200809083247/https://tuzinfm.by/performer/311/autonomicon.html Гурт] на «[[:be:Тузін_Гітоў|Tuzin.by]]» * [https://soundcloud.com/autonomicon Гурт] на «Soundcloud» * [https://www.last.fm/music/Autonomicon/+wiki Гурт] на «[[:be:Last.fm|Last.fm]]» * [https://autonomicon1.bandcamp.com/ Гурт] на «Bandcamp» [[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 2004 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія панк-гурты]] [[Катэгорыя:Гурты Горадні]] dp8t1b8e3sq9nqbocfiidr4heii188y 0 239777 2621213 2590483 2025-06-22T22:28:08Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621213 wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Васіль Лукашык |арыгінал_імя = Васіль Лукашык |жанчына = |выява = |памер = |подпіс_пад_выявай = |пасада = |пачатак_тэрміну = |канец_тэрміну = |прэзыдэнт = |прэм’ер-міністар = |папярэднік = |наступнік = |назва_палітычнай_арганізацыі = |партыя = [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада]]<br></br>[[Беларуская Народная Грамада (1941)]] |сужэнец = Яніна Лукашык }} '''Васі́ль Лука́шык''' (1905 — 17 сакавіка 1975) — беларускі палітычны і культурны дзяяч, выдавец. Бурмістар [[Беласток]]у падчас [[Другая Сусьветная Вайна|Другой Сусьветнай Вайны]]. Актыўны дзяяч [[Беларусы ў Швэцыі|беларускай дыяспары ў Швэцыі]]. Стваральнік [[Беларуская Грамада (Швэцыя)|Беларускай Грамады ў Швэцыі]].<ref>[https://web.archive.org/web/20210114154602/http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19612 Кароткая біяграфія Васіля Лукашыка]</ref> == Біяграфія == === Юнацтва === Нарадзіўся ў 1905 годзе (паводле пашпарту — 11 жніўня 1911 году<ref>[http://grav.genealogi.se/Gravsokview.php?g_id=214655 Выява могілкі Васіля Лукашыка{{ref-sv}}]</ref>) на Сакольшчыне каля [[Беласток]]у ў сям’і беларуса і расейкі (дзявочае прозьвішча — Цьвярдынская). Гадаваўся ў Беластоку, скончыў там расейскую гімназію. Пасьля пераехаў у [[Вільня|Вільню]], дзе браў актыўны ўдзел у беларускім руху, вывучаў паліталёгію ў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] і сябраваў з [[Станіслаў Грынкевіч|Станіславам Грынкевічам]]. Быў актыўным сябрам [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]], сябрам [[Таварыства беларускай школы]] і арганізатарам беларускіх культурна-асьветных установаў на Беласточчыне. Выкладаў гісторыю і беларускую граматыку. === Другая Сусьветная вайна === Пасьля пачатку [[Другая Сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] і акупацыі саветамі Беластоку ў пэрыяд 1939—1941 гг. Васіль Лукашык стварае сеціва беларускіх школаў у рэгіёне. Працуе загадчыкам дзіцячага дому ў Беластоку, які з часам перапаўняецца дзецьмі рэпрэсаваных камуністамі беларусаў, палякаў, габрэяў і расейцаў. У 1941 годзе з пачаткам нямецкай акупацыі немцы зачыняюць дзіцячый дом. Быў створнаны [[Беларускі нацыянальны камітэт (Беласток)|Беларускі нацыянальны камітэт]] у месьце [[Беласток]]. Восеньню 1941 г. Васіль Лукашык разам з [[Сяргей Хмара|Сяргеем Хмарам]], [[Іван Гелда|Іванам Гелдам]], [[Васіль Вір|Васілём Вірам]] і [[Юрка Стасевіч|Юркам Стасевічам]] удзельнічае у нелегальнай канфэрэнцыі часткі даваенных актывістаў [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]], якую сазваў іншы сябра [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|БСРГ]] [[Юльян Саковіч]]<ref name="часопісвасільлукашык">[https://czasopis.pl/sjabar-svabodnaj-belarusi/ Сябар свабоднай Беларусі] ў часопісе [[Czasopis|Часопіс]]</ref>. Лукашык разам зь Юльянам Саковічам і Іванам Гелдам прапануе цесна супрацоўнічаць зь немцамі і карыстацца кожнай мажлівасьцю для рэалізацыі нацыянальных патрэбаў, але супраць гэтага выступаюць іншыя ўдзельнікі канфэрэнцыі. У выніку канфэрэнцыі была створана нелегальная [[Беларуская Народная Грамада (1941)|Беларуская Народная Грамада]]. Пасьля перамоваў зь немцамі беларусам удаецца атрымаць дазвол нямецкай акупацыйнай адміністрацыі на стварэньне беларускае грамадзянскае ўправы і Васіль Лукашык стае бурмістрам Беластоку. Па даносе Васіль Лукашык быў арыштаваны [[Гестапа]] і адпраўлены ў канцлягер [[Асьвенцім]]. Васіль Лукашык зьбягае з Асьвенціму і едзе ў [[Варшава|Варшаву]], дзе набывае фальшывыя дакумэнты, аднак падчас чарговай апэрацыі немцаў гэта выкрываецца і яго адпраўляюць на прымусовыя працы ў [[Нарвэгія|Нарвэгію]]. Там у цяжкіх фізычных і псыхічных умовах ён разам з савецкімі палоннымі — заходнімі беларусамі і палякамі — будуе стратэгічную дарогу. У лягеры прымусовай працы Лукашык стварае беларускі гурток і ў 1944 годзе сябры гуртка вырашаюць уцячы зь лягеру. Васіль Лукашык разам зь дзясяткам беларусаў праз горы праходзіць у [[Швэцыя|Швэцыю]], дзе ім удаецца асталявацца на пастаяннае жыхарства. === Эміграцыя і дзейнасьць у Швэцыі === У 1948 г. Васіль Лукашык у якасьці дэлегату беларусаў Швэцыі ўдзельнічае ў [[Першы сусьветны зьезд беларускай паваеннай эміграцыі|Першым сусьветным зьезьдзе беларускай паваеннай эміграцыі]], які праходзіў з 28 лістападу па 2 сьнежня ў [[Парыж]]ы. Выконваючы рашэньне зьезду, Васіль Лукашык разам зь сябрам [[Язэп Федарчук|Язэпам Федарчуком]] стварае беларускую суполку ў Швэцыі — «[[Беларуская Грамада (Швэцыя)|Беларускую Грамаду]]» ({{мова-sv|Vitryssland societet}}). Праца па стварэньні суполкі ішла цяжка: расейская суполка цягнула беларусаў да сябе бо яны былі парафіянамі расейскай праваслаўнай царквы ў [[Стакгольм]]е, а польская суполка — на падставе былога польскага грамадзянства беларусаў, большасьць зь якіх была з Заходняй Беларусі. Але вынік цяжкай працы ня быў марны і Васіль Лукашык разам зь [[Язэп Федарчук|Язэпам Федарчуком]] здолелі атрымаць юрыдычную рэгістрацыю, выдаць статут Грамады па-беларуску і па-швэдзку, а пасьля гэтага на працягу 30 гадоў арганізацыя ладзіць прысьвечаныя [[Дзень Волі|Дню Волі]] штогадовыя вячэры, робіць сталыя сустрэчы і займаецца зьяднаньнем беларускай дыяспары. Беларуская Грамада атрымлівала і распаўсюджвала беларускія часопісы і газэткі, падтрымлівала сувязь з дыяспарай [[Аўстралія|Аўстраліі]] і [[ЗША]]. Васіль Лукашык супрацоўнічаў з газэтай «[[Беларус (1950—2015)|Bielarus-Беларус]]» беларускай дыяспары ў ЗША і яе галоўным рэдактарам [[Станіслаў Язэпавіч Станкевіч|Станіславам Станкевічам]]. Вядома, што Лукашык таксама быў сябрам Камітэту вольнай Беларусі і Фэдэрацыі вольных беларускіх журналістаў. 17 сакавіка 1975 г. Васіль Лукашык раптоўна памірае напярэдадні чарговых угодак [[БНР]]. З нагоды жальбы газэта «Беларускі голас» (№ 232 за 1975) зьмяшчае наступны нэкралёг: <blockquote> {{Па цэнтры|'''''Сьв. † пам.'''''}} {{Па цэнтры|'''''ВАСІЛЬ ЛУКАШЫК'''''}} ''былы дзяяч БСР Грамады і Таварыства Беларускае Школы ў Беластоку. Былы Бурмістар Беластоку. Арганізатар «Беларускай Грамады» ў Скандынавіі. Сябра Камітэту Вольнае Беларусі, памёр раптоўна 17-га сакавіка 1975 году ў Густаўсбэргу ў Швэдыі. Паходзіў з Сакольшчыны. Хай будзе яму лёгкай чужая зямля!''<br /> '''Сябры''' </blockquote><ref>https://web.archive.org/web/20170601052500/http://belarus8.tripod.com/hazeta/svecyja.htm</ref> Пасьля сьмерці Лукашыка «[[Беларуская Грамада (Швэцыя)|Беларуская Грамада]]» ў Швэцыі фактычна перастала існаваць. У 1995 г. у Швэцыі пачала дзейнічаць новая беларуская суполка «Беларусь» ({{мова-sv|Vitryssland}}), якую ачольвала вядомая швэдзкая фотажурналістка [[Марыя Сёдэрбэрг (фатограф)|Марыя Сёдэрбэрг]] — энтузіястка беларускага руху і беларускай культуры. У кастрычніку 2009 году была заснаваная суполка [[Беларусы Швэцыі]], якая па стане на люты 2021 году актыўна дзейнічае дагэтуль. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Czasopis (Беласток). 1995. № 11; * [[Андрэй Катлярчук]]. Швэды у гісторыі й культуры беларусаў. Менск, 2002, 296 с ISBN 985-6599-58-X. == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.svaboda.org/a/24876625.html Гісторыя і сучаснасьць беларускай прысутнасьці ў Швэцыі] * [http://niva.bialystok.pl/issue/2002/13/13_2002.pdf Біяграфія Васіля Лукашыка. Тыднёвік беларусаў у Польшчы] * {{Артыкул|спасылка=http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=34727|выдавецтва=[[БІНіМ]]|выданьне=[[Запісы БІНіМ|Запісы]]|мова=be|загаловак=Лукашык Васіль|месца=[[Нью-Ёрк]] - [[Менск]]|год=2014|старонкі=135-136|нумар=37}} * [https://czasopis.pl/sjabar-svabodnaj-belarusi/ Сябар свабоднай Беларусі] ў часопісе [[Czasopis|Часопіс]] {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лукашык, Васіль}} [[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]] [[Катэгорыя:Беларускія настаўнікі]] [[Катэгорыя:Сябры Таварыства беларускай школы]] [[Катэгорыя:Вязьні Асьвенціму]] [[Катэгорыя:Сябры БСРГ]] [[Катэгорыя:Сябры Беларускай народнай грамады (1941)]] [[Катэгорыя:Беларусы ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Беларусы ў Швэцыі]] [[Катэгорыя:Беларускія бурмістры (1941—1944)]] [[Катэгорыя:Асобы Беластоку]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]] 903lpp7rly35gkm2fzs35cdo130iovb 0 242416 2621215 2619497 2025-06-23T03:18:12Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621215 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Старч |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Старчу |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Starč |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1746 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 01 |Шырата сэкундаў = 10 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 48 |Даўгата сэкундаў = 07 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Старч'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Віць (рака)|Віці]]. Уваходзіла ў склад [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Старч на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|зьлева|Старч (Старчево) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Ці не ўпершыню сяло Старч згаданае ў сувязі з узьвядзеньнем тут царквы Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы ў 1746 годзе<ref name="fn1">НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 42</ref>. Надалей вядома, што ў працягу 1778—1787 гг. у тутэйшай уніяцкай царквы не было свайго сталага настаяцеля, бо прыход яе малалюдны, а таму і бедны — усяго хіба 40 двароў<ref>Лісейчыкаў Д. В. Штодзённае жыццё ўніяцкага парафіяльнага святара беларуска-літоўскіх зямель 1720—1839 гг. — Мінск, 2011. С. 58</ref> (×6 — каля 240 чалавек). Зь іх у самым Старчы альбо ў Старчыцах налічвалася 25, у вёсках [[Маклішча|Макрышча (Маклішча)]] і Муціжар адпаведна 10 і 5 двароў<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41240. А. 104</ref>. У справе аб дваранстве роду Аскеркаў Старч названы ў ліку паселішчаў, якія належалі харунжаму мазырскаму пану Багуславу. У 1782 годзе ён склаў тэстамэнт сваім сынам Леапольду Юзафу, Фларэнціну, Станіславу і Міхалу. Старч дастаўся Міхалу, а пасьля яго сыну Эразму<ref>НГАБ. Ф. 319. Воп. 2. Спр. 2386. А. 71адв.-72</ref>. У 1790 годзе Б. Аскерка пісаў з Барыскавічаў абознаму К. Прозару, абы дазволіў яго старчанскім сялянам супольна карыстацца грунтам у вялікаборскіх угодзьдзях<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 1. S. 35</ref>. === Расейская імпэрыя === У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Старч апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 годзе ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. С. 181—182</ref>. У дакумэнце «Камеральное описание пришедшей от Минской и Волынской губернии к Черниговскому наместничеству части и устроенной в ней Речицкой округи» 1796 году, які складзены паводле расейскай рэвізіі 1795 года, паведамляецца, што «Михайле Оскирке порутчику польскому…» належалі «двор Михалёв, деревня Моклище, село Старч, деревня Мутижер». Царква Раства Багародзіцы пэўны час працягвала заставацца ўніяцкай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 71, 74</ref>. Захаваўся вопіс 1796 году, у якім зазначаны лядашчы стан яе будынку<ref name="fn1"/>. У шляхецкай рэвізіі 1811 году пацьверджана і дададзена: пан Міхал Аскерка і яго сыны Альбін, Вікенці, Ян Антоні, Эразм былі ўладальнікамі двара Міхалёў, паселішчаў Старч, Муціжар, Маклішча, у якіх разам налічвалася 130 душ падданых мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 173</ref>. [[Файл:Старч на карце А. К. Фіцінгофа 1846 г.png|значак|зьлева|Старч (Старчицы) на тапаграфічнай мапе Менскай губэрні 1846 г.]] У парэформавы час Старч належаў да Аўцюцевіцкай воласьці Рэчыцкага павету Менскай губэрні. На 1897 год існавалі фальварак Старч (Муціжар) паноў Аскеркаў з 14 жыхарамі і аднайменная слабада, у якой налічвалася 9 двароў з 72 жыхарамі<ref name="fn2">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}}</ref>. === Найноўшы час === У 1917 годзе жыхары хутароў на месцы былога маёнтку Старч карысталіся 28 з паловай дзесяцінамі зямлі<ref name="fn2"/>. 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Старч, аднак, апынуўся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)</ref> 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Старч увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаная да [[РСФСР]]. З 8 сьнежня 1926 году хутары належалі да Муціжарскага сельсавету Юравіцкага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Мазырскай акругі, з 10 лістапада 1927 году — у Хобненскім сельсавеце тых самых района і акругі. На 1926 год у Старчы — 21 двор, 105 жыхароў. Пасьля скасаваньня акруговага падзелу 26 ліпеня 1930 году, — у Юравіцкім, з 8 ліпеня 1931 году — у Хвойніцкім раёне БССР. У тым жа 1931 годзе адкрыта школа і створаны калгас «Новы Старч». На 1932 год ў калгасе налічвалася 38 сем'яў работнікаў і 146 га зямлі<ref name="fn2"/>. З 20 лютага 1938 году вёска, як і ўвесь раён, апынулася ў [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. [[Файл:Берасьнёўка на мапе РККА Беларусі і Літвы 1935 г.png|значак|зьлева|Старч на мапе РККА Беларусі і Літвы 1935 г.]] Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Старчы было 22 двары з 102 жыхарамі. У чэрвені 1943 году акупанты спалілі паселішча і загубілі 9 вяскоўцаў<ref> Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 36-37, 503</ref>. З 8 студзеня 1954 году Старч — у Гомельскай вобласьці. Згодна зь перапісам 1959 году, вёска з 88 жыхарамі належала да Велікаборскага сельсавету Хвойніцкага раёну Гомельскай вобласьці. У 1970 годзе — 67 жыхароў<ref name="fn2"/>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Велікаборскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Велікаборскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] qsmzljgbs0kw7i90qjhzluj5ahakp1s 0 242437 2621240 2517889 2025-06-23T08:02:05Z Дамінік 64057 2621240 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Амелькаўшчына |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Амелькаўшчыны |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Amieĺkaŭščyna |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1641 годам{{заўвага|Не «з пач.19 ст., як сяленне ў Маладушскай воласці», пра што памылкова, а разам і непісьменна паведаміў чытачам С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1}} С. 430</ref>. Падзелу на воласьці ў дарэформавы пэрыяд не было.}} |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Мількаўшчына |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 02 |Шырата сэкундаў = 16 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 12 |Даўгата сэкундаў = 25 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Аме́лькаўшчына'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Брагінка|Брагінкі]]. Знаходзілася за 20 км на паўночны ўсход ад места і чыгуначнай станцыі [[Хвойнікі|Хвойнікаў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Ровенская Слабада]] — Хвойнікі. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.jpg|значак|зьлева|Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крысьціны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.]] Найранейшая пакуль згадка пра Амелькаўшчыну (sioło Milkowszczyzna) сустрэтая ў тэксьце «darowizny [[Брагін|Brahinia]]» князю [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмію Міхалу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму]] ад пані Крысьціны, дачкі князёў Адама і Аляксандры з Хадкевічаў Вішнявецкіх, Даніловічавай, датаванай 20-м ліпеня 1641 году<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>. На 7 сакавіка 1650 году, г. зн. за часоў «хмяльніччыны», дзяржаўцам Брагіна і часткі воласьці, якая да 1641 г. належала пані Крысьціне Даніловічавай, быў пан Даніэль Сіліч. Мількаўшчына названая сярод тых паселішчаў, у якіх не засталося ні дымоў, ні падданых<ref>Національно-визвольна війна в Україні. 1648-1657. Збірник за документами актових книг / Керівник проекту Музичук О. В.; Упор.: Сухих Л. А., Страшко В. В. Державний комітет архівів України. Центральний державний історичний архів України, м. Київ. – Київ, 2008. С. 534</ref>. Надалей wieś Omelkowszczyzna згаданая ў тарыфе падымнага падатку [[Оўруч|Оўруцкага]] павету [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Карона Каралеўства Польскага|Каралеўства Польскага]] 1734 году. Паселішча належала да часткі Брагінскага маёнтку, якую трымалі ў заставе яшчэ ад серадзкага ваяводы пана Яна Канецпольскага паны Сілічы<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 285</ref>. У 1754 годзе з 7 двароў (×6 — прыкладна 42 жыхары) хутара Амелькаўшчына (futor Omilkowszczyzna) Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 1 злоты, паўтары грошы, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 4 злотых, 6 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref>. У тым жа годзе маёнтак (у т. л. Амелькаўшчына) быў куплены ў княгіні Эльжбэты [[Вішнявецкія|Вішнявецкай]] Міхалавай [[Замойскія|Замойскай]] панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. [[Файл:Хрост дачкі жыхароў Амелькаўшчыны 8 чэрвеня 1757 г.png|значак|зьлева|Хрост дачкі жыхароў Амелькаўшчыны 8 чэрвеня 1757 г.]][[Файл:Амелькаўшчына ў прыходзе царквы Сялецкага манастыра базыльянаў. Запіс 1763 г.jpg|значак|Амелькаўшчына ў прыходзе царквы Сялецкага манастыра базыльянаў. Запіс 1763 г.]][[Файл:Амелькаўшчына, Удалёўка і Конанаўшчына ў эксплікацыі да мапы 1783 г.jpg|значак|зьлева|Амелькаўшчына, Конанаўшчына, Удалёўка ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.]][[Файл:Хрост сына жыхароў Амелькаўшчыны. 1764 г.png|значак|Хрост сына жыхароў Амелькаўшчыны. 1764 г.]]Ад гэтага часу ці не ўпершыню ў крыніцах названыя імёны і прозьвішчы жыхароў Амелькаўшчыны. 8 чэрвеня 1757, 7 студзеня 1763, 3 красавіка 1764 году Амелькаўшчына згаданая ў мэтрычных кнігах царквы Сялецкага базыльянскага манастыра, калі ахрышчаныя былі Алена, дачка Андрэя і Праксэды Макаранкавых, Юліяна, дачка Леона і Матроны ''Майвінкоў'' (Малянкоў), Якаў, сын Пятра і Юліяны Макаранкаў, а кумамі выступілі адпаведна Верамей Шчарбінак з Матронай Анішчанкавай, Аляксей Сак з Мартай Язэпавай і пан Ян Федаровіч з Тацянай Мацьвіенкавай<ref>НГАБ у менску. Ф. 3421. Воп. 1. Спр. 1а. А. 22адв., 38, 41адв.</ref>. Вёска Амелькаўшчына прысутная ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 году. === Расейская імпэрыя === [[Файл:Амелькаўшчына і Рашава слабада на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|Д. Омельковщизна і [[Буда (прадпрыемства)|Омельковской Заводъ]] на схематычным пляне Рэчыцкага павету, складзеным каля 1800 г.]] Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Амелькаўшчына — у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 году ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 году [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. Згодна з расейскай рэвізіяй 1795 году ў вёсцы Амелькаўшчына паноў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, налічвалася 16 двароў, 55 падданых мужчынскага і 48 жаночага полу. У Будзе Амелькаўшчынскай тых жа ўладальнікаў было 15 двароў з 30 жыхарамі-мужчынамі і 34 жанчынамі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 3. Спр. 1. А. 24-25адв., 189-190адв.; Петреченко І. Є. “Камеральное описание… Речицкой округи” 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурноевзаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72</ref>. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.», засьведчана, што 116 жыхароў вёскі Амелькаўшчына абодвух полаў і 8 вайскоўцаў належалі да прыходу Сьвята-Мікалаеўскай царквы ў сяле Маладуша<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 683</ref>. У парэформавы пэрыяд вёска – у складзе Маладушскай воласьці. На 1876 і 1879 гады жыхары Амелькаўшчыны заставаліся прыхаджанамі Мікалаеўскай царквы ў Маладушы<ref>Минские епархиальные ведомости. № 10, 1876. С. 454; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 93</ref>. У сьпісе землеўладальнікаў Менскай губэрні на 1889 год уласьнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угодзьдзяў названы Станіслаў, сын Валерыяна, Кербедзь<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370</ref>, вялікі інжынэр, сапраўдны тайны саветнік. Паводле перапісу 1897 году ў вёсцы Амелькаўшчына было 43 двары, 216 жыхароў, дзейнічаў хлебазапасны магазын. Побач месьціўся аднаймённы фальварак з 2 дварамі і 30 жыхарамі<ref name="fn1"/>. На 1909 год у вёсцы налічваўся 61 двор, 315 жыхароў, у фальварку – 2 двары з 6 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 4</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Амелькаўшчына ў складзе Маладушскай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. У 1926—1991 гадах цэнтр Амелькаўшчынскага сельсавета. == Насельніцтва == * 1930 год — 79 дваров, 411 жыхароў * 1940 год — 139 двароў, 608 жыхароў * 1959 год — 376 жыхароў, на хутары 149 жыхароў * З канца 1980-х гадоў вёска нежылая == Забудова == Плян Амелькаўшчыны складаецца з 2 асноўных паралельных вуліцаў з шыротнай арыентацыяй і некалькіх завулкаў. Забудова двухбаковая, дамы драўляныя, сядзібнага тыпу<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2к}}</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] aev7x990vr2dtc750rt8qsb7pkwzlrh 0 242445 2621216 2619479 2025-06-23T04:00:37Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621216 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Рудзенька |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Рудзенькі |Лацінка = Rudzieńka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1795 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 58 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 07 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Ру́дзенька'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Віць (рака)|Віці]]. Уваходзіла ў склад [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]][[Файл:Куравое, Хвойнае, Рудзенька, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Рудзенька, Куравое, Хвойнае, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]] У крыніцы, заснаванай на матэрыялах расейскай рэвізіі 1795 году, вёска Рудзенка згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя Луізе Прозаравай, спадчыннай іх уладальніцы<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 70 – 71</ref>. Згодна з шляхецкай рэвізіяй, датаванай 2 сьнежня 1811 году, фальварак Рудзенька з 12 рэвізскімі душамі ў аднаймённай вёсцы трымаў у арэндзе ад паноў Прозараў Ян Паеўскі (55 г.); разам зь ім жыў сын Станіслаў (6 г.){{заўвага|Улічаныя толькі асобы мужчынскага полу.}}<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 184</ref>. 20 сакавіка 1812 году арэнда таго фальварка з прылегласьцямі, што належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, дакумэнтальна пацьверджана шляхцічу Яну Паеўскаму за штогадовую выплату 300 рублёў серабром<ref>Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 9, 35</ref>. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» сказана, што 10 жыхароў Рудзенькі абодвух полаў былі прыхаджанамі Пакроўскай царквы ў мястэчку Хвойніках, а 10 мужчын і 7 жанчын зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У парэформавы пэрыяд Рудзенька адміністрацыйна на лежала да Хвойніцкай воласьці. З кліравой ведамасьці Вялікаборскай царквы 1869 году вынікае, што ў вёсцы налічвалася 1 і 1/4 двара{{заўвага|Тут меўся на ўвазе царкоўны двор, які складалі 4 мужчынскія душы. Размова не пра колькасьць сядзібаў у вёсцы.}}, у якіх — 5 мужчын і 10 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 53адв.; так і на 1874 г. Спр. 40931. А. 48адв.</ref>. На пачатак 1870 году ў вёсцы было 10 гаспадароў зь ліку сялян-уласьнікаў, прыпісаных да Вялікаборскага сельскага таварыства, 3-е аднадворцаў, прыпісаных да воласьці<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Рудзенька, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Хвойніцкая воласьць Рэчыцкага павету ўвайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 15 красавіка 1921 году{{Заўвага|У зьвестцы ад 8 сьнежня 1920 г. школа ў Рудзеньцы яшчэ не згаданая.}} ў Рудзенькаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было 24 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Велікаборскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Велікаборскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] l1wbpspf4w834i4j3c2i5v0mnlqmmp0 2621217 2621216 2025-06-23T04:02:30Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621217 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Рудзенька |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Рудзенькі |Лацінка = Rudzieńka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1795 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 58 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 07 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Ру́дзенька'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Віць (рака)|Віці]]. Уваходзіла ў склад [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]][[Файл:Куравое, Хвойнае, Рудзенька, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Рудзенька, Куравое, Хвойнае, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]] У крыніцы, заснаванай на матэрыялах расейскай рэвізіі 1795 году, вёска Рудзенка згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя Луізе Прозаравай, спадчыннай іх уладальніцы<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 70 – 71</ref>. Згодна з шляхецкай рэвізіяй, датаванай 2 сьнежня 1811 году, фальварак Рудзенька з 12 рэвізскімі душамі ў аднаймённай вёсцы трымаў у арэндзе ад паноў Прозараў Ян Паеўскі (55 г.); разам зь ім жыў сын Станіслаў (6 г.){{заўвага|Улічаныя толькі асобы мужчынскага полу.}}<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 184</ref>. 20 сакавіка 1812 году арэнда таго фальварка з прылегласьцямі, што належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, дакумэнтальна пацьверджана шляхцічу Яну Паеўскаму за штогадовую выплату 300 рублёў серабром<ref>Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 9, 35</ref>. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» сказана, што 10 жыхароў Рудзенькі абодвух полаў былі прыхаджанамі Пакроўскай царквы ў мястэчку Хвойніках, а 10 мужчын і 7 жанчын зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У парэформавы пэрыяд Рудзенька адміністрацыйна на лежала да Хвойніцкай воласьці. З кліравой ведамасьці Вялікаборскай царквы 1869 году вынікае, што ў вёсцы налічвалася 1 і 1/4 двара{{заўвага|Меўся на ўвазе царкоўны двор, які складалі 4 мужчынскія душы. Размова не пра колькасьць сядзібаў у вёсцы.}}, у якіх — 5 мужчын і 10 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 53адв.; так і на 1874 г. Спр. 40931. А. 48адв.</ref>. На пачатак 1870 году ў вёсцы было 10 гаспадароў зь ліку сялян-уласьнікаў, прыпісаных да Вялікаборскага сельскага таварыства, 3-е аднадворцаў, прыпісаных да воласьці<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Рудзенька, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Хвойніцкая воласьць Рэчыцкага павету ўвайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 15 красавіка 1921 году{{Заўвага|У зьвестцы ад 8 сьнежня 1920 г. школа ў Рудзеньцы яшчэ не згаданая.}} ў Рудзенькаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было 24 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Велікаборскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Велікаборскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] qtsn4rbcm0spy5bw2hhmnpe2bae7tk6 2621218 2621217 2025-06-23T04:05:00Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621218 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Рудзенька |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Рудзенькі |Лацінка = Rudzieńka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1795 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 58 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 07 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Ру́дзенька'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Віць (рака)|Віці]]. Уваходзіла ў склад [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]][[Файл:Куравое, Хвойнае, Рудзенька, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Рудзенька, Куравое, Хвойнае, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]] У крыніцы, заснаванай на матэрыялах расейскай рэвізіі 1795 году, вёска Рудзенка згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя Луізе Прозаравай, спадчыннай іх уладальніцы<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 70 – 71</ref>. Згодна з шляхецкай рэвізіяй, датаванай 2 сьнежня 1811 году, фальварак Рудзенька з 12 рэвізскімі душамі ў аднаймённай вёсцы трымаў у арэндзе ад паноў Прозараў Ян Паеўскі (55 г.); разам зь ім жыў сын Станіслаў (6 г.){{заўвага|Улічаныя толькі асобы мужчынскага полу.}}<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 184</ref>. 20 сакавіка 1812 году арэнда таго фальварка з прылегласьцямі, што належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, дакумэнтальна пацьверджана шляхцічу Яну Паеўскаму за штогадовую выплату 300 рублёў серабром<ref>Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 9, 35</ref>. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» сказана, што 10 жыхароў Рудзенькі абодвух полаў былі прыхаджанамі Пакроўскай царквы ў мястэчку Хвойніках, а 10 мужчын і 7 жанчын зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У парэформавы пэрыяд Рудзенька адміністрацыйна на лежала да Хвойніцкай воласьці. З кліравой ведамасьці Вялікаборскай царквы 1869 году вынікае, што ў вёсцы налічвалася 1 і 1/4 двара{{заўвага|Меўся на ўвазе царкоўны двор, які складалі 4 мужчынскія душы. Размова не пра колькасьць сядзібаў у вёсцы.}}, у якіх — 5 прыхаджанаў мужчын і 10 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 53адв.; так і на 1874 г. Спр. 40931. А. 48адв.</ref>. На пачатак 1870 году ў вёсцы было 10 гаспадароў зь ліку сялян-уласьнікаў, прыпісаных да Вялікаборскага сельскага таварыства, 3-е аднадворцаў, прыпісаных да воласьці<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Рудзенька, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Хвойніцкая воласьць Рэчыцкага павету ўвайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 15 красавіка 1921 году{{Заўвага|У зьвестцы ад 8 сьнежня 1920 г. школа ў Рудзеньцы яшчэ не згаданая.}} ў Рудзенькаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было 24 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Велікаборскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Велікаборскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] takew4ztnsk7jqpuz2988diw3g5f20o 2621223 2621218 2025-06-23T04:40:14Z Дамінік 64057 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ 2621223 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Рудзенька |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Рудзенькі |Лацінка = Rudzieńka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1795 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 58 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 54 |Даўгата сэкундаў = 07 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьверху |Водступ подпісу на мапе = 2.3 |Commons = |Сайт = }} '''Ру́дзенька'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — былая [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], каля ракі [[Віць (рака)|Віці]]. Уваходзіла ў склад [[Велікаборскі сельсавет|Велікаборскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]][[Файл:Куравое, Хвойнае, Рудзенька, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Рудзенька, Куравое, Хвойнае, Небытаў на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]] У крыніцы, заснаванай на матэрыялах расейскай рэвізіі 1795 году, вёска Рудзенка згаданая сярод уладаньняў пана ''Людвіка''{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага Караля.}} Прозара, якія былі перайшлі «в казну», але потым «по высочайшему повелению» вернутыя Луізе Прозаравай, спадчыннай іх уладальніцы<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 70 – 71</ref>. Згодна з шляхецкай рэвізіяй, датаванай 2 сьнежня 1811 году, фальварак Рудзенька з 12 рэвізскімі душамі ў аднаймённай вёсцы трымаў у арэндзе ад паноў Прозараў Ян Паеўскі (55 г.); разам зь ім жыў сын Станіслаў (6 г.){{заўвага|Улічаныя толькі асобы мужчынскага полу.}}<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 184</ref>. 20 сакавіка 1812 году арэнда таго фальварка з прылегласьцямі, што належаў пані Людвіцы з князёў Шуйскіх, жонцы абознага Караля, Прозаравай, дакумэнтальна пацьверджана шляхцічу Яну Паеўскаму за штогадовую выплату 300 рублёў серабром<ref>Аrchiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich. Sygn. 14. S. 9, 35</ref>. Згодна з інвэнтаром 1844 году Хвойніцкага маёнтку Уладыслава Прозара, Рудзенька з 3 дварамі і 19 жыхарамі належала да фальварку Гудаў<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475</ref>. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» сказана, што 10 жыхароў Рудзенькі абодвух полаў былі прыхаджанамі Пакроўскай царквы ў мястэчку Хвойніках, а 10 мужчын і 7 жанчын зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У парэформавы пэрыяд Рудзенька адміністрацыйна на лежала да Хвойніцкай воласьці. З кліравой ведамасьці Вялікаборскай Раства Багародзіцкай царквы 1869 году вынікае, што ў вёсцы налічвалася 1 і 1/4 двара{{заўвага|Меўся на ўвазе царкоўны двор, які складалі 4 мужчынскія душы. Размова не пра колькасьць сядзібаў у вёсцы.}}, у якіх — 5 прыхаджанаў мужчын і 10 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 53адв.; так і на 1874 г. Спр. 40931. А. 48адв.</ref>. На пачатак 1870 году ў вёсцы было 10 гаспадароў зь ліку сялян-уласьнікаў, прыпісаных да Вялікаборскага сельскага таварыства, 3-е аднадворцаў, прыпісаных да воласьці<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 69</ref>. У ведамасьці Вялікаборскай царквы запісана, што ў Рудзеньцы ў 2 і 3/4 двара жыло 11 мужчын і 10 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 53адв.; так і на 1874 г. Спр. 41060. А. 52адв.</ref>. Паводле перапісу 1897 году ў вёсцы налічвалася 7 двароў з 55 жыхарамі<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 457</ref>. На 1909 год у Рудзеньцы было 10 двароў, 70 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 173</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Рудзенька, аднак, у складзе Хвойніцкай воласьці апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою: український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г. згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Хвойніцкая воласьць Рэчыцкага павету ўвайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 15 красавіка 1921 году{{Заўвага|У зьвестцы ад 8 сьнежня 1920 г. школа ў Рудзеньцы яшчэ не згаданая.}} ў Рудзенькаўскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было 24 вучні<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Велікаборскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Велікаборскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 8zp7xawwhbxaapk2xcjvkthsphx7pp8 0 248725 2621185 2601263 2025-06-22T16:25:10Z Dymitr 10914 крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Club_Libertad?oldid=1293465523 2621185 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Лібэртад |Лягатып = Club Libertad.png |ПоўнаяНазва = Club Libertad |Заснаваны = |Горад = [[Асунсьён]], [[Парагвай]] |Стадыён = [[Стадыён імя доктара Нікаляса Леаса|імя доктара Нікаляса Леаса]] |Умяшчальнасьць = 10100 |Прэзыдэнт = |Чэмпіянат = [[Прымэра дывізіён чэмпіянату Парагваю па футболе|Прымэра дывізіён]] |Сэзон = [[Чэмпіянат Парагваю па футболе 2024 году|2024]] |Месца = 2 месца |Прыналежнасьць = Парагвайскія }} «'''Лібэрта́д'''» ({{мова-es|Libertad}}) — [[парагвай]]скі футбольны клюб з гораду [[Асунсьён]]. Быў зафундаваны 30 ліпеня 1905 году<ref>[https://int.soccerway.com/teams/paraguay/club-libertad/ «Club Libertad: Summary»]. Soccerway.</ref>. Ёсьць аднім з самых пасьпяховых клюбаў краіны, аднак, «[[Алімпія Асунсьён|Алімпія]]» і «[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]» лічацца больш пасьпяховымі. == Гісторыя == Клюб быў заснаваны 30 ліпеня 1905 году групай маладых людзей і студэнтаў. Першым прэзыдэнтам «Лібэртаду» стаў Хуан Мануэль Соса, які і абраў назву клюбу<ref>[https://web.archive.org/web/20180730021800/http://www.abc.com.py/deportes/futbol/los-113-anos-del-club-libertad-1726026.html «Los 113 años del club Libertad»]. Abc.py</ref>. З моманту перамогі ў сваім першым чэмпіянаце ў 1910 годзе «Лібэртад» заўсёды быў у цені двух буйных клюбаў Парагваю, як то «[[Алімпія Асунсьён|Алімпіі]]» і «[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]», якія разам выйгралі большасьць нацыянальных чэмпіянатаў Парагваю. Не зважаючы на гэта, «Лібэртад» таксама ўважаецца адным з моцных клюбаў краіны. [[Файл:Libertad Campeón 1945.jpg|значак|зьлева|«Лібэртад» у 1945 годзе.]] У 1952 годзе «Лібэртад» узяў удзел у Кубку Рыю-дэ-Жанэйру, дзе згуляў тры матчы. У першым матчы супраць венскай «[[Аўстрыя Вена|Аўстрыі]]» супернік перамог зь лікам 4:2. У наступным матчы супраць «[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянсу]]» бразыльцы перамаглі зь лікам 6:1. У сваёй апошняй гульні супраць нямецкага клюбу «[[Заарбрукен (футбольны клюб)|Заарбрукен]]» парагвайскі клюб здабыў адзіную перамогу зь лікам 4:1. Упершыню клюб браў удзел у роызыгрышы [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]] у 1968 годзе, дзе заняў апошняе месца з адной перамогай, адной нічыёй і 4 паразамі ў групе, у якой таксама былі «[[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]]», «[[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]]» і «[[Гуарані Асунсьён|Гуарані]]». У Кубку Лібэртадорэс 1977 году «Лібэртад» дакрочыў да паўфіналу. Яны пачалі сваю кампанію зь першага месца ў групе. Гэта дало ім мажлівасьць адразу кваліфікавацца ў паўфінал, дзе ім трэба было згуляць два матчы супраць «[[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]]» і «[[Дэпартыва Калі|Дэпартыва]]» з [[Калі]]. Пераможца групы, якім стаў «Бока Хуніёрс», выйшаў у фінал, а «Лібэртад» быў апошнім у паўфінальнай групе з адной перамогай, адной нічыёй і двума паразамі. У 1998 годзе клюб упершыню ў сваёй гісторыі вылецеў з найвышэйшага дывізіёну. У турніры Апэртуры клюб спыніўся на апошнім радку, а Кляўсура скончылася для каманды перадапошнім месцам. Клюб два гады спаборнічаў у другім дывізіёне, перш чым вярнуцца ў эліту ў 2001 годзе<ref>[https://web.archive.org/web/20181005001704/http://www.abc.com.py/deportes/futbol/cuando-bajaron-dos-grandes-en-simultaneo-1746822.html «Cuando bajaron dos grandes en simultáneo»]. Abc.py</ref>. Па вяртаньні «Лібэртад» дасягнуў вялікага посьпеху, пра што сьведчаць перамогі ў чэмпіянаце ў 2002 і 2003 гадах. У 2006 годзе парагвайцы другі раз у гісторыі прабіліся ў паўфінал Кубка Лібэртадорэс, заняўшы першы радок у групе і выгуляўшы моцных «Карынтыянс» і «[[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]]», а потым каманда выбыла з турніру, саступіўшы «[[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёналу]]». == Дасягненьні == * '''[[Чэмпіянат Парагваю па футболу|Чэмпіён Парагваю]]''': 25 :: 1910, 1917, 1920, 1930, 1943, 1945, 1955, 1976, 2002, 2003, :: 2006, 2007, 2008(а), 2008(к), 2010(к), 2012(к), 2014(а), 2014(к), 2016(а), 2017(а), :: 2021(а), 2022(а), 2023(а), 2023(к), 2024(а) * '''Уладальнік [[Кубак Парагваю па футболу|Кубка Парагваю]]''': 3 :: 2019, 2023, 2024 * '''Уладальнік [[Супэркубак Парагваю па футболу|Супэркубка Парагваю]]''': 2 :: 2023, 2024 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.clublibertad.com.py/ Афіцыйны сайт клюбу] [[Катэгорыя:Асунсьён]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1905 годзе]] 2ywwf2h8t9t9s3bhk7qv8iwz6nqesf8 0 262282 2621241 2601426 2025-06-23T08:23:50Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621241 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Карпілаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Карпілаўкі |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Karpilaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1641 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 48 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 52 |Шырата сэкундаў = 52 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 06 |Даўгата сэкундаў = 23 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Карпі́лаўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць|}}</ref> — былая вёска ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Уваходзіла ў склад [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.jpg|значак|зьлева|Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані К. Даніловічавай.]]Ці найраней паселішча згаданае 20 ліпеня 1641 года{{заўвага|Не ў XIX ст., як меркаваў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444</ref>}}, калі пані Крысьціна з князёў Вішнявецкіх, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмію Вішнявецкаму]] сваю палову замку і места [[Брагін]] зь сёламі, у ліку якіх была Карпілаўка (sioło Korpiłowka)<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>. На 7 сакавіка 1650 года, г. зн. за часоў «хмяльніччыны», калі дзяржаўцам Брагіна і той часткі воласьці, што да 1641 г. належала пані К. Даніловічавай, названы пан Даніэль Сіліч, у Карпілаўцы, [[Конанаўшчына|Конанаўшчыне]], [[Амелькаўшчына|Мількаўшчыне]], Углах і Каманове не засталося ні дымоў, ні падданых<ref>Національно-визвольна війна в Україні. 1648-1657. Збірник за документами актових книг / Керівник проекту Музичук О. В.; Упор.: Сухих Л. А., Страшко В. В. Державний комітет архівів України. Центральний державний історичний архів України, м. Київ. – Київ, 2008. С. 534</ref>. [[Файл:Вёска Веляцін і хутар Карпілаўка. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.jpg|значак|зьлева|Хутар Карпілаўка і вёска [[Веляцін]]. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.]] Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1754 года, з 3 двароў (×6 — прыкладна 18 жыхароў) хутара Карпілаўка Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 1 злоты, 24 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref>. У тым жа годзе маёнтак (у т. л. Карпілаўка) быў куплены ў княгіні Эльжбэты [[Вішнявецкія|Вішнявецкай]] Міхалавай [[Замойскія|Замойскай]] панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. Хутар Карпілаўка згаданы ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 года. === Расейская імпэрыя === [[Файл:Карпілаўка на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|зьлева|Карпілаўка на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]] Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) паселішча – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізіі 1795 году, сказана, што хутар Карпілаўка быў у заставе ад Людвіка Прозара{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага [[Караль Прозар|Караля]].}} ў пана судзьдзі оўруцкага Міхала Паўшы, хоць уласьнікамі яго зьяўляліся графы Ракіцкія<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72</ref>{{заўвага|Гэткая падвойная застава, надта пашыраная была ў Рэчы Паспалітай і ў дарэформавай Расейскай імпэрыі.}}. [[Файл:Веляцін і Карпілаўка на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г. з наступнымі ўдакладненьнямі.jpg|значак|Веляцін і Карпілаўка на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г. з наступнымі ўдакладненьнямі.]] Згодна з «Фармулярнай ведамасьцю» сяла Мікулічаў Богаяўленскай царквы 1822 года, вёска Карпілаўка з 16 душамі мужчынскага і 19 душамі жаночага полу належала пану Міхалу Ракіцкаму<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40552. А. 66</ref>. У кліравой ведамасьці за 1847 год запісана, што за 4 вярсты ад Мікуліцкай царквы ў 5 і 1/4 двара{{Заўвага|Так запісана ў крыніцы. Меліся на ўвазе не вясковыя сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы.}} Карпілаўкі жылі 21 мужчына і 18 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41952. А. 125адв.</ref>. На 1850 год тут было 4 двары, 46 жыхароў<ref name="fn1"/>. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 41 жыхар вёскі Карпілаўка зьяўляўся прыхаджанінам Мікуліцкай Багаяўленскай царквы<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 681</ref>. У парэформавы пэрыяд вёска – у складзе Мікуліцкай воласьці. У пачатку 1870 года тут — 20 мужчын-гаспадароў зь ліку сялян уласьнікаў, прыпісаных да Пудакоўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 71</ref>. Згодна са зьвесткамі на 1876 і 1879 гады, жыхары Карпілаўкі заставаліся ў прыходзе Мікуліцкай царквы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. Згодна зь перапісам 1897 года, у Карпілаўцы налічвалася 15 двароў з 96 жыхарамі, працаваў вятрак<ref name="fn1"/>. У ведамасьці Мікуліцкай царквы за 1903 год у Карпілаўцы засьведчаная наяўнасьць 12 двароў, у якіх жылі 48 асобаў мужчынскага і 41 асоба жаночага полу верных<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 202адв.</ref>. На 1909 год у вёсцы было 12 двароў і 97 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 82</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Карпілаўка ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. [[Файл:Карпілаўка, Веляцін, Лісьцьвін, Мікулічы на мапе 1924-26 гг.jpg|значак|зьлева|Карпілаўка, Веляцін, Лісьцьвін, Мікулічы на мапе 1924-26 гг.]] Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 да 30 снежня 1927 года Карпілаўка — у складзе Веляцінскага сельсавету Хвойніцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 году [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], ад 30 сьнежня 1927 году — у Паселіцкім сельсавеце. На 1930 год у вёсцы было 18 двароў з 122 жыхарамі. У 1931 годзе жыхары ўступілі ў калгас «Бальшавік» з цэнтрам у вёсцы Веляцін. З 1938 году – у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Карпілаўцы налічвалася 32 двары і 154 жыхары. У чэрвені 1943 года акупанты цалкам спалілі паселішча і загубілі 1 чалавека<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500</ref>. На франтах загінулі 11 вяскоўцаў. З 1954 года Карпілаўка — у складзе Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 140 жыхароў<ref name="fn1"/>. 20 траўня 2010 года вёска Карпілаўка была ліквідаваная, а яе тэрыторыя далучаная да вёскі Веляцін<ref>[https://web.archive.org/web/20180629101423/http://www.pravo.by/pdf/2010-166/2010_166_9_33211.pdf «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Поселичского сельсовета». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 20 мая 2010 г. № 10]{{Ref-ru}}</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Паселіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 6o188psqri8jrbmbywyndu12m1lzdqs 2621242 2621241 2025-06-23T08:32:21Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621242 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Карпілаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Карпілаўкі |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Karpilaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1641 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 48 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 52 |Шырата сэкундаў = 52 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 06 |Даўгата сэкундаў = 23 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Карпі́лаўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць|}}</ref> — былая вёска ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Уваходзіла ў склад [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.jpg|значак|зьлева|Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані К. Даніловічавай.]]Ці найраней паселішча згаданае 20 ліпеня 1641 года{{заўвага|Не ў XIX ст., як меркаваў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444</ref>}}, калі пані Крысьціна з князёў Вішнявецкіх, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмію Вішнявецкаму]] сваю палову замку і места [[Брагін]] зь сёламі, у ліку якіх была Карпілаўка (sioło Korpiłowka)<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>. На 7 сакавіка 1650 года, г. зн. за часоў «хмяльніччыны», калі дзяржаўцам Брагіна і той часткі воласьці, што да 1641 г. належала пані К. Даніловічавай, названы пан Даніэль Сіліч, у Карпілаўцы, [[Конанаўшчына|Конанаўшчыне]], [[Амелькаўшчына|Мількаўшчыне]], Углах і Каманове не засталося ні дымоў, ні падданых<ref>Національно-визвольна війна в Україні. 1648-1657. Збірник за документами актових книг / Керівник проекту Музичук О. В.; Упор.: Сухих Л. А., Страшко В. В. Державний комітет архівів України. Центральний державний історичний архів України, м. Київ. – Київ, 2008. С. 534</ref>. [[Файл:Вёска Веляцін і хутар Карпілаўка. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.jpg|значак|зьлева|Хутар Карпілаўка і вёска [[Веляцін]]. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.]] Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1754 года, з 3 двароў (×6 — прыкладна 18 жыхароў) хутара Карпілаўка Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 1 злоты, 24 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref>. У тым жа годзе маёнтак (у т. л. Карпілаўка) быў куплены ў княгіні Эльжбэты [[Вішнявецкія|Вішнявецкай]] Міхалавай [[Замойскія|Замойскай]] панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. Хутар Карпілаўка згаданы ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 года. === Расейская імпэрыя === [[Файл:Карпілаўка на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|зьлева|Карпілаўка на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]] Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) паселішча – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізіі 1795 году, сказана, што хутар Карпілаўка быў у заставе ад Людвіка Прозара{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага [[Караль Прозар|Караля]].}} ў пана судзьдзі оўруцкага Міхала Паўшы, хоць уласьнікамі яго зьяўляліся графы Ракіцкія<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72</ref>{{заўвага|Гэткая падвойная застава, надта пашыраная была ў Рэчы Паспалітай і ў дарэформавай Расейскай імпэрыі.}}. [[Файл:Веляцін і Карпілаўка на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г. з наступнымі ўдакладненьнямі.jpg|значак|Веляцін і Карпілаўка на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г. з наступнымі ўдакладненьнямі.]] Згодна з «Фармулярнай ведамасьцю» сяла Мікулічаў Богаяўленскай царквы 1822 года, вёска Карпілаўка з 16 душамі мужчынскага і 19 душамі жаночага полу належала пану Міхалу Ракіцкаму<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40552. А. 66</ref>. У кліравой ведамасьці за 1847 год запісана, што за 4 вярсты ад Мікуліцкай царквы ў 5 і 1/4 двара{{Заўвага|Так запісана ў крыніцы. Меліся на ўвазе не вясковыя сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы.}} Карпілаўкі жылі 21 мужчына і 18 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41952. А. 125адв.</ref>. На 1850 год тут было 4 двары, 46 жыхароў<ref name="fn1"/>. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 41 жыхар вёскі Карпілаўка зьяўляўся прыхаджанінам Мікуліцкай Багаяўленскай царквы<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 681</ref>. У парэформавы пэрыяд вёска – у складзе Мікуліцкай воласьці. Паводле кліравой ведамасьці за 1869 год у 7 і 1/2 двара Карпілаўкі было 30 мужчын і 23 жанчыны<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 147адв.</ref>. У пачатку 1870 года тут — 20 мужчын-гаспадароў зь ліку сялян уласьнікаў, прыпісаных да Пудакоўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 71</ref>. Згодна са зьвесткамі на 1876 і 1879 гады, жыхары Карпілаўкі заставаліся ў прыходзе Мікуліцкай царквы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. Згодна зь перапісам 1897 года, у Карпілаўцы налічвалася 15 двароў з 96 жыхарамі, працаваў вятрак<ref name="fn1"/>. У ведамасьці Мікуліцкай царквы за 1903 год у Карпілаўцы засьведчаная наяўнасьць 12 двароў, у якіх жылі 48 асобаў мужчынскага і 41 асоба жаночага полу верных<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 202адв.</ref>. На 1909 год у вёсцы было 12 двароў і 97 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 82</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Карпілаўка ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. [[Файл:Карпілаўка, Веляцін, Лісьцьвін, Мікулічы на мапе 1924-26 гг.jpg|значак|зьлева|Карпілаўка, Веляцін, Лісьцьвін, Мікулічы на мапе 1924-26 гг.]] Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 да 30 снежня 1927 года Карпілаўка — у складзе Веляцінскага сельсавету Хвойніцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 году [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], ад 30 сьнежня 1927 году — у Паселіцкім сельсавеце. На 1930 год у вёсцы было 18 двароў з 122 жыхарамі. У 1931 годзе жыхары ўступілі ў калгас «Бальшавік» з цэнтрам у вёсцы Веляцін. З 1938 году – у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Карпілаўцы налічвалася 32 двары і 154 жыхары. У чэрвені 1943 года акупанты цалкам спалілі паселішча і загубілі 1 чалавека<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500</ref>. На франтах загінулі 11 вяскоўцаў. З 1954 года Карпілаўка — у складзе Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 140 жыхароў<ref name="fn1"/>. 20 траўня 2010 года вёска Карпілаўка была ліквідаваная, а яе тэрыторыя далучаная да вёскі Веляцін<ref>[https://web.archive.org/web/20180629101423/http://www.pravo.by/pdf/2010-166/2010_166_9_33211.pdf «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Поселичского сельсовета». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 20 мая 2010 г. № 10]{{Ref-ru}}</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Паселіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] kru506opk1mzpgipj9353nydki47k5t 2621243 2621242 2025-06-23T08:47:00Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621243 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Карпілаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Карпілаўкі |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Karpilaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = перад 1641 годам |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 48 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 52 |Шырата сэкундаў = 52 |Даўгата градусаў = 30 |Даўгата хвілінаў = 06 |Даўгата сэкундаў = 23 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Карпі́лаўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць|}}</ref> — былая вёска ў [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкім раёне]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Уваходзіла ў склад [[Паселіцкі сельсавет|Паселіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == === Карона Каралеўства Польскага === [[Файл:Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны з князёў Вішнявецкіх Даніловічавай 1641 г.jpg|значак|зьлева|Урывак з тэксту «darowizny Brahinia» пані К. Даніловічавай.]]Ці найраней паселішча згаданае 20 ліпеня 1641 года{{заўвага|Не ў XIX ст., як меркаваў С. В. Марцэлеў<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444</ref>}}, калі пані Крысьціна з князёў Вішнявецкіх, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю [[Ярэмі Вішнявецкі|Ярэмію Вішнявецкаму]] сваю палову замку і места [[Брагін]] зь сёламі, у ліку якіх была Карпілаўка (sioło Korpiłowka)<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>. На 7 сакавіка 1650 года, г. зн. за часоў «хмяльніччыны», калі дзяржаўцам Брагіна і той часткі воласьці, што да 1641 г. належала пані К. Даніловічавай, названы пан Даніэль Сіліч, у Карпілаўцы, [[Конанаўшчына|Конанаўшчыне]], [[Амелькаўшчына|Мількаўшчыне]], Углах і Каманове не засталося ні дымоў, ні падданых<ref>Національно-визвольна війна в Україні. 1648-1657. Збірник за документами актових книг / Керівник проекту Музичук О. В.; Упор.: Сухих Л. А., Страшко В. В. Державний комітет архівів України. Центральний державний історичний архів України, м. Київ. – Київ, 2008. С. 534</ref>. [[Файл:Вёска Веляцін і хутар Карпілаўка. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.jpg|значак|зьлева|Хутар Карпілаўка і вёска [[Веляцін]]. Фрагмэнт эксплікацыі да мапы Брагінскага графства 1783 г.]] Паводле тарыфу падымнага падатку Кіеўскага ваяводзтва 1754 года, з 3 двароў (×6 — прыкладна 18 жыхароў) хутара Карпілаўка Брагінскага маёнтку «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачваліся 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 1 злоты, 24 грошы<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 191</ref>. У тым жа годзе маёнтак (у т. л. Карпілаўка) быў куплены ў княгіні Эльжбэты [[Вішнявецкія|Вішнявецкай]] Міхалавай [[Замойскія|Замойскай]] панам войскім ашмянскім Францам Антоніем Ракіцкім. Хутар Карпілаўка згаданы ў эксплікацыі да мапы Брагінскага графства, датаванай 27 днём жніўня 1783 года. === Расейская імпэрыя === [[Файл:Карпілаўка на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.jpg|значак|зьлева|Карпілаўка на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]] Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) паселішча – у межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001. C. 181–182</ref>. У крыніцы, заснаванай на зьвестках рэвізіі 1795 году, сказана, што хутар Карпілаўка быў у заставе ад Людвіка Прозара{{Заўвага|Тут, напэўна, дапушчана памылка прачытаньня тэксту рэвізіі, бо ў ёй згаданая Людвіка з князёў Шуйскіх Прозарава, жонка абознага [[Караль Прозар|Караля]].}} ў пана судзьдзі оўруцкага Міхала Паўшы, хоць уласьнікамі яго зьяўляліся графы Ракіцкія<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72</ref>{{заўвага|Гэткая падвойная застава, надта пашыраная была ў Рэчы Паспалітай і ў дарэформавай Расейскай імпэрыі.}}. [[Файл:Веляцін і Карпілаўка на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г. з наступнымі ўдакладненьнямі.jpg|значак|Веляцін і Карпілаўка на мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г. з наступнымі ўдакладненьнямі.]] Згодна з «Фармулярнай ведамасьцю» сяла Мікулічаў Богаяўленскай царквы 1822 года, вёска Карпілаўка з 16 душамі мужчынскага і 19 душамі жаночага полу належала пану Міхалу Ракіцкаму<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40552. А. 66</ref>. У кліравой ведамасьці за 1847 год запісана, што за 4 вярсты ад Мікуліцкай царквы ў 5 і 1/4 двара{{Заўвага|Так запісана ў крыніцы. Меліся на ўвазе не вясковыя сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы.}} Карпілаўкі жылі 21 мужчына і 18 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41952. А. 125адв.</ref>. На 1850 год тут было 4 двары, 46 жыхароў<ref name="fn1"/>. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 41 жыхар вёскі Карпілаўка зьяўляўся прыхаджанінам Мікуліцкай Багаяўленскай царквы<ref>Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 681</ref>. У парэформавы пэрыяд вёска – у складзе Мікуліцкай воласьці. Паводле кліравой ведамасьці за 1869 год у 7 і 1/2 двара Карпілаўкі было 30 мужчын і 23 жанчыны<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 147адв.</ref>. У пачатку 1870 года тут — 20 мужчын-гаспадароў зь ліку сялян уласьнікаў, прыпісаных да Пудакоўскага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 71</ref>. У кліравой за 1875 год паведамляецца пра 7 і З/4 двара, у якіх — 31 мужчына і 23 жанчыны<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40937. А. 160адв.</ref>. Згодна са зьвесткамі на 1876 і 1879 гады, жыхары Карпілаўкі заставаліся ў прыходзе Мікуліцкай царквы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 97</ref>. Згодна зь перапісам 1897 года, у Карпілаўцы налічвалася 15 двароў з 96 жыхарамі, працаваў вятрак<ref name="fn1"/>. У ведамасьці Мікуліцкай царквы за 1903 год у Карпілаўцы засьведчаная наяўнасьць 12 двароў, у якіх жылі 48 асобаў мужчынскага і 41 асоба жаночага полу верных<ref>НГАБ у Менску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 202адв.</ref>. На 1909 год у вёсцы было 12 двароў і 97 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 82</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Карпілаўка ў складзе Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917 – 1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. – Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 г., згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. [[Файл:Карпілаўка, Веляцін, Лісьцьвін, Мікулічы на мапе 1924-26 гг.jpg|значак|зьлева|Карпілаўка, Веляцін, Лісьцьвін, Мікулічы на мапе 1924-26 гг.]] Пасьля другога ўзбуйненьня [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 да 30 снежня 1927 года Карпілаўка — у складзе Веляцінскага сельсавету Хвойніцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 году [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]], ад 30 сьнежня 1927 году — у Паселіцкім сельсавеце. На 1930 год у вёсцы было 18 двароў з 122 жыхарамі. У 1931 годзе жыхары ўступілі ў калгас «Бальшавік» з цэнтрам у вёсцы Веляцін. З 1938 году – у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у Мазыры. Напярэдадні Вялікай Айчыннай вайны ў Карпілаўцы налічвалася 32 двары і 154 жыхары. У чэрвені 1943 года акупанты цалкам спалілі паселішча і загубілі 1 чалавека<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500</ref>. На франтах загінулі 11 вяскоўцаў. З 1954 года Карпілаўка — у складзе Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 140 жыхароў<ref name="fn1"/>. 20 траўня 2010 года вёска Карпілаўка была ліквідаваная, а яе тэрыторыя далучаная да вёскі Веляцін<ref>[https://web.archive.org/web/20180629101423/http://www.pravo.by/pdf/2010-166/2010_166_9_33211.pdf «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Поселичского сельсовета». Решение Хойникского районного Совета депутатов от 20 мая 2010 г. № 10]{{Ref-ru}}</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Паселіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] 895sojx11nknesu8l4tj1dxelyl2u71 0 262588 2621224 2620152 2025-06-23T04:44:58Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621224 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каранёўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Каранёўкі |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Karanioŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = каля 1850 году |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Куранёўка |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 57 |Шырата сэкундаў = 30 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 42 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Каранёўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Алексіцкі сельсавет|Алексіцкага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Расейская імпэрыя === [[Файл:Двор Міхалёў і Кунцаў Рог на мапе Шубэрта-Тучкова сяр.-др. пал. XIX ст.png|значак|зьлева|Двор Міхалёў (госп. д. Михайлов) і Кунцаў Рог (Куранёўка?) на мапе Ф. Ф. Шубэрта, П. А. Тучкова сярэдзіны і другой паловы XIX ст.]] Найранейшая зьвестка пра Куранёўку{{заўвага|У расейскамоўнай рэвізіі менавіта так – Куренёвка. Адразу ўспамінаюцца мележавыя Курані<ref>[https://teksty.seveleu.com/post/%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96/. М. Мятліцкі. Мележаўскія Курані]</ref>.}} вядомая зь сялянскай рэвізіі 1850 году, калі вёска ў складзе маёнтку [[Міхалёў (Гомельская вобласьць)|Міхалёў]] належала панам-братам Альфонсу і Аляксандру, сынам Альбіна, [[Аскеркі|Аскеркам]]<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 702. А. 617адв.-620, 623адв.</ref>. У 1852 — 1861 гадах жыхары Каранёўкі{{заўвага|У царкоўных мэтрыках назва вёскі падавалася ў форме Коренёвка. Альбо і на трасянцы — Караніовка.}} Глушакі, Паўлянкі (Паўленкі), Дразды, Грабянчук, Зянок, Коршакі (Каршакі), Гарасіменка, Тромбач згадваліся ў мэтрычных кнігах Хобненскай Іаана Багаслова царквы<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 431. А. 672адв.-673, 677адв.-678. Спр. 432. А. 1811адв.-1812. Спр. 437. А. 159адв.-1510. Спр. 440. А.924адв.-926, 929адв.-930. Спр. 442. А. 910адв.-911. Спр. 488. А. 754адв.-755</ref>. На вайскова-тапаграфічнай мапе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], створанай у 1846 – 1863 гг., паміж дваром Міхалёў і сялом [[Алексічы (Гомельская вобласьць)|Алексічы]], г. зн. там менавіта, дзе паўстала вёска, зьмешчана нікому невядомае 6-ці дворнае паселішча пад назвай Кунцаў Рог. У парэформавы пэрыяд Каранёўка адміністрацыйна належала да Юравіцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. [[Файл:Запіс 1861 г. пра шлюб каранёўца Захара Каршака зь Меланяй Глушаковай.jpg|значак|зьлева|Адныя з астатніх згадак каранёўцаў у мэтрыцы Хобненскай царквы. 9 чэрвеня і 24 верасьня 1861 г.]] З сакавіка 1861 году каранёўцы ўсё часьцей называныя ў мэтрычных запісах Алексіцкай Сьвята-Мікалаеўскай царквы{{заўвага|Апошняя згадка ў мэтрыцы Хобненскай царквы пазначана 1863 годам, калі скончыў жыцьцё хворы на сухоты 44-гадовы каранёвец Рыгор Аляксандраў Плясун<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 447. А. 929адв.-930</ref>.}}<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 14. Спр. 444. А. 75адв.-76, 82адв.-83. Спр. 446. А. 84адв.-85. Спр. 448. А. 87адв.-88, 91адв.-93</ref>. Згодна з кліравой ведамасьцю гэтай царквы за 1869 год, у Каранёўцы было 5 і 2/4 двара{{заўвага|Так запісана ў крыніцы. Меліся на ўвазе не вясковыя сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы. Але колькасьць двароў адпавядае паказанай для Кунцавага Рогу.}}, а жыхарамі ў іх — 22 мужчыны і 19 жанчын<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40899. А. 11адв.</ref>. На пачатак 1870 году ў вёсцы налічвалася 16 гаспадароў зь сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да [[Маклішча|Маклішчаўскага]] сельскага таварыства. Маклішча і Каранёўка месьціліся на землях маёнтку Міхалёў паноў Александровічаў і нібыта працягвалі належаць да прыходу Хобненскай Іаана-Багаслоўскай царквы<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68об.</ref>. Аднак, згодна са зьвесткамі 1876 і 1879 гадоў, жыхары абедзьвюх вёсак, як і ў 1869 г., заставаліся прыхаджанамі Алексіцкай Мікалаеўскай царквы<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 13</ref>. Яшчэ 12 чэрвеня 1871 году маёнтак Міхалёў з 3590 дзесяцінамі ўгодзьдзяў набыў ад паноў Александровічаў праваслаўны купец Іван Рыгоравіч Баглей<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Брагінскага р-на. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60</ref>{{заўвага|І. Ф. Ганжураў чамусьці зьмясьціў гэтую карысную зьвестку ў брагінскай кнізе «Памяць», хоць яна да тае часткі нашага рэгіёну дачыненьня ня мае.}}. У 1888 годзе добрамі Міхалёў з 3704 дз. валодала купецкая ўдава Марфа Аляксандраўна Баглей{{заўвага|Заставалася ўладальніцай і на 1911 (1913) год, аднак, угодзьдзі складалі ўжо 3771 дз.<ref>Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 109 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]</ref>}}<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 363</ref>, адпаведна, зь ёй каранёўцам і маклішчанцам даводзілася надалей улагоджваць пазямельныя пытаньні. Паводле перапісу 1897 году, вёску складалі 17 двароў з 95 жыхарамі<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 444</ref>. На 1909 год у Куранёўцы{{заўвага|У даведніку — деревня Куреневка.}} было 29 двароў і 102 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 100</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Каранёўка ў складзе Юравіцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны)</ref>. [[Файл:Глінішча і наваколлі на карце 1924 г.jpg|значак|зьлева|Х. Міхалёў і в. Каранёўка на мапе 1924 г.]] 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Юравіцкая воласьць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі была далучаная да [[РСФСР]]. Пасьля [[Узбуйненьне БССР|другога ўзбуйненьня]] [[БССР]], з 8 сьнежня 1926 года Каранёўка — у Маклішчаўскім сельсавеце Юравіцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 года [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. 10 лістапада 1927 года той далучана да Алексіцкага сельсавету. На 1930 год у вёсцы было 36 двароў з 175 жыхарамі. У 1931 годзе арганізаваны калгас<ref name="fn1"/>. З 20 лютага 1938 года — у [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з цэнтрам у [[Мазыр]]ы. Напярэдадні [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў Каранёўцы налічвалася 29 двароў, 112 жыхароў. У жніўні 1942 году акупанты расстралялі 10 вяскоўцаў, у чэрвені 1943 году паселішча было цалкам спаленае. Яшчэ 10 каранёўцаў загінулі і прапалі бязь вестак на франтах<ref>Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна. — Мінск: БЭ, 1993. С. 146, 212; Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 500</ref>. З 8 студзеня 1954 года Каранёўка — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года тут было 116 жыхароў. Вёска — у складзе калгасу «Ленінскі шлях» з цэнтральнай сядзібай у [[Глінішча (Гомельская вобласьць)|Глінішчы]]<ref name="fn1"/>. == Насельніцтва == * 2004 год — 8 гаспадарак, 11 жыхароў<ref name="fn1"/> * 2021 год — 4 гаспадаркі, 5 жыхароў<ref>[https://web.archive.org/web/20211020144646/http://hoiniki.gov.by/ru/alex/ Колькасьць насельніцтва ў вёсках Алексіцкага сельскага савету на 01.01.2021 г.]</ref>. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} {{Алексіцкі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Алексіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIX стагодзьдзі]] fqxx4pk2pssrejx58ga9o2bktqbwt6g 0 277432 2621222 2621124 2025-06-23T04:34:36Z Дамінік 64057 /* Расейская імпэрыя */ 2621222 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Людзьвін |Лацінка = Ludźvin |Статус = былая вёска |Назва ў родным склоне = Людзьвіна |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = каля 1816 году |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Людзьвінопаль |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]] |Раён = [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкі]] |Сельсавет = [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = |Год падліку колькасьці = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 32 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 21 |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Людзьві́н'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> або '''Людзьвінóпаль''' — былая вёска ў [[Беларусь|Беларусі]] . Уваходзіла у склад [[Судкоўскі сельсавет|Судкоўскага сельсавету]] [[Хвойніцкі раён|Хвойніцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. == Гісторыя == === Расейская імпэрыя === Найбольш раньняя згадка пра вёску Людзьвінопаль зьмешчана ў сялянскай рэвізіі 1816 году<ref>НГАБ у Менску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 247. А. 1712адв.-1719</ref>. Красавіком таго ж году датаваны запіс у мэтрычнай кнізе [[Храпкаў|Храпкаўскай]] Мікалаеўскай царквы пра шлюб жыхара Людзьвіна (Людвинова), прыхаджаніна [[Хвойнікі|Хвойніцкай]] Пакроўскай царквы Трафіма Жылянка (Жыляка) з [[Дворышча (Хвойніцкі раён)|дварышчанскай]] дзяўчынай Еўдакіяй<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 516. А. 485</ref>. У мэтрыках Пакроўскай царквы Людзьвін{{Заўвага|У праваслаўных мэтрыках ужывалася менавіта гэтая больш простая назва. Што праўда, ад 1830 г. зноў сустракаецца і форма Людзьвінаў (Людвинов)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 532. А. 1097, 1107, 1107адв.</ref>. А вось «панская» назва Людзьвінопаль — толькі ў мэтрыках касьцёльных, напрыклад, у 1841 і 1845 г.<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 9адв., 12адв., 46адв.</ref>.}} і яго жыхары стала прысутныя, прынамсі, з 1820 году<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 520. А. 512; надалей, 1824 г. Спр. 525. А. 486. 1826 г. Спр.527. А. 871адв., 873адв. 1828 г. Спр. 529. А. 753, 757</ref>. [[File:Невялічкая вёска Раславіца на мапе А. Фіцінгофа 1846 г.jpg|значак|зьлева|Невялічкая вёска Людзьвін на тапаграфічнай мапе Менскай губэрні А. Фіцінгофа 1846 г.]][[File:Стралічаў, Губарэвічы, Навасёлкі, Дворышча, Руднае на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.png|значак|зьлева|Вёска Людзьвінопаль з 20 дварамі на мапе Шубэрта-Тучкова. Другая палова XIX ст.]] Паводле інвэнтару Хвойніцкага маёнтка 1844 году, прыналежнага рэчыцкаму падкамораму Ўладыславу, сыну Караля, Прозару, адным зь сямі яго фальваркаў быў Валоцкі. У складзе апошняга — вёскі [[Валокі (Хвойнікі)|Валокі]], Людзьвінопаль, [[Гарошкаў (Хвойніцкі раён)|Гарошкаў]], мястэчка [[Хвойнікі]]<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475. А. 33адв. etc.</ref>. З кліравой ведамасьці Пакроўскай царквы ў Хвойніках за 1847 год вынікае, што за 5 вёрст ад яе ў 12 і 3/4 двара{{Заўвага|Так запісана ў крыніцы. Меліся на ўвазе не вясковыя сядзібы, а царкоўныя двары, кожны зь якіх мусілі складаць 4 мужчынскія душы.}} вёскі Людзьвін жылі 51 асоба мужчынскага і 47 асобаў жаночага полу прыхаджанаў<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41952. А. 191адв.</ref>. У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 88 жыхароў абодвух полаў зь вёскі Людзьвін былі прыхаджанамі Хвойніцкай Пакроўскай царквы, а 7 мужчын і 15 жанчын зь вёскі{{Заўвага|Не фальварку. Як быццам вядзецца пра асобныя паселішчы з сваімі назвамі. Рознасьць канфэсіяў тут бясспрэчна паўплывала.}} Людзьвінопаль зьяўляліся парафіянамі Астраглядаўскага касьцёлу Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У парэформавы пэрыяд Людзьвінопаль адміністрацыйна належаў да Хвойніцкай воласьці [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]]. У пачатку 1870 году ў вёсцы было 58 сялянаў-уласьнікаў, прыпісаных да Валоцкага сельскага таварыства<ref>Список волостей, обществ и селений Минской губернии на 01. 01. 1870 г. — Минск, 1870. Л. 68адв.</ref>. Згодна зь ведамасьцю Пакроўскай царквы ў Хвойніках на 1875 год, яе прыхаджанамі былі 64 асобы мужчынскага і 68 жаночага полу з 16 двароў вёскі Людзьвін<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 40937. А. 234, 239адв.; гл. таксама: Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458; Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. На 1909 год у Людзьвіне налічвалася 37 двароў з 226 жыхарамі<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 114</ref>. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня [[Берасьцейскі мір|Берасьцейскага міру]] з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), [[Нямецкая імпэрыя|Нямеччына]] перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Людзьвін у складзе Хвойніцкай воласьці, аднак, апынулася ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. З 18 траўня тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]» гэтмана [[Павал Скарападзкі|Паўла Скарападзкага]]<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны)</ref>. 1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да [[РСФСР]]. Паводле запіскі «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», на 8 сьнежня 1920 і на 15 красавіка 1921 году ў Людзьвінскай школе першай ступені (г. зн. пачатковай) было адпаведна 40 і 67 вучняў<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. [[Файл:Храпкаў на карце генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.jpg|значак|зьлева|Людзьвін на мапе генштаба РККА Беларусі і Літвы. 1935 г.]] Пасля другога [[Узбуйненьне БССР|ўзбуйненьня БССР]] з 8 сьнежня 1926 году Людзьвін — у Дварышчанскім сельсавеце Хвойніцкага раёну [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], з 9 чэрвеня 1927 году [[Гомельская акруга|Гомельскай акругі]]. У 1930 годзе ў вёсцы , арганізаваня калгас «Чырвоны шлях», працавала кузьня<ref name="fn1">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|2-2}} С. 448</ref>}}. З 20 лютага 1938 году Людзьвін — у складзе [[Палеская вобласьць|Палескай вобласьці]] з Цэнтрам у Мазыры. У гады Другой сусьветнай вайны 53 жыхары Людзьвіна загінулі і прапалі бязь вестак на франтах, 5 вяскоўцаў акупанты расстралялі, аднаго вывезьлі на прымусовыя работы ў Нямеччыну, дзе ён і памёр<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Хойніцкага р-на. — Мн.: БелЭн, 1993. С. 162, 238 – 239</ref>. З 8 студзеня 1954 году Людзьвін — у Гомельскай вобласьці. Паводле перапісу 1959 года ў вёсцы налічвалася 244 жыхары. У складзе калгасу імя XXI зьезду КПСС (цэнтар — вёска Руднае)<ref name="fn1"/>. На момант аварыі на ЧАЭС у Людзьвіне было 50 двароў, 138 жыхароў. У 1992 годзе вяскоўцы адселеныя ў іншыя мясьціны Беларусі. Паселішча ліквідаванае ў 2013 годзе<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913g0059062 Решение Хойникского районного Совета депутатов от 25 июня 2013 г. № 134 Об упразднении сельских населенных пунктов Хойникского района]</ref>. == Памяць == 4 траўня 2016 году на месцы вёскі быў усталяваны памятны крыж з надпісам на гранітнай пліце<ref>[https://www.hoiniki.by/?p=14476. Памяць пра вёску Людзьвін ]</ref> == Заўвагі == {{заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} {{Судкоўскі сельсавет}} {{Хвойніцкі раён}} [[Катэгорыя:Судкоўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Хвойніцкага раёну]] c5wfndymz5evn0x0vqz0872g6jqr2zs 10 279400 2621232 2616251 2025-06-23T06:56:12Z W 11741 +[[Радзім Гарэцкі]] 2621232 wikitext text/x-wiki {{Шаблён:Актуальныя падзеі/Памерлыя/Даведка}} <!-- Новыя зьверху, сьпіс павінен складацца ня больш як зь пяці чалавек. --> <onlyinclude> {{Актуальныя падзеі/Сьмерць |Радзім Гарэцкі|акадэмік-геоляг|7|12|1928|22|6|2025}} * {{Актуальныя падзеі/Сьмерць | Джуліюс Сунгмэн Чэнь | папуанскі палітык |29|8|1939|30|1|2025}} * {{Актуальныя падзеі/Сьмерць | Марына Каласанці | бразыльская пісьменьніца, перакладніца |26|9|1937|28|1|2025}} * {{Актуальныя падзеі/Сьмерць | Аляксандар Анісімаў | беларускі кінарэжысэр, сцэнарыст |0|4|1963|27|1|2025}} * {{Актуальныя падзеі/Сьмерць | Яніс Пэтэрс | латыскі палітык, пісьменьнік |30|6|1939|27|1|2025}} </onlyinclude> [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Галоўная старонка]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны актуальнасьці|Памерлыя]] owucft6ad1sp074g54lg8v8po05rfr5 0 280274 2621209 2492682 2025-06-22T20:22:52Z Rotondus 11902 дададзеная [[Катэгорыя:Газэты на польскай мове]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] 2621209 wikitext text/x-wiki {{Газэта | назва = Chorągiew Swobody<br />Сьцяг свабоды | выява = Chorągiew Swobody, issue 1.jpg | тып = ґазэта | фармат = | уладальнік = | выдавец = [[Кастусь Каліноўскі]] | рэдактар = | заснаваная = 1863 | палітыка = | мова = [[польская мова|польская]] | штаб-кватэра = | наклад = | ISSN = | сайт = }} '''Chorągiew Swobody''' ({{мова-be|Сьцяг Свабоды}}, {{мова-lt|Laisvės vėliava}}) — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Тайная прэса (1861-1864)|паўстанцкая|pl|Prasa tajna 1861–1864}} [[газэта|ґазэта]] на тэрыторыі [[Літва|Літвы]], якая выдавалася [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] з 1 студзеня 1863 па 6 жніўня 1863 году падчас [[паўстаньне 1863-1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] . Агулам выйшла 3 нумары, першыя два выпускі рэдагаваліся [[Літоўскі правінцыйны камітэт|Літоўскім правінцыйным камітэтам]] на чале з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]], апошні трэці быў выпушчаны ўжо «[[Белыя (паўстаньне 1863—1864 гадоў)|белымі»]] без удзелу Каліноўскага<ref>[https://www.vle.lt/straipsnis/choragiew-swobody/ «Chorągiew Swobody»]</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Кастусь Каліноўскі}} {{Беларускія пэрыядычныя выданьні}} [[Катэгорыя:Беларускія газэты]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1863 годзе]] [[Катэгорыя:Паўстаньне 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Газэты на польскай мове]] 33soq7sn1n4qho3jbvye12q3m7hmndi 0 286197 2621233 2607633 2025-06-23T06:57:48Z W 11741 /* Люты */ +[[Радзім Гарэцкі]] 2621233 wikitext text/x-wiki {{Навігацыя для году|2025}} {{Год у іншых календарох|2025}} {{Загаловак году|2025}} == Падзеі == === Студзень === * [[1 студзеня]]: ** 15 чалавек загінулі і 35 параненыя ў выніку [[Наезд грузавіком у Новым Арлеане (2025)|тэракту]] ў [[Новы Арлеан|Новым Арлеане]]. ** [[Баўгарыя]] і [[Румынія]] далучыліся да [[Шэнгенская зона|Шэнгенскае зоны]]. ** 12 чалавек [[страляніна ў Цэціне|загінулі ад страляніны]] ў [[Цэціне]] ([[Чарнагорыя]]); забойца таксама застрэліўся. * [[6 студзеня]]: [[Інданэзія]] стала афіцыйнай удзельніцай [[БРЫКС]]. * [[7 студзеня]]: ** У выніку [[Землятрус у Тыбеце (2025)|землятрусу магнітудай 7,1 бала]] загінулі 126 чалавек у [[Тыбэцкі аўтаномны раён|Тыбэце]] ([[КНР]]). ** У [[Пінск]]у зафіксаваная найцяплейшая тэмпэратура за ўсю гісторыю назіраньняў — 9 °C. * [[8 студзеня]]: 20 чалавек загінулі ў часе [[Напад у Нджамэне (2025)|нападу]] на [[Ружовы палац|палац прэзыдэнта]] ў сталіцы [[Чад]]у [[Нджамэна|Нджамэне]]. * [[15 студзеня]]: [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвакарэйская]] паліцыя арыштавала [[Прэзыдэнт Паўднёвай Карэі|прэзыдэнта]] [[Юн Сук Ёль|Юн Сук Ёля]] за спробу ўвядзеньня [[Ваенны стан у Паўднёвай Карэі (2024)|ваеннага стану]]. * [[19 студзеня]]: [[Ізраіль]] і [[Хамас]] [[Дамова пра спыненьне вагню між Ізраілем і Хамасам (2025)|дамовіліся пра спыненьне]] [[Вайна ХАМАСу з Ізраілем (з 2023)|вагню]] і абмяняліся вязьнямі. * [[21 студзеня]]: У часе [[Пажар на курорце Карталкая (2025)|пажару ў гатэлі]] на гарналыжным курорце Карталкая ў [[Турэччына|турэцкай]] правінцыі [[Балу (правінцыя)|Балу]] загінулі 78 чалавек. * [[24 студзеня]]: ** Пасьля 1,5-месячнага бязьдзеяньня ўключаны 2-і энэргаблёк [[Беларуская АЭС|Астравецкай АЭС]]. ** [[Байкот розьнічнага гандлю ў Паўднёва-Ўсходняй Эўропе (2025)|Сэрыя байкотаў розьнічных крамаў]] распаўсюджваецца на некалькі краінаў [[Паўднёва-Ўсходняя Эўропа|Паўднёва-Ўсходняй Эўропы]]. * [[26 студзеня]]: Амэрыканка [[Мэдысан Кіз]] ды італьянец [[Янік Сынэр]] сталі пераможцамі [[Адкрыты чэмпіянат Аўстраліі па тэнісе|Адкрытага чэмпіянату Аўстраліі па тэнісе]]. * [[27 студзеня]]: ** [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Кангалескія]] [[Рух 23 сакавіка|паўстанцы]] захапілі сталіцу [[Паўночнае Ківу|Паўночнага Ківу]] — места [[Гома|Гому]]. ** [[Швэцыя]] арыштавала [[Ценевы флёт|карабель]], падазраваны ў пашкоджаньні некалькіх тэлекамунікацыйных кабэляў у [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]]. * [[28 студзеня]]: [[Прэм’ер-міністар Сэрбіі]] [[Мілаш Вучавіч]] падаў у адстаўку ў выніку [[Пратэсты ў Сэрбіі (2024—2025)|пратэстаў]] пасьля [[Абрушэньне даху на чыгуначным вакзале ў Новым Садзе|трагедыі ў Новым Садзе]]. * [[30 студзеня]]: У [[Нікарагуа]] была ўведзеная [[дыярхія]], [[Даніель Артэга]] й [[Расарыё Мурыльё]] сталі [[Прэзыдэнт Нікарагуа|супрэзыдэнтамі]]. === Люты === * [[2 лютага]]: ** [[Мужчынская зборная Даніі па гандболе]] чацьверты раз стала [[Чэмпіянат сьвету па гандболе сярод мужчынаў 2025 году|чэмпіёнам сьвету]]. ** Адбылася [[67-я цырымонія «Грэмі»]]: запісам году прызнаная «[[Not Like Us]]» [[Кендрык Ламар|Кендрыка Ламара]], альбомам году&nbsp;— ''[[Cowboy Carter]]'' [[Біёнсэй]]. * [[4 лютага]]: У выніку [[Страляніна ў Эрэбру|Страляніны ў школе]] ў швэдзкім горадзе [[Эрэбру]] загінулі як мінімум 11 чалавек. * [[8 лютага]]: Былы прэзыдэнт [[Намібія|Намібіі]] [[Сэм Нуёма]] памёр ва ўзросьце 95 гадоў. * [[9 лютага]]: ** [[Патрыятычны зьвяз]] на чале з [[Брыгіта Гаас|Брыгітай Гаас]] [[Усеагульныя выбары ў Ліхтэнштайне (2025)|атрымаў большасьць месцаў]] у [[Ляндтаг Ліхтэнштайну|Ляндтагу Ліхтэнштайну]]. ** Партыя «[[Самавызначэньне (партыя)|Самавызначэньне]]» на чале з [[Альбін Курці|Альбінам Курці]] [[Парлямэнцкія выбары ў Косава (2025)|атрымала большасьць месцаў]] у [[Асамблея Косава|Асамблеі Косава]]. * [[12 лютага]]: [[Прэзыдэнт Румыніі]] [[Кляўс Яганіс]] сышоў у адстаўку на фоне крызісу з-за скасаваньня вынікаў [[Прэзыдэнцкія выбары ў Румыніі (2024)|выбараў]]. * [[ 16 лютага]]: Фільм [[Канкляў (фільм)|''Канкляў'']] атрымаў чатыры ўзнагароды на [[BAFTA (прэмія, 2025)|прэміі BAFTA]], у тым ліку прэмію «Найлепшы фільм». * [[21 лютага]]: Было даказана, што пустая грабніца [[Грабніца Тутмоса II|Wadi C-4]] блізу [[Люксор]]у належала фараону [[Тутмос II|Тутмосу II]]. * [[23 лютага]]: ** На [[Выбары ў Бундэстаг 2025 году|фэдэральных выбарах у Нямеччыне]] партыя [[ХДС/ХСС]] на чале з [[Фрыдрых Мэрц|Фрыдрыхам Мэрцам]] атрымала большасьць месцаў у [[Бундэстаг]]у. ** Завяршыўся [[Бэрлінскі кінафэстываль 2025|75-ы Бэрлінскі кінафэстываль]], «[[Залаты мядзьведзь|Залатога мядзьведзя]]» атрымаў фільм [[Мары (фільм, 2024)|''Мары'']]. * [[25 лютага]]: У [[Амдурман]]е здарылася [[Катастрофа Ан-26 у Амдурмане|авіяцыйная катастрофа]] з самалётам [[Ан-26]] [[Ваенна-паветраныя сілы Судану|ВПС Судану]]. * [[26 лютага]]: у японскай [[Іватэ (прэфэктура)|прэфэктуры Іватэ]] пачаўся [[Лясны пажар у Офунаце|лясны пажар]]; [[3 сакавіка]] ён стаў найбуйнейшым у краіне па меншай меры за апошнія пяць дзесяцігодзьдзяў. === Сакавік === * [[2 сакавіка]]: ** Касьмічны апарат [[Blue Ghost Mission 1|Blue Ghost]] амэрыканскай кампаніі [[Firefly Aerospace]] пасьпяхова зьдзейсьніў мяккую пасадку на [[Месяц (спадарожнік)|Месяц]]. ** На [[Оскар (97-я цырымонія ўручэньня)| цырымоніі ўручэньня прэміі «Оскар»]] фільм ''[[Анора]]'' атрымаў пяць узнагарод, у тым ліку ў намінацыі «[[Прэмія «Оскар» за найлепшы фільм|Найлепшы фільм]]». * [[4 сакавіка]]: ** Злучаныя Штаты [[Гандлёвая вайна ЗША з Канадай і Мэксыкай (2025)|ўвялі тарыфы]] ў дачыненьні да Канады (набылі моц 4 сакавіка) й Мэксыкі й [[Гандлёвая вайна паміж ЗША і Кітаем (з 2018)|павысілі тарыфы ў дачыненьні да Кітая]]; з боку Канады й Кітая былі ўведзеныя зваротныя тарыфы. ** Кітайскі архітэктар [[Лю Цзякунь]] узнагароджаны [[Прытцкераўская архітэктурная прэмія|Прытцкераўскай архітэктурнай прэміяй]]. * [[5 сакавіка]]: [[Эндру Барто]] й [[Рычард Сатон]] узнагароджаныя [[Прэмія Т’юрынга|прэміяй Т’юрынга]] за працу над [[Навучаньне з узмацненьнем|навучаньнем з узмацненьнем]]. * [[6 сакавіка]]: Касьмічны апарат [[Intuitive Machines Mission 2|{{Мова|en|Athena|курсіў}}]] кампаніі {{Мова|en|[[Intuitive Machines]]}} прызямліўся на [[Месяц (спадарожнік)|Месяц]] пад няправільным вуглом і ня змог завяршыць місію. * [[11 сакавіка]]: Былы прэзыдэнт [[Філіпіны|Філіпінаў]] [[Радрыга Дутэртэ]] [[Арышт Радрыга Дутэртэ|быў арыштаваны]] на падставе ордэру [[Міжнародны крымінальны суд|Міжнароднага крымінальнага суду]], які абвінавачвае яго ў [[Злачынствы супраць чалавецтва| злачынствах супраць чалавецтва]]. === Заплянаваныя падзеі === * [[13 красавіка]]&nbsp;— [[13 кастрычніка]]: [[Сусьветная выстаўка (2025)|Сусьветная выстаўка 2025 году]] ў [[Осака|Осацы]]<ref>[https://www.expo2025.or.jp/en/overview/ Overview] Japan Association for the 2025 World Exposition</ref>. == Нараджэньні == == Сьмерці == {{Асноўны артыкул|Сьпіс памерлых у 2025 годзе}} === Люты === * [[17 лютага]]: [[Джын Гэкман]], ягоная жонка Бэтсі Аракава й адзін зь іх трох сабак былі знойдзеныя мёртвымі ў сваім доме ў [[Санта-Фэ (Нью-Мэксыка)|Санта-Фэ]] (26 лютага)<ref>{{Навіна | аўтар = Julia Jacobs, Ali Watkins | загаловак = Scattered Pills Found Near Body of Hackman’s Wife As Inquiry Continues | спасылка = https://www.nytimes.com/2025/02/27/us/gene-hackman-wife-dead-new-mexico.html | дата доступу = 2 сакавіка 2025 | праект = [[The New York Times]] | дата публікацыі = 27 лютага 2025 | копія = https://archive.ph/ptdVC | дата копіі = 28 лютага 2025}}</ref>. === Чэрвень === * [[22 чэрвеня]]: [[Радзім Гарэцкі]], акадэмік-геоляг == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:2025| ]] p569fin5vzxaoou0vqp0ro9clbt2vjo 0 295084 2621187 2620720 2025-06-22T16:47:22Z Dymitr 10914 /* Другі раўнд */ выпраўленьне спасылак 2621187 wikitext text/x-wiki {{Актуальнае спаборніцтва|Футбол}} {{Сэзон футбольнай лігі |Найлепшы бамбардзір = |Папярэдні сэзон = [[Кубак Лібэртадорэс 2024 году|2024]] |Наступны сэзон = [[Кубак Лібэртадорэс 2026 году|2026]] }} '''[[Кубак Лібэртадорэс]] 2025 году''' — 66-ы розыгрыш трафэю, які лічыцца самым галоўным клюбным футбольным спаборніцтвам у Паўднёвай Амэрыцы. Турнір ладзіцца арганізацыяй [[КОНМЭБОЛ]]. Свой тытул будзе бараніць бразыльскі клюб «[[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]]», які ўпершыню здабыў быў перамогу ў спаборніцтве ў папярэднім сэзоне. Розыгрыш пачаўся 4 лютага 2024 году, а скончыцца фіналам 29 лістапада 2025 году<ref>[https://www.directvsports.com/futbol/CONMEBOL-definio-cuando-se-jugaran-las-finales-de-la-Copa-Libertadores-y-Sudamericana-2025-20240917-0060.html «CONMEBOL definió cuándo se jugarán las finales de la Copa Libertadores y Sudamericana 2025»]. DSports.</ref>. Пераможца Кубка Лібэртадорэс атрымае права згуляць зь пераможцам [[Паўднёваамэрыканскі кубак 2025 году|Паўднёваамэрыканскага кубка 2025 году]] ў [[Рэкопа Паўднёвай Амэрыкі 2026 году|Рэкопе Паўднёвай Амэрыкі 2026 году]]. Таксама пераможца аўтаматычна кваліфікуецца на Міжкантынэнтальны кубак ФІФА 2025 году, Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе 2029 году і групавы этап [[Кубак Лібэртадорэс 2026 году|Кубка Лібэртадорэс 2026 году]]. == Першы раўнд == {| class="wikitable" |- ! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч |- | {{Сьцяг|Балівія}} [[Блюмінг Санта-Крус-дэ-ля-Сьера|Блюмінг]] || 4:4 (3:4, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Эль-Насьяналь Кіта|Эль-Насьяналь]]''' || 3:2 || 1:2 |- | {{Сьцяг|Парагвай}} [[Насьяналь Асунсьён|Насьяналь]] || 2:4 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 1:1 || 1:3 |- | {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} '''[[Манагас Матурын|Манагас]]''' || 1:3 || {{Сьцяг|Уругвай}} [[Дэфэнсор Спортынг Мантэвідэо|Дэфэнсор Спортынг]] || 2:0 || 2:0 |} == Другі раўнд == {| class="wikitable" |- ! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч |- | {{Сьцяг|Чылі}} '''[[Ікіке (футбольны клюб)|Ікіке]]''' || 3:3 (2:1, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Індэпэнд’ентэ Санта-Фэ|Санта-Фэ]] || 2:1 || 1:2 |- | {{Сьцяг|Балівія}} [[Стронгест Ля-Пас|Стронгест]] || 1:4 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Баія Салвадор|Баія]]''' || 1:1 || 0:3 |- | {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Манагас Матурын|Манагас]] || 1:7 || {{Сьцяг|Парагвай}} '''[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]''' || 0:4 || 1:3 |- | {{Сьцяг|Уругвай}} [[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]] || 1:2 || {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]''' || 0:1 || 1:1 |- | {{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Унівэрсыдад Сэнтраль Каракас|Унівэрсыдад Сэнтраль]] || 3:4 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]]''' || 1:1 || 2:3 |- | {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Дэпортэс Таліма]] || 0:2 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Мэльгар Арэкіпа|Мэльгар]]''' || 0:1 || 0:1 |- | {{Сьцяг|Уругвай}} '''[[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]]''' || 2:1 || {{Сьцяг|Чылі}} [[Ньюбленсэ Чыльян|Ньюбленсэ]] || 1:0 || 1:1 |- | {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 2:2 (5:4, [[пэнальці (футбол)|пэн]].) || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]] || 1:0 || 1:2 |} == Трэці раўнд == {| class="wikitable" |- ! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч |- | {{Сьцяг|Чылі}} [[Ікіке (футбольны клюб)|Ікіке]] || 2:3 || {{Сьцяг|Пэру}} '''[[Альянса Ліма|Альянса]]''' || 1:2 || 1:1 |- | {{Сьцяг|Уругвай}} [[Бостан Рывэр Мантэвідэо|Бостан Рывэр]] || 0:1 || {{Сьцяг|Бразылія}} '''[[Баія Салвадор|Баія]]''' || 0:0 || 0:1 |- | {{Сьцяг|Пэру}} [[Мэльгар Арэкіпа|Мэльгар]] || 2:5 || {{Сьцяг|Парагвай}} '''[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]''' || 0:1 || 2:4 |- | {{Сьцяг|Эквадор}} '''[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]]''' || 3:2 || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Карынтыянс Сан-Паўлу|Карынтыянс]] || 3:0 || 0:2 |} == Групавы этап == === Група 1 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=EST |каманда2=BOT |каманда3=UCH |каманда4=CBO <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_BOT=4 |нічыі_BOT=0 |паразы_BOT=2 |мз_BOT=8 |мп_BOT=5 |перамогі_EST=4 |нічыі_EST=0 |паразы_EST=2 |мз_EST=11|мп_EST=5 |перамогі_UCH=3 |нічыі_UCH=1 |паразы_UCH=2 |мз_UCH=8 |мп_UCH=6 |перамогі_CBO=0 |нічыі_CBO=1 |паразы_CBO=5 |мз_CBO=2 |мп_CBO=13 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_BOT={{Сьцяг|Бразылія}} [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]] |назва_EST={{Сьцяг|Аргентына}} [[Эстудыянтэс Ля-Плята|Эстудыянтэс]] |назва_UCH={{Сьцяг|Чылі}} [[Унівэрсыдад дэ Чылі Сант’яга-дэ-Чылі|Унівэрсыдад дэ Чылі]] |назва_CBO={{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Карабоба Валенсія|Карабоба]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 2 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=RIV |каманда2=UNI |каманда3=IDV |каманда4=BSC <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_RIV=3 |нічыі_RIV=3 |паразы_RIV=0 |мз_RIV=13|мп_RIV=7 |перамогі_IDV=2 |нічыі_IDV=2 |паразы_IDV=2 |мз_IDV=8 |мп_IDV=11 |перамогі_UNI=2 |нічыі_UNI=2 |паразы_UNI=2 |мз_UNI=4 |мп_UNI=4 |перамогі_BSC=1 |нічыі_BSC=1 |паразы_BSC=4 |мз_BSC=4 |мп_BSC=7 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_RIV={{Сьцяг|Аргентына}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]] |назва_IDV={{Сьцяг|Эквадор}} [[Індэпэнд’ентэ дэль Вальле Сангалькі|Індэпэнд’ентэ дэль Вальле]] |назва_UNI={{Сьцяг|Пэру}} [[Унівэрсытарыё Ліма|Унівэрсытарыё]] |назва_BSC={{Сьцяг|Эквадор}} [[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 3 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=LDQ |каманда2=FLA |каманда3=CCO |каманда4=TAC <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_FLA=3 |нічыі_FLA=2 |паразы_FLA=1 |мз_FLA=6 |мп_FLA=3 |перамогі_LDQ=3 |нічыі_LDQ=2 |паразы_LDQ=1 |мз_LDQ=8 |мп_LDQ=4 |перамогі_TAC=0 |нічыі_TAC=0 |паразы_TAC=6 |мз_TAC=4 |мп_TAC=11 |перамогі_CCO=3 |нічыі_CCO=2 |паразы_CCO=1 |мз_CCO=7 |мп_CCO=7 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_FLA={{Сьцяг|Бразылія}} [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]] |назва_LDQ={{Сьцяг|Эквадор}} [[ЛДУ Кіта|ЛДУ]] |назва_TAC={{Сьцяг|Вэнэсуэла}} [[Дэпартыва Тачыра Сан-Крыстабаль|Дэпартыва Тачыра]] |назва_CCO={{Сьцяг|Аргентына}} [[Сэнтраль Кордаба Сант’яга-дэль-Эстэра|Сэнтраль Кордаба]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 4 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=SPA |каманда2=LIB |каманда3=ALI |каманда4=TAL <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_SPA=4 |нічыі_SPA=2 |паразы_SPA=0 |мз_SPA=10|мп_SPA=4 |перамогі_LIB=2 |нічыі_LIB=3 |паразы_LIB=1 |мз_LIB=6 |мп_LIB=5 |перамогі_TAL=1 |нічыі_TAL=1 |паразы_TAL=4 |мз_TAL=5 |мп_TAL=8 |перамогі_ALI=1 |нічыі_ALI=2 |паразы_ALI=3 |мз_ALI=7 |мп_ALI=11 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_SPA={{Сьцяг|Бразылія}} [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]] |назва_LIB={{Сьцяг|Парагвай}} [[Лібэртад Асунсьён|Лібэртад]] |назва_TAL={{Сьцяг|Аргентына}} [[Тальерэс Кордава|Тальерэс]] |назва_ALI={{Сьцяг|Пэру}} [[Альянса Ліма|Альянса]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 5 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=RAC |каманда2=FOR |каманда3=BUC |каманда4=CLC <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_RAC=4 |нічыі_RAC=1 |паразы_RAC=1 |мз_RAC=14|мп_RAC=3 |перамогі_CLC=1 |нічыі_CLC=2 |паразы_CLC=3 |мз_CLC=5 |мп_CLC=15 |перамогі_FOR=2 |нічыі_FOR=2 |паразы_FOR=2 |мз_FOR=8 |мп_FOR=5 |перамогі_BUC=1 |нічыі_BUC=3 |паразы_BUC=2 |мз_BUC=6 |мп_BUC=10 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_RAC={{Сьцяг|Аргентына}} [[Расінг Авэльянэда|Расінг]] |назва_CLC={{Сьцяг|Чылі}} [[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]] |назва_FOR={{Сьцяг|Бразылія}} [[Фарталеза (футбольны клюб)|Фарталеза]] |назва_BUC={{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Букараманга]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 6 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=INT |каманда2=ATN |каманда3=BAH |каманда4=NAC <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_NAC=2 |нічыі_NAC=1 |паразы_NAC=3 |мз_NAC=7 |мп_NAC=10 |перамогі_INT=3 |нічыі_INT=2 |паразы_INT=1 |мз_INT=12|мп_INT=8 |перамогі_ATN=3 |нічыі_ATN=0 |паразы_ATN=3 |мз_ATN=7 |мп_ATN=6 |перамогі_BAH=2 |нічыі_BAH=1 |паразы_BAH=3 |мз_BAH=5 |мп_BAH=7 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_NAC={{Сьцяг|Уругвай}} [[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]] |назва_INT={{Сьцяг|Бразылія}} [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]] |назва_ATN={{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналь]] |назва_BAH={{Сьцяг|Бразылія}} [[Баія Салвадор|Баія]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 7 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=PAL |каманда2=CCP |каманда3=BOL |каманда4=CRI <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_PAL=6 |нічыі_PAL=0 |паразы_PAL=0 |мз_PAL=17|мп_PAL=4 |перамогі_BOL=2 |нічыі_BOL=0 |паразы_BOL=4 |мз_BOL=12|мп_BOL=11 |перамогі_CRI=1 |нічыі_CRI=1 |паразы_CRI=4 |мз_CRI=6 |мп_CRI=16 |перамогі_CCP=2 |нічыі_CCP=1 |паразы_CCP=3 |мз_CCP=7 |мп_CCP=11 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_PAL={{Сьцяг|Бразылія}} [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]] |назва_BOL={{Сьцяг|Балівія}} [[Балівар Ля-Пас|Балівар]] |назва_CRI={{Сьцяг|Пэру}} [[Спортынг Крысталь Ліма|Спортынг Крысталь]] |назва_CCP={{Сьцяг|Парагвай}} [[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> === Група 8 === <onlyinclude>{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП |крыніца=[https://www.conmebol.com/conmebol-libertadores-posiciones/ КОНМЭБОЛ] <!--Месцы камандаў.--> |каманда1=VEL |каманда2=PEÑ |каманда3=SAB |каманда4=OLI <!--Вынікі камандаў.--> |абнаўленьне=завершана |перамогі_PEÑ=3 |нічыі_PEÑ=2 |паразы_PEÑ=1 |мз_PEÑ=9 |мп_PEÑ=4 |перамогі_OLI=1 |нічыі_OLI=2 |паразы_OLI=3 |мз_OLI=9 |мп_OLI=11 |перамогі_VEL=3 |нічыі_VEL=2 |паразы_VEL=1 |мз_VEL=11|мп_VEL=4 |перамогі_SAB=2 |нічыі_SAB=0 |паразы_SAB=4 |мз_SAB=5 |мп_SAB=15 <!--Кваліфікацыі камандаў.--> |вынік1=Q1 |вынік2=Q1 |вынік3=Q2 <!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--> |назва_PEÑ={{Сьцяг|Уругвай}} [[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]] |назва_OLI={{Сьцяг|Парагвай}} [[Алімпія Асунсьён|Алімпія]] |назва_VEL={{Сьцяг|Аргентына}} [[Вэлес Сарсьфільд Буэнас-Айрэс|Вэлес Сарсьфільд]] |назва_SAB={{Сьцяг|Балівія}} [[Сан-Антоніё Булё-Булё Энтрэ-Рыяс|Сан-Антоніё Булё-Булё]] <!--Настройкі і правілы табліцы--> |ліміт_паказу=5 |правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Галы забітыя ў гасьцях; 5) Рэйтынг КОНМЭБОЛ. <!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--> |загаловак_слупка_вынікаў=QR |колер_Q1=green1|тэкст_Q1=Трапілі ў 1/8 фіналу |колер_Q2=blue1|тэкст_Q2=Трапілі ў [[Паўднёваамэрыканскі кубак]] }}</onlyinclude> == Плэй-оф == === 1/8 фіналу === {| class="wikitable" |- ! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч |- | {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналь]] || : || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]] || : || : |- | {{Сьцяг|Бразылія}} [[Фарталеза (футбольны клюб)|Фарталеза]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Вэлес Сарсьфільд Буэнас-Айрэс|Вэлес Сарсьфільд]] || : || : |- | {{Сьцяг|Бразылія}} [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]] || : || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]] || : || : |- | {{Сьцяг|Пэру}} [[Унівэрсытарыё Ліма|Унівэрсытарыё]] || : || {{Сьцяг|Бразылія}} [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]] || : || : |- | {{Сьцяг|Парагвай}} [[Лібэртад Асунсьён|Лібэртад]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]] || : || : |- | {{Сьцяг|Парагвай}} [[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Эстудыянтэс Ля-Плята|Эстудыянтэс]] || : || : |- | {{Сьцяг|Уругвай}} [[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяроль]] || : || {{Сьцяг|Аргентына}} [[Расінг Авэльянэда|Расінг]] || : || : |- | {{Сьцяг|Бразылія}} [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]] || : || {{Сьцяг|Эквадор}} [[ЛДУ Кіта|ЛДУ]] || : || : |} === 1/4 фіналу === {| class="wikitable" |- ! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч |- | || : || || : || : |- | || : || || : || : |- | || : || || : || : |- | || : || || : || : |} === 1/2 фіналу === {| class="wikitable" |- ! Каманда 1 !! Агульны лік !! Каманда 2 !! Першы матч !! Другі матч |- | || : || || : || : |- | || : || || : || : |} === Фінал === {{Справаздача пра матч |дата = 30 лістапада 2025 |час = |стадыён = [[Ліма]] |гледачы = |судзьдзя = |каманда1 = |каманда2 = |лік = : |галы1 = |галы2 = |пратакол = }} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://conmebollibertadores.com/ Афіцыйная старонка]{{Ref-en}} {{Кубак Лібэртадорэс}} [[Катэгорыя:Кубак Лібэртадорэс|2025]] [[Катэгорыя:2025 год у футболе]] trp35pczrhljphezwl4kr4wlcxurva9 0 296840 2621184 2619896 2025-06-22T15:52:36Z InternetArchiveBot 67502 Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 2621184 wikitext text/x-wiki {{Фільм |назва = БНР 101. Вялікі канцэрт у Горадні |арыгназва = БНР 101. Вялікі канцэрт у Гародні |выява = Flag of Belarus (1918, 1991–1995).svg |памер = |подпіс = Сьцяг [[БНР]] |рэжысэр = |прадусар = |сцэнарыст = |дыктар = [[Аляксандар Памідораў]] |ролі = [[Нізкіз]]<br />[[Крама (гурт)|Крама]]<br />[[Зьміцер Вайцюшкевіч]]<br />[[Лявон Вольскі]]<br />[[Дзецюкі (гурт)|Дзецюкі]]<br />інш. |кампазытар = |апэратар = |мантаж = |вытворчасьць = [[Белсат]] |распаўсюд = [[Ютуб]]<br>[[Тузін гітоў]] |дата = 7 траўня 2019 году |час = 2 гадзіны 6 хвілін |мова = [[Беларуская мова|беларуская]]<br />[[Расейская мова|расейская]] |краіна = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]] |бюджэт = |прыбытак = |папярэдні = |наступны = }} '''БНР 101. Вялікі канцэрт у Горадні'''<ref>[https://youtube.com/ypQ_mUh4lyI?si=dyu5p2D9io3QRH7L Запіс канцэрту на Ютубе]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> — беларускі дакумэнтальны запіс падзеі, якая адбылася 25 сакавіка 2019 году ў Горадні пад час веча<ref>НАША СЛОВА № 13 (1424), 27 сакавіка 2019 г.</ref>. На ім сьвяткавалі [[Дзень Волі]], або 101 год са дня абвяшчэньня незалежнасьці [[БНР]]. У запісе можна слузаць наступныя песьні гуртоў: * [[Нізкіз]] * [[Крама (гурт)|Крама]] * [[Зьміцер Вайцюшкевіч]] * [[Лявон Вольскі]] * [[Дзецюкі (гурт)|Дзецюкі]]<br />інш. == Глядзіце таксама == * [[Ворша 1991]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * [[Наша слова]] № 13 (1424), 27 сакавіка 2019 г. == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.facebook.com/bnr100by/videos/%D0%B1%D0%BD%D1%80101-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B0-%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%B0-%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0/2303303453286404/ Пра сьвята ў Горадні] * [https://web.archive.org/web/20230204031357/https://bnr100.by/ БНР 100] * [https://pawet.net/ns/2019/13/%E2%84%96_13_(1424).html 101-я ўгодкі Беларускай Народнай Рэспублікі] на [[Павет (сайт)|Павеце]] * [https://www.youtube.com/watch%3Fv%3DypQ_mUh4lyI&ved=2ahUKEwjlmdi61d-NAxXXSPEDHfyHKnMQwqsBegQIFBAE&usg=AOvVaw0RpgnGhWdXwNgo6Ry6NO8_ Запіс дзіва] на [[Ютуб]]е * [https://vytoki.net/?news=00022264 Фільм Ворша 1991] * [https://web.archive.org/web/20250213185525/https://orsha.eu/bel/%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%8B/%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B0?page=211 Фільм Ворша 1992 на старонцы Воршы] * [https://vytoki.net/?news=00022253 Выстава з-за выпуску фільму Ворша 1991] * [https://www.youtube.com/watch?v=IzQEbm5wUfs Фільм Ворша 1991 на Ютубе] [[Катэгорыя:Белсат]] [[Катэгорыя:Фільмы беларускіх рэжысэраў]] [[Катэгорыя:Беларускія дакумэнтальныя фільмы]] [[Катэгорыя:Дакумэнтальныя фільмы]] [[Катэгорыя:Беларускія музычныя фільмы]] [[Катэгорыя:Музычнае кіно]] [[Катэгорыя:Беларускія гістарычныя фільмы]] [[Катэгорыя:Дакумэнтальныя гістарычныя фільмы]] [[Катэгорыя:Незалежныя беларускія фільмы]] [[Катэгорыя:Незалежныя фільмы]] [[Катэгорыя:Беларускія фільмы 2019 году]] [[Катэгорыя:Беларускія фільмы]] [[Катэгорыя:Польскія фільмы]] [[Катэгорыя:Польскія фільмы 2019 году]] [[Катэгорыя:Польскія гістарычныя фільмы]] [[Катэгорыя:Польскія дакумэнтальныя фільмы]] [[Катэгорыя:Польскія музычныя фільмы]] [[Катэгорыя:Фільмы 2019 году]] [[Катэгорыя:Фільмы, зьнятыя ў Горадні]] [[Катэгорыя:Фільмы, зьнятыя ў Беларусі]] qh0pyufxsv19imtg5k6vbhk9n71om6p 0 297012 2621236 2619872 2025-06-23T07:04:12Z CommonsDelinker 521 Са старонкі прыбраны файл Руденков,_Василий_Васильевич.jpg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам [[c:User:Krd|Krd]]. Прычына: No license since 14 June 2025. 2621236 wikitext text/x-wiki {{Спартовец | імя = Васіль Рудзянкоў | выява = | поўнае імя = Васіль Васільевіч Рудзянкоў | грамадзянства = {{СССР}} | дата нараджэння = 03.05.1931 | месца нараджэння = [[Жлобін]], [[Жлобінскі раён]], [[Беларуская ССР]], [[СССР]] | дата смерці = 2.11.1982 | трэнер = [[Шукевіч, Яўген Міхайлавіч|Яўген Шукевіч]] | медалі = {{турнір|Летнія Алімпійскія гульні}} {{медаль|Золата|[[Летнія Алімпійскія гульні 1960|Рым 1960]]|Метаньне малату}} | узнагароды = {{{!}} style="background:transparent" {{!}}{{Орден Трудовага Чырвонага Сцяга}}{{!!}}{{Заслужаны майстар спорту СССР}} {{!}} }} '''Васіль Васільевіч Рудзянкоў''' (3 мая 1931, [[Жлобін]] — 2 лістапада 1982) — савецкі метальнік молату, алімпійскі чэмпіён 1960 году, заслужаны майстар спорту СССР. == Біяграфія == У 1948 годзе скончыў чыгуначна-будаўнічае вучылішча ў Жлобіне. Займаўся лёгкай атлетыкай пад кіраўніцтвам Яўгена Шукевіча. З 1955 году прадстаўляў «Дынама» (Менск), пазьней — «Дынама» (Барысаў), а ў 1957 годзе — «Дынама» (Масква). У 1959 годзе стаў чэмпіёнам СССР і ўсталяваў эўрапейскі рэкорд — 67,92 м. У 1960 годзе на Алімпіядзе ў Рыме ён стаў алімпійскім чэмпіёнам з рэкордам гульняў — 67,10 м. За перамогу быў узнагароджаны Орденам Трудовага Чырвонага Сцяга. У 1961 годзе ўсталяваў асабісты рэкорд — 68,94 м, а ў 1962 годзе заняў 6-е месца на чэмпіянаце Эўропы. Пасьля завяршэньня спартовай кар’еры працаваў трэнэрам. У Жлобіне адна з вуліц носіць яго імя. == Узнагароды == * Залаты медаль Алімпійскіх гульняў 1960 * Орден Трудовага Чырвонага Сцяга * Заслужаны майстар спорту СССР == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.olympic.org/vasily-rudenkov Профіль на Olympic.org] * [http://pressball.by articles/... Судьба белорусского исполина — Pressball] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1931 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1982 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Жлобіне]] [[Катэгорыя:Метальнікі молату СССР]] [[Катэгорыя:Метальнікі молату Беларусі]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны СССР]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па лёгкай атлетыцы]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны Алімпійскіх гульняў 1960 года]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны СССР па лёгкай атлетыцы]] [[Катэгорыя:Спартовае таварыства «Дынама»]] [[Катэгорыя:«Дынама» Масква]] inwv19x9zywz494r10sl45lj05b26h8 0 297137 2621188 2621094 2025-06-22T17:07:48Z W 11741 +4 крыніцы пра Дом марыянаў: Дом марыянаў мусіць застацца беларускім // [[Наша ніва]] : газэта. — 3 траўня 2002. — № 17 (279). — ISSN 1819-1614. https://nashaniva.com/96300 2621188 wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Назва = Дом марыянаў |Арыгінальная назва = {{мова-en|Marian House|скарочана}} |Тып = рэлігійна-культурны цэнтар |Выява = Marian House.JPG |Подпіс выявы = У студзені 2012 г. |Статус = |Краіна = [[Вялікая Брытанія]] |Назва месцазнаходжаньня = Горад |Месцазнаходжаньне = [[Лёндан]] |Адрас = Marian House, Holden Ave, London N12 8HY |Канфэсія = каталіцтва |Япархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып будынка = [[сядзіба]] |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Пачатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Канчатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]] |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = дзейны |Шырата паўшар’е = |Шырата градусаў = |Шырата хвілінаў = |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = |Даўгата градусаў = |Даўгата хвілінаў = |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дом марыянаў'''<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дом марыянаў мусіць застацца беларускім|спасылка=https://nashaniva.com/96300|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=3 траўня 2002|нумар=17 (279)|старонкі=|issn=1819-1614}}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|загаловак=Язэп Германовіч - сьвятар і пісьменьнік|спасылка=https://pawet.net/library/history/bel_history/turonak/15j/язэп_германовіч_-_святар_і_пісьменнік.html|выданьне=[[Наша вера]]|тып=часопіс|год=1996|нумар=1 (2)|старонкі=|issn=}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=[[Юрась Гарбінскі]].|частка=[https://slounik.org/146894.html Пікарда Гай дэ]|загаловак=Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/reldz/|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=1999|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=985-6318-65-3|наклад=}}</ref><ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Хільмановіч]], «Гарадзенская вясна»|загаловак=Вінцук Адважны: як каталіцкі сьвятар адраджаў Беларусь|спасылка=https://charter97.org/be/news/2018/12/27/317918/|выдавец=Прэс-цэнтар «[[Хартыя'97|Хартыі'97]]»|дата публікацыі=27 сьнежня 2018|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref> — гістарычны будынак у [[Лёндан]]е, зьвязаны зь [[Беларусы ў Вялікабрытаніі|беларускай дыяспарай]]. Сядзіба Беларускага рэлігійнага і культурнага цэнтра імя сьвятога Кірылы Тураўскага, у мінулым сядзіба Беларускай каталіцкай місіі. == Гісторыя == [[File:Biskup Sipovich u biblijatecy.jpg|thumb|left|Біскуп [[Часлаў Сіповіч]]]] Будынак пабудаваны ў канцы XIX стагодзьдзя<ref name=tut>[https://m.21.by/society/2012/05/13/524254.html Рымскі кардынал асвяціў легендарны беларускі «Марыян-Хаўз»] — Tut.by, 13.05.2012 (паводле 21.by)</ref>. У 1948 годзе рэктар Беларускай каталiцкай мiсii ўсходняга абраду айцец [[Часлаў Сіповіч]] заснаваў у Лёндане Беларускі рэлігійна-культурны цэнтр, сядзібай якога стаў «Марыян-Хаўз» у раёне Паўночны Фінчлі. У наступныя дзесяцігодзьдзі «Марыян-Хаўз» стаў адным з цэнтраў беларускага жыцьця ў Вялікай Брытаніі. У будынку ладзіліся беларускія імпрэзы, месьцілася капліца. У «Марыян-Хаўз» дзейнічалі беларускія хрысьціянскія арганізацыі, як Беларускае хрысьціянскае акадэміцкае аб’еднаньне «Жыцьцё» і Беларускае акадэміцкае каталіцкае аб’яднаньне «Рунь». 13 чэрвеня 1948 г. у «Марыян-Хаўз» адбылося паседжаньне па заснаваньні лёнданскага аддзелу [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі|ЗБВБ]]. У доме, які служыў у тым ліку кляштарам беларускіх марыянаў<ref>[https://casasloviec.co.uk/index.php-do=static&page=work_Sip_bel17.htm Біскуп Чэслаў Сіповіч: сьвятар і беларус / 17. Справы марыянскія ды іншыя]</ref>, у розныя часы пражывалі а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]]. Сярод найбольш значных гасьцёў у «Марыян-Хаўз» былі біскуп [[Баляслаў Слосканс]], князь [[Базыль Сьвятаполк-Мірскі]], апостальскі дэлегат у Вялікай Брытаніі арцыбіскуп [[:en:William Godfrey|Вільям Годфрэй]], сакратар апостальскай дэлегацыі ў Лёндане [[:en:Bruno Torpigliani|Бруна Тарпільяні]], апостальскі дэлегат арцыбіскуп [[:en:Domenico Enrici|Дамініка Энрычы]] і шмат іншых<ref name=hardz>Гардзіенка, Н. С. Беларусы ў Вялікабрытаніі — Мінск: Медысонт, 2010. — 620 с — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 18)</ref>. У 1970 г. «Марыян-Хаўз» наведаў украінскі мітрапаліт [[:be:Іосіф Сліпы|Ёсіф Сьліпы]]. 12 траўня 1970 г. у капліцы Сьв. Пятра і Паўла ён служыў сьв. літургію разам з украінскімі біскупамі [[:uk:Августин Горняк|Аўгустынам Гарняком]] і [[:uk:Володимир (Маланчук)|Валадзімірам Маланчуком]]<ref name=hardz/>. «Марыян-Хаўз» быў першым месцам захоўваньня калекцыі кнігаў і музэйных экспанатаў, якія ўтварылі [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Беларускую бібліятэку і музэй імя Скарыны]]<ref name=hardz/>. Бібліятэка пазьней разьмясьцілася ў набытым беларусамі суседнім будынку, дзе знаходзіцца і цяпер. Паміж 2009 і 2012 гг. «Марыян-Хаўз» прайшоў рэканструкцыю. Каб прафінансаваць рамонт, Беларускай каталiцкай мiсii прыйшлося прадаць частку прылеглай да дома зямлі. У 2012 годзе дом быў урачыста адчынены пасьля рэстаўрацыі, асьвячаны Кардыналам Леанарда Сандры, Прэфэктам Кангрэгацыі Усходніх Цэркваў у прысутнасьці апостальскага нунцыя ў Вялікай Брытаніі Антоніё Мэніні, экзарха для ўкраінскіх грэка-католікаў у Вялікай Брытаніі Глеба Ланчыны, апостальскана візытатара для беларускіх грэка-католікаў у Беларусі архімандрыта [[Сяргей Гаек|Сяргея Гаека]]<ref name=tut/>. У 2016 годзе пры «Марыян-Хаўз» адчынілася [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]]. == Глядзіце таксама == * [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны]] * [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] * [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Грэка-каталіцкія храмы]] [[Катэгорыя:Архітэктура Лёндану]] 4ag82ie481uf675hw4uvekyz5czombk 2621189 2621188 2025-06-22T17:08:40Z W 11741 W перанёс старонку [[Марыян-Хаўз]] у [[Дом марыянаў]]: Не па-беларуску: +4 крыніцы пра Дом марыянаў: Дом марыянаў мусіць застацца беларускім // [[Наша ніва]] : газэта. — 3 траўня 2002. — № 17 (279). — ISSN 1819-1614. https://nashaniva.com/96300 2621188 wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Назва = Дом марыянаў |Арыгінальная назва = {{мова-en|Marian House|скарочана}} |Тып = рэлігійна-культурны цэнтар |Выява = Marian House.JPG |Подпіс выявы = У студзені 2012 г. |Статус = |Краіна = [[Вялікая Брытанія]] |Назва месцазнаходжаньня = Горад |Месцазнаходжаньне = [[Лёндан]] |Адрас = Marian House, Holden Ave, London N12 8HY |Канфэсія = каталіцтва |Япархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып будынка = [[сядзіба]] |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Пачатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Канчатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]] |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = дзейны |Шырата паўшар’е = |Шырата градусаў = |Шырата хвілінаў = |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = |Даўгата градусаў = |Даўгата хвілінаў = |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дом марыянаў'''<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дом марыянаў мусіць застацца беларускім|спасылка=https://nashaniva.com/96300|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=3 траўня 2002|нумар=17 (279)|старонкі=|issn=1819-1614}}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|загаловак=Язэп Германовіч - сьвятар і пісьменьнік|спасылка=https://pawet.net/library/history/bel_history/turonak/15j/язэп_германовіч_-_святар_і_пісьменнік.html|выданьне=[[Наша вера]]|тып=часопіс|год=1996|нумар=1 (2)|старонкі=|issn=}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=[[Юрась Гарбінскі]].|частка=[https://slounik.org/146894.html Пікарда Гай дэ]|загаловак=Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/reldz/|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=1999|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=985-6318-65-3|наклад=}}</ref><ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Хільмановіч]], «Гарадзенская вясна»|загаловак=Вінцук Адважны: як каталіцкі сьвятар адраджаў Беларусь|спасылка=https://charter97.org/be/news/2018/12/27/317918/|выдавец=Прэс-цэнтар «[[Хартыя'97|Хартыі'97]]»|дата публікацыі=27 сьнежня 2018|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref> — гістарычны будынак у [[Лёндан]]е, зьвязаны зь [[Беларусы ў Вялікабрытаніі|беларускай дыяспарай]]. Сядзіба Беларускага рэлігійнага і культурнага цэнтра імя сьвятога Кірылы Тураўскага, у мінулым сядзіба Беларускай каталіцкай місіі. == Гісторыя == [[File:Biskup Sipovich u biblijatecy.jpg|thumb|left|Біскуп [[Часлаў Сіповіч]]]] Будынак пабудаваны ў канцы XIX стагодзьдзя<ref name=tut>[https://m.21.by/society/2012/05/13/524254.html Рымскі кардынал асвяціў легендарны беларускі «Марыян-Хаўз»] — Tut.by, 13.05.2012 (паводле 21.by)</ref>. У 1948 годзе рэктар Беларускай каталiцкай мiсii ўсходняга абраду айцец [[Часлаў Сіповіч]] заснаваў у Лёндане Беларускі рэлігійна-культурны цэнтр, сядзібай якога стаў «Марыян-Хаўз» у раёне Паўночны Фінчлі. У наступныя дзесяцігодзьдзі «Марыян-Хаўз» стаў адным з цэнтраў беларускага жыцьця ў Вялікай Брытаніі. У будынку ладзіліся беларускія імпрэзы, месьцілася капліца. У «Марыян-Хаўз» дзейнічалі беларускія хрысьціянскія арганізацыі, як Беларускае хрысьціянскае акадэміцкае аб’еднаньне «Жыцьцё» і Беларускае акадэміцкае каталіцкае аб’яднаньне «Рунь». 13 чэрвеня 1948 г. у «Марыян-Хаўз» адбылося паседжаньне па заснаваньні лёнданскага аддзелу [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі|ЗБВБ]]. У доме, які служыў у тым ліку кляштарам беларускіх марыянаў<ref>[https://casasloviec.co.uk/index.php-do=static&page=work_Sip_bel17.htm Біскуп Чэслаў Сіповіч: сьвятар і беларус / 17. Справы марыянскія ды іншыя]</ref>, у розныя часы пражывалі а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]]. Сярод найбольш значных гасьцёў у «Марыян-Хаўз» былі біскуп [[Баляслаў Слосканс]], князь [[Базыль Сьвятаполк-Мірскі]], апостальскі дэлегат у Вялікай Брытаніі арцыбіскуп [[:en:William Godfrey|Вільям Годфрэй]], сакратар апостальскай дэлегацыі ў Лёндане [[:en:Bruno Torpigliani|Бруна Тарпільяні]], апостальскі дэлегат арцыбіскуп [[:en:Domenico Enrici|Дамініка Энрычы]] і шмат іншых<ref name=hardz>Гардзіенка, Н. С. Беларусы ў Вялікабрытаніі — Мінск: Медысонт, 2010. — 620 с — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 18)</ref>. У 1970 г. «Марыян-Хаўз» наведаў украінскі мітрапаліт [[:be:Іосіф Сліпы|Ёсіф Сьліпы]]. 12 траўня 1970 г. у капліцы Сьв. Пятра і Паўла ён служыў сьв. літургію разам з украінскімі біскупамі [[:uk:Августин Горняк|Аўгустынам Гарняком]] і [[:uk:Володимир (Маланчук)|Валадзімірам Маланчуком]]<ref name=hardz/>. «Марыян-Хаўз» быў першым месцам захоўваньня калекцыі кнігаў і музэйных экспанатаў, якія ўтварылі [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Беларускую бібліятэку і музэй імя Скарыны]]<ref name=hardz/>. Бібліятэка пазьней разьмясьцілася ў набытым беларусамі суседнім будынку, дзе знаходзіцца і цяпер. Паміж 2009 і 2012 гг. «Марыян-Хаўз» прайшоў рэканструкцыю. Каб прафінансаваць рамонт, Беларускай каталiцкай мiсii прыйшлося прадаць частку прылеглай да дома зямлі. У 2012 годзе дом быў урачыста адчынены пасьля рэстаўрацыі, асьвячаны Кардыналам Леанарда Сандры, Прэфэктам Кангрэгацыі Усходніх Цэркваў у прысутнасьці апостальскага нунцыя ў Вялікай Брытаніі Антоніё Мэніні, экзарха для ўкраінскіх грэка-католікаў у Вялікай Брытаніі Глеба Ланчыны, апостальскана візытатара для беларускіх грэка-католікаў у Беларусі архімандрыта [[Сяргей Гаек|Сяргея Гаека]]<ref name=tut/>. У 2016 годзе пры «Марыян-Хаўз» адчынілася [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]]. == Глядзіце таксама == * [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны]] * [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] * [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Грэка-каталіцкія храмы]] [[Катэгорыя:Архітэктура Лёндану]] 4ag82ie481uf675hw4uvekyz5czombk 2621191 2621189 2025-06-22T17:13:48Z W 11741 /* Гісторыя */ +Дом марыянаў 2621191 wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Назва = Дом марыянаў |Арыгінальная назва = {{мова-en|Marian House|скарочана}} |Тып = рэлігійна-культурны цэнтар |Выява = Marian House.JPG |Подпіс выявы = У студзені 2012 г. |Статус = |Краіна = [[Вялікая Брытанія]] |Назва месцазнаходжаньня = Горад |Месцазнаходжаньне = [[Лёндан]] |Адрас = Marian House, Holden Ave, London N12 8HY |Канфэсія = каталіцтва |Япархія = |Ордэнская прыналежнасьць = |Тып будынка = [[сядзіба]] |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Пачатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Канчатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = |Вядомыя насельнікі = а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]] |Рэліквіі = |Плябан = |Стан = дзейны |Шырата паўшар’е = |Шырата градусаў = |Шырата хвілінаў = |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = |Даўгата градусаў = |Даўгата хвілінаў = |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дом марыянаў'''<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дом марыянаў мусіць застацца беларускім|спасылка=https://nashaniva.com/96300|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=3 траўня 2002|нумар=17 (279)|старонкі=|issn=1819-1614}}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|загаловак=Язэп Германовіч - сьвятар і пісьменьнік|спасылка=https://pawet.net/library/history/bel_history/turonak/15j/язэп_германовіч_-_святар_і_пісьменнік.html|выданьне=[[Наша вера]]|тып=часопіс|год=1996|нумар=1 (2)|старонкі=|issn=}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=[[Юрась Гарбінскі]].|частка=[https://slounik.org/146894.html Пікарда Гай дэ]|загаловак=Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/reldz/|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=1999|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=985-6318-65-3|наклад=}}</ref><ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Хільмановіч]], «Гарадзенская вясна»|загаловак=Вінцук Адважны: як каталіцкі сьвятар адраджаў Беларусь|спасылка=https://charter97.org/be/news/2018/12/27/317918/|выдавец=Прэс-цэнтар «[[Хартыя'97|Хартыі'97]]»|дата публікацыі=27 сьнежня 2018|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref> — гістарычны будынак у [[Лёндан]]е, зьвязаны зь [[Беларусы ў Вялікабрытаніі|беларускай дыяспарай]]. Сядзіба Беларускага рэлігійнага і культурнага цэнтра імя сьвятога Кірылы Тураўскага, у мінулым сядзіба Беларускай каталіцкай місіі. == Гісторыя == [[File:Biskup Sipovich u biblijatecy.jpg|thumb|left|Біскуп [[Часлаў Сіповіч]]]] Будынак пабудаваны ў канцы XIX стагодзьдзя<ref name=tut>[https://m.21.by/society/2012/05/13/524254.html Рымскі кардынал асвяціў легендарны беларускі «Марыян-Хаўз»] — Tut.by, 13.05.2012 (паводле 21.by)</ref>. У 1948 годзе рэктар Беларускай каталiцкай мiсii ўсходняга абраду айцец [[Часлаў Сіповіч]] заснаваў у Лёндане Беларускі рэлігійна-культурны цэнтр, сядзібай якога стаў Дом марыянаў у раёне [[Паўночны Фінчлі]]. У наступныя дзесяцігодзьдзі Дом марыянаў стаў адным з цэнтраў беларускага жыцьця ў Вялікай Брытаніі. У будынку ладзіліся беларускія імпрэзы, месьцілася капліца. У Доме марыянаў дзейнічалі беларускія хрысьціянскія арганізацыі, як Беларускае хрысьціянскае акадэміцкае аб’еднаньне «Жыцьцё» і Беларускае акадэміцкае каталіцкае аб’яднаньне «Рунь». 13 чэрвеня 1948 г. у Дом марыянаў адбылося паседжаньне па заснаваньні лёнданскага аддзелу [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі|ЗБВБ]]. У доме, які служыў у тым ліку кляштарам беларускіх марыянаў<ref>[https://casasloviec.co.uk/index.php-do=static&page=work_Sip_bel17.htm Біскуп Чэслаў Сіповіч: сьвятар і беларус / 17. Справы марыянскія ды іншыя]</ref>, у розныя часы пражывалі а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]]. Сярод найбольш значных гасьцёў у Доме марыянаў былі біскуп [[Баляслаў Слосканс]], князь [[Базыль Сьвятаполк-Мірскі]], апостальскі дэлегат у Вялікай Брытаніі арцыбіскуп [[:en:William Godfrey|Вільям Годфрэй]], сакратар апостальскай дэлегацыі ў Лёндане [[:en:Bruno Torpigliani|Бруна Тарпільяні]], апостальскі дэлегат арцыбіскуп [[:en:Domenico Enrici|Дамініка Энрычы]] і шмат іншых<ref name=hardz>Гардзіенка, Н. С. Беларусы ў Вялікабрытаніі — Мінск: Медысонт, 2010. — 620 с — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 18)</ref>. У 1970 г. Дом марыянаў наведаў украінскі мітрапаліт [[:be:Іосіф Сліпы|Ёсіф Сьліпы]]. 12 траўня 1970 г. у капліцы Сьв. Пятра і Паўла ён служыў сьв. літургію разам з украінскімі біскупамі [[:uk:Августин Горняк|Аўгустынам Гарняком]] і [[:uk:Володимир (Маланчук)|Валадзімірам Маланчуком]]<ref name=hardz/>. Дом марыянаў быў першым месцам захоўваньня калекцыі кнігаў і музэйных экспанатаў, якія ўтварылі [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Беларускую бібліятэку і музэй імя Скарыны]]<ref name=hardz/>. Бібліятэка пазьней разьмясьцілася ў набытым беларусамі суседнім будынку, дзе знаходзіцца і цяпер. Паміж 2009 і 2012 гг. Дом марыянаў прайшоў рэканструкцыю. Каб прафінансаваць рамонт, Беларускай каталiцкай мiсii прыйшлося прадаць частку прылеглай да дома зямлі. У 2012 годзе дом быў урачыста адчынены пасьля рэстаўрацыі, асьвячаны Кардыналам Леанарда Сандры, Прэфэктам Кангрэгацыі Усходніх Цэркваў у прысутнасьці апостальскага нунцыя ў Вялікай Брытаніі Антоніё Мэніні, экзарха для ўкраінскіх грэка-католікаў у Вялікай Брытаніі Глеба Ланчыны, апостальскана візытатара для беларускіх грэка-католікаў у Беларусі архімандрыта [[Сяргей Гаек|Сяргея Гаека]]<ref name=tut/>. У 2016 годзе пры Доме марыянаў адчынілася [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]]. == Глядзіце таксама == * [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны]] * [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] * [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Грэка-каталіцкія храмы]] [[Катэгорыя:Архітэктура Лёндану]] pskykzvpc3igxu72g4pamb1fxccwqx2 2621197 2621191 2025-06-22T18:12:21Z W 11741 +Каардынаты, прыбудаваная ўніяцкая царква і яе япархія ды сьвятар 2621197 wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Назва = Дом марыянаў |Арыгінальная назва = {{мова-en|Marian House|скарочана}} |Тып = рэлігійна-культурны цэнтар |Выява = Marian House.JPG |Подпіс выявы = У студзені 2012 г. |Статус = |Краіна = [[Вялікая Брытанія]] |Назва месцазнаходжаньня = Горад |Месцазнаходжаньне = [[Лёндан]] |Адрас = Marian House, Holden Ave, London N12 8HY |Канфэсія = [[уніяцтва]] |Япархія = [[Лёнданская япархія Сьвятой Сям’і]] |Тып будынка = [[сядзіба]] |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Пачатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Канчатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] |Вядомыя насельнікі = а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]] |Рэліквіі = |Плябан = [[Сяргей Стасевіч]] |Стан = дзейны |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 36 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата паўшар’е = заходняе |Даўгата градусаў = 0 |Даўгата хвілінаў = 11 |Даўгата сэкундаў = 4 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дом марыянаў'''<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дом марыянаў мусіць застацца беларускім|спасылка=https://nashaniva.com/96300|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=3 траўня 2002|нумар=17 (279)|старонкі=|issn=1819-1614}}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|загаловак=Язэп Германовіч - сьвятар і пісьменьнік|спасылка=https://pawet.net/library/history/bel_history/turonak/15j/язэп_германовіч_-_святар_і_пісьменнік.html|выданьне=[[Наша вера]]|тып=часопіс|год=1996|нумар=1 (2)|старонкі=|issn=}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=[[Юрась Гарбінскі]].|частка=[https://slounik.org/146894.html Пікарда Гай дэ]|загаловак=Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/reldz/|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=1999|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=985-6318-65-3|наклад=}}</ref><ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Хільмановіч]], «Гарадзенская вясна»|загаловак=Вінцук Адважны: як каталіцкі сьвятар адраджаў Беларусь|спасылка=https://charter97.org/be/news/2018/12/27/317918/|выдавец=Прэс-цэнтар «[[Хартыя'97|Хартыі'97]]»|дата публікацыі=27 сьнежня 2018|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref> — гістарычны будынак у [[Лёндан]]е, зьвязаны зь [[Беларусы ў Вялікабрытаніі|беларускай дыяспарай]]. Сядзіба Беларускага рэлігійнага і культурнага цэнтра імя сьвятога Кірылы Тураўскага, у мінулым сядзіба Беларускай каталіцкай місіі. == Гісторыя == [[File:Biskup Sipovich u biblijatecy.jpg|thumb|left|Біскуп [[Часлаў Сіповіч]]]] Будынак пабудаваны ў канцы XIX стагодзьдзя<ref name=tut>[https://m.21.by/society/2012/05/13/524254.html Рымскі кардынал асвяціў легендарны беларускі «Марыян-Хаўз»] — Tut.by, 13.05.2012 (паводле 21.by)</ref>. У 1948 годзе рэктар Беларускай каталiцкай мiсii ўсходняга абраду айцец [[Часлаў Сіповіч]] заснаваў у Лёндане Беларускі рэлігійна-культурны цэнтр, сядзібай якога стаў Дом марыянаў у раёне [[Паўночны Фінчлі]]. У наступныя дзесяцігодзьдзі Дом марыянаў стаў адным з цэнтраў беларускага жыцьця ў Вялікай Брытаніі. У будынку ладзіліся беларускія імпрэзы, месьцілася капліца. У Доме марыянаў дзейнічалі беларускія хрысьціянскія арганізацыі, як Беларускае хрысьціянскае акадэміцкае аб’еднаньне «Жыцьцё» і Беларускае акадэміцкае каталіцкае аб’яднаньне «Рунь». 13 чэрвеня 1948 г. у Дом марыянаў адбылося паседжаньне па заснаваньні лёнданскага аддзелу [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі|ЗБВБ]]. У доме, які служыў у тым ліку кляштарам беларускіх марыянаў<ref>[https://casasloviec.co.uk/index.php-do=static&page=work_Sip_bel17.htm Біскуп Чэслаў Сіповіч: сьвятар і беларус / 17. Справы марыянскія ды іншыя]</ref>, у розныя часы пражывалі а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]]. Сярод найбольш значных гасьцёў у Доме марыянаў былі біскуп [[Баляслаў Слосканс]], князь [[Базыль Сьвятаполк-Мірскі]], апостальскі дэлегат у Вялікай Брытаніі арцыбіскуп [[:en:William Godfrey|Вільям Годфрэй]], сакратар апостальскай дэлегацыі ў Лёндане [[:en:Bruno Torpigliani|Бруна Тарпільяні]], апостальскі дэлегат арцыбіскуп [[:en:Domenico Enrici|Дамініка Энрычы]] і шмат іншых<ref name=hardz>Гардзіенка, Н. С. Беларусы ў Вялікабрытаніі — Мінск: Медысонт, 2010. — 620 с — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 18)</ref>. У 1970 г. Дом марыянаў наведаў украінскі мітрапаліт [[:be:Іосіф Сліпы|Ёсіф Сьліпы]]. 12 траўня 1970 г. у капліцы Сьв. Пятра і Паўла ён служыў сьв. літургію разам з украінскімі біскупамі [[:uk:Августин Горняк|Аўгустынам Гарняком]] і [[:uk:Володимир (Маланчук)|Валадзімірам Маланчуком]]<ref name=hardz/>. Дом марыянаў быў першым месцам захоўваньня калекцыі кнігаў і музэйных экспанатаў, якія ўтварылі [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Беларускую бібліятэку і музэй імя Скарыны]]<ref name=hardz/>. Бібліятэка пазьней разьмясьцілася ў набытым беларусамі суседнім будынку, дзе знаходзіцца і цяпер. Паміж 2009 і 2012 гг. Дом марыянаў прайшоў рэканструкцыю. Каб прафінансаваць рамонт, Беларускай каталiцкай мiсii прыйшлося прадаць частку прылеглай да дома зямлі. У 2012 годзе дом быў урачыста адчынены пасьля рэстаўрацыі, асьвячаны Кардыналам Леанарда Сандры, Прэфэктам Кангрэгацыі Усходніх Цэркваў у прысутнасьці апостальскага нунцыя ў Вялікай Брытаніі Антоніё Мэніні, экзарха для ўкраінскіх грэка-католікаў у Вялікай Брытаніі Глеба Ланчыны, апостальскана візытатара для беларускіх грэка-католікаў у Беларусі архімандрыта [[Сяргей Гаек|Сяргея Гаека]]<ref name=tut/>. У 2016 годзе пры Доме марыянаў адчынілася [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]]. == Глядзіце таксама == * [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны]] * [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] * [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Грэка-каталіцкія храмы]] [[Катэгорыя:Архітэктура Лёндану]] 2qhbacvyffk7f557c8zohq1k5rtcrj7 2621198 2621197 2025-06-22T18:16:14Z W 11741 . 2621198 wikitext text/x-wiki {{Славутасьць |Назва = Дом марыянаў |Арыгінальная назва = {{мова-en|Marian House|скарочана}} |Тып = рэлігійна-культурны цэнтар |Выява = Marian House.JPG |Подпіс выявы = У студзені 2012 г. |Статус = |Краіна = Вялікабрытанія |Назва месцазнаходжаньня = Графства |Месцазнаходжаньне = [[Вялікі Лёндан]] |Адрас = Marian House, Holden Ave, London N12 8HY |Канфэсія = [[уніяцтва]] |Япархія = [[Лёнданская япархія Сьвятой Сям’і]] |Тып будынка = [[сядзіба]] |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекту = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Першае згадваньне = |Заснаваньне = |Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}} |Пачатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Канчатак будаўніцтва = XIX стагодзьдзе |Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}} |Прыбудоўкі = [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] |Вядомыя насельнікі = а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]] |Рэліквіі = |Плябан = [[Сяргей Стасевіч]] |Стан = дзейны |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 51 |Шырата хвілінаў = 36 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата паўшар’е = заходняе |Даўгата градусаў = 0 |Даўгата хвілінаў = 11 |Даўгата сэкундаў = 4 |Назва мапы = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дом марыянаў'''<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дом марыянаў мусіць застацца беларускім|спасылка=https://nashaniva.com/96300|выданьне=[[Наша ніва]]|тып=газэта|год=3 траўня 2002|нумар=17 (279)|старонкі=|issn=1819-1614}}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|загаловак=Язэп Германовіч - сьвятар і пісьменьнік|спасылка=https://pawet.net/library/history/bel_history/turonak/15j/язэп_германовіч_-_святар_і_пісьменнік.html|выданьне=[[Наша вера]]|тып=часопіс|год=1996|нумар=1 (2)|старонкі=|issn=}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=[[Юрась Гарбінскі]].|частка=[https://slounik.org/146894.html Пікарда Гай дэ]|загаловак=Беларускія рэлігійныя дзеячы XX ст.|арыгінал=|спасылка=https://slounik.org/reldz/|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі кнігазбор]]|год=1999|старонкі=|старонак=|сэрыя=|isbn=985-6318-65-3|наклад=}}</ref><ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Хільмановіч]], «Гарадзенская вясна»|загаловак=Вінцук Адважны: як каталіцкі сьвятар адраджаў Беларусь|спасылка=https://charter97.org/be/news/2018/12/27/317918/|выдавец=Прэс-цэнтар «[[Хартыя'97|Хартыі'97]]»|дата публікацыі=27 сьнежня 2018|дата доступу=22 чэрвеня 2025}}</ref> — гістарычны будынак у [[Лёндан]]е, зьвязаны зь [[Беларусы ў Вялікабрытаніі|беларускай дыяспарай]]. Сядзіба Беларускага рэлігійнага і культурнага цэнтра імя сьвятога Кірылы Тураўскага, у мінулым сядзіба Беларускай каталіцкай місіі. == Гісторыя == [[File:Biskup Sipovich u biblijatecy.jpg|thumb|left|Біскуп [[Часлаў Сіповіч]]]] Будынак пабудаваны ў канцы XIX стагодзьдзя<ref name=tut>[https://m.21.by/society/2012/05/13/524254.html Рымскі кардынал асвяціў легендарны беларускі «Марыян-Хаўз»] — Tut.by, 13.05.2012 (паводле 21.by)</ref>. У 1948 годзе рэктар Беларускай каталiцкай мiсii ўсходняга абраду айцец [[Часлаў Сіповіч]] заснаваў у Лёндане Беларускі рэлігійна-культурны цэнтр, сядзібай якога стаў Дом марыянаў у раёне [[Паўночны Фінчлі]]. У наступныя дзесяцігодзьдзі Дом марыянаў стаў адным з цэнтраў беларускага жыцьця ў Вялікай Брытаніі. У будынку ладзіліся беларускія імпрэзы, месьцілася капліца. У Доме марыянаў дзейнічалі беларускія хрысьціянскія арганізацыі, як Беларускае хрысьціянскае акадэміцкае аб’еднаньне «Жыцьцё» і Беларускае акадэміцкае каталіцкае аб’яднаньне «Рунь». 13 чэрвеня 1948 г. у Дом марыянаў адбылося паседжаньне па заснаваньні лёнданскага аддзелу [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі|ЗБВБ]]. У доме, які служыў у тым ліку кляштарам беларускіх марыянаў<ref>[https://casasloviec.co.uk/index.php-do=static&page=work_Sip_bel17.htm Біскуп Чэслаў Сіповіч: сьвятар і беларус / 17. Справы марыянскія ды іншыя]</ref>, у розныя часы пражывалі а. [[Язэп Германовіч]], а. [[Аляксандар Надсан]], а. [[Леў Гарошка]], [[Янка Садоўскі]], [[Станіслаў Баговіч]], а. [[Тамаш Падзява]], а. [[Фэлікс Журня]], а. [[Робэрт Тамушанскі]]. Сярод найбольш значных гасьцёў у Доме марыянаў былі біскуп [[Баляслаў Слосканс]], князь [[Базыль Сьвятаполк-Мірскі]], апостальскі дэлегат у Вялікай Брытаніі арцыбіскуп [[:en:William Godfrey|Вільям Годфрэй]], сакратар апостальскай дэлегацыі ў Лёндане [[:en:Bruno Torpigliani|Бруна Тарпільяні]], апостальскі дэлегат арцыбіскуп [[:en:Domenico Enrici|Дамініка Энрычы]] і шмат іншых<ref name=hardz>Гардзіенка, Н. С. Беларусы ў Вялікабрытаніі — Мінск: Медысонт, 2010. — 620 с — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; кн. 18)</ref>. У 1970 г. Дом марыянаў наведаў украінскі мітрапаліт [[:be:Іосіф Сліпы|Ёсіф Сьліпы]]. 12 траўня 1970 г. у капліцы Сьв. Пятра і Паўла ён служыў сьв. літургію разам з украінскімі біскупамі [[:uk:Августин Горняк|Аўгустынам Гарняком]] і [[:uk:Володимир (Маланчук)|Валадзімірам Маланчуком]]<ref name=hardz/>. Дом марыянаў быў першым месцам захоўваньня калекцыі кнігаў і музэйных экспанатаў, якія ўтварылі [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны|Беларускую бібліятэку і музэй імя Скарыны]]<ref name=hardz/>. Бібліятэка пазьней разьмясьцілася ў набытым беларусамі суседнім будынку, дзе знаходзіцца і цяпер. Паміж 2009 і 2012 гг. Дом марыянаў прайшоў рэканструкцыю. Каб прафінансаваць рамонт, Беларускай каталiцкай мiсii прыйшлося прадаць частку прылеглай да дома зямлі. У 2012 годзе дом быў урачыста адчынены пасьля рэстаўрацыі, асьвячаны Кардыналам Леанарда Сандры, Прэфэктам Кангрэгацыі Усходніх Цэркваў у прысутнасьці апостальскага нунцыя ў Вялікай Брытаніі Антоніё Мэніні, экзарха для ўкраінскіх грэка-католікаў у Вялікай Брытаніі Глеба Ланчыны, апостальскана візытатара для беларускіх грэка-католікаў у Беларусі архімандрыта [[Сяргей Гаек|Сяргея Гаека]]<ref name=tut/>. У 2016 годзе пры Доме марыянаў адчынілася [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]]. == Глядзіце таксама == * [[Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны]] * [[Царква Сьвятога Кірылы Тураўскага і ўсіх сьвятых заступнікаў беларускага народу]] * [[Згуртаваньне беларусаў у Вялікай Брытаніі]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Беларусы ў Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Грэка-каталіцкія храмы]] [[Катэгорыя:Архітэктура Лёндану]] b84obgb6dus10f81dzgkjw2vm819gz5 6 297139 2621176 2025-06-22T13:05:59Z Dymitr 10914 {{Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня | апісаньне = Лягатып футбольнага клюба «[[Піза (футбольны клюб)|Піза]]» | аўтар = Pisa Sporting Club S.r.l. | час стварэньня = XX стагодзьдзе | крыніца = Афіцыйны сайт клюбу | артыкул = Піза (футбольны клюб) | частка = Поўная выява лягатыпа | разрозьненьне = Так | мэта = Дапамагчы чытычам ідэнтыфікаваць спартовую каманду | заменнасьць = Гэта лягатып футбольнага клюбу, таму для яго няма свабоднай замены |... 2621176 wikitext text/x-wiki == Апісаньне == {{Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня | апісаньне = Лягатып футбольнага клюба «[[Піза (футбольны клюб)|Піза]]» | аўтар = Pisa Sporting Club S.r.l. | час стварэньня = XX стагодзьдзе | крыніца = Афіцыйны сайт клюбу | артыкул = Піза (футбольны клюб) | частка = Поўная выява лягатыпа | разрозьненьне = Так | мэта = Дапамагчы чытычам ідэнтыфікаваць спартовую каманду | заменнасьць = Гэта лягатып футбольнага клюбу, таму для яго няма свабоднай замены | іншае = Выява — прадмет грамадзкага інтарэса }} == Ліцэнзія == {{SVG-лягатып}} lno0g6ea2lcnfubxzc27hdt4tqsx3or 0 297140 2621177 2025-06-22T13:06:29Z Dymitr 10914 крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Pisa_SC?oldid=1296060455 2621177 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Піза |Лягатып = Pisa SC crest.svg |ПоўнаяНазва = Pisa Sporting Club S.r.l. |Горад = [[Піза]], [[Італія]] |Стадыён = [[Арэна Гарыбальдзі]] |Умяшчальнасьць = {{Лік|12500}}<ref>[https://www.https//www.comune.pisa.it/Novita/Comunicati/Arena-Garibaldi-Latrofa-Cronoprogramma-in-quattro-fasi-per-portare-l-Arena-a-quota-12.500-spettatori «Arena Garibaldi – Stadio Romeo Anconetani»]. Comune di Pisa.</ref> |Прэзыдэнт = |Чэмпіянат = {{Папярэдні футбольны сэзон Італіі|ПізаЛіга}} |Сэзон = {{Папярэдні футбольны сэзон Італіі|ПапярэдніСэзон}} |Месца = {{Папярэдні футбольны сэзон Італіі|Піза}} |Прыналежнасьць = Італьянскія }} «'''Пі́за'''» ({{мова-it|Pisa SC}}) — італьянскі футбольны клюб зь [[Піза|Пізы]], якая месьціцца ў рэгіёне [[Таскана]]. Свае хатнія матчы каманда ладзіць на стадыён [[Арэна Гарыбальдзі]], якая таксама называецца імём [[Рамэо Анканэтані]]. == Гісторыя == Пасьля павышэньня ў [[Сэрыя Б|Сэрыю Б]] у 1965 годзе «Пізе» спатрэбілася тры гады, каб упершыню дабрацца да [[Сэрыя А|Сэрыі А]]. Аднак каманда вылецела з найвышэйшага дывізіёну ў апошні дзень сэзону 1968—1969 гадоў. [[Файл:Pisa calcio campionato 1963-1964.jpg|значак|зьлева|«Піза» сэзону 1963—1964 гадоў.]] Правёўшы большую частку 1970-х гадоў у [[Сэрыя С|Сэрыі С]], «Піза» вярнулася ў Сэрыю Б у 1979 годзе. Да таго часу клюб быў пад кіраўніцтвам [[Рамэо Анканэтані]]. У 1982 годзе каманда вярнулася ў Сэрыю А, запачаткаваўшы час з шасьці з наступных дзевяці сэзонаў у элітным дывізіёне. З дацкім паўабаронцам [[Кляўс Бэрггрэн|Кляўсам Бэрггрэнам]] сярод зорак, «Піза» здолела заняць 11-е месца ў Сэрыі А сэзону 1982—1983 гадоў. У наступным сэзоне пізанцы страцілі месца ў найвышэйшым дывізіёне, а 15 тысяч заўзятараў прыехалі ў [[Мілян]] на лёсавызначальную перадапошнюю гульню. Вылет прынёс клюбу значныя фінансавыя цяжкасьці, і да 1994 году яны былі вымушаныя заглыбіцца ў Сэрыі С1. Адміністрацыя клюбу зрабіла рэфармаваньне структуры, але ў 1996 годзе каманда ўжо спаборнічала ў Сэрыі С2. У 1999 годзе «Піза» была ў Сэрыю С1. З тых часоў каманда імкнулася да дасягненьня статусу клюбу Сэрыі Б, чаго яна дасягнула ў 2007 годзе. У траўні 2002 году ўладальнікам клюбу стаў [[Маўрыцыё Міяна]]<ref>Calabrese, Giuseppe (15.05.2002). [https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2002/05/15/il-pisa-nell-era-gunther-tanti-soldi.html «Il Pisa nell’ era Gunther 'Tanti soldi per salire in A'»]. La Repubblica.</ref>, які прызначыў ганаровым прэзыдэнтам «Пізы» нямецкую аўчарку Гюнтэра IV. У сэзоне Сэрыі С1 2002—2003 гадоў «Піза» дайшла да фіналу плэй-оф, але прайграла ў дадатковы час «[[Альбіналефэ Дзаніка|Альбіналефэ]]». Прэзыдэнт Гюнтэр наведваў матчы і брахаў у падтрымку каманды. У 2005 годзе Міяна прадаў «Пізу»<ref>Camedda, Paolo (25.08.2021). [https://www.goal.com/it/notizie/gunther-e-il-pisa-quando-un-cane-divento-presidente-onorario/ «Gunther e il Pisa: quando un cane diventò presidente onorario di un club di calcio»]. Goal.</ref>. У сэзоне 2005—2006 гадоў каманда, якая спачатку лічылася галоўным фаварытам на павышэньне, стала змагалася за вылет і пазьбегла вылету ў двух драматычных рэгіянальных дэрбі супраць «[[Масэзэ (футбольны клюб)|Масэзэ]]». У наступным сэзоне з новым трэнэрам [[П’ера Бральля]] «Піза» вярнулася да барацьбы за месца ў больш вышэйшых лігах. Дружына завяршыла рэгулярны сэзон на трэцім месцы і ў рэшце рэшт прабіліся праз плэй-оф, перамогшы «[[Вэнэцыя (футбольны клюб)|Вэнэцыю]]» ў паўфінале і «[[Монца (футбольны клюб)|Монцу]]» ў фінале. У сэзоне Сэрыі Б 2007—2008 гадоў, першым за 13 гадоў, [[Джан П’ера Вэнтура]] быў прызначаны на замену Бральлі на пасаду галоўнага трэнэра «нэрадзуры». Не зважаючы на першапачатковыя прагнозы аб месцы ў сярэдняй частцы турнірнай табліцы. Неблагія выступы «Пізы» прывялі каманду да барацьбы за наўпроставае прасоўваньне ў найвышэйшы дывізіён, у тым ліку дзякуючы нападніцкай лініі ў складзе [[Алесіё Чэрчы]], [[Хасэ Ігнасьё Кастыльлё]] і [[Віталь Кутузаў|Віталя Кутузава]], якая аказалася адной з найлепшых у лізе. Клюб скончыў рэгулярны сэзон на шостым месцы, тым самым атрымаўшы месца ў плэй-оф за прасоўваньне, дзе пазьней пацярпеў паразу ад «[[Леччэ (футбольны клюб)|Леччэ]]». == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://pisasportingclub.com/ Афіцыйны сайт] {{Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе}} [[Катэгорыя:Піза]] lau3u8inpxt6z8umcvfk0hm4v4skwhp 2621178 2621177 2025-06-22T13:11:28Z Dymitr 10914 /* Гісторыя */ артаграфія 2621178 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Піза |Лягатып = Pisa SC crest.svg |ПоўнаяНазва = Pisa Sporting Club S.r.l. |Горад = [[Піза]], [[Італія]] |Стадыён = [[Арэна Гарыбальдзі]] |Умяшчальнасьць = {{Лік|12500}}<ref>[https://www.https//www.comune.pisa.it/Novita/Comunicati/Arena-Garibaldi-Latrofa-Cronoprogramma-in-quattro-fasi-per-portare-l-Arena-a-quota-12.500-spettatori «Arena Garibaldi – Stadio Romeo Anconetani»]. Comune di Pisa.</ref> |Прэзыдэнт = |Чэмпіянат = {{Папярэдні футбольны сэзон Італіі|ПізаЛіга}} |Сэзон = {{Папярэдні футбольны сэзон Італіі|ПапярэдніСэзон}} |Месца = {{Папярэдні футбольны сэзон Італіі|Піза}} |Прыналежнасьць = Італьянскія }} «'''Пі́за'''» ({{мова-it|Pisa SC}}) — італьянскі футбольны клюб зь [[Піза|Пізы]], якая месьціцца ў рэгіёне [[Таскана]]. Свае хатнія матчы каманда ладзіць на стадыён [[Арэна Гарыбальдзі]], якая таксама называецца імём [[Рамэо Анканэтані]]. == Гісторыя == Пасьля павышэньня ў [[Сэрыя Б|Сэрыю Б]] у 1965 годзе «Пізе» спатрэбілася тры гады, каб упершыню дабрацца да [[Сэрыя А|Сэрыі А]]. Аднак каманда вылецела з найвышэйшага дывізіёну ў апошні дзень сэзону 1968—1969 гадоў. [[Файл:Pisa calcio campionato 1963-1964.jpg|значак|зьлева|«Піза» сэзону 1963—1964 гадоў.]] Правёўшы большую частку 1970-х гадоў у [[Сэрыя С|Сэрыі С]], «Піза» вярнулася ў Сэрыю Б у 1979 годзе. Да таго часу клюб быў пад кіраўніцтвам [[Рамэо Анканэтані]]. У 1982 годзе каманда вярнулася ў Сэрыю А, запачаткаваўшы час з шасьці з наступных дзевяці сэзонаў у элітным дывізіёне. З дацкім паўабаронцам [[Кляўс Бэрггрэн|Кляўсам Бэрггрэнам]] сярод зорак, «Піза» здолела заняць 11-е месца ў Сэрыі А сэзону 1982—1983 гадоў. У наступным сэзоне пізанцы страцілі месца ў найвышэйшым дывізіёне, а 15 тысяч заўзятараў прыехалі ў [[Мілян]] на лёсавызначальную перадапошнюю гульню. Вылет прынёс клюбу значныя фінансавыя цяжкасьці, і да 1994 году яны былі вымушаныя заглыбіцца ў Сэрыі С1. Адміністрацыя клюбу зрабіла рэфармаваньне структуры, але ў 1996 годзе каманда ўжо спаборнічала ў Сэрыі С2. У 1999 годзе «Піза» была ў Сэрыі С1. З тых часоў каманда імкнулася да дасягненьня статусу клюбу Сэрыі Б, чаго яна дасягнула ў 2007 годзе. У траўні 2002 году ўладальнікам клюбу стаў [[Маўрыцыё Міяна]]<ref>Calabrese, Giuseppe (15.05.2002). [https://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2002/05/15/il-pisa-nell-era-gunther-tanti-soldi.html «Il Pisa nell’ era Gunther 'Tanti soldi per salire in A'»]. La Repubblica.</ref>, які прызначыў ганаровым прэзыдэнтам «Пізы» нямецкую аўчарку Гюнтэра IV. У сэзоне Сэрыі С1 2002—2003 гадоў «Піза» дайшла да фіналу плэй-оф, але прайграла ў дадатковы час «[[Альбіналефэ Дзаніка|Альбіналефэ]]». Прэзыдэнт Гюнтэр наведваў матчы і брахаў у падтрымку каманды. У 2005 годзе Міяна прадаў «Пізу»<ref>Camedda, Paolo (25.08.2021). [https://www.goal.com/it/notizie/gunther-e-il-pisa-quando-un-cane-divento-presidente-onorario/ «Gunther e il Pisa: quando un cane diventò presidente onorario di un club di calcio»]. Goal.</ref>. У сэзоне 2005—2006 гадоў каманда, якая спачатку лічылася галоўным фаварытам на павышэньне, стала змагалася за вылет і пазьбегла вылету ў двух драматычных рэгіянальных дэрбі супраць «[[Масэзэ (футбольны клюб)|Масэзэ]]». У наступным сэзоне з новым трэнэрам [[П’ера Бральля]] «Піза» вярнулася да барацьбы за месца ў больш вышэйшых лігах. Дружына завяршыла рэгулярны сэзон на трэцім месцы і ў рэшце рэшт прабіліся праз плэй-оф, перамогшы «[[Вэнэцыя (футбольны клюб)|Вэнэцыю]]» ў паўфінале і «[[Монца (футбольны клюб)|Монцу]]» ў фінале. У сэзоне Сэрыі Б 2007—2008 гадоў, першым за 13 гадоў, [[Джан П’ера Вэнтура]] быў прызначаны на замену Бральлі на пасаду галоўнага трэнэра «нэрадзуры». Не зважаючы на першапачатковыя прагнозы аб месцы ў сярэдняй частцы турнірнай табліцы. Неблагія выступы «Пізы» прывялі каманду да барацьбы за наўпроставае прасоўваньне ў найвышэйшы дывізіён, у тым ліку дзякуючы нападніцкай лініі ў складзе [[Алесіё Чэрчы]], [[Хасэ Ігнасьё Кастыльлё]] і [[Віталь Кутузаў|Віталя Кутузава]], якая аказалася адной з найлепшых у лізе. Клюб скончыў рэгулярны сэзон на шостым месцы, тым самым атрымаўшы месца ў плэй-оф за прасоўваньне, дзе пазьней пацярпеў паразу ад «[[Леччэ (футбольны клюб)|Леччэ]]». == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://pisasportingclub.com/ Афіцыйны сайт] {{Сэрыя А чэмпіянату Італіі па футболе}} [[Катэгорыя:Піза]] b2d8fe2ei2pu954h7n09pdfh1l8ho35 0 297141 2621186 2025-06-22T16:43:16Z Dymitr 10914 крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Cerro_Porteño?oldid=1296674342 2621186 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Сэра Партэньнё |Лягатып = Escudo Club Cerro Porteño 2023-Actual.svg |ПоўнаяНазва = Club Cerro Porteño |Заснаваны = |Горад = [[Асунсьён]], [[Парагвай]] |Стадыён = [[Стадыён імя генэрала Паблё Рохаса|імя генэрала Паблё Рохаса]] |Умяшчальнасьць = {{Лік|45000}} |Прэзыдэнт = |Чэмпіянат = [[Прымэра дывізіён чэмпіянату Парагваю па футболе|Прымэра дывізіён]] |Сэзон = [[Чэмпіянат Парагваю па футболе 2024 году|2024]] |Месца = 3 месца |Прыналежнасьць = Парагвайскія }} «'''Сэ́ра Партэ́ньнё'''» ({{мова-es|Cerro Porteño}}) — [[парагвай]]скі футбольны клюб з гораду [[Асунсьён]]. Быў заснаваны ў 1912 годзе. Лічыцца адным з самых пасьпяховых і папулярных футбольных клюбаў краіны<ref>[https://web.archive.org/web/20120112122727/http://www.abc.com.py/nota/mayoria-piensa-que-cerro-porteno-es-el-club-mas-polular/ «Mayoria piensa que Cerro Porteño es el club mas popular»]. ABC Digital.</ref>. Галоўным супернікам клюбу ўважаецца каманда «[[Алімпія Асунсьён|Алімпія]]», матчы паміж імі называюцца [[Парагвайскае дэрбі]]. Клюб аніколі не пакідаў найвышэйшага дывізіёну. == Гісторыя == «Сэра Партэньнё» быў заснаваны 1 кастрычніка 1912 году Сусанай Нуньес і групай маладых людзей, якія жадалі стварыць новы футбольны клюб. На момант заснаваньня каманды сытуацыя ў Парагваі была напружанай, а нестабільнасьць ва ўрадзе была выкліканая гарачым суперніцтвам паміж двума вядучымі палітычнымі партыямі, як то [[Калярада (партыя)|Калярада]] і [[Аўтэнтычная радыкальная лібэральная партыя|Лібэральнай партыяй]]. Праз напружанасьць заснавальнікі клюбу пастанавілі выкарыстаць колеры абедзьвюх партыяў, як то чырвоны і сіні, на знак адзінства і сяброўства паміж парагвайцамі. Пазьней белы колер быў выкарыстаны на шортах, каб спалучыць усе колеры [[Сьцяг Парагваю|парагвайскага сьцяга]]. Сваю назву клюб атрымаў ад бітвы паміж войскамі [[Буэнас-Айрэс]]а і парагвайскай арміяй у раёне ўзгорка Сэра-Мбаэ, названага ў гонар гэтай бітвы як Сэра-Партэньнё. Гэтая бітва, якая адбылася 19 студзеня 1811 году, скончылася перамогай парагвайцаў. За гады існаваньня клюб выйграў значную колькасьць нацыянальных чэмпіянатаў. Аднак выступы каманды характарызуюцца бракам перамог на міжнародных турнірах, не зважаючы на некалькі добрых сэзонаў у [[Кубак Лібэртадорэс|Кубку Лібэртадорэс]]. «Сэра Партэньнё» шматкроць трапляла ў паўфінал турніру у 1973, 1978, 1993, 1998, 1999 і 2011 гадах, але прабіцца далей у фінал высілкаў не хапала. == Дасягненьні == * '''[[Чэмпіянат Парагваю па футболу|Чэмпіён Парагваю]]''': 34 :: 1913, 1915, 1918, 1919, 1935, 1939, 1940, 1941, 1944, 1950, :: 1954, 1961, 1963, 1966, 1970, 1972, 1973, 1974, 1977, 1987, :: 1990, 1992, 1994, 1996, 2001, 2004, 2005, 2009(а), 2012(а), 2013(к), :: 2015(а), 2017(к), 2020(а), 2021(к) == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.clubcerro.com/ Афіцыйны сайт]. [[Катэгорыя:Асунсьён]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1912 годзе]] ii0twvpgwxbq5bqjywcdxm4l8o5a5y2 0 297142 2621190 2025-06-22T17:08:41Z W 11741 W перанёс старонку [[Марыян-Хаўз]] у [[Дом марыянаў]]: Не па-беларуску: +4 крыніцы пра Дом марыянаў: Дом марыянаў мусіць застацца беларускім // [[Наша ніва]] : газэта. — 3 траўня 2002. — № 17 (279). — ISSN 1819-1614. https://nashaniva.com/96300 2621190 wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Дом марыянаў]] 6gtoqiygx6ta0r453j6os38azkmghop 0 297143 2621200 2025-06-22T18:43:14Z Radzivon Panschwitz 86025 Створаная старонка са зьместам „{{Колішняя дзяржава|Статус=канфэдэрацыя плямёнаў|Назва=Белая Куманія|Лацінка=Biełaja Kumanija|Мова=куманская мова|Насельніцтва=[[куманы]]|Рэлігіі=[[тэнгрыянства]], [[хрысьціянства]]|Форма ўраду=манархія|Год1=1097|Падзея1=заснаваньне|Год2=1242|Падзея2...“ 2621200 wikitext text/x-wiki {{Колішняя дзяржава|Статус=канфэдэрацыя плямёнаў|Назва=Белая Куманія|Лацінка=Biełaja Kumanija|Мова=куманская мова|Насельніцтва=[[куманы]]|Рэлігіі=[[тэнгрыянства]], [[хрысьціянства]]|Форма ўраду=манархія|Год1=1097|Падзея1=заснаваньне|Год2=1242|Падзея2=анэксія Залатой Ардой|Наступнікі=[[Залатая Арда]]|Папярэднікі=[[Куманы]]|Дынастыя=Кай-оба, Тэртэр-Оба|Пэрыяд існаваньня=1097 — 1242|Сталіца=Матлука (раца [[Малочная]])}} '''Белая Куманія''' ({{Lang-uk|Біла Куманія}}) — канфэдэрацыя куманскіх орд на чале з ханамі з роду Кай-оба, дынастыі Банякідаў. Вядомая як '''Дняпроўская канфэдэрацыя''' '''куманаў'''. == Назва == Назва Белая Куманія ўпершыню згаданая арабскім гісторыкам Абу Абдалам аль-Ідрысі, які ў сваіх працах пісаў, выкарыстоўваючы цюрцкую традыцыю пазначэньня бакоў сьвету колерамі, што краіна Куманія была падзелена на дзьве вялікія часткі: Чорную й Белую Куманію<ref>Добродомов И. Г. О половецких этнонимах в древнерусской литературе. — ТС. 1975. — С. 122</ref>. Гэта адпавядае старажытнай качавай традыцыі палітычнага падзелу на два крылы — заходняе й усходняе. У нямецкамоўнай хроніцы Генрыха зь Мюгельну згадваюцца не толькі белыя куманы але і [[Беларусцы|белыя русіны]], а таксама "[[Белая Русь]]". Гэтыя тэрміны, відаць, зьвязаныя зь сярэднявечнай традыцыяй падзяленьня кочвых народаў на "белых" і "чорных" – як у выпадку з "белымі куманамі"<ref>Белы А. Хроніка... С. 105</ref><ref>Koziej J. Henryk z Mügeln // Encyklopedia katolicka. T. 6. Lublin, 1993. S. 117.</ref>. Мюгельн, апісваючы паход [[Гуны|гунаў]], кажа, што яны рухаліся праз землі "чорных русінаў" і "белых русінаў". Вугорскі дасьледнік Эўген Траўнік мяркуе, што "белых русінаў" маглі дадаць паводле аналёгіі з "белымі куманамі" – таксама кочвым народам, вядомым у вугорскіх і нямецкіх крыніцах<ref>zugen van erst in ein land der Swarczen Reussen und dy weyssen reussen. Гл.: Chronicon Henrici de Mügeln Germanice conscriptum / Praefatus est, textum recensuit, annotationibus instruxit E. Travník // SRH. Vol. 2. S. 111.</ref>. Такім чынам, выкарыстаны Мюгельнам эпітэт "белыя" датычыць русінаў (якімі ён замяніў қуманаў). Парадак сказу аўтар мог парушыць дзеля меркаваньняў рытмічнасьці<ref>[[Алег Латышонак]], Нацыянальнасьць — Беларус, ст. 91-92</ref>. == Гісторыя == У 1060-х некалькіх орд куманаў увайшлі ў Наддняпроўе. У 1070 г. яны ўпершыню напалі на Вугоршчыну, прайшлі праз перавал Мезеш і спустошылі правінцыю Пір, у тым ліку горад Біхара.   У 1080-х Баняк і Тугаркан чатыры разы ўварваліся ў Бізантыю, падтрымліваючы Баўгарыю. Адначасова у 1080 г. куманскае войска на чале з ханам Капулхам уварвалася ў Вугоршчыну, але было разьбіта.   Да сярэдзіны 1090-х куманскія орды аб’ядналіся ў канфэдэрацыю, якую арабскія храністы назвалі Белай Куманіяй. Гэтаму спрыяла барацьба з [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русьсю]]. Куманы таксама падтрымлівалі прэтэндэнта на бізантыйскі трон Псэўда-Дыягена. У гэты пэрыяд Белая Куманія стала адной з галоўных сілаў, разам з Чорнай Куманіяй.   У канцы XІ – пачатку XІІ ст. куманы пачалі пераход да паўкачавога ладу, разьвівалі гарады й гандаль, усталявалі выразныя межы качаваньняў. Пасьля гібелі Баняка й Тааза Белая Куманія пераарыентавалася з Русі (дзе лідарства перайшло да Чорнай Куманіі) на Балканы й Вугоршчыну. Яе ўплыў распаўсюдзіўся да рэк Олт і Добруджы. Лідарам стаў Гзак Белюкавіч, які ваяваў супраць Бізантыі.   Новы ўздым адбыўся пры хане Кобяку й яго сыне Даніле. Але пасьля гібелі Данілы у 1223 г. у вайне з манголамі ўладу ў Белай Куманіі захапіў клан Тэртэр-Аба на чале з Кацянам. Ён змагаўся супраць манголаў у 1237–1240 гг., але быў разьбіты й адступіў у Вугоршчыну. Белая Куманія скарацілася да Дняпра, страціўшы крымскія землі.   Аднак яна захавала большасьць тэрыторый і войска, мела зьвязьніка – Другую Баўгарскую дзяржаву. У 1242 г. куманы гэтага зьвяза выступілі супраць манголаў Батыя, але былі разьбіты. Іх правадыр [[Тэгак]] адступіў у Вугоршчыну, а потым у [[Галіцка-Валынскае княства|Галіцка-Валынскае каралеўства]] дзе ён [[Куманы ў Беларусі|заснаваў 40 куманскіх паселіішч]] на Палесье. Белая Куманія спыніла існаваньне. Толькі Буджацкая арда захавала незалежнасьць да 1260-х. Потымкі яе ханоў заснавалі у 1280 г. баўгарскую дынастыю Тэртэровічаў. == Тэрыторыя == Яна ахоплівала землі Паўночна-Заходняга Прычарнамор’я й Заходняга Прыазоўя — у межах сучасных Адэскай, Мікалаеўскай, Херсонскай, Кіраваградзкай, Запароскай абласьцей. Ёй таксама была падпарадкавана паўночна-заходняя частка Крымскага паўвострава. Межамі з русінскімі княствамі былі вобласьці гарадоў Выр, Каніў, Барух. Сталіцай быў горад '''Матлука''' (іншая назва Белай Куманіі ў арабскіх крыніцах). Паводле некаторых здагадак, яна знаходзілася на рацэ [[Малочная]]. == Урад == Складалася зь некалькіх орд, але з-за адсутнасьці дакладных зьвестак іх цяжка вызначыць. Кожная арда, а таксама меншыя адзінкі - курэньні, якія ўваходзілі ў яе склад, мелі свае ўласныя зямельныя ўчасткі зь зімовымі дарогамі, летнімі лагерамі й качавымі шляхамі паміж імі. Курэньне - гэта аб’яднаньне некалькіх роднасных сем’яў. Курэньне па этнічным складзе магло належаць ня толькі полаўцам, але й суседнім народам. Захоўвалася радавая сыстэма атрыманьня ўлады ў спадчыну, калі сама перадача ажыцьцяўлялася толькі ад дзядзькі да пляменьніка. Гэта забясьпечвала захаваньне ўлады ў межах аднаго роду, але рабіла немагчымай яе цэнтралізацыю ўнутры сям’і. Асноўнай формай сацыяльнай арганізацыі ў полаўцаў былі плямёны. Хан арды выконваў функцыю разьмеркаваньня багацьцяў, аднак, у адрозьненьне ад арабаў ці эўрапэйцаў, яму даводзілася лічыцца з простым народам. Хан найбольш магутнага роду стаяў над усім аб’яднаньнем. Ханы плямёнаў і канфэдэрацый арганізоўвалі зьезды шляхты. === Ханы === * [[Баньяк]] * [[Тааз]] * [[Севенч]] * [[Башкорд]] * [[Кабяк]] * [[Даніла Кабяковіч]] * [[Кацян]] * [[Тэгак]] == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Сярэдневечная Ўкраіна]] [[Катэгорыя:Гісторыя Казахстану]] [[Катэгорыя:Гісторыя Вугоршчыны]] oq1s0529rsy1awm92mxhxno3svd5j4d 6 297144 2621204 2025-06-22T19:43:57Z Dymitr 10914 {{Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня | апісаньне = Лягатып футбольнага клюба «[[Алімпія Асунсьён|Алімпія]]» Асунсьён | аўтар = Club Olimpia | час стварэньня = XX стагодзьдзе | крыніца = Афіцыйны сайт клюбу | артыкул = Алімпія Асунсьён | частка = Поўная выява лягатыпа | разрозьненьне = Так | мэта = Дапамагчы чытычам ідэнтыфікаваць спартовую каманду | заменнасьць = Гэта лягатып футбольнага клюбу, таму для яго няма свабоднай замены | іншае... 2621204 wikitext text/x-wiki == Апісаньне == {{Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня | апісаньне = Лягатып футбольнага клюба «[[Алімпія Асунсьён|Алімпія]]» Асунсьён | аўтар = Club Olimpia | час стварэньня = XX стагодзьдзе | крыніца = Афіцыйны сайт клюбу | артыкул = Алімпія Асунсьён | частка = Поўная выява лягатыпа | разрозьненьне = Так | мэта = Дапамагчы чытычам ідэнтыфікаваць спартовую каманду | заменнасьць = Гэта лягатып футбольнага клюбу, таму для яго няма свабоднай замены | іншае = Выява — прадмет грамадзкага інтарэса }} == Ліцэнзія == {{SVG-лягатып}} ntdc46ab0yxuyk2ckvopi3r2zaqn6vg 0 297145 2621205 2025-06-22T19:44:09Z Dymitr 10914 крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Club_Olimpia?oldid=1295684333 2621205 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Алімпія |Лягатып = Club Olimpia logo.svg |ПоўнаяНазва = Club Olimpia |Заснаваны = |Горад = [[Асунсьён]], [[Парагвай]] |Стадыён = [[Стадыён імя Асвальда Дамінгеса Дыба|імя Асвальда Дамінгеса Дыба]] |Умяшчальнасьць = {{Лік|20000}} |Прэзыдэнт = |Чэмпіянат = [[Прымэра дывізіён чэмпіянату Парагваю па футболе|Прымэра дывізіён]] |Сэзон = [[Чэмпіянат Парагваю па футболе 2024 году|2024]] |Месца = 1 месца |Прыналежнасьць = Парагвайскія }} «'''Алі́мпія'''» ({{мова-es|Olimpia}}) — [[парагвай]]скі футбольны клюб з гораду [[Асунсьён]]. У складзе клюбу маюцца каманды ў розных відах спорту, у тым ліку па футболе, [[рэгбі]] і [[баскетбол]]е. Назва клюбу, зафундаванага ў 1902 годзе, паходзіць ад ідэі ягонага галоўнага стваральніка нідэрляндца Вільяма Паатса, які жыў у Парагваі і лічыцца бацькам парагвайскага футболу. == Гісторыя == 23 лістапада 1901 году, перад стварэньнем клюбу «Алімпія», Вільям Паатс зарганізаваў першы матч паміж дзьвюма камандамі сваіх вучняў, чым выклікаў жаданьне ў маладых людзей стварыць спартовую каманду ў [[Парагвай|Парагваі]]<ref>Team, Editorial (28.09.2021). [https://web.archive.org/web/20211215074300/https://historyofsoccer.info/club-olimpia «Club Olimpia — Paraguay’s Most Successful Club»]. History of Soccer.</ref>. «Алімпія» была зафундаваная 25 ліпеня 1902 году і ёсьць найстарэйшай футбольнай камандай у Парагваі. У той вечар было прапанавана тры назвы для клюбу, сярод якіх былі «Парагвай», «Эспарта» і «Алімпія». Канчатковае рашэньне прыняў сам Паатс, які абраў назву «Алімпія» ў гонар грэцкага гораду [[Алімпія]], дзе нарадзіліся [[Алімпійскія гульні]]<ref>[https://web.archive.org/web/20071208121513/http://www.olimpia.com.py/fundacion.asp «Foundation of the Club»]. Club Olimpia.</ref>. [[Файл:Olimpia Campeon LPF 1912.jpg|значак|зьлева|Чэмпіёнскі склад 1912 году.]] Першы нацыянальны чэмпіянат у Парагваі адбыўся ў 1906 годзе, адразу пасьля стварэньня [[Парагвайская футбольная асацыяцыя|Парагвайскай футбольнай асацыяцыі]]. Толькі ў 1912 годзе «Алімпія» ўпершыню стала чэмпіёнам краіны, сустрэўшыся ў фінале з «[[Соль дэ Амэрыка Асунсьён|Соль дэ Амэрыка]]». У тым жа годзе быў заснаваны галоўны супернік «Алімпіі» — клюб «[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]». Пасьля некалькіх перамог у 1910-х гадах наступным вялікім дасягненьнем «Алімпіі» сталі тры чэмпіёнствы запар у 1927, 1928 і 1929 гадах, калі «Алімпія» стала першай парагвайскай камандай, якая здабыла тры тытулы запар. Гэтае ж дасягненьне каманда паўтарыла ў 1936, 1937 і 1938 гадах. 1940-я гады былі цяжкімі для «Алімпіі», бо дружына мела дрэнныя вынікі цягам большай часткі дзесяцігодзьдзя. Тым ня менш, у 1947 і 1948 гадах «Алімпія» рабілася чэмпіёнам краіны. Пасьля няўдалых часоў 1940-х гадоў «Алімпія» пачала ўмацоўваць сваё дамінаваньне ў парагвайскай лізе, калі ў сярэдзіне 1950-х гадоў прэзыдэнтам клюбу стаў [[Мануэль Фэрэйра Соса]]. За ягоны тэрмін клюб набыў некалькіх ключавых гульцоў, якія прывялі «Алімпію» да рэкордных пяці запар чэмпіёнскіх тытулаў з 1956 па 1960 гады<ref>[https://web.archive.org/web/20060427000627/http://www.eldecano.iwarp.com/historia.htm#Predominio%20de%20un%20gran%20Olimpia%20y%20%FAnico%20Pentacampe%F3n «Historia del Mas Grande»]. El Decano.</ref>. Каманда таксама ўпершыню дасягнула міжнароднага посьпеху, калі ў 1960 годзе ў першым розыгрышы [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]] асунсьёнцы трапілі ў фінал, дзе саступілі «[[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяролю]]». Абраньне новага прэзыдэнта клюбу [[Асвальда Дамінгес Дыб|Асвальда Дамінгеса Дыба]] ў 1975 годзе стала ключавой у гісторыі «Алімпіі». Новы прэзыдэнт запрасіў на пасаду трэнэра [[Люіс Кубільля|Люіса Кубільлю]], які прывёў «Алімпію» да перамогі ў [[Кубак Лібэртадорэс 1979 году|Кубку Лібэртадорэс 1979 году]], калі парагвайцы ў фінале перагулялі аргентынскі «[[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]]». Посьпех «Алімпіі» не абмяжоўваўся толькі міжнароднай арэнай, то бок з 1978 па 1983 гады каманда выйграла рэкордныя шэсьць запар тытулаў чэмпіёнаў краіны. Падпісаньне парагвайца [[Оскар Амарыльля|Оскара Амарыльлі]] стала для «Алімпіі» пазытыўным крокам. Каманда дакрочыла да фіналу [[Кубак Лібэртадорэс 1989 году|Кубка Лібэртадорэс 1989 году]], але саступіла калюмбійскаму «[[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналю]]». Ужо праз год «Алімпія» ўзяла рэванш у калюмбійцаў у паўфінале Кубка Лібэртадодрэс, а ў фінале была мацней за эквадорскую «[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёну]]». У тым жа годзе «Алімпія» згуляла ў фінале Міжкантынэнтальнага кубка ў Японіі супраць найлепшай каманды Эўропы «[[Мілян (футбольны клюб)|Міляну]]», зазнаўшы паразу зь лікам 3:0. Дасягненьне ўсіх вышэйзгаданых міжнародных тытулаў у 1979 і 1990 гадах зрабіла «Алімпію» адной з самых паважаных камандаў паўднёваамэрыканскага футболу. У 1991 годзе «Алімпія» ў трэці раз запар дайшла да фіналу Кубка Лібэртадорэс, але ня здолела даць рады «[[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]]», прагуляўшы зь лікам 3:0. == Дасягненьні == * '''[[Чэмпіянат Парагваю па футболу|Чэмпіён Парагваю]]''': 47 :: 1912, 1914, 1916, 1925, 1927, 1928, 1929, 1931, 1936, 1937, :: 1938, 1947, 1948, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1962, 1965, :: 1968, 1971, 1975, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, :: 1988, 1989, 1993, 1995, 1997, 1998, 1999, 2000, 2011(к), 2015(к), :: 2018(а), 2018(к), 2019(а), 2019(к), 2020(к), 2022(к), 2024(к) * '''Уладальнік [[Кубак Парагваю па футболу|Кубка Парагваю]]''': 1 :: 2021 * '''Уладальнік [[Супэркубак Парагваю па футболу|Супэркубка Парагваю]]''': 1 :: 2021 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://clubolimpia.com.py/ Афіцыйны сайт]. [[Катэгорыя:Асунсьён]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1912 годзе]] r4rw4ynhdy97bshvh2fxyzkqw3wy45k 2621206 2621205 2025-06-22T19:44:22Z Dymitr 10914 выдаленая [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1912 годзе]]; дададзеная [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1902 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] 2621206 wikitext text/x-wiki {{Футбольны клюб |Назва = Алімпія |Лягатып = Club Olimpia logo.svg |ПоўнаяНазва = Club Olimpia |Заснаваны = |Горад = [[Асунсьён]], [[Парагвай]] |Стадыён = [[Стадыён імя Асвальда Дамінгеса Дыба|імя Асвальда Дамінгеса Дыба]] |Умяшчальнасьць = {{Лік|20000}} |Прэзыдэнт = |Чэмпіянат = [[Прымэра дывізіён чэмпіянату Парагваю па футболе|Прымэра дывізіён]] |Сэзон = [[Чэмпіянат Парагваю па футболе 2024 году|2024]] |Месца = 1 месца |Прыналежнасьць = Парагвайскія }} «'''Алі́мпія'''» ({{мова-es|Olimpia}}) — [[парагвай]]скі футбольны клюб з гораду [[Асунсьён]]. У складзе клюбу маюцца каманды ў розных відах спорту, у тым ліку па футболе, [[рэгбі]] і [[баскетбол]]е. Назва клюбу, зафундаванага ў 1902 годзе, паходзіць ад ідэі ягонага галоўнага стваральніка нідэрляндца Вільяма Паатса, які жыў у Парагваі і лічыцца бацькам парагвайскага футболу. == Гісторыя == 23 лістапада 1901 году, перад стварэньнем клюбу «Алімпія», Вільям Паатс зарганізаваў першы матч паміж дзьвюма камандамі сваіх вучняў, чым выклікаў жаданьне ў маладых людзей стварыць спартовую каманду ў [[Парагвай|Парагваі]]<ref>Team, Editorial (28.09.2021). [https://web.archive.org/web/20211215074300/https://historyofsoccer.info/club-olimpia «Club Olimpia — Paraguay’s Most Successful Club»]. History of Soccer.</ref>. «Алімпія» была зафундаваная 25 ліпеня 1902 году і ёсьць найстарэйшай футбольнай камандай у Парагваі. У той вечар было прапанавана тры назвы для клюбу, сярод якіх былі «Парагвай», «Эспарта» і «Алімпія». Канчатковае рашэньне прыняў сам Паатс, які абраў назву «Алімпія» ў гонар грэцкага гораду [[Алімпія]], дзе нарадзіліся [[Алімпійскія гульні]]<ref>[https://web.archive.org/web/20071208121513/http://www.olimpia.com.py/fundacion.asp «Foundation of the Club»]. Club Olimpia.</ref>. [[Файл:Olimpia Campeon LPF 1912.jpg|значак|зьлева|Чэмпіёнскі склад 1912 году.]] Першы нацыянальны чэмпіянат у Парагваі адбыўся ў 1906 годзе, адразу пасьля стварэньня [[Парагвайская футбольная асацыяцыя|Парагвайскай футбольнай асацыяцыі]]. Толькі ў 1912 годзе «Алімпія» ўпершыню стала чэмпіёнам краіны, сустрэўшыся ў фінале з «[[Соль дэ Амэрыка Асунсьён|Соль дэ Амэрыка]]». У тым жа годзе быў заснаваны галоўны супернік «Алімпіі» — клюб «[[Сэра Партэньнё Асунсьён|Сэра Партэньнё]]». Пасьля некалькіх перамог у 1910-х гадах наступным вялікім дасягненьнем «Алімпіі» сталі тры чэмпіёнствы запар у 1927, 1928 і 1929 гадах, калі «Алімпія» стала першай парагвайскай камандай, якая здабыла тры тытулы запар. Гэтае ж дасягненьне каманда паўтарыла ў 1936, 1937 і 1938 гадах. 1940-я гады былі цяжкімі для «Алімпіі», бо дружына мела дрэнныя вынікі цягам большай часткі дзесяцігодзьдзя. Тым ня менш, у 1947 і 1948 гадах «Алімпія» рабілася чэмпіёнам краіны. Пасьля няўдалых часоў 1940-х гадоў «Алімпія» пачала ўмацоўваць сваё дамінаваньне ў парагвайскай лізе, калі ў сярэдзіне 1950-х гадоў прэзыдэнтам клюбу стаў [[Мануэль Фэрэйра Соса]]. За ягоны тэрмін клюб набыў некалькіх ключавых гульцоў, якія прывялі «Алімпію» да рэкордных пяці запар чэмпіёнскіх тытулаў з 1956 па 1960 гады<ref>[https://web.archive.org/web/20060427000627/http://www.eldecano.iwarp.com/historia.htm#Predominio%20de%20un%20gran%20Olimpia%20y%20%FAnico%20Pentacampe%F3n «Historia del Mas Grande»]. El Decano.</ref>. Каманда таксама ўпершыню дасягнула міжнароднага посьпеху, калі ў 1960 годзе ў першым розыгрышы [[Кубак Лібэртадорэс|Кубка Лібэртадорэс]] асунсьёнцы трапілі ў фінал, дзе саступілі «[[Пэньяроль Мантэвідэо|Пэньяролю]]». Абраньне новага прэзыдэнта клюбу [[Асвальда Дамінгес Дыб|Асвальда Дамінгеса Дыба]] ў 1975 годзе стала ключавой у гісторыі «Алімпіі». Новы прэзыдэнт запрасіў на пасаду трэнэра [[Люіс Кубільля|Люіса Кубільлю]], які прывёў «Алімпію» да перамогі ў [[Кубак Лібэртадорэс 1979 году|Кубку Лібэртадорэс 1979 году]], калі парагвайцы ў фінале перагулялі аргентынскі «[[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]]». Посьпех «Алімпіі» не абмяжоўваўся толькі міжнароднай арэнай, то бок з 1978 па 1983 гады каманда выйграла рэкордныя шэсьць запар тытулаў чэмпіёнаў краіны. Падпісаньне парагвайца [[Оскар Амарыльля|Оскара Амарыльлі]] стала для «Алімпіі» пазытыўным крокам. Каманда дакрочыла да фіналу [[Кубак Лібэртадорэс 1989 году|Кубка Лібэртадорэс 1989 году]], але саступіла калюмбійскаму «[[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналю]]». Ужо праз год «Алімпія» ўзяла рэванш у калюмбійцаў у паўфінале Кубка Лібэртадодрэс, а ў фінале была мацней за эквадорскую «[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёну]]». У тым жа годзе «Алімпія» згуляла ў фінале Міжкантынэнтальнага кубка ў Японіі супраць найлепшай каманды Эўропы «[[Мілян (футбольны клюб)|Міляну]]», зазнаўшы паразу зь лікам 3:0. Дасягненьне ўсіх вышэйзгаданых міжнародных тытулаў у 1979 і 1990 гадах зрабіла «Алімпію» адной з самых паважаных камандаў паўднёваамэрыканскага футболу. У 1991 годзе «Алімпія» ў трэці раз запар дайшла да фіналу Кубка Лібэртадорэс, але ня здолела даць рады «[[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]]», прагуляўшы зь лікам 3:0. == Дасягненьні == * '''[[Чэмпіянат Парагваю па футболу|Чэмпіён Парагваю]]''': 47 :: 1912, 1914, 1916, 1925, 1927, 1928, 1929, 1931, 1936, 1937, :: 1938, 1947, 1948, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1962, 1965, :: 1968, 1971, 1975, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, :: 1988, 1989, 1993, 1995, 1997, 1998, 1999, 2000, 2011(к), 2015(к), :: 2018(а), 2018(к), 2019(а), 2019(к), 2020(к), 2022(к), 2024(к) * '''Уладальнік [[Кубак Парагваю па футболу|Кубка Парагваю]]''': 1 :: 2021 * '''Уладальнік [[Супэркубак Парагваю па футболу|Супэркубка Парагваю]]''': 1 :: 2021 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://clubolimpia.com.py/ Афіцыйны сайт]. [[Катэгорыя:Асунсьён]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1902 годзе]] c336z19i5il4mgyw8otire1geqts4pf 2 297146 2621225 2025-06-23T06:33:30Z علي البنفسجي 91406 Створаная старонка са зьместам „صباح الخير ياجماعة، أنا مبسوط معاكم، علي البنفسجي من السعودية.“ 2621225 wikitext text/x-wiki صباح الخير ياجماعة، أنا مبسوط معاكم، علي البنفسجي من السعودية. bx9386pc4r8uw0k0qgjfcs140iwjk79 2621227 2621225 2025-06-23T06:49:05Z علي البنفسجي 91406 2621227 wikitext text/x-wiki السلام عليكم ورحمة الله وبركاته. أخوك علي البنفسجي من السعودية، أتمنى لكم حياة سعيدة. الخليج العربي للأبد. qdm3tlk3xsww1r5sn89e2c6ki70y18j 3 297147 2621229 2025-06-23T06:51:19Z Ліцьвін 847 Вітаем 2621229 wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll 3 297148 2621230 2025-06-23T06:52:37Z Ліцьвін 847 Вітаем 2621230 wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} fbn7wwakni74vxuz1x9rcjfgbiynfll