Абмеркаваньне:Беларусь

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="be-tarask">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікіпэдыя</sitename>
    <dbname>be_x_oldwiki</dbname>
    <base>https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.7</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мэдыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Спэцыяльныя</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Абмеркаваньне</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Гутаркі ўдзельніка</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікіпэдыя</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Абмеркаваньне Вікіпэдыі</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Абмеркаваньне файла</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Абмеркаваньне MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблён</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Абмеркаваньне шаблёну</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Дапамога</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Абмеркаваньне дапамогі</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Абмеркаваньне катэгорыі</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Партал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Абмеркаваньне парталу</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Абмеркаваньне модулю</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Беларусь</title>
    <ns>1</ns>
    <id>1299</id>
    <revision>
      <id>2621902</id>
      <parentid>2621766</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:43:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Загаловак абмеркаваньня]]</comment>
      <origin>2621902</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103127" sha1="q4uv1qb50kzwr84az5g19uti5oqss5h" xml:space="preserve">{{Паведамленьне ДА|Беларусь|7 лютага 2020}}
{{Артыкул праекту Беларусь}}
{{Загаловак абмеркаваньня}}
=={{Перанесена з|Вікіпэдыя:Артыкулы для рэцэнзаваньня}}==
12 жніўня 2004‎ году [[Удзельнік:Rydel~be-x-oldwiki]] стварыў артыкул. Ад 25 верасьня 2014-га па 18 ліпеня 2015-га [[Удзельнік:Dymitr]] дапоўніў яго на 42 Кбайт да звыш 75 КБ, 7 верасьня 2015-га‎ [[Удзельнік:Liashko]] — на 64 КБ да звыш 140 КБ. 9 студзеня 2020 году ўзгадніў намінаваньне артыкула ў добрыя з асноўным аўтарам. Артыкул ёсьць 28-м найбольшым у Беларускай Вікіпэдыі ([[Спэцыяльныя:Доўгія_старонкі]]). Грунтуецца на 39 крыніцах, зь якіх 4 дадаў сам у 2013-2014 гадах. Мае памер звыш 145 кілябайт, што большы за абраныя артыкулы па-ангельску, румынску і харвацку. Зьмяшчае ўводзіны, па 27 разьдзелаў і вольных выяваў, 6 шаблёнаў, інтэрвікі, катэгорыю і вонкавыя спасылкі. Што варта дадаць перад вылучэньнем артыкула ў добрыя? ([[Вікіпэдыя:Крытэры добрых артыкулаў]])--[[Удзельнік:W]] 19:42, 9 студзеня 2020 (UTC+3)
: Вельмі добра, што гэты артыкул дапаўняецца і дапрацоўваецца. Сапраўды, яго варта давесьці да добрага статусу. Пакуль маю дзьве заўвагі: 1) на мапе ў картцы ёсьць артаграфічная памылка &quot;Полацк&quot; замест Полацак. Таксама варта замяніць подпісы &quot;Гародня&quot; і &quot;Дзяржынская гара&quot; на Горадня і Сьвятая гара ў адпаведнасьці з назвамі артыкулаў. 2) Сьцьверджаньне &quot;Да XX стагодзьдзя землі сучаснай Беларусі ўваходзілі ў склад розных краінаў, як то Полацкае княства, Вялікае княства Літоўскае, Рэч Паспалітая, Польшча і Расейская імпэрыя&quot; не адпавядае [[ВП:НПГ]], бо ўраўновае беларускія і не беларускія дзяржавы і, увогуле, прыніжае гісторыю дзяржаўнасьці беларускага народу, якая нібыта пачалася толькі ў 1918 годзе. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 06:02, 12 студзеня 2020 (+03)
: Сэкцыя «[[Беларусь#Рэспубліка Сярэдняя Літва (1920—1922)|Рэспубліка Сярэдняя Літва (1920—1922)]]» патрабуе выпраўленьня артаграфіі.
: Сэкцыя «[[Беларусь#Эканоміка|Эканоміка]]» патрабуе абнаўленьня. Цяпер зь яе можна даведацца, што «сярэдні заробак  6 млн рублёў», два абзацы разьдзелу ўвогуле без спасылак на крыніцы (з улікам непрацоўнай спасылкі на МЗС РБ), астатняя крыніца датаваная 2015 рокам. У падразьдзеле «[[Беларусь#Фінансы|Фінансы]]» гісторыя таксама скончылася на [[Дэвальвацыя беларускага рубля|валютным крызісе]] і прагнозе (sic!) на 2015 рок. Дэнамінацыі і {{Падказка|BYN|новага беларускага рубля}} адпаведна не існуе ў прыродзе.
: [[Беларусь#Насельніцтва|Лік насельніцтва Беларусі]] пасьля 2015 року [[Перапіс насельніцтва Беларусі (2019)|не вызначалі]].
: [[Беларусь#Кухня|Беларуская кухня]] не падмацаваная крыніцамі. І лепей намагацца пазьбягаць размытых выразаў кшталту «[[ВП:Словы-паразыты|апошнім часам]]».
: [[Беларусь#Тэлекамунікацыйная сыстэма|Тэлекамунікацыйная сыстэма]] — навошта ўвогуле тут гэты разьдзел з двух сказаў і зьвесткамі 11-гадовай даўніны без крыніцаў?
: Багата ў якіх разьдзелах бракуе крыніцаў. Выправіць артаграфію, пунктуацыю. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Taravyvan Adijene &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 10:23, 13 студзеня 2020 (+03)
::Вялікі дзякуй за прапановы. Дадаў 17 крыніцаў і 3 падразьдзелы на іх падставе. Замяніў выяву мапы і пашырыў гістарычную частку ўводзінаў. Выправіў артаграфію і абнавіў разьдзел «Эканоміка» і падразьдзел «Фінансы». Падмацаваў крыніцамі падразьдзел «Кухня» і разьдзел «Сувязь». 18 студзеня 2018 году [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]] зацьвердзіў Пастанову № 5 [http://www.belstat.gov.by/upload-belstat/upload-belstat-word/Respondent/post_5_18.01.2018.docx «Аб зацьвярджэньні каляндарнага пляну мерапрымстваў па падрыхтоўцы і правядзеньні перапісу насельніцтва Рэспублікі Беларусь 2019 году»] (рас.), паводле якой «публікацыя вынікаў перапісу ...  2020–2021 гг.» Ці ёсьць яшчэ прапановы і ўдакладненьні па дапрацоўцы артыкула ў добрыя?([[Вікіпэдыя:Крытэры добрых артыкулаў]])--[[Удзельнік:W]] 11:03, 18 студзеня 2020 (UTC+3)
::: Стала лепей, дзякуй. Геаграфію (дарэчы, ці ёсьць сэнс у падразьдзеле «гарады», прынамсі ў яго цяперашнім выглядзе?), культуру, насельніцтва і эканоміку, на маю думку, варта было б дапоўніць хаця б паводле [[:be:Беларусь|артыкула ў афіцыйным разьдзеле]] (а лепей паводле якой энцыкляпэдыі — той жа Беларускай энцыкляпэдыі), іначай наш добры артыкул будзе выглядаць горай за іхны звычайны. Апроч таго, бракуе разьдзелаў пра ўзброеныя сілы, замежную палітыку і міжнародную супрацу, адукацыю, ахову здароўя і навуку. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:06, 18 студзеня 2020 (+03)
:::: Неяк не падабаецца мне сказ &quot;іншыя буйныя гарады ўключаюць Берасьце...&quot; — атрымліваецца, што ''нейкія'' там гарады ў свой склад уключаюць Берасьце, Горадню і інш. Я бы замест &quot;уключаюць&quot; проста паставіў двухкроп’е. Акрамя таго, было б лягічней пералічваць найбуйнейшыя гарады паводле зьмяншэньня колькасьці насельніцтва (Гомель, Магілёў...).--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 13:33, 21 студзеня 2020 (+03)
::: Разьдзел «Гісторыя» непрапарцыйна вялікі параўнальна зь іншымі. Прапаную яго скараціць, дадаўшы новыя разьдзелы, прапанаваныя вышэй. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Taravyvan Adijene &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 13:54, 21 студзеня 2020 (+03)
::::Дадаў разьдзелы «Адукацыя», «Ахова здароўя», «Зьнешняя палітыка» і «Узброеныя сілы». Выдаліў падразьдзел «Гарады». Большасьць падразьдзелаў у артыкуле афіцыйным правапісам ня мае сэнсу праз адсутнасьць крыніцаў. Горай будзе, калі ў нас артыкул у меншай ступені адпавядацьме {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вікіпэдыя:Памер артыкула||en|Wikipedia:Article size}}, дзе «памер &gt; 100 Кбайт амаль пэўна мае быць падзелены». Ужо маем звыш 202 кілябайт. Што яшчэ варта паправіць?([[Вікіпэдыя:Крытэры добрых артыкулаў]])--[[Удзельнік:W]] 22:26, 21 студзеня 2020 (UTC+3)
:::::Дзякуй за дапаўненьне артыкула. Думаў, што яны бралі зь БелЭн, але цяпер параўноўваю з адпаведным артыкулам ([http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html#Bielaruskaja_encyklapedyja.03.djvu_12 т. 3, с. 12]) і інфармацыя не супадае. Сапраўды, правяральнасьць пад пытаньнем. Дарэчы, я б усё ж дапоўніў артыкул зьвесткамі зь БелЭн: трохі дзіўна, што ў нас няма ніводнай спасылкі на яе. Разьдзелы ў БелЭн у параўнаньні з нашым артыкулам: 1) Дзяржаўны лад (у нас Палітычны лад), 2) Геалягічная будова і 3) Рэльеф (у нас няма, трохі інфармацыі ў прэамбуле разьдзелу «Геаграфія» — магчыма варта дапоўніць разьдзелам «Геалягічная будова і рэльеф», бо прынамсі артыкул [[:be:Рэльеф Беларусі]] у пэспэктыве можа зьявіцца), 4) Клімат (разьдзелу няма, а артыкул [[Клімат Беларусі|ёсьць]]), 5) Глебы (няма, а артыкул у прынцыпе можа зьявіцца [[:be:Глебы Беларусі]]), 6) Унутраныя воды (у нас Водныя багацьці), 7) Расьлінны сьвет і 8) Жывёльны сьвет (тут усё нармальна, дзеля сьцісласьці іх аб'ядноўваем), 9) Насельніцтва, 10) Гісторыя (дарэчы, там здаецца, таксама непрапарцыйна большая), 11) Палітычныя партыі, рухі і прафсаюзы (мяркую, што нам ня трэба, бо дэ-факта неактульна, нічога гэтага ўжо няма), 11) Прамысловасьць і 12) Сельская гаспадарка (у нас гэта, здаецца, у прэамбуле да разьдзелу «Эканоміка»), 13) Будаўніцтва (ня бачу сэнсу дадаваць, пагатоў інфармацыя састарэла), 14) Траспарт (мяркую, варта дадаць), 15) Сувязь (у нас значна большы разьдзел і, на маю думку, дзеля памянёнай сьцісласьці ёсьць сэнс пазбыцца падразьдзелаў «Тэлебачаньне» і «Пошта» як ня надта актуальных), 16) Гандаль і 17) Бытавое абслугоўваньне (мяркую, ня варта дадаваць, бо інфармацыя і форма яе падаваньня састарэлі), 18) Зьнешнеэканамічныя сувязі (у нас Зьнешняя палітыка), 19) Узброеныя сілы, 20) Ахова здароўя, 21) Фізычная культура і спорт (магчыма, ёсьць сэнс дадаць, бо гэта пазыцыянуецца амаль як нейкая адметнасьць), 22) Асьвета (у нас Адукацыя), 23) Культурна-асьветныя ўстановы (магчыма, ёсьць сэнс штосьці дадаць), 24) Друк, радыё, тэлебачаньне (магчыма, ёсьць сэнс у супольным разьдзеле «Мас-мэдыя»), 25) Навука (ня ведаю, ці ёсьць яна), далей 6 разьдзелаў 25) Літаратура, 26) Архітэктура, 27) Выяўленчае мастацтва, 28) Музыка, 29) Тэатар, 30) Кіно (у нас у адным «Мастацтва і літаратура» — ці не занадта сьцісла?). З таго, што ёсьць толькі ў нас — Кухня — можа, больш пасуе ад артыкула [[Беларусы]]? Увогуле, БелЭн як афіцыйная энцыкляпэдыя, выдадзеная па прыходзе да ўлады Лукашэнкі — не найлепшая крыніца, у гэтым пляне больш нэўтральнае падаваньне інфармацыі можа быць у ''Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995.— 799 с. ISBN 985-11-0026-9.'' як выдадзеным перад самым пачаткам антыбеларускага палітычнага ціску, але яго, здаецца, няма ў вольным доступе. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:48, 22 студзеня 2020 (+03)

== Мінск Біларусь // Менск Беларусь ==
Беларусь (Бѣларусь with YAT) is the old name in Slavonic. If Мѣнскъ becomes Мінск, then Бѣларусь becomes Біларусь.
You have to be consistent. Writing Мінск without writing Білорусь makes no sense.
Those who write Беларусь must also then write Менск in both Russian and Belarusian..

--[[Спэцыяльныя:Унёсак/70.22.245.152|70.22.245.152]] 21:50, 19 лютага 2012 (FET)

== Менск ==
Менск (Мѣнск with YAT) is the old name in Slavonic. Мінск is the name in Belarusian, because in Belarusian ѣ YAT became і, due to pronunciation, while the correct Russian is Менск because in Russian ѣ YAT became е.  

In any case, the OFFICIAL form should be used, since this is a descriptive Encyclopedia and not an Encyclopedia of &quot;Belarus as certain political groups would like to be&quot;, as has been discussed in length in the English section.

Please stop changing Мінск into Менск. This is not the official form, and does not belong on the page.

: Name 'Менск' was used officially even in 20th century during Soviet period. See [[:Выява:Бугаёў. Буракі, бручка і рэпа ў полі.jpg|this book cover]] for example. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 12:58, 01.06.2006 (UTC)

Чаму Менск, калі Мінск? Патлумачце, калі ласка. І &quot;Log in&quot;?[[Удзельнік:DimA|DimA]] 14:57, 20 Oct 2004 (UTC)

[http://www.livejournal.com/users/rydel23/215614.html Тлумачэньне]: &quot;Менск is the old local name. Мінск is a loan from Russian Mинск which in its turn is a loan from Polish Mińsk which in its turn is an incorrect translation/transliteration of Менск (maybe by the influence of Polish Mińsk Mazowiecki).&quot; --[[Удзельнік:Rydel|Rydel]] 17:27, 20 Oct 2004 (UTC)

А дзе сьцяг?
--[[Удзельнік:B0rmann|B0rmann]] 21:31, 10 .03. 2005 (UTC)
: Спёрлі. У 1995-м. --[[Удзельнік:Monk|Monk]] 21:52, 10 .03. 2005 (UTC)

::што за сімволіка незарыгістрыраваная?--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 13:03, 21 .03. 2005 (UTC)

:: Прапаную перайменаваць артыкул у '''Беларусь (варыянт Monk)''', калі [[Удзельнік:Monk|Monk]] не выдасьць ваенную таямніцу пра дату прыняцьця законаў Рэспублікі Беларусь, якія зацьвердзяць гэтую дзяржаўную сымболіку. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 03:34, 22.03.2005 (UTC)

:::19 верасня 1991 г. --[[Удзельнік:Monk|Monk]] 07:07, 22.03.2005 (UTC)

::::А гімн? --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:12, 22.03.2005 (UTC)

::::Няхай вікіпэдыст, які гэта зрабіў, перанясе Пагоню і бел-чырвона-белы ў асобны разьдзел гэтай старонкі (&quot;Папярэдняя дзяржаўная сымболіка&quot;, &quot;Дзяржаўная сымболіка 1991-1996&quot;, &quot;Гісторыя сымболікі&quot; ці нешта падобнае) і паставіць дзейны РБ (&quot;БССРаўскі&quot;) сьцяг і гімн на патрэбнае месца. Гэта ЭНЦЫКЛЯПЭДЫЯ, якая апісвае як ЁСЬЦЬ, а не сайт, які займаецца грамадзка-палітычнай дзейнасьцю і падманам наведнікаў. --[[Удзельнік:Rydel|Rydel]] 13:36, 22.03.2005 (UTC)

:::::Цікавая ідэя - а давайце сапраўды пацешым душу, створым асобны артыкул [[Беларусь, якую мы хочам]] -''Валюта - беларускі талер'' ігд :) Канечне ж, гэта не энцыкляпэдычна, але ж былоб цікава... :) --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 18:37, 22.03.2005 (UTC)

:::::: Сапраўды, някепская ідэя. Асабліва, калі параўнаць праз N год з рэчаіснасьцю... --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 04:10, 23.03.2005 (UTC)

==Нацыянальны дэвіз==
А чаму «няма»?! А «Жыве Беларусь»? --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 13:19, 22.07.2005 (UTC)

: Ці гэты дэвіз афіцыйны ў сучаснай Рэспубліцы Беларусь? Нават, калі пісаць неафіцыйны, для якой часткі насельніцтва ён зьяўляецца нацыянальным? --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:47, 22.07.2005 (UTC)

:: Вядома, неафіцыйны. Але ці бывае нацыянальны дэвіз афіцыйным? Увогуле, што тады «нацыянальны дэвіз»? --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 14:03, 22.07.2005 (UTC)
::: Национальный девиз и девиз оппозиции разные вещи помойму. Паша.
:::: &quot;Жыве Беларусь&quot; -- па-руску &quot;Да здравствует Беларусь&quot;. Вы супраць? Чаму нікога не каробіць ад словаў &quot;Славься, Россия&quot;, &quot;Ще не вмерла Украіна&quot;, &quot;Ешчэ Польска не згінела&quot;, &quot;Вів ля Франс&quot; (дарэчы, поўная аналогія словам &quot;Жыве Беларусь&quot;), а падобны беларускі патрыятычны лозунг Вам не падабаецца? Ці з другога боку, гэты лёзунг лічыцца апазіцыйным таму, што афіцыйная ўлада супраць таго каб нашая краіна жыла, а апазіцыя за?
::::Карацей, я за даданне гэтага дэвіза.
::::Нарэшце рэшт можна дадаць абодва: &quot;Жыве Беларусь&quot; і &quot;За Беларусь&quot; і растлумачыць гісторыю іх з'яўлення. [[Удзельнік:Ізбірацель К.|Ізбірацель К.]] 19:28, 22 лютага 2007 (UTC)

==Пра нэўтральнасьць==
Як стасуецца з прынцыпам нэўтральнасьці наступнае:&lt;br&gt;
''А. Лукашэнка усталяваў рэжым асабістае ўлады, пабудаваны на рэпрэсіях супраць іншадумцаў, перасьледу незалежных сродкаў масавае інфармацыі, фальсыфікацыі вынікаў выбараў. На 2005 год рэжым Аляксандра Лукашэнкі лічыцца апошняй дыктатурай Эўропы.''?&lt;br&gt;Ня тое каб я быў фанатам ППРБ, але такое выказваньне мае выразна «антынэўтральную» афарбоўку. --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 14:09, 22.07.2005 (UTC)

: Каб перад гэтымі словамі было ''Згодна пункту гледжаньня ...'' пра нэўтральнасьць яшчэ гаварыць магчыма. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:17, 22.07.2005 (UTC)

::Дык касаваць, ці хай той, хто пісаў, удакладніць? --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 14:22, 22.07.2005 (UTC)

::: Лепей камусьці іншаму. На [[Удзельнік:Czalex|Czalex]]-а ў нэўтральнасьці лепей не спадзявацца :-) --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:26, 22.07.2005 (UTC)

:Проста ёсьць рэчы самі сабою зразумелыя - мы ж ня пішам &quot;''згодна пункту гледжаньня...'', Сталін быў крывавым тыранам&quot; ці &quot;''згодна пункту гледжаньня...'' Адольф Гітлер - адзін з найбольш адыёзных дыктатараў у гісторыі&quot;. У нашым выпадку можна, канечне, зьмякчыць фармулёўкі, зрабіць іх больш нэўтральнымі, меней эмацыйнымі - галоўнае, не замоўчваць факты.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 18:53, 22.07.2005 (UTC)

:: Катэгорыя «рэчы самі сабою зразумелыя» — вельмі суб'ектыўная. Для беларускай апазыцыі, Эўразьвязу ці ЗША (напрыклад «Акт аб дэмакратыі ў Беларусі») — гэта відавочна, а для афіцыйнага Менску (дый і Масквы) — не. Таму і трэба ўдакладняць. Замоўчваць факты, вядома, ня трэба. Але і дакладнасьць у фактах павінна быць. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 03:04, 23.07.2005 (UTC)

:: Выразы тыпу «крывавы тыран», «адыёзны дыктатар» лепш пакінуць дзяшовай публіцыстыцы, а не энцыкляпэдыі. Тым больш што параўнаньні Лукашэнкі з Гітлерам ці Сталіным, мякка кажучы, сумніўныя. А наконт таго, каб ''«не замоўчваць факты»'', дык лепей гэтыя факты і падаць, калі ёсьць. --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 06:27, 25.07.2005 (UTC)

:: Совершенно согласен, в случае со Сталином и Гитлером эти факты доказаны, а вот в случаес с Лукашенко это только домыслы не более того. Уважаемые оппозиционеры не превращайте энциклопедию в агетационную статью, для этого есть множество других ресурсов. Паша.
: [http://www.livejournal.com/users/labas/271368.html?replyto=4588552 як пісаць нэўтральна] - некалькі заўваг (а можна і астатнія камэнты пачытаць) --[[Удзельнік:Zmila|ŹmiŁa]] 09:34, 26.07.2005 (UTC)

== Наконт артыкула Беларусь ==

Увогуле артыкул Беларусь зроблены дрэнна. Гэта ж павінен быць найлепш распрацаваны артыкул у энцыкляпэдыі. Павінен быць і нацыянальны вокліч. Ёсьць 'Жыве Беларусь' у польскай, рускай, украінскай, а ў беларускай 'няма'. Па-другое адразу побач з афіцыйна 'прынятай' сымболікай павінны быць гістарычныя сымбалі - гэта ж вольная! энцыкляпэдыя (як гаворыць надпіс). Усё залежыць ад хаценьня. Кажуць зусім нядаўна ў Нью-Ёрку, пасьля пратэстаў беларускіх дыпляматаў павесілі іхную ўлюбёную сымболіку. А дагэтуль вісеў бел-чырвона-белы сьцяг!

: Ніхто не перашкаджае. Зрабіце асобны разьдзел, як гэта зроблена ў [[:en:Belarus#Symbols from earlier history]]. У табліцы прынята зьмяшчаць '''афіцыйныя''' сымбалі. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 17:36, 20.08.2005 (UTC)

== З [[Абмеркаваньне шаблёну:Беларусь інфармацыя]] ==

Якую інфармацыю лепей указваць: афіцыйную ці неафіцыйную? Калі неафіцыйную, то трэба ўбраць «Мы, беларусы», калі афіцыйную — «Жыве Беларусь!» і назву на łacincy. У любым выпадку спалучэньне афіцыйнай і неафіцыйнай сымболікі выглядае нелягічным. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 02:49, 11 Dec 2004 (UTC)

Найбольшая этнічная меншасьць — расейцы (12%), пасьля іх ідуць украінцы (2,9%), немцы (2,1%), латышы (1,2%), габрэі (1%), цыганы (0,9%) палякі (0,6%).
З глузду вы паз'яжджалі, ці што? Адкуль вы падаставалі гэтыя лічбы, асабліва наконт латышоў, немцаў і палякаў?!

:: Выправіў паводле дадзеных МСіА РБ за 1999 год. --[[Удзельнік:MaximLitvin|MaximLitvin]] 17:32, 22.05.2006 (UTC)

==Дробныя заўвагі==
Паколькі матэрыял закрыты для рэдаґаваньня, прашу аўтара ўнесьці невялічкае выпраўленьне: у разьдзеле «Гарады» замест «Буйнейшыя гарады Беларусі акрамя Менску:» варта напісаць «Буйнейшыя гарады Беларусі пасьля абласных цэнтраў:».--[[Удзельнік:Jjauhien|Jjauhien]] 09:20, 4 красавіка 2007 (UTC)

: Здаецца абласныя цэнтры там пералічаныя, але, канешне, тэкст можна паляпшаць. Я зьняў абарону. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:57, 4 красавіка 2007 (UTC)


Заўвага наконт сэкцыі &quot;дзяржаўны лад&quot;, невялікія нестыкоўкі з тым што ёсьць --[[Удзельнік:HK-47|HK-47]] 21:28, 20 лютага 2012 (FET)

==Лічбы==

Адкуль бяруцца лічбы (СУП, насельніцтва і г.д.)? Ці падыходзіць для гэтага [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bo.html CIA Factbook]?


== Цікаво ==
Культурний портал взаємостосунків: Білорусь - Україна http://dzvinkaxxv.narod.ru/bud/

Не цікаво, а цікава.  [[Удзельнік:Pan Litewski|Pan Litewski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pan Litewski|гутаркі]]) 06:19, 14 верасьня 2021 (+03)

== Белоруссия ці Беларусь ==

[http://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:Голосования/Именование_статей_о_географических_объектах У ру-вікі праводзіцца мерапрыемства], якую назву павінен мець (у тым ліку) артыкул пра Беларусь. На маю думку, г.з. &quot;разумный консерватизм&quot; пераможа там і на гэты раз, але, што не можа не ўражваць, лібералаў таксама ёсць :). --[[Удзельнік:Bunker by|Bunker by]] 10:30, 11 сьнежня 2007 (UTC)
: Можно Белоруссия, ведь завут же в России Испанию Испанией а не Эспаней, если так рассуждать, то придётся почти все геогр. названия менять.
: Необходимо привыкать к двум названиям, а не упирать на &quot;исконное&quot;. --[[Спэцыяльныя:Унёсак/93.84.71.148|93.84.71.148]] 14:23, 1 чэрвеня 2009 (UTC)
В России теперь Берег Слоновой Кости называю Кот-д'Ивуаром, Бирму - Мьянмой и т.д. и ничего, привыкли, не упираются в &quot;исконность названий&quot; и прочие отговорки. Тут вопрос не в сфере лингвистики, ИМХО. ;) --[[Спэцыяльныя:Унёсак/194.158.204.250|194.158.204.250]] 16:14, 8 лютага 2013 (UTC)

== Белорусская социал-демократическая Громада ==

http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9A_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8E/27_%D0%BC%D0%B0%D1%8F_2014#.D0.91.D0.B5.D0.BB.D0.BE.D1.80.D1.83.D1.81.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D1.81.D0.BE.D1.86.D0.B8.D0.B0.D0.BB-.D0.B4.D0.B5.D0.BC.D0.BE.D0.BA.D1.80.D0.B0.D1.82.D0.B8.D1.87.D0.B5.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.BF.D0.B0.D1.80.D1.82.D0.B8.D1.8F_.28.D0.93.D1.80.D0.BE.D0.BC.D0.B0.D0.B4.D0.B0.29_.E2.86.92_.D0.91.D0.B5.D0.BB.D0.BE.D1.80.D1.83.D1.81.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D1.81.D0.BE.D1.86.D0.B8.D0.B0.D0.BB-.D0.B4.D0.B5.D0.BC.D0.BE.D0.BA.D1.80.D0.B0.D1.82.D0.B8.D1.87.D0.B5.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.BF.D0.B0.D1.80.D1.82.D0.B8.D1.8F_.28.D0.93.D1.80.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.B4.D0.B0.29

== Сымболіка ў картцы ==

Пакуль вось такія навіны: [https://by.tribuna.com/chess/1089494656-samyj-krupnyj-mirovoj-shaxmatnyj-portal-chesscom-smenil-flag-dlya-igro.html Шахматный портал chess.com сменил флаг для игроков из Беларуси на бело-красно-белый]. Спадзяюся, тэма будзе мець шырэйшы працяг. У кожным разе зьмена сымболікі ў картцы артыкула павінна мець абгрунтаваньне ў падобным кірунку. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 20:51, 29 верасьня 2020 (+03)
* Да фармальнага абгрунтаваньня [[Вікіпэдыя:Форум#Што можа зрабіць Беларуская Вікіпэдыя ў бягучай сытуацыі?|плянаванага]] вяртаньня нацыянальных сымбаляў Беларускай дзяржавы з 1918 году (а не [[Рэжым Лукашэнкі|расейскага фашысцкага рэжыму]]) у картку артыкула: [https://www.svaboda.org/a/30845632.html Гістарычныя сымбалі цяпер — сымбалі большасьці] — ''Нефармальны рэфэрэндум у справе нацыянальнай сымболікі фактычна адбыўся.'' --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:28, 18 лістапада 2020 (+03)
**У артыкуле ідзецца пра афіцыйныя сымбалі дзяржавы Рэспубліка Беларусь. Імі дэ-факта застаюцца лукашэнкаўскія сымбалі. Можна аспрэчваць законнасьць гэтага, і можна ставіць адпаведныя зноскі. Ставіць іншыя сымбалі - гэта, на жаль, не энцыкляпэдычна.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 23:44, 28 ліпеня 2021 (+03)
***У артыкуле вядзецца пра сымбалі дзяржавы беларускага народу - Беларусі. Для сымбаляў рэжыму Лукашэнкі ёсьць артыкул [[Рэжым Лукашэнкі]], зь якім ня варта блытаць краіну Беларусь. Пагатоў подпісы да сымболікі вядуць на старонкі неадназначнасьцяў з тлумачэньнямі і ў самім артыкуле ў адпаведным разьдзеле ўсё тлумачыцца і абгрунтоўваецца з спасылкамі на вартыя даверу крыніцы. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 09:02, 29 ліпеня 2021 (+03)
****Краіна Беларусь на дадзены момант знаходзіцца пад кантролем рэжыму Лукашэнкі. Дэ-факта дзяржаўныя сымбалі - лукашэнкаўскія. &quot;Дзяржава беларускага народу - Беларусь&quot; не зьяўляецца вызначаным паняцьцем (а БНР? а што наконт людзей, якія аспрэчваюць распад СССР?) і пагатоў ненавукова і некарэктна разважаць пра яе дзяржаўныя сымбалі. Гэта выдаваньне жаданьняў (якія я падзяляю) за рэчаіснасьць. Трэба альбо 1) пакінуць лукашэнкаўскія сымбалі, альбо 2) пакінуць абодва камплекта сымбаляў з спасылкамі на артыкулы з тлумачэньнем, альбо 3) прыбраць любыя сымбалі і пакінуць толькі спасылкі на артыкулы. Гэта было б карэктна --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 21:36, 30 ліпеня 2021 (+03)
*****&quot;Карэктнасьць&quot; - рэч адносная, якая ў нашым выпадку нідзе дакладна не прапісваецца. І што дакладна не карэктна і ненэўтральна (мякка кажучы, бо з праўнага гледзішча тут ужо, увогуле, штосьці вельмі блізкае да прапаганды сымболікі нацыстаў), дык гэта ўжываць без тлумачэньняў (а картка &quot;Краіна&quot; не дае тэхнічнай магчымасьці для зносак, некалькіх варыянтаў выявы або якіх іншых ускладненьняў) сымболіку, якая стваралася з адзінай мэтай - прынізіць беларусаў і пад якой беларусаў цынічна катуюць і забіваюць. Гэтага зьдзеку зь беларускага народу тут ня будзе, не марнуйце свой і мой час (лепей бы зьвярнулі ўвагу на чарговую атаку летувіскіх &quot;сяброў&quot; на беларускі нацыянальны герб [[:en:Talk:Pahonia#RFC: Pahonia]]). Пагатоў ёсьць [[Беларусь#Сымболіка]], [[Сымбалі Беларусі]], [[Сьцяг Беларусі]], [[Герб Беларусі]], [[Гімн Беларусі]], дзе прыводзяцца абодва варыянты з адпаведнымі тлумачэньнямі і такім чынам усё вышэй апісанае дакладна выконваецца. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:33, 31 ліпеня 2021 (+03)

Вітаю, [[Удзельнік:Czalex]] і [[Удзельнік:Kazimier Lachnovič]]! Як маецеся? Вялікі дзякуй за абмеркаваньне наконт сымболікі, у тым ліку сёлета ў разьдзеле пра неэнцыкляпэдычнасьць. Падобна разьвязаньню супярэчнасьці з інаўгурацыяй у картцы прапаную пазначыць у якасьці сымбаляў наяўныя ў выкарыстаньні ўраду ({{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўныя сымбалі Рэспублікі Беларусь|спасылка=https://president.gov.by/be/gosudarstvo/simvolika|выдавец=[[Прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2023|дата доступу=11 траўня 2023}}). Пры гэтым, паводле таго самага прыкладу з інаўгурацыяй, дарэчы будзе таксама скарыстаць пазнаку «аспрэчваецца» ў дужках са спасылкай на [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году#Рэакцыі]] або «неканстытуцыйны» са спасылкай на [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году#Неадпаведнасьць Канстытуцыі]]. Гэта дазволіць прывесьці картку ў адпаведнасьць са зьместам артыкулаў [[Сьцяг Беларусі#Гісторыя сьцяга Беларусі]] і [[Герб Беларусі#Гісторыя гербу Беларусі]], а таксама зь [[Вікізьвесткі|Вікізьвесткамі]] ([[:d:Q184]]). Буду ўдзячны за меркаваньне кожнага ў гэтай справе. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 16:16, 11 траўня 2023 (UTC+3)
: Ня варта блытаць законны, абраны беларускім народам урад нацыянальнай дзяржавы беларусаў з гвалтоўна пастаўленай расейскімі спэцслужбамі расейскай акупацыйнай адміністрацыяй, а дзяржаўныя сымбалі Беларусі (як нацыянальнай дзяржавы беларускага народу) — з псэўдасымболікай, створанай з мэтай прынізіць гонар і годнасьць беларусаў і такім спосабам спрыяць этнацыду беларускага народу. Паўтаруся, што прапаганда расейскай акупацыйнай сымболікі як «беларускай дзяржаўнай», якую расейскія карысныя ідёты на Захадзе (яскравы прыклад — ангельскі моўны разьдзел) звычайна проста азначаюць «беларускай» або нават «нацыянальнай беларускай», можа (і, пэўны, будзе — прынамсі я гэтай справы проста так не пакіну) кваліфікавацца як актыўнае спрыяньне расейскаму этнацыду беларусаў — крымінальнаму злачынству, якое падпадае пад перасьлед міжнародных судовых інстытуцыяў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:30, 11 траўня 2023 (+03)

== Неэнцыкляпэдычнасьць артыкула ==
1. Ціханоўская не зьяўляецца дэ-факта прэзыдэнтам Беларусі. Тое, што яна на перакананьне многіх (і маё таксама) зьяўляецца дэ-факта пераможцам прэзыдэнцкіх выбараў, ня робіць яе дэ-юрэ прэзыдэнтам. Хаця б таму, што не былі абвешчаныя сапраўдныя вынікі выбараў і не была прынесеная прысяга. Можна хіба паставіць зноску з тлумачэньнем побач з дэ-факта прэзыдэнтам Лукашэнкам, але ня больш за тое.

2. Каардынацыйная рада пагатоў не зьяўляецца ўрадам Беларусі ні ў якой якасьці і ні зь якога пункту гледжаньня, у тым ліку сама сябе такой ня лічыць. Больш за тое, яна ўжо фактычна спыніла сваё існаваньне.

3. Дэ-факта дзяржаўныя сымбалі Рэспублікі Беларусь, пакуль улада застаецца захопленай Лукашэнкам, — чырвона-зялёны лукашэнкаўскі сьцяг і лукашэнкаўская эмблема. Побач зь імі можна паставіць вялікую зноску з тлумачэньнем наконт неадназначнасьці і спрэчнасьці «рэфэрэндуму» 1995 году. Максымум можна пакінуць поле для выявы пустым і толькі зрабіць зноскі на тлумачэньне. Ставіць Пагоню і БЧБ — гэта, на жаль, ісьці супраць рэчаіснасьці.

Такое рамантычнае хуліганства, якое не адлюстроўвае рэчаіснасьць, толькі псуе рэпутацыю беларускай вікіпэдыі і зьніжае давер да яе.
Больш за тое. Час, патрачаны на гэтыя бессэнсоўныя праўкі, можна было патраціць на напісаньне артыкула пра якога-небудзь палітвязьня, ці лукашэнкаўскага злачынцу, ці пра санкцыянаванае лукашэнкаўскае прадпрыемства. І гэта было б сапраўды важна і карысна. --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 23:44, 28 ліпеня 2021 (+03)
: У артыкуле не сьцьвярджаецца, што Ціханоўская дэ-факта прэзыдэнт або прэзыдэнт без удакладненьняў. Тым ня менш пераможца апошніх выбараў — гэта абраны прэзыдэнт Беларусі (прынамсі часова — да прызначэньня новых нармальных выбараў). Меркаваньняў пра іншыя магчымыя шляхі вяртаньня да законнасьці ў краіне асабіста я не сустракаў. Магу хіба пагадзіцца пра КР, але гэтае пытаньне можна было хутка разьвязваць асобна. Што да сымболікі, то калі нацыянальная і адзіная законная дзяржаўная сымболіка для пэўных асобаў псуе рэпутацыю разьдзела, то мне шчыра кажучы абыякава на меркаваньне гэтых асобаў — яно нічога ня вартае з маральнага пункту гледжаньня. Прынамсі з нашага разьдзелу цяпер добра відаць іншым, што сытуацыя з сымболікай Беларусі зусім не адназначная. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 09:21, 29 ліпеня 2021 (+03)
: Згодны. Дэ-юрэ вынікі выбараў абвяшчае [[ЦВК Беларусі|ЦВК]], таму сьцьверджаньне пра Ціханоўскую-прэзыдэнта не адпавядае рэчаіснасьці. Іншая рэч, што ад часу захопу ўлады тут новымі адміністратарамі ў Вікіпэдыі шмат што перастала адпавядаць рэчаіснасьці. Вось і цяпер, хутчэй за ўсё, абмеркаваньне скончыцца спасылкай на нейкія імі ўведзеныя правілы ды на тое, што яны прызналі Ціханоўскую прэзыдэнтам. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Taravyvan Adijene &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 10:32, 29 ліпеня 2021 (+03)
:: Няўжо ў Беларусі ад [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|1996 году]] існуе легітымны ЦВК, які працуе ў адпаведнасьці з законамі краіны? І можна, калі ласка, поўны пералік гэтага ''шмат што перастала адпавядаць рэчаіснасьці''? --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 10:48, 29 ліпеня 2021 (+03)
::: У артыкуле чорным па белым напісана «Прэзыдэнт (de jure) — Сьвятлана Ціханоўская», што не адпавядае рэчаіснасьці. Яна не была абвешчаная пераможцам выбараў, не прыняла прысягу. А калі прыняць, што ў Беларусі няма легітымнага ЦВК, дык і законных выбараў у 2020 г не было, калі так разважаць. Гэта неабходна прыбраць, пакінуўшы пры Лукашэнку прыпіску «дэ факта» з спасылкай на тлумачэньне пра выбары 2020 г і незаконнасьць усіх выбараў ад 1996/1999 г.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 21:31, 30 ліпеня 2021 (+03)
:::: Пры адсутнасьці легітымных органаў улады аднаўленьне законнасьці ў краіне можа грунтавацца на артыкуле 3 Канстытуцыі Беларусі 1994 году. Адпаведна, беларускі народ сваім удзелам (пры умове высокай і ахвотнай яўкі) можа легітымізаваць нелегітымныя выбары (што і адбылося ў 2020 годзе). Ён жа баронячы свой цяпеп ужо даведзены [https://www.svaboda.org/amp/31359855.html] выбар легітымізуе абранага прэзыдэнта. Увогуле, існуе нямала [[ВП:КВД]], дзе Ціханоўская азначаецца як легітымны прэзыдэнт Беларусі (з апошняга [https://ru.espreso.tv/frensis-fukuyama-tikhanovskaya-gospozha-prezident-lukashenko-nado-uyti]). Адпаведна, аднаго толькі л. у картцы ня мусіць быць. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:07, 31 ліпеня 2021 (+03)
::::: Прыватнае меркаваньне Фрэнсіса Фукуямы не зьяўляецца крыніцай, вартай даверу. Ціханоўская не зьяўляецца дэ-юрэ прэзыдэнтам Беларусі, бо няма афіцыйных вынікаў падліку галасоў, якія б пра гэта казалі, і не было інаўгурацыі. Так жа сама дэ-факта сьцягам Беларусі застаецца лукашэнкаўскі сьцяг (як дэ-факта сьцягам Аўганістана цяпер зьяўляецца сьцяг Талібана — гл. [https://en.wikipedia.org/wiki/Afghanistan ангельскую Вікіпэдыю])--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 00:08, 6 кастрычніка 2021 (+03)
:::::: Вынікі падліку агучылі ў ліпені: [https://www.svaboda.org/a/31357852.html Паводле плятформы «Голос», Ціханоўская перамагла ў першым туры выбараў 9 жніўня 2020 году] ([https://www.svaboda.org/a/31359855.html Як «Голос» падлічыў, што Ціханоўская перамагла ў першым туры]). Перамога — гэта даведзены факт. Па гісторыі з Пагоняй, лічыць ангельскі разьдзел за хоць які ўзор — гэта нейкі асабіста не зразумелы мне ідыятызм (застаецца толькі дзівіцца, адкуль у пэўных беларусаў бярэцца такі ідыятызм — хіба ад «лучшэй в міре» савецкай, чытай расейскай каляніяльнай сыстэмы адукацыі?). Пагатоў у тым далёка не ўзорным разьдзеле на гэты момант прапануецца аддзяліць артыкул пра талібанскае ўтварэньне, што у нас ужо зроблена з артыкулам [[Рэжым Лукашэнкі]], дзе намаляваным «на каленцы» расейскім асаднікам паводле прынцыпу «чым горай — тым лепей» ды пагатоў яшчэ замазаным крывёю беларусаў сымбалям — пачэснае месца. Яшчэ раз паўтару — не марнуйце чужы час, асабіста мне ідыятызму апошнія чвэрць стагодзьдзя і бяз гэтага больш чым дастаткова. Нездаровага нацыянальнага мазахізму з папулярызацыяй сымбаляў-зьдзеку зь беларусаў тут ня будзе. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 01:21, 6 кастрычніка 2021 (+03)
:::::::Артыкул дагэтуль працягвае адлюстроўваць чыісьці фантазіі, а не рэальны стан рэчаў. Ціханоўская - не прэзыдэнт Беларусі, у тым ліку дэ-факта. Вынікі плятформы &quot;Голос&quot; могуць служыць толькі ўскосным сьведчаньнем пра яе перамогу. Фактычнымі дзяржаўнымі сымбалямі Рэспублікі Беларусь зьяўляюцца сымбалі 1995 году, уведзеныя, паводле шматлікіх меркаваньняў, незаконна. '''Артыкул патрабуе неадкладнай перапрацоўкі для адпавяданьня стандартам Вікіпэдыі і элемэнтарным энцыкляпэдычным нормам''' [[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 09:56, 5 жніўня 2022 (+03)
::::::::Вашае зацятае змаганьне за прапаганду празь Беларускую Вікіпэдыю каляніяльнай акупацыйнай сымболікі, што паводле задумы яе стваральнікаў мае прыніжаць гонар і годнасьць беларусаў — як і спробы атаясаміць юрыдычна прызнаную ўсім сьветам з 1991 году Беларускую дзяржаву (з усяго відаць, дзеля яе дыскрэдытацыі) выняткова з марыянэткавай расейскай акупацыйнай адміністрацыяй — яшчэ стане прадметам публічнага абмеркаваньня, але, на вашае шчасьце, прынамсі я пляную ўзьняць гэтае пытаньне публічна (праз мас-мэдыя і ўсе дасяжныя мне сродкі) не раней, чым скончыцца расейская акупацыя Беларусі. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:18, 5 жніўня 2022 (+03) 
:::::::::Яшчэ раз: '''дэ-факта сымболікай Рэспублікі Беларусь на дадзены момант зьяўляецца сымболіка рэжыму Лукашэнкі, хоць яна і была прынятая незаконна'''. Гэта мэдычны факт, падабаецца ён нам ці не. Калі вы ў Беларусі, выйдзеце на вуліцу ці паглядзіце тэлевізію. Трэба пазначаць, што сымболіка была прынятая незаконна, але ня трэба ператвараць Вікіпэдыю у фантазійную казку пра эльфаў замест сур'ёзнай крыніцы інфармацыі. Сьмеху варта. [[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 16:26, 4 сьнежня 2022 (+03)
::::::::::Прыбраў асібісты выпад з майго боку, перапрошваю за эмацыйнасьць. Усё ж мая пазыцыя наступная: тое, што «сусьветная супольнасьць» шмат чаго ня хоча заўважаць і прызнаваць (асабліва калі гэта ён ня выгадна), ня мусіць быць вызначальным ва ўласных ацэнках беларусаў. Цяпер не бракуе вартых даверу беларускіх крыніцаў з абгрунтаванымі меркаваньнямі, што краіна Беларусь (як прызнаная ўсім сьветам незалежная дзяржава беларускага народу) ня роўная марыянэткаваму рэжыму і сама ідэя Беларусі ня мусіць дыкрэдытоўвацца празь яе атаясамліваньне з рэжымам, у тым ліку на сымбалічным узроўні. Так, для тых замежніках, хто мала цікавіцца беларускім пытаньнем, выбар афармленьня нашага артыкула можа падацца дзіўным і правакацыйным — ну і няхай, можа, яны ўрэшце заглянуць у сам артыкул (і зьвязаныя зь ім артыкулы) і даведаюцца пра даволі папулярны сярод саміх беларусаў погляд на сытуацыю. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:06, 29 сьнежня 2022 (+03)  
:::::::::::Энцыкляпэдыя павінна адлюстроўваць фактычны (у тым ліку сумны) стан рэчаў, а не займацца прапагандай. А фактычны стан рэчаў такі, што ў Беларусі дзяржаўны сьцяг чырвона-зялёны, герб - лукашэнкаўскі вянок, фактычны прэзыдэнт - Лукашэнка, за публічную дэманстрацыю бел-чырвона-белага сьцягу могуць быць палітычныя рэпрэсіі і гэтак далей. Можна і трэба пазначаць, што законнасьць прэзыдэнцтва Лукашэнкі ставіцца пад сумнеў, як і вынікі ягоных &quot;рэфэрэндумаў&quot;, і трэба прыводзіць разгорнутую аргумэнтацыю ў пацьверджаньне гэтага. Але проста пісаць у інфабоксе рэчы, якія ўжо 30 гадоў не адпавядаюць фактам, альбо чамусьці абзываць рэжым Лукашэнкі &quot;акупацыйнай адміністрацыі&quot; - гэта несур'ёзна і несумленна. Замежнікі, калі зойдуць сюды, будуць круціць пальцам ля скроні і паставяць пад сумнеў адэкватнасьць аўтараў артыкулу. Прапагандай і агітацыяй трэба займацца ў іншым месцы, а не тут. Калі пісаць фантазіі тут, эфэкт будзе толькі адваротны --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 13:47, 14 красавіка 2023 (+03)
:::::::::::: У артыкуле як раз і адлюстроўваецца фактычны стан рэчаў і ўсё падрабязна тлумачыцца ў адпаведных разьдзелах і зьвязаных артыкулах, на якія стаяць спасылкі. Для карыснай для расейска-савецкага нацызму прапаганды расейскай акупацыйнай сымболікі як «беларускай дзяржаўнай» (а іхнага марыянэткавага гаўляйтэра як «абранага народам прэзыдэнта») — з мэтай дыскрэдытацыі і зьнішчэньня самой ідэі Беларускай дзяржаўнасьці і прыніжэньня беларусаў паводле нацыянальнай прыкметы — тут дакладна ня месца, бо такая прапаганда цалкам можа кваліфікавацца як спрыяньне этнацыду беларусаў, а этнацыд ёсьць крымінальным злачынствам, за якое яшчэ давядзецца адказваць. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 14:06, 14 красавіка 2023 (+03)  

Калі вы бярэце сымболіку ў адпаведнасьці з канстытуцыяй 1994, то чаму ў адпаведнасьці з ёй не пішаце іншую форму кіраваньня і беларускую мову як адзіную дзяржаўную? [[Удзельнік:Femboy Pro|Femboy Pro]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Femboy Pro|гутаркі]]) 15:12, 29 студзеня 2022 (+03)
: Форма кіраваньня паводле Канстытуцыі 1994 году тая ж, што і цяпер. Што да дзяржаўнай мовы (з улікам таго, што паняцьці «афіцыйная мова» і «дзяржаўная мова» — гэта адное і тое ж), то тут заўвага слушная: дзяржаўнай [[De jure|дэ-юрэ]] застаецца беларуская мова, што тлумачылася ў [[Беларусь#Мовы]] і мусіць таксама адлюстроўвацца ва ўводзінах і картцы артыкула. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:24, 29 студзеня 2022 (+03)
:: Фактычны дзяржаўны статус расейскай мовы трэба пазначаць не ў зносцы, а непасярэдна ў інфабоксе. Інакш адбываецца дэзынфармацыя чытача--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 13:47, 14 красавіка 2023 (+03)
::: Яшчэ раз заўважу, што прапаганда расейскага акупацыйнага як «беларускага дзяржаўнага» можа і будзе (прынамсі асабіста я прыкладу для гэтага ўсе высілкі) кваліфікавацца як спрыяньне расейскаму этнацыду беларусаў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 14:09, 14 красавіка 2023 (+03)

Ціханоўская раптоўна перастала быць прэзыдэнтам Беларусі ў гэтым фантазійным неэнцыкляпэдычным артыкуле. Што здарылася? :) --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 13:44, 25 чэрвеня 2025 (+03)

== Крыніцы &gt; Жаралы ==

Жарало (рас.жерло, пол. źródło, укр. джерело) — агульнаславянскае слова, аднаго паходжаньня са словамі “жэрці” й “горла”. А паводле значэньня адпавядае расійскаму “источник”. Ян Станкевіч прапаноўваў ужываць і ў адцягненым значэньні: гістарычныя жаролы, а не гістарычныя крыніцы, гэтак больш дакладна, бо “крыніца” — рас. “родник”, “ключ”, а не “источник”. 

Беларусы, ня ведаючы паходжаньня слова “жарало”, масава ўжываюць “крыніца”. 
Жарало — абазначае пачатак, зыходнае месца. Тое ж самае, што й беларускае “крыніца” — месца, адкуль вада выцякае на паверхню зямлі. [[Удзельнік:Pan Litewski|Pan Litewski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pan Litewski|гутаркі]]) 06:17, 14 верасьня 2021 (+03)
: Ня ўсе прапановы Яна Станкевіча былі слушнымі і далёка ня ўсе яны прыжыліся нават у Беларускім замежжы. Штучнае (не гістарычнае) стварэньне сэмантычнага падзелу — ня мае цяпер сэнсу: ва ўкраінскай мове такога падзелу няма (беларускай «крыніцы» цалкам адпавядае ''джерело''), у польскай мове зноў такі няма падзелу — там гэтыя значэньні мае ''źródło''. Тым часам у беларускай мове «жарало» цяпер найперш ужываецца ў значэньні 'глыбокая адтуліна ў чымсьці' [https://www.skarnik.by/tsbm/22298], хоць значэньне 'крыніца' таксама фіксуецца (у Этымалягічнім слоўніку, некаторых слоўніках на [[Slounik.org]] [http://slounik.org/search?dict=&amp;search=%D0%B6%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BE&amp;x=0&amp;y=0]). Тым часам у Гістарычным слоўніку даюцца прыклады на ''жерело'' як крыніцу, якія адпавядаюць водным крыніцам, што пацьвярджае адсутнасьць нейкага сэмантычнага падзелу. Пагатоў пошук у гугле паказвае, што «жаролы» — слова, увогуле, даволі рэдкае [https://www.google.com/search?q=%D0%B6%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8B&amp;rlz=1C1CHBF_enBY850BY850&amp;sxsrf=AOaemvKM59NZg6iL7U2-gYEfqH4mkmJNrw:1631609849674&amp;ei=-WNAYfPLKM65kwW-u6aoCA&amp;start=70&amp;sa=N&amp;ved=2ahUKEwizrIGsjP7yAhXO3KQKHb6dCYU4WhDy0wN6BAgBEEM&amp;biw=1536&amp;bih=722] і большасьць вынікаў адпавядае менавіта значэньню 'адтуліна'. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:03, 14 верасьня 2021 (+03)
: {{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік|3}}, с. 186: «источник — крыніца, жыла». --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 19:57, 30 кастрычніка 2021 (+03)

== Пытаньне ==

А чаму на артыкуле сымболіка 1994-ага рока?! [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 22:16, 29 сьнежня 2024 (+03)
: У артыкуле законная (беларуская нацыянальная) сымболіка Беларусі як міжнароднай прызнанай [[Нацыянальная дзяржава|нацыянальнай дзяржавы]] беларусаў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:47, 29 сьнежня 2024 (+03)
:: Паводле якога закону нацыянальная сымболіка беларусаў ёсьць дзяржаўнай у Беларусі? --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 09:34, 30 сьнежня 2024 (+03)
::: [[Канстытуцыя Беларусі]] + законы «Аб Дзяржаўным сьцягу Рэспублікі Беларусь» і «Аб Дзяржаўным гербе Рэспублікі Беларусь» ад 19 верасьня 1991 году. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:45, 30 сьнежня 2024 (+03)
:::: А мы ўжо ў 2025, ачнецеся. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 15:25, 30 сьнежня 2024 (+03)
::::: Адпаведныя законы Беларусі маюць юрыдычную сілу дагэтуль, бо іх ніхто законна не скасаваў. І парушальнікі гэтых законаў рана ці позна мусяць панесьці крымінальную адказнасьць, у тым ліку і тыя, хто тым або іншым спосабам прапагандуе такое парушэньне як штосьці «законнае». Зрэшты, цалкам відавочна, што парушэньне адпаведных законаў спрыяе зьнішчэньню беларускай нацыянальнай ідэнтычнасьці, што спрыяе зьнішчэньню клясычнага стандарту беларускай мовы і, адпаведна, Беларускай Вікіпэдыі. Што адміністратар мае права і, увогуле, мусіць рабіць з удзельнікамі, якія спрыяюць зьнішчэньню Беларускай Вікіпэдыі, спадзяюся, усім зразумела. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 17:29, 30 сьнежня 2024 (+03)
:::::: Яшчэ забыліся дадаць, што ўзурпатар мае права дазваляць усім выказваць уласныя меркаваньні пры ўмове, што гэтыя меркаваньні не адрозьніваюцца ад ягонага; а калі ж хтосьці наважыцца супярэчыць узурпатару — то рана ці позна такія ўдзельнікі маюць панесьці адказнасьць за гэта. Бо ж інакш цалкам відавочна, што гэта спрыяе зьнішчэньню ўлады ўзурпатара. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 22:55, 30 сьнежня 2024 (+03)
::::::: Варта адрозьніваць абгрунтаванае з пунтку гледжаньня фармальнай лёгікі меркаваньне ад эмацыйнага (базарнага) плявузганьня-ляманту, які можа і будзе кваліфікавацца як тролінг з адпаведнымі дзеяньнямі ў адказ, калі такі тролінг будзе замінаць нармальнай працы праекту. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:16, 30 сьнежня 2024 (+03)

== Альтэрнатыўная рэчаіснасьць у артыкуле! ==

Спадарства, артыкул апісвае нейкую альтэрнатыўную рэчаіснасць. Асабіста я спачуваю і падтрымліваю беларускі нацыянальны рух і бчб-сымбалі, але ж зараз фактычнымі сымбалямі дзяржавы ёсьць чырвона-зялёны сьцяг, і гэта не пытаньне, падабаецца гэта ці не, гэта проста факт. Таксама шмат цьверджаньняў ў артыкуле пададзена ў безапеляцыйнай форме, калі насамрэч там патрэбна напісаць &quot;Згодна з меркаваньнем...&quot;, &quot;На думку...&quot;. Карацей, хопіць гуляць ў альтэрнатыўную рэчаіснасьць. [[Удзельнік:Vasyl` Babych|Vasyl` Babych]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vasyl` Babych|гутаркі]]) 21:27, 2 лютага 2025 (+03)
: Вышэй ужо шмат разоў усё аргумэнтавана тлумачыў. Ня трэба тут базарнага ляманту і бязглуздых новых абмеркаваньняў ([[ВП:ПАКРУЗЕ]]). Маеце аргумэнты — выказвайце ў адпаведным абмеркаваньні. Акупаваныя тэрыторыі Ўкраіны таксама дэ-факта ёсьць часткай Расеі, ва Ўкраінскай Вікіпэдыі гэта ўжо паўсюль сьцьвярджаюць у картках з дапамогай новай расейскай сымболікі ці не, гэта іншае (с)? --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:56, 2 лютага 2025 (+03)
:: Лічу што выказваньні кшталту &quot;базарны лямант&quot; зьяўляюцца прамой абразай. А па-сутнасьці, то тут і тлумачыць асабліва няма чаго. Артыкул пра дзяржаву Беларусь, афіцыйнымі сымбалямі якой зьяўляюцца чырвона-зялёны сьцяг. Мне гэта таксама не падабаецца, але гэта энцыкляпэдыя, і  яна павінна адлюстроўваць рэчаіснасьць. Тое ж самае і пра зьмест артыкулу. Вельмі шмат сьцярджаньняў там, дзе патрэбныя фармулёўкі &quot;На меркваньне..,&quot;, &quot;На думку...&quot;. 
::Яшчэ я хацеў сказаць, што такія рэчы яны робяць справе вікіпэдыі клясычным правапісам дрэнную паслугу. Гэта дадатковы аргумент для тых, хто жадае перавесьці гэты разьдзел ў рэжым &quot;толькі для чытаньня&quot; і наогул гэта падрывае асноўныя прынцыпы энцыкляпэдыі. Я буду скардзіцца на гэтую сітуацыю іншым адмыныстратарам, а калі гэта не дапаможа, то трэба будзе напісаць ў сам фонд Вікімэдыя. Беларуская вікіпэдыя мае прытрымлівацца агульнапрынятых правілаў, а не распрацоўваць альтэрнатыўную рэчаіснасьць. Будуць зьмены ў палітыцы - можна будзе і зьмяніць артыкул. А пакуль над Менскам - чырвона-зялёны сьцяг, так жа мае быць і ў артыкуле. --[[Удзельнік:Vasyl` Babych|Vasyl` Babych]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vasyl` Babych|гутаркі]]) 23:38, 2 лютага 2025 (+03)
:: Наконт украінскае вікіпэдыі: існуюць артыкулы, якія апісваюць гэтую жудасную рэчаіснасьць: [[uk:Російська окупація Луганської області]]. Таму пытаньне некарэктнае. Наконт Беларусі, то фармальна гэта зараз усё ж дзяржава, хай і залежная ад расеі. І сымбалямі гэтай дзяржавы ё чырвона-зялёны сьцяг і савецкападобны герб. Мне гэта не падабаецца, але гэта рэчаіснаць, якую адлюстроўваюць ва ўсіх іншых моўных разбдзелах вікіпэдыі, апрача гэтага, і я не разумею, чаму вікі тарашкевіцай мае быць выключэньнем. --[[Удзельнік:Vasyl` Babych|Vasyl` Babych]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vasyl` Babych|гутаркі]]) 23:48, 2 лютага 2025 (+03)
:: Фізычна і фактычна над дзяржаўнымі органамі ўлады ў Беларусі вісяць чырвона-зялёныя сьцягі, і вікіпэдыя павінна менавіта гэта і апісваць. Аналёгія: ў Аўганістане нелегітымна, сілай да ўлады прышлі талібы. І зьмянілі сымболіку. Але ж у вікіпэдыях зараз ў артыкулах пра Аўганістан вісіць менавіта сымболіка, ўсталяваная талібанам.--[[Удзельнік:Vasyl` Babych|Vasyl` Babych]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vasyl` Babych|гутаркі]]) 23:55, 2 лютага 2025 (+03)
::: 1) «Базарны лямант» — гэта люстэркавы адказ на «альтэрнатыўную рэчаіснасьць». Зьмены ў артыкул ўносіліся яшчэ ў 2020 годзе на падставе некалькіх аргумэнтаваных абмеркаваньняў, дзе ўдзел мог узяць кожны. Калі вы ня хочаце іх чытаць (нават тыя, што знаходзяцца вышэй на старонцы) і адказваць на пададзеныя аргумэнты, а замест гэтага пачынаеце лямантаваць пра «альтэрнатыўную рэчаіснасьць», то не чакайце да сябе нейкага церпялівага стаўленьня. Паўтаруся, што артыкул мае назву Беларусь (а не [[Рэжым Лукашэнкі|Рэжым Лукашэнкі (расейская імітацыя беларускай дзяржаўнасьці)]]) і апісвае агульнапрызнаную [[Нацыянальная дзяржава|нацыянальную дзяржаву]] [[беларусы|беларусаў]] з дэмакратычнай (Рэспубліка) формай кіраваньня. Напомню, што ўсеагульнае міжнароднае прызнаньне Беларусі адбылося ў пачатку 1990-х гадоў менавіта як нацыянальнай дзяржавы беларусаў пад беларускімі нацыянальнымі сымбалямі. 2) Іншыя моўныя разьдзелы Вікіпэдыі — ня вартая даверу крыніца, а ў беларускіх пытаньнях яны абсалютна не аўтарытэтная крыніца (яскравы прыклад — [[:en:Pahonia]]). Параўнаньне з Украінскай Вікіпэдыі цалкам карэктнае, бо там як штосьці рэальна існае апісваюцца [[:uk:Автономна Республіка Крим]], [[:uk:Донецька область]] і г.д. Пагатоў у Беларускай Вікіпэдыі таксама ёсьць асобны артыкул [[Рэжым Лукашэнкі]] (як існуе асобны артыкул [[Рэжым Вішы]] пра нямецкую марыянэткавую Францыю, хоць незалежнасьці ў той дзяржавы было значна больш і фактычнага беспасярэдняга нямецкага кіраваньня не было). 3) Увогуле, фактычны стан рэчаў у артыкуле падрабязна апісваецца з спасылкамі на вартыя даверу крыніцы. А вось чаму прыніжальная для беларусаў расейская сымболіка (параўнаньне з уласнай, няхай і талібскай, аўганскай сымболікай, вядома ж, цалкам некарэктнае) не прапагандуецца як беларуская (міжнародны ангельскі адпаведнік — National Belarusian) праз адлюстраваньне ў картцы — чытайце ў абмеркаваньнях вышэй. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 00:15, 3 лютага 2025 (+03)
* А ўвогуле, цікавыя бываюць людзі: дыскрымінацыя і фактычнае спрыяньне зьнішчэньню беларускай нацыянальнай ідэнтычнасьці ([[этнацыд]]) у [[Ангельская Вікіпэдыя|Ангельскай Вікіпэдыі]] іх не хвалюе, тое ж самае ў [[Вікісховішча|Вікісховішчы]] таксама не хвалюе, а вось тое, што ў Беларускай (!) Вікіпэдыі расейскі этнацыд беларусаў апісваецца «недастаткова нэўтральна» (на іх асабістую думку, бо гэтыя асобы нават не пераймаюцца паданьнем нейкіх іншых аўтарытэтных крыніцаў) — гэта, вядома ж, вялікая праблема, пра якую ажно трэба кудысьці скардзіцца. І вядома ж, варта толькі сказаць «чароўныя» словы «альтэрнатыўная рэальнасьць», «мэдычны факт» і «паглядзіце на іншыя разьдзелы» (у тым ліку памянёны ангельскі) — і вядома ж, усё адразу мусяць выправіць, бо «альтэрнатыўная рэальнасьць», «мэдычны факт» і «паглядзіце на іншыя разьдзелы». Мне вось цікава, з такой неадэкватнай пазыцыяй якога ўвогуле стаўленьне чакаюць падобныя людзі?! --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 00:41, 3 лютага 2025 (+03)
: Я лічу вашыя паводзіны такімі, якія не адпавядаюць высокаму статусу адміністратара. Наогул праблема альтэрнатыўнай рэальнасьці з'яўляецца сыстэмнай праблемай гэтага разьдзелу вікіпэдыі. Напрыклад, артыкул пра найвышэйшую кропку Беларусі мае назоў не актуальны, а стары. Гэта не пытаньне погледаў - гэта пытаньне таго, што рэчаіснасьць трэба апісваць так, як ёсьць, а не прыдумляць сваю. Не хачу больш спрачацца на гэтую тэму з вамі. Я напішу іншым адмінам па гэтым пытаньні, і ці яны гэта выправяць, ці на гэты разьдзел зьверне ўвагу фонд &quot;Вікімэдыя&quot;. Асабіста я люблю клясычны правапіс, і хачу, каб гэты разьдзел далей існаваў. Дзеля гэтага агульнапрынятыя прынцыпы энцыкляпэдыі павінны датрымлівацца. --[[Удзельнік:Vasyl` Babych|Vasyl` Babych]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vasyl` Babych|гутаркі]]) 01:25, 3 лютага 2025 (+03)
:: Цудоўная пазыцыя: ніякіх аргумэнтаў не успрымаю, ніякіх крыніцаў не падаю, ніякіх аналёгіяў ня чую, '''аргумэнты апанэнта цалкам ігнарую'''. Лічу, што «альтэрнатыўная рэальнасьць» і ўсё тут, выпраўляйце, а тое буду скардзіцца. Наконт «састарэлых» назваў: па-першае, у разьдзеле дзее прынятае супольнасьцю [[Вікіпэдыя:БТГН]], па-другое, наконт чагосьці «састарэлага» і «прыдумляньня рэчаіснасьці» раю сьпярша зьвярнуцца да [[:pl:Królewiec]] або [[:lt:Piliava]], а лепей да [[:uk:Яни Капу]], [[:uk:Бакачик-Кият]] і г. д. Скардзіцца можаце куды хочаце, бо з такімі «прынцыповымі» і «пасьлядоўнымі» у сваіх поглядах «сябрамі» беларусам і ворагаў ня трэба. Свой камінг-аўт вы зрабілі, быў пра вас вышэйшага меркаваньня. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 01:34, 3 лютага 2025 (+03)
:: На жаль, у гэтым разьдзеле ня мае сэнсу зьвяртацца да якіх-кольвек адміністратараў. З часу атрыманьня статусу бюракрата згаданы вышэй адміністратар узурпаваў тут уладу і даводзіць сваю рацыю абразамі, абаронамі артыкулаў і [[Гутаркі ўдзельніка:W#Паўторнае блякаваньне|блякаваньнямі ўдзельнікаў]], якія зь ім нязгодныя. Любыя запыты датрымлівацца правілаў атрымліваюць адказы ў стылі «[[ВП:Запыты да адміністратараў#Kazimier Lachnovič|сам такі»]] ці [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2529517 папросту выдаляюцца], а іншыя адміністратары альбо [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2420311 падтрымліваюць парушэньні], альбо ня [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2524676 лічаць вартым пэцкацца ў гэтых справах].
:: [[:m:Requests for comment/Bureaucrat abuse of vote in Belarusian Classical Wikipedia|Зварот да Фундацыі]] пакуль плёну таксама ня даў. Іншых спосабаў зьняць адміністратара (гэта хіба што адзіны спосаб спыніць далейшае прасоўваньне ягонага ўласнага меркаваньня ў артыкулах) відавочна ня маем, бо судзіць тут толькі ён адзін: [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2411486 герб Беларусі (афіцыйны)], [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2152444 Аляксандар Лукашэнка], [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2153837 Русіфікацыя Беларусі]. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 10:27, 3 лютага 2025 (+03)
::: Калі вось [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&amp;oldid=2529517 гэта] — «запыт датрымлівацца правілаў», то паведамленьне вышэй — гэта відавочны тролінг. З улікам сыстэматычнага ігнараваньня аргумэнтаў, якія я агучваю, і шматразовых адмоваў апанэнтаў ад дыскусіі (абмеркаваньня тых аргумэнтаў, або паданьня контараргумэнтаў), мушу пачаць прымаць захады з навядзеньня парадку. Калі хтосьці хоча абмяркоўваць аргумэнты, а не асобы, то калі ласка — але пераходы на асобу і проста лямант пра нейкія «альтэрнатыўныя рэальнасьці» або «мэдычныя факты» будуць адразу спыняяцца. Маю на гэтае поўнае маральнае і фармальнае права. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:29, 3 лютага 2025 (+03)
* А цяпер паглядзім на «альтэрнатыўную рэальнасьць» (напраўду нармальныя рэчы, а тая «альтэрнатыўная рэальнасьць» хутчэй пануе ці то ў сумленьні-прынцыповасьці пэўных асобаў, ці то ў іхных галовах, ці то яшчэ дзе) ва Ўкраінскай Вікіпэдыі: над [[:uk:Маріуполь]] ужо некалькі гадоў «лунае» сьцяг расейскіх нацыстаў, і што мы бачым у картцы артыкула — нацыянальны украінскі сьцяг. «Альтэрнатыўная рэальнасьць», «прыдумляньне рэчаіснасьці»? І такіх прыкладаў магу падаць вялікае мноства. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:38, 3 лютага 2025 (+03)
* Усё ж пракамэнтую «''правілы вікіпэдыі аднолькавыя для ўсіх разьдзелаў''» — няма такіх правілаў Вікіпэдыі, якія б забаранялі 1) выкарыстоўваць у беларускай мове (клясычным стандарце) традыцыйныя беларускія назвы замест расейскіх каляніяльных (акупацыйных); пра тое, што такіх правілаў няма, красамоўна сьведчаць пададзеныя вышэй прыклады з украінскага, летувіскага і польскага разьдзелаў ([[:pl:Królewiec]], [[:lt:Piliava]], [[:uk:Яни Капу]], [[:uk:Бакачик-Кият]] і гэта толькі невялікая частка прыкладаў), якія пэўныя асобы дэманстратыўна ігнаруюць, адмовіўшыся ад далейшай дыскусіі (што, дарэчы, не адпавядае [[Вікіпэдыя:Разьвязаньне канфліктаў]]); 2) выкарыстоўваць у картках «сьцяг, які дзесьці лунае», у варунках, калі гэты сьцяг ёсьць незаконным каляніяльным (акупацыйным) і яго прапаганда як беларускага (National Belarusian) спрыяе зьнішчэньню беларускай нацыянальнай ідэнтычнасьці = зьнішчэньню беларускай мовы, што ўрэшце = зьнішчэньню Беларускай Вікіпэдыі; пададзены прыклад [[:uk:Маріуполь]] (дарэчы, зноў такі не адзінкавы, а сыстэмны і ня толькі ва Ўкраінскай Вікіпэдыі) красамоўна сьведчыць пра брак такога правіла. Заўважыў яшчэ, што некаторыя асобы спрабуюць паўтараць тэзу пра існаваньне нейкіх «агульнапрынятых прынцыпаў энцыкляпэдыі» без спасылак на нейкае апісаньне адпаведных «агульнапрынятых прынцыпаў», дык вось пададзеныя вышэй прыклады зноў такі красамоўна дэманструюць, што такіх «агульнапрынятых прынцыпаў» або няма, або ў тых прынцыпах няма таго, што муляе вока адпаведным асобам у Беларускай Вікіпэдыі. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:01, 4 лютага 2025 (+03)
*:Глядзіце, у 1994 року, Лукашэнка стаў прэзыдэнтам, у тым годзе былі выбары. І увага, хаціце верце, хаціце не, гэта былі першыя сумленныя прэзыдэнцькія выбары. У тый момант, усё, што ён рабіў, было законна! Лічыцца, што незаконныя дзеянні пачаліся у 2001 годзе, тады былі першыя несумленныя выбары у Беларусі. Прапаную ійсці на кампраміс - на артыкуле будзе дзьве сымболікі - сучасная (з 2021-ага рока), і аппазіцыйная (1991-1994). Дзякуй! [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 13:33, 21 лютага 2025 (+03)
*::P.S. Ва ўсім сьвеце прызнанна сучасняая сымболіка ;) [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 13:34, 21 лютага 2025 (+03)
*:::У артыкуле як раз падаецца абодва наборы сымболікі [[Беларусь#Сымболіка]]. Легітымнасьці няма ад моманту [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)|тэрарыстычнага акту ў будынку парлямэнту Беларусі]]. Зьмена сымболікі ня мае ўсеагульнага прызнаньня ў сьвеце, бо такога прызнаньня ня мае адпаведны [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|незаконны і сфальсыфікаваны рэфэрэндум]]. Перад тым, як штосьці агрэсіўна прасоўваць, варта сьпярша дэталёва вывучаць пытаньне. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 15:09, 21 лютага 2025 (+03)
*::::Я маю на увазе на шаблёне, які зханодзіцца на пачатку артыкула, выкарыстовываць дьзве сымболікі. Так, рэфэрэндум у 1995-годзе быў і сфальсыфікаваны, але, давайце зайдзем у артыкулы пра Беларусь на самай першай вікіпэдыі - Анґельскай. Там бачна сучасная сымболіка на пачатковым шаблёне. [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 00:09, 22 лютага 2025 (+03)
*:::::Па-першае, падобнае тэхнічна немагчыма рэалізаваць прынамсі зь цяперашнім {{ш|Краіна2}}. Па-другое, [[Ангельская Вікіпэдыя]] (як і які іншы моўны разьдзел, і нават усе разам іншыя моўныя разьдзелы) ня маюць нейкага фармальнага (засьведчанага ў правілах) аўтарытэту ў асьвятленьне беларускіх пытаньняў: большасьць тамтэйшых рэдактараў — не беларусы, т.б. не дастаткова абазнаныя ў беларускіх пытаньні староньнія людзі. Зрэшты, як ужо зазначаў вышэй, адно толькі выдаленьне артыкула [[:en:Pahonia]] зь перанакіраваньне на [[Герб Летувы]] цудоўна паказвае ўвесь «аўтарытэт» ангельскага моўнага разьдзелу ў беларускім пытаньнях. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 13:23, 22 лютага 2025 (+03)
*::::::Глядзіце, калі я пам'ятаю, то на артыкуле пра Сырыю на расейскае вікіпэдыі некалькі раз було два сьцяга - Афіцыйны і &quot;Ісламісцкі&quot; (дэ-факта сьцяг урады - прыкладываю даказацельства (прабачце калі што, мая родная мова - Расейская) https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D1%8F&amp;oldid=142376852 
*::::::Гэта можна зрабіць, калі рэдагаваць &quot;проста&quot;, а ня кодам. [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 21:35, 22 лютага 2025 (+03)
*:::::::Нават калі хтосьці зробіць такую тэхнічную магчымасьць (цяпер гэта не працуе), то ўсё адно застаюцца іншыя аргумэнты: у картцы да артыкуле [[:en:Mariupol]] няма сьцягу Расеі, хоць тэхнічная магчымасьць яго дадаць ёсьць. Урэшце, сымболіка рэжыму стваралася, каб прынізіць беларусаў: «''Справа ж не ў геральдыцы. Таму што калі прыгадаць, навошта ўвогуле трэба было мяняць сымболіку, дык зразумела, што чым яна горш атрымалася, тым лепей. Бо яе замена была толькі правакуючым выпадам, прычым толькі адным — у камбінацыі зь некалькіх удараў.''» («мастак»-малявальнік [[Леанід Сініцын]]), таму яна ня мусіць асацыявацца зь беларускай нацыянальнай ідэнтычнасьцю (у тым ліку праз міжнародная прызнаную нацыянальную дзяржаву беларусаў), бо мэта ўвядзеньня той сымболікі — зьнішчэньне беларускай нацыянальнай ідэнтычнасьці. Урэшце, вам з вашай [[Родная мова|роднай (т.б. нацыянльнай)]] расейскай мовай няма чым заняцца як лезьці да беларусаў? --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:11, 22 лютага 2025 (+03)
*::::::::Таму што я сам Беларус. Зьмешанны (па мовам) брак у маіх бацькоў. Але беларускую мову я +- добра ведаю. А у мяне яшчэ ёсць такая вось рэч. У артыкуле пра Аўганістан (на шаблёні) ёсць сымболіка Талібаў. Я на жа таксама незаконная. Вось, я зараз &quot;экспэрэментую&quot; на конт дзьвух сымболік у шаблёні. Поспехі - ёсць, толькі шаблён дае тэхнічные тэксты. [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 22:21, 22 лютага 2025 (+03)
*:::::::::Сымболіка талібаў не стваралася іншаземцамі з мэтай зьнішчэньня афганскай нацыянальнай ідэнтычнасьці (зрэшты, ня ведаю, ці існуе такая, увогуле, бо зусім іншы рэгіён). --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:26, 22 лютага 2025 (+03)
*::::::::::на конт дзьвух сымболік - гэта рэяльна немагчыма. Усё жа, прыйдзецца выкарыстовываць апазыцыйную сымболіку. [[Удзельнік:Panarec|Panarec]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Panarec|гутаркі]]) 22:44, 22 лютага 2025 (+03)</text>
      <sha1>q4uv1qb50kzwr84az5g19uti5oqss5h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ян Караль Хадкевіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4857</id>
    <revision>
      <id>2621853</id>
      <parentid>2530103</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:29:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Higher resolution image</comment>
      <origin>2621853</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87408" sha1="ts08ga6vts7183zzhnsh32o02tveixg" xml:space="preserve">{{Шляхціч
|Імя                         = Ян Караль Хадкевіч
|Лацінка                     = Jan Karal Chadkievič
|Поўнае імя                  = 
|Арыгінальнае імя            = 
|Партрэт                     = Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (M. Bacciarelli, 1781).jpg
|Шырыня партрэту             = 
|Подпіс партрэту             = Гетман Хадкевіч. [[Марчэла Бачарэлі]], 1781 г.
|Герб                        = POL COA Chodkiewicz.svg
|Шырыня гербу                = 
|Подпіс гербу                = Герб «[[Касьцеша]]»
|Пасады                      = 
 {{Шляхціч/Пасада
 |Пасада                     = [[Гетман вялікі літоўскі]]
 |Герб                       = 
 |Пасьлядоўнасьць пасады     = 
 |Рымскі лік пасьлядоўнасьці = 
 |Пачатак пэрыяду            = 1605
 |Заканчэньне пэрыяду        = 1616
 |Папярэднік                 = [[Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун»|К. М. Радзівіл «Пярун»]]
 |Наступнік                  = [[Леў Сапега]]
 }}
|Пачатак пэрыяду             = 
|Заканчэньне пэрыяду         = 
|Папярэднік                  = 
|Наступнік                   = 
|Імя пры нараджэньні         = 
|Род                         = [[Хадкевічы]]
|Бацька                      = [[Ян Хадкевіч]]
|Маці                        = Крыстына з [[Збароўскія|Збароўскіх]]
|Жонка                       = Соф’я зь [[Мялецкія|Мялецкіх]]&lt;br /&gt;[[Ганна Алаіза Хадкевіч|Ганна Алаіза]] з [[Астроскія|Астроскіх]]
|Дзеці                       = ''ад 1-га шлюбу'': Геранім, Ганна Схалястыка
|Рэлігія                     = 
|Рэгаліі                     = 
|Колер                       = 
|Колер загалоўку             = 
}}
{{Іншыя значэньні|Ян Хадкевіч}}
'''Ян Караль Хадкевіч''' (1560 — 24 верасьня 1621)&lt;ref name=A&gt;''[[Анатоль Грыцкевіч]]'', [https://web.archive.org/web/20120301023722/http://asoby.iatp.by/cont.phtml?x=jax Ян Караль Хадкевіч], Гісторыя Беларусі, асобы.&lt;/ref&gt; — вайсковы і дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Гетман вялікі літоўскі]]&lt;ref name=A /&gt; (1605), [[ваяводы віленскія|ваявода віленскі]] (1616).

Ян Караль Хадкевіч — адзін з найбольш таленавітых вайскаводаў XVII стагодзьдзя&lt;ref&gt;[[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] Чым славуты Ян Кароль Хадкевіч? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 42.&lt;/ref&gt;. У сваёй палітычнай дзейнасьці адстойваў сувэрэнітэт Вялікага Княства ў складзе [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

== Продкі ==
З старажытнага магнацкага роду [[Хадкевічы|Хадкевічаў]], што паходзіў ад [[Горадня|гарадзенскіх]] або [[кіеў]]скіх баяраў (XV стагодзьдзе). Належаў да найстарэйшай, быхаўскай, галіны роду і ад бацькі атрымаў у спадчыну тытул [[граф]]а «на [[Шклоў|Шклове]], [[Новая Мыш|Мышы]] і [[Быхаў|Быхаве]]». Сын Яна Хадкевіча, у той час яшчэ стольніка літоўскага, і Крыстыны, дачкі польскага магната [[Марцін Збароўскі|Марціна Збароўскага]]&lt;ref name=W1&gt;''Dobrowolska W.'' Jan Karol Chodkiewicz // Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan — Chwalczewski Franciszek. — Kraków: Polska Akademia Umiejętności — Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937. P. 363—367. {{ref-pl}}&lt;/ref&gt;, ваяводы [[Познань|познанскага]], а потым кашталяна [[кракаў]]скага. Адзін з братоў маці, Ян Збароўскі, быў гетманам надворным у [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўстве Польскім]]; іншыя яе браты займалі пасады ваяводаў і кашталянаў.

У родзе Хадкевічаў існавала традыцыя актыўнага ўдзелу ў палітычным жыцьці Вялікага Княства Літоўскага. Бацька Яна Караля, [[Ян Хадкевіч|Ян]] (1537—1579), быў кашталянам віленскім (сэнатарам) і адміністратарам [[Інфлянты|Інфлянтаў]]&lt;ref name=A /&gt;. У 1568 годзе ён атрымаў ад імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанда]] тытул графа з назвамі галоўных маёнткаў — [[Шклоў|Шклова]], [[Мыш]]ы і [[Быхаў|Быхава]]. Дзед вядомага вайскавода, [[Геранім Хадкевіч (сын Аляксандра)|Геранім Хадкевіч]] (1500—1561), быў [[кашталян]]ам [[Вільня|віленскім]] і ўваходзіў у склад [[Паны-Рада|Паноў-Рады]] Вялікага Княства Літоўскага. А брат дзеда, [[Рыгор Хадкевіч]], які памёр у 1572 годзе, быў кашталянам віленскім і гетманам вялікім літоўскім. Гэтыя традыцыі роду, багатыя лятыфундыі, галоўным чынам на [[Беларусь|Беларусі]], і сваяцкія зьвязкі з магнацкімі сем’ямі Вялікага Княства і Кароны давалі магчымасьць здольнаму і амбітнаму чалавеку рабіць сваю кар’еру.

== Маладосьць ==
[[Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (7).jpg|значак|Невядомы мастак, XVII ст.]]

Дзяцінства Яна Караля праходзіла ў часы [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]]. Ён быў сьведкам ваенных дзеяньняў на Літве і Балтыцы і вельмі цікавіўся вайсковай справай. Калі хлопчыку было некалькі гадоў, бацька ўзяў яго ў паход супраць [[Маскоўскае княства|маскоўскіх]] войскаў [[Іван Жахлівы|Івана Жахлівага]], што ўварваліся ў Літву. Літоўскім войскам камандавалі гетманы вялікі [[Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун»]] і польны [[Рыгор Хадкевіч]], дзядзька яго бацькі. Асобным аддзелам камандаваў і сам Ян Хадкевіч, які раней браў удзел у бітве над Вулай у 1564 годзе. Такім спосабам 8-гадовы хлопчык пабачыў, як жаўнеры езьдзяць падчас паходу, як становяцца на месцы лягерам і, галоўнае, як дзеюць у баях.

Па папярэдняй хатняй адукацыі ў 1573 годзе Ян Караль разам з сваім старэйшым братам Аляксандрам (каля 1560—1626), які потым стаў ваяводам [[Трокі|троцкім]], пачаў навучаньне ў [[Віленская езуіцкая калегія|Віленскай езуіцкай калегіі]], а потым і ў [[Віленская акадэмія|Віленскай акадэміі]]. Калі кароль і вялікі князь [[Стэфан Баторы]] ў сакавіку 1579 году праязджаў празь [[Вільня|Вільню]] з войскам, каб здабыць [[Полацак]], ад імя студэнтаў акадэміі яго вітаў малады Ян Караль Хадкевіч урачыстай прамовай. Ён вылучаўся сваёй здольнасьцю да навукі і ўжо тады меў моцны характар, хаця і безь перашкоды ўсталеўваў кантакты зь людзьмі. Па сьмерці бацькі атрымаў у спадчыну ня толькі маёнткі, але і тытул графа на [[Шклоў|Шклове]], [[Мыш]]ы і [[Быхаў|Быхаве]].

У 1586—1589 гадах малады Ян Караль Хадкевіч разам з братам навучаўся ў езуіцкай акадэміі ў [[Інгальштат|Інґальштаце]] ([[Баварыя]])&lt;ref name=A /&gt;, дзе вывучаў філязофію і права. У верасьні 1589 году яны атрымалі пасьведчаньні пра пасьпяховае заканчэньне курсу навучаньня. Потым браты паехалі ў [[Італія|Італію]], у [[Падуя|Падую]]&lt;ref name=W1 /&gt;. Аляксандар Хадкевіч абараніў доктарскую працу ў праве і застаўся ў Італіі, а Ян Караль наведаў Мальту, дзе ў мальтыйскіх рыцараў азнаёміўся зь дзеяньнем артылерыі, з [[пальная зброя|пальнай зброяй]], фартыфікацыяй і правіламі аблогі фартэцыяў. За мяжой Ян Караль Хадкевіч, апрача акадэмічнага курсу, шмат увагі прысьвячаў вайсковым ведам і тэорыі вайсковай справы.

== Пачатак вайсковай кар’еры ==
Па вяртаньні на радзіму ў 1590 годзе Ян Караль Хадкевіч зрабіўся вайскоўцам. Ужо ў 1595 годзе ён камандаваў уласнай ротай з 50 коньнікаў, а потым — ротай у 100 коньнікаў ва [[Украіна|Ўкраіне]]. У 1596 годзе Ян Караль Хадкевіч браў удзел у баях з паўстанцкім войскам [[Севярын Налівайка|Севярына Налівайкі]]&lt;ref name=Wekel /&gt;. Камандаваў гэтым войскам гетман польны каронны (польскі) [[Станіслаў Жулкеўскі]]&lt;ref name=W1 /&gt;. У першай бітве пад [[Канеў|Каневам]], які быў узяты 14 красавіка 1596 году, Ян Караль Хадкевіч выявіў свой вайсковы талент. Вызначыўся ён і падчас аблогі казацкага табару пад Лубнамі&lt;ref name=W1 /&gt; (25 траўня — 7 чэрвеня 1596). За свае вайсковыя заслугі Ян Караль Хадкевіч атрымаў пасаду падчашага літоўскага, а праз тры гады, у 1599 годзе, яму было нададзена [[Жамойць|Жамойцкае староства]]&lt;ref name=W1 /&gt;, што раўнялася ваяводзкай пасадзе, і ён увайшоў, такім чынам, у склад сэнату [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]].

У 1600 годзе Ян Караль Хадкевіч разам з братам Аляксандрам на чале ўласнай коннай роты браў удзел у паходзе гетмана вялікага кароннага Яна Замойскага ў [[Малдова|Малдову]]&lt;ref name=A /&gt;, якую заняў гаспадар Валахіі [[Міхай Мужны (Віцязул)]], каб аб’яднаць Дунайскія княствы. [[Польшча]] намагалася захаваць палітычную залежнасьць ад яе Малдовы і ўстанавіць там уладу залежнага ад яе гаспадара. Бітва войска Яна Замойскага з арміяй Міхая Мужнага адбылася ў ваколіцах [[Плаешці]] 20 кастрычніка 1600 году і скончылася перамогай Замойскага. Хадкевічы былі ў перадавым аддзеле дабраахвотнікаў, якія ўдарылі на сілы гаспадара Міхая і прычыніліся да перамогі. Гетман Ян Замойскі сярод лепшых вояў вылучаў Яна Караля Хадкевіча. У выніку перамогі ў Валахіі ў кастрычніку 1600 году быў пасаджаны на трон стаўленьнік Польшчы [[Сымон Магіла]] з малдаўскага баярскага роду. У тым жа годзе Ян Караль Хадкевіч атрымаў тытул гетмана польнага літоўскага.

== Войны з Швэцыяй 1600—1629 ==
{{Асноўны артыкул|Войны Рэчы Паспалітай з Швэцыяй (1600—1629)}}
[[Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (A. Maurin, 1856).jpg|міні|Я. К. Хадкевіч. А. Маўрын, 1856 г.]]

У 1600 годзе пачалася доўгая па часе вайна Рэчы Паспалітай з [[Швэцыя]]й за панаваньне на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]]. Яна цягнулася да 1629 году. Кароль польскі і вялікі князь літоўскі [[Жыгімонт Ваза]], каталік, які адначасова лічыўся каралём Швэцыі, але прабываў у [[Варшава|Варшаве]], у 1599 годзе быў дэтранізаваны лютэранскай апазыцыяй&lt;ref name=Wek&gt;Вайна Рэчы Паспалітай з Швецыяй 1600—29 // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 378.&lt;/ref&gt;. У 1600 годзе Жыгімонт Ваза ўключыў [[Эстляндыя|Эстляндыю]] ў склад [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], што стала зачэпкай для вайны. Гетман польны літоўскі Ян Караль Хадкевіч пад камандаваньнем гетмана вялікага літоўскага [[Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун»|Крыштапа Мікалая Радзівіла]] браў удзел у ваенных дзеях з самага пачатку вайны&lt;ref name=Wek /&gt;. Абодвух гетманаў накіравалі ў [[Інфлянты]], нягледзячы на суперніцтва паміж двума гэтымі магнацкімі родамі [[Радзівілы|Радзівілаў]] і [[Хадкевічы|Хадкевічаў]], якія ў 1600 годзе амаль не распачалі ў [[Вільня|Вільні]] і краіне грамадзянскую вайну праз тое, што не маглі дамовіцца пра гарады і маёнткі слуцкай князёўны Соф’і Алелькавіч (апекунамі якой былі Хадкевічы), калі яна выходзіла замуж за князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]], сына гетмана вялікага. Дачыненьні паміж Радзівіламі і Хадкевічамі ў пэўнай ступені ўплывалі і на ход ваенных дзеяў.

=== Заваёва Кокенгаўзэна ===
{{Асноўны артыкул|Бітва пад Кокенгаўзэнам}}
Гетман вялікі Крыштап Радзівіл у траўні 1601 году распачаў ваенныя дзеі ў Інфлянтах. Яго аддзелы атачылі горад і крэпасьць [[Кокенгаўзэн]] (Кокнэсэ), на правым беразе [[Дзьвіна|Дзьвіны]]. 8 чэрвеня 1601 году да Кокенгаўзэна падышоў з сваімі аддзеламі і польны гетман Ян Караль Хадкевіч (каля 2-3 тыс. жаўнераў, зь якіх 1100 — пяхоты з 16 гарматамі&lt;ref&gt;''Podhorodecki, L''. Slawni hetmani Rzeczy Pospolitej. — Warszawa : Moda, 1994. — 560 s.{{ref-pl}}&lt;/ref&gt;). Каб зьняць аблогу гораду, швэдзкі камандуючы [[Карл Карльсан Юленьельм]] на ўсход ад гораду на беразе Дзьвіны даў бітву літоўскаму войску. На баку Швэцыі ў бітве брало ўдзел каля 5 тыс. жаўнераў. Ян Караль Хадкевіч камандаваў [[Гусарыя|гусарскім рэгімэнтам]] на правым флянзе літоўскага войска, знаходзячыся ў першых шэрагах свайго войска. Разам з конным палком Крыштофа Дарагастайскага Хадкевіч правёў моцную атаку на левае крыло швэдзкага войска. Швэдзкія [[рэйтары]] былі разьбітыя і пачалося перасьледваньне швэдзкіх жаўнераў. Швэды страцілі 2 тыс. чалавек, войскі ВКЛ страцілі 80 забітымі і 100 параненымі зь якіх 20 памерла пазьней, было пабіта шмат коней&lt;ref&gt;''Herbst, S''. Wojna inflancka 1600—1602. — Zabrze: Interfort, 2006. — 253 s. {{ref-pl}}&lt;/ref&gt;. Швэдзкая залога Кокенгаўзэну капітулявала. У палон трапіла 1800 швэдзкіх жаўнераў і ўзятая швэдзкая артылерыя. У выніку перамогі пад Кокенгаўзэнам літоўскае войска заняло ў ліпні 1601 году Вэндэн (Кесь, [[Цэсыс]]), на паўночны ўсход ад [[Рыґа|Рыґі]]. Але потым пад націскам пераважных па колькасьці швэдзкіх сіл літоўскае войска адступіла да Рыґі, якую разам з вэндэнскім ваяводам [[Георг Фарэнсбах|Ґеорґам Фарэнсбахам]] і польскімі аддзеламі абаранялі аддзелы Яна Караля Хадкевіча. Некалькі штурмаў швэдзкіх войскаў былі адбітыя. У кастрычніку 1601 году да Рыґі наблізілася польская армія на чале з гетманам вялікім каронным [[Ян Замойскі|Янам Замойскім]], і швэдзкая армія пачала адступаць. Аддзелы Яна Караля Хадкевіча бралі ўдзел у перасьледаваньні швэдаў і блякадзе швэдзкіх залогаў у крэпасьцях Вольмар (Валміера) і Вэзэнбэрґ ([[Раквэрэ]]), Фэлін (Вільяндзі) і Белы Камень (Пайдэ). Узяцьце Белага Камня ўзмацніла пазыцыі войска Рэчы Паспалітай&lt;ref name=W1 /&gt;. Ваенныя дзеі працягваліся ад восені 1601 году да канца лета 1602 году.

=== Змаганьне за Дорпат ===
[[Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (1620).jpg|значак|Ян Караль Хадкевіч, 1620 г.]]

У пачатку кастрычніка 1602 году, па ад’езьдзе з тэатру ваенных дзеяў гетмана вялікага кароннага Яна Замойскага, кароль [[Жыгімонт Ваза]] даручыў камандаваньне польскімі і літоўскімі сіламі ў [[Інфлянты|Інфлянтах]] Яну Каралю Хадкевічу. Хадкевічу ўдалося сабраць пад сваім камандаваньнем да 4 тыс. жаўнераў. 3ь імі ў лістападзе 1602 году ён пачаў самастойна новую кампанію. 16 лістапада яго войска пачало аблогу аднаго з буйнейшых гарадоў Балтыі — Дорпата ([[Тарту]]). Паступова ў баях сілы Хадкевіча зьмяншаліся, і ў канцы студзеня 1603 году ў яго заставалася толькі 700 коньнікаў і 100 пехацінцаў. Даведаўшыся, што швэдзкае войска зьбіраецца прыйсьці да Дорпата і зьняць аблогу, Ян Караль Хадкевіч пакінуў каля гораду сотні дзьве жаўнераў, а з астатнімі сіламі, узяўшы з залогі Вэзэнбэрґу (Раквэрэ) дапамогу і давёўшы колькасьць жаўнераў у сваім войску да 1000 чалавек, прымусіў у сакавіку 1603 году швэдзкае войска, якое не дайшло да Дорпата, адступіць. Па другой аблозе 13 красавіка 1603 году швэдзкая залога (1050 чалавек) Дорпата капітулявала&lt;ref name=W1 /&gt; на ганаровых умовах, адышоўшы на Рэвэль ([[Талін]]), але аддаўшы пераможцам усю артылерыю (звыш 80 гарматаў). У 1603 годзе Ян Караля Хадкевіч быў прызначаны адміністратарам Інфлянтаў.

=== Адбіцьцё швэдзкага ўварваньня 1604 году ===
Наступную кампанію ў Балтыі гетман польны літоўскі Ян Караль Хадкевіч вёў у 1604 годзе. У пачатку 1604 году швэдзкі [[рыксдаг]] абраў каралём герцага Сёдэрманляндзкага Карла (дзядзьку польскага караля Жыгімонта Вазы), дагэтуль рэгента каралеўства. Пазыцыі новага караля Карла ІХ узмацніліся, і ён намагаўся вярнуць крэпасьці і гарады ў [[Эстонія|Эстоніі]], перш за ўсё Дорпат і Белы Камень, а потым пайсьці на [[Рыґа|Рыґу]]. Была сфармаваная новая швэдзкая армія ў 9 тыс. жаўнераў на чале з губэрнатарам [[Фінляндыя|Фінляндыі]], генэралам [[Арвід Эрыксан Стэлярм|Арвідам Эрыксанам Стэлярмам]]. У верасьні 1604 году войскі Стэлярма і Хадкевіча сустрэліся. 23 верасьня 1604 году адбылася бітва на дарозе з Дорпата да Рэвэля каля Белага Камня&lt;ref name=W1 /&gt;. У Хадкевіча было 2300 жаўнераў, швэдзкае войска налічвала 7 тыс. чалавек. Хадкевіч пастанавіў ударыць на больш моцнае левае крыло праціўніка. Яго [[Гусарыя|гусары]], што знаходзіліся на правым крыле арміі, сьмелым націскам разграмілі швэдзкіх [[рэйтары|рэйтараў]], а потым ударылі на пяхоту. Калі ў бой пайшлі аддзелы цэнтру і левага крыла, швэдзкае войска было кінутае ў балоты і пачаўся поўны разгром праціўніка. На полі бою засталося 300 забітых швэдзкіх жаўнераў. Пераможцы ўзялі 21 сьцяг, 6 гармат і ўвесь абоз. У войску Хадкевіча страты былі малыя: 50 забітых і 100 параненых{{Няма крыніцы інфармацыі}}. Перамога не была выкарыстана, бо ў дзяржаўным скарбе не было грошай і жаўнерам не выплацілі жалаваньня. Войска стварыла канфэдэрацыю, якая адмовілася працягваць ваенныя дзеі.

=== Кірхгольмская бітва ===
[[Файл:Jan Karol Chodkiewicz in battle of Kircholm (555911).jpg|міні|Я. К. Хадкевіч у Кірхгольмскай бітве]]
{{Асноўны артыкул|Бітва пад Кірхгольмам}}
За заслугі ў вайне з [[Швэцыя]]й у сакавіку 1605 году староста Жамойцкі Ян Караль Хадкевіч атрымаў вялікую булаву, гэта значыць атрымаў пасаду гетмана вялікага літоўскага. Кароль [[Жыгімонт Ваза]] надаў таксама Хадкевічу Дорпацкае староства (у [[Эстонія|Эстоніі]]). А ў гэты час Швэцыя рыхтавалася да новай кампаніі, каб усё ж такі захапіць [[Інфлянты]]. У сярэдзіне верасьня 1605 году швэдзкія сілы сканцэнтраваліся каля [[Рыга|Рыґі]], каб узяць яе. Сюды ж накіравалася і швэдзкая армія на чале з каралём Карлям ІХ. Ян Караль Хадкевіч, які меў 3500 жаўнераў (пераважна коньніцы), пастанавіў даць бітву каля Рыґі, супраць яго выступіла швэдзкае войска ў 11 тыс. чалавек, у тым ліку 8500 пяхоты. Кароль Карль ІХ, маючы войска ўтрая большае, быў перакананы ў сваёй перамозе.

27 верасьня 1605 году пад Кірхгольмам (цяпер [[Саласьпілс]]), у 15 кілямэтрах ад Рыґі, на паўночным беразе [[Дзьвіна|Дзьвіны]], адбылася [[Кірхгольмская бітва|бітва]]&lt;ref name=W1 /&gt;. Хадкевічу ўдалося выманіць швэдаў зь іх выгадных пазыцыяў на ўзгорках, зрабіўшы выгляд, што яго войска раптам пачало адступаць. А калі пяхота і коньніца супраціўніка пачалі наступ усьлед за аддзеламі Хадкевіча, якія адступалі, літоўскія конныя харугвы хутка зьмянілі фронт і абрынуліся на швэдзкую пяхоту, якая ўжо пачала ўзьбірацца на ўзгоркі, усьлед за аддзелам Хадкевіча. Адначасна швэдзкую пяхоту ва ўпор расстрэльвала артылерыя літоўскага войска. [[Гусарыя|Гусары]] [[Ян Пётар Сапега|Яна Пятра Сапегі]], [[Вінцэнт Война|Вінцэнта Войны]] і [[Тодар Ляцкі|Тодара Ляцкага]] разграмілі швэдзкіх [[рэйтары|рэйтараў]] і ўварваліся ў шэрагі галоўных швэдзкіх сіл на правым крыле, якім камандаваў граф [[Фрыдрых Яахім Мансфэльд]]. Па трох гадзінах бою армія швэдзкага караля была цалкам разгромлена. [[Карл ІХ (кароль Швэцыі)|Карл ІХ]] выратаваўся, уцёкшы на кані зь бітвы ў Парнаву ([[Пярну]]). Швэды страцілі ад 5 да 9 тыс. забітымі&lt;ref name=&quot;Cl&quot;&gt;''Claes-Göran Isacson''. Vägen till stormakt // Vasaättens krig. — Stockholm: Norstedts, 2006. {{ISBN|91-1-301502-8}}. — P. 331. {{ref-sv}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Musiałowicz B.'' [http://www.historycy.org/index.php?act=Attach&amp;type=post&amp;id=2174 Kircholm 1605] — a study of the 1605 campaign in Livonia, prepared on the occasion of 400th anniversary of the battle. Includes a chapter about the anniversary commemorations at Salaspils, Latvia on 27 September 2005.{{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Былі захоплены 60 швэдзкіх штандараў, 12 гармат і ўвесь абоз. Некалькі соцень швэдзкіх жаўнераў трапілі ў палон&lt;ref name=Cl /&gt;. Страты арміі Хадкевіча былі невялікімі: у баі зь пяхотай страцілі 100 чалавек забітымі і 200 параненымі.

Перамога Яна Караля Хадкевіча пад Кірхгольмам&lt;ref name=Wekel /&gt; над у тры разы большым праціўнікам&lt;ref name=W1 /&gt; была атрымана дзякуючы майстэрскаму кіраваньню коньніцай і канцэнтрацыяй сіл на розных этапах бітвы ў патрэбным на гэты час кірунку. Таму кавалерыя Хадкевіча і здолела перамагчы некалькі калёнаў праціўніка, што стаялі адна з адной. Бітва пад Кірхгольмам была найбольш слаўнай сярод перамог гетмана Яна Караля Хадкевіча, зьяўляючыся адначасова адной з самых слаўных старонак літоўскай вайсковай гісторыі XVII стагодзьдзя. Хутка весткі пра яе разьляцеліся па ўсім краі і за мяжой. Хадкевіча віншаваў ня толькі кароль Жыгімонт Ваза, але таксама і [[Нямеччына|нямецкі]] імпэратар Рудольф ІІ, [[Ангельшчына|ангельскі]] кароль Якуб І і нават [[Іран|пэрсыдзкі]] шах Абас Вялікі і [[Турцыя|турэцкі]] султан Ахмэд І. Папа рымскі Павал V даслаў Хадкевічу ліст зь віншаваньнямі. Прапаведнік [[Пятро Скарга]] выступіў у Вавельскім катэдральным касьцёле з казаньнем у прысутнасьці караля&lt;ref name=W1 /&gt;. Гэтая прамова пра інфлянцкую перамогу была надрукаваная ў [[Вільня|Вільні]] ў тым жа 1605 годзе. За сваю перамогу Ян Караль Хадкевіч атрымаў маёнткі Сэруце ля [[Віцебск]]а, Дуды над [[Нёман]]ам і Лотву ([[Ашмяны|Ашмянскі]] павет), а таксама прыбыткі з Упіцкай эканоміі&lt;ref name=W1 /&gt;. Яму таксама была перададзена Любашанскае староства ў [[Ворша|Аршанскім]] павеце.

=== Унутрыпалітычная сытуацыя ў Рэчы Паспалітай ===
[[Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVIII).jpg|міні|Фрэска ў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]]]]
Вынікі перамогі пад Кірхгольмам не былі выкарыстаныя. У дзяржаўным скарбе зноў не было грошай, жаўнерам за службу не плацілі, і войска прыехала ў Берасьцейскую (1605), а затым Гарадзенскую (1606) эканомію запатрабавала выплаты запазычынасьці, у кошт якой пачало канфіскацыю сродкаў дзяржаўных падаткаў.

Тым часам у [[Каралеўства Польскае (1385—1569)|Каралеўстве Польскім]] ўзмацнілася апазыцыя групоўкі магнатаў і шляхты да цэнтралізатарскай палітыкі караля Жыгімонта Вазы. На чале яе стаяў кракаўскі ваявода [[Мікалай Зэбжыдоўскі]]. У Вялікім Княстве Літоўскім яго падтрымліваў адзін зь лідэраў кальвіністаў [[Януш Радзівіл]], муж княгіні слуцкай [[Соф'я Слуцкая|Соф’і Алелькавіч]] і ўладальнік багатых маёнткаў у [[Жамойць|Жамойці]]. У 1606 годзе апазыцыя перайшла да рашучых дзеяў з мэтай зьмяшчэньня з стальца Жыгімонта Вазы. Яна стварыла канфэдэрацыю і абвясьціла [[рокаш (саюз шляхты)|рокаш]] (законны ўзброены саюз шляхты супраць караля). Кароль у сваю чаргу пачаў зьбіраць войска супраць канфэдэратаў. Ян Караль Хадкевіч спрабаваў спачатку захаваць нэўтралітэт, але, калі Януш Радзівіл далучыўся да Мікалая Зэбжыдоўскага, Хадкевіч на зьезьдзе літоўскай шляхты ў [[Наваградак|Навагародку]] 25 верасьня 1606 году асудзіў апазыцыю каралю. Потым Я. К. Хадкевіч з 1600 жаўнерамі далучыўся да караля каля [[Варшава|Варшавы]] (чэрвень 1607 году). 6 ліпеня 1607 году каля Гузава (недалёка ад [[Радам]]а) адбылася бітва паміж каралеўскімі войскамі і ракашанамі. Ян Караль Хадкевіч камандаваў літоўскімі сіламі на правым крыле каралеўскіх войскаў. Супраць яго стаялі літоўскія роты, якімі камандаваў [[Януш Радзівіл]], і, калі яны пачалі адступаць, Хадкевіч, не жадаючы разгрому сіл Радзівіла, пастанавіў не перасьледаваць іх. Хоць перамогу атрымалі каралеўскія войскі, аднак магнаты, прыхільнікі караля, якія таксама не хацелі ўзмацненьня каралеўскай улады, прымусілі караля пайсьці з ракашанамі на кампраміс. Кароль адмовіўся ад пляну рэформы дзяржаўнай сыстэмы. Тым ня менш бітва пад Гузавам 1607 году выразна падзяліла магнацка-шляхецкае грамадзтва [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікалітвы]] на дзьве групоўкі: на прыхільнікаў караля і вялікага князя Жыгімонта на чале з Хадкевічам і на апазыцыю на чале зь Янушам Радзівілам. Узброеныя сутычкі партызанскага характару адбываліся на Беларусі. Але і гэтыя партызанскія выступы апазыцыі былі здушаныя. У такой барацьбе прыхільнікаў караля (рэгалістаў), якіх узначальваў каталіцкі магнат Ян Караль Хадкевіч, з апазыцыяй, якую ўзначальваў [[Януш Радзівіл]], выявіліся ня толькі палітычныя і рэлігійныя супярэчнасьці ў літоўскім грамадзтве, але і асабістае суперніцтва двух вядомых прадстаўнікоў магнацкіх родаў Хадкевічаў і Радзівілаў, якія аспрэчвалі сваё першынства ў Вялікім Княстве Літоўскім. Каб памірыць Хадкевічаў з Радзівіламі, у справу ўмяшаліся канцлер вялікі [[Леў Сапега]], старэйшы ў родзе Радзівілаў Мікалай Крыштап «Сіротка», Б.Война, Я.Ферлей, М.Зэбжыдоўскі. Я. К. Хадкевіч сканцэнтраваў вакол Гародні 3 тыс. сілаў рэгалістаў, якія ў пачатку чэрвеня 1608 г. разагналі 1200 асабовую заслону зь сілаў падчашага ВКЛ і заблякавалі сілы берасьцейскіх канфэдэратаў і ракашан пад Берасьцем. Урэшце 20 чэрвеня 1608 г. была заключана перамір’е, і суперніцтва магнатаў сьціхла.

=== Перамогі над швэдамі ў 1607—1617 ===
Грамадзянская вайна ў Рэчы Паспалітай палегчыла становішча [[Швэцыя|швэдаў]] у Балтыі. Увесну 1607 году яны здабылі Белы Камень, а ў 1608 годзе — [[Дынамюндэ]] (пры ўпадзеньні Заходняй Дзьвіны ў Рыскую затоку) і [[Фэлін]] (Вільяндзі). У кастрычніку 1608 году Ян Караль Хадкевіч вярнуўся ў [[Інфлянты]] і перайшоў у контрнаступ. Сабраўшы 2-тысячнае войска, Хадкевіч рушыў на поўнач. Яго войска ў лютым 1609 году за 6 дзён прайшло 200 кілямэтраў, што для таго часу было незвычайна. Дайшоўшы да Парнавы ([[Пярну]]), ён начным штурмам 1 сакавіка 1609 году здабыў гэтае места і вярнуўся пад [[Рыга|Рыґу]], якую заблякавалі швэдзкія войскі і флёт. Сьмелым ударам коньнікаў Я. К. Хадкевіч разьбіў перадавыя аддзелы корпусу графа Мансфэльда, што прымусіла швэдзкага генэрала адыйсьці ад Рыґі. Была ўзятая крэпасьць Дынамюндэ. Адначасова невялічкая эскадра Хадкевіча нанесла страты швэдзкаму флёту ля Рыґі, ля порта Саліс, і прымусіла яго адыйсьці таксама. Пры гэтым швэдзкі флёт страціў два караблі. Далей Ян Караль Хадкевіч намагаўся пайсьці ў [[Эстонія|Эстонію]], але не атрымаў абяцаных падмацаваньняў ад караля, бо Жыґімонт ІІІ рыхтаваўся да вайны з [[Расея]]й. Сьмерць караля Карла ІХ дазволіла пачаць мірныя перамовы. У 1611 годзе паміж [[Швэцыя]]й і [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]] было падпісана перамір’е{{Няма крыніцы інфармацыі}}, і на некаторы час (да 1617 году) ваенныя дзеі ў Балтыі былі спыненыя.

== Паходы на Маскву ==

=== Перадгісторыя ===
{{Асноўны артыкул|Вялікая смута|Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай (1609—1618)}}
[[Файл:Sofja Chadkievič (Mialeckaja). Соф’я Хадкевіч (Мялецкая) (XVII).jpg|міні|Жонка Я. К. Хадкевіча Соф’я (зь Мялецкіх)]]
Падчас барацьбы ў [[Маскоўскае княства|Маскоўскай дзяржаве]] паміж [[Ілжэдзьмітры I|Ілжэдзьмітрыем І]] і [[Барыс Гадуноў|Барысам Гадуновым]] і потым, па забойстве Ілжэдзьмітрыя І, сярод кіроўных колаў Рэчы Паспалітай папулярным быў плян стварэньня славянскай фэдэрацыі — Рэчы Паспалітай з далучэньнем да яе Русі ў якасьці трэцяга чальца фэдэрацыі, разам з [[Польшча]]й і [[Літва|Літвой]]&lt;ref name=W1 /&gt;.

Зачэпкай для пачатку вайны з Маскоўскай дзяржавай было ўвядзеньне на яе тэрыторыю на просьбу цара [[Васіль IV Шуйскі|Васіля Шуйскага]] ў 1609 годзе [[Швэцыя|швэдзкага]] корпусу на чале зь Я. Дэляґарды для барацьбы з прыхільнікамі [[Ілжэдзьмітры II|Ілжэдзьмітрыя ІІ]], які знаходзіўся ў Тушыне пад [[Масква|Масквой]]. Паколькі Жыгімонт Ваза быў у стане вайны з [[Швэцыя]]й, то ўвядзеньне каралеўскіх войск у Маскоўскую дзяржаву і яе хаўрус з Швэцыяй разглядаліся як варожы акт. Сам кароль Жыгімонт узначаліў войска, якое складалася з польскіх і літоўскіх войск і палкоў украінскіх [[Казакі|казакоў]]. Да гэтага войска, якое ўступіла на тэрыторыю Маскоўскай дзяржавы, на заклік караля далучыліся польскія й літоўскія аддзелы з-пад Тушына, якія пакінулі лягер Ілжэдзьмітрыя ІІ. У верасьні 1609 году пад камандаваньнем караля Жыгімонта пачалася аблога [[Смаленск]]у, якая цягнулася да чэрвеня 1611 году, калі [[Смаленск]] быў узяты.

Па ганебнай паразе маскоўскага войска (на чале з братам цара князем [[Дзьмітрый Шуйскі|Дзьмітрыем Шуйскім]]), калі 6500 жаўнераў аб’яднанага войска на чале з гетманам польным каронным С. Жулкеўскім 4 ліпеня 1610 году разграмілі 35-тысячную маскоўскую армію ля сяла Клушына (у раёне [[Ґжацк]]у), у [[Масква|Маскве]] цар [[Васілій Шуйскі]] быў скінуты з трона і пастрыжаны ў манахі. Новы маскоўскі ўрад — «[[сямібаяршчына]]» — празь месяц заключыў дамову з каралём Жыгімонтам і абвясьціў 15-гадовага каралевіча [[Уладыслаў Зыгмунтавіч|Ўладзіслава Зыгмунтавіча]] (як яго на літоўскі ўзор называлі ў [[Польшча|Польшчы]]) царом маскоўскім і ўсяе Расеі). Жыхары Масквы і іншых гарадоў Расеі прызналі Ўладзіслава царом і прынесьлі яму крыжацалавальную прысягу на вернасьць, падпісаўшы грамату. Але бацька тады не адпусьціў каралевіча ў Маскву. У Маскву ўвайшла літоўска-польская залога на чале з [[Станіслаў Жулкеўскі|Станіславам Жулкеўскім]].

Гетман вялікі літоўскі Ян Караль Хадкевіч выступаў супраць дапамогі Ілжэдзьмітрыю ІІ і супраць вайны з Маскоўскай дзяржавай і нават выказваў сваё незадавальненьне каралю&lt;ref name=W1 /&gt;, як і раней, гаварыў яму адкрыта, што праз тое, што кароль ня выдаткаваў грошай і не прысылаў у час вайсковай дапамогі ў [[Інфлянты]], не ўдалося атрымаць канчатковай перамогі над швэдамі. Цяпер каралю прыйшлося прыкласьці шмат намаганьняў, каб пераканаць Хадкевіча ўзяць удзел з войскам, што было ў Інфлянтах, у вайне супраць Маскоўскай дзяржавы. У красавіку 1611 году Ян Караль Хадкевіч пайшоў у кірунку на [[Пскоў]]&lt;ref name=W1 /&gt; і шэсьць тыдняў стаяў пад мурамі Пячорскага [[манастыр (суполка)|манастыра]], але ўзяць яго ня здолеў і адступіў.

=== Першы паход ===
[[Файл:Hieranim Chadkievič. Геранім Хадкевіч.jpg|міні|Геранім (1598—1613), сын Я. К. Хадкевіча]]
Урэшце найвышэйшы гетман літоўскі Ян Караль Хадкевіч згадзіўся на прапанову караля ўзначаліць войска для дапамогі літоўска-польскай залозе ў [[Масква|Маскве]]. На пачатку восені 1611 году ён сабраў у Шклове 2500 жаўнераў, запасы харчаваньня і амуніцыі і накіраваўся ў Маскву&lt;ref name=W1 /&gt;, куды дайшоў 6 кастрычніка. Войска Я. К. Хадкевіча мела некалькі сутычак з удзельнікамі першага маскоўскага апаўчэньня [[Дзьмітры Трубяцкой|Дзьмітрыя Трубяцкога]] і І. Заруцкага, але мусіла адступіць.

Польскія жаўнеры ня вельмі хацелі падпарадкоўвацца гетману літоўскаму. У пачатку лістапада 1611 году ўжо 2-тысячны аддзел Яна Караля Хадкевіча адступіў у [[Гомель]]. Тут ён зноў сабраў запасы харчаваньня і 18 сьнежня 1611 году прывёзь іх у [[Масква|Маскву]] для літоўска-польскай залогі Крамля. У 1612 годзе яшчэ двойчы ён прыходзіў у Маскву, каб забясьпечыць залогу харчаваньнем. Апошні паход гетмана Я. К. Хадкевіча на Маскву, зноў з запасамі для крамлёўскай залогі, адбыўся ў канцы лета — пачатку верасьня 1612 году. У адзін час з гетманам Янам Каралем Хадкевічам у Маскву накіраваўся кароль Жыгімонт ІІІ і каралевіч Уладзіслаў, каб заняць маскоўскі трон. Каралевіча суправаджаў канцлер [[Леў Сапега]]. Хадкевіча ля Масквы сустрэлі аддзелы першага і другога расейскага апалчэньня, у якіх воінаў было значна больш, чым у Яна Караля Хадкевіча. На гэты раз прабіцца да Крамля яму не ўдалося. Другое расейскае апалчэньне пад кіраўніцтвам ахрышчанага ў праваслаўе этнічнага татарына і ніжагародзкага купца [[Кузьма Мінін|Кузьмы Мініна]] і князя [[Дзьмітрый Пажарскі|Дзьмітрыя Пажарскага]] ўжо заняло большую частку Масквы. 31 жніўня 1612 году войска найвышэйшага гетмана ВКЛ Яна Хадкевіча знаходзілася ў 5 кілямэтрах ад мураў [[Масква|Масквы]], на Паклоннай гары. 1 верасьня Хадкевіч заняў падмаскоўны тады [[Навадзевічы манастыр]] і спрабаваў увайсьці ў [[Масква|Маскву]] з захаду праз Чартольскую браму, але быў адбіты паўстанцамі-апалчэнцамі. На наступны дзень ён спрабаваў увайсьці ў горад з поўдня, прайшоўшы праз [[Данскі манастыр]], праз Калускую браму. Яго войску ўдалося прабіцца ў Замаскварэчча і дайсьці да вуліцаў Вялікая Ардынка і Пятніцкая. Спробы прарвацца да Крамля і Кітай-гораду не ўдаліся і ў гэты дзень. 2 верасьня 1612 году Хадкевіч узнавіў атакі. Яго жаўнерам удалося дайсьці амаль да самай Масквы-ракі, але і цяпер да берага ракі апалчэнцы іх не дапусьцілі. А ніжагародзкі купец і праваслаўны татарын [[Кузьма Мінін]] з часткай сіл пераправіўся праз Маскву-раку і нанёс удар войску Яна Хадкевіча ля Крымскага двара (цяпер раён Крымскага маста). Атакі войска Яна Караля Хадкевіча былі канчаткова адбітыя, яго войска страціла 500 чалавек і абоз з правіянтам, і ён вымушаны быў адступаць&lt;ref name=W1 /&gt;. Гэта вызначыла і лёс крамлёўскай залогі. 1 лістапада апалчэнцы занялі Кітай-горад, а 6 сьнежня 1612 году капітулявала і залога Крамля, бо харчаваньня ў іх ужо не было.

Адступаючы, Ян Караль Хадкевіч сустрэў у Вязьме новую каралеўскую армію, зь якою ў Маскву ўрэшце ехаў разам з бацькам 17-гадовы каралевіч [[Уладзіслаў Жыгімонтавіч]], каб заняць маскоўскі трон. Але гэтая армія затрымалася ў дарозе, спрабуючы ўзяць [[Валакаламск]], і да моманту капітуляцыі літоўска-польскай залогі не пасьпела. А потым ужо было позна: у лютым 1613 году земскі сабор абраў новага цара, 16-гадовага [[Міхаіл Раманаў|Міхаіла Фёдаравіча Раманава]], родапачынальніка новай дынастыі ў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржаве]].

=== Другі паход у Маскву ===
{{Галерэя
|Назва            = &lt;small&gt;Конныя партрэты Я. К. Хадкевіча&lt;/small&gt;
|Памер            = 
|Пазыцыя          = right
|Файл:HetmanChodkiewicz.jpg|Мастак [[Юліюш Косак|Ю. Косак]], XIX стагодзьдзе
|Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (J. Suchadolski, 1862).jpg|Мастак [[Януар Сухадольскі|Я. Сухадольскі]], 1862 г.
}}
Гетман вялікі Ян Караль Хадкевіч у 1613—1615 гадах камандаваў польскімі і літоўскімі сіламі ў [[Смаленскім ваяводзтве|Смаленскае ваяводзтва]], абараняючы яго ад расейцаў&lt;ref name=Wekel&gt;Хадкевічы // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 710.&lt;/ref&gt;. На пачатку 1615 году Я. К. Хадкевіч накіраваў у глыбіню расейскай тэрыторыі два аддзелы: [[Януш Кішка|Януша Кішкі]] на [[Старадуб]] і [[Аляксандр Лісоўскі|Аляксандра Лісоўскага]] на [[Бранск]].

А ў гэты час каралеўскі двор у [[Варшава|Варшаве]] зноў вярнуўся да пляну пасадзіць на маскоўскі трон каралевіча Ўладзіслава. Камандаваць войскам, якое будзе суправаджаць цара Ўладзіслава ў [[Масква|Маскву]], прызначылі гетмана вялікага літоўскага Яна Караля Хадкевіча, бо гетман вялікі каронны [[Станіслаў Жулкеўскі]] адмовіўся ісьці ў паход.

Каб пераканаць Яна Караля Хадкевіча ў неабходнасьці новага паходу ў Маскву, 20 чэрвеня 1616 году Жыгімонт Ваза надаў яму вышэйшую пасаду ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] — віленскага ваяводы. Тады ж Я. К. Хадкевіч адмовіўся ад пасады старосты [[Жамойць|жамойцкага]] на карысьць Януша Кішкі.

Я. К. Хадкевіч з войскам пачаў паход раней і 11 кастрычніка 1617 году ўзяў [[Дарагабуж]]&lt;ref name=W1 /&gt;, а неўзабаве ён аблажыў [[Вязьма|Вязьму]]. Сюды да яго выехаў праз [[Магілёў]] і [[Смаленск]] каралевіч Уладзіслаў, які і пачаў рассылаць у [[Расея|Расеі]] свае царскія граматы з палёгкамі да розных груп насельніцтва. Была занятая і [[Вязьма]]. Да Ўладзіслава далучылася частка дваран, данскіх [[Казакі|казакоў]] і рэшткі казацка-сялянскіх аддзелаў часоў паўстаньня [[Іван Балотнікаў|Івана Балотнікава]]. Але большасьць баяраў, дваранаў і казакоў Уладзіслава не падтрымала. Па заняцьці Вязьмы ўдарылі моцныя маразы, і асноўныя ваенныя дзеі былі прыпыненыя. Каралевіч і гетман засталіся ў Вязьме. Аддзелы лёгкай коньніцы ([[лісоўчыкі]]) дзеялі ў найбліжэйшых паветах, спусташаючы і так спустошаныя раёны [[Расеі]]. Пачалася падрыхтоўка да далейшага паходу. Увесну 1618 году сілы для наступу на [[Масква|Маскву]] былі сабраныя. Цяпер у войску Яна Караля Хадкевіча налічвалася 14 тыс. чалавек, у тым ліку каля 5500 пяхоты. Аднак дысцыпліна ў лягеры была недасканалай. Пачаліся спрэчкі, каму камандаваць асобнымі палкамі. У рашэньні камандаваньня ўмешваўся сам каралевіч і яго фаварыты. Рашучы і сьмелы, Я. К. Хадкевіч часта ўступаў у спрэчкі з Уладзіславам. А ў гэты час прышлі весткі з [[Варшава|Варшавы]], што сойм выдаткаваў грошы на вядзеньне вайны ў [[Расея|Расеі]] толькі на 1618 год.

У чэрвені 1618 году войска Яна Караля Хадкевіча працягнула паход на [[Масква|Маскву]]. Ён хацеў прайсьці ў Маскву праз [[Калуга|Калугу]], але вайсковая рада і каралевіч пастанавілі накіраваць аддзелы напрасткі на сталіцу. Час быў страчаны на заняцьце [[Мажайск]]у. У пачатку кастрычніка 1618 году войска каралевіча заняло сяло Тушына на поўнач ад Масквы і пачало рыхтавацца да штурму сталіцы. Да Масквы праз паўднёвыя паветы Расеі прыйшло з [[Украіна|Украіны]] 20-тысячнае [[Казакі|казацкае]] войска на чале з гетманам [[Пятро Канашэвіч-Сагайдачны|Пятром Канашэвічам-Сагайдачным]], да дарозе разрабаваўшы [[Пуціўль]], [[Ліўны]], [[Ялец]] і [[Лебядзянь]] і іх акругі. Сагайдачны зьявіўся да Данскога кляштару, а адтуль прайшоў у Тушына. У ноч на 11 кастрычніка пачаўся штурм [[Масква|Масквы]] празь Цьвярскую і Арбацкую брамы, але штурм быў адбіты. Набліжалася зіма, жаўнерам грошы не плацілі, бо іх не было, і каралевіч пачаў перамовы з маскоўскімі баярамі. У выніку перамоваў 11 сьнежня 1618 году ў сяле Дэўліне (каля Тройца-Сергіева манастыра) было падпісанае [[Дэўлінскае перамір’е|перамір’е]]&lt;ref name=W1 /&gt;&lt;ref&gt;''Wisner H.'' Władysław IV Waza. 1995. {{ISBN|83-04-04216-9}}. — S. 27. {{ref-pl}}&lt;/ref&gt;. [[Макоўская дзяржава]] адмовілася ад прэтэнзіяў на [[смаленск]]ую зямлю, якая цяпер вярталася ў склад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], і на [[чарнігаў]]скую і северскую землі, якія ўвайшлі ў склад [[Польшча|Кароны]]. Уладзіслаў захаваў тытул цара маскоўскага і ўсяе [[Расея|Расеі]]. Перамір’е было заключана на 14,5 гадоў. Гэта быў кампраміс і часовае разьвязаньне дзяржаўных і тэрытарыяльных праблем.

Гетман вялікі Ян Караль Хадкевіч вярнуўся з гэтага паходу расчараваным. Гады, праведзеныя на войнах, паўплывалі на яго здароўе. Ян Караль Хадкевіч усё часьцей хварэў. Ён адышоў ад дзяржаўных справаў, усё больш займаўся гаспадаркай у сваіх маёнтках. Былі і сямейныя клопаты.

== Вайна супраць Турэччыны 1620—1621 гадоў ==
{{Асноўны артыкул|Вайна Рэчы Паспалітай з Турэччынай (1620—1621)}}
На сойме ў [[Варшава|Варшаве]] ў сьнежні 1620 году гетман Ян Караль Хадкевіч атрымаў галоўнае камандаваньне над узброенымі сіламі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] у вайне супраць [[Турцыя|Турцыі]], бо кароннае войска ў кастрычніку 1620 году было разьбіта&lt;ref&gt;Войны Рэчы Паспалітай з Турцыяй 17 ст. // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 460.&lt;/ref&gt; і страціла абодвух гетманаў у бітве з туркамі і крымскімі татарамі пад Цэцорай (у [[Малдова|Малдове]], недалёка ад [[Ясы|Яс]]). Гетман вялікі каронны [[Станіслаў Жулкеўскі]] быў забіты&lt;ref name=W1 /&gt;&lt;ref&gt;''Nagielski M''. [http://books.google.by/books?id=t4niAAAAMAAJ&amp;redir_esc=y «STANISŁAW ZÓŁKIEWSKI herbu Lubicz (1547—1620) hetman wielki» // Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów]. — Wydawn. Bellona, 1995. {{ISBN|978-83-11-08275-5}}. — P. 138—139. {{ref-pl}}&lt;/ref&gt;, а гетман польны каронны [[Станіслаў Канецпольскі]] трапіў у няволю.

Ян Караль Хадкевіч узначаліў кароннае (польскае) і літоўскае войска ў паходзе супраць туркаў і крымскіх татараў у [[Малдова|Малдову]]. На поўначы тагачаснага Малдаўскага княства (васала Турэцкай імпэрыі) знаходзілася крэпасьць [[Хацін]], на малдаўскім беразе [[Днестар|Днястра]]&lt;ref&gt;''Tyla А''. Chodkevičius Jonas, Katkevičius, Katkus // Visuotinė lietuvių enciklopedija. — Vilnius, 2003. — T. 4. — P. 79—80. {{ref-lt}}&lt;/ref&gt;. Тут, у раёне Хаціна, і зьбіраўся даць вызначальную бітву вялікі гетман. Да польска-літоўскага войска далучыліся [[Украіна|ўкраінскія]] казакі гетмана [[Пятро Канашэвіч-Сагайдачны|Пятра Канашэвіча-Сагайдачнага]], даўняга знаёмага і баявога паплечніка Яна Караля Хадкевіча. Польска-літоўскае войска налічвала каля 30 тыс. жаўнераў, зь іх 14 тыс. пяхоты і больш за 17 тыс. коньнікаў, была і артылерыя. Украінскіх [[Казакі|казакоў]] было таксама 35 тыс. Супраць гэтага войска турэцкі султан [[Асман II]] прывёў армію, якая складалася з туркаў, крымскіх татараў, малдаван і валахаў, разам каля 100 тыс. чалавек (некаторыя крыніцы называюць 160 тыс. туркаў і 60 тыс. татараў)&lt;ref name=W1 /&gt;. Пяхота складала толькі адну шостую частку арміі султана, хаця ў баявых дзеях вакол моцнай крэпасьці [[Хацін]], якую заняў Ян Караль Хадкевіч, перш за ўсё патрэбная была пяхота. Аднак у туркаў было больш гарматаў, чым у вялікага гетмана. У параўнаньні зь Янам Каралем Хадкевічам малады султан [[Асман II]] прайграваў, бо баявога досьведу ня меў. Тым ня менш становішча польска-літоўскіх сіл і ўкраінскіх казакоў было складаным, бо іх было менш, чым у супраціўніка.

=== Бітва пад Хацінам ===
{{Асноўны артыкул|Бітва пад Хацінам 1621 году}}
[[Файл:Chodkiewicz wife2.JPG|міні|Я. К. Хадкевіч разьвітваецца з жонкай. Мастак [[Ёсіф Аляшкевіч|Ё. Аляшкевіч]], 1808 г.]]

Ужо 21 ліпеня 1621 году Ян Караль Хадкевіч з 20 тыс. жаўнераў знаходзіўся пад [[Хацін]]ам і чакаў асноўную частку войска, якую вёў сюды каралевіч Уладзіслаў. 1 жніўня, не чакаючы падыходу галоўных сіл, Ян Караль Хадкевіч пачаў пераправу праз [[Днестар]], заняўшы крэпасьць [[Хацін]] і яго навакольле. Галоўны корпус каралевіча Ўладзіслава падыйшоў у мястэчка [[Жванец]] (насупраць Хаціна, на левым беразе Днястра) толькі 30 жніўня, а перапраўляўся праз [[Днестар]] ужо падчас баёў з туркамі.

Лягер Яна Караля Хадкевіча, тылам якога быў [[Днестар]], быў абкружаны земляным валам у 8 кілямэтраў даўжыні. [[Казакі]] абкружылі свой лягер радамі закапаных у зямлю вазоў. Ян Караль Хадкевіч падзяліў лінію абароны на тры часткі. Правую частку, побач з казакамі, занялі літоўскія палкі пад непасрэдным камандаваньнем вялікага гетмана, у цэнтры камандаваў каралевіч Уладзіслаў (але ён увесь час быў хворы і фактычна не выконваў сваіх абавязкаў), левым крылом камандаваў [[Станіслаў Любамірскі]], падчашы каронны, потым ваявода кракаўскі. Галоўнакамандуючым быў сам Ян Караль Хадкевіч.

[[Файл:Józef Brandt, Bitwa pod Chocimiem.jpg|міні|Я. К. Хадкевіч у бітве пад Хацінам. Мастак [[Ёзэф Брандт]], 1867 г.]]

[[Бітва пад Хацінам 1621 году|Бітва пад Хацінам]] пачалася ў самым пачатку верасьня 1621 году і з кароткімі перапынкамі цягнулася шэсьць тыдняў. Польска-літоўскае войска і казакі ўмацавалі свае пазыцыі, вырылі акопы і насыпалі земляныя ўмацаваньні вакол свайго лягера. У цяжкіх умовах Яну Каралю Хадкевічу ўдалося ўтрымаць дысцыпліну жаўнераў і казакоў, нягледзячы на тое, што ў ягоным лягеры не хапала харчаваньня і жаўнеры былі пасаджаны на галодны паёк, бо [[татары]] на паўночным беразе Днястра перашкаджалі падвозу харчаваньня. Да таго Я К Хадкевіч ужо моцна хварэў і з 11 верасьня кіраваў ваеннымі дзеямі, лежучы ў сваім паходным шатры. Спачатку 2—4 верасьня 1621 году туркі і іх хаўрусьнікі атакавалі казацкі лягер і ўрэшце і польска-літоўскі, але атакі туркаў былі адбітыя. Пры гэтым яны панесьлі цяжкія страты.

Потым наступілі два дні перапынку. 7 верасьня туркі, выкарыстоўваючы артылерыю, пайшлі на штурм і нават уварваліся на галоўны вал у стыку цэнтру і левага крыла войска Рэчы Паспалітай. Ян Караль Хадкевіч кінуў на іх сваіх гусараў, якія сагналі непрыяцеля з вала. Новую атаку туркаў Ян Караль Хадкевіч перапыніў, выпусьціўшы праз бакавую браму коньніцу, якая флянгавым ударам разьбіла іхныя калёны. З прычыны вялікіх стратаў туркі спынілі штурм і ў наступныя дні заблякавалі лягер Ян Караль Хадкевіча. 15 верасьня яны кінулі на штурм адборныя сілы з 5 тыс. янычараў і 8 тыс. коньніцы, аднак гэты штурм быў адбіты зь вялікімі для туркаў стратамі. Але страты таксама былі ў войску Яна Караля Хадкевіча, апроч таго пашыраліся хваробы, наступіў голад. 23 верасьня абаронцы скарацілі пэрымэтар абароны, разрыўшы галоўныя земляныя валы і насыпаўшы новыя, але далей у тыле.

[[Файл:Chodkiewicz death.JPG|міні|Сьмерць Я. К. Хадкевіча. Мастак [[Францішак Смуглевіч|Ф. Смуглевіч]], 1806 г.]]

У гэты дзень Ян Караль Хадкевіч сабраў вайсковую раду і перадаў булаву кароннаму падчашаму [[Станіслаў Любамірскі|Станіславу Любамірскаму]], сказаўшы, што памірае. Памёр Ян Караль Хадкевіч 24 верасьня 1621 году&lt;ref&gt;Oskar Halecki // Reddaway F., Penson J. H. [http://books.google.by/books?id=N883AAAAIAAJ&amp;pg=PA472&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false The Cambridge History of Poland]. CUP Archive. {{ISBN|978-1-00-128802-4}}. — P. 472. {{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Хоць камандзіры спрабавалі захаваць гэтую вестку ў таямніцы, каб не аслабіць баявы дух жаўнераў, войска хутка даведалася і, калі ягонае цела перавозілі ў замак [[Хацін]], жаўнеры сталі ў строй і аддалі вайсковае ўшанаваньне свайму палкаводцу.

Туркі таксама даведаліся пра сьмерць Яна Караля Хадкевіча і 25 і 28 верасьня зноў штурмавалі ягоны лягер, аднак зноў панесьлі страты. 29 верасьня ваенныя дзеяньні спыніліся, пачаліся мірныя перамовы, вынікам якіх была мірная дамова паміж [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]] і [[Турцыя]]й (9 кастрычніка 1621). Султан забараніў крымскім татарам нападаць на [[Украіна|Ўкраіну]]. На наступны дзень турэцкая армія адступіла. Вайна скончылася перамогай&lt;ref&gt;''Plokhy, S.'' The Cossacks and Religion in Early Modern Ukraine. — Oxford University Press, 2001. P. 93. {{ref-en}}&lt;/ref&gt;. Гэта была і апошняя перамога Яна Караля Хадкевіча&lt;ref name=Wekel /&gt;.

== Асабістае жыцьцё ==
[[Файл:Hanna Ałaiza Chadkievič (Astroskaja). Ганна Алаіза Хадкевіч (Астроская) (XVII).jpg|міні|Жонка Я. К. Хадкевіча Ганна (з [[Астроскія|Астроскіх]])]]

Ян Караль Хадкевіч ажаніўся ў 1593 годзе з удавой слуцкага князя [[Ян Сямён Алелькавіч|Яна Сямёна Алелькавіча]], Соф’яй Мялецкай&lt;ref&gt;''Kurzej M.'' Kościoł parafialny w Koropcu // Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. Cz. I, tom 1. — Kraków: «Antykwa», drukarnia «Skleniarz», 2010. — 368 s., 508 il. {{ISBN|978-83-89273-79-6}} — S. 116. {{ref-pl}}&lt;/ref&gt; (1567—1619), дачкой ваяводы падольскага і гетмана вялікага кароннага Мікалая Мялецкага. Жонку, як сьведчылі сучасьнікі, ён кахаў. Ад гэтага шлюбу ў яго быў сын Геранім (1598—1613) і дачка Ганна Схалястыка (1604—1625), якая выйшла замуж за [[Ян Станіслаў Сапега|Яна Станіслава Сапегу]] (1589—1635), маршалка надворнага літоўскага, старэйшага сына [[Леў Сапега|Льва Сапегі]], канцлера вялікага літоўскага.

Ажаніцца другі раз гетмана ўгаварыў ягоны старэйшы брат, [[Аляксандар Хадкевіч (ваявода троцкі)|Аляксандар Хадкевіч]], ваявода троцкі, які не хацеў, каб багатая спадчына брата перайшла да Сапегаў. Аляксандар сватаў Яна Караля за адну з дачок княгіні Ганны Астроскай. 60-гадовы гетман абраў князёўну [[Ганна Алаіза Хадкевіч|Ганну Алаізу Астроскую]]&lt;ref name=W1 /&gt; (1600—1654), 20-гадовую дачку ваяводы валынскага, ужо сірату. Шлюб адбыўся 28 лістапада 1620 году ў [[Яраслаў (горад)|Яраславе]]. Неўзабаве па вясельлі гетман адправіўся на сойм у Варшаву, а потым у свой апошні паход, не ўступіўшы ў правы мужа. Яго жонка зьбіралася раней пайсьці ў кляштар і, згодна зь яе воляй, прасіла мужа пакінуць яе нявіньніцай.

Па Яне Каралю Хадкевічу засталася багатая спадчына. Найбольш вялікімі маёнткамі з гарадамі і мястэчкамі былі [[Быхаў]] і [[Горы]] ў [[Аршанскі павет|Аршанскім]] павеце, [[Ляхавічы]] — у [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]], Сьвіслач — у [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім]], Шкуды і Крэтынга — у [[Жамойць|Жамойці]]. Разам з братам Аляксандрам ён быў уладальнікам [[Шклоў|Шклова]] і Шклоўскага графства. Праўда, Ян Караль Хадкевіч выдаваў свае грошы на войска, і таму яго даўгі перад сьмерцю дасягалі 100 тыс. злотых (больш чым гадавы прыбытак ад усіх яго маёнткаў). Тым ня менш за спадчыну Хадкевіча пачаліся спрэчкі паміж рознымі магнацкімі родамі, якія былі ў сваяцтве зь ім. Прэтэнзіі на спадчыну выказалі дачка [[Ганна Схалястыка]] і яе муж [[Станіслаў Сапега]], брат Яна Караля [[Аляксандар Хадкевіч (ваявода троцкі)|Аляксандар Хадкевіч]] і маладая ўдава [[Ганна Алаіза Хадкевіч]] (у дзявоцтве Астроская) разам з сваімі апекунамі. Барацьба за спадчыну скончылася толькі праз два гады, у траўні 1623 году, калі ўсе сваякі падзялілі спадчыну гетмана.

Цела Хадкевіча была дастаўлена ў [[Камянец-Падольскі]], дзе ён быў пахаваны 14 кастрычніка 1621 году&lt;ref name=W1 /&gt;. Летам 1622 году, удава Хадкевіча дамаглася экзгумацыі, і Хадкевіч быў перапахаваны ў рэзыдэнцыі князёў Астроскіх — горадзе [[Астрог (горад)|Астрогу]] на [[Валынь|Валыні]] ў чэрвені таго ж году. У 1627 годзе цела было перавезена ў новую астроскую капліцу, дзе зноў было перапахаванае&lt;ref name=W1 /&gt;. Труна была эвакуявана з Астрогу падчас [[Паўстаньне Хмяльніцкага|паўстаньня Хмяльніцкага]] ў 1648 годзе, і вернутае туды зноў у 1654 годзе. Яшчэ раз рэшткі Хадкевіча былі перапахаваныя ў новую магілу ў Астрогу ў 1722 годзе&lt;ref name=W1 /&gt;.

== Галерэя ==

=== Малярства ===
&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Творы [[малярства]]&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (1621).jpg|Невядомы мастак, 1621 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (3).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (2).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (4).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (6).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (5).jpg|Невядомы мастак, XVII ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (1750).jpg|Невядомы мастак, каля 1750 г.
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (K. Aleksandrovič, 1789).jpg|[[Канстантын Александровіч|К. Александровіч]], 1789 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (J. Plersch, 1799).jpg|Я. Б. Плерш, 1799 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XIX) (3).jpg|Невядомы мастак, XIX ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (L. Kapliński, 1868).jpg|Л. Каплінскі, 1868 г.
&lt;/gallery&gt;

=== Графіка ===
&lt;gallery widths=150 heights=150 caption=&quot;Графічныя партрэты&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (W. Hondius, 1648).jpg|В. Гандзіюс, 1648 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (A. van Dyck, XVII).jpg|[[Антоніс ван Дэйк]], XVII ст.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (C. Rasp, 1780).jpg|К. Г. Расп, 1780 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (V. Ślivicki, 1801).jpg|В. Сільвінскі, 1801 г.
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=150 heights=150 class=&quot;center&quot;&gt;
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (F. Kostecki, 1830).jpg|Ф. Касьцецкі, 1830 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (1840).jpg|A. F. Lemaitre, 1840 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (1840) (2).jpg|Масард, 1840 г.
Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (1847-48).jpg|Невядомы мастак, 1847—1848 гг.
&lt;/gallery&gt;

== Памяць ==
У сучаснай [[Беларусь|Беларусі]] гербам [[Гарадзкі пасёлак|мястэчка]] [[Краснасельскі|Краснасельскага]] стаў родавы герб Хадкевічаў, а гербам места [[Ляхавічы|Ляхавічаў]] — абрыс пляну [[Ляхавіцкі замак|замка]], пераўтворанага Янам Хадкевічам ў непрыступную фартэцыю&lt;ref&gt;''Ляхар В''. [https://web.archive.org/web/20110825200717/http://www.golas.by/index.php?subaction=showfull&amp;id=1214982253&amp;archive=1216214400&amp;start_from=&amp;ucat=8&amp; Непераможны грыфон] // [[Голас Радзімы]]. № 25 (3097), 3 ліпеня 2008 г.&lt;/ref&gt;.

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік=[[Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун»]]
|назва=[[Гетман вялікі літоўскі]]
|гады=1605—1621
|наступнік=[[Леў Сапега]]
}}
{{Канец блёку}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* [[Крыштап Завіша|Завіша Х.]] [http://media.catholic.by/nv/n40/art12.htm Караламахія, у якой апісваецца шчасьлівая перамога, атрыманая з Божай дапамогай Каралем Хадкевічам, графам у Шклове і Быхаве, старастам Жамойці і Дэрпта, намесьнікам Лівоніі і польным гетманам … над Карлам, князем Швецыі, … 27 верасьня 1605 году ў Лівоніі пад Кірхгольмам] / Пераклад з лаціны [[Жанна Некрашэвіч-Кароткая|Ж. Некрашэвіч-Кароткай]] // [[Наша Вера]]. № 2 (40), 2007 г.
* Ляхар В. [https://web.archive.org/web/20110825200717/http://www.golas.by/index.php?subaction=showfull&amp;id=1214982253&amp;archive=1216214400&amp;start_from=&amp;ucat=8&amp; Непераможны грыфон] // [[Голас Радзімы]]. № 25 (3097), 3 ліпеня 2008 г.
* [[Міхась Чарняўскі|Чарняўскі М.]]. Правадыр крылатых вершнікаў: Ян Кароль Хадкевіч. — {{Менск (Мінск)}}: Тэхналёгія, 1998. — 61 с., 9 арк., іл.; партрэт. — Серыя «Нашы славутыя землякі». {{ISBN|985-6234-17-4}}.
* [[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] [http://knihi.com/Vitaut_Caropka/Uladary_Vialikaha_Kniastva.html Уладары Вялікага Княства]. — {{Менск (Мінск)}}: Полымя, 1996. {{ISBN|985-07-0034-3}}.
* {{Літаратура/ЭГБ|6-2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|аўтар = [[Анатоль Грыцкевіч]]. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://asoby.iatp.by/cont.phtml?x=jax| загаловак = Арыгінальны артыкул «Ян Караль Хадкевіч»| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://asoby.iatp.by Гісторыя Беларусі. Асобы.]| дата = 26 кастрычніка 2010 | мова = | камэнтар = }}

{{Гетманы вялікія літоўскія}}
{{Гетманы польныя літоўскія}}
{{Віленскія ваяводы}}
{{Добры артыкул}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Хадкевіч, Ян Караль}}
[[Катэгорыя:Хадкевічы|Ян Караль]]
[[Катэгорыя:Беларускія военачальнікі]]
[[Катэгорыя:Гетманы польныя літоўскія]]
[[Катэгорыя:Гетманы вялікія літоўскія]]
[[Катэгорыя:Падчашыі вялікія літоўскія]]
[[Катэгорыя:Ваяводы віленскія]]
[[Катэгорыя:Асобы Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Сьвецкія сэнатары Рэчы Паспалітай]]
[[Катэгорыя:Старосты жамойцкія]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі вайны Рэчы Паспалітай са Швэцыяй 1600—1611 гадоў (бок Рэчы Паспалітай)]]</text>
      <sha1>ts08ga6vts7183zzhnsh32o02tveixg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларусь</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6813</id>
    <revision>
      <id>2621822</id>
      <parentid>2621748</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:11:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Higher resolution image</comment>
      <origin>2621822</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="318270" sha1="jstfvygy8b55noj32v0cgiwb6m58l7n" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Рэжым Лукашэнкі|рэжымам Лукашэнкі}}
{{Іншыя значэньні}}
{{Краіна
|Назва                           = Беларусь
|НазваЎРоднымСклоне              = Беларусі
|Лацінка                         = Biełaruś
|НазваНаДзяржаўнайМове           = Рэспубліка Беларусь
|Сьцяг                           = Flag of Belarus (1918, 1991-1995).svg{{!}}border
|Герб                            = Coat of Arms of Belarus (1991).svg
|НацыянальныДэвіз                = [[Жыве Беларусь!]]
|Месцазнаходжаньне               = Europe-Belarus.svg
|АфіцыйнаяМова                   = [[беларуская мова|беларуская]]{{Заўвага|У 1995 годзе [[Аляксандар Лукашэнка]] незаконна ([[De facto|дэ-факта]]) надаў дзяржаўны статус [[Расейская мова|расейскай мове]]}}
|Сталіца                         = [[Выява:Flag_of_Minsk,_Belarus.svg|22px|border|Сьцяг Менску]] [[Менск]]
|НайбуйнейшыГорад                = [[Выява:Flag_of_Minsk,_Belarus.svg|22px|border|Сьцяг Менску]] Менск 
|ТыпУраду                        = [[Прэзыдэнцкая рэспубліка]]
|ПасадыКіраўнікоў                = Кіраўнік [[Расейская акупацыя Беларусі|акупацыйнай &lt;br&gt; адміністрацыі]]{{Заўвага|абвешчаны [[Расея]]й «[[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам]]»}}
|ІмёныКіраўнікоў                 = [[Аляксандар Лукашэнка]]&lt;br&gt;([[інаўгурацыя]] [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году#Рэакцыі|аспрэчвалася]])
|Плошча                          = 207 596,76&lt;ref name=&quot;gki&quot;&gt;[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010.doc «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»] (на 1 студзеня 2010 г.)&lt;/ref&gt;
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы       = 83-е 
|АдсотакВады                     = 2,26% (4702 км²)&lt;ref name=&quot;gki&quot; /&gt;
|ГодАцэнкіНасельніцтва           = 2019
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 91-е
|Насельніцтва                    = 9 413 446&lt;ref name=&quot;nn2019&quot;&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=246398 Нас засталося 9,41 мільёна чалавек. Па выніках перапісу насельніцтва скарацілася на 41 тысячу] NN.by&lt;/ref&gt;
|ШчыльнасьцьНасельніцтва         = 45,3
|ЭтнічныСклад                    = [[беларусы]] (84,9%),&lt;br /&gt;[[расейцы]] (7,5%),&lt;br /&gt;[[палякі]] (3,1%),&lt;br /&gt;[[украінцы]] (1,7%)&lt;ref name=&quot;belstat-perapis&quot;&gt;[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf Перепись населения 2009 г. Выходные регламентрые таблицы. Национальный состав населения, гражданство: население по национальности и родному языку]{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;
|КанфэсійныСклад                 = [[праваслаўны]]я (60%),&lt;br /&gt;[[каталік]]і (15—20%)&lt;ref name=&quot;DieWelt&quot;&gt;{{Літаратура/DieWelt}}{{ref-de}}&lt;/ref&gt;
|Пісьменнасьць                   = 98%&lt;ref name=&quot;DieWelt&quot;/&gt;
|ГодАцэнкіСУП                    = 2012
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП          = 
|СУП                             = $146,745 млрд&lt;ref&gt;{{спасылка|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&amp;ey=2012&amp;scsm=1&amp;ssd=1&amp;sort=country&amp;ds=.&amp;br=1&amp;c=913&amp;s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&amp;grp=0&amp;a=&amp;pr.x=103&amp;pr.y=5 |загаловак=Belarus |выдавец=International Monetary Fund |дата=3 лістапада 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;!--PPP--&gt;
|СУПНаДушуНасельніцтва           = $15 633
|Валюта                          = [[Беларускі рубель]]
|КодВалюты                       = BYN
|ЧасавыПас                       = [[UTC+3|FET]]
|ЧасРозьніцаUTC                  = +3
|ЧасавыПасУлетку                 = 
|ЧасРозьніцаUTCУлетку            = 
|НезалежнасьцьПадзеі             = — абвешчаная&lt;br /&gt;— згубленая&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;— абвешчаная&lt;br /&gt;— прызнаная
|НезалежнасьцьДаты               = ад [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;br /&gt;25 сакавіка 1918&lt;br /&gt;1 студзеня 1919&lt;br /&gt;ад [[СССР]]&lt;br /&gt;27 ліпеня 1990&lt;br /&gt;25 жніўня 1991
|ДзяржаўныГімн                   = Гімн Беларусі
|АўтамабільныЗнак                = BY
|ДамэнВерхнягаЎзроўню            = [[.бел]], [[.by]]
|ТэлефонныКод                    = 375
|Дадаткі                         = [[Файл:Рэґіёны_Беларусі.svg|284пкс|цэнтар|Мапа Беларусі]]
}}
'''Белару́сь''', '''Рэспу́бліка Белару́сь''' — [[нацыянальная дзяржава]] [[Беларусы|беларусаў]] у [[Геаграфічны цэнтар Эўропы|геаграфічным цэнтры]] [[Эўропа|Эўропы]], на захадзе [[Усходне-Эўрапейская раўніна|Ўсходне-Эўрапейскае раўніны]]. Мяжуе з [[Польшча]]ю на захадзе, [[Летува|Летувою]] на паўночным захадзе, [[Латвія]]й на поўначы, [[Расея]]й на ўсходзе й [[Украіна]]й на поўдні. [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|Тэрыторыя краіны]] — 207,6 тыс. км² ([[Сьпіс краінаў паводле плошчы|84-я ў сьвеце]]). Колькасьць насельніцтва на 1 кастрычніка 2019 году — 9 413 446 чалавекі. Працягласьць з поўначы на поўдзень 560 км, з захаду на ўсход 650 км&lt;ref&gt;{{Літаратура/БелЭн|18-2к}} С. 11.&lt;/ref&gt;. Сталіца й найбуйнейшае места — [[Менск]], сярод іншых буйных местаў [[Берасьце]], [[Віцебск]], [[Гомель]], [[Горадня]] й [[Магілёў]]. Больш за 40% тэрыторыі краіны мае лясны покрыў.

[[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]] 24 лютага 2022 году, а таксама разьмяшчэньне на тэрыторыі Беларусі расейскае [[Ядзерная зброя|ядзернае зброі]]&lt;ref name=&quot;Usau-29-03-2023&quot;&gt;[https://www.polskieradio.pl/396/7815/artykul/3142673,%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB-%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E-%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%8F%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F-%D1%9E-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96-%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%B3%D0%BD%D0%B5-%D1%81%D1%83%D1%80%D1%91%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D1%8F-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%8B Павал Усаў: Тактычная ядзерная зброя ў Беларусі пацягне сур'ёзныя наступствы], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 29 сакавіка 2023 г.&lt;/ref&gt; — разам з [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)|гвалтоўным здушэньнем]] [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2022)|масавых пратэстаў беларусаў]] і [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|сыстэматычным шматгадовым вынішчэньнем беларускае нацыянальнае ідэнтычнасьці]] (расейскім [[этнацыд]]ам беларусаў) на карысьць [[Расейскі фашызм|расейскага нацызму]] — адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад [[Гібрыдная вайна|гібрыднай]]&lt;ref name=&quot;Litwin-2024&quot;&gt;[[Гэнрык Літвін|Litwin H.]] [https://neweasterneurope.eu/2024/02/07/belarus-between-a-difficult-yesterday-and-an-uncertain-tomorrow/ Belarus between a difficult yesterday and an uncertain tomorrow] // New Eastern Europe. Issue 1—2, 2024. P. 7—8.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Usov-2023&quot;&gt;[[Павал Вусаў|Usov P.]] From Authoritarianism to Neo-Totalitarianism in Belarus // Politics and Security of Central and Eastern Europe. — Springer, 2023. [https://books.google.by/books?id=Wx6uEAAAQBAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%22hybrid+occupation%22+belarus&amp;hl=ru&amp;newbks=1&amp;newbks_redir=0&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwis-_LaiJ-HAxUW9rsIHSTcCa0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%22hybrid%20occupation%22%20belarus&amp;f=false P. 34].&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UW-2022&quot;&gt;[https://studium.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/01/Raport_Grupa_7.pdf Raport VII: Białoruś w fazie rosyjskiej okupacji hybrydowej]. — Warszawa: Studium Europy Wschodniej UW, 2022. {{ISBN|978-83-67208-14-7}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;BRN&quot;&gt;[https://belarusnetwork.org/about-us/ The Belarus Research Network on Neighborhood Policy]&lt;/ref&gt; [[Расейская акупацыя Беларусі|акупацыяй Расеі]]&lt;ref name=&quot;Lichtarovic-24-02-2022&quot;&gt;Ліхтаровіч Ю. [https://www.polskieradio.pl/396/7815/Artykul/2908261,%d0%91%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d1%8b-%d1%81%d1%83%d0%bf%d1%80%d0%b0%d1%86%d1%8c-%d0%b2%d0%b0%d0%b9%d0%bd%d1%8b-%d0%b0%d0%bb%d0%b5-%d0%ba%d1%80%d0%b0%d1%96%d0%bd%d0%b0-%d0%bf%d0%b0%d0%b4-%d1%80%d0%b0%d1%81%d1%96%d0%b9%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b9-%d0%b0%d0%ba%d1%83%d0%bf%d0%b0%d1%86%d1%8b%d1%8f%d0%b9 Беларусы супраць вайны, але краіна пад расійскай акупацыяй], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hurnievic-26-02-2022&quot;&gt;[[Дзьмітры Гурневіч|Гурневіч Д.]] [https://www.svaboda.org/a/31724805.html 7 адказаў тым, хто абвінавачвае агулам усіх беларусаў, — меркаваньне], [[Радыё Свабода]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Daskievic-25-02-2022&quot;&gt;[[Зьміцер Дашкевіч|Дашкевіч З.]] [https://novychas.online/hramadstva/belarus-paustala-i-cjaper-belarusy-sami-pad-akup «Беларусь паўстала, і цяпер беларусы самі пад акупацыяй»], [[Новы час (газэта)|Новы час]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;AC-2022&quot;&gt;[https://www.svaboda.org/a/31734530.html «Выглядае, што Беларусь акупаваная». Дасьледчыца Atlantic Council пра магчымы ядзерны ўдар Пуціна], [[Радыё Свабода]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Korsunau-2022&quot;&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=285495 Генадзь Коршунаў: Каб у свой час сусветная супольнасць так стала побач з беларусамі, як сёння з украінцамі, то нішто не ляцела б з акупаванай тэрыторыі], [[Наша Ніва]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Dubaviec-2022&quot;&gt;[[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]] [https://www.svaboda.org/a/31742497.html Як «беларуская» ўлада ператварылася ў акупацыю і ўсім нам стала сорамна, — Дубавец], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

Гісторыя Беларускае дзяржаўнасьці пачалася ад [[Полацкае княства|Полацкага княства]], вядомага паводле пісьмовых крыніцаў з ІХ стагодзьдзя. У 1307 годзе яно далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]], якое ўтварылася ў сярэдзіне XIII ст. вакол [[Наваградак|Наваградку]] й неўзабаве аб’яднала ўсе [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічныя беларускія землі]]. У 1569 годзе ВКЛ утварыла [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]] з [[Карона Каралеўства Польскага|Каралеўствам Польскім]], на карысьць якога страціла [[Падляшша]] й украінскія землі. У выніку трох [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] у 1772—1795 гадох землі Беларусі апынуліся пад уладай [[Расейская імпэрыя|Расейскае імпэрыі]], якая праводзіла [[Русіфікацыя Беларусі|палітыку ґвалтоўнае русіфікацыі]]. У пэрыяд распаду Расейскае імпэрыі [[Дзень Волі|25 сакавіка]] 1918 году [[беларусы]] абвясьцілі пра сваю незалежнасьць утварэньнем [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускае Народнае Рэспублікі (БНР)]]. Аднак БНР [[Слуцкі збройны чын|ня здолела абараніць]] сваю тэрыторыю ад [[Бальшавікі|бальшавікоў]], якія 1 студзеня 1919 году ўтварылі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускую Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку (БССР)]]. Тым часам [[Заходняя Беларусь|заходняя частка краіны]] ў выніку складзенага бальшавікамі [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскага міру 1921 году]] апынулася пад уладай міжваеннае [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскае Рэспублікі]] й была далучаная да БССР толькі ў 1939 годзе ў выніку агрэсіі ў бок Польшчы [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] й [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкага Саюзу (СССР)]]. Беларусь страціла кожнага трэцяга свайго жыхара ў час спусташальнае [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнае вайны]]&lt;ref&gt;Axell A. Russia’s Heroes, 1941-45. — Carroll &amp; Graf Publishers, 2002. P. 247. {{ISBN|0-7867-1011-X}}.&lt;/ref&gt;, па сканчэньні якое ў 1945 годзе стала адным зь сяброў-заснавальнікаў [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў]]. У час распаду СССР 27 ліпеня 1990 году [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|парлямэнт БССР]] [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|абвясьціў пра дзяржаўны сувэрэнітэт рэспублікі]], а 25 жніўня 1991 году — пра незалежнасьць Беларусі. Першы прэзыдэнт [[Аляксандар Лукашэнка]] ў 1995 годзе ўсталяваў у краіне [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскі]] [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарны рэжым]]&lt;ref&gt;[http://hrw.org/english/docs/2005/01/13/belaru9878.htm «Essential Background — Belarus»]. Human Rights Watch.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20071212011715/http://www.amnesty.org/en/region/europe-and-central-asia/eurasia/belarus «Human rights by country — Belarus»]. Amnesty International Report 2007.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-12037486 «'Hundreds of protesters arrested' in Belarus»]. BBC News.&lt;/ref&gt;, які выявіўся ґвалтам, катаваньнямі й [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020)|забойствамі]] беларусаў у час здушэньньня [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|масавых пратэстаў]] супраць фальсыфікацыі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году]]&lt;ref&gt;[https://www.radabnr.org/belarus-sanctions-nov-2020/ Рада БНР заклікае да санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі і да ціску на Расею], [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]], 16 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;.

Больш за 70% грамадзянаў Беларусі пражывае ў местах. Больш за 80% грамадзянаў этнічныя [[беларусы]], этнічную меншасьць складаюць пераважна [[расейцы]], [[палякі]] й [[украінцы]]. Дзяржаўная мова — [[беларуская мова|беларуская]], аднак адным з наступстваў [[Русіфікацыя Беларусі|шматгадовае палітыкі ґвалтоўнае русіфікацыі]] (у тым ліку [[Рэфэрэндум 1995 году ў Беларусі|рэфэрэндуму 1995 году]]) стаў [[De facto|фактычны]] афіцыйны статус [[расейская мова|расейскае мовы]]. Згодна з [[канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|канстытуцыяй]] краіна ня мае афіцыйнае [[рэлігія|рэлігіі]], тым часам асноўнай [[Хрысьціянства|хрысьціянскай]] канфэсіяй лічыцца [[праваслаўе]]. Другая паводле папулярнасьці хрысьціянская канфэсія — [[каталіцтва]], праваслаўныя й каталіцкія [[Каляды]] й [[Вялікдзень]] традыцыйна адзначаюцца як дзяржаўныя [[Сьвята|сьвяты]]&lt;ref&gt;[http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org66/master/text1400.htm Закон Республики Беларусь от 19 декабря 1991 г. № 1317-XII «О праздничных днях в Республике Беларусь»]&lt;/ref&gt;.

== Назва ==
{{Асноўны артыкул|Назвы Беларусі|Белая Русь|Літва}}
[[Файл:Samogitia, Lituania-Russia Bianca, Moscovia (G. Albrizzi, I. Tirion, 1740).jpg|значак|300пкс|Фрагмэнт мапы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], дзе [[Літва]] (''Lituania'') цалкам атаясамліваецца зь [[Белая Русь|Белай Русьсю]] (''Russia Bianca''), тым часам [[Жамойць]] (''Samogitia'') падаецца асобна ад Літвы, а [[Маскоўская дзяржава|Масковія]] (''Moscovia'') — асобна ад [[Русь|Русі]] ([[Вэнэцыя]], 1740 г.)]]

Назва ''[[Белая Русь]]'' пачала ўжывацца датычна часткі [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх земляў]] у XIV—XVI стагодзьдзях, тым часам датычна ўсёй тэрыторыі сучаснае Беларусі выкарыстоўвалася назва ''[[Літва]]''&lt;ref name=&quot;CR-1982&quot;&gt;Congressional Record; Proceedings and Debates of the Congress. Vol. 128, March 15—24, 1982. [https://archive.org/details/sim_congressional-record-proceedings-and-debates_march-15-24-1982_128-redacted/page/5066/mode/2up?q=licviny P. 5066].&lt;/ref&gt;, бо гэтыя землі складалі тэрытарыяльнае ядро [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 45.&lt;/ref&gt;. Да XVII стагодзьдзя назва ''Белая Русь'' часткова замацавалася за [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускімі землямі]], тым часам дзеля ейных жыхароў існавалі азначэньні ''[[ліцьвіны]]''&lt;ref name=&quot;CR-1982&quot;/&gt; й ''[[русіны]]''&lt;ref&gt;''Этнаграфія беларусаў : гістарыяграфія, этнагенэз, этнічная гісторыя'' / В. Бандарчык, І. Чаквін, І. Углік [і інш.]. — {{Менск (Мн.)}}: Навука і тэхніка, 1985. — С. 150.&lt;/ref&gt;. Па [[Падзелы Рэчы Паспалітай|анэксіі земляў Вялікага Княства Літоўскага]] ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] спрыялі пашырэньню назвы ''беларусы'' (адначасна з фактычнай забаронай афіцыйнага ўжываньня назваў ''Літва'' і ''ліцьвіны'' датычна ''Беларусі'' і ''беларусаў''&lt;ref&gt;Cordasco F. Dictionary of American immigration history. — Metuchen, 1990. [https://archive.org/details/dictionaryofamer00cord/page/96/mode/2up?q=licviny P. 97].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ethnic groups in Michigan. — Detroit, 1983. [https://archive.org/details/ethnicgroupsinmi0000unse/page/54/mode/2up?q=licviny P. 54].&lt;/ref&gt;), бо гэтая назва больш адпавядала [[Імпэрыялізм|імпэрскім інтарэсам]] і дазваляла трактаваць гістарычных ''ліцьвінаў'' як разнавіднасьць [[расейцы|расейцаў («вялікарусаў»)]] дзеля іх [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі]] і [[Летувізацыя|сьціраньня памяці пра шматвекавую ўласную Літоўскую дзяржаўнасьць]]&lt;ref name=&quot;Arlou-2012-161&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 161.&lt;/ref&gt;. Пазьней, аднак, замест назвы ''Беларусь'' расейскія ўлады пачалі выкарыстоўвацца [[Каляніялізм|каляніяльны]] тэрмін «''[[Паўночна-Заходні край|Северо-западный край]]''». У канцы XIX стагодзьдзя ідэолягі нацыянальнага руху прынялі ''Беларусь'' як нацыянальную саманазву. У 1918 годзе ўтварылася ''[[Беларуская Народная Рэспубліка]]'', а ў 1919 годзе — ''[[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларуская ССР]]''. 19 верасьня 1991 году назву БССР зьмянілі на ''Рэспубліку Беларусь''&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/backgrounderembedded/25110956.html 19 верасьня 1991 году], [[Радыё Свабода]], 19 верасьня 2013 г.&lt;/ref&gt;.

У 1993 годзе дэпутаты [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|парлямэнту Беларусі]] ад [[Апазыцыя БНФ|Апазыцыі БНФ]] выступілі з прапановай прыняць назву ''Беларусь'' замест ''Рэспублікі Беларусь'' — бо слова «[[рэспубліка]]» ў масавай сьвядомасьці асацыявалася ня з формай дзяржаўнага ладу, а з [[Каляніялізм|каляніяльным]] статусам Беларусі ў складзе СССР і не замацоўвала ўсьведамленьне Беларусі як незалежнае краіны. Аднак актывізацыя прарасейскіх настрояў у значнай часткі дэпутацкага корпусу перашкодзіла прыняцьцю гэтае прапановы&lt;ref&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;. З улікам гістарычнае дзяржаўнае пераемнасьці ў 2005 годзе вылучалася прапанова прыняць поўную назву краіны ''[[Вялікае Княства Літоўскае]] Беларусь'' з захаваньнем скарочанай назвы — ''Беларусь''&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=100976 Вялікае Княства Літоўскае Беларусь — пражэкцёрства ці візіянэрства?], [[Наша Ніва]], 11 лістапада 2005 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://pazniak.info/page_belarus-litva Беларусь-Літва], Пэрсанальны сайт [[Зянон Пазьняк|Зянона Пазьняка]], 27 сьнежня 2016 г.&lt;/ref&gt;. Раней з 1950-х гадоў беларускі мовазнаўца й гісторык [[Ян Станкевіч]] укараняў датычна Беларусі назву ''Вялікалітва''&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] Як беларусы называлі сябе і сваю мову ў розныя часы? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 76.&lt;/ref&gt;.

== Сымболіка ==
{{Асноўны артыкул|Сымболіка Беларусі|Герб Беларусі|Сьцяг Беларусі}}

{{Падвойная выява|справа|Pahonia, Žyvie Biełaruś. Пагоня, Жыве Беларусь (1918).jpg|145|Bieł-čyrvona-bieły ściah, Pahonia. Бел-чырвона-белы сьцяг, Пагоня (1920).jpg|145|Беларускія дзяржаўныя герб [[Пагоня]] (налева) і [[бел-чырвона-белы сьцяг]] (направа) на паштоўках часоў змаганьня за незалежнасьць [[Беларуская Народная Рэспубліка|першай нацыянальнай дзяржавы]]}}

З 1995 году ў Беларусі паралельна існуюць дзьве сыстэмы сымбаляў&lt;ref name=&quot;Lalkou&quot;&gt;[[Ігар Лялькоў|Лялькоў І.]] [http://pahonia-plakat.narod.ru/bielaruskaja_simvolika.htm Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан] // [[ARCHE Пачатак]]. № 1 (21), 2002. С. 98—112.&lt;/ref&gt; — традыцыйная гістарычная беларуская (законная дзяржаўная сымболіка Беларусі) і незаконна абвешчаная «дзяржаўнай» штучная сымболіка [[Расейская акупацыя Беларусі|расейскае акупацыйнае адміністрацыі]].

[[Беларусы|Беларуская]] [[нацыянальная сымболіка]], якая захоўвае дзяржаўны статус [[de jure]]&lt;ref name=&quot;Navumcyk&quot;/&gt;&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/24978195.html «Афіцыйны беларускі сьцяг — таксама палітычны сымбаль»], [[Радыё Свабода]], 6 траўня 2013 г.&lt;/ref&gt;:
* [[Бел-чырвона-белы сьцяг]]{{Заўвага|У назьве сьцяга ўжываецца адметная скарочаная форма прыметніка (''бел-''), якая ёсьць адзнакай высокага (паэтычнага) стылю. Таксама сустракаецца азначэньне сьцяга з звычайнай поўнай формай прыметніка — ''бела-чырвона-белы сьцяг''. Тым часам скарот ''БЧБ'', на думку мовазнаўцы [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]], у гутарковай мове лепей замяняць на ''наш сьцяг''.}}&lt;ref&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/biel-cyrvona-biely/30172690.html Ці правільна казаць «бел-чырвона-белы»? А слову ўжо сто гадоў], [[Радыё Свабода]], 19 верасьня 2019 г.&lt;/ref&gt; — гістарычны нацыянальны сьцяг беларусаў&lt;ref name=&quot;Tkacou-391&quot;&gt;[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.&lt;/ref&gt;, дзяржаўны сьцяг Беларусі (з 1918 году). Гэта палотнішча памерамі 1:2, з трох роўных гарызантальных палосаў — дзьвюх белых і адной чырвонай між імі. Утвараецца зь беларускіх нацыянальных колераў&lt;ref&gt;Пастанова Вучонага савета [[Інстытут гісторыі|Інстытута гісторыі]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН Беларусі]] ад 12 верасня 1991 года // Народная газета. 7 лютага 1995. С. 1.&lt;/ref&gt; на аснове традыцыйнага нацыянальнага гербу [[Пагоня|Пагоні]]&lt;ref name=&quot;Tkacou-391&quot;/&gt;. Гістарычна-культурная каштоўнасьць беларускага народа&lt;ref name=&quot;tut.by_11.11.2020&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210116203513/https://news.tut.by/society/707492.html Ученые из НАН Беларуси объяснили, почему «Жыве Беларусь» и БЧБ — не «циничные и оскорбительные»], [[TUT.BY]], 11.11.2020 г.&lt;/ref&gt;, зьвязаная зь дзьвюма найважнейшымі падзеямі беларускае гісторыі — [[Трэцяя Ўстаўная грамата|абвяшчэньнем незалежнасьці]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|нацыянальнае дзяржавы]] 25 сакавіка 1918 году й [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|ейным аднаўленьнем]] 25 жніўня 1991 году&lt;ref name=&quot;Navumcyk-10.11.2020&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30940395.html Ці патаптаўся б амапавец па фатаздымку сваёй маці], [[Радыё Свабода]], 10 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;.
* [[Пагоня|Герб Пагоня]] — дзяржаўны герб Беларусі, традыцыйны нацыянальны герб беларусаў&lt;ref name=&quot;Tkacou-391&quot;/&gt;, з колераў якога ўтвараецца нацыянальны [[бел-чырвона-белы сьцяг]]. Гэта выява ўзброенага вершніка на белым кані на чырвонай [[Тарча (геральдыка)|тарчы]]. Вершнік трымае ў паднятай правай руцэ меч, у левай — [[Тарча (дасьпехі)|тарчу]] з [[Крыж#Патрыяршы|шасьціканцовым крыжам]]. Дзяржаўны герб [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] й [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускае Народнае Рэспублікі]], [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|гістарычна-культурная каштоўнасьць Беларусі]]&lt;ref&gt;[https://pravo.by/document/?guid=3961&amp;p0=C20700578 Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 14 траўня 2007 г. № 578 «Аб статусе гісторыка-культурных каштоўнасцей»]&lt;/ref&gt;

{{Падвойная выява|справа|Flag of the Byelorussian Soviet Socialist Republic (1951–1991).svg|145|Flag of Belarus.svg|145|[[Сьцяг БССР]] (налева) і [[Чырвона-зялёны сьцяг|яго мадыфікацыя]] для [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] (направа)}}
{{Падвойная выява|справа|Emblem of the Byelorussian SSR (1981-1991).svg|145|Coat of arms of Belarus (2020–present).svg|145|[[Герб БССР]] (налева) і [[Герб расейскай акупацыйнай адміністрацыі ў Беларусі|яго мадыфікацыя]] для рэжыму Лукашэнкі (направа)}}

Афіцыйныя сымбалі [[Расейская акупацыя Беларусі|расейскае акупацыйнае адміністрацыі]] ў Беларусі ([[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]]&lt;ref&gt;[http://www.bielarus.org/open.php?n=508&amp;a=5 Антыбеларуская дзейнасьць прыхільнікаў Лукашэнкі] // [[Беларус (газэта)|Беларус]]. № 508, травень 2005 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://pazniak.info/page_dziynyiya_spravyi_y_belaruskim_zamejjyi Дзіўныя справы ў беларускім замежжы], Афіцыйны сайт Зянона Пазьняка, 19 красавіка 2005 г.&lt;/ref&gt;), незаконна абвешчаныя «дзяржаўнымі сымбалямі Беларусі» ўказам [[Аляксандар Лукашэнка|Лукашэнкі]] ад 12 чэрвеня 1995 году на фармальнай падставе сфальсыфікаванага [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|рэфэрэндуму 14 траўня 1995 году]], які праводзіўся ва ўмовах [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)|тэрору супраць беларусаў]]&lt;ref name=&quot;Navumcyk&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/27734568.html Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным], [[Радыё Свабода]], 12 траўня 2019 г.&lt;/ref&gt;:
* [[Чырвона-зялёны сьцяг]]&lt;ref name=&quot;NN-2020&quot;&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=262559 Сапраўдныя беларускія сімвалы: вось што трэба ведаць пра Пагоню і БЧБ], [[Наша Ніва]], 22 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt; (''ЧЗ-сьцяг'') — [[Расея|расейскі]] [[Каляніялізм|каляніяльны]]&lt;ref name=&quot;NN-2020&quot;/&gt; сьцяг рэжыму Лукашэнкі. Элемэнт палітыкі [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыі (этнацыду) беларусаў]]. Гэта палотнішча памерамі 1:2, падзеленае гарызантальна на чырвоную й зялёную палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1. Уздоўж тронка разьмяшчаецца арнамэнт, чырвоны на белым фоне. Мадыфікацыя [[Сьцяг Беларускай ССР|сьцяга БССР]] часоў кіраваньня [[Ёсіф Сталін|Сталіна]], распрацаванага мастаком [[Мікалай Гусеў|Мікалаем Гусевым]], ураджэнцам [[Уладзімерская губэрня|Уладзімерскае губэрні]] [[Расея|Расеі]], які ў 1940 годзе стварыў плякат «Няхай жыве Сталінская Канстытуцыя перамогшага сацыялізму й сапраўднага дэмакратызму», а ў 1941—1944 гадох маляваў партрэты афіцэраў [[Трэці Райх|Нацысцкае Нямеччыны]] й ейнага кіраўніка [[Гітлер]]а&lt;ref&gt;[[Дзяніс Марціновіч|Мартинович Д.]] [https://web.archive.org/web/20210124120522/https://news.tut.by/culture/710425.html Изобразил Гитлера и спасал военнопленного. Кто нарисовал красно-зеленый флаг], [[TUT.BY]], 8.12.2020 г.&lt;/ref&gt;.
* [[Герб рэжыму Лукашэнкі]] — прыніжальны для [[Беларусы|беларусаў]]&lt;ref&gt;[[Алесь Чайчыц]], [https://www.svaboda.org/a/30435918.html 10 аргумэнтаў за «Пагоню»], [[Радыё Свабода]], 15 лютага 2020 г.&lt;/ref&gt; расейскі каляніяльны&lt;ref&gt;Мікулевіч С., Гезгала С. [https://nn.by/?c=ar&amp;i=80310 Сёння — Дзень Пагоні і нацыянальнага сцяга], [[Наша Ніва]], 19 верасьня 2012 г.&lt;/ref&gt; герб рэжыму Лукашэнкі. Элемэнт палітыкі русіфікацыі ([[этнацыд]]у) беларусаў. Гэта зялёны контур тэрыторыі Беларусі ў залатых промнях сонца над зямною куляй. Над контурам знаходзіцца чырвоная зорка, зьлева й справа контур абкружае вянок з залатых каласоў, пераплеценых кветкамі [[канюшына|канюшыны]] й [[лён|льну]]. Каласы абвіваюць стужкі колераў [[Чырвона-зялёны сьцяг|чырвона-зялёнага сьцяга]], унізе на стужцы разьмяшчаецца залаты надпіс «Рэспубліка Беларусь». Мадыфікацыя [[герб Беларускай ССР|гербу БССР]], распрацаванага на ўзор [[Герб СССР|савецкага гербу]] [[Расея|Расеі]] й зацьверджанага ў час кульмінацыі [[Ёсіф Сталін|Сталінскага]] [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|тэрору]] ([[генацыд]]у) у 1938 годзе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Сфрагістыка і геральдыка Беларусі (1999)|к}}&lt;/ref&gt;. Разам з чырвона-зялёным сьцягам не супадае з [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальнымі сымбалямі]] беларусаў і асацыюецца найперш з асобай Лукашэнкі й той палітычнай і сацыяльна-эканамічнай мадэльлю, якую ён увасабляе&lt;ref name=&quot;salanda-2019-10&quot;&gt;[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 10.&lt;/ref&gt;.

У 2020 годзе пры здушэньні [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў беларусаў супраць фальсыфікацыі выбараў, ґвалту й беззаконьня]] прыхільнікі сыстэмы сымбаляў рэжыму Лукашэнкі адзначыліся дзеяньнямі, якімі канчаткова дыскрэдытавалі гэтую сымболіку&lt;ref name=&quot;Paskievic&quot;&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=265062 «Будучыня гэтага сцяга ім глыбока да аднаго месца»], [[Наша Ніва]], 10 сьнежня 2020 г.&lt;/ref&gt; (вывешваньне чырвона-зялёных сьцягоў над [[аўтазак]]амі й будынкамі турмаў, дзе паводле сьведчаньняў затрыманых, учыняюцца катаваньні, допыты на фоне ЧЗ-сьцяга затрыманых беларусаў з пазнакамі фарбай на твары, якіх здымаюць на відэа&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=262494 Сілавікі пачалі праводзіць допыты затрыманых на фоне чырвона-зялёнага сцяга і здымаць гэта на відэа], [[Наша Ніва]], 16 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;). Сярод іншага, адзначаліся факты катаваньняў (зьбіцьцё непаўналетніх&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30781512.html «Прымушалі сьпяваць гімн, хто ня ведаў — зьбівалі». У Берасьці вызвалены зь міліцыі падлетак заявіў пра катаваньні], [[Радыё Свабода]], 13 жніўня 2020 г.&lt;/ref&gt;, засоўваньне [[АМАП]]аўскіх дручкоў у горла&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30785310.html «Пхалі дубінку ў горла, білі ў вочы». Школьнік трапіў у кому пасьля нападу АМАПу. ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 15 жніўня 2020 г.&lt;/ref&gt; й задні праход&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30850657.html «Разрэзалі шорты ззаду нажом». Мянчук расказаў аб згвалтаваньні АМАПам падчас затрыманьня. ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 21 верасьня 2020 г.&lt;/ref&gt;) пад гімн «[[Мы, беларусы]]», які таксама ёсьць мадыфікацыяй сталінскага гімну БССР і складае адно цэлае зь незаконна абвешчанымі «дзяржаўнымі» сьцягам і гербам&lt;ref name=&quot;Fralou&quot;&gt;[http://afn.by/news/i/18676 Старая мелодия Государственного гимна с новыми словами вполне соответствуют переживаемому страной трагическому периоду отечественной истории, считает изветный музыкант А. Фролов], [[БелаПАН]], 11.06.2002 г.&lt;/ref&gt;.

24 траўня 2021 году мэр [[Рыга|Рыгі]] [[Мартыньш Стакіс]] разам зь міністрам замежных справаў [[Латвія|Латвіі]] [[Эдгарс Рынкевічс|Эдгарсам Рынкевічсам]] замяніў на адным з пляцаў места чырвона-зялёны сьцяг на [[Нацыянальныя сымбалі|нацыянальны]] [[беларусы|беларускі]] [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белы сьцяг]] з [[Пагоня]]й з наступным абгрунтаваньнем: ''«Сьцяг, што сымбалізуе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжым]], які займаецца дзяржаўным [[тэрарызм]]ам, недарэчны ў мескім асяродзьдзі Рыгі»''&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31271172.html Зь Беларусі высылаюць амбасадара Латвіі, дыпляматаў і тэхнічных супрацоўнікаў], [[Радыё Свабода]], 24 траўня 2021 г.&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Беларусі}}

=== Раньнія часы ===
Першыя спробы [[чалавек]]а ([[нэандэрталец|нэандэртальца]]) пранікнуць на тэрыторыі Беларусі датуюцца часам 100—35 тысячаў гадоў таму. Пра гэта сьведчаць знаходкі [[Крэмн|крамянёвых]] вырабаў [[Муст’ерская культура|муст’ерскага тыпу]] каля вёскі [[Абідавічы|Абідавічаў]] ([[Быхаўскі раён]]), [[Падлужжа (Чачэрскі раён)|Падлужжа]] ([[Чачэрскі раён]]), [[Сьвяцілавічы (Гомельская вобласьць)|Сьвяцілавічаў]] ([[Веткаўскі раён]]). Найбольш старажытныя паселішчы чалавека, выяўленыя каля вёсак [[Юравічы|Юравічаў]] ([[Каленкавіцкі раён]]) і [[Бердыж]]у ([[Чачэрскі раён]]), адносяцца да эпохі верхняга [[палеаліт]]у, іхны век 26—23 тысячаў гадоў. Яны належалі радавым грамадам [[краманьёнец|краманьёнцаў]]. У сувязі з моцным пахаладаньнем і наступаньнем ледавіка 22—14 тысячаў гадоў таму людзі адышлі з тэрыторыі Беларусі на поўдзень. Па заканчэньні ледавіковай эпохі чалавек зноў вярнуўся на тэрыторыю Беларусі. Цалкам яе тэрыторыю засялілі ў эпоху [[мэзаліт]]у (IX—VI тысячаў да н. э.). Эпоха новага каменнага веку ([[нэаліт]]у) на Беларусі пачалася ў канцы V—IV тысячагодзьдзяў да н. э. і доўжылася каля 2 тыс. гадоў. Значнае павелічэньне насельніцтва ў нэаліце спрыяла ўзьнікненьню новых этнічных супольнасьцяў людзей. На тэрыторыі Беларусі было 5 археалягічных культур: [[дняпроўска-данецкая культура|дняпроўска-данецкая]], [[верхнедняпроўская культура|верхнедняпроўская]], [[нёманская культура|нёманская]], [[нарвенская культура|нарвенская]] і тыповай грабеньчата-ямкавай керамікі. На Беларусі вядома каля 600 нэалітычных паселішчаў, бальшыня іх сканцэнтраваная ў далінах рэк, басэйнаў [[Прыпяць|Прыпяці]], [[Сож]]у, [[Нёман]]у. У канцы III — пачатку II тысячагодзьдзя да н. э. на тэрыторыю Беларусі праніклі плямёны шнуравой керамікі культуры, якія былі часткай [[індаэўрапейцы|індаэўрапейцаў]] — продкаў сучасных народаў Эўропы, у тым ліку [[славяне|славянаў]] і [[балты|балтаў]]. Узаемадачыненьні прышлых плямёнаў і абарыгенаў характарызаваліся рознымі формамі гаспадаркі і культурнага ўзаемаўплыву і этнічнай асыміляцыі. Мова індаэўрапейцаў мела шмат дыялектаў. Разьвіцьцё ўзаемадачыненьняў прывяло да стварэньня розных індаэўрапейскіх групаў і народаў. Тэрыторыя паўднёвага ўсходу Беларусі і суседнія раёны Ўкраіны займалі плямёны [[сярэдненяпроўская культура|сярэдненяпроўскай культуры]]. Пад уплывам прышлых плямёнаў адбыўся пераход мясцовага насельніцтва да [[бронзавы век|бронзавага веку]] (канец III — пачатак I тысячагодзьдзя да н. э.). У гэты пэрыяд паўднёва-заходнюю тэрыторыю Беларусі сьпярша займалі культуры шнуравой керамікі Палесься, заходняй Беларусі — прыбалтыйскай, Паазер’е — [[Паўночна-беларуская культура|паўночна-беларускай культуры]]. Да сярэдзіны II тысячагодзьдзя да н. э. ў Палесьсі й Прыдняпроўі сфармаваліся [[тшцінецкая культура]] й [[сосьніцкая культура]]. У [[жалезны век|жалезным веку]] (працягваўся ад VIII—VI ст. да н. э. да VIII ст. н. э.) на Беларусі было некалькі археалягічных культур штрыхаванай керамікі, дняпроўска-дзьвінская, мілаградзкая, зарубінецкая, паморская. У асобную культурна-гістарычную групу ў паўднёва-ўсходняй Беларусі вылучаюць помнікі [[Кіеўская культура|кіеўскай культуры]] II—IV ст. н. э., якія бальшыня навукоўцаў лічаць славянскімі&lt;ref name=&quot;БелЭН-21&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 21.&lt;/ref&gt;.

=== Утварэньне дзяржаўнасьці ===
{{Асноўны артыкул|Полацкае княства|Тураўскае княства|Смаленскае княства}}
[[Файл:Połacak. Полацак (C. Faber du Faur, 25.07.1812).jpg|значак|300пкс|[[Полацак]]]]
[[Файл:Jazep Drazdovič. Usiaslaŭ.jpg|150px|значак|зьлева|[[Усяслаў Чарадзей|Усяслаў Брачыславіч]]]]

У V—VIII ст. у паўднёвай частцы Беларусі расьсяліліся славянскія плямёны [[Праская культура|праскай культуры]], сярэднюю і паўночную частку займалі плямёны [[Банцараўская культура|банцараўскай культуры]]. Працэс расьсяленьня славянаў у 2-й палове I тысячагодзьдзя суправаджаўся міжэтнічнымі кантактамі зь мясцовымі балцкімі плямёнамі ([[Літва (племя)|літвой]], [[яцьвягі|яцьвягамі]] і інш.). У IX—XI ст. сфармаваліся супольнасьці [[Крывічы|крывічоў]], [[Дрыгавічы|дрыгавічоў]], [[Радзімічы|радзімічаў]]. Крывічы ўтваралі тры вялікія групы — полацкую, смаленскую і пскоўскую (паводле назваў іх галоўных [[горад|гарадоў]])&lt;ref name=&quot;HB-138&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|1к}} С. 138.&lt;/ref&gt;.

Першая згадка пра дзяржаўныя ўтварэньні на тэрыторыі Беларусі датуецца 862 годам, калі паводле паведамленьня летапісе, князь [[Рурык]], які знаходзіўся ў [[Ноўгарад]]зе, раздаў «''мужам сваім, таму — [[Полацак]], таму — Растоў, таму — Белавозера''»{{зноска|Нарысы|1994|Касцюк|80}}. У замежнай гістарыяграфіі існуе меркаваньне пра тое, што на Русі было дзьве скандынаўскія дынастыі — [[Рурыкавічы]] і Рагвалодавічы&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Stender-Petersen&quot;&gt;''Stender-Petersen А.'' Varangica. — Aarhus, 1953. Р. 130—131.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Pritsak&quot;&gt;''Pritsak О.'' The Origin of Rus'. — Cambridge (МА), 1981. Vol. 1. Old Scandinavian Sources other than the Sagas. Р. 137.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Duczko&quot;&gt;''Duczko W.'' Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastem Europe. — Leiden, 2004. Р. 126-127.&lt;/ref&gt;. Навуковец з [[Данія|Даніі]] [[Адольф Стэндэр-Пэтэрсэн]] лічыў, што на Русі ўтварылася дзьве скандынаўска-славянскія дзяржавы — Наўгародзка-Кіеўская і Полацкая. Аўтар падмацоўвае гэта сьведчаньнем з [[Аповесьць мінулых часоў|Аповесьці мінулых часоў]] пра княжаньне ў Полацку Рагвалода, пра скандынаўскае паходжаньне яго імя. Амэрыканскі гісторык [[Амельян Прыцак]] лічыў, што полацкая дынастыя была адзінай з старажытных скандынаўскіх дынастыяў, якая змагла захавацца ў змаганьні з Рурыкавічамі&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Мартынюк&quot;&gt;''Мартынюк А.В.'' Alba Ruscia: Белорусские земли на перекрестке культур и цивилизаций (Х—ХVI вв.). — Москва, 2015. С. 9.&lt;/ref&gt;. Прыкладна ў гэты час на аснове племянного княжаньня крывічоў-палачанаў склалася буйное [[Полацкае княства]] — самастойная моцная сярэднявечная дзяржава на тэрыторыі Беларусі&lt;ref name=&quot;HB-138&quot;/&gt;. Яго насельнікі называюцца крывічамі ў летапісах пад 1127, 1129, 1140 і 1162 гадох, таксама ўжывалася назва палачане. Апроч [[Полацак|Полацку]], да яго належалі гарады: [[Віцебск]], [[Менск]], [[Лукомаль]], [[Браслаў]], [[Заслаўе]], [[Лагойск]], [[Ворша]], [[Копысь]], [[Барысаў]]&lt;ref name=&quot;HB-139&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|1к}} С. 139.&lt;/ref&gt;. Полацкае княства мела ўсе атрыбуты дзяржаўнай самастойнасьці — сувэрэнную ўладу князя і [[веча]], адміністрацыю, сталіцу, войска, грашовую сыстэму і іншае&lt;ref&gt;[[Міхась Чарняўскі|Чарняўскі М.]] Якія беларускія дзяржавы былі ў старажытнасьці // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 3.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 24.&lt;/ref&gt;. Адным з такіх атрыбутаў было правядзеньне ўласнай геапалітыкі, якая палягала на супрацьстаяньні агрэсіі [[Кіеўскае княства|Кіеўскага княства]] і ўласнай экспансіі ў бок [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]&lt;ref&gt;[[Міхась Чарняўскі|Чарняўскі М.]] Якія беларускія дзяржавы былі ў старажытнасьці // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 4.&lt;/ref&gt;. У 980 годзе кіеўскі князь [[Уладзімер Сьвятаславіч]] захапіў Полацак, забіў яго гаспадара [[Рагвалод]]а і далучыў Полацкае княства да Кіеўскага. Аднак ужо за князем [[Ізяслаў Уладзімеравіч|Ізяславам]], сынам Уладзімера і [[Рагнеда|Рагнеды]], унукам Рагвалода, Полацак аднавіў сваю незалежнасьць. Найбольшага росквіту Полацкае княства дасягнула ў XI—XII ст. у час княжаньня [[Усяслаў Брачыславіч|Ўсяслава Брачыславіча]] (1044—1101), які збудаваў [[Сафійскі сабор (Полацак)|Сафійскую саборную царкву]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] У якім часе Полацкае княства дасягнула найбольшае велічы // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 6.&lt;/ref&gt;. Пазьней яно падзялілася на ўдзельныя княствы — [[Менскае княства|Менскае]], [[Віцебскае княства|Віцебскае]], [[Друцкае княства|Друцкае]], [[Лагойскае княства|Лагойскае]].

[[Файл:Kryž Eŭfrasińni Połackaj. Крыж Эўфрасіньні Полацкай (XIX).jpg|150px|значак|зьлева|[[Крыж Эўфрасіньні Полацкай]]]]
[[Файл:Smalensk, Dniapro. Смаленск, Дняпро (1787).jpg|значак|300px|[[Смаленск]]]]

У сярэдзіне X ст. на землях дрыгавічоў вылучылася [[Тураўскае княства]], якое прыкладна з 988 году трапіла ў залежнасьць ад Кіева. Звычайна вялікія князі кіеўскія надавалі Тураў сваім трэцім сынам. 3 другой паловы XII ст. Тураўскае княства здабыла незалежнасьць і неўзабаве падзялілася на [[Пінскае княства|Пінскае]], [[Клецкае княства|Клецкае]], [[Слуцкае княства|Слуцкае]], [[Дубровіцкае княства|Дубровіцкае]], [[Капыльскае княства|Капыльскае]] і іншыя ўдзельныя княствы. З канца XI ст. тэрыторыю радзімічаў падзялілі паміж сабой [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскае]] і [[Смаленскае княства|Смаленскае]] княствы. Палітычнае адасабленьне Смаленску ад Кіева пачалося ў ХІ ст., а ў 1120-я гады тут усталявалася самастойная дынастыя на чале з [[Расьціслаў Мсьціславіч|Расьціславам Мсьціславічам]] (1125—1259). У гэты час Смаленскае княства дасягнула найбольшага пашырэньня, калі ў яго склад увайшлі [[Крычаў]], [[Прапойск]], [[Амсьціслаў]] (пазьней вылучыўся ва ўдзельнае [[Амсьціслаўскае княства]]), а таксама адабраныя ў Менску [[Копысь]] і [[Ворша]]. У XII—XIII стагодзьдзях удзельныя княствы ўзьніклі на землях Верхняга Панямоньня. Найбольш значную ролю адыгрывалі [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскае]] і [[Наваградзкае княства|Наваградзкае]] княствы. Грамадзкае разьвіцьцё зямель Беларусі праходзіла аднолькавы шлях зь іншымі [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнімі славянамі]], якія ўваходзілі ў склад [[Кіеўская Русь|Русі]]. Тут у X—XII ст. перапляталіся 3 асноўныя сацыяльна-эканамічныя ўклады: [[Першабытнае грамадзтва|грамадзкі]], [[Рабаўладальніцкі лад|рабаўладальніцкі]] і [[Фэадалізм|фэўдальны]], які паступова станавіўся паноўным&lt;ref name=&quot;БелЭН-21&quot;/&gt;.

У канцы X ст. пачало пашырацца [[хрысьціянства]] паводле [[Бізантыя|бізантыйскага]] абраду. У 992 годзе зьявілася першая [[Полацкая япархія|япархія ў Полацку]], у 1005 годзе — [[Тураўская япархія]], у 1136 годзе — [[Смаленская япархія]]. Аднак элемэнты [[язычніцтва]] ў некаторых мясцовасьцях захоўваліся многія стагодзьдзі. Хрысьціянская царква спрыяла разьвіцьцю беларускае культуры, у тым ліку манумэнтальнага дойлідзтва, малярства, прыкладнога мастацтва, літаратуры&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 22.&lt;/ref&gt;.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
{{Асноўны артыкул|Вялікае Княства Літоўскае}}
[[Файл:Mindaugas 1831 (117707054).jpg|150px|значак|зьлева|[[Міндоўг]]]]
[[Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (A. Alés, 1835).jpg|300px|значак|[[Наваградак]]]]

Створаная за часамі ўдзельных княстваў матэрыяльная і духоўная культура стала падмуркам дзяржаваўтваральных працэсаў ў XIII—XIV стагодзьдзях&lt;ref name=&quot;ehb387&quot;&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 387.&lt;/ref&gt;. Падобныя працэсы былі праявай і арганічнай часткай мірнага [[балты|балта]]-[[славяне|славянскага]] ўзаемадзеяньня ў біэтнічным рэгіёне верхняга Панямоньня&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 2.&lt;/ref&gt;. Пераход балта-славянскага сымбіёзу на новую ступень эвалюцыі адбыўся з прычыны разбурэньня палітычнай сыстэмы Ўсходняй Эўропы (агрэсія [[Інфлянцкі ордэн|Інфлянцкага]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага]] ордэнаў, [[мангола-татарская навала]])&lt;ref name=&quot;kraucevic175&quot;&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 175.&lt;/ref&gt;. Утварэньне Вялікага Княства Літоўскага дало магчымасьць насельніцтву краю абараніць сваю незалежнасьць і стварыць умовы для далейшага сацыяльнага, палітычнага, эканамічнага і культурнага разьвіцьця.

Вялікае Княства Літоўскае з цэнтрам у [[Наваградак|Наваградку]] паўстала каля 1240-х гадоў, калі на запросіны мясцовых баяраў тут пачаў княжыць [[Міндоўг]]. Абарону краю ачоліў наймацнейшы, правераны ў баёх і выправах ваенны правадыр, этнічнае паходжаньне якога ня мела істотнага значэньня, асабліва ў рэгіёне, дзе два этнасы вякамі жылі ўперамешку&lt;ref name=&quot;kraucevic175&quot;/&gt;. Да прыходу Міндоўга цэнтар Гарадзенскага княства перасунуўся ў Наваградак, дзе валадарыў князь Ізяслаў, які, хутчэй за ўсё, мірна перадаў уладу й некаторы час браў удзел у выправах Міндоўга на польскія землі.

Працэс фармаваньня новай дзяржавы быў даволі працяглым і адбываўся шляхам дынастычных шлюбаў, пагадненьняў (у рэдкіх выпадках захопу) паміж асобнымі княствамі пры захаваньні палёгак, прывілеяў і пэўнага самакіраваньня (паводле прынцыпу «''старыны ня рушыць, навіны ня ўводзіць''»). Упершыню гэты мэханізм быў выкарыстаны ў дачыненьні Полацку ў 1307 годзе па ўваходжаньні Полацкага княства ў склад ВКЛ, хоць да ўваходжаньня княства ў ім і раней кіравалі літоўскія князі ([[Таўцівіл]]). У дачыненьні да Панямоньня прынцып падобнай аўтаноміі невядомы.

[[Файл:Giedzimin. Гедзімін (1709).jpg|150px|значак|зьлева|[[Гедзімін]]]]
[[Файл:Vilnia. Вільня (1576, 1581).jpg|300px|значак|[[Вільня]]]]

Неўзабаве да Вялікага Княства Літоўскага добраахвотна&lt;ref name=&quot;ehb387&quot;/&gt; далучылася рэшта ўдзельных княстваў на тэрыторыі сучаснай Беларусі: [[Полацкае княства|Полацак]] — у 1307 годзе; [[Віцебскае княства|Віцебск]] — у 1320 годзе; [[Берасьцейскае княства|Берасьце]], [[Менскае княства|Менск]], [[Тураўскае княства|Тураў і Пінск]] — у 1320—1330-я&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭВКЛ|к}} С. 8.&lt;/ref&gt; гады; [[Амсьціслаўскае княства|Амсьціслаў]] — у 1358 годзе. Найбольш пасьпяхова працэсы аб’яднаньня беларускіх зямель праходзілі ў часе княжаньня [[Гедзімін]]а (1316—1341), які перанёс сталіцу дзяржавы з Наваградку ў [[Вільня|Вільню]]. Важным ягоным дасягненьнем было стварэньне незалежнай ад [[Расейская праваслаўная царква|Масквы]] [[Літоўская мітраполія|Літоўскай праваслаўнай мітраполіі]] з цэнтрам у Наваградку. Адначасна Гедзімін паклаў падмурак [[Русь|рускаму]] вэктару палітыкі Вялікага Княства Літоўскага, які разьвіваўся ў наступныя дзесяцігодзьдзі.

Значныя тэрытарыяльныя набыткі Вялікае Княства Літоўскае атрымала ў часе княжаньня [[Альгерд]]а (1345—1377). За ім у склад дзяржавы ўвайшлі [[Севершчына|Чарнігаўска-Северская]], [[Падольле|Падольская]], [[Валынь|Валынская]] і [[Кіеўскае княства|Кіеўская]] землі, [[Смаленскае княства]], а таксама [[Жамойць]]&lt;ref name=&quot;ehb389&quot;&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вялікае Княства Літоўскае: Гістарычны нарыс // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 389.&lt;/ref&gt;. У выніку, землі сучаснай Беларусі занялі цэнтральнае месца, што забясьпечыла рост іхнай эканомікі, разьвіцьцё культуры, умацаваньне [[беларуская мова|беларускай]] (гістарычнай [[старабеларуская мова|рускай]] або [[літоўская мова|літоўскай]]) мовы як афіцыйнай&lt;ref&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Альгерд // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 223.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Альгерд // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 105.&lt;/ref&gt;. Вялікае значэньня дзеля ўмацаваньня ВКЛ мела перамога над [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім ордэнам]] у [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] 1410 году. За вялікім князем [[Вітаўт]]ам (1392—1430) ВКЛ значна пашырыла сваю тэрыторыю, якая расьцягнулася ад [[Балтыйскае мора|Балтыйскага]] да [[Чорнае мора|Чорнага]] мораў&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;/&gt;.

[[Файл:Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XVIII).jpg|150px|значак|зьлева|[[Вітаўт Вялікі]]]]
[[Файл:Battle of Grunwald - Kronika tho iesth Historya swiata 1564 (109729736).jpg|значак|300px|[[Грунвальдзкая бітва]]]]

На лёс беларускіх зямель у ВКЛ значна паўплываў пераход літоўскае знаці ў канцы XIV ст. у [[каталіцтва]]. Вялікі князь [[Ягайла]] (1377—1392) у 1385 годзе пагадзіўся хрысьціць насельніцтва Літвы паводле каталіцкага абраду ў якасьці адной з умоваў атрыманьня трону польскага караля ([[Крэўская унія|Крэўская унія 1385 году]]). Адгэтуль у ВКЛ пачало насьпяваць нутранае напружаньне паміж праваслаўным і каталіцкім насельніцтвам. З часоў прыняцьця [[Гарадзельскі прывілей|Гарадзельскага прывілею 1413 году]] палітычнае становішча ў ВКЛ пачало характарызавацца дамінаваньнем каталіцкае знаці, якая атрымала вынятковае права на заняцьце дзяржаўных пасадаў і тытул паноў. Усходне-славянскія баяры й князі захавалі свае ўдзелы ў ВКЛ, яны падтрымлівалі дзяржаву, спрыялі росту яе магутнасьці, але імкнуліся павялічыць свой уплыў на прыняцьце палітычных пастановаў. Выразьнікам іх інтарэсаў стаў вялікі князь [[Сьвідрыгайла]] (1430—1432), які пачаў раздаваць дзяржаўныя пасады, замкі і воласьці праваслаўным [[русіны (гістарычны этнонім)|рускім]] фэўдалам, што прывяло да працяглай фэўдальнай вайны ([[Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1432—1438 гадоў]]). У 1432 годзе Сьвідрыгайла ўцёк у Полацак, дзе беларускія князі й баяры пасадзілі яго на пасад [[Вялікае Княства Рускае|Вялікага Княства Рускага]], такім чынам адбыўся кароткачасовы раскол ВКЛ, і [[Полацак]] на пэўны час стаў сталіцай беларускае дзяржавы. Каталіцкія вярхі ВКЛ пайшлі на кампраміс. Ягайла [[Прывілей 1432 году|прывілеем 1432 году]] і [[Жыгімонт Кейстутавіч]] [[Прывілей 1434 году|прывілеем 1434 году]] ўраўнавалі праваслаўных фэўдалаў у некаторых эканамічных і палітычных правох з каталікамі. За вялікім князем [[Казімер Ягелончык|Казімерам]] (1440—1492) асобным землям (Наваградзкай, Полацкай, Віцебскай, Смаленскай і інш.) пацьверджаныя правы на аўтаномнае кіраваньне. Казімер зацьвердзіў [[Судзебнік Казімера|судзебнік 1468 году]] — першы ўпарадкаваны збор законаў. Па ягонай сьмерці [[Маскоўская дзяржава]] распачала некалькі войнаў з мэтай супрацьстаяць аб’яднаньню земляў Русі вакол Вялікага Княства Літоўскага. У ходзе гэтых войнаў да Маскоўскай дзяржавы ў XV—XVI ст. адышлі некаторыя ўсходнеславянскія землі ВКЛ. Па няўдачах у войнах палітычныя вярхі ВКЛ пачалі залучаць да больш актыўнага кіраваньня дзяржавай буйных праваслаўных фэўдалаў; праваслаўным ужо фактычна не забаранялася займаць найважнейшыя дзяржаўныя пасады. У 1563 годзе юрыдычна скасавалі палажэньне, паводле якога праваслаўныя фэўдалы не маглі засядаць у гаспадарскай радзе. Вялікі ўплыў на дзяржаўныя справы мелі магнаты [[Астроскія]], [[Хадкевічы]], [[Сапегі]], [[Ільлінічы]] і іншыя&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;/&gt;.

[[Файл:Leŭ Sapieha. Леў Сапега (1616).jpg|150px|значак|зьлева|[[Леў Сапега]]]]
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (1613).jpg|значак|300пкс|Вялікае Княства Літоўскае ({{мова-la|Magnus Ducatus Lithuania|скарочана}}), 1613 год]]

Да сярэдзіны XVI ст. канчаткова аформіўся дзяржаўны лад ВКЛ, асновы якога замацаваныя ў [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 году|Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1529 году]] і [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1566 году]]. Дзяржаўнай мовай ВКЛ была [[старабеларуская мова]]. Кіраўніком дзяржавы лічыўся [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] (гаспадар). Сумесна з [[Рада Вялікага Княства Літоўскага|радай]] ён ажыцьцяўляў найвышэйшы суд. Рада ВКЛ ([[паны-рада]]) узьнікла ў XV ст. як дарадчы орган пры вялікім князю, а да канца XV — пачатку XVI ст. ператварылася ў найвышэйшы орган дзяржаўнае ўлады. З XV ст. на паседжаньні рады запрашаліся прадстаўнікі мясцовых фэўдалаў, г. зн. зьбіраўся [[сойм]]. У 1413 годзе тэрыторыя ВКЛ падзялілася на [[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] й [[Троцкае ваяводзтва|Троцкае]] ваяводзтвы. У пачатку XVI ст. утварыліся [[Полацкае ваяводзтва|Полацкае]], [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкае]], [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскае]] й [[Падляскае ваяводзтва|Падляскае]] ваяводзтвы; у выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнае рэформы 1565—1566 гадоў — [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскае]], [[Менскае ваяводзтва|Менскае]], [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскае]] ваяводзтвы, большасьць зь іх былі падзяляліся на паветы ([[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага]]). [[Шляхта]] атрымала права браць удзел у [[Павятовы соймік|павятовых сойміках]], дзе выбіраліся паслы (дэпутаты) на [[Сойм Вялікага Княства Літоўскага|вальны сойм]]. Вялікі ўплыў на лёс ВКЛ зрабіла [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкая вайна 1558—1583 гадоў]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;/&gt;.

==== Рэч Паспалітая ====
{{Асноўны артыкул|Рэч Паспалітая}}
[[Файл:Horadnia. Горадня (1575).jpg|300px|значак|[[Горадня]]]]
[[Файл:Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Статут Вялікага Княства Літоўскага.jpg|міні|150пкс|зьлева|[[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|III Статут ВКЛ]], 1588 г.]]

Няўдачы войска Вялікага Княства Літоўскага, у тым ліку заняцьце маскоўскімі войскамі ў 1563 годзе Полацку, падштурхнулі вялікага князя ВКЛ і шляхту да больш цеснага вайсковага і дзяржаўнага зьвязу з [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польшчай]]. У выніку [[Люблінская унія|Люблінскае уніі 1569 году]] ВКЛ і Каралеўства Польскае аб’ядналіся ў [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыю]] — [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]]. Паводле ўмоваў уніі, ВКЛ захоўвала свае адміністрацыйны апарат, заканадаўства, армію, герб [[Пагоня|Пагоню]], дзяржаўную пячатку. Найвышэйшым органам аб’яднанае дзяржавы стаў агульны сойм, які спачатку зьбіраўся на тэрыторыі Каралеўства Польскага, а зь сярэдзіны XVII ст. кожны трэці сойм склікаўся ў [[Горадня|Горадні]] як сымбаль асобнага становішча ВКЛ. Кіраўніком дзяржавы быў кароль Рэчы Паспалітае, якога абірала шляхта. Адначасна ён быў і вялікім князем ВКЛ. У часе работы Люблінскага сойму землі Ўкраіны адышлі да Польшчы, таму ў 1569 году ВКЛ складалася ў асноўным зь літоўскіх і жамойцкіх зямель. Кароль і вялікі князь [[Стэфан Баторы]] (1576—1586) на чале аб’яднанае арміі вызваліў у 1579 годзе Полацак і перанёс ваенныя дзеяньні на тэрыторыю Масковіі. Пасьпяховае завяршэньне Інфлянцкае вайны паспрыяла ўзмацненьню ролі ВКЛ у Рэчы Паспалітай. Прыняцьце [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статуту Вялікага Княства Літоўскага 1588 году]] падкрэсьліла асобае становішча ВКЛ у фэдэрацыйнай дзяржаве з сваім войскам, заканадаўствам, гербам. Скасоўваліся палажэньні уніі, паводле якіх палякі і іншыя замежныя падданыя маглі атрымліваць у ВКЛ зямельныя ўладаньні і адміністрацыйныя пасады&lt;ref name=&quot;БелЭН-23&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 23.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (4).jpg|150px|значак|зьлева|[[Ян Караль Хадкевіч]]]]
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (T. Lotter, 1770).jpg|міні|300пкс|Вялікае Княства Літоўскае ({{мова-la|Magnus Ducatus Lithuania|скарочана}}), 1770 год]]

У 1596 годзе прымаецца [[Берасьцейская унія]], да яе складаньня падштурхнула стварэньне ў Маскоўскай дзяржаве ў 1589 годзе [[Расейская праваслаўная царква|патрыярхату]], які намагаўся падначаліць сабе праваслаўных жыхароў ВКЛ. Паводле ўмоваў уніі, праваслаўная царква ВКЛ прызнавала вяршэнства [[Папа|папы рымскага]], прыняла каталіцкую дагматыку, аднак захавала сваю абраднасьць і асобную арганізацыю. Да канца XVIII ст. да грэка-каталіцкай (уніяцкай) царквы належала каля 80% насельніцтва Беларусі, у асноўным сялянаў. Праваслаўныя, што не прынялі унію, у пачатку XVII ст. стварылі ўласную царкоўную арганізацыю, узаконеную дзяржаўнай уладай&lt;ref name=&quot;БелЭН-24&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 24.&lt;/ref&gt;.

У выніку [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|вайны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў]] да ВКЛ вярнулася [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленшчына]]. Катастрафічны ўплыў на гаспадарку і культурнае жыцьцё зрабіла [[вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў]]. Перад ёй была [[Паўстаньне Хмяльніцкага|антыфэўдальная вайна 1647—1651 гадоў]], распачатая ўкраінскімі казакамі. Скарыстаўшы сьмерць караля і вялікага князя [[Уладзіслаў Ваза|Ўладзіслава Вазы]] (1633—1648), казакі ўварваліся на [[Палесьсе]] і ўзначалілі мясцовыя выступленьні. У 1654 годзе маскоўскія войскі занялі ўсходнюю Беларусь да Дзьвіны й Дняпра, у 1655 годзе — большую ейную частку. Паводле ўмоваў [[Андрусаўскае замірэньне|Андрусаўскага замірэньня 1667 году]], якое завяршыла гэтую вайну, беларускія землі засталіся ў Рэчы Паспалітай. Да Маскоўскай дзяржавы адышлі Кіеў, левабярэжная Ўкраіна, Севершчына ды Смаленскае ваяводзтва. Масавае вынішчэньне гарадзкога насельніцтва прывяло да заняпаду гарадоў, умацаваньня ў іх пазыцыяў шляхты і да запаволеньня разьвіцьця капіталістычных дачыненьняў. Па вайне ўзмацнілася [[палянізацыя]], якая ахапіла шырокія колы беларускае шляхты й мяшчанаў. [[Ян Казімер]] (1648—1668) празь няўдачы зрокся стальцу. Наступныя каралі й вялікія князі [[Міхал Вішнявецкі]] (1669—1673) і [[Ян Сабескі]] (1674—1696) ня здолелі прадухіліць рост уплыву шляхты і ўтаймаваць яе свавольствы. Абраны на пасад Рэчы Паспалітай саксонскі [[курфюрст]] [[Аўгуст Моцны]] у час [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікае Паўночнае вайны 1700—1721 гадоў]] выступіў хаўрусьнікам маскоўскага гаспадара [[Пётар I|Пятра I]]. Швэды, якія часткова акупавалі Беларусь, падтрымлівалі свайго стаўленіка на стальцы [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіслава Ляшчынскага]]. Ваенныя дзеяньні й нутранае змаганьне шляхецкіх груповак прывялі да заняпаду гаспадаркі, якую здолелі адбудаваць толькі да сярэдзіны XVIII ст. Унутрыпалітычная анархія ў краіне працягвалася, звычайным стаў зрыў працы соймаў праз свавольства шляхты. Рэч Паспалітая пачала трапляць пад палітычны ўплыў суседніх дзяржаваў. Апошні кароль й вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] (1764—1795) быў стаўленьнікам маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыны II]], але імкнуўся праводзіць незалежную палітыку. Частка дзяржаўных колаў Рэчы Паспалітае ўзяла курс на мадэрнізацыю палітычнага ладу краіны, найперш на ўмацаваньне цэнтральнае ўлады. У 1764 годзе ўтварыліся Вайсковая й Скарбовая камісіі ВКЛ, у 1773 годзе — [[Адукацыйная камісія]], у 1791 годзе — Камісія паліцыі.

[[Файл:Vilenski ŭniversytet, Pahonia. Віленскі ўнівэрсытэт, Пагоня (1781).jpg|300px|значак|[[Віленскі ўнівэрсытэт]]]]
[[Файл:Tadevuš Kaściuška. Тадэвуш Касьцюшка (XVIII).jpg|150px|значак|зьлева|[[Тадэвуш Касьцюшка]]]]

Разьвіцьцю капіталістычных дачыненьняў перашкаджалі панаваньне магнатаў, нацыянальныя й рэлігійныя супярэчнасьці. Складанае ўнутрыпалітычнае становішча Рэчы Паспалітай імкнуліся выкарыстаць у сваіх інтарэсах Расея, Прусія і Аўстрыя. На іхную карысьць дзеялі розныя групоўкі шляхты. У 1786 годзе ўтварылася [[Барская канфэдэрацыя]] — зьвяз шляхты, накіраваны і супраць ўмяшаньня Расеі ў нутраныя справы дзяржавы, і супраць палітычных рэформаў. Разгром канфэдэрацыі расейскімі войскамі прывёў у 1772 годзе да [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітае]] паміж Расеяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Пад уладу Расеі трапілі ўсходнія землі Беларусі з [[Полацак|Полацкам]], [[Віцебск]]ам, [[Магілёў|Магілёвам]], [[Гомель|Гомлем]]. Частка кіроўных колаў бачыла ўратаваньне дзяржавы ў антыфэўдальных рэформах. [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовы сойм 1788—1792 гадоў]] прыняў [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыю 3 траўня 1791 году]], паводле якое ўсталяваў апеку дзяржавы над прыгоннымі сялянамі і пашырыў палітычныя правы мяшчанаў, рэарганізаваў і цэнтралізаваў дзяржаўнае кіраваньне. У адказ кансэрватарская шляхта пры дапамозе Расеі стварыла [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкую канфэдэрацыю]], з фармальных запросінаў якой ажыцьцявілася новае ўмяшаньне Расеі. У 1793 годзе адбыўся [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другі падзел Рэчы Паспалітае]], у выніку якога пад уладу Расеі трапілі землі цэнтральнае Беларусі з [[Барысаў|Барысавам]], [[Менск]]ам, [[Слуцак|Слуцкам]], [[Пінск]]ам. Згодніцкая пазыцыя кіроўных колаў Рэчы Паспалітае стала прычынай палітычнага ўздыму, які прывёў да [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]], узначаленага [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвушам Касьцюшкам]]. Расея накіравала дадатковыя войскі, якія ў шэрагу бітваў здушылі паўстаньне. У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітае]] пад уладу Расеі трапілі землі заходняе Беларусі зь Вільняй, Горадняй, Наваградкам, Берасьцем. [[Падляшша]] адышло да Прусіі. Рэч Паспалітая перастала існаваць&lt;ref name=&quot;БелЭН-24&quot;/&gt;.

=== Пад уладай Расейскае імпэрыі ===
{{Асноўны артыкул|Паўночна-Заходні край|Русіфікацыя Беларусі}}
[[Файл:Michał Kleafas Aginski. Міхал Клеафас Агінскі (J. Grassi, 1782-92).jpg|150px|значак|зьлева|[[Міхал Клеафас Агінскі]]]]
[[Файл:Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (Lauvergne, 1840) (2).jpg|300px|значак|[[Менск]]]]

На [[анэксія|анэксаваных]]&lt;ref&gt;[[Кастусь Тарасаў|Тарасаў К.]] На чыім баку былі беларусы ў вайне 1812 году? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 51.&lt;/ref&gt; Расейскай імпэрыяй землях усталёўваўся тэрытарыяльна-адміністрацыйны падзел на расейскі ўзор — паветы, правінцыі, губэрні і генэрал-губэрнатарствы. У 1772 годзе ўтварылася [[Беларускае генэрал-губэрнатарства]] ў складзе 2 губэрняў — [[Пскоўская губэрня|Пскоўскай]] (з 1776 году [[Полацкая губэрня|Полацкай]], потым [[Віцебская губэрня|Віцебскай]]) і [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай]]. У 1793 годзе ўтварыліся [[Менская губэрня|Менская]], у 1795 — [[Слонімская губэрня|Слонімская]] і [[Віленская губэрня|Віленская]] губэрні. У 1796—1801 гадох тэрыторыя Беларусі ўваходзіла ў [[Беларуская губэрня|Беларускую]], Менскую і [[Літоўская губэрня|Літоўскую губэрні]], якіх у 1801 годзе падзялілі на Віцебскую, Магілёўскую, Менскую, [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскую]] і Віленскую губэрні. У губэрнях ствараліся палаты крымінальнага (дзеялі на аснове права Расейскай імпэрыі) і цывільнага (разьвязвалі цывільныя справы паводле нормаў Статуту ВКЛ 1588 году) судоў. Па прыняцьці прысягі на вернасьць маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыне II]] шляхта Беларусі атрымала правы і прывілеі расейскага дваранства. Пры гэтым шляхта страціла права абіраць манарха, разьвязваць мясцовыя справы на ваяводзкіх і павятовых сойміках, ствараць канфэдэрацыі дзеля абароны сваіх вольнасьцяў і прывілеяў. Магнатаў пазбавілі права мець уласныя фартэцыі і войска. Праводзілася чыстка шляхецкага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] ([[Разбор шляхты]]). Кацярына II і [[Павал I]] практыкавалі раздачу дзяржаўных зямель з прыгоннымі сялянамі расейскім [[абшарнік]]ам, вайскоўцам і буйным чыноўнікам. На Беларусь пашыралася агульнарасейская сыстэма дзяржаўных падаткаў і павіннасьцяў. Галоўным падаткам стаў падушны, які быў значна цяжэйшы за ранейшы падымны. Сяляне выконвалі паншчыну, плацілі чынш, натуральныя даніны і інш. На мяшчанаў ускладаліся выдаткі на ўтрыманьні выйсковых гарнізонаў, паліцыі, турмаў, гарадзкога магістрату, паштовае службы, навучальных і мэдычных установаў. Цяжкай павіннасьцю для сялянаў і мяшчанаў Беларусі стаў абавязак пастаўляць рэкрутаў на 25-гадовую (з 1834 году — на 20-гадовую, з 1856 году — на 15-гадовую) службу ў войска. Шэраг законаў абмяжоўваў правы [[жыды|жыдоўскага]] насельніцтва: [[мяжа жыдоўскае аселасьці]], падушны падатак і рэкруцкія павіннасьці ўдвая вышэйшыя, чым для хрысьціянаў, кампаніі па прымусовым высяленьні ў гарады й мястэчкі зь сельскае мясцовасьці. [[Урадавы сынод Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўская царква]]) на Беларусі атрымаў дзяржаўны статус, тым часам каталіцкая царква страціла прывілеяванае становішча і трапіла пад кантроль расейскага ўраду. Рымска-каталіцкаму духавенству давалася свабода ў выкананьні рэлігійных абрадаў, але забаранялася схіляць праваслаўных (у тым ліку [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|тых, што прынялі Берасьцейскую унію]]) да пераходу ў рыма-каталіцтва. Каб заахвоціць далучэньне вернікаў [[уніяцтва|ўніяцкае царквы]] да Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы) выкарыстоўваліся агітацыя, прымус, матэрыяльныя ўзнагароды ўніяцкага духавенства&lt;ref name=&quot;БелЭН-25&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 25.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Kastuś Kalinoŭski. Кастусь Каліноўскі (G. Bonoldi, 1862-63).jpg|150px|значак|зьлева|[[Кастусь Каліноўскі]]]]
[[Файл:Lithuanian (1850).jpg|значак|300px|Моўная мапа з этнаграфічнага атлясу ([[Лёндан]], 1850 г.): [[Ліцьвіны#Літоўская_мова|літоўская мова]] (''Lithuanian'') займае ўсю [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыю беларусаў]] (ад [[Горадня|Горадні]] да [[Смаленск]]у), [[Летувіская мова|жамойцкая мова]] (''Samogitian'') — этнічную тэрыторыю [[Летувісы|летувісаў]]]]

Беларуская шляхта ў часе [[Вайна 1812 году|вайны 1812 году]] падтрымала імпэратара [[Францыя|Францыі]] [[Напалеон Банапарт|Напалеона]], маючы спадзеў пры ягонай дапамозе аднавіць ВКЛ і Рэч Паспалітую. 1 ліпеня 1812 году Напалеон падпісаў указ аб утварэньні ВКЛ у складзе Віленскага, Гарадзенскага, Менскага і Беластоцкага дэпартамэнтаў і прызначыў [[Камісія часовага ўраду Вялікага Княства Літоўскага|Часовы ўрад]] з прадстаўнікоў мясцовае шляхты. Галоўнымі ягонымі задачамі былі: мабілізацыя насельніцтва ў францускую армію, яе матэрыяльнае забесьпячэньне, ахова камунікацыў, падтрыманьне парадкаў у тыле і г. д. Напалеон не зрабіў захадаў дзеля ліквідацыі прыгоннага права, таму сярод сялянства ён не атрымаў падтрымкі, якое адказвала на паборы й марадэрства партызанскім рухам&lt;ref name=&quot;БелЭН-25&quot;/&gt;.

Уплыў [[Француская рэвалюцыя|Францускае рэвалюцыі 1789—1799 гадоў]] і падзеяў 1812 году спрыяў пашырэньню на Беларусі дэмакратычных і нацыянальна-вызвольных ідэяў. У пачатку XIX ст. у [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] й шэрагу навучальных установаў, у [[Літоўскі асобны корпус|Літоўскім асобным корпусе]] дзеялі гурткі мясцовае моладзі, якія выступалі за аднаўленьне Рэчы Паспалітае. Дзеялі таварыства [[Таварыства філяматаў|філяматаў]] і [[Таварыства філярэтаў|філярэтаў]], таварыства «[[Вайсковыя сябры]]». У 1830—1831 гадох адбываецца [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнае паўстаньне]], мэтай якога было аднаўленьне дзяржаўнасьці ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Па ягоным здушэньні расейскі ўрад узяў курс на паступовае аслабленьне эканамічных і палітычных пазыцыяў шляхты й каталіцкага духавенства. Канфіскоўваліся маёнткі ўдзельнікаў паўстаньня, зачыняліся касьцёлы й кляштары, пробашчы і насельнікі якіх мелі дачыненьне да паўстаньня. Узмацніўся «разбор» шляхты. Больш за 10 тысячаў шляхціцаў вылучылі з дваранскага стану. Справаводзтва ў мясцовых дзяржаўных установах і навучаньне ў школах пераводзілася з польскай на расейскую мову. У 1832 годзе расейскія ўлады зачынілі Віленскі ўнівэрсытэт за ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у паўстаньні і «прапольскі дух» выхаваньня. У студзені 1831 году яны скасавалі дзеяньне Статуту ВКЛ 1588 году ў Віцебскай і Магілёўская, у чэрвені 1840 — у Менскай, Гарадзенскай і Віленскай губэрнях. Узмацніліся рэпрэсіі супраць уніяцкай царквы. 12 лютага 1839 году Сабор вышэйшага ўніяцкага духавенства ў Полацку прыняў акт аб «узьяднаньні» ўніятаў з Урадавым сынодам Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквой). Узмацнілася залежнасьць праваслаўнай і каталіцкай царквы ад дзяржавы. У 1841—1843 гадох іх перавялі на дзяржаўнае ўтрыманьне&lt;ref name=&quot;БелЭН-26&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 26.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg|міні|300пкс|[[Беларусы]] ([[Ліцьвіны|«літоўцы і беларусы»]]) на мапе № 6 атлясу «Географический атлас Российской империи» (1851 г.). Аўтар — тапограф і картограф Аляксандр Ваўчынін (капітан корпусу тапографаў Расейскай імпэрыі)]]

Асновай эканомікі беларускіх земляў у XIX стагодзьдзі заставалася сельская гаспадарка, у якой панавала буйнамаянтковае дваранскае землеўладаньне. Попыт на збожжа ў Заходняй Эўропе стымуляваў абшарнікаў да пашырэньня фальваркаў. Да сярэдзіны XIX ст. 97% абшарніцкіх сялянаў беларускіх земляў знаходзіліся на паншчыне, гэта значыць былі прымацаваныя да панскіх фальваркаў і пазбаўленыя магчымасьці пошукаў іншых заработкаў, перасяленьня ў месты, выяўленьня прадпрымальніцкае ініцыятывы ў сфэры прамысловасьці й гандлю, якую мелі аброчныя сяляне ў цэнтральных губэрнях Расейскай імппэрыі. У 1840—1850 гадох на Беларусі выявіўся крызіс фэўдальна-прыгоньніцкіх дачыненьняў: скарачаліся пасевы, зьніжалася ўраджайнасьць, усё большая колькасьць сялянаў ня здольная была плаціць падаткі й выконваць павіннасьці на карысьць дзяржавы; у банкаўска-крэдытных установах было закладзена каля 70% прыгонных сялянаў: нарастаў антыпрыгоньніцкі рух сялянаў. У 1856—1860 гадох масавыя выступленьні сялянаў адбыліся ў 66 маёнтках, 11 зь іх здушаныя войскамі й паліцыяй. Параза ў [[Крымская вайна|Крымскай вайне 1853—1856 гадоў]] і пагроза сялянскае рэвалюцыі вымусілі маскоўскага гаспадара [[Аляксандар II|Аляксандра II]] распачаць буржуазныя рэформы. 19 лютага 1861 году ён падпісаў Маніфэст і «Палажэньне» аб вызваленьні абшарніцкіх сялянаў ад прыгоннае залежнасьці. У выніку аграрны рэформаў на Беларусі абшарнікі захавалі больш за палову зямлі&lt;ref name=&quot;БелЭН-26&quot;/&gt;.

[[Файл:Francišak Bahuševič. Францішак Багушэвіч (1880-89).jpg|150px|значак|зьлева|[[Францішак Багушэвіч]]]]
[[Файл:Biełarusy. Беларусы (1885).jpg|300px|значак|Беларусы на этнаграфічнай мапе Эўропы з атлясу «Géographie Militaire» ([[Парыж]], 1885 г.)]]

Адбываецца [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнае паўстаньне 1863—1864 гадоў]] супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай у межах 1772 году, якое пачалося абвяшчэньнем [[Маніфэст 22 студзеня|Маніфэсту Часовага нацыянальнага ўраду]] 10 студзеня 1863 году. На тэрыторыі колішняга [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] паўстаньнем кіраваў [[Кастусь Каліноўскі]], які ачоліў [[Часовы правінцыйны ўрад Літвы і Беларусі]]. Удзельнікі паўстаньня, найперш Кастусь Каліноўскі і яго блізкае кола, карысталіся паролем «''Каго любіш — Люблю Беларусь — То ўзаемна''», вярнулі [[Беларуская мова|беларускую мову]] ва ўрадавае справаводзтва, а таксама выдавалі па-беларуску газэту «[[Мужыцкая праўда]]», праклямацыі і ўлёткі. Гэта прымусіла Нацыянальны ўрад у Варшаве прызнаць гістарычную суб’ектнасьць [[беларусы|беларусаў]] 3 траўня 1863 году ў форме прыняцьця адозвы «Да братоў-беларусаў»&lt;ref&gt;[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/31162393.html Каліноўскі быў беларусам. Даказаць адваротнае немагчыма], [[Радыё Свабода]], 22 сакавіка 2021 г.&lt;/ref&gt;. Расейскія ўлады здолелі здушыць гэтае выступленьне, яго ўдзельнікаў рэпрэсавалі. Маёнткі датычных да паўстаньня забіраліся ў расейскі дзяржаўны скарб і на льготных умовах прадаваліся выхадцам з цэнтральных расейскіх губэрняў&lt;ref name=&quot;БелЭН-26&quot;/&gt;.

[[Файл:Biełarusy. Беларусы (J. Karski, 1903).jpg|300пкс|значак|[[Этнічная тэрыторыя беларусаў|Этнаграфічная мапа беларусаў]] (паводле моўнага крытэру), складзеная філёлягам-славістам [[Яўхім Карскі|Яўхімам Карскім]], 1903 г.]]

Па рэформе 1861 году паскорылася фармаваньне рабочае клясы. Ідэолягамі й выразьнікамі інтарэсаў сялянаў і іншых дробных вытворцаў Расейская імпэрыі выступалі арганізацыі рэвалюцыйных народнікаў («[[Зямля і воля]]», «[[Народная воля]]»). У 2-й палове 1870 — пачатку 1880-х гадоў народніцкія гурткі існавалі ў Магілёве, Менску, Віцебску, Горадні, Пінску, Горы-Горках, Слуцку, Воршы. пераважна сярод вучнёўскае моладзі, вайскоўцаў, работнікаў. Пад уплывам выданьняў польскае сацыялістычнае партыя «[[Пралетарыят (партыя)|Пралетарыят]]» і расейскае групы «Вызваленьне працы» частка народнікаў Беларусі ў сярэдзіне 1880-х гадоў перайшло на пазыцыі [[марксізм]]у. У 1895—1900 гадох у 23 населеных пунктах Беларсі адбыліся 292 эканамічныя стачкі, у якіх брала ўдзел каля 11,5 тысячаў работнікаў. У 1896 годзе ўварыўся [[Рабочы саюз Літвы]], у 1897 годзе — [[Бунд]] (Усеагульны жыдоўскі хаўрус у Літве, Польшчы і Расеі). У 1898 годзе зьезд прадстаўнікоў сацыял-дэмакратычных арганізацыяў Пецярбургу, Масквы, Кіева, [[Екацярынаслаў|Екацярынаслава]] і Бунда, што адбыўся ў Менску, абвясьціў пра ўтварэньне [[Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя|Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай партыі]] (РСДРП). У пачатку 1900-х гадоў рабочым рухам у гарадох і мястэчках Беларусі кіравалі арганізацыі Бунду. У Горадні й Берасьці ўплыў на рабочых мелі арганізацыі [[Польская сацыялістычная партыя ў Літве|Польскай сацыялістычнай партыі ў Літве (ППС)]]. У 1902—1904 гадох на Беларусі зьявіліся арганізацыі партыі сацыялістаў-рэвалюцыянэраў (ПСР). У 1903 годзе ўтварылася [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ)]]. У 1903—1904 гадох узьніклі арганізацыі РСДРП ([[Паўночна-заходні камітэт РСДРП]], [[Палескі камітэт РСДРП]]). Сярод жыдоўскага насельніцтва Беларусі з 1890-х гадоў шырокую агітацыю вялі сіяністы. У часе [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў]] на Беларусі завяршылася партыйнае афармленьне 3 палітычных лягераў: рэвалюцыйнага (РСДРП, ПСР, ППС, БСГ, Бунд, паалей-сіяністаў, сіяністаў-сацыялістаў і інш.), лібэральнага (КДП, Хаўрус дасягненьня раўнапраўя жыдоў у Расеі, сіяністы, Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы й Беларусі), урадавага (Хаўрус расейскага народу, Саюз 17 кастрычніка). У I Дзяржаўную думу ад 5 заходніх губэрняў абралі 36 дэпутатаў, у тым ліку 29 прыхільнікаў кадэтаў. На выбарах у II Дзяржаўную думу ў 5 заходніх губэрнях перамаглі 2 контрарэвалюцыйныя нацыяналістычныя групоўкі — расейская й польская&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 27.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jan Łucevič (Janka Kupała). Ян Луцэвіч (Янка Купала) (1921).jpg|150px|значак|зьлева|[[Янка Купала]]]]
[[Файл:Vilnia, Zavalnaja. Вільня, Завальная (1907).jpg|значак|300пкс|Рэдакцыя [[Наша Ніва|Нашай Нівы]] на [[Вуліца Завальная (Вільня)|вуліцы Завальнай]] у Вільні, 1907 г.]]

Аграрны й палітычны рух сялянаў прымусіў расейскі ўрад прызнаць неабходнасьць рэформаў, вынікам чаго стала [[Сталыпінская аграрная рэформа]]. На выбарах у III Дзяржаўную думу ў 5 заходніх губэрнях чарнасоценцы й акцябрысты заваявалі 29 і 36 месцаў. Каталіцкае насельніцтва Віленскае й Гарадзенскае губэрняў абралі 6 прадстаўнікоў беларуска-польскіх аўтанамістаў («краёўцаў»). З падобнымі вынікамі прайшлі выбары і ў IV Дзяржаўную думу (1912). Чарнасоценна-акцябрысцкія групоўкі і іхныя органы друку адмаўлялі самастойнасьць беларускага этнасу, зьвінавачвалі беларускі нацыянальны рух і ягоную газэту «[[Наша Ніва]]» ў сэпаратызьме. Супраць [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускага нацыянальнага адраджэньня]] выступалі і польскія абшарніцка-клерыкальныя групоўкі. У 1907 годзе амаль усе мясцовыя арганізацыі левых партыяў былі разгромленыя ці вельмі аслабленыя. Сярод меншавікоў і бундаўцаў пашыралася ліквідатарская плынь. Згарнула свае падпольныя структуры БСГ і як партыя часова прыпыніла дзейнасьць. Ейныя кіраўнікі засяродзіліся на легальнай дзейнасьці ў газэце «Наша Ніва» і ўзначалілі беларускі нацыянальна-культурны рух. У 1905—1915 гадох ён прыкметна пашырыўся й набыў міжнародную вядомасьць. Асабліва значныя посьпехі дасягнутыя ў разьвіцьці беларускае літаратуры ([[Янка Купала]], [[Якуб Колас]], [[Цётка]], [[Максім Багдановіч]])&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;/&gt;.

1 жніўня 1914 году Расейская імпэрыя ўступіла ў вайну зь [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыяй]] ([[Першая сусьветная вайна]]). Беларускія губэрні ў ліку першых перавялі на ваеннае становішча. У выніку наступленьня ([[Сьвянцянскі прарыў]], 1915) нямецкія войскі занялі заходнюю частка Беларусі. Да кастрычніка 1915 году фронт стабілізаваўся на лініі [[Дзьвінск]] — [[Паставы]] — [[Баранавічы]] — [[Пінск]]. Вайна прывяла эканоміку Беларусі да заняпаду. У сельскай мясцовасьці адчуваўся недахоп працоўных рук, скараціліся пасяўныя плошчы, паменшала колькасьць жывёлы. Каля 1/3 прамысловых прадпрыемстваў Беларусі былі эвакуяваныя або дэмантаваныя. Гарады Беларусі перапоўнілі вайскоўцы і ўцекачы&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;/&gt;.

Заняцьце амаль усёй Віленскае, Гарадзенскае і заходняе часткі Менскае губэрняў войскамі Нямецкае імпэрыі, мабілізацыя ў войска, масавае бежанства на ўсход на пэўны час дэзарганізавалі беларускі рух. Беларускі нацыянальна-культурныя арганізацыі распадаліся, спынялася выданьне беларускіх газэтаў і кніг. Частка кіраўнікоў «Нашае Нівы» (браты [[Антон Луцкевіч|Антон]] і [[Іван Луцкевіч]]ы, [[Вацлаў Ластоўскі]] і іншыя) засталіся ў Вільні і ўзначалілі камітэт дапамогі пацярпелым ад вайны. У Вільні дзеялі [[Беларуская сацыял-дэмакратычная работніцкая група]], [[Сувязь незалежнасьці і непадзельнасьці Беларусі]]. У якасьці каардынатара беларускага нацыянальнага руху выступаў Цэнтральны саюз беларускіх нацыянальных арганізацыяў на чале зь [[Беларускі народны камітэт|Беларускім народным камітэтам]], пад кіраўніцтвам якога ў 1916—1917 гадох з дазволу уладаў Нямецкае імпэрыі пачалося выданьне школьных падручнікаў, газэты «[[Гоман (1916)|Гоман]]». У 1916 годзе ў Петраградзе зьявіліся штотыднёвыя газэты «[[Дзяньніца]]» й «[[Сьветач (газэта)|Сьветач]]»&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;/&gt;.

=== Беларуская Народная Рэспубліка і Беларуская ССР ===
{{Асноўны артыкул|Беларуская Народная Рэспубліка}}
[[Файл:BNR (Ruthienie Blanche) Map 1918.jpg|міні|300пкс|Мапа [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], 1918 г.]]
[[Файл:Raman Skirmunt. Раман Скірмунт (1906).jpg|150px|значак|зьлева|[[Раман Скірмунт]]]]

[[Першая сусьветная вайна]] паскорыла перамогу [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскае рэвалюцыі 1917 году ў Расеі]]. У выніку зрынаньня самадзяржаўя ўлада перайшла да [[Часовы ўрад Расеі|Часовага ўраду]]. Паводле прыкладу Петраграду на Беларусі ствараліся Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў, народная міліцыя. У Менскім Савеце адзначаўся ўплыў бальшавікоў. Па [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскай рэвалюцыі]] аднавіла сваю дзейнасьць і [[Беларуская сацыялістычная грамада|БСГ]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 28.&lt;/ref&gt;.

Адначасна ўзьнікла шмат іншых беларускі нацыянальных арганізацыяў і суполак ня толькі на тэрыторыі Беларусі, але і ў гарадох Расеі, дзе было шмат беларусаў-уцекачоў. 25—27 сакавіка 1917 году ў Менску адбыўся [[Зьезд беларускіх нацыянальных арганізацыяў]], які выставіў патрабаваньне дзяржаўнае аўтаноміі для Беларусі ў складзе Расейскае фэдэрацыйнае дэмакратычнае рэспублікі, абвясьціў сябе «найвышэйшай краёвай інстытуцыя» да скліканьня Беларускае краёвае рады (БКР), а сваім выканаўчым органам — [[Беларускі нацыянальны камітэт (Менск)|Беларускі нацыянальны камітэт (БНК)]], якому даручыў падрыхтаваць выбары БКР. Ягоным старшынём абралі [[Раман Скірмунт|Рамана Скірмунта]]. Ён жа ўзначаліў дэлегацыю перамоваў з Часовым урадам у пытаньнях аўтаноміі Беларусі. Але ўрад адмовіўся разьвязваць гэтае пытаньне да Ўстаноўчага сходу. Паводле ініцыятывы БСГ у ліпені 1917 году адбыўся [[Зьезд беларускіх арганізацыяў і партыяў]]. На ім БНК замяніла [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў]], рэарганізаваная ў кастрычніку 1917 году ў [[Вялікая беларуская рада|Вялікую беларускую раду (ВБР)]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

25 кастрычніка 1917 году ў выніку ўзначаленага бальшавікамі ўзброенага паўстаньня ў Петраградзе Часовы ўрад быў скінуты і ўлада перайшла да Савету Народных Камісараў на чале з [[Уладзімер Ленін|Уладзімерам Ульянавым (Леніным)]]. 26 кастрычніка савецкую ўладу абвясьцілі ў Менску. У пачатку лістапада найвышэйшым бальшавіцкім органам улады ў краі стаў Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту. 18—25 лістапада савецкую ўладу прызналі зьезд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў, III зьезд сялянскіх дэпутатаў Менскае й Віленскае губэрняў і II зьезд арміяў Заходняга фронту. 26 лістапада абраныя зьездамі выканаўчыя камітэты аб’ядналіся і ўтварылі [[Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і фронту|Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і фронту (Аблвыкамзах)]]. У сьнежні 1917 — студзені 1918 году адбыліся зьезды Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Віцебскае й Магілёўскае губэрняў, на якіх завяршылася праца з усталяваньня бальшавіцкае ўлады ў гэтых губэрнях. Аблвыкамзах ігнараваў беларускае нацыянальнае пытаньне й не прызнаваў існаваньня самастойнага беларускага народу&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

[[Файл:Źmicier Žyłunovič (Ciška Hartny). Зьміцер Жылуновіч (Цішка Гартны) (1910-19) (3).jpg|150px|значак|зьлева|[[Зьміцер Жылуновіч]]]]
[[Файл:Biełaruś. Беларусь (1919).jpg|міні|300пкс|Мапа Беларусі ([[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]), 1919 г.]]

У адказ на [[Кастрычніцкі пераварот 1917 году ў Расеі]] ВБР разам з Цэнтральнай беларускай вайсковай радай зьвярнулася з «Граматай да беларускага народу», дзе асудзіла дзейнасьць бальшавікоў. ВБР склікала ў Менску [[Першы Ўсебеларускі кангрэс]] 1917 году. I зьезд прызнаў неабходным стварэньне Беларускае дзяржаўнасьці, не прызнаў улады Аблвыкамзаху, таму на загад яго кіраўнікоў быў разагнаны з выкарыстаньнем вайсковае сілы. Частка дэлегатаў стварыла выканаўчы камітэт, а потым Раду зьезду, якая [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] 25 сакавіка 1918 году абвясьціла Беларусь незалежнай і свабоднай дзяржавай — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай (БНР)]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

Ваенна-палітычныя разьлікі Расеі, міжнароднае становішча, дзейнасьць БНР сталі прычынамі фармальнага прызнаньня бальшавіцкімі ўладамі ў Маскве права беларускага народу на нацыянальную дзяржаўнасьць. Выконваючы пастанову ЦК РКП(б), VI Паўночна-Заходняя абласная канфэрэнцыя ў Смаленску пастанавіла аб абвяшчэньні [[БССР|Беларускае Савецкае Сацыялістычнае Рэспублікі (БССР)]] у межах Віцебскае, Гарадзенскае, Магілёўскае, Менскае, беларускіх паветаў Віленскае, Ковенскае і Смаленскае губэрняў. Утварэньне БССР з сталіцай у Менску 1 студзеня 1919 году абвешчанае маніфэстам [[Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі|Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўраду Беларусі]]. Паводле патрабаваньня ЦК РКП(б) 27 лютага 1919 году ўтварылася [[ЛітБел|Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (ЛітБел) ]] з сталіцай у Вільні. Другое абвяшчэньне БССР адбылося 31 ліпеня 1920 году ў Менску&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. Утварэньне БССР фактычна стала адказам на абвяшчэньне незалежнасьці Беларускае Народнае Рэспублікі, што ад пачатку прызнавалася на афіцыйным узроўні — як зазначаў першы савецкі камісар фінансаў Беларусі [[Ісак Рэйнгольд]] на паседжаньні Цэнтральнага Бюро [[Камуністычная партыя Беларусі|КП(б)Б]] 22 студзеня 1919 году&lt;ref&gt;[[Дзьмітры Гурневіч|Гурневіч Д.]] [https://www.svaboda.org/a/31168020.html «Былі крыкі ў экстазе». (Не)прыдуманае інтэрвію з прэм’ерам БНР Луцкевічам пра 25 сакавіка 1918 году], [[Радыё Свабода]], 25 сакавіка 2021 г.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|
Існаваньне Беларускай Рады змусіла вылучыць Беларускую [Савецкую] Рэспубліку
{{арыгінал|ru|Существование Белорусской Рады заставило выдвинуть Белорусскую [Советскую] Республику}}
}}

У лістападзе — сьнежні 1920 году адбыўся [[Слуцкі збройны чын]], мэтай якога была абарона непадзельнае Беларусі ў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічных межах]], усталяваньне рэспублікі і прызнаньне Беларускай Народнай Рэспублікі, а таксама незалежнасьць ад Польшчы й Расеі. Слуцкі фронт БНР стаў рэальным вайсковым змаганьнем за незалежнасьць, а [[Першы Слуцкі полк|Слуцкая брыгада]] — увасабленьнем волі беларусаў да свае дзяржаўнасьці&lt;ref name=&quot;Viacorka&quot;&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?], [[Радыё Свабода]], 23 сакавіка 2019 г.&lt;/ref&gt;. Аднак Слуцкае выступленьне, урэшце, здушыла [[Чырвоная армія]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Іван Саверчанка]], [[Зьміцер Санько]].|частка=[https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html#chapter117 117. Што такое Слуцкі збройны чын]|загаловак=150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html|адказны=|выданьне=|месца=[[Вільня]]|выдавецтва=[[Наша Будучыня]]|год=2002|старонкі=|старонак=238|сэрыя=|isbn=9986-9229-6-1|наклад=}}&lt;/ref&gt;.

=== Сярэдняя Літва ===
[[Файл:Lithuanie historique et ennographique (1920).jpg|значак|300пкс|[[Вялікае Княства Літоўскае|Літва гістарычная]] і [[Летува]] («Літва этнаграфічная»). [[Рыга]], 1920 г.]]
{{Асноўны артыкул|Сярэдняя Літва}}
Рэспубліка [[Сярэдняя Літва]] — дзяржаўна-палітычнае ўтварэньне на тэрыторыі Віленшчыны і Гарадзеншчыны ў 1920—1922 гадох. Рэспубліка была апошняй спробай аднавіць [[Літва|Літву]] ў гістарычным і [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыйным]] сэнсе (таксама плянавалася ўтварыць Літву Верхнюю і Літву Ніжнюю). Стварэньне дзяржавы стала магчымым у выніку «Бунту Жалігоўскага» дзякуючы Першай [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-Беларускай дывізіі]] польскай арміі пад кіраўніцтвам ураджэнца [[Ашмянскі павет|Ашмяншчыны]] [[Люцыян Жалігоўскі|Люцыяна Жалігоўскага]]. Разьмешчаная вакол гістарычнай сталіцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] — [[Вільня|Вільні]] — дзяржава 18 месяцаў была [[буфэрная зона|буфэрнай зонай]] паміж [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]], ад якой залежала, і [[Летува|Летувой]], якая дэкляравала свае правы на гэтую тэрыторыю&lt;ref name=&quot;von Rauch&quot;&gt;{{Кніга| first=Georg von |last=Rauch |authorlink=Georg von Rauch | editor=Gerald Onn | title =The Baltic States: Years of Independence – Estonia, Latvia, Lithuania, 1917–40 | year =1974 | pages = 100–102 | chapter =The Early Stages of Independence | chapterurl= https://books.google.com/books?id=emBIdi4LPz8C&amp;pg=PA101 |publisher =C. Hurst &amp; Co| isbn=0-903983-00-1 }}&lt;/ref&gt;.

Па некаторых затрымках, зьвязаных з пратэстам [[Ліга народаў|Лігі народаў]] ([[Жэнэва]], [[Швайцарыя]]), якая плянавала ўвод міжнародных войскаў, 8 студзеня 1922 году адбыліся выбары ў Сойм і тэрыторыя рэспублікі была [[Анэксія|анэксаваная]] Польшчай. Люцыян Жалігоўскі пазьней у сваіх мэмуарах, выдадзеных у Лёндане ў 1943 годзе, асудзіў палітыку анэксіі і закрыцьця беларускіх школаў ды адмаўленьня ад канфэдэрацыйных плянаў маршалка [[Юзэф Пілсудзкі|Юзэфа Пілсудзкага]] польскім «саюзьнікам»&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://history-belarus.by/images/img-figures/zeligowski/Zeligowski_Zapomnianae-prawdy.pdf|title=Zapomniane prawdy|author=Żeligowski, Lucjan|year=1943|publisher=F. Mildner &amp; Sons|language = pl}}&lt;/ref&gt;.
{{Цытата|9 кастрычніка 1920 году заняў Вільню ня польскі генэрал Жалігоўскі, а [[літвін]] Жалігоўскі. Мараю гэтага апошняга было жыць сярод суайчыньнікаў на літоўскай зямлі. Я не вылучаў сярод іх ні палякаў, ні русінаў, ні жмудзінаў. Будучы літвінам, я ніколі не пераставаў быць палякам. Два гэтыя паняцьці зьвязаныя між сабою. Яны ўзаемна дапаўняюць адно другое. | Успаміны Люцыяна Жалігоўскага}}

Таксама генэрал захапляўся ідэямі [[панславізм]]у: «''Але ня толькі геаграфічна Літва была сэрцам славянства. Была ім маральна. Яна, адна з усіх славянскіх народаў, магла лёгка пагаварыць з усімі. Як з Польшчай, так з Расеяй, так з Украінай. Уклад псыхічны літоўскіх народаў быў як бы створаны, каб прымірыць усіх. У яго ніколі не было варожасьці, ні нацыянальнай, ні рэлігійнай, ні культурнай''». Некалькімі ж дзесягодзьдзямі раней у пратаколе допыту 19-гадовага рэвалюцыянэра 10 сакавіка 1887 году пазначана, што Юзэф Пілсудзкі казаў:&lt;ref&gt;{{Спасылка|language = be|url = https://euroradio.fm/25-gadou-tamu-bylo-abyaulena-shto-yazep-pilsudski-belarus-fota|title = 25 гадоў таму было аб'яўлена, што Язэп Пілсудскі — беларус (фота)}}&lt;/ref&gt;
{{Цытата|Завуць мяне Восіп Восіпавіч Пілсудскі; ад роду маю 19 гадоў; паходжаньне і народнасьць дваранін, беларус… | Пратакол допыту Юзэфа Пілсудскага ад 10 сакавіка 1887 г. }}

=== Беларуская ССР і Заходняя Беларусь ===
{{Асноўны артыкул|Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка}}
[[Файл:Biełaruś. Беларусь (1924).jpg|міні|300пкс|Мапа Беларусі 1924 году з пазначэньнем тагачасных граніцаў БССР і беларускіх тэрыторыяў у межах іншых дзяржаваў]]

Тэрыторыя адноўленае БССР складалася толькі з 6 паветаў Менскае губэрні. Паводле [[Рыская мірная дамова|Рыскае мірнае дамовы]] 1921 году да [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] адышла [[Заходняя Беларусь]]. 30 сьнежня 1922 году ўтварыўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР), у які ўвайшла і БССР. Паводле прапановы партыйна-савецкага кіраўніцтва БССР цэнтральныя ўлады згадзіліся ў 1924 і 1926 гадох на [[Узбуйненьне БССР|ўзбуйненьне БССР]] шляхам улучэньне ў яе склад часткі Віцебскае і Гомельскае губэрняў. У 1920-я — пачатку 1930-х гадоў у Беларусі праводзіліся сацыялістычная індустрыялізацыя і масавая калектывізацыя сельскае гаспадаркі, у 1924—1929 гадох праводзілася палітыка [[беларусізацыя|беларусізацыі]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

Цяжкім злачынствам супраць усіх пластоў грамадзтва сталі [[Рэпрэсіі ў БССР|палітычныя рэпрэсіі]], якія набылі сыстэмны характар у пачатку 1930-х гадоў, а найбольшы размах мелі ў 1937—1938 гадох. У выніку [[Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Ўкраіну 1939 году|паходу Чырвонае Арміі ў верасьні 1939 году ў Заходнюю Беларусь]] ейную тэрыторыю далучылі да БССР, аднак Віленшчыну перадалі Летуве. Летува атрымала каля 6880 квадратных кілямэтраў (2660 квадратных міляў) тэрыторыі Віленскага краю (у тым ліку Вільню, гістарычнаю сталіцу Вялікага Княства Літоўскага). Сярод жыхароў Вільні, прадстаўнікі сучаснае летувіскае нацыянальнасьці складалі тады ўсяго 3%. Далучэньне земляў ажыцьцяўлялася ў адпаведнасьці з сакрэтным пратаколам да [[Пакт Молатава — Рыбэнтропа|Дамовы аб ненападзе паміж Нямеччынай і СССР]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

У час [[Нямецка-савецкая вайна|нямецка-савецкай вайны]] 1941—1945 гадоў (эпізоду [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]) на тэрыторыі Беларусі разгарнулася партызанскае і падпольнае змаганьне. Паводле афіцыйных савецкіх зьвестак, у Савецкай Арміі, савецкіх партызанскі фармаваньнях і шэрагах савецкіх падпольнікаў супраць арміі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] змагалася больш за 1,5 млн жыхароў Беларусі. Вайна нанесла рэспубліцы велізарныя страты. Паводле сучасных ацэнак, загінуў кожны трэці жыхар Беларусі. Рэспубліка страціла больш за палову нацыянальнага багацьця. У 1945 годзе паводле савецка-польскае дамовы аб дзяржаўнай граніцы ад 18 жніўня 1945 году, 17 раёнаў [[Беластоцкая вобласьць|Беластоцкае вобласьці]] з горадам [[Беласток]]ам і 3 раёны Берасьцейскае вобласьці ўлады СССР перадалі ў склад [[Польская Народная Рэспубліка|Польшчы]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. У 1945 годзе Беларусь стала сузаснавальніцай [[ААН]], аднак яе ўдзел ня быў самастойным, а падпарадкоўваўся дэлегацыі [[СССР]].

У 1951 годзе зацьвердзілі [[Сьцяг Беларускай ССР|новы сьцяг БССР]], у 1955 годзе — [[Гімн Беларускай ССР|рэспубліканскі гімн]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. У 1986 годзе Беларусь сталася асноўнай ахвярай [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскае катастрофы]].

=== Рэcпубліка Беларусь ===
Сацыяльна-эканамічны крызіс другое паловы 1980 — пачатку 1990-х гадоў спрыяў нарастаньню дэзінтэграцыйных працэсаў у СССР. 27 ліпеня 1990 году Вярхоўны савет БССР прыняў [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі|Дэклярацыю аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]]. [[Жнівеньскі путч]] у Маскве (19—21 жніўня 1991) і падтрымка яго кіраўніцтвам КПБ паглыбіла крызіс сыстэму ўлады, якая існавала ў той час у Беларусі. 25 жніўня 1991 году Вярхоўны савет БССР прыпыніў дзейнасьць КПБ на тэрыторыі Беларусі. 19 верасьня 1991 году афіцыйную назву Беларускай дзяржавы зьмянілі на Рэспубліку Беларусь. У якасьці дзяржаўных сымбаляў аднавілі [[Беларусы|беларускія]] [[Нацыянальныя сымбалі|нацыянальныя]] герб [[Пагоня|Пагоню]] і [[бел-чырвона-белы сьцяг]]. У сьнежні 1991 году ў выніку дэнансацыі дамовы 1922 году СССР спыніў існаваньне. 8 сьнежня 1991 году лідэры Беларусі ([[Станіслаў Шушкевіч]]), Украіны ([[Леанід Краўчук]]) і Расеі ([[Барыс Ельцын]]) у [[Белавеская пушча|Белавескай пушчы]] падпісалі [[Белавескія пагадненьні|пагадненьне]] аб утварэньні [[Садружнасьць Незалежных Дзяржаваў|Садружнасьці Незалежных Дзяржаваў]]. У 1994 годзе прынялі [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыю Беларусі]], адбыліся першыя прэзыдэнцкія выбары. Паводле вынікаў другога туру, першым прэзыдэнтам краіны абралі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнка]].

Актывізацыя прарасейскіх настрояў ва ўладных колах Беларусі адзначалася яшчэ з восені 1993 году, што выявілася ў працы Канстытуцыйнай Камісіі: большасьць яе сябраў выказаліся за тое, каб упамінаньне крыніцаў Беларускай дзяржаўнасьці — ня толькі Вялікага Княства Літоўскага і Беларускай Народнай Рэспублікі, але і Беларускай ССР — выключыць з тэксту [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]]. Такую пастанову падтрымала большасьць [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|дэпутацкага корпусу]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;. Увогуле, у 1991—1994 гадох Беларусь была адзінай краінай з былых рэспублік СССР, дзе нацыянальныя палітычныя сілы ня мелі прадстаўніцтва ў міністэрствах і структурах мясцовай выканаўчай улады — фактычна ня мелі доступу да рэальнага кіраваньня дзяржавы&lt;ref name=&quot;navumcyk_15.04.2020&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30555697.html Беларусь як унікум. Адказ Прэйгерману], [[Радыё Свабода]], 15 красавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;. Аднак поўнае аднаўленьне [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыйнай]] [[Моўная палітыка|моўнай]] і культурнай палітыкі адбылося толькі па ўсталяваньні Лукашэнкам [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарнага рэжыму]], што стала вынікам супадзеньня інтарэсаў уладаў Расеі, якія рэанімавалі [[Імпэрыялізм|імпэрскую ідэю]], і Лукашэнкі, які меў спадзяваньні праз далучэньне Беларусі да Расеі замяніць яе нямоглага прэзыдэнта [[Барыс Ельцын|Барыса Ельцына]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 10.&lt;/ref&gt;. У 1995 годзе па [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)|акце тэрору ў парлямэнце Беларусі]] ён правёў [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|рэфэрэндум]], які супярэчыў Канстытуцыі Беларусі і дзейнаму заканадаўству&lt;ref name=&quot;МП&quot;&gt;[[Міхаіл Пастухоў|Пастухоў М.]] [https://knihi.com/none/Aniamiennie_Z_kroniki_zniscennia_bielaruskaj_movy.html#chapter13 Ці законны рэфэрэндум 1995 году адносна наданьня дзяржаўнага статусу расейскай мове?] // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня, 2000.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;zapr&quot;&gt;[[Сяргей Запрудзкі|Запрудзкі С.]] [https://web.archive.org/web/20170814200257/http://jivebelarus.net/language/language-defeat-06.html Грамадзкае сьцьвярджэньне беларускай мовы і парушэньні правоў беларускамоўных людзей] // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня, 2000.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;zapr1&quot;&gt;[[Сяргей Запрудзкі|Запрудзкі С.]] [https://web.archive.org/web/20110722003014/http://arche.bymedia.net/2002-1/zapr102.html Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады] // [[Архэ Пачатак]]. №1 (21), 2002.&lt;/ref&gt;, адзначаўся парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня&lt;ref&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/27734568.html Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным], [[Радыё Свабода]], 12 траўня 2019 г.&lt;/ref&gt;. Па рэфэрэндуме, Лукашэнка пазбавіў беларускія [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальныя сымбалі]] бел-чырвона-белы сьцяг і герб Пагоню статусу афіцыйнай дзяржаўнай сымболікі і надаў дзяржаўны статус [[расейская мова|расейскай мове]].

[[Файл:Protest actions in Minsk (Belarus) near Stella, August 16.jpg|значак|296пкс|[[Марш за свабоду (Менск, 2020)|300-тысячны мітынг супраць фальсыфікацыі выбараў, гвалту і беззаконьня]]. Менск, {{nowrap|16 жніўня 2020 г.}}]]

Улетку 1996 году 70 дэпутатаў [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 13-га скліканьня|Вярхоўнага Савету]] паставілі подпісы пад [[імпічмэнт]]ам прэзыдэнту з прычыны парушэньня ім Канстытуцыі Беларусі. У адказ Лукашэнка з парушэньнем Канстытуцыі і закону «Аб народным галасаваньні (рэфэрэндуме) у Рэспубліцы Беларусь» правёў 24 лістапада 1996 году [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|чарговы рэфэрэндум]], на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў якога разагнаў Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 13-га скліканьня і ўтварыў цалкам падкантрольны [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны сход]], які стаў найвышэйшым заканадаўчым органам рэжыму ў Беларусі. Адначасна апазыцыю цалкам выціснулі з тэлевізіі і радыё, а апазыцыйным газэтам не давалі друкавацца. У знак пратэсту ў адстаўку падалі прэм’ер-міністар Беларусі, два іншыя міністры і сем судзьдзяў [[Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыйнага суду]]. У гэтых умовах [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|Злучаныя Штаты]] і [[Эўразьвяз]] адмовіліся прызнаваць легітымнасьць рэфэрэндуму. Тым часам Лукашэнка канцэнтраваў у сваіх руках уладу з дапамогаю ўзмацненьня спэцыяльных службаў, у прыватнасьці [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь|КДБ]].

У красавіку 1998 году Лукашэнка стварыў г. зв. «[[Саюз Расеі і Беларусі]]», пазьней абвясьціў пра стварэньне г. зв. «[[Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі|Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расеі]]». Улады [[Расея|Расеі]] актыўна падтрымлівалі аўтарытарны рэжым у Беларусі ад часоў палітычнай крызы 1996 году, калі Лукашэнку зь іх дапамогай удалося ўнікнуць імпічмэнту і здабыць абсалютную ўладу ў краіне&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/27138163.html За што Селязьнёў атрымаў ад Лукашэнкі ордэн Скарыны?], [[Радыё Свабода]], 20 ліпеня 2015 г.&lt;/ref&gt;.

Незаконныя прэзыдэнцкія выбары з падкантрольнай Лукашэнку працэдурай падліку галасоў праходзілі ў 2001, 2006, 2010 і 2015 гадох. Кожныя зь іх выклікалі пратэсты грамадзянаў Беларусі і крытыку з боку ЗША і краінаў Эўразьвязу — найперш праз працэдуру падліку галасоў, якая дазваляла цалкам фальсыфікаваць вынікі і адкідала ўсякі кантроль за падлікам галасоў для не зьвязаных з рэжымам Лукашэнкі грамадзянаў Беларусі.

8 жніўня 2020 году прайшлі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|чарговыя незаконныя прэзыдэнцкія выбары]], па якіх адбыліся [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|масавыя пратэсты супраць іх фальсыфікацыі, гвалту і беззаконьня]]. Пратэсты адзначаліся найбольшай за ўсю гісторыю колькасьцю ўдзельнікаў (у Менску выходзілі сотні тысячаў чалавек, у абласных цэнтрах — дзясяткі, у многіх раённых — тысячы) і праходзілі пад [[беларусы|беларускай]] [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальнай сымболікай]]. У час здушэньня гэтых пратэстаў гвалт рэжыму Лукашэнкі над грамадзянамі Беларусі перайшоў на прынцыпова новы ўзровень, калі ён выявіўся [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020)|забойствамі]] і масавымі катаваньнямі, а маштаб рэпрэсіяў у краіне наблізіўся да часоў [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскага тэрору]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30935222.html Партыя БНФ: «Беларусь ня ведала такога маштабу зьверстваў з часоў бальшавіцкага тэрору і нацысцкай акупацыі»], [[Радыё Свабода]], 7 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;.

[[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]] 24 лютага 2022 году адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад [[Гібрыдная вайна|гібрыднай]]&lt;ref name=&quot;Litwin-2024&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Usov-2023&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;UW-2022&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;BRN&quot;/&gt; [[Расейская акупацыя Беларусі|акупацыяй Расеі]]&lt;ref name=&quot;Lichtarovic-24-02-2022&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hurnievic-26-02-2022&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Daskievic-25-02-2022&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;AC-2022&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Korsunau-2022&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Dubaviec-2022&quot;/&gt;.

25 сакавіка 2023 году [[Уладзімер Пуцін|Ўладзімер Пуцін]] заявіў, што Расея разьмяшчае у Беларусі сваю тактычную ядзерную зброю, што неўзабаве ажыцьцявілі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/32336402.html Сахашчык: Ядзерная зброя моцна актывізуе партызанскі рух у Беларусі], [[Радыё Свабода]], 27 сакавіка 2023 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Usau-29-03-2023&quot;/&gt;.

== Дзяржаўны лад ==
{{Асноўны артыкул|Дзяржаўны лад Рэспублікі Беларусь}}
Беларусь — [[унітарная дзяржава]], форма кіраваньня — [[прэзыдэнцкая рэспубліка]]. Тэрмін для кожнага прэзыдэнту складае пяць гадоў. Паводле [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі 1994 году]], прэзыдэнт [[дэ-юрэ]] можа займаць пасаду ня больш за два тэрміны, аднак у 2004 годзе на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|рэфэрэндуму]] [[рэжым Лукашэнкі]] [[дэ-факта]] прыбраў гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3882843.stm Profile: Alexander Lukashenko], [[BBC|BBC News]]&lt;/ref&gt;. Першым прэзыдэнтам стаў [[Аляксандар Лукашэнка]], абраны на гэтую пасаду ў другім туры [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году|выбараў 1994 году]]. У 1996 годзе з ініцыятывы Лукашэнкі прайшоў [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|рэфэрэндум]], на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў якога ў Канстытуцыю ўнесьлі шэраг зьменаў, а Лукашэнка павялічыў свой тэрмін на 2 гады, такім чынам наступныя афіцыйныя прэзыдэнцкія выбары адбыліся ў 2001 годзе.

Галоўны орган [[Заканадаўчая ўлада|заканадаўчай улады]] — [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь]], ліквідаваны Лукашэнкам на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў рэфэрэндуму 1996 году і заменены на падкантрольны рэжыму [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны сход]], які складаецца з [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў]] (ніжняя палата) і [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] (верхняя палата). З улікам таго, што назва «Вярхоўны [[Савет]]» небеларуская і паходзіць ад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], выказваюцца прапановы вярнуць парлямэнту краіны традыцыйную ад часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] назву — [[Сойм]]&lt;ref name=&quot;Cajcyc&quot;&gt;Чайчыц А. [https://www.svaboda.org/a/28449360.html Карыснае практыкаваньне ад Зянона Пазьняка], [[Радыё Свабода]], 24 красавіка 2017 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bielarus.net/pdf/Program_Bolnaja_Bielarus_internet.pdf Народная Праграма Вольная Беларусь — гэта праект новай Беларусі]. — Варшава — Нью-Ёрк — Менск: «Беларускія Ведамасьці», 2017. С. 13.&lt;/ref&gt;.

[[Судовая ўлада]] ажыцьцяўляецца судамі, найвышэйшы судовы орган — [[Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь|Вярхоўны суд]]. Гаспадарчыя спрэчкі паміж прадпрыемствамі, установамі і арганізацыямі разглядае [[Вышэйшы гаспадарчы суд Рэспублікі Беларусь|Вышэйшы гаспадарчы суд]]. Кантроль за канстытуцыйнасьцю нарматыўных актаў у дзяржаве ажыцьцяўляе [[Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыйны суд]], легітымны склад якога, аднак, разагнаны па рэфэрэндуме 1996 году&lt;ref name=&quot;Пастухоў-2021&quot;&gt;{{артыкул||дата публікацыі=2021-03-12|загаловак=Канстытуцыя: шматкроць перапісаная і не дзеючая|год=2021|выданьне=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|мова=be|нумар=10 (718)|старонкі=4|дата доступу=2021-03-20|аўтар=[[Міхаіл Пастухоў|Пастухоў М.]], Пульша С.}}&lt;/ref&gt;. Нагляд за дакладным і аднастайным выкананьнем законаў ускладаецца на [[Генэральны пракурор Рэспублікі Беларусь|Генэральнага пракурора]]. Кантроль за выкананьнем дзяржаўнага бюджэту і выкарыстаньнем дзяржаўнай уласнасьці ажыцьцяўляе [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь|Камітэт дзяржаўнага кантролю]]&lt;ref name=&quot;BE-12&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|18-2к}} С. 12.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
{{Асноўны артыкул|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі}}
{| border=0 align=right cellpadding=0 cellspacing=0 style=&quot;margin: 0 0 1em 1em; background: transparent; border: 0px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;&quot;
|&lt;div style=&quot;position: relative&quot;&gt;[[Файл:Belarus provinces blank.svg|300пкс|справа]]
&lt;div style=&quot;position: absolute;left:32px;top:181px&quot;&gt;[[Файл:Coat of Arms of Brest Region.svg|17пкс]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;font-size:85%;left:55px;top:180px&quot;&gt;[[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская&lt;br /&gt;вобласьць]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;left:38px;top:96px&quot;&gt;[[Файл:Coat of Arms of Hrodna Voblasts.svg|20пкс]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;font-size:85%;left:30px;top:120px&quot;&gt;[[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская&lt;br /&gt;вобласьць]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;left:120px;top:102px&quot;&gt;[[Файл:Coat of Arms of Minsk province.svg|20пкс]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;font-size:85%;left:122px;top:125px&quot;&gt;[[Менская вобласьць|Менская&lt;br /&gt;вобласьць]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;left:178px;top:185px&quot;&gt;[[Файл:Coat of arms of Homyel Voblast.svg|20пкс]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;font-size:85%;left:200px;top:185px&quot;&gt;[[Гомельская вобласьць|Гомельская&lt;br /&gt;вобласьць]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;left:203px;top:105px&quot;&gt;[[Файл:Escut Oblast Mohilev.png|20пкс]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;font-size:85%;left:225px;top:105px&quot;&gt;[[Магілёўская вобласьць|Магілёўская&lt;br /&gt;вобласьць]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;left:138px;top:35px&quot;&gt;[[Файл:Coat of Arms of Vitsebsk Voblasts.svg|20пкс]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;position: absolute;font-size:85%;left:162px;top:34px&quot;&gt;[[Віцебская вобласьць|Віцебская&lt;br /&gt;вобласьць]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
|}
Тэрыторыя Рэспублікі Беларусь падзяляецца на тэрыторыю [[сталіца|сталіцы]] і тэрыторыі [[вобласьць|вобласьцяў]]. Тэрыторыя вобласьці падзяляецца на тэрыторыю [[раён]]аў і гарадоў абласнога падпарадкаваньня. Тэрыторыя раёну падзяляецца на тэрыторыю [[сельсавет]]аў, [[пасёлак|пасёлкаў]] і гарадоў раённага падпарадкаваньня. Беларусь падзяляецца на шэсьць вобласьцяў, якія маюць назву паводле свайго адміністрацыйнага цэнтру. У сваю чаргу гэтыя вобласьці падзяляюцца на 118 раёнаў. Сталіца краіны Менск мае адмысловы статус.

Цяперашні адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі фактычна застаўся з часоў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]. Адміністрацыйна-тэрытарыльныя адзінкі маюць савецкія небеларускія афіцыйныя назвы, з гэтай прычыны прапануецца вярнуць традыцыйныя ад часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] назвы — [[Ваяводзтва|ваяводзтвы]] (замест вобласьцяў), [[павет]]ы (замест раёнаў) і [[Староства (Вялікае Княства Літоўскае)|староствы]] (замест сельсаветаў)&lt;ref name=&quot;Cajcyc&quot;/&gt;. З улікам таго, што наяўны падзел забясьпечвае моцную цэнтралізацыю і адміністрацыйна-палітычны кантроль над мясцовай ўладай з боку цэнтральных ворганаў улады, дзеля зьмяншэньня цэнтралізацыі, адміністрацыйнай і бюджэтнай нагрузкі выказваюцца прапановы павялічыць колькасьць адзінак самакіраваньня першага ўзроўню (ваяводзтваў)&lt;ref&gt;[http://www.bielarus.net/pdf/Program_Bolnaja_Bielarus_internet.pdf Народная Праграма Вольная Беларусь — гэта праект новай Беларусі]. — Варшава — Нью-Ёрк — Менск: «Беларускія Ведамасьці», 2017. С. 17.&lt;/ref&gt;.

== Геаграфія ==
{{Асноўны артыкул|Геаграфія Беларусі}}

=== Геаграфічнае становішча ===
[[Файл:Belarus satellite image MODIS Terra true color 2010-06-29.jpg|міні|300пкс|Беларусь з космасу, чэрвень 2010 г.]]

Беларусь знаходзіцца ў цэнтры [[Эўропа|Эўропы]]. Мяжуе з [[Польшча]]ю на захадзе, [[Летува|Летувою]] на паўночным захадзе, [[Латвія]]й на поўначы, [[Расея]]й на ўсходзе і [[Украіна|Ўкраінай]] на поўдні. Агульная працягласьць [[Дзяржаўная граніца Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнай граніцы]] складае 2969 км. Адлегласьць ад Менску да сталіц суседніх дзяржаваў: [[Вільня|Вільні]] — 215 км, [[Рыга|Рыгі]] — 470, [[Варшава|Варшавы]] — 550, [[Кіеў|Кіева]] — 580, [[Масква|Масквы]] — 700 км.

Плошча Беларусі — 207,598 тыс. км². Найбольшая працягласьць краіны з захаду на ўсход — 650 км, з поўначы на поўдзень — 560 км. У Эўропе Беларусь паводле плошчы нязначна саступае [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і [[Румынія|Румыніі]], больш чым у 2,2 разу пераўзыходзіць [[Партугалія|Партугалію]] і [[Вугоршчына|Вугоршчыну]] і прыкладна ў 5 разоў — [[Нідэрлянды]], [[Швайцарыя|Швайцарыю]].

=== Рэльеф і карысныя выкапні ===
{{Асноўны артыкул|Рэльеф Беларусі}}
[[Файл:Dzyarzhynskaya Hara 3.jpg|значак|300пкс|На [[Сьвятая (гара)|Сьвятой гары]] (345 м), найвышэйшым пункце Беларусі]]

Беларусь знаходзіцца на [[Усходнеэўрапейская раўніна|Ўсходнеэўрапейскай раўніне]]. Тэрыторыя галоўным чынам раўнінная з рэдкімі ўзвышшамі ([[Менскае ўзвышша|Менскае]], [[Наваградзкае ўзвышша|Наваградзкае]], [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскае]], [[Віцебскае ўзвышша|Віцебскае]] і іншыя), якія разьмяшчаюцца пераважна ў цэнтральнай частцы краіны і складаюць [[Беларуская града|Беларускую граду]]. Найвышэйшы пункт — [[Сьвятая (гара)|Сьвятая гара]], 345 м; найніжэйшы — на рацэ [[Нёман]]е, 90 м над узроўнем мора.

Асаблівасьці рэльефу Беларусі вызначаюцца геалягічнай будовай тэрыторыі. Да прыпаднятых частак крышталічнага падмурка прымяркоўваюцца ўзвышшы. Тэрыторыі з глыбокім заляганьнем крышталічнага падмурка звычайна займаюць нізіны. Вызначальным фактарам фармаваньня рэльефу Беларусі сталі [[Ледавік|ледавікі]]. За апошнія 500—600 тыс. гадоў тэрыторыя краіны спазнала ня менш за 5 зьледзяненьняў.

На тэрыторыі Беларусі выявілі больш за 5 тысячаў радовішчаў і пакладаў карыстных выкапняў&lt;ref name=&quot;BE-12&quot;/&gt;. Сярод іх можна выдзяліць [[нафта|нафту]], [[прыродны газ]], [[жалезная руда|жалезную руду]], [[даляміт]]ы, будаўнічыя матэрыялы — [[жвір]], [[гліна|гліны]], [[пясок]], [[крэйда|крэйду]], [[граніт]], [[торф]], [[сапрапэль]] і іншыя.

=== Глебы ===
{{Асноўны артыкул|Глебы Беларусі}}
Асаблівасьці геалягічнага мінулага Беларусі, яе рэльефу, клімату, расьліннасці абумовілі складаную будову глебавага покрыва тэрыторыі. Асноўныя глебаўтваральныя пароды адпавядаюць зоне ледавіковай акумуляцыі: азёрна-ледавіковыя, [[Марэна (геалёгія)|марэнавыя]], водна-ледавіковыя адклады, алювіяльныя наносы, [[торф]]. Сярод глебаўтваральных працэсаў пераважаюць дзярновы (пад лугавой травяністай расьліннасьцю), падзолісты (пад лясной расьліннасьцю), балотны (у паніжаных месцах, дзе назапашваецца вільгаць) і іх спалучэньні.

З улікам ступені праяўленьня асноўнага глебаўтваральнага працэсу вылучаюцца тыпы глебаў: [[дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-падзолістыя]], [[Дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы|дзярнова-падзолістыя забалочаныя]], [[тарфяна-балотныя глебы|тарфяна-балотныя]], [[абалонавыя глебы|абалонавыя]], [[дзярнова-карбанатныя глебы|дзярнова-карбанатныя]], [[Дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя глебы|дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя]]. Паводле мэханічнага складу адрозьніваюць гліністыя, сугліністыя, супясковыя, пясковыя і тарфяныя глебы.

=== Клімат ===
{{Асноўны артыкул|Клімат Беларусі}}
[[Файл:Паміж ноччу і днём.jpg|значак|300пкс|Краявід Беларусі ўлетку]]
[[Файл:Печерский лесопарк — Прекрасная зима.jpg|300px|значак|Краявід Беларусі ўзімку]]

Беларусь мае [[Мерны клімат|мерны]] [[кантынэнтальны клімат]], бо месьціцца ў мерным пасе на шляху заходніх паветраных масаў з [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяну]]. У роўнадзеньні 21 сакавіка і 23 верасьня вышыня сонца роўная 90° і 23,5°. Гадавая сумарная [[радыяцыя]] ў Беларусі складала 3500 мэга[[Джоўль|джоўляў]]/м² на поўначы і 4100 мэгаджоўляў/м² на поўначы (85—97 кіля[[калёрыя]]ў/см). У [[Ліпень|ліпені]], які ёсьць найцяплейшым месяцам, сумарная радыяцыя 9-кратна большая, чым у найхаладнейшым месяцы — [[Студзень|студзені]]. Улетку пераважае наўпроставая сонечная радыяцыя, што складае 52% ад сумарнай. Узімку — расьсеяная радыяцыя, што складае 70% ад сумарнай. Гадавая расьсеяная радыяцыя розьнілася ад 2100 мэгаджоўляў/м² на поўдні да 1900 мэгаджоўляў/м² на поўначы. Сярэднегадавая працягласьць сонечнага зьзяньня вагалася ад 73 дзён на поўначы да 78 на поўдні. Найбольшая яго працягласьць назіралася ў чэрвені (11—12 дзён), найменшая — у сьнежні (25-30 гадзінаў). На цёплае паўгодзьдзе прыпадала каля 80% гадавой працягласьці сонечнага зьзяньня. Гадавая сума [[Фотасынтэз|фотасынтэтычнаактыўнай]] радыяцыі, 1% якой спажывалі [[зялёныя расьліны]], складала да 1900 мэгаджоўляў/м² на поўначы да 2200 мэгаджоўляў/м² на поўдні. Дадатны радыяцыйны балянс краіны складаў 1500—1800 мэгаджоўляў/м² у сярэднім за год і паступова нарастаў з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Кніга|аўтар=[[Павал Каўрыга]].|частка=Клімат|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2004|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Store1/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-2.djvu 18. Кн. 2: Рэспубліка Беларусь]|старонкі=40-43|старонак=760|сэрыя=|isbn=985-11-0295-4|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;.

Цягам году над Беларусьсю пераважаюць заходнія вятры, якія пераносяць марское атлянтычнае паветра, разам зь якім перамяшчаюцца [[цыклён]]ы. Узімку пануюць паўднёва-заходнія і заходнія вятры. Паступленьне цыклёнаў зімой вядзе да павышэньня [[Вільготнасьць паветра|вільготнасьці]] і воблачнасьці, што выклікае [[Адліга|адлігу]] і туманы. Пранікненьне кантынэнтальнага паветра мерных шыротаў прыносіць марознае надвор’е з паніжэньнем сярэднесодневай тэмпэратуры да −10—15 [[°C]]. Звычайна арктычнае паветра ўрываецца пасьля адлігі, што выклікае рэзкае пахаладаньне з парывістым ветрам. Морскае арктычнае паветра стварае воблачнае надвор’е, а кантынэнтальнае з усходняй [[Арктыка|Арктыкі]] — яснае, што паніжае тэмпэратуру паветра да −40&amp;nbsp;°C. Улетку пераважаюць паўночна-заходнія і заходнія вятры. Арктычнае паветра праграецца ў ніжніх слаях і выклікае працяглыя [[Засуха|засухі]]. На паўднёвым усходзе пераважае трапічнае паветра, што пры руху на поўнач абумоўлівае рэзкае пацяпленьне і вылікае засушлівае надвор’е ўлетку да 38&amp;nbsp;°C і адлігу ўзімку. Сярэднегадавая хуткасьць ветру складае 3,5—4 м/с на раўнінах і ўзвышшах, 3—3,5 м/с у [[нізіна]]х і далінах рэк. Увосень і ўзімку праз цыклёны хуткасьць ветру павялічваецца, а ўвесну і ўлетку памяншаецца на 0,5 м/с. Сярэднегадавая тэмпэратура для ўсёй Беларусі складала 5,8&amp;nbsp;°C. Сярэднегадавая ізатэрма вагаецца ад 7&amp;nbsp;°C у Берасьцейскай вобласьці да 4,5&amp;nbsp;°C у Віцебскай. У асобныя гады сярэдняя тэмпэратура сягае ад 4,5—5&amp;nbsp;°C да 7—9,5&amp;nbsp;°C. Працягласьць цёплага пэрыяду году з тэмпэратурай вышэйшай за 0&amp;nbsp;°C складае 250—260 дзён на паўднёвым захадзе і 220—230 на паўночным усходзе. У ліпені сярэднямесячная тэмпэратура вагаецца ад 17,5&amp;nbsp;°C на поўначы да 19&amp;nbsp;°C на поўдні. Адхіленьні ад звычайнай тэмпэратуры можа складаць 3—4&amp;nbsp;°C. Найбольшая тэмпэратура расьце ад 35&amp;nbsp;°C у Віцебску да 38&amp;nbsp;°C у Гомлі. У студзені сярэдняя тэмпэратура складала −6,7&amp;nbsp;°C са зьмяненьнем ад −4,5&amp;nbsp;°C на паўднёвым захадзе да −8&amp;nbsp;°C на паўночным усходзе. На захадзе звычайна цяплей амаль на 2&amp;nbsp;°C, чым на ўсходзе празь пераважнае ўзьдзеяньне атлянтычнага паветра. Адхіленьні тэмпэратуры могуць дасягаць 3—6&amp;nbsp;°C. Найменшыя тэмпэратуры зьмяняліся ад −41&amp;nbsp;°C у Віцебску да −35&amp;nbsp;°C у Гомлі&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;.

У гадавым ходзе найбольш пругкасьці вадзяной пары прыпадае на ліпень — 14-15 гэкта[[Паскаль (адзінка вымярэньня)|паскаляў]] (ГПа), найменш на студзень — 3-4 ГПа. Узімку пругкасьць складае ад 3,5 ГПа на поўначы да 4 ГПа на поўдні. Улетку — ад 14,5 ГПа да 15 ГПа. На марэнных узвышшах пругкасьць меншая на 0,5—1 ГПа, чым на раўнінах. Сярэднегадавая вільготнасьць складала каля 80%. Найбольшая ў сьнежні-студзені — каля 90%. Найменшая ў траўні-чэрвені — 65%. Павялічаная на 3—5% вільготнасьць адзначалася каля вадаёмаў, на балотах, у лясах і на ўзвышшах. У сухія летнія дні віготнасьць апускалася менш за 30%. У сярэднім налічвалася 5—7 сухіх дзён на поўначы і ўзвышшах і 13—17 на поўдні. Часам іх лік дасягаў 20—40 за год. Больш за ўсё сухіх дзён назіралася ў траўні. На поўначы і ўсходзе налічвалася 136—145 дзён зь вільготнасьцю звыш 80% за год, на поўдні і паўднёвым захадзе — 107—113. На ўзвышшах налічвалася да 152 вільготных дзён за год. Узімку было больш вільготных дзён, чым улетку. У сьнежні налічвалася 23—27 вільготных дзён. У траўні 2-4 такіх дні. Высокая вільготнасьць спрыяла [[туман]]ам, што часьцей узьнікалі ў замкнёных катлавінах, на балотах і азёрах. За год здаралася ад 35 да 100 дзён з туманам. На Менскім і [[Наваградзкае ўзвышша|Наваградзкім узвышшах]] 65—100 такіх дзён. Звыш 60% дзён з туманамі адбывалася ў халодную пару году з кастрычніка па [[сакавік]]. Пахмурных дзён налічвалася ад 135 на паўднёвым усходзе да 175 на паўночным захадзе. Узімку верагоднасьць пахмурнага неба складала 80—85%. У сьнежні ў сярэднім 21—23 дні бяз сонечнага надвор’я. У цёплую пару году воблачнасьць складала да 45—55%. У сярэднім за год у Беларусі выпадала звыш 600—700 мм. Марэнныя ўзвышшы сярэдзіннай Беларусі атрымлівалі звыш 650—700 мм. На Наваградзкім узвышшы выпадала 769 мм ападкаў, што было найбольшым паказьнікам у Беларусі. На нізінах выпадала 600—650 мм. Адхіленьні ад сярэднегадавой нормы складалі 100—200 мм ападкаў. Найбольш ападкаў выпадала ў [[Васілевічы|Васілевічах]] — 1115 мм, найменш у [[Брагін]]е — 298 мм. На цёплую пару з [[красавік]]а па кастрычнік прыпадала каля 70% ападкаў за год. У гадавым ходзе найбольш ападкаў выпадала ў ліпені — 75—95 мм, найменш у лютым — 30-40 мм. У цёплую пару пераважалі [[Залева|залевы]], якія перавышалі сярэднемесячныя ападкі ў 2—3 разы. Найбольшы ўлічаны ўзровень быў у жніўні ў [[Пружаны|Пружанах]] — 329 мм. Часам улетку ападкі не выпадаюць да месяца. Лік дзён з ападкамі складаў ад 193—195 на паўночным захадзе да 145 на паўднёвым усходзе. У сярэднім кожны другі-трэці дзень з ападкамі. Зрэдку за дзень выпадае месячная норма ападкаў. Найбольшы содневы лік атмасфэрнай вільгаці адзначылі ў ліпені 1973 году на станцыі [[Слаўнае (Віцебская вобласьць)|Слаўнае]] [[Талачынскі раён|Талачынскага раёну]] (Віцебская вобласьць). У халодную пару зь лістапада па сакавік утвараецца [[Сьнег|сьнегавое]] покрыва, якое ляжыць ад 75 дзён на паўднёвым захадзе да 125 на паўночным усходзе. Часам выпадзеньне сьнегу адзначаецца ў кастрычніку. Устойлівае сьнегавое покрыва ўсталёўваецца ў сьнежні. Яго разбурэньне назіраецца ў пачатку сакавіка на паўднёвым захадзе (ПдЗ) і пры канцы сакавіка на паўночным усходзе (ПнУ). Найбольшая сярэдняя вышыня сьнегу складае ад 15 см на ПдЗ да звыш 30 см на ПнУ. У цёплыя маласьнегавыя зімы вышыня сьнегу ўдвая меншая. Запас вады ў сьнегавым покрыве складае ад 30-40 мм на ПдЗ да 80-100 мм на ўсходзе ПнУ&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;.

=== Водныя багацьці ===
{{Асноўны артыкул|Рэкі Беларусі|Азёры Беларусі}}
[[Файл:Narač - 2.jpg|міні|300пкс|[[Нарач]] — найбольшае возера Беларусі]]

Тэрыторыя Беларусі знаходзіцца ў басэйне [[Чорнае мора|Чорнага]] (58% тэрыторыі) і [[Балтыйскае мора|Балтыйскага]] (42%) мораў&lt;ref name=&quot;BE-16&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|18-2к}} С. 16.&lt;/ref&gt;. Агульная даўжыня 20,8 тысячаў рэк краіны складае 90,6 тыс. кілямэтраў. 7 рэк маюць даўжыню звыш 500 км: [[Бярэзіна]], [[Вяльля]], [[Дзьвіна]], [[Дняпро]], [[Нёман]], [[Прыпяць]] і [[Сож]]. Шэсьць зь іх, апроч Бярэзіны, ёсьць церазьмежнымі. Агульны аб’ём воднага сьцёку рэк — 57,9 млрд кубічных мэтраў у сярэднім у год.

Азёраў каля 11 тыс., 75% зь іх з плошчай люстэрка да 0,1 км². Найбольшае [[возера]] — [[Нарач]] (плошча 79,6 км²), найглыбейшае — [[Доўгае возера (Глыбоцкі раён)|Доўгае]] (53,6 м). Агульны аб’ём вады ў азёрах плошчай больш за 1 км² складае 6—7 млрд м³. Найбольшы аб’ём вады ў азёрах [[вадазбор]]аў рэк Дзьвіны (72% усіх запасаў) і Нёмана (20%)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэкі і азёры Беларусі|спасылка=http://news.belta.by/by/news/infographics?i_id=1347|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 сакавіка 2013|дата доступу=19 сакавіка 2013}}&lt;/ref&gt;.

Таксама краіна багатая на балоты, найбольшая колькасьць якіх знаходзіцца на [[Палесьсе|Палесьсі]].

=== Расьліннасьць і жывёльны сьвет ===
[[Файл:Zubr BPN 02.jpg|150px|значак|зьлева|[[Зубар]] — жывёла-сымбаль Беларусі]]
[[Файл:Восень у Белавескай пушчы.jpg|міні|300пкс|[[Белавеская пушча]], аб’ект [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]]]

На 21 сакавіка 2013 году амаль 40% плошчы Беларусі займаў [[лес]], агульная плошча якога складала 9,5 мільёну [[гектар]]аў. Запас [[Драўніна|драўніны]] складаў 1,6 млрд кубічных мэтраў. Паводле мэтавага прызначэньня лясы падзяляліся на: эксплюатацыйныя (49%), аздараўленчыя (17%), вадаахоўныя (16%), прыродаахоўныя (14%) і ахоўныя (4%). Налічвалася 107 відаў дзікарослых [[дрэва]]ў і 1,5 тыс. увезеных зь іншых краёў, сярод іх — 28 мясцовых відаў дрэваў, каля 60 відаў [[хмызьняк]]оў, 15 — паўхмызьнякоў і 8 — хмызьнячкоў&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар =[[Канстанцін Карнялюк]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі =9 лютага 2011| url =http://zil.mogved.by/content/my-tut-dushoj-chysceem/stati| копія = | загаловак =Мы тут душой чысьцеем| фармат = | назва праекту = | выдавец =[[Газэта]] «[[Зямля і людзі]]»| дата = 25 студзеня 2013 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Пераважнымі пародамі былі: хвойныя (60%; [[Хвоя звычайная|хвоя]] ды [[елка]]), мяккалістыя (36,5%; [[асіна]], [[бяроза (дрэва)|бяроза]] і [[вольха]]) і цьвёрдалістыя (3,5%; [[дуб]]). Іншыя важныя лесаўтваральныя пароды: [[ясень]], [[ліпа]], [[клён (род)|клён]] і [[граб]]. Найбольш пашыраныя ўвезеныя віды дрэваў: [[Лістоўніца|лістоўніцы]] сыбірская і эўрапейская, хвоі Банкса, Мурэя і Веймутава, [[паўночны дуб]], [[таполя|таполі]] пірамідальная, ляўралістая і бальзамічная. 70% плошчы займае прыродная расьліннасьць, што налічвае 12 тыс. відаў. Звыш 200 відаў ахоўваецца дзяржавай. У гадавальніках лясных гаспадарак за год вырошчваецца звыш 280 відаў [[расьліна]]ў, больш за 310 млн лясных высадкаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лясы Беларусі|спасылка=http://news.belta.by/by/news/infographics?i_id=1351|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=21 сакавіка 2013|дата доступу=27 сакавіка 2013}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Cornflowers Centaurea cyanus.jpg|150px|значак|зьлева|[[Валошка]] — кветка-сымбаль Беларусі]]
[[Файл:XN Ciconia ciconia 86.jpg|300пкс|значак|[[Белы бусел]] — птушка-сымбаль Беларусі]]

Жывёльны сьвет налічвае 457 відаў [[Хрыбетныя|хрыбетных]] (у тым ліку 73 віды [[сысун]]оў, 290 відаў [[Птушкі|птушак]], каля 60 відаў [[Рыбы|рыб]]) і больш за 20 тысячаў [[Бесхрыбетныя|бесхрыбетных]] [[жывёла]]ў. Гаспадарчае значэньне маюць прамыслова-паляўнічыя віды жывёлаў — [[Звычайная лісіца|лісіца]], [[Лясная куніца|куніца]], [[Трусы|трус]], [[выдра]], [[Тхор лясны|тхор]], [[гарнастай]], [[лось]] і [[дзік]].

17 відаў сысуноў, 72 віды птушак, 4 віды [[Земнаводныя|земнаводных]], 10 відаў рыб, 72 віды [[Вусякі|вусякоў]] — улучаныя ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|чырвоную кнігу Беларусі]]. Для іх аховы ў месцах расьсяленьня існуюць дзяржаўныя запаведнікі і заказьнікі.

У студзені 2011 году 1459 сяброў [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкага аб’яднаньня]] «[[Ахова птушак Бацькаўшчыны]]» налічылі ў краіне 39 882 птахі 58 відаў, што засталіся зімаваць&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=Каля 40 тысяч птушак маразоў не баяцца|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=75755|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=12 сакавіка 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-03-12 46 (26910)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/75720/12sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

=== Экалёгія ===
Беларусь больш за іншыя краіны пацярпела ад [[Чарнобыльская катастрофа|аварыі на Чарнобыльскай АЭС]]. Кірунак ветру ў першыя дні і тыдні па аварыі абумовіў тое, што з усяго аб’ёму [[цэз]]у-137, які выпаў ў Эўропе, каля 70% прыпала на тэрыторыю Беларусі.

На пачатак 2016 году на забруджаных тэрыторыях знаходзіцца 2371 населены пункт (зь іх 28 местаў і мястэчак), дзе пражывае 1141,8 тысячы чалавек (12% насельніцтва Беларусі)&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/article/27691336.html 12% беларусаў жывуць на радыяцыйна забруджаных тэрыторыях], [[Радыё Свабода]], 22 красавіка 2016 г.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
{{Асноўны артыкул|Насельніцтва Беларусі}}

=== Дэмаграфія ===
[[Файл:Насельніцтва Беларусі ў 1950—2020 гг.pdf|значак|317x317пкс|Зьмяненьне колькасьці насельніцтва Беларусі ў 1950—2020 гг.]]
Колькасьць насельніцтва Беларусі на 1 кастрычніка 2019 году склала 9 413 446 чалавек&lt;ref name=&quot;nn2019&quot;/&gt;. Пры гэтым у параўнаньні з уліковымі зьвесткамі колькасьць насельніцтва меншая на {{лік|41000}} чалавек. Аднак, паводле спэцыялістаў, да гэтага прычынілася памяншэньне наяўнага насельніцтва за кошт павелічэньня колькасьці мігрантаў. Сапраўдная колькасьць жыхароў зьмяняецца, бо колькасьць мігрантаў зьніжаецца, але яны не паведамляюць пра свой ад’езд у міліцыю. Таксама значны ўнёсак у станоўчы дэмаграфічны балянс зрабіў [[міграцыя|міграцыйны]] прырост, які за 2014 год склаў 15,7 тысячаў чалавек, даволі вялікі адсотак зь іх склалі грамадзяне [[Украіна|Ўкраіны]], якія пакінулі месца свайго жыхарства з прычыны [[Антытэрарыстычная апэрацыя ва Ўкраіне|ваенных дзеяньняў]]&lt;ref name=&quot;nasielnictwa-naviny&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20150629150716/http://naviny.by/rubrics/society/2015/01/26/ic_articles_116_188082/ Население Беларуси прибавляет второй год подряд], [[Naviny.by]], 26 студзеня 2015 г.&lt;/ref&gt;. Сумарны каэфіцыент нараджальнасьці ў Беларусі складае 1,7 на адну жанчыну. У апошні час назіраецца павелічэньне сумарнага [[каэфіцыент нараджальнасьці|каэфіцыенту нараджальнасьці]]. Аднак, як і раней, ён не забясьпечвае ў краіне ўзроўню простага ўзнаўленьня насельніцтва.

Сталіца Беларусі [[Менск]] — найбуйнейшы горад, насельніцтва якога на ліпень 2015 году складала 1,938 млн чалавек&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150730173731/http://blr.belta.by/all_news/society/Belarus-pa-kolkasts-naselntstva-zajmae-16-e-mestsa--Erope--5-e---u-SND_i_81591.html Беларусь па колькасці насельніцтва займае 16-е месца ў Еўропе і 5-е — у СНД], [[БЕЛТА]]&lt;/ref&gt;. Такім чынам у галоўным горадзе краіны пражывае 20,4% ад агульнай колькасьці насельніцтва. Сярод вобласьцяў лідыруе [[Гомельская вобласьць]], дзе пражывае амаль кожны сёмы жыхар, а [[Гомель]] зьяўляецца другім паводле велічыні горадам у краіне, у ім на 2014 год налічвалася 512 тысячаў чалавек. Іншыя буйныя гарады: [[Магілёў]] (371 тыс.), [[Віцебск]] (363 тыс.), [[Горадня]] (357 тыс.) і [[Берасьце]] (331 тыс.). Да гарадоў, у якіх пражываюць больш за 100 тысячаў чалавек, належаць [[Бабруйск]], [[Баранавічы]], [[Барысаў]], [[Пінск]], [[Ворша]], [[Мазыр]], [[Салігорск]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;[http://www.belta.by/ru/all_news/society/Chislennost-naselenija-prevyshaet-100-tys-chelovek-v-14-gorodax-Belarusi_i_674382.html Численность населения превышает 100 тыс. человек в 14 городах Беларуси], [[БЕЛТА]]&lt;/ref&gt;.

Паводле этнічнага складу пераважаюць [[беларусы]], якія складаюць 83,7% ад агульнай колькасьці насельніцтва Беларусі&lt;ref name=&quot;belstat-perapis&quot; /&gt;. Наступнымі найбуйнейшымі этнічнымі групамі зьяўляюцца [[расейцы]] (8,3%), [[палякі]] (3,1%) і [[украінцы|ўкраінцы]] (1,7%)&lt;ref name=&quot;belstat-perapis&quot; /&gt;. Шчыльнасьць насельніцтва складае каля 50 чалавек на квадратны кілямэтар. 70% ад агульнай колькасьці насельніцтва канцэнтруецца ў гарадзкіх раёнах.

=== Рэлігія ===
{{Асноўны артыкул|Рэлігія ў Беларусі|Канфэсійная гісторыя Беларусі}}
[[Файл:Połacak, Eŭfrasińnia Połackaja. Полацак, Эўфрасіньня Полацкая (1600).jpg|150px|значак|зьлева|[[Эўфрасіньня Полацкая]] — нябесная заступніца Беларусі]]
[[Файл:Сафійскі сабор.jpg|значак|300пкс|[[Сафійскі сабор (Полацак)|Полацкі Сафійскі сабор]] (XI ст.) — найстарэйшая [[Хрысьціянства|хрысьціянская]] царква Беларусі]]

Паводле ацэнак, 60—70% жыхароў Беларусі лічаць сябе праваслаўнымі, 15—20% — рыма-каталікамі, 5—10% — пратэстантамі, грэка-каталікамі (уніятамі). Праз савецкае змаганьне з рэлігіяй у краіне пашырыўся [[атэізм]].

У старажытнасьці насельніцтва Беларусі было [[Язычніцтва|язычніцкім]]. У Х—ХІ стагодзьдзях пачало пашырацца [[хрысьціянства]]. Адным зь першых місіянэраў быў ісляндзкі вандроўнік [[Торвальд]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] Калі прыйшло на Беларусь хрысціянства // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 4.&lt;/ref&gt;. Першая [[Полацкая япархія|хрысьціянская япархія]] зьявілася ў 992 годзе. Гэта была адміністрацыйная адзінка [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскай мітраполіі]] [[Канстантынопальскі патрыярхат|Канстантынопальскага патрыярхату]]. У 1387 годзе ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] зьявілася першае біскупства [[Рымска-каталіцкая царква|Сьвятога Пасаду (Рымска-каталіцкай царквы)]]. У XVI ст. з пачаткам [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] многія адукаваныя жыхары ВКЛ прынялі [[пратэстантызм]]. У 1596 годзе ў выніку [[Берасьцейская унія|Берасьцейскай уніі]] праваслаўныя япіскапы перападпарадкавалі [[Літоўская мітраполія|Літоўскую (Кіеўскую) мітраполію]] Сьвятому Пасаду ў выглядзе [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|Рускай уніяцкай царквы]]. Тым часам супольнасьці [[Беларускія татары|беларускіх татараў]] і [[Жыды ў Беларусі|жыдоў]] традыцыйна спавядалі адпаведна [[іслам]] і [[юдаізм]].

На канец XVIII ст. каля 70% беларусаў належалі да ўніяцкае (грэцка-каталіцкае) царквы, 15% былі рыма-каталікамі, 7% — юдэямі і толькі 6% — праваслаўнымі [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]). У 1839 годзе расейскія ўлады забаранілі ўніяцкую царкву і гвалтоўна далучылі яе паству да Ўрадавага сыноду.

З прыходу да ўлады ў 1994 годзе [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] і аднаўленьнем [[Русіфікацыя Беларусі|палітыкі русіфікацыі]] [[Беларускі экзархат|Беларускі экзархат]] [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]] карыстаецца ў Беларусі значнымі прывілеямі. Актыўна дзее [[Рымска-каталіцкі касьцёл у Беларусі|Рымска-каталіцкі касьцёл]], структуры якога аб’ядноўваюцца ў 4 дыяцэзіі. Агулам паводле зьвестак Касьцёлу ў краіне налічваюцца 1 402 605 вернікаў, большасьць зь якіх прыпадаюць на [[Менска-Магілёўская архідыяцэзія|Менска-Магілёўскую архідыяцэзію]]&lt;ref&gt;[http://catholic.by/2/belarus/dioceses.html Дыяцэзіі], [[Catholic.by]]&lt;/ref&gt;. Колькасьць пратэстантаў (розных дэнамінацыяў) ацэньваюць у больш за паўмільёна чалавек. Паводле інфармацыі мусульманскага рэлігійнага аб’яднаньня Беларусі на лістапад 2009 году ў краіне жылі амаль 120 тысячаў [[іслам|мусульманаў]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110825222048/http://www.nn.by/index.php?c=ar&amp;i=31566 У Беларусі жывуць 120 тысяч мусульман], [[Наша Ніва]], 16 лістапада 2009 г.&lt;/ref&gt;. Таксама ёсьць прадстаўнікі іншых веравызнаньняў: юдэі, стараверы і іншыя.

=== Мовы ===
{{Асноўны артыкул|Мовы Беларусі|Беларуская мова}}
[[Файл:BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png|міні|300пкс|Беларуская мова як асноўная размоўная мова паводле зьвестак перапісу насельніцтва 2009 году]]

[[Беларуская мова]] — нацыянальная мова асноўнага насельніцтва краіны [[беларусы|беларусаў]]. Афіцыйны дзяржаўны статус яна атрымала ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], а ў 1918 годзе стала адзінай дзяржаўнай мовай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Аднаўленьне статусу беларускай мовы як адзінай дзяржаўнай адбылося ў 1990 годзе, калі [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|Вярхоўны Савет БССР 12-га скліканьня]] прыняў Закон аб мовах. Матывацыяй прыняцьця гэтага закону была абарона беларускай мовы, існаваньне якой апынулася пад пагрозай у выніку шматгадовай [[Русіфікацыя Беларусі|ґвалтоўнай палітыкі русіфікацыі]]&lt;ref name=&quot;zapr&quot;/&gt;. Статус беларускай мовы як адзінай дзяржаўнай таксама засьведчыла [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыя Беларусі 1994 году]], прытым [[расейская мова]] ў ёй вызначаецца як мова міжнацыянальных зносінаў. Гэтыя акты практычна не пагоршылі веданьня [[Расейская мова ў Беларусі|расейскай мовы ў Беларусі]] (згодна з Законам аб мовах «''вывучэньне расейскай мовы ва ўсіх школах Беларусі зьяўляецца абавязковым''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 95.&lt;/ref&gt;), у той жа час за кошт далучэньня да беларускай мовы ў краіне значна павялічылася колькасьць дзьвюхмоўных людзей&lt;ref name=&quot;zapr&quot;/&gt;.

У 1995 годзе па ўсталяваньні [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарнага рэжыму]] [[Аляксандар Лукашэнка]] правёў [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|рэфэрэндум]], які супярэчыў Канстытуцыі Беларусі і дзейнаму заканадаўству, адзначаўся парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня. На падставе афіцыйны агучаных вынікаў рэфэрэндуму Лукашэнка [[дэ-факта]] надаў дзяржаўны статус расейскай мове. Па рэфэрэндуме, нягледзячы на абвешчаную поўную роўнасьць беларускай і расейскай моваў на дзяржаўным узроўні, афіцыйныя асобы (у тым ліку сам Лукашэнка) выступаюць пераважна па-расейску, расейская мова дамінуе ў дзейнасьці большасьці афіцыйных дзяржаўных інстытуцыяў. Адзначаецца бесьперапыннае скарачэньне выкарыстаньня беларускай мовы ў адукацыі. Паводле перапісаў 1999 і 2009 гадоў за 10 гадоў больш чым на 20 адсоткавых пунктаў (з 73% да 53%) зьнізілася доля жыхароў Беларусі, якія вызначылі сваёй [[Родная мова|роднай мовай]] беларускую, на 14 адсоткавых пунктаў (з 37% да 23%) стала менш беларускамоўных&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Юры Дракахруст|Дракахруст Ю.]]|загаловак=Беларуская нацыя ў люстэрку моўна-этнічных вынікаў перапісу|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/2156104.html|выдавец=[[Радыё Свабода]]|дата публікацыі=13 верасьня 2010|дата доступу=10 красавіка 2013}}&lt;/ref&gt;.

У 1990—2000-х гадох фактычна аформілася існаваньне двух [[правапіс]]аў (шырэй — [[Моўная норма|моўных нормаў]]): [[Беларускі клясычны правапіс|клясычнага беларускага (тарашкевіцы)]] і [[Наркамаўка|наркамаўкі]], якая ўтварылася ў выніку савецкай русіфікацыйнай палітыкі і ва ўмовах [[Расейская акупацыя Беларусі|расейскай акупацыі]] дазваляецца да ўжытку ў Беларусі ў [[Кірыліца|кірылічным альфабэце]]. Замест вяртаньня традыцыйнага [[Лацінка|беларускага лацінскага альфабэту]] [[рэжым Лукашэнкі|расейская акупацыйная адміністрацыя]] часткова (дзеля геаграфічных назваў) выкарыстоўвала [[Інструкцыя па трансьлітарацыі|Інструкцыю па трансьлітарацыі]], створаную на яго аснове, аднак у 2023 годзе яе значна наблізілі да [[Расейская мова|расейскага]] [[Трансьлітарацыя|трансьліту]].

== Адукацыя ==
{{Асноўны артыкул|Адукацыя ў Беларусі}}
[[Файл:BSU Physics Faculty.jpg|значак|300пкс|[[Фізычны факультэт БДУ|Фізычны факультэт]] [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту (БДУ)]]]]

Паводле 12-га артыкула Кодэксу Рэспублікі Беларусь «Аб адукацыі» 2011 году, асноўная адукацыя ўлучала 6 узроўняў: дашкольную, агульную сярэднюю, прафэсійна-тэхнічную, сярэднюю спэцыяльную, вышэйшую і пасьляўнівэрсытэцкую. Дадатковая асьвета падзялялася на 2 віды: для дзяцей і моладзі і для дарослых. Адмысловае навучаньне прызначалася для людзей з душэўнымі і цялеснымі парушэньнямі зь іх улікам і для іх выпраўленьня і ажыцьцяўлялася на дашкольным і агульным сярэднім узроўнях. Паводле 19-га артыкула Кодэксу, установы асьветы падзяляліся на 12 відаў: 1) дашкольнай адукацыі, 2) агульнай сярэдняй, 3) прафэсійна-тэхнічнай, 4) сярэдняй спэцыяльнай, 5) [[Вышэйшая навучальная ўстанова|вышэйшай]], 6) спэцыяльнай адукацыі, 7) дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, 8) дадатковай адукацыі дарослых, 9) выхаваўча-аздараўленчая ўстанова адукацыі, 10) сацыяльна-пэдадагічная, 11) спэцыяльная навучальна-выхаваўчая, 12) спэцыяльная лекавальна-выхаваўчая. 18 ліпеня 2011 году [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] ухваліла Пастанову № 84 «Аб зацьвярджэньні Палажэньня аб савеце ўстановы адукацыі», паводле якога прадстаўнікі навучэнцаў утваралі 25% яго складу. Паводле 30-га артыкула Кодэксу, налічвалася 10 відаў навучэнцаў: выхаванец, вучань, курсант, [[студэнт]], стажор, магістрант, слухач, [[Асьпірантура|асьпірант]], сушукальнік і дактарант. Паводле 42-га артыкула, стыпэндыі падзяляліся на 8 відаў: навучальная, асьпіранцкая, сацыяльная, прэзыдэнцкая, спэцыяльная, імянная, пэрсанальная і кіраўнічая. У 59-м артыкуле прыдугледжвалася 3 спосабы дамовы на адукацыю: «на платнай аснове», «за кошт сродкаў рэспубліканскага (мясцовага) бюджэту» і «мэтава»&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Кодэкс Рэспублікі Беларусь «Аб адукацыі» ад 23 студзеня 2011 году № 243-З|спасылка=http://pravo.by/document/?guid=3871&amp;p0=hk1100243|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=17 студзеня 2014|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. На 2016 год 99,7% дарослага насельніцтва Беларусі (старэйшае за 18 гадоў) былі [[Пісьменнасьць|пісьменнымі]]. Ахоп базавай (9 клясаў), агульнай сярэдняй і прафэсійнай асьветай складаў 98% занятага насельніцтва краіны. У больш як 8000 установаў асьветы налічвалася звыш 3 млн навучэнцаў (1/3 насельніцтва) і каля 430 000 выкладнікаў, выхавальнікаў і настаўнікаў (7 навучэнцаў на 1). З 2002/2003 навучальнага году ўвялі 10-бальны парадак адзнакі ведаў замест 5-бальнага&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Школьная і дашкольная адукацыя|спасылка=http://president.gov.by/by/school_by/|выдавец=Прэс-служба прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2016|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

Агульная сярэдняя асьвета ўлучала 3 прыступкі: 1) пачатковая (1—4 клясы); 2) базавая (5—9 клясы); 3) сярэдняя (10—11 клясы). Абедзьве дзяржаўныя мовы (беларуская і расейская) зьяўляліся абавязкоымі для вывучэньня разам з адной замежнай. З 2015/2016 нав. г. на 3-й ступені агульнай сярэдняй асьветы (10—11 клясы) увялі профільнае навучаньне. У выніку з 1 верасьня 2015 г. у 1118 установах агульнай сярэдняй асьветы (36,8%) адчынілі 10-я профільныя клясы. Каля 29 000 вучняў 10-х клясаў (1/3) сталі вывучаць навучальныя прадметы на павышаным узроўні. У 2015/2016 навучальным годзе 958,8 тыс. вучняў навучаліся ў 3038 школах, у тым ліку ў 212 [[гімназія]]х (7%) і 29 агульнаадукацыйных ліцэях (1%) з асвойваньнем навучальнай праграмы на павышаным узроўні. Залічэньне ў [[ВНУ Беларусі]] ажыцьцяўлялі па конкурсе на аснове вынікаў [[Цэнтралізаванае тэставаньне|цэнтралізаванага тэставаньня]]. Існавала 5 відаў ВНУ: клясычны [[Унівэрсытэт|ўнівэрсытэт]], профільны ўнівэрсытэт, акадэмія, інстытут і вышэйшы каледж. У траўні 2015 году ўрад Беларусі стаў удзельнікам [[Балёнскі працэс|Балёнскага працэсу]] ў выглядзе Эўрапейскай прасторы вышэйшай адукацыі паводле Лісабонскага пагадненьня 1997 году «Аб прызнаньні кваліфікацыяў датычна вышэйшай адукацыі ў Эўрапейскім рэгіёне». На 2020 год у Беларусі налічалася 51 ВНУ&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адукацыя ў Беларусі|спасылка=http://www.belarus.by/by/about-belarus/education?_print=1|выдавец=Belarus.by|дата публікацыі=2017|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. У 2013/2014 нав.годзе было 430 тыс. студэнтаў. 85% моладзі атрымлівалі вышэйшую асьвету. 1,5% студэнтаў складалі магістранты&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Мікалай Анішчук.|загаловак=Прымусовыя людзі не прыдатныя да рэформаў|спасылка=http://novychas.by/hramadstva/prymusovyja_liudzi_nie_prydatn|выданьне=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|тып=газэта|год=25 ліпеня 2014|нумар=[http://novychas.by/pdf/nch_2014_29.pdf 29 (398)]|старонкі=4|issn=2218-2244}}&lt;/ref&gt;. У 2014/2015 нав.г. студэнты складалі 4% насельніцтва Беларусі, што было 4-м паказьнікам сярод краінаў сьвету. Палова студэнтаў атрымлівала вышэйшую асьвету завочна. У дзяржаўных ВНУ 53% студэнтаў навучаліся платна, 34% — за кошт бюджэтных сродкаў з наступнай 2-гадовай адпрацоўкай па разьмеркаваньні, 13% — праходзілі мэтавую падрыхтоўку за кошт сродкаў прадпрыемстваў-наймальнікаў, што прадугледжвала ў наступным больш працяглую адпрацоўку. Студэнты пераважна вывучалі [[зносіны]], [[права]], эканоміку і арганізацыю вытворчасьці ([[мэнэджмэнт]]). Да 95% студэнтаў прыватных ВНУ атрымлівалі грамадзка-гаспадарчую асьвету. ВНУ Беларусі рыхтавалі на 1-й ступені навучаньня ([[бакаляўр]]) па 382 спэцыяльнасьцях, па 2-й ступені (магістар) — па 331 спэцыяльнасьці&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Нікалаева.|загаловак=Балёнскі працэс: набыць новае і не страціць найлепшае|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20150512/1431378926-balonski-praces-nabyc-novae-i-ne-stracic-naylepshae|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=12 траўня 2015|нумар=[http://zviazda.by/be/number/87-27945 87 (27945)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/05/ZV_20150512_05.pdf 5]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Паводле 90-га артыкула Кодэксу «Аб адукацыі», «пры атрыманьні прафэсійна-тэхнічнай, сярэдняй спэцыяльнай і вышэйшай адукацыі вывучэньне беларускай мовы навучэнцамі … зьяўляецца абавязковым»&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. Аднак прынамсі з 2006 году ўсе 43 дзяржаўныя і 9 прыватных ВНУ Беларусі былі расейскамоўнымі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Станіслаў Суднік]], [[Тацяна Вабішчэвіч]].|частка=|загаловак=Летапіс дзейнасьці грамадзкага аб'яднаньня «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны». 1989-2009|арыгінал=|спасылка=http://www.tbm-mova.by/files/blocks/летапіс%20тбм%202009.pdf|адказны=рэд. [[Алег Трусаў]]|выданьне=|месца=[[Ліда]]|выдавецтва=[[Наша слова]]|год=2009|том=|старонкі=110|старонак=164|сэрыя=|isbn=|наклад=299}}&lt;/ref&gt;, акрамя беларускамоўнага патоку [[Гістарычны факультэт БДУ|гістарычнага факультэту БДУ]], дзе навучалася 0,1% студэнтаў краіны. У 2016/2017 нав.годзе па-беларуску навучалася 13,3% (128 600) школьнікаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ягор Марціновіч|загаловак=Моўная катастрофа|спасылка=https://m.nn.by/articles/191559/|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=31 траўня 2017|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Ахова здароўя ==
{{Асноўны артыкул|Ахова здароўя ў Беларусі}}
На канец 2016 году ў Беларусі было 41 517 занятых [[лекар]]аў (0,4% насельніцтва) і 125 849 [[Мэдычная сястра|мэдычных сясьцёр]] (3:1 да лекараў). Налічвалася 636 [[лякарня]]ў на 80 278 месцаў (0,8% насельніцтва), якія падзялялі на 5 відаў ложкаў: 1) тэрапэўтычныя — 28,8% (23 094), 2) [[Хірургія|хірургічныя]] — 20,3% (16 309), 3) дзіцячыя — 9,8% (7887), 4) радзільныя — 6,5% (5225), 5) гінэкалягічныя — 4,7%% (3798). Працавала 2 311 [[Паліклініка|паліклінік]] для дарослых, зь іх 97 дыспансэраў, а таксама 408 дзіцячых паліклінік. Дзеяла 2099 фэльчарска-акушэрскіх і 836 фэльчарскіх пунктаў, 142 жаночых кансультацыяў. За 2016 год лекары правялі 133,613 млн прыёмаў, што склала па 14 прыёмаў на жыхара. У Беларусі прынялі 116 935 [[Роды|родаў]], якія склалі 5,17% ад ліку плодных жанчынаў (у веку ад 15 да 49 гадоў). Таксама ўчынілі 27 467 спаронаў, што склалі 23,5% ад родаў. Сярод 7 911 002 (83,3% ад насельніцтва) улічаных выпадкаў захворваньняў 41,8% (3 306 201) выявілі ў дзяцей да 18 гадоў. У сярэднім на дзіця прыпала 1,8 хваробы за год. На хваробы органаў дыханьня прыпала звыш 52% (4 113 931) захваральнасьці насельніцтва. Пагатоў сярод дзяцей такія хваробы склалі 75,2% (2 487 546) выпадкаў. Таксама на [[Вострая рэсьпіраторная інфэкцыя|інфэкцыі дыхальных шляхоў]] прыпала 3 324 873 выпадкі — 35% ад усяго насельніцтва, і 121% ад ліку дзяцей (2 227 432). За год налічылі 2 286 497 выпадкаў часовай непрацаздольнасьці праз хваробу, што склала 75% ад занятых. Зь іх на хваробы органаў дыханьня прыпала 45,7% выпадкаў. Агульная працягласьць непрацаздольнасьці праз хваробу склала 26 043 593 дзён або 11,4 дня ў сярэднім&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Жанна Васілеўская|загаловак=Сетка, кадры арганізацыяў аховы здароўя і захваральнасьць насельніцтва ў Рэспубліцы Беларусь за 2016 год|спасылка=https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/051/0518bbdb986950b3230dfc21e8e63c3f.zip|выдавец=Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=17 красавіка 2017|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

На 2020 год [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]] ўлучала Аддзяленьне мэдычных навук, што налічвала 3 навукова-дасьледчыя ўстановы: УП «[[Інстытут біяхіміі біялягічна актыўных злучэньняў]]» у Горадні, «[[Інстытут радыябіялёгіі]]» ў Гомелі і «[[Інстытут фізыялёгіі]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аддзяленьне мэдычных навук|спасылка=http://nasb.gov.by/bel/about/otdeleniya-nauk/medical.php|выдавец=[[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]] мела ў падпарадкаваньні 16 навукова-практычных цэнтраў: 1) [[Анкалёгія|анкалёгіі]] і мэдычнай радыялёгіі ([[Лясны (Менская вобласьць)|Лясны пасёлак]], Менскі раён), 2) [[Гігіена|гігіены]], 3) дзіцячай анкалёгіі (в. [[Бараўляны (Менскі раён)|Бараўляны]], Менскі раён), 4) дзіцячай хірургіі, 5) «[[Кардыялёгія]]», 6) «Маці і дзіця», 7) мэдычнай экспэртызы і рэабілітацыі (пас. [[Гарадзішча (Калодзішчанскі сельсавет)|Гарадзішча]], Менскі раён), 8) мэдычных тэхналёгіяў, 9) нэўралёгіі і [[Нэўрахірургія|нэўрахірургіі]], 10) отарыналярынгалёгіі, 11) псыхічнага здароўя, 12) [[Пульманалёгія|пульманалёгіі]] і фтызіятрыі, 13) радыяцыйнай мэдыцыны і экалёгіі чалавека, 14) [[Трансфузіялёгія|трансфузіялёгіі]] і мэдычных біятэхналёгіяў, 15) [[Траўматалёгія|траўматалёгіі]] і артапэдыі, 16) [[Эпідэміялёгія|эпідэміялёгіі]] і мікрабіялёгіі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падведамасныя арганізацыі|спасылка=http://minzdrav.gov.by/ministerstvo/struktura/podvedomstvennye-organizatsii.php|выдавец=[[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Культура ==
{{Асноўны артыкул|Культура Беларусі}}
Беларуская культура налічвае тысячы гадоў гісторыі. Яе адметнасьць — сынтэз старажытных мясцовых традыцыяў з заходнімі (каталіцкімі) і ўсходнімі (праваслаўнымі) уплывамі, вынікамі чаго стала зьяўленьне ўнікальных архітэктурных, музычных і літаратурных твораў.

Вялікія страты беларуская культура спазнала ў выніку [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|савецкіх рэпрэсіяў]], калі большасьць вядомых беларускіх інтэлектуалаў і прыхільнікаў [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|нацыянальнага адраджэньня]] маральна або фізычна зьнішчылі&lt;ref&gt;Tereshkovich P., Valliere R. The Belarusian Road to Modernity // International Journal of Sociology. Belarus: Between the East and the West. Vol. 31 (3), 2001. P. 78—89.&lt;/ref&gt;.

=== Літаратура ===
{{Асноўны артыкул|Беларуская літаратура}}
[[Файл:Francišak Skaryna.jpg|значак|150px|зьлева|[[Францішак Скарына]] — беларускі першадрукар]]
[[Файл:Jan Łucevič (Janka Kupała), Kanstantyn Mickievič (Jakub Kołas). Ян Луцэвіч (Янка Купала), Канстантын Міцкевіч (Якуб Колас) (1920-29).jpg|значак|300px|Клясыкі беларускай літаратуры [[Янка Купала|Янка Купала (Ян Луцэвіч)]] і [[Якуб Колас|Якуб Колас (Канстантын Міцкевіч)]]]]

Літаратура стагодзьдзямі адыгрывала важную ролю ў культуры Беларусі. [[Беларуская літаратура]] бярэ свой пачатак ад рэлігійных тэкстаў XI стагодзьдзя. У XII стагодзьдзі працаваў вядомы рэлігійны дзяяч [[Кірыла Тураўскі]]&lt;ref&gt;[http://www.belarusguide.com/culture1/literature/Old_Poetry.html Old Belarusian Poetry], Virtual Guide to Belarus&lt;/ref&gt;. У XVI стагодзьдзі ўраджэнец Полацку [[Францішак Скарына]] пераклаў [[Біблія|Біблію]] на [[беларуская мова|беларускую рэдакцыю]] [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскай мовы]] і апублікаваў яе ў [[Прага|Празе]] і [[Вільня|Вільні]] паміж 1517 і 1525 гадамі як першую друкаваную кнігу ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] (Беларусі) і ва [[Усходняя Эўропа|Ўсходняй Эўропе]]&lt;ref&gt;[http://www.belhistory.com/skaryna.shtml Францішак Скарына], Беларусі гістарычны партал&lt;/ref&gt;. Сучасная эпоха беларускай літаратуры пачалася ў канцы XIX стагодзьдзя.

Найбольш вядомыя пісьменьнікі і паэты Беларусі — [[Мікола Гусоўскі]], [[Сымон Будны]], [[Андрэй Рымша]], [[Васіль Цяпінскі]] (XVI стагодзьдзе); [[Лаўрэнці Зізані]], [[Сьпірыдон Собаль]], [[Сімяон Полацкі]] (XVII стагодзьзе); [[Ян Баршчэўскі]], [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]], [[Францішак Багушэвіч]], [[Ядвігін Ш.]] (XIX стагодзьдзе); [[Алаіза Пашкевіч]], [[Максім Багдановіч]], [[Янка Купала]], [[Зьмітрок Бядуля]], [[Кузьма Чорны]], [[Якуб Колас]], [[Міхась Лынькоў]], [[Аркадзь Куляшоў]], [[Ларыса Геніюш]], [[Уладзімер Караткевіч]], [[Пятрусь Броўка]], [[Максім Танк]], [[Янка Маўр]], [[Іван Мележ]], [[Андрэй Макаёнак]], [[Кандрат Крапіва]], [[Зоська Верас]], [[Пімен Панчанка]], [[Максім Танк]], [[Васіль Быкаў]], [[Іван Шамякін]], [[Анатоль Сыс]], [[Янка Брыль]], [[Рыгор Барадулін]], [[Ніл Гілевіч]], [[Вольга Іпатава]] (XX—XXI стагодзьдзі).

Працэсы [[Палянізацыя|палянізацыі]] і [[Русіфікацыя|русіфікацыі]] прычыніліся да таго, што многія пісьменьнікі і паэты, якія мелі беларускае паходжаньне і жылі ў межах [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнаграфічнай Беларусі]], стваралі свае творы па-польску або па-расейску ([[Адам Міцкевіч]], [[Уладзіслаў Сыракомля]], [[Тамаш Зан]], [[Сьвятлана Алексіевіч]] і інш.).

=== Архітэктура ===
{{Асноўны артыкул|Архітэктура Беларусі}}
[[Файл:Hłybokaje, Bieraźviečča, Bazylanski. Глыбокае, Беразьвечча, Базылянскі (A. Visłocki, 1930).jpg|значак|150px|зьлева|[[Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Беразьвечча)|Беразьвецкая царква]], узор [[Віленскае барока|віленскага барока]], [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаная за саветамі]]]]
[[Файл:Belarus Mir Mir Castle Complex 8101 2085.jpg|значак|300пкс|[[Мірскі замак]], аб’ект [[Сусьветная спадчына ЮНЭСКО|Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО]]]]

Архітэктура Беларусі вызначаецца разнастайнасьцю — найперш праз гістарычныя зьмены геапалітычнага стану краіны. Тут можна знайсьці ўзоры [[Традыцыйная беларуская драўляная архітэктура|традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры]], будынкі [[Раманскі стыль|раманскага стылю]] і [[Готыка|готыкі]], [[барока]] і [[клясыцызм]]у, [[мадэрн]]у і [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]].

Гісторыя мураванай архітэктуры Беларусі пачалася з часоў прыняцьця хрысьціянства, калі пад [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйскім]] уплывам тут збудавалі першыя цэрквы ([[Сафійскі сабор (Полацак)|Полацкі Сафійскі сабор]], [[Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Горадня)|Калоская царква ў Горадні]] і інш.). У XIV стагодзьдзі пачалося будаваньне замкаў ([[Лідзкі замак|Лідзкі]], [[Крэўскі замак|Крэўскі]], [[Стары замак (Горадня)|Гарадзенскі]] і інш.), у XVI ст. — цэркваў-фартэцыяў ([[Царква Сьвятога Міхала Арханёла (Сынковічы)|Сынковіцкая]], [[Царква Раства Багародзіцы (Мураванка)|Маламажэйкаўская]] і інш.). Тады ж сфармавалася самабытная [[Гатычная архітэктура ВКЛ|гатычная архітэктура Вялікага Княства Літоўскага (беларуская готыка)]], адметнасьцю якой ёсьць спалучэньне чырвонай цаглянай муроўкі зь белымі атынкаванымі нішамі&lt;ref name=&quot;viacorka&quot;&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] «Кроў лягла чырвонай паласой» // З гісторыяй на «Вы»: Публіцыстычныя артыкулы. — Менск: Беларусь, 1991. С. 355—369.&lt;/ref&gt;. У другой палове XVI стагодзьдзя ў Нясьвіжы паўстаў другі ў Эўропе твор архітэктуры стылю барока — [[Фарны касьцёл (Нясьвіж)|Фарны касьцёл]]. Менавіта ў гэтым стылі выявіўся найбольшы ўнёсак беларусаў у агульнаэўрапейскае мастацтва праз самабытную архітэктуру [[Віленскае барока|віленскага]]&lt;ref name=&quot;bielarus-vkl-293&quot;&gt;{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 293.&lt;/ref&gt; і [[Магілёўскае барока|магілёўскага]] барока&lt;ref&gt;Якімовіч Ю. Магілёўская школа дойлідства // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 248.&lt;/ref&gt;.

Значныя страты архітэктурная спадчына Беларусі спазнала праз шматлікія войны, аднак найбольшую шкоду ўчыніла [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|палітыка савецкіх уладаў з руйнаваньня помнікаў архітэктуры]].

=== Музыка і тэатар ===
{{Асноўны артыкул|Музыка Беларусі|Тэатар Беларусі}}
[[Файл:Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатар опэры і балету г. Менск 2.jpg|міні|300пкс|[[Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатар опэры і балету|Тэатар опэры і балету]] ў Менску]]

Музыка ў Беларусі ў значнай ступені выяўляецца багатымі народнымі традыцыямі і рэлігійнымі ўплывамі. Народную музычную традыцыю краіны можна прасачыць да часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У XIX стагодзьдзі кампазытар [[Станіслаў Манюшка]] стварыў у Менску свае сусьветна вядомыя опэры, у тым ліку «[[Сялянка (опэра)|Сялянку]]» ў супрацы зь беларускім паэтам [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцэнтам Дуніным-Марцінкевічам]]. У канцы XIX стагодзьдзя асноўныя беларускія гарады ўжо мелі ўласныя опэрныя і балетныя калектывы.

Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] музыка [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]] засяродзілася на тэме цяжкасьці лёсу беларускага народу або ўслаўленьня памяці ўдзельнікаў вайны. У гэты час [[Анатоль Багатыроў]], стваральнік опэры «[[У пушчах Палесься]]», быў адным з найбольш яскравых прадстаўнікоў сярод беларускіх кампазытараў&lt;ref&gt;[http://www.belarusguide.com/culture1/music/Belarusian_composers_&amp;_classical_music.htm Classical Music of Belarus], BelarusGuide.com&lt;/ref&gt;. Сучаснае музычнае мастацтва Беларусі імкнецца захаваць нацыянальныя традыцыі, адначасна разьвіваючы папулярныя ў сьвеце стылі і кірункі. Творы беларускіх кампазытараў, сусьветнай клясычнай і эстраднай музыкі гучаць у выкананьні як прафэсійных, гэтак і самадзейных музыкаў.

=== Кухня ===
{{Асноўны артыкул|Беларуская кухня}}
[[Файл:Potato pancakes.jpg|міні|300пкс|[[Дранікі]], адна з найбольш вядомых страваў беларускай кухні]]
[[Беларуская кухня]] фармавалася на аснове страваў і прыёмах гатаваньня агульных для ўсіх славянскіх і іншых індаэўрапейскіх народаў, у тым ліку балцкіх і германскіх. У мінулым у рацыёне насельніцтва Беларусі пераважалі [[Пост|посныя]] стравы з [[збожжа]], бабовых культур, [[Гародніна|агародніны]], [[Малако|малака]] і малочных прадуктаў, насеньня [[лён]]у, а таксама прадуктаў [[зьбіральніцтва]], як то [[грыбы|грыбоў]], [[ягада]]ў, [[Садавіна|садавіны]] і [[мёд]]у. Традыцыйная беларуская кухня вельмі блізкая да [[летувіская кухня|летувіскай]]. У XIII—XIX стагодзьдзяў на яе фармаваньне, асабліва ў прывілеяваных клясаў, значна ўплывалі [[польская кухня|польская]] і [[нямецкая кухня|нямецкая кухні]], а таксама кухні нацыянальных меншасьцяў, як то [[габрэйская кухня|габрэйская]] і [[татарская кухня|татарская кухні]]. З XIX стагодзьдзя найбольшы ўплыў адзначаецца з боку [[расейская кухня|расейскай кухні]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Алесь Белы|Белы А.]]|частка=[http://prastora.by/knihi/biely-alies-nasa-strava-sapraudnaia-bielaruskaia-kuchnia Прадмова]|загаловак=Наша страва|арыгінал=|спасылка=https://lohvinau.by/product/наша-страва-сапраўдная-беларуская-ку/|адказны=|выданьне=2-е выд|месца=Менск|выдавецтва=[[Логвінаў]]|год=2010|том=|старонкі=|старонак=288|сэрыя=Кнігарня «Наша Ніва»|isbn=978-985-6901-72-3|наклад=}}&lt;/ref&gt;.

У пачатку XXI стагодзьдзя ў сталіцы і абласных цэнтрах набылі пашырэньне хуткія страўні замежнай кухні. На 2020 год у Менску прынамсі 53 страўні прапаноўвалі беларускую кухню&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць беларускую кухню (53)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/belarusian.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. Іншымі 10 найбольш пашыранымі напрамкамі сярод страўняў сталіцы былі: [[шавэрма]] — прынамсі 77 страўняў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць шавэрму (77)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/shawarma.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[эўрапейская кухня]] — 70 страўняў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць эўрапейскую кухню (70)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/european.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[піца]], [[бургер]]ы і [[сэндвіч]]ы — па 69 страўняў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць піцу (69)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/pizza.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць бургеры і сэндвічы (69)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/burger-and-sandwich.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[дранікі]] і [[бліны]] — 43&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць дранікі і бліны (43)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/draniki-pancake.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[азіяцкая кухня]] — 40&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць азіяцкую кухню (40)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/asian.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[шашлык]], [[грыль]] і [[кебаб]] — 36&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць шашлык, грыль і кебаб (36)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/bbq-grill-kebab.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[італьянская кухня]] — 32&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць італьянскую кухню (32)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/italian.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;, [[паста]] — 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць пасту (30)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/pasta.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt; і [[сушы]] — 26&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць сушы (26)|спасылка=https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/sushi.html?status=all&amp;sort=default|выдавец=ТАА «Мэнюбай»|дата публікацыі=2020|дата доступу=16 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Эканоміка ==
{{Асноўны артыкул|Эканоміка Беларусі}}
[[Файл:Tree map export 2009 Belarus.jpeg|міні|300пкс|Графічнае адлюстраваньне асноўных экспартных пазыцыяў Беларусі на 2009 год]]
[[Файл:GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg|міні|300пкс|Рост СУП у 1973–2018 гг.]]
Беларуская эканоміка не рэфармуецца ў бок рынкавай. З савецкіх часоў дзяржаве дагэтуль належыць паноўная роля ў эканоміцы. Прадпрыемствы, збудаваныя за савецкім часам, моцна залежаць ад паставак сыравіны з [[Расея|Расеі]]. [[Сельская гаспадарка Беларусі]] дагэтуль складаецца пераважна з [[калгас]]аў. Эканамічна Беларусь арыентуецца на інтэграцыю на постсавецкай прасторы. Апроч нагрузкі, зьвязанай з [[інфляцыя]]й, бізнэс у Беларусі мусіць цярпець ціск з боку дзяржаўнае ўлады, увядзеньне ўсё большых абмежаваньняў дзейнасьці. Многія прыбытковыя прадпрыемствы, прыватызаваныя ў пачатку 1990-х гадоў, [[рэжым Лукашэнкі]] нацыяналізаваў назад або ўзяў пад кантроль [[Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|сваёй адміністрацыі]]. Пры гэтым Беларусь, паводле ацэнак [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|ААН]], мае найвышэйшы ўзровень жыцьця ў СНД. У 2018 годзе намінальны налічаны сярэднемесячны заробак вырас на 18,1% (+12,6 з улікам зьняцэньваньня) да 971,4 рубля ($465,07)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лік і заработная плата работнікаў, затраты арганізацыяў Рэспублікі Беларусь на працоўную сілу ў 2018 годзе (c. 4)|спасылка=https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/844/8444d474777fed5cfb71521f4ee41c34.pdf|выдавец=[[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=24 траўня 2019|дата доступу=14 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. Беларусь ёсьць важнай транзытнай краінай паміж Цэнтральнай Эўропай і [[Расея]]й. 50% расейскае нафты і 25% прыроднага газу, якія імпартуюцца на захад, ідуць празь Беларусь. Для Расеі Беларусь разам зь [[Летува|Летувой]] — асноўны шлях, што спалучае яе з [[экскляў|эксклявам]] [[Калінінградзкая вобласьць|Калінінградзкай вобласьцю]]. Беларусь уваходзіць у г. зв. «[[Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі|Саюзную дзяржаву Беларусі і Расеі]]», а таксама ў [[Эўразійскі эканамічны зьвяз]].

У 2018 годзе адмоўнае сальда аплатнага балянсу Беларусі па рахунку бягучых апэрацыяў у замежным гандлі скарацілася да -$34,4 млн. Найбольшым гандлёвым партнэрам Беларусі была Расея, на якую прыпала 38,3% вывазу і 58,8% увозу тавараў. На 28 краінаў [[Эўразьвяз]]у прыпала 30% вывазу і 18,6% увозу. Сярод асобных краінаў 2-е месца паводле вывазу займала [[Украіна|Ўкраіна]] — 12%, а паводле ўвозу [[Кітай]] — 8,2%. Замежны гандаль [[паслуга]]мі вырас на 11,6% да $14,212 млрд і забясьпечыў дадатнае сальда ў памеры $3,423 млрд. У экспарце паслугаў большасьць складалі: [[Шляхі зносін Беларусі|перавозкі]] — 44,4%, у тым ліку 36,6% грузавыя; кампутарныя ([[Беларускі парк высокіх тэхналёгіяў]]) — 18% ($1,586 млрд); падарожжы для іншаземцаў — 10%; будаўнічыя — 9,4%&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=|загаловак=Зьнешні гандаль Рэспублікі Беларусь: статыстычны зборнік|арыгінал=Внешняя торговля Республики Беларусь: статистический сборник|спасылка=https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/7a0/7a00fbcc7c4ba0b529e873d099e6afab.pdf|адказны=гал.рэд. Іна Мядзьведзева|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Нацстаткам Беларусі|год=2019|том=|старонкі=15, 19, 46, 207-211|старонак=212|сэрыя=|isbn=978-985-7184-78-1|наклад=}}&lt;/ref&gt;.

=== Фінансы ===
[[Сукупны ўнутраны прадукт]] у 2014 годзе склаў больш за 75 мільярдаў даляраў, адпаведна каля 8 тысячаў даляраў на душу насельніцтва, што зьяўляецца гістарычным рэкордам у адносінах да каляндарнага году. Прырост СУП у 2014 годзе склаў 3,35%, а ў параўнаньні з паказчыкам 2012 году вырас ажно на 18,6%. Рэальны рост СУП з улікам інфляцыі склаў 1,6%&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150712052225/http://bdg.by/news/economics/32547.html ВВП Беларуси в 2014 году — инфографика]. // Дзелавая газэта&lt;/ref&gt;. Гадавая рублёвая [[інфляцыя]] ў 2014 годзе, якую можна вылічыць пры падліку СУП, склала 18,0%. У 2015 годзе СУП Беларусі зьменшыўся ў сувязі з падзеньнем гэтага паказчыку ў Расеі, асноўным гандлёвым партнэрам, што было выклікана зьмяншэньнем цэнаў на [[нафта|нафту]] і санкцыямі Эўразьвязу ў адносінах да Расеі. Сукупны вонкавы абавязак Беларусі на 1 студзеня 2015 году склаў 12,6 млрд [[Амэрыканскі даляр|даляраў ЗША]], пры гэтым нутраны дзяржаўны абавязак склаў 48,4 трлн рублёў, павялічыўшыся за год на 12,7 трлн рублёў ці 35,5%&lt;ref&gt;[http://www.minfin.gov.by/public_debt/pressreleases/d4ab11da7fc8023e.html Государственный долг на 1 января 2015 г]{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь]]&lt;/ref&gt;.

2 студзеня 2009 году адбылася [[дэвальвацыя беларускага рубля]], калі [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]] усталяваў курс рубля адносна даляра ЗША на ўзроўні 2650 адзінак, за дзень дагэтуль курс быў роўны 2200 рублёў за даляр. Такім чынам, дэвальвацыя за адзіны дзень склала 20%. Да канца лютага рубель яшчэ некалькі страціў адносна даляра і каштаваў ужо 2850 рублёў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150629005559/http://news.tut.by/economics/307686.html История падения рубля на территории Беларуси. До наших дней]. Tut.by&lt;/ref&gt;. [[Фінансавы крызіс у Беларусі 2011 году]] прывёў да паўторнай дэвальвацыі, бо перад [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|прэзыдэнцкімі выбарамі 2010 году]] ў Беларусі даволі хуткімі тэмпамі расьлі заработкі. У сувязі зь незабясьпечанасьцю рублёвай масы таварамі і паслугамі пачалі павялічвацца тэмпы скарачэньня залатавалютных рэзэрваў, гэтак у сьнежні 2010 году зьніжэньне адбылося на 11,8% (674,7 млн даляраў), за студзень рэзэрвы скараціліся ўжо на 13,7%. Акрамя таго, краіна ўжо доўгі час мела адмоўны зьнешнегандлёвы балянс. У лютым урад выказаўся за крэдытнае падсілкаваньне бюджэту ў памеры 2 млрд даляраў. Адпаведная заяўка была адпраўленая на адрас [[Антыкрызісны фонд ЭўраАзЭС|Антыкрызіснага фонду ЭўраАзЭС]]. Аднак ужо ў сакавіку Нацбанк спыніў продаж валюты камэрцыйным банкам для пунктаў абмену валюты, шэраг камэрцыйных банкаў абмежаваў валютныя апэрацыі па плястыкавых картках і выдачу крэдытаў у беларускіх рублях. У канцы месяца валюту ўжо амаль немагчыма было купіць, акрамя таго назіралася масавае скарачэньне дэпазытаў як у нацыянальнай, гэтак і ў замежнай валюце. У выніку такой сытуацыі продаж замежнай валюты перайшоў у цень, праз што адначасова ўтварыліся некалькі курсаў валюты&lt;ref&gt;[http://charter97.org/ru/news/2011/5/24/38868/ Девальвация. Хроника пикирующего рубля]. [[Хартыя’97]]&lt;/ref&gt;. У выніку крызісу ўсталяваны Нацбанкам курс даляра за 2011 год вырас з 3000 да 8500 беларускіх рублёў, сукупная дэвальвацыя толькі за дзесяць месяцаў склала 189%. 1 ліпеня 2016 году Нацбанк Беларусі правёў [[Дэнамінацыі ў Беларусі|дэнамінацыю беларускага рубля]] 10 000 : 1.

=== Прамысловасьць ===
{{Асноўны артыкул|Прамысловасьць Беларусі}}

У 2018 годзе 5 найбольшымі галінамі апрацоўчай прамысловасьці Беларусі былі: [[Харчовая прамысловасьць|харчовая]] — 22,8% усёй прамысловай вытворчасьці, [[нафтаперапрацоўка]] — 15,6%, [[Хімічная прамысловасьць|хімічная]] — 9,3%, [[машынабудаваньне]] — 7,2% і [[мэталюргія]] — 6,7%&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=2.6. Аб'ём прамысловай вытворчасьці паводле відаў гаспадарчай дзейнасьці|загаловак=Прамысловасьць Рэспублікі Беларусь, 2019: статыстычны зборнік|арыгінал=Промышленность Республики Беларусь: статистический сборник|спасылка=https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/885/885bdb65fe7077005c7c47d2748bfad0.pdf|адказны=гал.рэд. [[Іна Мядзьведзева]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]|год=2019|том=|старонкі=31-33|старонак=199|сэрыя=|isbn=978-985-7184-73-6|наклад=42}}&lt;/ref&gt;. У 10-ку групаў асноўных тавараў, якія пастаўлялі за мяжу, уваходзілі: нафтапрадукты (11,9 млн тонаў) — $6986,9 млн («[[Нафтан (завод)|Нафтан]]» і «[[Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод|Мазырскі НПЗ]]»), хімічныя валокны і ніці (148,1 тыс. тонаў) — $5353,9 млн («[[Магілёўхімвалакно]]»), мясныя (332,5 тыс. тонаў) і малочныя вырабы — $4696,9 млн («[[Магілёўскі мясакамбінат]]» і «[[Савачкаў прадукт]]» у Берасьці), [[Лядоўня|лядоўні]] (836 тыс.) і пад’ёмнікі — $2570,3 млн («[[Атлянт]]» і «[[Магілёўліфтмаш]]»), чорныя мэталы і сталёвыя трубы (241,4 тыс. тонаў) — $2321,8 млн («[[Беларускі мэталюргічны завод]]» у Жлобіне), шыны (5,554 млн) і плястмаса — $1886,3 млн («[[Белшына]]» ў Бабруйску), мэбля (310,1 тыс. тонаў) і [[ДСП]] — $1610,7 млн («[[Пінскдрэў]]»), аўтамабілі і трактары (40,2 тыс.) — $1447,2 млн («[[БелАЗ]]» у Жодзіне, «[[Менскі аўтамабільны завод|Менскі аўтазавод]]» і «[[МТЗ]]»), адзеньне і абутак (29,8 млн параў) — $1347,9 млн («[[Мілавіца]]», «[[Элема]]» і «[[Марко]]» ў Віцебску), калійныя ўгнаеньні (6,612 млн тонаў) — $1042,3 млн («[[Беларуськалій]]» у Салігорску)&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=6.2. Экспарт асноўных відаў тавараў|загаловак=Прамысловасьць Рэспублікі Беларусь, 2019: статыстычны зборнік|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. Іна Мядзьведзева|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь|год=2019|том=|старонкі=154-155|старонак=199|сэрыя=|isbn=|наклад=}}&lt;/ref&gt;.

У 2015 годзе гаспадарка Беларусі зазнала [[Рэцэсія|рэцэсію]], што найперш тлумачылася спадам збыту машынабудаўнічых вырабаў. Самымі стратнымі прадпрыемствамі сталі «БелАЗ», «МАЗ» і «МТЗ»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150727011516/http://news.tut.by/economics/430246.html Топ-25 самых прибыльных и убыточных ОАО: калийщики увеличивают отрыв, крупнейшие машиностроители уходят в минус], [[TUT.BY]]&lt;/ref&gt;. Рэцэсія выклікала скарачэньне абаротных сродкаў прадпрыемстваў, што прывяло да скарачэньня заробкаў і закупкі сыравіны. Самым прыбытковым стаў «Беларуськалій», які займаецца здабычай, вытворчасьцю і пастаўкамі калійных угнаеньняў. Пасьля калійнага крызісу, калі «Беларуськалій» разарваў партнэрства з расейскім прадпрыемствам «[[Уралкалій]]», прыбытак кампаніі за год з 2013 па 2014 год павялічыўся больш чым у 7 разоў да 5733,8 млрд рублёў.

=== Сельская гаспадарка ===
{{Асноўны артыкул|Сельская гаспадарка Беларусі}}

Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі Беларусі — мяса-малочная [[жывёлагадоўля]], бульбаводзтва, ільнаводзтва і [[сьвінагадоўля]]. Паўсюдна разьвітыя [[збожжа]]вая гаспадарка і вырошчваньне тэхнічных расьлінаў. Вылучаюць 5 зонаў адмыслоўваньня. У [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай]] і Гарадзенскай абласьцях, а таксама на паўднёвым захадзе [[Менская вобласьць|Менскай]] і ўсходзе Гомельскай вобласьцяў мелі пашырэньне пасевы [[Пшаніца|пшаніцы]]. На [[Пяшчанік|пясковай]] і супясковай глебах Палесься часьцей сеялі [[жыта]] і кармавы [[лубін]]. У Віцебскай, [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]] і Менскай абласьцях былі найбольшыя плошчы [[Авёс|аўса]] і ячменю. На поўначы і паўночным усходзе сеялі [[лён]]-даўгунец. Пасевы [[Цукровы бурак|цукровых буракоў]] засяроджваліся вакол 4 цукровых заводаў ([[Гарадзейскі цукровы камбінат|Гарадзейскі]], [[Жабінка]]ўскі, [[Скідзельскі цукровы камбінат|Скідзельскі]] і [[Слуцкі цукроварафінадны камбінат|Слуцкі]]). У Лідзкім і [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім]] раёнах вырошчалі этэраалейныя расьліны. У Берасьцейскай, [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]] і Менскай абласьцях было больш пасеваў [[Бульба|бульбы]]. У [[Менскі раён|Менскім раёне]] было разьвіта [[агародніцтва]]. У [[Гомельскі раён|Гомельскім]] і Менскім раёнах вылучалася [[садоўніцтва]]. [[Птушкагадоўля]] была найбольш аўтаматызаванай галіной жывёлагадоўлі. Буйнейшымі птушкафабрыкамі былі [[Ворша|Аршанская]], Баранавіцкая, [[Кобрын]]ская, Менская і [[Смалявічы|Смалявіцкая]]. На захадзе і поўдні больш разьвітая сьвінагадоўля. Сярод іншых галінаў жывёлагадоўлі разьвіцьцё атрымалі [[рыбаводзтва]], [[зьверагадоўля]] і [[пчалярства]]&lt;ref name=&quot;EHB-Smalakou&quot;&gt;{{Кніга|аўтар=[[Генадзь Смалякоў|Смалякоў Г.]]|частка=Сельская гаспадарка|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2002|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.14.djvu 14]|старонкі=313-[http://files.knihi.com/preview/Knihi/Store1/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.14.djvu/314_866x9999.jpeg 314]|старонак=512|сэрыя=|isbn=985-11-0238-5|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;.

== Сувязь ==
{{Асноўны артыкул|Сувязь Беларусі}}
На 1 студзеня 2019 году ў Беларусі налічвалася 351 прыёмная станцыя [[спадарожнік]]авай [[Сувязь (тэхніка)|сувязі]]&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб тэхнічным стане сродкаў электрасувязі па стане на 1 студзеня 2019 г.|спасылка=https://mpt.gov.by/sites/default/files/forma_1-ts_na_sayt.pdf|выдавец=[[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь]]|мова=ru|дата публікацыі=2019|дата доступу=17 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

=== Тэлебачаньне ===
На 1 студзеня 2019 году ў 262 паселішчах Беларусі дзеялі 422 сеткі кабэльнага [[Тэлебачаньне|тэлебачаньня]], зь іх 342 перадавалі [[лічбавае тэлебачаньне]]. Сярод 1 628 311 абанэнтаў кабэльнага тэлебачаньня 56% (919 503) падлучылі ў лічбавым выглядзе, у тым ліку 8,5% (139 376) да этэрнага тэлебачаньня. Таксама налічвалася 1 986 263 карыстальнікі тэлебачаньня па [[IP|міжсеткавым пратаколе]], якія складалі 55% агульнага ліку абанэнтаў тэлебачаньня&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Сеціва ===
{{Асноўны артыкул|Байнэт}}
На 1 студзеня 2019 году ў Беларусі налічвалася 12 791 972 абанэнты [[Сеціва]], лік якіх на 35% перавышаў колькасьць насельніцтва Беларусі. Сярод іх 88,6% (11 338 275) належалі [[Фізычная асоба|фізычным асобам]] і лікам перавышалі насельніцтва на 19,6%. Пагатоў 73,2% (8 299 851) абанэнтаў фізычных асобаў мелі бяздротавы доступ да Сеціва, у тым ліку 64,7% (7 339 125) — шыракапалосны праз [[смартфон]]ы. Таксама фізычным асобам належала 95% (3 038 239) стацыянарных абанэнтаў шыракапалоснага Сеціва, рэшта (163 280) — [[Юрыдычная асоба|юрыдычным асобам]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальным прадпрымальнікам]]. Сярод 1 453 697 абанэнтаў Сеціва ў юр.асобаў і [[ІП]] 88,7% (1 290 340) былі бяздротавымі, у тым ліку 56,5% (821 887) — з шыракапалосным доступам праз смартфоны. Таксама налічвалася 608 244 грамадзкіх кропак [[Wi-Fi]] пры 492 064 карыстальніках (80,9%). Прапускная здольнасьць зьнешніх каналаў доступу да Сеціва складала 1 480 280 мэгабіт/сэкунда, а каналаў, падлучаных да кропкі абмену нац.трафікам — 106 810 Мбіт/сэк (7,2%). Стацыянарныя абанэнты спажылі 83,8% (2 949,7 [[пэтабайт]]) абсягу дадзеных, хоць складалі 28,2% (3 201 519) абанэнтаў шыракапалоснага Сеціва ў Беларусі (920 гігабайт на абанэнт). Яны выкарыстоўвалі 4 асноўныя спосабы перадачы зьвестак: 1) [[оптавалакно]] (FTTx) — 1 479 457 (46,2%) абанэнтаў, зь іх 53,9% на хуткасьці 30—100 Мбіт/сэк, 2) [[Лічбавая абанэнцкая лінія|лічбавую тэлефонную лінію]] (xDSL) — 1 228 597 (38,4%) абанэнтаў, зь іх 88% пры 2—10 Мбіт/сэк, 3) [[Вітая пара|вітую пару]] (Этэрнэт) — 395 388, зь іх 44,3% пры 30—100 Мбіт/сэк, 4) [[Сувосевы кабэль|сувосевы тэлевізійны кабэль]] (DOCSIS) — 66 376, зь іх 63% пры 10—30 Мбіт/сэк&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Пошта ===
{{Асноўны артыкул|Белпошта}}
{{Падвойная выява|справа|Stemp Coat of arm of Belarus.jpg|145|Stemp Flag and map of Belarus.jpg|145|Маркі [[Белпошта|Белпошты]] зь дзяржаўнымі гербам [[Пагоня]]й (налева) і [[бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] (направа)}}

За 2018 год УП «[[Белпошта]]» прыняла паводле падпіскі 4,923 млн асобнікаў [[газэта]]ў і [[часопіс]]аў (52% ад насельніцтва). Для дастаўкі прынялі: 201,571 млн выходных асобнікаў пэрыёдыкі (21 на душу насельніцтва), зь іх 74,3% (149,779 млн) для фізычных асобаў; 207,314 млн уваходных асобнікаў, зь іх 80,4% (166,677 млн) для фіз.асобаў; 173,782 млн транзытных асобнікаў (18 на душу). Таксама апрацавалі 284,629 транзытных пісьмовых адпраўленьняў (30 на душу), 213,139 млн уваходных (22 на душу) і 214,452 млн выходных. Сярод выходных пісьмовых адпраўленьняў: 1) 188,067 млн (87,7%) прыпала на простыя адпраўленьні, зь іх 41,5% (78,146 млн) склалі [[Паштоўка|паштоўкі]], 6% (11,301 млн) — пісьмовыя лісты, 2,4% (4,564 млн) — 2-складовыя адпраўленьні, 1% (1,985 млн) — міжнародныя адпраўленьні і 0,3% (0,596 млн) — [[Бандэроль|бандэролі]]; 2) 22,071 млн (11,7%) склалі заказныя адпраўленьні, зь іх 13,8% (3,041 млн) для фізычных асобаў, 4% (0,892 млн) міжнародныя і 2,4% 2-складовыя; 3) 2,3% (4,314 млн) былі з абвешчанай вартасьцю, зь іх 56% (2,445 млн) для фізычных асобаў. Урэшце поштай даставілі 8,93 млн транзытных пасылак, 5,719 млн уваходных, зь іх 52% для фіз.асобаў, і 5,554 млн выходных [[Пасылка|пасылак]], зь іх 49% платных і 35% для фіз.асобаў (94% платна). На паскораную пошту прыпала
4,737 млн (92%) унутраных і 0,416 млн міжнародных адпраўленьняў. Сярод унутраных 35,5% (1,679 млн) склалі выходныя, 34,3% (1,626 млн) уваходныя і 30,2% (1,432 млн) транзытныя. Сярод міжнародных 55,7% (0,232 млн) — транзытныя, 29,5% (0,123 млн) — выходныя і 14,8% (61 тыс.) — уваходныя&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб паслугах сувязі за 2018 год|спасылка=https://mpt.gov.by/sites/default/files/otchet_1-uslugi_za_2018_god.pdf|выдавец=Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=2019|дата доступу=17 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

У 2018 годзе поштай даставілі 13,055 млн выплатаў, у асноўным [[пэнсія]]ў. На вёскі прыпадала 48,5% (6,335 млн) такіх выплатаў, на [[раён]]ныя цэнтры — 25,2% (3,294 млн), на абласныя цэнтры — 15,5% (2,02 млн) і на Менск — 10,8% (1,406 млн). Выплаты поштай склалі 4,462 млрд рублёў ($2,136 млрд) сярэднім памерам па 342 рублі. Праз пошту прайшло 7,6 млн выходных [[Грашовы перавод|грашовых пераводаў]], зь іх 99,3% электронных, 84% для фіз.асобаў і 0,5% (40,6 тыс.) міжнародных. Таксама ажыцьцявілі 7,375 млн уваходных грашовых пераводаў, зь іх 69% для фіз.асобаў і 2% (151,5 тыс.) міжнародных (97% для фіз.асобаў). Сума аплачаных пераводаў склала 784,276 рублёў ($375,485 млн), зь іх 79% ад фізасобаў. Атрыманыя пераводы склалі 730,525 млн рублёў (93% ад аплачаных), зь іх 70% фіз.асобам. Урэшце 99,7% (8,497 млн) кур’ерскіх адпраўленьняў былі выходнымі, зь іх 33,5% для фіз.асобаў. Таксама даслалі 1,638 млн [[тэлеграма]]ў, зь іх 44,5 тыс. (2,7%) былі платнымі, у тым ліку 39,4 тыс. (2,4%) міжнароднымі і 14 тыс. (0,9%) для фізасобаў&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

=== Тэлефонная сувязь ===
{{Асноўны артыкул|Сеткі стацыянарнай тэлефоннай сувязі ў Беларусі}}
У 2018 годзе УП «[[Белтэлекам]]» абслужыла 334,418 млн выходных тэлефанаваньняў між сеткамі, зь іх 39% (129,669 млн) ад фізычных асобаў (па 13 на жыхара). Сярод такіх тэлефанаваньняў 320,787 млн (96%) прыпала на міжгароднія, у тым ліку 38% на сотавы. Рэшта (13,631 млн) тэлефанаваньняў была міжнароднай. Працягласьць размоваў у гарадзкіх і сельскіх тэлефонных сетках склала 8,555 млрд хвілінаў (82% выходных), зь іх 83% прыпала на фізычных асобаў (751 хвіл. на жыхара). Рэшту склалі 1,823 млрд хвіл. (17,4%) міжгародніх званкоў, зь іх 17,6% на сотавы, і 69,932 млн хвіл. (6,7%) міжнародных, зь іх 83% у краіны [[СНД]] (у асноўным у Расею). Транзытны трафік «Белтэлекама» між сотавымі апэратарамі склаў 4,059 млрд хвілінаў (428 хвіл. на жыхара), зь іх 3% прыпала на міжнародны [[роўмінг]]. Уваходны трафік склаў 1,393 млрд хвілінаў&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

На 31 сьнежня 2019 году ў Беларусі налічвалася 11 627 249 абанэнтаў [[Сотавая сувязь|сотавай сувязі]], што перавышала лік насельніцтва на 22,7%. У краіне працавалі 3 сотавыя апэратары: УП «[[А1 (тэлекам-правайдэр)|А1]]» з 1999 году, ТАА «[[Мабільныя ТэлеСыстэмы (Беларусь)|Мабільныя ТэлеСыстэмы]]» з 2002-га і ЗАТ «[[БеСТ|Беларуская сетка тэлекамунікацыяў]]» з 2004-га. Ім належала 33 268 базавых станцыяў, зь іх 48% (15 930) — [[3G|3-га пакаленьня]] (UMTS) і 8% (2 792) — 4-га (LTE). Станцыі налічвалі 175 648 прыёмаперадатчыкаў (па 5 на станцыю) агульнай ёмістасьцю 20,08 млн [[камутатар]]аў (па 114 на прыёмаперадатчык). Камутатары падтрымлівалі 18 550 патокаў па 2 Мбіт/сэк (каля 37,1 гігабіт/сэк). За 4-ы квартал 2019 году 6 823 417 (59%) сотавых абанэнтаў скарысталі доступ да Сеціва, зь іх 56% (3 817 030) праз сувязь 4-га пакаленьня. Прапускная здольнасьць сотавых каналаў доступу да Сеціва складала 312 636 Мбіт/сэк (0,045 Мбіт/с на карыстальніка). Сотавая сувязь была даступнай на 98,7% земляў Беларусі, у тым ліку на 98,4% — 3-га пакаленьня (2 Мбіт/с) і на 5% — 4-га (100 Мбіт/с). Ахоп насельніцтва сотавай сувязьзю ў паселішчах складаў 99,9%, у тым ліку сувязьзю 3-га пакаленьня, а таксама 76% — 4-га пакаленьня. Штомесячны трафік на абанэнта складаў: 794 хвіліны выходных выклікаў і 11 [[Паслуга кароткага паведамленьня|тэкставых паведамленьняў]]. Сярод выходных выклікаў 82% прыпадала на ўнутрысеткавыя, 16,5% — на тэлефанаваньні ў іншыя сотавыя сеткі, 1,3% — на званкі на стацыянарныя тэлефоны, рэшта (0,2%) — на міжнародныя званкі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Справаздача аб разьвіцьці сотавай рухомай электрасувязі за 4-ы квартал 2019 году|спасылка=https://mpt.gov.by/sites/default/files/4_spe_na_sait.pdf|выдавец=Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=17 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Шляхі зносін ==
{{Асноўны артыкул|Шляхі зносін Беларусі}}
На 2020 год у Беларусі існавала 6 відаў шляхоў зносінаў:
* ''Чыгуначныя''. [[Беларуская чыгунка]] ахоплівала звыш 2100 паселішчаў краіны і прапаноўвала 4 лініі перавозак паяжджанаў: 1) гарадзкія — у межах сталіцы і абласных цэнтраў да станцыяў у гарадах-спадарожніках, 2) рэгіянальныя — у межах вобласьці і да бліжэйшага гораду абласнога падпарадкаваньня ў суседняй вобласьці, 3) міжрэгіянальныя — між сталіцай і абласнымі цэнтрамі ды між абласнымі цэнтрамі, 4) міжнародныя — між Беларусьсю і іньшымі краінамі. Паводле хуткасьці руху і працягласьці прыпынкаў рэгіянальныя і міжрэгіянальныя лініі падзялялі на 2 клясы: бізнэс і эканом. Квіткі на цягнік прадавалі он-лайн праз [[Аплатная картка|аплатную картку]] і [[электронныя грошы]], па тэлефоне і ў касах на станцыях. Электронная рэгістрацыя дазваляла сесьці ў цягнік па пашпарце. Паездка міжрэгіянальнымі лініямі праз усю краіну ад Берасьця да Віцебска каштавала ад 13,8 [[Беларускі рубель|рубля]] ($7-8) у пляцкарце і да 19,1 рубля ($11-12) у купэ. У Беларусі дзеяла 20 буйных чыгуначных вакзалаў. На меншых станцыях працавалі білетныя касы і гандлёвыя кіёскі.
* ''Аўтамабільныя''. У кожным горадзе Беларусі дзеялі аўтавакзал і аўтастанцыя з заляй чаканьня, дзе прадавалі ежу і квіткі на прыгарадныя, міжгароднія і міжнародныя падарожжы. У Менску працавалі Цэнтральны аўтавакзал і Аўтазаводзкая ды Паўднёва-Заходняя аўтастанцыі, куды прыбывала большасьць міжнародных аўтобусаў. Квіткі на праезд у прыгарадных і міжгародніх аўтобусах перавозчыкаў [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь]] прадавалі он-лайн за электронныя грошы. Большасьць аўтападарожжаў ажыцьцяўлялі прыватныя [[Маршрутнае таксі|маршрутныя таксі]] на мікраўтобусах.
* ''Паветраныя''. Нацыянальны аэрапорт «[[Менск (нацыянальны аэрапорт)|Менск]]» прымаў палёты зь іншых краінаў. Лётнішчы абласных цэнтраў прымалі грузавыя і чартэрныя самалёты. Зь Берасьця, Гомеля і Горадні ладзілі палёты ў расейскі [[Калінінград]].
* ''Водныя''. У Беларусі налічвалася 10 рачных партоў, што прымалі караблі праз 8 водных шляхоў: [[Дняпроўска-Бужанскі канал]] і 8 рэк — Дняпро, [[Бярэзіна|Бярэзіну]], Сож, Прыпяць, [[Дзьвіна|Дзьвіну]], Нёман і [[Мухавец]]. Улетку ладзіліся прагулкі на [[цеплаход]]ах у 13 мясьцінах: Берасьці (Мухавец), Віцебску (Дзьвіна), Горадні (Нёман і [[Аўгустоўскі канал]]), Гомелі (Сож), Магілёве ([[Дняпро]]), Бабруйску (Бярэзіна), Мазыры і Пінску ([[Прыпяць]]), «Нарачанскім» (возера [[Нарач]]) і «[[Прыпяцкі нацыянальны парк|Прыпяцкім]]» нацыянальных парках, нацпарку «Браслаўскія азёры» (возера [[Дрывяты]]), на [[Заслаўскае вадасховішча|Заслаўскім вадасховішчы]] (Менскае мора) і [[Выганашчанскае возера|Выганашчанскім возеры]] (Івацэвіцкі раён). Па Аўгустоўскім канале хадзіў рачны трамвай. З [[Тураў|Турава]] плывучая гасьцініца «Палесьсе» ладзіла 3-дзённыя рачныя круізы па Прыпяці.
* ''Гарадзкія''. У большасьці гарадоў краіны дзеяў [[грамадзкі транспарт]]: аўтобус — амаль ва ўсіх; [[тралейбус]] — у сталіцы, абласных цэнтрах і [[Бабруйск]]у; [[трамвай]] — у сталіцы, [[Віцебскі трамвай|Віцебску]], Мазыры і [[Наваполацак|Наваполацку]]; [[таксі]] і маршрутнае таксі — у Менску, абласных цэнтрах і іншых буйных гарадах; [[Менскі мэтрапалітэн]]. Квіткі на праезд прадавалі ў кіёску на прыпынку, кандуктары і кіроўцы. У сталіцы цана наземнага праезду складала 60 капеек, у мэтро — 65 капеек. У іншых гарадах Беларусі праезд быў таньнейшым. Шматразовыя праязныя білеты прадавалі на месяц, 15 і 10 дзён, у тым ліку на некалькі відаў перавозак&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Транспарт Беларусі|спасылка=https://www.belarus.by/by/travel/transport-in-belarus|выдавец=[[Belarus.by]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=22 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.
* ''Трубаправодныя''. Улучалі 2861 км нафтаправодаў («[[Гомельтранснафта Дружба]]»), 1200 км нафтапрадуктаправодаў і 7,9 тыс. км [[газаправод]]аў пад кіраўніцтвам ААТ «[[Газпрам трансгаз Беларусь]]» разам з 7 магістральнымі, зь якіх 2,9 тыс. км (37%) былі транзытнымі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Галіна дзейнасьці|спасылка=http://www.btg.by/about/activities/|выдавец=«Газпрам трансгаз Беларусь»|мова=ru|дата публікацыі=2020|дата доступу=22 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Узброеныя сілы ==
{{Асноўны артыкул|Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь}}
[[Файл:Берет ВДВ.jpg|значак|300пкс|Барэт беларускіх [[Сілы спэцыяльных апэрацыяў УС РБ|ПДВ]] да 1995 г.]]

На 2020 год Узброеныя сілы Беларусі ўлучалі: 1) [[Сухапутныя войскі Рэспублікі Беларусь|Сухапутныя войскі]], 2) [[Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны Беларусі|Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Структура Ўзброеных Сілаў Рэспублікі Беларусь|спасылка=https://www.mil.by/by/forces/structure/|выдавец=[[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. [[Генэральны штаб Узброеных сілаў Беларусі]] меў у беспасярэднім падпарадкаваньні [[Сілы спэцыяльных апэрацыяў УС РБ|Сілы спэцыяльных апэрацыяў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сілы спэцыяльных апэрацый|спасылка=https://www.mil.by/by/forces/sso/|выдавец=Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. Сухапутныя войскі знаходзіліся ў падпарадкаваньні [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]] і ўлучалі 2 апэратыўныя камандаваньні: [[Заходняе апэратыўнае камандаваньне|Заходняе]] (Горадня) і [[Паўночна-Заходняе апэратыўнае камандаваньне|Паўночна-Заходняе]] (Барысаў, Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сухапутныя войскі (прызначэньне)|спасылка=https://www.mil.by/by/forces/sv/appointment/|выдавец=Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. На люты 2018 году Ўзброеныя сілы Беларусі налічвалі 70 000 [[Вайсковец|вайскоўцаў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Урачысты сход, прысьвечаны 100-годзьдзю Ўзброеных сілаў Беларусі|спасылка=http://president.gov.by/by/news_by/view/urachysty-sxod-prysvechany-100-goddzju-uzbroenyx-sil-belarusi-18170/|выдавец=Прэс-служба прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=22 лютага 2018|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. На 2020 год Сухапутныя войскі Беларусі лікам 29 600 чалавек мелі на ўзбраеньні: 469 [[Асноўны баявы танк|асноўных баявых танкаў]] (400 [[Т-72]]), 1111 [[Баявая машына пяхоты|баявых машынаў пяхоты]] (875 [[БМП-2]]), 247 [[бронетранспартэр]]аў (150 [[БТР-80]]), 434 [[Самаходная артылерыйская ўстаноўка|самаходных артылерыйскіх установак]] (САУ; 198 [[2С1]] «Гваздзік»), 228 палявых [[гармата]]ў (132 [[Гаўбіца|гаўбіцы]] [[2А65]]), 234 [[Рэактыўная сыстэма залпавага агню|рэактыўных сыстэмаў залпавага агню]] (РСЗА; 126 «[[Град (зброя)|Градаў]]»), 109 [[мінамёт]]аў (61 [[2С12]] «Сані»), 480 [[Супрацьтанкавы ракетны комплекс|супрацьтанкавых ракетных комплексаў]] (СТРК), 14 [[Зэнітны ракетны комплекс|зэнітных ракетных комплексаў]] (ЗРК) «[[Тор (зэнітны ракетны комплекс)|Тор]]» і 96 [[Апэратыўна-тактычны ракетны комплекс|апэратыўна-тактычных ракетных комплексаў]] (АТРК; 60 9К72 «Эльбрус»)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сухапутныя войскі Беларусі|спасылка=https://www.globalsecurity.org/military/world/belarus/army-equipment.htm|выдавец=Партал «Сусьветная бясьпека» (Александрыя, штат [[Вірджынія]], ЗША)|мова=en|дата публікацыі=2020|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранае абароны Беларусі мелі на ўзбраеньні: 140 баявых самалётаў (70 [[Су-25]]), 10 транспартных (6 [[Ан-26]]) і 10 навучальных Л-39, 168 транспартных [[верталёт]]аў (125 [[Мі-8]]), 50 ударных [[Мі-24]] і 16 выведвальных Мі-24К і -Р, 2 [[дывізіён]]ы ЗРК [[С-300]], 4 дывізіёны [[С-200]], 12 [[Батарэя (войска)|батарэяў]] ЗРК «[[Бук (зброя)|Бук]]» і С-125. 22 жніўня 2016 году на ўзбраеньне 77-га дывізіёна [[336-я рэактыўная артылерыйская брыгада|336-й рэактыўнай артылерыйскай брыгады]] ў Асіпавічах (Магілёўская вобласьць) паставілі 1-ю РСЗА «[[Палянэз (зброя)|Палянэз]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Эдуард Мартынюк|загаловак=«Палянэз» прынята на ўзбраеньне беларускай арміі|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/palanez-prynjata-na-uzbraenne-belaruskaj-armii-50074-2016/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=22 жніўня 2016|дата доступу=19 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Замежная палітыка ==
{{Асноўны артыкул|Замежная палітыка Беларусі}}
Паводле 1-га артыкула Канстытуцыі 1994 году, Рэспубліка Беларусь самастойна ажыцьцяўляе [[Замежная палітыка|замежную палітыку]]. Згодна з 18-м артыкулам «Рэспубліка Беларусь у сваёй замежнай палітыцы зыходзіць з прынцыпаў роўнасьці дзяржаваў, непрымяненьня сілы або пагрозы сілай, непарушнасьці межаў, мірнага ўрэгуляваньня спрэчак, неўмяшаньня ва ўнутраныя справы і іншых агульнапрызнаных прынцыпаў і нормаў [[Міжнароднае права|міжнароднага права]]. Рэспубліка Беларусь ставіць за мэту зрабіць сваю тэрыторыю бязьядзернай зонай, а дзяржаву — нэўтральнай»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Канстытуцыя 1994 году (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)|спасылка=http://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2018|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. 14 лістапада 2005 году А. Лукашэнка падпісаў Закон «Аб зацьвярджэньні Асноўных напрамкаў унутранай і замежнай палітыкі Рэспублікі Беларусь». Паводле 24-га артыкула Закону, «стратэгічнымі мэтамі замежнай палітыкі Рэспублікі Беларусь ёсьць: абарона дзяржаўнага [[сувэрэнітэт]]у і тэрытарыяльнай цэласнасьці Рэспублікі Беларусь; абарона правоў, свабодаў і законных зацікаўленасьцяў грамадзянаў, грамадзкіх і дзяржаўных зацікаўленасьцяў»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб зацьвярджэньні Асноўных напрамкаў унутранай і замежнай палітыкі Рэспублікі Беларусь» ад 14 лістапада 2005 г. № 60-З|спасылка=http://pravo.by/document/?guid=3871&amp;p0=h10500060|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|мова=ru|дата публікацыі=10 чэрвеня 2015|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. На 2020 год грамадзяне Беларусі маглі бязьвізава выяжджаць у 44 краіны, у тым ліку ў сумежныя Расею і Ўкраіну. У Беларусь маглі бязьвізава прыяжджаць грамадзяне 23 краінаў, у тым ліку Расеі і Ўкраіны. Таксама грамадзяне 74 дзяржаваў прыбывалі ў Беларусь бязьвізава праз нацыянальны [[Менск (нацыянальны аэрапорт)|аэрапорт «Менск»]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бязьвізавы рух|спасылка=http://mfa.gov.by/be/visa/bezvizav_ruh/d13f36405deb6bb1.html|выдавец=Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе ўрад Беларусі падтрымліваў дыпляматычныя дачыненьні з 177 дзяржавамі (з 212). На 2020 год [[дыпляматычныя прадстаўніцтвы Беларусі]] працавалі ў 57 дзяржавах. Амбасадары Беларусі мелі акрэдытацыю паводле сумяшчальніцтва ў яшчэ 52 дзяржавах. У Беларусі працавала 48 амбасадаў, 4 аддзяленьні амбасадаў, 3 гандлёвыя прадстаўніцтвы і 39 консульстваў замежных дзяржаваў. Міжнародныя арганізацыі мелі ў Беларусі 18 прадстаўніцтваў. Яшчэ 91 замежная амбасада ў Варшаве, Вільні, Кіеве і Маскве мела акрэдытацыю ў Беларусі па сумяшчальніцтве&lt;ref name=&quot;mfa.gov.by&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Замежная палітыка|спасылка=http://mfa.gov.by/be/foreign_policy/|выдавец=[[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. На 1 ліпеня 2019 году ўрад Беларусі браў удзел у 2566 двухбаковых і 1315 шматбаковых міжнародных дамовах&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнароднае права|спасылка=http://mfa.gov.by/be/foreign_policy/interlaw/|выдавец=[[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=1 ліпеня 2019|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;. У Беларусі няма наўпроставага выхаду да адкрытага мора для беспасярэдніх зносінаў зь несумежнымі дзяржавамі. Таму ў замежнай палітыцы Беларусі павышанае значэньне маюць дачыненьні з 5 сумежнымі дзяржавамі, кожная зь якіх мае выхад да мора: [[Латвія]]й, [[Летува|Летувой]], Польшчай, Расеяй і Ўкраінай. Апасродкавана празь іх землі ўрад Беларусі ажыцьцяўляе стасункі з астатнімі дзяржавамі. На 2020 год урад Беларусі браў удзел у 10 міжурадавых арганізацыях Эўропы: [[Садружнасьць незалежных дзяржаваў]] (1991), [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] (Вена, Аўстрыя; 1992), [[Эўрапейскі банк рэканструкцыі і разьвіцьця]] (Лёндан, Ангельшчына; 1992), [[Нарада энэргетычнай хартыі]] (Брусэль, Бэльгія; 1994), [[Цэнтральна-эўрапейская ініцыятыва]] (Трыест, Італія; 1996), [[Рада эўраатлянтычнага партнэрства]] (Брусэль, 1997), [[Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі]] (2000), [[Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы]] (Масква, Расея; 2003) і [[Эўразійскі эканамічны зьвяз]] (Масква, 2015). На сусьветным узроўні Беларусь была дзяржавай-удзельніцай 40 міжурадавых арганізацыяў, сярод якіх: [[Арганізацыя аб’яднаных нацыяў]] (Нью-Ёрк, ЗША; 1945), [[Сусьветны паштовы саюз]] (Бэрн, Швайцарыя; 1947), [[Міжнародны саюз электрасувязі]] (Жэнэва, Швайцарыя; 1947), [[Сусьветная мэтэаралягічная арганізацыя]] (Жэнэва, 1948), [[Міжнароднае бюро выставаў]] (Парыж, Францыя; 1951), [[Міжнародная арганізацыя працы]] (Жэнэва; 1954), [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]] (Вена, 1957), [[Пастаянны трацейскі суд]] (Гаага, Нідэрлянды; 1962), [[Сусьветная арганізацыя інтэлектуальнай уласнасьці]] (Жэнэва, 1967), [[Сусьветны банк]] (Вашынгтон, ЗША; 1992), [[Міжнародны валютны фонд]] (Вашынгтон, 1992), [[Сусьветная арганізацыя здароўя]] (Жэнэва, Швайцарыя; 1992), [[Арганізацыя супрацы чыгунак]] (Варшава, Польшча; 1993), [[Сусьветная мытная арганізацыя]] (Брусэль, 1993), [[Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі]] (Жэнэва, 1993), [[Міжнародная арганізацыя па цукры]] (Лёндан, 1993), [[Міжнародная электратэхнічная камісія]] (Жэнэва, 1993), [[Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі]] (Манрэаль, Канада; 1993), [[Сусьветная арганізацыя здароўя жывёлаў]] (Парыж, 1994), [[Міжпарлямэнцкі саюз]] (Парыж, 1995), [[Рух недалучэньня]] (Нью-Ёрк, 1998) і [[Міжнародная арганізацыя міграцыі]] (Жэнэва, 2005)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь і міжнародныя арганізацыі|спасылка=http://mfa.gov.by/be/mulateral/organization/|выдавец=Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=2020|дата доступу=21 студзеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Аўтамабільныя рэгістрацыйныя знакі Беларусі]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/БелЭн|1}}
* {{Літаратура/БелЭн|2}}
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/БелЭн|4}}
* {{Літаратура/БелЭн|5}}
* {{Літаратура/БелЭн|6}}
* {{Літаратура/БелЭн|7}}
* {{Літаратура/БелЭн|8}}
* {{Літаратура/БелЭн|9}}
* {{Літаратура/БелЭн|10}}
* {{Літаратура/БелЭн|11}}
* {{Літаратура/БелЭн|12}}
* {{Літаратура/БелЭн|13}}
* {{Літаратура/БелЭн|14}}
* {{Літаратура/БелЭн|15}}
* {{Літаратура/БелЭн|16}}
* {{Літаратура/БелЭн|17}}
* {{Літаратура/БелЭн|18-1}}
* {{Літаратура/БелЭн|18-2}}
* {{Літаратура/Беларусь: энцыкляпэдычны даведнік, 1995}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|3}}
* {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}}
* {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікіцытатнік}}
* [https://web.archive.org/web/20130131085145/http://www.belarus.by/by Афіцыйны сайт Беларусі]
* [https://web.archive.org/web/20180210152324/http://map.letapis.by/by/#intro Мапа станаўленьня Беларусі]
* [http://www.bielarus.net/ Беларуская Салідарнасьць]
* [http://radzima.org Беларусь: адметныя мясьціны і помнікі], [[Radzima.org]]

{{Добры артыкул}}
{{Беларусь у тэмах}}
{{Гісторыя Беларусі}}
{{Краіны Эўропы}}
{{Краіны праграмы Ўсходняга Партнэрства}}
{{АБСЭ}}</text>
      <sha1>jstfvygy8b55noj32v0cgiwb6m58l7n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гісторыя Беларусі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9426</id>
    <revision>
      <id>2621823</id>
      <parentid>2621749</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:12:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Higher resolution image</comment>
      <origin>2621823</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="192443" sha1="ca0aff7md69vpibemprrkyij1sbn8w4" xml:space="preserve">[[Файл:Coat of arms of Belarus (1991–1995).svg|200пкс|значак|[[Пагоня|Гістарычны герб Беларусі]]]]
[[Файл:Flag of Belarus (1918, 1991–1995).svg|200пкс|значак|[[Бел-чырвона-белы сьцяг|Гістарычны сьцяг Беларусі]]]]
'''Гісторыя Белару́сі''' — мінулае разьвіцьцё [[грамадзтва]] [[Беларусь|Беларусі]] ў ходзе разгортваньня ўзаемадзеяньня чалавечых супольнасьцяў з часоў старажытнасьці. Абыймае зьявы грамадзкага жыцьця ад засяленьня земляў Беларусі чалавекам каля 100 тысячаў гадоў таму. 

Пісьмовая гісторыя Беларусі пачалася з 862 году, калі [[Полацак]] упамінаецца ў якасьці першага дзяржаваўтваральнага асяродку — цэнтру [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. У 1307 годзе яно далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)]], якое ўтварылася ў сярэдзіне XIII ст. вакол [[Наваградак|Наваградку]] і неўзабаве аб’яднала ўсе [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічныя беларускія землі]]. У 1569 годзе ВКЛ утварыла [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]] з [[Карона Каралеўства Польскага|Каралеўствам Польскім]], на карысьць якога страціла [[Падляшша]] і [[Украіна|ўкраінскія землі]]. У выніку трох [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] у 1772—1795 гадах землі Беларусі апынуліся пад уладай [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], якая праводзіла [[Русіфікацыя Беларусі|палітыку гвалтоўнай русіфікацыі]]. У пэрыяд распаду Расейскай імпэрыі [[Дзень Волі|25 сакавіка]] 1918 году [[беларусы]] абвясьцілі пра сваю незалежнасьць утварэньнем [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР)]]. Аднак БНР [[Слуцкі збройны чын|ня здолела абараніць]] сваю тэрыторыю ад [[Бальшавікі|бальшавікоў]], якія 1 студзеня 1919 году ўтварылі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускую Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку (БССР)]]. Тым часам [[Заходняя Беларусь|заходняя частка краіны]] ў выніку складзенага бальшавікамі [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскага міру 1921 году]] апынулася пад уладай міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] і была далучаная да БССР толькі ў 1939 годзе ў выніку агрэсіі ў бок Польшчы [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|Савецкага Саюзу (СССР)]]. Беларусь страціла кожнага трэцяга свайго жыхара ў час спусташальнай [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]&lt;ref&gt;Axell A. Russia’s Heroes, 1941-45. — Carroll &amp; Graf Publishers, 2002. P. 247. {{ISBN|0-7867-1011-X}}.&lt;/ref&gt;, па сканчэньні якой у 1945 годзе стала адным зь сяброў-заснавальнікаў [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў]]. У час распаду СССР 27 ліпеня 1990 году [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|парлямэнт БССР]] [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|абвясьціў пра дзяржаўны сувэрэнітэт рэспублікі]], а 25 жніўня 1991 году — пра незалежнасьць Беларусі. Першы прэзыдэнт [[Аляксандар Лукашэнка]] ў 1995 годзе ўсталяваў у краіне [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскі]] [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарны рэжым]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20050115051738/http://hrw.org/english/docs/2005/01/13/belaru9878.htm «Essential Background — Belarus»]. Human Rights Watch.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20071212011715/http://www.amnesty.org/en/region/europe-and-central-asia/eurasia/belarus «Human rights by country — Belarus»]. Amnesty International Report 2007.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-12037486 «'Hundreds of protesters arrested' in Belarus»]. BBC News.&lt;/ref&gt;, які выявіўся гвалтам, катаваньнямі і [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020)|забойствамі]] беларусаў у час здушэньньня [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|масавых пратэстаў]] супраць фальсыфікацыі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году]]&lt;ref&gt;[https://www.radabnr.org/belarus-sanctions-nov-2020/ Рада БНР заклікае да санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі і да ціску на Расею], [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]], 16 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;. 

== Старажытнасьць ==
=== Палеаліт ===
[[Файл:Paleolit.svg|300пкс|значак|Тэрыторыя сучаснае Беларусі ў часе палеаліту]]

Першыя спробы [[чалавек]]а ([[нэандэрталец|нэандэртальца]]) пранікнуць на тэрыторыі Беларусі датуюцца часам 100—35 тыс. гадоў назад. Пра гэта сьведчаць знаходкі грубаабабітых [[крамень|крамянёвых]] вырабаў [[Муст’ерская культура|муст’ерскага тыпу]] (паводле назвы пячоры Ля-Муст’е ў [[Францыя|Францыі]]). Масіўная скрэблападобная прылада знойдзена паблізу вёскі [[Абідавічы|Абідавічаў]] на Дняпры ([[Быхаўскі раён]]). Сярод матэрыялаў [[Падлужжа (Чачэрскі раён)|Падлускай стаянкі]] (Бердыж на Сожы [[Чачэрскі раён]]) сустрэліся востраканечнік, адшчэпы, ядрышчы з крэмню. Яны падобныя на вырабы на берагавых схілах каля возера [[Нобель (возера)|Нобелю]] у вярхоўях Прыпяці. Каля [[Сьвяцілавічы (Гомельская вобласьць)|Сьвяцілавічаў]] на Бесядзі ([[Веткаўскі раён]]) выяўленае скрабло, вырабленае з крамянёвай пласьціны{{зноска|Нарысы|1994|Касцюк|10}}. Хутчэй за ўсё нэандэртальцы праніклі па далінах «прарэк» з тых месцаў, дзе сустракаецца найбольш сьлядоў іхнага жыхарства — зь дняпроўскага Надпарожжа, басэйну Дзясны або Закарпацьця. Падарожжы муст’ерцаў адбываліся ў сярэдзіне [[палеаліт]]у, які прыпадаў на ледавіковую эпоху, калі адбывалася некалькі абледзяненьняў. У часы максымальнага, дняпроўскага (рыскага), абледзяненьня ўся тэрыторыя Беларусі была пакрытая магутным ледавіком таўшчынёй 2 км. Пад узьдзеяньнем хвалепадобнага пацяпленьня ледавік пачаў раставаць 250—110 тыс. гадоў таму. Надышло цёплае (мікулінскае) міжледавікоўе, якое расьцягнулася на шмат тысячаў гадоў&lt;ref&gt;{{Кніга|загаловак=История Европы|том=1. Древняя Европа|месца=М.|год=1988|старонкі=54-64}}&lt;/ref&gt;.

З 27—24 тысячаў гадоў таму на Беларусі асталёўваюцца першыя людзі сучаснага тыпу, якія заклалі ў Беларусі эпоху каменнага веку, што доўжылася блізу да 1700 году да н. э. Найбольш старажытныя паселішчы чалавека, выяўленыя каля вёсак [[Юравічы|Юравічаў]] ([[Каленкавіцкі раён]]) і [[Бердыж]]у ([[Чачэрскі раён]]), адносяцца да эпохі верхняга [[палеаліт]]у, іхны ўзрост 26—23 тысячаў гадоў. Яны належалі радавым грамадам [[краманьёнец|краманьёнцаў]]. У сувязі з моцным пахаладаньнем і наступаньнем ледавіка 22—14 тысячаў гадоў таму людзі адышлі з тэрыторыі Беларусі на поўдзень.

Каля Х тысячагодзьдзя да н. э. датуюцца першыя археалягічныя культуры: [[лінгбі (культура)|лінгбі]]йская, якая прыйшла з захаду і заняла захад сучаснае тэрыторыі Беларусі; [[грэнская культура|грэнская]] (з сучаснай Украіны, паўднёвы ўсход), да якіх неўзабаве далучыліся носьбіты [[сьвідэрская культура|сьвідэрскае]] культуры, абсяг якой ахапіў захад і цэнтар цяперашняе тэрыторыі Беларусі. Блізкасьць ледавікоў зрабіла тэрыторыю краіны зонай тундравага клімату і расьліннасьці, з прычыны чаго тут практычна суцэльна пражывала толькі качавое насельніцтва, чые традыцыі былі абумоўленыя гаспадаркай, зьвязанай з паўночным аленем. Насельніцтва позьняга палеаліту мела вераваньні, зьвязаныя з паляўнічай магіяй, замагільным сьветам, жаночай плоднасьцю. На вераваньні арыентавалася і мастацтва. Адпаведна гэтаму, насельніцтва падзялялася на [[род]]авыя грамады, дзе вялікую ролю, хутчэй за ўсё, адыгрывала жанчына.

=== Мэзаліт і нэаліт ===
У VIII—IV тысячагодзьдзях да н. э. ледавік адступае і клімат цяплее, у сувязі з чым частка насельніцтва аленегадоўчых традыцыяў адкачавала на поўнач. Праз пацяпленьнем сучасная тэрыторыя Беларусі засяляецца поўнасьцю, але толькі ўждоўж вадаёмаў, што ўжо прыпадае на эпоху [[мэзаліт]]у (IX—VI тысячагодзьдзі да н. э.), хоць рад дасьледнікаў не вылучае мэзаліт з прычыны тэхналягічных крытэравў у дзейнасьці чалавека і адносіць яго пераважна да палеаліту.

Зь сярэдзіны мэзаліту з поўдня прыбываюць новыя хвалі насельніцтва, якія ў кантэксьце далейшае гісторыі палеаліту на Беларусі вызначацьмуць ноўшыя ўмовы ў гаспадараньні і матэрыяльнай культуры. На паўднёвым усходзе замацавалася насельніцтва носьбітаў [[дняроўска-данецкая культура|дняроўска-данецкае]] культуры, на захадзе — [[нёманская культура|нёманскай]], на ўсходзе — [[верхнедняпроўская культура|верхнедняпроўскай]], у сучасным Паазер’і — носьбіты [[нарвенская культура|нарвенскае]] культуры. У асноўных рысах гэтая сытуацыя працягваецца з пачатку новага каменнага веку ([[нэаліт]]у), што пачаўся ў канцы V—IV тысячагодзьдзяў да н. э. і доўжылася каля 2 тысячаў гадоў. Значнае павелічэньне насельніцтва ў нэаліце спрыяла ўзьнікненьню новых этнічных супольнасьцяў людзей. У другой палове ІІІ тысячагодзьдзя да н. э. з Балтыі на Беларусь пранікае [[грабеньчата-ямкавая культура]] (засяліла поўнач), а таксама [[культура лейкападобных кубкаў]] (захад) і [[дзясьнінская культура]] (паўднёвы ўсход). На Беларусі вядома каля 600 нэалітычных паселішчаў, бальшыня іх сканцэнтраваная ў далінах рэк, басэйнаў [[Прыпяць|Прыпяці]], [[Сож]]у, [[Нёман]]у; сталі ўласьцівыя павялічаныя паселішчы-стаянкі. Для гэтага часу ўласьцівае пашырэньне земляробства і жывёлагадоўлі, што спрыяла павелічэньню колькасьці насельніцтва і міграцыйным працэсам. У пачатку нэаліту ў гаспадарцы вялікую ролю мелі рыбалоўства, да ІІ тыс. да н. э. спакваля яшчэ працягваўся пераход да земляробства і жывёлагадоўлі. Рэлігійныя вераваньні абапіраліся на [[татэмізм]] і культ продкаў, пры гэтым у часе вырабу іх выяваў выкарыстоўваўся толькі вобраз мужчыны, што паказвае на яго буйную ролю. Пахаваньні ўтрымліваюць ахвяры, у тым ліку чалавечыя.

З канца ІІІ тысячагодзьдзя да н. э. разьвіваецца [[паўночнабеларуская культура]], што прадоўжыла існаваньне да бронзавага веку. У канцы III — пачатку II тысячагодзьдзях да н. э. на тэрыторыю Панямоньня і Палесься праніклі плямёны шнуравой керамікі культуры, якія былі часткай [[індаэўрапейцы|індаэўрапейцаў]] — продкаў сучасных народаў Эўропы, у тым ліку [[славяне|славянаў]] і [[балты|балтаў]]. Узаемныя дачыненьні прышлых плямёнаў і абарыгенаў характарызаваліся рознымі формамі гаспадаркі і культурнага ўзаемаўплыву і этнічнай асыміляцыі. Мова індаэўрапейцаў мела шмат дыялектаў. Разьвіцьцё ўзаемных дачыненьняў прывяло да стварэньня розных індаэўрапейскі групаў і народаў. Сынтэз «шнуравікоў», а таксама носьбітаў нарвенскае культуры падтрымліваў далейшае разьвіцьцё паўночнабеларускае культуры. Тэрыторыя паўднёвага ўсходу Беларусі і суседнія раёны Ўкраіны займалі плямёны [[сярэднедняпроўская культура|сярэднедняпроўскай культуры]]. Першапачаткова насельніцтва не было індаэўрапейскім, але ў канцы нэаліту відавочны ўплыў шнуравой культуры, носьбітаў якіх звычайна атаясамліваюць зь першымі хвалямі індаэўрапейцаў у Эўропе. Пэўнае дачыненьне да іх мелі носьбіты культуры грабеньчата-ямачнай керамікі, якія ўзялі ўдзел у фармаваньні балтаў, а таксама культура лейкападобных кубкаў, носьбіты якой мае дачыненьне да продкаў [[германцы|германцаў]]. У сваю чаргу, нарвенская культура з высокай імавернасьцю атаясамліваецца з раньнім [[фіна-вугры|фіна-вугорскім]], г. зн. неіндаэўрапейскім насельніцтвам. Наяўнасьць фіна-вуграў у тагачасным [[Падзьвіньне|Падзьвіньні]] пацьвярджаецца [[тапаніміка]]й і [[антрапалёгія]]й&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]]|частка=Першыя насельнікі Беларусі|загаловак=Старажытная Беларусь: Полацкі і новагародзкі пэрыяды|арыгінал=|спасылка=https://files.knihi.com/Knihi/other/Ermalovic.Starazytnaja_Bielarus.Polacki_i_Novaharodski_pieryjady.djvu|адказны=адказн. Г. Роліч, прадм. [[Міхась Ткачоў|М. Ткачоў]], маст. В. Масьцераў|выданьне=2-е выд|месца={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва=[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]]|год=2001|старонкі=[https://files.knihi.com/preview/Knihi/other/Ermalovic.Starazytnaja_Bielarus.Polacki_i_Novaharodski_pieryjady.djvu/9_866x9999.jpeg 16]|старонак=366|сэрыя=|isbn=985-02-0503-2|наклад=4200}}&lt;/ref&gt;.

Пад уплывам прышлых плямёнаў адбыўся пераход мясцовага насельніцтва да [[бронзавы век|бронзавага веку]] (канец III — пачатак I тысячагодзьдзя да н. э.). У гэты пэрыяд паўднёва-заходнюю тэрыторыю Беларусі сьпярша займалі культуры шнуравой керамікі Палесься, заходняй Беларусі — прыбалтыйскай, Паазер’е — [[Паўночнабеларуская культура|паўночнабеларускай культуры]] . Да сярэдзіны II тысячагодзьдзя да н. э. ў Палесьсі й Прыдняпроўі сфармаваліся [[тшцінецкая культура]] й [[сосьніцкая культура]]. У [[жалезны век|жалезным веку]] (працягваўся ад VIII—VI ст. да н. э. да VIII ст. н. э.) на Беларусі было некалькі археалягічных культур штрыхаванай керамікі, дняроўска-дзьвінская, мілаградзкая, зарубінецкая, паморская. У асобную культурна-гістарычную групу ў паўднёва-ўсходняй Беларусі вылучаюць помнікі [[Кіеўская культура|кіеўскай культуры]] II—IV ст. н. э., якія бальшыня навукоўцаў лічаць славянскімі&lt;ref name=&quot;БелЭН-21&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 21.&lt;/ref&gt;.

=== Бронзавы век ===
[[Бронзавы век]], а менавіта пачатак выкарыстаньня вырабаў з [[бронза]]вага сплаву, у Беларусі датуецца ад мяжы ІІІ і ІІ тысячагодзьдзяў да н. э. да VII—VI стст. да н. э. Найбольш характэрнымі тэндэнцыямі эпохі сталі ўварваньні плямёнавў шнуравой керамікі, пад уплывам якіх і паўстае бронзавы век на Беларусі. Пад уплывам гэтае культуры ранейшыя ўтваралі г.зв. колы культураў з шнуравым уплывам. Так, на аснове шнуравой культуры і на аснове ранейшай нэалітычнай позьненарвенскай культуры ўзьнікла паўночнабеларуская культура, што праіснавала да канца ІІ тысячагодзьдзя да н. э. На Панямоньні і Палесьсі назіраецца сярэднедняпроўскі ўплыў. У 1700—1600 гадох да н. э. у Беларусь з [[Одэр]]у і [[Вісла|Віслы]] пранікае [[тшцінецкая культура]], найбольшы ўплыў якой адбіўся на захадзе Беларусі. Існуе меркаваньне, якое адносіць уплыў тшцінецкае культуры на сярэдзіну ІІ тысячагодзьдзя да н. э. на поўдзень Беларусі.

Надзвычай разнастайнымі выглядаюць спробы гісторыкаў зьвязаць тую ці іншую культуры з гэтага пераліку з той ці іншай этнічнай групоўкай. Існуюць гіпотэзы, якія адкідаюць асацыяцыю археалягічных культураў з строга дакладнымі этнічнымі супольнасьцямі. У прыватнасьці, вялікая частка гісторыкаў і мовазнаўцаў перакананая, што ажно ў канцы IV тысячагодзьдзя да н. э. у Эўропе расьсяліліся індаэўрапейцы. Тыя індаэўрапейцы, урэшце, якія аселі на тэрыторыі Беларусі, як мяркуецца, утварылі балтыйскае насельніцтва.

Узрастала роля земляробства і жывёлагадоўлі, якія ў тагачасным грамадзтве сталі практычна вядучымі галінамі дзейнасьці, павялічвалася колькасьць пласкадоннага посуду і расла ягоная разнастайнасьць, што гаворыць на карысьць росту культуры побыту. Гэтыя тэндэнцыі, а таксама існаваньне багатых мужчынскіх пахаваньняў сьведчыць пра зараджэньне ў гэты пэрыяд маёмаснае няроўнасьці, а нябожчыкі мелі статус ваеначальнікаў або старэйшынаў. У сукупнасьці гэта гаворыць пра разьвіты патрыярхальны лад, нараджэньне родапляменнай арыстакратыі і існаваньне грамадзкай арганізаванасьці. Існаваньне шырокага набору зброі, зробленай для забойства чалавека, паказвае на павелічэньне колькасьці канфліктаў. Зь сярэдзіны ІІ тысячагодзьдзя да н. э. у рэлігійным дачыненьні ўзрастае роля салярнага культу (шанаваньне сонца), шанаваньня агню.

=== Жалезны век ===
[[Жалезны век]] на тэрыторыі Беларусі пачынаецца каля VII—VI стагодзьдзяў да н. э. і працягваўся практычна да пісьмовае гісторыі на тэрыторыі Беларусі. Яе пачатак стаўся нераўнамерным: так, на поўдні і паўднёвым захадзе да жалезных прыладаў перайшлі перадусім [[мілаградзкая культура|мілаградзкая]] і [[культура падклошавых пахаваньняў|падклошавых пахаваньняў]] культуры, на рэшце тэрыторыі Беларусі зь сярэдзіны І тысячагодзьдзя да н. э. да жалезнага веку пераходзяць носьбіты [[дняроўска-дзьвінская культура|дняроўска-дзьвінскае]] культуры. На памежжы згаданых культураў фармавалася [[зарубінецкая культура]]. Існуе іншае меркаваньне, паводле якога ў ІІІ ст. да н. э. мілаградзкая культура выцясьняецца зарубінецкай. З V ст. да н. э. цэнтар Беларусі засяляюць носьбіты [[культура штрыхаванай керамікі|культуры штрыхаванае керамікі]], якая трывала і заўважна заставалася на яе тэрыторыі як мінімум па V ст. н. э. На захадзе Палесься жалезны век сягае свайго максымуму ў ІІ—IV стагодзьдзях н. э. і пераходзіць у больш дасканалыя формы матэрыяльнае культуры, што паказваюць узоры [[вельбарская культура|вельбарскае]] культуры. Відаць, усё насельніцтва належала да той ці іншай групоўкі індаэўрапейскіх плямёнаў. [[праславяне|Славянскае]] або [[балты|балтыйскае]] паходжаньне прыпісваюць як мілаградцам, так і зарубінцам, у дачыненьні да дняроўска-дзьвінскае культуры мяркуецца яе балтыйскі характар. Вельбарская культура, хутчэй за ўсё, належала [[готы|готам]] або готам і славянам. Іншыя атаясамліваюць прыход славянаў на Беларусь з пазьнейшымі супольнасьцямі. Прапаноўвалася суаднясеньне помнікаў ад V ст. да н. э. з [[заходнія балты|заходнімі балтамі]], астатніх — з [[усходнія балты|усходнімі]] або [[дняпроўскія балты|дняпроўскімі]]. Фіна-вугорская [[гідранімія]] даволі моцная дасюль на поўначы Беларусі. Погляды на мілаградзкую і зарубінецкую культуры кардынальна пераглядаюцца з улікам гіпотэзы аб [[праблема прарадзімы славянаў|прарадзіме славянаў]] на Палесьсі, што мае на ўвазе вылучэньне славянаў з індаэўрапейскіх плямёнаў беспасярэдне на тэрыторыі цяперашняе Беларусі, або з улікам гіпотэзы пра тое, што да V ст. да н. э. балты і славяне складалі адзіную этнічную супольнасьць і толькі потым зьведалі распад. Адзіна дакладным сьцьверджаньнем нацяпер становіцца высоўваньне сувязі гэтых культураў з індаэўрапейцамі бронзавага веку. Значна дакладнейшы лёс маюць готы, якія параўнальна ненадоўга мігравалі на паўднёвы захад Беларусі і сталі даступнымі [[антычнасьць|антычным]] крыніцам, але зь імі суіснуюць цяжка інтэрпрэтаваныя і супярэчлівыя згадкі пра [[нэўры|нэўраў]], [[андрафагі|андрафагаў]], [[будыны|будынаў]], [[гелёны|гелёнаў]] ды іншых.

Асобнае пытаньне складае лёс матэрыяльных повязяў тагачасных археалягічных культураў на Беларусі. Так, культура штрыхаванае керамікі праяўляе такія зьвязкі з дняроўска-дзьвінскай, мілаградцы мелі пэўныя кантакты з дняроўска-дзьвінскай культурай і культурамі цяперашняй Украіны ды сумежных рэгіёнаў (гальштацкая, высоцкая), пра што сьведчаць прадметы ўзбраеньня. Днепра-дзьвінцы мелі рад кантактаў з [[скіфы|скіфамі]] і [[лужыцкая культура|лужыцкай]] культурай, «штрыхавікі» маюць нарвенскі субстрат.

Вядучая роля ў дзейнасьці насельніцтва засталася за земляробствам і жывёлагадоўляй. Людзі жылі патрыярхальным ладам у складзе вялікай [[род]]авай грамады, якая мела пэўную апрацаваную тэрыторыю і [[гарадзішча (археалягічны аб’ект)|гарадзішчы]], пры гэтым апошнія даўжэй за ўсё захоўваліся на поўначы, прыкладна да сярэдзіны І тысячагодзьдзя н. э. Хутчэй за ўсё, разьвіцьцё грамадзкага ладу і дачыненьняў, а таксама набыткаў матэрыяльнае культуры ішло хутчэй на поўдні. Прынамсі, можна з высокай дакладнасьцю сьцьвярджаць, што жалезнавечны пэрыяд гісторыі Беларусі з усіх дапісьмовых эпох становіцца самым дакладным і празрыстым у дачыненьні ўсталяваньня сацыяльнай, культурнай і этнічнай карціны насельніцтва. Насельніцтва стала засяроджвацца ва ўмацаваных гарадзішчах, асабліва на поўначы і паўднёвым усходзе, якія складаліся з дамоў слупавай канструкцыі або паўзямлянак. Захоўвалі сваю грунтоўную ролю рэкі, пры якіх канцэнтраваліся гарадзішчы, пагатоў новая пляменная знаць мела патрэбу ў абароне. Каля сярэдзіны І тысячагодзьдзя да н. э. пагаршэньне кліматычных умоваў зьмяняе гліняную вытворчасьць ([[ганчарнае кола]] дагэтуль вынайдзена не было) і да пранікненьня балтыйскай [[паморская культура|паморскай]] культуры, якая адцясьніла мілаградзкую ў раёне сучаснага Пінску. З IV ст. н. э. умацоўваюцца гандлёвыя лучнасьці зь [[Ля-Тэн (культура)|лятэнскай]] культурай.

Зь цягам часу дняроўска-дзьвінская культура распадаецца на дзьвінскую і дняпроўскую, гандлёвыя сувязі якіх у цэлым зьніжаюцца. На паўночным захадзе адбываецца некаторае выцісканеньне штрыхавікоў заходнімі балтамі. З ІІІ—ІІ стагодзьдзяў да н. э. мілаградзкая культура канчаткова выціскаецца носьбітамі зарубінецкай. Крайні паўднёвы захад становіцца зонай панаваньня насельніцтва падклошавае культуры, якая найбольш адметная [[урна]]вымі пахаваньнямі і вельмі часта зьвязваецца з славянамі. У ІІ ст. н. э. на ўсход Беларусі пранікае кіеўская культура, якая лічыцца германскай, германскі ўплыў падмацоўваецца выцісканеньнем культуры падклошавых пахаваньняў вельбарскай культурай. Найбольшай тэндэнцыяй становіцца значнае ўзрастаньне ролі гандлю з Заходняй Эўропы і культурамі пры [[Рымская імпэрыя|рымскім]] памежжы. Фармаваньне новае жалезнавечнае карціны насельніцтва гэтага часу сканчваецца пераходам штрыхаванае керамікі ў г.зв. [[усходнелетувіская культура|усходнелетувіскую культуру]].

Абнаўляецца культурнае жыцьцё насельніцтва. Агульнымі для носьбітаў усіх культураў на Беларусі становіцца шанаваньне жывёлаў (іх рытуальнае пахаваньне ў мілаградцаў і прынясеньне ў ахвяру ў зарубінцаў, фігуркі коней у днепра-дзьвінцаў). На паселішчах вылучаюцца сьвяцілішчы. Вылучаюцца пахаваньні жрацоў, салярныя сымбалі.

==== Дапісьмовае насельніцтва ====
[[Файл:Germano-Sarmatia in qua Populi maiores Venedi… (Vaugondy, 1740).jpg|значак|300пкс|Старажытныя народы у пачатку эры на тэрыторыі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (мапа 1740 г.; упершыню выдадзеная ў 1655 г.), у тым ліку [[Вэнэды|вэнэды]] — у межах [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]]]

Каля V ст. н. э. штрыхаванай керамікі, дзьвінская і дняпроўская культуры канчаткова замяняюцца [[банцараўская культура|банцараўскай]], якая займее самы поўны з усяго дапісьмовага насельніцтва беларусі корпус матэрыяльных крыніцаў, атрымае найбольшы арэал сярод сучаснае Беларусі і ўвойдзе ў судакрананьне з продкамі першага раньнефэўдальнага насельніцтва беларусі. Шэраг этнографаў на падставе спробаў увязаць пераемнасьць зь ёю выдзяляюць асыміляваным яе носьбітам вялікую дзель у этнагенэтычных працэсах усходнеславянскага насельніцтва Беларусі. Мяркуецца, што гэтая культура была балтыйскай. Ейныя гарадзішчы дасягнулі высокага ўзроўню, што выяўляецца ў іх гаспадарчай спэцыялізацыі.

Тады ж на поўнач пранікае [[культура доўгіх курганоў]], якая лічыцца часьцей за ўсё [[крывічы|крывіцкай]], значны дамешак крывічоў або іх уплыў маглі мець позьнія субкультуры банцараўскіх насельнікаў. Зь сярэдзіны V ст. н. э. на поўдні Беларусі зьяўляецца яўна славянская [[калочынская культура]], якая паказвае гарадзішчы з выразна адміністрацыйнымі функцыямі, вакол якіх гуртаваліся шэраговыя паселішчы. Яна выцясьняецца [[праская культура|праскай культурай]] і практычна не пакідае сьлядоў па ёй, і згасае прынамсі каля VII—VIII стагодзьдзяў, калі цалкам зьнікае і саступае панаваньне праскай культуры.

Этапным сьведчаньнем лічыцца гарадзішча ў сяле [[Хатомель|Хатомелі]], дзе назіраецца, сярод іншага, умацаванае асобнае селішча з знаходкамі, што паказваюць з высокай дакладнасьцю на існаваньне знаці і, адпаведна, на працэс распаду роду. Зь іншага боку, гісторыкі-сучасьнікі, [[Пракоп Цэзарыйскі]] і [[Маўрыцы (гісторык)|Маўрыцы]] паведамляюць пра род у славянаў, але памеры праскіх жытлаў гавораць на карысьць малой сям’і. Таксама памянёныя гісторыкі згадваюць у славянаў знаць, рабоў і вольных абшчыньнікаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|1к}} С. 133.&lt;/ref&gt;. Адначасна, у VIII ст. н. э. канчаткова згасае банцараўская культура, якая, нягледзячы на позьняе зьнікненьне, не захавала згадак у пазьнейшых рускіх летапісах. Аднак да Х ст. н. э. балты на трывалай аснове засяляюць прыкладна палову тэрыторыі Беларусі, у іх па-ранейшаму захоўвалася родавая арганізацыя.

== Утварэньне дзяржаўнасьці ==
{{Асноўны артыкул|Полацкае княства|Тураўскае княства|Смаленскае княства}}
[[Файл:Jazep Drazdovič. Usiaslaŭ.jpg|150px|значак|зьлева|[[Усяслаў Чарадзей|Усяслаў Полацкі]]]]
[[Файл:Anton Losenko - Vladimir and Rogneda - Google Art Project.jpg|значак|300пкс|[[Рагнеда]] і [[Уладзімер Сьвятаславіч|Ўладзімер Сьвятаславіч]]. Карціна [[Антон Ласенка|Антона Ласенкі]], 1770 г.]]

Элемэнты дзяржаўнай арганізаванасьці на тэрыторыі Беларусі існавалі задоўга да яе пісьмовай гісторыі&lt;ref name=&quot;Carniauski&quot;&gt;[[Міхась Чарняўскі|Чарняўскі М.]] Якія беларускія дзяржавы былі ў старажытнасці? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 3.&lt;/ref&gt;. У V—VIII ст. у паўднёвай частцы Беларусі расьсяліліся славянскія плямёны [[Праская культура|праскай культуры]], сярэднюю і паўночную частку займалі плямёны [[Банцараўская культура|банцараўскай культуры]]. Працэс расьсяленьня славянаў у 2-й палове I тысячагодзьдзя суправаджаўся міжэтнічнымі кантактамі зь мясцовымі балтыйскімі плямёнамі ([[Літва (племя)|літвой]], [[яцьвягі|яцьвягамі]] і інш.). У IX—XI ст. сфармаваліся супольнасьці [[Крывічы|крывічоў]], [[Дрыгавічы|дрыгавічоў]], [[Радзімічы|радзімічаў]]. Крывічы ўтваралі тры вялікія групы — полацкую, смаленскую і пскоўскую (паводле назваў іх галоўных [[горад|гарадоў]])&lt;ref name=&quot;HB-138&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|1к}} С. 138.&lt;/ref&gt;.

Першы ўпамін пра дзяржаўныя ўтварэньні на тэрыторыі Беларусі датуецца 862 годам, калі паводле паведамленьня летапісе, князь [[Рурык]], які знаходзіўся ў [[Ноўгарад]]зе, раздаў «''мужам сваім, таму — [[Полацак]], таму — Растоў, таму — Белавозера''»{{зноска|Нарысы|1994|Касцюк|80}}. У замежнай гістарыяграфіі існуе меркаваньне пра тое, што на Русі было дзьве скандынаўскія дынастыі — [[Рурыкавічы]] і Рагвалодавічы&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Stender-Petersen&quot;&gt;''Stender-Petersen А.'' Varangica. — Aarhus, 1953. Р. 130—131.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Pritsak&quot;&gt;''Pritsak О.'' The Origin of Rus'. — Cambridge (МА), 1981. Vol. 1. Old Scandinavian Sources other than the Sagas. Р. 137.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Duczko&quot;&gt;''Duczko W.'' Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastem Europe. — Leiden, 2004. Р. 126-127.&lt;/ref&gt;. Навуковец з [[Данія|Даніі]] [[Адольф Стэндэр-Пэтэрсэн]] лічыў, што на Русі ўтварылася дзьве скандынаўска-славянскія дзяржавы — Наўгародзка-Кіеўская і Полацкая. Аўтар падмацоўвае гэта сьведчаньнем з [[Аповесьць мінулых часоў|Аповесьці мінулых часоў]] пра княжаньне ў Полацку Рагвалода, пра скандынаўскае паходжаньне яго імя. Амэрыканскі гісторык [[Амельян Прыцак]] лічыў, што полацкая дынастыя была адзінай з старажытных скандынаўскіх дынастыяў, якая змагла захавацца ў змаганьні з Рурыкавічамі&lt;/small&gt;&lt;ref name=&quot;Мартынюк&quot;&gt;''Мартынюк А.В.'' Alba Ruscia: Белорусские земли на перекрестке культур и цивилизаций (Х—ХVI вв.). — Москва, 2015. С. 9.&lt;/ref&gt;. Прыкладна ў гэты час на аснове племянного княжаньня крывічоў-палачанаў склалася буйное [[Полацкае княства]] — самастойная моцная сярэднявечная дзяржава на тэрыторыі Беларусі&lt;ref name=&quot;HB-138&quot;/&gt;. Яго насельнікі называюцца крывічамі ў летапісах пад 1127, 1129, 1140 і 1162 гадох, таксама ўжывалася назва палачане. Апроч [[Полацак|Полацку]], да яго належалі гарады: [[Віцебск]], [[Менск]], [[Лукомаль]], [[Браслаў]], [[Заслаўе]], [[Лагойск]], [[Ворша]], [[Копысь]], [[Барысаў]]&lt;ref name=&quot;HB-139&quot;&gt;{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|1к}} С. 139.&lt;/ref&gt;. Полацкае княства мела ўсе атрыбуты дзяржаўнай самастойнасьці — сувэрэнную ўладу князя і [[веча]], адміністрацыю, сталіцу, войска, грашовую сыстэму і іншае&lt;ref name=&quot;Carniauski&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 24.&lt;/ref&gt;. Адным з такіх атрыбутаў было правядзеньне ўласнай геапалітыкі, якая палягала на супрацьстаяньні агрэсіі [[Кіеўскае княства|Кіеўскага княства]] і ўласнай экспансіі ў бок [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]&lt;ref&gt;[[Міхась Чарняўскі|Чарняўскі М.]] Якія беларускія дзяржавы былі ў старажытнасьці // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 4.&lt;/ref&gt;. У 980 годзе кіеўскі князь [[Уладзімер Сьвятаславіч]] захапіў Полацак, забіў яго гаспадара [[Рагвалод]]а і далучыў Полацкае княства да Кіеўскага. Аднак ужо за князем [[Ізяслаў Уладзімеравіч|Ізяславам]], сынам Уладзімера і [[Рагнеда|Рагнеды]], унукам Рагвалода, Полацак аднавіў сваю незалежнасьць. Найбольшага росквіту Полацкае княства дасягнула ў XI—XII ст. у час княжаньня [[Усяслаў Брачыславіч|Ўсяслава Брачыславіча]] (1044—1101)&lt;ref&gt;[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] У якім часе Полацкае княства дасягнула найбольшае велічы // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 6.&lt;/ref&gt;. Пазьней яно падзялілася на ўдзельныя княствы — [[Менскае княства|Менскае]], [[Віцебскае княства|Віцебскае]], [[Друцкае княства|Друцкае]], [[Лагойскае княства|Лагойскае]].

[[Файл:Kryž Eŭfrasińni Połackaj. Крыж Эўфрасіньні Полацкай (XIX).jpg|150px|значак|зьлева|[[Крыж Эўфрасіньні Полацкай]]]]
[[Файл:Smalensk. Смаленск (1627).jpg|значак|300px|[[Смаленск]]. Плян места, 1627 г.]]

У сярэдзіне X ст. на землях дрыгавічоў вылучылася [[Тураўскае княства]], якое прыкладна з 988 году трапіла ў залежнасьць ад Кіева. Звычайна вялікія князі кіеўскія надавалі Тураў сваім трэцім сынам. 3 другой паловы XII ст. Тураўскае княства здабыла незалежнасьць і неўзабаве падзялілася на [[Пінскае княства|Пінскае]], [[Клецкае княства|Клецкае]], [[Слуцкае княства|Слуцкае]], [[Дубровіцкае княства|Дубровіцкае]], [[Капыльскае княства|Капыльскае]] і іншыя ўдзельныя княствы. З канца XI ст. тэрыторыю радзімічаў падзялілі паміж сабой [[Чарнігаўскае княства|Чарнігаўскае]] і [[Смаленскае княства|Смаленскае]] княствы. Палітычнае адасабленьне Смаленску ад Кіева пачалося ў ХІ ст., а ў 1120-я гады тут усталявалася самастойная дынастыя на чале з [[Расьціслаў Мсьціславіч|Расьціславам Мсьціславічам]] (1125—1259). У гэты час Смаленскае княства дасягнула найбольшага пашырэньня, калі ў яго склад увайшлі [[Крычаў]], [[Прапойск]], [[Амсьціслаў]] (пазьней вылучыўся ва ўдзельнае [[Амсьціслаўскае княства]]), а таксама адабраныя ў Менску [[Копысь]] і [[Ворша]]. У XII—XIII стагодзьдзях удзельныя княствы ўзьніклі на землях Верхняга Панямоньня. Найбольш значную ролю адыгрывалі [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскае]] і [[Наваградзкае княства|Наваградзкае]] княствы. Грамадзкае разьвіцьцё зямель Беларусі праходзіла аднолькавы шлях зь іншымі [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнімі славянамі]], якія ўваходзілі ў склад [[Кіеўская Русь|Русі]]. Тут у X—XII ст. перапляталіся 3 асноўныя сацыяльна-эканамічныя ўклады: [[Першабытнае грамадзтва|грамадзкі]], [[Рабаўладальніцкі лад|рабаўладальніцкі]] і [[Фэадалізм|фэўдальны]], які паступова станавіўся паноўным&lt;ref name=&quot;БелЭН-21&quot;/&gt;.

У канцы X ст. пачало пашырацца [[хрысьціянства]] паводле [[Бізантыя|бізантыйскага]] абраду. У 992 годзе зьявілася першая [[Полацкая япархія|япархія ў Полацку]], у 1005 годзе — [[Тураўская япархія]], у 1136 годзе — [[Смаленская япархія]]. Аднак элемэнты [[язычніцтва]] ў некаторых мясцовасьцях захоўваліся многія стагодзьдзі. Хрысьціянская царква спрыяла разьвіцьцю беларускае культуры, у тым ліку манумэнтальнага дойлідзтва, малярства, прыкладнога мастацтва, літаратуры&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 22.&lt;/ref&gt;.

== Вялікае Княства Літоўскае ==
{{Асноўны артыкул|Вялікае Княства Літоўскае}}
[[Файл:Mindaugas 1831 (117707054).jpg|150px|значак|зьлева|[[Міндоўг]]]]
[[Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (V. Dmachoŭski, 1856).jpg|значак|300px|[[Наваградак]], [[Фарны касьцёл (Наваградак)|Фара]] і [[Наваградзкі замак|руіны замка]]. Карціна [[Вінцэнт Дмахоўскі|Вінцэнта Дмахоўскага]], 1856 г.]]

Створаная за часамі ўдзельных княстваў матэрыяльная і духоўная культура стала падмуркам дзяржаваўтваральных працэсаў ў XIII—XIV стагодзьдзях&lt;ref name=&quot;ehb387&quot;&gt;{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 387.&lt;/ref&gt;. Падобныя працэсы былі праявай і арганічнай часткай мірнага [[балты|балта]]-[[славяне|славянскага]] ўзаемадзеяньня ў біэтнічным рэгіёне верхняга Панямоньня&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 2.&lt;/ref&gt;. Пераход балта-славянскага сымбіёзу на новую ступень эвалюцыі адбыўся з прычыны разбурэньня палітычнай сыстэмы Ўсходняй Эўропы (агрэсія [[Інфлянцкі ордэн|Інфлянцкага]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага]] ордэнаў, [[мангола-татарская навала]])&lt;ref name=&quot;kraucevic175&quot;&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 175.&lt;/ref&gt;. Утварэньне Вялікага Княства Літоўскага дало магчымасьць насельніцтву краю абараніць сваю незалежнасьць і стварыць умовы для далейшага сацыяльнага, палітычнага, эканамічнага і культурнага разьвіцьця.

Вялікае Княства Літоўскае з цэнтрам у [[Наваградак|Наваградку]] паўстала каля 1240-х гадоў, калі на запросіны мясцовых баяраў тут пачаў княжыць [[Міндоўг]]. Абарону краю ачоліў наймацнейшы, правераны ў баёх і выправах ваенны правадыр, этнічнае паходжаньне якога ня мела істотнага значэньня, асабліва ў рэгіёне, дзе два этнасы вякамі жылі ўперамешку&lt;ref name=&quot;kraucevic175&quot;/&gt;. Да прыходу Міндоўга цэнтар Гарадзенскага княства перасунуўся ў Наваградак, дзе валадарыў князь Ізяслаў, які, хутчэй за ўсё, мірна перадаў уладу й некаторы час браў удзел у выправах Міндоўга на польскія землі.

Працэс фармаваньня новай дзяржавы быў даволі працяглым і адбываўся шляхам дынастычных шлюбаў, пагадненьняў (у рэдкіх выпадках захопу) паміж асобнымі княствамі пры захаваньні палёгак, прывілеяў і пэўнага самакіраваньня (паводле прынцыпу «''старыны ня рушыць, навіны ня ўводзіць''»). Упершыню гэты мэханізм быў выкарыстаны ў дачыненьні Полацку ў 1307 годзе па ўваходжаньні Полацкага княства ў склад ВКЛ, хоць да ўваходжаньня княства ў ім і раней кіравалі літоўскія князі ([[Таўцівіл]]). У дачыненьні да Панямоньня прынцып падобнай аўтаноміі невядомы.

[[Файл:Giedzimin. Гедзімін (1709).jpg|150px|значак|зьлева|[[Гедзімін]]]]
[[Файл:Vilnia. Вільня (1576, 1581).jpg|300px|значак|[[Вільня]], сталіца [[Вялікае Княства Літоўскае|Літвы]] ({{мова-la|Vilna Lituaniae, Metropolis|скарочана}}). Атляс Гогенбэрга і Браўна, 1576 г.]]

Неўзабаве да Вялікага Княства Літоўскага добраахвотна&lt;ref name=&quot;ehb387&quot;/&gt; далучылася рэшта ўдзельных княстваў на тэрыторыі сучаснай Беларусі: [[Полацкае княства|Полацак]] — у 1307 годзе; [[Віцебскае княства|Віцебск]] — у 1320 годзе; [[Берасьцейскае княства|Берасьце]], [[Менскае княства|Менск]], [[Тураўскае княства|Тураў і Пінск]] — у 1320—1330-я&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭВКЛ|к}} С. 8.&lt;/ref&gt; гады; [[Амсьціслаўскае княства|Амсьціслаў]] — у 1358 годзе. Найбольш пасьпяхова працэсы аб’яднаньня беларускіх зямель праходзілі ў часе княжаньня [[Гедзімін]]а (1316—1341), які перанёс сталіцу дзяржавы з Наваградку ў [[Вільня|Вільню]]. Важным ягоным дасягненьнем было стварэньне незалежнай ад [[Расейская праваслаўная царква|Масквы]] [[Літоўская мітраполія|Літоўскай праваслаўнай мітраполіі]] з цэнтрам у Наваградку. Адначасна Гедзімін паклаў падмурак [[Русь|рускаму]] вэктару палітыкі Вялікага Княства Літоўскага, які разьвіваўся ў наступныя дзесяцігодзьдзі. 

Значныя тэрытарыяльныя набыткі Вялікае Княства Літоўскае атрымала ў часе княжаньня [[Альгерд]]а (1345—1377). За ім у склад дзяржавы ўвайшлі [[Севершчына|Чарнігаўска-Северская]], [[Падольле|Падольская]], [[Валынь|Валынская]] і [[Кіеўскае княства|Кіеўская]] землі, [[Смаленскае княства]], а таксама [[Жамойць]]&lt;ref name=&quot;ehb389&quot;&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вялікае Княства Літоўскае: Гістарычны нарыс // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 389.&lt;/ref&gt;. У выніку, землі сучаснай Беларусі занялі цэнтральнае месца, што забясьпечыла рост іхнай эканомікі, разьвіцьцё культуры, умацаваньне [[беларуская мова|беларускай]] (гістарычнай [[старабеларуская мова|рускай]] або [[літоўская мова|літоўскай]]) мовы як афіцыйнай&lt;ref&gt;[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Альгерд // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 223.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Альгерд // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 105.&lt;/ref&gt;. 

Вялікае значэньне дзеля ўмацаваньня ВКЛ мела перамога над [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскім ордэнам]] у [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] 1410 году. За вялікім князем [[Вітаўт]]ам (1392—1430) ВКЛ значна пашырыла сваю тэрыторыю&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;/&gt;.

[[Файл:Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XVIII).jpg|150px|значак|зьлева|[[Вітаўт Вялікі]]]]
[[Файл:Battle of Grunwald - Kronika tho iesth Historya swiata 1564 (109729736).jpg|значак|300px|[[Грунвальдзкая бітва]]. Гравюра [[Марцін Бельскі|Марціна Бельскага]] з «Хронікі ўсяго сьвету», 1564 г.]]

На лёс беларускіх зямель у ВКЛ значна паўплываў пераход літоўскае знаці ў канцы XIV ст. у каталіцтва. Вялікі князь [[Ягайла]] (1377—1392) у 1385 годзе пагадзіўся хрысьціць насельніцтва Літвы паводле каталіцкага абраду ў якасьці адной з умоваў атрыманьня стальцу польскага караля ([[Крэўская унія|Крэўская унія 1385 году]]). Адгэтуль у ВКЛ пачало насьпяваць нутранае напружаньне паміж праваслаўным і каталіцкім насельніцтвам. З часоў прыняцьця [[Гарадзельскі прывілей|Гарадзельскага прывілею 1413 году]] палітычнае становішча ў ВКЛ пачало характарызавацца дамінаваньнем каталіцкае знаці, якая атрымала вынятковае права на заняцьце дзяржаўных пасадаў і тытул паноў. Усходне-славянскія баяры й князі захавалі свае ўдзелы ў ВКЛ, яны падтрымлівалі дзяржаву, спрыялі росту яе магутнасьці, але імкнуліся павялічыць свой уплыў на прыняцьце палітычных пастановаў. Выразьнікам іх інтарэсаў стаў вялікі князь [[Сьвідрыгайла]] (1430—1432), які пачаў раздаваць дзяржаўныя пасады, замкі і воласьці праваслаўным фэўдалам, што прывяло да працяглай фэўдальнай вайны ([[Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1432—1438 гадоў]]). У 1432 годзе Сьвідрыгайла ўцёк у Полацак, дзе беларускія князі й баяры пасадзілі яго на пасад [[Вялікае Княства Рускае|Вялікага Княства Рускага]], такім чынам адбыўся кароткачасовы раскол ВКЛ, і [[Полацак]] на пэўны час стаў сталіцай беларускае дзяржавы. Каталіцкія вярхі ВКЛ пайшлі на кампраміс. Ягайла [[Прывілей 1432 году|прывілеем 1432 году]] і [[Жыгімонт Кейстутавіч]] [[Прывілей 1434 году|прывілеем 1434 году]] ўраўнавалі праваслаўных фэўдалаў у некаторых эканамічных і палітычных правох з каталікамі. За вялікім князем [[Казімер Ягелончык|Казімерам]] (1440—1492) асобным землям (Наваградзкай, Полацкай, Віцебскай, Смаленскай і інш.) пацьверджаныя правы на аўтаномнае кіраваньне. Казімер зацьвердзіў [[Судзебнік Казімера|судзебнік 1468 году]] — першы ўпарадкаваны збор законаў. Па ягонай сьмерці [[Маскоўская дзяржава]] распачала некалькі войнаў з мэтай супрацьстаяць аб’яднаньню земляў Русі вакол Вялікага Княства Літоўскага. У ходзе гэтых войнаў да Маскоўскай дзяржавы ў XV—XVI ст. адышлі некаторыя ўсходнеславянскія землі ВКЛ. Па няўдачах у войнах палітычныя вярхі ВКЛ пачалі залучаць да больш актыўнага кіраваньня дзяржавай буйных праваслаўных фэўдалаў; праваслаўным ужо фактычна не забаранялася займаць найважнейшыя дзяржаўныя пасады. У 1563 годзе юрыдычна скасавалі палажэньне, паводле якога праваслаўныя фэўдалы не маглі засядаць у гаспадарскай радзе. Вялікі ўплыў на дзяржаўныя справы мелі магнаты [[Астроскія]], [[Хадкевічы]], [[Сапегі]], [[Ільлінічы]] і іншыя&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;/&gt;.

[[Файл:Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Статут Вялікага Княства Літоўскага.jpg|міні|150пкс|зьлева|[[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|III Статут ВКЛ]]. Выданьне [[друкарня Мамонічаў|друкарні Мамонічаў]], 1588 г.]]
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (1613).jpg|значак|300пкс|Вялікае Княства Літоўскае ({{мова-la|Magnus Ducatus Lithuania|скарочана}}), 1613 г.]]

Да сярэдзіны XVI ст. канчаткова аформіўся дзяржаўны лад ВКЛ, асновы якога замацаваныя ў [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 году|Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1529 году]] і [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1566 году]]. Дзяржаўнай мовай ВКЛ была [[старабеларуская мова]]. Кіраўніком дзяржавы лічыўся [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] (гаспадар). Сумесна з [[Рада Вялікага Княства Літоўскага|радай]] ён ажыцьцяўляў найвышэйшы суд. Рада ВКЛ ([[паны-рада]]) узьнікла ў XV ст. як дарадчы орган пры вялікім князю, а да канца XV — пачатку XVI ст. ператварылася ў найвышэйшы орган дзяржаўнае ўлады. З XV ст. на паседжаньні рады запрашаліся прадстаўнікі мясцовых фэўдалаў, г. зн. зьбіраўся [[сойм]]. У 1413 годзе тэрыторыя ВКЛ падзялілася на [[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] й [[Троцкае ваяводзтва|Троцкае]] ваяводзтвы. У пачатку XVI ст. утварыліся [[Полацкае ваяводзтва|Полацкае]], [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкае]], [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскае]] й [[Падляскае ваяводзтва|Падляскае]] ваяводзтвы; у выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнае рэформы 1565—1566 гадоў — [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскае]], [[Менскае ваяводзтва|Менскае]], [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскае]] ваяводзтвы, большасьць зь іх былі падзяляліся на паветы ([[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага]]). [[Шляхта]] атрымала права браць удзел у [[Павятовы соймік|павятовых сойміках]], дзе выбіраліся паслы (дэпутаты) на [[Сойм Вялікага Княства Літоўскага|вальны сойм]]. Вялікі ўплыў на лёс ВКЛ зрабіла [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкая вайна 1558—1583 гадоў]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-22&quot;/&gt;.

=== Рэч Паспалітая ===
{{Асноўны артыкул|Рэч Паспалітая}}
[[Файл:Leŭ Sapieha. Леў Сапега (1616).jpg|150px|значак|зьлева|[[Леў Сапега]]]]
[[Файл:Unia Lubelska.JPG|300пкс|значак|«Люблінская унія». Карціна [[Ян Матэйка|Яна Матэйкі]], 1869 г.]]

Няўдачы войска Вялікага Княства Літоўскага, у тым ліку заняцьце маскоўскімі войскамі ў 1563 годзе Полацку, падштурхнулі вялікага князя ВКЛ і шляхту да больш цеснага вайсковага і дзяржаўнага зьвязу з [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Польшчай]]. У выніку [[Люблінская унія|Люблінскае уніі 1569 году]] ВКЛ і Каралеўства Польскае аб’ядналіся ў [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыю]] — [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]]. Паводле ўмоваў уніі, ВКЛ захоўвала свае адміністрацыйны апарат, заканадаўства, армію, герб [[Пагоня|Пагоню]], дзяржаўную пячатку. Найвышэйшым органам аб’яднанае дзяржавы стаў агульны сойм, які спачатку зьбіраўся на тэрыторыі Каралеўства Польскага, а зь сярэдзіны XVII ст. кожны трэці сойм склікаўся ў [[Горадня|Горадні]] як сымбаль асобнага становішча ВКЛ. Кіраўніком дзяржавы быў кароль Рэчы Паспалітае, якога абірала шляхта. Адначасна ён быў і вялікім князем ВКЛ. У часе работы Люблінскага сойму землі Ўкраіны адышлі да Польшчы, таму ў 1569 году ВКЛ складалася ў асноўным зь літоўскіх і жамойцкіх зямель. Кароль і вялікі князь [[Стэфан Баторы]] (1576—1586) на чале аб’яднанае арміі вызваліў у 1579 годзе Полацак і перанёс ваенныя дзеяньні на тэрыторыю Масковіі. Пасьпяховае завяршэньне Інфлянцкае вайны паспрыяла ўзмацненьню ролі ВКЛ у Рэчы Паспалітай. Прыняцьце [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статуту Вялікага Княства Літоўскага 1588 году]] падкрэсьліла асобае становішча ВКЛ у фэдэрацыйнай дзяржаве з сваім войскам, заканадаўствам, гербам. Скасоўваліся палажэньні уніі, паводле якіх палякі і іншыя замежныя падданыя маглі атрымліваць у ВКЛ зямельныя ўладаньні і адміністрацыйныя пасады&lt;ref name=&quot;БелЭН-23&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 23.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Stefan Batory. Стэфан Баторы (XVII).jpg|150px|значак|зьлева|[[Стэфан Баторы]]]]
[[Файл:Samogitia, Lituania-Russia Bianca, Moscovia (G. Albrizzi, I. Tirion, 1740).jpg|значак|300пкс|Фрагмэнт мапы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], дзе [[Літва]] (''Lituania'') цалкам атаясамліваецца зь [[Белая Русь|Белай Русьсю]] (''Russia Bianca''), тым часам [[Жамойць]] (''Samogitia'') падаецца асобна ад Літвы, а [[Маскоўская дзяржава|Масковія]] (''Moscovia'') — асобна ад [[Русь|Русі]] ([[Вэнэцыя]], 1740 г.)]]

У 1596 годзе прымаецца [[Берасьцейская унія]], да яе складаньня падштурхнула стварэньне ў Маскоўскай дзяржаве ў 1589 годзе [[Расейская праваслаўная царква|патрыярхату]], які намагаўся падначаліць сабе праваслаўных жыхароў ВКЛ. Паводле ўмоваў уніі, праваслаўная царква ВКЛ прызнавала вяршэнства [[Папа|папы рымскага]], прыняла каталіцкую дагматыку, аднак захавала сваю абраднасьць і асобную арганізацыю. Да канца XVIII ст. да грэка-каталіцкай (уніяцкай) царквы належала каля 80% насельніцтва Беларусі, у асноўным сялянаў. Праваслаўныя, што не прынялі унію, у пачатку XVII ст. стварылі ўласную царкоўную арганізацыю, узаконеную дзяржаўнай уладай&lt;ref name=&quot;БелЭН-24&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 24.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jan Karal Chadkievič. Ян Караль Хадкевіч (XVII) (4).jpg|150px|значак|зьлева|[[Ян Караль Хадкевіч]]]]
[[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (T. Lotter, 1770).jpg|міні|300пкс|Вялікае Княства Літоўскае ({{мова-la|Magnus Ducatus Lithuania|скарочана}}), 1770 г.]]

У выніку [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|вайны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў]] да ВКЛ вярнулася [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленшчына]]. Катастрафічны ўплыў на гаспадарку і культурнае жыцьцё зрабіла [[вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў]]. Перад ёй была [[Паўстаньне Хмяльніцкага|антыфэўдальная вайна 1647—1651 гадоў]], распачатая ўкраінскімі казакамі. Скарыстаўшы сьмерць караля і вялікага князя [[Уладзіслаў Ваза|Ўладзіслава Вазы]] (1633—1648), казакі ўварваліся на [[Палесьсе]] і ўзначалілі мясцовыя выступленьні. У 1654 годзе маскоўскія войскі занялі ўсходнюю Беларусь да Дзьвіны й Дняпра, у 1655 годзе — большую ейную частку. Паводле ўмоваў [[Андрусаўскае замірэньне|Андрусаўскага замірэньня 1667 году]], якое завяршыла гэтую вайну, беларускія землі засталіся ў Рэчы Паспалітай. Да Маскоўскай дзяржавы адышлі Кіеў, левабярэжная Ўкраіна, Севершчына ды Смаленскае ваяводзтва. Масавае вынішчэньне гарадзкога насельніцтва прывяло да заняпаду гарадоў, умацаваньня ў іх пазыцыяў шляхты і да запаволеньня разьвіцьця капіталістычных дачыненьняў. Па вайне ўзмацнілася [[палянізацыя]], якая ахапіла шырокія колы беларускае шляхты й мяшчанаў. [[Ян Казімер]] (1648—1668) празь няўдачы зрокся стальцу. Наступныя каралі й вялікія князі [[Міхал Вішнявецкі]] (1669—1673) і [[Ян Сабескі]] (1674—1696) ня здолелі прадухіліць рост уплыву шляхты і ўтаймаваць яе свавольствы. Абраны на пасад Рэчы Паспалітай саксонскі [[курфюрст]] [[Аўгуст Моцны]] у час [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікае Паўночнае вайны 1700—1721 гадоў]] выступіў хаўрусьнікам маскоўскага гаспадара [[Пётар I|Пятра I]]. Швэды, якія часткова акупавалі Беларусь, падтрымлівалі свайго стаўленіка на стальцы [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіслава Ляшчынскага]]. Ваенныя дзеяньні й нутранае змаганьне шляхецкіх груповак прывялі да заняпаду гаспадаркі, якую здолелі адбудаваць толькі да сярэдзіны XVIII ст. Унутрыпалітычная анархія ў краіне працягвалася, звычайным стаў зрыў працы соймаў праз свавольства шляхты. Рэч Паспалітая пачала трапляць пад палітычны ўплыў суседніх дзяржаваў. Апошні кароль й вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] (1764—1795) быў стаўленьнікам маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыны II]], але імкнуўся праводзіць незалежную палітыку. Частка дзяржаўных колаў Рэчы Паспалітае ўзяла курс на мадэрнізацыю палітычнага ладу краіны, найперш на ўмацаваньне цэнтральнае ўлады. У 1764 годзе ўтварыліся Вайсковая й Скарбовая камісіі ВКЛ, у 1773 годзе — [[Адукацыйная камісія]], у 1791 годзе — Камісія паліцыі. 

[[Файл:Tadevuš Kaściuška. Тадэвуш Касьцюшка (XVIII).jpg|150px|значак|зьлева|[[Тадэвуш Касьцюшка]]]]
[[Файл:Allegory of the 1st partition of Poland crop.jpg|300пкс|значак|Алегорыя на [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|Першы падзел Рэчы Паспалітае]]. Жан-Мішэль Маро, 1773 г.]]

Разьвіцьцю капіталістычных дачыненьняў перашкаджалі панаваньне магнатаў, нацыянальныя й рэлігійныя супярэчнасьці. Складанае ўнутрыпалітычнае становішча Рэчы Паспалітай імкнуліся выкарыстаць у сваіх інтарэсах Расея, Прусія і Аўстрыя. На іхную карысьць дзеялі розныя групоўкі шляхты. У 1786 годзе ўтварылася [[Барская канфэдэрацыя]] — зьвяз шляхты, накіраваны і супраць ўмяшаньня Расеі ў нутраныя справы дзяржавы, і супраць палітычных рэформаў. Разгром канфэдэрацыі расейскімі войскамі прывёў у 1772 годзе да [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітае]] паміж Расеяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Пад уладу Расеі трапілі ўсходнія землі Беларусі з [[Полацак|Полацкам]], [[Віцебск]]ам, [[Магілёў|Магілёвам]], [[Гомель|Гомлем]]. Частка кіроўных колаў бачыла ўратаваньне дзяржавы ў антыфэўдальных рэформах. [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовы сойм 1788—1792 гадоў]] прыняў [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыю 3 траўня 1791 году]], паводле якое ўсталяваў апеку дзяржавы над прыгоннымі сялянамі і пашырыў палітычныя правы мяшчанаў, рэарганізаваў і цэнтралізаваў дзяржаўнае кіраваньне. У адказ кансэрватарская шляхта пры дапамозе Расеі стварыла [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкую канфэдэрацыю]], з фармальных запросінаў якой ажыцьцявілася новае ўмяшаньне Расеі. У 1793 годзе адбыўся [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другі падзел Рэчы Паспалітае]], у выніку якога пад уладу Расеі трапілі землі цэнтральнае Беларусі з [[Барысаў|Барысавам]], [[Менск]]ам, [[Слуцак|Слуцкам]], [[Пінск]]ам. Згодніцкая пазыцыя кіроўных колаў Рэчы Паспалітае стала прычынай палітычнага ўздыму, які прывёў да [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]], узначаленага [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвушам Касьцюшкам]]. Расея накіравала дадатковыя войскі, якія ў шэрагу бітваў здушылі паўстаньне. У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітае]] пад уладу Расеі трапілі землі заходняе Беларусі зь Вільняй, Горадняй, Наваградкам, Берасьцем. [[Падляшша]] адышло да Прусіі. Рэч Паспалітая перастала існаваць&lt;ref name=&quot;БелЭН-24&quot;/&gt;.

== Пад уладай Расейскае імпэрыі ==
{{Асноўны артыкул|Паўночна-Заходні край|Русіфікацыя Беларусі}}
[[Файл:Vilenski ŭniversytet, Pahonia. Віленскі ўнівэрсытэт, Пагоня (1781).jpg|300px|значак|[[Віленскі ўнівэрсытэт]] і яго герб — [[Пагоня]], 1781 г.]]
[[Файл:Michał Kleafas Aginski. Міхал Клеафас Агінскі (J. Grassi, 1782-92).jpg|150px|значак|зьлева|[[Міхал Клеафас Агінскі]]]]

На [[анэксія|анэксаваных]]&lt;ref&gt;[[Кастусь Тарасаў|Тарасаў К.]] На чыім баку былі беларусы ў вайне 1812 году? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 51.&lt;/ref&gt; [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыяй]] землях усталёўваўся тэрытарыяльна-адміністрацыйны падзел на расейскі ўзор — паветы, правінцыі, губэрні і генэрал-губэрнатарствы. У 1772 годзе ўтварылася [[Беларускае генэрал-губэрнатарства]] ў складзе 2 губэрняў — [[Пскоўская губэрня|Пскоўскай]] (з 1776 году [[Полацкая губэрня|Полацкай]], потым [[Віцебская губэрня|Віцебскай]]) і [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай]]. У 1793 годзе ўтварыліся [[Менская губэрня|Менская]], у 1795 — [[Слонімская губэрня|Слонімская]] і [[Віленская губэрня|Віленская]] губэрні. У 1796—1801 гадох тэрыторыя Беларусі ўваходзіла ў [[Беларуская губэрня|Беларускую]], Менскую і [[Літоўская губэрня|Літоўскую губэрні]], якіх у 1801 годзе падзялілі на Віцебскую, Магілёўскую, Менскую, [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскую]] і Віленскую губэрні. У губэрнях ствараліся палаты крымінальнага (дзеялі на аснове права Расейскай імпэрыі) і цывільнага (разьвязвалі цывільныя справы паводле нормаў Статуту ВКЛ 1588 году) судоў. Па прыняцьці прысягі на вернасьць маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыне II]] шляхта Беларусі атрымала правы і прывілеі расейскага дваранства. Пры гэтым шляхта страціла права абіраць манарха, разьвязваць мясцовыя справы на ваяводзкіх і павятовых сойміках, ствараць канфэдэрацыі дзеля абароны сваіх вольнасьцяў і прывілеяў. Магнатаў пазбавілі права мець уласныя фартэцыі і войска. Праводзілася чыстка шляхецкага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] ([[Разбор шляхты]]). Кацярына II і [[Павал I]] практыкавалі раздачу дзяржаўных зямель з прыгоннымі сялянамі расейскім [[абшарнік]]ам, вайскоўцам і буйным чыноўнікам. На Беларусь пашыралася агульнарасейская сыстэма дзяржаўных падаткаў і павіннасьцяў. Галоўным падаткам стаў падушны, які быў значна цяжэйшы за ранейшы падымны. Сяляне выконвалі паншчыну, плацілі чынш, натуральныя даніны і інш. На мяшчанаў ускладаліся выдаткі на ўтрыманьні выйсковых гарнізонаў, паліцыі, турмаў, гарадзкога магістрату, паштовае службы, навучальных і мэдычных установаў. Цяжкай павіннасьцю для сялянаў і мяшчанаў Беларусі стаў абавязак пастаўляць рэкрутаў на 25-гадовую (з 1834 году — на 20-гадовую, з 1856 году — на 15-гадовую) службу ў войска. Шэраг законаў абмяжоўваў правы [[жыды|жыдоўскага]] насельніцтва: [[мяжа жыдоўскае аселасьці]], падушны падатак і рэкруцкія павіннасьці ўдвая вышэйшыя, чым для хрысьціянаў, кампаніі па прымусовым высяленьні ў гарады й мястэчкі зь сельскае мясцовасьці. [[Урадавы сынод Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўская царква]]) на Беларусі атрымаў дзяржаўны статус, тым часам каталіцкая царква страціла прывілеяванае становішча і трапіла пад кантроль расейскага ўраду. Рымска-каталіцкаму духавенству давалася свабода ў выкананьні рэлігійных абрадаў, але забаранялася схіляць праваслаўных (у тым ліку [[Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай|тых, што прынялі Берасьцейскую унію]]) да пераходу ў рыма-каталіцтва. Каб заахвоціць далучэньне вернікаў [[уніяцтва|ўніяцкае царквы]] да Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы) выкарыстоўваліся агітацыя, прымус, матэрыяльныя ўзнагароды ўніяцкага духавенства&lt;ref name=&quot;БелЭН-25&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 25.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Vilnia, Rynak. Вільня, Рынак (V. Adam, 1846).jpg|300px|значак|Адступленьне французаў празь [[Вільня|Вільню]]. [[Ян Дамель]], 1846 г. Літаграфія зь «Віленскага альбому»]]

Беларуская шляхта ў часе [[Вайна 1812 году|вайны 1812 году]] падтрымала імпэратара [[Францыя|Францыі]] [[Напалеон Банапарт|Напалеона]], маючы спадзеў пры ягонай дапамозе аднавіць ВКЛ і Рэч Паспалітую. 1 ліпеня 1812 году Напалеон падпісаў указ аб утварэньні ВКЛ у складзе Віленскага, Гарадзенскага, Менскага і Беластоцкага дэпартамэнтаў і прызначыў [[Камісія часовага ўраду Вялікага Княства Літоўскага|Часовы ўрад]] з прадстаўнікоў мясцовае шляхты. Галоўнымі ягонымі задачамі былі: мабілізацыя насельніцтва ў францускую армію, яе матэрыяльнае забесьпячэньне, ахова камунікацыў, падтрыманьне парадкаў у тыле і г. д. Напалеон не зрабіў захадаў дзеля ліквідацыі прыгоннага права, таму сярод сялянства ён не атрымаў падтрымкі, якое адказвала на паборы й марадэрства партызанскім рухам&lt;ref name=&quot;БелЭН-25&quot;/&gt;.

Уплыў [[Француская рэвалюцыя|Францускае рэвалюцыі 1789—1799 гадоў]] і падзеяў 1812 году спрыяў пашырэньню на Беларусі дэмакратычных і нацыянальна-вызвольных ідэяў. У пачатку XIX ст. у [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] й шэрагу навучальных установаў, у [[Літоўскі асобны корпус|Літоўскім асобным корпусе]] дзеялі гурткі мясцовае моладзі, якія выступалі за аднаўленьне Рэчы Паспалітае. Дзеялі таварыства [[Таварыства філяматаў|філяматаў]] і [[Таварыства філярэтаў|філярэтаў]], таварыства «[[Вайсковыя сябры]]». У 1830—1831 гадох адбываецца [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнае паўстаньне]], мэтай якога было аднаўленьне дзяржаўнасьці ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Па ягоным здушэньні расейскі ўрад узяў курс на паступовае аслабленьне эканамічных і палітычных пазыцыяў шляхты й каталіцкага духавенства. Канфіскоўваліся маёнткі ўдзельнікаў паўстаньня, зачыняліся касьцёлы й кляштары, пробашчы і насельнікі якіх мелі дачыненьне да паўстаньня. Узмацніўся «разбор» шляхты. Больш за 10 тысячаў шляхціцаў вылучылі з дваранскага стану. Справаводзтва ў мясцовых дзяржаўных установах і навучаньне ў школах пераводзілася з польскай на расейскую мову. У 1832 годзе расейскія ўлады зачынілі Віленскі ўнівэрсытэт за ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у паўстаньні і «прапольскі дух» выхаваньня. У студзені 1831 году яны скасавалі дзеяньне Статуту ВКЛ 1588 году ў Віцебскай і Магілёўская, у чэрвені 1840 — у Менскай, Гарадзенскай і Віленскай губэрнях. Узмацніліся рэпрэсіі супраць уніяцкай царквы. 12 лютага 1839 году Сабор вышэйшага ўніяцкага духавенства ў Полацку прыняў акт аб «узьяднаньні» ўніятаў з Урадавым сынодам Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквой). Узмацнілася залежнасьць праваслаўнай і каталіцкай царквы ад дзяржавы. У 1841—1843 гадох іх перавялі на дзяржаўнае ўтрыманьне&lt;ref name=&quot;БелЭН-26&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 26.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Kastuś Kalinoŭski. Кастусь Каліноўскі (G. Bonoldi, 1862-63).jpg|150px|значак|зьлева|[[Кастусь Каліноўскі]]]]
[[Файл:Miensk, Vysoki Rynak. Менск, Высокі Рынак (Lauvergne, 1840) (2).jpg|300px|значак|[[Менск]], [[Высокі Рынак]]. Літаграфія Барталамея Лявэрня, 1840 г.]]

Асновай эканомікі беларускіх земляў у XIX стагодзьдзі заставалася сельская гаспадарка, у якой панавала буйнамаянтковае дваранскае землеўладаньне. Попыт на збожжа ў Заходняй Эўропе стымуляваў абшарнікаў да пашырэньня фальваркаў. Да сярэдзіны XIX ст. 97% абшарніцкіх сялянаў беларускіх земляў знаходзіліся на паншчыне, гэта значыць былі прымацаваныя да панскіх фальваркаў і пазбаўленыя магчымасьці пошукаў іншых заработкаў, перасяленьня ў месты, выяўленьня прадпрымальніцкае ініцыятывы ў сфэры прамысловасьці й гандлю, якую мелі аброчныя сяляне ў цэнтральных губэрнях Расейскай імппэрыі. У 1840—1850 гадох на Беларусі выявіўся крызіс фэўдальна-прыгоньніцкіх дачыненьняў: скарачаліся пасевы, зьніжалася ўраджайнасьць, усё большая колькасьць сялянаў ня здольная была плаціць падаткі й выконваць павіннасьці на карысьць дзяржавы; у банкаўска-крэдытных установах было закладзена каля 70% прыгонных сялянаў: нарастаў антыпрыгоньніцкі рух сялянаў. У 1856—1860 гадох масавыя выступленьні сялянаў адбыліся ў 66 маёнтках, 11 зь іх здушаныя войскамі й паліцыяй. Параза ў [[Крымская вайна|Крымскай вайне 1853—1856 гадоў]] і пагроза сялянскае рэвалюцыі вымусілі маскоўскага гаспадара [[Аляксандар II|Аляксандра II]] распачаць буржуазныя рэформы. 19 лютага 1861 году ён падпісаў Маніфэст і «Палажэньне» аб вызваленьні абшарніцкіх сялянаў ад прыгоннае залежнасьці. У выніку аграрны рэформаў на Беларусі абшарнікі захавалі больш за палову зямлі&lt;ref name=&quot;БелЭН-26&quot;/&gt;.

[[Файл:Lithuanian (1850).jpg|значак|300px|Моўная мапа з этнаграфічнага атлясу ([[Лёндан]], 1850 г.): [[Ліцьвіны#Літоўская_мова|літоўская мова]] (''Lithuanian'') займае ўсю [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыю беларусаў]] (ад [[Горадня|Горадні]] да [[Смаленск]]у), [[Летувіская мова|жамойцкая мова]] (''Samogitian'') — этнічную тэрыторыю [[Летувісы|летувісаў]]]]

Адбываецца [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнае паўстаньне 1863—1864 гадоў]] супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай у межах 1772 году, якое пачалося абвяшчэньнем Маніфэсту Часовага нацыянальнага ўраду 10 студзеня 1863 году. Расейскія ўлады здолелі здушыць гэтае выступленьне, яго ўдзельнікаў рэпрэсавалі. Маёнткі датычных да паўстаньня забіраліся ў расейскі дзяржаўны скарб і на льготных умовах прадаваліся выхадцам з цэнтральных расейскіх губэрняў&lt;ref name=&quot;БелЭН-26&quot;/&gt;.

[[Файл:Francišak Bahuševič. Францішак Багушэвіч (1880-89).jpg|150px|значак|зьлева|[[Францішак Багушэвіч]]]]
[[Файл:Biełarusy. Беларусы (1885).jpg|300px|значак|[[Беларусы]] на этнаграфічнай мапе Эўропы з атлясу «Géographie Militaire» ([[Парыж]], 1885 г.)]]

Па рэформе 1861 году паскорылася фармаваньне рабочае клясы. Ідэолягамі й выразьнікамі інтарэсаў сялянаў і іншых дробных вытворцаў Расейская імпэрыі выступалі арганізацыі рэвалюцыйных народнікаў («[[Зямля і воля]]», «[[Народная воля]]»). У 2-й палове 1870 — пачатку 1880-х гадоў народніцкія гурткі існавалі ў Магілёве, Менску, Віцебску, Горадні, Пінску, Горы-Горках, Слуцку, Воршы. пераважна сярод вучнёўскае моладзі, вайскоўцаў, работнікаў. Пад уплывам выданьняў польскае сацыялістычнае партыя «[[Пралетарыят (партыя)|Пралетарыят]]» і расейскае групы «Вызваленьне працы» частка народнікаў Беларусі ў сярэдзіне 1880-х гадоў перайшло на пазыцыі [[марксізм]]у. У 1895—1900 гадох у 23 населеных пунктах Беларсі адбыліся 292 эканамічныя стачкі, у якіх брало ўдзел каля 11,5 тысячаў работнікаў. У 1896 годзе ўварыўся [[Рабочы саюз Літвы]], у 1897 годзе — [[Бунд]] (Усеагульны жыдоўскі хаўрус у Літве, Польшчы і Расеі). У 1898 годзе зьезд прадстаўнікоў сацыял-дэмакратычных арганізацыяў Пецярбургу, Масквы, Кіева, [[Екацярынаслаў|Екацярынаслава]] і Бунда, што адбыўся ў Менску, абвясьціў пра ўтварэньне [[Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя|Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай партыі]] (РСДРП). У пачатку 1900-х гадоў рабочым рухам у гарадох і мястэчках Беларусі кіравалі арганізацыі Бунду. У Горадні й Берасьці ўплыў на рабочых мелі арганізацыі [[Польская сацыялістычная партыя ў Літве|Польскай сацыялістычнай партыі ў Літве (ППС)]]. У 1902—1904 гадох на Беларусі зьявіліся арганізацыі партыі сацыялістаў-рэвалюцыянэраў (ПСР). У 1903 годзе ўтварылася [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ)]]. У 1903—1904 гадох узьніклі арганізацыі РСДРП ([[Паўночна-заходні камітэт РСДРП]], [[Палескі камітэт РСДРП]]). Сярод жыдоўскага насельніцтва Беларусі з 1890-х гадоў шырокую агітацыю вялі сіяністы. У часе [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў]] на Беларусі завяршылася партыйнае афармленьне 3 палітычных лягераў: рэвалюцыйнага (РСДРП, ПСР, ППС, БСГ, Бунд, паалей-сіяністаў, сіяністаў-сацыялістаў і інш.), лібэральнага (КДП, Хаўрус дасягненьня раўнапраўя жыдоў у Расеі, сіяністы, Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы й Беларусі), урадавага (Хаўрус расейскага народу, Саюз 17 кастрычніка). У I Дзяржаўную думу ад 5 заходніх губэрняў абралі 36 дэпутатаў, у тым ліку 29 прыхільнікаў кадэтаў. На выбарах у II Дзяржаўную думу ў 5 заходніх губэрнях перамаглі 2 контрарэвалюцыйныя нацыяналістычныя групоўкі — расейская й польская&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 27.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Biełarusy. Беларусы (J. Karski, 1903).jpg|300пкс|значак|[[Этнічная тэрыторыя беларусаў|Этнаграфічная мапа беларусаў]] (паводле моўнага крытэру), складзеная філёлягам-славістам [[Яўхім Карскі|Яўхімам Карскім]], 1903 г.]]

Аграрны й палітычны рух сялянаў прымусіў расейскі ўрад прызнаць неабходнасьць рэформаў, вынікам чаго стала [[Сталыпінская аграрная рэформа]]. На выбарах у III Дзяржаўную думу ў 5 заходніх губэрнях чарнасоценцы й акцябрысты заваявалі 29 і 36 месцаў. Каталіцкае насельніцтва Віленскае й Гарадзенскае губэрняў абралі 6 прадстаўнікоў беларуска-польскіх аўтанамістаў («краёўцаў»). З падобнымі вынікамі прайшлі выбары і ў IV Дзяржаўную думу (1912). Чарнасоценна-акцябрысцкія групоўкі і іхныя органы друку адмаўлялі самастойнасьць беларускага этнасу, зьвінавачвалі беларускі нацыянальны рух і ягоную газэту «[[Наша Ніва]]» ў сэпаратызьме. Супраць [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускага нацыянальнага адраджэньня]] выступалі і польскія абшарніцка-клерыкальныя групоўкі. У 1907 годзе амаль усе мясцовыя арганізацыі левых партыяў былі разгромленыя ці вельмі аслабленыя. Сярод меншавікоў і бундаўцаў пашыралася ліквідатарская плынь. Згарнула свае падпольныя структуры БСГ і як партыя часова прыпыніла дзейнасьць. Ейныя кіраўнікі засяродзіліся на легальнай дзейнасьці ў газэце «Наша Ніва» і ўзначалілі беларускі нацыянальна-культурны рух. У 1905—1915 гадох ён прыкметна пашырыўся й набыў міжнародную вядомасьць. Асабліва значныя посьпехі дасягнутыя ў разьвіцьці беларускае літаратуры ([[Янка Купала]], [[Якуб Колас]], [[Цётка]], [[Максім Багдановіч]])&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;/&gt;.

[[Файл:Jan Łucevič (Janka Kupała). Ян Луцэвіч (Янка Купала) (1921).jpg|150px|значак|зьлева|[[Янка Купала]]]]
[[Файл:Vilnia, Zavalnaja. Вільня, Завальная (1907).jpg|значак|300пкс|Рэдакцыя [[Наша Ніва|Нашай Нівы]] на [[Вуліца Завальная (Вільня)|вуліцы Завальнай]] у Вільні, 1907 г.]]

1 жніўня 1914 году Расейская імпэрыя ўступіла ў вайну зь [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыяй]] ([[Першая сусьветная вайна]]). Беларускія губэрні ў ліку першых перавялі на ваеннае становішча. У выніку наступленьня ([[Сьвянцянскі прарыў]], 1915) нямецкія войскі занялі заходнюю частка Беларусі. Да кастрычніка 1915 году фронт стабілізаваўся на лініі [[Дзьвінск]] — [[Паставы]] — [[Баранавічы]] — [[Пінск]]. Вайна прывяла эканоміку Беларусі да заняпаду. У сельскай мясцовасьці адчуваўся недахоп працоўных рук, скараціліся пасяўныя плошчы, паменшала колькасьць жывёлы. Каля 1/3 прамысловых прадпрыемстваў Беларусі былі эвакуяваныя або дэмантаваныя. Гарады Беларусі перапоўнілі вайскоўцы і ўцекачы&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;/&gt;.

Заняцьце амаль усёй Віленскае, Гарадзенскае і заходняе часткі Менскае губэрняў войскамі Нямецкае імпэрыі, мабілізацыя ў войска, масавае бежанства на ўсход на пэўны час дэзарганізавалі беларускі рух. Беларускі нацыянальна-культурныя арганізацыі распадаліся, спынялася выданьне беларускіх газэтаў і кніг. Частка кіраўнікоў «Нашае Нівы» (браты [[Антон Луцкевіч|Антон]] і [[Іван Луцкевіч]]ы, [[Вацлаў Ластоўскі]] і іншыя) засталіся ў Вільні і ўзначалілі камітэт дапамогі пацярпелым ад вайны. У Вільні дзеялі [[Беларуская сацыял-дэмакратычная работніцкая група]], [[Сувязь незалежнасьці і непадзельнасьці Беларусі]]. У якасьці каардынатара беларускага нацыянальнага руху выступаў Цэнтральны саюз беларускіх нацыянальных арганізацыяў на чале зь [[Беларускі народны камітэт|Беларускім народным камітэтам]], пад кіраўніцтвам якога ў 1916—1917 гадох з дазволу уладаў Нямецкае імпэрыі пачалося выданьне школьных падручнікаў, газэты «[[Гоман (1916)|Гоман]]». У 1916 годзе ў Петраградзе зьявіліся штотыднёвыя газэты «[[Дзяньніца]]» й «[[Сьветач (газэта)|Сьветач]]»&lt;ref name=&quot;БелЭН-27&quot;/&gt;.

== Беларуская Народная Рэспубліка і Беларуская ССР ==
{{Асноўны артыкул|Беларуская Народная Рэспубліка}}
[[Файл:BNR (Ruthienie Blanche) Map 1918.jpg|міні|300пкс|Мапа [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], 1918 г.]]
[[Файл:Raman Skirmunt. Раман Скірмунт (1906).jpg|150px|значак|зьлева|[[Раман Скірмунт]]]]

[[Першая сусьветная вайна]] паскорыла перамогу [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскае рэвалюцыі 1917 году ў Расеі]]. У выніку зрынаньня самадзяржаўя ўлада перайшла да [[Часовы ўрад Расеі|Часовага ўраду]]. Паводле прыкладу Петраграду на Беларусі ствараліся Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў, народная міліцыя. У Менскім Савеце адзначаўся ўплыў бальшавікоў. Па [[Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Лютаўскай рэвалюцыі]] аднавіла сваю дзейнасьць і [[Беларуская сацыялістычная грамада|БСГ]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;&gt;{{Літаратура/БелЭн|3к}} С. 28.&lt;/ref&gt;.

Адначасна ўзьнікла шмат іншых беларускі нацыянальных арганізацыяў і суполак ня толькі на тэрыторыі Беларусі, але і ў гарадох Расеі, дзе было шмат беларусаў-уцекачоў. 25—27 сакавіка 1917 году ў Менску адбыўся [[Зьезд беларускіх нацыянальных арганізацыяў]], які выставіў патрабаваньне дзяржаўнае аўтаноміі для Беларусі ў складзе Расейскае фэдэрацыйнае дэмакратычнае рэспублікі, абвясьціў сябе «найвышэйшай краёвай інстытуцыя» да скліканьня Беларускае краёвае рады (БКР), а сваім выканаўчым органам — [[Беларускі нацыянальны камітэт (Менск)|Беларускі нацыянальны камітэт (БНК)]], якому даручыў падрыхтаваць выбары БКР. Ягоным старшынём абралі [[Раман Скірмунт|Рамана Скірмунта]]. Ён жа ўзначаліў дэлегацыю перамоваў з Часовым урадам у пытаньнях аўтаноміі Беларусі. Але ўрад адмовіўся разьвязваць гэтае пытаньне да Ўстаноўчага сходу. Паводле ініцыятывы БСГ у ліпені 1917 году адбыўся [[Зьезд беларускіх арганізацыяў і партыяў]]. На ім БНК замяніла [[Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў]], рэарганізаваная ў кастрычніку 1917 году ў [[Вялікая беларуская рада|Вялікую беларускую раду (ВБР)]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

[[Файл:Belarusian national White-red-white flag, government of Belarusian Democratic Republic (Miensk, 1918).jpeg|значак|300пкс|[[Бел-чырвона-белы сьцяг]] у [[Менск]]у на [[Дом губэрнатара (Менск)|будынку]] [[Народны сакратарыят БНР|Народнага сакратарыяту]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускае Народнае Рэспублікі]], паміж 19 і 22 лютага 1918 г.]]

25 кастрычніка 1917 году ў выніку ўзначаленага бальшавікамі ўзброенага паўстаньня ў Петраградзе Часовы ўрад быў скінуты і ўлада перайшла да Савету Народных Камісараў на чале з [[Уладзімер Ленін|Уладзімерам Ульянавым (Леніным)]]. 26 кастрычніка савецкую ўладу абвясьцілі ў Менску. У пачатку лістапада найвышэйшым бальшавіцкім органам улады ў краі стаў Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту. 18—25 лістапада савецкую ўладу прызналі зьезд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў, III зьезд сялянскіх дэпутатаў Менскае й Віленскае губэрняў і II зьезд арміяў Заходняга фронту. 26 лістапада абраныя зьездамі выканаўчыя камітэты аб’ядналіся і ўтварылі [[Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і фронту|Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і фронту (Аблвыкамзах)]]. У сьнежні 1917 — студзені 1918 году адбыліся зьезды Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Віцебскае й Магілёўскае губэрняў, на якіх завяршылася праца з усталяваньня бальшавіцкае ўлады ў гэтых губэрнях. Аблвыкамзах ігнараваў беларускае нацыянальнае пытаньне й не прызнаваў існаваньня самастойнага беларускага народу&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

[[Файл:Źmicier Žyłunovič (Ciška Hartny). Зьміцер Жылуновіч (Цішка Гартны) (1910-19) (3).jpg|150px|значак|зьлева|[[Зьміцер Жылуновіч]]]]
[[Файл:Biełaruś. Беларусь (1919).jpg|міні|300пкс|Мапа Беларусі ([[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]), 1919 г.]]

У адказ на [[Кастрычніцкі пераварот 1917 году ў Расеі]] ВБР разам з Цэнтральнай беларускай вайсковай радай зьвярнулася з «Граматай да беларускага народу», дзе асудзіла дзейнасьць бальшавікоў. ВБР склікала ў Менску [[Першы Ўсебеларускі кангрэс]] 1917 году. I зьезд прызнаў неабходным стварэньне Беларускае дзяржаўнасьці, не прызнаў улады Аблвыкамзаху, таму на загад яго кіраўнікоў быў разагнаны з выкарыстаньнем вайсковае сілы. Частка дэлегатаў стварыла выканаўчы камітэт, а потым Раду зьезду, якая [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] 25 сакавіка 1918 году абвясьціла Беларусь незалежнай і свабоднай дзяржавай — [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікай (БНР)]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

Ваенна-палітычныя разьлікі Расеі, міжнароднае становішча, дзейнасьць БНР сталі прычынамі фармальнага прызнаньня бальшавіцкімі ўладамі ў Маскве права беларускага народу на нацыянальную дзяржаўнасьць. Выконваючы пастанову ЦК РКП(б), VI Паўночна-Заходняя абласная канфэрэнцыя ў Смаленску пастанавіла аб абвяшчэньні [[БССР|Беларускае Савецкае Сацыялістычнае Рэспублікі (БССР)]] у межах Віцебскае, Гарадзенскае, Магілёўскае, Менскае, беларускіх паветаў Віленскае, Ковенскае і Смаленскае губэрняў. Утварэньне БССР з сталіцай у Менску 1 студзеня 1919 году абвешчанае маніфэстам [[Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі|Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўраду Беларусі]]. Паводле патрабаваньня ЦК РКП(б) 27 лютага 1919 году ўтварылася [[ЛітБел|Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (ЛітБел) ]] з сталіцай у Вільні. Другое абвяшчэньне БССР адбылося 31 ліпеня 1920 году ў Менску&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. Утварэньне БССР фактычна стала адказам на абвяшчэньне незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі, што ад пачатку прызнавалася на афіцыйным узроўні — як зазначаў першы савецкі камісар фінансаў Беларусі [[Ісак Рэйнгольд]] на паседжаньні Цэнтральнага Бюро [[Камуністычная партыя Беларусі|КП(б)Б]] 22 студзеня 1919 году&lt;ref&gt;[[Дзьмітры Гурневіч|Гурневіч Д.]] [https://www.svaboda.org/a/31168020.html «Былі крыкі ў экстазе». (Не)прыдуманае інтэрвію з прэм’ерам БНР Луцкевічам пра 25 сакавіка 1918 году], [[Радыё Свабода]], 25 сакавіка 2021 г.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|
Існаваньне Беларускай Рады змусіла вылучыць Беларускую [Савецкую] Рэспубліку
{{арыгінал|ru|Существование Белорусской Рады заставило выдвинуть Белорусскую [Советскую] Республику}}
}}

У лістападзе — сьнежні 1920 году адбыўся [[Слуцкі збройны чын]], мэтай якога была абарона непадзельнае Беларусі ў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічных межах]], усталяваньне рэспублікі і прызнаньне Беларускай Народнай Рэспублікі, а таксама незалежнасьць ад Польшчы й Расеі. Слуцкі фронт БНР стаў рэальным вайсковым змаганьнем за незалежнасьць, а [[Першы Слуцкі полк|Слуцкая брыгада]] — увасабленьнем волі беларусаў да свае дзяржаўнасьці&lt;ref name=&quot;Viacorka&quot;&gt;[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?], [[Радыё Свабода]], 23 сакавіка 2019 г.&lt;/ref&gt;. Аднак Слуцкае выступленьне, урэшце, здушыла [[Чырвоная армія]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Іван Саверчанка]], [[Зьміцер Санько]].|частка=[https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html#chapter117 117. Што такое Слуцкі збройны чын]|загаловак=150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|арыгінал=|спасылка=https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html|адказны=|выданьне=|месца=[[Вільня]]|выдавецтва=[[Наша Будучыня]]|год=2002|старонкі=|старонак=238|сэрыя=|isbn=9986-9229-6-1|наклад=}}&lt;/ref&gt;.

== Сярэдняя Літва ==
[[Файл:Lithuanie historique et ennographique (1920).jpg|значак|300пкс|[[Вялікае Княства Літоўскае|Літва гістарычная]] і [[Летува]] («Літва этнаграфічная»). [[Рыга]], 1920 г.]]
{{Асноўны артыкул|Сярэдняя Літва}}
Рэспубліка [[Сярэдняя Літва]] — дзяржаўна-палітычнае ўтварэньне на тэрыторыі Віленшчыны і Гарадзеншчыны ў 1920— 1922 гадах. Лічыцца апошняй спробай аднавіць Літву ў гістарычным і канфэдыратыўным сэнсе. Стварэньне дзяржавы стала магчымым па «[[Бунт Жалігоўскага|Бунце Жалігоўскага]]»  дзякуючы Першай [[Літоўска-беларускія_дывізіі|Літоўска-Беларускай дывізіі]] польскай арміі пад кіраўніцтвам уражэнца Ашмяншчыны [[Люцыян_Жалігоўскі|Люцыяна Жалігоўскага]].

Базуючыся ў гістарычнай сталіцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] — [[Вільня|Вільні]] — дзяржава на працягу 18 месяцаў была [[буфэрная зона|буфэрнай зонай]] паміж [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчай]], ад якой залежала ды [[Летува|Летувой]], якая сьцьвяржала свае правы на гэтую тэрыторыю&lt;ref name=&quot;von Rauch&quot;&gt;{{Кніга| first=Georg von |last=Rauch |authorlink=Georg von Rauch | editor=Gerald Onn | title =The Baltic States: Years of Independence – Estonia, Latvia, Lithuania, 1917–40 | year =1974 | pages = 100–102 | chapter =The Early Stages of Independence | chapterurl= https://books.google.com/books?id=emBIdi4LPz8C&amp;pg=PA101 |publisher =C. Hurst &amp; Co| isbn=0-903983-00-1 }}&lt;/ref&gt;.

Па некаторых затрымках, зьвязаных з пратэстам [[Ліга народаў|Лігі народаў]], якая плянавала ўвод міжнародных войскаў, 8 студзеня 1922 году адбыліся выбары ў Сойм і тэрыторыя рэспублікі была анэксаваная Польшчай. [[Люцыян Жалігоўскі]] пазьней у сваіх мэмуарах, выдадзеных у Лёндане ў 1943 годзе, асудзіў палітыку анэксіі, палітыку закрыцьця беларускіх школаў ды адмаўленьня ад канфэдэратыўных плянаў маршалка [[Юзэф Пілсудзкі|Пілсудзкага]] польскім «саюзьнікам»&lt;ref&gt;{{Кніга|url=http://history-belarus.by/images/img-figures/zeligowski/Zeligowski_Zapomnianae-prawdy.pdf|title=Zapomniane prawdy|author=Żeligowski, Lucjan|year=1943|publisher=F. Mildner &amp; Sons|language = pl}}&lt;/ref&gt;.

{{Цытата|9 кастрычніка 1920 г… заняў Вільню не польскі генэрал Жалігоўскі, а [[ліцьвін]] Жалігоўскі. Мараю гэтага апошняга было жыць сярод суайчыньнікаў на літоўскай зямлі. Я не вылучаў сярод іх ні палякаў, ні русінаў, ні жмудзінаў. Будучы ліцьвінам, я ніколі не пераставаў быць палякам. Два гэтыя паняцьці зьвязаныя між сабою. Яны ўзаемна дапаўняюць адно другое. | Успаміны Люцыяна Жалігоўскага}}

Таксама генэрал захапляўся ідэямі пан-славізму:

{{Цытата|Але не толькі геаграфічна Літва была сэрцам славянства. Была ім маральна. Яна, адна з усіх славянскіх народаў, магла лёгка пагаварыць з усімі. Як з Польшчай, так з Расеяй, так з Украінай. Уклад псыхічны літоўскіх народаў быў як бы створаны, каб прымірыць усіх. У яго ніколі не было варожасьці, ні нацыянальнай, ні рэлігійнай, ні культурнай. | Успаміны Люцыяна Жалігоўскага}}

Некалькімі ж дзесягодзьдзямі раней у пратаколе допыту 19-гадовага рэвалюцыянера 10 сакавіка 1887 года пазначана, што Пілсудзкі казаў:&lt;ref&gt;{{Спасылка|language = be|url = https://euroradio.fm/25-gadou-tamu-bylo-abyaulena-shto-yazep-pilsudski-belarus-fota|title = 25 гадоў таму было аб'яўлена, што Язэп Пілсудзкі — беларус (фота)}}&lt;/ref&gt;
{{Цытата|Завуць мяне Осіп Осіпавіч Пілсудзкі; ад роду маю 19 гадоў; паходжаньне і народнасьць дваранін, беларус… | Пратакол допыту Юзэфа Пілсудзкага ад 10 сакавіка 1887 г. }}

== Беларуская ССР і Заходняя Беларусь ==
{{Асноўны артыкул|Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Заходняя Беларусь}}
[[Файл:Biełaruś. Беларусь (1924).jpg|міні|300пкс|Мапа Беларусі 1924 году з пазначэньнем тагачасных граніцаў БССР і беларускіх тэрыторыяў у межах іншых дзяржаваў]]

Тэрыторыя адноўленае БССР складалася толькі з 6 паветаў Менскае губэрні. Паводле [[Рыская мірная дамова|Рыскае мірнае дамовы]] 1921 году да [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] адышла [[Заходняя Беларусь]]. 30 сьнежня 1922 году ўтварыўся [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік]] (СССР), у які ўвайшла і БССР. Паводле прапановы партыйна-савецкага кіраўніцтва БССР цэнтральныя ўлады згадзіліся ў 1924 і 1926 гадох на [[Узбуйненьне БССР|ўзбуйненьне БССР]] шляхам улучэньне ў яе склад часткі Віцебскае і Гомельскае губэрняў. У 1920-я — пачатку 1930-х гадоў у Беларусі праводзіліся сацыялістычная індустрыялізацыя і масавая калектывізацыя сельскае гаспадаркі, у 1924—1929 гадох праводзілася палітыка [[беларусізацыя|беларусізацыі]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. 

[[Файл:Biełaruś. Беларусь (1930).jpg|значак|міні|300пкс|Мапа Беларусі, выдадзеная ў 1930 годзе [[Беларуская дыяспара|Беларускай эміграцыяй]] ў [[Прага|Празе]]]]

Цяжкім злачынствам супраць усіх пластоў грамадзтва сталі [[Рэпрэсіі ў БССР|палітычныя рэпрэсіі]], якія набылі сыстэмны характар у пачатку 1930-х гадоў, а найбольшы размах мелі ў 1937—1938 гадох. У выніку [[Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Ўкраіну 1939 году|паходу Чырвонае Арміі ў верасьні 1939 году ў Заходнюю Беларусь]] ейную тэрыторыю далучылі да БССР, аднак Віленшчыну перадалі Летуве. Летува атрымала каля 6880 квадратных кілямэтраў (2660 квадратных міляў) тэрыторыі Віленскага краю (у тым ліку Вільню, гістарычнаю сталіцу Вялікага Княства Літоўскага). Сярод жыхароў Вільні, прадстаўнікі сучаснае летувіскае нацыянальнасьці складалі тады ўсяго 3%. Далучэньне земляў ажыцьцяўлялася ў адпаведнасьці з сакрэтным пратаколам да [[Пакт Молатава — Рыбэнтропа|Дамовы аб ненападзе паміж Нямеччынай і СССР]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;.

У час [[Нямецка-савецкая вайна|нямецка-савецкай вайны]] 1941—1945 гадоў (эпізоду [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]) на тэрыторыі Беларусі разгарнулася партызанскае і падпольнае змаганьне. Паводле афіцыйных савецкіх зьвестак, у Савецкай Арміі, савецкіх партызанскі фармаваньнях і шэрагах савецкіх падпольнікаў супраць арміі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] змагалася больш за 1,5 млн жыхароў Беларусі. Вайна нанесла рэспубліцы велізарныя страты. Паводле сучасных ацэнак, загінуў кожны трэці жыхар Беларусі. Рэспубліка страціла больш за палову нацыянальнага багацьця. У 1945 годзе паводле савецка-польскае дамовы аб дзяржаўнай граніцы ад 18 жніўня 1945 году, 17 раёнаў [[Беластоцкая вобласьць|Беластоцкае вобласьці]] з горадам [[Беласток]]ам і 3 раёны Берасьцейскае вобласьці ўлады СССР перадалі ў склад [[Польская Народная Рэспубліка|Польшчы]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. У 1945 годзе Беларусь стала сузаснавальніцай [[ААН]], аднак яе ўдзел ня быў самастойным, а падпарадкоўваўся дэлегацыі [[СССР]].

У 1951 годзе зацьвердзілі [[Сьцяг Беларускай ССР|новы сьцяг БССР]], у 1955 годзе — [[Гімн Беларускай ССР|рэспубліканскі гімн]]&lt;ref name=&quot;БелЭН-28&quot;/&gt;. У 1986 годзе Беларусь сталася асноўнай ахвярай [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскае катастрофы]].

== Рэспубліка Беларусь ==
{{Асноўны артыкул|Беларусь}}
[[Файл:RIAN archive 52076 Leonid Kravchuk, Stanislav Shushkevich and Boris Yeltsin.jpg|значак|300пкс|Прэзыдэнт Украіны [[Леанід Краўчук]] (налева), Старшыня Вярхоўнага Савету Беларусі [[Станіслаў Шушкевіч]] (у цэнтры) і Прэзыдэнт Расеі [[Барыс Ельцын]] (другі направа) па падпісаньні пагадненьня аб утварэньні [[СНД]], 8 сьнежня 1991 г.]]

Сацыяльна-эканамічны крызіс другое паловы 1980 — пачатку 1990-х гадоў спрыяў нарастаньню дэзінтэграцыйных працэсаў у СССР. 27 ліпеня 1990 году Вярхоўны савет БССР прыняў [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі|Дэклярацыю аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]]. [[Жнівеньскі путч]] у Маскве (19—21 жніўня 1991) і падтрымка яго кіраўніцтвам КПБ паглыбіла крызіс сыстэму ўлады, якая існавала ў той час у Беларусі. 25 жніўня 1991 году Вярхоўны савет БССР прыпыніў дзейнасьць КПБ на тэрыторыі Беларусі. 19 верасьня 1991 году афіцыйную назву Беларускай дзяржавы зьмянілі на Рэспубліку Беларусь. У якасьці дзяржаўных сымбаляў аднавілі [[беларусы|беларускія]] [[Нацыянальныя сымбалі|нацыянальныя]] герб [[Пагоня|Пагоню]] і [[бел-чырвона-белы сьцяг]]. У сьнежні 1991 году ў выніку дэнансацыі дамовы 1922 году СССР спыніў існаваньне. 8 сьнежня 1991 году лідэры Беларусі ([[Станіслаў Шушкевіч]]), Украіны ([[Леанід Краўчук]]) і Расеі ([[Барыс Ельцын]]) у [[Белавеская пушча|Белавескай пушчы]] падпісалі [[Белавескія пагадненьні|пагадненьне]] аб утварэньні [[Садружнасьць Незалежных Дзяржаваў|Садружнасьці Незалежных Дзяржаваў]]. У 1994 годзе прынялі [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыю Беларусі]], адбыліся першыя прэзыдэнцкія выбары. Паводле вынікаў другога туру, першым прэзыдэнтам краіны абралі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнка]].

Актывізацыя прарасейскіх настрояў ва ўладных колах Беларусі адзначалася яшчэ з восені 1993 году, што выявілася ў працы Канстытуцыйнай Камісіі: большасьць яе сябраў выказаліся за тое, каб упамінаньне крыніцаў Беларускай дзяржаўнасьці — ня толькі Вялікага Княства Літоўскага і Беларускай Народнай Рэспублікі, але і Беларускай ССР — выключыць з тэксту [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]]. Такую пастанову падтрымала большасьць [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня|дэпутацкага корпусу]]&lt;ref&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;. Увогуле, у 1991—1994 гадох Беларусь была адзінай краінай з былых рэспублік СССР, дзе нацыянальныя палітычныя сілы ня мелі прадстаўніцтва ў міністэрствах і структурах мясцовай выканаўчай улады — фактычна ня мелі доступу да рэальнага кіраваньня дзяржавы&lt;ref name=&quot;navumcyk_15.04.2020&quot;&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30555697.html Беларусь як унікум. Адказ Прэйгерману], [[Радыё Свабода]], 15 красавіка 2020 г.&lt;/ref&gt;. Аднак поўнае аднаўленьне [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыйнай]] [[Моўная палітыка|моўнай]] і культурнай палітыкі адбылося толькі па ўсталяваньні Лукашэнкам [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарнага рэжыму]], што стала вынікам супадзеньня інтарэсаў уладаў Расеі, якія рэанімавалі [[Імпэрыялізм|імпэрскую ідэю]], і Лукашэнкі, які меў спадзяваньні праз далучэньне Беларусі да Расеі замяніць яе нямоглага прэзыдэнта [[Барыс Ельцын|Барыса Ельцына]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Дзевяноста пяты (2015)|к}} С. 10.&lt;/ref&gt;. У 1995 годзе Аляксандар Лукашэнка ўчыніў [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)|акт тэрору ў парлямянце Беларусі]], што засьведчыла ўсталяваньне ў краіне [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарнага рэжыму]], па чым правёў [[Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году|імітацыю рэфэрэндуму]], які супярэчыў Канстытуцыі Беларусі і дзейным законам&lt;ref name=&quot;МП&quot;&gt;[[Міхаіл Пастухоў|Пастухоў М.]] [https://knihi.com/none/Aniamiennie_Z_kroniki_zniscennia_bielaruskaj_movy.html#chapter13 Ці законны рэфэрэндум 1995 году адносна наданьня дзяржаўнага статусу расейскай мове?] // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня, 2000.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;zapr&quot;&gt;[[Сяргей Запрудзкі|Запрудзкі С.]] [https://web.archive.org/web/20170814200257/http://jivebelarus.net/language/language-defeat-06.html Грамадзкае сьцьвярджэньне беларускай мовы і парушэньні правоў беларускамоўных людзей] // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня, 2000.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;zapr1&quot;&gt;[[Сяргей Запрудзкі|Запрудзкі С.]] [https://web.archive.org/web/20110722003014/http://arche.bymedia.net/2002-1/zapr102.html Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады] // [[Архэ Пачатак]]. №1 (21), 2002.&lt;/ref&gt;, адзначаўся парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня&lt;ref&gt;[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/27734568.html Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным], [[Радыё Свабода]], 12 траўня 2019 г.&lt;/ref&gt;. Па незаконным рэфэрэндуме, Лукашэнка пазбавіў беларускія [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальныя сымбалі]] бел-чырвона-белы сьцяг і герб Пагоню статусу афіцыйнай дзяржаўнай сымболікі і надаў дзяржаўны статус [[расейская мова|расейскай мове]]. 

{{Падвойная выява|справа|Flag of the Byelorussian Soviet Socialist Republic (1951–1991).svg|145|Flag of Belarus.svg|145|[[Сьцяг БССР]] (налева) і [[Сьцяг Беларусі (афіцыйны)|яго мадыфікацыя]] для [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] (направа)}}
{{Падвойная выява|справа|Emblem of the Byelorussian SSR (1981-1991).svg|145|Coat of arms of Belarus.svg|145|[[Герб БССР]] (налева) і [[Герб Беларусі (афіцыйны)|яго мадыфікацыя]] для рэжыму Лукашэнкі (направа)}}

29 сьнежня 1995 году Аляксандар Лукашэнка выдаў загад № 259 «Аб выкананьні нормаў і ўказаў прэзыдэнта», згодна зь якім «''у мэтах забесьпячэньня палітычнай і эканамічнай стабільнасьці чыноўнікі Савету Міністраў і іншых дзяржаўных установаў да ўнясеньня зьменаў у адпаведныя заканадаўчыя акты мусілі забясьпечваць безумоўнае выкананьне нормаў і ўказаў прэзыдэнта''»&lt;ref&gt;Найноўшая гісторыя беларускага парлямэнтарызму / В. Сіліцкі, П. Натчык, А. Зелімханаў [і інш.]. — Мн.: Аналітычны гурток, 2005. — С. 71.&lt;/ref&gt;. 10 студзеня 1996 году Лукашэнка накіраваў у Вярхоўны Савет праект закону «Аб унясеньні зьмяненьняў і дапаўненьняў у Канстытуцыю»&lt;ref&gt;Игнатищев, Р. Учись видеть ложь. — Мн. — Могилев, 1997. — С. 41.&lt;/ref&gt;. Аднак жаданьне зьмяніць Асноўны закон не знайшло падтрымкі ў парлямэнце і праект быў адхілены. 8 жніўня Лукашэнка накіраваў у Вярхоўны Савет ініцыятыву аб правядзеньні другога Ўсенароднага рэфэрэндуму.

4 лістапада 1996 году Канстытуцыйны суд Беларусі, усе пастановы якога знодна з законам ёсьць абавязковымі і перагляду не падлягаюць, прыняў пастанову аб неадпаведнасьці артыкула 78 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, у якім засьведчана, што парадак правядзеньня рэспубліканскіх рэфэрэндумаў вызначаецца законам. На той момант у краіне законам не прадугледжваўся парадак зьмяненьня і дапаўненьня Канстытуцыі праз рэфэрэндум. Такім правам быў надзелены вынятна Вярхоўны Савет. Па гэтым Вярхоўны Савет прыняў чарговую пастанову аб вынясеньні на абавязковы рэфэрэндум толькі двох пытаньняў — аб пераносе Дня Незалежнасьці і аб выбарах кіраўнікоў мясцовых адміністрацыяў. Нягледзячы на пастанову Канстытуцыйнага Суду, Лукашэнка ў парушэньне Канстытуцыі Беларусі і Закона «Аб народным галасаваньні (рэфэрэндуме) у Рэспубліцы Беларусь» выдаў 5 лістапада 1996 году ўказ № 455, у якім сам вызначыў парадак уступленьня ў сілу пастановаў рэспубліканскіх рэфэрэндумаў аб зьмяненьні і дапаўненьні Канстытуцыі, а 7 лістапада быў выдадзены ўказ № 459 «Аб забесьпячэньні канстытуцыйнага права грамадзянаў на ўдзел у рэфэрэндуме», згодна зь якім характар рэфэрэндуму вызначаўся як абавязковы, а ягоныя пастановы канчатковымі.

11 лістапада 1996 году старшыня [[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь|Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі]] [[Віктар Ганчар]] заявіў, што камісія ня будзе выконваць прэзыдэнцкі ўказ ад 7 лістапада і праводзіць рэфэрэндум з пытаньняў, якія датычыліся новых рэдакцыяў канстытуцыйных праектаў. Па чым Лукашэнка адхіліў Віктара Ганчара ад пасады.

17 лістапада 1996 году Вярхоўны Савет пачаў працэдуру [[імпічмэнт]]у прэзыдэнту, а прэм’ер ураду [[Міхаіл Чыгір]] разам з трыма іншымі сябрамі кабінэту падаў у адстаўку. Прыхільнікі Лукашэнкі з фракцыі «Згода» 20 лістапада не зьявіліся ў парлямэнце. У гэты дзень мусілі былі адбыцца дыскусія й галасаваньне паводле пытаньня імпічмэнту прэзыдэнту. Непрытомнасьць на паседжаньні дэпутатаў з прапрэзыдэнцкай фракцыі прывяла да браку патрабаванага Канстытуцыяй кворуму — 2/3 ад складу парлямэнту. 21 лістапада старшыня Дзяржаўнай Думы Расеі [[Генадзь Селязьнёў]] і прэм’ер [[Віктар Чарнамырдзін]] схілілі старшыню Вярхоўнага Савету Беларусі [[Сямён Шарэцкі|Сямёна Шарэцкага]] да саступак. На наступны дзень па візыце расейскіх «пасярэднікаў» Аляксандар Лукашэнка заявіў на тэлебачаньні, што ў выніку паразуменьня зь Сямёнам Шарэцкім прызнаецца правамоцнасьць рэфэрэндуму, які ў той час ужо ішоў. Апазыцыя ня мела ніякіх магчымасьцяў, каб данесьці да грамадзтва свой погляд. Паводле вынікаў, агучаных падкантрльнай Лукашэнку [[Цэнтральная выбарчая камісія Рэспублікі Беларусь|ЦВК]], у [[Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году|імітацыі рэфэрэндуму 24 лістапада 1996 году]] ўзялі ўдзел 84,2% выбарцаў, зь якіх больш за 70% выказаліся за прыняцьце прэзыдэнцкіх паправак у Канстытуцыю, амаль 88% падтрымалі прапанову аб пераносе нацыянальнага сьвята на 3 ліпеня, 82,1% былі супраць скасаваньня сьмяротнага пакараньня і 84,7% не пажадалі вольнага абарачэньня зямлі{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|315}}.

Па другім незаконным рэфэрэндуме бальшыня дэпутатаў, нават некаторыя з тых, якія былі гатовыя падтрымаць імпічмэнт, перайшлі ў [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны сход]], незаконна створаны на падставе ўнесеных у Канстытуцыю паправак. Вярхоўны Савет, у якім засталося 85 парлямэнтароў, не прызнаў законнасьці рэфэрэндуму і працягваў паседжаньні. Але ў Вярхоўнага Савету не было кворуму, каб пастановы маглі мець законную моц. Неўзабаве, нібыта з прычыны рамонту, у будынках Вярхоўнага Савету адключылі электрычнасьць, ацяпленьне, тэлефоны і ваду. Вярхоўны Савет, на чале зь Сямёнам Шарэцкім, [[Станіслаў Шушкевіч|Станіславам Шушкевічам]] і [[Станіслаў Багданкевіч|Станіславам Багданкевічам]], прызнаны ў сьвеце адзіным законным нацыянальным прадстаўніцтвам Беларусі, ніякім чынам не ўплываў на палітычнае жыцьцё ў самой краіне{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|315}}. У складнай сытуацыі апынуўся Канстытуцыйны суд, які дагэтуль ставіў пад сумнеў бальшыню пастановаў Лукашэнкі. Аднак ва ўмовах тэрору судзьдзі хутка зьмянілі свае перакананьні, скасаваўшы ранейшыя пастановы і абвясьціўшы незаконны рэфэрэндум адпаведным Канстытуцыі{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|316}}. Імітацыя рэфэрэндуму, паводле афіцыйна агучаных вынікаў якога Лукашэнка атрымаў амаль абсалютную ўладу, выклікала ізаляцыю краіны ў сьвеце. Краіны Заходняе Эўропы не прызналі вынікаў, а таксама ўтворанага Лукашэнкам Нацыянальнага сходу. Ізаляцыя выклікала далейшае збліжэньне з Расеяй. Рэжым Лукашэнкі стаў пашыраць кантакты з Расеяй, [[Югаславія]]й, [[Кітай|Кітаем]], [[Віетнам]]ам, [[Іран]]ам, [[Ірак]]ам.

Фінансавы крызіс, які ў жніўні 1998 году паралізаваў жыцьцё ў Расеі, з прычыны цесных эканамічных сувязяў ударыў і па Беларусі. Віну за тое, што адбылося ў Расеі, Лукашэнка ў тэлевыступе 25 жніўня 1998 году ўсклаў на расейскіх палітыкаў, якія спрабавалі ў сваёй краіне ажыцьцявіць заходнюю мадэль палітычнага й эканамічнага жыцьця{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|317}}. Вынікам крызісу стала [[дэвальвацыя беларускага рубля]] ў 1999 годзе на 37%.

20 ліпеня 1999 году, згодна з Канстытуцыяй 1994 году, скончыўся тэрмін прэзыдэнцтва Аляксандра Лукашэнкі. Апазыцыйныя партыі пастанавілі правесьці выбары новага прэзыдэнта ([[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1999 году]]). Рэжым Лукашэнкі абвясьціў дзеяньні апазыцыі незаконнымі. Аднак апазыцыя стварыла Цэнтральную выбарчую камісію і прызначыла яе правамоцных прадстаўнікоў у абласных гарадох. [[Зянон Пазьняк]], адзін з кандыдатаў, ужо тры гады знаходзіўся ў эміграцыі, а другі, [[Міхаіл Чыгір]], быў арыштаваны. Празь недастатковую грамадзкую зацікаўленасьць ва ўмовах тэрору кампанія апазыцыі ператварылася ў палітычны фарс, які скончыўся расколам [[БНФ]]. Пераможца выбараў ня быў абвешчаны. Згодна з Канстытуцыяй 1994 году, Вярхоўны Савет меў права абвясьціць свайго старшыню, Сямёна Шарэцкага, выканаўцам абавязкаў кіраўніка дзяржавы. Баючыся арышту, Шарэцкі зьехаў у Вільню, дзе 27 жніўня 1999 году абвясьціў сябе адзіным прадстаўніком дзяржаўнай улады ў Беларусі{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|317}}.

У 2000 годзе рэжым Лукашэнкі правёў [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2000 году|незаконныя парлямэнцкія выбары]]. Увосень 1999 году адбыліся безвыніковыя перамовы між прадстаўнікамі Лукашэнкі і часткай апазыцыяй аб доступе да ўрадавага вяшчаньня, выбарчым заканадаўстве і паўнамоцтвах парлямэнту. У студзені 2000 году прызначаны Лукашэнкам [[Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны сход]] ухваліў [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчы кодэкс]], а ў [[Чэрвень|чэрвені]] ўнёс у яго праўкі. Сем апазыцыйных партыяў пастанавілі [[Байкот|байкатаваць]] незаконныя выбары. Паводле афіцыйна агучаных вынікаў, з апазыцыйныйных структураў дэпутацкага месца дамогся толькі 1 чалавек зь [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі|Лібэральна-дэмакратычнай партыі]].

==== XXI стагодзьдзе ====
1 студзеня 2001 году пачаў дзеяць новы Крымінальны кодэкс. Два артыкулы новага кодэксу — 367 і 368 — казалі пра абавязковы перасьлед асобаў, якія абражаюць ці зьневажаюць прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|320}}.

Увосень 2001 году скончыўся незаконна падоўжаны прэзыдэнцкі тэрмін і рэжым Лукашэнкі абвясьціў пра [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2001 году|новыя выбары прэзыдэнта]]. Незаконныя выбары былі прызначаныя на 9 верасьня. Яшчэ ў красавіку 2001 году пяць найбольш моцных апазыцыйных кандыдатаў: Сямён Домаш, Уладзімер Ганчарык, Міхаіл Чыгір, Сяргей Калякін і Павал Казлоўскі, падпісалі пагадненьне аб выбарчай стратэгіі дзеля адхіленьня Лукашэнкі ад улады. Гэтая стратэгія прадугледжвала зьняцьце чатырма прэтэндэнтамі сваіх кандыдатураў на карысьць аднаго, які меў найвялікшыя шанцы на выбарчую перамогу. Увесну 2001 году Аляксандар Лукашэнка, які трымаўся на першым месцы ў рэйтынгу, пачаў страчваць падтрымку. Адбывалася гэта праз публікацыі пра існаваньне «эскадронаў сьмерці», якія ліквідавалі нязручных рэжыму палітыкаў і журналістаў. Пад уплывам публікацыяў у апазыцыйнай прэсе і інфармацыі расейскіх тэлеканалаў пракуратура была вымушаная распачаць сьледзтва ў справе зьніклых палітыкаў і журналістаў, у прыватнасьці былога міністра нутраных справаў [[Юры Захаранка|Юр’я Захаранкі]], былога старшыні Цэнтральнае выбарчае камісіі [[Віктар Ганчар|Віктара Ганчара]], бізнэсмэна [[Анатоль Красоўскі|Анатоля Красоўскага]] і журналіста расейскага тэлеканалу ОРТ [[Зьміцер Завадзкі|Зьмітра Завадзкага]]{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|321}}. Уладзімер Ганчарык паказаў журналістам копіі дакумэнтаў, зьмест якіх сьведчыў пра тое, што Завадзкі, Ганчар і Захаранка ў 1999 годзе былі выкрадзеныя й забітыя групай службоўцаў спэцыяльнае групы «Алма», якой камандаваў маёр [[Валер Ігнатовіч]]. Злачынствы нібы былі зьдзейсьненыя зь ведама генэральнага пракурора [[Віктар Шэйман|Віктара Шэймана]]. Спробы ініцыяваць пры дапамозе дэманстрацыяў і мітынгаў незалежнае сьледзтва ў справе зьніклых скончылася арыштамі й зьбіцьцём удзельнікаў{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|321}}. 9 верасьня 2001 году падкантрольная Лукашэнку ЦВК абвясьціла яго пераможцам. Паводле афіцыйна агучаных зьвестак, Лукашэнка набраў 75,62% галасоў, ягоны галоўны канкурэнт [[Уладзімер Ганчарык]] здабыў 15,39%.

Празь некалькі месяцаў па першых незаконных прэзыдэнцкіх выбарах Аляксандар Лукашэнка пачаў рэалізоўваць палітыку «кансалідацыі грамадзтва вакол дзяржаўнае ідэалёгіі». Пачалася шырокамаштабная падрыхтоўка да ўвядзеньня прадмету «дзяржаўная ідэалёгія» ў школах і адмысловае пасады ідэолягаў на працоўных прадпрыемствах. Правобразам сучаснае Беларусі, на думку Лукашэнкі, была БССР. Ейныя сымбалі й традыцыі сталі элемэнтамі выхаваньня грамадзянаў Беларусі. Прэзыдэнт пераконваў, што расейская мова й культура заўжды былі неадлучнай часткай духоўнага жыцьця беларусаў. Фактарам, які аб’ядноўваў беларускі й расейскі народ, на думку Лукашэнкі, была [[Расейская праваслаўная царква]], ёй была вызначаная вялікая роля ў пашырэньні дзяржаўнае ідэалёгіі. Важным элемэнтам новае ідэалёгіі прэзыдэнта было апэляваньне да агульнаславянскіх каштоўнасьцяў, такіх як [[калектывізм]], грамадзянская актыўнасьць, сацыяльны [[эгалітарызм]], якія мусілі супрацьстаяць заходнім [[індывідуалізм]]у, [[лібэралізм]]у і [[элітарызм]]у{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|323}}.

Паводле словаў Аляксандра Лукашэнкі, стратэгічнай мэтай замежнае палітыкі Беларусі заставалася інтэграцыя з Расеяй. Найважнейшым партнэрам у замежнай палітыцы Беларусі была Расея, а таксама краіны [[СНД]]. Хоць Лукашэнка шмат разоў дэкляраваў сваё жаданьне праводзіць шматвэктарную замежную палітыку і ўсталёўваць раўнапраўныя адносіны з краінамі Эўразьвязу і ЗША, ягоныя прапанова ігнараваліся праз парушэньні міжнародных стандартаў у сфэры захаваньня правоў чалавека і асноўных прынцыпаў функцыянаваньня дэмакратыі. Затое ў 2001—2006 гадох рэжым Лукашэнкі пашырыў палітычную й эканамічную супрацу з краінамі [[Азія|Азіі]] й [[Афрыка|Афрыкі]]{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|323}}.

Перасьлед апазыцыі, закрыцьцё незалежных газэтаў, манапалізацыя СМІ прыхільнікамі Лукашэнкі, парушэньне асноўных прынцыпаў дэмакратыі, асабліва ў часе [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2000 году|імітацыі парлямэнцкіх выбараў]] 2000 году, нявысьветленыя зьнікненьні апазыцыйных палітыкаў выклікалі байкот рэжыму Лукашэнкі на міжнароднай арэне. У кастрычніку 2002 году бальшыня краінаў Эўразьвязу і ЗША прынялі пастанову аб забароне ўезду Лукашэнкі і ягоных найбліжэйшых паплечнікаў на тэрыторыю гэтых дзяржаваў. Асноўнымі партнэрамі рэжыму Лукашэнкі сталі [[Кітай]] і [[Індыя]], а таксама ізаляваныя на міжнароднай арэне [[Іран]], [[Ірак]], [[Сырыя]], [[Лібія]]{{зноска|Гісторыя|2013|Латышонак, Мірановіч|325}}.

17 кастрычніка 2004 году прайшла імітацыя [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2004 году|другіх незаконных парлямэнцкіх выбараў]] і [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|трэцяга рэфэрэндуму]] аб магчымасьці перавыбраньня Лукашэнкі неабмежаваную колькасьць разоў. Паводле агучаных рэжымам Лукашэнкі вынікаў, у парлямэнт не ўвайшоў ніводны прадстаўнік апазыцыі. У выніку імітацыі рэфэрэндуму, у якім паводле афіцыйна агучаных вынікаў «за» прагаласавалі 79,42% грамадзян, памагатыя Лукашэнкі абвясьцілі, што той атрымаў магчымасьць браць удзел у прэзыдэнцкіх выбарах неабмежаваную колькасьць разоў (раней Канстытуцыя прадугледжвала толькі два прэзыдэнцкія тэрміны запар).

[[Файл:Belarus-Minsk-Opposition Protests 2006.03.19.jpg|значак|300пкс|[[Джынсавая рэвалюцыя|Акцыя пратэсту]] ў Менску, 19 сакавіка 2006 г.]]

19 сакавіка 2006 году прайшлі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|другія незаконныя прэзыдэнцкія выбары]], на якіх, паводле афіцыйна агучаных зьвестак падкантрольнай Лукашэнку Цэнтральнай выбарчай камісіяй, у першым туры перамог Лукашэнка, набраўшы 82,3% галасоў. Галоўны канкурэнт, Аляксандар Мілінкевіч, паводле тых жа зьвестак набраў 6% галасоў. 19—26 сакавіка праходзілі [[Джынсавая рэвалюцыя|акцыі пратэсту беларусаў]], жорстка разагнаныя сілавымі структурамі рэжыму Лукашэнкі. [[Аляксандар Казулін]], адзін з кандыдатаў на прэзыдэнты, быў вырачаны да 5,5 гадоў зьняволеньня за арганізацыю акцыяў пратэсту. [[ЭЗ]] і [[ЗША]] прызналі выбары недэмакратычнымі, і працягнулі санкцыі супраць чыноўнікаў рэжыму Лукашэнкі.

28 верасьня 2008 году адбыліся [[Парлямэнцкія выбары ў Беларусі 2008 году|трэція незаконныя парлямэнцкія выбары]], паводле афіцыйна агучаных вынікаў якіх ізноў ніводны апазыцыйны кандыдат не ўвайшоў у склад Нацыянальнага сходу. Краіны захаду прызналі выбары недэмакратычнымі, а вынікі — сфальсыфікаванымі. У 2009 годзе Беларусь стала паўнапраўнай краінай-удзельніцай ініцыятывы [[Усходняе партнэрства|Ўсходняе партнэрства]], у выніку чаго былі прыпыненыя санкцыі супраць некаторых чыноўнікаў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://mfa.gov.by/mulateral/organization/list/bel/af95209b73d93ed5.html| копія = https://web.archive.org/web/20151025165357/http://mfa.gov.by/mulateral/organization/list/bel/af95209b73d93ed5.html| дата копіі = 25 кастрычніка 2015| загаловак = Еўрапейскі саюз| фармат = | назва праекту = | выдавец = Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь| дата доступу = 25 кастрычніка 2015 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Protest actions in Minsk (Belarus) near Stella, August 16.jpg|значак|300пкс|[[Марш за свабоду (Менск, 2020)|300-тысячны мітынг супраць фальсыфікацыі выбараў, гвалту і беззаконьня]]. Менск, 16 жніўня 2020 г.]]

19 сьнежня 2010 году прайшлі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году|трэція незаконныя прэзыдэнцкія выбары]]. Аляксандра Лукашэнку зноў афіцыйна абвясьцілі абраным на чацьверты прэзыдэнцкі тэрмін (паводле афіцыйных зьвестак набраў 79,65% галасоў). Ягоны галоўны канкурэнт, [[Андрэй Саньнікаў]], набраў 2,43% галасоў. У той жа вечар апазыцыйнымі кандыдатамі была арганізаваная мірная [[Падзеі ў Беларусі пасьля прэзыдэнцкіх выбараў 2010 году|акцыя пратэсту беларусаў]], жорстка разагнаная сілавымі структурамі рэжыму Лукашэнкі. За арганізацыю акцыі пратэсту 4 кандыдаты былі вырачаныя да пазбаўленьня волі на розныя тэрміны. [[Уладзімер Някляеў]] быў вырачаны да 2,5 году пазбаўленьня волі з адтэрміноўкай на 2 гады; Андрэй Саньнікаў — 5 гадоў пазбаўленьня волі ў калёніі ўзмоцненага рэжыму, вызвалены па памілаваньні 14 красавіка 2012 году; [[Мікалай Статкевіч]] — 6 гадоў пазбаўленьня волі ў калёніі ўзмоцненага рэжыму, памілаваны і вызвалены 22 жніўня 2015 году; Дзьмітры Вус — 5,5 году пазбаўленьня волі ў калёніі ўзмоцненага рэжыму, вызвалены па памілаваньні 1 кастрычніка 2011 году. [[АБСЭ]] прызнала выбары недэмакратычнымі і непразрыстымі. Краінамі захаду былі ўзноўленыя санкцыі супраць чыноўнікаў рэжым Лукашэнкі.

11 красавіка 2011 году адбыўся [[Тэрарыстычны акт у менскім мэтро|тэракт у менскім мэтро]], у выніку якога загінулі 15 чалавек, а 204 былі параненыя. Паводле абвінавачаньня ў зьдзяйсьненьні тэракту да вышэйшае меры пакараньня былі вырачаныя Дзьмітры Канавалаў і Ўладзіслаў Кавалёў, пакараньне зьдзейсьненае 16 сакавіка 2012 году.

У выніку [[Фінансавы крызіс у Беларусі 2011 году|фінансавага крызісу 2011 году]] адбылася [[дэвальвацыя беларускага рубля]]. 23 траўня 2011 году Нацыянальны банк аднамомантава зьнізіў курс беларускага рубля на 56,2% адносна даляру ЗША да ўзроўню 4930 рублёў за 1 даляр, пры гэтым з пачатку году курс нацыянальнае валюты зьнізіўся на 71,62%&lt;ref name=&quot;hiscore&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Агенцтва фінансавых навінаў]]|загаловак=Беларусь пабіла сусьветны рэкорд па дэвальвацыі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/54786.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=24 траўня 2011|дата доступу=25 лістапада 2015}}&lt;/ref&gt;.

11 кастрычніка 2015 году адбыліся [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2015 году|чацьвертыя незаконныя прэзыдэнцкія выбары]]. Афіцыйным пераможцам зноў абвясьцілі Аляксандра Лукашэнку, які паводле афіцыйных зьвестак набраў 83,47% галасоў. Місія [[АБСЭ]] заявіла пра несумленнасьць падліку галасоў&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 12 кастрычніка 2015| url = http://nn.by/?c=ar&amp;i=157953| копія = https://web.archive.org/web/20151025192059/http://nn.by/?c=ar&amp;i=157953| дата копіі = 25 кастрычніка 2015| загаловак = Назіральнікі АБСЕ: Падлік галасоў быў несумленным| фармат = | назва праекту = | выдавец = Наша Ніва| дата доступу = 25 кастрычніка 2015 | мова = | камэнтар = }}&lt;/ref&gt;.

8 жніўня 2020 году прайшлі [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|пятыя незаконныя прэзыдэнцкія выбары]], па якіх адбыліся [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|масавыя пратэсты супраць іх фальсыфікацыі, гвалту і беззаконьня]]. Пратэсты адзначаліся найбольшай за ўсю гісторыю колькасьцю ўдзельнікаў (у Менску выходзілі сотні тысячаў чалавек, у абласных цэнтрах — дзясяткі, у многіх раённых — тысячы) і праходзілі пад [[беларусы|беларускай]] [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальнай сымболікай]]. У час здушэньня гэтых пратэстаў гвалт рэжыму Лукашэнкі над грамадзянамі Беларусі перайшоў на прынцыпова новы ўзровень, калі ён выявіўся [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020)|забойствамі]] і масавымі катаваньнямі, а маштаб рэпрэсіяў у краіне наблізіўся да часоў [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскага тэрору]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30935222.html Партыя БНФ: «Беларусь ня ведала такога маштабу зьверстваў з часоў бальшавіцкага тэрору і нацысцкай акупацыі»], [[Радыё Свабода]], 7 лістапада 2020 г.&lt;/ref&gt;.

23 траўня 2021 году адбыўся [[Захоп самалёта рэйсу Ryanair 4978]]. Самалёт змусілі зрабіць незаплянаваную пасадку ў [[Нацыянальны аэрапорт Менск|аэрапорце Менску]], дзе супрацоўнікі [[Галоўная ўправа па барацьбе з арганізаванай злачыннасьцю і карупцыяй|Галоўнай управы па барацьбе з арганізаванай злачыннасьцю і карупцыяй]] рэжыму Лукашэнкі затрымалі двух пасажыраў — [[Раман Пратасевіч|Рамана Пратасевіча]] і яго сяброўку [[Соф’я Сапега|Соф’ю Сапегу]].

[[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]] 24 лютага 2022 году адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад [[Гібрыдная вайна|гібрыднай]]&lt;ref&gt;[[Гэнрык Літвін|Litwin H.]] [https://neweasterneurope.eu/2024/02/07/belarus-between-a-difficult-yesterday-and-an-uncertain-tomorrow/ Belarus between a difficult yesterday and an uncertain tomorrow] // New Eastern Europe. Issue 1—2, 2024. P. 7—8.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Павал Вусаў|Usov P.]] From Authoritarianism to Neo-Totalitarianism in Belarus // Politics and Security of Central and Eastern Europe. — Springer, 2023. [https://books.google.by/books?id=Wx6uEAAAQBAJ&amp;pg=PA34&amp;dq=%22hybrid+occupation%22+belarus&amp;hl=ru&amp;newbks=1&amp;newbks_redir=0&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwis-_LaiJ-HAxUW9rsIHSTcCa0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=%22hybrid%20occupation%22%20belarus&amp;f=false P. 34].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://studium.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/01/Raport_Grupa_7.pdf Raport VII: Białoruś w fazie rosyjskiej okupacji hybrydowej]. — Warszawa: Studium Europy Wschodniej UW, 2022. {{ISBN|978-83-67208-14-7}}.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://belarusnetwork.org/about-us/ The Belarus Research Network on Neighborhood Policy]&lt;/ref&gt; [[Расейская акупацыя Беларусі|акупацыяй Расеі]]&lt;ref&gt;Ліхтаровіч Ю. [https://www.polskieradio.pl/396/7815/Artykul/2908261,%d0%91%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d1%8b-%d1%81%d1%83%d0%bf%d1%80%d0%b0%d1%86%d1%8c-%d0%b2%d0%b0%d0%b9%d0%bd%d1%8b-%d0%b0%d0%bb%d0%b5-%d0%ba%d1%80%d0%b0%d1%96%d0%bd%d0%b0-%d0%bf%d0%b0%d0%b4-%d1%80%d0%b0%d1%81%d1%96%d0%b9%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b9-%d0%b0%d0%ba%d1%83%d0%bf%d0%b0%d1%86%d1%8b%d1%8f%d0%b9 Беларусы супраць вайны, але краіна пад расійскай акупацыяй], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Дзьмітры Гурневіч|Гурневіч Д.]] [https://www.svaboda.org/a/31724805.html 7 адказаў тым, хто абвінавачвае агулам усіх беларусаў, — меркаваньне], [[Радыё Свабода]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Зьміцер Дашкевіч|Дашкевіч З.]] [https://novychas.online/hramadstva/belarus-paustala-i-cjaper-belarusy-sami-pad-akup «Беларусь паўстала, і цяпер беларусы самі пад акупацыяй»], [[Новы час (газэта)|Новы час]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31734530.html «Выглядае, што Беларусь акупаваная». Дасьледчыца Atlantic Council пра магчымы ядзерны ўдар Пуціна], [[Радыё Свабода]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=285495 Генадзь Коршунаў: Каб у свой час сусветная супольнасць так стала побач з беларусамі, як сёння з украінцамі, то нішто не ляцела б з акупаванай тэрыторыі], [[Наша Ніва]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]] [https://www.svaboda.org/a/31742497.html Як «беларуская» ўлада ператварылася ў акупацыю і ўсім нам стала сорамна, — Дубавец], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

25 сакавіка 2023 году [[Уладзімер Пуцін|Ўладзімер Пуцін]] заявіў, што Расея разьмяшчае у Беларусі сваю тактычную ядзерную зброю, што неўзабаве ажыцьцявілі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/32336402.html Сахашчык: Ядзерная зброя моцна актывізуе партызанскі рух у Беларусі], [[Радыё Свабода]], 27 сакавіка 2023 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.polskieradio.pl/396/7815/artykul/3142673,%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB-%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E-%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%8F%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F-%D1%9E-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96-%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%B3%D0%BD%D0%B5-%D1%81%D1%83%D1%80%D1%91%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D1%8F-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%8B Павал Усаў: Тактычная ядзерная зброя ў Беларусі пацягне сур'ёзныя наступствы], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 29 сакавіка 2023 г.&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Будзьма беларусамі (мультфільм)]]
* «[[На чорных лядах]]» (1995) — фільм пра [[Слуцкі збройны чын]]
* «[[Купала (фільм)|Купала]]» (2020) — фільм пра [[Янка Купала|Янку Купалу]], у якім празь лёс паэта апавядаецца пра забарону беларускай мовы ўладамі Расейскай імпэрыі, [[Чорная ноч|зьнішчэньне беларускай інтэлігенцыі ў СССР]], дэпартацыю беларусаў савецкімі ўладамі ды [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыю краіны]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}}
* {{Літаратура/Археалёгія і нумізматыка Беларусі}}
* {{Літаратура/БелЭн|3}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* {{Літаратура/ЭВКЛ|3}}
* {{Літаратура/ВГАБ|1}}
* {{Літаратура/ВГАБ|2}}
* {{Літаратура/ВГАБ|3}}
* {{Літаратура/ВГАБ|4}}
* {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|1}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|2}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|3}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|4}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|5}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|6}}
* {{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)}}
* [[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] [http://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Pa_sladach_adnaho_mifa.html Па слядах аднаго міфа] / Пад. рэд. [[Анатоль Грыцкевіч|А. Грыцкевіча]]. — Менск, Навука і тэхніка, 1991. {{ISBN|5-343-00876-3}} (2-е выданьне). — Менск, Навука і тэхніка, 1989. {{ISBN|5-343-00016-9}} (1-е выданьне).
* {{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Кніга|аўтар = [[Алег Латышонак|Латышонак А.]], [[Яўген Мірановіч|Мірановіч Я.]]|ref=Гісторыя|частка = |загаловак = Гісторыя Беларусі ад сярэдзіны XVIII ст. да пачатку ХХІ ст.|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = 2-е выд.|месца = [[Смаленск]]|выдавецтва = Інбелкульт|год = 2013|том = |старонкі = |старонак = 368|сэрыя = |isbn = 978-5-9904531-6-6|наклад = 600}}
* {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы}}
* {{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)}}
* {{кніга|загаловак=Нарысы гісторыі Беларусі. У 2-х ч. Ч. 1 / М. П. Касцюк, У. Ф. Ісаенка, Г. В. Штыхаў|ref=Нарысы|аўтар=|месца=Мн.|выдавецтва=Беларусь|год=1994|isbn=5-338-00929-3}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}}
* [[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}: «Энцыклапедыкс», 2003. — 776 с. {{ISBN|985-6599-77-6}}.
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|2}}
* [[Мікалай Шкялёнак|Шкялёнак М.]] Беларусь і суседзі: Гістарычныя нарысы. — Беласток: Беларускае Гістарычнае Таварыства, 2003. {{ISBN|83-915029-4-5}}.
* {{Літаратура/ЭГБ|1}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/ЭГБ|3}}
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* {{Літаратура/ЭГБ|5}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-2}}
* Kasmach L. [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00085006.2016.1238613 Forgotten occupation: Germans and Belarusians in the lands of Ober Ost (1915–17)] // Canadian Slavonic Papers. Vol. 58, Nr. 4 (2016). P. 321—340.
* {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://belsat.eu/tag/gistoryya-belarusi/ Гісторыя Беларусі], [[Белсат]]
* [https://belhistory.com/ Беларускі гістарычны партал — Гісторыя Беларусі]
* [https://web.archive.org/web/20220123234526/http://www.belhistory.eu/ Беларускі Гістарычны Агляд — навуковы пэрыёдык, прысьвечаны гісторыі Беларусі]
* [[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва] // [[Беларуская Салідарнасьць]], 27 сьнежня 2016 г.
* [https://web.archive.org/web/20210504135301/https://poster.letapis.by/ Плякат «Гісторыя Беларусі»]
* [https://web.archive.org/web/20101229123137/http://jivebelarus.net/ Жыве Беларусь: Гісторыя Беларусі, культура Беларусі, родная мова]

{{Гісторыя Беларусі}}
{{Беларусь у тэмах}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі| ]]</text>
      <sha1>ca0aff7md69vpibemprrkyij1sbn8w4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гданьск</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9595</id>
    <revision>
      <id>2621784</id>
      <parentid>2621514</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:11:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621514|2621514]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621784</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12477" sha1="t8a0p8chvs48pi527omggf0j6tza8qd" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Гданьск
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Гданьску
|Назва на мове краіны                = Gdańsk
|Герб                                = POL_Gdańsk_COA.svg
|Сьцяг                               = Gdansk flag.svg
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = 
|Статус з                            = 
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Ваяводзтва                          = 
|Павет                               = 
|Гміна                               = 
|Прэзыдэнт места                     = 
|Пасада кіраўніка                    = Мэр
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 262
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 462454
|Год падліку колькасьці              = 2014
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Нацыянальны склад насельніцтва      = 
|Год падліку нацыянальнага складу    = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Год падліку колькасьці двароў       = 
|Паштовыя індэксы                    = ад 80-008 да 80-958
|Тэлефонны код                       = +48 58
|Аўтамабільны нумарны знак           = 
|TERYT                               = 
|Выява                               = Gdansk Glowne Miasto.jpg
|Апісаньне выявы                     = 
 |Шырата градусаў                    = 54
 |Шырата хвілінаў                    = 22
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 18
 |Даўгата хвілінаў                   = 38
 |Даўгата сэкундаў                   = 
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Сайт                                = 
}}
'''Гданьск''', '''Ґданьск''' ({{мова-de|Danzig}}, {{мова-pl|Gdańsk}}, {{мова-csb|Gduńsk}}, з 1308 па 1466, і з 1793 па 1945 год — ''Данцыг'') — горад у паўночнай [[Польшча|Польшчы]], каля 500 000 жыхароў. Разам з суседнімі [[Сопат]]ам і [[Гдыня]]й утварае канурбацыю [[Труймяста]], то бок патройны горад, з агульным насельніцтвам каля мільёну чалавек. Гданьск — буйны [[порт]] на [[Балтыйскае мора|Балтыйскім моры]], цэнтар прамысловасьці, у прыватнасьці нафтахімічнай і машынабудаваньня (разьвітыя суднабудаваньне і суднарамонт).

== Кароткая гісторыя ==
* Гданьск упершыню згадваецца ў летапісах ў 997 годзе ў сувязі зь місіяй сьвятога Адальбэрта (Войцэха) у [[Прусія|Прусію]]. Аднак паводле зьвестак археалягічных раскопак, паселішча на месцы Гданьску існавала ўжо ў пятым стагодзьдзі.
* 14 лістапада 1308 году Гданьск быў захоплены рыцарамі [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]] і быў далучаны да Прусіі. Горад быў пераназваны ў Данцыг.
* У 1466 годзе, пасьля сканчэньня Трынаццацігадовай вайны Тэўтонскага ордэна з Польшчай, падчас якой Ордэн пацярпеў паразу, Гданьск быў узьяднаны з Польшчай і яму быў вернуты яго першапачатковы назоў.
* Аднак у 1793 годзе, у выніку падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], Гданьск дастаўся Прусіі і зноўку стаў Данцыгам.
* Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Гданьск атрымаў статут вольнага гораду і знаходзіўся пад кіраваньнем [[Ліга Нацыяў|Лігі Нацыяў]]. Большую частку насельніцтва гораду складалі немцы, але палякі мелі права на свае ўласныя ўстановы, напрыклад, школы, бібліятэкі і г. д.

== Другая сусьветная вайна ==
1 верасьня 1939 году ў Гданьску фактычна пачалася [[Другая сусьветная вайна]]. Нямецкімі войскамі былі атакаваныя Польская пошта і невялікі польскі гарнізон у форце Вэстэрплятэ.

На працягу некалькіх гадзін Польскую пошту абаранялі некалькі дзясяткаў польскіх патрыётаў, узброеных у асноўным спартовай і паляўнічай зброяй. Форт Вэстэрплятэ быў абстраляны караблямі нямецкага ВМФ. На наступны ж дзень Гданьск увайшоў у склад [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]] як Данцыг.

Падчас бамбаваньня і штурму савецкімі войскамі горад быў вельмі моцна разбураны, у цэнтры разбурэньні дасягалі 70—80%.

Пасьля вайны, на рашэньне [[Патсдамская канфэрэнцыя|Патсдамскай канфэрэнцыі]] Ўсходняя Прусія была ліквідаваная. Яе паўночная частка, прыкладна 2/3 агульнай тэрыторыі, у тым ліку і Гданьск, была перададзеная Польшчы. Нямецкае насельніцтва было дэпартаванае.

== Сучаснасьць ==
Напрыканцы 1980-х гадоў у Гданьску паўстаў незалежны прафсаюз суднабудаўнікоў «Салідарнасьць», на чале якога ўстаў зваршчык з гданьскай суднавэрфі [[Лех Валэнса]]. Дзейнасьць гэтага прафсаюзу стала адным з фактараў распаду сацыялістычнай сыстэмы. Пасьля Лех Валэнса стаў прэзыдэнтам Польшчы.

Адразу жа пасьля вайны, ужо напрыканцы 1940-х гадоў, нягледзячы на значныя эканамічныя цяжкасьці, у Гданьску пачалося аднаўленьне старога гораду.

Гэты працэс не завершаны дагэтуль, хоць вялікая частка прац ужо выкананая. У асноўным не адноўленымі застаюцца руіны зерневых сьвіранаў на высьпе Складоў і высьпе Алавянка. У цэлым жа стары горад адноўлены амаль поўнасьцю.

== Славутасьці ==
[[Стары горад (Гданьск)|Стары горад]] уяўляе сабою архітэктурны комплекс XIII—XVIII стагодзьдзяў. Асноўныя славутасьці:
* [[Базыліка Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі (Гданьск)|Базыліка Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі]], другі паводле велічыні ў Эўропе (пасьля [[Кёльнскі сабор|Кёльнскага сабору]]) і ў той жа час самы вялікі цагляны храм у Эўропе. Ён быў пабудаваны ў XIII—XVI стагодзьдзях у строгім гатычным стылі.
* Каралеўскі гасьцінец — парадны ўезд у горад, які пачынаецца ў комплексу гарадзкіх брамаў (Высокая брама, Ліхадзейская брама і Залатая брама), далей гасьцінец ідзе па вуліцы Длугай (Доўгай) і сканчаецца на пляцы Длугі Тарг ([[Доўгі Рынак]]).
* На [[Доўгі Рынак|Длугім Таргу]] знаходзяцца шматлікія помнікі эпохі [[Рэнэсанс]]у:
** [[Ратуша Галоўнага гораду (Гданьск)|гарадзкая ратуша]],
** [[двор Артуса]],
** [[Фантан Нэптуна (Гданьск)|фантан Нэптуна]],
** Залаты Дом,
** [[Зялёная брама (Гданьск)|Зялёная брама]].

У Гданьску разьмешчаныя шматлікія музэі, у тым ліку галерэя жывапісу. Цікавы археалягічны музэй, разьмешчаны ў гістарычным цэнтры гораду. Там жа разьмешчаны гданьскі Марскі музэй. Да марскога музэю належыць таксама і Жураў — будынак XV стагодзьдзя, які спалучаў у сабе некалькі функцыяў — гарадзкой брамы, абарончай вежы і партовага крану. Да пачатку дваццатага стагодзьдзя Жураў быў найвялікшым партовым кранам Эўропы. Яго таксама выкарыстоўвалі дзеля ўсталёўкі шчоглаў на караблі.

У прыгарадзе Гданьску разьмешчаны заапарк.

== Ураджэнцы Гданьску ==
* [[Павал Адамовіч]], польскі палітык, былы мэр Гданьску
* [[Габрыель Фарэнгейт]], [[фізык]], вынаходца аднайменнай шкалы тэмпэратур
* [[Ян Гэвэліюс]], півавар і [[астраном]]
* [[Артур Шапэнгаўэр]], [[філёзаф]]
* [[Гюнтэр Грас]], пісьменьнік, ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскай прэміі]] (1999)

== Фатаздымкі ==
&lt;gallery&gt;
Monumento Neptuno, Gdansk, Polonia, 2013-05-20, DD 01.jpg|Фантан Нэптуна
Corte Artus, Gdansk, Polonia, 2013-05-20, DD 04.jpg|Двор Артуса
Bazylika mariacka gdansk ubt.jpeg|Касьцёл Сьвятой Панны Марыі
Ayuntamiento Principal, Gdansk, Polonia, 2013-05-20, DD 03.jpg|Ратуша
&lt;/gallery&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gdansk.pl/ Афіцыйная бачына]

{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}
{{Гарады Паморскага ваяводзтва}}

[[Катэгорыя:Гданьск| ]]</text>
      <sha1>t8a0p8chvs48pi527omggf0j6tza8qd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Сьцяг Канады</title>
    <ns>10</ns>
    <id>13317</id>
    <revision>
      <id>2621890</id>
      <parentid>262495</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T21:44:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FireDragonValo</username>
        <id>69416</id>
      </contributor>
      <comment>Replaced colors of the Canadian flag to the Pantone version as recommended by the Government of Canada.</comment>
      <origin>2621890</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="206" sha1="opjevrxm5lmkl28infrx4ikky5au32r" xml:space="preserve">[[Выява:Flag of Canada (Pantone).svg|{{{1|25px}}}|Сьцяг Канады]]&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Сьцягі дзяржаваў|Канада]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>opjevrxm5lmkl28infrx4ikky5au32r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шчэцін</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14755</id>
    <revision>
      <id>2621785</id>
      <parentid>2621513</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:11:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621513|2621513]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621785</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10307" sha1="6vaycw9cjnmaldrsql1jvb9mdmlzszq" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Шчэцін
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Шчэціна
|Назва польскай мовай                = Szczecin
|Герб                                = POL Szczecin COA.svg
|Сьцяг                               = POL Szczecin flag.svg
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = 
|Статус з                            = 
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Ваяводзтва                          = [[Заходнепаморскае ваяводзтва|Заходнепаморскае]]
|Павет                               = 
|Гміна                               = 
|Прэзыдэнт места                     = 
|Пасада кіраўніка                    = 
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 300.83
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 408105
|Год падліку колькасьці              = 2014
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Нацыянальны склад насельніцтва      = 
|Год падліку нацыянальнага складу    = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Год падліку колькасьці двароў       = 
|Паштовы індэкс                      = 
|Тэлефонны код                       = +48 91
|Аўтамабільны нумарны знак           = ZS
|TERYT                               = 
|Выява                               = 09 Szczecin SZN.jpg
|Апісаньне выявы                     = 
 |Шырата градусаў                    = 53
 |Шырата хвілінаў                    = 25
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 14
 |Даўгата хвілінаў                   = 35
 |Даўгата сэкундаў                   = 
|Пазыцыя подпісу на мапе             = справа
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Сайт                                = 
}}
'''Шчэ́цін''' ({{мова-pl|Szczecin}}, {{мова-de|Stettin}}) — горад у паўночна-заходняй [[Польшча|Польшчы]], сталіца [[Заходнепаморскае ваяводзтва|Заходнепаморскага ваяводзтва]].

== Гісторыя ==
З часоў польскага захопу ў 1121 годзе Шчэцін паступова стаў сядзібай князёў, а потым — сталіцай Заходнепамеранскага княства (герцагства). У 1243 годзе князь Барнім І надаў гораду [[магдэбурскае права]]. У 1570 годзе ў Шчэціне было падпісана мірнае пагадненьне паміж [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]], [[Швэцыя]]й ды [[Данія]]й, якое падзяліла [[Інфлянты]]. У 1630 годзе горад захапіў швэдзкі кароль [[Густаў II Адольф]], які арганізаваў у горадзе галоўную базу швэдзкіх войскаў у [[Трыццацігадовая вайна|Трыццацігадовай вайне]]. У 1637 годзе памёр апошні заходнепамеранскі князь Багуслаў XIV, дзякуючы чаму Шчэцін перайшоў да Швэцыі. У час швэдзкага патопу ў 1655 годзе з Шчэціна выйшлі швэдзкія войскі, каб захапіць Карону. У 1713 годзе горад захапіла [[Прусія]].

2 траўня 1729 году тут нарадзілася Соф’я Фрыдэрыка Аўгуста цу Ангальт-Цэрбст ({{мова-de|Sophie Friederike Auguste zu Anhalt-Zerbst}}), больш вядомая як расейская імпэратрыца [[Кацярына II]].

Ад сьнежня 1806 году — пад францускай акупацыяй. У 1843 годзе пабудаваная чыгунка ў [[Бэрлін]].

У канцы [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ня быў разбураны налётамі заходніх саюзьнікаў. 26 красавіка 1945 году Шчэцін заваявала [[Чырвоная Армія]]. Пастановай Патсдамскай канфэрэнцыі горад на заходнім беразе [[Одэр]]у далучаны да [[Польшча|Польшчы]].

Пра Шчэцін спамінаў Юры Туронак у 2010 годзе:

{{пачатак цытаты}}
Жыло там яшчэ шмат немцаў, якіх паступова выганялі на Захад. Горад быў вельмі прыгожы, амаль не разбураны вайной. На вакзале арганізатары далі нам талоны на харчаваньне і сказалі пашукаць сабе на начлег пустую нямецкую кватэру. З Наўмовічам і Лазарэвічам мы лёгка знайшлі такую кватэру, зь якой выгналі немцаў, можа, некалькі гадзін таму. У спальні ляжалі амаль цёплыя пярыны, а на стале стаялі кубачкі з недапітай кавай. Уражаньне было незвычайнае.
{{канец цытаты|крыніца=За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны&lt;ref name=&quot;немцышчэцін&quot;&gt;{{Кніга|аўтар          = |імя            = Юры|прозьвішча     = Туронак|частка         = |загаловак      = За кардонам Бацькаўшчыны: успаміны|арыгінал       = |спасылка       = |адказны        = [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]]|выданьне       = |месца          = [[Менск]]|выдавецтва     = Медысонт|год            = 2010|том            = |старонкі       = 77|старонак       = 276|сэрыя          = [[Бібліятэка часопіса «Беларускі Гістарычны Агляд»|Бібліятэка ч-су Беларускі гістарычны агляд]]|isbn           = 978-985-6887|наклад         = }}&lt;/ref&gt;.}}

У 1970 годзе працоўныя шчэцінскіх заводаў аб’явілі забастоўку і [[Пратэсты ў Польшчы (1970)|выйшлі на вуліцы]] — у выніку дайшло да сутычак зь міліцыяй і войскам, у выніку загінула 16 чалавек. У 1980 годзе ў Шчэціне адбыліся забастоўкі, якія, разам з гданьскімі, прывялі да ўзьнікненьня «[[Салідарнасьць (прафзьвяз)|Салідарнасьці]]».

== Сувязі зь Беларусяй ==
Паводле некаторых зьвестак у Шчэціне пасьля выезду зь Беларусі дзейнічала ўправа [[Саюз беларускай моладзі|Саюзу беларускай моладзі]].

[[Файл:Grave of Anton Sokał-Kutyłoŭski in Szczecin.jpeg|міні|250пкс|Магіла Сокал-Кутылоўскага ў Шчэціне]]
Пасьля вызваленьня з савецкай турмы, тут жыў да сваёй сьмерці ў 1983 годзе [[Антон Сокал-Кутылоўскі]], ён пахаваны на мясцовых могілках.

У Шчэціне знаходзіцца сядзіба [[Фонд Разьвіцьця Лякальнай Дэмакратыі|Фонду Разьвіцьця Лякальнай Дэмакратыі]], які вядзе адукацыйную дзейнасьць зь беларускімі журналістамі, настаўнікамі ды дзеячамі самаўправы. Ён супрацоўнічае з [[Фонд імя Льва Сапегі|Фондам імя Льва Сапегі]].

&lt;gallery caption=&quot;Шчэцін&quot;&gt;
Szczecin 05-2017 img08 Castle.jpg
PolandSzczecinLoitz.JPG
Szczecin 05-2017 img11 Kings Gate.jpg
PolandSzczecinRedCityHall.JPG
0907 Pomnik Czynu Polaków Szczecin SZN.jpg
1009 Rynek Sienny Szczecin SZN.jpg
0912 Stare Miasto Szczecin SZN.jpg
1109 Ratusz Staromiejski Szczecin.jpg
0907 Szczecin Jane Błonia SZN.jpg
0908 PAZIM Szczecin SZN 1.jpg
0907 Most Długi Szczecin SZN 7.jpg
0910 Bazylika archikatedralna św Jakuba Szczecin.jpg
&lt;/gallery&gt;

[[Файл:1109 Szczecin Panorama.jpg|міні|цэнтар|800пкс|Шчэцін]]

== Глядзіце таксама ==
* [[Шчэцінскі трамвай]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Заходнепаморскае ваяводзтва}}
{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}
{{Месты Заходнепаморскага ваяводзтва}}

[[Катэгорыя:Шчэцін| ]]</text>
      <sha1>6vaycw9cjnmaldrsql1jvb9mdmlzszq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Уроцлаў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15957</id>
    <revision>
      <id>2621787</id>
      <parentid>2621511</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:12:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621511|2621511]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621787</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11129" sha1="f022roqr9x1t6ouj3wdzdfb7j4eyfdz" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Уроцлаў
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Уроцлава
|Назва польскай мовай                = Wrocław
|Герб                                = Herb wroclaw.svg
|Сьцяг                               = POL Wrocław flag.svg
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = IX стагодзьдзе
|Статус з                            = 
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Ваяводзтва                          = [[Ніжнесылескае ваяводзтва|Ніжнесылескае]]
|Павет                               = 
|Гміна                               = 
|Прэзыдэнт места                     = [[Яцэк Сутрык]]
|Пасада кіраўніка                    = 
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 292.82
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 683700
|Год падліку колькасьці              = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Нацыянальны склад насельніцтва      = 
|Год падліку нацыянальнага складу    = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Год падліку колькасьці двароў       = 
|Паштовыя індэксы                    = ад 50-041 да 54-612
|Тэлефонны код                       = +48 71
|Аўтамабільны нумарны знак           = 
|TERYT                               = 
|Выява                               = Wrocław_Collage.png
|Апісаньне выявы                     = 
 |Шырата градусаў                    = 51
 |Шырата хвілінаў                    = 7
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 17
 |Даўгата хвілінаў                   = 2
 |Даўгата сэкундаў                   = 
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Сайт                                = 
}}
'''Уро́цлаў''' ({{мова-pl|Wrocław}}, {{мова-la|Wratislavia}} ці ''Vratislavia'', {{мова-cs|Vratislav}}, {{мова-de|Breslau}}) — сталіца [[Сылезія|Сылезіі]], адзін з найбольшых (чацьверты па колькасьці насельніцтва) і найстарэйшых гарадоў [[Польшча|Польшчы]], разьмешчаны па абодвух берагах [[Одра|Одры]], на нізіне [[Сылезія|Сылезіі]].

На цяперашні момант Уроцлаў зьяўляецца сталіцай [[Ніжнесылескае ваяводзтва|Ніжнесылескага ваяводзтва]], горадам-паветам і сталіцай Уроцлаўскага гарадзкога павету, які складаецца з 9 навакольных гмінаў.

== Гісторыя ==
[[Файл:Wratislauia Breßlaw Breslau 17.Jh.jpg|міні|зьлева|350пкс|Уроцлаў]]
Першы раз згадваецца ў 1000 годзе ў сувязі з закладаньнем [[біскупства]], але славянскае паселішча на Тлумскай высьпе існавала паўтары стагодзьдзі раней. З канца [[10 стагодзьдзе|X стагодзьдзя]] знаходзіўся пад панаваньнем Пястаў. У 1261 годзе атрымаў [[Магдэбурскае права]], у 1335 годзе горад патрапіў пад уладу [[Чэскае каралеўства|Чэскага каралеўства]], пазьней (па кароткім часе пад акупацыяй [[Каралеўства Вугоршчына|Вугоршчыны]]) разам з Чэскім каралеўствам далучаны да [[Манархія Габсбургаў|Манархіі Габсбургаў]]. У 1741 з большасьцю тэрыторыі [[Сылезія|Сылезіі]] здабыты [[Прусія]]й. Пасьля [[Другая сусьветная вайна|другой сусьветнай вайны]] Ўроцлаў паводле [[Патсдамская канфэрэнцыя|Патсдамскай канфэрэнцыі]] далучыўся да [[Польшча|Польшчы]].

== Архітэктура і ўрбаністыка ==
Уроцлаў па-за зруйнаваньнем 1940-х гадоў (70% будынкаў зьнішчана) захаваў шмат пабудоваў у арыгінальным стане, адрэстаўраваных, ці адбудаваных пасьля [[вайна|вайны]]. Да архітэктурных асаблівасьцяў належаць: [[готыка|гатычная]] Ратуша на Рынку, гатычныя касьцёлы: Уроцлаўская Архікатэдра, Сьвятога Крыжа, касьцёл Найвышэйшай [[Дзева Марыя|дзевы Марыі]] на Пяску; аб’яднаньне галоўных будынкаў Унівэрсытэту Ўроцлаўскага ў стылі [[барока]] з заляй Леапальдына; [[нэаготыка|нэагатычны]] будынак Цэнтральнага вакзалу; [[мадэрн]]ісцкая Hala Ludowa (архітэктар — Макс Бэрг). Акрамя таго ў горадзе існуе больш за 8000 старажытных здабыткаў. Уроцлаў зьяўляецца найбольшым архітэктырным носьбітам [[Польшча|Польшчы]]. Тыя гмахі прэзэнтуюць стылі ад [[барока]], [[клясыцызм]]у, [[гістарызм]]у да [[мадэрнізм]]у.

=== Славутасьці ===
* выспы одранскія:
** Купа Мяшчанская
** Выспа Тумская (раней асобная выспа)
** Выспа Пяску
** Салодкая выспа
** Вялікая выспа
* Стары горад
** Рынак
** пляц Сольны
** Новы Тарг
** вуліца Сьвідніцка
* Батанічны сад
* Парк Шчытніцкі зь Японскім садам
* Заапарк (створаны ў 1865 годзе — найбольшы ў [[Польшча|Польшчы]], каля 7100 жывёл)
* Старыя жыдоўскія могілкі

== Транспарт ==
Праз Уроцлаў праходзяць трасы {{Таблічка-pl|E|261}}, {{Таблічка-pl|E|67}}, {{Таблічка-pl|E|40}}. Структура сеткі гарадзкіх дарог моцна арыентавана на цэнтар гораду, мае прамяністы выгляд. Да канца [[20 стагодзьдзе|XX стагодзьдзя]] сума даўжынь усіх мастоў складала 2500 мэтраў. З 1980-х гадоў паступова будуецца колавая дарога вакол цэнтру. На сёньняшні дзень на тэрыторыі гораду адбываюцца велізарныя пабудовы новых трас, якія вызваляць увесь горад ад корак.

== Гаспадарка ==
На ўроцлаўскіх прадпрыемствах вырабляюцца аўтобусы, вагоны, электратэхніка, хімічныя вырабы. Колькі год дынамічна разьвіваецца сэктар IT, таксама шмат замежных прадпрыемстваў ([[Siemens AG|Siemens]], [[LG]] (LG Philips + 6 podwykonawców + LG Electronics), [[Volvo]], [[Hewlett-Packard|HP]], QAD, Bombardier Transportation, [[Whirpool]], [[3M]], [[Bosch]], [[Wabco]], Fagor etc.). Siemens, дарэчы, пераносіць свой інфармацыйны цэнтар ва Ўроцлаў. Вялікае фармацэўтычнае асяродзьдзе: [[US Pharmacia]], Hasco-Lek, Galena, 3M, Labor, S-Lab, Herbapol.

== Гарады-пабрацімы ==
&lt;div style=&quot;-moz-column-count:3; column-count:3;&quot;&gt;
* [[Шарлот (Паўночная Караліна)|Шарлот]] ([[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]])
* [[Брэда]] ([[Нідэрлянды]])
* [[Дрэздэн]] ([[Нямеччына]])
* [[Градэц Кралавэ]] ([[Чэхія]])
* [[Коўна]] ([[Летува]])
* [[Гвадаляхара]] ([[Мэксыка]])
* [[Львоў]] ([[Украіна]])
* [[Рамат-Ган]] ([[Ізраіль]])
* [[Вісбадэн]] ([[Нямеччына]])
* [[Віена (дэпартамэнт)|Віена]] ([[Францыя]])
* [[Горадня]] ([[Беларусь]]; з 2005 году партнэрства спыненае)
&lt;/div&gt;

== Фатаздымкі ==
&lt;gallery&gt;
Muzeum Narodowe, Wrocław (cropped).jpg|Нацыянальны музэй
598563 Wrocław zespól urbanistyczny Ostrowa Tumskiego 05.JPG|Панарама зь вежы катэдры сьвятога Яна
Wroclaw 1.jpg|Рынкавая плошча
Wroclaw Zoo-HalaLudowa.jpg|Заапарк на фоне Hala Ludowa
UniwersytetWroclawski-Odra.jpg|Уроцлаўскі ўнівэрсытэт
Wroclaw-WydzialArchitekturyPWrUlPrusa.jpg|Архітэктурны факультэт Політэхнікі Ўроцлаўскай
Grunwaldzki_noca.jpg|Мост Грунвальдзкі ўначы, ракурс ад Політэхнікі
WroclawMostZwierzyniecki.jpg|Мост Зьвярыны, ракурс ад заапарку
Wroclaw, Poland (Town Hall by night).jpg|Ратуша ўначы
Stary rynek wroclaw.jpg|Старамесьце
Czarownic1.jpg|Старамесьце
&lt;/gallery&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Уроцлаўскія гномы]]

{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}

[[Катэгорыя:Уроцлаў| ]]</text>
      <sha1>f022roqr9x1t6ouj3wdzdfb7j4eyfdz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эшлі Коўл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20921</id>
    <revision>
      <id>2621915</id>
      <parentid>2246785</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:52:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621915</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6127" sha1="77gb7a2silgvi1assx1eawksek3rwnr" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Э́шлі Коўл''' ({{мова-en|Ashley Cole}}; {{Н}} 20 сьнежня 1980 году, [[Стэпні]], [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] [[футбол|футбаліст]], левы абаронца. Былы гулец [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]], разам зь якой шмат разоў удзельнічаў на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]. Вядомы, перш за ўсё, дзякуючы выступам за ангельскі «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]».

== Біяграфія ==
Зь юнацкага ўзросту гуляў у «[[Арсэнал Лёндан|Арсэнале]]». Пачынаў у якасьці [[нападнік (футбол)|нападніка]], першы матч за асноўную каманду згуляў 30 лістапада 1999 году супраць «[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]». Заключыў прафэсійны кантракт 25 лютага 2000 году. Для атрыманьня гульнявой практыкі быў аддадзены ў арэнду ў клюб «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]», дзе згуляў 14 матчаў і забіў 1 гол і дапамог клюбу захаваць месца ў лізе. Пасьля траўмы асноўнага левага абаронцы «Арсэналу» [[Сыльвінью]] ўвосень 2000 году быў пастаўлены на яго месца. Паказваючы выдатную гульню, выцесьніў бразыльца з асноўнага складу.

У 2005 годзе Коўл быў абвінавачаны ў тым, што дамаўляецца аб пераходзе ў іншы клюб без апавяшчэньня кіраўніцтва «Арсэналу». Камісія Прэм’ер-Лігі прызнала яго віну й 2 чэрвеня 2005 году аштрафавала на £100 000 за сустрэчу ў адной зь лёнданскіх гасьцініц з [[Жузэ Маўрыньню]]. Пададзеная ў жніўні апэляцыя была адхіленая, але памер штрафу паменшылі да £75 000. Таксама за гэты інцыдэнт былі аштрафаваныя клюб «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» і сам Жузэ Маўрыньню на сумы ў £300 000 і £200 000 (паменшаная да £75 000) адпаведна.

Нягледзячы на жаданьне пакінуць «Арсэнал», Коўл падпісаў новы кантракт 18 ліпеня 2005 году з зарплатай каля £70 000 у тыдзень. 31 жніўня 2006 годзе перайшоў у «Чэлсі» ў абмен на абаронцу [[Вільям Галяс|Вільяма Галяса]] з даплатай у £5 млн.

7 ліпеня 2014 году Коўл падпісаў двухгадовы кантракт з «[[Рома Рым|Ромай]]»&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/sport/0/football/28182668 Ashley Cole: Roma sign former Chelsea defender on two-year deal]. BBC Sport&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.theguardian.com/football/2014/jul/07/roma-ashley-cole-proposed-move Ashley Cole signs two-year contract to join Roma]. The Guardian&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Арсэнал»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]] (2): 2002, 2004
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]] (3): 2002, 2003, 2005
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]] (2): 2002, 2004

'''«Чэлсі»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]] (4): 2007, 2009, 2010, 2012
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай лігі|Кубка Футбольнай лігі]]: 2007
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2009
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2012
* Пераможца [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]]: 2013

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.thefa.com/England/SeniorTeam/Players/Postings/2004/03/Ashley+Cole+Arsenal.htm Профіль на сайце лігі] {{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20110111005038/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=15278 Статыстыка] на Soccerbase{{ref-en}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Коўл у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2002
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
|Ангельшчына на ЧС-2006
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Коўл, Эшлі}}
[[Катэгорыя:Ангельцы афрыканскага паходжаньня]]
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>77gb7a2silgvi1assx1eawksek3rwnr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джо Коўл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20923</id>
    <revision>
      <id>2621889</id>
      <parentid>2331027</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T21:41:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621889</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6278" sha1="lfal5h7ukaacrmfv2xhr83zm454jcts" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джозэф Джон «Джо» Коўл''' ({{мова-en|Joseph John «Joe» Cole}}; {{Н}} 8 лістапада 1981 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. Вядомы перш за ўсё дзякуючы выступам за «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]».

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Джо нарадзіўся ў [[Лёндан]]е 8 лістапада 1981 году. У 1999 годзе, зьяўляючыся юніёрам, заключыў свой першы кантракт з футбольным клюбам «[[Ўэст Гэм Юнайтэд|Ўэст Гэм]]». У [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе 2002—2003 гадоў|сэзоне 2002—2003 гадоў]] стаў капітанам гэтай каманды. 6 жніўня 2003 году Коўл падпісаў кантракт з «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]», які выклаў за гульца 6,6 млн фунтаў, пасьля таго як ён адхіліў новы кантракт ад «Ўэст Гэму»&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/c/chelsea/3120081.stm Veron signs for Chelsea]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Ягоны дэбют за «Чэлсі» прыпаў на 13 жніўня ў пераможным матчы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] над славацкай «[[Жыліна (футбольны клюб)|Жылінай]]» (2:0). Коўл скарыстаўся траўмамі [[Дэміен Даф|Дэміена Дафа]] і [[Ар’ен Робэн|Ар’ена Робэна]], сташўы сталым гульцом каманды. У [[чэмпіянат Ангельшчыны па фуболе 2004—2005 гадоў|сэзоне 2004—2005 гадоў]] стаў чэмпіёнам Ангельшчыны.

Улетку 2010 году Коўл на правах вольнага агента пакінуў «Чэлсі»&lt;ref&gt;[http://footballtransfer.com.ua/video/news-1245.html Джо Коул покидає «Челсі»]. FootballTransfer.com.ua&lt;/ref&gt;. Сам Коўл назваў прычыны, па якіх ён пакінуў клюб, палітычнымі і ніяк ня зьвязанымі ані з футболам, ані з заробкам&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140514224535/http://www.championat.com/football/news-531482.html Дж. Коул: покидаю «Челси» по политическим причинам]. championat.com&lt;/ref&gt;. 19 ліпеня 2010 году гулец перайшоў у «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» на правах вольнага агента. У «Лівэрпулі» Коўл атрымаў футболку з нумарам «10». 16 верасьня 2010 году Джо забіў свой першы мяч у складзе «чырвоных» у матчы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]] ў браму румынскага «[[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]]». 1 студзеня 2011 году забіў свой першы гол за «Лівэрпул» ў [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лізе]] ў матчы супраць «[[Болтан Ўандэрэрз|Болтану]]», дзе мэрсісайдцы перамаглі 2:1.

31 жніўня 2011 году Коўл падпісаў гадавы кантракт арэнды з францускім «[[Ліль (футбольны клюб)|Лілем]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140523033243/http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/14719179 Liverpool midfielder Joe Cole joins Lille on loan]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Пасьля чаго правёў сэзон у клюбе свайго юнацтва — «Ўэст Гэм». У 2014 годзе далучыўся да складу «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]».

=== Міжнародная ===
Прымаў удзел у гульнях [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] падчас [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2002 году|Чэмпіянату сьвету ў 2002]] і [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|2006 гадах]] і ў [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2004 году|Эўра-2004]].

== Дасягненьні ==
«'''Чэлсі'''»:
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]] (3): 2005, 2006, 2010
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]] (3): 2007, 2009, 2010
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны|Супэркубка Ангельшчыны]] (3): 2005, 2009
* Уладальнік Кубка Лігі Ангельшчыны (2): 2005, 2007
* Уладальнік званьня лепшага гульца «Чэлсі»: 2004

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20070921231352/http://chelsea-fc.ru/players/squad/dzho_koyl.html Профіль на chelsea-fc.ru]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20051001023924/http://www.joecole.com/ Joe Cole Афіцыйны сайт]{{ref-en}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Коўл у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2002
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
|Ангельшчына на ЧС-2006
|Ангельшчына на ЧС-2010
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Коўл, Джо}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>lfal5h7ukaacrmfv2xhr83zm454jcts</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фрэнк Лэмпард</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20925</id>
    <revision>
      <id>2621924</id>
      <parentid>2615242</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:46:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621924</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9504" sha1="dc987sjk4ohwtxx5ch923zdltmeeyix" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Фрэнк Джэймз Лэмпард''' ({{мова-en|Frank James Lampard, Jr.}}; {{Н}} 20 чэрвеня 1978 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбольны трэнэр і былы футбаліст, атакуючы [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]. Выступаў за [[зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]]. Афіцэр ордэна Брытанскай імпэрыі.  Працаваў галоўным трэнэрам «[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртану]]», але быў звольнены ў канцы студзеня 2023 году з сваёй пасады праз брак вынікаў.

== Біяграфія ==
Калі за пераход у «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» Фрэнка Лэмпарда было заплачана 11 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў, шмат хто сьмяяўся. Па меркаваньні адмыслоўцаў, у 2001 годзе Лэмпард такіх грошай не каштаваў. Цяпер ніхто не адважыцца паўтарыць гэтыя словы. Лэмпард стаў лідэрам «Чэлсі», ён найлепшы бамбардзір каманды сярод усіх паўабаронцаў у гісторыі, ён уваходзіць у дзясятку бамбардзіраў «Чэлсі» ўсіх часоў і адзін з двух гульцоў, якія правялі за «Чэлсі» больш за 50 матчаў на міжнароднай арэне.

У [[Прэм’ер-Ліга 2006—2007 гадоў|сэзоне 2006—2007 гадоў]] ён правёў за «Чэлсі» 62 матчы ва ўсіх спаборніцтвах. Такога выніку не дабіваўся ніводзін палявы футбаліст «сініх». Ніхто ў яго ўзросьце не правёў больш матчаў у [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лізе]]. У сьнежні 2005 году ён прапусьціў матч з-за грыпу і паставіў кропку ў сваім рэкордзе: 164 матчы запар у Прэм’ер-лізе. Ягоны бацька Фрэнк Лэмпард старэйшы быў тады трэнэрам каманды «[[Ўэст Гэм Юнайтэд|Ўэст Гэм]]», і шмат хто лічыў, што Лэмпард часта выходзіць на поле толькі дзякуючы свайму бацьку.

Фрэнк заставаўся ва «Ўэст Гэме», калі каманда заняла пятае месца ў [[Прэм’ер-Ліга 1998—1999 гадоў|сэзоне 1998—1999 гадоў]], і быў выкліканы ў зборную Ангельшчыны на наступны сэзон. Калі мэнэджар каманды [[Гары Рэднап]] і бацька Фрэнка сышлі з каманды, для Фрэнка надышоў час рухацца далей. Фэнамэнальная гульня Фрэнка ў [[Прэм’ер-Ліга 2003—2004 гадоў|сэзоне 2003—2004 гадоў]] саступала толькі гульні [[Т’еры Анры]]. Фрэнк стаў другім прэтэндэнтам на тытул лепшага гульца году па вэрсіі сваіх калегаў. Таксама ён выдатна адыграў у складзе зборнай Ангельшчыны на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2004 году|Эўра-2004]] і быў названы гульцом году ў зборнай.

Удалы выступ працягнуўся і ў [[Прэм’ер-Ліга 2004—2005 гадоў|сэзоне 2004—2005 гадоў]], у якім ён стаў самым забіваючым паўабаронцам Прэм’ер-лігі з 13 мячамі. Усяго ў тым сэзоне Фрэнк адзначыўся 19 разоў. Ён запомніўся ня толькі бліскучым мячом у браму «[[Болтан Ўандэрэрз|Болтану]]», але і гульнёй на партнэраў. Даўно ў «Чэлсі» не было футбаліста, які бы раздаваў гэтулькі выдатных перадач.

Фрэнк стаў лепшым футбалістам 2005 году па вэрсіі журналістаў. Такую ўзнагароду гульцы «Чэлсі» атрымалі другі раз за апошнія 50 гадоў. Таксама Фрэнк патрапіў у тройку лепшых гульцоў 2005 году па вэрсіях [[УЭФА]] й [[ФІФА]].

Лэмпард працягнуў удасканальвацца як футбаліст, выйграўшы з «Чэлсі» тытул чэмпіёна Прэм’ер-лігі ў [[Прэм’ер-Ліга 2005—2006 гадоў|сэзоне 2005—2006 гадоў]]. Ізноў ён стаў лепшым бамбардзірам каманды з 20 мячамі. Ягоныя 16 мячоў у чэмпіянаце сталі лепшым дасягненьнем для паўабаронцы за ўвесь час існаваньне Прэм’ер-лігі. Аднак на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|Чэмпіянаце сьвету 2006 году]] яго чакала расчараваньне, на ім Фрэнк ня здолеў забіць галоў. Гэта не зламала Лэмпарда, і ў наступным сэзоне ён працягнуў забіваць, адправіўшы ў сетку супернікаў «Чэлсі» 21 мяч. Толькі Т’еры Анры і [[Дыд’е Драгба]] сярод футбалістаў Прэм’ер-лігі змаглі апярэдзіць Лэмпарда. Віцэ-капітан Фрэнк Лэмпард баў незаменным гульцом у камандзе, арыентаванай на лепшыя ўзоры сучаснага футболу. 16 лютага 2008 году, у хатнім матчы Кубка Ангельшчыны супраць «[[Гадэрсьфілд Таўн|Гадэрсьфілду]]», Лэмпард забіў свае 100 і 101 галы за «Чэлсі».

Пасьля сканчэньня кар’еры гульца прыйшоў на пасаду галоўнага трэнэра ў футбольны клюб «[[Дэрбі Каўнці]]». У 2019 годзе стаў галоўным трэнэрам «Чэлсі» Лёндан, але з-за слабых вынікаў 25 студзеня 2021 году быў звольнены&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2021/01/25/statement-on-frank-lampard|загаловак=Statement on Frank Lampard | праца=Official Site | выдавец=Chelsea Football Club|дата=25 студзеня 2021|мова=en}}&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Чэлсі»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]] (3): 2005, 2006, 2010
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]] (2): 2005, 2009
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай Лігі|Кубка Лігі Ангельшчыны]] (2): 2005, 2007
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2012
* Пераможца [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]]: 2013
* Уладальнік [[Кубак Інтэртота|Кубка Інтэртота]]: 1999
* Футбаліст году ў Ангельшчыне: 2005
* Другі ў сьпісе лепшых футбалістаў ФІФА: 2005

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|url=https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=4370|загаловак=Frank Lampard {{!}} Football Stats|выдавец=Soccer Base|мова=en}}
* {{Спасылка|url=https://int.soccerway.com/players/frank-lampard/189/|загаловак=England - F. Lampard - Profile with news, career statistics and history|выдавец=Soccerway|мова=en}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Лэмпард у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
|Ангельшчына на ЧС-2006
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧС-2014
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лэмпард, Фрэнк}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Брытанскія футбольныя трэнэры]]
[[Катэгорыя:Афіцэры ордэна Брытанскай імпэрыі]]</text>
      <sha1>dc987sjk4ohwtxx5ch923zdltmeeyix</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэм’ер-Ліга 2005—2006 гадоў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24680</id>
    <revision>
      <id>2621850</id>
      <parentid>2581529</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:32:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Бамбардзіры */ выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2621850</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23800" sha1="qzej1xxf16tkknum9snyh617391dhtk" xml:space="preserve">'''Прэм’ер-Ліга 2005—2006 гадоў''' — 14-ы розыгрыш [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-Лігі]], які праходзіў з 13 жніўня 2005 году па 7 траўня 2006 году. Улічваючы іншыя дывізіёны, якія былі папярэднікамі Прэм’ер-Лігі і мелі статус найвышэйшага дывізіёну, гэта быў 107-ы розыгрыш [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|чэмпіянату Ангельшчыны]] ў найвышэйшым дывізіёне.

«[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» абараніў чэмпіёнства і тым самым здабыў свой другі тытул у Прэм’ер-Лізе, які стаў трэцім за ўсю гісторыю найвышэйшага дывізіёну.

== Клюбы ==
У турніры бралі ўдзел 20 клюбаў, зь якіх 17 былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а тры клюбы прасунуліся з Чэмпіёншыпу — «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]», «[[Ўіган Атлетык]]» і «[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]», «[[Норыдж Сіці]]» і «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне=завершана
|крыніца=[https://www.premierleague.com/tables?co=1&amp;se=14&amp;mw=-1&amp;ha=-1 Прэм’ер-Ліга]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|каманда1=CHE
|каманда2=MUN
|каманда3=LIV
|каманда4=ARS
|каманда5=TOT
|каманда6=BLB
|каманда7=NEW
|каманда8=BOL
|каманда9=WHU
|каманда10=WIG
|каманда11=EVE
|каманда12=FUL
|каманда13=CHA
|каманда14=MID
|каманда15=MCI
|каманда16=AST
|каманда17=POR
|каманда18=BIR
|каманда19=WBA
|каманда20=SUN

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CLGS|вынік2=CLGS|вынік3=CL3|вынік4=CL3
|вынік5=UC1|вынік6=UC1|вынік7=IC3|вынік9=WHU
|вынік18=REL |вынік19=REL |вынік20=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_CHE=29|нічыі_CHE=4 |паразы_CHE=5 |мз_CHE=72|мп_CHE=22 &lt;!-- Чэлсі --&gt;
|перамогі_MUN=25|нічыі_MUN=8 |паразы_MUN=5 |мз_MUN=72|мп_MUN=34 &lt;!-- Манчэстэр Юнайтэд --&gt;
|перамогі_LIV=25|нічыі_LIV=7 |паразы_LIV=6 |мз_LIV=57|мп_LIV=25 &lt;!-- Лівэрпул --&gt;
|перамогі_ARS=20|нічыі_ARS=7 |паразы_ARS=11|мз_ARS=68|мп_ARS=31 &lt;!-- Арсэнал --&gt;
|перамогі_TOT=18|нічыі_TOT=11|паразы_TOT=9 |мз_TOT=53|мп_TOT=38 &lt;!-- Тотэнгэм Готспур --&gt;
|перамогі_BLB=19|нічыі_BLB=6 |паразы_BLB=13|мз_BLB=51|мп_BLB=42 &lt;!-- Блэкбэрн Ровэрз --&gt;
|перамогі_NEW=17|нічыі_NEW=7 |паразы_NEW=14|мз_NEW=47|мп_NEW=42 &lt;!-- Ньюкасл Юнайтэд --&gt;
|перамогі_BOL=15|нічыі_BOL=11|паразы_BOL=12|мз_BOL=49|мп_BOL=41 &lt;!-- Болтан Ўандэрэрз --&gt;
|перамогі_WHU=16|нічыі_WHU=7 |паразы_WHU=15|мз_WHU=52|мп_WHU=55 &lt;!-- Ўэст Гэм Юнайтэд --&gt;
|перамогі_WIG=15|нічыі_WIG=6 |паразы_WIG=17|мз_WIG=45|мп_WIG=52 &lt;!-- Ўіган Атлетык --&gt;
|перамогі_EVE=14|нічыі_EVE=8 |паразы_EVE=16|мз_EVE=34|мп_EVE=49 &lt;!-- Эвэртан --&gt;
|перамогі_FUL=14|нічыі_FUL=6 |паразы_FUL=18|мз_FUL=48|мп_FUL=58 &lt;!-- Фулгэм --&gt;
|перамогі_CHA=13|нічыі_CHA=8 |паразы_CHA=17|мз_CHA=41|мп_CHA=55 &lt;!-- Чарлтан Атлетык --&gt;
|перамогі_MID=12|нічыі_MID=9 |паразы_MID=17|мз_MID=48|мп_MID=58 &lt;!-- Мідлзбра --&gt;
|перамогі_MCI=13|нічыі_MCI=4 |паразы_MCI=21|мз_MCI=43|мп_MCI=48 &lt;!-- Манчэстэр Сіці --&gt;
|перамогі_AST=10|нічыі_AST=12|паразы_AST=16|мз_AST=42|мп_AST=55 &lt;!-- Астан Віла --&gt;
|перамогі_POR=10|нічыі_POR=8 |паразы_POR=20|мз_POR=37|мп_POR=62 &lt;!-- Портсмут --&gt;
|перамогі_BIR=8 |нічыі_BIR=10|паразы_BIR=20|мз_BIR=28|мп_BIR=50 &lt;!-- Бірмінггэм Сіці --&gt;
|перамогі_WBA=7 |нічыі_WBA=9 |паразы_WBA=22|мз_WBA=31|мп_WBA=58 &lt;!-- Ўэст Бромўіч Альбіён --&gt;
|перамогі_SUN=3 |нічыі_SUN=6 |паразы_SUN=29|мз_SUN=26|мп_SUN=69 &lt;!-- Сандэрлэнд --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_ARS=[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]
|назва_AST=[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]
|назва_BIR=[[Бірмінггэм Сіці]]
|назва_BLB=[[Блэкбэрн Ровэрз]]
|назва_BOL=[[Болтан Ўандэрэрз]]
|назва_CHA=[[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтан Атлетык]]
|назва_CHE=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]
|назва_EVE=[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]]
|назва_FUL=[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]]
|назва_LIV=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|назва_MCI=[[Манчэстэр Сіці]]
|назва_MID=[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]
|назва_MUN=[[Манчэстэр Юнайтэд]]
|назва_NEW=[[Ньюкасл Юнайтэд]]
|назва_POR=[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмут]]
|назва_SUN=[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]
|назва_TOT=[[Тотэнгэм Готспур]]
|назва_WBA=[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]
|назва_WHU=[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]
|назва_WIG=[[Ўіган Атлетык]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CLGS=green1 |тэкст_CLGS=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2006—2007 гадоў#Групавы этап|Групавы этап Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_CL3=green2  |тэкст_CL3=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2006—2007 гадоў#Трэці кваліфікацыйны раўнд|Трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_UC1=blue1   |тэкст_UC1=[[Кубак УЭФА 2006—2007 гадоў#Першы раўнд|Першы раўнд Кубка УЭФА]]
|колер_IC3=#CCCCFF |тэкст_IC3=[[Кубак Інтэртота 2006 году#Трэці раўнд|Трэці раўнд Кубка Інтэртота]]
|колер_WHU=blue1   |тэкст_WHU=[[Кубак УЭФА 2006—2007 гадоў#Першы раўнд|Першы раўнд Кубка УЭФА]]
|колер_REL=red1    |тэкст_REL=Паніжэньне ў [[Чэмпіянат футбольнай лігі Ангельшчыны 2006—2007 гадоў|Чэмпіёншып]]

|заўвага_вынікі_CLGS=Паколькі пераможца [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны па футболе 2006—2007 гадоў|Кубка лігі]] «Манчэстэр Юнайтэд» кваліфікаваўся ў Лігу чэмпіёнаў, яго месца ў Кубку УЭФА перададзена найвышэйшай камандзе лігі, якая яшчэ не кваліфікавалася ў эўракубкі («Блэкбэрн Ровэрз»).

|заўвага_вынікі_WHU=«Ўэст Гэм Юнайтэд» кваліфікаваўся ў першы раўнд Кубка УЭФА як фіналіст [[Кубак Ангельшчыны па футболе 2005—2006 гадоў|Кубка Ангельшчыны]], паколькі пераможца Кубка «Лівэрпул» кваліфікаваўся ў Лігу чэмпіёнаў.

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца = [http://www.premierleague.com/page/Results Прэм’ер-Ліга]
| абнаўленьне = завершана
| стыль_матчаў = футбол

|каманда1=ARS |каманда2=AVL |каманда3=BIR |каманда4=BLB |каманда5=BOL |каманда6=LIV |каманда7=MCI |каманда8=MUN |каманда9=MID |каманда10=NEW |каманда11=POR |каманда12=SUN |каманда13=TOT |каманда14=WIG |каманда15=WBA |каманда16=WHU |каманда17=FUL |каманда18=CHA |каманда19=CHE |каманда20=EVE

|скарачэньне_MCI=[[Манчэстэр Сіці|МСі]]|скарачэньне_LIV=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лів]] |скарачэньне_CHE=[[Чэлсі Лёндан|Чэл]] |скарачэньне_TOT=[[Тотэнгэм Готспур|Тот]] |скарачэньне_ARS=[[Арсэнал Лёндан|Арс]] |скарачэньне_MUN=[[Манчэстэр Юнайтэд|МЮ]] |скарачэньне_WBA=[[Ўэст Бромўіч Альбіён|ЎБА]] |скарачэньне_EVE=[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэ]] |скарачэньне_NEW=[[Ньюкасл Юнайтэд|Нью]] |скарачэньне_BIR=[[Бірмінггэм Сіці|Бір]]
|скарачэньне_BOL=[[Болтан Ўандэрэрз|Бол]] |скарачэньне_WIG=[[Ўіган Атлетык|Ўіг]] |скарачэньне_AVL=[[Астан Віла Бірмінггэм|Аст]] |скарачэньне_WHU=[[Ўэст Гэм Юнайтэд|ЎГм]] |скарачэньне_FUL=[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фул]] |скарачэньне_BLB=[[Блэкбэрн Ровэрз|Блб]] |скарачэньне_MID=[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мід]] |скарачэньне_POR=[[Портсмут (футбольны клюб)|Пор]] |скарачэньне_CHA=[[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чар]] |скарачэньне_SUN=[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сан]]

|назва_ARS=[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]]
|назва_AVL=[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]
|назва_BIR=[[Бірмінггэм Сіці]]
|назва_BLB=[[Блэкбэрн Ровэрз]]
|назва_BOL=[[Болтан Ўандэрэрз]]
|назва_CHA=[[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтан Атлетык]]
|назва_CHE=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]
|назва_EVE=[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]]
|назва_FUL=[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]]
|назва_LIV=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|назва_MCI=[[Манчэстэр Сіці]]
|назва_MID=[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]
|назва_MUN={{nobr|[[Манчэстэр Юнайтэд]]}}
|назва_NEW=[[Ньюкасл Юнайтэд]]
|назва_POR=[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмут]]
|назва_SUN=[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]
|назва_TOT=[[Тотэнгэм Готспур]]
|назва_WBA=[[Ўэст Бромўіч Альбіён|Ўэст Бромўіч]]
|назва_WHU=[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]
|назва_WIG=[[Ўіган Атлетык]]

|матч_ARS_AVL=5–0
|матч_ARS_BIR=1–0
|матч_ARS_BLB=3–0
|матч_ARS_BOL=1–1
|матч_ARS_CHA=3–0
|матч_ARS_CHE=0–2
|матч_ARS_EVE=2–0
|матч_ARS_FUL=4–1
|матч_ARS_LIV=2–1
|матч_ARS_MCI=1–0
|матч_ARS_MUN=0–0
|матч_ARS_MID=7–0
|матч_ARS_NEW=2–0
|матч_ARS_POR=4–0
|матч_ARS_SUN=3–1
|матч_ARS_TOT=1–1
|матч_ARS_WBA=3–1
|матч_ARS_WHU=2–3
|матч_ARS_WIG=4–2

|матч_AVL_ARS=0–0
|матч_AVL_BIR=3–1
|матч_AVL_BLB=1–0
|матч_AVL_BOL=2–2
|матч_AVL_CHA=1–0
|матч_AVL_CHE=1–1
|матч_AVL_EVE=4–0
|матч_AVL_FUL=0–0
|матч_AVL_LIV=0–2
|матч_AVL_MCI=0–1
|матч_AVL_MUN=0–2
|матч_AVL_MID=2–3
|матч_AVL_NEW=1–2
|матч_AVL_POR=1–0
|матч_AVL_SUN=2–1
|матч_AVL_TOT=1–1
|матч_AVL_WBA=0–0
|матч_AVL_WHU=1–2
|матч_AVL_WIG=0–2

|матч_BIR_ARS=0–2
|матч_BIR_AVL=0–1
|матч_BIR_BLB=2–1
|матч_BIR_BOL=1–0
|матч_BIR_CHA=0–1
|матч_BIR_CHE=0–0
|матч_BIR_EVE=0–1
|матч_BIR_FUL=1–0
|матч_BIR_LIV=2–2
|матч_BIR_MCI=1–2
|матч_BIR_MUN=2–2
|матч_BIR_MID=0–3
|матч_BIR_NEW=0–0
|матч_BIR_POR=5–0
|матч_BIR_SUN=1–0
|матч_BIR_TOT=0–2
|матч_BIR_WBA=1–1
|матч_BIR_WHU=1–2
|матч_BIR_WIG=2–0

|матч_BLB_ARS=1–0
|матч_BLB_AVL=2–0
|матч_BLB_BIR=2–0
|матч_BLB_BOL=0–0
|матч_BLB_CHA=4–1
|матч_BLB_CHE=1–0
|матч_BLB_EVE=0–2
|матч_BLB_FUL=2–1
|матч_BLB_LIV=0–1
|матч_BLB_MCI=2–0
|матч_BLB_MUN=4–3
|матч_BLB_MID=3–2
|матч_BLB_NEW=0–3
|матч_BLB_POR=2–1
|матч_BLB_SUN=2–0
|матч_BLB_TOT=0–0
|матч_BLB_WBA=2–0
|матч_BLB_WHU=3–2
|матч_BLB_WIG=1–1

|матч_BOL_ARS=2–0
|матч_BOL_AVL=1–1
|матч_BOL_BIR=1–0
|матч_BOL_BLB=0–0
|матч_BOL_CHA=4–1
|матч_BOL_CHE=0–2
|матч_BOL_EVE=0–1
|матч_BOL_FUL=2–1
|матч_BOL_LIV=2–2
|матч_BOL_MCI=2–0
|матч_BOL_MUN=1–2
|матч_BOL_MID=1–1
|матч_BOL_NEW=2–0
|матч_BOL_POR=1–0
|матч_BOL_SUN=2–0
|матч_BOL_TOT=1–0
|матч_BOL_WBA=2–0
|матч_BOL_WHU=4–1
|матч_BOL_WIG=1–1

|матч_CHA_ARS=0–1
|матч_CHA_AVL=0–0
|матч_CHA_BIR=2–0
|матч_CHA_BLB=0–2
|матч_CHA_BOL=0–1
|матч_CHA_CHE=0–2
|матч_CHA_EVE=0–0
|матч_CHA_FUL=1–1
|матч_CHA_LIV=2–0
|матч_CHA_MCI=2–5
|матч_CHA_MUN=1–3
|матч_CHA_MID=2–1
|матч_CHA_NEW=3–1
|матч_CHA_POR=2–1
|матч_CHA_SUN=2–0
|матч_CHA_TOT=2–3
|матч_CHA_WBA=0–0
|матч_CHA_WHU=2–0
|матч_CHA_WIG=1–0

|матч_CHE_ARS=1–0
|матч_CHE_AVL=2–1
|матч_CHE_BIR=2–0
|матч_CHE_BLB=4–2
|матч_CHE_BOL=5–1
|матч_CHE_CHA=1–1
|матч_CHE_EVE=3–0
|матч_CHE_FUL=3–2
|матч_CHE_LIV=2–0
|матч_CHE_MCI=2–0
|матч_CHE_MUN=3–0
|матч_CHE_MID=1–0
|матч_CHE_NEW=3–0
|матч_CHE_POR=2–0
|матч_CHE_SUN=2–0
|матч_CHE_TOT=2–1
|матч_CHE_WBA=4–0
|матч_CHE_WHU=4–1
|матч_CHE_WIG=1–0

|матч_EVE_ARS=1–0
|матч_EVE_AVL=4–1
|матч_EVE_BIR=0–0
|матч_EVE_BLB=1–0
|матч_EVE_BOL=0–4
|матч_EVE_CHA=3–1
|матч_EVE_CHE=1–1
|матч_EVE_FUL=3–1
|матч_EVE_LIV=1–3
|матч_EVE_MCI=1–0
|матч_EVE_MUN=0–2
|матч_EVE_MID=1–0
|матч_EVE_NEW=1–0
|матч_EVE_POR=0–1
|матч_EVE_SUN=2–2
|матч_EVE_TOT=0–1
|матч_EVE_WBA=2–2
|матч_EVE_WHU=1–2
|матч_EVE_WIG=0–1

|матч_FUL_ARS=0–4
|матч_FUL_AVL=3–3
|матч_FUL_BIR=0–0
|матч_FUL_BLB=2–1
|матч_FUL_BOL=2–1
|матч_FUL_CHA=2–1
|матч_FUL_CHE=1–0
|матч_FUL_EVE=1–0
|матч_FUL_LIV=2–0
|матч_FUL_MCI=2–1
|матч_FUL_MUN=2–3
|матч_FUL_MID=1–0
|матч_FUL_NEW=1–0
|матч_FUL_POR=1–3
|матч_FUL_SUN=2–1
|матч_FUL_TOT=1–0
|матч_FUL_WBA=6–1
|матч_FUL_WHU=1–2
|матч_FUL_WIG=1–0

|матч_LIV_ARS=1–0
|матч_LIV_AVL=3–1
|матч_LIV_BIR=1–1
|матч_LIV_BLB=1–0
|матч_LIV_BOL=1–0
|матч_LIV_CHA=0–0
|матч_LIV_CHE=1–4
|матч_LIV_EVE=3–1
|матч_LIV_FUL=5–1
|матч_LIV_MCI=1–0
|матч_LIV_MUN=0–0
|матч_LIV_MID=2–0
|матч_LIV_NEW=2–0
|матч_LIV_POR=3–0
|матч_LIV_SUN=1–0
|матч_LIV_TOT=1–0
|матч_LIV_WBA=1–0
|матч_LIV_WHU=2–0
|матч_LIV_WIG=3–0

|матч_MCI_ARS=1–3
|матч_MCI_AVL=3–1
|матч_MCI_BIR=4–1
|матч_MCI_BLB=0–0
|матч_MCI_BOL=0–1
|матч_MCI_CHA=3–2
|матч_MCI_CHE=0–1
|матч_MCI_EVE=2–0
|матч_MCI_FUL=1–2
|матч_MCI_LIV=0–1
|матч_MCI_MUN=3–1
|матч_MCI_MID=0–1
|матч_MCI_NEW=3–0
|матч_MCI_POR=2–1
|матч_MCI_SUN=2–1
|матч_MCI_TOT=0–2
|матч_MCI_WBA=0–0
|матч_MCI_WHU=2–1
|матч_MCI_WIG=0–1

|матч_MUN_ARS=2–0
|матч_MUN_AVL=1–0
|матч_MUN_BIR=3–0
|матч_MUN_BLB=1–2
|матч_MUN_BOL=4–1
|матч_MUN_CHA=4–0
|матч_MUN_CHE=1–0
|матч_MUN_EVE=1–1
|матч_MUN_FUL=4–2
|матч_MUN_LIV=1–0
|матч_MUN_MCI=1–1
|матч_MUN_MID=0–0
|матч_MUN_NEW=2–0
|матч_MUN_POR=3–0
|матч_MUN_SUN=0–0
|матч_MUN_TOT=1–1
|матч_MUN_WBA=3–0
|матч_MUN_WHU=1–0
|матч_MUN_WIG=4–0

|матч_MID_ARS=2–1
|матч_MID_AVL=0–4
|матч_MID_BIR=1–0
|матч_MID_BLB=0–2
|матч_MID_BOL=4–3
|матч_MID_CHA=0–3
|матч_MID_CHE=3–0
|матч_MID_EVE=0–1
|матч_MID_FUL=3–2
|матч_MID_LIV=0–0
|матч_MID_MCI=0–0
|матч_MID_MUN=4–1
|матч_MID_NEW=1–2
|матч_MID_POR=1–1
|матч_MID_SUN=0–2
|матч_MID_TOT=3–3
|матч_MID_WBA=2–2
|матч_MID_WHU=2–0
|матч_MID_WIG=2–3

|матч_NEW_ARS=1–0
|матч_NEW_AVL=1–1
|матч_NEW_BIR=1–0
|матч_NEW_BLB=0–1
|матч_NEW_BOL=3–1
|матч_NEW_CHA=0–0
|матч_NEW_CHE=1–0
|матч_NEW_EVE=2–0
|матч_NEW_FUL=1–1
|матч_NEW_LIV=1–3
|матч_NEW_MCI=1–0
|матч_NEW_MUN=0–2
|матч_NEW_MID=2–2
|матч_NEW_POR=2–0
|матч_NEW_SUN=3–2
|матч_NEW_TOT=3–1
|матч_NEW_WBA=3–0
|матч_NEW_WHU=0–0
|матч_NEW_WIG=3–1

|матч_POR_ARS=1–1
|матч_POR_AVL=1–1
|матч_POR_BIR=1–1
|матч_POR_BLB=2–2
|матч_POR_BOL=1–1
|матч_POR_CHA=1–2
|матч_POR_CHE=0–2
|матч_POR_EVE=0–1
|матч_POR_FUL=1–0
|матч_POR_LIV=1–3
|матч_POR_MCI=2–1
|матч_POR_MUN=1–3
|матч_POR_MID=1–0
|матч_POR_NEW=0–0
|матч_POR_SUN=2–1
|матч_POR_TOT=0–2
|матч_POR_WBA=1–0
|матч_POR_WHU=1–1
|матч_POR_WIG=0–2

|матч_SUN_ARS=0–3
|матч_SUN_AVL=1–3
|матч_SUN_BIR=0–1
|матч_SUN_BLB=0–1
|матч_SUN_BOL=0–0
|матч_SUN_CHA=1–3
|матч_SUN_CHE=1–2
|матч_SUN_EVE=0–1
|матч_SUN_FUL=2–1
|матч_SUN_LIV=0–2
|матч_SUN_MCI=1–2
|матч_SUN_MUN=1–3
|матч_SUN_MID=0–3
|матч_SUN_NEW=1–4
|матч_SUN_POR=1–4
|матч_SUN_TOT=1–1
|матч_SUN_WBA=1–1
|матч_SUN_WHU=1–1
|матч_SUN_WIG=0–1

|матч_TOT_ARS=1–1
|матч_TOT_AVL=0–0
|матч_TOT_BIR=2–0
|матч_TOT_BLB=3–2
|матч_TOT_BOL=1–0
|матч_TOT_CHA=3–1
|матч_TOT_CHE=0–2
|матч_TOT_EVE=2–0
|матч_TOT_FUL=1–0
|матч_TOT_LIV=0–0
|матч_TOT_MCI=2–1
|матч_TOT_MUN=1–2
|матч_TOT_MID=2–0
|матч_TOT_NEW=2–0
|матч_TOT_POR=3–1
|матч_TOT_SUN=3–2
|матч_TOT_WBA=2–1
|матч_TOT_WHU=1–1
|матч_TOT_WIG=2–2

|матч_WBA_ARS=2–1
|матч_WBA_AVL=1–2
|матч_WBA_BIR=2–3
|матч_WBA_BLB=2–0
|матч_WBA_BOL=0–0
|матч_WBA_CHA=1–2
|матч_WBA_CHE=1–2
|матч_WBA_EVE=4–0
|матч_WBA_FUL=0–0
|матч_WBA_LIV=0–2
|матч_WBA_MCI=2–0
|матч_WBA_MUN=1–2
|матч_WBA_MID=0–2
|матч_WBA_NEW=0–3
|матч_WBA_POR=2–1
|матч_WBA_SUN=0–1
|матч_WBA_TOT=2–0
|матч_WBA_WHU=0–1
|матч_WBA_WIG=1–2

|матч_WHU_ARS=0–0
|матч_WHU_AVL=4–0
|матч_WHU_BIR=3–0
|матч_WHU_BLB=3–1
|матч_WHU_BOL=1–2
|матч_WHU_CHA=0–0
|матч_WHU_CHE=1–3
|матч_WHU_EVE=2–2
|матч_WHU_FUL=2–1
|матч_WHU_LIV=1–2
|матч_WHU_MCI=1–0
|матч_WHU_MUN=1–2
|матч_WHU_MID=2–1
|матч_WHU_NEW=2–4
|матч_WHU_POR=2–4
|матч_WHU_SUN=2–0
|матч_WHU_TOT=2–1
|матч_WHU_WBA=1–0
|матч_WHU_WIG=0–2

|матч_WIG_ARS=2–3
|матч_WIG_AVL=3–2
|матч_WIG_BIR=1–1
|матч_WIG_BLB=0–3
|матч_WIG_BOL=2–1
|матч_WIG_CHA=3–0
|матч_WIG_CHE=0–1
|матч_WIG_EVE=1–1
|матч_WIG_FUL=1–0
|матч_WIG_LIV=0–1
|матч_WIG_MCI=4–3
|матч_WIG_MUN=1–2
|матч_WIG_MID=1–1
|матч_WIG_NEW=1–0
|матч_WIG_POR=1–2
|матч_WIG_SUN=1–0
|матч_WIG_TOT=1–2
|матч_WIG_WBA=0–1
|матч_WIG_WHU=1–2
}}

== Статыстыка сэзону ==
{| class=wikitable
|-
|Гульняў
|380
|-
|Галоў (у сяр.)
|944 (2,48)
|-
|Перамог гаспадароў
|192 (50,53%)
|-
|Нічыіх
|77 (20,26%)
|-
|Перамог госьцяў
|111 (29,21%)
|-
|Пэнальці прызначана
|66
|-
|Пэнальці рэалізавана
|55 (83,33%)
|-
|Папярэджаньняў (у сяр.)
|1134 (2,98)
|-
|Выдаленьняў (у сяр.)
|65 (0,17)
|-
|Буйных перамог
|51
|-
|Валявых перамог
|37
|-
|Дубляў
|88
|-
|Хэт-трыкаў
|7
|-
|Гледачоў (у сяр.)
|12 866 260 (33 859)
|}

== Бамбардзіры ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Месца
! Гулец
! Клюб
! Галы
! З пэнальці
|-
|align=center|1
|[[Т’еры Анры]]
|Арсэнал
|align=center|27
|align=center|3
|-
|align=center|2
|[[Руўд ван Ністэльрой]]
|Манчэстэр Юнайтэд
|align=center|21
|align=center|1
|-
|align=center|3
|[[Дарэн Бэнт]]
|Чарлтан Атлетык
|align=center|18
|align=center|3
|-
| rowspan=&quot;3&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;|4
|[[Робі Кін]]
|Тотэнгэм Готспур
|align=center|16
|align=center|3
|-
|[[Фрэнк Лэмпард]]
|Чэлсі
|align=center|16
|align=center|4
|-
|[[Ўэйн Руні]]
|Манчэстэр Юнайтэд
|align=center|16
|align=center|0
|-
|align=center|7
|[[Марлан Гэрўуд]]
|Ўэст Гэм Юнайтэд
|align=center|14
|align=center|2
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;|8
|[[Якубу Аегбэні]]
|Мідлзбра
|align=center|13
|align=center|3
|-
|[[Крэйг Бэламі]]
|Блэкбэрн Ровэрз
|align=center|13
|align=center|1
|-
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;|10
|[[Дыд’е Драгба]]
|Чэлсі
|align=center|12
|align=center|0
|-
|[[Анры Камара]]
|Ўіган Атлетык
|align=center|12
|align=center|0
|-
|}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.footballsite.co.uk/Statistics/Seasons/2005-06/Premier2005-06.htm Вынікі] на footballsite{{Ref-en}}

{{Эўрапейскія чэмпіянаты па футболе 2005—2006 гадоў}}
{{Сэзоны Прэм’ер-Лігі}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе]]
[[Катэгорыя:2005 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2006 год у футболе]]</text>
      <sha1>qzej1xxf16tkknum9snyh617391dhtk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ўэйн Брыдж</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24819</id>
    <revision>
      <id>2621819</id>
      <parentid>2615244</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:00:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621819</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4839" sha1="k773zmqy4n1bx0vafzosq2xbyij6fyy" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Ўэйн Брыдж''' ({{мова-en|Wayne Bridge}}; {{Н}} 5 жніўня 1980 году) — [[Ангельшчына|ангельскі]] [[футбол|футбаліст]], які гуляў на пазыцыі [[абаронца (футбол)|абаронцы]]. За [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]] правёў 36 матчаў і толькі ў адным зь іх адзначыўся голам. Выпускнік акадэміі «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптану]]», дзе ён дэбютаваў у 1998 годзе, таксама гуляў за «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» й «[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]]» падчас сваёй кар’еры.

Нягледзячы на тое, што ён не рэгулярна выходзіў у складзе зборнай, Ўэйн мае на сваім рахунку 36 матчаў за нацыянальную зборную Ангельшчыны, у тым ліку значыўся ў сьпісе гульцоў Ангельшчыны на двух чэмпіянатах сьвету. Спыніў сваю міжнародную кар’еру 25 лютага 2010 году, пасьля меркаванага раману паміж ягонай экс-сяброўкай і капітанам зборнай Ангельшчыны [[Джон Тэры|Джонам Тэры]]&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8536491.stm England's Wayne Bridge withdraws from internationals]. BBC.&lt;/ref&gt;.

== Біяграфія ==
=== «Саўтгэмптан» ===
Брыдж нарадзіўся ў [[Саўтгэмптан]]е, але пераехаў разам з бацькамі ў [[Ўінчэстэр]] у раньнім узросьце, аднак сувязі з горадам не парваў. Ўэйн з раньніх гадоў наведваў футбольную акадэмію «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптану]]». За які ў дэбютаваў у 1998 годзе.

=== «Чэлсі» ===
Яшчэ адзін, нараўне з [[Эшлі Коўл]]ам, левы абаронца зборнай Ангельшчыны ў складзе «Чэлсі». Прыйшоў у клюб у 2003 годзе з «Саўтгэмптану» і па выніках сэзону 2003/04 быў уключаны ў сымбалічную зборную. Адносіны з галоўным трэнэрам клюбу [[Жазэ Маўрынью]] складаліся не заўсёды гладка, таму другую палову сэзону 2005/06 Ўэйн правёў у арэндзе ў «[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэме]]».

У [[Прэм’ер-Ліга 2006—2007 гадоў|сэзоне 2006—2007 гадоў]] з прыходам Эшлі Коўла сытуацыя з гульнявой практыкай для Ўэйна зноў ускладнілася, хоць у першых матчах ён праявіў сябе цудоўна. У бягучым сэзоне Ўэйн практычна забраў сабе статус асноўнага левага фул-бэка, тым самым пасадзіўшы Эшлі Коўла на зэдаль. Гэта ўсё тлумачыць тое, што Брыдж больш атлетычны, меней падатлівы ў адзінаборствах, а таксама валодае вялікай разнастайнасьцю ў нападах.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20081227085047/http://news.bbc.co.uk/sport1/shared/bsp/hi/football/statistics/players/b/bridge_152983.stm Профіль] на сайце BBC
* [https://web.archive.org/web/20081208235844/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=186443/ Профіль] на сайце FIFA

{{Навігацыйная група
|назоў = Брыдж у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2002
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
|Ангельшчына на ЧС-2006
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Брыдж, Уэйн}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>k773zmqy4n1bx0vafzosq2xbyij6fyy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Грэм Ле Со</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26525</id>
    <revision>
      <id>2621920</id>
      <parentid>2295418</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:24:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621920</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6554" sha1="lnry5fejw1fs57gci4sme548mip84ip" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Грэм П’ер Ле Со''' ({{мова-en|Graeme Pierre Le Saux}}; {{Н}} 17 кастрычніка 1968 году, востраў [[Джэрзі]], [[Нармандзкія астравы]]) — былы ангельскі футбаліст, левы абаронца.

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў 1968 годзе на востраве Джэрзі ў францускай сям’і. У юнацкія гады выступаў за адзін з астраўных клюбаў, у 1987 быў заўважаны галоўным трэнэрам «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» [[Джон Голінз|Джонам Голінзам]] і запрошаны ў каманду. У склад Ле Со патрапіў толькі праз два гады, ужо пры [[Боб Кэмпбэл|Бобе Кэмпбэле]], але хутка стаў гульцом асновы. З прыходам улетку 1991 году на пост галоўнага трэнэра «Чэлсі» [[Ян Партэрфілд|Яна Партэрфілда]] Ле Со стаў атрымліваць менш гульнявой практыкі, а [[Дэйвід Ўэб]], прызначаны настаўнікам лёнданцаў у лютым 1993 году і зусім ня бачыў Ле Со гульцом свайго клюбу, і ўжо ў сакавіку таго году ён быў прададзены за 700 тысяч фунтаў стэрлінгаў у «[[Блэкбэрн Ровэрз]]», які ў наступным сэзоне стаў другім у чэмпіянаце, а яшчэ праз год выйграў чэмпіянат, праўда той сеэон Ле Со па ісьце прапусьціў па прычыне траўмы.

У 1997 годзе, у міжсэзонне, дзякуючы пасрэдніцтву [[Руўд Гуліт|Руўда Гуліта]], трэнэра «Чэлсі», Ле Со быў выкуплены за 5 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў зваротна. Нягледзячы на перасьледуючыя яго траўмы і нялюбасьць з боку шматлікіх заўзятараў, а таксама партнэраў па камандзе, Ле Со ўспамінае свой другі пэрыяд знаходжаньня ў лёнданскім клюбе як шчасьлівы.

У 2003 годзе Ле Со быў абменены на гульца «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптану]]» [[Ўэйн Брыдж|Ўэйна Брыджа]]. За клюб з паўднёвай Ангельшчыны Ле Со адыграў два сэзоны і абвясьціў аб сваім сыходзе з футболу па заканчэньні сэзону 2004/05, у якім «Саўтгэмптан» пакінуў [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігу]].

За [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] Ле Со з 1994 па 2000 гады правёў 36 матчаў. Хатні [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 1996 году|чэмпіянат Эўропы ў 1996 годзе]] ён прапусьціў з-за траўмы, затое прысутнічаў у складзе зборнай на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 1998 году|чэмпіянаце сьвету ў Францыі ў 1998 годзе]], дзе адыграў цалкам усе тры матчы групавой стадыі і выйшаў у стартавым складзе ў матчы 1/8 фіналу супраць [[Зборная Аргентыны па футболе|зборнай Аргентыны]].

Пасьля завяршэньня кар’еры гульца Ле Со працаваў [[камэнтатар]]ам і экспэртам на [[радыё]], займаўся дабрачыннасьцю, грамадзкімі праектамі. У верасьні 2007 году выйшла яго аўтабіяграфічная кніга.

== Дасягненьні ==
'''«Чэлсі»:'''
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2000
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубак ангельскай лігі]]: 1998
* Уладальнік [[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЭФА|Кубка ўладальнікаў кубкаў]]: 1998

'''«Блэкбэрну»:'''
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 1995

== Асабістая інфармацыя ==
Жанаты, выхоўвае трох дзяцей. Нягледзячы на сямейнае становішча, шматлікія ўспрымалі і ўспрымаюць Ле Со як гамасэксуаліста, што правакавала шматлікія канфлікты, аж да боек. Так, у групавым матчы розыгрышу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 1995—1996 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 1995/96]] супраць «[[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартаку]]» ў Маскве Ле Со проста падчас матчу пабіўся са сваім аднаклюбнікам [[Дэйвід Бэцьці|Дэйвідам Бэцьці]]. Доўгі час лічылася, што Бэцьці тады абазваў Ле Со «педыкам», але ў сваёй кнізе ён аспрэчыў гэтую здагадку.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20071127141046/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=7048 Статыстыка на soccerbase.com]
* [http://www.chelsea-fan.3dn.ru/news/2007-12-06-66 Сайт прыхільнікаў «Чэлсі». Інтэрвію па чацьвяргах: Грэм Ле Са]
* [https://web.archive.org/web/20020429193213/http://cup2002.ru/1964.shtml Сайт, прысьвечаны гісторыі чэмпіянатаў сьвету]

{{Ангельшчына на ЧС-1998}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ле Со, Грэм}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>lnry5fejw1fs57gci4sme548mip84ip</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Артыкулы для рэцэнзаваньня</title>
    <ns>4</ns>
    <id>28828</id>
    <revision>
      <id>2621932</id>
      <parentid>2619815</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:20:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе */ +[[Менскі маторны завод]]</comment>
      <origin>2621932</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1235" sha1="9uuj7v18l41rzsd5k0zssndny7chht7" xml:space="preserve">{{Вікіпэдыя:Артыкулы для рэцэнзаваньня/Загаловак}}
{{Новыя зьверху}}

== [[Менскі маторны завод]] ==
25 красавіка 2012 году стварыў артыкул, які 16 чэрвеня 2025 году дапоўніў да памеру звыш 55 кілябайтаў на падставе 20 крыніцаў. Артыкул зьмяшчае ўводзіны і 5 разьдзелаў, 9 вольных выяваў і 2 сьпісы, шаблён-картку і 6 катэгорыяў, вонкавыя і міжмоўныя спасылкі. Ёсьць найбольшым сярод адпаведных артыкулаў у 6 Вікіпэдыях, у тым ліку ў 2,5 разы большы памерам за адпаведны артыкул па-расейску. Што варта дапрацаваць перад вылучэньнем у добрыя ([[Вікіпэдыя:Крытэры добрых артыкулаў]])? З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 13:20, 26 чэрвеня 2025 (СКЧ+3)

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Артыкулы для рэцэнзаваньня]]</text>
      <sha1>9uuj7v18l41rzsd5k0zssndny7chht7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чыгунка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41896</id>
    <revision>
      <id>2621777</id>
      <parentid>2044785</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T11:59:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.172.5.149</ip>
      </contributor>
      <origin>2621777</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4277" sha1="smqg3q4uh54g5g79bc23cmn7xniee53" xml:space="preserve">[[Файл:Tren a las nubes cruzando Viaducto la Polvorilla.jpg|міні|Чыгунка]]
'''[[Чыгункавы буфэр|Чыгу́нка]]''' — наземны від [[транспарт]]у, у якім па рэйках рухаюцца [[цягнік]]і, ці адзінкавыя [[вагон]]ы, ці кабіны. У шырокім значэньні чыгунка азначае інфрастуктуру — [[рэйкі]], [[Станцыя|станцыі]], тэхнічныя ўсталяваньні і г. д.

Чыгунка складаецца з матэрыяльнай часткі ([[чыгуначны пуць]], цягавы і нецягавы рухомы састаў, кантактная сетка і г. д.) і эксплюатацыйнай (дысьпечарскае кіраўніцтва, распрацоўка аптымальных прыёмаў кіраўніцтва перавозачным працэсам).

== Чыгуначны пуць ==

[[Файл:BNSF 5350 20040808 Prairie du Chien WI.jpg|міні|Сучасны грузавы цягнік у ЗША]]

Чыгуначны пуць — складаная канструкцыя, якая складаецца зь верхняй і ніжняй будовы пуці. Да верхняй адносяцца [[рэйкі]], [[шпалы]], рэйкавыя злучэньні і г. д. Да ніжняй адносяць зямляное палатно і штучныя пабудовы ([[Мост|масты]], [[Тунэль|тунэлі]], пуцяпровады і г. д.)

== Рухомы састаў ==

[[Файл:ICE 3 Fahlenbach.jpg|міні|right|Сучасны пасажырскі цягнік у Нямеччыне]]

Рухомы састаў бывае: цягавы — [[Лякаматыў|лякаматывы]] ([[цеплавоз]]ы, [[электравоз]]ы, [[паравоз]]ы), [[электрацягнік]]і і [[дызель-цягнік]]і і няцягавы — [[вагон]]ы (пасажырскія, грузавыя), а таксама спэцыяльны рухомы састаў.

Цягнік — гэта састаўленыя і сцэпленыя вагоны з адным ці некалькімі дзейнічаючымі лякаматывамі ці маторнымі вагонамі, якія маюць усталяваныя сыгналы.

== Гісторыя ==

Сваё крыніцы чыгунка мае ў старажытнасьці ад конных каляінаў, якія выдзяўбаліся ў каменных плітах дарогаў, якія ўзьніклі на некаторых дарогах пры ўезьдзе ў [[Рым]]. Жалабовы транспарт быў вядомы ўжо ў [[Асырыя|Асырыі]] 2500 гадоў таму.

Да [[20 стагодзьдзе|ХХ стагодзьдзя]] рэйкавы транспарт шырока выкарыстоўваўся ў [[шахта]]х, дзе ён служыў для транспартыроўкі здабытых выкапняў на паверхню.

Разьвіцьцё чыгуначнага транспарту ў сучасным сэнсе слова пачалося з 1825 году, калі пачала дзейнічаць чыгуначная лінія [[Стоктан]] — [[Дарлінгтан]] у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], пабудаваная [[Джордж Стэфансан|Джорджам Стэфансанам]]. У Беларусі першая чыгунка [[Пецярбурска-Варшаўская чыгунка|Санкт-Пецярбург — Варшава]] пачала дзейнічаць у 1862 годзе, праходзячы праз такія беларускія гарады, як [[Дзьвінск]], [[Вільня|Вільню]], [[Горадня|Горадню]], [[Беласток]].

У нашы дні чыгуначны транспарт застаецца адным з асноўных відаў транспарту ў сьвеце.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Rail transport}}

[[Катэгорыя:Чыгунка| ]]</text>
      <sha1>smqg3q4uh54g5g79bc23cmn7xniee53</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621812</id>
      <parentid>2621777</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:21:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621777|2621777]] удзельніка [[Special:Contributions/109.172.5.149|109.172.5.149]] ([[User talk:109.172.5.149|гутаркі]]) недарэчная спасылка</comment>
      <origin>2621812</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4243" sha1="onn1678lr1dk59lyc5g37mqwd5da7hu" xml:space="preserve">[[Файл:Tren a las nubes cruzando Viaducto la Polvorilla.jpg|міні|Чыгунка]]
'''Чыгу́нка''' — наземны від [[транспарт]]у, у якім па рэйках рухаюцца [[цягнік]]і, ці адзінкавыя [[вагон]]ы, ці кабіны. У шырокім значэньні чыгунка азначае інфрастуктуру — [[рэйкі]], [[Станцыя|станцыі]], тэхнічныя ўсталяваньні і г. д.

Чыгунка складаецца з матэрыяльнай часткі ([[чыгуначны пуць]], цягавы і нецягавы рухомы састаў, кантактная сетка і г. д.) і эксплюатацыйнай (дысьпечарскае кіраўніцтва, распрацоўка аптымальных прыёмаў кіраўніцтва перавозачным працэсам).

== Чыгуначны пуць ==

[[Файл:BNSF 5350 20040808 Prairie du Chien WI.jpg|міні|Сучасны грузавы цягнік у ЗША]]

Чыгуначны пуць — складаная канструкцыя, якая складаецца зь верхняй і ніжняй будовы пуці. Да верхняй адносяцца [[рэйкі]], [[шпалы]], рэйкавыя злучэньні і г. д. Да ніжняй адносяць зямляное палатно і штучныя пабудовы ([[Мост|масты]], [[Тунэль|тунэлі]], пуцяпровады і г. д.)

== Рухомы састаў ==

[[Файл:ICE 3 Fahlenbach.jpg|міні|right|Сучасны пасажырскі цягнік у Нямеччыне]]

Рухомы састаў бывае: цягавы — [[Лякаматыў|лякаматывы]] ([[цеплавоз]]ы, [[электравоз]]ы, [[паравоз]]ы), [[электрацягнік]]і і [[дызель-цягнік]]і і няцягавы — [[вагон]]ы (пасажырскія, грузавыя), а таксама спэцыяльны рухомы састаў.

Цягнік — гэта састаўленыя і сцэпленыя вагоны з адным ці некалькімі дзейнічаючымі лякаматывамі ці маторнымі вагонамі, якія маюць усталяваныя сыгналы.

== Гісторыя ==

Сваё крыніцы чыгунка мае ў старажытнасьці ад конных каляінаў, якія выдзяўбаліся ў каменных плітах дарогаў, якія ўзьніклі на некаторых дарогах пры ўезьдзе ў [[Рым]]. Жалабовы транспарт быў вядомы ўжо ў [[Асырыя|Асырыі]] 2500 гадоў таму.

Да [[20 стагодзьдзе|ХХ стагодзьдзя]] рэйкавы транспарт шырока выкарыстоўваўся ў [[шахта]]х, дзе ён служыў для транспартыроўкі здабытых выкапняў на паверхню.

Разьвіцьцё чыгуначнага транспарту ў сучасным сэнсе слова пачалося з 1825 году, калі пачала дзейнічаць чыгуначная лінія [[Стоктан]] — [[Дарлінгтан]] у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], пабудаваная [[Джордж Стэфансан|Джорджам Стэфансанам]]. У Беларусі першая чыгунка [[Пецярбурска-Варшаўская чыгунка|Санкт-Пецярбург — Варшава]] пачала дзейнічаць у 1862 годзе, праходзячы праз такія беларускія гарады, як [[Дзьвінск]], [[Вільня|Вільню]], [[Горадня|Горадню]], [[Беласток]].

У нашы дні чыгуначны транспарт застаецца адным з асноўных відаў транспарту ў сьвеце.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Rail transport}}

[[Катэгорыя:Чыгунка| ]]</text>
      <sha1>onn1678lr1dk59lyc5g37mqwd5da7hu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лех Качынскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45773</id>
    <revision>
      <id>2621795</id>
      <parentid>2621502</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621502|2621502]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621795</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15013" sha1="dxgsjhdq6k0h5zq8z4hzzzp0niry24u" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Лех Качынскі
|арыгінал_імя       = {{Мова-pl|Lech Kaczyński|скарочана}}
|выява              = Lech Kaczyński.jpg
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = Прэзыдэнт Польшчы
|пачатак_тэрміну    = 25 сьнежня 2005
|канец_тэрміну      = 10 красавіка 2010
|віцэ-прэзыдэнт     = 
|прэм’ер-міністар   = [[Казімер Марцінкевіч]],&lt;br /&gt;[[Яраслаў Качынскі]],&lt;br /&gt;[[Дональд Туск]]
|папярэднік         = [[Аляксандар Квасьнеўскі]]
|наступнік          = [[Браніслаў Камароўскі]]
|пасада2            = Міністар юстыцыі Польшчы
|пачатак_тэрміну2   = 12 чэрвеня 2000
|канец_тэрміну2     = 4 ліпеня 2001
|папярэднік2        = [[Ганна Сухоцкая]]
|наступнік2         = [[Станіслаў Іваніцкі]]
|прэзыдэнт2         = [[Аляксандар Квасьнеўскі]]
|пасада3            = Мэр Варшавы
|пачатак_тэрміну3   = 18 лістапада 2002
|канец_тэрміну3     = 22 сьнежня 2005
|папярэднік3        = [[Войцех Козак]]
|наступнік3         = [[Міраслаў Кахальскі]]
|прэзыдэнт3         = [[Аляксандар Квасьнеўскі]]
|месца_нараджэньня  = [[Варшава]]
|месца_сьмерці      = [[Смаленск]], [[Расея|Расейская Федэрацыя]]
|бацька             = [[Раймунд Качынскі]]
|маці               = Ядвіга Ясевіч
|сужэнец            = [[Марыя Качынская]]
|прафэсія           = юрыст
|рэлігія            = каталік
|подпіс             =Lech Kaczyński Signature.svg 
}}
'''Лех Алякса́ндар Качы́нскі''' ({{Мова-pl|Lech Aleksander Kaczyński|скарочана}}; 18 чэрвеня 1949, [[Варшава]] — 10 красавіка 2010, пад [[Смаленск]]ам) — прэзыдэнт [[Польшча|Польшчы]] ў 2005—2010 гадох. З 1992 да 1995 году быў кіраўніком Вярхоўнай кантрольнай палаты, з 2000 да 2001 году быў міністрам юстыцыі ў кабінэце [[Ежы Бурк]]а, з 2002 да 2005 году быў [[мэр]]ам Варшавы. Лех Качынскі быў адным са стваральнікаў польскай партыі «[[Права і справядлівасьць]]» і яе першым кіраўніком. Качынскі зьяўляўся доктарам юрыдычных навук, прафэсарам [[Гданьскі ўнівэрсытэт|Гданьскага ўнівэрсытэту]] і [[Унівэрсытэт кардынала Стэфана Вышынскага|Ўнівэрсытэту кардынала Стэфана Вышынскага]], спэцыялістам у галіне працоўнага права. Сын [[Раймунд Качынскі|Раймунда]] й Ядвігі зь Ясевічаў. Меў брата-блізьнюка [[Яраслаў Качынскі|Яраслава Качынскага]].

== Біяграфія ==

=== Дзяцінства ===
У 1962 годзе разам з братам гралі ролю ''Яцка'' (Лех Качынскі) і ''Плацка'' (Яраслаў Качынскі) у экранізацыі аповесьці [[Карнэлі Макушынскі|Карнэля Макушынскага]] «''Аб двух, якія скралі месяц''» рэжысэра [[Ян Баторы|Яна Баторыя]].

=== Адукацыя ===
У дзяцінстве Лех Качынскі наведваў XLI агульнаадукацыйны ліцэй імя [[Яўхім Лялевель|Яўхіма Лялевеля]] ў Варшаве, скончыў XXXIX агульнаадукацыйны ліцэй імя Польскай авіяцыі ў Белянах (раён Варшавы) у 1967 годзе. З 1967 да 1971 году вучыўся ў [[Варшаўскі ўнівэрсытэт|Варшаўскім унівэрсытэце]] на факультэце Права і Адміністрацыі. З 1971 да 1997 году працаваў навуковым супрацоўнікам на катэдры Працоўнага Права Гданьскага ўнівэрсытэту. У 1980 годзе атрымаў ступень доктара права ў Гданьскім ўнівэрсытэце. Быў надзвычайным прафэсарам Гданьскага ўнівэрсытэту з 1996 да 1999 году, а з 1999 году — Унівэрсытэту кардынала Стэфана Вышынскага.

== Палітычная дзейнасьць ==

=== Дэмакратычная апазыцыя ===
У 1968 годзе браў удзел у палітычным крызісе сакавіка 1968 году. У 1971 годзе пераехаў у [[Гданьск]]. Восеньню 1977 году, з дапамогай брата Яраслава, узяў удзел у дзейнасьці ''Бюро Інтэрвэнцыі Камітэту Грамадзкай Самаабароны''. Чытаў лекцыі працоўнага права для працоўных. З 1978 году дзейнічаў у ''Свабодных прафсаюзных зьвязах Узьбярэжжа''. У 1978—1980 гадох разам з ''Яаннай'' і ''Анджэем Гвяздамі'' чытаў лекцыі працоўнага права і гісторыі Польшчы для працоўных. Адначасова пісаў артыкулы ў незалежную газэту «''Працоўны Ўзьбярэжжа''» і распаўсюджваў сярод працоўных газэту «''Працоўны''». У жніўні 1980 году быў дарадцам ''Забастовачнага камітэту ў Гданьскай вэрфі''.

У 1981 годзе быў дэлегатам гданьскай філіі «''Салідарнасьці''» на ''І Нацыянальным Зьезьдзе Дэлегатаў прафэсійнага зьвязу'', дзе быў выбраны чальцом праграмнага камітэту. Браў удзел у перамовах з ''Польскай Аб’яднанай Партыяй Працоўных''.

Пад час вайсковага становішча быў інтэрнаваны ў [[Стрэблінка|Стрэбелінку]] з [[Сьнежань|сьнежня]] 1981 да [[кастрычнік]]а 1982 году. З 1983 году браў удзел у паседжаньнях ''Часовай Каардынацыйнай Камісіі''.

З 1987 да 1989 году быў сакратаром ''Нацыянальнага Камітэта «Салідарнасьці»''. З 1985 году ўвайшоў у склад рэгіянальнай ''Рады дапамогі палітычным вязьням'' у Гданьску.

З другой паловы 1980-х гадоў стаў блізкім паплечнікам [[Лех Валэнса|Леха Валэнсы]], лідэра «Салідарнасьці», а потым першага прэзыдэнта Польшчы. 16 верасьня 1988 году браў удзел у перамовах «Салідарнасьці» з прадстаўнікамі ўладаў. Са сьнежня 1989 году быў удзельнікам ''Грамадзянскага Камітэту'' пры Леху Валэнсу.

З красавіка 1989 году быў удзельнікам ''Прэзыдыюма Нацыянальнай Выканаўчай Камісіі «Салідарнасьці»''.

=== Палітычная дзейнасьць у 1990-х ===
У траўні 1990 году быў выбраны першым віцэ-прэзыдэнтам ''Нацыянальнай Камісіі «Салідарнасьці»''. Падаў у адстаўку пасьля прайгранай барацьбы Марыяну Краклеўскаму за пасаду кіраўніка «Салідарнасьці» у [[люты]]м 1991 году.

З 12 красавіка 1991 да 31 кастрычніка 1991 году займаў пасаду міністра стану ў канцылярыі Леха Валэнсы. Падаў у адстаўку з пасады пасьля канфлікту зь Лехам Валэнсам і прэм’ер-міністрам [[Мячэслаў Вахоўскі|Мячыславам Вахоўскім]].

У 1992—1995 гадох быў Кіраўнікам Вярхоўнай кантрольнай палаты.

Быў кандыдатам у прэзыдэнты Польшчы на выбарах 1995 году, але зьняў сваю кандыдатуру яшчэ да першага тура 30 кастрычніка, і абяцаў падтрымаць любога, хто зможа перамагчы Леха Валэнсу.

=== Палітычная дзейнасьць у 2000-х ===
З 18 лістапада 2002 году да 22 сьнежня 2005 году Лех Качынскі быў мэрам Варшавы. На выбарах у першым туры атрымаў 49,58% галасоў, а ў другім 70,54% галасоў выбаршчыкаў. Падаў у адстаўку 22 сьнежня 2005 году, але адстаўка была прынятая толькі 8 лютага 2006 году.

У сакавіку 2005 году Лех Качынскі першым абвясьціў аб сваім жаданьні ўдзельнічаць у прэзыдэнцкіх выбарах. У першым туры выбараў заняў другое месца пасьля Дональда Туска, атрымаўшы 33% галасоў. У другім туры выбараў 23 кастрычніка 2005 году атрымаў 8 257 468 галасоў, што склала 54,04% і выйграў выбары.

Пачаткам прэзыдэнцкага тэрміна лічыцца 23 кастрычніка 2005 году, скончыцца тэрмін мусіў 23 кастрычніка 2010 году.

Адносна [[Беларусь|Беларусі]] Лех Качынскі меў цьвёрдую і прынцыповую пазыцыю, падтрымліваючы яе дэмакратычную супольнасьць.&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/article/2009717.html Яны загінулі пад Катыньню] // [[Радыё Свабода]], 12 красавіка 2010&lt;/ref&gt;

== Сям’я ==
Жонка — эканаміст Марыя Качынская (Мацкевіч) 1943 г. н., старэй мужа на 6 гадоў. Дачка — Марта Дубінецкая 1980 г. н., пасьля ўдзелу ў перадвыбарнай кампаніі Леха Качынскага як узорная дачка, жонка і маці, разьвялася і выйшла замуж за сына палітычнага суперніка бацькі Марэка Дубінецкага. Унучка — Ева. Брат — Яраслаў, перакананы халасьцяк, жыве з маці.

== Сьмерць ==
{{Асноўны артыкул|Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам}}
10 красавіка 2010 году зьявілася інфармацыя пра крушэньне самалёта прэзыдэнта Польшчы пад [[Смаленск]]ам. Самалёт упаў а 10:50 на ўскраіне вёскі Пячэрск Смаленскай вобласьці пры заходзе на пасадку ў вайсковы аэрапорт «Паўночны»&lt;ref&gt;[http://nn.by/?c=ar&amp;i=37201 У авіякатастрофе пад Катыньню загінуў прэзыдэнт Польшчы Лех Качынскі] // [[Наша Ніва]], 10 красавіка 2010&lt;/ref&gt;. Паводле дадзеных [[Euronews]], усе 97 чалавек, якія знаходзіліся на борце прэзыдэнцкага ТУ-154, уключаючы Прэзыдэнта Польшчы Леха Качынскага і яго жонку Марыю Качынскую, загінулі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100412051325/http://www.euronews.net/2010/04/10/polish-president-lech-kaczynskis-plane-crashes-on-approach-to-russian-airport/ Polish President Lech Kaczynski has died in a plane crash]&lt;/ref&gt;.

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Аляксандар Квасьнеўскі]]
|назва      = [[Прэзыдэнт Польшчы]]
|гады       = 23 сьнежня 2005 — 10 красавіка 2010
|наступнік  = [[Браніслаў Камароўскі]] (в. а.)
}}
{{Канец блёку}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20060615102901/http://www.president.pl/x.node?id=479 Старонка прэдыдэнта Польшчы]{{ref-en}}{{ref-pl}}

{{Прэзыдэнты Польшчы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Качынскі, Лех Аляксандар}}
[[Катэгорыя:Польскія акторы]]
[[Катэгорыя:Двайняты]]
[[Катэгорыя:Дзеці-акторы]]
[[Катэгорыя:Акторы-палітыкі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Польскія юрысты]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі Адміністрацыі прэзыдэнта Польшчы]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі Вярхоўнай кантрольнай палаты]]
[[Катэгорыя:Мэры Варшавы]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дактары honoris causa Люблінскага каталіцкага ўнівэрсытэту імя Яна Паўла II]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Смаленскай вобласьці]]
[[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Вавэльскай катэдры]]
[[Катэгорыя:Людзі, у гонар якіх названыя вуліцы]]
[[Катэгорыя:Асобы на марках]]</text>
      <sha1>dxgsjhdq6k0h5zq8z4hzzzp0niry24u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы</title>
    <ns>4</ns>
    <id>45993</id>
    <revision>
      <id>2621910</id>
      <parentid>2619573</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:10:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кандыдаты ў добрыя */ +[[Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе]] [[Шаблён:Намінацыя/Добры]]</comment>
      <origin>2621910</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6209" sha1="bwphw2j1u54tab2xzefpj72x91c27in" xml:space="preserve">{{Панэль індэксу ўнутраных матэрыялаў}}

__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{/Шапка}}
{{/Працэдура}}

&lt;inputbox&gt;
type=create
editintro=Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Памятка
preload=Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Шаблён заяўкі
default=Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Назва артыкула
buttonlabel=Стварыць
&lt;/inputbox&gt;

== Кандыдаты ў добрыя ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Дата вылучэньня
! Падстаронка абмеркаваньня
! Хада абмеркаваньня
|-
{{Намінацыя/Добры|Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|26.06.2025|пачатак|1}}
{{Намінацыя/Добры|Кэршкаўская атамная электрастанцыя|26.05.2025|абраньне}}
|}
* &lt;big&gt;З завершанымі абмеркаваньнямі можна азнаёміцца ў [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Архіў#Завершаныя абмеркаваньні|архіве абмеркаваньняў]].&lt;/big&gt;

== На пазбаўленьне статусу ==
Абмеркаваньні аб пазбаўленьні статусу добрых артыкулаў адбываюцца на старонцы [[/На пазбаўленьне статусу|На пазбаўленьне статусу]]. Тут коратка прадстаўлены сьпіс такіх артыкулаў ([http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=Вікіпэдыя:Кандыдаты_ў_добрыя_артыкулы/На_пазбаўленьне_статусу/Сьпіс&amp;action=edit правіць сьпіс]):
{{/На пазбаўленьне статусу/Сьпіс}}

== Каардынатарам на зацемку ==
Каардынатары павінны сачыць за выкананьнем правілаў намінаваньня і абмеркаваньня, пэрыядычна абіраць адзін з артыкулаў, аднаўляць табліцу бягучых кандыдатаў, а таксама сачыць за тым, каб выбраныя артыкулы ня ўтрымлівалі матэрыялаў, абароненых аўтарскімі правамі.

Калі вы зьяўляецеся асноўным аўтарам артыкула, рашэньне пытаньня аб яго абраньні даручыце іншым каардынатарам ці аднаму з адміністратараў.

==== Які артыкул выбраць? ====
* Артыкул павінен быць на абмеркаваньні '''ня меней за два тыдні'''. Зь іншага боку, артыкул, які ня быў абраны цягам 3-х месяцаў і мае нявыпраўленыя недахопы, можа здымацца з галасаваньня і не павінен паўторна высоўвацца, пакуль яны ня будуць выпраўленыя.
* У падтрымку артыкула павінна прагаласаваць '''ня меней за 4 удзельнікі''' (3 акрамя ініцыятару) і пры гэтым '''ня меней за палову ўсіх прагаласаваўшых'''.
* Артыкул павінен адпавядаць [[Вікіпэдыя:Крытэры добрых артыкулаў|крытэрам]].
* Неабходна ўважліва азнаёміцца зь меркаваньнямі і аргумэнтамі ўдзельнікаў. Напрыклад, артыкул могуць адхіляць таму, што не падабаецца тэма, аднак гэта не зьяўляецца аргумэнтам.
* Не выбіраць заўсёды артыкулы «ўверсе сьпісу», — выдатныя артыкулы могуць быць забытыя і заставацца ў канцы табліцы.
* Не выбіраць толькі артыкулы, дзе «ўсе за»: бывае, што артыкул з дробнымі заўвагамі лепшы, чым артыкул зусім без заўваг, таму што, можа стацца, у ягоным абмеркаваньні ўдзельнічала больш людзей.

==== Працэдура абраньня артыкула ====
* Падвесьці вынік на падстаронцы, што артыкул абраны. Закрыць абмеркаваньне.
* Адзначыць у агульнай табліцы колерам і запісам «Артыкул абраны» ў калёнцы «Хада абмеркаваньня».
* Прыбраць з табліцы папярэдні абраны і перанесьці гэты радок табліцы ў [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Архіў|архіў]].
* Зьмясьціць унізе артыкула шаблён {{Ш|Добры артыкул}}.
* Зьмясьціць вытрымку з артыкула і 1 выяву на [[Галоўная старонка|Галоўную старонку]] праз рэдагаваньне шаблёна {{Ш|Цяперашні добры артыкул}}. Лепш за ўсё браць уводзіны ў артыкул і першую выяву ў ім. Але гэта ня догма, галоўнае, каб вытрымка была збалянсаванай і цікавай. Малюнак павінен быць толькі пад свабоднай ліцэнзіяй.
* Зьмясьціць запіс пра артыкул на старонцы [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы]].
* Дадаць запіс у табліцу [[Вікіпэдыя:Сьпіс добрых артыкулаў]].

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Ацэньваньне артыкулаў|Кандыдаты ў добрыя артыкулы]]</text>
      <sha1>bwphw2j1u54tab2xzefpj72x91c27in</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Удзельнік/З Канады</title>
    <ns>10</ns>
    <id>48558</id>
    <revision>
      <id>2621891</id>
      <parentid>2069985</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T21:44:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FireDragonValo</username>
        <id>69416</id>
      </contributor>
      <comment>Replaced colors of the Canadian flag to the Pantone version as recommended by the Government of Canada.</comment>
      <origin>2621891</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="557" sha1="9vtumhvg4tq4u18hxgism0g9naj5vw9" xml:space="preserve">{{Userbox
|id = [[Файл:Flag of Canada (Pantone).svg|46px]]
|id-c = #FFFFFF
|id-fc = 
|id-s = 8
|info = {{#ifeq: {{{1}}} | жаночы | Гэтая ўдзельніца | Гэты ўдзельнік }} з '''[[Канада|Канады]]'''
|info-c = #FF0000
|info-fc = 
|info-s = 8
|border-c = #CC0000
}}&lt;includeonly&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыйцы з Канады|{{PAGENAME}}]]
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Удзельнікі паводле краінаў|Канада]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9vtumhvg4tq4u18hxgism0g9naj5vw9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вялікі Бор (Маладэчанскі раён)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>55775</id>
    <revision>
      <id>2621948</id>
      <parentid>2579248</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:52:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>стыль</comment>
      <origin>2621948</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5721" sha1="096m6rqt8shwzebk4vrw8e46wuxovno" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Вялікі Бор}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Вялікі Бор
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Вялікага Бору
|Трансьлітараваная назва          = Vialiki Bor
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                             = [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскі]]
|Сельсавет                        = [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 10
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 222332
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 54
 |Шырата хвілінаў                 = 16
 |Шырата сэкундаў                 = 22
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 12
 |Даўгата сэкундаў                = 27
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Вялі́кі Бор'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 282&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Вялікі Бор уваходзіць у склад [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкага сельсавету]].

== Гісторыя ==
У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі, у гміне [[Краснае (гміна)|Краснае]]&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20220427214757/https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.&lt;/ref&gt;.

28 траўня 2013 году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Граніцкі сельсавет|Граніцкага]] ў [[Радашкавіцкі сельсавет]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 1921 год — 142 чалавекі&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 84.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 84.&lt;/ref&gt;
* 1931 год — 197 чалавек&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 28.&lt;/ref&gt;
* 1999 год — 13 чалавек
* 2010 год — 10 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Радашкавіцкі сельсавет}}
{{Маладэчанскі раён}}

[[Катэгорыя:Радашкавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Маладэчанскага раёну]]</text>
      <sha1>096m6rqt8shwzebk4vrw8e46wuxovno</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сулехаў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57903</id>
    <revision>
      <id>2621779</id>
      <parentid>2621519</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:10:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621519|2621519]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621779</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4160" sha1="s5t5dc7369lzfu23zijroqzbaw681am" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Сулехаў
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Сулехава
|Назва польскай мовай                = Sulechów
|Герб                                = POL Sulechów COA.svg
|Сьцяг                               = POL Sulechów flag.svg{{!}}border
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = X стагодзьдзе
|Статус з                            = 
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Ваяводзтва                          = [[Любускае ваяводзтва|Любускае]]
|Павет                               = [[Зялёнагурскі павет|Зялёнагурскі]]
|Гміна                               = 
|Прэзыдэнт места                     = 
|Пасада кіраўніка                    = 
|Кіраўнік                            = 
|Плошча                              = 6.88
|Крыніца плошчы                      = 
|Вышыня                              = 
|Унутраны падзел                     = 
|Колькасьць насельніцтва             = 16925
|Год падліку колькасьці              = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва     = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва   = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі  = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі      = 
|Этнічны склад насельніцтва          = 
|Год падліку этнічнага складу        = 
|Нацыянальны склад насельніцтва      = 
|Год падліку нацыянальнага складу    = 
|Колькасьць двароў                   = 
|Год падліку колькасьці двароў       = 
|Паштовы індэкс                      = 66-100
|Тэлефонны код                       = +48 68
|Аўтамабільны нумарны знак           = FZI
|TERYT                               = 
|Выява                               = 19640 Sulechow ratusz.JPG
|Апісаньне выявы                     = 
 |Шырата градусаў                    = 52
 |Шырата хвілінаў                    = 5
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 15
 |Даўгата хвілінаў                   = 37
 |Даўгата сэкундаў                   = 
|Пазыцыя подпісу на мапе             = 
|Водступ подпісу на мапе             = 
|Commons                             = 
|Сайт                                = http://www.sulechow.pl/
}}
'''Суле́хаў''' ({{мова-pl|Sulechów}}, {{мова-de|Züllichau}}) — горад у [[Любускае ваяводзтва|Любускім ваяводзтве]], у [[Зялёнагурскі павет|Зялёнагурскім павеце]], сядзіба вяскова-гарадзкой гміны Сулехаў. Уваходзіць у склад Любускага Троймяста. У 1950—1998 гадах горад адміністрацыйна належаў да [[Зялёнагурскае ваяводзтва|Зялёнагурскага ваяводзтва]]. На 1 студзеня 2019 году ў горадзе жыло 16 925 жыхароў.

== Асобы ==
* [[Вольга Такарчук]] — польская пісьменьніца

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Месты Любускага ваяводзтва}}

[[Катэгорыя:Сулехаў| ]]</text>
      <sha1>s5t5dc7369lzfu23zijroqzbaw681am</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зялёна Гура</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57906</id>
    <revision>
      <id>2621782</id>
      <parentid>2621516</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:11:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621516|2621516]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621782</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2963" sha1="q74w44atuavmuxa21m5neuv9uet246h" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|тып=варыянты|Гара (неадназначнасьць)|Зялёная}}
{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Зялёна Гура
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Зялёнай Гуры
|Назва польскай мовай                = Zielona Góra
|Гімн                                = 
|Дата заснаваньня                    = 
|Першыя згадкі                       = XIII стагодзьдзе
|Статус з                            = 1323
|Магдэбурскае права                  = 
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Ваяводзтва                          = [[Любускае ваяводзтва|Любускае]]
|Павет                               = [[Зеленагорскі павет|Зеленагорскі]]
|Гміна                               = 
|Прэзыдэнт места                     = 
|Плошча                              = 6.8
|Крыніца плошчы                      = 
|Унутраны падзел                     =  
|Тэлефонны код                       = +4868
|Аўтамабільны нумарны знак           = FZ
|TERYT                               = 
|Выява                               = Zgora11.jpg
|Пазыцыя подпісу на мапе             = справа
|Водступ подпісу на мапе             = 
}}
'''Зялёна Гу́ра''' ({{мова-pl|Zielona Góra}}, {{мова-de|Grünberg, Grünberg in Schlesien}}, {{мова-cs|Zelená Hora}}) — горад і гарадзкая гміна ў Польшчы, сядзіба сэйміку і маршалка [[Любускае ваяводзтва|Любускага ваяводзтва]], старасты Зеленагурскага павету ды ўлад вясковай гміны Зялёна Гура.

== Гісторыя ==
У 1950—1998 горад быў сталіцай [[Зеленагорскае ваяводзтва|Зеленагорскага ваяводзтва]]. Разам з [[Сулехаў|Сулехавам]] і [[Нова-Суль|Нова-Сулем]] стварае так званае [[Любускае Труймяста]].

З савецкага часу Зялёная Гара зьяўляецца горадам-пабрацімам беларускага [[Віцебск]]у.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}
{{Месты Любускага ваяводзтва}}

[[Катэгорыя:Гарады Любускага ваяводзтва]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIII стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>q74w44atuavmuxa21m5neuv9uet246h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лех Валэнса</title>
    <ns>0</ns>
    <id>61442</id>
    <revision>
      <id>2621797</id>
      <parentid>2621504</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621504|2621504]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621797</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3373" sha1="m5cxst16dggbbqlpwaplna7hiyw5lsy" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Лех Валэнса
|арыгінал_імя       = {{мова-pl|Lech Wałęsa|скарочана}}
|выява              = Lech Walesa.jpg
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = Прэзыдэнт Польшчы
|пачатак_тэрміну    = 22 сьнежня 1990
|канец_тэрміну      = 22 сьнежня 1995
|віцэ-прэзыдэнт     = 
|прэзыдэнт          = 
|прэм'ер-міністар   = 
|папярэднік         = [[Войцех Ярузэльскі]]&lt;br /&gt;[[Рышард Качароўскі]] (у выгнаньні)
|наступнік          = [[Аляксандар Квасьнеўскі]]
|пасада2            = 
|пачатак_тэрміну2   = 
|месца_нараджэньня  = Папова, [[Куяўска-паморскае ваяводзтва]]
|сужэнец            = [[Данута Валэнса]]
|прафэсія           = электрык
|рэлігія            = каталік
|подпіс             = 
|камэнтар           = 
}}
'''Лех Валэ́нса''' ({{мова-pl|Lech Wałęsa|скарочана}}; {{н}} 29 верасьня 1943 году, Папова) — польскі грамадзкі й дзяржаўны дзяяч, прэзыдэнт Польшчы (1990—1995).

Зь сялянскай сям’і. У 1967—1987 гг. электрык судабудаўнічага завода ў [[Гданьск]]у. Актыўны ўдзельнік [[Пратэсты ў Польшчы (1970)|масавага страйку]] ў [[Гданьск]]у ў сьнежні 1970 году, за што падрынуўся перасьледу ўладаў. Адзін з заснавальнікаў напаўлегальных вольных прафзьвязаў (1978 г.). У жніўні 1980 году ачоліў страйкераў судавэрфі, быў старшынём міжзаводаўскага страйкама. Зь верасьня 1980 году лідэр масавага грамадзкага руху «[[Салідарнасьць (прафсаюз)|Салідарнасьць]]», старшыня выканаўчага органа прафзьвязнага аб’яднаньня «Салідарнасьць». У сьнежні 1981 — лістападзе 1982 быў інтэрнаваны. Да канца 80-х быў адным з самых відных дзеячоў польскае апазыцыі. Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі міру (1983).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Кіраўнікі Польшчы}}
{{Нобэлеўская прэмія міру (1976—2000)}}
{{Чалавек году па вэрсіі часопіса Time (1976—2000)}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Валэнса, Лех}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Паморскім ваяводзтве]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі міру]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Польшчы]]
[[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Беластоку]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёну]]</text>
      <sha1>m5cxst16dggbbqlpwaplna7hiyw5lsy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аполе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65344</id>
    <revision>
      <id>2621786</id>
      <parentid>2621512</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:12:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621512|2621512]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621786</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9695" sha1="cpz4f9pbbfrczxg9i4ob8b4o89w3gog" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Аполе
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Аполя
|Назва польскай мовай                = Opole
|Ваяводзтва                          = [[Апольскае ваяводзтва|Апольскае]]
|Павет                               = 
|Гміна                               = 
 |Шырата градусаў                    = 50
 |Шырата хвілінаў                    = 40
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 17
 |Даўгата хвілінаў                   = 56
 |Даўгата сэкундаў                   = 
}}
'''Апо́ле''' ({{мова-pl|Opole}}, {{мова-de|Oppeln}}, {{мова-szl|Uopole}}) — горад у [[Польшча|Польшчы]], зьяўляецца гаспадарчым, навуковым, культурным і адміністрацыйным цэнтрам [[Апольскае ваяводзтва|Апольскага ваявадзтва]]. Аполе ёсьць адным з самых старых гарадоў Польшчы. Горад знаходзіцца ў гістарычнай вобласьці [[Верхняя Сылезія]] і зь [[Сярэднявечча]] да пачатку ХХ стагодзьдзя быў яго [[сталіца]]й. Першыя згадкі аб Аполі датуюцца 845 годам. Колькасьць насельніцтва гораду дасягае 120 тысяч чалавек.

Праз Аполе цячэ рака [[Одра]], [[Малая Панеў]], [[Сворніца]] і [[Пручкоўскі Паток]], таксама ёсьць невілікія рэкі [[Маліна (рака)|Маліна]], [[Альшчанка]] і [[Чарнка]]. Самая высокая кропка гораду ўзносіцца на вышыню 183,1 м над узроўнем мора (узгорак на вуліцы Старая Дарога, каля 3 км ад мяжы зь [[Вінаў|Вінавам]]).

== Гісторыя ==
Зь Х стагодзьдзя Аполе стала вядома як сталіца славянскай часткі ''Апаланя''. Першыя пабудовы зьявіліся на высьпе пасярэдзіне Одры. У канцы стагодзьдзя [[Сылезія]] ўвайшла ў склад Польскага каралеўства і кіравалася дынастыяй [[Пясты|Пястаў]]; тэрыторыя паганскага Апаланя была заваявана князем [[Балеслаў І Хробры|Балеславам І Хробрым]] у 1012—1013 г.г. З ХІ—ХІІ стст. гэта тэрыторыя стала [[касталянства]]м. Пасьля сьмерці князя [[Уладзіслаў ІІ Выгнаньнік|Уладзіслава ІІ Выгнаньніка]] Сылезія была падзелена ў 1163 годам паміж двума галінамі Пястаў: Ніжняя Сылезія адышла Ўладыслаўскай галіне, а Верхняя Сылезія — Апольска-Раціборскай. Аполе стала сталіцай [[Апольскае княства|княства]] ў 1172 годзе, але засталося вельмі цесна зьвязаным з [[Раціборскае княства|Раціборскім княствам]]. У 1281 годзе Верхняя Сылезія была падзелена паміж нашчадкамі князя.

У той час як нямецкія купцы пачалі прыбываць у паселішча, перапраўляючыся праз Одру, нямецкія сяляне пачалі прыбываць сюды ў 1217 годзе. Аполе атрымала [[Нямецкія правы горада]] ў 1254 годзе, якія былі пашыраны [[Нэймарскі закон|Нэймаркскім законам]] у 1327 годзе і [[Магдэбурскае права|Магдэбурскім правам]] у 1410 годзе. Разам з большай часткай Сылезіі ў [[1327]] годзе Апольскае княства перайшло пад уладу [[Багемскае каралеўства|Багемскага каралеўства]] і стала часткай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]]. У 1521 годзе Раціборскае княства было ўнасьледавана Апольскім, якое цяпер было вядома пад нямецкай назвай ''Oppeln''. Са сьмерцю караля [[Люі ІІ Багемскі|Люі ІІ Багемскага]], Сылезія перайшла пад уладу імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанда І]], які перадаў Опельн пад уладу аўстрыйскім [[Габсбургі|Габсбургам]]. Габсбургі атрымалі кантроль над большай часткай Сылезіі пасьля сьмерці апошняга мясцовага Пяста. Пачынаючы з 1532 году Габсбургі здавалі княства ў залог розным уладарам. Пасьля адрачэньня караля Польшчы [[Ян ІІ Казімер|Яна ІІ Казімера]], як апошняга князя Аполя ў 1668 годзе, увесь рэгіён перайшоў пад уладу Габсбургаў.

[[Файл:Opole - ratusz i zabytkowe kamieniczki w Rynku.jpg|значак|зьлева|Апольская ратуша.]]
Кароль Прусіі [[Фрадрых ІІ Прускі|Фрыдрых ІІ]] адваяваў большую частку Сылезіі ў Аўстрыі ў 1740 годзе пад час ''Сылескай вайны''. Прускі кантроль быў зацьверджаны ў ''Брэслаўскай мірнай дамове'' [[1742]] году. З 1816 да 1945 году Аполе было сталіцай ''Княства Аполен'' у складзе [[Прусія|Прусіі]], а потым [[Нямеччына|Нямеччыны]].

Пасьля паразы Нямеччыны ў [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] быў праведзены рэфэрэндум 20 сакавіка 1921 году, на якім вырашалася, ці будзе Опельн у складзе [[Ваймарская рэспубліка|Ваймарскай рэспублікі]] ці ўвойдзе ў склад Польскай рэспублікі. 20 816 чалавек (94,7%) прагаласавалі за Германію, 1 098 чалавек (5,0%) за Польшчу і 70 галасы (0,3%) былі прызнаны несапраўднымі. Яўка выбаршчыкаў склала 95,9%. Трэба адзначыць, што права голасу належала толькі этнічным немцам.

[[Файл:Opole - Gmach Dworca Głównego 01.jpg|значак|зьлева|Апольская чыгуначная станцыя.]]
Опельн быў адміністрацыйным цэнтрам Верхняй Сылезіі з 1913 да 1939 году. Пасьля пачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] ў 1939 годзе Опельн страціў свой статус сталіцы правінцыі, які быў перададзены [[Катавіцы|Катавіцам]] (''Kattowitz'').

Пасьля сканчэньня вайны ў 1945 годзе Опельн, згодна з рашэньнем [[Патсдамская канфэрэнцыя|Патсдамскай канфэрэнцыі]], быў перададзены Польшчы, і яму вярнулі славянскую назву Аполе. Аполе ўваходзіла ў склад [[Катавіцкае ваяводзтва|Катавіцкага ваяводзтва]] з 1946 да 1950 году, пасьля чаго стала сталіцай асобнага Апольскага ваяводзтва.

У адрозьненьне ад іншым частак усходняй Германіі, перададзеных Польшчы, большасьць нямецкага насельніцтва засталася ў горадзе, і ў наш час большасьць зь іх мае нямецкае грамадзянства.

У нашы дні Аполе стаў адным зь месцаў кампактнага расьсяленьня нямецкай нацыянальнай меншасьці ў Польшчы. Згодна з апошнім перапісам насельніцтва (2002) 2,46% насельніцтва гораду лічаць сябе немцамі.

== Выбітныя ўраджэнцы ==
* [[Міраслаў Клёзэ]] — нямецкі футбаліст.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.opole.pl/ Афіцыйны сайт]

{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}

[[Катэгорыя:Аполе| ]]</text>
      <sha1>cpz4f9pbbfrczxg9i4ob8b4o89w3gog</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гораў Велікапольскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>70199</id>
    <revision>
      <id>2621783</id>
      <parentid>2621515</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:11:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621515|2621515]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621783</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8371" sha1="8nwb8iezeaviykit7awv1984s3l1lcc" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                 = Гораў Велікапольскі
|Статус                = горад
|Назва ў родным склоне = Горава Велікапольскага
|Назва польскай мовай  = Gorzów Wielkopolski
|Ваяводзтва            = [[Любускае ваяводзтва|Любускае]]
|Павет                 = 
|Гміна                 = 
 |Шырата градусаў      = 52
 |Шырата хвілінаў      = 44
 |Шырата сэкундаў      = 
 |Даўгата градусаў     = 15
 |Даўгата хвілінаў     = 15
 |Даўгата сэкундаў     = 
}}
'''Го́раў Велікапо́льскі''' ({{мова-pl|Gorzów Wielkopolski}}, {{мова-de|Landsberg an der Warthe}}) — горад у заходняй [[Польшча|Польшчы]], зьяўляецца сядзібай ваяводы [[Любускае ваяводзтва|Любускага ваяводзтва]]. Горад знаходзіцца на рацэ [[Варта|Варце]]. Колькасьць жыхароў у Гораве Велікапольскім налічвае каля 125,1 тыс. чалавек, што ставіць яго на 31 месца па колькасьці насельніцтва ў Польшчы.

Горад знаходзіцца на ўскраіне Гораўскай катлавіны, якая знаходзіцца ў [[Гораўскай раўніне]] над Вартай, у вусьці ракі Клёдаўкі, на вышыні ад 19 да 82 м над узроўнем мора. Гораў Велікапольскі знаходзіцца ў 53 км ад мяжы зь [[Нямеччына]]й і ў 135 км ад [[Бэрлін]]у. Ад [[Варшава|Варшавы]] горад аддалены на 448 км, сядзіба сэйміка Любускага ваяводзтва знаходзіцца ў 112 км у [[Зялёная Гара|Зялёнай Гары]]. Горад знаходзіцца на тэрыторыі гістарычнага раёну «любуская зямля». Пасьля заваяваньня любучанаў палянамі, гэта тэрыторыя была далучаная да Велікапольшчы. Потым, у [[1252]] годзе тэрыторыя была далучана да [[Брандэрбурскае маркграфства|Брандэрбурскага маркграфства]]. Да [[1945]] году горад знаходзіўся ў складзе нямецкіх земляў, пасьля [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] Гораў Велікапольскі перайшоў пад уладу Польшчы.

== Гісторыя ==
У [[10 стагодзьдзе|Х стагодзьдзі]] тэрыторыя вакол вусьця ракі Варты знаходзілася ў межах дзяржавы палянаў, а потым [[Польскае каралеўства (1025—1385)|Польскага каралеўства]]. Фэадальны падзел Польскага каралеўства прывёў да перахода гэтай тэрыторыі пад уладу заходніх суседзяў. У 1249 годзе любуцкая зямля трапіла пад уладу Брандэнбургу згодна з дамовай паміж Баляславам Рагаткам і архібіскупам Брандэнбургу. 2 ліпеня 1257 году рыцар Альбрэхт дэ Люгэ атрымаў дазвол ад маркграфа Ёгана І на заснаваньне на мяжы марграфства гораду ''Landisberch Nova''. Горад пачаў хутка разьвівацца і стаў культурным і гандлёвым цэнтрам ва ўсходняй Нямеччыне. Празь некаторы час назва зьмянілася на Ландсбэрг. У 1537 годзе горад перажыў [[Гусіты|гусіцкую]] аблогу, у XVII стагодзьдзі некаторы час знаходзіўся ў [[Швэцыя|швэдзкай]] акупацыі, потым некаторы тут знаходзіліся [[Расейская імпэрыя|расейскія]] войскі, была выплачана кантрыбуцыя напалеонаўскім войскам. У 1892 годзе Ландсбэрг быў невялікім горадам, цэнтрам акругі.

Пад час ІІ сусьветнай вайны горад быў зруйнаваны пад час яго ўзяцьця войскамі [[СССР]], якія занялі яго [[30 студзеня]] [[1945]] году. Пасьля сканчэньня вайны горад быў перададзены Польшчы ў складзе якой была зьменена яго назва на Гораў над Вартай, а празь некаторы час была даданая прыстаўка Велікапольскі. Нямецкія грамадзяне былі выселены ў Нямеччыну, а на іх месца перасялялі жыхароў [[Крэсы|Крэсаў]].

Пасьля вайны адбылася хуткае разьвіцьцё гораду. З 1945 да 1950 году Гораў быў галоўным цэнтрам адміністрацыі заходніх паветаў [[Познанскае ваяводзтва|Познанскага ваяводзтва]]. Пасьля гэтага горад пачынае паступова страчваць адміністрацыйнае значэньне ў краіне. З 1950 году горад быў далучаны да новаўтворанага Зялёнагорскага ваяводзтва. У 1960-х гадах колькасьць насельніцтва налічвае каля 50 тыс. чалавек, што пераўзышло перадваенны ўзровень. У канцы 1960-х гадоў у Гораве хутка пачынае разьвівацца прамысловасьць. У 1970-х зьяўляюцца першыя вышэйшыя навучальныя ўстановы. У 1975 годзе Гораў становіцца сталіцай новаўтворанага Гораўскага ваяводзтва, а ў 1979 годзе колькасьць насельніцтва дасягае 100 тыс. чалавек. У 1980-х гадах Гораў становіцца адным з цэнтраў актыўнасьці «[[Салідарнасьць (прафзьвяз)|Салідарнасьці]]».

З 1990-х гадоў пачынаецца актыўнае разьвіцьцё прыватнага сэктару эканомікі гораду. З [[1999]] году Гораў Велікапольскі стаў сядзібай ваяводы [[Любускае ваяводзтва|Любускага ваяводзтва]].

== Гарады-сябры ==
* {{Сьцяг Італіі}} [[Кава дэ’Тырэні]], [[Італія]]
* {{Сьцяг Нямеччыны}} [[Эдэрсвальдэ]], [[Нямеччына]]
* {{Сьцяг Нямеччыны}} [[Франкфурт-на-Одры]], [[Нямеччына]]
* {{Сьцяг ЗША}} [[Хазлетан]], [[ЗША]]
* {{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гэрфард]], [[Нямеччына]]
* {{Сьцяг Швэцыі}} [[Ёнчэпінг]], [[Швэцыя]]
* {{Сьцяг Украіны}} [[Сумы]], [[Украіна]]
* {{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вэрдэн (Нямеччына)|Вэрдэн]], [[Нямеччына]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.gorzow.pl/ Афіцыйная бачына].

{{Сталіцы польскіх ваяводзтваў}}
{{Месты Любускага ваяводзтва}}

[[Катэгорыя:Гарады Любускага ваяводзтва]]
[[Катэгорыя:Гораў Велікапольскі| ]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIII стагодзьдзі]]</text>
      <sha1>8nwb8iezeaviykit7awv1984s3l1lcc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Браніслаў Камароўскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79118</id>
    <revision>
      <id>2621796</id>
      <parentid>2621503</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621503|2621503]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621796</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6812" sha1="a8at4q1xhdehlqd96mjdu1sci1ziee2" xml:space="preserve">{{Палітык
| імя                = Браніслаў Камароўскі
| арыгінал_імя       = {{мова-pl|Bronisław Komorowski|скарочана}}
| выява              = KPRP 20130131 WG 222 BRONISLAW KOMOROWSKI.jpg
| подпіс_пад_выявай  = Браніслаў Камароўскі
| пасада             = Прэзыдэнт Польшчы
| пачатак_тэрміну    = 6 жніўня 2010
| канец_тэрміну      = 6 жніўня 2015
| віцэ-прэзыдэнт     = 
| прэзыдэнт          = 
| прэм'ер-міністар   = [[Дональд Туск]]
| папярэднік         = [[Лех Качынскі]]
| наступнік          = [[Анджэй Дуда]]
| пасада2            = Маршалак Сойму
| пачатак_тэрміну2   = 5 лістапада 2007
| канец_тэрміну2     = 8 ліпеня 2010
| папярэднік2        =
| наступнік2         = [[Гжэгаж Схятына]]
| прэзыдэнт2         = [[Лех Качынскі]]
| выбарчая_акруга    = Варшава (выбарчая акруга I), навакольле Варшавы (выбарчая акруга II)
| партыя             = [[Грамадзянская Плятформа]] (з 2001)
| муж                = 
| сужэнец            = Анна Камароўская (Дэмбоўская)
| прафэсія           = 
| рэлігія            = 
| подпіс             = Bronisław Komorowski Signature.svg
| камэнтар           = 
}}
'''Брані́слаў Мары́я Камаро́ўскі''' ({{мова-pl|Bronisław Maria Komorowski|скарочана}}; {{нар.}} 4 чэрвеня 1952 году ў Абарніках Сьлёнскіх)&lt;ref&gt;https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/13660&lt;/ref&gt; — польскі палітык, прэзыдэнт Польшчы (2010—2015).

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў сям’і графа Зыгмунта Леона Камароўскага гербу Корчак, прафэсара афрыканістыкі, ды Ядвігі з Шалькоўскіх&lt;ref&gt;[http://www.sejm-wielki.pl/b/cz.I017795 Bronisław Komorowski // sejm-wielki.pl]{{ref-pl}}&lt;/ref&gt;. Яго сям’я паходзіць з тэрыторыі сучаснай [[Летува|Летувы]], з маёнтку [[Кавалішкі (Панявескі павет)|Кавалішкі]]. Як сам паведаміў, яго дзед, Юлюш Камароўскі, служыў у царскай арміі, а за часам рэвалюцыі разам з групай палякаў і расейцаў захапіў ля [[Перм]]і судна, каб па [[Волга|Волзе]] патрапіць да мора. Уцякаючы, адстрэльваліся аднолькава як ад бальшавікоў, так і ад белагвардзейцаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100312112636/http://www.dziennik.pl/polityka/article565298/Komorowski_przebil_dziadka_Tuska.html Komorowski przebił «dziadka Tuska» // Dziennik.pl]{{ref-pl}}&lt;/ref&gt;.

Браніслаў Камароўскі шмат гадоў быў зьвязаны з рухам [[скаўты|скаўтаў]], быў інструктарам. У [[1977]] годзе скончыў гістарычны факультэт [[Варшаўскі ўнівэрсытэт|Варшаўскага ўнівэрсытэту]]. За студэнцкім часам уваходзіў у студэнцкі гурток, быў яго старшынём. У 1977—1980 гадох стажыраваўся ў рэдакцыі каталіцкай газэты.

За часам ПНР дзейнічаў у апазыцыі. Быў выдаўцом газэты, у [[1980]] годзе сядзеў у турме за падрыхтоўку маніфэстацыі. За часам ваеннага становішча быў інтэрнаваны. Пасьля, да [[1989]] году быў настаўнікам у ніжэйшай духоўнай сэмінарыі ў Непакалянаве.

У [[1989]]—[[1990]] гадох зьяўляўся дырэктарам кабінэту міністра ў адміністрацыі савету міністраў. У [[1990]]—[[1993]] гадох быў намесьнікам міністра нацыянальнай абароны, у [[2000]]—[[2001]] гадох быў міністрам нацыянальнай абароны. З [[1991]] да [[2007]] году выбіраўся дэпутатам Сойму, у [[2005]]—[[2007]] гадох быў намесьнікам маршалка Сойму, а ў [[2007]] году стаў маршалкам Сойму.

Па прычыне сьмерці [[Лех Качынскі|Леха Качыньскага]], з [[10 красавіка]] [[2010]] году выконваў абавязкі прэзыдэнта Польшчы. 4 ліпеня 2010 году [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы 2010 году|абраны]] прэзыдэнтам, уступіў ва ўрад 6 жніўня. У 2015 году балятаваўся ў [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы 2015 году|чаргавых прэзыдэнцкіх выбарах]]. У другім туры ягоным супернікам быў [[Анджэй Дуда]], і ў выніку ня быў пераабраны.

Доктар honoris causa Унівэрсытэту Мыкаляса Рамэріса ў [[Вільня|Вільні]] (2008).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.bronislawkomorowski.pl/ Афіцыйная старонка]{{ref-pl}}

{{Прэзыдэнты Польшчы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Камароўскі, Браніслаў}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ніжнесылескім ваяводзтве]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў Польскай Народнай Рэспубліцы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]
[[Катэгорыя:Намесьнікі міністраў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Міністры абароны Польшчы]]
[[Катэгорыя:Сябры «Грамадзянскай плятформы»]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дактары honoris causa]]
[[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Польшчы]]</text>
      <sha1>a8at4q1xhdehlqd96mjdu1sci1ziee2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джэймз Мілнэр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79568</id>
    <revision>
      <id>2621946</id>
      <parentid>2615252</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:51:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621946</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6995" sha1="8evdug4itb3gjob6kkp5juq8q6srh3u" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джэймз Філіп Мілнэр''' ({{мова-en|James Philip Milner}}; {{Н}} 4 студзеня 1986 году, [[Лідс]], [[Ангельшчына]]) — ангельскі футбаліст, паўабаронца клюбу «[[Брайтан энд Гоўв Альбіён]]» і [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Да таго як трапіць у стан бірмінгэмскай каманды гуляў за клюбы «[[Лідс Юнайтэд]]», «[[Сўіндан Таўн]]» і «[[Ньюкасл Юнайтэд]]». У дзяцінстве Джэймз гуляў за каманду сваёй школы, а потым за аматарскія клюбы [[Раўдон]]у й [[Горсфарт]]у. У 1996 годзе маладым хлапцом прымыкае да юнацкай акадэміі «Лідсу Юнайтэд», клюбу за які заўзеў з малых часоў. У 2002 дэбютуе ў «[[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-Лізе]]» ва ўзросьце 16 гадоў, выйшаўшы на зьмену падчас гульні з «[[Ўэст Гэм Юнайтэд|Ўэст Гэмам Юнайтэд]]».

У наступным годзе Джэймз быў адпраўлены ў арэнду ў «[[Сўіндан Таўн]]», каб набрацца вопыту выступленьня за першую каманду. Наступным клюбам футбаліста быў «Ньюкасл Юнайтэд», за які Мілнэр правёў каля 100 матчаў. Але пасьля вылету каманды з Прэм’ер-Лігі неўзабаве апынуўся ў «Астан Віле», за якую ўжо гуляў падчас [[Прэм’ер-Ліга 2005—2006 гадоў|сэзону 2005—2006]] гадоў, знаходзячыся ў арэндзе.

=== «Манчэстэр Сіці» ===
17 жніўня 2010 году «Астан Віла» пагадзілася на зьдзелку з «[[Манчэстэр Сіці]]» на конт продажу Мілнэра ў залежнасьці ад вынікаў мэдычнага абсьледаваньня. Дамова, як паведамлялася, каштавала «Сіці» каля 24 млн фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_city/8918222.stm James Milner completes his transfer to Manchester City]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;, у тым ліку з абменам гульца Стывэнам Айрлэндам, які быў ацэнены ў 8 млн фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[http://www.guardian.co.uk/football/2010/aug/17/james-milner-manchester-city Manchester City agree deal to sign James Milner from Aston Villa]. Guardian&lt;/ref&gt;. Мілнэр дэбютаваў у складзе «Манчэстэр Сіці» 23 жніўня 2010 году ў пераможным для ягонай каманды матч супраць «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]» (3:0), дзе ён аднойчы асыставаў свайму былому аднаклюбніку па «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віле]]» [[Гэрэт Бэры|Гэрэту Бэры]]&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8929542.stm Man City 3 – 0 Liverpool]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;.

== Міжнародная кар’ера ==
Пачынаючы з 16 гадоў Джэймз стала вызываецца ў склад зборных Ангельшчыны розных узростаў. Мае рэкорд па выступленьнях за зборную Ангельшчыны U-21, адгуляўшы за гэтую каманду 46 гульняў. Дэбютаваў за нацыянальную каманду ў жніўні 2009 году падчас матча супраць [[Зборная Нідэрляндаў па футболе|зборнай Нідэрляндаў]].

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Сіці»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2012, 2014
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2011
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка ангельскае лігі]]: 2014
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2012

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2020
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка ангельскае лігі]]: 2022
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2019
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20120301184931/http://www.mcfc.co.uk/Players/Midfielders/James-Milner Профіль на афіцыйным сайце «Манчэстэр Сіці»]
* [http://www.avfc.co.uk/page/PlayerProfiles/0,,10265~23079,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Астан Вілы»]
* [https://web.archive.org/web/20081223122704/http://news.bbc.co.uk/sport1/shared/bsp/hi/football/statistics/players/m/milner_247364.stm Старонка] на BBC

{{Навігацыйная група
|назоў = Мілнэр у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
|Ангельшчына на ЧС-2014
|Ангельшчына на ЧЭ-2016
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мілнэр, Джэймз}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>8evdug4itb3gjob6kkp5juq8q6srh3u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ст’юарт Даўнінг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79649</id>
    <revision>
      <id>2621857</id>
      <parentid>2615077</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621857</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11389" sha1="ht2ahlogrgv36jlaptmxh9onh7adc8p" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Ст’юарт Даўнінг''' ({{мова-en|Stewart Downing}}; {{Н}} 22 ліпеня 1984 году, [[Мідлзбра]], [[Ангельшчына]]) — былы ангельскі футбаліст. Раней выступаў у складзе [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]]. Гуляў на пазыцыі [[ўінгер]]а, але мог згуляць і як цэнтральны нападнік. Раней выступаў за «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]», «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілу]]», «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і «[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]».

== Клюбная кар’ера ==
=== «Мідлзбра» ===
Даўнінг вырас у Пэлістэры — усходнім раёне [[Мідлзбра]], таму яшчэ са школьных гадоў быў аматарам клюбу. Скончыў футбольную акадэмію Мідлзбра й адразу трапіў у першую каманду. Падчас навучаньня лічыўся адным з найбольш пэрспэктыўных выпускнікоў акадэміі. Дэбютаваў у Прэм’ер-лізе 24 красавіка 2002 году ў сустрэчы супраць «[[Іпсўіч Таўн]]у». У тым сэзоне Ст’юарт правёў толькі тры гульні, але ў наступным сытуацыя не зьмянілася — Ст’юарт правёў столькі ж гульняў і ў сэзоне 2002—2003, але забіўшы ў гульні [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку лігі]], калі яго каманда перамагла «[[Брэнтфарт (футбольны клюб)|Брэнтфарт]]» зь лікам 4:1. У 2003 годзе Ст’юарт апынуўся ў арэндзе ў «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэндзе]]» дзеля набраньня вопыту, бо яго шанец на пападаньне ў склад быў згублены з-за цудоўнай формы [[Бола Зэндэн]]а. Але неўзабаве Даўнінг быў адкліканы назад з-за крызу ў камандзе, зьвязанага зь перапаўненьнем клюбнага лязарэту, і адразу трапіў у асноўны склад. У сэзоне 2004—2005 Даўнінг згуляў агулам 49 матчаў, забіўшы ў іх 6 разоў і колькі разоў асыстэнтаваўшы. Гэта паслужыла натхненьнем да выкліку ў нацыянальную зборную ў лютым 2005 году. Напрыканцы 2005 году Ст’юарт атрымаў траўму калена й быў вымушаны прапусьціць пяць месяцаў. Але гэта не перашкодзіла яму па вяртаньні адзначыцца трымя асыстэнцкімі баламі падчас гульні ў паўфінале [[Кубак УЭФА|Кубку УЭФА]] з румынскай «[[Сьцяўа Бухарэст|Сьцяўа]]», што дазволіла клюбу выйсьці ў фінал. У лютым 2008 Даўнінг падпісаў новы кантракт з клюбам на пяць гадоў. Сэзон 2008—2009 быў даволі зьмешаны ў пачуцьцёх. Каманда пачала вельмі добра на старце сэзону патрапіўшы на восьмы радок, але зь лістапада скацілася ў зону вылета. У студзені Ст’юарт хацеў пакінуць клюб, але кіраўніцтва змагло яго затрымаць, як выясьнілася не на доўга. У прадапошняй гульні супраць «Астан Вілы» Даўнінг атрымаў пашкоджаньне й выбыў на чатыры месяцы. Сэзон Ст’юарт скончыў без галоў у лізе, але двойчы забіваў «[[Ўэст Гэм Юнайтэд|Ўэст Гэму]]» ў [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубку Ангельшчыны]].

=== «Астан Віла» ===
Пасьля вылету «Мідлзбра» Даўнінг падпісаў чатырохгадовы кантракт з «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілай]]». Гэта было першае набыцьцё бірмінггэмцаў улетку 2009. Клюб ацаніў футбаліста ў 10 мільёнаў фунтаў плюс яшчэ 2 мільёны ў залежнасьці ад колькасьці праведзенных гульняў. 7 лістапада [[Мартын О'Ніл]] аб’явіў, што Ст’юарт зноўку прыступіў да трэнэровак пасьля свайго выздараўленьня. Дэбютаваў у складзе новай каманды падчас гульні з «[[Бэрнлі (футбольны клюб)|Бэрнлі]]», калі зьмяніў на поле [[Стыў Сыдўэл|Стыва Сыдўэла]] на 69 хвіліне. Першы й другі свае галы за «Вілянаў» забіў усё таму ж «Бэрнлі» ў хатняй гульні 21 лютага 2010, якая скончылася зь лікам 5:2 на карысьць гаспадароў.

=== «Лівэрпул» ===
Даўнінг зьдзейсьніў пераезд у [[Лівэрпул]] 15 ліпеня 2011 году, сума платы за гульца, як лічыцца, складае каля 18 млн [[фунт стэрлінгаў|фунтаў стэрлінгаў]] на чатырохгадовы кантракт&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.tv/news/latest-news/reds-seal-downing-deal Reds seal Downing's deal]. Liverpool FC.&lt;/ref&gt;. У суботу 13 жніўня 2011 году Даўнінг дэбютаваў у першай гульні «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпула]]» у [[Прэм’ер-Ліга 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], калі ягоны клюб згуляў у нічыю зь лікам 1:1 супраць «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнда]]» на [[Энфілд Роўд|Энфілдзе]].

=== «Ўэст Гэм Юнайтэд» ===
13 жніўня 2013 году Даўнінг падпісаў чатырохгадовы кантракт з клюбам «[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]», як мяркуецца , сума трансфэру склала 5 млн фунтаў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130815213419/http://www.whufc.com/articles/20130813/hammers-capture-downing_2236884_3347140 Hammers capture Downing]. www.whufc.com.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/23665483 Stewart Downing: West Ham sign Liverpool's England winger]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Дэбютаваў за новы клюб, выйшаўшы на замену ў пераможным матчы супраць «[[Кардыф Сіці]]» ў дзень адкрыцьця [[Прэм’ер-Ліга 2013—2014 гадоў|сэзону 2013—2014]] 17 жніўня 2013 году&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130821194528/http://www.london24.com/sport/west-ham/allardyce_hails_downing_s_debut_cameo_as_hammers_see_off_cardiff_1_2341614 Allardyce hails Downing’s debut cameo as Hammers see off Cardiff]. www.london24.com.&lt;/ref&gt;.

== Міжнародная кар’ера ==
Да таго як трапіць у нацыянальную каманду Ст’юарт гуляў за юнацкую й моладзевую каманды Ангельшчыны. 9 лютага 2005 дэбютаваў у нацыянальнай камадзе, зьмяніўшы ў другой палове матча [[Шон Райта-Філіпс|Шона Райта-Філіпса]] ў хатняй таварыскай сустрэчы супраць каманды Нідэрляндаў. Ст’юарт быў уключаны ў склад зборнай на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году|Кубак сьвету 2006 году]] [[Свэн Ёран Эрыксан|Свэнам Ёранам Эрыксанам]] як рэзэрв для [[Джо Коўл]]а. Даўнінг зьявіўся ў першай гульні з Парагваем, выйшаўшы на зьмену. У другім матчы зьдзейсьнілася тое ж самае ў гульенй супраць Трынідаду й Табага. Першую гульню ў асноўным складзе Ст’юарт правёў 19 жніўня 2006 году ў пераможным матчы з камандай Грэцыі, якая скончылася зь лікам 4:0. Даўнінг прыняў непасрэдны ўдзел у трох галох сваёй каманды. Пасьля звальненьня швэдзкага трэнэра, вызываўся ў зборную спачатку [[Стыў Макларэн|Стывам Макларэнам]], а потым [[Фабіё Капэльлё]].

== Асабістае жыцьцё ==
Ст’юарт ганаровы прэзыдэнт футзальнага клюбу «Мідлзбра». У вольны час працаваў DJ-м у некалькіх начных клюбах Мідлзбра.

== Дасягненьні ==
'''«Мідлзбра»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку лігі Ангельшчыны]]: 2004

'''«Лівэрпул»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку лігі Ангельшчыны]]: 2012

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.liverpoolfc.tv/team/first-team/player/stewart-downing Профіль на сайце «Лівэрпулу»]
* [https://web.archive.org/web/20061114084100/http://www.premierleague.com/fapl.rac?command=forwardOnly&amp;nextPage=enPlayerProfile&amp;playerId=245367 Профіль на сайце Прэм’ер-лігі]

{{Навігацыйная група
|назоў = Даўнінг у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2006
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Даўнінг, Ст’юарт}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>ht2ahlogrgv36jlaptmxh9onh7adc8p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рышард Качароўскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>79705</id>
    <revision>
      <id>2621799</id>
      <parentid>2621506</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621506|2621506]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621799</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4422" sha1="1q9gzzru4x2j967lnp8a4c1y655u6ra" xml:space="preserve">{{Палітык
| імя                = Рышард Качароўскі
| арыгінал_імя       = {{Мова-pl|Ryszard Kaczorowski|скарочана}}
| выява              = Ryszard Kaczorowski 2008.JPG
| подпіс_пад_выявай  = Рышард Качароўскі
| пасада             = Прэзыдэнт [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] ў выгнаньні
| пачатак_тэрміну    = 19 ліпеня 1989
| канец_тэрміну      = 22 сьнежня 1990
| выбарчая_акруга    = 
| нацыянальнасьць    = [[палякі|паляк]]
}}
'''Ры́шард Качаро́ўскі''' ({{Мова-pl|Ryszard Kaczorowski|скарочана}}; 26 лістапада 1919, [[Беласток]] — 10 красавіка 2010, [[Смаленская вобласьць]]) — польскі дзяржаўны дзеяч, апошні прэзыдэнт [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] ў выгнаньні (1989—1990).

== Біяграфія ==
Напярэдадні [[Другая Сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] быў інструктарам гарцэраў (скаўтаў) у Беластоку.

Пасьля [[17 верасьня]] [[1939]] году перайшоў у падпольле, дзе арганізаваў Шарыя шэрагі ({{Мова-pl|Szare Szeregi}}) — вайсковую структуру польскіх гарцэраў. У [[1940]] годзе арыштаваны [[НКВД]], атрымаў сьмяротны прысуд, які быў заменены тэрмінам 10 гадоў у [[ГУЛаг]]у.

Са зьняволеньня выйшаў на аснове дамовы паміж эміграцыйным польскім урадам і [[Іосіф Сталін|І. Сталінам]] пра ўтварэньне польскай арміі генэрала Андэрса ў [[СССР]]. Ваяваў [[Бітва пад Монтэ-Касына|пад Монтэ-Касына]].&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/article/2009717.html Яны загінулі пад Катыньню] // [[Радыё Свабода]], [[12 красавіка]] [[2010]]&lt;/ref&gt;

Пасьля вайны застаўся ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], у [[1955]]—[[1988]] гадох кіраваў польскім гарцэрствам на эміграцыі. У [[1986]] годзе быў абраны міністрам замежных справаў ураду [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]] ў выгнаньні, а [[19 ліпеня]] [[1989]] году заняў пасаду прэзыдэнта Польскай Рэспублікі ў выгнаньні. [[22 сьнежня]] [[1990]] году, пасьля першых свабодных прэзыдэнцкіх выбараў у Польшчы, перадаў сымбалі прэзыдэнцкай улады Польскай Рэспублікі новаабранаму прэзыдэнту [[Лех Валэнса|Леху Валэнсу]].

У [[2004]] годзе зрабіўся ганаровым кавалерам I клясы (Рыцарам Вялікага Крыжа) брытанскага Ордэна Сьв. Міхала і Сьв. Юрыя.

Загінуў 10 красавіка 2010 году ў [[Катастрофа Ту-154 пад Смаленскам|авіякатастрофе пад Смаленскам]].

Пахаваны ў Варшаве.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Прэзыдэнты Польшчы}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Качароўскі, Рышард}}
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў БССР]]
[[Катэгорыя:Удзельнікі бітвы пад Монтэ-Касына]]
[[Катэгорыя:Міністры Польшчы]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Польшчы]]
[[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Беластоку]]
[[Катэгорыя:Загінулі ў авіякатастрофах]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]]</text>
      <sha1>1q9gzzru4x2j967lnp8a4c1y655u6ra</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Скот Дан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88783</id>
    <revision>
      <id>2621856</id>
      <parentid>2447796</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:43:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621856</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1249" sha1="j3aiu6ig1dxvkolkgymc02mn03ynf5z" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Скот Дан''' ({{мова-en|Scott Dann}}; {{Н}} 14 лютага 1987 году, [[Лівэрпул]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца. Да гэтага часу выступаў у клюбах «[[Ўолсал (футбольны клюб)|Ўолсал]]», «[[Ковэнтры Сіці]]», «[[Бірмінггэм Сіці]]», «[[Блэкбэрн Ровэрз]]», «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]» і «[[Рэдынг (футбольны клюб)|Рэдынг]]».

== Дасягненьні ==
'''«Бірмінггэм Сіці»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2011

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20101204183802/http://www.bcfc.com/page/ProfilesDetail/0,,10412~30477,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Бірмінггэм Сіці»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дан, Скот}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>j3aiu6ig1dxvkolkgymc02mn03ynf5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дэйвід Мэрфі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88789</id>
    <revision>
      <id>2621957</id>
      <parentid>2184105</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621957</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="953" sha1="14lo6j1n8ga8ipu7hifu0gnqkw4qitp" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Дэйвід Пол Мэрфі''' ({{мова-en|David Paul Murphy}}; {{Н}} 1 сакавіка 1984 году, [[Гартэлпул]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, цэнтральны абаронца, але гуляў, таксама, на пазыцыі левага бэка. Сваю прафэсійную кар’еру пачынаў у клюбе «[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20101229073255/http://www.bcfc.com/page/ProfilesDetail/0,,10412~7146,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Бірмінггэм Сіці»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мэрфі, Дэйвід}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>14lo6j1n8ga8ipu7hifu0gnqkw4qitp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лі Боер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88790</id>
    <revision>
      <id>2621816</id>
      <parentid>2185755</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:40:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621816</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="945" sha1="lq80ymfvqrw0kj4sjnpejnam7kmihpr" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Лі Дэйвід Боер''' ({{мова-en|Lee David Bowyer}}; {{Н}} 3 студзеня 1977 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, які гуляў на пазыцыі паўабаронцы. Правёў адну гульню ў складзе [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20101204181407/http://www.bcfc.com/page/ProfilesDetail/0,,10412~5720,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Бірмінггэм Сіці»]

{{Ізаляваны артыкул}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Боер, Лі}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>lq80ymfvqrw0kj4sjnpejnam7kmihpr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Роджэр Джонсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88800</id>
    <revision>
      <id>2621862</id>
      <parentid>2243317</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:04:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621862</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1786" sha1="519ob6t8ezhj41rcplnu4j1c6f1x6x9" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Роджэр Джонсан''' ({{мова-en|Roger Johnson}}; {{Н}} 28 красавіка 1983 году, [[Эшфард (Сарэй)|Эшфард]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца. Апошнім клюбам футбаліста быў «[[Бромлі (футбольны клюб)|Бромлі]]».

== Кар’ера ==
Роджэр пачаў сваю кар’еру ў клюбе «[[Ўікам Ўандарэрз]]», у якім правёў шэсьць гадоў. Пасьля гэтага гулец далучыўся да «[[Кардыф Сіці]]», з камандай ён дайшоў да фіналу Кубка Ангельшчыны 2008 году, акрамя таго Роджэр двойчы быў абраны найлепшым гульцом сэзона клюбу. У 2009 годзе перайшоў у стан «Бірмінггэм Сіці», а з чэрвеня [[2011]] году па люты 2015 год Роджэр зьяўляўся гульцом клюбу «[[Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз]]». У лютым 2015 году далучыўся да табару лёнданскага клюбу «[[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтан Атлетык]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110718123018/http://www.wwfc.com/page/ProfilesDetail/0,,10430~9907,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Бірмінггэм Сіці»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джонсан, Роджэр}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>519ob6t8ezhj41rcplnu4j1c6f1x6x9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крэйг Гарднэр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88810</id>
    <revision>
      <id>2621837</id>
      <parentid>2185223</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:55:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621837</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1078" sha1="52wcku68vaatd85lriqvzr5fyj8c80l" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Крэйг Га́рднэр''' ({{мова-en|Craig Gardner}}; {{Н}} 25 кастрычніка 1986 году, [[Солігал]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. Зьяўляючыся футбалістам, Крэйг быў разнаплянавым гульцом. Ён мог згуляць амаль на любой пазыцыі, але аддаваў перавагу цэнтру паўабароны. Пасьля сканчэньня кар’еры гульца пачаў працаваць трэнэрам.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20101229073220/http://www.bcfc.com/page/ProfilesDetail/0%2C%2C10412~36072%2C00.html Профіль на афіцыйным сайце «Бірмінггэм Сіці»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гарднэр, Крэйг}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>52wcku68vaatd85lriqvzr5fyj8c80l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кэмэран Джэром</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88827</id>
    <revision>
      <id>2621866</id>
      <parentid>2598929</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:24:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621866</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1583" sha1="7yst31owzx88li7bmj9f1p924if2iqk" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Кэмэран Джэром''' ({{мова-en|Cameron Jerome}}; {{Н}} 14 жніўня 1986 году, [[Гадэрсьфілд]], [[Ангельшчына]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. Раней выступаў за «[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]», «[[Кардыф Сіці]]», «[[Бірмінггэм Сіці]]», «[[Сток Сіці]]», «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]», «[[Норыдж Сіці]]», «[[Дэрбі Каўнці]]» і «[[Мілтан-Кінз Донз]]». Таксама пэўны час правёў у турэцкім першынстве, абараняючы колеры «[[Гёзтэпэ Ізьмір|Гёзтэпэ]]». За моладзевую зборную Ангельшчыны правёў 10 матчаў.

== Дасягненьні ==
'''«Бірмінггэм Сіці»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2011

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20081220053046/http://www.blues.premiumtv.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10412~30567,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Бірмінггэм Сіці»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джэром, Кэмэран}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>7yst31owzx88li7bmj9f1p924if2iqk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Натан Дэлфунэса</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88848</id>
    <revision>
      <id>2621874</id>
      <parentid>2598976</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:40:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621874</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="799" sha1="s2zins42t9q06evihxav2ki0uf2fxwt" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Натан Абаёмі Дэлфунэса''' ({{мова-en|Nathan Abayomi Delfouneso}}; {{Н}} 2 лютага 1991 году, [[Бірмінггэм]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.avfc.co.uk/page/PlayerProfiles/0,,10265~42906,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Астан Вілы»]
* [https://web.archive.org/web/20100422001827/http://soccernet.espn.go.com/players/profile?id=115506&amp;cc=5739 ESPN-профіль]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэлфунэса, Натан}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>s2zins42t9q06evihxav2ki0uf2fxwt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кэртыс Дэйвіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88850</id>
    <revision>
      <id>2621872</id>
      <parentid>2567677</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:23:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621872</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1170" sha1="14tysucra1d13g0e31cu8226b2sjy2v" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Кэртыс Юджын Дэйвіс''' ({{мова-en|Curtis Eugene Davies}}; {{Н}} 15 сакавіка 1985 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, цэнтральны абаронца. Да гэтага выступаў за «[[Лутан Таўн]]», дзе пачынаў кар’еру, «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]», «[[Дэрбі Каўнці]]» і «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілу]]», таксама некаторы час правёў у арэндзе ў клюбе «[[Лэстэр Сіці]]». Праз бацьку мае [[Сьера-Леонэ|сьера-леонскае]] паходжаньне.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.avfc.co.uk/page/PlayerProfiles/0,,10265~28192,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Астан Вілы»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэйвіс, Кэртыс}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>14tysucra1d13g0e31cu8226b2sjy2v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эміль Гэскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88853</id>
    <revision>
      <id>2621846</id>
      <parentid>2035080</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:24:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621846</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3012" sha1="eb0v6449nqnvzhkgayn28gi6azn8t5s" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Эміль Ўільям Айвэнга Гэскі''' ({{мова-en|Emile William Ivanhoe Heskey}}; {{Н}} 11 студзеня 1978 году, [[Лэстэр]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік.

== Кар’ера ==
Кар’еру распачаў у мясцовым клюбе «[[Лэстэр Сіці]]» ў 1995 годзе. У 2000 годзе 11 мільёнаў фунтаў перашоў у «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]», зь якім выйграў шмат тытулаў. У 2004 годзе апынуўся ў «[[Бірмінггэм Сіці]]», з 2006 году гуляў у «[[Ўіган Атлетык|Ўігане]]». У 2009 годзе перашоў у склад «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]». За [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]] правёў 62 гульні, дзе забіў 7 мячоў. Дэбютаваў у зборнай у 1999 годзе ў гульні супраць [[зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]].

== Дасягненьні ==
'''«Лэстэр Сіці»''':
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай Лігі|Кубак Футбольнай Лігі]]: 1997, 2000

'''«Лівэрпул»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2001
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай Лігі|Кубак Футбольнай Лігі]]: 2001, 2003
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2001
* Уладальнік [[Кубак УЭФА|Кубка УЭФА]]: 2001
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка Эўропы]]: 2001

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.avfc.co.uk/page/PlayerProfiles/0,,10265~5827,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Астан Вілы»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Гэскі ў складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧЭ-2000
|Ангельшчына на ЧС-2002
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
|Ангельшчына на ЧС-2010
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гэскі, Эміль}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>eb0v6449nqnvzhkgayn28gi6azn8t5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кіран Кларк</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88856</id>
    <revision>
      <id>2621887</id>
      <parentid>2598932</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T21:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621887</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1151" sha1="8pui74iiq87ekcr1d9r7ed96f5tqqke" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Кіран Кларк''' ({{мова-en|Ciaran Clark}}; {{Н}} 26 верасьня 1989 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельска]] футбаліст [[ірляндцы|ірляндзкага]] паходжаньня, цэнтральны абаронца [[зборная Ірляндыі па футболе|нацыянальнай зборнай Ірляндыі]]. Падчас выступленьня за каманду акадэміі й рэзэрвы «Астан Вілы» зьяўляўся капітанам клюбу.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.avfc.co.uk/page/PlayerProfiles/0,,10265~46006,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Астан Вілы»]
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Ірляндыя на ЧЭ-2016}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кларк, Кіран}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Ірляндзкія футбалісты]]</text>
      <sha1>8pui74iiq87ekcr1d9r7ed96f5tqqke</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эндзі Маршал</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88865</id>
    <revision>
      <id>2621929</id>
      <parentid>2615202</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T08:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621929</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1251" sha1="5k8kz42hp08t9sgs3g4hqh98sfluj7v" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Эндру Джон «Эндзі» Маршал''' ({{мова-en|Andrew John «Andy» Marshall}}; {{Н}} 14 красавіка 1975 году, [[Бэры-Сэнт-Эдмундс]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, брамнік. Раней гуляў за «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілу]]». Кантракт Эндзі зь «віланамі» першапачаткова быў разьлічаны толькі на [[Прэм’ер-Ліга 2009—2010 гадоў|сэзон 2009—2010 гадоў]], але 3 верасьня па згодзе абодвух бакоў супрацоўніцтва было прадоўжана. За сваю кар’еру гулец зьмяніў шмат клюбаў, але амаль заўсёды выступаў у ніжэйшых лігах.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.ex-canaries.co.uk/players/marshall.htm Профіль на ex-canaries.co.uk]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Маршал, Эндзі}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>5k8kz42hp08t9sgs3g4hqh98sfluj7v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дэйвід Дан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88904</id>
    <revision>
      <id>2621852</id>
      <parentid>2226380</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:39:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621852</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="727" sha1="1upp1eds02v97hfs72epkylh6vul7n3" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Дэйвід Джон Ен Дан''' ({{мова-en|David John Ian Dunn}}; {{Н}} 27 сьнежня 1979 году, [[Грэйт-Гарўуд]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, атакуючы паўабаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100329100725/http://www.rovers.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10303~8161,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкбэрн Ровэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дан, Дэйвід}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>1upp1eds02v97hfs72epkylh6vul7n3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Філ Джонз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88980</id>
    <revision>
      <id>2621859</id>
      <parentid>2567830</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:57:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621859</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2454" sha1="6sfewxdw6micpqn6lcdwhwlnc1supa6" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Філіп Энтані «Філ» Джонз''' ({{мова-en|Philip Anthony «Phil» Jones}}; {{Н}} 21 лютага 1992 году, [[Прэстан]], [[Ангельшчына]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, цэнтральны абаронца. Мае на сваім рахунку матчы ў складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]]. Раней выступаў за «[[Блэкбэрн Ровэрз]]» і «[[Манчэстэр Юнайтэд]]».

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Юнайтэд»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2013
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2016
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2017
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2012, 2014
* Пераможца [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]]: 2017

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110310133538/http://www.rovers.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10303~48765,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкбэрн Ровэрз»]
* [http://www.manutd.com/en/Players-And-Staff/First-Team/Phil-Jones.aspx Профіль на афіцыйным сайце «Манчэстэр Юнайтэд»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Джонз у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
|Ангельшчына на ЧС-2014
|Ангельшчына на ЧС-2018
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джонз, Філ}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>6sfewxdw6micpqn6lcdwhwlnc1supa6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джош Морыс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88984</id>
    <revision>
      <id>2621951</id>
      <parentid>2446741</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:06:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621951</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="677" sha1="ofo3ztmkeycevv3vaydqqa8ns56y9iq" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джош Морыс''' ({{мова-en|Josh Morris}}; {{Н}} 30 верасьня 1991 году, [[Прэстан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20111201203913/http://www.rovers.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10303~52728,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкбэрн Ровэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Морыс, Джош}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>ofo3ztmkeycevv3vaydqqa8ns56y9iq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дэні Койд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89031</id>
    <revision>
      <id>2621888</id>
      <parentid>2291284</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T21:39:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621888</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1110" sha1="l8j7y82k9bczlq5wpdvihu8y06o6iv5" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Даніел Джон «Дэні» Койд''' ({{мова-en|Daniel John «Danny» Coid}}; {{Н}} 3 кастрычніка 1981 году, [[Лівэрпул]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца. Дэні вельмі рознабаковы гулец, можа згуляць як абаронца гэтак і паўбаронца. У сыстэме клюбу «[[Блэкпул (футбольны клюб)|Блэкпул]]» знаходзіўся з 1995 па 2011 гады, правёўшы за каманду больш за 250 матчаў за асноўны склад.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100704140258/http://www.blackpoolfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10432~10052,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкпулу»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Койд, Дэні}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>l8j7y82k9bczlq5wpdvihu8y06o6iv5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марлан Гэрўуд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89044</id>
    <revision>
      <id>2621847</id>
      <parentid>2248793</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:31:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621847</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="778" sha1="kaf2gk7b9ju9obxqsgm6dzzorjem6z9" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Марлан Андэрсан Гэрўуд''' ({{мова-en|Marlon Anderson Harewood}}; {{Н}} 25 жніўня 1979 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. Мае [[Барбадас|барбадаскія]] карані.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100818091126/http://www.blackpoolfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10432~13557,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкпулу»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гэрўуд, Марлан}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>kaf2gk7b9ju9obxqsgm6dzzorjem6z9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621848</id>
      <parentid>2621847</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:31:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Марлон Гэрўуд]] у [[Марлан Гэрўуд]]: Памылка ў назове</comment>
      <origin>2621847</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="778" sha1="kaf2gk7b9ju9obxqsgm6dzzorjem6z9" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Марлан Андэрсан Гэрўуд''' ({{мова-en|Marlon Anderson Harewood}}; {{Н}} 25 жніўня 1979 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. Мае [[Барбадас|барбадаскія]] карані.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100818091126/http://www.blackpoolfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10432~13557,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкпулу»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гэрўуд, Марлан}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>kaf2gk7b9ju9obxqsgm6dzzorjem6z9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крыс Бэшам</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89054</id>
    <revision>
      <id>2621826</id>
      <parentid>2565415</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:27:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621826</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="930" sha1="gy7g7q7ttupyswlet03oru9d3pvomlc" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Кры́стафэр «Крыс» Бэ́шам''' ({{мова-en|Christopher «Chris» Basham}}; {{Н}} 20 ліпеня 1988 году, [[Гэбэрн]], [[Ангельшчына]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца і паўабаронца. Да ўладкаваньня ў клюбе гуляў за «[[Болтан Ўандэрэрз]]», двойчы адпраўляючыся ў арэнду, і ў клюбе «[[Блэкпул (футбольны клюб)|Блэкпул]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.sufc.co.uk/players/chrisbasham Профіль на афіцыйным сайце «Шэфілд Юнайтэд»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бэшам, Крыс}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>gy7g7q7ttupyswlet03oru9d3pvomlc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эшлі Істгэм</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89066</id>
    <revision>
      <id>2621880</id>
      <parentid>2446752</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T19:44:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621880</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="727" sha1="spe93cj5wtd2sjoefun22jju45ciar0" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Эшлі Томас Джэй Істгэм''' ({{мова-en|Ashley Thomas J. Eastham}}; {{Н}} 22 сакавіка 1991 году, [[Прэстан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, цэнтральны абаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100927083234/http://www.blackpoolfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10432~47497,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкпулу»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Істгэм, Эшлі}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>spe93cj5wtd2sjoefun22jju45ciar0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ішмэль Дэмантагнак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89079</id>
    <revision>
      <id>2621875</id>
      <parentid>2247178</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:44:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621875</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="845" sha1="9nd5pkcj844bqllttx5tatrruetxtcl" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Ішмэль Абэндыга Дэмантагнак''' ({{мова-en|Ishmel Abendigo Demontagnac}}; {{Н}} 15 чэрвеня 1988 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.blackpoolfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10432~354565,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкпулу»]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

{{Ізаляваны артыкул}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэмантагнак, Ішмэль}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>9nd5pkcj844bqllttx5tatrruetxtcl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дадлі Джуніёр Кэмпбэл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89099</id>
    <revision>
      <id>2621916</id>
      <parentid>2291961</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621916</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="838" sha1="75k7e0f0oz97eq5yht93o06l80kjetf" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Дадлі Джуніёр Д. Дж. Кэмпбэл''' ({{мова-en|Dudley Junior «D. J.» Campbell}}; {{Н}} 12 лістапада 1981 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100927081433/http://www.blackpoolfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10432~32265,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Блэкпулу»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кэмпбэл, Дадлі Джуніёр}}
[[Катэгорыя:Ангельцы афрыканскага паходжаньня]]
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>75k7e0f0oz97eq5yht93o06l80kjetf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фабрыс Муамба</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89110</id>
    <revision>
      <id>2621953</id>
      <parentid>2420354</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:10:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621953</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1140" sha1="eytxtnyn676fyrcoebsz7ppowagmmps" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Фабрыс Ндала Муамба''' ({{мова-en|Fabrice Ndala Muamba}}; {{Н}} 6 красавіка 1988 году, [[Кіншаса]], [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Заір]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|кангалескага]] паходжаньня». Скончыў кар’еру пасьля таго як пачаліся праблемы з сэрцам&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120816102304/http://www.bwfc.co.uk/news/article/fabrice-muamba-statement-15.8.12-313804.aspx Fabrice Muamba Statement]. BWFC.co.uk&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20091231044533/http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~35640,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтану Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Муамба, Фабрыс}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>eytxtnyn676fyrcoebsz7ppowagmmps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Робэрт Лейнтан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89227</id>
    <revision>
      <id>2621921</id>
      <parentid>2598978</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:33:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621921</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="957" sha1="89d5jdm6n7ncz2utreywmt8bqvdxx3s" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Робэрт Лейнтан''' ({{мова-en|Robert Lainton}}; {{Н}} 12 кастрычніка 1989 году, [[Эштан-андэ-Лайн]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, брамнік. Выхаванец клюбнай акадэміі «[[Болтан Ўандэрэрз|Болтана]]», але большасьць кар’еры правёў у клюбе «[[Рэксэм (футбольны клюб)|Рэксэм]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100913152009/http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~53289,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтану Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лейнтан, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>89d5jdm6n7ncz2utreywmt8bqvdxx3s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кевін Дэйвіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89228</id>
    <revision>
      <id>2621870</id>
      <parentid>2418232</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:17:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621870</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1692" sha1="so3cw1wti288uiz4ysoij1wi2wlaxb2" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Кевін Сырыл Дэйвіс''' ({{мова-en|Kevin Cyril Davies}}; {{Н}} 26 сакавіка 1977 году, [[Шэфілд]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. Дзесяць гадоў правёў у складзе клюбу «[[Болтан Ўандэрэрз]]», дзе зьяўляўся капітанам каманды. Вядомы сваёй атлетычнай гульнёй, зьдзейсьніў фалоў больш чым хто ў ангельскай Прэм’ер-лізе&lt;ref&gt;[http://www.thesun.co.uk/sol/homepage/sport/football/article934391.ece «We can fight dirty too Kev»]. The Sun.&lt;/ref&gt;. Але, нягледзячы на гэта, на Кевіне таксама сапернікі робяць шмат фалоў. Кевін правёў адзін матч у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] 12 кастрычніка 2010 году ў сустрэчы супраць [[зборная Чарнагорыі па футболе|зборнай Чарнагорыі]], якая скончылася ўнічыю зь лікам 0:0.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100928194323/http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~22347,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтана Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэйвіс, Кевін}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>so3cw1wti288uiz4ysoij1wi2wlaxb2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марк Дэйвіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89231</id>
    <revision>
      <id>2621873</id>
      <parentid>2418319</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:25:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621873</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="808" sha1="5mvy1nu772cbkglx1w7xs2zbdk87eop" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Марк Нікалас Дэйвіс''' ({{мова-en|Mark Nicholas Davies}}; {{Н}} 18 лютага 1988 году, [[Ўулвэргэмптан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. Апошнім клюбам гульца быў «[[Болтан Ўандэрэрз]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090906072647/http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~30142,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтану Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэйвіс, Марк}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>5mvy1nu772cbkglx1w7xs2zbdk87eop</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шон Дэйвіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89268</id>
    <revision>
      <id>2621868</id>
      <parentid>2420358</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:14:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621868</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="927" sha1="1nmx7t3olscb2029ggp87u8x54t0n5k" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Шон Дэйвіс''' ({{мова-en|Sean Davis}}; {{Н}} 20 верасьня 1979 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. За сваю працяглую кар’еру гуляў за клюбы «[[Фулгэм Лёндан|Фулгэм]]», «[[Тотэнгэм Готспур]]», «[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмут]]», «[[Болтан Ўандэрэрз]]».

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100928193654/http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~11314,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтану Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэйвіс, Шон}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>1nmx7t3olscb2029ggp87u8x54t0n5k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621869</id>
      <parentid>2621868</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:14:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ крыніцы</comment>
      <origin>2621869</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="968" sha1="44hv6ttywdgvlmp8civ27dhvh3xuhdz" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Шон Дэйвіс''' ({{мова-en|Sean Davis}}; {{Н}} 20 верасьня 1979 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. За сваю працяглую кар’еру гуляў за клюбы «[[Фулгэм Лёндан|Фулгэм]]», «[[Тотэнгэм Готспур]]», «[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмут]]», «[[Болтан Ўандэрэрз]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100928193654/http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~11314,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтану Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэйвіс, Шон}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>44hv6ttywdgvlmp8civ27dhvh3xuhdz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гэвін Макан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89280</id>
    <revision>
      <id>2621925</id>
      <parentid>2248014</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:53:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621925</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1159" sha1="7n8vto70othg590r2eb0u6j2q53n275" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Гэвін Пітэр Макан''' ({{мова-en|Gavin Peter McCann}}; {{Н}} 10 студзеня 1978 году, [[Блэкпул]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, вядомы паводле выступаў за клюбы «[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]]», «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]», «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]» й «[[Болтан Ўандэрэрз]]». За [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]] згуляў адну гульню.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100127060436/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=9700 Профіль на сайце soccerbase.com]

{{Ізаляваны артыкул}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Макан, Гэвін}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>7n8vto70othg590r2eb0u6j2q53n275</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Карл Гэнры</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89339</id>
    <revision>
      <id>2621844</id>
      <parentid>2248383</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:21:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621844</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="756" sha1="6nk280w47filz3jf0r6obji97fmd84y" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Карл Леві Даніель Гэнры''' ({{мова-en|Karl Levi Daniel Henry}}; {{Н}} 26 лістапада 1982 году, [[Ўулвэргэмптан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110824202638/http://www.wolves.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10307~15809,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гэнры, Карл}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>6nk280w47filz3jf0r6obji97fmd84y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621845</id>
      <parentid>2621844</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:21:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія</comment>
      <origin>2621845</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="754" sha1="a3e9g38z17d4bmu6r8kt14js9x6uf4e" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Карл Леві Дэніел Гэнры''' ({{мова-en|Karl Levi Daniel Henry}}; {{Н}} 26 лістапада 1982 году, [[Ўулвэргэмптан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110824202638/http://www.wolves.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10307~15809,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гэнры, Карл}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>a3e9g38z17d4bmu6r8kt14js9x6uf4e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дэйвід Джонз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89346</id>
    <revision>
      <id>2621858</id>
      <parentid>2248197</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:55:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621858</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="709" sha1="a3pg58ir4isgnrkibytuha0f5be6iz4" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Дэйвід Фрэнк Лўід Джонз''' ({{мова-en|David Frank Llwyd Jones}}; {{Н}} 4 лістапада 1984 году, [[Саўтпарт]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090522015524/http://www.wolves.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10307~29416,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джонз, Дэйвід}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>a3pg58ir4isgnrkibytuha0f5be6iz4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мэт’ю Джэрвіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89353</id>
    <revision>
      <id>2621865</id>
      <parentid>2248870</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:19:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621865</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1131" sha1="7cn74pzcxwvq7pommf33tpz4srje5gl" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Мэт’ю Томас Джэрвіс''' ({{мова-en|Matthew Thomas Jarvis}}; {{Н}} 22 траўня 1986 году, [[Мідлзбра]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. За нацыянальную [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] правёў толькі адзін матч, згуляўшчы ў таварыскай сустрэчы супраць [[Зборная Ганы па футболе|зборнай Ганы]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.mattjarvisofficial.com/ Афіцыйны сайт]
* [https://web.archive.org/web/20110424181359/http://www.wolves.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10307~28151,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джэрвіс, Мэт’ю}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>7cn74pzcxwvq7pommf33tpz4srje5gl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маркус Бэнт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89358</id>
    <revision>
      <id>2621824</id>
      <parentid>2248790</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:22:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621824</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="812" sha1="4syeelrdnr612y60ef4hph2rvvtijsh" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Маркус Натан Бэнт''' ({{мова-en|Marcus Nathan Bent}}; {{Н}} 19 траўня 1978 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, гуляў на пазыцыі нападніка.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110106035307/http://www.wolves.co.uk/page/ProfilesDetail/0%2C%2C10307~8440%2C00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз»]

{{Ізаляваны артыкул|сіраціна0}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бэнт, Маркус}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>4syeelrdnr612y60ef4hph2rvvtijsh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Майкл Мансьен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89371</id>
    <revision>
      <id>2621928</id>
      <parentid>2422281</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T08:14:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621928</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1131" sha1="8ugjlkjkrsl0wnnr9dszos4jxurrisi" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Майкл Ен Мансьен''' ({{мова-en|Michael Ian Mancienne}}; {{Н}} 8 студзеня 1988 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца.

== Дасягненьні ==
'''«Чэлсі»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2009

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100821053849/http://www.chelsea-fc.ru/football/squad/19880108-1827.html Профіль на афіцыйным сайце «Чэлсі»]
* [https://web.archive.org/web/20101005004442/http://www.wolves.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10307~36437,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз»]
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мансьен, Майкл}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>8ugjlkjkrsl0wnnr9dszos4jxurrisi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Стывэн Джэрард</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90852</id>
    <revision>
      <id>2621864</id>
      <parentid>2330819</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:16:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621864</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6446" sha1="ln52g8ax4xgglzyf1u7jhamdvz42z0e" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Стывэн Джордж Джэрард''' ({{мова-en|Steven George Gerrard}}; {{Н}} 30 траўня 1980 году ва [[Ўістан]]е, графства [[Мэрсісайд]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] [[футбол|футбаліст]] і футбольны [[трэнэр]]. Шматгадовы капітан «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]». Лічыцца адным з наймацнейшых [[паўабаронца (футбол)|паўабаронцаў]] у сучасным футболе. Звычайна гуляў у цэнтры поля, але часам выступаў на пазыцыі правага паўабаронцы. У Джэрарда ёсьць досьвед гульні на пазыцыях левага паўабаронцы, правага абаронцы і нават цэнтральнага нападніка. Кавалер Ордэна Брытанскае імпэрыі ад сьнежня 2007 году. 

== Кар’ера ==
Амаль усю сваю кар’еру Джэрард правёў у складзе клюба «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]», дэбютаваў у 1998 годзе і зацьвердзіўся ў асноўным складзе ў [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе 2000—2001 гадоў|сэзоне 2000—2001 гадоў]]. У 2003 годзе ён быў абраны капітанам «Лівэрпулу». Разам з камандай ён двойчы атрымоўваў перамогу ў [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубку Ангельшчыны]], [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубку УЭФА]] ў 2001 годзе і [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] у 2005 годзе. 7 лютага 2015 году было аб’яўлена, што пасьля 17 гадоў праведзеных у родным «Лівэрпулі» ўлетку 2015 году Стывэн зьедзе ў амэрыканскі клюб «[[Лос-Анджэлес Гэлаксі]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150107231901/http://www.lagalaxy.com/news/2015/01/la-galaxy-sign-midfielder-steven-gerrard LA Galaxy sign midfielder Steven Gerrard]. LA Galaxy&lt;/ref&gt;.

За зборную Ангельшчыны Джэрард пачаў выступаць у 2000 годзе, згуляўшы зь ёй 114 матчаў на шматлікіх рэгіёнальных і сусьветных форумах. Былы віцэ-капітан зборнай Ангельшчыны.

У лістападзе 2021 году стаў галоўным трэнэрам клюбу «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]]»&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.avfc.co.uk/news/2021/november/11/villa-announce-steven-gerrard-as-head-coach/|загаловак=Villa announce Steven Gerrard as Head Coach | выдавец=AVFC|дата публікацыі=11 лістапада 2021|мова=en}}&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Лівэрпул»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]] (2): 2001, 2006
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай Лігі|Кубка ангельскай лігі]] (3): 2001, 2003, 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2001, 2006
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2005
* Уладальнік [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубак УЭФА]]: 2001
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]] (2): 2001, 2005

=== Асабістыя ўзнагароды ===
* Найлепшы малады футбаліст Ангельшчыны: 2001
** Найлепшы малады гулец сэзону 2000/01 па вэрсіі Прафэсійнай футбольнай асацыяцыі
* Самы каштоўны гулец Лігі чэмпіёнаў: 2004/05
* Найлепшы футбаліст Ангельшчыны: 2006, 2009
** Гулец году сэзону 2005/06 па вэрсіі футбалістаў Прафэсійнай футбольнай асацыяцыі
** Найлепшы гулец сэзону 2008/09 заўзятараў Прафэсійнай футбольнай асацыяцыі
** Найлепшы гулец сэзону 2008/09 па вэрсіі Асацыяцыі футбольных журналістаў

* Уладальнік прэміі Гулец месяца АПЛ (5 раз — больш за каго-небудзь, гэтак жа як і [[Ўэйн Руні]]):
** Сэзон 2000/01 — сакавік
** Сэзон 2002/03 — сакавік
** Сэзон 2004/05 — сьнежань
** Сэзон 2005/06 — красавік
** Сэзон 2008/09 — сакавік

* Чалец ордэна Брытанскай імпэрыі: 2007

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.liverpoolfc.tv/team/first-team/player/8-steven-gerrard Профіль на афіцыйным сайце «Лівэрпулу»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Джэрард у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧЭ-2000
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
|Ангельшчына на ЧС-2006
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
|Ангельшчына на ЧС-2014
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джэрард, Стывэн}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Брытанскія футбольныя трэнэры]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Брытанскай Імпэрыі]]</text>
      <sha1>ln52g8ax4xgglzyf1u7jhamdvz42z0e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джэрмэйн Бэкфард</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93653</id>
    <revision>
      <id>2621820</id>
      <parentid>2183814</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:06:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621820</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1049" sha1="6hbxmg8eabkvnr5rw8dbcgcs9zrby03" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джэрмэйн Пол Аляксандар Бэкфард''' ({{мова-en|Jermaine Paul Alexander Beckford}}; {{Н}} 9 сьнежня 1980 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельска]]-[[Ямайка|ямайскі]] футбаліст. Падчас кар’еры выступаў за [[зборная Ямайкі па футболе|нацыянальную зборную Ямайкі]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100603032400/http://www.evertonfc.com/player-profile/jermaine-beckford Профіль на афіцыйным сайце «Эвэртан»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бэкфард, Джэрмэйн}}
[[Катэгорыя:Ангельцы афрыканскага паходжаньня]]
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Ямайскія футбалісты]]</text>
      <sha1>6hbxmg8eabkvnr5rw8dbcgcs9zrby03</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эндзі Джонсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93714</id>
    <revision>
      <id>2621863</id>
      <parentid>2263177</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:14:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621863</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="822" sha1="84gzujt9qooadfsb97imvo33xjgjra5" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Э́ндру Джо́нсан''' ({{мова-en|Andrew Johnson}}; {{Н}} 10 лютага 1981 году, [[Бэдфард]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. За [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]] правёў восем гульняў.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fulhamfc.com/MatchAndTeam/PlayerProfiles/ProfileDetails/AndrewJohnson.aspx Профіль на афіцыйным сайце «Фулгэму»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джонсан, Эндзі}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>84gzujt9qooadfsb97imvo33xjgjra5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дэні Мэрфі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93719</id>
    <revision>
      <id>2621958</id>
      <parentid>1936973</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:25:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621958</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="858" sha1="3ayirdacenvaosjipcw9qxhslxnq45t" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Даніел Бэн «Дэні» Мэрфі''' ({{мова-en|Daniel Ben «Danny» Murphy}}; {{Н}} 18 сакавіка 1977 году, [[Чэстэр]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст. За [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]] згуляў 9 гульняў і забіў адзін гол.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fulhamfc.com/MatchAndTeam/PlayerProfiles/ProfileDetails/DannyMurphy.aspx Профіль на афіцыйным сайце «Фулгэму»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ: Мэрфі, Дэні}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>3ayirdacenvaosjipcw9qxhslxnq45t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бобі Замара</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93738</id>
    <revision>
      <id>2621879</id>
      <parentid>2228032</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T19:36:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621879</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="702" sha1="alyelcqzm168t176b34wur10p0c0ylq" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Робэрт Лэстэр «Бобі» Замара''' ({{мова-en|Robert Lester «Bobby» Zamora}}; {{Н}} 19 сьнежня 1980 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. 

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fulhamfc.com/MatchAndTeam/PlayerProfiles/ProfileDetails/BobbyZamora.aspx Профіль на афіцыйным сайце «Фулгэму»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Замара, Робэрт Лестэр}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>alyelcqzm168t176b34wur10p0c0ylq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джонатан Грынінг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93740</id>
    <revision>
      <id>2621843</id>
      <parentid>2116078</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:16:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621843</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="726" sha1="1xmgjfetos4turhdxok8otok65hgpge" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джонатан Грынінг''' ({{мова-en|Jonathan Greening}}; {{Н}} 2 студзеня 1979 году, [[Скарбара (Ангельшчына)|Скарбара]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.fulhamfc.com/MatchAndTeam/PlayerProfiles/ProfileDetails/JonathanGreening.aspx Профіль на афіцыйным сайце «Фулгэм»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грынінг, Джонатан}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>1xmgjfetos4turhdxok8otok65hgpge</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Робэрт Грын</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93745</id>
    <revision>
      <id>2621842</id>
      <parentid>2188039</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:11:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621842</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1429" sha1="aqkw6fx5gzaauhf3v6q9d15qg58rt8k" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Робэрт Пол Грын''' ({{мова-en|Robert Paul Green}}; {{Н}} 18 студзеня 1980 году, [[Чэртсі]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, брамнік. Мае шэраг выступаў у складзе [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]] на сваім рахунку.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110825233048/http://www.whufc.com/articles/robert-green-west-ham_2228487_15045 Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Гэм Юнайтэд»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Грын у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Грын, Робэрт Пол}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>aqkw6fx5gzaauhf3v6q9d15qg58rt8k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>К’еран Даер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93749</id>
    <revision>
      <id>2621851</id>
      <parentid>2185399</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:36:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621851</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2815" sha1="kcgfw9c9oaf52rghb3mdeajdny2am8c" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''К’еран Кортні Даер''' ({{мова-en|Kieron Courtney Dyer}}; {{Н}} 29 сьнежня 1978 году, [[Іпсўіч]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, атакавалы паўабаронца. За нацыянальную [[зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] правёў 33 гульні.

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Выхаванец клюбу «[[Іпсўіч Таўн]]», у ім жа пачаў і прафэсійную кар’еру ў 1996 годзе. Затым, з 1999 па 2007 гады гуляў за «[[Ньюкасл Юнайтэд]]». З 2007 году быў гульцом клюбу «[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]». У 2011 годзе згуляў 4 матчы за «Іпсўіч», дзе знаходзіўся на правах арэнды.

Улетку 2011 году перайшоў у «[[Кўінз Парк Рэйнджарз Лёндан|Кўінз Парк Рэйнджарз]]». У 2013 годзе стаўся гульцом «[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]» й у тым жа годзе скончыў кар’еру.

=== Міжнародная ===
Даер правёў 33 гульні за першую [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] і быў у зборнай на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2002 году|чэмпіянаце сьвету 2002 году]] й [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2004 году|Эўра-2004]]&lt;ref&gt;[http://www.national-football-teams.com/v2/player.php?id=2232 Статыстыка на сайце National Football Teams]&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20100612080602/http://www.whufc.com/articles/kieron-dyer-west-ham_2228487_5950 Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Гэм Юнайтэд»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Даер у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2002
|Ангельшчына на ЧЭ-2004
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Даер, К’еран Кортні}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>kcgfw9c9oaf52rghb3mdeajdny2am8c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Карлтан Коўл</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94348</id>
    <revision>
      <id>2621892</id>
      <parentid>2184827</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T21:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621892</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="747" sha1="ho8wmkz2xecucro2i2mmpydnmugmvy5" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Карлтан Майкл Коўл Акіры''' ({{мова-en|Carlton Michael Cole Okirie}}; {{Н}} 12 кастрычніка 1983 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. 

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20120104053205/http://www.whufc.com/articles/carlton-cole-west-ham_2228487_22296 Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Гэм Юнайтэд»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Коўл, Карлтан Майкл}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>ho8wmkz2xecucro2i2mmpydnmugmvy5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зэйван Гайнз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94390</id>
    <revision>
      <id>2621829</id>
      <parentid>2604156</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:37:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621829</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="827" sha1="8kvoe97tvwix9mnzblitqk6ug5yhx9u" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Зэйван Гайнз''' ({{мова-en|Zavon Hines}}; {{Н}} 27 сьнежня 1988 году, [[Кінгстан]], [[Ямайка]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік клюбу «[[Чэстэрфілд (футбольны клюб)|Чэстэрфілд]]». Скончыў кар’еру праз траўму.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110319014918/http://www.whufc.com/articles/zavon-hines-west-ham_2228487_43469 Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Гэм Юнайтэд»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гайнз, Зэйван}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>8kvoe97tvwix9mnzblitqk6ug5yhx9u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крыс Кэркланд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94508</id>
    <revision>
      <id>2621918</id>
      <parentid>2116387</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:19:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621918</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="874" sha1="i56ivz5ru5bq47af9qtqic3ik67wgs2" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Крыстафэр Эдмунд «Крыс» Кэркланд''' ({{мова-en|Christopher Edmund «Chris» Kirkland}}; {{Н}} 2 траўня 1981 году, [[Барўэл]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, брамнік. У 2006 годзе правёў 1 матч за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]]. 

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.wiganlatics.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10429~5619,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўіган Атлетык»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ: Кэркланд, Крыс}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>i56ivz5ru5bq47af9qtqic3ik67wgs2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Віктар Мозэс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94833</id>
    <revision>
      <id>2621950</id>
      <parentid>2585494</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:58:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621950</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2093" sha1="b9vo8qnb44v4jml46y19cfiu2w7rcg6" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Віктар Мозэс''' ({{мова-en|Victor Moses}}; {{Н}} 12 сьнежня 1990 году, [[Лагас]], [[Нігерыя]]) — [[Нігерыя|нігерыйска]]-[[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік ангельскага клюбу «[[Лутан Таўн]]» і [[зборная Нігерыі па футболе|нацыянальнай зборнай Нігерыі]].

== Дасягненьні ==
'''«Чэлсі»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2017
* Пераможца [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы]]: 2013

'''«Спартак»''':
* Уладальнік [[Кубак Расеі па футболе|Кубка Расеі]]: 2022

'''Нігерыя''':
* Уладальнік [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубка афрыканскіх нацыяў]]: [[Кубак афрыканскіх нацыяў 2013 году|2013]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.wiganlatics.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10429~42181,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўіган Атлетык»]
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Мозэс у складзе [[Зборная Нігерыі па футболе|зборнай Нігерыі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубках афрыканскіх нацыяў]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Нігерыя}};
|Нігерыя на КАН-2013
|Нігерыя на ЧС-2014
|Нігерыя на ЧС-2018
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мозэс, Віктар}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Нігерыйскія футбалісты]]</text>
      <sha1>b9vo8qnb44v4jml46y19cfiu2w7rcg6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калам Макманаман</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94846</id>
    <revision>
      <id>2621927</id>
      <parentid>2585503</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T08:05:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621927</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="913" sha1="qz66kjwgtavjawdj0clxrh1etf7s985" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Калам Гэнры Макманаман''' ({{мова-en|Callum Henry McManaman}}; {{Н}} 25 красавіка 1991 году, [[Ўістан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік клюбу «[[Ўіган Атлетык]]».

== Дасягненьні ==
'''«Ўіган Атлетык»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубак Ангельшчыны]]: 2013

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.wiganlatics.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10429~47143,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўіган Атлетык»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Макманаман, Калам}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>qz66kjwgtavjawdj0clxrh1etf7s985</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джордан Масто</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94847</id>
    <revision>
      <id>2621938</id>
      <parentid>2598980</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:43:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621938</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="691" sha1="5lhy0rptb8hycf1tnx5m2yvoqwdjka2" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джордан Масто''' ({{мова-en|Jordan Mustoe}}; {{Н}} 28 студзеня 1991 году, [[Бэркенгэд]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.wiganlatics.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10429~49022,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўіган Атлетык»]

{{Ізаляваны артыкул}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Масто, Джордан}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>5lhy0rptb8hycf1tnx5m2yvoqwdjka2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Скот Карсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94849</id>
    <revision>
      <id>2621882</id>
      <parentid>2536389</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T20:08:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621882</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1656" sha1="h0f06vuzz9yqzwx1r9o3z7kjp6jepmp" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Скот Пол Карсан''' ({{мова-en|Scott Paul Carson}}; {{Н}} 3 верасьня 1985 году, [[Ўайтгэйвэн]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, брамнік клюбу «[[Манчэстэр Сіці]]» і гулец [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]], за якую гуляў апошнім разам у 2011 годзе.

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Сіці»''':
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2024
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2023
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка Эўропы]]: 2023
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2023

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=35776 Профіль] на Soccerbase.
* [https://web.archive.org/web/20090427014618/http://www.wba.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10366~24549,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Бромўіч Альбіён»]

{{Ангельшчына на ЧС-2006}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Карсан, Скот Пол}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>h0f06vuzz9yqzwx1r9o3z7kjp6jepmp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джо Мэтак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94850</id>
    <revision>
      <id>2621961</id>
      <parentid>2567678</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:34:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621961</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="730" sha1="dufbvhvnbk5bovbtezaprmnzppn6ydm" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джозэф Ўільям «Джо» Мэтак''' ({{мова-en|Joseph William «Joe» Mattock}}; {{Н}} 15 траўня 1990 году, [[Лэстэр]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, левы абаронца.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20110119003319/http://www.wba.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10366~39695,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Бромўіч Альбіён»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мэтак, Джо}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>dufbvhvnbk5bovbtezaprmnzppn6ydm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джэймз Морысан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94868</id>
    <revision>
      <id>2621952</id>
      <parentid>2183802</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:09:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621952</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="957" sha1="64wpkkpbmbq84pdcysvqma3n4ecjyj7" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джэймз Кларк Морысан''' ({{мова-en|James Clark Morrison}}; {{Н}} 25 траўня 1986 году, [[Дарлінгтан]], [[Ангельшчына]]) — [[Шатляндыя|шатляндзкі]] футбаліст, паўабаронца. Таксама выступаў за [[зборная Шатляндыі па футболе|нацыянальную зборную Шатляндыі]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090419224138/http://www.wba.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10366~29610,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Бромўіч Альбіён»]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Морысан, Джэймз Кларк}}
[[Катэгорыя:Шатляндзкія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>64wpkkpbmbq84pdcysvqma3n4ecjyj7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ісмаэл Мілер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94927</id>
    <revision>
      <id>2621945</id>
      <parentid>2291290</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:50:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621945</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1114" sha1="e6vv4ojepgyxv9h2aol4ibvsac2oeu6" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Ісмаэл Энтані Мілер''' ({{мова-en|Ishmael Anthony Miller}}; {{Н}} 5 сакавіка 1987 году, [[Манчэстэр]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. Апошнім клюбам гульца быў «[[Транмір Ровэрз Бэркенгэд|Транмір Ровэрз]]».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090309155752/http://www.wba.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,10366~34387,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Ўэст Бромўіч Альбіён»]
* [https://web.archive.org/web/20090417222152/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=41710 Профіль] на Soccerbase
* [http://www.transfermarkt.co.uk/ishmael-miller/profil/spieler/38776 Профіль] на Transfermarkt

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мілер, Ісмаэл Энтані}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>e6vv4ojepgyxv9h2aol4ibvsac2oeu6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алан Джэймз Бол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95557</id>
    <revision>
      <id>2621817</id>
      <parentid>1710859</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:54:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]], стыль</comment>
      <origin>2621817</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="908" sha1="52pbl4qpisdggicjo6x16zktj9etwvl" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Алан Джэймз Бол''' ({{мова-en|Alan James Ball}}; 12 траўня 1945 году — 25 кастрычніка 2007 году) — ангельскі [[Футбол|футбаліст]], гулец [[зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]]. Нападнік, паўабаронца. [[Чэмпіянат сьвету па футболе 1966 году|Чэмпіён сьвету 1966 году]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Руднік В. Чэмпіёны сьвету па футболе 1930—2006. — Беласток:&quot;Set-Print&quot;, 2006.

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бол, Алан Джэймз}}
[[Катэгорыя:Чэмпіёны сьвету па футболе]]
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>52pbl4qpisdggicjo6x16zktj9etwvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бітва пад Кірхгольмам</title>
    <ns>0</ns>
    <id>108408</id>
    <revision>
      <id>2621854</id>
      <parentid>2613293</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:31:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Redaktor GLAM</username>
        <id>70484</id>
      </contributor>
      <comment>Higher resolution image</comment>
      <origin>2621854</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16790" sha1="btejpx862wnt9kgyuhrybywz7skwaqi" xml:space="preserve">{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Бітва пад Кірхгольмам
|Частка                = [[Вайна Рэчы Паспалітай са Швэцыяй (1600—1629)|Вайна Рэчы Паспалітай са Швэцыяй]]  
|Выява                 = Pieter Snayers - Battle of Kircholm, 1605.jpg|300пкс
|Подпіс да выявы       = Карціна Пітэра Снаерса «Бітва пад Кірхгольмам» (1630)
|Дата                  = 27 верасьня 1605
|Месца                 = ваколіцы [[Саласьпілс|Кірхгольму]], за 25 км ад [[Рыга|Рыгі]]
|Прычына               = аблога Рыгі швэдзкім войскам
|Вынік                 = перамога войска Рэчы Паспалітае
|Супернік1             = [[Файл:Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg|30пкс]] [[Рэч Паспалітая]]&lt;br /&gt;[[Файл:Flag of Courland (state).svg|30пкс]] [[Курляндыя і Сэмігалія]]
|Супернік2             = [[Файл:Flag of Sweden (1562–1650).svg|30пкс]] [[Швэцыя]]
|Камандуючыя1          = [[Файл:POL COA Chodkiewicz.svg|15пкс]] [[Ян Караль Хадкевіч]],&lt;br /&gt;[[гетман вялікі літоўскі]]
|Камандуючыя2          = [[Файл:PB Vasa CoA.png|15пкс]] [[Карл IX (кароль Швэцыі)|Карл IX]],&lt;br /&gt; [[кароль Швэцыі]]
|Сілы1                 = 1000 пяхоты&lt;br&gt;2600 кавалерыі&lt;br&gt;5 гарматаў
|Сілы2                 = каля 2500 кавалерыі&lt;br&gt;каля 8868 пяхоты&lt;br&gt;11 гарматаў
|Страты1               = 100 забітыя&lt;br&gt;200 параненыя
|Страты2               = 5000 забітыя/параненыя, 500 паланёныя
|Агульныя страты       = 
|Дадаткі               = 
}}
{{Бітвы вайны Рэчы Паспалітай са Швэцыяй (1600—1611)}}
'''Бі́тва пад Кірхго́льмам''' {{Дата ў старым стылі|27 верасьня|1605 року|17 верасьня}} — адна з найбуйнейшых бітваў [[Вайна Рэчы Паспалітай са Швэцыяй|вайны Рэчы Паспалітай са Швэцыяй 1600—1611 гадоў]], якая скончылася вырашальнай перамогай [[Рэч Паспалітая|літоўска-польскіх]] сілаў. Уваходзіць у лік вядомых поўных перамогаў, вядомых перамогаў меншымі сіламі, у лік значных перамогаў войска [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], дзе вырашальную ролю адыграла [[гусарства]].

== Перадумовы ==
Галоўнай падставай для бітвы была швэдзкая аблога [[Рыга|Рыгі]], прадпрынятая 23 верасьня 1605 року. Яе захоп дазволіў бы швэдам амаль бесьперашкодна заняць [[Інфлянты]] цалкам.

== Марш на Рыгу ==
[[Файл:Jan Karol Chodkiewicz in battle of Kircholm (555911).jpg|міні|[[Ян Караль Хадкевіч]] у бітве пад Кірхгольмам]]

[[Гетман вялікі літоўскі|Гетман]] [[Ян Караль Хадкевіч]] сабраў войскі [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] у табары пад Дорптам (цяпер — [[Тарту]]) і ранкам 25 верасьня вывеў іх фарсіраваным маршам на Рыгу. Двухдзённы 80-кілямэтровы марш скончыўся ўвечары 26 верасьня непадалёк ад Кірхгольма і быў сам па сабе беспрэцэдэнтным для войска, у складзе якога былі пяхота, артылерыя, вымушаная перасоўвацца па цяжкапраходных лясных дарогах.

Швэдзкі кароль, даведаўшыся 26 верасьня пра падыход войска РП, адзінаасобна, не зважаючы на меркаваньні швэдзкіх военачальнікаў, уночы на 27 верасьня вывеў амаль усе свае войскі насустрач Хадкевічу, пакінуўшы пад Рыгай толькі невялікія сілы для падтрыманьня аблогі. Адзначалася, што моцны начны лівень выматаў швэдзкую армію на шпацыры.

=== Сілы бакоў ===
Гетман Хадкевіч меў каля чатырох з паловай тысячаў чалавек: 2500—2900 [[Крылатыя гусары|крылатых гусараў]] і 1000—1300 [[Пяхота|пяхоты]]. У іх лік уваходзілі ў асноўным войскі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], каля 200 чалавек складалі польскія дабраахвотнікі або блізкія Хадкевічавы хаўрусьнікі. Разам зь лятучымі гусарамі ў вырашальнай атацы таксама прымалі ўдзел [[казакі]], у асноўным выкарыстоўваныя для выведкі і манэўраў, і [[авангард (войска)|авангард]] з [[Ліпкі (этнаграфічная група)|татарскіх]] вершнікаў. Амаль перад бітвай падыйшлі [[Курляндыя|курляндзкія]] падмацаваньні — 300 райтараў. Мелася 7 [[гармата]]ў.

Сілы [[Карл IX (кароль Швэцыі)|Карла IX]] лічбава пераўзыходзілі аб’яднанае войска і ацэньваюцца прыкладна ў 11 000 жаўнераў. Таксама існуюць ацэнкі колькасьці швэдзкага войска, роўныя ці амаль роўныя колькасьці ўсяго швэдзкага войска пад Рыгай (12—14 тыс.){{Заўвага|Напрыклад, такая лічба пададзена ў справаздачы самога Яна Хадкевіча каралю, пісанай 30 верасьня з-пад Рыгі.}}. У гістарыяграфіі замацаваны розныя меркаваньні пра суадносіны швэдзкай пяхоты і [[Кавалерыя|кавалерыі]]: 7,8 тыс. і 2,2 тыс., 6 тыс. і 5 тыс., 11 тыс. і 3 тыс.

Вядома, што на полі бітвы швэдзкае войска арганізацыйна складалася з 13 [[батальён]]аў (рэгімэнтаў) пяхоты і 11 эскадронаў кавалерыі, з 11 [[гармата]]мі. Пяхота была як наёмнай (немцы, галяндцы, шатляндцы), арганізаванай на 2/3 з [[мушкетэр]]аў і на 1/3 з [[пікінэр]]аў, так і швэдзкай, у якой пікінэраў было значна меней. Кавалерыя складалася з [[райтарыя|райтарыі]].

== Наконадні бітвы ==
Раніцай 27 верасьня 1605 літоўска-польскія і швэдзкія войскі сустрэліся ля мястэчка Кірхгольм (цяпер [[Саласьпілс]] у [[Латвія|Латвіі]], за 25 км на паўднёвы ўсход ад [[Рыга|Рыгі]]). Абодва войскі занялі зручныя для абароны пазыцыі. Швэды стаялі фронтам шырынёй да 800 м на ўзгорку за ручаём, з апорай левага крыла на балоцістую мясцовасьць, а правага — на ўзгорак і вёску Кірхгольм. Іх сілы былі пастаўленыя ў 4 лініі, лініі пяхоты і кавалерыі па чарзе. Перад першай лініяй была выстаўлена артылерыя.

Войска РП стаяла на процілеглым узгорку, абапіраючыся левым крылом на ўмацаваны табар над Дзьвіной. Хадкевіч так паставіў свае войскі, каб схавана ад праціўніка забясьпечыць значную колькасную перавагу, асабліва ў гусарыі, на сваім левым крыле. Апроч таго, Хадкевіч загадаў сваім атрадам стаяць як мага шчыльней, каб здавалася, што іх яшчэ меней, чым было. 5 гарматаў былі пастаўленыя зь пяхотай у першай лініі, рэшта артылерыі была пакінутая ў табары.

== Хада бітвы ==
[[Файл:Battle of Kircholm.svg|значак|зьлева|Бітва пад Кірхгольмам]]

Бітва пачалася з атакі літоўска-польскай кавалерыі пад камандаваньнем Дубровы на швэдзкі левы флянг. Намагаючыся выцягнуць швэдаў зь іхняе абароннае пазыцыі, Хадкевіч загадаў вершнікам уцякаць з поля так, каб гэта выглядала як агульнае адступленьне ўсяго войска.

Карл IX няправільна ацаніў сытуацыю і загадаў першым дзьвюм лініям (7 батальёнаў пяхоты Ленартсана, 6 эскадронаў райтарыі Бранта (зьлева) і Мансфэльда (справа)) наступаць на пазыцыі сілаў РП. Гэта адпавядала пляну [[Ян Караль Хадкевіч|Хадкевіча]], бо швэдзкае войска разьдзялілася на дзьве аддаленыя часткі, і войскі РП атрымалі магчымасьць змагацца толькі з паловай швэдаў за раз.

Перайшоўшы ручай, швэды пачалі падымацца на ўзгорак і былі сустрэтыя стралковым і артылерыйскім агнём. Мушкетэры швэдаў пасьпелі зрабіць толькі адзін залп, пасьля чаго гусарскія харугвы [[Вінцэнт Война|Вінцэнта Войны]] (300 гусараў) і курляндзкія Кетлера (300 райтараў) ўварваліся ў цэнтраў баявых пастраеньняў швэдзкай пяхоты, скаваўшы асноўныя сілы.

Зьлева яе абышла ўдарная групоўка ([[гуф]]) Дубровы (900 гусараў) і ў сустрэчным баі адкінула райтарыю Мансфэльда за тыл швэдзкай пяхоты. Скіраваўшы ў пагоню за разьбітымі райтарамі лёгкія харугвы, Дуброва павярнуў свой гуф на пяхоту.

[[Файл:January Sucholdovski A kircholmi csata (1858).jpg|значак|{{Артыкул у іншым разьдзеле|Януары Сухадольскі||be|Януар Іванавіч Сухадольскі}}. Пасьля бітвы пад Кірхгольмам]]

Амаль адначасова на правым крыле гуф [[Ян Пётар Сапега|Яна Пятра Сапегі]] (700 гусараў) здолеў разьбіць і пагнаць колькасна мацнейшую райтарыю Бранта (1200 райтараў). Тым часам гуфы Войны і Кетлера вязалі боем швэдзкую пяхоту.

Такім чынам, швэды трапілі ў цяжкае становішча: палова іх кавалерыі была разьбітая, а палова пяхоты трапіла ў акружэньне з трох бакоў. Тады Карл IX скіраваў супраць гуфа Сапегі рэшту сваёй кавалерыі з 4-й лініі, а адагнаная райтарыя Бранта здолела затрымацца, упарадкавацца і ўдарыла на гуф Сапегі з фланга.

Хадкевіч, бачачы, што Карл IX болей ня мае рэзэрваў, скіраваў гуф [[Тодар Ляцкі|Ляцкага]] (200 гусараў) шырокім абыходным рухам, каб ударыць з флангу па райтарыі, якая білася з гуфам Сапегі. Атака ўдалася, райтарыя была разьбітая і хутка пачала ўцякаць.

Пасьля гэтага гусарыя Сапегі і Ляцкага атакавала левы флянг 1-й лініі швэдзкай пяхоты, якая ўсё яшчэ абаранялася, і разьбіла швэдзкія баявыя парадкі, прымусіўшы ўцякаць і пяхоту.

На гэтым лёс бітвы быў вырашаны. Швэды кінуліся ў агульныя ўцёкі, за імі гналіся і секлі на працягу 9 км. Страты швэдаў дасягалі 9 тысячаў чалавек. Сам Карл IX з рэшткамі войска ледзьве здолеў уцячы на караблі і адплысьці ў Швэцыю. Войска РП ўзяло 60 сьцягоў і 11 гарматаў.

== Наступствы ==
[[Файл:Kircholm pomnik.jpg|значак|зьлева|Мэмарыяльны камень на месцы Кірхгольмскай бітвы]]

Пасьля паразы швэдзкі кароль быў вымушаны зьняць аблогу Рыгі і адмовіцца ад кантролю над паўночнай [[Латвія]]й і [[Эстонія]]й. Тым ня меней, Рэч Паспалітая аказалася ня ў стане скарыстацца перамогай напоўніцу, бо не ставала грошай на войскі, якія не атрымоўвалі аплату некалькі месяцаў.

Хадкевіч быў адкліканы дзеля змаганьня ўнутры краіны, чым скарысталіся швэды, да 1608 року здабыўшы шэраг цьвердзяў, якія потым давялося адваёўваць наноў. У рэшце рэшт у 1611 року было заключанае замірэньне, аднак у 1617 [[Вайна Рэчы Паспалітай са Швэцыяй 1617—1618 гадоў|вайна]] разгарэлася наноў.

== Глядзіце таксама ==
* [[Караламахія]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар          = J. Cichowski, A. Szulczynski.
|частка         = 
|загаловак      = Husaria
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданьне       = 
|месца          = Warszawa
|выдавецтва     = WMON
|год            = 1977
|том            = 
|старонкі       = 
|старонак       = 267
|сэрыя          = 
|isbn           = 
|наклад         = 
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Міхась Чарняўскі|М. Чарняўскі]]. [https://web.archive.org/web/20111202145119/http://jivebelarus.net/at_this_day/events_calendar395.html Бітва пад Кірхгольмам]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кірхгольм}}
[[Катэгорыя:Бітвы Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Бітвы Польшчы]]
[[Катэгорыя:Бітвы Швэцыі]]
[[Катэгорыя:Бітвы ў Латвіі]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1605 году|Бітва пад Кірхгольмам]]</text>
      <sha1>btejpx862wnt9kgyuhrybywz7skwaqi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тамаш Сямоняк</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112599</id>
    <revision>
      <id>2621792</id>
      <parentid>2621499</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:14:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621499|2621499]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621792</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4923" sha1="cx4j0blo0xmltku8ytbgi8mev561rtf" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Тамаш Сямоняк
|выява              =Tomasz Siemoniak Sejm 2016.JPG
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = Міністар нацыянальнай абароны
|пачатак_тэрміну    = [[2 жніўня]] [[2011]] 
|канец_тэрміну      = [[16 лістапада]] [[2015]]
|прэзыдэнт          = [[Браніслаў Камароўскі]], [[Анджэй Дуда]]
|прэм'ер-міністар   = [[Дональд Туск]], [[Эва Копач]]
|папярэднік         = [[Богдан Кліх]]
|наступнік          = [[Антоні Мацярэвіч]]
|пасада2            = Сакратар стану ў Міністэрстве ўнутраных справаў і адміністрацыі 
|пачатак_тэрміну2   = [[26 лістапада]] [[2007]]
|канец_тэрміну2     = [[2 жніўня]] [[2011]]
|папярэднік2        = 
|наступнік2         = 
|прэзыдэнт2         = 
|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|20|2|1968|1}}
|месца_нараджэньня  = [[Валбжых]], [[Польшча]]
|выбарчая_акруга    =
|нацыянальнасьць = 
|партыя =
|сужэнец =
|прафэсія =
|рэлігія =
|подпіс =
|камэнтар =
|узнагароды = 
}}
'''Тамаш Сямоняк''' (нарадзіўся [[2 ліпеня]] [[1967]] году ў [[Валбжых]]у) — польскі палітык.

Выпускнік Вярхоўнай гандлёвай школы ў [[Варшава|Варшаве]], дзе таксама кіраваў аддзелам Незалежнай асацыяцыі студэнтаў. У 1994—1996 гадох працаваў на тэлебачаньні, у тым ліку на пасадзе дырэктара Праграмы 1. У [[1998]]—[[2000]] гадох быў дырэктарам прэсавага дэпартамэнту ў Міністэрстве нацыянальнай абароны, пасьля да [[2002]] году быў намесьнікам старшыні наглядальнай рады Польскага прэсавага агенцтва. У [[2002]]—[[2006]] гадох быў чальцом наглядальнай рады Польскага радыё.

У [[1998]]—[[2000]] гадох быў чальцом рады гміны Варшава-цэнтар, у [[2000]]—[[2002]] гадох быў намесьнікам прэзыдэнта Варшавы. У [[2006]]—[[2007]] гадох быў намесьнікам маршалка [[Мазавецкае ваяводзтва|Мазавецкага ваяводзтва]]. [[26 лістапада]] [[2007]] году прызначаны быў сакратаром стану (намесьнікам міністра) у Міністэрстве ўнутраных справаў і адміністрацыі.

[[2 жніўня]] [[2011]] году быў прызначаны міністрам нацыянальнай абароны. [[22 верасьня]] [[2014]] году атрымаў гэтую пасаду ва урадзе Эвы Копач, стаючы дадаткова намесьнікам прэм'ер-міністра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150608025754/http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP20140000806 Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 września 2014 r. nr 1131-14-2014 o powołaniu w skład Rady Ministrów (M.P. z 2014 r. poz. 806)] {{ref-pl}}&lt;/ref&gt;. У [[2015]] стаў выбраны дэпутатом Сойму 8-га скліканьня. [[16 лістапада]] 2015 разам з цалым урадам скончыў выканваць абавязкі міністра. 

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.wp.mil.pl/pliki/File/tomasz_siemoniak.pdf CV на старонцы Войска Польскага]{{ref-pl}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Сямоняк, Тамаш}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ніжнесылескім ваяводзтве]]
[[Катэгорыя:Палітыкі мясцовага кіраваньня Польшчы]]
[[Катэгорыя:Сябры «Грамадзянскай плятформы»]]
[[Катэгорыя:Асобы Варшавы]]
[[Катэгорыя:Намесьнікі міністраў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Міністры абароны Польшчы]]
[[Катэгорыя:Намесьнікі прэм’ер-міністраў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]
[[Катэгорыя:Міністры ўнутраных справаў Польшчы]]</text>
      <sha1>cx4j0blo0xmltku8ytbgi8mev561rtf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Завадзкі (палітык)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112717</id>
    <revision>
      <id>2621790</id>
      <parentid>2621508</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621508|2621508]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621790</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1192" sha1="7qf5wusbl1jk7qh7j4kbltmvc4nbzba" xml:space="preserve">{{Палітык
|арыгінал_імя      = {{мова-pl|Aleksander Zawadzki|скарочана}}
|выява             = Aleksander Zawadzki 01.jpg
|подпіс_пад_выявай = Аляксандар Завадзкі
}}
{{Цёзкі}}
'''Аляксандар Завадзкі''' ({{мова-pl|Aleksander Zawadzki|скарочана}}; 20 сьнежня 1899 — 7 жніўня 1964) — польскі дзяржаўны дзеяч, Старшыня Дзяржаўнай рады Польскай народнай Рэспублікі ў 1952—1964 гадах.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Прэзыдэнты Польшчы}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Завадзкі, Аляксандар}}
[[Катэгорыя:Удзельнікі польска-савецкай вайны]]
[[Катэгорыя:Польскія генэралы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польшчы]]
[[Катэгорыя:Намесьнікі прэм’ер-міністраў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Ваяводы]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]]</text>
      <sha1>7qf5wusbl1jk7qh7j4kbltmvc4nbzba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Адам Джонсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>116969</id>
    <revision>
      <id>2621860</id>
      <parentid>2116310</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:58:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621860</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3004" sha1="2wfwj72vceplw1po60pi82vkc7xbvp6" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Адам Джонсан''' ({{мова-en|Adam Johnson}}; {{Н}} 14 ліпеня 1987 году, [[Сандэрлэнд]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца. У 2006—2012 гадах выступаў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]]. Гуляў на пазыцыі ўскарайнага [[Нападнік (футбол)|нападніка]]. Пасьля праходжаньня акадэміі «[[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]]» пасьпяховага дэбютаваў у розыгрышу [[Кубак УЭФА|Кубка УЭФА]]. Вядомы дзякуючы добрага дрыблінгу й умеласьці да падаваньня ўдараў з кута пляцоўкі.

У сакавіку 2015 году Джонсан быў арыштаваны і абвінавачаны ў сэксуальных дзеяньнях з 15-гадовай дзяўчынкай, у той час як узрост згоды ў Ангельшчыны складаў 16 гадоў. Джонсан працягваў гуляць за «Сандэрлэнд» падчас сьледзтва. У наступным лютым ён прызнаў сябе вінаватым паводле двух абвінавачаньнях, а затым быў звольнены з клюбу. У сакавіку 2016 году Джонсана прызналі вінаватым у сэксуальных дзеяньнях датычных да дзіця. Адам быў прысуджаны да шасьці гадоў пазбаўленьня волі&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-35891143 ''«Adam Johnson jailed for six years»'']. BBC News. &lt;/ref&gt;. У 2019 годзе быў вызвалены з турмы пасьля адбыцця паловы сроку пакараньня&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/news/uk-england-tees-47666849 ''«Adam Johnson: Ex-Sunderland and England star released from jail»'']. BBC News.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Сіці»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2012
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2011
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2012

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://mcfc.co.uk/Players/Midfielders/Adam-Johnson Профіль на афіцыйным сайце Манчэстэр Сіці]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джонсан, Адам}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>2wfwj72vceplw1po60pi82vkc7xbvp6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эндзі Кэрал</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117086</id>
    <revision>
      <id>2621917</id>
      <parentid>2585517</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:12:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621917</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1953" sha1="g7y7rnjuq3tdju0kdlkbfbz6xhf2jp8" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Эндру Томас «Эндзі» Кэрал''' ({{мова-en|Andrew Thomas «Andy» Carroll}}; {{Н}} 6 студзеня 1989 году, [[Гейтсгэд]], [[Ангельшчына]]) — ангельскі футбаліст, нападнік. Былы гулец [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]]. Эндру на момант свайго пераходу ў «Лівэрпул» зьяўляўся самым дарагім ангельскім футбалістам пасьля таго, як быў набыты лівэрпулаўскай камандай у «[[Ньюкасл Юнайтэд]]» за £35 млн 31 студзеня 2011 году&lt;ref&gt;Lyon, Sam (1.02.2011). [http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/9380667.stm «Transfer deadline day as it happened»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Кэрал зьяўляўся васьмым самым дарагім футбалістам у гісторыі, а таксама другім самым дарагім гульцом у брытанскім футболе пасьля [[Фэрнанда Торэс|Фэрнанда Торэса]], які пераехаў зь «Лівэрпулу» ў «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» за 50 мільёнаў фунтаў стэрлінгаў у той жа дзень калі Кэрал падпісаў кантракт зь «Лівэрпулам».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20090919022143/http://www.nufc.premiumtv.co.uk/page/PlayerProfiles/0%2C%2C10278~37714%2C00.html Профіль на сайце «Ньюкасл Юнайтэд»]

{{Ангельшчына на ЧЭ-2012}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кэрал, Эндру}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>g7y7rnjuq3tdju0kdlkbfbz6xhf2jp8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джо Гарт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>117088</id>
    <revision>
      <id>2621838</id>
      <parentid>2615094</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:01:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621838</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7684" sha1="hl8qvmhuvvp0tpzy7f6wa4tabqpoopo" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Чарлз Джозэф Джон «Джо» Гарт''' ({{мова-en|Charles Joseph John «Joe» Hart}}; {{Н}} 19 красавіка 1987 году, [[Шрусбэры]], [[Ангельшчына]]) — колішні ангельскі футбольны брамнік. У складзе [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]] правёў больш за 70 матчаў. Зьявіўшыся ў складзе зборнай у верасьні 2010 году, Гарт доўгіч час зважаўся першым брамнікам Ангельшчыны&lt;ref&gt;Jeremy Wilson (13 May 2011). [http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/england/8511486/Manchester-City-keeper-Joe-Hart-could-be-Englands-most-capped-player-ever-says-David-James.html#disqus_thread «Manchester City keeper Joe Hart could be England’s most capped player ever, says David James»]. Daily Telegraph&lt;/ref&gt;. Гарт быў намінаваны на [[ПФА Малады гулец году]] ў 2010 годзе, але прайграў [[Джэймз Мілнэр|Джэймзу Мілнэру]], але быў прызнаны найлепшым брамнікам Прэм’ер-Лігі [[Прэм’ер-Ліга 2009—2010 гадоў|сэзону 2009—2010 гадоў]] у знак прызнаньня ягонага выступу за «[[Бірмінггэм Сіці]]».

== Клюбная кар’ера ==
=== «Шрусбэры Таўн» ===
Яшчэ навучаючыся ў школе Джо далучыўся да першай каманды свайго роднага клюбу, «[[Шрусбэры Таўн]]». 1 лютага 2003 году ён быў заяўлены на матч супраць «[[Эксэтэр Сіці]]», але на поле не зьявіўся. На наступны год клюбы вылецеў у Канфэрэнцыю й толькі тады Гарт дэбютаваў у складзе клюбу 20 красавіка 2004 году, на наступны дзень пасьля свайго 17-годзьдзя. З пачатку [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе 2005—2006 гадоў|сэзону 2005—2006 гадоў]] малады брамнік стала атрымаў месца ў асноўным складзе клюбу.

=== «Манчэстэр Сіці» ===
Падчас таго, як Джо рыхтаваўся да гульні юнацкай зборнай Ангельшчыны ў [[Бэльгія|Бэльгіі]], было абвешчана, што ягоны пераход у «[[Манчэстэр Сіці]]» быў завершаны&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_city/5006544.stm Goalkeeper Hart to join Man City]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Першапачаткова было паведамлена, што «Сіці» заплаціць за Гарта спачатку 600 тысяч фунтаў і гэтая сума можа павялічыцца да 1,5 млн фунтаў, але гэтыя ўмовы не былі публічна раскрытымі&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/m/man_city/5006544.stm Man City complete Hart signature]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Свой першы матч за клюб гулец правёў 14 кастрычніка 2006 году пасьля таго, як з-за пашкоджаньняў да гульні супраць «[[Шэфілд Юнайтэд]]» ня здолелі падрыхавацца [[Андрэас Ісаксан]] і [[Нікі Ўівэр]]. Джо ў гэтым супрацьстаяньні не прапусьціў ніводнага мячу.

Пасьля некаторы час брамнік правёў у арэндах у клюбах «[[Транмэр Ровэрз Бэркенгэд|Транмэр Ровэрз]]», «[[Блэкпул (футбольны клюб)|Блэкпул]]» і «[[Бірмінггэм Сіці]]», у апошнім зь якіх правёў фантастычны [[Прэм’ер-Ліга 2009—2010 гадоў|сэзон 2009—2010 гадоў]], пасьля чаго быў вернуты ў клюб. Пасьля гэтага Джо стаўся асноўным брамнікам манчэстэрскага клюбу, разам зь якім стаўся пераможцам [[Прэм’ер-Ліга 2011—2012 гадоў|чэмпіянату Ангельшчыны 2012 году]].

== Міжнарожная кар’ера ==
Зьяўляючыся асноўным брамнікам моладзевай зборнай Ангельшчыны Гарт у 2008 годзе быў запрошаны [[Фабіё Капэльлё]] ў нацыянальную каманду на таварыскія гульні супраць [[зборная ЗША па футболе|зборных ЗША]] й [[зборная Трынідаду і Табага па футболе|Трынідаду і Табага]]. Правёўшы ўвесь матч супраць зборнай ЗША на лаўцы, у наступнай гульні Джо выйшаў на поле на другі тайм замест [[Дэйвід Джэймз|Дэйвіда Джэймза]]. У 2010 годзе разам са зборнай браў удзел у [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянаце сьвету]], а ў 2012 годзе на чэмпіянаце Эўропы ўжо быў асноўным брамнікам сваёй нацыянальнай каманды.

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Сіці»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2012, 2014
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2011
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2014
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2012

'''«Сэлтык»''':
* [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе|Чэмпіён Шатляндыі]]: 2022, 2023, 2024
* Уладальнік [[Кубак Шатляндыі па футболе|Кубка Шатляндыі]]: 2023, 2024
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Шатляндыі|Кубка шатляндзкай лігі]]: 2022, 2023

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20140210013923/http://mcfc.co.uk/Players/Goalkeepers/Joe-Hart Профіль на сайце «Манчэстэр Сіці»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Гарт у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
|Ангельшчына на ЧС-2014
|Ангельшчына на ЧЭ-2016
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гарт, Джо}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>hl8qvmhuvvp0tpzy7f6wa4tabqpoopo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гарэт Бэры</title>
    <ns>0</ns>
    <id>118368</id>
    <revision>
      <id>2621825</id>
      <parentid>2247919</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:24:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621825</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3230" sha1="osbwr9ptbnimsztu70gb4h4qtq8juqe" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Гарэт Бэры''' ({{мова-en|Gareth Barry}}; {{Н}} 23 лютага 1981 году, [[Гастынгс]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, паўабаронца абарончага пляну. За кар’еру мноства разоў прыцягваўся да выступаў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]].

== Кар’ера ==
Гарэт прайшоў футбольную школу ў клюбе «[[Брайтан энд Гоўв Альбіён]]», пасьля чаго перайшоў у склад «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]», у якой правёў 12 гадоў, зьяўляючыся капітанам каманды. У чэрвені 2009 году перайшоў у склад «[[Манчэстэр Сіці]]». За нацыянальную зборную дэбютаваў у 2000 годзе ў таварыскай сустэчы са [[Зборная Эгіпту па футболе|зборнай Эгіпту]].

== Дасягненьні ==
'''«Астан Віла»''':
* Уладалнік [[Кубак Інтэртота|Кубка Інтэртота]]: 2001
* Фіналіст [[Кубак УЭФА|Кубка УЭФА]]: 2000

'''«Манчэстэр Сіці»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2011

== Асабістыя зьвесткі ==
Бэры зьвязаны шлюбам са сваёй сяброўкай дзяцінства Луізай з 2007 году&lt;ref&gt;[http://www.dailystar.co.uk/football/view/14895/Barry-s-so-glad-he-s-Mr-Nobody/ «Barry's so glad he's Mr Nobody»]. Daily Star&lt;/ref&gt;, зь якой мае двух дзяцей: сына Оскара й дачку Фрэю&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090527123249/http://www.mirror.co.uk/sunday-mirror/2008/12/14/all-i-want-for-christmas-is-a-trophy-at-villa-and-our-ticket-to-world-cup-not-a-lot-then-115875-20969597/ «All I want for Christmas is a trophy at Villa and our ticket to World Cup, not a lot then»]. Sunday Mirror&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20081217193154/http://www.avfc.premiumtv.co.uk/page/PlayerProfiles/0%2C%2C10265~5502%2C00.html Профіль на афіцыйным сайце «Астан Вілы»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Бэры ў складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧЭ-2000
|Ангельшчына на ЧС-2010
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Бэры, Гарэт}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>osbwr9ptbnimsztu70gb4h4qtq8juqe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джолеан Лескат</title>
    <ns>0</ns>
    <id>118426</id>
    <revision>
      <id>2621923</id>
      <parentid>2282915</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:42:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621923</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1546" sha1="96kztg1t5cb1vkitjshqlsox6i9z2qh" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джолеан Патрык Лескат''' ({{мова-en|Joleon Patrick Lescott}}; {{Н}} 16 жніўня 1982, [[Бірмінггэм]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца. У 2007—2013 гадах выступаў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]]. Нарадзіўшыся ў [[Бірмінггэм]]е скончыў футбольную акадэмію «[[Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз]]».

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Сіці»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2012
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2011

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20151003073406/http://www.mcfc.co.uk/players/defenders/joleon-lescott Профіль на афіцыйным сайце «Манчэстэр Сіці»]
* [https://web.archive.org/web/20090828222146/http://evertonfc.com/player-profile/joleon-lescott Профіль на афіцыйным сайце «Эвэртону»]

{{Ангельшчына на ЧЭ-2012}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лескат, Джолеан}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>96kztg1t5cb1vkitjshqlsox6i9z2qh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Майкл Доўсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>120181</id>
    <revision>
      <id>2621867</id>
      <parentid>2251923</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:13:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621867</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2347" sha1="p26c0w53mttlfp7cfyrcsmm1w6eoolv" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Майкл Рычард Доўсан''' ({{мова-en|Michael Richard Dawson}}; {{Н}} 18 лістапада 1983 году, [[Норталэртан]], [[Ангельшчына]]) — былы ангельскі футбаліст, абаронца. Мае ў сваім актыве 4 матчы за [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]].

== Біяграфія ==
Прафэсійна Доўсан стаў выступаць зь лістапада 2000 году. За «[[Нотынггэм Форэст]]» ён правёў 91 матч, уключаючы ягоную дэбютную гульню супраць «[[Ўолсал (футбольны клюб)|Ўолсалу]]» 1 красавіка 2002 году, якая скончылася паразай зь лікам 3:2. 31 студзеня 2005 году падпісаў кантракт з «[[Тотэнгэм Готспур|Тотэнгэмам Готспурам]]».

== Нацыянальная зборная ==
На [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2010 году|чэмпіянаце сьвету 2010 году]] Доўсан замяніў у нацыянальнай камандзе траўмаванага [[Рыё Фэрдынанд|Рыё Фэрдынанда]], аднак на гэтым першынстве так і не згуляў ніводнай гульні. Дэбют Майкла адбыўся ў таварыскай сустрэчы са [[зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]], якая прайшла 11 жніўня 2010 году.

== Дасягненьні ==
'''«Тотэнгэм Гостпур»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2008

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.tottenhamhotspur.com/players/first_team/michaeldawson.html/ Профіль на сайце «Тотэнгэм Готспур»]

{{Ангельшчына на ЧС-2010}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Доўсан, Майкл}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>p26c0w53mttlfp7cfyrcsmm1w6eoolv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Губін (горад)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>121933</id>
    <revision>
      <id>2621780</id>
      <parentid>2621518</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:10:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621518|2621518]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621780</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2081" sha1="6n8r9q06k7fwa5409nnmupzpjaivea9" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Губін (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Губін
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Губіну
|Назва польскай мовай                = Gubin
|Ваяводзтва                          = [[Любускае ваяводзтва|Любускае]]
|Павет                               = [[Кросьненскі павет|Кросьненскі]]
|Гміна                               = 
 |Шырата градусаў                    = 51
 |Шырата хвілінаў                    = 57
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 14
 |Даўгата хвілінаў                   = 43
 |Даўгата сэкундаў                   = 
}}
'''Гу́бін''' ({{мова-pl|Gubin}}, {{мова-de|Guben}}) — горад на захадзе [[Польшча|Польшчы]], уваходзіць у [[Любускае ваяводзтва]], [[Кросьненскі павет]]. Рака [[Найсэ]] аддзяляе Губін ад [[Нямеччына|нямецкага]] [[Губэн]]у, якія да 1945 году былі адным горадам. Мае статус гарадзкой гміны. Займае плошчу 20,68 км². Насельніцтва — 16 631 чалавек (па стане на 2010 год). Вядомы з 1211 году.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.gubin.pl/ Афіцыйная бачына].

{{Парады артыкулу|кароткі артыкул|няма крыніцаў}}
{{Месты Любускага ваяводзтва}}

[[Катэгорыя:Гарады Любускага ваяводзтва]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XIII стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Падзеленыя гарады]]</text>
      <sha1>6n8r9q06k7fwa5409nnmupzpjaivea9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ааран Ленан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>122404</id>
    <revision>
      <id>2621922</id>
      <parentid>2366095</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:38:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621922</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1820" sha1="amduxgzx1ulpoj7fsssuihltqzoe90i" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Ааран Джастын Ленан''' ({{мова-en|Aaron Justin Lennon}}; {{Н}} 16 красавіка 1987 году, [[Лідс]], [[Ангельшчына]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст афрыканскага паходжаньня, паўабаронца. Былы гулец [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]]. З ростам у 165 см быў аднім з самых нізкіх футбалістаў [[Прэм’ер-Ліга|Прэм'ер-Лігі]].

== Дасягненьні ==
'''«Тотэнгэм Готспур»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка лігі Ангельшчыны]]: 2008

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.tottenhamhotspur.com/players/first_team/aaronlennon.html Профіль на афіцыйным сайце Тотэнгэм Госпур]
* [https://web.archive.org/web/20100401152321/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=36113 Статыстка] на soccerbase.com

{{Навігацыйная група
|назоў = Ленан у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2006
|Ангельшчына на ЧС-2010
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ленан, Ааран}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>amduxgzx1ulpoj7fsssuihltqzoe90i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мінатор-Сэрвіс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123577</id>
    <revision>
      <id>2621835</id>
      <parentid>2501735</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:10:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>W перанёс старонку [[Мінатор-Сэрвіс (прадпрыемства)]] у [[Мінатор-Сэрвіс]]: [[ВП:ПНА]]: +Няма неадназначнасьці ў выглядзе аднайменных артыкулаў</comment>
      <origin>2501735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8802" sha1="8x9bqxb060ceizalpgelcgrv0v3x4ey" xml:space="preserve">{{кампанія 
|назва               = «Мінатор-Сэрвіс»
|лягатып             = 
|тып                 = [[унітарнае прадпрыемства]]
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = [[1991]]
|заснавальнікі       = 
|краіна = [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне       = [[Менск]]
|адрас = Радыяльная вул., д. 40
|ключавыя фігуры     = 
|галіна              = [[навукова-дасьледчыя й дасьведчана-канструктарскія працы]][[машынабудаваньне]], 
|прадукцыя           = [[бронетэхніка]], [[самаходная тэхніка ваеннага прызначэньня]], запчасткі
|паслугі = [[абслугоўваньне]] й [[рамонт]] баявых машынаў
|абарачэньне         = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      = 
|лік супрацоўнікаў   = 
|матчына кампанія    = 
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = [http://minotor-service.by/ minotor-service.by]
}}
'''«Мінатор-Сэрвіс»''' — [[прадпрыемства]] Беларусі, разьмешчанае ў [[Менск]]у й якое займаецца [[НДВКП|распрацоўкаю]], [[вытворчасьць|вытворчасьцю]], [[Мадэрнізацыя|мадэрнізацыяю]], [[рамонт]]ам і [[абслугоўваньне]]м баявых гусенічных машынаў, а таксама пастаўкаю запасных часткаў для апошніх.

Зьяўляецца адным зь вядучых прадпрыемстваў [[Ваенна-прамысловы комплекс|ваенна-прамысловага комплексу]] краіны&lt;ref&gt;{{Артыкул| аўтар = Мікалай Пачаткоўцаў| загаловак = Досьвед баявых дзеяньняў і лякальных войнаў — у новых распрацоўках «Мінатор-Сэрвіс»| спасылка = http://arms-tass.su/data/Files/File/7.pdf| мова = | выданьне = Абаронныя тэхналёгіі| тып = часопіс| месца = [[Абу Дабі]]| выдавецтва  = [[ІТАР-ТАСС|АРМС-ТАСС]]|год = 2003| том = | нумар = 1| старонкі = 60}}&lt;/ref&gt;. Па ўласнай заяве «Мінатор-Сэрвіс», на сёньняшні дзень яно зьяўляецца адзіным беларускім прадпрыемствам, якое выконвае сэрыйны рамонт і абслугоўваньне ваеннае тэхнікі па замове [[Міністэрства абароны Расейскае Фэдэрацыі]].

== Прадукцыя ==

=== Распрацоўка ===
* [[БРДМ 2Т]] — [[баявая выведвальная машына]]/[[лёгкі танк]].
* [[ТГМ 3Т]] — хуткаходнае гусенічнае шасі.
* [[ИМТ-72]] — імітацыйны макет танку [[Т-72]].
* [[ТМПК]] — транспартная машына пярэдняга краю на базе [[МТ-Ілбу]].
* [[ППМП]] — перасоўны пункт медыцынскае дапамогі на базе МТ-Ілбу.
* [[ГЛ-120]] — [[самаходны мінамёт]] на базе МТ-Ілбу.
* [[ТЗМ-122]] — транспартна-зараджалая машына на базе МТ-Ілбу.
* [[МТП-300Т]] — [[машына тэхнічнае дапамогі]].
* БМ-30 — аднамесны баявы модуль.
* [[СТК-59ГМС]] — перасоўны зварачна-тэхналягічны комплекс на базе [[АТС-59Г]].
* Машына тэхнічнае дапамогі

=== Мадэрнізацыя ===
* Мадэрнізацыя [[БТР-70]] і стварэньне машынаў на яго базе.
* Мадэрнізацыя [[БТР-50ПК]], [[БТР-50ПУ]] і [[ПТ-76]].
* Мадэрнізацыя [[ЗСУ-23-4 «Шылка»]].

=== Запчасткі ===
Прадпрыемства вырабляе запасныя часткі для наступных машынаў і сыстэмаў:
* [[Танк]]аў ПТ-76, [[Т-54/55]], [[Т-62]] і [[Т-72]].
* [[БМП-1]] і [[БМП-2]].
* [[Бронетранспарцёр]]аў БТР-50, [[БТР-60]], БТР-70 і [[БТР-80]], [[MT-ЛБ]] і MT-Ілбу.
* [[Артылерыйскі цягач|Артылерыйскіх цягачоў]] [[АТС-59]] і [[АТС-59Г]].
* Грузавых самаходаў [[ЗІЛ-130]], [[ЗІЛ-131]], [[МАЗ-543]], [[Урал-375]].
* Пантонных сыстэмаў ГСП і [[Плывучы транспарцёр сярэдні|ПТС-М]].
* Радыёлякатараў.
* [[ЗСУ-23-4 «Шылка»]], [[ЗРПК]] [[2К22 «Тунгуска»]], [[ЗРК]] «[[З-75|Волга]]», [[З-125|«Нява»/«Печора»]], «[[Куб (зенітны ракетны комплекс)|Куб]]» і «[[Страла-10]]».

== Удзел у выставах ==
* [[International Defence Exhibition|IDEX]]-1999
* [[Міжнародны авіяцыйна-касмічны салён|МАКС]]-1999
* IDEX-2001
* [[Менскі салён абароннае прамысловасьці|MILEX]]-2001
* IDEX-2003
* SOFEX-2004
* MILEX-2005
* MILEX-2007
* MILEX-2009
* [[ВТТВ]]-Омск-2009

== Санкцыі ==
У 2022 годзе прадпрыемства трапіла у [[сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]], а таксама ў санкцыйныя сьпісы [[Аўстралія|Аўстраліі]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], [[Канада|Канады]], [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]], [[Швайцарыя|Швайцарыі]], [[Украіна|Украіны]], [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] ды [[Японія|Японіі]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20230417204025/https://sanctions.nazk.gov.ua/sanction-company/406/ Виробничо-торгівельне приватне унітарне підприємство &quot;Мінотор-сервіс&quot;]&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Артыкул
| аўтар         = Мікалай Пачаткоўцаў
| загаловак      = Досьвед баявых дзеяньняў і лякальных войнаў — у новых распрацоўках «Мінатор-Сэрвіс»
| спасылка        = http://arms-tass.su/data/Files/File/7.pdf
| мова          = 
| выданне       = Абаронныя тэхналёгіі
| месца         = [[Абу Дабі]]
| выдавецтва  = [[ІТАР-ТАСС|АРМС-ТАСС]]
| тып           = часопіс
| год           = 2003
| том           = 1
| нумар         = 1
| старонкі      = 60-62
}}
* {{артыкул
| аўтар         = 
| загаловак      = Прадпрыемства «Мінатор-Сэрвіс»
| спасылка        = http://arms-tass.su/data/Files/File/48.pdf
| мова          = 
| выданне       = Рынкі ўзбраеньняў
| месца         = 
| выдавецтва  = [[ІТАР-ТАСС|АРМС-ТАСС]]
| тып           = часопіс
| год           = 2005
| том           = 5
| нумар         = 3
| старонкі      = 21-22
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20111205173603/http://www.minotor-service.by/ Афіцыйны сайт «Мінатор-Сэрвіс». Распрацоўка, вытворчасьць, мадэрнізацыя й абслугоўваньне ваеннае тэхнікі]
* [https://web.archive.org/web/20120630062858/http://www.minotor-service.com/ru/index.html Афіцыйны сайт прадпрыемства (стары)]

[[Катэгорыя:Абарончыя кампаніі]]
[[Катэгорыя:Вытворцы бронетэхнікі]]
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Менску]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў сьпісе СВГ]]
[[Катэгорыя:Беларускія юрыдычныя асобы ў Чорным сьпісе ЭЗ]]</text>
      <sha1>8x9bqxb060ceizalpgelcgrv0v3x4ey</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Менскі маторны завод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>125053</id>
    <revision>
      <id>2621933</id>
      <parentid>2620427</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:20:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ +[[Шаблён:Рэцэнзія]]</comment>
      <origin>2621933</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55751" sha1="bce5tkcbtkyhmapdvlddxia33smrtwl" xml:space="preserve">{{Каардынаты|53|53|17|паўночнае|27|38|7|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Кампанія 
|назва               = «Менскі маторны завод»
|лягатып             = 
|тып                 = [[адкрытае акцыйнае таварыства]]
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = Мы дорым вам рух&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=|частка=|загаловак=Кіраўніцтва па фірмовым стылі|арыгінал=Руководство по фирменному стилю|спасылка=https://mmz-motor.by/upload/documents/brandbook.pdf|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Менскі маторны завод|год=2020|старонкі=11|старонак=78|сэрыя=|isbn=|наклад=}}&lt;/ref&gt;
|заснаваная          = {{Дата пачатку|12|10|1962|1}}
|заснавальнікі       = [[Рада народнай гаспадаркі Беларускай ССР]]
|краіна = [[Беларусь]]
|разьмяшчэньне       = [[Менск]]
|адрас = [[Партызанскі раён (Менск)|Партызанскі раён]], [[Вуліца Ваўпшасава (Менск)|вул. Ваўпшасава]], д. 4
|ключавыя фігуры     = [[Аляксандар Бацьвіньнік]] ([[генэральны дырэктар]]), [[Мікалай Самахвалаў]] ([[тэхнічны дырэктар]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кіраўніцтва|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/o-predpriyatii/rukovodstvo/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|галіна              = [[машынабудаваньне]]
|прадукцыя           = [[дызэльны рухавік]], [[дызэль-генэратар]], [[кампрэсарная станцыя]], дызэльная [[помпа]], [[Каленчаты вал|каленчаты]] і [[разьмеркавальны вал]], [[махавік]], [[паліўная помпа]], [[турбіна]] і [[шатун]]
|абарачэньне         = {{Рост}}857 млн [[Беларускі рубель|рублёў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=К.А. Кандраценка, А.В. Сычова, [[Аляксандар Бацьвіньнік]], А.В. Кавалёва|загаловак=Справаздачнасць паводле МСФС за 2022 год|спасылка=https://mmz-motor.by/upload/documents/Otchyotnost%60%20MSFO%20za%202022%20god.pdf|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|мова=ru|дата публікацыі=16 чэрвеня 2023|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt; (2022 год; 313 млн $)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Афіцыйныя курсы беларускага рубля ў адносінах да замежных валют, якія штодзённа, на 31.12.2023|спасылка=https://www.nbrb.by/bel/statistics/rates/ratesdaily|выдавец=[[Нацыянальны банк Беларусі]]|дата публікацыі=31 сьнежня 2023|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|матчына кампанія    = [[Міністэрства прамысловасьці Рэспублікі Беларусь]]
|даччыныя кампаніі   = «[[Барысаўскі завод агрэгатаў]]», «[[Гомельскі завод пускавых рухавікоў]]», «[[Жыткавіцкі маторабудаўнічы завод]]» і «[[Стоўпцы|Стаўпецкі]] ліцейны завод»
|аўдытар             = 
|сайт                = [https://mmz-motor.by/blr/ mmz-motor.by/blr]
}}
'''«Ме́нскі мато́рны заво́д»''' — дзяржаўнае машынабудаўнічае [[прадпрыемства]] Беларусі, заснаванае ў кастрычніку 1962 году.

На 2025 год у [[холдынг]] «ММЗ» уваходзілі «[[Барысаўскі завод агрэгатаў]]», «[[Гомельскі завод пускавых рухавікоў]]», «[[Жыткавіцкі маторабудаўнічы завод]]» і «[[Стоўпцы|Стаўпецкі]] ліцейны завод»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Іншая прадукцыя|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/prochaya-produktsiya/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Прадпрыемства акцыянавалі ў лютым 2009 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар =Марына Носава| дата публікацыі = 4 лютага 2010| url =http://by.belapan.by/archive/2010/02/04/361212_361236/| загаловак = Менскі маторны завод плянуе стварыць сумесную вытворчасьць з амэрыканскай кампаніяй Navistar| назва праекту = Эканоміка| выдавец = [[БелаПАН]]| дата = 25 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;. У 2022 годзе вытворчасьць перавысіла 50 000 рухавікоў. Іх паставілі на канвэеры 49 заводаў і прадалі ў больш як 50 краінаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Менскі маторны завод» за год павялічыў вытворчасьць рухавікоў больш як на 11 працэнтаў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/minski-matorny-zavod-za-god-pavjalichyu-vytvorchasts-ruhavikou-bolsh-jak-na-11-pratsentau-123542-2023/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=12 студзеня 2023|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Вырабы ==
На 2025 год «Менскі маторны завод» вырабляў:
* 145 найменьняў [[аўтамабіль]]ных, прамысловых і [[трактар]]ных [[рухавік]]оў магутнасьцю ад 13 да 265 к[[Ват]] паводле нормаў ад Эўра-1 да Эўра-5 з частасьцю кручэньня ад 220 да 3000 [[Абарот на хвіліну|абаротаў за хвіліну]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рухавік|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/dvigateli/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* 12 найменьняў [[дызэль-генэратар]]аў магутнасьцю ад 10 да 160 кВат з частасьцю кручэньня ў 1500 абаротаў за хвіліну&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дызэль-генэратарныя ўстаноўкі|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/dizel-generatornye-ustanovki/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
[[Файл:Diesel generator MMZ.jpg|значак|280пкс|Дызэль-генэратар «МДГ 7056» (2019 год)]]
* 10 найменьняў [[Кампрэсарная станцыя|кампрэсарных станцыяў]] з працоўным [[ціск]]ам ад 0,7 да 1 мэга[[Паскаль (адзінка вымярэньня)|паскалю]] і прадукцыйнасьцю ад 3,5 да 12 кубамэтар/сэкунда&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кампрэсарныя станцыі|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/kompressornye-stantsii/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* 9 найменьняў дызэльных [[помпа]]ў з падачай ад 29 да 175 літраў/сэк. і напорам ад 23-х да 143-х м&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дызэль-помпавыя ўстаноўкі|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/dizel-nasosnye-ustanovki/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* [[Паветранадзімалка|паветранадзімалкі]] 792 прадукцыйнасьцю 21,5 кубамэтраў/хвіліна на ўваходзе і 15,6 на выхадзе пры 2350 абаротах за хвіліну&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паветранадзiмалка 792-00.00.00-2|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/vozdukhoduvki/792-00-00-00-2/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
* 54 найменьні запчастак, у тым ліку блёкі цыліндраў, [[Каленчаты вал|каленчатыя]] і [[Разьмеркавальны вал|разьмеркавальныя]] валы, гільза-[[Поршань|поршневую]] групу, галоўкі блёка, махавікі, [[Паліўная помпа|паліўныя помпы]], [[Турбіна|турбіны]] і [[шатун]]ы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Запчасткі|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/catalog/zapchasti/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
26 траўня 1960 году [[Рада міністраў СССР]] ухваліла Пастанову № 563 «Аб пачатку будаўніцтва у г. Менску маторнага заводу па вытворчасьці [[Дызэльны рухавік|дызэльных рухавікоў]]». У праекце прадугледжваўся штогадовы выпуск 120 000 рухавікоў «Д-50» магутнасьцю 50—60 [[Конская сіла|конскіх сілаў]]. Увосень 1960 году на паўночна-ўсходняй ускраіне Менску між «[[Менскі трактарны завод|Менскім трактарным заводам]]» і «[[Менскі падшыпнікавы завод|Менскім падшыпнікавым заводам]]» пачалі будаваць «Менскі маторны завод». Першым кіраўніком заводу быў прызначаны [[Уладзімер Ражкоў|Ўладзімер Ражкоў]]. У студзені 1961 году пачалі абсталяваньне інструмэнтам. У лютым 1962 году ўтварылі аддзел галоўнага тэхноляга. У красавіку 1962 году пачалі [[мантаж]] першых 2-х аўтаматычных лініяў. 12 кастрычніка 1962 году сабралі першыя ўзоры 4-цыліндравых рухавікоў «Д-50». Да канца 1962 году змантавалі 14 аўтаматычных лініяў, 196 адмысловых і агрэгатных [[Станок|станкоў]], 338 унівэрсальных станкоў, 34 прэсы і стэнд выпрабаваньня рухавікоў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

На 1 студзеня 1963 году завод налічваў 17 аддзелаў і службаў, 4 [[цэх]]і вытворчасьці і 4 дапаможныя цэхі. [[Рада народнай гаспадаркі Беларускай ССР]] выдала Распараджэньне № 963, якім прызнала завод часткова ўведзеным у карыстаньне на магутнасьць 50 000 рухавікоў за год. 23 ліпеня 1963 году асвоілі вытворчасьць [[трактар]]нага рухавіка «Д-50» з рэсурсам 2500 гадзінаў. Да канца 1963 году з канвэера сышло 11 360 рухавікоў «Д-50» на новы трактар «[[МТЗ-50]]». У 1964 годзе ўсе трактары «[[Беларусь (трактар)|Беларусь]]» пачалі аснашчаць дызээльнымі рухавікамі Д-50. У сакавіку 1964 году ўвялі дзіцячы камбінат на 119 месцаў для дзяцей супрацоўнікаў заводу. У 1969 годзе асвоілі выпуск дызэльных рухавікоў Д-60 магутнасьцю 60—65 к.с. для пастаўкі трактароў «Беларусь» сэрыі 500 за мяжу. Вырабілі 500 000 рухавікоў. У 1970 годзе рэсурс рухавікоў падвоілі да 5000 гадзінаў і панізілі выдатак рухавіковай [[Аліва|алівы]] на чад з 2-х да 1 %. Пачалі пастаўку рухавікоў ва [[Усходняя Нямеччына|Ўсходнюю Нямеччыну]]&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя прадпрыемства|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/o-predpriyatii/istoriya-predpriyatiya/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1971 годзе «Менскі маторны завод» атрымаў маркіроўку рухавікоў Дзяржаўным знакам якасьці першым у галіне. Кіраўнік заводу В.А. Ражкоў атрымаў [[Дзяржаўная прэмія СССР|Дзяржаўную прэмію СССР]]. У 1974 годзе асвоілі новае сямейства 4-цыліндравых рухавікоў «Д-240» з [[Наўпроставы ўпрыск|наўпроставым упрыскам]] паліва і магутнасьцю 60—85 к.с. З канвэера сышоў мільённы рухавік. У 1975 годзе пачалі пастаўку рухавікоў у [[Баўгарыя|Баўгарыю]], [[Пакістан]] і [[Віетнам]]. У 1978 годзе кіраўніком заводу прызначаны [[Іван Сямак]]. У 1980 годзе спынілі вытворчаць рухавікоў Д-50 для Савецкага Саюзу. Завод атрымаў міжнародную прэмію «[[Залаты мэркурый]]» ([[Італія]])&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

[[Файл:D-245 engine (2S5M modification).jpg|значак|280пкс|Рухавік сямейства «Д-245» (2021 год)]]
У 1981 годзе з канвэера сышоў 2-мільённы рухавік, а завод атрымаў [[ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцягу]]. У 1983 годзе стварылі вытворчае [[Дзяржаўнае аб'яднаньне|аб'яднаньне]] «Менскі маторны завод», у склад якога ўвайшлі: «[[Барысаўскі завод агрэгатаў]]» і [[Стоўпцы|Стаўпецкая]] філія. Заводзкая [[здраўніца]] «Мара» прыняла першых наведнікаў. У 1984 годзе асвоілі вытворчасьць рухавіка «Д-245». 2 студзеня 1985 году выйшаў першы нумар газэты «Маторабудаўнік», якая стала выходзіць двойчы на тыдзень на 4-х палосах фармату [[А3]]. У 1987 годзе токар-расточнік экспэрымэнтальнага цэху Л.І. Дзюсаў стаў ляўрэатам Дзяржаўнай прэміі СССР. У 1988 годзе кіраўніком заводу стаў [[І.Я. Вараб'ёў]]. З канвэера сышоў 3-мільённы рухавік. Выхаванка спортклюбу «Матор» стала срэбранай прэзыркай [[Летнія Алімпійскія гульні 1988 году|Алімпійскіх гульняў]] у [[Сэул]]е ([[Паўднёвая Карэя]]). Увялі ў дзеяньне піянэрскі [[летнік]] «Церамок». У 1990 годзе спынілі вытворчасьць рухавікоў Д-50 і Д-60 для замежнага рынку. «ММЗ» увайшоў у асацыяцыю дзяржаўных вытворцаў дызэльных рухавікоў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== 1990-я гады ===
[[Файл:2025 Менскі маторны завод рухавікі.jpg|значак|290пкс|5 асноўных рухавікоў «ММЗ» (2025 год)]]
У 1992 годзе асвоілі вытворчасьць аўтамабільнага рухавіка «Д-245.1» для пастаўкі на «[[Завод імя Ліхачова]]» ў Маскве (Расея). У лютым 1992 году на сэрыйны [[цяжкавік]] «[[МАЗ-5433]]» сталі ставіць 180-сільны 6-цыліндравы рухавік «Д-260Т». У чэрвені 1992 году пачалі хадавое выпрабаваньне рухавіка «Д-265» на [[Вугоршчына|вугорскім]] аўтобусе «[[Ікарус-260]]». У 1993 годзе кіраўніком быў прызначаны [[Карл Шаўлоўскі]]. У студзені 1993 году распрацавалі праграму стварэньня магутнасьці для выпуску рухавікоў «Д-240Т» і «Д-260Т» з давядзеньнем да стандартаў «Эўра-1» і «Эўра-2». Улетку 1993 году рухавікі «Д-245.20» выпрабавалі на «Заводзе імя Ліхачова». Да ліпеня 1993 году рухавікі заводу паставілі ў 85 краінаў. «Менскпасажыраўтатранс» усталяваў рухавік «Д-245.20» на [[аўтобус]] «[[ЛАЗ]]». У верасьні 1994 году завод асвоіў вытворчасьць рухавіка «Д-247» для «[[Заволскі завод вусенічных цягачоў|Заволскага заводу вусенічных цягачоў]]» ([[Ніжагародзкая вобласьць]], Расея). У экспэрымэнтальных цэху сабралі 6 першых рухавікоў «Д-260.5» з вэртыкальным разьмяшчэньнем цыліндраў, прызначаных дла аўтобусаў «[[Менскі аўтамабільны завод|Менскага аўтамабільнага заводу]]». Сабралі і выпрабавалі першы сэрыйны рухавік «Д-265» для аўтобуса «[[Ікарус]]». Увялі ў дзеяньне базу адпачынку «Лясная Верацейка». У 1995 годзе асвоілі вытворчасьць трактарнага рухавіка «Д-260». Пачалі засьведчаньне рухавікоў. Досьледныя ўзоры рухавікоў пастаўлялі на «Завод імя Ліхачова», «[[Горкаўскі аўтамабільны завод]]», «[[Курганскі аўтобусны завод]]» і «[[Паўлаўскі аўтобусПаўлаўскі аўтобусны завод]]» ([[Горкаўская вобласьць]]) у Расеі, а таксама на «[[Львоўскі аўтобусны завод]]» ва Ўкраіне&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

[[Файл:Diesel pump MMZ (Belagro-2021).jpg|значак|280пкс|Дызэльная помпа «ММЗ» (2021 год)]]
У 1996 годзе асвоілі вытворчасьць аўтамабільных рухавікоў «Д-245.12» і «Д-245.9», а таксама [[камбайн]]авага рухавіка «Д-260.4». У красавіку 1996 году пачаў працу ўчастак [[Каленчаты вал|каленчатага вала]] для рухавікоў «Д-260» і «Д-265». Запусьцілі участак гільзы блёку цыліндраў. Атрымалі замову на 10 000 рухавікоў для трактароў «[[МТЗ-510]]» у Пакістане. Стварылі вытворчасьць 1000 6-цыліндравых рухавікоў. Вырабілі досьледны ўзор рухавіка для трактара, які выпускаў «[[Паўднёвы машынабудаўнічы завод]]» ў [[Днепрапятроўск]]у (Украіна) і для «МАЗу». У 1997 годзе асвоілі вытворчасьць аўтамабільных рухавікоў «Д-247.7» і «Д-260.5», а таксама камбайнавага «Д-260.7». 14 красавіка 1997 году з канвэера сышоў 4-мільённы рухавік. У 1998 годзе запусьцілі канвэер зборкі 6-цыліндравых рухавікоў. У траўні 1998 году сабралі 3-тысячны, а ў сьнежні — 5-тысячны 6-цыліндровік. Аўтамабільныя рухавікі засьведчылі паводле Эўра-1, а трактарныя — паводле Правілаў № 96 [[Эўрапейская эканамічная камісія ААН|Эўрапейскай эканамічнай камісіі ААН]] ва {{Артыкул у іншым разьдзеле|Установа дасьледаваньня маторных транспартных сродкаў|Ўстанове дасьледаваньня маторных транспартных сродкаў|cs|Ústav pro výzkum motorových vozidel}} (УДМТС; [[Чэхія]]). 5 сакавіка 1999 году кіраўніком заводу быў прызначаны [[Мікалай Лобач]], які дагэтуль 10 гадоў узначальваў «Барысаўскі завод агрэгатаў». У 1999 годзе асвоілі вытворчасьць трактарнага рухавіка «Д-245.16» для «[[Анескі трактарны завод|Анескага трактарнага заводу]]» ([[Карэлія]], Расея). Трактарныя рухавікі засьведчылі ў [[Агенцтва аховы навакольля ЗША|Агенцтве аховы навакольля ЗША]] (ААН ЗША). У жніўні 1999 году на «[[Маскоўскі аўтасалён|Маскоўскім аўтасалёне]]» (Расея) прадставілі мадыфікацыі 4-х 6-цылідравікаў. «Паўлаўскі аўтобусны завод» усталявалі менскі рухавік на новы міжгародні аўтобус ПАЗ-3209 «Аўрора». У 2000 годзе асвоілі вытворчасьць трактарнага рухавіка «Д-245.2». 27 чэрвеня 2000 году [[Міністэрства прамысловасьці Беларусі]] зацьвердзіла Загад № 217 аб пераўтварэньні «ММЗ» ва [[Унітарнае прадпрыемства|ўнітарнае прадпрыемства]]. 30 чэрвеня 2000 году з канвэера сышоў 10-тысячны 6-цыліндравік&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== ХХІ стагодзьдзе ===
У 2001 годзе асвоілі вытворчасьць камбайнавага рухавіка «Д-260.9». 18 красавіка 2001 году ад УДМТС ([[Прага]]) атрымалі пасьведчаньне для аўтамабільных рухавікоў «Д-245» і «Д-260» магутнасьцю 80–184 кіля[[ват]]аў на адпаведнасьць нормам выкідаў Эўра-2. На «Паўднёвы машынабудаўнічы завод» паставілі досьледныя ўзоры рухавікоў «Д-243» і «Д-245». Засьведчаныя паводле Еўра-2 рухавікі «Д-245.11», «Д-245.30», «Д-260.11», «Д-260.12» і «Д-265» прадставілі на «Маскоўскім аўтасалёне». У 2002 годзе «Аграмас» стаў дылерам «ММЗ» у [[Віетнам]]е. У 2003 годзе трактарны рухавікі магутнасьцю 55-186 кВат засьведчылі на адпаведнасьць Эўра-2 адпаведна Дырэктыве ЭЗ 2000/25 і Правілам ААН ЗША. Распрацавалі рухавікі на 250 і 280 к.с. для «МТЗ». У 2004 годзе супрацоўнікі [[Фізыка-тэхнічны інстытут|Фізыка-тэхнічнага інстытуту]] НАН Беларусі атрымалі ад Мінпрамысловасьці Беларусі прэмію ў галіне навукі і тэхнікі за распрацоўку [[алюмін]]авых поршняў для рухавікоў «ММЗ». Выпрабавальную станцыю Цэнтру стандартызацыі і мэтралёгіі (ЦСМ) аснасьцілі 6 стэндамі выпрабаваньня 6-цыліндравікаў і 10 – 4-цыліндравікаў. Пачалі пастаўкі рухавікоў на расейскі «[[Растсельмаш]]» ([[Растоў-на-Доне]]). Далучылі земляробчае прадпрыемства «Сьветлая ніва» ў [[Пухавіцкі раён|Пухавіцкім раёне]]. У 2005 годзе «Горкаўскі аўтазавод» стаў найбольшым спажыўцом менскіх рухавікоў. Досьледныя ўзоры рухавікоў «Д-245.7» і «Д-245.9», адпаведныя стандарту Эўра-3, паставілі «ГАЗу», «ЗіЛу» і «МАЗу». На [[Жніво|жніве]] 2005 году рухавікі на 300 і 350 к.с. прайшлі выпрабаваньне ў складзе [[Збожжаўборачны камбайн|збожжаўборачных камбайнаў]] «[[Ліда-1300]]» ад «[[Лідааграмаш]]у», «КЗС-10КМ» і «УЭС-280» ад «[[Гомсельмаш]]у», а таксама ў складзе трактароў «[[МТЗ-2822]]» і «[[МТЗ-3022]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 2006 годзе на далучаным заводзе «[[Аграэнэргамаш]]» стварылі вытворчасьць станкоў. З канвэера сышоў 50-тысячны рухавік «Д-260». У лістападзе 2006 году выпусьцілі першы сэрыйны рухавік «Д-262» на 300 к.с., 150 якіх закантрактавалі для «Лідааграпраммашу». Набылі абсталяваньне хімапрацоўкі шасьцерняў, станок віхрафрэзэрнай апрацоўкі каленвала і шліфавальныя станкі для каленвала. 22 траўня 2007 году заключылі дамову на распрацоўку і пастаўку прыладаў упрыску паліва ад нямецкага прадпрыемства «[[Бош]]» (зямля [[Бадэн-Вюртэмбэрг]]). 25 кастрычніка 2007 году выпрабавалі рухавік «Д-249». 15 лістапада 2007 году пачалі сэрыйную вытворчасьць рухавіка пад Эўра-3, для чаго асвоілі выпуск 79 арыгінальных дэталяў, запусьцілі 20 адзінак абсталявання, стварылі ўчастак падзборкі аўтарухавікоў і перабсталявалі 10 выпрабавальных боксаў. На 2008 год атрымалі заяўку на 141 000 рухавікоў. У лютым 2008 году трактарныя 4-цыліндравікі «Д-243.2», «Д-245», «Д-245.5» і «Д-245.43» засьведчылі на ЎДМТС. На ўчастку электраэразійнай апрацоўкі і разьба[[Шліфаваньне|шліфоўкі]] ўсталявалі выразны станок. У цэху мэталарэжучых станкоў змантавалі 2 фрэзэрна-расточныя станкі зь [[Лічбавае праграмнае кіраваньне|лічбавым праграмным кіраваньнем]] (ЛПК) для вырабу блёкаў цыліндраў рухавікоў «Д-263». У ліпені 2008 году чатыры 8-цыліндравыя рухавікі «Д-280» на 425 к.с., якія сабралі з дэталяў ад «[[Тутаеўскі маторны завод|Тутаеўскага маторнага заводу]]» ([[Яраслаўская вобласьць]], Расея), выпрабавалі на самазвалах «[[БелАЗ]]». Да канца 2008 году на «БелАЗ» адгрузілі яшчэ 10 такіх рухавікоў. У лістападзе вырабілі досьледныя ўзоры рухавіка «Д-245.9», якія пасьля стэндавага выпрабаваньня адпавілі ў Расею на «ПАЗ» і «ГАЗ». 30 сьнежня 2008 году [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Беларусі]] зацьвердзіў Загад № 380, якім пераўтварыў «ММЗ» у [[адкрытае акцыйнае таварыства]]. Яго органам кіраваньня быў Мінпрам Беларусі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. Завод вырабляў радныя 4- і 6-цыліндравыя [[Дызэльны рухавік|дызэльныя рухавікі]] магутнасьцю да 425 [[Конская сіла|конскіх сілаў]]. Меў прадстаўніцтва ў Расеі ([[Нагінск]], [[Маскоўская вобласьць]]), куды збываў больш за траціну сваіх вырабаў. У 2008 годзе выпусьціў 124 тыс. [[рухавік]]оў&lt;ref&gt;{{Спасылка|аўтар = Тацяна Паляжай| дата публікацыі = 24 лютага 2009| url = http://news.belta.by/by/print?id=337763| загаловак = А. Лукашэнка наведае Менскі маторны завод| выдавец = [[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]| дата = 25 красавіка 2012}}&lt;/ref&gt;. 

24 лютага 2009 году запусьцілі рухавік пад Эўра-5. У сакавіку 2009 году на «Гомсельмаш» адгрузілі 425-сільны рухавік «Д-280.1» для выпрабаваньня на энэргасродку «КВК-800». У красавіку 2009 году далучылі «[[Лідзкі ліцейна-мэханічны завод]]» для вытворчасьці мясцовых нарыхтовак пад рухавікі. На вытворчасьці спэцтэхнікі пачалі выпуск аўтабэтоназьмяшальнікаў «МАБС-6» і «МАБС-7». На [[шасі]] «МАЗу» ставілі адзін рухавік у якасьці сілавога агрэгата, а другі — для кручэньня зьмешвальнага барабана. 31 жніўня 2009 году экспэрымэнтальны цэх стварыў 300-сільны 6-цыліндравік «Д-262» для трактароў «МТЗ-3022». Наладзілі выпуск бэтонапомпаў «МБС-20», а з расейскай «Бэцэмай» — самаходаў для ямачнага рамонту дарогі. У цэху малых сэрыяў усталявалі новую камэрную печ для нітрацэмэнтацыі дэталяў у дадатак да 2-х іншых. У 2010 годзе ў складзе ЦСМ адчынілі ўчастак фірмовага рамонту рухавікоў. У красавіку 2010 году рухавік «Д-249» на 190 к.с. пад Эўра-4 усталявалі на цяжкавік «[[МАЗ-4570]]» для выпрабаваньня. На заводзе стварылі службу перавозак. Пачалі выпрабоўваць рухавік «Д-262» на 300 к.с. з электроннай палівападачай у [[Агульная магістраль|агульную магістраль]]. Трактар з такім рухавіком мог замяніць 4  трактары «[[Беларус-1221]]». Замовілі 3 выпрабавальныя стэнды для праверкі гермэтычнасьці. Атрымалі новае плавільнае абсталяваньне для цэху алюмінавага ліцьця. Вырабілі досьледны ўзор [[дызэль-генэратар]]а «МДГ-40». 24 сьнежня 2010 году з канвэера сышоў 100-тысячны 6-цыліндравік&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 2010 годзе выручка вырасла да 743 млрд [[Беларускі рубель|рублёў]] (248 млн $), а апэрацыйны і чысты [[прыбытак]] скараціліся да 46,2 млрд (15,4 млн $) і 28,5 млрд рублёў (9,5 млн $) адпаведна. Завод налічаў 5847 супрацоўнікаў.

[[Файл:Mobile compressors MMZ.jpg|значак|290пкс|Кампрэсарныя станцыі «ММЗ» (2019 год)]]
За 2011 г. «Менскі маторны завод» паставіў за мяжу 56,1% сваіх вырабаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Павал Берасьнеў]].|загаловак=«Галоўная пэрспэктыва для разьвіцьця Партызанскага раёна — асваеньне новых тэрыторыяў»|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=95550|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=5 красавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-05 66 (27181)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/95558/5kras-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У 2011 годзе ў цэху малых сэрыяў запусьцілі абсталяваньне для вытворчасьці [[шасьцерня]]ў. У ЦСМ запусьцілі абсталяваньне для закручваньня нітаў мацаваньня галовак блёка цыліндраў у 6-цыліндровіках. У інструмэнтальным цэху ўвялі ў дзеяньне 5-каардынатны вэртыкальны апрацоўчы цэнтар з ЛПК. У расейскім [[Нагінск]]у (Маскоўская вобласьць) заснавалі [[гандлёвы дом]] «ММЗ». У Чэхіі засьведчылі тры мадэлі 6-цыліндровікаў на ўзроўні 3Б, каб пастаўляць у краіны [[Эўразьвяз]]у. Распрацавалі сьнегаўборачную машыну «СУМ-160». Досьледны рухавік «Д-280.1» на 600 к.с. пад Эўра-4 перадалі для ўсталёўкі на досьледны капотны [[цяжкавік]] «МАЗ». На заводзе стварылі ўчастак зборкі [[джгут]]оў магутнасьцю 1400 камплектаў за месяц, каб выпускаць рухавікі стандарту Эўра-3. Ва ўправе галоўнага канструктара стварылі канструктарскае бюро рухавікоў малой магутнасьці, каб распрацаваць 3-цыліндравік. Чатыры мадэлі рухавікоў «Д-425» засьведчылі пад Эўра-4, сэрыйны выпуск якіх пачалі 1 студзеня 2012 году. 14 кастрычніка 2011 году прадставілі школьны аўтобус «[[МАЗ-324]]» з рухавіком «Д-245-35» на 177 к.с. На Беларускім інавацыйным тыдні прадставілі вытворчасьць 4-і 6-цыліндравікаў ад 80 да 350 к.с. пад Эўра-4 і -5, а таксама 8-цыліндравік «Д-280.3» для капотнага «МАЗа». У 2012 годзе 4 мадэлі рухавіка «Д-245» засьведчылі пад Эўра-4, у тым ліку «Д-425.35». У сакавіку 2012 году далучылі «[[Досьледна-экспэрымэнтальны завод тэхналягічнага абсталяваньня]]» («ДЭЗТА»). У чэрвені 2012 году запусьцілі 3-цыліндравік «ММЗ-3ЛД». 20 лістапада 2012 году [[Міністэрства эканомікі Беларусі]] ўнесла ў дзяржаўны рэестар [[холдынг]] «ММЗ», у які ўвайшлі «[[Гомельскі завод пускавых рухавікоў]]», «[[Жыткавіцкі маторабудаўнічы завод]]» (Гомельская вобласьць), «Лідзкі ліцейна-мэханічны завод» («ЛЛМЗ») і «ДЭЗТА». На «Горкаўскім аўтазаводзе» ў Расеі пачалі канвэерную зборку машынаў з рухавіком «Д-245.7» пад Эўра-4. У 2013 годзе пачалі сэрыйную вытворчасьць рухавікоў пад Эўра-5 і ступеню 3Б. Малагабарытны рухавік «ММЗ-3ЛД» паставілі на «[[Бабруйскі завод трактарных дэталяў і агрэгатаў]]» («БЗТДА»), а таксаму ў Расею на «[[Курск]]электраагрэгат» і «Пнэўмабудмашыну» ([[Екацярынбург]]). Рухавікі паставілі ў [[Лаос]] для пераабсталяваньня цяжкавікоў «ЗіЛ» і «ГАЗ»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У чэрвені 2013 году сабралі першыя 2 аўтамабільныя газадызэльныя рухавікі «ГД-245.7» на 122 к.с. і «ГД-245.9» на 136 к.с. У верасьні 2013 году запусьцілі выпрабавальны стэнд для рухавікоў да 50 кВат. 20 верасьня выпрабавалі рухавікі «ММЗ-3ЛД» і «ММЗ-ЛДГ». У кастрычніку 2013 году атрымалі пасьведчаньне паводле Правілаў № 24, 49 і 85 ЭЭК ААН на рухавік «Д-245.7» для расейскіх цяжкавікоў «[[Газон Нэкст]]». 15 лістапада 2013 году сабралі 100-ы рухавік «ММЗ-3ЛД». У канцы 2013 году рухавікі заводу атрымалі пасьведчаньне ўзроўню 3А для продажу ў Паўночнай Амэрыцы. У 2014 годзе 6-цыліндравікаі атрымалі пасьведчаньне ступеняў 3А і 4 у Чэхіі. У сакавіку 2014 году ў цэх малых сэрыяў паступіў восьмы 3-каардынатны станок з ЛПК для ўчастка карпусных дэталяў на рухавікі пад Эўра-4 і -5, а таксама «ММЗ-3ЛД». Для ўчастка гільзы блёка цыліндраў у [[Стоўпцы|Стоўпцах]] даставілі новае абсталяваньне на 8000 т [[чыгун]]нага ліцьця. Досьледныя ўзоры рухавіка «Д-245.9» вырабілі для «Паўлаўскага аўтазаводу». Пачалі сэрыйны выпуск 3-цыліндравікаў з турбанадзьмувам для «БЗТДА». У [[Этыёпія|Этыёпію]] паставілі 220 рухавікоў для пераабсталяваньня цяжкавікоў «ЗіЛ» і «ГАЗ». У цэху малых сэрыяў на ўчастку чыгунных і дробных дэталяў укаранілі 2 новыя такарныя агрэгатныя станкі. У 2-м мэталаапрацоўчым цэху ўкаранілі 2 устаноўкі аўтаматычнай загартоўкі з нагрэвам [[Ток высокай частасьці|токам высокай частасьці]] (ТВЧ) [[Разьмеркавальны вал|разьмеркавальных валаў]]. Рухавік «ММЗ-3ЛДТІ» на 49 к.с. з турбакампрэсарам і інтэрпулерам атрымаў пасьведчаньне ступені 3А для пастаўкі ў Эўразьвяз. У 2015 годзе на філіі ў Стоўпцах стварылі досьледны зор пенагенэратара са сьціснутым паветрам для [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Беларусі]]. У Віетнам закантрактавалі 579 рухавікоў «Д-245.9» і «Д-245.12» для пераабсталявання цяжкавікоў «ЗіЛ» і «ГАЗ». «Гомельскі завод пускавых рухавікоў» («ГЗПР») пачаў выпускаць прычапныя цыстэрны для харчовых вадкасьцяў на 900 літраў. Рухавіком «ММЗ-3ЛД» абсталявалі самаходнае шасі «[[Уладзімерскі матора-трактарны завод|Ўладзімерскага матора-трактарнага заводу]]». 19 лістапада 2015 году запусьцілі 4-цыліндравік «ММЗ-3ДТІ». На [[Куба|Кубу]] адправілі 943 рухавікі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

[[Файл:Dump truck (grain carrier) MAZ-4571N2-537-000.jpg|значак|290пкс|Збожжавоз «[[МАЗ-4571]]» з рухавіком  «Д-245.35Е5» (2019 год)]]
У лютым 2016 году распрацавалі дызэль-генэратар з рухавіком «ММЗ-3ЛДГ» на шасі. У траўні 2016 году рухавік «Д-245.35» атрымаў пасьведчаньне пад Эўра-5. У чэрвені іх адгрузілі на «МАЗ». У ліпені «[[Ялабуга|Ялабускі]] аўтамабільны завод» стаў дылерам у [[Татарстан]]е. Стварылі 3-цыліндравік «ММЗ-3ЛДГ.1» на 18 к.с. на замову расейскай «Праект-Тэхнікі» ([[Рыбінск]]) для электраагрэгатаў і [[электрастанцыя]]ў. У 2017 годзе вырабілі першы 6-цыліндравік пад Эўра-5 для «МАЗу». Стварылі 4-цыліндравік «ММЗ-4ДТІ.А» з палівападачай у агульную магістраль. Вырабілі досьледны ўзор 2-цыліндравіка «ММЗ-2ЛД» з ураўнаважвальным момантам ад сілаў [[Інэрцыя|інэрцыі]] 1-га парадку. У траўні 2017 году рухавік «262.С2» на 330 к.с. паставілі на першы трактар «[[Амкадар]]-5300». Вырабілі досьледны ўзор 4-цыліндравіка «ММЗ-4ДТГ» на 23 кВат для «Праект-Тэхнікі». У 2018 годзе на Кубе рухавікамі «Д-260.562» перабсталявалі амэрыканскія і савецкія цяжкавікі, у тым ліку «[[КамАЗ]]-5324». Пры заводзе стварылі філію катэдры арганізацыі і кіраваньня Факультэту эканомікі і мэнэджмэнту [[БДЭУ]]. Пачалі сэрыйную пастаўку прамысловых рухавікоў на аснове «ММЗ-3ЛДТ» для «Ялабускга аўтазаводу». Стварылі 4-цыліндравік «ММЗ-3,6ДТІ». Першы ўзор рухавіка «ММЗ-4ДТГ.1» на 23 кВат адправілі для выпрабаваньня на «[[Шумерлінскі завод спэцыялізаваных аўтамабіляў]]» ([[Чувашыя]], Расея). Цягам 2018 году на Кубу адгрузілі 400 грузавікоў. Дылерамі заводу сталі «Аграпанонка МТЗ Фінке» ў [[Сэрбія|Сэрбіі]] і «Агратрак» у [[Барнавул]]е (Сыбірская фэдэральная акруга, Расея). «ММЗ» атрымаў пасьведчаньне навуковай арганізацыі ад [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]] і [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]]. На Кубу паставілі рухавікі для пераабсталяваньня трактароў «[[МТЗ-80]]» і «[[МТЗ-82]]». У кастрычніку 2019 году прадставілі рухавікі на 2-м Форуме рэгіёнаў Беларусі і Ўкраіны ў [[Жытомір]]ы. У 2019 годзе найлепшымі сталі дылеры ў [[Казастан]]е, [[Вугоршчына|Вугоршчыне]], Польшчы і [[Летува|Летуве]]. Рухавікі паставілі ва [[Узбэкістан|Ўзбэкістан]] на «[[Ташкенцкі завод сельскагаспадарчай тэхнікі]]» і ў [[Эгіпет]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

4 cьнежня 2019 году на ліцейнай вытворчасьці ў Стоўпцах адбылася першая плаўка мэталу зь ліцьцём у халодна-цьвярдзельную сумесь (ХЦС). Для памежных войскаў Беларусі вырабілі 5 дызэль-генэратараў. 30 студзеня 2020 году ў Стоўпцах запусьцілі ўчастак фасонных адлівак. У Эгіпце заключылі 4 дылерскія дамовы. У красавіку 2020 году на Кубу паставілі рухавікі для пераабсталяваньня самаходаў «[[УАЗ-469]]». У траўні 2020 году газапоршневы 6-цыліндравік «ММЗ-262ЗПГ» абсягам 7,98 літраў прадставілі на выставе ў Татарстане. У ліпені 2020 году менскі рухавік атрымаў пасьведчаньне ўзроўню 5 у Чэхіі. Аўстрыйскаму прадпрыемству «[[Вінтэрстайгер]]» адгрузілі рухавік «ММЗ-4ДТІ.1» на 73 к.с. для сэлекцыйнага камбайна. Закупілі каардынатна-вымяральную машыну і прамысловы кампутарны [[тамограф]] для канструктарскіх дасьледаваньняў. Колькасьць замежных дылераў у Эўразьвязе, Усходняя Азіі і Афрыцы павялічылі зь 19 да 37. Для дызэль-генэратараў на марскіх караблях распрацавалі турбарухавікі «ММЗ-3ЛДТГ» і «ММЗ-4ДТІГ». У выпрабавальным цэнтры ўсталявалі вымяральнікі выкідаў для даводкі рухавікоў да Эўра-6. На «[[Каўроў]]скі электрамэханічны завод» ([[Уладзімерская вобласьць]]) паставілі 60 рухавікоў «Д-243-С2» для замены на пагрузчыках «Ант-1000». «ММЗ» стаў першым заводам Беларусі, які атрымаў пасьведчаньне для ўдзел у дзяржаўных закупках Расеі. Завод уступіў у [[лізінг]]авую праграму «[[Ашчадбанк Расеі|Ашчадбанку Расеі]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 2020 годзе сабралі 41 708 рухавікоў 163 мадыфікацыяў магутнасьцю ад 7 да 330 кВат. Іх паставілі ў больш як 40 краінаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Менскі маторны завод» у 2020 годзе сабраў амаль 42 тыс. рухавікоў|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/minski-matorny-zavod-u-2020-godze-sabrau-amal-42-tys-ruhavikou-95897-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=21 студзеня 2021|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Belarus MTZ-82 1 tractor (02).jpg|значак|280пкс|Трактар «[[МТЗ-82]].1» з рухавіком «Д-243» (2019 год)]]
У чэрвені 2021 году вырабілі першую прамысловую партыю рухавікоў сямейства «ММЗ-4Д». У кастрычніку 2021 году ў расейскай [[Цюмень|Цюмені]] адчынілі прадстаўніцтва гандлёвага дому. У сакавіку 2022 году ў Нагінску запусьцілі вытворчасьць рухавікоў «ММЗ-3ЛД» на 35—49 к.с. У красавіку ў [[Табольск]]у (Цюменская вобласьць) пачалі выпускаць [[усюдыход]]ы з рухавікамі «ММЗ». У чэрвені ў 6-м мэталаапрацоўчым цэху ўсталявалі [[Трохвымерны друк|трохвымерны прынтэр]] для вырабу пясчана-палімэрных формаў і стрыжняў. У сакавіку 2023 году на Стаўпецкім ліцейным заводзе адлілі нарыхтоўку 16-цыліндровага блёка цыліндраў. «ГЗПР» запусьціў машыну тэрмічнай рэзкі мэталу. У ліпені адчынілі стэнд выпрабаваньня рухавікоў да 500 кВат. У жніўні расейскае прадпрыемства «Марскія прапульсіўныя сыстэмы» спусьціла на ваду рачныя караблі з 4-ма 4-цыліндровікамі «ММЗ-4ДТГРР» на 46 кВат. У цэх малых сэрыяў паставілі 3 паземна-фрэзэрныя станкі. У верасьні на выставе камтранспарту ў Маскве прадставілі рухавікі «ММЗ-4ДГ» і «ММЗ-4ДГ.1» для аўтаномных [[лядоўня]]ў і ацяпляльнаў. У лютым 2024 году «ГЗПР» вырабіў цэнтрабежную самаўсмоктвальную помпу «НЦСЦ-6». У сакавіку ў склад холдынгу ўвайшоў «Барысаўскі завод агрэгатаў», які вырабляў турбакампрэсары, аліўныя помпы і фільтры. У красавіку ў цэху алюмінавага ліцьця ўкаранілі футроўку плавільных печаў, што зьнізіл іх выдаткі. У мэталаапрацоўчых паставілі 2 новыя паземныя 3-каардынатныя станкі. У траўні «ГЗПР» запусьціў вытворчасьць кругавых і франтальных дажджавальнікаў. У экспэрымэнтальны цэх паставілі паліравальны станок для шыек каленчатых валаў. У кастрычніку ў [[БДАТУ]] адчынілі лябараторыю «ММЗ». 31 кастрычніка запусьцілі зборачную вытворчасьць ва Ўзбэкістане&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Кіраўнікі ==
# [[Уладзімер Аляксеевіч Ражкоў|Уладзімер Ражкоў]] (восень 1960 — 1978), ляўрэат [[Дзяржаўная прэмія СССР|Дзяржаўнай прэміі СССР]] (1971)
# [[Іван Сямак]] (1978—1988)
# [[І.Я. Вараб'ёў]] (1988—1993)
# [[Карл Шаўлоўскі]] (1993 — 5 сакавіка 1999)
# [[Мікалай Лобач]] (5 сакавіка 1999 — 27 сьнежня 2014)
# [[Ігар Емельяновіч]] (27 сьнежня 2014 — 11 верасьня 2018)
# [[Аляксандар Рагожнік]] (11 верасьня 2018 — 31 сьнежня 2022)
# [[Аляксандар Бацьвіньнік]] (ад 1 студзеня 2023 году)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мэдыяцэнтар|спасылка=https://mmz-motor.by/blr/mediatsentr/|выдавец=ААТ «Менскі маторны завод»|дата публікацыі=2025|дата доступу=16 чэрвеня 2025}}
** [https://mmz-motor.by/blr/kontakty/kontakty/ Кантакты], [https://mmz-motor.by/blr/servis-i-garantiya/servisnye-tsentry/ сэрвісныя цэнтры] і [https://mmz-motor.by/blr/dilery/dilery-predpriyatiya/ дылеры прадпрыемства]

{{Рэцэнзія}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Прамысловыя прадпрыемствы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1962 годзе]]
[[Катэгорыя:Машынабудаўнічыя прадпрыемствы]]
[[Катэгорыя:Прадпрыемствы Менску]]
[[Катэгорыя:Партызанскі раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Вытворцы рухавікоў]]</text>
      <sha1>bce5tkcbtkyhmapdvlddxia33smrtwl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Удзельнік:Ліцьвін/Перайменаваныя населеныя пункты</title>
    <ns>2</ns>
    <id>125113</id>
    <revision>
      <id>2621939</id>
      <parentid>2618676</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:44:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Минская область */ выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2621939</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="89166" sha1="ggxfjjcv5hq6lk8icdvnfzrbpjouph2" xml:space="preserve">825 географических объектов Беларуси в период с 1997 по 2011 гг. были официально переименованы. Изменялись как отдельные буквы, так и целые слова в названии. Я провел тщательную сверку каждого из 825 переименованных объектов с таковыми на нашей карте (в выпуске от 11.06.2011 г.) и составил список тех, которые на карте зафиксированы в старом написании или с ошибкой. То есть, любым образом отличались от нового официального названия. Часть переименованных объектов я не смог отыскать через поиск в MapSource, а часть уже написана правильно. Поэтому составленный список меньше, чем 825. Поскольку наша самодельная карта претендует на серьёзность и современность, считаю, что каждую из нижеперечисленных позиций необходимо исправить для обновления её географической основы.

== Брестская область ==

# N52 09.497 E25 52.095 Деревня Березовичи в 2004 г. переименована в Берёзовичи (белар. [[Паршавічы|Бярозавічы]])
# N52 50.741 E25 07.760 Деревня Большой Галик в 2005 г. переименована в Галик (белар. [[Галік (Івацэвіцкі раён)|Галік]])
# N52 12.036 E26 14.296 Деревня Вулька в 2004 г. переименована в Вулька-Городищенская (белар. [[Вулька-Гарадзішчанская]])
# N52 01.314 E25 25.841 Деревня Глинна в 2005 г. переименована в Глинно (белар. [[Глінна (Берасьцейская вобласьць)|Глінна]])
# N52 05.629 E25 46.755 Деревня Дубой в 2004 г. переименована в Дубое (белар. [[Дубае]])
# N52 55.721 E24 43.108 Агрогородок (с 2010 г.) Зеленевичи в 2010 г. переименован в Зеленевичский (белар. [[Зеляневіцкі]])
# N52 46.545 E25 35.904 Деревня Могилица в 2005 г. переименована в Могилицы (белар. [[Магіліцы]])
# N52 39.123 E24 25.193 Агрогородок (с 2008 г.) Мокрое в 2011 г. переименован в Журавлиный (белар. [[Жураўліны]])
# N53 15.178 E26 16.160 Деревня Нагорная в 2006 г. переименована в Нагорное (белар. [[Нагорнае (Берасьцейская вобласьць)|Нагорнае]])
# N52 16.031 E23 44.345 Деревня Олешковичи в 2006 г. переименована в Олешковичи 1 (белар. [[Алешкавічы 1]])
# N52 27.187 E23 22.219 Агрогородок (с 2011 г.) Пограничная в 2011 г. переименован в Пограничный (белар. [[Пагранічны (пасёлак)|Пагранічны]])
# N52 58.405 E25 59.691 Деревня Рогозница в 2006 г. переименована в Рагозница (белар. [[Рагозьніца]]).
# N53 19.432 E25 54.511 Деревня Слобожаны в 2006 г. переименована в Слабожаны (белар. [[Боўдзілаўцы|Слабажаны]])
# N53 13.751 E25 49.026 Деревня Тешевля в 2006 г. переименована в Тешевле (белар. [[Чэшаўля|Цешаўле]])
# N52 21.099 E25 55.464 Деревня Шпановка в 2004 г. переименована в Шпановки (белар. [[Шпанаўкі]]).
# N52 25.527 E24 09.468 Деревня Щерчево в 2005 г. переименована в Щерчово (белар. [[Шчарчова]])

== Витебская область ==

# N54 25.097 E30 26.546 Деревня Бабиничи в 2005 г. была переименована в Бабичи (белар. [[Бабічы (Аршанскі раён)|Бабічы]]).
# N55 44.600 E27 51.139 Деревня Барсуки в 2004 г. переименована в Барсуки 2 (белар. [[Барсукі 2]])
# N54 54.271 E29 50.420 Деревня Бествино в 2006 г. переименована в Бествено (белар. [[Бесцвіна]])
# N55 16.750 E28 24.526 Деревня Бобыничи в 2005 г. переименована в Бабыничи (белар. [[Бабынічы]])
# N55 17.749 E28 52.829 Деревня Богородецкое в 2005 г. переименована в Богородицкое (белар. [[Багародзіцкае]])
# N54 51.227 E29 13.733 Агрогородок (с 2009 г.) Большая Ольшанка в 2009 г. переименован в Ольшанка (белар. [[Альшанка]])
# N55 03.772 E28 26.390 Агрогородок (с 2009 г.) Большие Дольцы в 2009 г. переименован в Великие Дольцы (белар. [[Вялікія Дольцы]])
# N54 31.318 E30 15.340 Деревня Горная Веровойша в 2005 г. переименована в Горная Веравойша (белар. [[Горная Веравойша]])
# N54 42.761 E30 04.597 Деревня Догановка в 2006 г. переименована в Догоновка (белар. [[Даганаўка]])
# Две деревни Заборье в Витебской области, Шумилинском районе, относящиеся к Николаевскому поселковому совету, 31 января 2011 г. были переименованы соответственно в Заборье 1 и Заборье 2. На карте в том месте я нашел две деревни Заборье, но какая из них стала под номером 1, а какая под номером 2, я не знаю.
# N54 43.008 E29 57.362 Деревня Заслоново в 2006 г. переименована в Заслоновка (белар. [[Заслонаўка]])
# N54 51.815 E30 02.177 Деревня Кадуково в 2006 г. переименована в Кодуково (белар. [[Кадукова]])
# N55 26.808 E28 26.369 Деревня Качаново в 2005 г. переименована в Кочаново (белар. [[Качанава]])
# N54 48.554 E29 52.593 Деревня Келесы в 2006 г. переименована в Келисы (белар. [[Келісы]])
# N54 47.638 E29 49.534 Деревня Кляпчево в 2006 г. переименована в Клепчево (белар. [[Кляпчэва]])
# N54 40.979 E30 00.271 Деревня Конашево в 2006 г. переименована в Коношево (белар. [[Канашэва]])
# N54 44.080 E30 02.800 Деревня Майское в 2006 г. переименована в Майская (белар. [[Майская]])
# N54 54.992 E29 59.710 Деревня Мартыновка в 2006 г. переименована в Мартиновка (белар. [[Марцінаўка]]). Возможно, здесь что-то не так: может, попутаны местами названия Станьки и Мартиновка??? Смотрите для сравнения в атласе.
# N54 58.386 E30 03.866 Деревня Массоры в 2006 г. переименована в Моссоры (белар. [[Масоры]])
# N55 22.621 E28 49.894 Деревня Межно 1 в 2005 г. переименована в Межно-1 (белар. [[Мяжно-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Межно 1-е.
# N55 22.307 E28 49.250 Деревня Межно 2 в 2005 г. переименована в Межно-2 (белар. [[Мяжно-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Межно 2-е.
# N55 22.101 E28 49.878 Деревня Межно 3 в 2005 г. переименована в Межно-3 (белар. [[Мяжно-3]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Межно 3-е.
# N55 27.683 E28 55.111 Деревня Насилица в 2005 г. переименована в Носилица (белар. [[Насіліца]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Насилицы.
# N54 31.076 E30 16.566 Деревня Нижняя Веровойша в 2005 г. переименована в Нижняя Веравойша (белар. [[Ніжняя Веравойша]])
# N54 56.459 E30 04.860 Деревня Оболь в 2004 г. переименована в Новая Оболь (белар. [[Новая Обаль]]).
# N54 47.473 E29 39.466 Деревня Осиновка в 2004 г. переименована в Осиновка-2 (белар. [[Асінаўка-2]]).
# N54 39.470 E29 34.445 Деревня Осиновка в 2004 г. переименована в Осиновка-1 (белар. [[Асінаўка-1]]).
# N55 22.060 E26 57.390 Хутор Пляторово в 2005 г. переименован в Плятарово (белар. [[Плятарова]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Плетарово.
# N54 51.716 E29 06.373 Деревня Проземля в 2006 г. переименована в Проземле (белар. [[Проземля]])
# N55 21.390 E28 54.260 Деревня Пукановка 1 в 2005 г. переименована в Пукановка-1 (белар. [[Пуканаўка-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пукановка 1-я.
# N55 21.102 E28 54.049 Деревня Пукановка 2 в 2005 г. переименована в Пукановка-2 (белар. [[Пуканаўка-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пукановка 2-я.
# N54 42.277 E30 02.516 Деревня Рындево в 2006 г. переименована в Риндево (белар. [[Рындзева]])
# N54 56.391 E29 47.845 Деревня Садовое в 2006 г. переименована в Садовая (белар. [[Садовая (Сеньненскі раён)|Садовая]])
# N54 41.360 E29 03.803 Деревня Симоновичи в 2006 г. переименована в Симновичи (белар. [[Сімнавічы]])
# N54 51.500 E29 59.041 Деревня Слободка в 2006 г. переименована в Слабода (белар. [[Слабада]]).
# N55 33.781 E29 04.452 Деревня Стодола в 2005 г. переименована в Стадола (белар. [[Стадола]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Стодолы.
# N55 35.248 E28 21.513 Деревня Терасполье в 2005 г. переименована в Тересполье (белар. [[Цераспольле]])
# N54 21.019 E29 36.165 Посёлок Тротилово в 2005 г. переименован в Трацылово (белар. [[Трацылава]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Троцилово. Название Троцилово осталось за железнодорожной станцией. Посёлок переименован.
# N55 17.744 E28 48.941 Деревня Туржец 1 в 2005 г. переименована в Туржец-1 (белар. [[Туржэц-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Туржец 1-й.
# N55 17.394 E28 48.781 Деревня Туржец 2 в 2005 г. переименована в Туржец-2 (белар. [[Туржэц-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Туржец 2-й.
# N55 39.847 E27 27.146 Деревня Хутор-Дедино в 2005 г. переименована в Хутор Дедино (белар. [[Хутар Дзедзіна]]). В атласе этот объект написан правильно — Хутор Дедино. На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Хмельники.
# N55 27.245 E28 45.336 Деревня Черноручье 1 в 2005 г. переименована в Черноручье-1 (белар. [[Чарнаручча-1]]).
# N55 26.287 E28 44.321 Деревня Черноручье 2 в 2005 г. переименована в Черноручье-2 (белар. [[Чарнаручча-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Черноручье 2-е.
# N55 47.005 E27 40.902 Деревня Чурилово-Дальнее в 2005 г. переименована в Чурилово Дальнее (белар. [[Чурылава Далёкае]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Чурилово.
# N54 37.575 E29 35.856 Деревня Шашаловка в 2005 г. переименована в Шашеловка (белар. [[Шашалаўка]])
# N55 17.285 E28 32.399 Деревня Шенделы в 2005 г. переименована в Шендялы (белар. [[Шандзялы]])
# N55 28.970 E28 43.906 Деревня Экимань должна состоять из двух деревень: деревни [[Экімань|Экимань-1]] (севернее) и [[Экімань 2|Экимань-2]] (южнее). Оба эти названия современные. На карте в выпуске от 11.06.2011 полигон ошибочно отрисован как один и ему дано обобщенное название Экимань.

== Гомельская область ==

# N52 37.800 E31 27.994 Посёлок Амельное в 2005 г. переименован в Омельное (белар. [[Амяльное]])
# N53 05.048 E30 51.229 Деревня Бервена в 2005 г. переименована в Бервены (белар. [[Бервяны]])
# N52 50.881 E30 24.795 Деревня Буда-Люшевская в 2005 г. переименована в Буда Люшевская (белар. [[Буда Люшаўская]])
# N52 39.705 E31 15.274 Деревня Воробьевка в 2005 г. переименована в Веробьевка (белар. [[Вераб’ёўка]])
# N51 33.942 E27 46.582 Деревня Глушкевичи в 2004 г. переименована в Глушковичи (белар. [[Глушкавічы]])
# N51 44.947 E29 18.413 Агрогородок (с 2010 г.) Головчицкая Буда в 2010 г. переименован в Буда Головчицкая (белар. [[Буда Галоўчыцкая]])
# N52 16.789 E29 13.609 Деревня Гороховка в 2005 г. переименована в Горохово (белар. [[Гарохава]])
# N52 33.979 E30 40.213 Посёлок Григорьевка в 2005 г. переименован в Григоровка (белар. [[Грыгараўка]])
# N53 02.771 E30 15.654 Посёлок Дуброва в 2005 г. переименован в Дубрава (белар. [[Дубрава]])
# N53 13.607 E30 48.520 Деревня Дубровино в 2005 г. переименована в Дубравино (белар. [[Дубравіна]])
# N53 12.556 E30 45.101 Посёлок Дубролеж в 2005 г. переименован в Дубралеж (белар. [[Дубралеж]])
# N53 10.919 E30 33.694 Посёлок Жовинник в 2005 г. переименован в Жевинник (белар. [[Жавіньнік]])
# N53 15.245 E30 49.380 Посёлок Заболоцкое в 2005 г. переименован в Заболотское (белар. [[Забалацкае]])
# N53 11.320 E30 14.804 Деревня Заездье в 2005 г. переименована в Заезье (белар. [[Заезьзе]])
# N52 41.977 E30 31.381 Посёлок Зелёная Дубрава в 2005 г. переименован в Зелёная Дуброва (белар. [[Зялёная Дуброва]])
# N52 01.175 E29 27.756 Деревня Игнато-Фабиановка в 2005 г. переименована в Игнато-Фабияновка (белар. [[Ігната-Фабіянаўка]])
# N52 19.786 E29 01.429 Деревня Капличский Воротынь в 2005 г. переименована в Капличский Воротын (белар. [[Капліцкі Варатын]])
# N52 45.669 E30 23.404 Посёлок Качан в 2005 г. переименован в Кочан (белар. [[Качан]])
# N52 19.523 E30 26.660 Деревня Кирова в 2006 г. переименована в Кирово (белар. [[Кірава (Рэчыцкі раён)|Кірава]])
# N52 52.112 E29 11.971 Деревня Ковчицы 1 в 2009 г. переименована в Ковчицы-1 (белар. [[Коўчыцы-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Ковчицы 1-е.
# N52 50.077 E29 11.667 Деревня Ковчицы 2 в 2009 г. переименована в Ковчицы-2 (белар. [[Коўчыцы-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Ковчицы 2-е.
# N52 41.287 E30 30.053 Посёлок Конторовичи в 2005 г. переименован в Канторовичи (белар. [[Кантаровічы]])
# N52 56.149 E29 20.108 Деревня Королёва Слобода 1 в 2009 г. переименована в Королёва Слобода-1 (белар. [[Каралёва Слабада-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Королевская Слобода 1-я.
# N52 55.773 E29 20.051 Деревня Королёва Слобода 2 в 2009 г. переименована в Королёва Слобода-2 (белар. [[Каралёва Слабада-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Королевская Слобода 2-я.
# N52 16.888 E30 17.800 Деревня Коростань в 2006 г. переименована в Коростень (белар. [[Корасьцень]])
# N52 03.106 E30 46.898 Деревня Кошевое в 2005 г. переименована в Кошовое (белар. [[Кашовае]])
# N51 50.777 E30 06.781 Посёлок Красная Заря в 2005 г. переименован в посёлок Чирвоная Заря (белар. [[Чырвоная Зара (Гомельская вобласьць)|Чырвоная Зара]])
# N51 45.421 E30 30.825 Деревня Красная Поляна в 2005 г. переименована в Чирвоная Поляна (белар. [[Чырвоная Паляна]])
# N51 42.991 E29 17.126 Деревня Красный Луч в 2005 г. переименована в Чирвоный Промень (белар. [[Чырвоны Прамень]])
# N53 38.605 E28 57.448 Деревня Красный Пахарь в 2003 г. переименована в Чирвоный Аратый (белар. [[Чырвоны Араты]]).
# N52 21.748 E29 34.192 Деревня Липово в 2005 г. переименована в Липов (белар. [[Ліпаў]])
# N52 34.402 E30 19.032 Посёлок Луговой в 2005 г. переименован в посёлок Луговый (белар. [[Лугавы]])
# N51 47.307 E30 30.892 Посёлок Майский в 2005 г. переименован в посёлок Майск (белар. [[Майск]])
# N52 05.140 E27 32.188 Деревня Малишев в 2005 г. переименована в Малешев (белар. [[Малешаў]])
# N52 43.151 E30 40.002 Деревня Мачулище в 2005 г. переименована в Мочулище (белар. [[Мачулішча]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Мачулищи.
# N52 05.357 E29 07.588 Деревня Меребель в 2005 г. переименована в Мерабель (белар. [[Мерабель]])
# N52 05.212 E28 28.362 Деревня Моисеевичи в 2005 г. переименована в Мойсеевичи (белар. [[Майсеевічы]])
# N52 55.892 E30 37.896 Деревня Моисеевка в 2005 г. переименована в Мойсеевка (белар. [[Майсееўка]])
# N52 48.193 E29 18.954 Деревня Моисеевка в 2005 г. переименована в Мойсеевка (белар. [[Майсееўка]])
# N51 42.166 E29 01.692 Деревня Некрашёвка в 2005 г. переименована в Некрашовка (белар. [[Некрашоўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Некрашевка.
# N52 49.151 E31 18.971 Посёлок Непобедимый в 2005 г. переименован в Непереможный (белар. [[Непераможны]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Непопедимый.
# N51 46.616 E28 48.833 Деревня Николаевка в 2005 г. переименована в Миколаевка (белар. [[Мікалаеўка]])
# N53 17.892 E30 51.872 Деревня Никольск в 2005 г. переименована в Микольск (белар. [[Мікольск]])
# N52 19.266 E29 28.446 Деревня Никулинск в 2005 г. переименована в Микулинск (белар. [[Мікулінск]])
# N53 13.216 E30 40.203 Деревня Новая Алешня в 2005 г. переименована в Новая Олешня (белар. [[Новая Алешня]])
# N51 58.828 E30 29.773 Деревня Новая Борщовка в 2005 г. переименована в Новая Борщёвка (белар. [[Новая Баршчоўка]])
# N52 19.467 E27 30.715 Деревня Ново-Ленино в 2005 г. переименована в Ново-Ленин (белар. [[Наваленін]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Новоленино.
# N52 19.483 E31 32.742 Деревня Огородня-Гомельская в 2005 г. переименована в Огородня Гомельская (белар. [[Агародня Гомельская]]).
# N52 18.921 E31 33.504 Деревня Огородня-Кузьминичская в 2005 г. переименована в Огородня Кузьминичская (белар. [[Агародня Кузьмініцкая]]).
# N51 54.953 E30 02.254 Посёлок Октябрь в 2005 г. переименован в Костричник (белар. [[Кастрычнік]])
# N52 02.214 E30 12.117 Деревня Омельковщина в 2005 г. переименована в Амельковщина (белар. [[Амелькаўшчына]]).
# N51 36.167 E29 51.373 Деревня Оревичи в 2005 г. переименована в Аровичи (белар. [[Аравічы]])
# N51 44.206 E28 15.389 Деревня Осинское в 2004 г. переименована в Осенское (белар. [[Асянское]])
# N52 17.912 E28 49.621 Деревня Первая Слободка в 2005 г. переименована в Першая Слободка (белар. [[Першая Слабодка]])
# N52 10.193 E28 26.740 Деревня Первомай в 2005 г. переименована в Першемай (белар. [[Гараваха|Першамай]])
# N52 20.851 E29 00.781 Деревня Перетрутовский Воротынь в 2005 г. переименована в Перетрутовский Воротын (белар. [[Ператрутаўскі Варатын]])
# N53 04.760 E29 43.879 Деревня Пласкиня в 2005 г. переименована в Плоскиня (белар. [[Пласкіня]])
# N52 25.945 E29 46.212 Деревня Пожихар в 2009 г. переименована в Пожихарь (белар. [[Пажыхар]])
# N52 28.397 E29 46.186 Деревня Присторонь в 2005 г. переименована в Присторань (белар. [[Прыстарань]])
# N52 59.888 E30 46.486 Деревня Рассохи в 2005 г. переименована в Расохи (белар. [[Расохі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Россохи.
# N52 48.872 E31 31.315 Посёлок Рассуха в 2005 г. переименован в Расуха (белар. [[Расуха]])
# N53 03.179 E30 29.074 Деревня Рисков в 2005 г. переименована в Рысков (белар. [[Рыскоў]])
# N51 53.038 E27 42.940 Деревня Рудня в 2004 г. переименована в Тонежская Рудня (белар. [[Тонеская Рудня]])
# N53 03.055 E31 11.051 Деревня Рудня-Бартоломеевская в 2005 г. переименована в Рудня Бартоломеевская (белар. [[Рудня Барталамееўская]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Рудня-Бартоломеевка.
# N52 02.581 E30 21.133 Деревня Рудня-Бурицкая в 2005 г. переименована в Рудня Бурицкая (белар. [[Рудня Бурыцкая]]).
# N52 47.086 E30 34.255 Деревня Рудня-Викторинская в 2005 г. переименована в Рудня Викторинская (белар. [[Рудня Віктарынская]]).
# N52 41.637 E31 07.327 Деревня Рудня-Гулева в 2005 г. переименована в Рудня-Гулево (белар. [[Рудня-Гулева]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Гулева.
# N52 05.635 E30 44.782 Деревня Рудня-Каменева в 2005 г. переименована в Рудня Каменева (белар. [[Рудня Каменева]]).
# N52 44.387 E30 37.772 Деревня Рудня-Кошелёвская в 2005 г. переименована в Рудня Кошелёвская (белар. [[Рудня Кашалёўская]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Рудня-Кошелевская.
# N52 54.455 E30 38.401 Деревня Рудня-Лозовская в 2005 г. переименована в Рудня Лозовская (белар. [[Рудня Лозаўская]])
# N51 59.527 E30 23.842 Деревня Рудня-Удалевская в 2005 г. переименована в Рудня Удалёвская (белар. [[Рудня Ўдалёўская]])
# N52 01.983 E27 42.188 Деревня Рыдча в 2005 г. переименована в Ридча (белар. [[Рыдча]])
# N52 00.912 E27 41.988 Деревня Рычев в 2005 г. переименована в Ричёв (белар. [[Рычоў]])
# N52 46.545 E31 12.590 Деревня Симоновка в 2005 г. переименована в Сымоновка (белар. [[Сымонаўка]])
# N52 42.662 E31 31.779 Посёлок Синицино в 2005 г. переименован в Синицыно (белар. [[Сініцына]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Синицин.
# N52 06.602 E29 25.804 Деревня Сирод в 2005 г. переименована в Сырод (белар. [[Сырод]])
# N52 50.165 E30 21.932 Деревня Слобода-Люшевская в 2005 г. переименована в Слобода Люшевская (белар. [[Слабада Люшаўская]])
# N52 11.732 E28 29.341 Посёлок Слободской в 2005 г. переименован в Слободский (белар. [[Слабадзкі]])
# N52 34.968 E30 18.795 Деревня Смычок в 2005 г. переименована в Смычёк (белар. [[Смычок]])
# N52 56.520 E30 33.091 Деревня Совхозная в 2010 г. переименована в Церковье (белар. [[Царкоўе]])
# N52 42.786 E29 07.774 Деревня Сопейки в 2006 г. переименована в Сапейков (белар. [[Сапейкаў]])
# N52 35.606 E30 55.143 Посёлок Средняцкий в 2005 г. переименован в Середняцкий (белар. [[Серадняцкі]])
# N52 12.046 E28 32.977 Деревня Средняя Рудня 2005 г. переименована в Середняя Рудня (белар. [[Сярэдняя Рудня]])
# N52 28.556 E29 05.492 Деревня Трамец 2005 г. переименована в Тремец (белар. [[Трамец]])
# N53 03.065 E30 13.285 Посёлок Турсковой в 2005 г. переименован в Турсковый (белар. [[Турскавы]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Турсковой пос.
# N51 57.158 E28 18.964 Деревня Ударная 2004 г. переименована в Ударное (белар. [[Асмаленік|Ударнае]])
# N52 17.479 E27 53.570 Деревня Христецкий Бор 2005 г. переименована в Хистецкий Бор (белар. [[Хісьцецкі Бор]])
# N52 33.089 E28 34.413 Деревня Червонная Слобода 2005 г. переименована в Красная Слобода (белар. [[Германава Слабада|Красная Слабада]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Червоная Слобода.
# N52 40.360 E30 53.974 Посёлок Череты в 2005 г. переименован в Чароты (белар. [[Чараты]])
# N52 01.046 E29 06.218 Деревня Щекотово 2005 г. переименована в Щекотова (белар. [[Шчакатава]])
# N52 40.112 E30 38.205 Посёлок Ясокорь в 2005 г. переименован в Ясакар (белар. [[Ясакар]])

== Гродненская область ==

# N53 37.204 E26 21.727 Деревня Антонево в 2008 г. переименована в Антонёво (белар. [[Антанёва]])
# N53 48.155 E23 47.943 Деревня Белые Болота в 2003 г. переименована в Белые Болоты (белар. [[Белыя Балаты]])
# N53 12.752 E24 00.302 Деревня Белый Дворик в 2005 г. переименована в Белый Дворак (белар. [[Белы Дворак]])
# N54 12.470 E25 18.204 Деревня Больтеникели в 2003 г. переименована в Больтиникели (белар. [[Бальцінікелі]])
# N54 14.354 E25 18.034 Деревня Больтеники в 2003 г. переименована в Больтиники (белар. [[Бальцінікі]])
# N54 00.388 E25 31.651 Деревня Большая Почерня в 2003 г. переименована в Великая Почерня (белар. [[Вялікая Почарня]])
# N53 57.607 E25 33.664 Деревня Большие Князиковцы в 2003 г. переименована в Великие Князиковцы (белар. [[Вялікія Князікоўцы]])
# N53 53.652 E25 36.517 Деревня Большие Сонтаки в 2003 г. переименована в Великие Сонтаки (белар. [[Вялікія Сонтакі]])
# N53 18.525 E25 25.852 Деревня Большие Шестаки в 2003 г. переименована в Великие Шестаки (белар. [[Вялікія Шастакі]])
# N53 53.822 E25 51.343 Деревня Большое Барово в 2003 г. переименована в Великое Барово (белар. [[Вялікае Барава]])
# N54 14.004 E25 28.463 Деревня Ботяны в 2003 г. переименована в Батяны (белар. [[Бацяны]])
# N53 32.682 E26 17.176 Деревня Броносово в 2008 г. переименована в Браносово (белар. [[Браносава]])
# N52 55.413 E25 17.365 Деревня Веценювка в 2007 г. переименована в Ветеневка (белар. [[Вяценеўка]])
# N53 14.143 E25 32.140 Деревня Вишев в 2007 г. переименована в Вишево (белар. [[Вішава]])
# N53 02.138 E25 00.371 Деревня Вяцевичи в 2007 г. переименована в Ветевичи (белар. [[Вецявічы]])
# N53 58.189 E26 02.452 Деревня Гуденята в 2003 г. переименована в Гуденяты (белар. [[Гудзяняты]])
# N52 57.565 E25 12.112 Деревня Гуменники в 2007 г. переименована в Гуменики (белар. [[Гуменікі]])
# N54 25.309 E25 49.155 Деревня Даукшишки в 2003 г. переименована в Давкшишки (белар. [[Даўкшышкі]])
# N53 02.442 E25 15.691 Деревня Деревянчица в 2003 г. переименована в Деревянчицы (белар. [[Дзеравянчыцы]])
# N53 51.618 E24 55.292 Деревня Зиневичи в 2003 г. переименована в Зеневичи (белар. [[Зенявічы]])
# N54 12.640 E25 20.341 Деревня Иоткишки в 2003 г. переименована в Ёткишки (белар. [[Ёткішкі]])
# N54 29.083 E25 44.391 Деревня Кастечизна в 2003 г. переименована в Кастечина (белар. [[Кастэчына]])
# N54 17.399 E25 26.119 Деревня Катримовщизна в 2003 г. переименована в Катримовщина (белар. [[Катрымаўшчына]])
# N53 30.339 E26 20.095 Деревня Качаны в 2008 г. переименована в Кочаны (белар. [[Качаны]])
# N53 54.652 E25 59.696 Деревня Корешенята в 2003 г. переименована в Корешеняты (белар. [[Карашаняты]])
# N54 04.266 E25 51.730 Деревня Коркенята в 2003 г. переименована в Каркеняты (белар. [[Каркеняты]])
# N53 32.764 E25 21.124 Деревня Крагли Большие в 2003 г. переименована в Великие Крагли (белар. [[Вялікія Краглі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Большие Крагли.
# N54 09.426 E25 59.259 Деревня Ладетенята в 2003 г. переименована в Ладетеняты (белар. [[Ладзецяняты]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Ледетенята.
# N53 13.772 E23 59.561 Деревня Лесневичи в 2005 г. переименована в Лисневичи (белар. [[Лісьнявічы]])
# N54 01.300 E25 00.638 Деревня Мажейки в 2003 г. переименована в Можейки (белар. [[Мажэйкі]])
# N53 53.240 E25 00.978 Деревня Мешкалы в 2003 г. переименована в Мишкалы (белар. [[Мішкалы]])
# N53 10.754 E25 05.572 Деревня Миловань в 2007 г. переименована в Милованье (белар. [[Мілаваньне]])
# N53 02.833 E25 09.377 Деревня Милькановичи в 2007 г. переименована в Мелькановичи (белар. [[Мяльканавічы]])
# N53 49.944 E25 54.330 Деревня Николаево в 2003 г. переименована в Миколаево (белар. [[Мікалаева]])
# N53 30.730 E26 06.886 Деревня Новоселки в 2008 г. переименована в Новосёлки (белар. [[Навасёлкі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Новоселки.
# N54 30.551 E26 19.879 и N54 30.382 E26 19.147 — агрогородок (с 2009 г.) Осиновщизна (новое название с 2009 г.). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Осиновщина и идет разделение на две деревни. Теперь это единый объект. Поправьте.
# N54 04.719 E25 12.725 Деревня Оссова в 2003 г. переименована в Осова (белар. [[Асава]])
# N53 13.355 E25 23.611 Деревня Пероним в 2007 г. переименована в Пироним (белар. [[Піронім]])
# N53 20.142 E23 53.803 Деревня Подбогоники в 2005 г. переименована в Подбагоники (белар. [[Падбагонікі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Подбогонники.
# N53 55.939 E25 40.761 Деревня Позенята в 2003 г. переименована в Позеняты (белар. [[Пазяняты]])
# N53 21.651 E23 50.106 Деревня Почёбуты в 2005 г. переименована в Пачёбуты (белар. [[Пачобуты]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Почебуты.
# N54 06.507 E25 01.235 Деревня Пусяворы в 2003 г. переименована в Пусявары (белар. [[Пусявары]])
# N53 28.315 E25 08.085 Деревня Пуща-Липичанская в 2003 г. переименована в Липичанская Пуща (белар. [[Ліпічанская Пушча]])
# N53 33.140 E24 17.807 Деревня Ревки в 2003 г. переименована в Ровки (белар. [[Раўкі]])
# N53 23.062 E24 03.701 Деревня Ремутевцы в 2005 г. переименована в Рымутевцы (белар. [[Рымуцеўцы]])
# N53 29.603 E25 57.956 Деревня Сегда в 2008 г. переименована в Сёгда (белар. [[Сёгда]])
# N54 12.305 E25 53.512 Деревня Сенкенята в 2003 г. переименована в Сенкиняты (белар. [[Сенкіняты]])
# N54 11.795 E25 31.290 Деревня Слезки в 2003 г. переименована в Слёзки (белар. [[Слёзкі]])
# N53 14.472 E24 13.039 Деревня Словики в 2006 г. переименована в Славики (белар. [[Славікі]])
# N53 17.845 E25 14.692 Деревня Соловичи в 2003 г. переименована в Саловичи (белар. [[Салавічы]])
# N54 04.982 E24 52.533 Деревня Солопятиншки в 2003 г. переименована в Салопятишки (белар. [[Салапяцішкі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Солопятишки.
# N53 22.047 E25 23.432 Деревня Сочевляны в 2003 г. переименована в Сочивляны (белар. [[Сачыўляны]])
# N53 12.732 E25 02.426 Деревня Старая Голынка в 2010 г. переименована в Голынка (белар. [[Галынка]])
# N53 53.292 E25 48.511 Деревня Старченята в 2003 г. переименована в Старченяты (белар. [[Старчаняты]])
# N53 55.666 E25 43.964 Деревня Стриженята в 2003 г. переименована в Стриженяты (белар. [[Стрыжаняты]])
# N54 03.617 E25 57.745 Деревня Цепенята в 2003 г. переименована в Цепеняты (белар. [[Цэпеняты]])
# N53 27.991 E26 03.631 Деревня Щеново в 2008 г. переименована в Щёново (белар. [[Шчонава]]).
# N54 08.036 E25 29.251 Деревня Янушевщизна в 2003 г. переименована в Янушевщина (белар. [[Янушэўшчына]])

== Минская область ==

# N54 25.143 E28 58.818 Деревня Актавия в 2005 г. переименована в Октавия (белар. [[Актавія]])
# N54 16.183 E27 58.400 Деревня Алешники в 2003 г. переименована в Олешники (белар. [[Алешнікі]])
# N52 47.410 E27 49.218 Деревня Альховка в 2003 г. переименована в Ольховка (белар. [[Альхоўка (Любанскі раён)|Альхоўка]])
# В 2002 г. два объекта — Посёлок и деревня в Минском районе Минской области, оба имевшие название Аннополь, переименованы в Анополь (белар. [[Анопаль]]). В 2004 г. третий объект — деревня в Минском районе Минской области Анополь переименована в Аннополь (белар. [[Анопаль]]). Все три объекта (Посёлок и две деревни) относятся к Крупицкому сельсовету. На карте в выпуске от 11.06.2011 представлен только какой-то один из объектов.
# N54 29.253 E27 32.193 Деревня Асинцы в 2003 г. переименована в Осинцы (белар. [[Асінцы]])
# N53 01.809 E27 18.762 Деревня Белорусь в 2004 г. переименована в Беларусь (белар. [[Беларусь]])
# N53 38.300 E27 15.291 Деревня Богрицовщина в 2003 г. переименована в Багрицовщина (белар. [[Багрыцоўшчына]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Багрицевщина.
# N53 11.377 E27 17.644 Деревня Болговичи в 2004 г. переименована в Балговичи (белар. [[Балгавічы]])
# N54 17.372 E26 39.498 Деревня Большая Борковщина в 2004 г. переименована в Великая Борковщина (белар. [[Вялікая Боркаўшчына]])
# N53 27.347 E27 41.272 Деревня Большая Малиновка в 2004 г. переименована в Великая Малиновка (белар. [[Вялікая Малінаўка]])
# N52 54.980 E27 15.131 Деревня Большая Ольшанка в 2005 г. переименована в Большая Альшанка (белар. [[Вялікая Альшанка]])
# N54 19.711 E29 06.481 Деревня Большая Слобода в 2005 г. переименована в Великая Слобода (белар. [[Вялікая Слабада]])
# N53 02.045 E27 37.631 Деревня Большая Падерь в 2004 г. переименована в Великая Падерь (белар. [[Вялікая Падзер]])
# N54 35.453 E27 17.155 Деревня Большая Сервич в 2003 г. переименована в Сервачь (белар. [[Сэрвач (Менская вобласьць)|Сэрвач]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Большая Сервеч.
# N53 31.348 E27 10.738 Деревня Большая Усса в 2004 г. переименована в Великая Уса (белар. [[Вялікая Ўса]])
# N54 36.355 E29 09.994 Деревня Большие Хольневичи в 2005 г. переименована в Великие Хольневичи (белар. [[Вялікія Хальнявічы]])
# N54 11.532 E27 17.212 Деревня Большие Бакшты в 2004 г. переименована в Великие Бакшты (белар. [[Вялікія Бакшты]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Большие Бакиты.
# N54 20.730 E28 55.636 Деревня Большие Жаберичи в 2005 г. переименована в Великие Жаберичи (белар. [[Вялікія Жаберычы]])
# N54 15.601 E26 56.453 Деревня Большие Кошевники в 2005 г. переименована в Великие Кошевники (белар. [[Вялікія Кашэўнікі]])
# N54 28.635 E27 37.806 Деревня Большие Нестановичи в 2003 г. переименована в Великие Нестановичи (белар. [[Вялікія Нястанавічы]])
# N54 20.467 E27 42.436 Деревня Большие Укроповичи в 2003 г. переименована в Великие Укроповичи (белар. [[Вялікія Ўкропавічы]])
# N54 13.876 E27 34.423 Деревня Большие Бесяды в 2003 г. переименована в Великие Бесяды (белар. [[Вялікія Бясяды]])
# N54 09.200 E27 36.874 Деревня Большие Гаяны в 2003 г. переименована в Великие Гаяны (белар. [[Вялікія Гаяны]])
# N53 51.355 E28 45.418 Деревня Большие Логи в 2003 г. переименована в Великие Логи (белар. [[Вялікія Лагі]])
# N53 41.905 E26 43.218 Деревня Большие Новики в 2003 г. переименована в Великие Новики (белар. [[Вялікія Навікі]])
# N53 06.279 E26 59.383 Деревня Большие Пруссы в 2004 г. переименована в Великие Прусы (белар. [[Вялікія Прусы]])
# N54 10.765 E29 01.471 Деревня Большое Городно в 2005 г. переименована в Великое Городно (белар. [[Вялікае Горадна]])
# N52 59.553 E27 30.864 Деревня Большое Журово в 2004 г. переименована в Великое Журово (белар. [[Вялікае Журава]])
# N54 02.362 E27 56.938 Деревня Большое Залужье в 2003 г. переименована в Великое Залужье (белар. [[Вялікае Залужжа]])
# N54 27.785 E28 47.061 Деревня Большое Осово в 2005 г. переименована в Великое Осово (белар. [[Вялікае Восава]])
# N54 32.856 E28 54.617 Деревня Борки в 2010 г. переименована в Белые Борки (белар. [[Белыя Баркі]])
# N54 32.240 E29 04.318 Деревня Большой Каменец в 2005 г. переименована в Великий Каменец (белар. [[Вялікі Каменец]])
# N54 16.317 E27 12.530 Деревня Большой Бор в 2005 г. переименована в Великий Бор (белар. [[Вялікі Бор (Маладэчанскі раён)|Вялікі Бор]])
# N54 09.045 E29 11.667 Деревня Большой Вязок в 2005 г. переименована в Великий Вязок (белар. [[Вялікі Вязок]])
# N53 54.012 E27 57.247 Деревня Быкачено в 2003 г. переименована в Быкачино (белар. [[Быкачына]])
# N54 33.553 E27 44.202 Деревня Вейна в 2003 г. переименована в Вейно (белар. [[Вейна]])
# N52 46.035 E27 07.314 Деревня Великий Рожан в 2005 г. переименована в Большой Рожан (белар. [[Вялікі Рожан]])
# N53 01.747 E26 49.563 Деревня Весёлая в 2004 г. переименована в Весёлое (белар. [[Пузаў|Вясёлае]])
# N53 49.013 E28 17.254 Деревня Вишенка в 2003 г. переименована в Вишенька (белар. [[Вішанька]])
# N53 03.080 E27 07.051 Деревня Воробьевичи в 2004 г. переименована в Веробьевичи (белар. [[Вераб’евічы]])
# N53 33.146 E27 48.214 Деревня Воробьёвка в 2004 г. переименована в Веробьёвка (белар. [[Вераб’ёўка]])
# N53 15.239 E27 35.056 Деревня Воробьёво в 2004 г. переименована в Веробьёво (белар. [[Вераб’ёва]])
# N53 02.416 E27 19.653 Деревня Восток в 2004 г. переименована в Усход (белар. [[Усход (Слуцкі раён)|Усход]])
# N53 41.056 E28 58.602 Деревня Восход в 2003 г. переименована в Усход (белар. [[Усход (Бярэзінскі раён)|Усход]])
# N54 35.345 E27 38.063 Деревня Выгорь в 2003 г. переименована в Выгор (белар. [[Выгар]])
# N53 09.240 E27 35.200 Деревня Вынисцы в 2006 г. переименована в Вынищи (белар. [[Вынішчы]])
# N53 41.493 E29 16.003 Деревня Галынка в 2003 г. переименована в Голынка (белар. [[Галынка]])
# N53 51.309 E27 07.530 Деревня Галышево в 2003 г. переименована в Голышово (белар. [[Галышова]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Голышево.
# N53 51.577 E29 06.580 Деревня Гаруни в 2003 г. переименована в Горуни (белар. [[Гаруні]])
# N54 33.435 E27 08.838 Деревня Горная в 2003 г. переименована в Горное (белар. [[Горнае]])
# N54 36.247 E28 04.585 Деревня Горовец в 2003 г. переименована в Горавец (белар. [[Гаравец]])
# N53 40.082 E28 56.279 Деревня Городище в 2008 г. переименована в Новое Городище (белар. [[Новае Гарадзішча (Бярэзінскі раён)|Новае Гарадзішча]])
# N53 26.760 E27 28.006 Деревня Гостбищи в 2004 г. переименована в Госьбищи (белар. [[Госьбішчы]])
# N52 59.363 E27 06.557 Посёлок Гулевичи в 2004 г. переименована в Посёлок Гулевичский (белар. [[пасёлак Гулевіцкі]])
# N53 41.967 E26 33.974 Деревня Деревное в 2003 г. переименована в Деревная (белар. [[Дзераўная]])
# N53 45.531 E28 23.856 Деревня Деруцкая в 2003 г. переименована в Дерутская (белар. [[Дзяруцкая]])
# N53 37.909 E27 22.089 Деревня Добрынево в 2006 г. переименована в Добринёво (белар. [[Дабрынёва]])
# N54 27.249 E27 29.669 Деревня Дунай в 2003 г. переименована в Дунаи (белар. [[Дунаі]])
# N54 24.186 E29 18.161 Деревня Ерошевка в 2005 г. переименована в Ерошовка (белар. [[Ярашоўка]])
# N54 31.102 E27 49.949 Деревня Жестинное в 2003 г. переименована в Жестиное (белар. [[Жасьцінае]])
# N54 21.559 E28 03.241 Деревня Жолуды в 2003 г. переименована в Желуды (белар. [[Жалуды]])
# N54 21.354 E28 03.818 Деревня Заколюжье в 2003 г. переименована в Закалюжье (белар. [[Закалюжжа]])
# N52 45.020 E27 16.651 Деревня Залозье в 2003 г. переименована в Залазье (белар. [[Залаззе]])
# N54 28.960 E28 51.603 Деревня Заросли в 2005 г. переименована в Зоросли (белар. [[Зорасьлі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Заросль.
# N53 58.857 E27 17.657 Деревня Зелёное в 2002 г. переименована в Зелёная (белар. [[Зялёная (Менскі раён)|Зялёная]])
# N53 37.126 E28 37.245 Деревня Зенанполье в 2003 г. переименована в Зенонполье (белар. [[Зенанпольле]])
# N53 36.530 E26 32.933 Деревня Зуберово в 2003 г. переименована в Зуберево (белар. [[Зуберава]])
# N52 59.090 E26 51.046 Деревня Иодчицы в 2003 г. переименована в Ёдчицы (белар. [[Ёдчыцы]])
# N54 12.408 E26 22.546 Деревня Кабыльчицы в 2003 г. переименована в Кобыльчицы (белар. [[Кабыльчыцы (Валожынскі раён)|Кабыльчыцы]])
# N54 24.680 E28 02.468 Деревня Казинец в 2003 г. переименована в Козинец (белар. [[Казінец]])
# N54 07.865 E27 04.409 Деревня Кайтени в 2004 г. переименована в Койтени (белар. [[Кайцені]])
# N53 38.218 E27 23.325 Деревня Калинина в 2003 г. переименована в Калинино (белар. [[Калініна (Койданаўскі раён)|Калініна]])
# N54 31.993 E27 01.804 Деревня Качанки в 2003 г. переименована в Кочанки (белар. [[Качанкі]])
# N53 59.214 E27 07.509 Деревня Козельщина в 2002 г. переименована в Казельщина (белар. [[Казельшчына]])
# N53 46.869 E28 29.568 Деревня Коробетовка в 2003 г. переименована в Карабетовка (белар. [[Карабетаўка]])
# N53 58.887 E29 08.972 Деревня Коронец в 2003 г. переименована в Коренец (белар. [[Каранец]])
# N53 09.091 E27 51.623 Деревня Красная Сторонка в 2004 г. переименована в Чирвоная Сторонка (белар. [[Чырвоная Старонка]])
# N53 24.123 E27 35.370 Посёлок Красная Горка в 2004 г. переименован в Чирвоная Горка (белар. [[Чырвоная Горка]])
# N53 42.853 E28 56.810 Деревня Красная Зорька в 2003 г. переименована в Чирвоная Зорька (белар. [[Чырвоная Зорка]])
# N53 02.881 E27 19.498 Деревня Красная Нива в 2004 г. переименована в Чирвоная Нива (белар. [[Чырвоная Ніва]])
# N53 26.777 E27 37.510 Деревня Красная Нива в 2004 г. переименована в Чирвоная Нива (белар. [[Чырвоная Ніва]])
# N53 48.337 E28 47.746 Деревня Красная Поляна в 2003 г. переименована в Чирвоная Поляна (белар. [[Чырвоная Паляна]]).
# N54 16.111 E28 20.096 Деревня Красный Октябрь в 2003 г. переименована в Чирвоный Костричник (белар. [[Чырвоны Кастрычнік (Менская вобласьць)|Чырвоны Кастрычнік]]).
# N53 07.912 E27 01.587 Деревня Красный Партизан в 2004 г. переименована в Чирвоный Партизан (белар. [[Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)|Чырвоны Партызан]]).
# N53 28.667 E28 11.512 Где-то здесь должна быть деревня [[Чырвоны Бераг (Пухавіцкі раён)|Чирвоный Берег]] (до 2004 г. называлась Красный Берег) (белар. [[Чырвоны Бераг (Пухавіцкі раён)|Чырвоны Бераг]]). Деревня в карте выпуска от 11.06.2011 не отрисована.
# N53 27.002 E27 41.787 Деревня Красный Клин в 2004 г. переименована в Чирвоный Клин (белар. [[Чырвоны Клін]])
# N53 27.064 E27 04.208 Посёлок Красный Лес в 2004 г. переименован в Чирвоный Лес (белар. [[Чырвоны Лес]])
# N53 52.291 E27 59.762 Деревня Красный Лужок в 2003 г. переименована в Чирвоный Лужок (белар. [[Чырвоны Лужок]])
# N53 49.388 E28 49.461 Деревня Красный Сад в 2003 г. переименована в Чирвоный Сад (белар. [[Чырвоны Сад]]).
# N53 24.881 E27 11.408 Деревня Красный Угол в 2004 г. переименована в Чирвоный Угол (белар. [[Чырвоны Вугал]])
# N54 08.767 E27 48.271 Деревня Лабунщина в 2003 г. переименована в Лобунщина (белар. [[Лабуншчына]])
# N54 26.011 E27 42.737 Деревня Лазовка в 2003 г. переименована в Лозовка (белар. [[Лазоўка (Лагойскі раён)|Лазоўка]])
# N54 09.442 E27 31.230 Деревня Лекаревка в 2002 г. переименована в Лекоревка (белар. [[Лекараўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Лекаровка.
# N53 35.689 E27 12.191 Деревня Ленина в 2002 г. переименована в Ленино (белар. [[Леніна]])
# N53 48.472 E27 00.331 Деревня Лосицковщина в 2003 г. переименована в Ласицковщина (белар. [[Ласіцкаўшчына]])
# N54 12.537 E26 17.484 Деревня Лостоянцы в 2003 г. переименована в Ластоянцы (белар. [[Ластаянцы]])
# N54 09.756 E26 12.298 Деревня Лютош в 2003 г. переименована в Лютошь (белар. [[Люташ]])
# N54 05.188 E26 45.329 Деревня Макричевщина в 2003 г. переименована в Мокричевщина (белар. [[Макрычаўшчына]])
# N52 54.383 E27 14.946 Деревня Малая Ольшанка в 2005 г. переименована в Малая Альшанка (белар. [[Малая Альшанка]])
# N53 31.936 E27 11.182 Деревня Малая Усса в 2004 г. переименована в Малая Уса (белар. [[Малая Ўса]])
# N53 05.841 E27 00.326 Деревня Малые Пруссы в 2004 г. переименована в Малые Прусы (белар. [[Малыя Прусы]])
# N52 59.502 E26 33.103 Деревня Мастиловичи в 2003 г. переименована в Мостиловичи (белар. [[Масьцілавічы]])
# N54 14.797 E26 54.707 Деревня Мачиновщина в 2004 г. переименована в Мочиновщина (белар. [[Мачыноўшчына]])
# N54 19.231 E29 20.402 Деревня Мачулище в 2005 г. переименована в Мочулище (белар. [[Мачулішча]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Мачулищи.
# N54 18.068 E27 33.109 Деревня Мачулище в 2003 г. переименована в Мочулище (белар. [[Мачулішча]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Мачулищи.
# N54 32.086 E28 39.156 Деревня Маячная в 2003 г. переименована в Маячное (белар. [[Парасятнікі|Маячнае]])
# N53 34.588 E28 19.329 Деревня Междуречье в 2004 г. переименована в Мижречье (белар. [[Міжрэчча (Пухавіцкі раён)|Міжрэчча]])
# N54 16.775 E26 38.588 Деревня Момоны в 2004 г. переименована в Мамоны (белар. [[Мамоны]])
# N54 00.231 E28 02.893 Деревня Николаевичи в 2003 г. переименована в Миколаевичи (белар. [[Мікалаевічы]])
# N54 06.521 E29 13.619 Деревня Николаевка в 2005 г. переименована в Миколаевка (белар. [[Мікалаеўка]])
# N53 24.463 E26 50.309 Деревня Николаевщина в 2003 г. переименована в Миколаевщина (белар. [[Мікалаеўшчына]])
# N53 30.442 E27 25.827 Деревня Николка в 2004 г. переименована в Миколка (белар. [[Міколка]])
# N54 15.096 E28 42.592 Посёлок Новосады 1 в 2003 г. переименован в Новосады (белар. [[Навасады 1|Навасады]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Новосады 1-е.
# N53 35.252 E28 33.584 Деревня Новоселение в 2003 г. переименована в Новоселенье (белар. [[Новасяленьне]])
# N54 24.926 E29 24.188 Деревня Октябрь в 2005 г. переименована в Костричник (белар. [[Кастрычнік]])
# N53 48.853 E26 36.643 Хутор Олешковец в 2003 г. переименован в Алешковец (белар. [[Алешкавец]])
# N53 36.431 E26 52.070 Хутор Олешково в 2003 г. переименован в Алешково (белар. [[Алешкава]])
# N54 36.153 E27 28.284 Деревня Оношки в 2003 г. переименована в Аношки (белар. [[Аношкі]])
# N54 00.208 E27 02.499 Деревня Орловщина в 2007 г. переименована в Оровщина (белар. [[Ароўшчына]]).
# N54 19.391 E26 43.784 Деревня Осаново в 2004 г. переименована в Асаново (белар. [[Асанава]]).
# N54 09.525 E28 48.642 Деревня Осов в 2007 г. переименована в Хутор Осов (белар. [[Хутар Восаў]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Осово.
# N54 13.278 E27 31.085 Деревня Павленята в 2003 г. переименована в Павленяты (белар. [[Паўляняты]])
# N53 45.932 E28 34.687 Деревня Падар в 2003 г. переименована в Подар (белар. [[Падар]]).
# N52 57.189 E26 28.561 Деревня Паначь в 2003 г. переименована в Понача (белар. [[Панача]])
# N54 06.583 E27 43.378 Деревня Панишевщина в 2003 г. переименована в Панышевщина (белар. [[Панышэўшчына]])
# N53 39.701 E26 54.594 Деревня Папки в 2003 г. переименована в Попки (белар. [[Папкі]])
# N53 03.158 E28 01.758 Деревня Паськовы Горки в 2004 г. переименована в Паськова Горка (белар. [[Паськава Горка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пасековая Горка.
# N53 46.314 E27 08.004 Деревня Паусье в 2003 г. переименована в Поусье (белар. [[Павусьсе]])
# N54 29.285 E27 58.441 Деревня Первомайская в 2003 г. переименована в Першемайская (белар. [[Першамайская]])
# N53 51.681 E27 59.450 Деревня Первомайская в 2003 г. переименована в Першемайская (белар. [[Першамайская]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Посёлок Первомайский.
# N53 41.282 E28 57.119 Деревня Перевоз в 2008 г. переименована в Островской Перевоз (белар. [[Астраўскі Перавоз]])
# N53 57.685 E26 58.662 Деревня Пережеры в 2006 г. переименована в Пережери (белар. [[Пярэжары]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пережиры.
# N54 17.672 E28 55.630 Деревня Плавущее Галое в 2005 г. переименована в Плавучее Галое (белар. [[Плавучае Галае]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Плавущее Палое.
# N53 49.067 E28 02.746 Деревня Поддубное в 2005 г. переименована в Полянка (белар. [[Палянка]])
# N53 55.717 E27 08.926 Деревня Подсады в 2002 г. переименована в Падсады (белар. [[Падсады]]).
# N53 42.848 E28 38.209 Деревня Подсосное в 2003 г. переименована в Подсосна (белар. [[Падсосна (Менская вобласьць)|Падсосна]]).
# N54 28.445 E28 18.747 Деревня Попорежье в 2003 г. переименована в Попережье (белар. [[Папярэжжа]])
# N53 54.409 E28 58.736 Деревня Прибрежная в 2003 г. переименована в Прибережная (белар. [[Блевачы|Прыбярэжная]])
# N52 46.854 E27 49.774 Деревня Прудище в 2003 г. переименована в Прудищи (белар. [[Прудзішчы]])
# N54 32.333 E27 59.960 Деревня Прусевичи в 2003 г. переименована в Прусовичи (белар. [[Прусавічы]])
# N54 26.617 E27 41.504 Деревня Рассохи в 2003 г. переименована в Росохи (белар. [[Расохі]])
# N54 09.169 E28 14.446 Деревня Рассошное в 2003 г. переименована в Расошное (белар. [[Расошнае]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Россошное.
# N53 11.702 E27 19.864 Деревня Риматовщина в 2004 г. переименована в Рыматовщина (белар. [[Рыматаўшчына]])
# N53 15.997 E26 54.485 Деревня Римаши в 2004 г. переименована в Рымаши (белар. [[Рымашы]])
# N54 12.099 E26 08.951 Деревня Римовичи в 2003 г. переименована в Рымовичи (белар. [[Рымавічы]])
# N53 35.746 E27 18.324 Деревня Родина в 2003 г. переименована в Радима (белар. [[Самадураўшчына|Радзіма]])
# N54 06.856 E28 36.345 Деревня Рубленник в 2003 г. переименована в Рубленики (белар. [[Рубленікі]])
# N53 24.169 E27 33.094 Посёлок Середино в 2004 г. переименован в Середина (белар. [[Серадзіна]])
# N54 20.987 E27 19.458 Деревня Скаберец в 2003 г. переименована в Скоберец (белар. [[Скабярэц]])
# N54 08.788 E26 22.010 Деревня Словенск в 2003 г. переименована в Славенск (белар. [[Славенск]])
# N53 47.230 E26 52.189 Деревня Собковщина в 2003 г. переименована в Сопковщина (белар. [[Сопкаўшчына]])
# N53 40.510 E27 22.078 Деревня Сокольщина в 2006 г. переименована в Сакольщина (белар. [[Сакольшчына]]).
# N52 44.696 E27 14.488 Деревня Сологощ в 2003 г. переименована в Салогощ (белар. [[Салагошч]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Салагощ.
# N54 16.940 E28 28.537 Деревня Староборисов в 2005 г. переименована в Старо-Борисов (белар. [[Стара-Барысаў]])
# N54 25.041 E28 07.742 Деревня Старо-Ганцевичская Слобода в 2003 г. переименована в Староганцевичская Слобода (белар. [[Стараганцавіцкая Слабада]])
# N54 06.182 E28 27.332 Деревня Тарасик в 2003 г. переименована в Тарасики (белар. [[Тарасікі]])
# N52 32.825 E27 44.609 Деревня Товарищ в 2003 г. переименована в Товарищи (белар. [[Таварышы]])
# N54 30.896 E28 02.417 Деревня Торосино в 2003 г. переименована в Тарасино (белар. [[Тарасіно]])
# N54 10.219 E27 37.229 Деревня Туколовка в 2003 г. переименована в Тукаловка (белар. [[Тукалаўка]])
# N53 43.332 E27 13.210 Деревня Усса в 2003 г. переименована в Уса (белар. [[Уса (Койданаўскі раён)|Уса]])
# N54 01.068 E28 35.711 Деревня Устроны в 2003 г. переименована в Устрона (белар. [[Устрона]]).
# N52 58.611 E26 54.784 Деревня Филипповичи в 2004 г. переименована в Филиповичи (белар. [[Філіпавічы]])
# N54 32.405 E27 20.549 Деревня Харьки в 2003 г. переименована в Харки (белар. [[Харкі]]). Исправьте полигон деревни на карте — его не должен наполовину закрывать собой полигон леса.
# N54 13.052 E27 32.806 Деревня Хоруженцы в 2003 г. переименована в Хоружинцы (белар. [[Харужынцы]])
# N54 32.411 E26 49.876 Деревня Цинцевичи в 2003 г. переименована в Цынцевичи (белар. [[Цынцавічы]])
# N53 45.984 E27 20.163 Посёлок Черкассы в 2003 г. переименован в Черкасы (белар. [[Чаркасы]])
# N54 09.683 E26 49.938 Деревня Чехи в 2004 г. переименована в Чахи (белар. [[Чахі (Менская вобласьць)|Чахі]])
# N52 53.250 E26 34.252 Деревня Шейки в 2003 г. переименована в Шайки (белар. [[Шайкі]])
# N52 55.871 E27 13.170 Деревня Язвина в 2005 г. переименована в Язвино (белар. [[Язьвіны]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Язвины.
# N54 26.647 E27 08.581 Деревня Ярмоличи в 2003 г. переименована в Ермоличи (белар. [[Ярмолічы (Вязынскі сельсавет)|Ярмолічы]])

== Могилевская область ==

# N54 15.987 E29 59.396 Деревня Бакова Слобода в 2006 г. переименована в Слобода (белар. [[Слабада]])
# N53 09.858 E28 58.391 Деревня Барановичи в 2005 г. переименована в Барановичи 1 (белар. [[Баранавічы 1]])
# N53 16.342 E29 00.275 Деревня Барбарово в 2005 г. переименована в Барборово (белар. [[Барбарова (Бабруйскі раён)|Барбарова]])
# N54 04.606 E31 48.124 Деревня Белищено в 2005 г. переименована в Южное Белищено (белар. [[Паўднёвае Бялішчана]])
# N54 06.964 E29 33.724 Деревня Белорусь в 2006 г. переименована в Беларусь (белар. [[Беларусь]])
# N53 26.914 E32 04.150 Деревня Большая Волосковня в 2005 г. переименована в Волосковня (белар. [[Валаскоўня]])
# N54 13.401 E31 21.361 Деревня Большая Рубановка в 2005 г. переименована в Рубановка (белар. [[Рубанаўка]])
# N53 21.919 E31 19.466 Деревня Большие Хутора в 2005 г. переименована в Большие Хуторы (белар. [[Вялікія Хутары]])
# N54 02.455 E31 12.916 Деревня Большое Заполье в 2005 г. переименована в Заполье (белар. [[Запольле]])
# N54 04.513 E31 23.318 Деревня Большое Пацково в 2005 г. переименована в Пацково (белар. [[Пацкава]])
# N53 24.344 E32 12.823 Деревня Волынеж в 2005 г. переименована в Валынеж (белар. [[Валынеж]])
# N53 18.201 E32 00.571 Посёлок Глубокий в 2005 г. переименована в Глубокое (белар. [[Глыбокае]])
# N53 01.889 E28 50.254 Деревня Городчино в 2005 г. переименована в Городчина (белар. [[Гародчына]])
# N53 49.095 E30 23.043 Деревня Гурбаново в 2004 г. переименована в Губанов (белар. [[Губанаў]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Губаново.
# N53 18.433 E31 52.703 Деревня Деражня в 2005 г. переименована в Деряжня (белар. [[Дзяражня]])
# N52 42.543 E28 42.086 Деревня Держинск в 2005 г. переименована в Держинский (белар. [[Дзяржынскі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Дзержинский.
# N53 30.674 E29 16.163 Деревня Дмитровка 2 в 2004 г. переименована в Дмитриевка 2 (белар. [[Дзьмітраўка 2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Дмитровка 2-я.
# N53 41.179 E30 36.820 Деревня Дубровка в 2004 г. переименована в Большая Дубровка (белар. [[Вялікая Дубраўка]])
# N53 46.865 E30 04.705 Деревня Жабин в 2004 г. переименована в Жабино (белар. [[Жабіна]])
# N53 19.107 E32 01.730 Деревня Избужар в 2005 г. переименована в Избужерь (белар. [[Ізбужар]])
# N53 27.357 E29 19.753 Посёлок Кличевский в 2005 г. переименован в Кличевские Посёлки (белар. [[Клічаўскія Пасёлкі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Кличевский Посёлок.
# N53 27.285 E32 11.618 Деревня Колодезки в 2005 г. переименована в Колодезски (белар. [[Калодзезькі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Колодезьки.
# N53 58.271 E31 23.879 Посёлок Льнозавод в 2005 г. переименован в Пячковский льнозавод ([[Пячкавіцкі ільнозавод]])
# Деревня Малиновка в Могилёвской области, Белыничском районе, относящаяся к Вишовскому совету, 04 марта 2011 г. была переименована в Малиновка 2. На карте в том месте я нашел четыре деревни Малиновка, но какая из них стала называться Малиновка 2, я не знаю.
# N53 23.943 E31 19.327 Деревня Малые Хутора в 2005 г. переименована в Малые Хуторы (белар. [[Малыя Хутары]])
# N53 09.760 E29 36.062 Деревня Мартыновка в 2005 г. переименована в Мартиновка (белар. [[Марцінаўка]])
# N53 58.576 E30 32.386 Деревня Мишковцы в 2004 г. переименована в Мишковка (белар. [[Мішкаўка]])
# N53 50.835 E30 00.688 Деревня Отнянка в 2004 г. переименована в Атнянка (белар. [[Атнянка]])
# N53 07.005 E32 13.281 Деревня Разрытая в 2005 г. переименована в Разрытое (белар. [[Разрытае]])
# N53 03.349 E28 50.233 Деревня Римовцы в 2005 г. переименована в Рымовцы (белар. [[Рымаўцы]])
# N54 10.536 E31 28.950 Деревня Селище в 2005 г. переименована в Селищи (белар. [[Селішчы]])
# N53 05.713 E28 56.408 Деревня Слобода Богушовская в 2005 г. переименована в Слобода Богушовка (белар. [[Слабада Багушоўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Слобода-Богушовская через дефис.
# N53 48.044 E30 15.031 Деревня Солтановка в 2004 г. переименована в Салтановка (белар. [[Салтанаўка]])
# N54 12.511 E29 54.400 Деревня Тубушки в 2006 г. переименована в Тубышки (белар. [[Тубышкі]])
# N53 53.873 E30 00.426 Деревня Хвощовка в 2004 г. переименована в Хващёвка (белар. [[Хвашчоўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Хвощевка. Деревня на данный момент нежилая.
# N53 25.395 E32 13.611 Деревня Янгеловка в 2005 г. переименована в Ангеловка (белар. [[Ангелаўка]])

== Замеченные опечатки и неточности на карте ==
''В действительности их может быть гораздо больше''

# N53 16.305 E27 32.646 Деревня Буда-Гресская должна писаться как Буда Гресская без дефиса
# N53 49.383 E28 00.731 Калюга — должна писаться как Калюга без дефиса в конце
# N55 28.430 E29 55.276 Смольки, а не Смальки
# N53 32.337 E25 17.349 Должно быть Алёхновичи
# N53 47.117 E28 56.351 Должно быть Красный Берег
# N53 24.169 E27 33.094 Должно быть Середина
# N53 27.136 E27 36.704 Должно быть Малая Малиновка
# N53 27.347 E27 41.272 Должно быть Великая Малиновка
# N53 27.605 E27 41.952 Должно быть Великая Каменка
# N53 27.002 E27 41.787 Должно быть Чирвоный Клин
# N53 40.082 E28 56.279 Должно быть Новое Городище
# N53 38.986 E28 55.342 Должно быть Городище
# N53 38.605 E28 53.215 Должно быть Регисполье
# N53 36.014 E28 49.430 Должно быть Берёзовка 2
# N51 49.814 E30 06.338 Должно быть Звенятское
# N53 46.694 E28 47.911 Должно быть Новая Мартияновка
# N53 15.307 E29 51.213 Должно быть Заозерье
# N53 51.581 E27 28.605 Опечатка в слове «церковь»
# N55 06.819 E30 17.937 Опечатка: садоводческое, а не садовотческое
# N53 00.753 E29 00.167 и N53 00.773 E28 59.725 Дважды подписан один и тот же населенный пункт. Соответственно, поиск выводит 2 одинаковых названия на один полигон.
# N54 55.105 E30 00.184 и N54 54.992 E29 59.710 Что-то не так??? См. в атласе. Может, попутаны местами названия Станьки и Мартиновка???
# N54 19.597 E29 21.797 Должно быть Подсосенка
# N53 39.771 E23 47.163 Исправьте на Мобильная связь
# N53 17.145 E25 57.364 Должно быть Крепочи
# Если в поиск в MapSource ввести «Новое житье» через один пробел между словами, то отобразится один список результатов, а если ввести «Новое житье» через два пробела между словами, то другой результат. Вывод — следует упорядочить написание всех географических объектов на нашей карте! Везде через один пробел и везде, как в атласе и в официальных документах. В том числе, где надо, букву «ё» писать именно как «ё». От этого зависит, например, произношение и ударение в слове. Буква «ё» всегда ударная, а буква «е» не всегда.
# N54 20.612 E29 44.431 Должно быть Новый Друцк
# N55 09.376 E27 23.067 Полигон по-прежнему называется Новодруцк, если навести на него указатель мышки, хотя стоит подпись Париж и деревня в 2006 г. действительно была переименована в Париж.
# N54 11.852 E28 51.032 Eсть в электронной карте название деревни, но нет названия в атласе, хотя деревня нанесена. Правильно ли отмечено название в нашей карте?
# N52 16.031 E23 44.345 Убрать название сельского совета — он не принципиален
# N52 19.364 E23 42.175 Убрать название сельского совета — он не принципиален
# N54 46.891 E29 38.426 Должно быть Дубники
# N54 09.575 E28 49.601 Должно быть Берня
# N53 46.623 E28 35.881 Должно быть Анополье
# N53 53.369 E25 24.554 Должно быть Первомайский
# N53 59.611 E26 39.082 Должно быть посёлок Первомайский
# N52 39.809 E27 55.362 Должно быть Песчанец 1
# N52 39.258 E27 56.742 Должно быть Песчанец 2
# N54 30.808 E28 16.749 Должно быть Буденичская Рудня
# N52 55.326 E31 10.376 Должно быть Рудня Нисимковичская
# N52 45.283 E30 50.266 Должно быть Рудня Дудичская
# N52 30.842 E30 36.161 Должно быть Рудня-Телешёвская
# N55 00.263 E29 48.226 Должно быть озеро Соро с одной буквой «р»
# N54 10.470 E29 32.332 Река правильно называется Осливка
# N55 10.915 E29 58.036 Должно быть Малые Трубочи
# N55 10.740 E29 59.118 Должно быть Большие Трубочи
# N54 15.877 E29 45.564 Где-то здесь должна быть деревня Васильевка. Смотрите атлас.
# N52 55.233 E24 44.241 Должно быть Щиба
# N55 33.626 E28 40.825 Должно быть Междуречье
# N54 31.117 E26 01.257 Должно быть Скилондишки
# N54 20.998 E30 10.319 В атласе не увидел здесь деревни Борки. Существует ли она на самом деле?
# N54 20.359 E30 11.992 В атласе не увидел здесь деревни Застружье. Есть только урочище Застружье. Существует ли деревня на самом деле?
# N54 21.188 E30 07.930 Должно быть Борки 1. На карте в выпуске от 11.06.2011 написано неправильно.
# N54 20.395 E30 06.770 Должно быть Борки 2. На карте в выпуске от 11.06.2011 написано неправильно и вдобавок с опечаткой.
# N53 04.480 E26 59.112 Надпись «на Несвиж» излишняя. Очевидно и так!
# N52 08.068 E25 09.039 Подписать — Ляховичский канал
# N52 08.086 E25 07.266 Согласно атласу это Попина
# N52 07.282 E25 07.554 Согласно атласу это Новая Попина
# N54 26.967 E27 12.077 Должно быть Криница 1
# N54 24.165 E27 10.749 Должно быть Лоевщина
# N53 23.629 E23 57.455 Должно быть Ермоличи
# N54 33.795 E28 44.857 Должно быть Стотсберг
# N54 34.671 E28 48.874 Должно быть Колеченко
# N54 37.761 E28 53.601 Должно быть Горавки
# N54 28.954 E26 42.569 Должно быть Войдени
# N54 33.811 E26 38.264 Распишите полностью — хутор Войстом
# N54 15.343 E28 03.519 Должно быть Мостище
# N55 41.073 E27 17.619 Должно быть Оплиса 1
# N54 31.272 E26 47.235 Должно быть Баровцы
# N54 31.442 E27 21.914 Должно быть Победитель. На карте от 11.06.2011 ошибочно указано название Победите
# N54 29.079 E27 21.313 Должно быть Матьковские Пасеки. На карте от 11.06.2011 полигон деревни безымянный.
# N53 47.078 E26 52.596 Должно быть Сопковщина
# N53 22.398 E25 22.479 Ошибки в написании: Должно быть ХРАМ В ЧЕСТЬ РОЖДЕСТВА ПРЕСВЯТОЙ БОГОРОДИЦЫ (1928 г.)
# N54 20.457 E29 35.795 Должно быть Голошино (нежил.)
# N54 12.504 E29 54.882 Должно быть Вабичь
# N55 18.202 E28 48.124 Должно быть озеро Щаты
# N53 03.354 E30 08.918 Здесь должен быть Дом-интернат
# N53 43.461 E27 12.888 Должно быть Уса
# N54 16.914 E28 55.028 Должно быть Малое Осово
# N54 32.549 E28 51.088 Должно быть Мхерено 1
# N54 31.354 E28 52.891 Должно быть Мхерено 2
# N54 39.615 E28 48.112 Должно быть Бардилово
# N54 22.558 E28 49.039 Должно быть Козлы

== Крыніца ==
* [http://www.kartaby.org/_fr/3/11.09.2011.doc]</text>
      <sha1>ggxfjjcv5hq6lk8icdvnfzrbpjouph2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621941</id>
      <parentid>2621939</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:44:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Минская область */ выпраўленьне спасылак</comment>
      <origin>2621941</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="89226" sha1="an3dt0jl634ersu8y8mwz7u94hqb35g" xml:space="preserve">825 географических объектов Беларуси в период с 1997 по 2011 гг. были официально переименованы. Изменялись как отдельные буквы, так и целые слова в названии. Я провел тщательную сверку каждого из 825 переименованных объектов с таковыми на нашей карте (в выпуске от 11.06.2011 г.) и составил список тех, которые на карте зафиксированы в старом написании или с ошибкой. То есть, любым образом отличались от нового официального названия. Часть переименованных объектов я не смог отыскать через поиск в MapSource, а часть уже написана правильно. Поэтому составленный список меньше, чем 825. Поскольку наша самодельная карта претендует на серьёзность и современность, считаю, что каждую из нижеперечисленных позиций необходимо исправить для обновления её географической основы.

== Брестская область ==

# N52 09.497 E25 52.095 Деревня Березовичи в 2004 г. переименована в Берёзовичи (белар. [[Паршавічы|Бярозавічы]])
# N52 50.741 E25 07.760 Деревня Большой Галик в 2005 г. переименована в Галик (белар. [[Галік (Івацэвіцкі раён)|Галік]])
# N52 12.036 E26 14.296 Деревня Вулька в 2004 г. переименована в Вулька-Городищенская (белар. [[Вулька-Гарадзішчанская]])
# N52 01.314 E25 25.841 Деревня Глинна в 2005 г. переименована в Глинно (белар. [[Глінна (Берасьцейская вобласьць)|Глінна]])
# N52 05.629 E25 46.755 Деревня Дубой в 2004 г. переименована в Дубое (белар. [[Дубае]])
# N52 55.721 E24 43.108 Агрогородок (с 2010 г.) Зеленевичи в 2010 г. переименован в Зеленевичский (белар. [[Зеляневіцкі]])
# N52 46.545 E25 35.904 Деревня Могилица в 2005 г. переименована в Могилицы (белар. [[Магіліцы]])
# N52 39.123 E24 25.193 Агрогородок (с 2008 г.) Мокрое в 2011 г. переименован в Журавлиный (белар. [[Жураўліны]])
# N53 15.178 E26 16.160 Деревня Нагорная в 2006 г. переименована в Нагорное (белар. [[Нагорнае (Берасьцейская вобласьць)|Нагорнае]])
# N52 16.031 E23 44.345 Деревня Олешковичи в 2006 г. переименована в Олешковичи 1 (белар. [[Алешкавічы 1]])
# N52 27.187 E23 22.219 Агрогородок (с 2011 г.) Пограничная в 2011 г. переименован в Пограничный (белар. [[Пагранічны (пасёлак)|Пагранічны]])
# N52 58.405 E25 59.691 Деревня Рогозница в 2006 г. переименована в Рагозница (белар. [[Рагозьніца]]).
# N53 19.432 E25 54.511 Деревня Слобожаны в 2006 г. переименована в Слабожаны (белар. [[Боўдзілаўцы|Слабажаны]])
# N53 13.751 E25 49.026 Деревня Тешевля в 2006 г. переименована в Тешевле (белар. [[Чэшаўля|Цешаўле]])
# N52 21.099 E25 55.464 Деревня Шпановка в 2004 г. переименована в Шпановки (белар. [[Шпанаўкі]]).
# N52 25.527 E24 09.468 Деревня Щерчево в 2005 г. переименована в Щерчово (белар. [[Шчарчова]])

== Витебская область ==

# N54 25.097 E30 26.546 Деревня Бабиничи в 2005 г. была переименована в Бабичи (белар. [[Бабічы (Аршанскі раён)|Бабічы]]).
# N55 44.600 E27 51.139 Деревня Барсуки в 2004 г. переименована в Барсуки 2 (белар. [[Барсукі 2]])
# N54 54.271 E29 50.420 Деревня Бествино в 2006 г. переименована в Бествено (белар. [[Бесцвіна]])
# N55 16.750 E28 24.526 Деревня Бобыничи в 2005 г. переименована в Бабыничи (белар. [[Бабынічы]])
# N55 17.749 E28 52.829 Деревня Богородецкое в 2005 г. переименована в Богородицкое (белар. [[Багародзіцкае]])
# N54 51.227 E29 13.733 Агрогородок (с 2009 г.) Большая Ольшанка в 2009 г. переименован в Ольшанка (белар. [[Альшанка]])
# N55 03.772 E28 26.390 Агрогородок (с 2009 г.) Большие Дольцы в 2009 г. переименован в Великие Дольцы (белар. [[Вялікія Дольцы]])
# N54 31.318 E30 15.340 Деревня Горная Веровойша в 2005 г. переименована в Горная Веравойша (белар. [[Горная Веравойша]])
# N54 42.761 E30 04.597 Деревня Догановка в 2006 г. переименована в Догоновка (белар. [[Даганаўка]])
# Две деревни Заборье в Витебской области, Шумилинском районе, относящиеся к Николаевскому поселковому совету, 31 января 2011 г. были переименованы соответственно в Заборье 1 и Заборье 2. На карте в том месте я нашел две деревни Заборье, но какая из них стала под номером 1, а какая под номером 2, я не знаю.
# N54 43.008 E29 57.362 Деревня Заслоново в 2006 г. переименована в Заслоновка (белар. [[Заслонаўка]])
# N54 51.815 E30 02.177 Деревня Кадуково в 2006 г. переименована в Кодуково (белар. [[Кадукова]])
# N55 26.808 E28 26.369 Деревня Качаново в 2005 г. переименована в Кочаново (белар. [[Качанава]])
# N54 48.554 E29 52.593 Деревня Келесы в 2006 г. переименована в Келисы (белар. [[Келісы]])
# N54 47.638 E29 49.534 Деревня Кляпчево в 2006 г. переименована в Клепчево (белар. [[Кляпчэва]])
# N54 40.979 E30 00.271 Деревня Конашево в 2006 г. переименована в Коношево (белар. [[Канашэва]])
# N54 44.080 E30 02.800 Деревня Майское в 2006 г. переименована в Майская (белар. [[Майская]])
# N54 54.992 E29 59.710 Деревня Мартыновка в 2006 г. переименована в Мартиновка (белар. [[Марцінаўка]]). Возможно, здесь что-то не так: может, попутаны местами названия Станьки и Мартиновка??? Смотрите для сравнения в атласе.
# N54 58.386 E30 03.866 Деревня Массоры в 2006 г. переименована в Моссоры (белар. [[Масоры]])
# N55 22.621 E28 49.894 Деревня Межно 1 в 2005 г. переименована в Межно-1 (белар. [[Мяжно-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Межно 1-е.
# N55 22.307 E28 49.250 Деревня Межно 2 в 2005 г. переименована в Межно-2 (белар. [[Мяжно-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Межно 2-е.
# N55 22.101 E28 49.878 Деревня Межно 3 в 2005 г. переименована в Межно-3 (белар. [[Мяжно-3]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Межно 3-е.
# N55 27.683 E28 55.111 Деревня Насилица в 2005 г. переименована в Носилица (белар. [[Насіліца]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Насилицы.
# N54 31.076 E30 16.566 Деревня Нижняя Веровойша в 2005 г. переименована в Нижняя Веравойша (белар. [[Ніжняя Веравойша]])
# N54 56.459 E30 04.860 Деревня Оболь в 2004 г. переименована в Новая Оболь (белар. [[Новая Обаль]]).
# N54 47.473 E29 39.466 Деревня Осиновка в 2004 г. переименована в Осиновка-2 (белар. [[Асінаўка-2]]).
# N54 39.470 E29 34.445 Деревня Осиновка в 2004 г. переименована в Осиновка-1 (белар. [[Асінаўка-1]]).
# N55 22.060 E26 57.390 Хутор Пляторово в 2005 г. переименован в Плятарово (белар. [[Плятарова]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Плетарово.
# N54 51.716 E29 06.373 Деревня Проземля в 2006 г. переименована в Проземле (белар. [[Проземля]])
# N55 21.390 E28 54.260 Деревня Пукановка 1 в 2005 г. переименована в Пукановка-1 (белар. [[Пуканаўка-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пукановка 1-я.
# N55 21.102 E28 54.049 Деревня Пукановка 2 в 2005 г. переименована в Пукановка-2 (белар. [[Пуканаўка-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пукановка 2-я.
# N54 42.277 E30 02.516 Деревня Рындево в 2006 г. переименована в Риндево (белар. [[Рындзева]])
# N54 56.391 E29 47.845 Деревня Садовое в 2006 г. переименована в Садовая (белар. [[Садовая (Сеньненскі раён)|Садовая]])
# N54 41.360 E29 03.803 Деревня Симоновичи в 2006 г. переименована в Симновичи (белар. [[Сімнавічы]])
# N54 51.500 E29 59.041 Деревня Слободка в 2006 г. переименована в Слабода (белар. [[Слабада]]).
# N55 33.781 E29 04.452 Деревня Стодола в 2005 г. переименована в Стадола (белар. [[Стадола]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Стодолы.
# N55 35.248 E28 21.513 Деревня Терасполье в 2005 г. переименована в Тересполье (белар. [[Цераспольле]])
# N54 21.019 E29 36.165 Посёлок Тротилово в 2005 г. переименован в Трацылово (белар. [[Трацылава]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Троцилово. Название Троцилово осталось за железнодорожной станцией. Посёлок переименован.
# N55 17.744 E28 48.941 Деревня Туржец 1 в 2005 г. переименована в Туржец-1 (белар. [[Туржэц-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Туржец 1-й.
# N55 17.394 E28 48.781 Деревня Туржец 2 в 2005 г. переименована в Туржец-2 (белар. [[Туржэц-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Туржец 2-й.
# N55 39.847 E27 27.146 Деревня Хутор-Дедино в 2005 г. переименована в Хутор Дедино (белар. [[Хутар Дзедзіна]]). В атласе этот объект написан правильно — Хутор Дедино. На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Хмельники.
# N55 27.245 E28 45.336 Деревня Черноручье 1 в 2005 г. переименована в Черноручье-1 (белар. [[Чарнаручча-1]]).
# N55 26.287 E28 44.321 Деревня Черноручье 2 в 2005 г. переименована в Черноручье-2 (белар. [[Чарнаручча-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Черноручье 2-е.
# N55 47.005 E27 40.902 Деревня Чурилово-Дальнее в 2005 г. переименована в Чурилово Дальнее (белар. [[Чурылава Далёкае]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Чурилово.
# N54 37.575 E29 35.856 Деревня Шашаловка в 2005 г. переименована в Шашеловка (белар. [[Шашалаўка]])
# N55 17.285 E28 32.399 Деревня Шенделы в 2005 г. переименована в Шендялы (белар. [[Шандзялы]])
# N55 28.970 E28 43.906 Деревня Экимань должна состоять из двух деревень: деревни [[Экімань|Экимань-1]] (севернее) и [[Экімань 2|Экимань-2]] (южнее). Оба эти названия современные. На карте в выпуске от 11.06.2011 полигон ошибочно отрисован как один и ему дано обобщенное название Экимань.

== Гомельская область ==

# N52 37.800 E31 27.994 Посёлок Амельное в 2005 г. переименован в Омельное (белар. [[Амяльное]])
# N53 05.048 E30 51.229 Деревня Бервена в 2005 г. переименована в Бервены (белар. [[Бервяны]])
# N52 50.881 E30 24.795 Деревня Буда-Люшевская в 2005 г. переименована в Буда Люшевская (белар. [[Буда Люшаўская]])
# N52 39.705 E31 15.274 Деревня Воробьевка в 2005 г. переименована в Веробьевка (белар. [[Вераб’ёўка]])
# N51 33.942 E27 46.582 Деревня Глушкевичи в 2004 г. переименована в Глушковичи (белар. [[Глушкавічы]])
# N51 44.947 E29 18.413 Агрогородок (с 2010 г.) Головчицкая Буда в 2010 г. переименован в Буда Головчицкая (белар. [[Буда Галоўчыцкая]])
# N52 16.789 E29 13.609 Деревня Гороховка в 2005 г. переименована в Горохово (белар. [[Гарохава]])
# N52 33.979 E30 40.213 Посёлок Григорьевка в 2005 г. переименован в Григоровка (белар. [[Грыгараўка]])
# N53 02.771 E30 15.654 Посёлок Дуброва в 2005 г. переименован в Дубрава (белар. [[Дубрава]])
# N53 13.607 E30 48.520 Деревня Дубровино в 2005 г. переименована в Дубравино (белар. [[Дубравіна]])
# N53 12.556 E30 45.101 Посёлок Дубролеж в 2005 г. переименован в Дубралеж (белар. [[Дубралеж]])
# N53 10.919 E30 33.694 Посёлок Жовинник в 2005 г. переименован в Жевинник (белар. [[Жавіньнік]])
# N53 15.245 E30 49.380 Посёлок Заболоцкое в 2005 г. переименован в Заболотское (белар. [[Забалацкае]])
# N53 11.320 E30 14.804 Деревня Заездье в 2005 г. переименована в Заезье (белар. [[Заезьзе]])
# N52 41.977 E30 31.381 Посёлок Зелёная Дубрава в 2005 г. переименован в Зелёная Дуброва (белар. [[Зялёная Дуброва]])
# N52 01.175 E29 27.756 Деревня Игнато-Фабиановка в 2005 г. переименована в Игнато-Фабияновка (белар. [[Ігната-Фабіянаўка]])
# N52 19.786 E29 01.429 Деревня Капличский Воротынь в 2005 г. переименована в Капличский Воротын (белар. [[Капліцкі Варатын]])
# N52 45.669 E30 23.404 Посёлок Качан в 2005 г. переименован в Кочан (белар. [[Качан]])
# N52 19.523 E30 26.660 Деревня Кирова в 2006 г. переименована в Кирово (белар. [[Кірава (Рэчыцкі раён)|Кірава]])
# N52 52.112 E29 11.971 Деревня Ковчицы 1 в 2009 г. переименована в Ковчицы-1 (белар. [[Коўчыцы-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Ковчицы 1-е.
# N52 50.077 E29 11.667 Деревня Ковчицы 2 в 2009 г. переименована в Ковчицы-2 (белар. [[Коўчыцы-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Ковчицы 2-е.
# N52 41.287 E30 30.053 Посёлок Конторовичи в 2005 г. переименован в Канторовичи (белар. [[Кантаровічы]])
# N52 56.149 E29 20.108 Деревня Королёва Слобода 1 в 2009 г. переименована в Королёва Слобода-1 (белар. [[Каралёва Слабада-1]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Королевская Слобода 1-я.
# N52 55.773 E29 20.051 Деревня Королёва Слобода 2 в 2009 г. переименована в Королёва Слобода-2 (белар. [[Каралёва Слабада-2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Королевская Слобода 2-я.
# N52 16.888 E30 17.800 Деревня Коростань в 2006 г. переименована в Коростень (белар. [[Корасьцень]])
# N52 03.106 E30 46.898 Деревня Кошевое в 2005 г. переименована в Кошовое (белар. [[Кашовае]])
# N51 50.777 E30 06.781 Посёлок Красная Заря в 2005 г. переименован в посёлок Чирвоная Заря (белар. [[Чырвоная Зара (Гомельская вобласьць)|Чырвоная Зара]])
# N51 45.421 E30 30.825 Деревня Красная Поляна в 2005 г. переименована в Чирвоная Поляна (белар. [[Чырвоная Паляна]])
# N51 42.991 E29 17.126 Деревня Красный Луч в 2005 г. переименована в Чирвоный Промень (белар. [[Чырвоны Прамень]])
# N53 38.605 E28 57.448 Деревня Красный Пахарь в 2003 г. переименована в Чирвоный Аратый (белар. [[Чырвоны Араты]]).
# N52 21.748 E29 34.192 Деревня Липово в 2005 г. переименована в Липов (белар. [[Ліпаў]])
# N52 34.402 E30 19.032 Посёлок Луговой в 2005 г. переименован в посёлок Луговый (белар. [[Лугавы]])
# N51 47.307 E30 30.892 Посёлок Майский в 2005 г. переименован в посёлок Майск (белар. [[Майск]])
# N52 05.140 E27 32.188 Деревня Малишев в 2005 г. переименована в Малешев (белар. [[Малешаў]])
# N52 43.151 E30 40.002 Деревня Мачулище в 2005 г. переименована в Мочулище (белар. [[Мачулішча]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Мачулищи.
# N52 05.357 E29 07.588 Деревня Меребель в 2005 г. переименована в Мерабель (белар. [[Мерабель]])
# N52 05.212 E28 28.362 Деревня Моисеевичи в 2005 г. переименована в Мойсеевичи (белар. [[Майсеевічы]])
# N52 55.892 E30 37.896 Деревня Моисеевка в 2005 г. переименована в Мойсеевка (белар. [[Майсееўка]])
# N52 48.193 E29 18.954 Деревня Моисеевка в 2005 г. переименована в Мойсеевка (белар. [[Майсееўка]])
# N51 42.166 E29 01.692 Деревня Некрашёвка в 2005 г. переименована в Некрашовка (белар. [[Некрашоўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Некрашевка.
# N52 49.151 E31 18.971 Посёлок Непобедимый в 2005 г. переименован в Непереможный (белар. [[Непераможны]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Непопедимый.
# N51 46.616 E28 48.833 Деревня Николаевка в 2005 г. переименована в Миколаевка (белар. [[Мікалаеўка]])
# N53 17.892 E30 51.872 Деревня Никольск в 2005 г. переименована в Микольск (белар. [[Мікольск]])
# N52 19.266 E29 28.446 Деревня Никулинск в 2005 г. переименована в Микулинск (белар. [[Мікулінск]])
# N53 13.216 E30 40.203 Деревня Новая Алешня в 2005 г. переименована в Новая Олешня (белар. [[Новая Алешня]])
# N51 58.828 E30 29.773 Деревня Новая Борщовка в 2005 г. переименована в Новая Борщёвка (белар. [[Новая Баршчоўка]])
# N52 19.467 E27 30.715 Деревня Ново-Ленино в 2005 г. переименована в Ново-Ленин (белар. [[Наваленін]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Новоленино.
# N52 19.483 E31 32.742 Деревня Огородня-Гомельская в 2005 г. переименована в Огородня Гомельская (белар. [[Агародня Гомельская]]).
# N52 18.921 E31 33.504 Деревня Огородня-Кузьминичская в 2005 г. переименована в Огородня Кузьминичская (белар. [[Агародня Кузьмініцкая]]).
# N51 54.953 E30 02.254 Посёлок Октябрь в 2005 г. переименован в Костричник (белар. [[Кастрычнік]])
# N52 02.214 E30 12.117 Деревня Омельковщина в 2005 г. переименована в Амельковщина (белар. [[Амелькаўшчына]]).
# N51 36.167 E29 51.373 Деревня Оревичи в 2005 г. переименована в Аровичи (белар. [[Аравічы]])
# N51 44.206 E28 15.389 Деревня Осинское в 2004 г. переименована в Осенское (белар. [[Асянское]])
# N52 17.912 E28 49.621 Деревня Первая Слободка в 2005 г. переименована в Першая Слободка (белар. [[Першая Слабодка]])
# N52 10.193 E28 26.740 Деревня Первомай в 2005 г. переименована в Першемай (белар. [[Гараваха|Першамай]])
# N52 20.851 E29 00.781 Деревня Перетрутовский Воротынь в 2005 г. переименована в Перетрутовский Воротын (белар. [[Ператрутаўскі Варатын]])
# N53 04.760 E29 43.879 Деревня Пласкиня в 2005 г. переименована в Плоскиня (белар. [[Пласкіня]])
# N52 25.945 E29 46.212 Деревня Пожихар в 2009 г. переименована в Пожихарь (белар. [[Пажыхар]])
# N52 28.397 E29 46.186 Деревня Присторонь в 2005 г. переименована в Присторань (белар. [[Прыстарань]])
# N52 59.888 E30 46.486 Деревня Рассохи в 2005 г. переименована в Расохи (белар. [[Расохі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Россохи.
# N52 48.872 E31 31.315 Посёлок Рассуха в 2005 г. переименован в Расуха (белар. [[Расуха]])
# N53 03.179 E30 29.074 Деревня Рисков в 2005 г. переименована в Рысков (белар. [[Рыскоў]])
# N51 53.038 E27 42.940 Деревня Рудня в 2004 г. переименована в Тонежская Рудня (белар. [[Тонеская Рудня]])
# N53 03.055 E31 11.051 Деревня Рудня-Бартоломеевская в 2005 г. переименована в Рудня Бартоломеевская (белар. [[Рудня Барталамееўская]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Рудня-Бартоломеевка.
# N52 02.581 E30 21.133 Деревня Рудня-Бурицкая в 2005 г. переименована в Рудня Бурицкая (белар. [[Рудня Бурыцкая]]).
# N52 47.086 E30 34.255 Деревня Рудня-Викторинская в 2005 г. переименована в Рудня Викторинская (белар. [[Рудня Віктарынская]]).
# N52 41.637 E31 07.327 Деревня Рудня-Гулева в 2005 г. переименована в Рудня-Гулево (белар. [[Рудня-Гулева]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Гулева.
# N52 05.635 E30 44.782 Деревня Рудня-Каменева в 2005 г. переименована в Рудня Каменева (белар. [[Рудня Каменева]]).
# N52 44.387 E30 37.772 Деревня Рудня-Кошелёвская в 2005 г. переименована в Рудня Кошелёвская (белар. [[Рудня Кашалёўская]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Рудня-Кошелевская.
# N52 54.455 E30 38.401 Деревня Рудня-Лозовская в 2005 г. переименована в Рудня Лозовская (белар. [[Рудня Лозаўская]])
# N51 59.527 E30 23.842 Деревня Рудня-Удалевская в 2005 г. переименована в Рудня Удалёвская (белар. [[Рудня Ўдалёўская]])
# N52 01.983 E27 42.188 Деревня Рыдча в 2005 г. переименована в Ридча (белар. [[Рыдча]])
# N52 00.912 E27 41.988 Деревня Рычев в 2005 г. переименована в Ричёв (белар. [[Рычоў]])
# N52 46.545 E31 12.590 Деревня Симоновка в 2005 г. переименована в Сымоновка (белар. [[Сымонаўка]])
# N52 42.662 E31 31.779 Посёлок Синицино в 2005 г. переименован в Синицыно (белар. [[Сініцына]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Синицин.
# N52 06.602 E29 25.804 Деревня Сирод в 2005 г. переименована в Сырод (белар. [[Сырод]])
# N52 50.165 E30 21.932 Деревня Слобода-Люшевская в 2005 г. переименована в Слобода Люшевская (белар. [[Слабада Люшаўская]])
# N52 11.732 E28 29.341 Посёлок Слободской в 2005 г. переименован в Слободский (белар. [[Слабадзкі]])
# N52 34.968 E30 18.795 Деревня Смычок в 2005 г. переименована в Смычёк (белар. [[Смычок]])
# N52 56.520 E30 33.091 Деревня Совхозная в 2010 г. переименована в Церковье (белар. [[Царкоўе]])
# N52 42.786 E29 07.774 Деревня Сопейки в 2006 г. переименована в Сапейков (белар. [[Сапейкаў]])
# N52 35.606 E30 55.143 Посёлок Средняцкий в 2005 г. переименован в Середняцкий (белар. [[Серадняцкі]])
# N52 12.046 E28 32.977 Деревня Средняя Рудня 2005 г. переименована в Середняя Рудня (белар. [[Сярэдняя Рудня]])
# N52 28.556 E29 05.492 Деревня Трамец 2005 г. переименована в Тремец (белар. [[Трамец]])
# N53 03.065 E30 13.285 Посёлок Турсковой в 2005 г. переименован в Турсковый (белар. [[Турскавы]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Турсковой пос.
# N51 57.158 E28 18.964 Деревня Ударная 2004 г. переименована в Ударное (белар. [[Асмаленік|Ударнае]])
# N52 17.479 E27 53.570 Деревня Христецкий Бор 2005 г. переименована в Хистецкий Бор (белар. [[Хісьцецкі Бор]])
# N52 33.089 E28 34.413 Деревня Червонная Слобода 2005 г. переименована в Красная Слобода (белар. [[Германава Слабада|Красная Слабада]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Червоная Слобода.
# N52 40.360 E30 53.974 Посёлок Череты в 2005 г. переименован в Чароты (белар. [[Чараты]])
# N52 01.046 E29 06.218 Деревня Щекотово 2005 г. переименована в Щекотова (белар. [[Шчакатава]])
# N52 40.112 E30 38.205 Посёлок Ясокорь в 2005 г. переименован в Ясакар (белар. [[Ясакар]])

== Гродненская область ==

# N53 37.204 E26 21.727 Деревня Антонево в 2008 г. переименована в Антонёво (белар. [[Антанёва]])
# N53 48.155 E23 47.943 Деревня Белые Болота в 2003 г. переименована в Белые Болоты (белар. [[Белыя Балаты]])
# N53 12.752 E24 00.302 Деревня Белый Дворик в 2005 г. переименована в Белый Дворак (белар. [[Белы Дворак]])
# N54 12.470 E25 18.204 Деревня Больтеникели в 2003 г. переименована в Больтиникели (белар. [[Бальцінікелі]])
# N54 14.354 E25 18.034 Деревня Больтеники в 2003 г. переименована в Больтиники (белар. [[Бальцінікі]])
# N54 00.388 E25 31.651 Деревня Большая Почерня в 2003 г. переименована в Великая Почерня (белар. [[Вялікая Почарня]])
# N53 57.607 E25 33.664 Деревня Большие Князиковцы в 2003 г. переименована в Великие Князиковцы (белар. [[Вялікія Князікоўцы]])
# N53 53.652 E25 36.517 Деревня Большие Сонтаки в 2003 г. переименована в Великие Сонтаки (белар. [[Вялікія Сонтакі]])
# N53 18.525 E25 25.852 Деревня Большие Шестаки в 2003 г. переименована в Великие Шестаки (белар. [[Вялікія Шастакі]])
# N53 53.822 E25 51.343 Деревня Большое Барово в 2003 г. переименована в Великое Барово (белар. [[Вялікае Барава]])
# N54 14.004 E25 28.463 Деревня Ботяны в 2003 г. переименована в Батяны (белар. [[Бацяны]])
# N53 32.682 E26 17.176 Деревня Броносово в 2008 г. переименована в Браносово (белар. [[Браносава]])
# N52 55.413 E25 17.365 Деревня Веценювка в 2007 г. переименована в Ветеневка (белар. [[Вяценеўка]])
# N53 14.143 E25 32.140 Деревня Вишев в 2007 г. переименована в Вишево (белар. [[Вішава]])
# N53 02.138 E25 00.371 Деревня Вяцевичи в 2007 г. переименована в Ветевичи (белар. [[Вецявічы]])
# N53 58.189 E26 02.452 Деревня Гуденята в 2003 г. переименована в Гуденяты (белар. [[Гудзяняты]])
# N52 57.565 E25 12.112 Деревня Гуменники в 2007 г. переименована в Гуменики (белар. [[Гуменікі]])
# N54 25.309 E25 49.155 Деревня Даукшишки в 2003 г. переименована в Давкшишки (белар. [[Даўкшышкі]])
# N53 02.442 E25 15.691 Деревня Деревянчица в 2003 г. переименована в Деревянчицы (белар. [[Дзеравянчыцы]])
# N53 51.618 E24 55.292 Деревня Зиневичи в 2003 г. переименована в Зеневичи (белар. [[Зенявічы]])
# N54 12.640 E25 20.341 Деревня Иоткишки в 2003 г. переименована в Ёткишки (белар. [[Ёткішкі]])
# N54 29.083 E25 44.391 Деревня Кастечизна в 2003 г. переименована в Кастечина (белар. [[Кастэчына]])
# N54 17.399 E25 26.119 Деревня Катримовщизна в 2003 г. переименована в Катримовщина (белар. [[Катрымаўшчына]])
# N53 30.339 E26 20.095 Деревня Качаны в 2008 г. переименована в Кочаны (белар. [[Качаны]])
# N53 54.652 E25 59.696 Деревня Корешенята в 2003 г. переименована в Корешеняты (белар. [[Карашаняты]])
# N54 04.266 E25 51.730 Деревня Коркенята в 2003 г. переименована в Каркеняты (белар. [[Каркеняты]])
# N53 32.764 E25 21.124 Деревня Крагли Большие в 2003 г. переименована в Великие Крагли (белар. [[Вялікія Краглі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Большие Крагли.
# N54 09.426 E25 59.259 Деревня Ладетенята в 2003 г. переименована в Ладетеняты (белар. [[Ладзецяняты]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Ледетенята.
# N53 13.772 E23 59.561 Деревня Лесневичи в 2005 г. переименована в Лисневичи (белар. [[Лісьнявічы]])
# N54 01.300 E25 00.638 Деревня Мажейки в 2003 г. переименована в Можейки (белар. [[Мажэйкі]])
# N53 53.240 E25 00.978 Деревня Мешкалы в 2003 г. переименована в Мишкалы (белар. [[Мішкалы]])
# N53 10.754 E25 05.572 Деревня Миловань в 2007 г. переименована в Милованье (белар. [[Мілаваньне]])
# N53 02.833 E25 09.377 Деревня Милькановичи в 2007 г. переименована в Мелькановичи (белар. [[Мяльканавічы]])
# N53 49.944 E25 54.330 Деревня Николаево в 2003 г. переименована в Миколаево (белар. [[Мікалаева]])
# N53 30.730 E26 06.886 Деревня Новоселки в 2008 г. переименована в Новосёлки (белар. [[Навасёлкі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Новоселки.
# N54 30.551 E26 19.879 и N54 30.382 E26 19.147 — агрогородок (с 2009 г.) Осиновщизна (новое название с 2009 г.). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Осиновщина и идет разделение на две деревни. Теперь это единый объект. Поправьте.
# N54 04.719 E25 12.725 Деревня Оссова в 2003 г. переименована в Осова (белар. [[Асава]])
# N53 13.355 E25 23.611 Деревня Пероним в 2007 г. переименована в Пироним (белар. [[Піронім]])
# N53 20.142 E23 53.803 Деревня Подбогоники в 2005 г. переименована в Подбагоники (белар. [[Падбагонікі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Подбогонники.
# N53 55.939 E25 40.761 Деревня Позенята в 2003 г. переименована в Позеняты (белар. [[Пазяняты]])
# N53 21.651 E23 50.106 Деревня Почёбуты в 2005 г. переименована в Пачёбуты (белар. [[Пачобуты]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Почебуты.
# N54 06.507 E25 01.235 Деревня Пусяворы в 2003 г. переименована в Пусявары (белар. [[Пусявары]])
# N53 28.315 E25 08.085 Деревня Пуща-Липичанская в 2003 г. переименована в Липичанская Пуща (белар. [[Ліпічанская Пушча]])
# N53 33.140 E24 17.807 Деревня Ревки в 2003 г. переименована в Ровки (белар. [[Раўкі]])
# N53 23.062 E24 03.701 Деревня Ремутевцы в 2005 г. переименована в Рымутевцы (белар. [[Рымуцеўцы]])
# N53 29.603 E25 57.956 Деревня Сегда в 2008 г. переименована в Сёгда (белар. [[Сёгда]])
# N54 12.305 E25 53.512 Деревня Сенкенята в 2003 г. переименована в Сенкиняты (белар. [[Сенкіняты]])
# N54 11.795 E25 31.290 Деревня Слезки в 2003 г. переименована в Слёзки (белар. [[Слёзкі]])
# N53 14.472 E24 13.039 Деревня Словики в 2006 г. переименована в Славики (белар. [[Славікі]])
# N53 17.845 E25 14.692 Деревня Соловичи в 2003 г. переименована в Саловичи (белар. [[Салавічы]])
# N54 04.982 E24 52.533 Деревня Солопятиншки в 2003 г. переименована в Салопятишки (белар. [[Салапяцішкі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно написано название Солопятишки.
# N53 22.047 E25 23.432 Деревня Сочевляны в 2003 г. переименована в Сочивляны (белар. [[Сачыўляны]])
# N53 12.732 E25 02.426 Деревня Старая Голынка в 2010 г. переименована в Голынка (белар. [[Галынка]])
# N53 53.292 E25 48.511 Деревня Старченята в 2003 г. переименована в Старченяты (белар. [[Старчаняты]])
# N53 55.666 E25 43.964 Деревня Стриженята в 2003 г. переименована в Стриженяты (белар. [[Стрыжаняты]])
# N54 03.617 E25 57.745 Деревня Цепенята в 2003 г. переименована в Цепеняты (белар. [[Цэпеняты]])
# N53 27.991 E26 03.631 Деревня Щеново в 2008 г. переименована в Щёново (белар. [[Шчонава]]).
# N54 08.036 E25 29.251 Деревня Янушевщизна в 2003 г. переименована в Янушевщина (белар. [[Янушэўшчына]])

== Минская область ==

# N54 25.143 E28 58.818 Деревня Актавия в 2005 г. переименована в Октавия (белар. [[Актавія]])
# N54 16.183 E27 58.400 Деревня Алешники в 2003 г. переименована в Олешники (белар. [[Алешнікі]])
# N52 47.410 E27 49.218 Деревня Альховка в 2003 г. переименована в Ольховка (белар. [[Альхоўка (Любанскі раён)|Альхоўка]])
# В 2002 г. два объекта — Посёлок и деревня в Минском районе Минской области, оба имевшие название Аннополь, переименованы в Анополь (белар. [[Анопаль]]). В 2004 г. третий объект — деревня в Минском районе Минской области Анополь переименована в Аннополь (белар. [[Анопаль]]). Все три объекта (Посёлок и две деревни) относятся к Крупицкому сельсовету. На карте в выпуске от 11.06.2011 представлен только какой-то один из объектов.
# N54 29.253 E27 32.193 Деревня Асинцы в 2003 г. переименована в Осинцы (белар. [[Асінцы]])
# N53 01.809 E27 18.762 Деревня Белорусь в 2004 г. переименована в Беларусь (белар. [[Беларусь]])
# N53 38.300 E27 15.291 Деревня Богрицовщина в 2003 г. переименована в Багрицовщина (белар. [[Багрыцоўшчына]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Багрицевщина.
# N53 11.377 E27 17.644 Деревня Болговичи в 2004 г. переименована в Балговичи (белар. [[Балгавічы]])
# N54 17.372 E26 39.498 Деревня Большая Борковщина в 2004 г. переименована в Великая Борковщина (белар. [[Вялікая Боркаўшчына]])
# N53 27.347 E27 41.272 Деревня Большая Малиновка в 2004 г. переименована в Великая Малиновка (белар. [[Вялікая Малінаўка]])
# N52 54.980 E27 15.131 Деревня Большая Ольшанка в 2005 г. переименована в Большая Альшанка (белар. [[Вялікая Альшанка]])
# N54 19.711 E29 06.481 Деревня Большая Слобода в 2005 г. переименована в Великая Слобода (белар. [[Вялікая Слабада]])
# N53 02.045 E27 37.631 Деревня Большая Падерь в 2004 г. переименована в Великая Падерь (белар. [[Вялікая Падзер]])
# N54 35.453 E27 17.155 Деревня Большая Сервич в 2003 г. переименована в Сервачь (белар. [[Сэрвач (Менская вобласьць)|Сэрвач]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Большая Сервеч.
# N53 31.348 E27 10.738 Деревня Большая Усса в 2004 г. переименована в Великая Уса (белар. [[Вялікая Ўса]])
# N54 36.355 E29 09.994 Деревня Большие Хольневичи в 2005 г. переименована в Великие Хольневичи (белар. [[Вялікія Хальнявічы]])
# N54 11.532 E27 17.212 Деревня Большие Бакшты в 2004 г. переименована в Великие Бакшты (белар. [[Вялікія Бакшты]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Большие Бакиты.
# N54 20.730 E28 55.636 Деревня Большие Жаберичи в 2005 г. переименована в Великие Жаберичи (белар. [[Вялікія Жаберычы]])
# N54 15.601 E26 56.453 Деревня Большие Кошевники в 2005 г. переименована в Великие Кошевники (белар. [[Вялікія Кашэўнікі]])
# N54 28.635 E27 37.806 Деревня Большие Нестановичи в 2003 г. переименована в Великие Нестановичи (белар. [[Вялікія Нястанавічы]])
# N54 20.467 E27 42.436 Деревня Большие Укроповичи в 2003 г. переименована в Великие Укроповичи (белар. [[Вялікія Ўкропавічы]])
# N54 13.876 E27 34.423 Деревня Большие Бесяды в 2003 г. переименована в Великие Бесяды (белар. [[Вялікія Бясяды]])
# N54 09.200 E27 36.874 Деревня Большие Гаяны в 2003 г. переименована в Великие Гаяны (белар. [[Вялікія Гаяны]])
# N53 51.355 E28 45.418 Деревня Большие Логи в 2003 г. переименована в Великие Логи (белар. [[Вялікія Лагі]])
# N53 41.905 E26 43.218 Деревня Большие Новики в 2003 г. переименована в Великие Новики (белар. [[Вялікія Навікі]])
# N53 06.279 E26 59.383 Деревня Большие Пруссы в 2004 г. переименована в Великие Прусы (белар. [[Вялікія Прусы]])
# N54 10.765 E29 01.471 Деревня Большое Городно в 2005 г. переименована в Великое Городно (белар. [[Вялікае Горадна]])
# N52 59.553 E27 30.864 Деревня Большое Журово в 2004 г. переименована в Великое Журово (белар. [[Вялікае Журава]])
# N54 02.362 E27 56.938 Деревня Большое Залужье в 2003 г. переименована в Великое Залужье (белар. [[Вялікае Залужжа]])
# N54 27.785 E28 47.061 Деревня Большое Осово в 2005 г. переименована в Великое Осово (белар. [[Вялікае Восава]])
# N54 32.856 E28 54.617 Деревня Борки в 2010 г. переименована в Белые Борки (белар. [[Белыя Баркі]])
# N54 32.240 E29 04.318 Деревня Большой Каменец в 2005 г. переименована в Великий Каменец (белар. [[Вялікі Каменец]])
# N54 16.317 E27 12.530 Деревня Большой Бор в 2005 г. переименована в Великий Бор (белар. [[Вялікі Бор (Маладэчанскі раён)|Вялікі Бор]])
# N54 09.045 E29 11.667 Деревня Большой Вязок в 2005 г. переименована в Великий Вязок (белар. [[Вялікі Вязок]])
# N53 54.012 E27 57.247 Деревня Быкачено в 2003 г. переименована в Быкачино (белар. [[Быкачына]])
# N54 33.553 E27 44.202 Деревня Вейна в 2003 г. переименована в Вейно (белар. [[Вейна]])
# N52 46.035 E27 07.314 Деревня Великий Рожан в 2005 г. переименована в Большой Рожан (белар. [[Вялікі Рожан]])
# N53 01.747 E26 49.563 Деревня Весёлая в 2004 г. переименована в Весёлое (белар. [[Пузаў|Вясёлае]])
# N53 49.013 E28 17.254 Деревня Вишенка в 2003 г. переименована в Вишенька (белар. [[Вішанька]])
# N53 03.080 E27 07.051 Деревня Воробьевичи в 2004 г. переименована в Веробьевичи (белар. [[Вераб’евічы (Менская вобласьць)|Вераб’евічы]])
# N53 33.146 E27 48.214 Деревня Воробьёвка в 2004 г. переименована в Веробьёвка (белар. [[Вераб’ёўка]])
# N53 15.239 E27 35.056 Деревня Воробьёво в 2004 г. переименована в Веробьёво (белар. [[Вераб’ёва]])
# N53 02.416 E27 19.653 Деревня Восток в 2004 г. переименована в Усход (белар. [[Усход (Слуцкі раён)|Усход]])
# N53 41.056 E28 58.602 Деревня Восход в 2003 г. переименована в Усход (белар. [[Усход (Бярэзінскі раён)|Усход]])
# N54 35.345 E27 38.063 Деревня Выгорь в 2003 г. переименована в Выгор (белар. [[Выгар]])
# N53 09.240 E27 35.200 Деревня Вынисцы в 2006 г. переименована в Вынищи (белар. [[Вынішчы]])
# N53 41.493 E29 16.003 Деревня Галынка в 2003 г. переименована в Голынка (белар. [[Галынка]])
# N53 51.309 E27 07.530 Деревня Галышево в 2003 г. переименована в Голышово (белар. [[Галышова]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Голышево.
# N53 51.577 E29 06.580 Деревня Гаруни в 2003 г. переименована в Горуни (белар. [[Гаруні]])
# N54 33.435 E27 08.838 Деревня Горная в 2003 г. переименована в Горное (белар. [[Горнае]])
# N54 36.247 E28 04.585 Деревня Горовец в 2003 г. переименована в Горавец (белар. [[Гаравец]])
# N53 40.082 E28 56.279 Деревня Городище в 2008 г. переименована в Новое Городище (белар. [[Новае Гарадзішча (Бярэзінскі раён)|Новае Гарадзішча]])
# N53 26.760 E27 28.006 Деревня Гостбищи в 2004 г. переименована в Госьбищи (белар. [[Госьбішчы]])
# N52 59.363 E27 06.557 Посёлок Гулевичи в 2004 г. переименована в Посёлок Гулевичский (белар. [[пасёлак Гулевіцкі]])
# N53 41.967 E26 33.974 Деревня Деревное в 2003 г. переименована в Деревная (белар. [[Дзераўная]])
# N53 45.531 E28 23.856 Деревня Деруцкая в 2003 г. переименована в Дерутская (белар. [[Дзяруцкая]])
# N53 37.909 E27 22.089 Деревня Добрынево в 2006 г. переименована в Добринёво (белар. [[Дабрынёва]])
# N54 27.249 E27 29.669 Деревня Дунай в 2003 г. переименована в Дунаи (белар. [[Дунаі]])
# N54 24.186 E29 18.161 Деревня Ерошевка в 2005 г. переименована в Ерошовка (белар. [[Ярашоўка]])
# N54 31.102 E27 49.949 Деревня Жестинное в 2003 г. переименована в Жестиное (белар. [[Жасьцінае]])
# N54 21.559 E28 03.241 Деревня Жолуды в 2003 г. переименована в Желуды (белар. [[Жалуды]])
# N54 21.354 E28 03.818 Деревня Заколюжье в 2003 г. переименована в Закалюжье (белар. [[Закалюжжа]])
# N52 45.020 E27 16.651 Деревня Залозье в 2003 г. переименована в Залазье (белар. [[Залаззе]])
# N54 28.960 E28 51.603 Деревня Заросли в 2005 г. переименована в Зоросли (белар. [[Зорасьлі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Заросль.
# N53 58.857 E27 17.657 Деревня Зелёное в 2002 г. переименована в Зелёная (белар. [[Зялёная (Менскі раён)|Зялёная]])
# N53 37.126 E28 37.245 Деревня Зенанполье в 2003 г. переименована в Зенонполье (белар. [[Зенанпольле]])
# N53 36.530 E26 32.933 Деревня Зуберово в 2003 г. переименована в Зуберево (белар. [[Зуберава]])
# N52 59.090 E26 51.046 Деревня Иодчицы в 2003 г. переименована в Ёдчицы (белар. [[Ёдчыцы]])
# N54 12.408 E26 22.546 Деревня Кабыльчицы в 2003 г. переименована в Кобыльчицы (белар. [[Кабыльчыцы (Валожынскі раён)|Кабыльчыцы]])
# N54 24.680 E28 02.468 Деревня Казинец в 2003 г. переименована в Козинец (белар. [[Казінец]])
# N54 07.865 E27 04.409 Деревня Кайтени в 2004 г. переименована в Койтени (белар. [[Кайцені]])
# N53 38.218 E27 23.325 Деревня Калинина в 2003 г. переименована в Калинино (белар. [[Калініна (Койданаўскі раён)|Калініна]])
# N54 31.993 E27 01.804 Деревня Качанки в 2003 г. переименована в Кочанки (белар. [[Качанкі]])
# N53 59.214 E27 07.509 Деревня Козельщина в 2002 г. переименована в Казельщина (белар. [[Казельшчына]])
# N53 46.869 E28 29.568 Деревня Коробетовка в 2003 г. переименована в Карабетовка (белар. [[Карабетаўка]])
# N53 58.887 E29 08.972 Деревня Коронец в 2003 г. переименована в Коренец (белар. [[Каранец]])
# N53 09.091 E27 51.623 Деревня Красная Сторонка в 2004 г. переименована в Чирвоная Сторонка (белар. [[Чырвоная Старонка]])
# N53 24.123 E27 35.370 Посёлок Красная Горка в 2004 г. переименован в Чирвоная Горка (белар. [[Чырвоная Горка]])
# N53 42.853 E28 56.810 Деревня Красная Зорька в 2003 г. переименована в Чирвоная Зорька (белар. [[Чырвоная Зорка]])
# N53 02.881 E27 19.498 Деревня Красная Нива в 2004 г. переименована в Чирвоная Нива (белар. [[Чырвоная Ніва]])
# N53 26.777 E27 37.510 Деревня Красная Нива в 2004 г. переименована в Чирвоная Нива (белар. [[Чырвоная Ніва]])
# N53 48.337 E28 47.746 Деревня Красная Поляна в 2003 г. переименована в Чирвоная Поляна (белар. [[Чырвоная Паляна]]).
# N54 16.111 E28 20.096 Деревня Красный Октябрь в 2003 г. переименована в Чирвоный Костричник (белар. [[Чырвоны Кастрычнік (Менская вобласьць)|Чырвоны Кастрычнік]]).
# N53 07.912 E27 01.587 Деревня Красный Партизан в 2004 г. переименована в Чирвоный Партизан (белар. [[Чырвоны Партызан (Менская вобласьць)|Чырвоны Партызан]]).
# N53 28.667 E28 11.512 Где-то здесь должна быть деревня [[Чырвоны Бераг (Пухавіцкі раён)|Чирвоный Берег]] (до 2004 г. называлась Красный Берег) (белар. [[Чырвоны Бераг (Пухавіцкі раён)|Чырвоны Бераг]]). Деревня в карте выпуска от 11.06.2011 не отрисована.
# N53 27.002 E27 41.787 Деревня Красный Клин в 2004 г. переименована в Чирвоный Клин (белар. [[Чырвоны Клін]])
# N53 27.064 E27 04.208 Посёлок Красный Лес в 2004 г. переименован в Чирвоный Лес (белар. [[Чырвоны Лес]])
# N53 52.291 E27 59.762 Деревня Красный Лужок в 2003 г. переименована в Чирвоный Лужок (белар. [[Чырвоны Лужок]])
# N53 49.388 E28 49.461 Деревня Красный Сад в 2003 г. переименована в Чирвоный Сад (белар. [[Чырвоны Сад]]).
# N53 24.881 E27 11.408 Деревня Красный Угол в 2004 г. переименована в Чирвоный Угол (белар. [[Чырвоны Вугал]])
# N54 08.767 E27 48.271 Деревня Лабунщина в 2003 г. переименована в Лобунщина (белар. [[Лабуншчына]])
# N54 26.011 E27 42.737 Деревня Лазовка в 2003 г. переименована в Лозовка (белар. [[Лазоўка (Лагойскі раён)|Лазоўка]])
# N54 09.442 E27 31.230 Деревня Лекаревка в 2002 г. переименована в Лекоревка (белар. [[Лекараўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Лекаровка.
# N53 35.689 E27 12.191 Деревня Ленина в 2002 г. переименована в Ленино (белар. [[Леніна]])
# N53 48.472 E27 00.331 Деревня Лосицковщина в 2003 г. переименована в Ласицковщина (белар. [[Ласіцкаўшчына]])
# N54 12.537 E26 17.484 Деревня Лостоянцы в 2003 г. переименована в Ластоянцы (белар. [[Ластаянцы]])
# N54 09.756 E26 12.298 Деревня Лютош в 2003 г. переименована в Лютошь (белар. [[Люташ]])
# N54 05.188 E26 45.329 Деревня Макричевщина в 2003 г. переименована в Мокричевщина (белар. [[Макрычаўшчына]])
# N52 54.383 E27 14.946 Деревня Малая Ольшанка в 2005 г. переименована в Малая Альшанка (белар. [[Малая Альшанка]])
# N53 31.936 E27 11.182 Деревня Малая Усса в 2004 г. переименована в Малая Уса (белар. [[Малая Ўса]])
# N53 05.841 E27 00.326 Деревня Малые Пруссы в 2004 г. переименована в Малые Прусы (белар. [[Малыя Прусы]])
# N52 59.502 E26 33.103 Деревня Мастиловичи в 2003 г. переименована в Мостиловичи (белар. [[Масьцілавічы]])
# N54 14.797 E26 54.707 Деревня Мачиновщина в 2004 г. переименована в Мочиновщина (белар. [[Мачыноўшчына]])
# N54 19.231 E29 20.402 Деревня Мачулище в 2005 г. переименована в Мочулище (белар. [[Мачулішча]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Мачулищи.
# N54 18.068 E27 33.109 Деревня Мачулище в 2003 г. переименована в Мочулище (белар. [[Мачулішча]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Мачулищи.
# N54 32.086 E28 39.156 Деревня Маячная в 2003 г. переименована в Маячное (белар. [[Парасятнікі|Маячнае]])
# N53 34.588 E28 19.329 Деревня Междуречье в 2004 г. переименована в Мижречье (белар. [[Міжрэчча (Пухавіцкі раён)|Міжрэчча]])
# N54 16.775 E26 38.588 Деревня Момоны в 2004 г. переименована в Мамоны (белар. [[Мамоны]])
# N54 00.231 E28 02.893 Деревня Николаевичи в 2003 г. переименована в Миколаевичи (белар. [[Мікалаевічы]])
# N54 06.521 E29 13.619 Деревня Николаевка в 2005 г. переименована в Миколаевка (белар. [[Мікалаеўка]])
# N53 24.463 E26 50.309 Деревня Николаевщина в 2003 г. переименована в Миколаевщина (белар. [[Мікалаеўшчына]])
# N53 30.442 E27 25.827 Деревня Николка в 2004 г. переименована в Миколка (белар. [[Міколка]])
# N54 15.096 E28 42.592 Посёлок Новосады 1 в 2003 г. переименован в Новосады (белар. [[Навасады 1|Навасады]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Новосады 1-е.
# N53 35.252 E28 33.584 Деревня Новоселение в 2003 г. переименована в Новоселенье (белар. [[Новасяленьне]])
# N54 24.926 E29 24.188 Деревня Октябрь в 2005 г. переименована в Костричник (белар. [[Кастрычнік]])
# N53 48.853 E26 36.643 Хутор Олешковец в 2003 г. переименован в Алешковец (белар. [[Алешкавец]])
# N53 36.431 E26 52.070 Хутор Олешково в 2003 г. переименован в Алешково (белар. [[Алешкава]])
# N54 36.153 E27 28.284 Деревня Оношки в 2003 г. переименована в Аношки (белар. [[Аношкі]])
# N54 00.208 E27 02.499 Деревня Орловщина в 2007 г. переименована в Оровщина (белар. [[Ароўшчына]]).
# N54 19.391 E26 43.784 Деревня Осаново в 2004 г. переименована в Асаново (белар. [[Асанава]]).
# N54 09.525 E28 48.642 Деревня Осов в 2007 г. переименована в Хутор Осов (белар. [[Хутар Восаў]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Осово.
# N54 13.278 E27 31.085 Деревня Павленята в 2003 г. переименована в Павленяты (белар. [[Паўляняты]])
# N53 45.932 E28 34.687 Деревня Падар в 2003 г. переименована в Подар (белар. [[Падар]]).
# N52 57.189 E26 28.561 Деревня Паначь в 2003 г. переименована в Понача (белар. [[Панача]])
# N54 06.583 E27 43.378 Деревня Панишевщина в 2003 г. переименована в Панышевщина (белар. [[Панышэўшчына]])
# N53 39.701 E26 54.594 Деревня Папки в 2003 г. переименована в Попки (белар. [[Папкі]])
# N53 03.158 E28 01.758 Деревня Паськовы Горки в 2004 г. переименована в Паськова Горка (белар. [[Паськава Горка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пасековая Горка.
# N53 46.314 E27 08.004 Деревня Паусье в 2003 г. переименована в Поусье (белар. [[Павусьсе]])
# N54 29.285 E27 58.441 Деревня Первомайская в 2003 г. переименована в Першемайская (белар. [[Першамайская]])
# N53 51.681 E27 59.450 Деревня Первомайская в 2003 г. переименована в Першемайская (белар. [[Першамайская]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Посёлок Первомайский.
# N53 41.282 E28 57.119 Деревня Перевоз в 2008 г. переименована в Островской Перевоз (белар. [[Астраўскі Перавоз]])
# N53 57.685 E26 58.662 Деревня Пережеры в 2006 г. переименована в Пережери (белар. [[Пярэжары]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Пережиры.
# N54 17.672 E28 55.630 Деревня Плавущее Галое в 2005 г. переименована в Плавучее Галое (белар. [[Плавучае Галае]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Плавущее Палое.
# N53 49.067 E28 02.746 Деревня Поддубное в 2005 г. переименована в Полянка (белар. [[Палянка]])
# N53 55.717 E27 08.926 Деревня Подсады в 2002 г. переименована в Падсады (белар. [[Падсады]]).
# N53 42.848 E28 38.209 Деревня Подсосное в 2003 г. переименована в Подсосна (белар. [[Падсосна (Менская вобласьць)|Падсосна]]).
# N54 28.445 E28 18.747 Деревня Попорежье в 2003 г. переименована в Попережье (белар. [[Папярэжжа]])
# N53 54.409 E28 58.736 Деревня Прибрежная в 2003 г. переименована в Прибережная (белар. [[Блевачы|Прыбярэжная]])
# N52 46.854 E27 49.774 Деревня Прудище в 2003 г. переименована в Прудищи (белар. [[Прудзішчы]])
# N54 32.333 E27 59.960 Деревня Прусевичи в 2003 г. переименована в Прусовичи (белар. [[Прусавічы]])
# N54 26.617 E27 41.504 Деревня Рассохи в 2003 г. переименована в Росохи (белар. [[Расохі]])
# N54 09.169 E28 14.446 Деревня Рассошное в 2003 г. переименована в Расошное (белар. [[Расошнае]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Россошное.
# N53 11.702 E27 19.864 Деревня Риматовщина в 2004 г. переименована в Рыматовщина (белар. [[Рыматаўшчына]])
# N53 15.997 E26 54.485 Деревня Римаши в 2004 г. переименована в Рымаши (белар. [[Рымашы]])
# N54 12.099 E26 08.951 Деревня Римовичи в 2003 г. переименована в Рымовичи (белар. [[Рымавічы]])
# N53 35.746 E27 18.324 Деревня Родина в 2003 г. переименована в Радима (белар. [[Самадураўшчына|Радзіма]])
# N54 06.856 E28 36.345 Деревня Рубленник в 2003 г. переименована в Рубленики (белар. [[Рубленікі]])
# N53 24.169 E27 33.094 Посёлок Середино в 2004 г. переименован в Середина (белар. [[Серадзіна]])
# N54 20.987 E27 19.458 Деревня Скаберец в 2003 г. переименована в Скоберец (белар. [[Скабярэц]])
# N54 08.788 E26 22.010 Деревня Словенск в 2003 г. переименована в Славенск (белар. [[Славенск]])
# N53 47.230 E26 52.189 Деревня Собковщина в 2003 г. переименована в Сопковщина (белар. [[Сопкаўшчына]])
# N53 40.510 E27 22.078 Деревня Сокольщина в 2006 г. переименована в Сакольщина (белар. [[Сакольшчына]]).
# N52 44.696 E27 14.488 Деревня Сологощ в 2003 г. переименована в Салогощ (белар. [[Салагошч]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Салагощ.
# N54 16.940 E28 28.537 Деревня Староборисов в 2005 г. переименована в Старо-Борисов (белар. [[Стара-Барысаў]])
# N54 25.041 E28 07.742 Деревня Старо-Ганцевичская Слобода в 2003 г. переименована в Староганцевичская Слобода (белар. [[Стараганцавіцкая Слабада]])
# N54 06.182 E28 27.332 Деревня Тарасик в 2003 г. переименована в Тарасики (белар. [[Тарасікі]])
# N52 32.825 E27 44.609 Деревня Товарищ в 2003 г. переименована в Товарищи (белар. [[Таварышы]])
# N54 30.896 E28 02.417 Деревня Торосино в 2003 г. переименована в Тарасино (белар. [[Тарасіно]])
# N54 10.219 E27 37.229 Деревня Туколовка в 2003 г. переименована в Тукаловка (белар. [[Тукалаўка]])
# N53 43.332 E27 13.210 Деревня Усса в 2003 г. переименована в Уса (белар. [[Уса (Койданаўскі раён)|Уса]])
# N54 01.068 E28 35.711 Деревня Устроны в 2003 г. переименована в Устрона (белар. [[Устрона]]).
# N52 58.611 E26 54.784 Деревня Филипповичи в 2004 г. переименована в Филиповичи (белар. [[Філіпавічы]])
# N54 32.405 E27 20.549 Деревня Харьки в 2003 г. переименована в Харки (белар. [[Харкі]]). Исправьте полигон деревни на карте — его не должен наполовину закрывать собой полигон леса.
# N54 13.052 E27 32.806 Деревня Хоруженцы в 2003 г. переименована в Хоружинцы (белар. [[Харужынцы]])
# N54 32.411 E26 49.876 Деревня Цинцевичи в 2003 г. переименована в Цынцевичи (белар. [[Цынцавічы]])
# N53 45.984 E27 20.163 Посёлок Черкассы в 2003 г. переименован в Черкасы (белар. [[Чаркасы]])
# N54 09.683 E26 49.938 Деревня Чехи в 2004 г. переименована в Чахи (белар. [[Чахі (Менская вобласьць)|Чахі]])
# N52 53.250 E26 34.252 Деревня Шейки в 2003 г. переименована в Шайки (белар. [[Шайкі]])
# N52 55.871 E27 13.170 Деревня Язвина в 2005 г. переименована в Язвино (белар. [[Язьвіны]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Язвины.
# N54 26.647 E27 08.581 Деревня Ярмоличи в 2003 г. переименована в Ермоличи (белар. [[Ярмолічы (Вязынскі сельсавет)|Ярмолічы]])

== Могилевская область ==

# N54 15.987 E29 59.396 Деревня Бакова Слобода в 2006 г. переименована в Слобода (белар. [[Слабада]])
# N53 09.858 E28 58.391 Деревня Барановичи в 2005 г. переименована в Барановичи 1 (белар. [[Баранавічы 1]])
# N53 16.342 E29 00.275 Деревня Барбарово в 2005 г. переименована в Барборово (белар. [[Барбарова (Бабруйскі раён)|Барбарова]])
# N54 04.606 E31 48.124 Деревня Белищено в 2005 г. переименована в Южное Белищено (белар. [[Паўднёвае Бялішчана]])
# N54 06.964 E29 33.724 Деревня Белорусь в 2006 г. переименована в Беларусь (белар. [[Беларусь]])
# N53 26.914 E32 04.150 Деревня Большая Волосковня в 2005 г. переименована в Волосковня (белар. [[Валаскоўня]])
# N54 13.401 E31 21.361 Деревня Большая Рубановка в 2005 г. переименована в Рубановка (белар. [[Рубанаўка]])
# N53 21.919 E31 19.466 Деревня Большие Хутора в 2005 г. переименована в Большие Хуторы (белар. [[Вялікія Хутары]])
# N54 02.455 E31 12.916 Деревня Большое Заполье в 2005 г. переименована в Заполье (белар. [[Запольле]])
# N54 04.513 E31 23.318 Деревня Большое Пацково в 2005 г. переименована в Пацково (белар. [[Пацкава]])
# N53 24.344 E32 12.823 Деревня Волынеж в 2005 г. переименована в Валынеж (белар. [[Валынеж]])
# N53 18.201 E32 00.571 Посёлок Глубокий в 2005 г. переименована в Глубокое (белар. [[Глыбокае]])
# N53 01.889 E28 50.254 Деревня Городчино в 2005 г. переименована в Городчина (белар. [[Гародчына]])
# N53 49.095 E30 23.043 Деревня Гурбаново в 2004 г. переименована в Губанов (белар. [[Губанаў]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Губаново.
# N53 18.433 E31 52.703 Деревня Деражня в 2005 г. переименована в Деряжня (белар. [[Дзяражня]])
# N52 42.543 E28 42.086 Деревня Держинск в 2005 г. переименована в Держинский (белар. [[Дзяржынскі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Дзержинский.
# N53 30.674 E29 16.163 Деревня Дмитровка 2 в 2004 г. переименована в Дмитриевка 2 (белар. [[Дзьмітраўка 2]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Дмитровка 2-я.
# N53 41.179 E30 36.820 Деревня Дубровка в 2004 г. переименована в Большая Дубровка (белар. [[Вялікая Дубраўка]])
# N53 46.865 E30 04.705 Деревня Жабин в 2004 г. переименована в Жабино (белар. [[Жабіна]])
# N53 19.107 E32 01.730 Деревня Избужар в 2005 г. переименована в Избужерь (белар. [[Ізбужар]])
# N53 27.357 E29 19.753 Посёлок Кличевский в 2005 г. переименован в Кличевские Посёлки (белар. [[Клічаўскія Пасёлкі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Кличевский Посёлок.
# N53 27.285 E32 11.618 Деревня Колодезки в 2005 г. переименована в Колодезски (белар. [[Калодзезькі]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Колодезьки.
# N53 58.271 E31 23.879 Посёлок Льнозавод в 2005 г. переименован в Пячковский льнозавод ([[Пячкавіцкі ільнозавод]])
# Деревня Малиновка в Могилёвской области, Белыничском районе, относящаяся к Вишовскому совету, 04 марта 2011 г. была переименована в Малиновка 2. На карте в том месте я нашел четыре деревни Малиновка, но какая из них стала называться Малиновка 2, я не знаю.
# N53 23.943 E31 19.327 Деревня Малые Хутора в 2005 г. переименована в Малые Хуторы (белар. [[Малыя Хутары]])
# N53 09.760 E29 36.062 Деревня Мартыновка в 2005 г. переименована в Мартиновка (белар. [[Марцінаўка]])
# N53 58.576 E30 32.386 Деревня Мишковцы в 2004 г. переименована в Мишковка (белар. [[Мішкаўка]])
# N53 50.835 E30 00.688 Деревня Отнянка в 2004 г. переименована в Атнянка (белар. [[Атнянка]])
# N53 07.005 E32 13.281 Деревня Разрытая в 2005 г. переименована в Разрытое (белар. [[Разрытае]])
# N53 03.349 E28 50.233 Деревня Римовцы в 2005 г. переименована в Рымовцы (белар. [[Рымаўцы]])
# N54 10.536 E31 28.950 Деревня Селище в 2005 г. переименована в Селищи (белар. [[Селішчы]])
# N53 05.713 E28 56.408 Деревня Слобода Богушовская в 2005 г. переименована в Слобода Богушовка (белар. [[Слабада Багушоўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Слобода-Богушовская через дефис.
# N53 48.044 E30 15.031 Деревня Солтановка в 2004 г. переименована в Салтановка (белар. [[Салтанаўка]])
# N54 12.511 E29 54.400 Деревня Тубушки в 2006 г. переименована в Тубышки (белар. [[Тубышкі]])
# N53 53.873 E30 00.426 Деревня Хвощовка в 2004 г. переименована в Хващёвка (белар. [[Хвашчоўка]]). На карте в выпуске от 11.06.2011 ошибочно указано название Хвощевка. Деревня на данный момент нежилая.
# N53 25.395 E32 13.611 Деревня Янгеловка в 2005 г. переименована в Ангеловка (белар. [[Ангелаўка]])

== Замеченные опечатки и неточности на карте ==
''В действительности их может быть гораздо больше''

# N53 16.305 E27 32.646 Деревня Буда-Гресская должна писаться как Буда Гресская без дефиса
# N53 49.383 E28 00.731 Калюга — должна писаться как Калюга без дефиса в конце
# N55 28.430 E29 55.276 Смольки, а не Смальки
# N53 32.337 E25 17.349 Должно быть Алёхновичи
# N53 47.117 E28 56.351 Должно быть Красный Берег
# N53 24.169 E27 33.094 Должно быть Середина
# N53 27.136 E27 36.704 Должно быть Малая Малиновка
# N53 27.347 E27 41.272 Должно быть Великая Малиновка
# N53 27.605 E27 41.952 Должно быть Великая Каменка
# N53 27.002 E27 41.787 Должно быть Чирвоный Клин
# N53 40.082 E28 56.279 Должно быть Новое Городище
# N53 38.986 E28 55.342 Должно быть Городище
# N53 38.605 E28 53.215 Должно быть Регисполье
# N53 36.014 E28 49.430 Должно быть Берёзовка 2
# N51 49.814 E30 06.338 Должно быть Звенятское
# N53 46.694 E28 47.911 Должно быть Новая Мартияновка
# N53 15.307 E29 51.213 Должно быть Заозерье
# N53 51.581 E27 28.605 Опечатка в слове «церковь»
# N55 06.819 E30 17.937 Опечатка: садоводческое, а не садовотческое
# N53 00.753 E29 00.167 и N53 00.773 E28 59.725 Дважды подписан один и тот же населенный пункт. Соответственно, поиск выводит 2 одинаковых названия на один полигон.
# N54 55.105 E30 00.184 и N54 54.992 E29 59.710 Что-то не так??? См. в атласе. Может, попутаны местами названия Станьки и Мартиновка???
# N54 19.597 E29 21.797 Должно быть Подсосенка
# N53 39.771 E23 47.163 Исправьте на Мобильная связь
# N53 17.145 E25 57.364 Должно быть Крепочи
# Если в поиск в MapSource ввести «Новое житье» через один пробел между словами, то отобразится один список результатов, а если ввести «Новое житье» через два пробела между словами, то другой результат. Вывод — следует упорядочить написание всех географических объектов на нашей карте! Везде через один пробел и везде, как в атласе и в официальных документах. В том числе, где надо, букву «ё» писать именно как «ё». От этого зависит, например, произношение и ударение в слове. Буква «ё» всегда ударная, а буква «е» не всегда.
# N54 20.612 E29 44.431 Должно быть Новый Друцк
# N55 09.376 E27 23.067 Полигон по-прежнему называется Новодруцк, если навести на него указатель мышки, хотя стоит подпись Париж и деревня в 2006 г. действительно была переименована в Париж.
# N54 11.852 E28 51.032 Eсть в электронной карте название деревни, но нет названия в атласе, хотя деревня нанесена. Правильно ли отмечено название в нашей карте?
# N52 16.031 E23 44.345 Убрать название сельского совета — он не принципиален
# N52 19.364 E23 42.175 Убрать название сельского совета — он не принципиален
# N54 46.891 E29 38.426 Должно быть Дубники
# N54 09.575 E28 49.601 Должно быть Берня
# N53 46.623 E28 35.881 Должно быть Анополье
# N53 53.369 E25 24.554 Должно быть Первомайский
# N53 59.611 E26 39.082 Должно быть посёлок Первомайский
# N52 39.809 E27 55.362 Должно быть Песчанец 1
# N52 39.258 E27 56.742 Должно быть Песчанец 2
# N54 30.808 E28 16.749 Должно быть Буденичская Рудня
# N52 55.326 E31 10.376 Должно быть Рудня Нисимковичская
# N52 45.283 E30 50.266 Должно быть Рудня Дудичская
# N52 30.842 E30 36.161 Должно быть Рудня-Телешёвская
# N55 00.263 E29 48.226 Должно быть озеро Соро с одной буквой «р»
# N54 10.470 E29 32.332 Река правильно называется Осливка
# N55 10.915 E29 58.036 Должно быть Малые Трубочи
# N55 10.740 E29 59.118 Должно быть Большие Трубочи
# N54 15.877 E29 45.564 Где-то здесь должна быть деревня Васильевка. Смотрите атлас.
# N52 55.233 E24 44.241 Должно быть Щиба
# N55 33.626 E28 40.825 Должно быть Междуречье
# N54 31.117 E26 01.257 Должно быть Скилондишки
# N54 20.998 E30 10.319 В атласе не увидел здесь деревни Борки. Существует ли она на самом деле?
# N54 20.359 E30 11.992 В атласе не увидел здесь деревни Застружье. Есть только урочище Застружье. Существует ли деревня на самом деле?
# N54 21.188 E30 07.930 Должно быть Борки 1. На карте в выпуске от 11.06.2011 написано неправильно.
# N54 20.395 E30 06.770 Должно быть Борки 2. На карте в выпуске от 11.06.2011 написано неправильно и вдобавок с опечаткой.
# N53 04.480 E26 59.112 Надпись «на Несвиж» излишняя. Очевидно и так!
# N52 08.068 E25 09.039 Подписать — Ляховичский канал
# N52 08.086 E25 07.266 Согласно атласу это Попина
# N52 07.282 E25 07.554 Согласно атласу это Новая Попина
# N54 26.967 E27 12.077 Должно быть Криница 1
# N54 24.165 E27 10.749 Должно быть Лоевщина
# N53 23.629 E23 57.455 Должно быть Ермоличи
# N54 33.795 E28 44.857 Должно быть Стотсберг
# N54 34.671 E28 48.874 Должно быть Колеченко
# N54 37.761 E28 53.601 Должно быть Горавки
# N54 28.954 E26 42.569 Должно быть Войдени
# N54 33.811 E26 38.264 Распишите полностью — хутор Войстом
# N54 15.343 E28 03.519 Должно быть Мостище
# N55 41.073 E27 17.619 Должно быть Оплиса 1
# N54 31.272 E26 47.235 Должно быть Баровцы
# N54 31.442 E27 21.914 Должно быть Победитель. На карте от 11.06.2011 ошибочно указано название Победите
# N54 29.079 E27 21.313 Должно быть Матьковские Пасеки. На карте от 11.06.2011 полигон деревни безымянный.
# N53 47.078 E26 52.596 Должно быть Сопковщина
# N53 22.398 E25 22.479 Ошибки в написании: Должно быть ХРАМ В ЧЕСТЬ РОЖДЕСТВА ПРЕСВЯТОЙ БОГОРОДИЦЫ (1928 г.)
# N54 20.457 E29 35.795 Должно быть Голошино (нежил.)
# N54 12.504 E29 54.882 Должно быть Вабичь
# N55 18.202 E28 48.124 Должно быть озеро Щаты
# N53 03.354 E30 08.918 Здесь должен быть Дом-интернат
# N53 43.461 E27 12.888 Должно быть Уса
# N54 16.914 E28 55.028 Должно быть Малое Осово
# N54 32.549 E28 51.088 Должно быть Мхерено 1
# N54 31.354 E28 52.891 Должно быть Мхерено 2
# N54 39.615 E28 48.112 Должно быть Бардилово
# N54 22.558 E28 49.039 Должно быть Козлы

== Крыніца ==
* [http://www.kartaby.org/_fr/3/11.09.2011.doc]</text>
      <sha1>an3dt0jl634ersu8y8mwz7u94hqb35g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Астрагляды</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126410</id>
    <revision>
      <id>2621934</id>
      <parentid>2618108</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:37:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2621934</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67339" sha1="75ilkdl8pzg0bz9nijc2yxi1sqoqn25" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690}}&lt;/ref&gt; Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму. У 1897 годзе яго набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за большие деньги»&lt;ref&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;. Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;. Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>75ilkdl8pzg0bz9nijc2yxi1sqoqn25</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621940</id>
      <parentid>2621934</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:44:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пад уладай Расейскай імпэрыі */</comment>
      <origin>2621940</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67340" sha1="l62lsd7aksvxu3g15myj1q09ovq3ax8" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690&lt;/ref&gt;.}} Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму. У 1897 годзе яго набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за большие деньги»&lt;ref&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;. Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;. Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>l62lsd7aksvxu3g15myj1q09ovq3ax8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621949</id>
      <parentid>2621940</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:53:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пад уладай Расейскай імпэрыі */</comment>
      <origin>2621949</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67351" sha1="imp30glgju9ucbeh6yz5ee8ok7fdy6r" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690&lt;/ref&gt;.}} Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму. У 1897 годзе яго набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за большие деньги»&lt;ref name=&quot;fn3&quot;&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;. Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;. Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>imp30glgju9ucbeh6yz5ee8ok7fdy6r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621960</id>
      <parentid>2621949</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:32:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пад уладай Расейскай імпэрыі */</comment>
      <origin>2621960</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67909" sha1="d9wibutlndtz5a6mt560h44p92jpshm" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;. У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690&lt;/ref&gt;.}} Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму. У 1897 годзе яго набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за бóльшие деньги»&lt;ref name=&quot;fn3&quot;&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;. Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;.

У 1905 годзе В. Р. Рыбнікаў прадаў за 620 000 рублёў маёнтак Астрагляды ў 6117 дзесяцін 1668 кв. сажэняў Любові Маркаўне Завойка, адначасова набыўшы ад яе маёнтак Магільнае ў Падольскай губэрні{{Заўвага|Адбыўся гэткі, на карысьць Рыбнікава, абмен.}}&lt;ref name=&quot;fn3&quot;/&gt;. Пасьля маёнтак перайшоў да Васіля Сьцяпанавіча Завойка.

Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>d9wibutlndtz5a6mt560h44p92jpshm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621962</id>
      <parentid>2621960</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:40:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пад уладай Расейскай імпэрыі */</comment>
      <origin>2621962</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67968" sha1="oj3qm62zm9uqqibgkf3dujt90dz2iig" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690&lt;/ref&gt;.}} Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму. У 1897 годзе яго набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за бóльшие деньги»&lt;ref name=&quot;fn3&quot;&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;. Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;.

У 1905 годзе В. Р. Рыбнікаў прадаў за 620 000 рублёў маёнтак Астрагляды ў 6117 дзесяцін 1668 кв. сажэняў Любові Маркаўне Завойка, адначасова набыўшы ад яе маёнтак Магільнае ў Падольскай губэрні{{Заўвага|Адбыўся гэткі, на карысьць Рыбнікава, абмен.}}&lt;ref name=&quot;fn3&quot;/&gt;&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 324. Воп. 1. Спр. 411. А. 2/ref&gt;. Пасьля маёнтак перайшоў да Васіля Сьцяпанавіча Завойка.

Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>oj3qm62zm9uqqibgkf3dujt90dz2iig</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621963</id>
      <parentid>2621962</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:41:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пад уладай Расейскай імпэрыі */</comment>
      <origin>2621963</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67969" sha1="auyzkdoaxaj9rsr70go7q52xwd9f1ua" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690&lt;/ref&gt;.}} Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму. У 1897 годзе яго набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за бóльшие деньги»&lt;ref name=&quot;fn3&quot;&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;. Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;.

У 1905 годзе В. Р. Рыбнікаў прадаў за 620 000 рублёў маёнтак Астрагляды ў 6117 дзесяцін 1668 кв. сажэняў Любові Маркаўне Завойка, адначасова набыўшы ад яе маёнтак Магільнае ў Падольскай губэрні{{Заўвага|Адбыўся гэткі, на карысьць Рыбнікава, абмен.}}&lt;ref name=&quot;fn3&quot;/&gt;&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 324. Воп. 1. Спр. 411. А. 2&lt;/ref&gt;. Пасьля маёнтак перайшоў да Васіля Сьцяпанавіча Завойка.

Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>auyzkdoaxaj9rsr70go7q52xwd9f1ua</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621964</id>
      <parentid>2621963</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:50:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пад уладай Расейскай імпэрыі */</comment>
      <origin>2621964</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68078" sha1="4m5z17vygq691djnkaqo3l8emrmdcg6" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Астрагляды
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Астраглядаў
|Трансьлітараваная назва          = Astrahlady
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = каля сярэдзіны XV ст.
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = Астраглядавічы
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Гомельская вобласьць|Гомельская]]
|Раён                             = [[Брагінскі раён|Брагінскі]]
|Сельсавет                        = [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 
|Год падліку колькасьці           = 
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 51
 |Шырата хвілінаў                 = 46
 |Шырата сэкундаў                 = 52.3
 |Даўгата градусаў                = 30
 |Даўгата хвілінаў                = 8
 |Даўгата сэкундаў                = 36.8
|Пазыцыя подпісу на мапе          = зьверху
|Водступ подпісу на мапе          = 2.5
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Астрагля́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — былая вёска ў складзе [[Буркоўскі сельсавет|Буркоўскага сельсавету]] [[Брагінскі раён|Брагінскага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]].

== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:POL COA Leliwa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Ляліва роду Манівідавічаў.]][[Файл:Пра царкву Ўваскрасеньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.jpg|значак|зьлева|Пра царкву Ўваскрашэньня Хрыстова ў Астраглядах у часы Манівідавічаў.]][[Файл:Прывілей С. Полазу 1504 г.jpg|значак|зьлева|Польскамоўная анатацыя «прывілею рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[Файл:Запіс 1879 г.png|значак|Запіс Браніслава Клечыньскага падчас рэвізіі 1879 г. архіву Прозараў у Астраглядах і Хвойніках.]][[Файл:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|значак|Пячатка оўруцкага намесьніка Сенка Палазовіча. 1513 г.]][[Файл:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|значак|зьлева|Герб Друцк князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх)]]
Найранейшая згадка пра Астрагляды (арыгінальная назва — Астраглядавічы{{Заўвага|У «Вялікім гістарычным атласе Беларусі» (Мінск: Белкартаграфія, 2009. Т. 1. С. 193) аўтары-укладальнікі падалі назву нібыта зь яе варыянтам – Остроглядовичи (Глядовичи), што ёсьць недарэчнасьцю. Запазычана яна з выдадзенай Ю. Вольфам кнігі графа К. Ажароўскага («Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. – Warszawa, 1895. S. 206»), у якой узьнікла памылка пры перадачы зьместу каралеўскага ліста 1532 г. Тут побач згаданыя Hladowicze (а былі яшчэ Hładkowicze), Nowosielki, далей жа Chwojniki, Ostrodwory, хоць у арыгінале крыніцы побач названыя Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки (ёсьць  там і Углядковичи, што на тэрыторыі Украіны). Астрадворы ўтварыліся шляхам разрыву назвы Астра-глядавічы і далучэньня да Астра- першага слова згадкі пра «''двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ''». Другая ж частка назвы ператварылася ў асобнае паселішча Глядавічы.}}) можа быць датаваная прыкладна сярэдзінай XV ст. У Генэральнай візыце Брагінскай пратапопіі (дэканату), пачатай 30 студзеня 1743 году, ёсьць запіс, згодна зь якім, царква Ўваскрашэньня Хрыстова{{заўвага|Тытул названы менавіта такі.}} ў Астраглядавічах, «як паведамляецца» (ut fertur), існавала перад тым ужо 300 гадоў. Кім збудаваная і асьвечаная невядома&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Візыты Брагінскага дэканату 1743 г. // Інстытут рукапісу Нацыянальнай бібліятэкі Украіны імя У. І. Вярнадзкага. І. 2461. А. 287, 287адв.&lt;/ref&gt;, але Брагінскай воласьцю тады валодаў [[Ваяводы троцкія|ваявода троцкі]] [[Іван Манівід|Ян (Іван) Манівідавіч]]&lt;ref&gt;Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 2. S. 261, 267&lt;/ref&gt;. Пасьля сьмерці ў 1475 годзе яго сына [[Войцех Манівід (сын Івана)|Войцех]]а, [[Ваяводы наваградзкія|ваяводы наваградзкага]] і [[Падстолі вялікі літоўскі|падстолія вялікага літоўскага]], [[Брагін]]ам з воласьцю, відавочна, ізноў пачаў кіраваць вялікакняскі намесьнік, пра што маецца зьвестка на 1496 год&lt;ref&gt;Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397&lt;/ref&gt;. 

3 чэрвеня 1504 году кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандар]] сваім прывілеем, вылучыўшы Астраглядавічы і [[Хвойнікі]] з усімі прылегласьцямі з Брагінскай воласьці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямён Палазовіч|Сямёну Хведаравічу Палазовічу]] («слаўнаму русінскаму воіну Полазу», «Полазу Русаку, слаўнаму казаку», як назвалі яго польскія гісторыкі [[Ёст Людвік Дэцый]]&lt;ref&gt;Decjusz, Jost Ludwik. Contenta: De vetustatibus Polonorum liber I; De Iagellonum familia liber II; De Sigismundi regis temporibus liber III. — 1521. F. LXVII&lt;/ref&gt; і [[Марцін Бельскі]]&lt;ref&gt;Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950&lt;/ref&gt;). Вядомы ён пакуль што з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве&lt;ref&gt;Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78&lt;/ref&gt;.

Адміністрацыйна Астраглядавічы належалі спачатку да Брагінскай воласьці [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Уладальнікамі іх і Хвойнікаў ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 году) пасьлядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 12 — 18&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Насуперак таму, як уважаецца пачынаючы са слоўнікавага артыкула [[Аляксандар Ельскі|А. Ельскага]] (Ostrohlady // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1886. Т. VII. S. 690),  князям Вішнявецкім і панам Ракіцкім Астрагляды ніколі не належалі.}}.

3-га сакавіка 1532 году кароль [[Жыгімонт І Стары|Жыгімонт Стары]] сваім лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той пасьпеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзьмітрыю Раманавічу Відыніцкаму&lt;ref&gt;Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70&lt;/ref&gt; (Любецкаму). Потым Астраглядавіцкі маёнтак князя Дз. Відыніцкага і яго жонкі Фенны Палазовічаўны згаданы ў дакумэнце ад 6 кастрычніка 1541 году з запісам аб узаемных саступках грунтоў у ім і ў Брагінскіх добрах князя Аляксандра Міхайлавіча Вішнявецкага&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4&lt;/ref&gt;.  У сьнежні 1556 году князь Дзьмітры Любецкі, не жадаючы прызнаць віну «''людей моих села Остроглядовского о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Сьвята-Міхайлаўскага (Залатаверхага) манастыра), сьцьвярджаў , нібы «''тое село Остроглядовичи не ест у повете Киевского воеводства, але Троцкого повету, не повинен бых тут с того именя отказывати''»&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 5, 37&lt;/ref&gt;. 5 студзеня 1560 году князь Богуш Любецкі, ад імя свайго і маці-удавы княгіні Дзьмітравай Любецкай, падаў судовы пратэст супраць князя Міхаіла Аляксандравіча Вішнявецкага, старосты чаркаскага, за тое, што людзі яго гвалтоўна  ўварваліся ў межы астраглядавіцкія, дзеля ўласнай карысьці палі разрабілі, пакасілі сенажаці і іншыя крыўды ўчынілі&lt;ref&gt;АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 4&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Bończa.svg|150пкс|значак|Герб Боньча роду Харлінскіх]]
Дачка князя Дзьмітрыя і Фенны Любецкіх, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасьля сьмерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім гербу Бонча ды ў сьнежні 1568 году запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{Заўвага|Гэта ці ня першы вядомы выпадак выкарыстаньня ў пісьмовай крыніцы палянізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»&lt;ref&gt;Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227&lt;/ref&gt;.

Напярэдадні падпісаньня акту Люблінскай уніі ўказам караля і вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] ад 6 чэрвеня 1569 году Кіеўскае ваяводзтва (у тым ліку Астраглядавічы) было далучана да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]&lt;ref&gt;Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)&lt;/ref&gt;.

=== Каралеўства Польскае ў Рэчы Паспалітай ===
У 1570—1590-я гады добра Астраглядавічы пана Шчаснага Харлінскага шматразова згаданыя ў судовых справах з-за нанесеных ім брагінскімі падданымі князёў Вішнявецкіх маёмасных стратаў, з-за ўчыненага гвалту над людзьмі. 25 сакавіка 1579 года кароль [[Стэфан Баторы]] нават даслаў ліст княгіні-удаве Аляксандравай Вішнявецкай, у якім загадаў, каб яе людзі не ўдзіраліся ў дзедзічныя грунты астраглядавіцкія пана Ш. Харлінскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 5—15&lt;/ref&gt;. У датаваным 13 днём сакавіка месяца 1581 г. дакумэнце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзьмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе разьмежаваньня добраў Астраглядавічаў, [[Плоскае (Хвойніцкі раён)|Плоскага]], [[Варацец|Варатца]] пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаньнямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, местам Брагін, сёламі [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын|Бабчын]]&lt;ref&gt;Руська (Волинська) метрика [Текст]: регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569-1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів ; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.] ; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302&lt;/ref&gt;. У 1598 году сойм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе разьмежаваньня ''ziemie Kiiowskiey'' Кароны і [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]] ВКЛ&lt;ref&gt;Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie&lt;sup&gt;&lt;small&gt;o&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372&lt;/ref&gt;. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводзтва, у дакумэнце ад 22 чэрвеня 1600 году засьведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як разьмежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, Навасёлак, Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы (Гомельская вобласьць)|Мікулічы]], Веляцін, Лісьцьвін, а таксама яго [[Багушы (Гомельская вобласьць)|Багушэвічаў (Багушоў)]], Плоскага, [[Паселічы|Паселічаў]], Хвойнікаў, [[Навасёлкі (Хвойніцкі раён)|Навасёлак]] з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму Глухавічамі, [[Бабчын|Бабчынам]], з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваньнем старых памежных знакаў&lt;ref&gt;Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław) / Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Брагін на мапе 1613 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды (Астраглядавічы) на мапе ВКЛ 1613 г. (фрагмэнт).]]
20 чэрвеня 1600 года падкаморы Ш. Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю ''zapis wieczysty'', 26 чэрвеня ў Люблінскім трыбунале прызнаны, на двор Астраглядавічы з прыналежнымі да яго «прыселкамі» — сёламі Астраглядавічы, Хвойнікі, Вялікі Бор, Дворышча, Храпкаў і яшчэ дзевяцю паселішчамі, а таксама на двор з 5 часткай зь сямі пляцаў у Кіеве&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 60; AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47&lt;/ref&gt;. Зь імёнамі сужэнства Мікалая і Гэлены (Гальшкі) Харлінскіх зьвязана заснаваньне яшчэ да 1622 году касьцёла ў Астраглядавічах і стварэньне найбольш раньняй у рэгіёне каталіцкай парафіі. Першым зь вядомых настаяцелем быў ксёндз Станіслаў Зданоўскі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451 Прозараўскія мясьціны ў Астраглядах]&lt;/ref&gt;. Недзе ў гэты ж час Астрагляды апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павету. У 1623 годзе ўдава Гальшка Мікалаевая Харлінская судзілася з сваякамі Харлінскімі за іх наезд на замак Астраглядаўскі{{Заўвага|На мапе ВКЛ 1613 г. у дачыненьні да Астраглядавічаў выкарыстаная выява, адсутная ў легендзе пад гербам Пагоня, відавочна, дзеля таго, што Астрагляды – па-за межамі ВКЛ. На існаваньне замку альбо ўмацаванай сядзібы яна, у адрозьненьне, напрыклад, ад [[Антонаў (Нараўлянскі раён)|Антонава на рацэ Славечне]], як быццам не ўказвае. Але ж на гэтай мапе з найменш значных паселішчаў пазначаныя хіба цэнтры маёнткаў, зразумела, з панскімі сядзібамі, сярод якіх неўмацаваных у тыя часы не магло быць. Адсюль сьведчаньні пра замкі нават і пры невялікіх аднайменных сёлах. Тут важна не перабольшваць іх абарончыя здольнасьці і ўсьведамляць выключна надзённае прызначэньне — абарона маёмасьці ад тутэйшых сялянаў-бунтаўнікоў, суседніх паноў-братоў шляхты, прыхадняў-казакоў, пазьнейшых гайдамакаў і г. д.}}, вёску Астраглядавічы, на мястэчка Новы Харленж (Хойнікі), вёску Хойнікі і інш&lt;ref&gt;ŹD. T. XXI. S. 637 &lt;/ref&gt;.

[[Файл:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|значак|Герб Ястрабец зьменены паноў Абрамовічаў.]]
11 лютага 1627 году Гальшка Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добры Астраглядавічы пераходзілі ў пасэсію да яе зяця [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрагамовіча]], ваяводзіча смаленскага&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56&lt;/ref&gt;. У 1628 годзе пан М. Абрагамовіч з пятнаццаці дымоў ў Астраглядавічах плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 396—397&lt;/ref&gt;. Пры гэтым яму яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменьні зь іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, зь якім пані Гальшка ўзяла шлюб.

Дзеля ўтрыманьня ў Астраглядах касьцёла і плябана на іх сталы прыбытак Мікалаем і Гальшкай Харлінскімі раней была запісана вёска Багушы. Але спадчыньнік маёнтку, зяць іх, пан Мікалай Абрамовіч, кальвініст, відавочна, не ўважаў той запіс абавязковым да выкананьня. Таму маем справу ад 6 чэрвеня 1635 году ксяндза Заклічынскага, плябана астраглядаўскага, якая разглядалася не адно ў Кіеўскім гродзе, але і ў каронным Люблінскім трыбунале. М. Абрамовіч, як высьвятляецца, наслаў на добра Багушы сваіх людзей, каб яны ўчынілі там розныя гвалты і рабункі&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. У актавай кнізе Жытомірскага гродзкага суда 1635 году са слоў вознага сказана, што з-за няўплаты [[чопавае|чопавага]] падатку ён «''Перши позовъ по его милостъ пна Абрамовича, воеводича смоленъского, до села Оcтроглядовичъ, маетности его милости, того року и  дня деветнастого мца сепътемъбра однеслъ и  въ дворе тамошнимъ урядникови в  руки одъдалъ''»&lt;ref&gt;Акти Житомирського гродського уряду: 1590 р., 1635 р. / В. М. Мойсієнко. – Житомир, 2004. № 40&lt;/ref&gt;. Валодаў маёнткам М. Абрамовіч і ў 1639 годзе, калі заставіў Астраглядавічы гданьскаму мешчаніну Ежаму Гэўлу за 33 600 злотых, і ў канцы 1641 году, калі вяртаў доўг сыну нябожчыка Ісааку Гэўлу. Уражаньне такое, нібы генэрал артылерыі ВКЛ М. Абрамовіч ці ня кожны раз пазычаў грошы дзеля таго, каб аддаваць папярэднія даўгі то дзяржаве, то прыватным асобам, застаўляючы Астрагляды&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 14—15, 35—36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|значак|зьлева|Герб Газдава роду Бжазоўскіх]]
24 сьнежня 1642 году ад імя пана Мікалая Абрамовіча, кашталяна амсьціслаўскага, складзены запіс ''wieczystej przedarzy'' пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хвойнікі праваслаўнаму пану Максыміліяну Бразоўскаму, падстолію кіеўскаму, пра што пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісьце ад 29 чэрвеня 1641 году&lt;ref&gt;AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67&lt;/ref&gt;.

З запісу ў абозным дзёньніку польнага гетмана ВКЛ князя [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] ад 26 ліпеня 1649 году вядома, што паказачаны селянін Улас з Астраглядавічаў, спайманы ў сваёй хаце за дзень да таго, прызнаў: далучыўся ён да казакоў, як тыя летась ішлі ў Літву, быў у Бабруйску і Быхаве ў палку Гаркушы; а пра казакоў паведаміў, што трое заходзілі ў іхнае сяло яшчэ &quot;''ў мінулую суботу''&quot;&lt;ref&gt;Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648 – 1658 рр. Т. 1 (1648 – 1649). – Київ, 2012. С. 296&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|значак|Герб Сьвяты Юры (Георгі Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота Анатоля Бензярука{{Заўвага|Выява з надмагільля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага р-ну Берасьцейшчыны.}}.]]
26 чэрвеня 1664 году дачка нябожчыка [[Максыміліян Бжазоўскі|Максыміліяна Бжазоўскага]], берасьцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хвойнікамі таксама) і Берасьцейшчыне на свайго мужа-католіка князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]&lt;ref&gt;AGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 69&lt;/ref&gt;. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводзтве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. 5 чэрвеня 1682 году ксёндз Дамінік Бэркіновіч, прэзыдэнт касьцёлу Астраглядавіцкага, закону сьв. Дамініка, засьведчыў, што касьцёл прыняў абавязак адпраўляць па тры сьвятыя імшы на тыдзень, за што князь Шуйскі на яго ўтрыманьне ізноў саступіў вёску Багушы. 14 студзеня наступнага 1683 г. харунжы берасьцейскі князь Канстанцін Шуйскі ў маёнтку Тэрэбунь склаў айцам-дамініканам астраглядаўскім фундуш, паводле якога абяцаў касьцёл у Астраглядавічах wystawić і вёску Багушы з грунтам і ўсялякімі пажыткамі на іх запісаць&lt;ref&gt;АGAD. АРіJ. Sygn. 1. S. 37&lt;/ref&gt;. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павету Кіеўскага ваяводзтва 1683 году, з 10 дымоў у Астраглядавічах князя Шуйскага выплачвалася 9 злотых. А яшчэ ў вёсцы было 9 дымоў, якія належалі баярам (асабіста вольным слугам)&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 489. Другі пабор — 9 злотых з 9 дымоў (С. 506)&lt;/ref&gt;. 2 траўня 1697 году ў Оўруцкі гродзкі суд астраглядаўскім земянінам панам Аляксандрам Галаскім ад імя князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасьцейскага, была пададзена скарга, у якой сьцьвярджалася, што казацкага палку Ярэмы сотнік Лабада, аніяк не паважаючы вайсковыя артыкулы і права паспалітае, наехаў на двор Астраглядаўскі пана Дамініка году 1697 дня 10 лютага месяца, а наехаўшы, валоў, коней, авечак, сьвіней і дабро ўсякае пазабіраў&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 26, 36&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Загаловак візіты Брагінскай пратапопіі 1743 г.jpg|значак|зьлева|Загаловак візыты Брагінскай пратапопіі 1743 г.]][[Файл:Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.jpg|значак|Запіс пра ўніяцкага пароха і верных у Астраглядавічах на 1743 г.]]
Згодна з Генэральнай візытай Брагінскага дэканату, на 1743 год у прыходзе царквы Ўваскрашэньня Хрыстова сяла Астраглядавічаў, дзедзічных добраў князя Ігнацыя Шуйскага, харунжыча берасьцейскага, налічвалася plus minus 80 двароў, дапушчаных да споведзі 164 душы. Узначальваў прыход сьвятар Якаб Тышко(ў)скі (Tyszkoski)&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;.

[[Файл:Астрагляды, парафія 1748 г.jpg|значак|зьлева|Астраглядавіцкая парафія ў 1748 г.]]
У 1740-я гады і надалей Астраглядавіцкі касьцёл аб'ядноўваў рыма-каталіцкую парафію ў [[Оўруч|Оўруцкім]] дэканаце Кіеўскай дыяцэзіі, да якой належалі жыхары (у асноўным шляхта) зь мястэчак Астраглядавічы{{Заўвага|Астраглядавічы тут названыя «мястэчкам» дзеля таго хіба, што былі цэнтрам парафіі, бо адпаведнага статусу, у адрозьненьне ад Брагіна і Хвойнікаў, ня мелі.}}, Хвойнікі, Брагін, вёсак Храпкаў, Руднае, Дворышча, Стралічаў, Вялікі Бор, Рудня Вялікаборская, Паселічы, Багушы, Сялец, Крыўча, Рудакоў, Лісцьвін, Мікулічы, Шкураты, Рудня Удалёўская, Буда Удалёўская, Глухавічы, Губарэвічы, Краснасельле, Масаны, Баршчоўка, Аравічы&lt;ref&gt;Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148&lt;/ref&gt;. На 1777 г. парафія, паводле графа Дз. Талстога, налічвала 252 верных&lt;ref&gt;Le Catholicisme Romain en Russie. Études historiques par M. le comte Dmitry Tolstoy. Tome premier. – Paris, 1863. P. 478&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка 1753 году князем Шуйскім запісаны фундуш Астраглядавіцкай уніяцкай царкве&lt;ref&gt;НГАБ у Мінску. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 63&lt;/ref&gt;.

На 1754 год у Астраглядавічах было 48 двароў (×6 — каля 288 жыхароў), зь якіх «do grodu» (Оўруцкага замку) выплачвалася 7 злотых, 13 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павету і ваяводзтва) 29 злотых і 24 грошы&lt;ref&gt;Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22&lt;/ref&gt;. Паводле перапісаў габрэйскага насельніцтва 1765, 1778 і 1784 гадоў у Астраглядавічах жылі адпаведна 7, 5 і 4 чалавекі (głowy), плацельшчыкі пагалоўшчыны, якія належалі да Хвойніцкага кагалу&lt;ref&gt;Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710&lt;/ref&gt;.

У 1776 годзе ў Астраглядавічах узьведзены новы будынак царквы, імаверна, ужо пад тытулам Сьвята-Траецкай&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 30&lt;/ref&gt;{{заўвага|У больш позьніх даведніках пазначаны 1779 г.&lt;ref&gt;Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. – Санкт-Петербург, 1864. С. 303&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 117&lt;/ref&gt;}}. 

[[Файл:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|значак|зьлева|Герб уласны роду Прозараў]]
13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta narodowa i obca» зьмясьціла паведамленьне пра тое, як 12 чэрвеня патрыёты Рэчы Паспалітай, госьці Караля і Людвікі Прозараў з Мазырскага, Оўруцкага і Рэчыцкага паветаў бралі ўдзел у сьвяточнай імшы з нагоды прыняцьця [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|Канстытуцыі 3 траўня]], пакліканай умацаваць і выратаваць гаротную Айчыну. Урачыстасьць адбылася ў Астраглядаўскім парафіяльным касьцёле Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. Казань, прымеркаваную да падзеі, прамовіў ксёндз-пробашч Францішак Глінскі. Па яе заканчэньні ўсе прысутныя, пад няспынныя гарматныя салюты, прасьпявалі гімн Te Deum laudamus (Цябе, Бога, услаўляем) &lt;ref&gt;Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]&lt;/ref&gt;.

=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===

[[файл:Астрагляды на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|значак|Астрагляды (Астраглядавічы) на схематычным пляне Рэчыцкага павету 1800 г.]]Пасьля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793) Астраглядавічы — у межах Чарнігаўскага намесьніцтва (губэрні), з 1796 года ў складзе адноўленага [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкага павету]] Маларасейскай, а з 29 жніўня 1797 года [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]&lt;ref&gt;Насевіч, В., Скрыпчанка, Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. – Т. 6. Кн. 1. – Мінск: БелЭн, 2001.  C. 181–182&lt;/ref&gt;. У рэвізіі 1795 г. запісана, што Астраглядавічы Людвікі з Шуйскіх Прозар былі здадзены ў «арэндную пасэсію» Яну, сыну Уладыслава, Ястшэмбскаму (Ястржэмбскаму) тэрмінам на 3 гады (з 02.04.1794 да 02.04.1797) за 1 833 дукаты і 6 злотых польскіх&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 59. А. 208; Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). – Минск, 2018. С. 71&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|значак|зьлева|Тытульны аркуш Канцэрту для фартэпіяна, прысьвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]У шляхецкай рэвізіі 1811 года эканомам фальварка Астраглядаўскага названы Юзаф Парыкевіч&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 248&lt;/ref&gt;. Пасля сьмерці жонкі Людвікі і свайго вяртаньня зь няволі ў 1829 годзе К. Прозар уступіў ва ўладаньне маёнткамі, хоць вельмі хутка запісаў іх на сыноў Уладыслава і Юзафа. Уважаецца, што менавіта Уладыслаў, жанаты з Тэкляй Ракіцкай, якому дасталіся Астрагляды, ініцыяваў ўзьвядзеньне тут мураванага палацу ў стылі ампір паводле праэкту Генрыка Марконі&lt;ref&gt;Кулагін А. Астраглядская сядзіба. // Габрусь Т. Страчаная спадчына / Т. Габрусь, А. Кулагін, Ю. Чантурыя, А. Квітніцкая, М. Ткачоў – Мінск: Полымя, 1998. С. 176&lt;/ref&gt;{{Заўвага|А. Кулагін памылкова назваў сына К. Прозара Уладзімерам.}}. Спачыў абозны, паводле запісу ў мэтрычных кнігах Астраглядаўскага касьцёла, 20 кастрычніка (1 лістапада) 1841 года&lt;ref&gt;Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 17&lt;/ref&gt;. 

[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|Запіс аб сьмерці і пахаваньні ў Астраглядах Юзафа Дашчынскага.]]
29 ст. ст. жніўня 1844 году ў двары Астраглядавіцкім спачыў, а 31 жніўня быў пахаваны 70-гадовы мэтр музыкі шляхетны [[Юзаф Дашчынскі]]&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;. Згодна зь інвэнтаром таго ж 1844 году, Астрагляды належалі да маёнтку Хвойнікі, гаспадаром якога быў малодшы сын Караля Прозара Уладыслаў.

Пасьля двара ў [[Сігневічы|Сігневічах]], ад сярэдзіны XIX ст. карціна «Сям’я Прозараў», напісаная зь ініцыятывы і на замову самога К. Прозара знакамітым мастаком Францішкам Смуглевічам у 1789 годзе, пэўны час знаходзілася ў Астраглядаўскім палацы пана Уладыслава і яго нашчадкаў&lt;ref&gt;Michalczyk Z. Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kampsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze. // Biuletyn Historii Sztuki. Rocznik LXXVI. – Warszawa, 2014. Nr 2. S. 197 – 217&lt;/ref&gt;{{Заўвага|Хто ёсьць хто на карціне? У цэнтры партрэт бацькі – віцебскага ваяводы Юзафа Прозара, побач зьлева абозны Караль прамаўляе верш Францішка Карпінскага, прысьвечаны нябожчыку, па другі бок партрэту яго сярэдні брат Ігнацы і жонка Людвіка Канстанцыя, каля яе старэйшая дачка Юзэфа, зьлева малодшая Марыяна, крайні зьлева швагер Францішак Букаты, сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лёндане, побач малодшы брат Караля Антоні (адзіны ў сармацкім строі). Швагра Станіслава Ельскага (з падачы яго праўнука Яна Ельскага, блыталі раней з Антоніем&lt;ref&gt;Tadeusz Mikulski. Karpinsciana w Archiwum Prozorów. // Pamiętnik Literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. – Wrocław, 1950. 41/2. S. 509; Федорук А. Т. Старинные усадьбы Берестейщины / А. Т. Федорук; ред. Т. Г. Мартыненко. – 2-е изд. – Минск: БелЭн, 2006. С. 202&lt;/ref&gt;) тут, як пераканаўча давёў Зьбігнеў Міхальчык, няма. Цікава заўважыць, што прысутныя на палатне дочкі Юзэфа і Марыяна (з распазнаваньнем дзяцей таксама існавала праблема), у адрозьненьне ад дарослых, пісаныя не з натуры, народжаныя 13 чэрвеня 1786 г. і 23 кастрычніка 1787 г. w Poniemuniu, атрымалі імёны ў гонар адпаведна бацькі Караля і маці Людвікі. Народжаны ў Хвойніках 23 кастрычніка ў год стварэньня карціны сын іменаваны ізноў жа, у гонар дзядка-ваяводы, Юзафам.}}{{Заўвага|Улічыўшы пэрспэктыву страты Канстанцінам Прозарам Астраглядаўскай фартуны, карціну набыў адзін з сваякоў Прозараў, энцыкляпэдыст [[Аляксандар Ельскі]] з [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]] Ігуменскага павету, а яго сын Ян вывез палатно ў гады Першай сусьветнай вайны да Варшавы. У 1929 г. ён перадаў твор на захаваньне ў Нацыянальны музэй, які пасьля Другой сусьветнай вайны і набыў яго для сваёй калекцыі.}}.

[[Файл:Бабчын на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.jpg|значак|зьлева|Астрагляды і навакольле ажно да Стралічава і Мокіша на трохвярстовай мапе Ф. Ф. Шубэрта 1850 г.]]
У «Списках населённых мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засьведчана, што 356 жыхароў сяла Астраглядавічы абодвух полаў зьяўляліся прыхаджанамі Сьвята-Троіцкай царквы, 21 мужчына і 22 жанчыны зь сяла, 10 мужчын і 9 жанчын з фальварку былі парафіянамі Астраглядавіцкага касьцёлу Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі&lt;ref&gt;Расейскі дзяржаўны гістарычны архіў (РДГА). Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 700&lt;/ref&gt;. 18 верасьня 1860 году Астрагляды наведаў праваслаўны архіяпіскап менскі і бабруйскі [[Міхал Галубовіч]], запіс якога засьведчыў, што ў палацы тады жыла сям'я рэчыцкага маршалка Мечыслава, сына Уладыслава, Прозара: «''Па абедзе я ад’ехаў у Астраглядавічы [з Хвойнікаў]. Засьпеў там толькі гаспадыню дома, жонку маршалка пані Прозараву, яе матку Аскеркаву, брата, глухога і барадатага, Эміля Аскерку, і валынскага Прозара. Вельмі гасцінна быў прыйманы''»&lt;ref&gt;Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч – Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256&lt;/ref&gt;.

У парэформавы пэрыяд сяло Астрагляды ў Мікуліцкай воласьці. З 1864 году арганізавана народная вучэльня. У сьпісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павету) Менскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Троіцкай царквы названыя настаяцель а. Дамецій Ляляўскі, в. а. штатнага псаломшчыка Іван Пігулеўскі, просьфірня Дар'я Грыгаровіч. Да прыходу, акрамя сяла Астрагляды, належалі вёскі Вязок, Дуброўнае, Плоскае, Шчарбіны, Варацец (прозараўскі), Бакуны, Багушы&lt;ref&gt;Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 459&lt;/ref&gt;. У 1879 годзе царкоўны прыход налічваў 812 верных мужчынскага і 852 жаночага полу&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.

У 1887 годзе{{Заўвага|А. Ельскі апярэдзіў падзею, пазначыўшы яе 1885 годам&lt;ref&gt;Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. – Warszawa, 1886. T. VII. S. 690&lt;/ref&gt;.}} Астраглядаўскі маёнтак, калі ім валодаў Канстанцін, сын Мечыслава, Прозар, быў прададзены «съ торговъ» пану Брэшчынскаму&lt;ref name=&quot;fn3&quot;&gt;РДГА. Ф. 592. Воп. 18. Спр. 2639. А. 4адв.&lt;/ref&gt;. Каля 1895 году парафія Астраглядаўскага касьцёла, якая абыймала вялікую тэрыторыю, налічвала 3230 верных&lt;ref&gt;Кароль М. М. Перавод у праваслаўе на тэрыторыі беларускіх губерняў у сярэдзіне 1860-х – 1905 г.: палітыка ўрада і адносіны насельніцтва. Магістарская дысертацыя. – Мінск, 2017. С. 87&lt;/ref&gt;.

Згодна зь перапісам 1897 году, у сяле Астрагляды дзейнічалі царква, касьцёл, капліца, народная вучэльня, хлебазапасная крама, вятрак, карчма. Побач быў аднайменны фальварак. У тым жа 1897 годзе аднайменны маёнтак набыў за 137 000 рублёў расейскі купец Дорахаў, які зусім не жадаў займацца гаспадаркай, але па-драпежніцку хіба высякаў лес. У 1899 годзе ён прадаў Астраглядаўскі маёнтак за 300 000 рублёў «г. Рыбникову.., который занимался скупкой больших имений, приводил их в кой какой порядок и по возможности продавал за бóльшие деньги»&lt;ref name=&quot;fn3&quot;/&gt;. На 1904 год сярод зямельных уласьнікаў Менскай губэрні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Астрагляды спадчынны  дваранін Валерыян Рафаілавіч Рыбнікаў&lt;ref&gt;Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. – Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58&lt;/ref&gt;.

У 1905 годзе В. Р. Рыбнікаў прадаў за 620 000 рублёў маёнтак Астрагляды ў 6117 дзесяцін 1668 кв. сажэняў Любові Маркаўне Завойка, адначасова набыўшы ад яе маёнтак Магільнае ў Падольскай губэрні{{Заўвага|Адбыўся гэткі, на карысьць Рыбнікава, абмен.}}&lt;ref name=&quot;fn3&quot;/&gt;&lt;ref&gt;НГАБ. Ф. 324. Воп. 1. Спр. 411. А. 2&lt;/ref&gt;. Пасьля маёнтак перайшоў да Васіля Сьцяпанавіча Завойка.

Уладальнікам 1 746 дзесяцін зямлі ў Астраглядах «Список землевладельцев Минской губернии 1911 г.» называе Аляксандра Іванавіча Цямніцкага&lt;ref&gt;Список землевладельцев Минской губернии. 1911. – Минск: Мин. губ. стат. ком., 1911. С. 3&lt;/ref&gt;. У 1912 г. «па найвысачэйшаму дазволу» маёнтак Астрагляды набыў Альгерд Гардзялкоўскі, апошні іх прыватны ўладальнік&lt;ref&gt;Aftanazy R. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Tom 11. Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1–10. /R. Aftanazy – Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolinskich Wydawnictwo, 1997. S. 280; Кулагін А. Астраглядская сядзіба. С. 176&lt;/ref&gt;.

=== Найноўшы час ===
9 лютага 1918 году, яшчэ да падпісаньня Берасьцейскай мірнай дамовы з бальшавіцкай Расеяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Астрагляды ў складзе Мікуліцкай воласьці Рэчыцкага павету, аднак, апынуліся ў часова створанай 15 чэрвеня Палескай губэрні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губэрнатарам) гэтман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] Павал Скарападзкі прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. З 18 траўня тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»&lt;ref&gt;Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918 – 1920 гг. //  Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 – 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Зах| С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев. — Минск, 2018. С. 85&lt;/ref&gt;.

1 студзеня 1919 году, згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі, Рэчыцкі павет увайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], але 16 студзеня разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі быў далучаны да РСФСР.

З 8 сьнежня 1926 да 1987 году – цэнтр Астраглядаўскага сельсавету Брагінскага раёну Рэчыцкай, з 9 чэрвеня 1927 году Гомельскай (да 26 ліпеня 1930 году) акругі, з 20 лютага 1938 году Палескай, з 8 студзеня 1954 году Гомельскай вобласьці БССР.

[[Файл:Варацец на мапе 1924-1926 гг.jpg|значак|зьлева|Рудакоў, Бабчын, Варацец, Астрагдяды, Зьвяняцкае на мапе 1924-1926 гг.]]
У 2-й палове 1920-х гадоў арганізаваны саўгас «Астрагляды», дзейнічалі пачатковая школа, хата-чытальня, адзьдзяленьне спажывецкай каапэрацыі, сельскагаспадарчае крэдытнае таварыства. У 1930 годзе арганізаваны [[калгас]] імя Варашылава, працавалі 2 гамарні, цыркулярка, вятрак (з 1928 году), сталярная майстэрня (з 1930 году).

Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] партызаны ў сярэдзіне ліпеня [[1943]] года разграмілі гаспадарчую базу акупантаў, якая месцавалася ў вёсцы. Карнікі забілі 23 жыхара. На франтах і ў партызанскай барацьбе загінулі 389 жыхароў вёскі, у памяць пра якіх у 1967 годзе ў цэнтры вёскі пастаўлены абеліск. У 1962 годзе да вёскі далучаныя пасёлак Двор Астрагляды, хутар Папаратнае. Была цэнтрам саўгаса «Астрагляды», існавалі сярэдняя школа, клуб, фельчарска-акушэрскі пункт, дзіцячыя ясьлі.

20 жніўня 2008 году вёска была ліквідавана&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20180317234647/http://pravo.by/pdf/2009-62/2009_62_9_21015.pdf «Об упразднении сельских населенных пунктов Брагинского района». Решение Брагинского районного Совета депутатов от 20 августа 2008 г. № 68]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Асобы ==
* [[Юзаф Дашчынскі|Дашчынскі Юзаф]] (1774, Вільня — 1844, двор Астраглядавічы) — піяніст, кампазытар, дырыжор, кіраўнік аркестра.
* Кардаш Дзяменці (1904-?) — беларускі настаўнік, гісторык.
* Бельман Яўхім (1906—1977) — савецкі беларускі нэўрапатоляг&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20211225090552/https://slonimsmc.grodno.by/museum/Histori%20med/Belarus/Ludi/Belman.htm]&lt;/ref&gt;.
* Палескі Вячаслаў (сапр. Станкевіч; 1912—1971) — беларускі драматург, заслужаны дзеяч культуры БССР (яго імем была названа Бабчынская сярэдняя школа Хвойніцкага раёну, дзе ён вучыўся).

== Галерэя ==
&lt;gallery caption=&quot;Памяць пра даўнія Астраглядавічы&quot; widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
File:Ікона Маці Божая Снежная.png|Ікона Маці Божая Сьнежная з Астраглядаў (?), другая палова XVIII ст.{{заўвага|[[Аляксандар Ярашэвіч]] некалі задаваўся пытаньнем: а ці не старая гэта алтарная ікона, якая пасьля зачыненьня 19 ліпеня 1865 г. каталіцкай капліцы ў Юравічах, была перададзеная ў Астраглядаўскі касьцёл?.. http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm. Паводле акту ад 31 траўня 1967 г., падпісанага дырэктарам Дзяржаўнага мастацкага музэю БССР пані Аладавай (Е. Аладовой), парамэтры іконы адпавядаюць той, што атрыманая зь вёскі Сялец, таксама Брагінскага раёну. У картатэцы музэю, аднак, запісана, што абраз нібыта паходзіць з маёнтку Патонаў (з двара Гарадзішча?). І якімі ж былі шляхі іконы?..}}
File:Smuglewicz Prozor Family.jpg|Ф. Смуглевіч. Сям'я Прозараў (1789)
File:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1910-14).jpg|Карціна Сям'я Прозараў у музэі сядзібы Замосьце А. Ельскага (1910 – 1914).
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|Палац Прозараў у Астраглядах. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 год.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910).jpg|Палац у Астраглядах. Фота каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (2).jpg|Госьці Альгерда і Ванды Гардзялкоўскіх каля палацу ў Астраглядах. 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (4).jpg|Альгерд і Ванда Гардзялкоўскія сярод руінаў палацу, які меркавалі аднавіць. Каля 1910 г.
File:Astrahlady, Prozar. Астрагляды, Прозар (1910) (3).jpg|Каля руінаў.
File:Афіцына ў Астраглядах. Фота У. Смольскага.jpg|Афіцына ў Астраглядах. Стрэлкай пазначанае месца бяроставай гідраізаляцыі. Фота Уладзімера Смольскага. 2021 г.
File:Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны.jpg|Гідраізаляцыя ў будынку афіцыны. Здымак У. Смольскага. 2021 г.
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914).jpg|Касьцёл у Астраглядах. 1914 г. 
File:Astrahlady, Uniebaŭziaćcia. Астрагляды, Унебаўзяцьця (1914) (2).jpg|Інтэр'ер касьцёла.
&lt;/gallery&gt;

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|}}

== Літаратура ==
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0

{{Буркоўскі сельсавет}}
{{Брагінскі раён}}

[[Катэгорыя:Колішнія населеныя пункты Брагінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Беларусі, адселеныя з-за катастрофы на ЧАЭС]]</text>
      <sha1>4m5z17vygq691djnkaqo3l8emrmdcg6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Глен Джонсан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>128011</id>
    <revision>
      <id>2621861</id>
      <parentid>2116089</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T17:01:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621861</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5727" sha1="o7xtj32mpxh9dv6mf1vbdhb1xq1jhod" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Глен Маклаўд Купэр Джонсан''' ({{мова-en|Glen McLeod Cooper Johnson}}; {{Н}} 23 жніўня 1984 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца. Мае выступы за [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную Ангельшчыны]]. Выступае на пазыцыі правага крайняга абаронцы, таксама можа згуляць на левым флянзе й у паўабароне.

== Кар’ера ==
=== «Ўэст Гэм Юнайтэд» ===
Выпускнік акадэміі «[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]» падпісаў свой ​​першы кантракт летам [[2001]] году, і быў уключаны ў заяўку пад нумарам 23. [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе 2001—2002 гадоў|Сэзон 2001—2002 гадоў]] правёў у рэзэрвовай камандзе, так і не прабіўшыся ў аснову. Восеньню [[2002]] году Джонсан адправіўся ў арэнду да лютага ворагу малатабойцаў, «[[Мілўол Лёндан|Мілўолу]]», за які згуляў 8 матчаў. Дэбют у [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-Лізе]] адбыўся [[22 студзеня]] [[2003]] году, калі «Ўэст Гэм Юнайтэд» саступіў «[[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтану]]»&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/eng_prem/2674795.stm Charlton 4-2 West Ham]. BBC&lt;/ref&gt;.

=== «Чэлсі» ===
Джонсан прыйшоў у клюб амаль адначасова з новым уладальнікам клюбу, [[Раман Абрамовіч|Раманам Абрамовічам]], які выклаў за яго 6 мільёнаў фунтаў. Глен дэбютаваў за «сініх» у кваліфікацыі [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], у першым матчы супраць славацкай «[[Жыліна (футбольны клюб)|Жыліны]]», у матчы ў адказ забіў свой ​​першы гол за «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]».

=== «Портсмут» ===
У апошні дзень лета [[2007]] году Джонсан падпісаў чатырохгадовы кантракт з «[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмутам]]». Як лічыцца, трансфэр склаў 4 мільёны фунтаў.

=== «Лівэрпул» ===
[[13 чэрвеня]] кіраўніцтва «Портсмута» пацьвердзіла, што Джонсан, мабыць, пяройдзе ў клюб узроўнем вышэй, то бок у «Чэлсі», «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» ці «[[Манчэстэр Сіці]]». [[16 чэрвеня]] «Портсмут» узгадніў пераход зь «Лівэрпулам», а [[18 чэрвеня]] — з «Чэлсі», выбар пакінулі за гульцом. [[22 чэрвеня]] «Лівэрпул» паведаміў, што заключыў кантракт з Джонсанам&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.tv/news/drilldown/N164842090622-1758.htm Reds agree Johnson deal]. liverpoolfc.tv&lt;/ref&gt;. Як лічыцца, трансфэр склаў 17 мільёнаў фунтаў, 7 зь якіх «Портсмут» быў павінен за [[Пітэр Краўч|Пітэра Краўча]].

== Міжнародная кар’ера ==
Джонсан быў выкліканы ў [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] й дэбютаваў у ёй [[18 лістапада]] [[2003]] году, замяніўшы ў матчы з датчанамі [[Гэры Нэвіл|Гэры Нэвіла]].

== Дасягненьні ==
'''«Чэлсі»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2005
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай лігі|Кубка Футбольнай лігі]]: 2005

'''«Портсмут»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2008

'''«Лівэрпул»''':
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай лігі|Кубка Футбольнай лігі]]: 2012

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.liverpoolfc.tv/team/first-team/player/2-glen-johnson Профіль на афіцыйным сайце «Лівэрпулу»]

{{Навігацыйная група
|назоў = Джонсан у складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
|Ангельшчына на ЧС-2014
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джонсан, Глен}}
[[Катэгорыя:Ангельцы афрыканскага паходжаньня]]
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>o7xtj32mpxh9dv6mf1vbdhb1xq1jhod</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мартын Келі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>128507</id>
    <revision>
      <id>2621883</id>
      <parentid>2615227</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T20:10:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621883</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5697" sha1="14zmk16rkrkt3hdhdt7rqqsyw3w380z" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Мартын Роналд Келі''' ({{мова-en|Martin Ronald Kelly}}; {{Н}} 27 красавіка 1990 году, [[Ўістан]], [[Ангельшчына]]) — [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, абаронца. Мае на сваім рахунку адзін матч у складзе [[зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Улетку 2007 году перабраўся з акадэміі ў клюб «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]». У інтэрвію афіцыйнаму сайту клюбу распавёў, што вельмі рады зрабіць крок уверх, пасьля таго як 2 гады прамучыўся з траўмай сьпіны. Пад кіраўніцтвам [[Гэры Аблет|Гэры Аблета]] атрымаў перамогу ў спаборніцтве сярод рэзэрвовых камандаў. У [[Прэм’ер-Ліга 2008—2009 гадоў|сэзоне 2008—2009 гадоў]] трапіў у заяўку першай каманды. Дэбютаваў у асноўным складзе камандзе 9 сьнежня 2008 году ў матчы групавога этапу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў УЭФА]] [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2008—2009 гадоў|сэзона 2008—2009 гадоў]] супраць [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]], замяніўшы ў канцы матча капітана [[Джэймі Карагер|Джэймі Карагера]]&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.tv/match/season/2008-2009/dec/728/teamsheet.htm ПСВ — Ливерпуль — 1:3]. liverpoolfc.tv&lt;/ref&gt;.

У канцы сакавіка 2009 году Келі быў аддадзены ў арэнду клюбу «[[Гадэрсьфілд Таўн]]», дзе ён атрымаў добрыя водгукі й забіў свой першы гол у прафэсійным футболе. [[Рафаэль Бэнітэс]] заявіў, што, пасьля сыходу з клюбу [[Самі Хююпія]], у Келі зьявіўся шанец прабіцца ў першую каманду&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.tv/news/drilldown/N164557090528-0854.htm Бенитес о шансах Келли]. liverpoolfc.tv&lt;/ref&gt;. Свой першы гол за клюб забіў у матчы [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка лігі]] супраць лёнданскага «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» на 63 хвіліне вызначыўшыся пасьля падачы [[Крэйг Бэламі|Крэйга Бэламі]].

14 жніўня 2014 году Келі далучыўся да складу «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]», падпісаўшы кантракт з клюбам на тры гады&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/sport/0/football/28796619 Crystal Palace sign Liverpool defender]. BBC Sport&lt;/ref&gt;. Пакінуў «Крыстал Пэлас» па заканчэньні кантракту ў чэрвені 2022 году. У верасьні 2022 году стаў гульцом «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]у», але ў студзені 2023 году на правах арэнды накіраваўся да «[[Ўіган Атлетык]]у».

=== Міжнародная ===
22 траўня 2012 году Келі атрымаў свой ​​першы заклік да [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]] да таварыскага матчу супраць [[зборная Нарвэгіі па футболе|зборнай Нарвэгіі]] 26 траўня 2012 году. Ён дэбютаваў выйшаўшы на замену на 87-й хвіліне, замяніўшы [[Філ Джонз|Філа Джонза]]&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18184726 «Norway 0–1 England»] BBC Sport.&lt;/ref&gt;.

3 чэрвеня 2012 году быў уключаны ў склад зборнай на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]], каб замяніць [[Гэры Кэгіл|Гэры Кэгіла]], які зламаў сківіцу падчас таварыскага матчу супраць [[зборная Бэльгіі па футболе|зборнай Бэльгіі]]&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18311737 «Euro 2012: Gary Cahill ruled out but Rio Ferdinand overlooked»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Лівэрпул»'''
* Уладальнік [[Кубак Футбольнай лігі|Кубка Футбольнай лігі]]: 2012

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.liverpoolfc.tv/team/squad/kelly2/ Профіль на афіцыйным сайце «Лівэрпулу»]
* [https://web.archive.org/web/20100404233519/http://soccernet.espn.go.com/players/profile?id=123515&amp;cc=5739 Профіль] на сайце ESPN
* [https://web.archive.org/web/20100907005020/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=50652 Статыстыка] на сайце soccerbase.com

{{Ангельшчына на ЧЭ-2012}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Келі, Мартын}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>14zmk16rkrkt3hdhdt7rqqsyw3w380z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Малы Бор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>137969</id>
    <revision>
      <id>2621947</id>
      <parentid>2580603</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:52:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>стыль</comment>
      <origin>2621947</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5400" sha1="fw7syhbma8j8xygu29qsiuhodzwm3rj" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Малы Бор
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Малога Бору
|Трансьлітараваная назва          = Maly Bor
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                             = [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскі]]
|Сельсавет                        = [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 222333
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 54
 |Шырата хвілінаў                 = 15
 |Шырата сэкундаў                 = 6
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 11
 |Даўгата сэкундаў                = 51
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Малы́ Бор'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 282&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Малы Бор уваходзіць у склад [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкага сельсавету]].

== Гісторыя ==
У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі, у гміне [[Краснае (гміна)|Краснае]]&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20220427214757/https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.&lt;/ref&gt;.

28 траўня 2013 году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Граніцкі сельсавет|Граніцкага]] ў [[Радашкавіцкі сельсавет]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 1921 год — 36 чалавек&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 84.&lt;/ref&gt;
* 1931 год — 28 чалавек&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 28.&lt;/ref&gt;
* 1999 год — 13 чалавек
* 2010 год — 4 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Радашкавіцкі сельсавет}}
{{Маладэчанскі раён}}

[[Катэгорыя:Радашкавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Маладэчанскага раёну]]</text>
      <sha1>fw7syhbma8j8xygu29qsiuhodzwm3rj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Радзеўцы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>137971</id>
    <revision>
      <id>2621935</id>
      <parentid>2578026</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:40:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>стыль</comment>
      <origin>2621935</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6104" sha1="gu9kdjarbveev7xyzw820sm75lplnxp" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Радзеўцы
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Радзеўцаў
|Трансьлітараваная назва          = Radzieŭcy
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                             = [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскі]]
|Сельсавет                        = [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 37
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 222333
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 54
 |Шырата хвілінаў                 = 15
 |Шырата сэкундаў                 = 13
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 9
 |Даўгата сэкундаў                = 39
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Ра́дзеўцы'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 282&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Радзеўцы ўваходзяць у склад [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкага сельсавету]].

== Гісторыя ==
З 1793 году пасьля другога падзелу Рэчы Паспалітай Радзеўцы, як і ўся Вялейшчына, уваходзіла ў склад Расейскай імпэрыі, быў утвораны Вялейскі павет у складзе спачатку Менскай губэрні, а з 1843 году — Віленскай губэрні. Уваходзіла ў склад Вялейскага павету Расейскай імпэрыі. У міжваенны час знаходзілася ў складзе Вялейскага павету Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі, у гміне [[Краснае (гміна)|Краснае]]&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20220427214757/https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.&lt;/ref&gt;.

28 траўня 2013 году вёска перададзеная зь ліквідаванага [[Граніцкі сельсавет|Граніцкага]] ў [[Радашкавіцкі сельсавет]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 1866 год — 129 чалавек&lt;ref&gt;http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/472&lt;/ref&gt;
* 1921 год — 206 чалавек&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 84.&lt;/ref&gt;
* 1931 год — 258 чалавек&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 28.&lt;/ref&gt;
* 1999 год — 65 чалавек
* 2010 год — 37 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{SgKP|IX|472|Radziowce, wieś, powiat wilejski, gmina Krasnesioło}}

{{Радашкавіцкі сельсавет}}
{{Маладэчанскі раён}}

[[Катэгорыя:Радашкавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Маладэчанскага раёну]]</text>
      <sha1>gu9kdjarbveev7xyzw820sm75lplnxp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пралескі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138381</id>
    <revision>
      <id>2621936</id>
      <parentid>1822600</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:40:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>стыль</comment>
      <origin>2621936</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3683" sha1="h2foepqxfl68pbxyd326pwnorfa7ne4" xml:space="preserve">{{іншыя значэньні|Пралескі (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Пралескі
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Пралескаў
|Трансьлітараваная назва          = Pralieski
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                             = [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскі]]
|Сельсавет                        = [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 65
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Паштовы індэкс                   = 222322
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 54
 |Шырата хвілінаў                 = 6
 |Шырата сэкундаў                 = 11
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 9
 |Даўгата сэкундаў                = 25
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Прале́скі'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 291&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Пралескі ўваходзяць у склад [[Радашкавіцкі сельсавет|Радашкавіцкага сельсавету]].

== Насельніцтва ==
* 1999 год — 104 чалавекі
* 2010 год — 65 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Радашкавіцкі сельсавет}}
{{Маладэчанскі раён}}

[[Катэгорыя:Радашкавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Маладэчанскага раёну]]</text>
      <sha1>h2foepqxfl68pbxyd326pwnorfa7ne4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Джэрмэйн Дэфо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142035</id>
    <revision>
      <id>2621876</id>
      <parentid>2508669</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T18:58:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621876</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5858" sha1="e0j708j1bbkiqd64rsrjhewo9pseglc" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Джэрмэйн Колін Дэфо''' ({{мова-en|Jermain Colin Defoe}}; {{Н}} 7 кастрычніка 1982 году, [[Лёндан]], [[Ангельшчына]]) — былы [[Ангельшчына|ангельскі]] футбаліст, нападнік. Мае на сваім рахунку матчы ў складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Джэрмэйн пачаў кар’еру ў клюбе «[[Чарлтан Атлетык]]» ва ўзросьце 14 гадоў. Адтуль, у 1999 годзе, Дэфо перайшоў у клюб «[[Ўэст Гэм Юнайтэд]]». Аднак там ён ня здолеў прабіцца ў аснову й быў аддадзены ў арэнду ў клюб «[[Борнмут (футбольны клюб)|Борнмут]]». У 2000 годзе Дэфо дэбютаваў у складзе «Ўэст Гэма», а затым здолеў дамагчыся месца ў асноўным складзе каманды. У 2004 годзе Дэфо перайшоў у «[[Тотэнгэм Готспур]]», дзе правёў 5 гадоў, перш чым адправіўся ў арэнду ў клюб «[[Портсмут (футбольны клюб)|Портсмут]]», а затым падпісаў з гэтай камандай кантракт. У студзені 2009 году Дэфо вярнуўся ў «Тотэнгэм». 22 лістапада 2009 году ў матчы супраць «[[Ўіган Атлетык]]» увайшоў у гісторыю [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] як трэці футбаліст, які дамогся пэнта-трыку ў галоўным спабоніцтве краіны. Да яго падобнае атрымоўвалася толькі [[Эндзі Коўл|Эндзі Коўлу]] й [[Элан Шырэр|Элану Шырэру]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20091125162645/http://www.championat.ru/football/news-357855.html Дефо сделал третий пента-трик в истории АПЛ]. championat.ru&lt;/ref&gt;.

9 верасьня 2010 году Дэфо атрымаў траўму зьвязкаў галенастопа&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100911062737/http://www.championat.ru/football/news-594083.html Дефо выбыл из строя на восемь недель]. championat.ru&lt;/ref&gt;, з-за чаго выбыў са строю на 3 месяцы&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100913122749/http://www.championat.ru/football/news-595079.html Дефо перенёс операцию и пропустит три месяца]. championat.ru&lt;/ref&gt;. 8 лістапада 2012 году Дэфо аформіў хет-трык у браму «[[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбору]]», забіўшы тым самым 126-й гол за «Тотэнгэм Готспур», які дазволіў цёмнаскураму снайпэру абыйсьці ў сьпісе лепшых бамбардзіраў «шпораў» легендарнага [[Тэдзі Шэрынггэм|Тэдзі Шэрынггэма]]&lt;ref&gt;[http://www.eurosport.ru/football/europa-league/2012-2013/story_sto3485744.shtml Дефо: «Это особенное достижение»]. Eurosport&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
За [[зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] Дэфо дэбютаваў у сакавіку 2004 году ў матчы супраць [[зборная Швэцыі па футболе|зборнай Швэцыі]]. 23 чэрвеня 2010 году забіў адзіны мяч у сустрэчы супраць [[зборная Славеніі па футболе|зборнай Славеніі]], які дазволіў ангельцам прабіцца ў 1/8 фіналу [[чэмпіянат сьвету па футболе 2010 году|чэмпіянату сьвету 2010 году]].

== Дасягненьні ==
'''«Тотэнгэм Готспур»''':
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку футбольнай лігі]]: 2008

'''«Рэйнджарз»''':
* [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе|Чэмпіён Шатляндыі]]: 2021

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20130604204657/http://jermaindefoe.com/ Афіцыйны сайт]
* [http://www.tottenhamhotspur.com/players/first_team/jermaindefoe.html Профіль на афіцыйным сайце «Тотэнгэм Готспур»]
* [https://web.archive.org/web/20070813155930/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=17118 Статыстыка] на сайце Soccerbase
* [http://footballdatabase.com/index.php?page=player&amp;Id=115&amp;b=true&amp;pn=Jermain_Colin_Defoe Профіль] на сайце footballdatabase.com

{{Навігацыйная група
|назоў = Дэфо ў складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2010
|Ангельшчына на ЧЭ-2012
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дэфо, Джэрмэйн}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>e0j708j1bbkiqd64rsrjhewo9pseglc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Глябальны індэкс міру</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142412</id>
    <revision>
      <id>2621877</id>
      <parentid>2321669</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T19:02:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ziv</username>
        <id>89155</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Global Peace Index.svg]] → [[File:Global Peace Index 2018.svg]] [[c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set) · Other files in the category: Maps of Global Peace Index have the years in the file name. This one is currently ambiguous as to what year the map data is about</comment>
      <origin>2621877</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42668" sha1="eu5a508deje8bukljunfc9q5uod91mx" xml:space="preserve">[[Файл:Global Peace Index 2018.svg|значак|450пкс|Глябальны індэкс міру 2013]]
[[Файл:Global Peace Index 2011.png|значак|Сусьветная мапа Індэксу міру за 2011. Больш мірныя краіны пазначаныя зелянейшымі колерамі, менш мірныя — чырванейшымі.|300пкс]]
[[Файл:Global peace index (temporal change).png|значак|280пкс|Зьмяненьне колькасьці краінаў па клясах ГІМ ў пэрыяд 2007—2011]]
{{Абнавіць}}
'''Гляба́льны і́ндэкс мі́ру''' ({{Мова-en|Global Peace Index}}, ''GPI'') — спроба вымярэньня адноснай пазыцыі нацыяў і рэгіёнаў на шкале міралюбнасьці. Разьлічваецца Інстытутам эканомікі і міру (IEP) ў супрацоўніцтве зь міжнароднымі экспэртамі інстытутаў міру і аналітычнымі цэнтрамі на падставе зьвестак, сабраных і прааналізаваных [[Economist Intelligence Unit]]. Упершыню рэйтынг быў складзены ў траўні 2007 року і з таго часу прадстаўляецца шторок. Па стане на 2013 рок улучае 162 краіны (у 2007 была 121). Сярод фактараў, якія выкарыстоўваюцца пры ацэнцы, такія як узровень злачыннасьці і гвалту ўнутры краіны, а таксама такія чыньнікі зьнешняй палітыкі, як [[Вайсковы бюджэт|вайсковыя выдаткі]] і войны.

== Рэйтынгі паводле гадоў ==
[[Файл:Global Peace Index Map 2012.png|значак|300пкс|Глябальны індэкс міру 2012]]
Дзяржавы зь лепшымі паказьнікамі міралюбства маюць меншыя індэксы. Дзяржавы ў зялёнай зоне складаюць 20% найбольш мірных у гэтым годзе; у чырвонай зоне зьмешаныя 20% найменш мірных&lt;ref&gt;Зьвесткі ў табліцы паводле:
* {{Спасылка |url=http://www.visionofhumanity.org/pdf/gpi/2013_Global_Peace_Index_Report.pdf |загаловак=Global Peace Index: 2013 Methodology, Results &amp; Findings |дата=19 чэрвеня 2013 |выдавец=Institute for Economics and Peace, Economist Intelligence Unit |дата публікацыі=11-06-2013 |фармат=PDF |старонак=47 |мова=en }}
* {{Спасылка |url=http://www.visionofhumanity.org/wp-content/uploads/PDF/2011/2011%20GPI%20Results%20Report.pdf |загаловак=Global Peace Index: 2011 Methodology, Results &amp; Findings |дата=2011-09-13 |выдавец=Institute for Economics and Peace, Economist Intelligence Unit |дата публікацыі=2011 |фармат=PDF |старонак=47 }}
* {{Спасылка |url=http://www.visionofhumanity.org/wp-content/uploads/PDF/2010/2010%20GPI%20Results%20Report.pdf |загаловак=Global Peace Index: 2010 Methodology, Results &amp; Findings |дата=2010-06-10 |выдавец=Institute for Economics and Peace, Economist Intelligence Unit |дата публікацыі=2010 |фармат=PDF |старонак=9 }}
* {{Спасылка |url=http://www.visionofhumanity.org/images/content/Documents/2008%20GPi%20EIU%20Report.pdf |загаловак=Global Peace Index: 2008 Methodology, Results &amp; Findings |дата=2008-06-17 |выдавец=Institute for Economics and Peace, Economist Intelligence Unit |дата публікацыі=2008 |фармат=PDF |старонак=58 }}
* {{Спасылка |url=http://www.visionofhumanity.org/images/content/Documents/2007%20GPI%20EIU%20Report.pdf |загаловак=Global Peace Index: Methodology, Results &amp; Findings |дата=2008-06-17 |выдавец=Institute for Economics and Peace, Economist Intelligence Unit |дата публікацыі=2007 |фармат=PDF |старонак=44 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20080529121810/http://www.visionofhumanity.org/images/content/Documents/2007+GPI+EIU+Report.pdf |archivedate = 2008-05-29}}&lt;/ref&gt;.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
 |-
 ! rowspan=2 | Краіна !! colspan=2 | 2013 !! colspan=2 | 2012 !! colspan=2 | 2011 !! colspan=2 | 2010 !! colspan=2 | 2009 !! colspan=2 | 2008 !! colspan=2 | 2007
 |- 
 ! Месца !! Вынік !! Месца !! Вынік !! Месца !! Вынік !! Месца !! Вынік !! Месца !! Вынік !! Месца !! Вынік !! Месца !! Вынік
 |- 
 | {{Сьцягафікацыя|Ісьляндыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.162 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.113 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.148 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.212 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.225 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.176 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Данія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.207 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.239 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.289 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.341 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.217 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.343 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 3 || 1.377
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Новая Зэляндыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 3 || 1.237 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.239 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.279 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.188 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.202 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.350 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.363
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Аўстрыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.250 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.328 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.337 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.290 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.252 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 10 || 1.449 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 10 || 1.483
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Швайцарыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.272 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 10 || 1.349 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.421 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.424 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.393 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.465 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.526
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Японія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.293 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.326 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 3 || 1.287 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 3 || 1.247 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.272 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.358 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.413
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Фінляндыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.297 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.348 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.352 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.352 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.322 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 8 || 1.432 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.447
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Люксэмбург}} ||  ||  ||  ||  || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.341 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.341 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.446 ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Канада}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 8 || 1.306 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.317 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 8 || 1.355 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.392 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 8 || 1.311 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.451 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 8 || 1.481
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Швэцыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.319 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.419 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.401 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 10 || 1.354 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.269 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.468 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.478
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Бэльгія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 10 || 1.339 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.376 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.413 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 17 || 1.400 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.359 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.485 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.498
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нарвэгія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.359 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.480 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.356 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.322 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 2 || 1.217 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 3 || 1.343 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1 || 1.357
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ірляндыя}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.370 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.328 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.370 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.337 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.333 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 6 || 1.410 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 4 || 1.396
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Славенія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.374 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 8 || 1.330 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 10 || 1.358 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.358 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.322 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.491 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.539
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Чэхія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.404 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.396 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 5 || 1.320 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.360 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 11 || 1.328 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 17 || 1.501 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.524
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нямеччына}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.431 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.424 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.416 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.398 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.392 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.475 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.523
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Аўстралія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.438 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.494 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.455 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.467 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.476 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 27 || 1.652 || 25 || 1.664
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сынгапур}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.438 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 23 || 1.521 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 24 || 1.585 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 30 || 1.624 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 23 || 1.533 || 29 || 1.673 || 29 || 1.692
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Партугалія}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.467 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.470 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 17 || 1.453 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 13 || 1.366 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 14 || 1.348 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 7 || 1.412 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 9 || 1.481
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Катар}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.480 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.395 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 12 || 1.398 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 15 || 1.394 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.392 || 33 || 1.694 || 30 || 1.702
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Бутан}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.487 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.481 || 34 || 1.693 || 36 || 1.665 || 40 || 1.667 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 26 || 1.616 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.611
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Маўрыцы}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.497 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.487 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нідэрлянды}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.508 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 28 || 1.606 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 25 || 1.628 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 27 || 1.610 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.531 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.607 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.620
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Вугоршчына}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 23 || 1.520 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 17 || 1.476 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.495 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.495 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 27 || 1.575 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.576 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 18 || 1.575
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ганконг}} ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 23 || 1.608 || 23 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 1.657
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Уругвай}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 24 || 1.528 || 33 || 1.628 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.521 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 24 || 1.568 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 25 || 1.557 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.606 || 24 || 1.661
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Польшча}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 25 || 1.530 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 24 || 1.524 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.545 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 29 || 1.618 || 32 || 1.599 || 31 || 1.687 || 27 || 1.683
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Тайвань}} || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 26 || 1.538 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 27 || 1.602 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 27 || 1.638 || 35 || 1.664 || 37 || 1.652 || 44 || 1.779 || 36 || 1.731
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гішпанія}} || 27 || 1.563 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 25 || 1.548 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 28 || 1.641 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 25 || 1.588 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 28 || 1.577 || 30 || 1.683 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.633
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Харватыя}} || 28 || 1.571 || 35 || 1.648 || 37 || 1.699 || 41 || 1.707 || 49 || 1.741 || 60 || 1.926 || 67 || 2.030
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Малайзія}} || 29 || 1.574 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.485 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.467 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.539 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 26 || 1.561 || 37 || 1.721 || 37 || 1.744
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Румынія}} || 30 || 1.584 || 32 || 1.627 || 40 || 1.742 || 45 || 1.749 || 31 || 1.591 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 24 || 1.611 || 26 || 1.682
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Чылі}} || 31 || 1.589 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 30 || 1.616 || 38 || 1.710 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 28 || 1.616 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.481 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 19 || 1.576 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 16 || 1.568
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Батсвана}} || 32 || 1.598 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 31 || 1.621 || 35 || 1.695 || 33 || 1.641 || 34 || 1.643 || 46 || 1.792 || 42 || 1.786
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Славаччына}} || 33 || 1.622 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 26 || 1.590 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 23 || 1.576 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.536 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 24 || 1.539 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 20 || 1.576 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 17 || 1.571
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Баўгарыя}} || 34 || 1.663 || 39 || 1.699 || 53 || 1.845 || 50 || 1.785 || 56 || 1.775 || 57 || 1.903 || 54 || 1.936
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Італія}} || 35 || 1.663 || 38 || 1.690 || 45 || 1.775 || 40 || 1.701 || 36 || 1.648 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 28 || 1.653 || 33 || 1.724
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Аб’яднаныя Арабскія Эміраты}} || 36 || 1.679 || 46 || 1.785 || 33 || 1.690 || 44 || 1.739 || 40 || 1.667 || 42 || 1.745 || 38 || 1.747
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Кувэйт}} || 37 || 1.705 || 47 || 1.792 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 29 || 1.667 || 39 || 1.693 || 42 || 1.680 || 45 || 1.786 || 46 || 1.818
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Эстонія}} || 38 || 1.710 || 41 || 1.715 || 47 || 1.798 || 46 || 1.751 || 38 || 1.661 || 35 || 1.702 || 28 || 1.684
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Лаос}} || 39 || 1.724 || 37 || 1.662 || 32 || 1.687 || 34 || 1.661 || 45 || 1.701 || 51 || 1.810 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Коста-Рыка}} || 40 || 1.755 || 36 || 1.659 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 31 || 1.681|| style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 26 || 1.590 || 29 || 1.578 || 34 || 1.701 || 31 || 1.702
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Латвія}} || 41 || 1.772 || 45 || 1.774 || 46 || 1.793 || 54 || 1.827 || 54 || 1.773 || 39 || 1.723 || 47 || 1.848
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Віетнам}} || 41 || 1.772 || 34 || 1.641 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 30 || 1.670 || 38 || 1.691 || 39 || 1.664 || 37 || 1.720 || 35 || 1.729
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Летува}} || 43 || 1.784 || 43 || 1.741 || 43 || 1.760 || 42 || 1.713 || 43 || 1.687 || 41 || 1.723 || 43 || 1.788
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Вялікабрытанія}} || 44 || 1.787 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 29 || 1.609 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 26 || 1.631 || 31 || 1.631 || 35 || 1.647 || 49 || 1.801 ||  |  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Аман}} || 45 || 1.806 || 59 || 1.887 || 41 || 1.743 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 23 || 1.561 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 21 || 1.520 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 25 || 1.612 || style=&quot;background-color:#dfd&quot; | 22 || 1.641
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Намібія}} || 46 || 1.807 || 49 || 1.804 || 54 || 1.850 || 59 || 1.864 || 65 || 1.841 || 77 || 2.042 || 64 || 2.003
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Паўднёвая Карэя}} || 47 || 1.822 || 42 || 1.734 || 50 || 1.829 || 43 || 1.715 || 33 || 1.627 || 32 || 1.691 || 32 || 1.719
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Замбія}} || 48 || 1.832 || 51 || 1.830 || 52 || 1.833 || 51 || 1.813 || 58 || 1.779 || 53 || 1.856 || 53 || 1.930
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Кіпр}} || 49 || 1.840 || 73 || 1.957 || 71 || 2.013 || 76 || 2.013 || 48 || 1.737 || 52 || 1.847 || 51 || 1.915
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Лесота}} || 50 || 1.840 || 53 || 1.864 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Усходні Тымор}} || 51 || 1.854 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ярданія}} || 52 || 1.858 || 62 || 1.904 || 64 || 1.918 || 68 || 1.948 || 64 || 1.832 || 65 || 1.969 || 63 || 1.997
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Францыя}} || 53 || 1.863 || 40 || 1.710 || 36 || 1.697 || 32 || 1.636 || 30 || 1.579 || 36 || 1.707 || 34 || 1.729
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Інданэзія}} || 54 || 1.879 || 63 || 1.913 || 68 || 1.979 || 67 || 1.946 || 67 || 1.853 || 68 || 1.983 || 78 || 2.111
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Танзанія}} || 55 || 1.887 || 55 || 1.873 || 56 || 1.858 || 55 || 1.832 || 59 || 1.796 || 58 || 1.919 || 57 || 1.966
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Панама}} || 56 || 1.893 || 61 || 1.899 || 49 || 1.812 || 61 || 1.878 || 59 || 1.798 || 48 || 1.797 || 45 || 1.798
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Марока}} || 57 || 1.897 || 54 || 1.867 || 58 || 1.887 || 58 || 1.861 || 63 || 1.811 || 63 || 1.954 || 48 || 1.893
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гана}} || 58 || 1.899 || 50 || 1.807 || 42 || 1.752 || 48 || 1.781 || 52 || 1.761 || 40 || 1.723 || 40 || 1.765
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сьера-Леонэ}} || 59 || 1.904 || 52 || 1.855 || 61 || 1.904 || 53 || 1.818 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Аргентына}} || 60 || 1.907 || 44 || 1.763 || 55 || 1.852 || 71 || 1.962 || 66 || 1.851 || 56 || 1.895 || 52 || 1.923
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Мазамбік}} || 61 || 1.910 || 48 || 1.796 || 48 || 1.809 || 47 || 1.779 || 53 || 1.765 || 50 || 1.803 || 50 || 1.909
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сэрбія}} || 62 || 1.912 || 64 || 1.920 || 84 || 2.071 || 90 || 2.071 || 78 || 1.951 || 85 || 2.110 || 84 || 2.181
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Джыбуці}} || 63 || 1.917 || 56 || 1.881 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Манголія}} || 64 || 1.921 || 58 || 1.884 || 57 || 1.880 || 92 || 2.101 || 89 || 2.040 || 88 || 2.155 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Куба}} || 65 || 1.922 || 70 || 1.951 || 67 || 1.964 || 72 || 1.964 || 68 || 1.856 || 62 || 1.954 || 59 || 1.968
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нікарагуа}} || 66 || 1.931 || 81 || 2.006 || 72 || 2.021 || 64 || 1.924 || 61 || 1.801 || 59 || 1.919 || 66 || 2.020
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Тога}} || 67 || 1.954 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Грэцыя}} || 68 || 1.957 || 77 || 1.976 || 65 || 1.947 || 62 || 1.887 || 57 || 1.778 || 54 || 1.867 || 44 || 1.791
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Альбанія}} || 69 || 1.961 || 66 || 1.927 || 63 || 1.912 || 65 || 1.925 || 75 || 1.925 || 79 || 2.044 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гаяна}} || 70 || 1.962 || 69 || 1.937 || 88 || 2.112 || 91 || 2.095 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Босьнія і Герцагавіна}} || 71 || 1.967 || 65 || 1.923 || 60 || 1.893 || 60 || 1.873 || 50 || 1.755 || 66 || 1.974 || 75 || 2.089
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Косава}} || 72 || 1.969 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Чарнагорыя}} || 73 || 1.976 || 81 || 2.006 || 89 || 2.113 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Малаві}} || 74 || 1.984 || 60 || 1.894 || 39 || 1.740 || 51 || 1.813 || 47 || 1.711 || 73 || 2.024 || 68 || 2.038
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Малдова}} || 74 || 1.984 || 66 || 1.927 || 59 || 1.892 || 66 || 1.938 || 75 || 1.925 || 83 || 2.091 || 72 || 2.059
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Габон}} || 76 || 1.995 || 75 || 1.972 || 81 || 2.059 || 74 || 1.981 || 51 || 1.758 || 55 || 1.878 || 56 || 1.952
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Туніс}} || 77 || 2.005 || 72 || 1.955 || 44 || 1.765 || 37 || 1.678 || 44 || 1.698 || 47 || 1.797 || 39 || 1.762
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Казахстан}} || 78 || 2.031 || 105 || 2.151 || 93 || 2.137 || 95 || 2.113 || 84 || 2.018 || 72 || 2.018 || 61 || 1.995
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Македонія}} || 79 || 2.044 || 68 || 1.935 || 78 || 2.048 || 83 || 2.048 || 88 || 2.039 || 87 || 2.119 || 82 || 2.170
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Лібэрыя}} || 80 || 2.048 || 101 || 2.131 || 96 || 2.159 || 99 || 2.148 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Бразілія}} || 81 || 2.051 || 83 || 2.017 || 74 || 2.040 || 83 || 2.048 || 85 || 2.022 || 90 || 2.168 || 83 || 2.173
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нэпал}} || 82 || 2.058 || 80 || 2.001 || 95 || 2.152 || 82 || 2.044 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Эквадор}} || 83 || 2.059 || 85 || 2.028 || 90 || 2.116 || 101 || 2.185 || 109 || 2.211 || 100 || 2.274 || 87 || 2.219
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Парагвай}} || 84 || 2.060 || 76 || 1.973 || 66 || 1.954 || 77 || 2.019 || 73 || 1.916 || 70 || 1.997 || 55 || 1.946
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сэнэгал}} || 85 || 2.061 || 78 || 1.994 || 77 || 2.047 || 79 || 2.031 || 80 || 1.984 || 71 || 2.011 || 65 || 2.017
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Балівія}} || 86 || 2.062 || 84 || 2.021 || 76 || 2.045 || 81 || 2.037 || 81 || 1.990 || 78 || 2.043 || 69 || 2.052
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Буркіна-Фасо}} || 87 || 2.064 || 56 || 1.881 || 51 || 1.832 || 57 || 1.852 || 71 || 1.905 || 81 || 2.062 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сўазілэнд}} || 88 || 2.069 || 85 || 2.028 || 69 || 1.995 || 73 || 1.966 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Экватарыяльная Гвінэя}} || 89 || 2.072 || 87 || 2.039 || 75 || 2.041 || 68 || 1.948 || 61 || 1.801 || 64 || 1.964 || 71 || 2.059
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Мадагаскар}} || 90 || 2.074 || 99 || 2.124 || 105 || 2.239 || 77 || 2.019 || 72 || 1.912 || 43 || 1.770 || 41 || 1.766
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Трынідад і Табага}} || 90 || 2.074 || 94 || 2.082 || 79 || 2.051 || 94 || 2.107 || 87 || 2.035 || 98 || 2.230 || 94 || 2.286
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гаіці}} || 92 || 2.075 || 107 || 2.179 || 113 || 2.288 || 114 || 2.270 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 116 || 2.330 || 109 || 2.362 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гамбія}} || 93 || 2.091 || 74 || 1.961 || 62 || 1.910 || 63 || 1.890 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Дамініканская Рэспубліка}} || 94 || 2.103 || 90 || 2.068 || 91 || 2.125 || 93 || 2.103 || 70 || 1.890 || 82 || 2.069 || 74 || 2.071
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Бахрэйн}} || 95 || 2.109 || 118 || 2.247 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 123 || 2.398 || 70 || 1.956 || 69 || 1.881 || 74 || 2.025 || 62 || 1.995
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Беларусь}} || 96 || 2.117 || 109 || 2.208 || 112 || 2.283 || 105 || 2.204 || 98 || 2.103 || 94 || 2.194 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Саудаўская Арабія}} || 97 || 2.119 || 106 || 2.178 || 101 || 2.192 || 107 || 2.216 || 104 || 2.167 || 108 || 2.357 || 90 || 2.246
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Армэнія}} || 98 || 2.123 || 115 || 2.238 || 109 || 2.260 || 113 || 2.266 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Папуа-Новая Гвінэя}} || 99 || 2.126 || 93 || 2.076 || 94 || 2.139 || 95 || 2.113 || 93 || 2.059 || 95 || 2.224 || 88 || 2.223
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|ЗША}} || 99 || 2.126 || 88 || 2.058 || 82 || 2.063 || 85 || 2.056 || 83 || 2.015 || 97 || 2.227 || 96 || 2.317
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Кітай}} || 101 || 2.142 || 89 || 2.061 || 80 || 2.054 || 80 || 2.034 || 74 || 1.921 || 67 || 1.981 || 60 || 1.980
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ангола}} || 102 || 2.148 || 95 || 2.105 || 87 || 2.109 || 86 || 2.057 || 100 || 2.105 || 110 || 2.364 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 112 || 2.587
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Туркмэністан}} || 103 || 2.154 || 117 || 2.242 || 108 || 2.248 || 117 || 2.295 || 101 || 2.110 || 102 || 2.302 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Бэнін}} || 104 || 2.156 || 114 || 2.231 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Банглядэш}} || 105 || 2.159 || 91 || 2.071 || 83 || 2.070 || 87 || 2.058 || 90 || 2.045 || 86 || 2.118 || 86 || 2.219
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Уганда}} || 106 || 2.180 || 98 || 2.121 || 96 || 2.159 || 100 || 2.165 || 103 || 2.140 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 114 || 2.391 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 104 || 2.489
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Рэспубліка Конга}} || 107 || 2.183 || 104 || 2.148 || 98 || 2.165 || 102 || 2.192 || 106 || 2.202 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 117 || 2.417 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Камэрун}} || 108 || 2.191 || 97 || 2.113 || 86 || 2.104 || 106 || 2.210 || 95 || 2.073 || 92 || 2.182 || 76 || 2.093
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гватэмала}} || 109 || 2.221 || 124 || 2.287 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 125 || 2.405 || 112 || 2.258 || 111 || 2.218 || 103 || 2.328 || 93 || 2.285
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Шры-Ланка}} || 110 || 2.230 || 103 || 2.145 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 126 || 2.407 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 133 || 2.621 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 125 || 2.485 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 125 || 2.584 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 111 || 2.575
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Украіна}} || 111 || 2.238 || 71 || 1.953 || 69 || 1.995 || 97 || 2.115 || 82 || 2.010 || 84 || 2.096 || 80 || 2.150
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сальвадор}} || 112 || 2.240 || 111 || 2.220 || 102 || 2.215 || 103 || 2.195 || 94 || 2.068 || 89 || 2.163 || 89 || 2.244
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Эгіпет}} || 113 || 2.258 || 111 || 2.220 || 73 || 2.023 || 49 || 1.784 || 54 || 1.773 || 69 || 1.987 || 73 || 2.068
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Пэру}} || 113 || 2.258 || 79 || 1.995 || 85 || 2.077 || 89 || 2.067 || 79 || 1.972 || 80 || 2.046 || 70 || 2.056
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Камбоджа}} || 115 || 2.263 || 108 || 2.207 || 115 || 2.301 || 111 || 2.252 || 105 || 2.179 || 91 || 2.179 || 85 || 2.197
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гвінэя}} || 116 || 2.272 || 92 || 2.073 || 92 || 2.126 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ямайка}} || 117 || 2.274 || 113 || 2.222 || 106 || 2.244 || 98 || 2.138 || 102 || 2.111 || 96 || 2.226 || 81 || 2.164
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Таджыкістан}} || 118 || 2.282 || 99 || 2.124 || 103 || 2.225 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Альжыр}} || 119 || 2.284 || 121 || 2.255 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 129 || 2.423 || 116 || 2.277 || 110 || 2.212 || 112 || 2.378 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 107 || 2.503
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Эрытрэя}} || 120 || 2.288 || 122 || 2.264 || 104 || 2.227 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка}} || 121 || 2.292 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 127 || 2.321 || 118 || 2.353 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 121 || 2.380 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 123 || 2.437 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 116 || 2.412 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 99 || 2.399
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Маўрытанія}} || 122 || 2.326 || 125 || 2.301 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 130 || 2.425 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 123 || 2.389 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 124 || 2.478 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 120 || 2.435 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Гандурас}} || 123 || 2.332 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 129 || 2.339 || 117 || 2.327 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 125 || 2.395 || 112 || 2.265 || 104 || 2.335 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 98 || 2.390
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Узбэкістан}} || 124 || 2.333 || 110 || 2.219 || 109 || 2.260 || 110 || 2.242 || 106 || 2.202 || 111 || 2.377 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 110 || 2.542
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Малі}} || 125 || 2.346 || 102 || 2.132 || 100 || 2.188 || 109 || 2.240 || 96 || 2.086 || 99 || 2.238 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Азэрбайджан}} || 126 || 2.350 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 132 || 2.360 || 122 || 2.379 || 119 || 2.367 || 114 || 2.327 || 101 || 2.287 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 101 || 2.448
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нігер}} || 127 || 2.362 || 116 || 2.241 || 119 || 2.356 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Вэнэсуэла}} || 128 || 2.370 || 123 || 2.278 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 124 || 2.403 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 122 || 2.387 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 120 || 2.381 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 123 || 2.505 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 102 || 2.453
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Філіпіны}} || 129 || 2.374 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 133 || 2.415 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 136 || 2.574 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 130 || 2.574 || 114 || 2.327 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 113 || 2.385 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 100 || 2.428
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Тайлянд}} || 130 || 2.378 || 126 || 2.303 || 107 || 2.247 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 124 || 2.393 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 118 || 2.353 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 118 || 2.424 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 105 || 2.491
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Руанда}} ||  ||  || 119 || 2.250 || 99 || 2.185 || 75 || 2.012 || 86 || 2.027 || 76 || 2.030 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Кенія}} ||  ||  || 120 || 2.252 || 111 || 2.276 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 120 || 2.369 || 113 || 2.266 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 119 || 2.429 || 91 || 2.258
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Іран}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 128 || 2.324 || 119 || 2.356 || 104 || 2.202 || 99 || 2.104 || 105 || 2.341 || 97 || 2.320
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Турэччына}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 130 || 2.344 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 127 || 2.411 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 126 || 2.420 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 121 || 2.389 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 115 || 2.403 || 92 || 2.272
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Кыргыстан}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 131 || 2.359 || 114 || 2.296 ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Кот д’Івуар}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 134 || 2.419 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 128 || 2.417 || 118 || 2.297 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 117 || 2.342 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 122 || 2.451 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 113 || 2.638
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Мэксыка}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 135 || 2.445 || 121 || 2.362 || 107 || 2.216 || 108 || 2.209 || 93 || 2.191 || 79 || 2.125
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Лібан}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 136 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 2.459 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 137 || 2.597 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 134 || 2.639 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 132 || 2.718 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 132 || 2.840 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 114 || 2.662
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Этыёпія}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 137 || 2.504 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 131 || 2.468 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 127 || 2.444 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 128 || 2.551 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 121 || 2.439 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 103 || 2.479
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Бурундзі}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 138 || 2.524 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 132 || 2.532 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 131 || 2.577 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|М’янма}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 139 || 2.525 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 133 || 2.538 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 132 || 2.580 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 126 || 2.501 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 126 || 2.590 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 108 || 2.524
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Зымбабвэ}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 140 || 2.538 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 140 || 2.722 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 135 || 2.678 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 134 || 2.736 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 124 || 2.513 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 106 || 2.495
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Грузія}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 141 || 2.541 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 134 || 2.558 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 142 || 2.970 ||  ||  ||  ||  ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Індыя}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 142 || 2.549 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 135 || 2.570 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 128 || 2.516 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 122 || 2.433 || 107 || 2.355 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 109 || 2.530
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Емэн}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 143 || 2.601 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 138 || 2.670 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 129 || 2.573 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 119 || 2.363 || 106 || 2.352 || 95 || 2.309
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Калюмбія}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 144 || 2.625 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 139 || 2.700 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 138 || 2.787 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 130 || 2.645 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 130 || 2.757 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 116 || 2.770
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Чад}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 145 || 2.671 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 141 || 2.740 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 141 || 2.964 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 138 || 2.880 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 135 || 3.007 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Нігерыя}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 146 || 2.801 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 142 || 2.743 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 137 || 2.756 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 129 || 2.602 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 129 || 2.724 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 117 || 2.898
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Лібія}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 147 || 2.830 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 143 || 2.816 || 56 || 1.839 || 46 || 1.710 || 61 || 1.927 || 58 || 1.967
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Сырыя}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 147 || 2.830 || 116 || 2.322 || 115 || 2.274 || 92 || 2.049 || 75 || 2.027 || 77 || 2.106
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Пакістан}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 149 || 2.833 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 146 || 2.905 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 145 || 3.050 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 137 || 2.859 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 127 || 2.694 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 115 || 2.697
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ізраіль}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 150 || 2.842 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 145 || 2.901 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 144 || 3.019 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 141 || 3.035 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 136 || 3.052 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 119 || 3.033
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 151 || 2.872 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 144 || 2.869 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 136 || 2.753 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 133 || 2.733 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 134 || 2.857 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Паўночная Карэя}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 152 || 2.932 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 149 || 3.092 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 139 || 2.855 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 131 || 2.717 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 133 || 2.850 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Расея}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 153 || 2.938 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 147 || 2.966 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 143 || 3.013 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 136 || 2.750 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 131 || 2.777 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 118 || 2.903
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Дэмакратычная Рэспубліка Конга}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 154 || 3.073 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 148 || 3.016 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 140 || 2.925 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 139 || 2.888 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 128 || 2.707 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Ірак}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 155 || 3.192 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 152 || 3.296 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 149 || 3.406 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 144 || 3.341 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 140 || 3.514 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 121 || 3.437
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Судан}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 156 || 3.193 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 151 || 3.223 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 146 || 3.125 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 140 || 2.922 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 138 || 3.189 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 120 || 3.182
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Аўганістан}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 157 || 3.252 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 150 || 3.212 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 147 || 3.252 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 143 || 3.285 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 137 || 3.126 ||  ||
 |-
 | {{Сьцягафікацыя|Самалі}} ||  ||  || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 158 || 3.392 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 153 || 3.379 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 148 || 3.390 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 142 || 3.257 || style=&quot;background-color:#fdd&quot; | 139 || 3.293 ||  ||
 |-
|}
&lt;small&gt;
: '''Заўвага:''' У зьвестак за 2010 рок адбыліся зьмены ў мэтадалёгіі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110221195452/http://www.visionofhumanity.org/wp-content/uploads/PDF/2010/2010%20GPI%20Results%20Report.pdf Global Peace Index] — Methodology and Data Sources&lt;/ref&gt;.
&lt;/small&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Глябальны індэкс тэрарызму]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.visionofhumanity.org/ Афіцыйная бачына]
* [http://www.economicsandpeace.org/ Інстытут эканомікі і міру]

[[Катэгорыя:Міжнародныя рэйтынгі]]
[[Катэгорыя:Мір]]
[[Катэгорыя:Сьпісы паводле краінаў]]</text>
      <sha1>eu5a508deje8bukljunfc9q5uod91mx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Люкіян з Самасаты</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147460</id>
    <revision>
      <id>2621881</id>
      <parentid>1658693</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T20:01:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rotondus</username>
        <id>11902</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Літаратура */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621881</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4032" sha1="6wt7oo4ug7u3z4x7b537meu5k6oyf9e" xml:space="preserve">[[Файл:Lucianus.jpg|міні|200пкс|Люкіян з Самасаты]]
'''Люкіян з Самасаты''' ({{мова-el|Λουκιανὸς Σαμοσατεύς}}, {{мова-la|Lucian}}; каля [[125]], [[Самасата]], [[Рымская імпэрыя]] — [[180-я]], верагодна [[Атэны]]) — старажытнагрэцкі пісьменьнік-сатырык. Быў вандоўным рытарам прыкладна да [[150]] году, доўгі час жыў у [[Атэны|Атэнах]], займаючыся літаратурнай працай, у старасьці заняў высокі пост на імпэратарскай службе ў [[Старажытны Эгіпет|Эгіпце]]. Захаваліся 84 ягоныя творы, але аўтарства некаторых аспрэчваецца, што адлюстроўваюць крызіс ідэалёгіі антычнага грамадзтва.

Разьвіваючы традыцыі антычнай камэдыі і мэніпавай сатыры, ён стварыў жанр [[сатырычны дыялёг|сатырычнага дыялёгу]]. Пісаў пародыі на сафістычную дэклямацыю, як то «Пахвала мусе», «Настаўнік красамоўства», высьмейваў алімпійскіх багоў, як то «Размова багоў», «Прамэтэй ці Каўказ», паказваў мізэрнасьць жыцьцёвых ласкаў, марнасьць усяго на сьвеце ў творах «Размовы ў царстве мёртвых», «Харон», «Мэніп», рабіў выпады супраць сацыяльнай несправядлівасьці ў творы «Нігрын», крытыкаваў раньняе [[хрысьціянства]], разьвенчваў веру ў забабоны, містычныя пераўтварэньні, «Аляксандр ці Лжэпрарок», «Пра сьмерць Пэрэгрына», «Аматар хлусні ці Нявер».

Люкіян зьяўляецца аўтарам сатыраў на тагачасныя гістарыяграфію «Як трэба пісаць гісторыю», на фантастыку папулярных раманаў «Праўдзівая гісторыя» і іншае. Ягоная творчасьць паўплывала на асьветніцкую літаратуру [[Эўропа|Эўропы]].

== Творы ==
* Opera. Ex recogn. Caroli Jacobitz. Vol. 1 – 3. – Leipzig, 1907 – 1913.
* Избранная проза. – М., 1991.
* Избранное. – М., 1962.
* Избранные атеистические произведения / Редактор и вступительная статья А.П.Каждана. – М., 1955.
* Собрание сочинений / Под редакцией и комментарии Б.Л.Богаевского). – М. – Л., 1935.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://lucianofsamosata.info/ Праект па Люкіяну з Самасаты]
* [http://www.gutenberg.org/author/Lucian+of+Samosata Працы Люкіяна] на праекце Гутэнбэрг
* [http://www.gutenberg.org/author/Lucian+of+Samosata Працы Люкіяна] на Sacred-texts.com

== Літаратура ==
* Peretti, A. Luciano. Un intellettuale Greco contro Roma. – Firenze, 1946.
* История древнегреческой литературы. Том 3. – М., 1960.

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 120 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 180-я гады]]
[[Катэгорыя:Пісьменьнікі на старажытнагрэцкай мове]]
[[Катэгорыя:Старажытнарымскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сырыі]]</text>
      <sha1>6wt7oo4ug7u3z4x7b537meu5k6oyf9e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621885</id>
      <parentid>2621881</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T20:34:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621885</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4024" sha1="l401dify29fsygmxw50ryu340fujuyi" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік}}
'''Люкіян з Самасаты''' ({{мова-el|Λουκιανὸς Σαμοσατεύς}}, {{мова-la|Lucian}}; каля [[125]], [[Самасата]], [[Рымская імпэрыя]] — [[180-я]], верагодна [[Атэны]]) — старажытнагрэцкі пісьменьнік-сатырык. Быў вандоўным рытарам прыкладна да [[150]] году, доўгі час жыў у [[Атэны|Атэнах]], займаючыся літаратурнай працай, у старасьці заняў высокі пост на імпэратарскай службе ў [[Старажытны Эгіпет|Эгіпце]]. Захаваліся 84 ягоныя творы, але аўтарства некаторых аспрэчваецца, што адлюстроўваюць крызіс ідэалёгіі антычнага грамадзтва.

Разьвіваючы традыцыі антычнай камэдыі і мэніпавай сатыры, ён стварыў жанр [[сатырычны дыялёг|сатырычнага дыялёгу]]. Пісаў пародыі на сафістычную дэклямацыю, як то «Пахвала мусе», «Настаўнік красамоўства», высьмейваў алімпійскіх багоў, як то «Размова багоў», «Прамэтэй ці Каўказ», паказваў мізэрнасьць жыцьцёвых ласкаў, марнасьць усяго на сьвеце ў творах «Размовы ў царстве мёртвых», «Харон», «Мэніп», рабіў выпады супраць сацыяльнай несправядлівасьці ў творы «Нігрын», крытыкаваў раньняе [[хрысьціянства]], разьвенчваў веру ў забабоны, містычныя пераўтварэньні, «Аляксандр ці Лжэпрарок», «Пра сьмерць Пэрэгрына», «Аматар хлусьні ці Нявер».

Люкіян зьяўляецца аўтарам сатыраў на тагачасныя гістарыяграфію «Як трэба пісаць гісторыю», на фантастыку папулярных раманаў «Праўдзівая гісторыя» і іншае. Ягоная творчасьць паўплывала на асьветніцкую літаратуру [[Эўропа|Эўропы]].

== Творы ==
* Opera. Ex recogn. Caroli Jacobitz. Vol. 1 – 3. – Leipzig, 1907 – 1913.
* Избранная проза. – М., 1991.
* Избранное. – М., 1962.
* Избранные атеистические произведения / Редактор и вступительная статья А.П.Каждана. – М., 1955.
* Собрание сочинений / Под редакцией и комментарии Б.Л.Богаевского). – М. – Л., 1935.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Peretti, A. Luciano. Un intellettuale Greco contro Roma. – Firenze, 1946.
* История древнегреческой литературы. Том 3. – М., 1960.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://lucianofsamosata.info/ Праект па Люкіяну з Самасаты]
* [http://www.gutenberg.org/author/Lucian+of+Samosata Працы Люкіяна] на праекце Гутэнбэрг
* [http://www.gutenberg.org/author/Lucian+of+Samosata Працы Люкіяна] на Sacred-texts.com

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 120 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 180-я гады]]
[[Катэгорыя:Пісьменьнікі на старажытнагрэцкай мове]]
[[Катэгорыя:Старажытнарымскія літаратары]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сырыі]]</text>
      <sha1>l401dify29fsygmxw50ryu340fujuyi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Томіслаў Нікаліч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>156928</id>
    <revision>
      <id>2621805</id>
      <parentid>2620774</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:19:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2620774|2620774]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.163.183|78.177.163.183]] ([[User talk:78.177.163.183|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621805</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5241" sha1="bq0ymc4jhdleswi4m7p6a3kp47ydenl" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Томіслаў Нікаліч
|выява              = Tomislav Nikolić, official portrait.jpg
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = Tomislav  Nikolić

|пасада             = [[Сьпіс прэзыдэнтаў Сэрбіі|4-ы]] [[прэзыдэнт Сэрбіі]]
|пачатак_тэрміну    = 31 траўня 2012
|канец_тэрміну      = 
|прэзыдэнт          = 
|прэм'ер-міністар   = {{Просты сьпіс|
* [[Мірка Цвэткавіч]]
* [[Івіца Дачыч]]
* [[Аляксандар Вучыч]]
}}
|папярэднік         = {{Просты сьпіс|
* [[Славіца Джукіч Дэянавіч]] &lt;small&gt;(в. а.)&lt;/small&gt;
* [[Барыс Тадзіч]]
}}
|наступнік          = 

|пасада2            = Старшыня [[Народны сход Сэрбіі|Народнага сходу]]
|пачатак_тэрміну2   = 8 траўня 2007
|канец_тэрміну2     = 13 траўня 2007
|папярэднік2        = [[Борка Вучыч]] &lt;small&gt;(в. а.)&lt;/small&gt;
|наступнік2         = [[Мілуцін Мэрконьіч]] &lt;small&gt;(в. а.)&lt;/small&gt;
|прэм'ер-міністар2  = 
|прэзыдэнт2         = 

|пасада3            = 
|пачатак_тэрміну3   = 
|канец_тэрміну3     = 
|папярэднік3        = 
|наступнік3         = 
|прэм'ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         = 

|пасада4            = 
|пачатак_тэрміну4   = 
|канец_тэрміну4     = 
|папярэднік4        = 
|наступнік4         = 
|прэм'ер-міністар4  = 
|прэзыдэнт4         = 

|пасада5            = 
|пачатак_тэрміну5   = 
|канец_тэрміну5     = 
|папярэднік5        = 
|наступнік5         = 
|прэм'ер-міністар5  = 
|прэзыдэнт5         = 

|пасада6            = 
|пачатак_тэрміну6   = 
|канец_тэрміну6     = 
|папярэднік6        = 
|наступнік6         = 
|прэм'ер-міністар6  = 
|прэзыдэнт6         = 

|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|15|2|1952|1}}
|месца_нараджэньня  = [[Крагуевац]], [[Сацыялістычная рэспубліка Сэрбія|СРС]], [[Сацыялістычная фэдэратыўная рэспубліка Югаславія|Югаславія]]
|дата_сьмерці       = 
|месца_сьмерці      = 
|нацыянальнасьць    = 
|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = {{Просты сьпіс|
* [[Народная радыкальная партыя (1990)|Народная радыкальная партыя]] &lt;small&gt;(1990—1991)&lt;/small&gt;
* [[Сэрбская радыкальная партыя]] &lt;small&gt;(1991—2008)&lt;/small&gt;
* [[Сэрбская прагрэсіўная партыя]] &lt;small&gt;(2008—2012)&lt;/small&gt;
}}
|сужэнец            = Драгіца Нінкавіч
|дзеці              = {{Просты сьпіс|
* Радамір
* Браніслаў
}}
|бацька             = 
|маці               = 
|род                = 
|адукацыя           = 
|рэлігія            = [[Сэрбская праваслаўная царква]]
|подпіс             = Signature Tomislav Nikolic.png
|узнагароды         = 
|Commons            = 
|сайт               = [http://www.tomislavnikolic.org/ Official website]
}}
'''Томіслаў Нікаліч''' ({{Мова-sr|Томислав Николић / Tomislav Nikolić}}; {{IPA|tǒmislaʋ nǐkolitɕ}}; {{Н}} 15 лютага 1952, [[Крагуевац]], [[Сацыялістычная рэспубліка Сэрбія|СРС]], [[Сацыялістычная фэдэратыўная рэспубліка Югаславія|Югаславія]]) — [[Прэзыдэнт Сэрбіі|прэзыдэнт]] [[Сэрбія|Сэрбіі]] (з 2012). Заснавальнік і кіраўнік [[Сэрбская прагрэсіўная партыя|Сэрбскае прагрэсіўнае партыі]].

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2007&amp;mm=05&amp;dd=08&amp;nav_category=418&amp;nav_id=245466 Biography by B92/BETA, 8 May 2007]

{{Накід:Чалавек}}
{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Нікаліч, Таміслаў}}
[[Катэгорыя:Сэрбскія праваслаўныя дзеячы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Крагуеўцы]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Сэрбіі]]
[[Катэгорыя:Сэрбскія нацыяналісты]]
[[Катэгорыя:Сябры Сэрбскай прагрэсіўнай партыі]]
[[Катэгорыя:Сябры Сэрбскай радыкальнай партыі]]</text>
      <sha1>bq0ymc4jhdleswi4m7p6a3kp47ydenl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рэджэп Таіп Эрдаган</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158545</id>
    <revision>
      <id>2621803</id>
      <parentid>2620771</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:18:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>прыбраў лацінку</comment>
      <origin>2621803</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16991" sha1="lc0d70ksaw26z0zjchi9jix5bt744ww" xml:space="preserve">{{Дзяржаўны дзяяч
|імя                = Рэджэп Таіп Эрдаган
|арыгінал_імя       = {{lang-tr|Recep Tayyip Erdoğan}}
|выява              = Turkish President Recep Tayyip Erdoğan in January 2024 (cropped).jpg
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = 

|пасада             = [[Прэзыдэнт Турэччыны]]
|пачатак_тэрміну    = 28 жніўня 2014
|канец_тэрміну      = 
|прэзыдэнт          = 
|прэм’ер-міністар   = 
|папярэднік         = [[Абдула Гюль]]
|наступнік          = 

|пасада2            = [[прэм’ер-міністар Турэччыны]]
|пачатак_тэрміну2   = 14 сакавіка 2003
|канец_тэрміну2     = 
|папярэднік2        = [[Абдула Гюль]]
|наступнік2         = 
|прэм’ер-міністар2  = 
|прэзыдэнт2         = {{Просты сьпіс|
* [[Ахмет Недждэт Сезер]]
* [[Абдула Гюль]]
}}

|пасада3            = Мэр [[Стамбул]]у
|пачатак_тэрміну3   = 27 сакавіка 1994
|канец_тэрміну3     = 6 лістапада 1998
|папярэднік3        = [[Нурэцін Сёзен]]
|наступнік3         = [[Алі Мюфіт Гуртуна]]
|прэм’ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         = 

|пасада4            = 
|пачатак_тэрміну4   = 
|канец_тэрміну4     = 
|папярэднік4        = 
|наступнік4         = 
|прэм’ер-міністар4  = 
|прэзыдэнт4         = 

|пасада5            = 
|пачатак_тэрміну5   = 
|канец_тэрміну5     = 
|папярэднік5        = 
|наступнік5         = 
|прэм’ер-міністар5  = 
|прэзыдэнт5         = 

|пасада6            = 
|пачатак_тэрміну6   = 
|канец_тэрміну6     = 
|папярэднік6        = 
|наступнік6         = 
|прэм’ер-міністар6  = 
|прэзыдэнт6         = 

|нацыянальнасьць    = [[грузін]]
|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = [[Партыя справядлівасьці і разьвіцьця (Турэччына)|Партыя справядлівасьці і разьвіцьця]]
|сужэнец            = [[Эмінэ Эрдаган]]
|дзеці              = '''сыны:''' Ахмет Бурак і Неджмедзін Білал&lt;br /&gt;'''дочкі:''' Эсра і Сюмэе
|бацька             = Ахмет Эрдаган
|маці               = 
|род                = 
|адукацыя           = [[Унівэрсытэт Мармара]]
|рэлігія            = [[Іслам]] [[Сунізм|суніцкага толку]]
|подпіс             = Recep Tayyip Erdoğan signature.png
}}
{{Цёзкі|Эрдаган}}
'''Рэджэ́п Таі́п Эрдага́н''' ({{Мова-tr|Recep Tayyip Erdoğan}}, вымаўл. {{IPA|[reˈdʒep taːˈjip ˈerdoː.an]}}; {{Н}} 26 лютага 1954, [[Стамбул]], [[Турэччына]]) — [[Турэччына|турэцкі]] палітычны і дзяржаўны дзяяч. [[Прэм’ер-міністар Турэччыны]] (з [[2003]]), [[прэзыдэнт Турэччыны]] (з 28 жніўня 2014)&lt;ref&gt;[http://www.tvc.ru/news/show/id/47193 Премьер-министр Турции Реджеп Тайип Эрдоган победил на первых прямых выборах Президента Турции]&lt;/ref&gt;. Лідэр умерана-[[Ісламізм|ісламісцкай]] [[Партыя справядлівасьці і разьвіцьця (Турэччына)|Партыі справядлівасьці і разьвіцьця]].

== Жыцьцяпіс ==

=== Маладыя гады ===

Рэджэп Таіп Эрдаган нарадзіўся 26 лютага 1954 году ў квартале Касымпаша [[Стамбул (іл)|стамбульскага]] раёну [[Бэёглу]] ў сям’і працаўніка берагавой аховы на [[Чорнае мора|чарнаморскім]] узьбярэжжы. Паводле інфармацыі турэцкай газэты «Міліет», у адным са сваіх інтэрвію Эрдаган выказаўся пра тое, што ягоная сям’я — гэта выхадцы з [[Аджарыя|Аджарыі]] ([[Грузія]]), якія перасяліліся ў [[Рызэ (іл)|Рызэ]]. Падлеткам ён гандляваў ліманадам і булачкамі на небясьпечных вуліцах гораду&lt;ref name=&quot;Бі-бі&quot;/&gt;. У 1965 годзе Эрдаган скончыў пачатковую школу Піяле Паша, а ў 1973 — рэлігійны ліцэй імамаў-хатыбаў у Стамбуле&lt;ref name=&quot;akperdogan&quot;&gt;{{Спасылка|url=http://eng.akparti.org.tr/english/lifestory.html|загаловак=Life story|выдавец=AK Parti Official Web Site|дата публікацыі=|дата доступу=29-08-2008|archiveurl=http://www.webcitation.org/65QIXz5BB|archivedate=2012-02-13}}&lt;/ref&gt;. Дыплём атрымаў, здаўшы выпускныя экзамэны ў ліцэі Эюп.

У 1976 годзе ён стаў старшынём моладзевай ячэйкі Партыі нацыянальнага выратаваньня ў стамбульскім раёне Бэёглу, а затым у тым жа годзе і моладзевага аддзяленьня партыі ў Стамбуле&lt;ref name=&quot;akperdogan&quot;/&gt;. У 1978 ажаніўся з [[Эмінэ Эрдаган|Эмінэ Гюльбаран]]. Да 1980 году Эрдаган працаваў у стамбульскіх транспартных арганізацыях. [[12 верасьня]] 1980 году ў краіне адбыўся [[Дзяржаўны пераварот 1980 году ў Турэччыне|вайсковы пераварот]], і ўсе палітычныя партыі былі забаронены. Начальнік Эрдагана ў гарадзкой радзе транспарту, палкоўнік у адстаўцы, загадаў яму згаліць вусы, але Рэджэп адмовіўся гэта зрабіць і быў у выніку звольнены з працы&lt;ref name=&quot;Бі-бі&quot;&gt;{{Навіна | загаловак=Рэджэп Таіп Эрдаган: палітычны партрэт|выдавец=Расейская служба Бі-бі-сі| спасылка=http://news.bbc.co.uk/hi/russian/news/newsid_2398000/2398025.stm| дата публікацыі=4 лістапада 2002 г.| мова=ru}}&lt;/ref&gt;. Пасьля вайсковага перавароту Эрдаган працаваў мэнэджарам у прыватным сэктары. У 1981 годзе ён скончыў факультэт эканомікі і камэрцыйных навук [[Унівэрсытэт Мармара|Унівэрсытэту Мармара]].

У 1984 годзе Рэджэп Таіп Эрдаган стаў старшынём аддзяленьня Партыі дастатку ў Бэёглу, а ў 1985 годзе — старшынём стамбульскага аддзяленьня партыі, а таксама сябрам вышэйшай кіруючай рады партыі&lt;ref name=&quot;akperdogan&quot;/&gt;. На ягоныя палітычныя погляды аказаў вялізны ўплыў заснавальнік «палітычнага ісламу» [[Нэджмэтын Эрбакан]]&lt;ref&gt;{{Навіна|спасылка=http://www.islamonline.ru/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=3379:2011-02-28-15-46-06&amp;catid=4:2009-03-27-12-14-21&amp;Itemid=16|дата публікацыі=28.02.2011|выдавец=islamnews.ru|загаловак=Сканаў былы прэм’ер-міністар Турэччыны Нэджмэтын Эрбакан}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Навіна|спасылка=http://www.turkishnews.ru/news/2362.html|дата публікацыі=06.08.2010|загаловак=Нэджмэтын Эрбакан мае намер ізноў вярнуцца ў вялікую палітыку|выдавец=turkishnews.ru}}&lt;/ref&gt;.

=== Палітычная кар’ера ===
У 1994 годзе быў абраны мэрам Стамбулу. У 1996 годзе Партыя дастатку ўдзельнічала ў кіруючай ісламскай кааліцыі, але пасьля ваеннага перавароту 1997 году была забароненая, а сам Эрдаган за прапаганду поглядаў, якія распальваюць нацыянальную варажнечу, быў асуджаны на 4 месяцы турэмнага зьняволеньня.

У ліпені 2001 году Эрдаган заснаваў Партыю справядлівасьці і разьвіцьця, якая перамагла на парлямэнцкіх выбарах у лістападзе 2002 году. Наяўнасьць судзімасьці перашкодзіла Эрдагану стаць прэм’ер-міністрам, але пасьля пачатку апэрацыі супраць [[Ірак]]у турэцкая эліта, арыентаваная на [[ЗША]], дала згоду на зьмену законаў, і Эрдаган узначаліў урад (у 2002—2003 урад узначальваў стаўленік Эрдагана [[Абдула Гюль]]). Турэччына прыняла рашэньне ўвесьці войскі на поўнач Іраку, дзе пражываюць [[курды]].

Эрдаган зьяўляецца прыхільнікам уваходжаньня Турэччыны ў [[Эўразьвяз]]. У [[2005]] годзе падтрымаў [[Альянс цывілізацыяў]], ініцыятыву прэм’ер-міністра [[Гішпанія|Гішпаніі]] [[Хасэ Люіс Радрыгес Сапатэра|Хасэ Люіса Радрыгеса Сапатэры]], накіраваную на памяншэньне трэньняў паміж заходнім і ісламскім сьветамі.

У [[2009]] годзе ўдзельнічаў у [[Сусьветны эканамічны форум|Сусьветным эканамічным форуме]] ў [[Давос]]е, дзе падверг рэзкай крытыцы прэзыдэнта [[Шымон Пэрэс|Шымона Пэрэса]], які бараніў пазыцыю [[Ізраіль|Ізраілю]] пры правядзеньні ў [[Сэктар Газа|Сэктары Газа]] [[Вайна ў сэктары Газа (2008—2009)|апэрацыі «Адліванае волава»]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090204170716/http://www.rosbalt.ru/2009/01/30/614124.html Сварка паміж Пэрэсам і Эрдаганам у Давосе]&lt;/ref&gt;.

У ліпені 2009 году падчас удзелу ў саміце [[Вялікая васьмёрка|вялікай васьмёркі]] ў [[Ль’Аквіла|Аквіле]] рэзка асудзіў [[Кітай]] за здушэньне [[Забурэньні ва Ўрумчы (2009)|ўйгурскай дэманстрацыі]] ў г. [[Урумчы]], выкарыстоўваючы моцныя выразы:
&lt;blockquote&gt; «''Супраць уйгураў быў практычна зьдзейсьнены генацыд''»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090712101343/http://news.bakililar.az/news_premerministr_turcii_na_23475.html Прэм’ер-міністар Турэччыны: над уйгурамі-мусульманамі зьдзейсьнены генацыд], News.Bakililar.az, 11 ліпеня 2009 г.&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;

30 верасьня 2012 быў пераабраны лідэрам [[Партыя справядлівасьці і разьвіцьця (Турэччына)|кіроўнае партыі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|спасылка=http://www.rbc.ru/fnews.open/20120930221220.shtml|загаловак=Прэм’ер Турэччыны Эрдаган пераабраны лідэрам кіроўнае партыі|выдавец=[[Вести.ру]]|дата публікацыі=30 верасьня 2012}}&lt;/ref&gt;.

10 жніўня 2014 перамог на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Турэччыне (2014)|першых у краіне непасрэдных выбарах прэзыдэнта]], пасаду зойме [[28 жніўня]] 2014.

== Узнагароды ==
* Ганаровы грамадзянін [[Тэгеран]]у&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.regnum.ru/news/1119358.html|загаловак=Прэм’ер-міністар Турэччыны стаў «ганаровым грамадзянінам» Тэгерану|выдавец=ІА REGNUM|дата публікацыі=02.02.2009|archiveurl=http://www.webcitation.org/687PucSCU|archivedate=2012-06-02}}&lt;/ref&gt;
* У гонар Эрдагана названы [[Рэджэп Таіп Эрдаган (стадыён)|мультыспартыўны стадыён]] у [[Касымпаша (раён)|Касымпашы]] — раёне [[Стамбул]]у.
* [[Ордэн Залатога руна (Грузія)|Ордэн Залатога руна]] (Грузія, 18 траўня 2010)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100521233804/http://www.newsgeorgia.ru/politics/20100517/213178495.html Саакашвілі ўзнагародзіў Эрдагана Ордэнам Залатога руна]&lt;/ref&gt;
* [[Ордэн «Данакер»]] ([[Кыргыстан]], 2011)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140812203519/http://www.fergana.info/details.php?image_id=1334 Роза Атунбаева уручыла турэцкаму госьцю ордэн «Данакер»]&lt;/ref&gt;
* [[Ордэн Залатога арла]] (Казахстан, 11 кастрычніка 2012)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140812224525/http://www.zakon.kz/top_news/4518369-glava-gosudarstva-vruchil-redzhepu.html Нурсултан Назарбаеў уручыў Рэджэпу Таіпу Эрдагану ордэн «Алтын Кыран» за ўнёсак у разьвіцьцё і ўмацаваньне двухбаковых стасункаў]&lt;/ref&gt;
* Прэмія «[[Квадрыга (прэмія)|Квадрыга]]» (2004) з фармулёўкай «Мост павагі»&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.diequadriga.com/|загаловак=Афіцыйны сайт прэміі «Квадрыга»|дата доступу=2011-07-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/618alDyQA|archivedate=2011-08-23}}&lt;/ref&gt;
* Ганаровы доктар [[МДІМЗ]] (2011)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110318161101/http://www.smi.ru/text/11/03/16/910445439.html СМІ.ru | Прэм’ер-міністар Турэччыны — ганаровы доктар МДІМЗ]&lt;/ref&gt;

== Глядзіце таксама ==
* [[Абдула Гюль]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20181231135609/http://www.tayyiperdogan.com/ Афіцыйная бачына]
* [http://lenta.ru/lib/14176388/ Лентапэдыя] {{ref-ru}}
* [http://www.turkishnews.ru/politika-i-obschestvo-turcii/article/redjep-tayyip-erdogan Палітычныя погляды Рэджэпа Таіпа Эрдагана на ўладу, грамадзтва і культуру]
* [https://web.archive.org/web/20110827204120/http://www.zman.com/news/2011/08/26/108739.html WikiLeaks: «Амбасадар Ізраілю ў Анкары лічыць, што Эрдаган адчувае рэлігійную нянавісьць да жыдоў і Ізраілю» 26.08.2011]

{{Прэзыдэнты Турэччыны}}
{{Прэм’ер-міністры Турэччыны}}
{{Чалавек году па вэрсіі часопіса Time (2001—2025)}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{Кіраўнікі ўрадаў}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Эрдаган, Рэджэп Таіп}}
[[Катэгорыя:Рэджэп Таіп Эрдаган| ]]
[[Катэгорыя:Ганаровыя дактары Маскоўскага дзяржаўнага інстытуту міжнародных зносін]]</text>
      <sha1>lc0d70ksaw26z0zjchi9jix5bt744ww</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>К’еран Гібс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>160305</id>
    <revision>
      <id>2621839</id>
      <parentid>2404404</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:04:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]], артаграфія</comment>
      <origin>2621839</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5607" sha1="mq3vt9xf32g9v2dzq7y9ovqinykk2tq" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''К’е́ран Джэймз Рыка́рда Гібс''' ({{Мова-en|Kieran James Ricardo Gibbs}}; {{Н}} 26 верасьня 1989 году, [[Ламбэт]], [[Лёндан]], [[Вялікабрытанія]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] [[футбол]]ьны [[абаронца (футбол)|абаронца]], а таксама былы гулец [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]]. Прафэсійную кар’еру пачаў у 2007 годзе ў «Арсэнале», куды перайшоў з акадэміі «[[Ўімбэлдан (футбольны клюб)|Ўімбэлдану]]» ў 2004 годзе. Дэбют за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную]] адбыўся 11 жніўня 2010 году на «[[Ўэмблі]]» ў таварыскім матчы са [[Зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]].

== Міжнародная кар’ера ==
[[Файл:GibbsEngland.png|значак|зьлева|Гібс дэбютуе за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] 11 жніўня 2010 году.]]
Гібс гуляў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе да 19 гадоў|зборную Ангельшчыны да 19 гадоў]] у адборачным турніры да [[Чэмпіянат Эўропы па футболе да 19 гадоў|ЧЭ]]-2008 і ў фінальнай стадыі [[Чэмпіянат сьвету па футболе да 20 гадоў]]-2009&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.uefa.com/competitions/under19/fixturesresults/round=15036/match=303455/report=rp.html|archiveurl=http://archive.is/C9GXK|archivedate=11 лютага 2009|загаловак=Necid helps Czechs ease past England|імя=Patrick|прозьвішча=Hart|выдавец=uefa.com|дата публікацыі=14 ліпеня 2008|дата доступу=14 жніўня 2008|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/news/newsid=733003.html Italy hold out against lively England], uefa.com. Retrieved 5 February 2014.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/news/newsid=733704.html England claim Greek scalp in vain], uefa.com. Retrieved 5 February 2014.&lt;/ref&gt;.

Гібс разам са сваім аднаклюбнікам па «Арсэнале» [[Тэо Ўолкат]]ам выступаў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе да 20 гадоў|зборную да 21 году]] на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе да 21 году|чэмпіянаце Эўропы да 21 году]]-2009, а пасьля ў кваліфікацыі да ЧЭ-2011.

7 жніўня 2010 году [[Фабіё Капэльлё]] выклікаў К’ерана ў [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную]] на таварыскі матч супраць [[Зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8894651.stm|загаловак=Capello calls up Wilshere, Gibbs and Zamora for England|дата публікацыі=7 жніўня 2010|назва праекту=BBC Sport|выдавец=British Broadcasting Corporation|дата доступу=7 жніўня 2010|мова = en}}&lt;/ref&gt;. Гулец выйшаў на поле пасьля перапынку, замяніўшы [[Эшлі Коўл]]а&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.arsenal.com/news/news-archive/wilshere-makes-senior-england-debut|загаловак=Gibbs and Wilshere make senior England debuts|дата публікацыі=11 жніўня 2010|дата доступу=11 жніўня 2010|мова = en}}&lt;/ref&gt;.

К’еран Гібс два сэзоны пакутаваў ад траўмаў, аднак пасьля набыў добрую форму і як сьлед быў выкліканы новым трэнэрам зборнай [[Рой Годжсан|Роем Годжсанам]] у зборную ў 2013 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/24393746|загаловак=England call up Kieran Gibbs|дата публікацыі=4 кастрычніка 2012|дата доступу=8 кастрычніка 2013|мова = en}}&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Арсэнал»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2014, 2015, 2017
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2014, 2015

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.kierangibbs.com Афіцыйная бачына]
* [http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=46514 Профіль]{{ref-en}} на Soccerbase
* [http://www.arsenal.com/academy/players/kieran-gibbs Профіль]{{ref-en}} на бачыне «[[Арсэнал Лёндан|Арсэналу]]»
* [https://web.archive.org/web/20100820023356/http://www.thefa.com/England/All-Teams/Players/G/Kieran-Gibbs Профіль]{{ref-en}} на TheFA

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гібс, К’еран}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>mq3vt9xf32g9v2dzq7y9ovqinykk2tq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621840</id>
      <parentid>2621839</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T15:05:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[К’еран Гібз]] у [[К’еран Гібс]]: Памылка ў назове</comment>
      <origin>2621839</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5607" sha1="mq3vt9xf32g9v2dzq7y9ovqinykk2tq" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''К’е́ран Джэймз Рыка́рда Гібс''' ({{Мова-en|Kieran James Ricardo Gibbs}}; {{Н}} 26 верасьня 1989 году, [[Ламбэт]], [[Лёндан]], [[Вялікабрытанія]]) — колішні [[Ангельшчына|ангельскі]] [[футбол]]ьны [[абаронца (футбол)|абаронца]], а таксама былы гулец [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]]. Прафэсійную кар’еру пачаў у 2007 годзе ў «Арсэнале», куды перайшоў з акадэміі «[[Ўімбэлдан (футбольны клюб)|Ўімбэлдану]]» ў 2004 годзе. Дэбют за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную]] адбыўся 11 жніўня 2010 году на «[[Ўэмблі]]» ў таварыскім матчы са [[Зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]].

== Міжнародная кар’ера ==
[[Файл:GibbsEngland.png|значак|зьлева|Гібс дэбютуе за [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] 11 жніўня 2010 году.]]
Гібс гуляў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе да 19 гадоў|зборную Ангельшчыны да 19 гадоў]] у адборачным турніры да [[Чэмпіянат Эўропы па футболе да 19 гадоў|ЧЭ]]-2008 і ў фінальнай стадыі [[Чэмпіянат сьвету па футболе да 20 гадоў]]-2009&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.uefa.com/competitions/under19/fixturesresults/round=15036/match=303455/report=rp.html|archiveurl=http://archive.is/C9GXK|archivedate=11 лютага 2009|загаловак=Necid helps Czechs ease past England|імя=Patrick|прозьвішча=Hart|выдавец=uefa.com|дата публікацыі=14 ліпеня 2008|дата доступу=14 жніўня 2008|мова = en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/news/newsid=733003.html Italy hold out against lively England], uefa.com. Retrieved 5 February 2014.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/news/newsid=733704.html England claim Greek scalp in vain], uefa.com. Retrieved 5 February 2014.&lt;/ref&gt;.

Гібс разам са сваім аднаклюбнікам па «Арсэнале» [[Тэо Ўолкат]]ам выступаў за [[Зборная Ангельшчыны па футболе да 20 гадоў|зборную да 21 году]] на [[Чэмпіянат Эўропы па футболе да 21 году|чэмпіянаце Эўропы да 21 году]]-2009, а пасьля ў кваліфікацыі да ЧЭ-2011.

7 жніўня 2010 году [[Фабіё Капэльлё]] выклікаў К’ерана ў [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальную зборную]] на таварыскі матч супраць [[Зборная Вугоршчыны па футболе|зборнай Вугоршчыны]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/8894651.stm|загаловак=Capello calls up Wilshere, Gibbs and Zamora for England|дата публікацыі=7 жніўня 2010|назва праекту=BBC Sport|выдавец=British Broadcasting Corporation|дата доступу=7 жніўня 2010|мова = en}}&lt;/ref&gt;. Гулец выйшаў на поле пасьля перапынку, замяніўшы [[Эшлі Коўл]]а&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.arsenal.com/news/news-archive/wilshere-makes-senior-england-debut|загаловак=Gibbs and Wilshere make senior England debuts|дата публікацыі=11 жніўня 2010|дата доступу=11 жніўня 2010|мова = en}}&lt;/ref&gt;.

К’еран Гібс два сэзоны пакутаваў ад траўмаў, аднак пасьля набыў добрую форму і як сьлед быў выкліканы новым трэнэрам зборнай [[Рой Годжсан|Роем Годжсанам]] у зборную ў 2013 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/24393746|загаловак=England call up Kieran Gibbs|дата публікацыі=4 кастрычніка 2012|дата доступу=8 кастрычніка 2013|мова = en}}&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Арсэнал»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2014, 2015, 2017
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2014, 2015

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.kierangibbs.com Афіцыйная бачына]
* [http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=46514 Профіль]{{ref-en}} на Soccerbase
* [http://www.arsenal.com/academy/players/kieran-gibbs Профіль]{{ref-en}} на бачыне «[[Арсэнал Лёндан|Арсэналу]]»
* [https://web.archive.org/web/20100820023356/http://www.thefa.com/England/All-Teams/Players/G/Kieran-Gibbs Профіль]{{ref-en}} на TheFA

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гібс, К’еран}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>mq3vt9xf32g9v2dzq7y9ovqinykk2tq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гарэт Макліры</title>
    <ns>0</ns>
    <id>166508</id>
    <revision>
      <id>2621926</id>
      <parentid>2585509</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:57:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621926</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3915" sha1="byq8ilkkn0k8sgtp6q0r2kxiiw2lspx" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Га́рэт Джэймз Маклі́ры''' ({{мова-en|Garath James McCleary}}; {{Н}} 15 траўня 1987, [[Оксфард]], [[Ангельшчына]]) — [[Ямайка|ямайскі]] футбаліст, ўінгер ангельскага клюбу «[[Ўікам Ўандэрэрз]]» і нацыянальнай [[зборная Ямайкі па футболе|зборнай Ямайкі]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Нарадзіўся ў Ангельшчыне, у горадзе [[Оксфард]], дзе пачаў гуляць за мясцовую каманду «[[Оксфард Сіці]]», некаторы час правёўшы ў клюбе «[[Оксфард Юнайтэд]]». Далей выступаў за мінорныя клюбы «[[Слаў Таўн]]» і «[[Бромлі Лёндан|Бромлі]]». 31 студзеня 2008 году заключыў дамову з клюбам «[[Нотынггэм Форэст]]», за які дэбютаваў 3 сакавіка 2008 году, выйшаўшы на замену на 87 хвіліне ў хатнім матчы супраць «[[Карлайл Юнайтэд]]» (0:1). У сэзоне 2011—2012 гадоў Макліры забіў 9 галоў.

У траўні 2012 году скасаваў дамову ад нотынггэмскага клюбу і склаў кантракт з клюбам «[[Рэдынг (футбольны клюб)|Рэдынг]]», які выступаў у [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лізе]]. У рамках найвышэйшага ангельскага дывізіёну свой першы мяч забіў 27 кастрычніка 2012 году ў браму «[[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэма]]» (3:3)&lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/sport/0/football/20014386 Reading 3-3 Fulham]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
У кастрычніку 2012 году быў запрошаны ў склад нацынальнай [[зборная Ямайкі па футболе|зборнай Ямайкі]], за якую дэбютаваў 6 лютага 2013 году матчам адбору да [[чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году|чэмпіянату сьвету 2014 году]] супраць [[зборная Мэксыкі па футболе|зборнай Мэксыкі]]&lt;ref&gt;[http://www.readingfc.co.uk/news/article/pearce-earns-call-up-240113-616520.aspx Pearce earns call up]. Reading FC.&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.readingfc.co.uk/team/player-profile/index.aspx?playerid=349989&amp;tcmuri=207145 Профіль на афіцыйным сайце ФК «Рэдынг»]
* [https://web.archive.org/web/20110128214344/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=48845 Профіль] на Soccerbase
* [http://www.national-football-teams.com/player/51061.html Статыстыка] на National Football Teams

{{Навігацыйная група
|назоў = Макліры ў складзе [[Зборная Ямайкі па футболе|зборнай Ямайкі]] на [[Залаты кубак КОНКАКАФ|Залатых кубках КОНКАКАФ]] і [[Кубак Амэрыкі па футболе|Кубках Амэрыкі]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ямайка}};
|Ямайка на КА-2015
|Ямайка на ЗК КОНКАКАФ-2015
|Ямайка на КА-2016
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Макліры, Гарэт}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Ангельцы афрыканскага паходжаньня]]
[[Катэгорыя:Ямайскія футбалісты]]</text>
      <sha1>byq8ilkkn0k8sgtp6q0r2kxiiw2lspx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Анджэй Дуда</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168091</id>
    <revision>
      <id>2621793</id>
      <parentid>2621500</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:14:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621500|2621500]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621793</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7172" sha1="1cfzf8nlwpqa6i76pavmc5e7j100r9a" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Анджэй Дуда
|арыгінал_імя       = {{мова-pl|Andrzej Duda|скарочана}}
|выява              = Andrzej Duda 2025 (cropped).jpg
|подпіс_пад_выявай  = Анджэй Дуда
|пасада             = Прэзыдэнт [[Польшча|Польшчы]]
|пачатак_тэрміну    = 6 жніўня 2015
|канец_тэрміну      = цяперашні час
|віцэ-прэзыдэнт     =
|прэзыдэнт          =
|прэм'ер-міністар   = [[Эва Копач]], [[Бэата Шыдла]], [[Матэвуш Маравецкі]], [[Дональд Туск]]
|папярэднік         = [[Браніслаў Камароўскі]]
|наступнік          = 
|пасада2            = 
|пачатак_тэрміну2   = 
|канец_тэрміну2     = 
|папярэднік2        =
|наступнік2         = 
|прэзыдэнт2         = 
|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|16|5|1972|1}}
|месца_нараджэньня  = [[Кракаў]], [[Польшча]]
|выбарчая_акруга    = 
|нацыянальнасьць    = [[палякі|паляк]]
|партыя             = [[Права і справядлівасьць]] (2005—2015)
|сужэнец            = Агата Карнгаўзэр-Дуда
|прафэсія           = 
|рэлігія            = каталік
|подпіс             =Andrzej Duda Signature 02.svg 
|узнагароды         = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн Белага арла}}|{{Вялікі крыж ордэна Адраджэньня Польшчы}}|{{Кавалер Вялікага крыжа ордэна Леапольда I}}}}
|камэнтар           = 
}}
'''Анджэй Дуда''' ({{мова-pl|Andrzej Duda|скарочана}}; нарадзіўся 16 траўня 1972 году ў [[Кракаў|Кракаве]]) — польскі палітык, прэзыдэнт [[Польшча|Польшчы]] (з 2015).

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў сям’і прафэсараў Горна-Гутнічай Акадэміі ў Кракаве, Яна Дуды і Яніны Мілеўскай-Дуда. Да 1990 быў інструктарам скаўцкага руху. У 1996 годзе скончыў юрыдычны факультэт [[Ягелонскі ўнівэрсытэт|Ягелонскага ўнівэрсытэту]]. З 1997 да 2005 быў асыстэнтам на юрыдычным факультэце Ягелонскага ўнівэрсытэту, а ў 2005 атрымаў доктарскую навуковую ступень. Таксама ў 2005 заснаваў уласную адвакацкую канцылярыю.

З 2005 зьвязаўся з партыяй [[Права і справядлівасьць]], першапачаткова як дарадчык парлямэнцкага клюбу партыі, а ў 2006 быў пакліканы міністрам юстыцыі [[Зьбігнеў Зёбра|Зьбігневам Зёбрам]] на пасаду падсакратара ў міністэрстве. На парлямэнцкіх выбарах 2007 ня быў абраны ў Сойм. З 2008 да 2010 быў падсакратаром у канцылярыі прэзыдэнта [[Лех Качынскі|Леха Качынскага]]. З 2011 дэпутат польскага Сойму ад Права і Справядлівасьці, з 2014 дэпутат [[Эўрапейскі парлямэнт|Эўрапейскага парлямэнту]] ад гэтай партыі.

У 2015 годзе ўдзельнічаў у [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы 2015 году|прэзыдэнцкіх выбарах]]. У другім туры сустракаўся з [[Браніслаў Камароўскі|Браніславам Камароўскім]] і быў абраны.

7 чэрвеня 2021 году ў кампаніі мітрапаліта [[Польская аўтакефальная праваслаўная царква|Польскай праваслаўнай царквы]] [[Сава (Грыцуняк)|Савы]] ўсклаў вянок да помніку беларускім жыхарам [[Заляшаны (Гайнаўскі павет)|Заляшанаў]] у Гайнаўскім павеце (Падляскае ваяводзтва), [[Масавае забойства беларусаў ва ўсходняй Польшчы ў 1946 годзе|забітых]] 29 студзеня 1946 году польскімі жаўнерамі пад загадам камандзіра Рамуальда Райса. Пры гэтым, прэзыдэнт Польшчы заявіў, што наведаў «месца, якое адзначанае пакутамі і сьмерцю беларусаў, якія жылі ў Рэчы Паспалітай, нявінных жанчын і дзяцей. Я маліўся там за тых, хто загінуў, усклаў вянок як прэзыдэнт Рэспублікі Польшча пад крыжам, які ўшаноўвае памяць ахвяраў. Гэта важна як частка пашаны і памяці. Гэта важна ў самым найважнейшым духоўным аспэкце»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдэнт Польшчы Анджэй Дуда маліўся ў Заляшанах за душы беларускіх ахвяраў падразьдзяленьня «Бурага»|спасылка=https://3beltv.eu/news/07-06-2021-prezident-polshchy-andzhej-duda-maliusya-u-zalyashanah-za-dushy-belaruskih-ahvyarau-padrazdzyalennya-buraga/|выдавец=Тэлеканал «Белсат»|дата публікацыі=7 чэрвеня 2021|дата доступу=10 чэрвеня 2021}}&lt;/ref&gt;.


== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://andrzejduda.pl/ Афіцыйная старонка] {{ref-pl}}

{{Кіраўнікі Польшчы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дуда, Анджэй}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Кракаве]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Ягелонскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Выкладчыкі Ягелонскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Намесьнікі міністраў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі Адміністрацыі прэзыдэнта Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Эўрапарлямэнту з Польшчы]]
[[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Польшчы]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дзейныя кіраўнікі дзяржаваў]]</text>
      <sha1>1cfzf8nlwpqa6i76pavmc5e7j100r9a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бэата Шыдла</title>
    <ns>0</ns>
    <id>170915</id>
    <revision>
      <id>2621794</id>
      <parentid>2621501</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621501|2621501]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621794</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10525" sha1="o3h47pyzs5loyoeaemw401747ptntzx" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Бэата Шыдла
|арыгінал_імя       = {{мова-pl|Beata Szydło|скарочана}}
|жанчына            = так
|выява              = 
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = Прэм’ер-міністарка Польшчы
|пачатак_тэрміну    = 16 лістапада 2015
|канец_тэрміну      = 8 сьнежня 2017
|прэзыдэнт          = [[Анджэй Дуда]]
|прэм'ер-міністар   = 
|папярэднік         = [[Эва Копач]]
|наступнік          = [[Матэвуш Маравецкі]]
|пасада2            = 
|пачатак_тэрміну2   = 
|канец_тэрміну2     = 
|папярэднік2        = 
|наступнік2         = 
|прэм'ер-міністар2  = 
|прэзыдэнт2         = 
|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = [[Права і справядлівасьць]]
|муж                = 
|дзеці              = 
|бацька             = 
|маці               = 
|род                = 
|адукацыя           = 
|подпіс             = 
|узнагароды         = 
}}
'''Бэата Марыя Шыдла''' з роду Камінскіх ({{мова-pl|Beata Maria Szydło|скарочана}}); нарадзілася 15 красавіка 1963 году, [[Асьвенцім (горад)|Асьвенцім]], [[Польская Народная Рэспубліка|Польшча]]) — [[Польшча|польская]] дзяржаўная і грамадзкая дзяячка, пасол [[Сэйм Рэспублікі Польшча|Соймаў]] з 2005 году (перавыбіралася 4 разы запар). З 16 лістапада 2015 году да 8 сьнежня 2017 году ўзначальвала ўрад Польшчы.

== Асабістае жыцьцё ==
Бэата Шыдла мае мужа з 1987 году Эдварда Шыдла, ёсьць двое сыноў: Ціматэй і Блажэй.

== Жыцьцяпіс ==

=== Вучоба й праца ===
У 1987 годзе скончыла этнаграфію на факультэце філязофіі й гісторыі [[Ягелонскі ўнівэрсытэт|Ягелонскага ўнівэрсытэту]] ў [[Кракаў|Кракаве]]&lt;ref name=&quot;sejm.gov.pl&quot;&gt;http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/posel.xsp?id=384&lt;/ref&gt;. У 1989—1995 гады была асьпірантам на факультэце філязофіі й гісторыі Ягелонскага ўнівэрсытэту. У 1997 годзе яна скончыла асьпірантуру для мэнэджараў культуры ў Варшаўскай школе эканомікі, а ў 2001 годзе ў Акадэміі эканомікі ў Кракаве — кіраваньне мясцовага самакіраваньня ў Эўрапейскім Саюзе&lt;ref name=&quot;sejm.gov.pl&quot;/&gt;. З 1987 па 1995 яна працавала ў якасьці асыстэнта ў Гістарычным музэі Кракава, затым начальнікам мэтадычнага аддзела ў Доме культуры [[места]] Лібяж. У 1997—1998 гадах яна была дырэктарам культурнага цэнтру ў Берашчах. У 1998 годзе яна была прызначаная галавою места Берашчы, дзе рабіла да 2005 году. Таксама Б. Шыдла была дарадцам павету Асьвенцім са сьпісу «[[Салідарнасьць (прафсаюз)|Салідарнасьці]]» (1998—2002 гады). У 2004 годзе яна была Падстаршынём Дэпартаманта добраахвотнай пажарнай аховы ў горадзе Берашчы. У 2004 годзе яна прайшла курс па Міжнароднай праграме лідэрства ў профілі, арганізаванай Дзяржаўным дэпартамэнтам [[ЗША]]&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20180910072115/http://wybierzpis.org.pl/beata-szydlo&lt;/ref&gt;.

=== Палітычная дзейнасьць 2015 ===
У 2005 годзе яна далучылася да «[[Права й справядлівасьць (Польшча)|Права і справядлівасьць]]», і зь ім была абраны чальцом пятага Сойму з найлепшымі вынікамі ў ваколіцы Хшаноўскі (14447 галасоў)&lt;ref&gt;http://www.wybory2005.pkw.gov.pl/SJM/PL/WYN/M/12.htm&lt;/ref&gt;. Падчас пятага Сойму Б. Шыдла была сябрам рады па эканамічных пытаньнях і Камітэта па пытаньнях мясцовага самакіраваньня і рэгіянальнай палітыкі&lt;ref&gt;http://orka.sejm.gov.pl/SQL.nsf/poselk5arch?OpenAgent&amp;377{{Недаступная спасылка|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;. На выбарах у Сойм у 2007 годзе, у другі раз яна атрымала мандат у Сойм, маючы 20486 галасоў. 24 ліпеня 2010 году была Падстаршынём Права і справядлівасьць&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151208152022/http://old.pis.org.pl/article.php?id=17484&lt;/ref&gt;. На выбарах у Сойм у 2011 годзе пасьпяхова была перавыбрана, атрымала 43612 галасоў&lt;ref&gt;http://wybory2011.pkw.gov.pl/wsw/pl/000000.html&lt;/ref&gt;. У верасьні 2014 яна замяняе Станіслава Кастшэўскага на пасадзе скарбніка [[ПіС]]. З 2007 па 2015 гады была сябрам соймавае рады дзяржаўных фінансаў, дзе была намесьнікам старшыні&lt;ref&gt;http://www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/agent.xsp?symbol=SKLADKOMST&amp;NrKadencji=7&amp;KodKom=FPB&lt;/ref&gt;.

=== Прэм’ер-міністр ===
20 чэрвеня 2015 году [[Яраслаў Качынскі]] абвясьціў аб прызначэньні Беаты Шыдла як магчымага кандыдата ПіС на пасаду галавы ўрада пасьля выбараў у Сойм у 2015 годзе&lt;ref&gt;http://wpolityce.pl/polityka/256697-cale-przemowienie-jaroslawa-kaczynskiego-musimy-odniesc-jeszcze-jedno-zwyciestwo-zwyciestwo-w-wyborach-parlamentarnych&lt;/ref&gt;, якая была пераабраная ў Сойм, атрымаўшы 96127 галасоў&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160613164659/http://parlament2015.pkw.gov.pl/349_wyniki_sejm&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2015 адбыліся выбары ў Сойм, дзе ваыйграла грамада ПіС&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200918133544/https://www.racyja.com/palityka/ekzit-pol-vybary-u-polski-parlament-v/&lt;/ref&gt;. 27 кастрычніка 2015 году ПіС вырашыў, што Права і справядлівасьць будзе ставіць на пасаду галавы ўрада Б. Шыдла&lt;ref&gt;http://www.tvn24.pl/szydlo-na-premiera-zebralo-sie-scisle-kierownictwo-pis,589610,s.html&lt;/ref&gt;. 9 лістапада, пасьля чарговага пасяджэньня вузкага кола кіраўніцтва ПіС, яе кандыдатура была пацьверджана Яраславам Качынскім і ён абвясьціў імёны патэнцыйных кандыдатаў на пасады міністраў&lt;ref&gt;http://www.kurierlubelski.pl/wiadomosci/art/9072594,beata-szydlo-i-jaroslaw-kaczynski-przedstawili-sklad-rzadu-wideo-zdjecia,id,t.html&lt;/ref&gt;. 13 лістапада 2015 Прэзыдэнт Польшчы [[Анджэй Дуда]] прапрасіў Сойм аб прызначэньні Б. Шыдла на пасаду Старшыні Рады міністраў&lt;ref&gt;http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP20150001089{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; і 16 лістапада 2015 году прызначыў яе на гэтую пасаду&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160206063647/http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WMP20150001090&lt;/ref&gt; і прывёў да прысягі членаў новага ўрада&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20151116143425/http://www.prezydent.pl/aktualnosci/nominacje/art,3,prezydent-powolal-rzad.html&lt;/ref&gt;. 18 лістапада 2015 г. Права і справядлівасьць Б. Шыдла выступіла з праграмным прамоваю ў Сойме, і ўрад атрымаў падтрымку ад большасьці 236 галасамі супраць 202 галасоў і 18 ўстрымаўшыхся&lt;ref&gt;http://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=glosowania&amp;NrKadencji=8&amp;NrPosiedzenia=1&amp;NrGlosowania=21&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160820224503/http://www.racyja.com/palityka/premer-polshchy-pradstavila-pragram/&lt;/ref&gt;.

8 сьнежня 2017 году падала ў адстаўку&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/28903763.html Прэм’ер-міністар Польшчы Бэата Шыдла падала ў адстаўку], Радыё Свабода&lt;/ref&gt;. Яе месца заняў міністар фінансаў [[Матэвуш Маравецкі]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.beataszydlo.pl/ Афіцыйны сайт]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шыдла, Бэата}}
[[Катэгорыя:Палітыкі мясцовага кіраваньня Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]
[[Катэгорыя:Сябры партыі «Права і справядлівасьць»]]
[[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Польшчы]]
[[Катэгорыя:Жанчыны-кіраўніцы дзяржаваў і ўрадаў]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Эўрапарлямэнту з Польшчы]]</text>
      <sha1>o3h47pyzs5loyoeaemw401747ptntzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Антоні Мацярэвіч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176148</id>
    <revision>
      <id>2621791</id>
      <parentid>2621498</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:14:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621498|2621498]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621791</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2926" sha1="3d7bujqrun6xr1j44vm3pmj1qzgkjia" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Антоні Мацярэвіч
|выява              = Antoni Macierewicz Sejm 2014.JPG|значак
|подпіс_пад_выявай  = Антоні Мацярэвіч
|пасада             = Міністар нацыянальнай абароны Польшчы
|пачатак_тэрміну    = [[16 лістапада]] [[2015]]
|канец_тэрміну      = 
|прэзыдэнт          = [[Анджэй Дуда]]
|прэм’ер-міністар   = [[Бэата Шыдла]]
|папярэднік         = [[Тамаш Сямоняк]]
|наступнік          = 
|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|3|8|1948|1}}
|месца_нараджэньня  = [[Варшава]]
|партыя             = [[Права і справядлівасьць]]
|рэлігія            = [[Каталіцтва|каталіцтва]]
|узнагароды         = {{Блёк узнагародаў|{{Крыж кавалерскі ордэна Адраджэньня Польшчы}}}}
}}
'''Антоні Мацярэвіч''' ({{мова-pl|Antoni Macierewicz}}; нарадзіўся 3 жніўня 1948 году, Варшава) — польскі палітык, міністар нацыянальнай абароны, міністар унутраных справаў у 1991—1992 гадах, намесьнік міністра нацыянальнай абароны ва ўрадзе [[Яраслаў Качынскі|Яраслава Качынскага]], начальнік Службы ваеннай контравыведкі, дэпутат [[Сэйм Рэспублікі Польшча|Сэйму]] I, III, IV і VI тэрмінаў. Актывіст дэмакратычнай апазыцыі ў камуністычнай Польшчы ў 1968—1989 гадах, быў адным з заснавальнікаў Камітэту абароны рабочых, палітычны аглядальнік.

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мацярэвіч, Антоні}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Выкладчыкі Ягелонскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Выкладчыкі Варшаўскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]
[[Катэгорыя:Міністры ўнутраных справаў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Эўрапарлямэнту з Польшчы]]
[[Катэгорыя:Сябры партыі «Права і справядлівасьць»]]
[[Катэгорыя:Міністры абароны Польшчы]]</text>
      <sha1>3d7bujqrun6xr1j44vm3pmj1qzgkjia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пал Шміт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>178191</id>
    <revision>
      <id>2621810</id>
      <parentid>2620767</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:20:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2620767|2620767]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.163.183|78.177.163.183]] ([[User talk:78.177.163.183|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621810</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12063" sha1="lord5lwpn1i6hd037k3re9zovezxz5x" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Пал Шміт
|арыгінал_імя       = {{мова-hu|Schmitt Pál|скарочана}}
|выява              = SchmittPal-2011-01.jpg
|памер              = 200пкс
|подпіс_пад_выявай  = 2011 г.
|пасада             = 4-ы прэзыдэнт Вугоршчыны
|пачатак_тэрміну    = 6 жніўня 2010
|канец_тэрміну      = 2 красавіка 2012
|прэзыдэнт          = 
|прэм’ер-міністар   = [[Віктар Орбан]]
|папярэднік         = [[Ласла Шоём]]
|наступнік          = [[Янаш Адэр]]
|пасада2            = 7-ы старшыня [[Нацыянальны сход Вугоршчыны|Нацыянальнага сходу Вугоршчыны]]
|пачатак_тэрміну2   = 14 траўня 2010
|канец_тэрміну2     = 5 жніўня 2010
|папярэднік2        = [[Бела Катона]]
|наступнік2         = [[Ласла Кёвер]]
|прэм’ер-міністар2  = Віктар Орбан
|прэзыдэнт2         = Ласла Шоём
|пасада3            = Намесьнік старшыні [[Эўрапейскі парлямэнт|Эўрапейскага парлямэнту]]
|пачатак_тэрміну3   = 14 ліпеня 2009
|канец_тэрміну3     = 13 траўня 2010
|папярэднік3        = [[Міраслаў Оўскі]]
|наступнік3         = [[Ласла Токеш]]
|прэм’ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         = 
|пасада4            = Амбасадар Вугоршыны ў Швайцарыі
|пачатак_тэрміну4   = 1998
|канец_тэрміну4     = 2002
|папярэднік4        = 
|наступнік4         = 
|прэм’ер-міністар4  = Віктар Орбан
|прэзыдэнт4         = [[Арпад Гёнц]] (да 4 жніўня 2000 г.), [[Фэрэнц Мадл]]
|пасада5            = Амбасадар Вугоршыны ў Гішпаніі
|пачатак_тэрміну5   = 1993
|канец_тэрміну5     = 1997
|папярэднік5        = 
|наступнік5         = 
|прэм’ер-міністар5  = [[Петэр Бораш]] (да 15 ліпеня 1994 г.), [[Дзьюла Хорн]] (да 6 ліпеня 1998 г.), Віктар Орбан
|прэзыдэнт5         = Арпад Гёнц
|пасада6            = 16-ы старшыня [[Вугорскі алімпійскі камітэт|Вугорскага алімпійскага камітэту]]
|пачатак_тэрміну6   = 1989
|канец_тэрміну6     = 2010
|папярэднік6        = [[Габар Дэак]]
|наступнік6         = [[Жолт Боркай]]
|прэм’ер-міністар6  = 
|прэзыдэнт6         = 
|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|13|5|1942|1}}
|месца_нараджэньня  = [[Будапэшт]], [[Каралеўства Вугоршчына (1920—1946)|Каралеўства Вугоршчына]]
|дата_сьмерці       = 
|месца_сьмерці      = 
|нацыянальнасьць    = 
|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = [[Вугорскі грамадзянскі зьвяз]] (Фідэш)
|сужэнец            = [[жонка]] [[Каталіна Макрай]]
|дзеці              = 3 дачкі: Грэта, Пэтра, Алекса
|бацька             = 
|маці               = 
|род                = 
|адукацыя           = [[Унівэрсытэт Корвіна|Будапэшцкі ўнівэрсытэт эканамічных навук]] (1965)
|рэлігія            = [[Хрысьціянства]]
|подпіс             = Signature of Pál Schmitt.png
|узнагароды         = Вялікі крыж ордэна заслугаў (Вугоршчына)
|Commons            = Pál Schmitt
|камэнтар           =
}}
'''Пал Шміт''' ({{н}} 13 траўня 1942 Будапэшт, цяпер [[Вугоршчына]]) — вугорскі палітык і фэхтавальнік. 4-прэзыдэнт Вугоршчыны (2010—2012), 7-ы старшыня [[Нацыянальны сход Вугоршчыны|Нацыянальнага сходу Вугоршчыны]] (травень-жнівень 2010 г.), намесьнік старшыні Эўрапарлямэнту (2009—2010). 16-ы старшыня Вугорскага алімпійскага камітэту (1989—2010), намесьнік старшыні [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнароднага алімпійскага камітэту]] (1995—1999). 2-разовы алімпійскі чэмпіён у [[Фэхтаваньне|фэхтаваньні]] 1968 і 1972 гадоў (камандная шпага).

== Кар’ера ==
У 1965 г. скончыў [[Унівэрсытэт Корвіна|Эканамічны ўнівэрсытэт імя Карла Маркса]] ў [[Будапэшт|Будапэшце]]. Удзельнік зборнай Вугоршчыны па [[Фэхтаваньне|фэхтаваньні]] на шпагах у 1965—1977 гадах. Чэмпіён [[Летнія Алімпійскія гульні 1968 году|Алімпійскіх гульняў 1968]] і [[Летнія Алімпійскія гульні 1972 году|1972]] (камандная шпага). Чэмпіён сьвету і Эўропы. Завяршыў спартовую кар’еру ў 1977 годзе. У 1989 г. стаў старшынём Вугорскага алімпійскага камітэту. У 1995—1999 гадах быў намесьнікам старшыні [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнароднага алімпійскага камітэту]]. У 1999—2007 гг. — старшыня {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сусьветнае аб'яднаньне алімпійцаў|Сусьветнага аб'яднаньня алімпійцаў|en|World Olympians Association}}.

У 1993—1997 гг. быў амбасадарам Вугоршчыны ў Гішпаніі, у 1998—2002 гадах — у Швайцарыі. У 2003—2007 гг. быў намесьнікам старшыні [[Вугорскі грамадзянскі зьвяз|Вугорскага грамадзянскага зьвязу]] (Фідэш). З 20 ліпеня 2004 г. — дэпутат [[Эўрапарлямэнт]]у, дзе да 13 траўня 2009 г. быў намесьнікам старшыні Камісіі культуры і адукацыі. 14 ліпеня 2009 г. пераабраўся ў Эўрапарлямэнт, дзе заняў пасаду 11-га з 14 намесьнікаў старшыні Эўрапарлямэнту і пасаду старшыні камісіі ў дачыненьнях з [[Харватыя]]й. У 2010 г. пакінуў сваю дэпутацкую пасаду.

29 чэрвеня 2010 г. Нацыянальны сход Вугоршчыны абраў яго новым прэзыдэнтам краіны 263 галасамі супраць 59 галасоў у адзінага апанэнта [[Андраш Балаг|Андраша Балага]]. Заступіў на пасаду прэзыдэнта 6 жніўня 2010 году. Да канца 2010 г. падпісаў каля 100 законаў, зацьверджаных Нацыянальным сходам. 25 красавіка 2011 г. падпісаў новую [[Канстытуцыя Вугоршчыны|Канстытуцыю Вугоршчыны]], якая набыла моц 1 студзеня 2012 году. 29 сакавіка 2012 г. Рада [[Унівэрсытэт Зэмэльвайса|Ўнівэрсытэту Зэмэльвайса]] (Будапэшт), у склад якога ў 2000 г. увайшоў Унівэрсытэт фізычнай адукацыі, пазбавіла Шміта ступені [[Доктар навук|доктара навук]] за [[плягіят]] у 1992 г. доктарскай дысэртацыі 1987 г. баўгарскага доктара навук Мікалая Георгіева. З гэтай нагоды 2 красавіка 2012 г. Шміт падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Кізіма]].|загаловак=Геапалітычны тыдзень вачыма палітоляга|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=95690|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 лютага 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-07 68 (27183)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/95685/zv_20120406_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Сям'я ==
Жонка — былая вугорская гімнастка [[Каталіна Макрай]] (нар. 1945), срэбраная прызэрка [[Летнія Алімпійскія гульні 1964 году|Алімпійскіх гульняў 1964 году]] ў практыкаваньнях на брусах. У [[шлюб]]е мае 3 дачкі (Грэта, Пэтра і Алекса).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя крыніцы ==
* [https://web.archive.org/web/20100908012445/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/sc/pal-schmitt-1.html Спартовая статыстыка Шміта]{{ref-en}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Пал Шміт (гісторыя парлямэнцкай службы)|спасылка=http://www.europarl.europa.eu/meps/en/28133/PAL_SCHMITT_home.html|выдавец=[[Эўрапейскі парлямэнт]]|мова=en|дата публікацыі=13 траўня 2010|дата доступу=7 лістапада 2016}}

{{Накід:Палітык}}
{{Прэзыдэнты Вугоршчыны}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Шміт, Пал}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Будапэшце]]
[[Катэгорыя:Вугорскія алімпійскія чэмпіёны]]
[[Катэгорыя:Чальцы Міжнароднага алімпійскага камітэту]]
[[Катэгорыя:Амбасадары Вугоршчыны ў Гішпаніі]]
[[Катэгорыя:Вугорскія парлямэнтары]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Эўрапарлямэнту]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Вугоршчыны]]
[[Катэгорыя:Амбасадары Вугоршчыны ў Швайцарыі]]
[[Катэгорыя:Фэхтавальнікі і фэхтавальніцы на летніх Алімпійскіх гульнях 1968 году]]
[[Катэгорыя:Фэхтавальнікі і фэхтавальніцы на летніх Алімпійскіх гульнях 1972 году]]
[[Катэгорыя:Фэхтавальнікі і фэхтавальніцы на летніх Алімпійскіх гульнях 1976 году]]
[[Катэгорыя:Вугорскія фэхтавальнікі]]
[[Катэгорыя:Вугорскія каталіцкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Алімпійскія мэдалісты па фэхтаваньні]]
[[Катэгорыя:Прызэры летніх Алімпійскіх гульняў 1968 году‎]]
[[Катэгорыя:Прызэры летніх Алімпійскіх гульняў 1972 году‎]]
[[Катэгорыя:Сябры Фідэсу]]</text>
      <sha1>lord5lwpn1i6hd037k3re9zovezxz5x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вераб’евічы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183112</id>
    <revision>
      <id>2621942</id>
      <parentid>1905934</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:47:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>стыль, дапаўненьне</comment>
      <origin>2621942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="741" sha1="lpr9tp8n3383f1au5493w6jlwcgtojl" xml:space="preserve">Назву '''Вераб’евічы''' маюць:

== Населеныя пункты ==
=== [[Беларусь]] ===
* [[Вераб’евічы (Гарадзенская вобласьць)|Вераб’евічы]] — вёска ў [[Слонімскі раён|Слонімскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]
* [[Вераб’евічы (Менская вобласьць)|Вераб’евічы]] — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]

== Глядзіце таксама ==
* [[Вераб’ёва]]

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>lpr9tp8n3383f1au5493w6jlwcgtojl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621944</id>
      <parentid>2621942</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:49:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <origin>2621944</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="864" sha1="3crepygqaom6nlwnschb3nt4lr7cbkb" xml:space="preserve">Назву '''Вераб’евічы''' маюць:

== Населеныя пункты ==
=== [[Беларусь]] ===
* [[Вераб’евічы (Гарадзенская вобласьць)|Вераб’евічы]] — вёска ў [[Слонімскі раён|Слонімскім раёне]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]
* [[Вераб’евічы (Менская вобласьць)|Вераб’евічы]] — вёска ў [[Капыльскі раён|Капыльскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]

== Падвойныя назвы ==
* [[Вялікія Вераб’евічы]]
* [[Малыя Вераб’евічы]]

== Глядзіце таксама ==
* [[Вераб’ёва]]

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>3crepygqaom6nlwnschb3nt4lr7cbkb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Матэвуш Маравецкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>188144</id>
    <revision>
      <id>2621788</id>
      <parentid>2621510</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:13:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621510|2621510]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621788</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4331" sha1="lzecvibulcey5one55x8uvusapds6po" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Матэвуш Маравецкі
|арыгінал_імя       = {{мова-pl|Mateusz Morawiecki|скарочана}}
|выява              = 
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = Матэвуш Маравецкі ў 2016
|пасада             = Прэм’ер-міністар Польшчы
|пачатак_тэрміну    = 11 сьнежня 2017
|канец_тэрміну      = 13 сьнежня 2023
|прэзыдэнт          = [[Анджэй Дуда]]
|прэм’ер-міністар   = 
|папярэднік         = [[Бэата Шыдла]]
|наступнік          = [[Дональд Туск]]
|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = [[Права і справядлівасьць]]
|подпіс             = Mateusz Morawiecki signature 2017.svg
}}
'''Матэ́вуш Яку́б Мараве́цкі''' ({{мова-pl|Mateusz Jakub Morawiecki|скарочана}}; {{н}} 20 чэрвеня 1968, [[Уроцлаў]]) — польскі дзяржаўны дзеяч, віцэ-прэм’ер ураду, міністар разьвіцьця і фінансаў. Прэм’ер-міністар Польшчы з 11 сьнежня 2017 году да 13 сьнежня 2023 году.

== Жыцьцяпіс ==
Сын лідэра «Салідарнасьці» Карнэля Маравецкага.

Скончыў гістарычны факультэт [[Уроцлаўскі ўнівэрсытэт|Уроцлаўскага ўнівэрсытэту]] (1992). Вывучаў бізнэс-адміністраваньне ва Ўроцлаўскім політэхнічным інстытуце (1993) і адначасова ва Ўнівэрсытэце Цэнтральнага Канэктыкуту. Атрымаў дыплём MBA ў Эканамічнай акадэміі ва Ўроцлаве (1995). У 1995—1997 гадах вывучаў права і пытаньні эканамічнай інтэграцыі ў [[Гамбурскі ўнівэрсытэт|Гамбурскім унівэрсытэце]]. Прайшоў курс у школе мэнэджмэнту імя Келага ў Паўночна-заходнім унівэрсытэце ў ЗША.

У 1996—2004 гадах выкладаў ва Ўроцлаўскай эканамічнай акадэміі, у 1996—1998 гадах ва Ўроцлаўскім політэхнічным інстытуце.

З 1998 году займаў пасады ў кіраўніцтве банка BZ WBK, у 2007—2015 гадах быў яго прэзыдэнтам.

== Палітыка ==
У 1998—2002 гадах — дэпутат рэгіянальнай рады [[Ніжнесылескае ваяводзтва|Ніжнесылескага ваяводзтва]] ад Выбарчай акцыі Салідарнасьці.

У 2015 годзе прызначаны віцэ-прэм’ерам і міністрам разьвіцьця ва ўрадзе [[Бэата Шыдла|Бэаты Шыдла]]. У сакавіка 2016 году ўступіў у партыю «Права і справядлівасьць», да гэтага быў беспартыйным чальцом ураду. Зь верасьня 2016 году — міністар разьвіцьця і фінансаў.

Пасьля адстаўкі Шыдла з пасады прэм’ер-міністра 7 сьнежня 2017 году вылучаны партыяй «Права і справядлівасьць» на пасаду кіраўніка ўрада Польшчы.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Маравецкі, Матэвуш}}
[[Катэгорыя:Сябры партыі «Права і справядлівасьць»]]
[[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Польшчы]]
[[Катэгорыя:Міністры фінансаў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]</text>
      <sha1>lzecvibulcey5one55x8uvusapds6po</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Віктар Орбан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>191534</id>
    <revision>
      <id>2621807</id>
      <parentid>2620770</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:19:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2620770|2620770]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.163.183|78.177.163.183]] ([[User talk:78.177.163.183|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621807</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5796" sha1="qs4kjsmmwuzu1y1443tcywkxfq9314f" xml:space="preserve">{{Палітык}}
'''Ві́ктар О́рбан''' ({{мова-hu|Orbán Viktor}}; {{н}} 31 траўня 1963 году, [[Сэкешфэхэрвар]], [[Вугорская Народная Рэспубліка]]) — прэм’ер-міністар Вугоршчыны з 1998 па 2002 гады, а таксама з 2010 году. Лідэр партыі «[[Фідэс]]». Паводле веравызнаньню зьяўляецца [[кальвінізм|кальвіністам]]. Жанаты, мае пяць дзяцей.

== Біяграфія ==
Сваю палітычную дзейнасьць Орбан пачаў у якасьці чальца-заснавальніка партыі «Фідэс», створанай 30 сакавіка 1988 году. Агульнанацыянальную вядомасьць атрымаў дзякуючы выступу 16 чэрвеня 1989 году на цырымоніі перапахаваньня [[Імрэ Надзь|Імрэ Надзя]] і іншых палітычных дзеячаў Вугоршчыны, пакараных ў 1958 годзе.

У 1990 годзе, на першых выбарах у посткамуністычнай Вугоршчыне, Орбан быў абраны дэпутатам парлямэнту, куды зноўку пераабіраўся ў 1994, 1998, 2002 і 2006 гадох. У 1998 годзе пасьля перамогі партыі «Фідэс» на [[Парлямэнцкія выбары ў Вугоршчыне 1998 году|парлямэнцкіх выбарах]] сфармаваў правацэнтрысцкі ўрад. У эканамічнай сфэры выступаў за зьніжэньне падаткаў і сацыяльных узносаў, барацьбу зь беспрацоўем і інфляцыяй.

Орбан выступаў у якасьці прыхільніка нямецкай мадэлі кіраваньня, якая прадугледжвае вядучую ролю прэм’ер-міністра ў сыстэме ўлады. Ён узмацніў ролю канцылярыі прэм’ер-міністра, правёў радыкальную рэформу дзяржаўнага апарату, якая прывяла, у прыватнасьці, да стварэньня супэрміністэрства эканомікі. Імкненьне Орбана да зьніжэньня ўплыву парлямэнта на палітычныя працэсы пры ўзмацненьні асабістага ўплыву прэм’ера выклікала рэзкую крытыку з боку апазыцыі, якая зьвінаваціла яго ў аўтарытарных тэндэнцыях і імкненьні аказваць уплыў на СМІ.

На [[Парлямэнцкія выбары ў Вугоршчыне 2002 году|парлямэнцкіх выбарах 2002 году]] партыя Орбана пацярпела паразу, і ён пайшоў у адстаўку. Пасьля перамогі ягонай партыі «Фідэс» на парлямэнцкіх выбарах у красавіку 2010 году Орбан зноўку быў прызначаны прэм’ер-міністрам.

== Беларусь ==
{{Асноўны артыкул|Беларуска-вугорскія дачыненьні}}
5 чэрвеня 2020 году ў менскім [[Палац незалежнасьці (Менск)|Палацы незалежнасьці]] старшыня ўраду Вугоршчыны Віктар Орбан сустрэўся з Аляксандрам Лукашэнкам. Орбан паведаміў пра банкаўскую [[Пазыка|пазыку]] на $40 млн для сумесных укладаньняў. У адказ Лукашэнка заявіў, што «асабліва пэрспэктыўнай бачыцца каапэрацыя ў вытворчасьці [[электробус]]аў». Таксама бакі выказалі зацікаўленасьць у абмене досьведам у абыходжаньні з адпрацаваным [[Ядзернае паліва|ядзерным палівам]] у сувязі з падрыхтоўкай [[Беларуская АЭС|Беларускай АЭС]] да пуску ў Астраўцы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=«Вугоршчына зьяўляецца самым блiзкiм для Беларусi партнэрам у Эўразьвязе»|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20200605/1591348627-alyaksandr-lukashenka-viktaru-orbanu-kali-my-ab-chymsci-damovimsya-belarus|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=6 чэрвеня 2020|нумар=[http://zviazda.by/be/number/109-29223 109 (29223)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/6cher-2020_1-1.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/6cher-2020_02.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://orbanviktor.hu/ Асабістая афіцыйная старонка]

{{Прэм’ер-міністры Вугоршчыны}}
{{Кіраўнікі ўрадаў}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Орбан, Віктар}}
[[Катэгорыя:Вугорскія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Будапэшцкага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Пэмбрук-каледжу]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Нацыянальнага сходу Вугоршчыны]]</text>
      <sha1>qs4kjsmmwuzu1y1443tcywkxfq9314f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Адам Лалана</title>
    <ns>0</ns>
    <id>194974</id>
    <revision>
      <id>2621919</id>
      <parentid>2585020</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T07:21:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621919</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1741" sha1="4020qiafchhjgyhk7lnqajjs3uanwov" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Адам Лалана''' ({{мова-en|Adam Lallana}}; {{Н}} 10 траўня 1988 году) — ангельскі футбаліст, паўабаронца клюбу «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]]» і [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Дасягненьні ==
'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2020
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2019
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянату сьвету|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://int.soccerway.com/players/adam-lallana/15497/ Профіль на soccerway.com]{{Ref-en}}

{{Навігацыйная група
|назоў = Лалана ў складзе [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Ангельшчына}};
|Ангельшчына на ЧС-2014
|Ангельшчына на ЧЭ-2016
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лалана, Адам}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>4020qiafchhjgyhk7lnqajjs3uanwov</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Натаніел Клайн</title>
    <ns>0</ns>
    <id>195149</id>
    <revision>
      <id>2621884</id>
      <parentid>2615881</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T20:30:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621884</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="883" sha1="in5gar5elybai0ydk9wewxh0wkj282m" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Натаніел Клайн''' ({{мова-en|Nathaniel Clyne}}; {{Н}} 5 красавіка 1991 году) — ангельскі футбаліст, абаронца клюбу «[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]» і [[Зборная Ангельшчыны па футболе|нацыянальнай зборнай Ангельшчыны]].

== Дасягненьні ==
'''«Крыстал Пэлас»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2025

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Soccerway}}

{{Ангельшчына на ЧЭ-2016}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Клайн, Натаніел}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>in5gar5elybai0ydk9wewxh0wkj282m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck</title>
    <ns>3</ns>
    <id>204145</id>
    <revision>
      <id>2621886</id>
      <parentid>2616017</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T20:41:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* {{Футбаліст}} */ Адказ</comment>
      <origin>2621886</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="204293" sha1="jgkmqsyr5nggt46098uy3w6ecpr1jje" xml:space="preserve">{{Архівы|шырыня=15em|
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2004—2011|2004—2011]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2012|2012]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2013|2013]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2014|2014]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2015|2015]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2016|2016]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2017|2017]]
* [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck/2018|2018]]
}}

== Неадназначнасьць ==

Ці ёсьць выдаленьне [[Шаблён:Неадназначнасьць]] з артыкула [[Васьміканцовы крыж]], чыя «назва мае некалькі сэнсаў», бо апісвае 2 крыжы, парушэньнем [[Вікіпэдыя:Вайна рэдагаваньняў]]? Спадзяюся на Вашую пасьлядоўнасьць і адсутнасьць крывадушнасьці.--[[Удзельнік:W]] 11:38 2 студзеня 2019 (MSK)
: Вы самі напісалі, што [[Васьміканцовы крыж]] — гэта артыкул. [[Шаблён:Неадназначнасьць]] прастаўляецца выключна на службовых старонках, таму яго разьмяшчэньне ў артыкулах зьяўляецца недарэчным. Калі ласка, падрабязьней чытайце [[Вікіпэдыя:Неадназначнасьць]]. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 11:46, 2 студзеня 2019 (MSK)
::Якім чынам «разьвязаньне неадназначнасьцяў» праз стварэньне артыкула [[Праваслаўны крыж]] (☦) парушае [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]], калі ўлучае спасылку на неадназначны артыкул Васьміканцовы крыж?--[[Удзельнік:W]] 12:08 2 студзеня 2019 (MSK)
::: Калі ласка, перачытайце артыкул [[Васьміканцовы крыж]], там падрабязна апісана, чаму [[Праваслаўны крыж]] зьяўляецца перанакіраваньнем на яго. Таксама нагадваю, што абмяркоўваць зьмест артыкулаў трэба ў абмеркаваньнях гэтых артыкулаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:15, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::Перачытаў, але апісаньне, чаму [[Вікіпэдыя:Перанакіраваньне]] на неадназначны артыкул мае замяніць адназначны артыкул, адсутнічае. Ці лічыце стварэньне артыкула Праваслаўны крыж у якасьці «відавочнага злога намеру» паводле [[Вікіпэдыя:Кіруйцеся сумленнасьцю ўдзельнікаў]] у сувязі зь яго адкатам?--[[Удзельнік:W]] 12:51 2 студзеня 2019 (MSK)
::::: Вы робіце высновы з памылковага сьцьверджаньня, бо артыкул не зьяўляецца неадназначным, а адкат адбыўся паводле правіла [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]]. Відавочна злым намерам зьяўляюцца войны рэдагаваньняў, якія вы пачынаеце ўжо ня першы раз і за што ўжо неаднаразова блякаваліся. Адзіным варыянтам для вас цяпер ёсьць аргумэнтаваньне сваёй пазыцыі з падмацаваньнем яе аўтарытэтнымі крыніцамі на старонках абмеркаваньня адпаведных артыкулаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:14, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::Артыкул ёсьць неадназначным, бо зьмяшчае апісаньне 2 крыжоў, у тым ліку ў [[Шаблён:Хрысьціянскія крыжы]]. Адкат наўрадці мог адбыцца паводле [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]], бо: «Адной з прыкмет таго, што зьмены кансэнсусу напраўду не адбылося, зьяўляецца тое, што ўдзельнікі, якія актыўна выказваліся раней, амаль не бяруць удзел у новым абмеркаваньні. У такім разе зьмены, якія вы зробіце на падставе такога няпоўнага абмеркаваньня, відаць, адразу будуць «адкатвацца» тымі, хто ня браў удзелу ў новым абмеркаваньні. Не ўступайце ў вайну рэдагаваньняў з тымі ўдзельнікамі, а лепей паспрабуйце далучыць іх да новага абмеркаваньня». Ці ёсьць стварэньне артыкула парушэньнем [[Вікіпэдыя:Вайна рэдагаваньняў]] з улікам таго, што: «Войны рэдагаваньняў узьнікаюць, калі ўдзельнікі або групы ўдзельнікаў пачынаюць рэгулярна скасоўваць рэдагаваньні аўтарства іншых удзельнікаў з супрацьлеглым пунктам гледжаньня на адной або некалькіх старонках сумежнай тэматыкі»?--[[Удзельнік:W]] 14:37 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::: Нагадваю вам, што паводле правіла [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]]: «Пры рэдагаваньні артыкулаў кансэнсус звычайна дасягаецца натуральным шляхам — па тым як адзін з удзельнікаў уносіць рэдагаваньне або дадатак на якойсьці з старонак Вікіпэдыі, усе, хто ўбачыць гэтую зьмену, могуць на яе адрэагаваць, зьмяніўшы ці скасаваўшы яе, або пакінуць яе ў сіле», а таксама: «Нязгоду, якая ўзьнікае, варта ўрэгуляваць, ветліва, прыводзячы патрэбныя аргумэнты, падтрымліваючы атмасфэру супрацы — пры патрэбе на старонках абмеркаваньня артыкулаў». Вы заблякаваныя не за стварэньне артыкула, а за наступныя за ім войны рэдагаваньняў бяз спробы абмеркаваньня пытаньня на адпаведных старонках. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:55, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::Паводле [[Вікіпэдыя:Этыкет]], «Сьпярша адкат рэдагаваньня, потым абмеркаваньне». Адразу пасьля адкату вандалізму, паспрабаваў у [[Абмеркаваньне:Праваслаўны крыж]] абмеркаваць пытаньне без парушэньня[[Вікіпэдыя:Унікайце асабістых выпадаў]]. Паводле [[Вікіпэдыя:Вайна рэдагаваньняў]], «Не зьяўляюцца вайной рэдагаваньняў «адкаты» вандалізму». Паводле мэтадаў [[Вікіпэдыя:Вандалізм]], «4. Вандалізм пераназваньнямі — зьмена назваў старонак на ... бессэнсоўныя або відавочна не адпаведныя зьмесьціву артыкула. 5. Вандалізм перанакіраваньнямі — ... стварэньне перанакіраваньняў з дурнымі ... назвамі. ... 9. Вандалізм адкатамі — скасаваньне карысных рэдагаваньняў». Тамсама: «Паводле складанасьці выяўленьня: 1. Простае хуліганства. Яго можа лёгка ўбачыць і выявіць кожны чалавек. Звычайна такі вандалізм лёгка выдаляецца кожным удзельнікам. Прыклады: выдаленьне ўсяго артыкула». Урэшце: «Ідэалягічны вандалізм — ... рэдагаваньні, якія зьніжаюць нэўтральнасьць». Паводле якога падпункту [[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня#2. Ужываньне блякаваньня]] мой рахунак заблякаваны «на тэрмін 1 тыдзень»?--[[Удзельнік:W]] 15:36 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::: На старонцы [[Абмеркаваньне:Праваслаўны крыж]] адсутнічае абмеркаваньне зьместу артыкула з вашага боку, таму «Паўтор спробы будзе зьяўляцца прыкметай наіўнай упартасьці і дае іншым аўтарам усе прычыны не лічыць упартага годным абмеркаваньня». [[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня]]: пункт 6.2.4.5.2.3. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:48, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::Пункт 6.2.4.5.2.3 [[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня]] тычыцца «6.2.4.5.2. Пры зьдзяйсьненьні іншых парушэньняў, названых у пункце 2.5.1», дзе згадваюцца «дзеяньні, якія парушаюць нармальнае функцыянаваньне Вікіпэдыі» ([[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня#2.5. Падрыў нармальнага функцыянаваньня Вікіпэдыі, падробка, фальсыфікацыя]]). Якое з тых 5 дзеяньняў мне прыпісваецца?--[[Удзельнік:W]] 16:28 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::: 2.5.4 ([[Спэцыяльныя:Diff/2017702|папярэджаньне]]). --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 16:32, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::Паводле пункту «2.5.4. Блякаваньне ў астатніх выпадках ужываецца толькі па вынясеньні папярэджаньня з патрабаваньнем спыніць падобныя дзеяньні». Ці падобнае стварэньне артыкула Праваслаўны крыж да якога з 5 дзеяньняў, «якія парушаюць нармальнае функцыянаваньне Вікіпэдыі» і згадваюцца ў [[Вікіпэдыя:Правілы_блякаваньня#2.5. Падрыў нармальнага функцыянаваньня Вікіпэдыі, падробка, фальсыфікацыя]]?--[[Удзельнік:W]] 17:09 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::: Я вам ужо тлумачыў, што блякаваньне ня тычыцца стварэньня артыкула. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 17:19, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::::Прачытаў чаго тычыцца блякаваньне ([[Гутаркі ўдзельніка:Bocianski#Пэрсанальныя абмежаваньні]]): «ўнутраная спасылка на артыкул Васьміканцовы крыж». Выглядае, што «прычыны блякаваньня перасталі быць актуальнымі» ([[Вікіпэдыя:Правілы блякаваньня#6.5. Калі вы не пагаджаецеся з блякаваньнем удзельніка]]), бо [[Вікіпэдыя:Пэрсанальнае абмежаваньне]] «плянуецца ў якасьці правіла Вікіпэдыі..., таму не спасылайцеся на яе, як на дзейнае правіла».--[[Удзельнік:W]] 21:24 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::::: Вынесенае вам [[Спэцыяльныя:Diff/2017702|папярэджаньне]] ніякім чынам ня тычыцца [[Вікіпэдыя:Пэрсанальнае абмежаваньне]]. Там згадваюцца два канкрэтныя дзейныя правілы: [[Вікіпэдыя:Вайна рэдагаваньняў]] і [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]]. Вы надалей працягнулі іх ігнараваць, за што і былі заблякаваныя. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:59, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::::::Наўрадці адказ у [[Гутаркі ўдзельніка:W#Праўкі назваў крыжоў]] магчыма назваць ігнараваньнем 2 дзейных правілаў. Як і «не зьяўляюцца вайной рэдагаваньняў «адкаты» вандалізму» ([[Вікіпэдыя:Вайна рэдагаваньняў]]). Тое самае тычыцца [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]], які ня быў дасягнуты, аб чым пісаў вышэй:  «Адной з прыкмет таго, што зьмены кансэнсусу напраўду не адбылося, зьяўляецца тое, што ўдзельнікі, якія актыўна выказваліся раней, амаль не бяруць удзел у новым абмеркаваньні. У такім разе зьмены, якія вы зробіце на падставе такога няпоўнага абмеркаваньня, відаць, адразу будуць «адкатвацца» тымі, хто ня браў удзелу ў новым абмеркаваньні. Не ўступайце ў вайну рэдагаваньняў з тымі ўдзельнікамі, а лепей паспрабуйце далучыць іх да новага абмеркаваньня». Ужо напісаў у [[Абмеркаваньне:Праваслаўны крыж]], што артыкул Васьміканцовы крыж тычыцца 2 крыжоў, у той час як артыкул Праваслаўны крыж (☦) дазваляе пераадолець неадназначнасьць. Падобнае становішча было з артыкулам [[Расейскі крыж]] з 2017 году, калі яго стварэньне блякавалася ў сувязі зь мяшанкай у адным артыкуле некалькіх крыжоў. Ці дапускаеце, што «Удзельніка заблякавалі з парушэньнем правілаў блякаваньня»?--[[Удзельнік:W]] 22:31 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::::::: Не дапускаю. І гэтае абмеркаваньне толькі тое пацьвярджае. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 22:34, 2 студзеня 2019 (MSK)
::::::::::::::::::Гэтае абмеркаваньне толькі пацьвярджае, што ў мяне ёсьць цэлы год на стварэньне артыкула Праваслаўны крыж да «2 студзеня 2020» ([https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Праваслаўны_крыж&amp;action=history]), як і ў выпадку з артыкулам Расейскі крыж было да «21 красавіка 2019» ([https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Расейскі_крыж&amp;action=history]). Праўда, на расейскі крыж хапіла менш як паўгоду: «8 кастрычніка 2018‎». Пагатоў высілкамі тых самых удзельнікаў, якія дагэтуль выступалі супраць. Мабыць і тут дапусьцім, што ўсё зноў станецца хутчэй, бо [[Вікіпэдыя:Кансэнсус#Кансэнсус можа зьмяняцца]].--[[Удзельнік:W]] 22:53 2 студзеня 2019 (MSK)

== Навігацыйная група ==

Вітаю! Быў бы вельмі ўдзячны, калі ў вас будзе час паглядзень на [[:Шаблён:Навігацыйная група]], да прыкладу ў артыкуле [[Робі Крус]]. Усе шаблёны, што ён уключае ў сябе неяк неахайна выглядаюць. Было б пажадана, каб яны выглядалі як у ангельскай вэрсіі ці беларускай вэрсіі афіцыйным правапісам. Як прыклад [[be:Бода Ільгнер]]. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 20:43, 7 студзеня 2019 (MSK)
: Там справа не ў навігацыйнай групе, а ў тым, што склады створаныя на базе шаблёну {{Ш|Склад зборнай па футболе}}, які крыху састарэў. Мабыць, мае сэнс прывесьці яго да выгляду іншых навігацыйных шаблёнаў, каб усё выглядала ў адзіным стылі. Пагляджу больш дэтальна, што можна зрабіць. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:29, 7 студзеня 2019 (MSK)
: Дапрацаваў {{Ш|Склад зборнай па футболе}}. Цяпер ён таксама выкарыстоўвае навігацыйную табліцу. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 16:43, 8 студзеня 2019 (MSK)
:: Дзякуй. Зараз вельмі добра выглядае! --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 20:12, 9 студзеня 2019 (MSK)

== Пра Gentleman і артаграфію ==

Прывітаньне, [[Удзельнік:Red Winged Duck|Red Winged Duck]]! З Новым годам ды Калядамі!

Дзякуй за пэрсанальныя заўвагі й праўкі ў артыкулах [[Gentleman]] ды [[Cyruĺnia Svietu]]. Спадзяюся, з практыкай будзе менш памылак у мене па [[Вікіпэдыя:Правапіс|правапісе]].
Хацеў бы дапрацаваць абодва артыкулы па частцы імён аўтараў у крыніцах, каб, магчыма, паспрабаваць [[Gentleman]] вылучыць у [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|добрыя]]. Шаблён [[Шаблён:Спасылка|спасылка]] прапануе аўтараў пазначаць як (імя прабел прозьвішча кропка), але ж там жа парамэтар «суаўтары» адлюстроўвае імёны на старонках у іншым фармаце (прозьвішча коска прабел імя), напрыклад.&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://p-guk.org/reports/kontsert-hair-peace-salon-i-clover-club.html|title=Концерт Hair Peace Salon и Clover Club|date=2013-04-03|accessdate=2018-11-25|dead-url=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130406015442/http://p-guk.org/reports/kontsert-hair-peace-salon-i-clover-club.html|archivedate=2013-04-06|publisher=Памяркоўны Гук|аўтар=Татьяна Бобер|суаўтары=Алина Шиманская|first1=Татьяна|last1=Бобер|coauthors=Шиманская, Алина|language=ru|trans-title=Concert of Hair Peace Salon and Clover Club}}&lt;/ref&gt; [[Ангельская мова|Ангельскія]] парамэтры “first1”, “last1”, “first2”, “last2” не існуюць у нас. ¯\_(°ヮ°)_/¯

Як рабіць так, каб было ўсё па адзінаму стандарту ў артыкуле? І ці трэба перакладаць альбо лякалізаваць імёны аўтараў, якія былі пазначаны ў крыніцах-спасылках у арыгінале на [[Расейская_мова|расейскай]] ці [[Ангельская мова|ангельскай]] мовах, прычым, як здаецца, нярэдка на свой густ?

'''P.S.''' А як будзе правільна: сумесны альбом (канцэрт) «з гуртам» ці «з гуртом»? Па пошуку ў [[Беларуская Вікіпэдыя|беларускай Вікіпэдыі]] і так, і так сустракаецца. 

--[[Удзельнік:Pr12402|Pr12402]] 8 студзеня 2018
: У нас пакуль няма адзінага зацьверджанага стылю афармленьня спасылак, але шаблён {{Ш|Спасылка}} прынамсі спрашчае афармленьне гэтых спасылак, таму можна зь яго дапамогай рабіць так, як зручна. Я ня бачу вялікай праблемы, калі скажам у парамэтар «суаўтары» запісваць імя прозьвішча ў тым жа стылі, што і ў парамэтры «аўтар». Тут няма строгіх правілаў. Зазначу толькі, што калі вызначаныя абодва парамэтры «суаўтары» і «coauthors», то будзе ўжыты другі зь іх, таму дастаткова вызначыць толькі адзін зь іх. Што да перакладу імёнаў аўтараў, то ў спасылках на крыніцы рабіць гэтага ня варта, бо ў выпадку, калі спасылка ня будзе працаваць і спатрэбіцца адшукаць гэты артыкул праз пошукавыя сыстэмы, то лепш, каб спасылка на крыніцу мела арыгінальныя зьвесткі. Хіба што можна з дапамогай парамэтру «аўтарlink» падаць спасылку на артыкул у нашай вікі, калі пра гэтага аўтара існуе артыкул. Паводле slounik.org «[http://slounik.org/search?dict=&amp;search=гурт гуртам]». --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 11:47, 8 студзеня 2019 (MSK)

== Артыкул пра Hair Peace Salon кастрыруюць ангельскай Вікіпэдыі( ==

Шаноўны [[Удзельнік:Red Winged Duck|Red Winged Duck]]!

Тут замежнікі з [[Ангельская Вікіпэдыя|ангельскай Вікіпэдыі]] кастрыруюць артыкул пра [[Hair Peace Salon]]: спачатку распачалі справу на выдаленьне, бо суб'ект «няварты» (адбілі напад у сьнежні 2018), цяпер «юзэры» без валоданьня мовы спасылак спрабуюць хаця б вылегчыць артыкул на 90% да пасрэднага ўзроўню. Канешне, не генацыд, але я бачу падвойныя стандарты( 

Тыя ж артыкулы [[Gentleman]] ды [[Cyruĺnia Svietu]], што на трох мовах ідуць 1:1:1, нармальна. А [[Hair Peace Salon]] (тарашкевіцу дарабіць было ў плянах, але вось адцягваюць увагу...) іх у параўнаньні з беларускай афіцыйнай вэрсіяй не задавальняе. 

[[Удзельнік:W|W]], напрыклад, параіў мне спачатку зрабіць артыкул на мове, вылучыць яго ў добрыя, набыць тую «птушачку», каб потым зьвяртацца да яго як прыклад перад замежнікамі. [[Удзельнік:Vit Koz|Vit Koz]] быў бы і рад дапамагчы, як і па справе на выдаленьне, але ня вельмі знаёмы з іх крытэрыямі і працэсамі спрэчак. Той жа [[Удзельнік:Melilac|Melilac]] з [[ Эстонская Вікіпэдыя|эстонскай Вікіпэдыі]], што падаў свой голас у справе на выдаленьне, і так пераступіў праз сябе (дзякуй яму!), бо ў яго правілах звычайна не чапляць у англамоўную частку [[Вікіпэдыя|Вікіпэдыі]], бо там і так шмат супрацоўнікаў. 

Ведаю, што «нашых» удзельнікаў, што валодаюць [[Ангельская мова|ангельскай]], каб лёгка спрачацца з яе носьбітамі, няшмат, таму кожны голас важны. Калі гэта ня будзе для цябе стрэсам, прашу, калі ласка, уставіць свае 5 капеек тут: https://en.wikipedia.org/wiki/Talk:Hair_Peace_Salon.

Плённага дню! (๑╹ω╹๑ )
--[[Удзельнік:Pr12402|Pr12402]] 8 студзеня 2018

== ВікіЗьвесткі ==

Дзякуй, што запаўняеце беларускія меткі і апісаньні да старонак ВікіЗьвестак. Зьвярніце, калі ласка, увагу, што назвы метак і апісаньняў дадаюцца з маленькай літары (за выняткам уласных імёнаў). Напрыклад, мусіць быць [https://www.wikidata.org/w/index.php?diff=843624708 «сўінг», а ня «Сўінг»], каб пасьля гэтая інфармацыя карэктна выводзілася ў [[Эдзі Рознэр|шаблёнах-картках]]. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 22:17, 26 студзеня 2019 (MSK)

== Добрыя артыкулы ==

Вітаю! Запрашаю ўзяць удзел у [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Слуцак|галасаваньні]] за наданьне артыкулу [[Слуцак]] статусу добрага артыкулу. На маю думку, ацэньваньне артыкулаў ёсьць вельмі важнай працэдурай, бо наданьне статусу добрага або абранага выдзяляе артыкулы ў сьпісе інтэрвікаў. Адпаведна, у выпадку вялікай колькасьці вэрсіяў пэўнага артыкула на розных мовах інтэрвіка нашага разьдзелу, увогуле, можа не адлюстроўвацца ў асноўным сьпісе. Аднак калі артыкул зьяўляецца добрым або абраным, то нашая інтэрвіка ''беларуская (тарашкевіца)'' абавязкова прысутнічае ў скарочаным сьпісе з адпаведнай зоркай — сіняй або залатой, што прыцягвае ўвагу чытачоў іншых радзьдзелаў. Таму ацэньваньне артыкулаў — гэта адзін з даволі эфэктыўных захадаў прыцягнуць больш чытачоў і, адпаведна, удзельнікаў у наш разьдзел. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:34, 4 лютага 2019 (MSK)

== Паўторнае злоўжываньне паўнамоцтвамі ==
Вітаю! Выглядае, што Вы паўторна злоўжываеце паўнамоцтвамі адміністратара, як і ў 2018 годзе ([[Вікіпэдыя:Форум/Архіў_14#Аб_цэнзуры_ад_Удзельнік:Red_Winged_Duck]]). Калі ласка, прыпыніце далейшае вынясеньне рашэньняў, пакуль не адмовіцеся ад прадузятасьці ў адпаведных справах, як тое было ў выпадку з артыкулам Расейскі крыж, гэтак і цяпер у выпадку з праваслаўным крыжом. Папярэдняе злоўжываньне паставіла пад сумнеў Ваш статус адміністратара ([[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Галасаваньне_і_абмеркаваньне]]), бо «адміністратары ... ня маюць правоў выкарыстоўваць свае магчымасьці для навязваньня іншым удзельнікам свайго пункту гледжаньня», чым Вы на жаль працягваеце займацца. Нагадаю, што мой зварот быў да іншага адміністратара.--[[Удзельнік:W]] 11:24 9 лютага 2019 (MSK)
: Нагадваю, што сваімі дзеяньнямі вы парушаеце адразу [[Вікіпэдыя:Пяць слупоў|два слупы Вікіпэдыі]]: «Вікіпэдыя мае нэўтральны пункт гледжаньня. Гэта значыць, што мы імкнемся да непрадузятасьці кожнага артыкула. У пэўных выпадках гэта вымагае прывядзеньня некалькіх пунктаў гледжаньня з адпаведным кантэкстам, каб паказаць шматграннасьць прадмету. Пры гэтым ня варта адзначаць якісьці з варыянтаў як „найлепшы пункт гледжаньня“ або „непахісную ісьціну“. Гэта прадугледжвае прывядзеньне аўтарытэтных крыніцаў і правяральных цытатаў там, дзе толькі гэта магчыма, асабліва ў спрэчных артыкулах. Калі спрэчка закранае тэму нэўтральнасьці артыкула, напішыце падрабязьней пра вашыя заўвагі на старонцы абмеркаваньня артыкула і паспрабуйце разьвязаць канфлікт» і «У дыспутах шукайце кансэнсус, пазьбягайце войнаў рэдагаваньняў». --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 13:09, 9 лютага 2019 (MSK)
::Наадварот трымаюся [[Вікіпэдыя:Нэўтральны пункт гледжаньня]] і [[Вікіпэдыя:Кансэнсус]]. Вы парушылі абодва правілы сваім злоўжываньнем і заслугоўваеце пазбаўленьня пасады адміна праз паўторнае ўпартае парушэньне. [[Расейскі крыж]] адпавядае кансэнсусу, а не яго парушэньне ў выглядзе тафталягічнай згадкі 6-канцовасьці. Тое самае тычыцца бязглуздага выкарыстаньня слова ўкосны замест энцэкляпэдычнай назвы 8-канцовы праваслаўны крыж, што адпавядае кансэнсусу.--[[Удзельнік:W]] 12:08 17 сакавіка 2019 (MSK)

== Запрашэньне ==
З нагоды прапановаў на [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы]] запрашаю адзначыцца на старонцы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_User_Group_Belarus/be-tarask?uselang=be-tarask Суполкі ўдзельнікаў грамады Вікімэдыі ў Беларусі].--[[Удзельнік:W]] 11:41 9 лютага 2019 (MSK)

== Жальгірыс Коўна ==
Labas iš Lietuvos. [[Жальгірыс Коўна]], was in 1999 called [[:lt:FBK Kaunas]]. Currently we have '''FK Kauno Žalgiris Kaunas''' or shortly '''Kauno Žalgiris'''. One name, two words. In LTU we have just a one '''FK Žalgiris''' from Wilno. In Kaunas '''FK Kauno Žalgiris'''. Tradicija takaja, čtob neputatasia w ŽALGIRIS, odin prosto Žalgiris, a drugoj '''Kauno žalgiris'''. Odno nazwanije, tolko slowa dwa. [[Коўнo Жальгірыс]] nado sdelat, čtob neputat s FBK Kaunas, ili Žalgiris ''(Wilno)''. W LTU jest Naujosios Akmenės FK &quot;Akmenės Cementas&quot; ili kak Liepajskij FK &quot;Liepajas Metalurgs&quot;. Predstawte, čto w BLR zapretili bi izpolzowat Dinamo... prosto Dinamo. A nado bilo Menskoje FK &quot;Mensko Dinamo&quot;, Brestjeskoje FK &quot;Brastos Dinamo&quot;, Gomelskij FK &quot;Homelio Dinamo&quot;. Latišam wsiu nedeliu eto objasnial. [https://alyga.lt/rezultatai/1 alyga.lt oficialnaja str.] tam K.žalgiris. Kauno Žalgiris očen neudobno, sokraščajetsa, no wsio taki ne Žalgiris Kaunas, a '''Kauno Žalgiris'''. Tože samoje Granitas i [[:lt:FK Klaipėdos Granitas]], dwa slowa (bil Granitas ''(Wilno)''). Dwa slowa i FC Vilniaus Vytis, potomu, čto w Kowno bil Vytis.


Poniatno li ja tut wsio objasniaju?[https://alyga.lt/naujienos?page=2 turnirnaja tablica --&gt; Žalgiris i K. Žalgiris]

'''[[Жальгірыс Коўна]]''' --&gt; redirect to [[Коўна (футбольны клюб)]] s pomietkami, čto w 1999 godine tak naziwalsia.

Need to do right name of club: '''[[Коўнo Жальгірыс]]'''

A Spyris izmenil nazwanije, i dwa goda matalsia po sudam s Wilniuskim '''Žalgiris'''om. Spyris otstojal swojo '''Kauno Žalgiris'''. 

W 1999 bila putanica s '''Žalgiris''' Kaunas, i '''Žalgiris''' Vilnius. Posle etogo sezona, dwuh odnoimencem nemožet bit na Litwe. --[[Удзельнік:Makenzis]] 10:50 15 лютага 2019 (CET)
: Спасибо за объяснения! Я правильно понимаю, что «Kauno» для «Kauno Žalgiris» и «Klaipėdos» для «Klaipėdos Granitas» — это часть названия? И правильно ли считать их прилагательными от названий городов Каунаса и Клайпеды, т. е. «Kauno» = «Каунасский», а «Klaipėdos» = «Клайпедский»? Тогда на белорусском получится «[[Жальгірыс Коўна]]» → «Ковенскі Жальгірыс», а «[[Гранітас Клайпеда]]» → «Клайпедзкі Гранітас». Does it ok for you to read russian letters or should I write in English instead? --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:02, 15 лютага 2019 (MSK)
::Ja dumaju, čto jesli Kauno Žalgiris, to [[Коўнo Жальгірыс]], a nie Kowenski → «Ковенскі Жальгірыс». «[[Гранітас Клайпеда]]» → «Клайпедзкі Гранітас», tože «Клайпедoc Гранітас». Kak slišat uši, tak naziwajetsa, o nie po wiššei gramatikie. --[[Удзельнік:Makenzis]] 11:05 15 лютага 2019 (CET)
::: По правилам белорусского языка не может быть две «о» в данном случае, поэтому, если ударение на «a» в «K'''a'''uno», то будет «Каўна Жальгірыс» и, соответственно, «Клайпедас Гранітас». --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:11, 15 лютага 2019 (MSK)
::::Pro BE prawila ja pomolču luče.:) Žiteli w Kauno goworit Kaaaauno (&quot;Aš iš Kaaauno&quot;). A ja sewerianin, to gawariu Kauuuunaa. Ja tolko wižu čto ploho tut, a wii už porešajte, kak tam prawilno nado wsio po BE. Eti dwa kluba Klaipėdos Granitas, shaltūrili nazwanija. Wse znajet legendarnij Granitas, wot i [[:lt:FK Atlantas Klaipėda]] swoju istoriju pišet tipo s 1962.:)--[[Удзельнік:Makenzis]] 11:05 15 лютага 2019 (CET)

Nenado bilo udaliat '''[[Жальгірыс Коўна]]''' tolko --&gt; redirect to [[Коўна (футбольны клюб)]]. (FBK Kaunas).--[[Удзельнік:Makenzis]] 12:12 15 лютага 2019 (CET)

Teper wsio w ažūrie. :) Wopros tolko jest. [[Дайнава Аліта]] uže bankroti očerednoj raz. Dzūkai sozdali nowij klub, [[:lt:DFK Dainava]] '''Dzūkijos Futbolo Klubas „Dainava“''', stalo interestno, kak budete oformliat jego? Jest` li u was prawila, kogda sozdajote new-page o klubie? Smotriu, tolko biwšije/teperešnije klubi A lyga`i. Nedošlo wremia dlia DFK? --[[Удзельнік:Makenzis]] 11:18 15 лютага 2019 (CET)
: Я думаю, на месте [[Жальгірыс Коўна]] есть смысл создать статью про баскетбольный клуб [[:lt:Kauno Žalgiris]] — он имеет большую значимость, чем один сезон футбольной команды под таким названием. Про «Дайнаву» посмотрим, когда она выйдет в А-лигу, тогда можно будет статью про старый клуб перенести в [[Дайнава Аліта (2010—2014)]]. А Федерация футбола Литвы каким-то образом отслеживает, какой клуб является преемником предыдущего и может претендовать на его историю? Или каждый клуб сам решает, от какого момента вести свою историю? --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:06, 15 лютага 2019 (MSK)
::Good idea. Basketbol w Litwie kak religija, a futbol tolko skandali wsiakije. Možno sozdawat '''BC Žalgiris'''. 
::Pro '''DFK Dainava'''. Igrali w stičkowih mačah. Proigrali. Hoteli w A lyga w etom sezone, no imeli 100,000 euro, a wlasti goroda nedali im ješčio 200,000.. tak i ostalis u bitogo kariita. :) Ne wremia im w elitu. Wopšče etih dainava bili mnogo. 1935, sowetskaja, w 2004, 2010-2014.. i teper ješčio odna.
::Orginalinj '''FK Žalgiris''' ([[Жальгірыс Вільня]]) bil rasformirowan posle sezona 2008 godinii. A w 2009 sozdalsia VMFD Žalgiris. (Vilniaus miesto futbolo draugija Žalgiris.) Futbolnoje sodružestwo Wilniuskogo goroda...) W 2015 godine VMFD Žalgiris kupili imia FK Žalgiris, s istorijej, i wesmi titulami. Wot eta perehodnost tolko tak... za deniuški, pokupajetsa i imia, i istorija i titulii. Jesli orginal bankrot, to na aukcine možno eto dorro kupit. Pro Ekranas [https://www.futbolas.lt/naujiena/3227/ekrano-vardo-likimas-gali-paaisketi-sia-savaite togowlia na aukcione imenem i titulami] i pro biwšego prezidenta [https://www.lrytas.lt/sportas/futbolas/2018/11/21/news/panevezio-ekrano-futbolo-klubo-prezidentas-lieka-nuteistas-ir-tures-atsisveikinti-su-2-5-mln-euru-8307849/ A.Labinasa]. jesli tam kto to hočet falsifikifowat istoriju, to delajet očen hitro, no neumelo. palanga sozdana w 2010 w konorie, realno s 2011, a w prošlom godu izmenili logo i čto-to melit o 1957. Daže neprijatno eto obsuždat. Žuliki tolko tak delajet. --[[Удзельнік:Makenzis]] 16:18 15 лютага 2019 (CET)

== [[Коўна (футбольны клюб)]] ==
W Litwe bili [[:lt:FBK Kaunas]] ('''futbolnij beizbolnij klub'''), Vladimir Romanow tam barin i hoziain. Oni obonktotilis w 2012.

I w 2012 hitreci (very smart people) zdelali '''futbolo bendruomenės klubas''' [[:lt:F.B.K. Kaunas]] (2012-2016). In your wiki the same one page, for profesional club, and amateur club.

beizbolisti (Ronanowskije buratini) i bendruomenė (football community club).... Dwa raznij kluba. --[[Удзельнік:makenzis]] 11:00 15 лютага 2019 (CET)
: А имеет ли какое-то отношение [[:lt:FK NFA]] к [[:lt:FBK Kaunas]] или это тоже разные клюбы? --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:14, 15 лютага 2019 (MSK)
::NFA, eto Nacionalinė Futbolo Akademija. NFA paru godikow mamalas` w Pirma lyga i nikokih swiazej s FBK Kaunas ili F.B.K. Kaunas neimejet.--[[Удзельнік:makenzis]] 11:26 15 лютага 2019 (CET)

== Беларуская лацінка ==

чаму артыкул пра беларускі лацінскі альфабэт называецца проста [[Лацінка]]? --[[Удзельнік:Rausch|Rausch]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Rausch|гутаркі]]) 16:59, 5 сакавіка 2019 (MSK)
: Таму што гэта асноўнае і найбольш распаўсюджанае значэньне гэтага слова ў беларускай мове. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 16:59, 5 сакавіка 2019 (MSK)
:: Гэта не так. Беларускі лацінскі альфабэт часцей назівают беларускай лацінкай, глядзіце любую энцыклапедыю. --[[Удзельнік:Rausch|Rausch]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Rausch|гутаркі]]) 17:17, 5 сакавіка 2019 (MSK)
::: Калі вы хочаце зьмяніць назву артыкула, запрашаю вас з крыніцамі на [[Вікіпэдыя:Запыты на перанос]]. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 17:23, 5 сакавіка 2019 (MSK)

== Віківясна-2019 ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясьне-2019]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[ВП:ВікіВясна|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:08 17 сакавіка 2019 (MSK)

== Вандалізм абраных артыкулаў ==
У чым палягае [[Вікіпэдыя:Вандалізм]] з майго боку? У дачыненьні якіх адразу некалькіх абраных артыкулаў? [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Русіфікацыя_Беларусі&amp;action=history Рэдагаваньне ж адсутнічае]. Ці лічыце [[Удзельнік:Temra]] тушкай, што скасавалі [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вікіпэдыя:Кандыдаты_ў_абраныя_артыкулы/Русіфікацыя_Беларусі&amp;action=history адпаведнае рэдагаваньне]?--[[Удзельнік:W]] 14:31 31 сакавіка 2019 (MSK)
: У першую чаргу вы мусіце рабіць усё цывілізаваным шляхам праз абмеркаваньне, а не скасаваньне правак. Па-другое, вы ўнесьлі зьмены ў закрытую сэкцыю, што прывяло да адкату вашай праўкі. І па-трэцяе, калі вы ня згодныя з абраньнем артыкула, вы можаце ініцыяваць зьняцьце зь яго статусу, але «Выстаўляць артыкул на пазбаўленьне статусу можна не раней, чым праз 3 месяцы пасьля абраньня абраным». Адпаведна, рыхтуйце вашыя аргумэнты і разьмяшчайце іх на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/На пазбаўленьне статусу]], але не раней за 22 траўня. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:38, 31 сакавіка 2019 (MSK)
::Цывілізавана прывёў спасылку на [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы#Каардынатарам на зацемку]]: «Артыкул павінен адпавядаць крытэрам». Якую хоць адну праўку я скасаваў? Сэкцыю закрыў ініцыятар замест каардынатара ў спалучэньні з парушэньнем [[Вікіпэдыя:Ветлівасьць]]. Ці доўга зьбіраецеся ігнараваць аргумэнты прыведзеныя ў [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/Русіфікацыя Беларусі#Вынікі]]: «хацеў бы зьвярнуць увагу адміна на пасьлядоўнае парушэньне ініцыятарам Вікіпэдыя:Ветлівасьць: «Пазьбягайце абразаў кшталту «дзікун(ы)», «неадэкватны» і да т. п. як на старонках абмеркаваньняў, так і на ўласных старонках аўтара. Ужываньне падобных выразаў наўрад ці дапаможа ў сумеснай працы». Пагатоў ініцыятар выхваляецца адсутнасьцю блякаваньня».--[[Удзельнік:W]] 14:52 31 сакавіка 2019 (MSK)
:::Вы аднаасобна і без належнага абмеркаваньня скасавалі абраньне артыкула, падтрыманага іншымі ўдзельнікамі — гэта ў чыстым выглядзе вандалізм. Працяг падобных дзеяньняў з вашага боку прывядзе толькі да новых блякаваньняў. Калі ласка, вось [[Вікіпэдыя:Запыты да адміністратараў|спасылка]]. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:03, 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::Што наконт аднаасобнага ініцыятара і каардынатара ў чыстым выглядзе пры парушэньні 3-га патрабаваньня ў «Які артыкул выбраць»? Першыя 2 патрабаваньні пра 4 галасы і 2 тыдні таксама варта лічыць скасаванымі? Ці варта разьлічваць на блякаваньне ў працяг падобных дзеяньняў?--[[Удзельнік:W]] 15:19 31 сакавіка 2019 (MSK)
:::::Практыкай высоўваньня і самастойнага падвядзеньня вынікаў карыстаецеся і вы ў тым ліку. Першыя два пункты цалкам выкананыя. Так, падобныя дзеяньні з вашага боку (скасаваньне абранага артыкула) прывядуць да новага і больш працяглага блякаваньня. Што рабіць з тым, калі вы ня згодныя з абраньнем артыкула, я вам ужо пісаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:24, 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::::Карыстаюся пасьля адпаведнага адказу на запыт да адмінаў і больш даўніх удзельнікаў. І дарэчы на Ваш жа запыт падводзіць вынікі вылучэньня ў добрыя і на пазбаўленьне статусу. Ці мае сілу галасаваньне без уліку крытэраў у парушэньне выкананьня 3-га пункту? Калі не, то як здагадацца пра адвольнае прымяненьне правілаў адмінам без блякаваньня?--[[Удзельнік:W]] 16:18 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::::: На жаль, нідзе не зафіксавана, што вынік можа падводзіць выключна каардынатар, як і не зафіксавана пасада каардынатара і яго абавязкі. Не зафіксаваныя таксама правілы абскарджваньня падвядзеньня вынікаў, таму адзінае, што вы цяпер можаце зрабіць і што вы самі [[Спэцыяльныя:Diff/2029902|тлумачылі]] на прыкладзе артыкула [[Усходні фронт (Першая сусьветная вайна)]] — гэта праз 3 месяцы падаць запыт на пазбаўленьне артыкула яго статусу. Таксама вы можаце дапрацаваць правілы абраньня артыкулаў, абскарджаваньня вынікаў абраньня і ўвядзеньне пасады каардынатара, пасьля чаго вынесьці праект гэтых правілаў на абмеркаваньне супольнасьці, тады ў будучыні можна будзе абскардзіць вынікі абраньня артыкулаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:42, 31 сакавіка 2019 (MSK)
{{Пачатак закрытай сэкцыі}}
: Я «тушка». Цудоўна {{-)}} Чаго табе яшчэ відаць? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:43, 31 сакавіка 2019 (MSK)
::Так, тушка. [[Вікіпэдыя:Лялечны тэатар#Тушкі]]: «Пэўныя вікіпэдысты могуць прасоўваць свае мэты, прыцягваючы ў галасаваньні або абмеркаваньні сваіх сяброў, сваякоў і іншых удзельнікаў-аднадумцаў. Гэтых удзельнікаў часам называюць «тушкамі». Відаць, што ты забыўся на асабістае знаёмства з [[Удзельнік:Temra]], якога нарок тушкай. Ці мо жадаеш прыбраць зь сябе [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вікіпэдыя:Кандыдаты_ў_абраныя_артыкулы/Русіфікацыя_Беларусі&amp;diff=2042202&amp;oldid=2042198 гэтую ганьбу]?--[[Удзельнік:W]] 14:52 31 сакавіка 2019 (MSK)
::: Дык хто каго прывёў? Я сябар Казімера Ляхновіча ці Казімер Ляхновіч мой сябар? І як мы пазнаёміліся? Казімер Ляхновіч стварыў старонку 6 чэрвеня 2008 году, а я 24 ліпеня 2007 году. Я яго не прывёў, бо я яго ніколі ня ведаў і ніколі ў жыцьці мы не сустракаліся. Магчыма я і пазнаёміўся з удзельнікам Temra, але пры гэтым я ніколі не казаў, што ён тушка. Тое, што яго паводзіны выклікаюць пытаньні, — так, гэтае праўда. Але наўрад ці ў гэтым я вінаваты. Я прагаласаваў, бо любы ўдзельнік, які адпавядае крытэрам, можа прагаласаваць. Я і раней удзельнічаў у шматлікіх іншых галасаваньнях і ніхто ніколі не называў мяне тушкай і, у сувязі з гэтым, не закрэсьліваў мой голас. Ты дэманструеш нездаровыя паводзіны ў дачыненьні да мяне і майго меркаваньня. Калі ласка, супакойся. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:26, 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::Спакойна лічу цябе тушкай, бо ты прагаласаваў неаргумэнтавана. Ты не казаў, што ён тушка, але зрабіў адпаведнае рэдагаваньне. Самы час яго выправіць, бо той хоць аргумэнтаваў свой голас. Пасьля гэтага пытаньне, хто тушка, адпадае.--[[Удзельнік:W]] 16:05 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::: Толькі з-за таго, што хтосьці робіць штосьці правільнае, але з гэтым ты ня згодзен, а таксама ён супраць ідэалягічнага вандалізму з твайго боку, то значыць гэты чалавек галасуе неаргумэнтавана і таму ён тушка. Цікавы падыход. Усё ж з гэтай дзіўнай «лёгікай» я спрачацца ня буду. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 16:23, 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::::Калі ласка, выправі сваё рэдагаваньне. Ты ведаеш, што не маеш рацыі наконт пазначанага ўдзельніка.--[[Удзельнік:W]] 16:29 31 сакавіка 2019 (MSK)
::::::: Калі я штосьці зрабіў, то я меў рацыю. Тамака я зрабіў толькі скасаваньне. Пра ўсё іншае тамака даходліва растлумачылі. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 18:30, 31 сакавіка 2019 (MSK)
{{Канец закрытай сэкцыі}}
: Калі ласка, перанясіце гэтае абмеркаваньне ў больш адпаведнае месца, бо тут яно перайшло ў неканструктыўнае рэчышча. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:42, 31 сакавіка 2019 (MSK)

== Мейсца ды месца ==

Вітаю, шаноўны спадару. Я, перавяраючы створаныя мною артыкулы, заўважыў, што вы ў шматлікіх зь іх зьмяняеце слова ''мейсца'' на ''месца'', хоць то і ё аднолькавым словам. Яго можна сустрэць у шматлікіх слоўніках, а таксама вершах Янкі Купалы. У чым жа тады праблемы? З павагаю, [[Удзельнік:Bulhkin|Bulhkin]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Bulhkin|гутаркі]]) 01:59, 14 красавіка 2019 (MSK)
: Гэтае пытаньне ўжо неаднаразова абмяркоўвалі: [[Абмеркаваньне:Год|тутака]] і [[Абмеркаваньне:Галоўная старонка/Архіў 3#Штучныя мовы|тутака]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 02:06, 14 красавіка 2019 (MSK)
:: Перачытаў, але нідзе не пабачыў недазволу ўжываць гэтае слова. Можаце прывесьці канкрэтную цытату? З павагаю, [[Удзельнік:Bulhkin|Bulhkin]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Bulhkin|гутаркі]]) 07:44, 14 красавіка 2019 (MSK)
::: Дзіўна, што чаму тады не заўважылі, што пара месца — мейсца была прыбраная. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:28, 14 красавіка 2019 (MSK)
: Першае і галоўнае, гэтага слова няма ў слоўніках. Адзіны слоўнік, дзе яно згадваецца — Беларуска-расейскі слоўнік Байкова і Некрашэвіча, але там яно пазначана наступным чынам: «мейсца ''н''. — ''см''. месца». Трэба разумець, што Вікіпэдыя — гэта ня моўны экспэрымэнт у пошуку дыялектных адпаведнікаў для кожнага слова. Вікіпэдыя ўжывае агульнараспаўсюджаную лексыку, а сынонімы ўжываюцца толькі ў выпадках, калі яны зьяўляюцца раўнапраўнымі, чаго ў гэтым выпадку няма. Яно цалкам можа ўжывацца ў непасрэдных цытатах аўтараў, якія ўжывалі яго ў сваіх працах, але ў звычайных тэкстах артыкулаў яму ня месца. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:52, 14 красавіка 2019 (MSK)

== {{Ш|Навігацыйная табліца2}} ==

У шаблёне {{Ш|Навігацыйная табліца2}} не працуе парамэтар {{Парамэтар шаблёну|выява_зьлева}}, хоць у шаблёне {{Ш|Навігацыйная табліца}} ён ёсьць. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 10:50, 15 траўня 2019 (MSK)
: Пагляджу. Дзякуй. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 10:54, 15 траўня 2019 (MSK)
: Цяпер мае працаваць. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:35, 15 траўня 2019 (MSK)
:: Так, бачу, дзякуй.
:: Новае пытаньне: не магу скеміць, чаму не спрацоўвае адключэньне [[:Катэгорыя:Старшыні летувіскага Сойму|катэгарызацыі]] ў артыкуле [[Летувіскі Сойм]]: парамэтар {{Парамэтар шаблёну|безкат}} зададзены… --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 13:07, 15 траўня 2019 (MSK)
::: Там была памылкова ўжытая функцыя «ifexist» замест «if». Выправіў таксама. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 13:45, 15 траўня 2019 (MSK)

== Віківясна-2019 ==
{| width=&quot;70%&quot; cellpadding=&quot;4&quot; border=&quot;0&quot;
|[[Файл:CEE_Barnstar.png|100пкс|left|frameless|]]
|Гэтая зорка ўручаная за паляпшэньне ў рамках мясцовага конкурсу «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясна-2019]]» найбольшага ліку (5) артыкулаў.--[[Удзельнік:W]] 17:49, 7 чэрвеня 2019 (MSK)
|}

== Выдаленьне файлаў ==
Прашу выдаліць наступныя файлы: [[:Файл:Напад на Стоўпцы 1924 году.jpg]], [[:Файл:Стоўпцы, казармы батальёну КАП.jpg]], [[:Файл:Фармуляр князя Радзівіла, дзе пазначаны вартаўнік Міхал Міцкевіч.jpg]], [[:Файл:Кастусь Міцкевіч запісвае фальклор.JPG]], [[:Файл:Школа ў Мікалаеўшчыне ў паваенны час.JPG]], [[:Файл:Будынак былой Мікалаеўшчынскай школы.JPG]], [[:Файл:Удзельнікі настаўніцкага зьезду ў Мікалаеўшчыне.jpg]]. Першыя тры перанесены ў Вікісховішча, астатнія не выкарыстоўваюцца. --[[Удзельнік:Krylowicz|Krylowicz]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Krylowicz|гутаркі]]) 22:02, 15 чэрвеня 2019 (MSK)
: Мабыць, калі даведацца аўтара апошняга файлу, ці прынамсі дату і месца першай публікацыі, то і яго можна будзе перанесьці ў Вікісховішча. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 22:05, 15 чэрвеня 2019 (MSK)
:: Зараз, пры пошуку аўтарства здымка высветлілася, што на ім не ўдзельнікі настаўніцкага з'езду 1906 г.([https://www.interfax.by/article/1241596 як напісана тут]), а супрацоўнікі Інбелкульта 1926 г. ([https://www.archives.gov.by/index.php?id=897525 спасылка]). Таму выдаліць з-за памылковай назвы. --[[Удзельнік:Krylowicz|Krylowicz]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Krylowicz|гутаркі]]) 22:40, 15 чэрвеня 2019 (MSK)

== Катэгорыя:Швэдзкія прозьвішчы ==
Вітаю. Не зусім згодны [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9B%D1%8E%D0%BD%D0%B4%D0%BA%D0%B2%D1%96%D1%81%D1%82&amp;type=revision&amp;diff=2067117&amp;oldid=1950948 з гэтым] Вашым рэдагаваньнем. Атрымліваецца, што калі нехта пажадае пашукаць іншыя (у дадзеным выпадку — швэдзкія) прозьвішчы, гэта зрабіць будзе вельмі цяжка. Акрамя таго, на маю думку, артыкул нават не зьяўляецца неадназначнасьцю, бо прысьвечаны аднаму канкрэтнаму прозьвішчу, ягонай этымалёгіі, колькасьці носьбітаў (але асабіста мне не замінае, калі ў ім будзе стаяць Шаблён:Неадназначнасьць).--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 20:57, 16 чэрвеня 2019 (MSK)
: Неадназначнасьці ўсё ж не зьяўляюцца артыкуламі, бо могуць апісваць ня толькі прозьвішчы, але і скажам населеныя пункты з такімі ж назвамі, таму і зьявілася адпаведная заўвага ў правіле. Калі ёсьць патрэба ў асобным артыкуле пра прозьвішча, то варта ствараць асобны артыкул ці перапрацоўваць цяперашні, каб ён зьяўляўся выключна артыкулам пра прозьвішча. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:40, 16 чэрвеня 2019 (MSK)

== [[Служкі (хутар)]] ==

А чаму вы выдалілі інфармацыю пра тое, што на кастрычнік 2009 году ў гэтым хутары ніхто ня жыў? Гэта агульнавядомая інфармацыя, бо зьвесткі перапісу 2009 году можна лёгка знайсьці і гэты хутар тамака ўжо ня згадваецца. Таксама згодна з ГВБ 9-1 (с. 399) «на хутары ніхто не жыве (2015)». Дарэчы, а адкуль інфармацыя пра тры чалавекі ў 1999 годзе? Зноў жа ў ГВБ 9-1 на старонцы 399 сьцьвярджаецца, што ў 1998 годзе ў хутары налічвалася ўсяго 1 гаспадарка і 1 жыхар. Пры гэтым раней гэта была вёска. Вядомая з 19 ст. Паводле перапісу 1897 году ў вёсцы 12 двароў, 82 жыхары; у 1905 годзе — 82 жыхары; у 1914 годзе — 93 жыхары; у 1921 годзе — 16 двароў, 87 жыхароў; у 1959 годзе — 24 жыхары; у 1970 годзе — 23 жыхары. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 18:36, 25 чэрвеня 2019 (MSK)

== Эньё Марыконэ ==

Для шаблёну {{Ш|Гарызантальны сьпіс}} бракуе нейкага CSS-стылю? --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:30, 26 чэрвеня 2019 (MSK)
: Я паспрабаваў паглядзець нешта падобнае ў ангельскай вікі, але нейкіх адрозьненьняў не знайшоў, таму пакуль ня ведаю, у чым прычына. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:01, 26 чэрвеня 2019 (MSK)
: Паглядзеў яшчэ раз і мяркую, што праблема была ва ўласьцівасьці «white-space: nowrap» у клясе «.hlist li». Калі яе прыбраць, {{Ш|Гарызантальны сьпіс}} працуе зь пераносамі, але, магчыма, гэта можа паўплываць на нейкія іншыя шаблёны. Як бачу, цяпер сытуацыя з афармленьнем артыкула вырашаная, ці варта прыбіраць гэтую ўласьцівасьць і глядзець, што атрымаецца, ці пакінем пакуль усё як ёсьць? --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:45, 29 чэрвеня 2019 (MSK)

== [[Ленінскі (Берасьцейская вобласьць)]] ==

Неяк дзіўна атрымоўваецца, спачатку насельніцтва за 1999 год, потым за 1 студзеня 2015 году, а затым за 2010 год. Лягічна падаваць зьвесткі паводле ўзрастаньня, ад меншага да большага. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 16:15, 28 чэрвеня 2019 (MSK)

== [[Новы Лад]] ==

Я не разумею вас. Чаму вы сябе так паводзіце? Добра, адзін раз скасавалі мае праўкі, выдалілі зьмест. Я пачакаў іншых меркаваньняў. Адзін удзельнік пацьвердзіў, што вы зрабілі памылку. Дарэчы, вы раней казалі, што да яго меркаваньняў вы будзеце прыслухоўвацца. Цяпер вы зноў скасавалі мае праўкі і выдалілі зьмест. Як вы гэтае можаце патлумачыць? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:32, 8 ліпеня 2019 (MSK)

== Новы Строй і Новы Лад ==

Вітаю! Выглядае, што старонка [[Новы Строй]] фактычна дублюе інфармацыю з [[Новы Лад]]. [[Удзельнік:Ліцьвін]] прывёў спасылкі на шэраг вартых даверу крыніцаў у [[Абмеркаваньне:Новы Лад|адпаведным абмеркаваньні]] пры абгрунтаваньні назвы Новы Лад. З улікам тых крыніцаў асабіста я ня бачу сэнсу ў існаваньні [[Новы Строй]], ці не маглі б вы патлумачыць сваю пазыцыю? --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:49, 11 ліпеня 2019 (+03)
: Пачнем з таго, што цяпер старонкі ўтрымліваюць розны сьпіс спасылак. Пры гэтым няма зьвестак, што ўкраінскае сяло мае альтэрнатыўную назву Новы Строй, але калі паглядзець уважліва, то і для пасёлку ў Клімавіцкім раёне няма крыніц на назву Новы Лад, а як мы высьветлілі [[Абмеркаваньне:Асіповічы (вёска)|тут]], аналёгіі ў назвах населеных пунктаў ужываць нельга. З улікам таго, што старонкі-неадназначнасьці — гэта не звычайныя артыкулы і на кожную назву існуюць свае крыніцы, то ня бачу ніякай праблемы ў існаваньні дзьвюх старонак. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 10:05, 12 ліпеня 2019 (MSK)
:: Пачнем з таго, што назва Асіпавічы/Асіповічы — гэта выпадак часоў Расейскай імпэрыі, для якога знайсьці беларускамоўныя крыніцы сапраўды цяжка, а ў шматлікіх выпадках яны зусім адсутнічаюць. Што тычыцца назвы Новы Лад, то гэта відавочны выпадак савецкага найменьня. Калі вы сумняваецеся ў тым, што расейская назва Строй перакладаецца на беларускую мову менавіта як Лад, то вы за гэты час ужо шмат разоў маглі праверыць гэтае праз [http://slounik.org/search?dict=&amp;search=%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B9&amp;x=0&amp;y=0 слоўнікі]. Таксама вы неаднаразова праігнаравалі мае заўвагі. У адной заўвазе я прывёў аналёгію зь [[Леванпольле|Леванпольлямі]]. Тамака ў выніку былі наступныя словы: «На падставе ўсяго гэтага асабіста я мяркую, што ўтварэньне формы «Леанпольле» ад імя Лявон у беларускім клясычным правапісе зьяўляецца немагчымым (сама здагадка магчымасьці такога словаўтварэньня ў тэрміналёгіі Вікіпэдыі выглядае як арыгінальнае дасьледаваньне), таму гэтую форму, сапраўды, варта лічыць памылковай». І вы тады пагадзіліся зь відавочным. Таксама нагадаю вам, што я раней ужо прыводзіў [[Абмеркаваньне:Чырвоная Зара (Чырваназорскі раён)|вытрымку]] з грунтоўнай працы «Тапанімія Гомельшчыны»: «Наяўнасць онімаў з кампанентамі чырвоны – красны, іх варыятыўнасць ускладняюць “магчымасць правільнай інтэрпрэтацыі многіх айконімаў, асабліва пры адсутнасці звестак аб часе іх ўзнікнення”. У нашым выпадку адносна часу заснавання населеных пунктаў мы кіраваліся дадзенымі, змешчанымі ў серыі кніг “Памяць” па 21 раёне Гомельшчыны». Такім чынам вы наўмысна і мэтанакіравана «ламаеце» інтэрпрэтацыю гэтага тапоніма, бо яго час узьнікненьня дакладна вядомы і пра гэтае я напісаў у [[Абмеркаваньне:Новы Лад|абмеркаваньні]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:40, 12 ліпеня 2019 (MSK)
:::Зрэшты, бачу, што ў нас ёсьць старонкі-неадназначнасьці [[Акцябар]] і [[Кастрычнік (неадназначнасьць)]], [[Новая Жызьнь]] і [[Новае Жыцьцё]] і г.д. (фактычна тое ж самае, што і Новы Лад і Новы Строй). Мяркую, што падобныя пытаньні трэба разьвязваць комплексна. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:07, 12 ліпеня 2019 (+03)
:::: Асабіста я супраць гэтага. Я лічу, што такія старонкі-неадназначнасьці трэба аб’ядноўваць. Прыклады: [[Первамайск]] і [[Першамайск]], [[Первамайская]] і [[Першамайская]], [[Красная Зара]] і [[Чырвоная Зара]], [[Літвіны (неадназначнасьць)]] і [[Ліцьвіны (неадназначнасьць)]]. Яшчэ як прыклад у нас ёсьць старонка-неадназначнасьць [[Сяброўства (неадназначнасьць)]]. На яе спасылаюцца і [[Дружба]] і [[Дружба (неадназначнасьць)]]. Так, на гэтай старонцы-неадназначнасьці згадваюцца населеныя пункты з назвай Дружба. Але ж лепш так, чым [[Новая Жызьнь]] і [[Новае Жыцьцё]]. Дарэчы, я з апошнім пакуль не разьбіраўся. Вось напрыклад вёска ва Ўшацкім раёне і вёскі/пасёлкі ў Хоцімскім раёне. У СННП усе яны маюць назву Новае Жыцьцё. І ня толькі яны, былі і іншыя вёскі, якія ўжо не існуюць. Таму з назвы Новая Жызьнь трэба рабіць перанакіраваньне і ўсім гэтым населеным пунктам рабіць асноўную назву Новае Жыцьцё. Таму я толькі за комплекснае вырашэньне праблемы і ўжо працяглы час гэтым займаюся. Але чагосьці ў выпадку Новы Лад/Новы Строй удзельнік Red_Winged_Duck без тлумачэньняў пачаў скасоўваць мае праўкі. Я супраць такога падыходу. Нам трэба максымальна прыбіраць зрасіфікаваныя назвы, рабіць асноўнымі назвамі беларускія найменьні. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:41, 12 ліпеня 2019 (MSK)
 
::На маю думку, няма падставаў меркаваць, што тапонімы маюць розную этымалёгію. Удзельнік Ліцьвін ужо прыводзіў спасылку на артыкул [http://dspace.mspu.by/bitstream/123456789/187/1/%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0%2C%20%D0%90.%20%D0%92.%20%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%B0-%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F%20%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96.pdf Лексіка-семантычныя асаблівасці беларускіх айконімаў-перайменаванняў савецкага перыяду апелятыўнага паходжання], дзе з спасылкай на пані Лемцюгову гаворыцца, што за савецкім часам   масава ўводзіліся назвы тыпу Новае Жыцьцё, Новы Сьвет і Новы Лад (рас. Новый Строй), якія ўзьнёсла адлюстроўвалі зьмены ў грамадзтве. Памянёнае паселішча ўзьнікла ў 1920-я гады, таму яно выдатна кладзецца на гэтую мадэль. Увогуле, [https://www.skarnik.by/tsbm/80305 наяўныя значэньні] слова «строй» ніяк не пасуюць да ўтварэньня тапоніму. Таксама трэба мець на ўвазе, што для малых і пагатоў маладых беларускіх паселішчаў інфармацыі ў крыніцах зусім вобмаль, таму надта фармальны падыход тут не зьяўляецца апраўданым. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:06, 12 ліпеня 2019 (+03)
::: Гэта ўсё добра, калі мы дойдзем да пытаньня назвы артыкула пра гэты пасёлак. Пакуль жа пытаньне ў старонках-неадназначнасьцях, для назваў кожнай зь якіх мы маем аўтарытэтныя крыніцы, у тым ліку аўтарства той жа пані Лемцюговай. Вось, калі ласка, сёньняшні прыклад ад таго ж удзельніка — [[Васілеўка]], дзе ўсе назвы пазначаныя «састарэлымі». Калі ёсьць назва і яна згадваецца ў крыніцах для некалькіх аб’ектаў, то і старонка-неадназначнасьць для яе мае права на існаваньне, а стварэньне такіх перанакіраваньняў якраз больш ускладняе сытуацыю, чым разьвязвае неадназначнасьці. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 23:43, 12 ліпеня 2019 (MSK)
:::: Так, назву [[Васілеўка]] прыбралі ўсюды на афіцыйным узроўні. Дык калі прыбралі, то цяпер яна якая? Вядома састарэлая. Таму вы зноў прывялі няслушны прыклад. Яшчэ раз. Нам непатрэбныя асобныя старонкі-неадназначнасьці, калі гэтыя назвы нехарактэрныя для беларускай мовы і пры гэтым маюць альтэрнатыўныя беларускія найменьні. З вашым падыходам у нас патрэбна стварыць асобную старонку-неадназначнасьць [[Леанпольле]]. А што далей? Вы створыце артыкул [[Літвіны]]? Няўжо так цяжка зразумець, што гэта розныя сытуацыі. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:52, 12 ліпеня 2019 (MSK)

::::Мне падаецца, што ў выпадку Васілеўкі ўдзельнік Ліцьвін разважае слушна, бо трэба неяк пазначыць, што гэтую назву перасталі ўжываць афіцыйна (у апошніх вартых даверу крыніцах) і гэтая тэндэнцыя, дарэчы, адпавядае тым тэзам, што агучвала пані Лемцюгова, якая была катэгарычна супраць трансьлітарацыя расейскіх назваў беларускіх населеных пунктаў (іншая справа, што даведнік складаўся на падставе зьвестак, атрыманых ад мясцовых органаў улады). Увогуле, падобная афіцыйная ўніфікацыя тапонімаў — гэта добрая зьява (калі, вядома, няма аўтарытэтнай крытыкі, што адкінутая форма лепшая або мае права на раўназначнае паралельнае існаваньне) і варта яе ўсяляк падтрымліваць. Што да розных Строяў, Жызьняў, Первамайскіх і пад. — то напраўду ў гэтых назвах (у адрозьненьне ад нейкіх мясцовых варыяцыяў пэўных старых тапонімаў) няма ніякай каштоўнасьці, яны ўзьніклі памылкова (новыя беларускія тапонімы мусяць утварацца паводле законаў беларускай мовы) і нават на афіцыйным узроўні паступова зыходзяць у нібыт. На маю думку, перанакіраваньне і адпаведная заўвага (дарэчы, заўвагу можны выставіць толькі да тых спасылак, дзе варыятыўнасьць, сапраўды, мела месца) — гэта неблягі разьвязак, бо іначай трэба неяк пазначаць на асобнай старонцы-надназначнасьці і ў спасылцы на яе, што ўсе гэтыя формы русіфікацыйныя. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:55, 13 ліпеня 2019 (+03)
::::: Я ня супраць беларускіх назваў, я выступаю выключна за тое, каб мы кіраваліся аўтарытэтнымі крыніцамі і толькі. І калі на нейкую назву няма крыніцы, то мы ня можам яе дадумваць, як бы нам ні хацелася, бо гэта супярэчыць базавым правілам Вікіпэдыі. І ў тых жа даведніках не дарма дадавалі іншыя варыянты назваў, бо пра іх былі зьвесткі, але калі на назву няма ніводнай крыніцы, затое ёсьць цалкам аўтарытэтныя крыніцы на іншы варыянт назвы, то вельмі дзіўна будзе бачыць дадуманы варыянт назвы, хай ён і адпавядае законам беларускай мовы. Калі ўжо падыходзіць з пункту гледжаньня каштоўнасьці для беларускай мовы, то яе няма ня толькі ў Строях, Жызьнях і Первамайскіх, але і ў Ладах, Жыцьцях і Першамайскіх, бо і яны ня маюць нічога агульнага зь беларускай тапанімікай. Але важны момант у тым, што калі мы іх зьменім у Вікіпэдыі, то ў рэальным жыцьці яны ад гэтага ня зьменяцца і лепш для Вікіпэдыі адлюстраваць рэальную сытуацыю, каб на яе зьвярнулі ўвагу і потым паўплываць на яе ў рэальным жыцьці, чым жыць у сьвеце выдуманых назваў і лічыць, што гэта нясе нейкую карысьць для беларускай мовы. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 01:21, 14 ліпеня 2019 (MSK)
:::::: Я катэгарычна з вамі нязгодны, бо гэтымі словамі вы фактычна кажыце, што нам ня трэба «жыць у сьвеце выдуманых назваў» Менск, Берасьце, Горадня і «лепш адлюстраваць рэальную сытуацыю» і пісаць Мінск, Брэст, Гродна, бо так «у рэальным жыцьці». Неверагодна, што вы сказалі прама пра гэтае, дзякуй за шчырасьць, я буду пэрыядычна нагадваць вам гэтыя вашыя словы. Але ўсё ж тое, што ў гэтым разьдзеле ўжо дзейнічаюць правілы [[ВП:БН]] і [[ВП:УН]] — гэта вялікі крок наперад. Менавіта такія дзеяньні нясуць сапраўдную карысьць для беларускай мовы, а таксама станоўча ўплываюць на рэальнае жыцьцё. Я раней патэлефанаваў да сп. Вячоркі і ён катэгарычна падтрымаў ідэю выкарыстаньня менавіта беларускіх назваў: поўнае пазьбяганьне русіфікаваных назваў, адмова ад апошніх на карысьць беларускіх найменьняў. Нагадаю вам, я ў яго пытаў і пра пасёлак [[Дняпро (пасёлак)|Дняпро]], які згадваецца ў ННПБ як Днепр. Ён сказаў, што гэта відавочная памылка, якую недагледзелі. А вы вышэй пішыце: «затое ёсьць цалкам аўтарытэтныя крыніцы на іншы варыянт назвы, то вельмі дзіўна будзе бачыць дадуманы варыянт назвы, хай ён і адпавядае законам беларускай мовы». Аўтарытэтнымі крыніцамі зьяўляюцца толькі тыя крыніцы, што ўтрымоўваюць памылкі? Цікавы падыход. Я думаў, што тутака заўсёды патрэбен аналіз усіх наяўных крыніцаў. Нагадаю вам, што Вікіпэдыя — гэта не афіцыйная дзяржаўная структура Рэспублікі Беларусі, а ўсяго толькі электронная энцыкляпэдыя на беларускай мове клясычным правапісам. Таму ня трэба і проста нельга арыентавацца ўсюды толькі на афіцыйныя назвы, тым больш у нас дзейнічаюць правілы [[ВП:БН]] і [[ВП:БКП]], якія абавязаны выконваць усе. Таму як раз слушны варыянт назвы (толькі для вас гэта чамусьці нейкі «дадуманы варыянт назвы») і павінен быць асноўнай назвай, бо гэтая назва сапраўды адпавядае законам беларускай мовы і падмацоўваецца аўтарытэтнымі крыніцамі. А вы сваімі словамі і дзеяньнямі дэманстратыўна парушаеце правілы [[ВП:БН]] і [[ВП:БКП]]. Калі вы былі ня згодныя з гэтымі прапанаванымі правіламі, то трэба было галасаваць супраць. А зараз вы, як і ўсе іншыя ўдзельнікі, павінны іх выконваць. 
:::::: І яшчэ «калі на нейкую назву няма крыніцы, то мы ня можам яе дадумваць, як бы нам ні хацелася, бо гэта супярэчыць базавым правілам Вікіпэдыі» ў дачыненьні да назвы Новы Лад. Я вам неаднаразова прыводзіў крыніцы, што гэтая назва цалкам слушная ў беларускай мове ў дачыненьні да гэтага населенага пункту. Таксама вам удзельнік Kazimier Lachnovič вышэй ужо адказаў на гэтую заўвагу наступным чынам: «Таксама трэба мець на ўвазе, што для малых і пагатоў маладых беларускіх паселішчаў інфармацыі ў крыніцах зусім вобмаль, таму надта фармальны падыход тут не зьяўляецца апраўданым». Але вы нават і пасьля гэтага зноў паўтараеце тое самае. Вы чытаеце тое, што вам пішуць? Я вось напрыклад чытаю тое, што вы пішыце. І заўсёды адказваю вам. І таму мне вельмі не падабаецца, што вы зноў дэманстратыўна парушаеце рэкамэндацыю [[Вікіпэдыя:Не даводзьце да абсурду]], а менавіта частку «Не хадзіце па крузе ў дыскусіі»: «Здараюцца выпадкі, калі ўдзельнікі наўмысна ходзяць па крузе ў дыскусіі, паўтараючы адны і тыя ж аргумэнты да бясконцасьці, нават па тым, як іх шматкроць аргумэнтавана адпрэчылі іншыя ўдзельнікамі, і адмаўляюцца чуць чужыя аргумэнты або прызнаваць памылковасьць свайго пункту гледжаньня». Тым больш вы [[Вікіпэдыя:Запыты да адміністратараў/Архіў 6#Удзельнік:Ліцьвін|тутака]] абяцалі супольнасьці, што больш ня будзеце парушаць правілы і рэкамэндацыі Вікіпэдыі. І яшчэ пракамэнтую адну вытрымку: «Але важны момант у тым, што калі мы іх зьменім у Вікіпэдыі, то ў рэальным жыцьці яны ад гэтага ня зьменяцца і лепш для Вікіпэдыі адлюстраваць рэальную сытуацыю, каб на яе зьвярнулі ўвагу і потым паўплываць на яе ў рэальным жыцьці, чым жыць у сьвеце выдуманых назваў і лічыць, што гэта нясе нейкую карысьць для беларускай мовы». Тое, пра што вы марыце, ужо адбываецца ў Вікіпэдыі на беларускай мове афіцыйным правапісам. Гэты разьдзел павінен дубляваць апошні? А чаму і навошта? Тым больш супольнасьць прагаласавала за беларускія традыцыйныя гістарычныя назвы як асноўныя. І гэта цалкам лягічна. Гэта тое, чым мы можам ганарыцца. Гэта тое, што нас значна адрозьнівае ад Вікіпэдыі на беларускай мове афіцыйным правапісам. І мне вельмі прыемна, што ў нас [[Вільня]] называецца «выдуманай назвай» Вільняй, а не як «у рэальным жыцьці» Вільнюсам. І яшчэ адзін момант. Калі савецкія ўлады мянялі беларускія назвы вуліцаў, населеных пунктаў, гідронімаў, то звычайна мясцовыя жыхары працягвалі ўжываць традыцыйныя назвы. Вялікі дзякуй ім за гэтае, бо менавіта дзякуючы гэтаму да нас дайшлі гістарычныя назвы. А калі б яны жылі «ў рэальным жыцьці» і лічылі, што «лепш адлюстраваць рэальную сытуацыю», то зараз і не было б пра што казаць — няма назваў, бо няма носьбітаў. Ці яны таксама памыляліся і ім трэба было ўсё ж жыць «у рэальным жыцьці»? Гэта рытарычнае пытаньне, а таму можаце на яго не адказваць. Шчыра кажучы, мне сумна, што пасьля ўсяго таго, што адбылося з нашай краінай, з нашай мовай, з нашымі тапонімамі, я зараз вымушаны камусьці яшчэ тлумачыць відавочныя рэчы. Няўжо бяздушныя савецкія назвы камусьці яшчэ так грэюць душу, што неабходныя такія дыскусіі? Дзіўна і недарэчна. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 02:01, 14 ліпеня 2019 (MSK)
::::::: Вы абсалютна не зразумелі тое, што я напісаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 13:37, 14 ліпеня 2019 (MSK)
:::::::: Я абсалютна правільна зразумеў тое, што вы напісалі. Ды і як гэтае можна не зразумець? Яшчэ раз пра вашыя словы. Вы спачатку напісалі: «''Я ня супраць беларускіх назваў, я выступаю выключна за тое, каб мы кіраваліся аўтарытэтнымі крыніцамі і толькі''». А ў канцы напісалі наступнае: «''Калі ўжо падыходзіць з пункту гледжаньня каштоўнасьці для беларускай мовы, то яе няма ня толькі ў Строях, Жызьнях і Первамайскіх, але і ў Ладах, Жыцьцях і Першамайскіх, бо і яны ня маюць нічога агульнага зь беларускай тапанімікай. Але важны момант у тым, што калі мы іх зьменім у Вікіпэдыі, то ў рэальным жыцьці яны ад гэтага ня зьменяцца і лепш для Вікіпэдыі адлюстраваць рэальную сытуацыю, каб на яе зьвярнулі ўвагу і потым паўплываць на яе ў рэальным жыцьці, чым жыць у сьвеце выдуманых назваў і лічыць, што гэта нясе нейкую карысьць для беларускай мовы''». Мы зьмяняем Брэст на Берасьце, Вільнюс на Вільню, Гродна на Горадню, Жызьні на Жыцьці, Мінск на Менск, Первамайскі на Першамайскі, Строі на Лады і ў іншых выпадках заўсёды паводле аўтарытэтных крыніцаў. Але ж вы прама пішыце, што «''калі мы іх зьменім у Вікіпэдыі, то ў рэальным жыцьці яны ад гэтага ня зьменяцца і лепш для Вікіпэдыі адлюстраваць рэальную сытуацыю, каб на яе зьвярнулі ўвагу і потым паўплываць на яе ў рэальным жыцьці, чым жыць у сьвеце выдуманых назваў і лічыць, што гэта нясе нейкую карысьць для беларускай мовы''». Дык хто каго не зразумеў, а хто зараз проста спрабуе забраць свае словы? Калі ласка, калі вы ўжо напісалі такое, адкрыта сказалі, што вы супраць беларускіх традыцыйных і гістарычных назваў паводле нормаў беларускай мовы, бо «''калі мы іх зьменім у Вікіпэдыі, то ў рэальным жыцьці яны ад гэтага ня зьменяцца і лепш для Вікіпэдыі адлюстраваць рэальную сытуацыю''», то ня трэба пасьля гэтага кагосьці абвінавачваць у тым, што хтосьці вас няправільна зразумеў. Я вас цудоўна зразумеў. Яшчэ раз дзякуй вам за шчырасьць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:03, 14 ліпеня 2019 (MSK)

:::::: Разумею вашу пазыцыю: фармальны падыход зь літаральнай інтэрпрэтацыяй крыніцаў. З аднаго боку ў [[ВП:БТГН]] ёсьць наступная характарыстыка традыцыйных гістарычных назваў: ''Адпаведныя назвы працяглы час ужываюцца мясцовымі жыхарамі (або ўжываліся да русіфікацыі) і таму могуць лічыцца часткай моўнай традыцыі'' — сапраўды, фармальныя крыніцы на ўжываньне мясцовымі жыхарамі назвы Новы Лад датычна менавіта малога паселішча адсутнічаюць, пры гэтым можна лічыць, што такія крыніцы ёсьць датычна большай вёскі (варыятыўная назва пры няўнасьці афіцыйнай русіфікацыйнай магла ўзьнікнуць толькі ў жывой беларускай гаворцы). Пры гэтым мы маем крыніцу, якая дакладна азначае этымалёгію назвы Новы Лад, а саму назву як тыповую для раньнесавецкага часу (ужытую для розных населеных пунктаў бязь нейкага сэнсавага адрозьненьня). У выніку, атрымліваецца даволі парадаксальная карціна: у адным месцы гэтая назва гістарычна атрымала трансфармацыю і фармальна падпадае пад правіла, у іншым — не. Ці былі аб'ектыўныя моўныя (дыялектавыя) падставы для такога разыходжаньня? — Наўрад ці. Пры гэтым, на маю думку, тут ёсьць істотнае адрозьненьне ад сытуацыі з [[Асіпавічы]] / [[Асіповічы]], бо ў тым выпадку абедзьве назвы адпавядаюць нормам беларускай мовы і ніводная зь іх не зьяўляецца русіфікацыйнай. Тым часам назва «Новы Строй» зьяўляецца сэмантычна немагчымай у беларускай мове. Зь іншага боку ёсьць аўтарытэтныя меркаваньні, што прынамсі абстрактавыя русіфікацыйныя назвы дастаткова толькі перакласьці на беларускую мову, а не зьмяняць на новыя (відаць, пэўную гістарычную каштоўнасьць яны ўсё ж маюць) і мы бачым рэальную афіцыйную тэндэнцыю на падобную беларусізацыю ўсіх русіфікацыйных назваў. Выглядае, што афіцыйная замена Новых Строяў на Новыя Лады — гэта толькі справа часу. Шчыра кажучы, савецкія абстрактавыя назвы мяне ня надта хвалююць, але іх уніфікацыю і беларусізацыю падтрымліваюць адмыслоўцы і ўлады паступова прыслухоўваюцца да тых адмыслоўцаў. Таму асабіста я ня бачу ніякай шкоды для нашага праекту ад пашырэньня такой практыкі ў якасьці вынятку для складаных выпадкаў накшталт гэтага. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:56, 15 ліпеня 2019 (+03)
::::::: Тым ня менш, у нас дастаткова крыніц, якія апісваюць усе населеныя пункты Беларусі і іх назвы (нарматыўны даведнік, ГВБ, для гэтага кантрэтнага выпадку і «Слоўнік назваў населеных пунктаў Магілёўскай вобласці»), і калі ніводная ня мае нават згадкі, што пасёлак у Клімавіцкім раёне ўпамінаецца пад назвай Новы Лад, то і мы ня можам сьцьвярджаць адваротнае, бо ў нас тут няма ні мовазнаўцаў, ні адмыслоўцаў у тапаніміцы, а менавіта яны складалі памянёныя крыніцы. Таксама не зьяўляецца нэўтральнай фармулёўкай для гэтага выпадку «часам сустракаецца русіфікацыйная форма», бо яна ня «часам сустракаецца», а дагэтуль зьяўляецца афіцыйнай назвай пасёлку і адзінай назвай, якая наогул сустракаецца ў дачыненьні да гэтага пасёлку. Адзіны сапраўды нэўтральны падыход, які я бачу ў гэтым выпадку, каб адлюстраваць усе бакі сытуацыі — гэта пакінуць назву пасёлку Новы Строй, пакінуць дзьве старонкі-неадназначнасьці (Новы Строй і Новы Лад), а ў артыкуле пра пасёлак (па яго зьяўленьні) дадаць разьдзел «Назва», дзе і апісаць сытуацыю зь вёскай Верхнядзьвінскага раёну з такой жа назвай і меркаваньнямі мовазнаўцаў пра тую назву. Прыклад такога падыходу можна пабачыць ва ўкраінскай вікі ([[:uk:Сєвєродонецьк#Назва міста]]), дзе пасьлядоўна апісваюцца ўсе супярэчнасьці назвы, але пры гэтым артыкул ніхто не пераносіць пад «правільную назву». --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:27, 18 ліпеня 2019 (+03)
:::::::: Я ўчора патэлефанаваў у «Белкартаграфію» і спытаў, а чаму яны не зьмяняюць назву. Яна ў мяне папытала, а колькі ў гэтым пасёлку жыве чалавек. Я адказаў, што адзін, але гэтае было ў 2013 годзе. Яна сказала, што хутчэй за ўсё ўжо ніхто нічога ня будзе рабіць, бо хутчэй за ўсё ўжо вельмі хутка ніхто тамака ня будзе жыць, калі ўжо ніхто не жыве, а таму трэба чакаць толькі адно рашэньне па гэтаму населенаму пункту — ліквідацыя. А вы, незважаючы нават на грунтоўную працу «Лексіка-семантычныя асаблівасці беларускіх айконімаў-перайменаванняў савецкага перыяду апелятыўнага паходжання», прапануеце пакінуць афіцыйную назву як асноўную і пры гэтым напісаць вялікі артыкул пра назву ў разьдзеле Назва. Цікавы падыход. Тым больш лягічна параўноўваць гэты пасёлак менавіта з адміністрацыйным цэнтрам Луганскай вобласьці, бо на самой справе, павінен з вамі пагадзіцца, суадносіны тыя самыя. Тым больш Вікіпэдыя на беларускай мове клясычным правапісам — гэта ўсяго толькі невялічкі разьдзел Украінскай Вікіпэдыі. Вашай лёгіцы можна толькі пазайздросьціць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 17:37, 18 ліпеня 2019 (MSK)
:::::::: І ёсьць цэлы шэраг беларускіх тапонімаў, якія ў шмат якіх з тых памянёных крыніцаў пазначаюцца цяпер ужо састарэлымі (афіцыйна зьмененымі) назвамі — давялося самому браць удзел у абмеркаваньні некалькіж падобных выпадкаў. На жаль, маем такую спэцыфіку, якой няма ў іншых моўных разьдзелах — варта гэта вызнаць, бо яно ўжо ёсьць відавочным, і не спрабаваць кожны раз пачынаць абмеркаваньне з «чыстага аркуша» без уліку папярэдняга досьведу ў аналягічных пытаньнях. Увогуле, хоць я і лічу, што ўдзельнік [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] дарма палез у пэўныя ўкраінскія і расейскія тапонімы і часам занадта эмацыйна фармулюе свае думкі, але ўсё ж мушу вызнаць, што выпраўленьне тых памылак у шэрагу беларускіх тапонімаў аб'ектыўна адбылося шмат у чым дзякуючы менавіта яму. Таксама вельмі шкада, што гэты ўдзельнік мусіў зьвяртацца да мяне асабіста, каб распачаць абмеркаваньне тапоніму, вынесенага ў назоў гэтай сэкцыі, бо гэтым разам ягоныя папярэднія пытаньні і тэзы [[Абмеркаваньне:Новы Строй|тут]] і [[Абмеркаваньне:Новы Лад|тут]] чамусьці праігнаравалі. Хацеў б таксама зазначыць, што калі я спрачаюся зь іншымі ўдзельнікам, то не імкнуся ігнараваць іхныя думкі, а нават спрабую некалькі разоў перафармуляваць свае асноўныя аргумэнты ў больш спрошчанай і зразумелай форме (калі ўдзельнік спрабуе «хадзіць па крузе»), каб мая пазыцыя не выклікала пытаньняў у тых, хто сочыць за дыскусіяй і імкнецца вызначыць ісьціну. Што да недакладнасьці ў заўвазе — сапраўды, маеце рацыю, выправіў. Што да кампэтэнцыі ў мовазнаўчых пытаньнях, то асабіста я ўсё ж лічу дастатковым памянёнае вышэй меркаваньне мовазнаўцы, дзе назва «Новы Лад» (рас. «Новый Строй») прыводзіцца як тыповая, адпаведна няма падставаў лічыць, што малое паселішча атрымала нейкую адрозную назву ад вялікай вёскі. А значыць — няма аб'ектыўных падставаў штучна разьдзяляць гэтыя назвы як адрозныя. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:17, 18 ліпеня 2019 (+03)

== Пра вашыя неабгрунтаваныя пераносы ==

А менавіта пра [[Паўночнае (Ясінавацкі раён)]] і [[Паўночнадзьвінск]]. У першым выпадку ў нас дзейнічае правіла [[ВП:УН]], таму павінна быць назва Паўночнае і толькі. Калі вы ня згодныя з гэтым, то гэтае вашае права, але вы ня маеце права парушаць правіла [[ВП:УН]]. Што тычыцца расейскіх тапонімаў, то яны перакладаюць нашыя, а мы перакладаем іхнія. І гэта нармальная практыка. Я падтрымліваю гэтую практыку. І ня толькі я падтрымліваю гэтую практыку, а нават афіцыйныя структуры. Таксама я прывёў спасылкі на крыніцы, што менавіта гэтая назва выкарыстоўваецца. Таму сваімі паводзінамі вы ня толькі парушаеце правілы Вікіпэдыі, але і кансэнсусы, якія дзейнічаюць ня толькі ў нашым разьдзеле, але і па-за яго межамі. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:37, 15 ліпеня 2019 (MSK)
: Як мы з вамі высьветлілі, [[ВП:УН]] ня ўтрымлівае загадак пра пераклады назваў, таму назва [[Севернае (Ясінавацкі раён)]] цалкам адпавядае правілу [[ВП:УН]], калі вы ня згодныя з гэтым зьвярніцеся да іншых адміністратараў. Вось вам [https://www.google.by/search?q=Северадзьвінск+site%3Asvaboda.org Северадзьвінск] у значна большай колькасьці, чым дзьве спасылкі і гэта радыё «Свабода», якое выкарыстоўвае клясычны правапіс. «І гэта нармальная практыка» — пра нармальнасьць такой практыкі прывядзіце, калі ласка, меркаваньні мовазнаўцаў, бо Вінцук Вячорка і Валянціна Лемцюгова ня згодныя з тым, што тапонімы можна перакладаць. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:44, 15 ліпеня 2019 (MSK)
:: Мы як раз з вамі высьветлілі, што [[ВП:УН]] дазваляе пераклад назваў. А вы ўсё ж вырашылі, што вы можаце парушаць гэтае правіла. Зразумела. Яшчэ адна вытрымка з правілу [[Вікіпэдыя:Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову]]: «Да беларускіх традыцыйных назваў Украіны належаць назвы геаграфічных і іншых аб’ектаў і зьяваў Украіны, якія былі атрыманыя ў выніку натуральнай трансфармацыі гэтых назваў згодна з жывой беларускай традыцыйнай тапанімічнай практыкай. Ва ўкраінскай мове існуе шэраг геаграфічных назваў, якія працяглы час ужываліся ў беларускай картаграфіі, энцыкляпэдычных, навуковых, краязнаўчых і іншых крыніцах, вартых даверу і традыцыйна замацаваліся ў адметнай форме і таму могуць лічыцца часткай моўнай традыцыі». Вось напрыклад у Беларусі існуе вёска Паўночнае Бялішчана, афіцыйна на расейскай мове яна называецца як [http://maps.by/viewate/25979 Северное Белищено]. Дадатковыя прыклады: [http://maps.by/viewate/20404 Паўночнае Волае — Северное Олое], [http://maps.by/viewate/5247 Паўночнае Гняздзілава — Северное Гнездилово]. Я зноў растлумачу, чаму я настойваў на тым, каб прыняць у нас правіла [[ВП:УН]]. Я не жадаў бачыць у беларускай мове назваў, якія нехарактэрныя для беларускай мовы. Пры гэтым вы былі катэгарычна супраць гэтага правіла (першы варыянт). Але ж супольнасьць усё ж абрала гэтае правіла. А цяпер атрымліваецца, што гэтае правіла ня дзейнічае, бо вы адкрыта супраць яго нават пасьля таго, як яно ўжо пачало дзейнічаць. Фактычна яно і ня можа пакуль дзейнічаць, бо вы лёгка можаце скасаваць хоць-якое рэдагаваньне і вам нічога за гэтае ня будзе. Дык навошта тады мы прымаем правілы? Каб вы іх дэманстратыўна парушалі? Я ўжо прыводзіў вытрымку вашых словаў, дзе вы абяцалі бараніць той кансэнсус, за якой прагаласуе супольнасьць. Цяпер атрымліваецца, што да гэтых словаў трэба яшчэ дадаць невялічкае ўдакладненьне — «калі вы згодныя з гэтым кансэнсусам». Атрымліваецца, што вы аднаго сябе супрацьпастаўляеце ўсёй супольнасьці, бо вы адзіны ўдзельнік, які [[Вікіпэдыя:Галасаваньні/Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову|галасаваў за трансьлітарацыю назваў з украінскай мовы]]. Пакуль я ня ведаю, што з гэтым можна зрабіць, але штосьці рабіць трэба абавязкова. Бо такія паводзіны ад адміністратара проста недапушчальныя. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 22:18, 15 ліпеня 2019 (MSK)
::: «Бо вы адзіны ўдзельнік, які галасаваў за трансьлітарацыю назваў з украінскай мовы» — вы хлусіце. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 22:21, 15 ліпеня 2019 (MSK)
:::: Не, вы прагаласавалі за другі варыянт. Другі варыянт прадугледжваў менавіта трансьлітарацыю і толькі. А вось першы варыянт прадугледжваў толькі ўсе астатнія падыходы. Я вам неаднаразова тлумачыў, што ня можа быць нейкага трэцяга варыянту, бо можа быць толькі трансьлітарацыя (тое, што ўжо адбываецца ў Вікіпэдыі на беларускай мове афіцыйным правапісам) або традыцыйны падыход (з улікам беларускага вымаўленьня і клясычнага правапісу). Тое, што вы галасавалі быццам супраць усяго — гэта недарэчны спосаб «падмануць усіх». Але ж тутака ўсе дарослыя людзі. Тым больш я да галасаваньня і ў час галасаваньня і ў самім галасаваньні адзначаў, што трэба абраць толькі адзін варыянт: ці пакідаем як і было ці пераходзім на трансьлітарацыю. Таму калі вы кажыце, што хтосьці хлусіць — то як раз гэта вы хлусіце, бо я вас неаднаразова папярэджваў. Калі ласка, адказвайце за свае словы і паводзіны, а лепш заўсёды паводзьце сябе годна, і тады вам ніколі не прыйдзецца кагосьці абвінаваць у «хлусьні». P.S. Цікава, што вы ўсё астатняе праігнаравалі, а зачапіла вас праўда пра галасаваньне — гэтае і пракамэнтавалі. Прабачце, я шчыры чалавек: што бачу, тое і кажу. Атрымліваецца, што з усім астатнім вы згодныя. Дзякуй. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:05, 15 ліпеня 2019 (MSK)
::::: Згодна з вашай лёгікай, калі я прапаную вам выбраць заблякаваць удзельніка [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] на адзін год ці на два, а вы прагаласуеце супраць абодвух варыянтаў, то вас можна будзе заблякаваць назаўсёды. Вы самі напісалі той варыянт правіла [[ВП:УН]], які дзейнічае цяпер, і ў ім няма ніводнага слова пра пераклад назваў, і ўдзельнікі падтрымалі варыянт без усялякіх перакладаў назваў. Прыклады ў табліцы таксама ня ўтрымлівалі ніводнага прыкладу перакладу, таму пасьля прыняцьця правіла вы ня можаце іх туды дадаваць. Калі ж вы працягнеце выдумляць, што правіла ўтрымлівае згадкі пра пераклады назваў, то давядзецца ўсё ж стварыць галасаваньне за скасаваньне правіла, бо вашая яго трактоўка не адпавядае таму, што напісана ў правіле і вы ня зможаце больш на яго спасылацца.  --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 11:14, 16 ліпеня 2019 (+03)
:::::: Чытайце ўважліва правіла [[ВП:УН]]: «беларускія традыцыйныя назвы Ўкраіны ''...працяглы час ужываліся ў беларускай картаграфіі, энцыкляпэдычных, навуковых, краязнаўчых і іншых крыніцах, вартых даверу і традыцыйна замацаваліся ў адметнай форме і таму могуць лічыцца часткай моўнай традыцыі''». [[Абмеркаваньне:Паўночнае (Ясінавацкі раён)|Тутака]] менавіта пра гэтае вам напісаў і ўдзельнік Kazimier Lachnovič. У правіла я ўсяго толькі дадаў дадатковы прыклад зь беларускай энцыкляпэдычнай крыніцы, бо зноў жа паводле правілу [[ВП:УН]] мы павінны арыентавацца менавіта на крыніцы, вартыя даверу. Што тычыцца правілу, то пераклад забараняецца толькі пры трансьлітарацыі. Удзельнікі не падтрымалі трансьлітарацыю, а абралі традыцыйныя назвы. Паўднёвае — гэта такая жа традыцыйная назва, як і [[Весялінава]], яны ня толькі згадваюцца ў СМІ, але і ў самай грунтоўнай [[Беларуская энцыкляпэдыя|беларускай энцыкляпэдыі]]. Калі пры абраньні традыцыйных назваў ужо нельга арыентавацца нават на апошнюю крыніцу, то зусім губляецца сэнс гэтага правілу. Такім чынам вы фактычна блякуеце ўжываньне гэтага правілу толькі з-за таго, што яно вам не падабаецца. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:35, 16 ліпеня 2019 (MSK)
: На мой погляд, правіла [[ВП:УН]] увогуле ніяк не датычылася пытання перакладу назвы. Яно кажа, што &quot;Сєверне&quot; не павінне перадавацца як &quot;Севэрнэ&quot;, а вось абодва варыянты &quot;Севернае&quot; і &quot;Паўночнае&quot; з пункту гледжання правіла маюць права на існаванне. Які з варыянтаў абраць — варта вызначыць дадаткова і прапісаць у правіле, бо пры яго прыняцці гэтая праблема не прапрацоўвалася.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 13:41, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:: Так, я згодзен з «абодва варыянты &quot;Севернае&quot; і &quot;Паўночнае&quot; з пункту гледжання правіла маюць права на існаванне». Але ж я прывёў спасылку на крыніцу, вартую даверу. Атрымліваецца, што тады такі падыход падтрымлівалі. Я таксама яго падтрымліваю. Таксама назвы Беларусі і дагэтуль на афіцыйным узроўні перакладаюцца на расейскую мову паводле расейскага вымаўленьня. І я таксама ня супраць гэтага, я нават падтрымліваю такі падыход ([[Абмеркаваньне:Северадзьвінск|тутака]] я больш падрабязна тлумачыў). Што тычыцца назвы [[Севернае]], то я зрабіў зь яе перанакіраваньне на [[Паўночнае]]. Лічу, што гэтага дастаткова. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:53, 16 ліпеня 2019 (MSK)
::: «Але ж я прывёў спасылку на крыніцу, вартую даверу. Атрымліваецца, што тады такі падыход падтрымлівалі» — удакладніце, калі ласка, пра якую спасылку ідзе размова, які падыход, хто і ў межах чаго падтрымліваў.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 14:08, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:::: [[Паўднёвае (горад)]]. Спасылку дадаў да гэтага прыкладу ў Параўнальнай табліцы да правілу [[Вікіпэдыя:Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову]], а таксама першапачаткова пра гэтае я напісаў на старонцы [[абмеркаваньне:Паўночнае (Ясінавацкі раён)]]. Дарэчы, у Параўнальную табліцу трэба дадаць і прыклад [[Севераданецк]]. Таксама цікавы варыянт. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:16, 16 ліпеня 2019 (MSK)
::::: Пункта з Паўднёвым не было на момант прыняцця правіла, адпаведна тыя, хто галасаваў за яго, не маглі ведаць пра тое, што тым самым падтрымліваюць пераклад. Правіла кажа толькі пра тое, пра што кажа, прынцып «Атрымліваецца, што тады такі падыход падтрымлівалі» не вытрымлівае ніякай крытыкі.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 14:21, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:::::: У правіле напісана: «...працяглы час ужываліся ў беларускай картаграфіі, энцыкляпэдычных, навуковых, краязнаўчых і іншых крыніцах, вартых даверу і традыцыйна замацаваліся ў адметнай форме і таму могуць лічыцца часткай моўнай традыцыі». Пераклад забараняецца толькі пры трансьлітарацыі. Магчыма толькі два варыянты: пераклад і трансьлітарацыя. Назва Севераданецк — гэта таксама пераклад украінскай назвы на беларускую мову паводле беларускага традыцыйнага вымаўленьня і напісаньня. Таму калі вы ня згодныя з тым, што рабілі супрацоўнікі Беларускай энцыкляпэдыі, то прычым тутака Вікіпэдыя і гэтае правіла? Спрачайцеся зь імі. Прасіце іх напісаць афіцыйнае пісьмо, што адгэтуль усе назвы ў беларускай энцыкляпэдыі памылковыя. Дарэчы, нават калі гэтае пісьмо і зьявіцца, то ўсё роўна традыцыйныя назвы застануцца. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:27, 16 ліпеня 2019 (MSK)
::::::: Вы ўспрымаеце ўсё так, быццам правіла [[ВП:УН]] прынята на векі вечныя, і нават выданне новых аўтарытэтных крыніц яго не зменіць. На самой жа справе [[Вікіпэдыя:Кансэнсус#Кансэнсус можа зьмяняцца|кансэнсус можа змяняцца]]. Таму важна пры прыняцці правілаў дакладна вызначыцца, з якімі пунктамі супольнасць згодная, з якімі — не, а якія не прапрацоўваліся і не абмяркоўваліся. Парушэнне гэтых прынцыпаў прывядзе да таго, што правіла па факце не будзе працаваць. Таксама нагадваю пра [[Вікіпэдыя:Ігнаруйце ўсе правілы]] (гэта наконт таго, ці могуць удзельнікі парушаць правілы і ці з’яўляюцца яны абавязковымі для выканання).--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 14:40, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:::::::: Не, я ўсяго толькі кажу пра тое, што ў нас дзейнічае правіла [[ВП:УН]]. У нас ёсьць адпаведны шаблён {{Ш|Правіла}}. Пачытаце, што тамака напісана. Калі нейкі ўдзельнік ненаўмысна парушыць нейкае правіла, то гэтае не сьмяротна. Пасьля гэтага хтосьці яго памылкі выправіць. А вось вы так кажыце, што ў сувязі з тым, што ў нас ёсьць правіла [[Вікіпэдыя:Ігнаруйце ўсе правілы]], то нават калі хтосьці пачне масава парушаць напрыклад правіла [[Вікіпэдыя:Правапіс]], то ўсе будуць маўчаць і нічога ня будуць рабіць. Не, так гэтае правіла не працуе. Пачытайце ўважліва, «што значыць «Ігнаруйце ўсе правілы»?» Я тутака прывяду першую вытрымку з гэтай часткі правілу: «Вы ня мусіце знаёміцца ​​з правіламі, калі зьбіраецеся зрабіць штосьці ў Вікіпэдыі». Трэба тлумачыць сэнс гэтых словаў? Спадзяюся, што не. Іншыя пункты пачытайце самі. Яшчэ прывяду вытрымку з часткі «Што пры гэтым варта мець на ўвазе»: «Гэтае правіла ня сьведчыць пра тое, што ўсякае дзеяньне зьяўляецца апраўданым. Гэтае правіла нельга разглядаць як карт-блянш. Удзельнікі, якія ігнаруюць правілы, пры патрэбе мусяць растлумачыць, якім чынам іхныя дзеяньні спрыяюць паляпшэньню энцыкляпэдыі» і «На гэтае правіла нельга спасылацца, калі вас спытаюць, чаму вы парушылі тое ці іншае правіла». Таксама тлумачыць ня буду, бо ўсё і так зразумела. Таму перад тым як штосьці сьцьвярджаць (напрыклад «гэта наконт таго, ці могуць удзельнікі парушаць правілы і ці з’яўляюцца яны абавязковымі для выканання»), вы спачатку самі пачытайце гэтае правіла. А што я зараз раблю? Камэнтую відавочныя рэчы. Я павінен гэтае рабіць? Вядома, не. Але ж вы прымушаеце мяне гэтае рабіць. Навошта вы гэтае робіце? Я ня ведаю. Але гэтае ніяк не распаўсюджваецца на правіла [[Вікіпэдыя:Кіруйцеся сумленнасьцю ўдзельнікаў]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:04, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:::::: Вось што пісаў у абмеркаваньні спадар [[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] (адзін з тых, хто прагаласаваў «за»): «Геаграфічныя назвы не перакладаюцца (калі яны гістарычна склаліся — іншая справа). Вось, напрыклад, мы называем раку Дунаем, але ж нямецкі горад ля яго вытокаў будзе Донаўэшынген (Donaueschingen), а не „Дунайскі Эшынген“». --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:32, 16 ліпеня 2019 (+03)
::::::: Вось удзельнік і напісаў пра гістарычна склалася. Вам мала Беларускай энцыкляпэдыі? Дарэчы, беларускіх картаграфічных твораў на беларускай мове сапраўды мала. Напрыклад і дагэтуль не існуе Атлясу Сьвету на беларускай мове. Толькі зусім нядаўна Белкартаграфія выпусьціла ў сьвет першы беларускі Атляс Сьвету... на расейскай мове. Я спытаў у супрацоўнікаў Белкартаграфіі, а калі будзе Атляс Сьвету на беларускай мове. Адказ: ніколі. А чаму? — пытаю я. А ў адказ чую: «бо Атляс Сьвету на расейскай мове столькі сілаў і грошаў забраў, што зараз проста няма аніякай магчымасьці выпусьціць яшчэ Атляс Сьвету на беларускай мове». Дарэчы, ёсьць яшчэ адна праблема — беларускі Атляс Сьвету на расейскай мове нікому непатрэбны, не купляюць яго людзі. Яшчэ адзін цікавы момант: у БелЭн цалкам скарацілі картаграфічны аддзел, усіх чатырох супрацоўнікаў звольнілі. Я вось пра што кажу, карыстайцеся тым, што ёсьць. Дзякуй Богу, што хоць гэтае яшчэ ёсьць. А то знаходзяцца яшчэ такія ўдзельнікі, якія кажуць, што ўсе гэтыя энцыкляпэдыі зь іх зьвесткамі і падыходамі — сьмецьце. Вядома я ўтрырую. Але ж праўда ў тым, што менавіта вы прапануеце адмовіцца ад гэтай крыніцы, ад тых падыходаў. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:17, 16 ліпеня 2019 (MSK)

:: На тое, што правіла слаба прапрацавана, зьвярталася ўвага яшчэ пры галасаваньні, але мэта дапрацоўваць правіла там ня ставілася і цяпер маем сытуацыю, калі гэтае правіла нічым не адрозьніваецца ад правіла [[Вікіпэдыя:Крыніцы, вартыя даверу]]. Калі б за мэту сапраўды ставілася стварэньне ўнівэрсальнага правіла і адмова ад ужываньня ТКП, то яно б мела акрэсьліць, што такое «традыцыйная форма назвы» і на якіх крыніцах яна грунтуецца, а таксама мець інструкцыю па трансьлітарацыі ўсіх астатніх назваў паводле правілаў беларускай фанэтыкі (г. зн. апісаць як перадаюцца назвы ў розных выпадках, напрыклад, з канчаткам «-е» ці «-а», як перадаюцца такія злучэньні літараў, як «-іў-» і падобныя, для гэтага дастаткова прыкладаў нават у цяперашнім правіле). Але як паказала практыка, ніхто і не плянаваў ў гэтым разьбірацца. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:10, 16 ліпеня 2019 (+03)
::: Вось вы зараз каго жадаеце падмануць? Дабра, я нагадаю вам сытуацыю да галасаваньня. Яшчэ да галасаваньня ў [[Абмеркаваньне Вікіпэдыі:Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову]] свае заўвагі напісаў удзельнік Kazimier Lachnovič. Вы тамака абмяркоўвалі толькі назву Дняпро. Прычым у выніку гэтую назву перавялі ў вынятак. Больш ад вас ніякіх заўвагаў не было. Вось вы так «грунтоўна прапрацоўваеце» правіла да галасаваньня. Але што вы робіце ў час галасаваньня? Вы ўжо пры галасаваньні пішыце, што правіла непрапрацаванае і зноў пішыце пра назву Дняпро. У выніку я быў вымушаны паразмаўляць з сп. Вячоркай і ён мяне пераканаў, што ўсё ж асноўнай назвай для гэтага населенага пункту павінна быць менавіта форма Дніпро. Я пагадзіўся з гэтым. Ня буду камэнтаваць тое, што вы і дагэтуль ня ведаеце, што такое традыцыйныя назвы (ня ведаю чаму вам так цяжка прачытаць правіла [[ВП:УН]] і адкрыць напрыклад Беларускую энцыкляпэдыю). Што тычыцца цяперашніх заўвагаў. Правіла не зьяўляецца нейкім тэхнічным кодэксам. Яно толькі зацьвярджае, што ўсё застаецца як і было да ўводу трансьлітарацыі. У правіле прама напісана, што традыцыйныя назвы павінны адпавядаць «натуральнай трансфармацыі гэтых назваў згодна з жывой беларускай традыцыйнай тапанімічнай практыкай. Ва ўкраінскай мове існуе шэраг геаграфічных назваў, якія працяглы час ужываліся ў беларускай картаграфіі, энцыкляпэдычных, навуковых, краязнаўчых і іншых крыніцах, вартых даверу і традыцыйна замацаваліся ў адметнай форме і таму могуць лічыцца часткай моўнай традыцыі». Вось што тутака незразумела? Вам мала аўтарытэтных крыніцаў і вы яшчэ жадаеце напісаць свой тэхнічны кодэкс? Пішыце. Вам ніхто не забараняе гэтае рабіць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:46, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:::: Сітуацыя такая, што ёсць напрыклад горад [[Сьнігіроўка]] (як зараз называецца). Яго назва пайшла ад птушкі (укр. Снігурівка — Снігур). Па-беларуску птушка называецца сьнягір ці [[гіль]]. Атрымоўваецца, што мусіць быць Гілёўка, ці магчыма Сьнегіроўка, але не Сьнігіроўка, так? І вось па якім прынціпе тут вызначаць «традыцыйныя назвы»? Вядома, можна карыстацца аўтарытэтнымі крыніцамі, як для Паўднёвага, аднак для некаторых населеных пунктаў яны могуць даваць рознае напісанне, а для некаторых населеных пунктаў, наадварот, не будзе ніводнай аўтарытэтнай крыніцы. Пакуль правіла дакладна не акрэслівае, то ні сам перанос, ні адваротны правіла не парушаюць.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 15:29, 16 ліпеня 2019 (MSK)
::::: Зноў жа чытаем уважліва правіла [[ВП:УН]]: «Да беларускіх традыцыйных назваў Украіны належаць назвы геаграфічных і іншых аб’ектаў і зьяваў Украіны, якія былі атрыманыя ў выніку натуральнай трансфармацыі гэтых назваў згодна з жывой беларускай традыцыйнай тапанімічнай практыкай. Ва ўкраінскай мове існуе шэраг геаграфічных назваў, якія працяглы час ужываліся ў беларускай картаграфіі, энцыкляпэдычных, навуковых, краязнаўчых і іншых крыніцах, вартых даверу і традыцыйна замацаваліся ў адметнай форме і таму могуць лічыцца часткай моўнай традыцыі. Назва артыкула пра новы геаграфічны ці іншы аб’ект ці зьяву Ўкраіны абіраецца ў адпаведнасьці зь беларускім традыцыйным вымаўленьнем і напісаньнем у выпадку, калі ўжо раней існаваў такі аб’ект ці зьява з такой жа назвай». Вось што тутака незразумела?
::::: «Вядома, можна карыстацца аўтарытэтнымі крыніцамі». Ня можна, а трэба. Паводле [[ВП:УН]] менавіта трэба карыстацца крыніцамі, вартымі даверу.
::::: Што тычыцца назвы [[Сьнігіроўка]]. Я ня ведаю навошта вы прапануеце нейкія іншыя назвы і нават прапануеце новыя назвы Гілёўка і Сьнегіроўка. Навошта? У Беларускай энцыкляпэдыі гэты населены пункт называецца як Сьнігіроўка. У мяне напрыклад пытаньняў да гэтай назвы няма. Калі вы лічыце, што гэтая назва не зьяўляецца сапраўды слушнай беларускай традыцыйнай назвай гэтага населенага пункту, а больш слушнымі зьяўляюцца Гілёўка і Сьнегіроўка, то вам трэба напісаць пра гэтае на старонцы [[абмеркаваньне:Сьнігіроўка]] і прывесьці тамака крыніцы, вартыя даверу. Калі вашыя словы і зьвесткі будуць пераканаўчыя, грунтавацца на аўтарытэтных крыніцах і іншыя ўдзельнікі падтрымаюць вас, то артыкул перанясем. Ня бучу тутака аніякіх перашкодаў. Ці вам хтосьці забараняе гэтае рабіць? Калі так, то, калі ласка, скажыце мне, я паведамлю пра гэтае адміністратару Red_Winged_Duck і ён яго заблякуе «на адзін год ці на два» або «назаўсёды». Калі ласка, я разумею, што гэтая дыскусія з самага пачатку фактычна несур’ёзная, бо на самой справе праблема толькі ў нягодных паводзінах удзельніка Red_Winged_Duck. Але ж калі ў вас ёсьць сапраўды штосьці вартае ўвагі, то, калі ласка, кажыце. У адваротным выпадку давайце лепш ня будзем пераходзіць да «забагатага маразму і адмаўленьня аб’ектыўнай рэальнасьці» (прабачце, вельмі спадабаліся словы ўдзельніка Renessaince і яны тутака вельмі трапныя). --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:56, 16 ліпеня 2019 (MSK)
:::::: Зразумела. Атрымоўваецца, прапануецца карыстацца аўтарытэтнымі крыніцамі. У такім разе фармулёўкі правіла [[ВП:УН]] сапраўды не маюць сэнсу, бо на аўтарытэтных крыніцах трэба грунтавацца і без гэтага правіла. А сутнасць правіла зводзіцца да адмаўлення ТКП. Тады выказанае ў пачатку абмеркавання &quot;У першым выпадку ў нас дзейнічае правіла [[ВП:УН]], таму павінна быць назва Паўночнае і толькі&quot; з’яўляецца спасылкай на правіла там, дзе яно не працуе. Такая сітуацыя магчымая з-за недастаткова акрэсленай сутнасці правіла і размытых фармулёвак. У сувязі з гэтым стварыў [[Вікіпэдыя:Форум#Фармулёўка правілаў|тэму на Форуме]].--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 09:10, 17 ліпеня 2019 (MSK)
::::::: Яшчэ раз. Я пабачыў, што практыка афіцыйнай трансьлітарацыі ўкраінскіх назваў на беларускую мову ўжо пачала ўкараняцца і ў нашым разьдзеле. Мне гэтае не спадабалася і таму я вырашыў напісаць правіла. Дарэчы, я і ў гэтым выпадку арыентаваўся на рэкамэндацыю ўдзельніка Red_Winged_Duck. Бо менавіта ён мне неаднаразова казаў, што каб штосьці зьмяніць, трэба абмеркаваньне і прыняцьце новага кансэнсусу праз рэкамэндацыю або правіла. У нас на той момант не было ні рэкамэндацыі ні правіла. Так, зараз у нас ёсьць правіла. Супольнасьць абрала варыянт «як было»: пераклад украінскіх назваў на беларускую мову. Вядома, што пры абраньні назваў заўсёды трэба арыентавацца на крыніцы, вартыя даверу. Таксама адзначу, што ў правіле гаворыцца і пра тое, што ўсе назвы павінны адпавядаць правілу [[Вікіпэдыя:Правапіс]]. Гэтае я пра тое, што вы кажыце, што ў правілах назіраецца нейкае дубляваньне стандартных правілаў. Асабіста я ня бачу нічога дрэннага ў гэтым. Вось вы пішыце, што правіла [[ВП:УН]] трэба замяніць на адзін сказ — «Вікіпэдыя не прызнае афіцыйны ТКП-Украіна і крыніцы, створаныя на яго падставе». Але ж якраз кожны ўдзельнік пры галасаваньні мог абраць два варыянты: традыцыйны падыход (пераклад назваў паводле нормаў беларускага вымаўленьня) і трансьлітарацыя. Цяпер вы прапануеце іншыя варыянты: за афіцыйную трансьлітарацыю і супраць афіцыйнай трансьлітарацыі. Пры такой інтэрпрэтацыі атрымліваецца, што супольнасьць быццам прагаласавала толькі супраць афіцыйнай трансьлітарацыі. Ну прагаласавала супраць і прагаласавала. А ў выніку правіла ня прынятае і новага кансэнсусу няма. Я ўжо аднойчы зрабіў такую памылку, глядзіце [[Вікіпэдыя:Галасаваньні/Распаўсюджваньне дзьвюхмоўя на назвы артыкулаў у Вікіпэдыі на беларускай мове]]. А потым удзельнік Red_Winged_Duck сьцьвярджаў, што ў сувязі з тым, што супольнасьць прагаласавала супраць, то аніякага правіла няма, а таму можна працягваць дадаваць назвы на расейскай мове. Я больш не хачу такога. Таму ва ўсіх выпадках трэба заўсёды пісаць адназначныя правілы і галасаваць за адназначныя фармуліроўкі, каб новы кансэнсус фармаваўся не на падставе адмовы ад чагосьці, а на падставе прыняцьця чагосьці. Спадзяюся, я даходліва растлумачыў. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 11:57, 17 ліпеня 2019 (MSK)
:::::::: Выдатна! Вось супольнасць вырашыла, што ТКП не карыстаемся, гэта замацавана ў правілах. То бок менавіта прапісана ў правіле, што не карыстаемся (а не тое, што адмовіліся прымаць правіла, згодна з якім варта карыстацца). Ці нясе правіла яшчэ нейкія ідэі, акрамя гэтай адмовы?--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 12:09, 17 ліпеня 2019 (MSK)
::::::::: Правіла нясе ў сябе тое, што ў гэтым разьдзеле ўкраінскія назвы абіраюцца паводле беларускага вымаўленьня, так як гэтае рабілі да ўводу ТКП 177-2009. Ня супраць чагосьці, не адмова ад чагосьці, а менавіта за штосьці. Канкрэтна ў выпадку правілу [[ВП:УН]] — за традыцыйныя назвы. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:16, 17 ліпеня 2019 (MSK)
:::::::::: Тады сутнасць правіла можна перадаць так: «Вікіпэдыя не прызнае афіцыйны ТКП-Украіна і крыніцы, створаныя на яго падставе. Для ўкраінскіх тапонімаў артыкулы мусяць мець традыцыйныя беларускія назвы». А якія назвы традыцыйныя, варта вырашаць асобна паводле аўтарытэтных крыніц. Правільна?--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 12:32, 17 ліпеня 2019 (MSK)
::::::::::: Сутнасьць правілу можна перадаць і так. Але ж я ўсё ж настойваю на тым, што лепш хай штосьці будзе напісанае лішняе, чым гэтага ня будзе. Бо напрыклад нават незважаючы на тое, што ў правіле падрабязна расьпісана, што такое традыцыйныя назвы, знаходзяцца тыя ўдзельнікі, якія і дагэтуль не разумеюць, што такое традыцыйныя назвы. (Хутчэй за ўсё гэтае ня шчырае прызнаньне, але факт застаецца фактам.) А калі ў нас яшчэ ўсе гэтыя выразы будуць параскіданыя ў розных месцах, то я ўжо буду чуць наступныя выразы: «дык у правіле не напісана, што такое традыцыйныя назвы, а таму яны могуць быць якія заўгодна» або «дык гэта там напісана, а тутака не напісана, таму тое аніякім чынам ня тычыцца гэтага» і г.д. Дзякуй, але ж ня трэба больш гэтага, я ўжо балюча прайшоў праз гэтае. Хай лепш будзе па некалі разоў адно і тое ж напісана, чым чагосьці ня будзе хапаць. Гэтае пачуцьцё ў мяне ўжо склалася з вопытам працы тутака. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:51, 17 ліпеня 2019 (MSK)

== Поўныя канчаткі ==

Калі ласка, выкажыцеся і вы наконт гэтага моманту — [[Абмеркаваньне катэгорыі:Спартоўцы паводле краінаў і дысцыплінаў]]. Трэба адназначна вызначыцца з гэтым пытаньнем. Пры гэтым магчыма дзесьці ўжо гэты момант абмяркоўваўся і было прынятае нейкае рашэньне. У гэтым выпадку, калі ласка, дайце спасылку на тое абмеркаваньне. А лепшым выйсьцем будзе напісаць пра гэтае на старонцы [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:06, 17 ліпеня 2019 (MSK)

== [[Паланга (футбольны клюб)|FK Palanga]] ==
Nowij trener FK Palanga Viačeslav Geraščenko (2019–_).[https://alyga.lt/naujiena/palanga-pristate-nauja-stratega-ir-suzaide-rungtynes-lenkijoje/6160 alyga.lt] Možeš po bratski probit, šo tam za trener iz BLR? Šo za reputacija/ bili li skandali kakije? Šo za čelowek?--[[Удзельнік:Makenzis|Makenzis]] 10:50, 22 ліпеня 2019 2019 (LT)
: Он в основном тренировал команды из нижней половины [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|высшей лиги]] или из [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|первой лиги]]. Каких-то особых успехов у него нет, считается грамотным спецалистом, например, в этом сезоне он тренировал «[[Ліда (футбольны клюб)|Лиду]]» и для них этот сезон лучший за долгое время. Производит впечатление спокойного человека, но по меркам Беларуси это пока средний тренер, который не работал в серьёзных клубах. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 11:08, 22 ліпеня 2019 (+03)
::Dziakuju za infu! --[[Удзельнік:Makenzis|Makenzis]] 13:50, 22 ліпеня 2019 2019 (LT)

[[Стумбрас Коўна]]/Stumbras otbrosil kanki... popiorli ih iz A ligi. Nada bi izmenit, šo uže biwšij klub. Rasformirowan i tak daleje. [https://alyga.lt/naujiena/stumbro-klubo-nebeliko-lietuvos-futbolo-zemelapyje/6174]--[[Удзельнік:Makenzis|Makenzis]] 15:30, 30 ліпеня 2019 2019 (LT)
: Дзякуй! Абнавіў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 17:05, 30 ліпеня 2019 (+03)

== Вандалізм ==

Калі ласка, [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%3A%D0%94%D0%B7%D1%91%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%28%D0%94%D1%80%D1%8B%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD%29&amp;type=revision&amp;diff=2081078&amp;oldid=2070687 больш так не рабіце]. Вы добра ведалі, што я выправіў спасылкі паводле наступных абмеркаваньняў: [[Абмеркаваньне:Новы Лад#Назва]], [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck#Новы Лад]] і [[Гутаркі ўдзельніка:Red Winged Duck#Новы Строй і Новы Лад]]. Тым больш я схаваў савецкую назву і зрабіў зь яе перакіраваньне на гістарычную, каб усе ўсё зразумелі. Пры гэтым вы проста выдалілі гэтыя зьвесткі. Гэта ўжо ня тое, што непрыгожа, гэта ўжо звычайны вандалізм. Спадзяюся, што вы больш ня будзеце паводзіць сябе такім чынам. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 16:53, 4 жніўня 2019 (MSK)

== Вандалізм 2 ==

Я вас зноў папярэджваю. Калі ласка, больш [https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%9B%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82&amp;diff=prev&amp;oldid=2085120 так не рабіце]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 20:39, 20 жніўня 2019 (MSK)
: Калі ласка, спыніце пераносіць артыкулы пад выдуманыя назвы. Калі ў артыкуле найбліжэйшым часам ня зьявяцца крыніцы, што гэтая вёска згадваецца пад прыдуманай вамі назвай, ён будзе перанесены назад, а вы будзеце папярэджаныя за арыгінальнае дасьледаваньне. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 20:44, 20 жніўня 2019 (MSK)
:: Вам ужо неаднаразова тлумачылі, што менавіта назва [[Траецкая]] слушная для беларускай мовы. Шматлікія крыніцы я прывёў. Калі вам штосьці не падабаецца, то зьвяртайцеся да навукоўцаў і прасіце іх зацьвердзіць у беларускай мове і варыянт Троіцкі. А пакуль вашыя намаганьні прасунуць у Вікіпэдыі назвы, якія нехарактэрныя для беларускай мовы, як асноўныя, выглядаюць адкрытым ігнараваньнем усіх папярэдніх абмеркаваньняў. Быццам і не было аніякіх дыскусіяў. Вашыя паводзіны аніякім чынам нельга разглядаць як [[Вікіпэдыя:Кіруйцеся сумленнасьцю ўдзельнікаў]], бо вы ў гэтых абмеркаваньнях прымалі актыўны ўдзел і ў выніку пагадзіліся з тым, што трэба пісаць так, як гэтага патрабуюць афіцыйныя беларускія аўтарытэтныя моўныя крыніцы. Таму, калі ласка, не пачынайце зноў тое самае — казаць, што я нічога ня бачу і ня чую. Усё вы добра бачыце і чуеце і разумееце. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:04, 20 жніўня 2019 (MSK)
::: З вашымі арыгінальнымі дасьледаваньнямі пагаджаецеся толькі вы самі. Няма ніводнай крыніцы, дзе б гэтая вёска згадвалася пад прыдуманай вамі назвай. Калі вы лічыце, што прыдуманая вамі назва можа быць назвай вёскі, зьвяртайцеся да навукоўцаў, каб яны гэтую вёску перайменавалі. На цяперашні момант артыкулу будзе вернутая адзіная магчымая назва, якая згадваецца ў крыніцах, якія тыя самыя навукоўцы і складалі, і якая не зьяўляецца чыёйсьці выдумкай. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:09, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::: Я сёньня якраз гутарыў з Інай Віктараўнай. Я таксама зьвярнуў яе ўвагу на тое, што ў беларускай мове немагчымая назва Троіцкі. Яна пагадзілася з гэтым і сказала, што яна ведае, што і дагэтуль у Беларусі хапае памылковых назваў. Яна сказала, што ўсе назвы абавязкова будуць зьмененыя на слоўнікавыя. Дык вось я ўжо зьмяніў гэтыя назвы, бо гэта цалкам лягічна. А цяпер вы кажыце, што крыніцы — ужо не крыніцы, а памылкі — ужо не памылкі. Дык вам мала [[Новахросты|Новахростаў]]? Вы вельмі хочаце паўтарыць сваю неверагодную памылку? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:24, 20 жніўня 2019 (MSK)
::::: Калі зьменяць, тады і пагаворым. Пакуль жа гэта цалкам вашая фантазія. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:26, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::: Слоўнікі — гэта ўжо мая фантазія? Неверагодна. Я бачу, што вы пакуль толькі для сябе стварылі нейкую абсурдную фантазію. І жадаеце, каб і ўсе астатнія ў гэтай фантазіі жылі. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:34, 20 жніўня 2019 (MSK)
::::::: І гэта піша чалавек, які перанёс дзясяткі артыкулаў пад назвы, якіх не існуе ў рэальным жыцьці. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:36, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::::: Вы ўжо казалі, што вы супраць традыцыйных назваў. Я вас зразумеў. Але навошта вы паўтараецеся? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:40, 20 жніўня 2019 (+03)
::::::::: Я супраць тых, хто спрабуе прыдумляць «слушныя» назвы і выдаваць іх за традыцыйныя. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:42, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::::::: Я ўжо зразумеў, што для вас прыкладам сапраўды слушнай назвы зьяўляецца назва [[Новахросты]]. Калі ласка, нагадайце, колькі гадоў вы яе баранілі? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:48, 20 жніўня 2019 (MSK)
::::::::::: Нагадайце, калі ласка, колькі гадзін (!) артыкул праіснаваў пад гэтай назвай і колькі крыніц было ў артыкуле на момант пераносу. Таксама падкажыце, колькі разоў вы згадалі гэтую назву ў абмеркаваньнях і колькі на гэта змарнавалі часу. Таксама вельмі цікава будзе даведацца, колькі назваў населеных пунктаў вы прыдумалі і якія ніколькі ня згадваліся ў крыніцах, у дачыненьні да гэтых населеных пунктаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:56, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::::::::: Дык вы так і не адказалі на пытаньне: колькі гадоў вы баранілі сапраўды слушную назву [[Новахросты]]. Што тычыцца назвы Траецкая, то было вялікае абмеркаваньне. Калі ласка, пачытайце яго. Што тычыцца «выдуманых» назваў. Калі вам нейкая назва не падабаецца, але пры гэтым яна падмацаваная аўтарытэтнымі крыніцамі, то гэтае ня кажа пра тое, што гэтая назва выдуманая. А вось тое, што вы бароніце відавочна памылковыя назвы — гэта сапраўды трагедыя. Пані Лемцюгова адкрыта прызнавалася, што ў нашай тапаніміцы склалася жудасная сытуацыя і яе трэба катэгарычна выпраўляць. Пры гэтым я бачу, што асабіста вас усё задавальняе. Я вас з гэтым магу толькі павіншаваць. Што тычыцца мяне, то я працягну знаходзіць памылкі і іх выпраўляць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:16, 20 жніўня 2019 (+03)
::::::::::::: Шкада, што вы ніколі не адказваеце на нязручныя пытаньні. Але віншую з тым, што вы ізноў паведамляеце ўсім хлусьлівыя зьвесткі. Добра тое, што кожны разумны ўдзельнік можа сам усё пабачыць у гісторыі артыкула [[Навахросты]]. Таксама было б цікава пачытаць, дзе спадарыня Лемцюгова заклікае выдумляць такія назвы паселішчам, якія яны ніколі ня мелі. І забаўна бачыць, як вы ўвесь час пішаце пра пані Лемцюгову, але пры гэтым ігнаруеце плён яе працы. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 23:24, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::::::::::: Што ня слова, то абраза. Крыўдна, што ўдзельнік, а тым больш адміністратар, так нягодна сябе паводзіць. Дзе я вам не адказаў на вашыя «нязручныя пытаньні»? На нязручныя пытаньні толькі вы не адказваеце. Што тычыцца Новахростаў. Ня толькі я вам пісаў, што вы бароніце памылковую назву і што? А нічога, памылковая назва так і заставалася быць асноўнай. І ў гісторыі і ў абмеркаваньнях гэтае бачна. Вам павінна быць сорамна, што такое адбылося. Але які вы вынік зрабілі для сябе? Зноў працягваеце бараніць памылковыя назвы. Пра пані Лемцюгову і вашыя прыдумкі. Напрыклад адкройце слоўнік Лемцюговай «Слоўніку цяжкасьцяў беларускай мовы». Пані Лемцюгова намагалася выпраўляць памылкі (вы гэтае чамусьці называеце «выдумленьнем назваў паселішчаў, якія яны ніколі ня мелі»). Вы зьневажаеце ня толькі маю працу (хай так, для мяне ўжо гэтая сытуацыя зьяўляецца звыклай), але і намаганьняў пані Лемцюговай. Што тычыцца працы пані Лемцюговай, то я якраз грунтоўна карыстаюся ёю, у адрозьніваньні ад вас. Вы напрыклад дэманстратыўна ігнаруеце варыятыўныя назвы, якія згадваюцца ў гэтых даведніках. Вам нагадаць, што казала пра гэтыя назвы пані Лемцюгова? Вы добра ведаеце, што яна казала, але вам яе словы непатрэбныя. А што ўвесь гэты час раблю я? Я купляю і зьбіраю слоўнікі, шукаю памылкі, выпраўляю іх, тэлефаную ў міністэрствы, сельсаветы. Прашу і заклікаю ўсіх выпраўляць знойдзеныя памылкі. Мне ніхто за гэтае ня плаціць, я раблю гэтае ад шчырага сэрца. Мне людзі кажуць дзякуй, што я займаюся гэтым. Але ж заўсёды знаходзіцца адзін чалавек, які скажа, што я займаюся непатрэбнымі рэчамі, што ня трэба шукаць памылкі, а іх трэба тыражаваць. Брыдка ад апошняга і ад гэтага самотна на душы. Але ж, нягледзячы на ўсе перашкоды, я працягну шукаць і выпраўляць памылкі. А што тычыцца вас, то я спадзяюся, што вы зразумееце сваю памылку і больш ня будзеце перашкаджаць канструктыўнай працы. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 00:16, 21 жніўня 2019 (MSK)
::::::::::::::: Пошук больш правільных назваў і выпраўленне памылак — гэта, вядома, карысная праца, але праблема ў тым, што такая дзейчнасць супярэчыць прынцыпам Вікіпедыі. Такая дзейнасць цалкам можа быць карыснай па-за межамі Вікіпедыі, напрыклад у выдавецтвах энцыклапедый, навуковым асяроддзі, нарэшце ва ўласным блогу. А сама ж Вікіпедыя не прызначана для таго, каб ствараць нейкую «правільную» крыніцу, якая будзе слушнейнай за розныя выданні, якія выходзяць з памылкамі ці нехарактэрнай для беларускай мовы лексікай. Для Вікіпедыі правяральнасць назвы з’яўляецца важнейшай за яе дакладнасць.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Artsiom91|гутаркі]]) 00:37, 21 жніўня 2019 (MSK)
:::::::::::::::: Вы зараз блытаеце халоднае з гарачым. Я заўсёды арыентуюся на аўтарытэтныя крыніцы. Так склалася, што ў нас ня толькі шмат афіцыйных перайменаваньняў, але і шмат неафіцыйных і розных скажэньняў. А вось калі б я проста сказаў, што мне гэтая назва падабаецца, бо яна мне падабаецца, то гэта сапраўды недапушчальна. Ды і я катэгарычна супраць гэтага. Кожная назва павінна падмацоўвацца аўтарытэтнай крыніцай. Таму я не разумею, чаму ўдзельнік Red Winged Duck вырашыў праігнараваць папярэдняе абмеркаваньне і насуперак кансэнсусу пачаць бараніць відавочна памылковую назву. А, ужо ведаю. Гэта правакацыя. Якая мэта? Маё пажыцьцёвае блякаваньне. Удзельнік прама пра гэтае напісаў: «Як толькі вы будзеце пажыцьцёва заблякаваныя, я сам адмоўлюся ад гэтых паўнамоцтваў». Дык што мы зараз абмяркоўваем: правільныя назвы або як так зрабіць, каб мяне пажыцьцёва заблякаваць? Я бачу, што праблема толькі ў апошнім. Мабыць трэба зноў ладзіць галасаваньне з фармуліроўкай, што ўдзельнік Red Winged Duck захоўвае свае адміністратарскія паўнамоцтвы толькі з-за таго, што я і дагэтуль пажыцьцёва не заблякаваны. Калі для ўдзельніка гэтая мэта зьяўляецца галоўнай, то хай маё пажыцьцёвае блякаваньне ён чакае без адміністратарскіх паўнамоцтваў. Я думаю, што пасьля гэтага і правакацыі з яго боку спыняцца і пустыя спрэчкі зьнікнуць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 01:04, 21 жніўня 2019 (MSK)

:: «ніводная з «крыніц» ня тычыцца вёскі ў Асіпавіцкім раёне» Для вас «Артаграфічны слоўнік беларускай мовы» Баршчэўскіх&lt;ref&gt;{{Літаратура/АСБМ|4}} С. 459&lt;/ref&gt;, «Вялікі беларуска-расейскі слоўнік»&lt;ref&gt;{{Літаратура/ВБРС}} С. 237, 254&lt;/ref&gt;, «Гістарычны слоўнік беларускай мовы»&lt;ref&gt;{{Літаратура/ГСБМ|34}} С. 29&lt;/ref&gt;, «Кароткі гістарычны слоўнік беларускай мовы»&lt;ref&gt;{{Літаратура/КГСБМ}} С. 927&lt;/ref&gt;, «Расейска-беларускі слоўнік» 2014 году&lt;ref&gt;{{Літаратура/Расейска-беларускі слоўнік|3}} С. 628&lt;/ref&gt;, «Слоўнік цяжкасьцяў беларускай мовы»&lt;ref&gt;{{Літаратура/СЦБМ}} С. 364&lt;/ref&gt; і «Этымалягічны слоўнік беларускай мовы»&lt;ref&gt;{{Літаратура/ЭСБМ|13}} С. 328&lt;/ref&gt; усяго толькі «крыніцы»? Вы прама сказалі, што ўсе гэтыя грунтоўныя працы для вас усяго толькі нейкія так званыя крыніцы. Неверагодна. І такія нягодныя паводзіны да аўтарытэтных крыніцаў на беларускай мове дэманструе ня хто-небудзь, а адміністратар гэтага разьдзелу. А што далей? Вы скажыце ўсім, якія крыніцы сапраўды зьяўляюцца крыніцамі, а якія не? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:16, 20 жніўня 2019 (MSK)
::: Тлумачу апошні раз: для назваў населеных пунктаў існуюць спэцыялізаваныя выданьні (нарматыўныя даведнікі, ГВБ, СННП і г. д.), дзе назвы населеных пунктаў фіксуюцца ў тых варыянтах, якія ўжываюцца ў сапраўдным жыцьці, а не прыдуманыя вамі ці некім яшчэ, як бы вам ні хацелася даць населенаму пункту «правільную» назву, вы ня можаце гэтага зрабіць, калі такая назва ня згадваецца ў дачыненьні да гэтага населенага пункту. Вы не зьяўляецеся адмыслоўцам у галіне тапаніміі, у адрозьненьне ад тых, хто складаў спэцыялізаваныя выданьні. Ніводная з вашых спасылак ня тычыцца тапонімаў, а тычыцца выключна агульнай лексыкі, якую вы сьмела можаце правіць ва ўсіх артыкулах і спасылацца на гэтыя слоўнікі. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:23, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::: А цяпер пачытайце Лемцюгову. Вось для каго яна ўсё гэтае казала? Навошта я перанёс яе словы і сюды? Каб вы зараз дэманстратыўна ігнаравалі здаровы сэнс? Дык можа вам лепш пашукаць другое месца для сваіх немагчымых адкрыцьцяў? --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:30, 20 жніўня 2019 (+03)
::::: Для пачатку навучыцеся карыстацца крыніцамі. Асабліва тымі, якія склалі для вас адмыслоўцы ў адпаведнай галіне, якім вы не зьяўляецеся. Раю вам вельмі ўважліва сачыць за сваімі словамі і больш не спрабаваць казаць, што мне трэба рабіць. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:33, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::: Дык а каму вы сказалі, што я нейкімі «крыніцамі» карыстаюся. Я якраз карыстаюся крыніцамі і тлумачу вам відавочнае. А вы спрабуеце зноў паспрачацца за назву [[Новахросты]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:35, 20 жніўня 2019 (MSK)
::::::: Так, я цудоўна бачу, што вы ігнаруеце аўтарытэтныя крыніцы і ставіце сябе вышэй за ўсіх навукоўцаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:40, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::::: Я? І гэта піша чалавек, які выдаліў усе спасылкі на крыніцы. Вы сказалі, што працы вялікай колькасьці беларускіх мовазнаўцаў усяго толькі «крыніцы». Ды што мовазнаўцы, гэта працы інстытутаў. Але для вас гэта ўсё роўна толькі «крыніцы». Віншую вас зь перамогай над усёй беларускай навукай. Вы адкрыта прадэманстравалі, што вы іх працы можаце ігнараваць і вам нічога за гэтае ня будзе. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:45, 20 жніўня 2019 (MSK)
::::::::: Спасылкі на крыніцы? Калі б вы ўважліва чыталі правілы Вікіпэдыі, то ведалі, што спасылкі на крыніцы мусяць тычыцца тэмы артыкула. Ніводная з вашых «крыніц» ніякім чынам ня тычыцца прыведзенага тапоніму, у адрозьненьне ад крыніц, якія ўжо ёсьць у артыкуле і якія створаныя якраз навукоўцамі. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:52, 20 жніўня 2019 (+03)
:::::::::: Вы ўжо напісалі, што для вас агульныя слоўнікі ніякім чынам ня тычацца тапанімікі. У гэтай сытуацыю я магу вам толькі параіць пачытаць у слоўніках пра этымалёгію слова «агульны». --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:16, 20 жніўня 2019 (+03)

== [[Вікіпэдыя:Правіла трох адкатаў]] ==

Вы дэманстратыўна парушылі правіла [[Вікіпэдыя:Правіла трох адкатаў]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:37, 20 жніўня 2019 (MSK)
: І толькі гэта выратавала вас ад блякаваньня. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:41, 20 жніўня 2019 (MSK)
:: Вы лепш раскажыце, што вас выратавала ад блякаваньня. Усё таму, што вам можна рабіць што заўгодна і вы не нясеце за гэтае аніякай адказнасьці? Упэўнены, што гэтае часова. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 22:50, 20 жніўня 2019 (MSK)--[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 22:50, 20 жніўня 2019 (MSK)
::: Калі б у гэтым разьдзеле працавалі правілы, вы б даўно былі пажыцьцёва заблякаваныя. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 23:12, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::: На жаль, у гэтым разьдзеле ня дзейнічаюць правілы толькі ў дачыненьні да вас. За ўсе вашыя нягодныя паводзіны і злоўжываньні, меншае, што з вамі трэба зрабіць — пазбавіць адміністратарскіх паўнамоцтваў. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:19, 20 жніўня 2019 (MSK)
::::: Як толькі вы будзеце пажыцьцёва заблякаваныя, я сам адмоўлюся ад гэтых паўнамоцтваў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 23:25, 20 жніўня 2019 (MSK)
:::::: У вас ненармальныя пажаданьні. Вы ў чарговы раз даказалі, што вы спрачаецеся толькі з-за таго, што гэтае прапануе менавіта я. Вы проста супраць усяго таго, за што я. У вас няма аргумэнтаў, у вас няма крыніцаў, але ў вас ёсьць адміністратарскія паўнамоцтвы. Вось вы апошнімі і злоўжываеце. Я ўпэўнены, што пасьля гэтых вашых словаў ужо кожны пераканаецца, што вам непатрэбныя цудоўныя артыкулы, правільныя назвы, вы намагаецеся толькі аднаго — мяне заблякаваць пажыцьцёва. Дарэчы, я пра гэтае і раней пісаў, але вы адмаўляліся ад гэтага, а зараз прама і адкрыта напісалі пра гэтае. Дзякуй за шчырасьць. Але ж калі ў вас такая мэта ў гэтым праекце, то вам ужо зараз трэба адмовіцца ад адміністратарскіх паўнамоцтваў. Калі ласка, зрабіце тое, што вам трэба было зрабіць нашмат раней. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 00:25, 21 жніўня 2019 (MSK)
::::::: Хто ж тады будзе сачыць за тым, як вы вандалізуеце артыкулы, як вы гэта зрабілі ў выпадку зь [[Вязавая (Віцебская вобласьць)|Вязавой]], дзе цалкам зьнішчылі згадку пра націск, які пацьверджаны нарматыўным даведнікам. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 01:14, 21 жніўня 2019 (MSK)
:::::::: З такім націскам такая назва магчымая ў беларускай мове? За тым як я «вандалізую артыкулы» можна сачыць і без адміністратарскіх паўнамоцтваў. Вось напрыклад я вам зараз адказваю і ў мяне няма адміністратарскіх паўнамоцтваў. Што вам перашкаджала гэтаксама зрабіць у абмеркаваньні да гэтага артыкула? І яшчэ. Тое, што вы шчыра прызналіся, што ў вас мэтай зьяўляецца маё пажыцьцёвае блякаваньне, то я думаю правільным будзе каб у вас ня ўзьнікала жаданьня мяне справакаваць і пасьля гэтага заблякаваць. А вы менавіта гэтае і хочаце зрабіць. Таму будзьце пасьлядоўнымі, складзіце зь сябе адміністратарскія паўнамоцтвы і чакайце. Адміністратары паглядзяць хто больш за ўсяго вандалізуе артыкулы і таго і заблякуюць. Тым больш я ўжо сабраў вялікую колькасьць прыкладаў, як вы займаліся фальсыфікацыямі зьвестак, вандалізмам і г.д. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 01:16, 21 жніўня 2019 (MSK)
::::::::: Вы самі можаце адкрыць аўтарытэтную крыніцу на старонцы 67 і пераканацца ў гэтым. А цяпер паглядзіце ў свае слоўнікі і адкажыце на пытаньне, ці магчымы націск Ста́рына ў назвах вёсак Докшыцкага і Чэрвеньскага раёнаў? --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 01:26, 21 жніўня 2019 (MSK)
:::::::::: Вы пра Валевачскі або Слабодзкі сельсаветы? Вы або сур’ёзна або ніяк. Мне вельмі надакучылі вашыя адказы тыпу «калі тамака памылка, то і ў нас будзе памылка». Ня трэба нам памылкі. Хапіла [[Новахросты|Новахростаў]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 01:32, 21 жніўня 2019 (MSK)
::::::::::: Я ня зьдзіўлены, што вы праігнаравалі нязручнае пытаньне, ня ў першы раз нават на гэтай старонцы. Нагадаю, што выдаленьне з артыкулаў зьвестак, пацьверджаных крыніцамі, зьяўляецца парушэньнем [[Вікіпэдыя:Нэўтральны пункт гледжаньня]]. Зрэшты ў вас ёсьць магчымасьць выправіць свой жа вандалізм і вярнуць выдаленыя зьвесткі ў артыкул. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 01:41, 21 жніўня 2019 (MSK)
:::::::::::: Я ведаю, што вы вельмі любіце перакручваць мае словы. Дык вы адкажыце на пытаньні? Вы пра Валевачскі або Слабодзкі сельсаветы? А таксама вы так і не адказалі на наступнае пытаньне: назва Вязава́я магчымая ў беларускай мове? Можаце адказаць тутака або ўсё ж на старонцы [[Абмеркаваньне:Вязавая (Віцебская вобласьць)|абмеркаваньняў]]. І, калі ласка, не прыводзьце правілы і рэкамэндацыі, бо вы іх ужо ўсе парушылі і ні адзін раз. Вы нават прызналі, што парушылі правіла [[Вікіпэдыя:Правіла трох адкатаў]] і дэманстратыўна сябе не заблякавалі. «Цудоўна», што вы можаце працягваць гэтым ганарыцца. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 02:28, 21 жніўня 2019 (+03)
::::::::::::: Дзякуй, што прызналі свае памылкі. Хоць на пытаньне вы так і не адказалі. Прыведзеныя ж вамі прыклады даўно разабраныя ў адпаведных абмеркаваньнях, але добра што нагадалі, што і там трэба прыбраць усе вашыя арыгінальныя дасьледаваньні. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 09:54, 21 жніўня 2019 (+03)
:::::::::::::: Упэўнены, што вашыя нягодныя паводзіны ацэняць іншыя ўдзельнікі і ўсе вашыя неабгрунтаваныя рэдагаваньні будуць скасаваныя. Дарэчы, вы так і не адказалі на мае пытаньні. Можаце ўжо і не адказваць. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:28, 21 жніўня 2019 (MSK)

== Месяц Аршанскай бітвы ==
{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}}
--[[Удзельнік:W]] 20:01, 5 верасьня 2019 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:08, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:26, 8 лютага 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская АЭС]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку надзённага артыкула, які вылучыў у добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская АЭС]]. Таксама вітаюцца яго дапаўненьне і адпаведная прапанова. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 20:13, 21 лістапада 2023 (UTC+3)

== [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула, які вылучыў у добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]]. Таксама вітаюцца яго дапаўненьне і адпаведная прапанова. З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 16:17, 29 лютага 2024 (UTC+3)

== {{Ш|Валейбаліст}} ==
Добры дзень. Паспрабаваў стварыць {{Ш|Валейбаліст}}, каб ён як і {{Ш|Футбаліст}} цягнуў зьвесткі пра кар’еру зь Вікізьвестак. Пакуль не разумею, як прыбрать сэкцыю '''Гульні (галы)''' для валейболу, карыстаючыся {{Ш|Вікізьвесткі/p54}}, бо лічу, што пакуль гэтыя зьвесткі для гэтага віду спорту не патрэбныя. Буду ўдзячны за дапамогу. &lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 13:14, 29 ліпеня 2024 (+03)
: Знайшоў. Зрабіў праўку ў {{Ш|Спартовая кар’ера/Радок}}. Калі не будзе працаваць, адкачу свае зьмены. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 10:11, 30 ліпеня 2024 (+03)

== {{Ш|Футбаліст}} ==

Вітаю. Калі будзе ласка, ці маглі бы вы паспрабаваць пераносіць радок ''у арэндзе з клюбу '' ў шаблёне, бо цяпер шаблён занадта расьцягваецца ў стацыянарнай вэрсіі? Буду вельмі ўдзячны. Такі прыклад можна пабачыць у артыкуле [[Арсень Агееў]]. У выпадку калі гэта зрабіць не атрымаецца, можна ўсталяваць максымальную шырыню для шаблёну. &lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 21:09, 8 сакавіка 2025 (+03)
: {{Зроблена}}. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 14:13, 9 сакавіка 2025 (+03)
::Дзякуй &lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 22:26, 9 сакавіка 2025 (+03)
::: Заўважыў, што шаблён выдае памылку і не апрацоўвае сьпіс клюбаў футбаліста ў некаторых выпадках. У артыкулах [[Алексіс Мак Алістэр]], [[Джуд Бэлінггэм]] і [[Вільям Саліба]] калі замяніць шаблён на {{Ш|Футбаліст}} без парамэтраў можна пабачыць памылкі. Калі будзе ў вас час прашу паглядзець ці можна гэта выправіць. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 22:30, 19 траўня 2025 (+03)
::::Вітаю, спадар @[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red Winged Duck]]! Калі ў вас будзе час, калі ласка, можаце паглядзець як выправіць тое, што бягучы клюб і нумар гульца не адлюстроўваюцца? Як прыклад старонка [[Натаніел Клайн]]. Мяркую, што справа можа быць у тым, што часам у Вікізьвестак для бягучага клюбу дадаюць парамэтар ''дата заканчэньня'', але зь ''невядомым значэньнем''. — [[Удзельнік:Dymitr|Dymitr]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Dymitr|гутаркі]]) 23:41, 25 чэрвеня 2025 (+03)</text>
      <sha1>jgkmqsyr5nggt46098uy3w6ecpr1jje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аляксандар Вучыч</title>
    <ns>0</ns>
    <id>208375</id>
    <revision>
      <id>2621806</id>
      <parentid>2620772</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:19:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2620772|2620772]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.163.183|78.177.163.183]] ([[User talk:78.177.163.183|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621806</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5485" sha1="7vl9lar0v0ls4dl7nctq5fekmmwvjmr" xml:space="preserve">{{Палітык|подпіс=Signature Aleksandar Vučić.svg}}
'''Аляксандар Вучыч''' ({{мова-sr|Александар Вучић}}; нарадзіўся {{ДН|5|3|1970}} году, [[Бялград]]) — сэрбскі палітык, прэзыдэнт Сэрбіі з 2017 году. Да гэтага прэм’ер-міністар, генэральны сакратар нацыянальнага савету па бясьпецы, старшыня ўраду Сэрбіі, старшыня [[Сэрбская прагрэсіўная партыя|Сэрбскай прагрэсіўнай партыі]]. Былы міністар абароны Сэрбіі. На працягу чатырнаццаці гадоў зьяўляўся генэральным сакратаром Сэрбскай радыкальнай партыі.

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзіўся 5 сакавіка 1970 году ў Бялградзе, у сям’і Ангеліны і Анджэлка Вучычаў. Скончыў юрыдычны факультэт [[Бялградзкі ўнівэрсытэт|Бялградзкага ўнівэрсытэту]]. У 1993 годзе стаў сябрам Сэрбскай радыкальнай партыі. Пасьля перамогі радыкалаў на мясцовых выбарах у Зэмуне ў 1996 годзе, заняў пост дырэктара спартыўнага бізнэс-цэнтру «Пінк».

Пасьля пазапарлямэнцкіх выбараў 2014 году Прагрэсіўная партыя атрымала 158 з 250 месцаў у парлямэнце і сфармавала кіруючую кааліцыю з Сацыялістычнай партыяй Сэрбіі. Вучыч быў абраны [[прэм’ер-міністар Сэрбіі|прэм’ер-міністрам Сэрбіі]].

У жніўні 2016 году заявіў, што на той момант адзіным разьвязаньнем [[Косаўская вайна|косаўскай праблемы]] было б прызнаньне Сэрбіяй [[Міжнародна-прававы статус Косава|незалежнасьці Рэспублікі Косава]], але гэта немагчыма і гэтага ня будзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160920171601/http://ruserbia.com/politics/4534-aleksandr-vuchich-sejchas-edinstvennym-resheniem-bylo-by-priznanie-nezavisimosti-kosovo Александр Вучич: Сейчас единственным решением было бы признание независимости Косово]&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2017 году перамог на прэзыдэнцкіх выбарах у Сэрбіі. 30 траўня 2017 году падаў заяву аб сыходзе з пасады старшыні ўраду. Інагурацыя адбылася 31 траўня&lt;ref&gt;[https://rg.ru/2017/04/03/aleksandr-vuchich-obiavil-o-pobede-na-vyborah-prezidenta-serbii.html Александр Вучич объявил о победе на выборах президента Сербии — Российская газета]&lt;/ref&gt;. 17 студзеня 2023 году заганіў спробу залучэньня расейскім вайсковым прадпрыемствам «[[Група Вагнэра|Вагнэр]]» сэрбаў праз сацыяльную сетку «[[У кантакце|Ў кантакце]]» для ўдзелу ў [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскім уварваньні ва Ўкраіну]]. Аляксандар Вучыч адзначыў: «Чаму вы, з „Вагнэра“, клічаце кагосьці з Сэрбіі, калі ведаеце, што гэта супярэчыць нашым правілам?» Пры гэтым Вучыч адмовіў у законнасьці дзейнасьці «Вагнэра» ў Сэрбіі, бо заканадаўства Сэрбіі забараняе ўдзел сваіх грамадзян у канфліктах за мяжой&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдэнт Сэрбіі Вучыч заклікаў Расею спыніць вярбоўку сэрбаў на вайну супраць Украіны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/32227304.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=17 студзеня 2023|дата доступу=19 студзеня 2023}}&lt;/ref&gt;.

Жанаты, мае дваіх дзяцей.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікіцытатнік}}
{{Commons}}
* [https://web.archive.org/web/20210508165430/http://www.predsednik.rs/ Сайт прэзыдэнта Сэрбіі]

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Вучыч, Александар}}
[[Катэгорыя:Выпускнікі Бялградзкага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Сэрбскія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Сэрбіі]]
[[Катэгорыя:Міністры абароны Сэрбіі]]
[[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры Сэрбіі]]</text>
      <sha1>7vl9lar0v0ls4dl7nctq5fekmmwvjmr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Энзьлі Мэйтлэнд-Найлз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>212952</id>
    <revision>
      <id>2621956</id>
      <parentid>2585295</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:20:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621956</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="995" sha1="k20816p5sn6mbarma4cn233qounpr37" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Энзьлі Мэйтлэнд-Найлз''' ({{мова-en|Ainsley Maitland-Niles}}; {{Н}} 29 жніўня 1997 году) — ангельскі футбаліст, паўабаронца ліёнскага «[[Алімпік Ліён|Алімпіку]]».

== Дасягненьні ==
'''«Арсэнал»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Ангельшчыны па футболе|Супэркубка Ангельшчыны]]: 2017, 2020

'''«Рома»''':
* Пераможца [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі канфэрэнцыяў]]: 2022

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Soccerway}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мэйтлэнд-Найлз, Энзьлі}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>k20816p5sn6mbarma4cn233qounpr37</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Янаш Адэр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>224389</id>
    <revision>
      <id>2621811</id>
      <parentid>2620768</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:20:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2620768|2620768]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.163.183|78.177.163.183]] ([[User talk:78.177.163.183|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621811</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4779" sha1="2illpw7vv122wpmu3a6h61o63oqn411" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Янаш Адэр
|арыгінал_імя       = {{мова-hu|János Áder}}
|жанчына            = 
|выява              = 
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = 8-ы Прэзыдэнт Вугоршчыны
|пачатак_тэрміну    = 10 траўня 2012 году
|канец_тэрміну      = 10 траўня 2022 году
|прэзыдэнт          = 
|прэм’ер-міністар   =
|папярэднік         = [[Пал Шміт]]
|наступнік          =

|пасада2            = 23-ці старшыня [[Нацыянальны сход Вугоршчыны|Нацыянальнага сходу Вугоршчыны]]
|пачатак_тэрміну2   = 18 чэрвеня 1998 году 
|канец_тэрміну2     = 14 траўня 2002 году
|папярэднік2        = Золтан Галь
|наступнік2         = Каталін Сілі
|прэм’ер-міністар2  = 
|прэзыдэнт2         =

|пасада3            = 
|пачатак_тэрміну3   = 
|канец_тэрміну3     = 
|папярэднік3        = 
|наступнік3         = 
|прэм’ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         =

|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = [[Фідэс—Вугорскі грамадзянскі саюз|Фідэс]]
|сужэнец            = 
|дзеці              = 
|бацька             = 
|маці               = 
|род                = 
|подпіс             = 
|узнагароды         = 
|камэнтар           = 
}}
'''Я́наш А́дэр''' ({{мова-hu|János Áder}}; {{Н}} 9 траўня 1959, [[Чорна]]) — вугорскі палітык і дзяржаўны дзеяч, дэпутат [[Эўрапейскі парлямэнт|Эўрапарлямэнту]], [[прэзідэнт Венгрыі]] (2012—2022).

== Жыцьцяпіс ==
У 1983 годзе атрымаў ступень доктара юрыдычнага факультэту [[Будапэшцкі ўнівэрсытэт|Будапэшцкага ўнівэрсытэту]]. У 1986—1990 гадах быў навуковым супрацоўнікам Інстытуту сацыялёгіі [[Вугорская акадэмія навук|Вугорскай акадэміі навук]].

У 1988 годзе ўступіў у партыю [[Фідэс—Вугорскі грамадзянскі саюз|Фідэс]]. Быў старшынём Нацыянальнага савету, віцэ-прэзыдэнтам Фідэс. У 2002—2006 гадах быў лідэрам фракцыі Фідэс у парлямэнце.

У 1990—2009 гадах быў дэпутатам [[Парлямэнт Вугоршчыны|парлямэнту Вугоршчыны]], у 1997—1998 і 2006—2009 гадах — віцэ-сьпікерам, у 1998—2002 гадах — сьпікерам парлямэнту. З 2009 году — дэпутат [[Эўрапейскі парлямэнт|Эўрапарлямэнту]].

2 траўня 2012 году абраны [[прэзыдэнт Вугоршчыны|прэзыдэнтам Вугоршчыны]]&lt;ref&gt;[http://www.ria.ru/world/20120502/639474885.html Парлямэнт абраў Янаша Адэра новым прэзыдэнтам Вугоршчын]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.hungary-ru.com/?mode=news&amp;id=3482 Новым прэзыдэнтам Вугоршчыны стаў эўрадэпутат]&lt;/ref&gt;.

=== Сям’я ===
Жанаты, мае чацьвярых дзяцей. Жонка — судзьдзя.

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.parlament.hu/kepv/eletrajz/en/a302.htm Жыцьцяпіс на сайце парлямэнта Вугоршчыны]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.europarl.europa.eu/meps/en/96659/J%C3%A1nos_%C3%81DER.html Жыцьцяпіс на сайце Эўрапарлямэнту]

{{Бібліяінфармацыя}}
{{Прэзыдэнты Вугоршчыны}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Адэр, Янаш}}
[[Катэгорыя:Выпускнікі Будапэшцкага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Вугоршчыны]]
[[Катэгорыя:Вугорскія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Сябры Фідэсу]]</text>
      <sha1>2illpw7vv122wpmu3a6h61o63oqn411</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ласла Кёвер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>224397</id>
    <revision>
      <id>2621808</id>
      <parentid>2620769</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:19:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2620769|2620769]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.163.183|78.177.163.183]] ([[User talk:78.177.163.183|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621808</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5756" sha1="g82hkhkhoau7zng3ch14d2dd6as0edp" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Ласла Кёвер
|арыгінал_імя       = {{мова-hu|Kövér László}}
|жанчына            = 
|выява              = 
|памер              = 
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = в.а. Прэзыдэнта Вугоршчыны
|пачатак_тэрміну    = 2 красавіка 2012 году
|канец_тэрміну      = 10 траўня 2012 году
|прэзыдэнт          = 
|прэм’ер-міністар   =
|папярэднік         = [[Пал Шміт]]
|наступнік          = [[Янаш Адэр]]

|пасада2            = 23-ці старшыня [[Нацыянальны сход Вугоршчыны|Нацыянальнага сходу Вугоршчыны]]
|пачатак_тэрміну2   = 18 чэрвеня 1998 году 
|канец_тэрміну2     = 14 траўня 2002 году
|папярэднік2        = Золтан Галь
|наступнік2         = Каталін Сілі
|прэм’ер-міністар2  = 
|прэзыдэнт2         = 

|пасада3            = 
|пачатак_тэрміну3   = 
|канец_тэрміну3     = 
|папярэднік3        = 
|наступнік3         = 
|прэм’ер-міністар3  = 
|прэзыдэнт3         = 

|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|29|12|1959}}
|месца_нараджэньня  = [[Папа (горад)|Папа]]
|дата_сьмерці       = 
|месца_сьмерці      = 
|назва_палітычнай_арганізацыі = &lt;!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --&gt;
|партыя             = [[Фідэс—Вугорскі грамадзянскі саюз|Фідэс]]
|сужэнец            = 
|дзеці              = 
|бацька             = 
|маці               = 
|род                = 
|адукацыя           = 
|подпіс             = 
|узнагароды         = 
|Commons            = 
|камэнтар           = 
}}
'''Ласла Кёвер''' ({{мова-hu|Kövér László}}; {{Нарадзіўся|29|12|1959}}, [[Папа (горад)|Папа]]) — вугорскі палітычны дзяяч, сьпікер [[Парлямэнт Вугоршчыны|Нацыянальны сход Вугоршчыны]]. Чалец-заснавальнік партыі [[Фідэс—Вугорскі грамадзянскі саюз|Фідэс]] (з 1988 году).

== Жыцьцяпіс ==
Быў актыўным удзельнікам дыскусіі за круглым сталом з апазыцыяй у 1989 годзе. Чалец парлямэнту з 1990 году. Узначальваў сваю палітычную групу на Нацыянальным сходзе; узначальваў Камітэт па Нацыянальнай бяспэцы на працягу двух тэрмінаў. У 2000-2001 гадах — старшыня партыі.

У 1996-2009 гадах быў сябрам Рады вугорскай Асацыяцыі Грамадзянскага Супрацоўніцтва. Сябра Рады вугорскай Асацыяцыі Міжнароднага Дзіцячага Абслугоўваньня Бясьпекі з 1990 году, быў яго прэзыдэнтам з 1994 году. Займаў пасаду міністра без партфэлю, якія адказваюць за Грамадзянскія спэцслужбы, ва ўрадзе [[Віктар Орбан|Віктара Орбана]] (1998-2000).

22 ліпеня 2010 году быў абраны сьпікерам Нацыянальнага сходу Вугоршчыны; заступіў на пасаду 6 жніўня 2010 году, зьмяніўшы свайго папярэдніка [[Пал Шміт|Пала Шміта]], абранага прэзыдэнтам Вугоршчыны&lt;ref&gt;[http://www.vesti.ru/doc.html?id=372677 В Венгрии состоятся выборы нового президента страны]&lt;/ref&gt;.

З 2 красавіка па 10 траўня 2012 году, пасьля сыходу ў адстаўку Пала Шміта, быў выканаўцам абавязкаў прэзыдэнта Вугоршчыны&lt;&lt;ref&gt;[http://www.vesti.ru/doc.html?id=759203 Парламент Венгрии принял отставку президента-плагиатора]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.ukrinform.ru/rubric-polytics/1349573-inauguratsiya_prezidenta_vengrii_sostoyalas_v_budapeshte_1420006.html |title=Инаугурация президента Венгрии состоялась в Будапеште |accessdate=2018-05-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180529130149/https://www.ukrinform.ru/rubric-polytics/1349573-inauguratsiya_prezidenta_vengrii_sostoyalas_v_budapeshte_1420006.html |archivedate=2018-05-29 |deadlink=yes }}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.parlament.hu/kepv/eletrajz/hu/k308.pdf Dr. Kövér László] на сайце парлямэнту Вугоршчыны {{ref-hu}}

{{Бібліяінфармацыя}}
{{Прэзыдэнты Вугоршчыны}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кёвер, Ласла}}
[[Катэгорыя:Сябры Фідэсу]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Вугоршчыны]]
[[Катэгорыя:Вугорскія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Старшыні Нацыянальнага сходу Вугоршчыны]]</text>
      <sha1>g82hkhkhoau7zng3ch14d2dd6as0edp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Войцех Ярузэльскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>226887</id>
    <revision>
      <id>2621798</id>
      <parentid>2621505</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621505|2621505]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621798</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5987" sha1="86em9oonqhgclewobf5m79e2pba1bmw" xml:space="preserve">{{Палітык
|арыгінал_імя       = {{мова-pl|Wojciech Jaruzelski|скарочана}}
}}
'''Во́йцех Ярузэ́льскі''' ({{мова-pl|Wojciech Jaruzelski|скарочана}}; 6 ліпеня 1923 — 25 траўня 2014) — польскі вайсковы афіцэр, палітык і фактычны дыктатар камуністычнай Польшчы з 1981 па 1989 гады. Быў першым сакратаром [[Польская аб’яднаная працоўная партыя|Польскай аб’яднанай працоўнай партыі]] паміж 1981 і 1989 гадамі, што зрабіла яго апошнім лідэрам [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]]. Ярузэльскі займаў пасаду прэм’ер-міністра з 1981 па 1985 гады, быў старшынём Дзяржаўнае рады з 1985 па 1989 гады і коратка прэзыдэнтам Польшчы з 1989 па 1990 гады, калі прэзыдэнцкая пасада была адноўлена праз 37 гадоў. Ён таксама быў апошнім галоўнакамандуючым польскага народнага войска, якое было разагнанае ў 1989 годзе.

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў польскай шляхецкай сям’і ў [[Кураў|Кураве]] на ўсходзе Польшчы, пасьля нямецкага і савецкага ўварваньня ў Польшчу быў дэпартаваны зь сям’ёй у [[Сыбір]]. Прызначаны да прымусовай працы ў Сыбіры, дзе захварэў на [[фотакератыт]] і быў вымушаны насіць ахоўныя сонечныя акуляры да канца жыцьця. У 1943 годзе Ярузэльскі ўступіў у створанае Першае польскае войска і разам з [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] ваяваў супраць [[Трэці Райх|нацыстоўскай Нямеччыны]] на Ўсходнім фронце. Удзельнічаў ў вызваленьні Варшавы і ў [[Бэрлінская бітва|Бэрлінскай бітве]]. У 1968 годзе стаў міністрам абароны Польшчы.

Яруцэльскі стаў першым сакратаром Польскай аб’яднанай працоўнай партыі і лідэрам Польшчы пасьля кароткага тэрміну [[Станіслаў Каня|Станіслава Кані]]. Папярэднік Кані [[Эдвард Герэк]] пакінуў Польшчу зь вялікай запазычанасьцю, прыняўшы крэдыты ад замежных крэдытораў, і эканоміка краіны амаль развалілася да таго часу, як Ярузэльскі стаў кіраўніком дзяржавы. У Польшчы ўзмацняўся дэфіцыт асноўных тавараў, што толькі спрыяла напружанай сацыяльна-палітычнай сытуацыі. Зьніжэньне ўмоваў жыцьця і працы выклікала гнеў у масах і ўзмацніла антыкамуністычныя настроі, пасьля чаго Ярузэльскі змагаўся супраць [[Салідарнасьць (рух)|Руху салідарнасьці]], які разглядаўся як пагроза [[Варшаўская дамова|Варшаўскай дамове]]. Баючыся савецкага ўмяшаньня, аналягічнаму ў [[Вугорская рэвалюцыя 1956 году|Вугоршчыне ў 1956 годзе]] і ў [[Праская вясна|Чэхаславаччыне ў 1968 годзе]], Ярузэльскі 13 сьнежня 1981 году ўвёў ваеннае становішча ў Польшчы, каб здушыць прадэмакратычную апазыцыю. Вайсковая хунта, камэнданцкая гадзіна і абмежаваньне паездак доўжыліся да 22 ліпеня 1983 году.

Да сярэдзіны 1980-х цэнзура страціла сваё значэньне і аўтарытэт Аб’яднанай працоўнай партыі значна зьнізіўся, што дазволіла атрымаць больш свабоды ў краіне. Падчас [[Восень народаў|рэвалюцыяў 1989 году]] ў Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе Ярузэльскі падтрымаў зьмену ўраду і падаў у адстаўку пасьля правядзеньня польскага круглага стала, што прывяло да правядзеньня шматпартыйных выбараў у Польшчы. Ён ненадоўга займаў пасаду прэзыдэнта Польшчы, але не меў рэальнай улады, і паводле вынікаў выбараў на пасаду прэзыдэнта Польшчы 1990 году яго зьмяніў на пасадзе [[Лех Валэнса]], абраны ў ходзе ўсенароднага галасаваньня.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.wojciech-jaruzelski.pl/ Афіцыйны сайт].
* [https://archive.org/details/JaruzelskiSelectedSpeeches Ярузэльскі: абраныя выступы]. Archive.

{{I сакратары ПАРП}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ярузэльскі, Войцех}}</text>
      <sha1>86em9oonqhgclewobf5m79e2pba1bmw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь</title>
    <ns>0</ns>
    <id>230403</id>
    <revision>
      <id>2621802</id>
      <parentid>2284134</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:18:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+ньн</comment>
      <origin>2621802</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55018" sha1="pxxwhwtt0bfoyup5zud8tq9ueyw8yys" xml:space="preserve">{{Заканадаўчы акт
|від                   = [[кодэкс]]
|назва                 = Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь
|нумар                 = 370-З
|прыняты               = [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палатай прадстаўнікоў]]&lt;br&gt;{{Дата пачатку|24|1|2000|1}}
|галасаваньне ніжняй палаты  = 
|ухвалены              = [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Саветам Рэспублікі]]&lt;br&gt;{{Дата пачатку|31|1|2000|1}}
|галасаваньне верхняй палаты = 
|падпісаны             = [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам Беларусі]]&lt;br&gt;{{Дата пачатку|11|2|2000|1}}
|набыў моц             = 2000 год
|апублікаваны          = 2000 год&lt;br&gt;газэта «[[Зьвязда]]»
|дзейная рэдакцыя      = 
|страціў сілу          = 
|Вікікрыніцы           = 
}}
'''Вы́барчы ко́дэкс Рэспу́блікі Белару́сь''' — звод [[заканадаўства]] Беларусі аб падрыхтоўцы і правядзеньні выбараў і народнага галасаваньня, які набыў моц у 2000 годзе.

Паводле 1-га артыкула Кодэксу, вызначае дачыненьні, «якія ўзьнікаюць пры падрыхтоўцы і правядзеньні выбараў [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь]], выбараў і адкліканьня дэпутатаў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]], сябраў [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]], дэпутатаў мясцовых Саветаў [[дэпутат]]аў Рэспублікі Беларусь, а таксама пры падрыхтоўцы і правядзеньні народнага галасаваньня, і ўстанаўлівае гарантыі, якія забясьпечваюць [[Свабода волі|свабоднае волевыяўленьне]] грамадзянаў Рэспублікі [[Беларусь]]». На 2020 год налічваў 156 артыкулаў і падзяляўся на Агульную частку ў складзе 4-х разьдзелаў і Асаблівую частку ў складзе 6 разьдзелаў. Замяніў сабой 9 законаў [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]] і 8 законаў Рэспублікі Беларусь. На 2020 год Выбарчы кодэкс Беларусі дзейнічаў зь 7-ю зьмяненьнямі і дапаўненьнямі 2000, 2003, 2006, 2010, 2011, 2013 і 2015 гадоў. 5 лістапада 2019 году Экспэртная рада ў пытаньнях перакладу заканадаўчых актаў на беларускую мову ўхваліла Пратаколам № 3 пераклад яго рэдакцыі з  зьмяненьнямі і дапаўненьнямі паводле Закону ад ад 4 чэрвеня 2015 г. № 268-З&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=https://pravo.by/upload/pdf/kodeksibel/vibarchi_kodeks_rb_2000_bel.pdf|выдавец=Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=5 лістапада 2019|дата доступу=23 чэрвеня 2020}}&lt;/ref&gt;.

== Агульная частка ==
Агульная частка Выбарчага кодэксу Беларусі налічвала 55 артыкулаў у складзе 4-х разьдзелаў: 1) «Агульныя палажэньні. Асноўныя прынцыпы выбарчай сыстэмы, правядзеньня народнага галасаваньня»; 2) «Выбарчыя акругі, участкі для галасаваньня. Сьпісы грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у выбарах, рэфэрэндуме, галасаваньні аб адкліканьні дэпутата»; 3) «Паўнамоцтвы прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дзяржаўных органаў у арганізацыі падрыхтоўкі выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутата, сябра Савета Рэспублікі. Сыстэма і паўнамоцтвы камісіяў па правядзеньні выбараў, рэфэрэндуму, галасаваньня аб адкліканьні дэпутата»; 4) «Перадвыбарная [[агітацыя]], агітацыя па рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата, сябра Савета Рэспублікі. Фінансаваньне выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутата, сябра Савета Рэспублікі. Адказнасьць за парушэньне заканадаўства аб выбарах, рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата, сябра Савета Рэспублікі». Найбольшым быў 3-і разьдзел у складзе 23-х артыкулаў (22—44)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Прынцыпы галасаваньня ===
Першы разьдзел Выбарчага кодэксу зьмяшчаў 13 артыкулаў у складзе 2-х главаў: 1) «Агульныя палажэньні»; 2) «Асноўныя прынцыпы выбарчай сыстэмы, правядзеньня рэфэрэндуму». Большай была 2-я глава з 11 артыкулаў, якая акрэсьлівала: прынцыпы выбараў і рэфэрэндумаў; усеагульнасьць з 18 гадоў, свабоднасьць і роўнасьць прамога і ўскоснага [[Выбарчае права|выбарчага права]], а таксама ўдзелу ў рэфэрэндуме; таемнае галасаваньне і прынцыпы адкліканьня дэпутата; забесьпячэньне правядзеньня выбараў, рэфэрэндуму і адкліканьня, у тым ліку камісіямі; галоснасьць пры іх правядзеньні. Паводле 13-га артыкула Кодэску, выбарчыя «камісіі, мясцовыя прадстаўнічыя, выканаўчыя і распарадчыя органы інфармуюць грамадзянаў ... аб утварэньні выбарчых акругаў, аб складзе, месцазнаходжаньні і часе працы камісіяў, сьпісах грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у ... галасаваньні.., кандыдатах, выніках галасаваньня». Таксама «назіральнікі акрэдытуюцца пры адпаведных выбарчых камісіях, ... а пры правядзеньні выбараў і адкліканьня сябраў Савета Рэспублікі — пры прэзыдыюмах адпаведных абласных, Менскага гарадзкога Саветаў
дэпутатаў». «Назіральнікі акрэдытуюцца пры прад’яўленьні дакумэнта аб накіраваньні назіральнікам, які вызначаецца Цэнтральнай камісіяй, і [[пашпарт]]а грамадзяніна Рэспублікі Беларусь». «Камісіі інфармуюць назіральнікаў ... аб даце, часе і месцы правядзеньня сваіх паседжаньняў». Пры правядзеньні выбараў і рэфэрэндуму «маюць права прысутнічаць назіральнікі — дэпутаты Палаты прадстаўнікоў, сябры Савета Рэспублікі, дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў, давераныя асобы кандыдатаў у прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь, у дэпутаты, прадстаўнікі [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]], іншых [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]], працоўных калектываў, грамадзянаў, замежныя назіральнікі, а
таксама прадстаўнікі [[Сродак масавай інфармацыі|сродкаў масавай інфармацыі]]». «Назіральнік мае права:
* прысутнічаць на паседжаньнях адпаведных камісіяў;
* прысутнічаць на паседжаньнях дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў базавага ўзроўню [[Вобласьць|вобласьці]], дэпутатаў Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў па выбарах сябраў Савета Рэспублікі, а таксама па адкліканьні сябра Савета Рэспублікі;
* прысутнічаць пры пламбаваньні або апячатваньні скрынак для галасаваньня;
* знаходзіцца ў дзень галасаваньня ў [[Памяшканьне|памяшканьнях]] для галасаваньня з моманту пламбаваньня або апячатваньня скрынак для галасаваньня да заканчэньня падвядзеньня вынікаў галасаваньня;
* прысутнічаць пры датэрміновым галасаваньні, галасаваньні па месцазнаходжаньні грамадзянаў, правядзеньні паўторнага падліку галасоў грамадзянаў;
* назіраць за выдачай бюлетэняў, ходам галасаваньня, захаваньнем вызначанага гэтым Кодэксам парадку галасаваньня;
* зьвяртацца з прапановамі і заўвагамі ў пытаньнях арганізацыі галасаваньня да старшыні ўчастковай, падліковай камісіі або яго намесьніка;
* атрымліваць інфармацыю аб выніках падліку галасоў і складаньні пратаколаў адпаведных камісіяў аб выніках выбараў, рэфэрэндуму, галасаваньня аб адкліканьні дэпутата;
* знаёміцца з пратаколамі ўчастковых камісіяў аб выніках галасаваньня і пратаколамі адпаведных камісіяў аб выніках выбараў, рэфэрэндуму, галасаваньня аб адкліканьні дэпутата, падпісанымі і накіраванымі ў вышэйстаячую камісію»;
* «зрабіць копію пратакола ўчастковай камісіі аб выніках галасаваньня сваімі сіламі і сродкамі;
* накіроўваць звароты ў адпаведную ці вышэйстаячую камісію або [[пракурор]]у аб устараненьні парушэньня гэтага Кодэкса і іншых актаў заканадаўства Рэспублікі Беларусь аб выбарах, рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата і сябра Савета Рэспублікі не пазьней чым на трэці дзень пасьля выбараў, рэфэрэндуму, галасаваньня аб адкліканьні дэпутата, сябра Савета Рэспублікі;
* знаёміцца з рашэньнямі паседжаньняў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў базавага ўзроўню вобласьці, дэпутатаў Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў па выбарах сябраў Савета Рэспублікі, а таксама па адкліканьні сябра Савета Рэспублікі»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Акругі і ўчасткі ===
Другі разьдзел Кодэксу налічваў 8 артыкулаў (14—21) у складзе 3-х главаў: 1) «Выбарчыя акругі»; 2) «Участкі для галасаваньня»; 3) «Сьпісы грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у выбарах, рэфэрэндуме, галасаваньні аб адкліканьні дэпутата». Найбольшай была апошняя глава разьдзелу з трох артыкулаў (19—21). Згодна з 15-м артыкулам «для правядзеньня выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў на
тэрыторыі Рэспублікі Беларусь утвараецца 110 выбарчых акругаў». Для выбараў у абласны і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў утвараецца ад 40 да 60 выбарчых акругаў, у раённы і гарадзкі Савет для гораду абласнога падпарадкаваньня — ад 25 да 40 акругаў, у гарадзкі для гораду раённага падпарадкаваньня — ад 15 да 25, у пасялковы і сельскі — ад 11 да 15. Пры гэтым «не дапускаецца ўтварэньне выбарчай акругі з тэрыторыяў, якія не мяжуюць паміж сабой». Пагатоў, адхіленьне колькасьці выбаршчыкаў у выбарчай акрузе ад сярэдняй колькасьці выбаршчыкаў, якія прыпадаюць на выбарчую акругу пры выбарах, «ня можа перавышаць 10 %». Сьпісы выбарчых акругаў з пазначэньнем іх назваў, нумароў, межаў, колькасьці выбаршчыкаў і месцазнаходжаньня выбарчых камісіяў публікуюцца: «[[Цэнтральная камісія па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў Рэспублікі Беларусь|Цэнтральнай камісіяй]] не пазьней чым на 5-ы дзень пасьля прызначэньня выбараў у Палату прадстаўнікоў, па выбарах дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў — тэрытарыяльнымі выбарчымі камісіямі не пазьней чым за 80 дзён да выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў». У 17-м артыкуле прадугледжваўся падзел тэрыторыі раёнаў і гарадоў на ўчасткі для галасаваньня «з колькасьцю прынамсі 20 і ня больш за 3000 выбаршчыкаў». Паводле 18-га артыкула, «участкі для галасаваньня ўтвараюцца не пазьней чым за 2 месяцы да выбараў і не пазьней чым за 25 дзён да рэфэрэндуму, за 25 дзён да дня галасаваньня аб адкліканьні дэпутата». Таксама мясцовыя «органы, якія ўтварылі ўчасткі для галасаваньня, абавязаныя не пазьней чым у 10-дзённы тэрмін апавясьціць выбаршчыкаў, удзельнікаў рэфэрэндуму аб межах кожнага ўчастка для галасаваньня з пазначэньнем месцазнаходжаньня ўчастковай камісіі і памяшканьня для галасаваньня». Згодна з 21-м артыкула Кодэксу сьпісы грамадзянаў, якія маюць права ўдзельнічаць у галасаваньні, прадстаўляюцца выбаршчыкам для азнаямленьня за 15 дзён да галасаваньня. «Кожнаму грамадзяніну забясьпечваецца магчымасьць праверыць, ці ўключаны ён у сьпіс і ці правільна ў сьпісе пазначаныя зьвесткі аб ім»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Паўнамоцтвы дзяржаўных органаў ===
Трэці разьдзел Выбарчага кодэксу ўлучаў 23 артыкулы (22—44) ў складзе 4-х главаў: 1) «Паўнамоцтвы прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дзяржаўных органаў у арганізацыі падрыхтоўкі выбараў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутата, сябра Савета Рэспублікі»; 2) «Сыстэма камісіяў па падрыхтоўцы і правядзеньні выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, рэфэрэнду, галасаваньня аб адкліканьні дэпутата»; 3) «Утварэньне, арганізацыя працы і паўнамоцтвы Цэнтральнай камісіі»; 4) «Утварэньне камісіяў па выбарах прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, па рэфэрэндуме, па правядзеньні галасаваньня аб адкліканьні дэпутата. Парадак зьмяненьня складу камісіяў, арганізацыя іх працы і паўнамоцтвы». Найбольшай была апошняя глава разьдзелу ў складзе 11 артыкулаў (34—44). Паводле 34-га артыкула, выбарчыя камісіі ўтвараюцца «з прадстаўнікоў палітычных партыяў, іншых грамадзкіх аб’яднаньняў, працоўных калектываў, а таксама прадстаўнікоў грамадзянаў, вылучаных у
склад камісіі шляхам падачы заявы». Прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і выканаўчыя камітэты вобласьцяў і сталіцы абіраюць адпаведныя выбарчыя камісіі ў складзе 9—13 сябраў прынамсі за 80 дзён да выбараў прэзыдэнта, за 75 дзён да выбараў у Палату прадстаўнікоў, за 85 дзён да мясцовых выбараў і за месяц да рэфэдэндуму. Тыя самыя органы мясцовай улады абіраюць акруговыя камісіі ў складзе 9—13 сябраў прынамсі за 75 дзён да выбараў у Палату прадстаўнікоў, а таксама ў абласныя і сталічны Саветы дэпутатаў. Адпаведныя органы мясцовай улады раёну і гораду абласнога падпарадкаваньня ўтвараюць выбарчыя камісіі свайго ўзроўню за 80 дзён да выбараў. Выканаўчыя камітэты [[сельсавет]]а, [[Пасёлак|пасёлка]] і гораду раённага падпарадкаваньня абіраюць камісіі свайго ўзроўню ў складзе 7—11 сябраў за 85 дзён да мясцовых выбараў. Раённыя і гарадзкія выканаўчыя камітэты таксама абіралі ўчастковыя камісіі ў складзе 5—19 сябраў за 45 дзён да ўсялякіх выбараў. Прынамсі траціну складу абласной, тэрытарыяльнай, акруговай, гарадзкой і раённай камісіі фармуюць з прадстаўнікоў палітычных партыяў і іншых грамадзкіх аб’яднаньняў. «У склад камісіі ня могуць уваходзіць судзьдзі, пракуроры, кіраўнікі мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў». Чыноўнікі могуць складаць да 1/3 складу выбарчай камісіі. «Рашэньне аб утварэньні камісіяў у 7-дзённы тэрмін з дня яго прыняцьця публікуецца ў друку». Пагатоў, «у рашэньні пазначаюцца [[прозьвішча]], імя, [[імя па бацьку]] кожнага сябра камісіі, спосаб вылучэньня ў склад камісіі, месцазнаходжаньне і нумары [[тэлефон]]аў камісіі»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Агітацыя і фінансаваньне ===
Чацьверты разьдзел Кодэксу налічваў 11 артыкулаў (45—55) у складзе 5 разьдзелаў: 1) «Перадвыбарная агітацыя, агітацыя па рэфэрэндуме, адкліканьні дэпутата, сябра Савета Рэспублікі»; 2) «Фінансаваньне выбараў рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутата, сябра Савета Рэспублікі»; 3) «Адказнасьць за парушэньне патрабаваньня гэтага Кодэкса. Разгляд зваротаў»; 4) «Парадак галасаваньня пры правядзеньні выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, рэфэрэндуму, адкліканьня дэпутатаў»; 5) «Падлік галасоў на ўчастак для галасаваньня пры правядзеньні выбараў, рэфэрэндуму». Найбольшай была 4-я зь іх у складзе 5 артыкулаў (50—54), якая акрэсьлівала час і месца галасаваньня, арганізацыю і правядзеньне галасаваньня на ўчастку, датэрміновае галасаваньне і галасаваньне па месцы знаходжаньня выбаршчыка. Паводле 50-га артыкула, «галасаваньне праводзіцца з 8-й
да 20-й гадзіны». Участковыя камісіі прынамсі за 10 дзён да выбараў апавяшчаюць выбаршчыкаў аб дні, «часе і месцы галасаваньня, нумары тэлефона камісіі, а таксама накіроўваюць выбаршчыкам інфармацыю аб кандыдатах». Згодна з 52-м артыкулам дапускалася галасаваньне «Супраць усіх кандыдатаў». У 53-м артыкуле згадавалася, што выбаршчык мае права прагаласаваць датэрмінова «не раней чым за 5 дзён да» галасаваньня «ва ўмовах, што выключаюць кантроль за яго волевыяўленьнем». Пры гэтым, бюлетэнь для галасаваньня апускаецца «ў апячатаную асобную скрынку для галасаваньня выбаршчыкаў, удзельнікаў рэфэрэндуму, якія будуць адсутнічаць у дзень правядзеньня выбараў, рэфэрэндуму па месцы іх
жыхарства». Урэшце «датэрміновае галасаваньне ажыццяўляецца з 10-й да 14-й гадзіны і з 16-й да 19-й
гадзіны ў прысутнасьці прынамсі 2-х сябраў участковай камісіі
&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Асаблівая частка ==
Асаблівая частка Выбарчага кодэксу зьмяшчала 101 артыкул (56—156), што складала 65 % усіх артыкулаў Кодэксу. У Асаблівай частцы Кодэксу налічвалася 6 разьдзелаў: 1) «Выбары прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў»; 2) «Выбары сябраў Савета Рэспублікі»; 3) «Рэфэрэндум»; 4) «Парадак адкліканьня дэпутата Палаты прадстаўнікоў, дэпутата мясцовага Савета дэпутатаў»; 5) «Парадак адкліканьня сябра Савета Рэспублікі»; 6) «Заключныя палажэньні». Найбольшым быў разьдзел пра выбары прэзыдэнта і дэпутатаў у складзе 41 артыкула (56—96)&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Выбары прэзыдэнта і дэпутатаў ===
Пяты разьдзел Кодэксу «Выбары прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў, дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў» зьмяшчаў 41 артыкул (56—96), што складала 26 % усіх артыкулаў Кодэксу. У Разьдзеле налічвалася 5 главаў: 1) «Арганізацыя і правядзеньне выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беарусь, дэпутатаў»; 2) «Гарантыі дзейнасьці і правы кандыдата ў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, у дэпутаты»; 3) «Парадак устанаўленьня вынікаў галасаваньня і падвядзеньня вынікаў выбараў прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь»; 4) «Парадак устанаўленьня вынікаў галасаваньня і падвядзеньня вынікаў выбараў дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў»; 5) «Парадак устанаўленьня вынікаў галасаваньня і падвядзеньня вынікаў выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў». Найбольшай была глава пра арганізацыю і правядзеньне выбараў прэзыдэнта і дэпутатаў з 17 артыкулаў (56—72), што вызначала: прызначэньне выбараў; патрабаваньні да кандыдатаў; правы, тэрміны і парадак вылучэньня кандыдатаў, у тым ліку палітычнымі партыямі, працоўнымі калектывамі і шляхам збору подпісаў выбаршчыкаў; дакумэнты аб вылучэньні кандыдата, якія падаюцца ў выбарчую камісію; праверку сапраўднасьці подпісаў выбаршчыкаў у падпісных лістах; рэгістрацыю кандыдатаў; выбарчы бюлетэнь і права расейскіх грамадзянаў удзельнічаць у мясцовых выбарах. Паводле 56-га артыкула Выбарчага кодэксу, «выбары прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь прызначаюцца Палатай прадстаўнікоў не пазьней чым за 5 месяцаў і праводзяцца ў [[Нядзеля|нядзелю]] не пазьней чым за 2 месяцы да заканчэньня тэрміну паўнамоцтваў папярэдняга прэзыдэнта». Выбары ў Палату прадстаўнікоў і мясцовыя Саветы дэпутатаў новага скліканьня «прызначаюцца прэзыдэнтам Рэспублікі Беларусь не пазьней за 5 месяцы і праводзяцца не пазней за 30 дзён да заканчэньня паўнамоцтваў дэпутатаў дзейнага скліканьня. Згодна з 57-м артыкулам «прэзыдэнтам Рэспублікі Беларусь можа быць выбраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь паводле нараджэньня, не маладзейшы за 35 гадоў, які валодае выбарчым правам і пастаянна пражывае ў Рэспубліцы Беларусь прынамсі 10 гадоў непасрэдна перад выбарамі. Дэпутатам Палаты прадстаўнікоў можа быць выбраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь, які дасягнуў 21 году і пастаянна пражывае ў Рэспубліцы Беларусь. Дэпутатам мясцовага Савета дэпутатаў можа быць выбраны грамадзянін Рэспублікі Беларусь, які дасягнуў 18 гадоў»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле 60-га артыкула Кодэксу, «кандыдаты ў прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь вылучаюцца грамадзянамі Рэспублікі Беларусь пры наяўнасьці прынамсі 100 000 подпісаў выбаршчыкаў. Вылучэньне кандыдатаў у прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь пачынаецца за 80 дзён і заканчваецца за 50 дзён да выбараў. Права вылучэньня кандыдатаў у дэпутаты належыць палітычным партыям, зарэгістраваным [[Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрствам юстыцыі Рэспублікі Беларусь]] прынамсі за 6 месяцаў да прызначэньня выбараў, працоўным калектывам, а таксама грамадзянам шляхам збору подпісаў. Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты пачынаецца за 70 дзён і заканчваецца за 40 дзён да выбараў». Пры гэтым, «кандыдатамі ў дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў могуць быць вылучаныя грамадзяне, якія пражываюць або працуюць на тэрыторыі адпаведнага мясцовага Савета дэпутатаў». У 61-м артыкуле прадугледжваецца, што «вылучэньне кандыдата ў прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь грамадзянамі ажыцьцяўляецца ініцыятыўнай групай выбаршчыкаў у колькасьці прынамсі 100 чалавек». Вылучэнец у кандыдаты мае зарэгістраваць ініцыятыўную групу ў Цэнтральнай камісіі за 85 дзён да выбараў, падаўшы пісьмовую заяву, копіі старонак пашпарта і сьпіс сябраў сваёй групы. «Каардынатары па раёнах, гарадах, раёнах у гарадах здаюць падпісныя лісты не пазьней чым за 50 дзён да выбараў у раённую, гарадзкую, раённую ў горадзе камісію па выбарах прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, якая ў 10-дзённы тэрмін правярае сапраўднасьць подпісаў выбаршчыкаў у падпісных лістах і забясьпечвае дакладнасць зьвестак аб колькасьці такіх подпісаў. Праверцы падлягае прынамсі 20 % подпісаў выбаршчыкаў у падпісных лістах, здадзеных у адпаведную камісію». Згодна з 62-м артыкулам «вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў ад палітычных партыяў ажыццяўляецца вышэйшымі органамі палітычных партыяў». Кіраўніцтва мясцовай суполкі партыі можа вылучыць кандыдата на мясцовыя выбары свайго ўзроўню. Паводле 63-га артыкула, сход працоўнага калектыву лікам прынамсі 300 чалавек можа таксама вылучыць кандыдата ў Палату прадстаўнікоў. Для гэтага «на сходзе павінна прысутнічаць больш за палову ад складу працоўнага калектыву». Такі сход склікаецца кіраўніцтвам прадпрыемства. Згодна з 64-м артыкулам калектыў мае налічваць прынамсі 150 працоўных для вылучэньня кандыдаты ў абласны і Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў, 75 працоўных — у Савет раёну і гораду абласнога падпарадкаваньня, 20 — у Савет гораду раённага падпарадкаваньня, пасёлка і сельскі Савет. Згодна з 65-м артыкулам Кодэксу «вылучэньне кандыдата ў дэпутаты Палаты прадстаўнікоў шляхам збору
подпісаў выбаршчыкаў ажыцьцяўляецца групай выбаршчыкаў у колькасьці прынамсі 10 чалавек, а кандыдата ў дэпутаты мясцовага Савета дэпутатаў — ініцыятыўнай групай у колькасьці ад 3 да 10 чалавек». Ініцыятыўная група рэгіструецца не пазьней за 65 дзён да мясцовых выбараў у акруговай выбарчай камісіі. Пагатоў, пры вылучэньні ў Палату прадстаўнікоў варта сабраць прынамсі 1000 подпісаў сярод выбаршчыкаў акругі, пры вылучэньні ў абласны і Менскі гарадзкі Савет — прынамсі 150 подпісаў, у Савет раёну і гораду абласнога падпарадкаваньня — 75 подпісаў, у сельскі і пасялковы Савет і Савет гораду раённага падпарадкаваньня — прынамсі 20 подпісаў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Выбары сябраў Савета Рэспублікі ===
Шосты разьдзел Кодэксу «Выбары сябраў Савета Рэспублікі» налічваў 14 артыкулаў (97—110) у складзе 2-х главаў: 1) «Парадак прызначэньня выбараў сябраў Савета Рэспублікі. Вылучэньне кандыдатаў у сябры Савета Рэспублікі»; 2) «Правядзеньне паседжаньня дэпуттааў мясцовых Саветаў дэпутатаў базавага ўзроўню вобласьці, дэпутатаў Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў па выбарах сябраў Савета Рэспублікі». Большай была апошняя глава зь 9 артыкулаў (102—110), якая прысьвячалася скліканьню і правядзеньню паседжаньня дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў, абмеркаваньню вылучэнцаў у Савет Рэспублікі, арганізацыі і правядзеньню галасаваньня, устанаўленьню і абнародаваньню вынікаў галасаваньня. Паводле 102-га артыкула, выбарчае паседжаньне дэпутатаў мясцовых Саветаў склікаецца не пазьней чым за 35 дзён да заканчэньня паўнамоцтваў Савета Рэспублікі. Згодна са 103-м артыкулам «праводзіцца абмеркаваньне кандыдатаў у сябры Савета Рэспублікі, вылучаных на сумесных паседжаньнях прэзыдыюмаў мясцовых Саветаў дэпутатаў» і адпаведных выканаўчых камітэтаў. У 104-м артыкуле прадугледжваецца, што для таемнага галасаваньня «дэпутаты, якія ўдзельнічаюць у паседжаньні, выбіраюць са свайго складу падліковую камісію ў колькасьці 9—15 сябраў». Паводле 106-га артыкула, пратакол з падлікам галасоў «складаецца ў двух асобніках, якія падпісваюцца ўсім складам падліковай камісіі». Згодна са 107-м артыкулам Цэнтральная камісія ўстанаўлівае вынікі выбараў і рэгіструе выбраных сябраў Савета Рэспублікі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Рэфэрэндум ===
Сёмы разьдзел Выбарчага кодэксу «Рэфэрэндум» улучаў 18 артыкулаў (111—128) у складзе 4-х главаў: 1) «Паняцьце, віды і мэта рэфэрэндуму. Пытаньні, якія выносяцца на рэфэрэндум»; 2) «Ініцыяваньне і прызначэньне рэспубліканскага рэфэрэндуму»; 3) «Устанаўленьне і падвядзеньне вынікаў рэспубліканскага рэфэрэндуму»; 4) «Парадак прызначэньня і правядзеньня мясцовага рэфэрэндуму». Найбольшай была глава «Ініцыяваньне і прызначэньне рэспубліканскага рэфэрэндуму» з 6 артыкулаў (113—118), што апісвала: права ініцыятывы на правядзеньне такога рэфэрэндуму, ініцыятыўную групу, збор подпісаў грамадзянаў, разгляд ініцыятывы грамадзянаў, рашэньне аб прызначэньні такога рэфэрэндуму і бюлетэнь для галасаваньня. Згодна са 113-м артыкулам «права ініцыятывы на правядзеньне рэспубліканскага рэфэрэндуму належыць прэзыдэнту Рэспублікі Беларусь, Палаце прадстаўнікоў і Савету Рэспублікі, грамадзянам Рэспублікі Беларусь. Ініцыятыва Палаты прадстаўнікоў і Савета Рэспублікі на правядзеньне рэспубліканскага рэфэрэндуму выражаецца ў выглядзе прапановы, якая прымаецца на іх разьдзельных паседжаньнях большасьцю галасоў ад поўнага складу кожнай з палатаў, і ўносіцца прэзыдэнту Рэспублікі Беларусь. Ініцыятыва грамадзянаў на правядзеньне рэспубліканскага рэфэрэндуму выражаецца ў выглядзе прапановы, унесенай ня менш чым 450 000 грамадзянаў, якія валодаюць выбарчым правам, у тым ліку ня менш чым 30 000 грамадзянаў ад кожнай з абласьцей і горада Менска». Паводле 118-га артыкула, «колькасьць запасных бюлетэняў не
павінна перавышаць 5 % ад колькасьці ўдзельнікаў рэфэрэндуму»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Адкліканьне дэпутата ===
Восьмы разьдзел Кодэксу «Парадак адкліканьня дэпутата Палаты прадстаўнікоў, дэпутата мясцовага Савета дэпутатаў» зьмяшчаў 14 артыкулаў (129—142) у складзе 2-х главаў: 1) «Падставы і парадак узбуджэньня пытаньня аб адкліканьні дэпутата», 2) «Парадак прызначэньня галасаваньня аб адкліканьні дэпутата. Галасаваньне і падвядзеньне яго вынікаў». Большай была першая глава разьдзелу зь 9 артыкулаў (129—137), што акрэсьлівала: права ўзбуджэньня і ініцыяваньне пытаньня аб адкліканьні, правамоцнанасьць і права правядзеньня сходу выбаршчыкаў і гарантыі правоў дэпутата пры ўзбуджэньні такога пытаньня, рэгістрацыю ініцыятыўнай групы, збор подпісаў выбаршчыкаў у падтрымку ўзбуджэньня такога пытаньня, парадак і тэрміны падачы падпісных лістоў у мясцовыя Саветы дэпутатаў, а таксама вызначэньне вынікаў збору подпісаў. Паводле 129-га артыкула, падставай адкліканьня дэпутата служыла: невыкананьне прадугледжаных законам дэпутацкіх абавязкаў, парушэньне [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь]], закона Рэспублікі Беларусь і акта прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, а таксама ўчыненьне дзеяньня, што пазбаўляе даверу да дэпутата. Згодна са 131-м артыкулам група з прынамсі 15 выбаршчыкаў акругі можа ініцыяваць скліканьне сходу па пытаньні адкліканьня дэпутата сельскага і пасялковага Савета дэпутатаў, а таксама Савета гораду раённага падпарадкаваньня. Прынамсі 40 выбарцаў могуць ініцыяваць такі сход наконт адкліканьня дэпутата Савета раёну або гораду абласнога падпарадкаваньня. Прынамсі 50 выбарцаў — наконт адкліканьня дэпутата абласнога і Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў.  Прынамсі 150 выбаршчыкаў — наконт дэпутата Палаты прадстаўнікоў. «Ініцыятары скліканьня сходу выбаршчыкаў зьвяртаюцца да старшыні мясцовага Савета дэпутатаў, на тэрыторыі якога плянуецца правесьці сход выбаршчыкаў, зь пісьмовай заявай аб скліканьні такога сходу па месцы іх жыхарства, а аб скліканьні сходу выбаршчыкаў у арганізацыі — да яе адміністрацыі. Заява аб правядзеньні сходу выбаршчыкаў павінна быць падпісаная ўсімі ініцыятарамі правядзеньня сходу з пазначэньнем матываў, якія паслужылі падставай для ўзбуджэньня пытаньня аб адкліканьні дэпутата, а таксама прозьвішча, імя, імя па бацьку, даты нараджэньня і месца жыхарства кожнага ініцыятара правядзеньня сходу выбаршчыкаў». Паводле 132-га артыкула, сход наконт узбуджэньня пытаньня аб адкліканьні дэпутата сельскага і пасялковага Савета дэпутатаў, а таксама Савета гораду раённага падпарадкаваньня правамоцны пры ўдзеле прынамсі 20 выбарцаў. Адпаведны сход наконт адкліканьня дэпутата Савета раёну і гораду абласнога падпарадкаваньня правамоцны пры ўдзеле прынамсі 75 выбарцаў. Сход наконт адкліканьня дэпутата абласнога і сталічнага Савета дэпутутаў — пры ўдзеле прынамсі 150 выбарцаў. Сход наконт дэпутута Палаты прадстаўнікоў — пры ўдзеле прынамсі 300 выбарцаў. У 135-м артыкуле прадугледжваецца, што ініцыятыўная група мае за 45 дзён сабраць прынамсі 20 % подпісаў выбарцаў акругі для ўзбуджэньня пытаньня аб адкліканьні дэпутата&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Адкліканьне сябра Савета Рэспублікі ===
Дзявяты разьдзел Кодэксу налічваў 10 артыкулаў (143—152) у складзе 2 главаў: 1) «Падставы і парадак ініцыяваньня адкліканьня сябра Савета Рэспублікі», 2) «Парадак правядзеньня паседжаньня дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў базавага ўзроўню вобласьці, дэпутатаў Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў у пытаньні аб адкліканьні сябра Савета Рэспублікі». Большай была першая глава разьдзелу зь 7 артыкулаў пра: ініцыяваньне ўзбуджэньня пытаньня, парадак разгляду ініцыятывы, праверку Цэнтральнай камісіяй наконт законнасьці такой ініцыятывы, парадак прызначэньня галасаваньня і агітацыю наконт адкліканьня. Згодна са 143-м артыкулам «парадак адкліканьня сябра Савета Рэспублікі, прызначанага прэзыдэнтам
Рэспублікі Беларусь, вызначаецца прэзыдэнтам». Паводле 144-га артыкула, «ініцыяваць узбуджэньне пытаньня аб адкліканьні сябра Савета Рэспублікі, выбранага ад вобласьці, горада Менска, могуць: 1) прэзыдыюм раённага, гарадзкога (горада абласнога падпарадкаваньня) Савета дэпутатаў і раённы, гарадзкі выканаўчы камітэт, якія вылучалі кандыдата ў сябры Савета Рэспублікі, — перад прэзыдыюмам абласнога Савета дэпутатаў і абласным выканаўчым камітэтам; 2) прынамсі 10 дэпутатаў Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў — перад прэзыдыюмам Менскага гарадзкога Савета дэпутатаў і Менскім гарадзкім выканаўчым камітэтам»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Заключныя палажэньні ===
Дзясяты разьдзел Выбарчага кодэксу Беларусі ўлучаў 4 артыкулы (153—156) пра набыцьцё моцы Кодэксам, прывядзеньне заканадаўства ў адпаведнасьць зь ім і страту сілы замененага заканадаўства. Таксама давалася азначэньня паняткам Кодэкса. У 153-м артыкуле згадвалася, што «Кодэкс уступае ў сілу празь месяц пасьля яго апублікаваньня». Паводле 156-га артыкула, Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь замяніў сабой 9 законаў Беларускай ССР, у тым ліку: 1) ад 20 лістапада 1959 году «Аб парадку
адкліканьня дэпутата Вярхоўнага Савета БССР»; 2) ад 28 ліпеня 1960 году «Аб парадку
адкліканьня дэпутата абласнога, раённага, гарадскога, пасялковага, сельскага
Савета дэпутатаў працоўных БССР»; 3) ад 12 сьнежня 1978 году «Аб выбарах у Вярхоўны Савет БССР»; 4) ад 27 кастрычніка 1989 году «Аб выбарах дэпутатаў Вярхоўнага Савета БССР»; 5) ад 13 чэрвеня 1991 году «Аб народным галасаваньні ў БССР». Таксама Выбарчы кодэкс 2000 году замяніў 8 законаў Рэспублікі Беларусь, у тым ліку: 1) ад 29 сакавіка 1994 году «Аб выбарах прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь»; 2) ад 23 сьнежня 1998 году «Аб выбарах дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў Рэспублікі Беларусь»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Мінуўшчына ==
4 студзеня 2010 году А. Лукашэнка падпісаў Закон № 99-З, якім унёс звыш 150 паправак у Выбарчы кодэкс Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Генадзь Грыцкевіч]].|загаловак=Умець «працаваць» на выбаршчыка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140205/1391548404-umec-pracavac-na-vybarshchyka|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=5 лютага 2014|нумар=2 (322)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/ZV_20140205_4.pdf 2]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь ад 11 лютага 2000 г. № 370-З|спасылка=http://rec.gov.by/sites/default/files/pdf/kodeks_bel.pdf|выдавец=[[Цэнтральная камісія Рэспублікі Беларусь па выбарах і правядзеньні рэспубліканскіх рэфэрэндумаў]]|дата публікацыі=2020|дата доступу=23 чэрвеня 2020}}

{{Накід:Беларусь}}
{{Кодэксы Беларусі}}
{{Выбары ў Беларусі}}

[[Катэгорыя:Кодэксы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2000 годзе]]</text>
      <sha1>pxxwhwtt0bfoyup5zud8tq9ueyw8yys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рафал Тшаскоўскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>230597</id>
    <revision>
      <id>2621789</id>
      <parentid>2621509</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:13:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621509|2621509]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621789</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4065" sha1="lyhzc71jdl7kak0ln6glkea00na943q" xml:space="preserve">{{Палітык
| подпіс = Rafał Trzaskowski Signature.svg
}}
'''Рафал Казімеж Тшаскоўскі''' ({{мова-pl|Rafał Kazimierz Trzaskowski}}; {{Н}} 17 студзеня 1972, [[Варшава]]) — польскі [[палітык]], доктар гуманітарных навук. Прэзыдэнт Варшавы з 22 лістапада 2018 году.

== Жыцьцяпіс ==
[[Дэпутат Эўрапейскага парлямэнту]] VII скліканьня (2009—2013)&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=en|url=https://www.europarl.europa.eu/meps/en/96773/RAFAL_TRZASKOWSKI/history/7|title=Рафал Тшасковскі на аіфцыйным сайцеЭўрапарлямэнту|author=|website=|date=|publisher=www.europarl.europa.eu|accessdate=2020-05-15}}&lt;/ref&gt;, у 2013—2014 гг. — міністар [[Міністэрства адміністрацыі і ўкараненьня лічбавых тэхналёгіяў|адміністрацыі і ўкараненьня лічбавых тэхналёгіяў]], у 2014—2015 гг. — віцэ-міністар замежных справаў па эўрапейскіх пытаньнях, дэпутат [[Сэйм Рэспублікі Польшча|Суйму]] VIII скліканьня (2015—2018)&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=pl|url=http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/posel.xsp?id=407|title=Рафал Тшасковскі на афіцыйным сайце Сэйму Польшчы|author=|website=|date=|publisher=www.sejm.gov.pl|accessdate=2020-05-15}}&lt;/ref&gt;. З 2020 году — віцэ-старшыня партыі «Грамадзянская плятформа». 15 траўня 2020 году абраны кандыдатам ад Грамадзянскай кааліцыі на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы (2020)|выбарах]] [[Прэзыдэнт Польшчы|прэзыдэнта Польшчы]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30614509.html Польскі палітык, які хацеў выгнаць «беларускі дух» з Варшавы, ідзе ў прэзыдэнты], [[Радыё Свабода]], 15 траўня 2020&lt;/ref&gt;.

Пасьля першага туру галасаваньня 28 чэрвеня 2020 году выйшаў у другі тур разам зь дзейным прэзыдэнтам [[Анджэй Дуда|Анджэям Дудам]].

=== Скандал зь беларусамі ===
У сьнежні 2019 году Тшаскоўскі выклікаў скандал сваёй заявай, што над Варшавай «стаіць беларускі дух» і што прагнаць яго здольныя зьмены, якія ён прапануе. Прэс-сакратар мэрыі патлумачыў тады Свабодзе, што Тшаскоўскі меў на ўвазе савецкую архітэктуру сталіцы&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30325847.html Мэрыя Варшавы патлумачыла словы пра «беларускі дух», ад якога «трэба пазбавіць горад»], Радыё Свабода, 15.12.2019&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тшаскоўскі, Рафал}}
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёну]]
[[Катэгорыя:Намесьнікі міністраў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Міністры Польшчы]]
[[Катэгорыя:Сябры «Грамадзянскай плятформы»]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Сойму Польскай Рэспублікі]]
[[Катэгорыя:Дактары гуманітарных навук]]
[[Катэгорыя:Дэпутаты Эўрапарлямэнту з Польшчы]]
[[Катэгорыя:Мэры Варшавы]]
[[Катэгорыя:Кандыдаты ў прэзыдэнты Польшчы]]</text>
      <sha1>lyhzc71jdl7kak0ln6glkea00na943q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Астрагляды</title>
    <ns>1</ns>
    <id>234305</id>
    <revision>
      <id>2621855</id>
      <parentid>2392536</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T16:42:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2161821|2161821]] удзельніка [[Special:Contributions/Дамінік|Дамінік]] ([[User talk:Дамінік|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621855</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16414" sha1="dvr2zoximsrurr7oq6km8jl3icctuud" xml:space="preserve">''зь мястэчак Астраглядавічы, Хвойнікі, Брагін'' — атрымліваецца, Астрагляды ўсё ж мелі пэўны час статус мястэчка (ці гэты адзіны ўпамін можа быць недакладным?) і іх можна дадаць у {{Ш|Месты і мястэчкі гістарычнай Рэчыччыны}} да ўжо наяўных там Брагіна і Хвойнікаў? --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 19:56, 20 кастрычніка 2020 (+03)

Ні ў адной крыніцы XVI—XVIII стст. і надалей, наколькі мне вядома, Астрагляды не названыя мястэчкам. Двор Астраглядавічы, сяло Астраглядавічы, для пач. XVII ст. згаданы і замак Астраглядаўскі, ключ Астраглядавіцкі, фальварак Астраглядавіцкі. Гэта ў ксяндза Караля Непамуцэна Арлоўскага (1748) пералічаныя oppida et villas, жыхары якіх былі парафіянамі Астраглядаўскага касьцёла. Там Астраглядавічы побач з Хвойнікамі ды Брагінам і пазначаныя як oppidum. Усё ж — цэнтр парафіі. Магчыма, недзе яшчэ яны названыя мястэчкам, але статусу адпаведнага ня мелі. Дзеля параўнаньня. І Хвойнікі, і Брагін у тарыфах і люстрацыях называныя тэрмінам miasto, Астраглядавічы — ні разу. ''Гістарычная'' Рэчыччына тут і зусім не прычым, бо Рэчыца ніколі ня мела дачыненьня ні да Кіеўскага княства, ні да ваяводзтва. А oppidum Ostrohladowicze (у Арлоўскага: Ostroh'''ł'''adowicze ) сярэдзіны XVIII ст. — гэта Оўруцкі павет Кіеўскага ваяводзтва Каралеўства Польскага.--[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 21:03, 21 кастрычніка 2020 (+03)
: Дзякую за тлумачэньне — значыць, усё ж не былі мястэчкам. Наконт гістарычнай Рэччычыны: прашу ўлічыць, што ў назьве шаблёну ў дужках таксама прыводзіцца спасылка на рэгіён [[Панізоўе (рэгіён)|Панізоўе]], які ахопліваў трохі шырэйшую тэрыторыю. Вядома, тут узьнікаюць пэўныя пытаньні, што дадаваць ў шаблён, а што — не. Але тут яшчэ можна ўлічыць, што беларускія паселішчы (Хвойнікі і Брагін) гістарычнай Кіеўшчыны ў выніку ўвайшлі ў [[Рэчыцкі павет (Менская губэрня)]] (хоць у большасьці адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі РІ былі штучнымі ўтварэньнямі з штучнымі межамі і ня могуць вылучацца ў гістарычныя рэгіёны). Пытаньне няпростае і спрэчнае, але нейкай вялікай супярэчнасьці асабіста я тут ня бачу. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:40, 21 кастрычніка 2020 (+03)

Даруйце. Яно ж заўсёды так: у адных выпадках &quot;нельга ўраўноваць няроўнае&quot;, у іншых, калі зручна, — &quot;у большасьці адм.-тэр. адзінкі РІ... ня могуць вылучацца ў гістарычныя рэгіёны&quot;, але &quot;нейкай вялікай супярэчнасьці... ня бачу&quot;. Чэслаў Пяткевіч назваў нашыя мясьціны Рэчыцкім Палесьсем, таксама бо зыходзіў з адміністрацыйнай прыналежнасьці да аднаіменнага павету пры ягоным тут жыцьці. Але ж для сучасных навукоўцаў гэта — Мазырскае Палесьсе. Мазыр — гістарычная Кіеўшчына, хоць &quot;у выніку ўвайшоў&quot; у Менскае ваяводзтва. Панове, будзь ласка, займайцеся самі вызначэньнем гістарычных рэгіёнаў, назвамі (атрымалася ж да формы Хвойнікі падаць ажно шэсьць спасылак, дык — посьпехаў і надалей!), шаблёнамі, &quot;маскалізацыяй&quot; альбо &quot;расеізацыяй&quot;, пытаньнем, з чыйго жаданьня аўтэнтычная назва Хвойнікі можа стаць афіцыйнай. Ад гэтага часу я не бяру ўдзелу ў падобных абмеркаваньнях. Вам яны бліжэй. Хоць бы зь гісторыяй паселішчаў збольшага разабрацца. І то было б няблага.--[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 08:54, 22 кастрычніка 2020 (+03)
: Не хацеў бы адцягваць вашай увагі ад далейшай дэталёвай працы ў гісторыі паселішчаў, але ўсё ж такі патлумачу сваю пазыцыю. Мазырскі павет увайшоў у склад Менскага ваяводзтва, бо гэта быў сьвядомы выбар мясцовых элітаў, які грунтаваўся на падзеле паміж беларускім і украінскім этнасамі. На шчасьце, такі стан рэчаў застаўся і ў расейскім адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле, што паспрыяла канчатковаму замацаваньню Мазыршчыны па-за Кіеўшчынай. Таксама варта ўлічыць, што на Мазырскім Палесьсі (як і на тэрыторыі Рэчыцкага павету ВКЛ і РІ) ніколі не было мяшаных беларуска-ўкраінскіх мясцовасьцяў, таму нельга казаць пра хоць нейкую этнічную рэгіянальную лучнасьць. Фактычна па фармаваньні беларускага этнасу (а потым і беларускай нацыі) «Беларуская Кіеўшчына» натуральным чынам перастала быць часткай Кіеўшчыны. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 17:42, 22 кастрычніка 2020 (+03)

Разумею ўсё. Але ўспомнілася пытаньне іншаземнага гісторыка (беларусіста) часоў, калі найбольш спрачаліся: чыя дзяржава Вялікае Княства Літоўскае? Вы што вывучаеце: гісторыю этнасу (этнасаў), альбо тэрыторыі (тое, што адбывалася на тэрыторыі краіны, асобных мясьцінаў)? Я вывучаю тэрыторыю, г. зн. тое, што было і, не як гісторык, што ёсцьць тут.

Упусьціў яшчэ... &quot;...сьвядомы выбар мясцовых элітаў, ''які грунтаваўся на падзеле паміж беларускім і украінскім этнасамі''... Таксама варта ўлічыць, што ''на Мазырскім Палесьсі... ніколі не было мяшаных беларуска-ўкраінскіх мясцовасьцяў''&quot;. Адкуль Вам гэта вядома?--[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 19:03, 22 кастрычніка 2020 (+03)
: Зьвесткі пра падобныя мяшаныя мясцовасьці адсутнічаюць у этнаграфічных дасьледаваньнях і перапісах насельніцтва тэрыторыі колішняга Мазырскага павету ВКЛ, няма ніякіх зьвестак пра «беларусізацыю» гэтага насельніцтва або, увогуле, нейкую масавую яго міграцыю. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:06, 24 кастрычніка 2020 (+03)

Эліта, на Вашую думку, замарочвалася этнічнымі пытаньнямі? Альбо этнографы (асабліва беларускія і ў дачыненьні да нашай часткі Палесься) ужо вывучалі ўсё, што адбывалася ў шматлікія ліхалецьці, калі насельніцтва пакідала абжытыя мясьціны, ці тое, як потым уладальнікі наноў засялялі свае маёнткі людзьмі з розных мясьцінаў прымусова і добраахвотных? Прычым тут адсутнасьць масавай (разавай?..) міграцыі? Перапісы якіх часоў Вам альбо крыніцам даступныя? Ці я нешта перакручваю?..--[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 13:00, 24 кастрычніка 2020 (+03)
: Ведаеце, меркаваць можна абсалютна ўсё, але пакуль няма хоць нейкіх канкрэтных довадаў чагосьці гэтае штосьці для гісторыі не існуе. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 13:20, 24 кастрычніка 2020 (+03)

Дык Вы ўжо не мяркуеце, а сьцьвярджаеце. Ліхалецьці ж з высяленьнямі і наступнымі засяленьнямі людзьмі (адкуль толькі магчыма) у крыніцах ёсць, як і формы Брягінь (выключна зь яе магчымая форма Brehinya), Krasnosile, Łyski (Ляскі), Більскія... Наш рэгіён стагодзьдзямі быў на &quot;скразьняку&quot;, а этнографы ім займаліся хіба ад XIX ст. Караткавата неяк &quot;для гісторыі&quot;...--[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 14:22, 24 кастрычніка 2020 (+03)
: А які сэнс у гэтай спрэчцы? Навуковай дыскусіі пра нейкую ўкраінскасьць Усходняга Палесься не вядзецца, таму на бягучы момант ня бачу нічога кепскага ў тым, каб сьцьвярджаць, а не меркаваць. Што да зафіксаванага у пісьмовых крыніцах (што яшчэ варта спраўджваць, ці было гэта пасьлядоўным ужываньнем, а ня нейкай памылкай, а таксама хто і дзе пісаў тыя тэксты, ну і ўвогуле, наколькі гэта было масавай зьявай), то мяккае «р» ёсьць у беларускіх дыялектах Амсьціслаўшчыны, «Лыскі» не зусім укр. Ліски, ну а чаргаваньне Бельскі / Більскі мае падабенства да шырока вядомага Менск / Мінск. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 15:46, 24 кастрычніка 2020 (+03)

Хоць ты сьмейся. Працуйце лепей па Амсьціслаўшчыне, бо ўся Беларусь Вам не па сілах... Сам жа я заракаўся!--[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 16:26, 24 кастрычніка 2020 (+03)
: Вы слушна напісалі, што займаецеся вывучэньнем гісторыі тэрыторыі - вось я і кажу, навошта спрачацца пра тое, што выходзіць за межы вашых асноўных цікаўнасьцяў - пагатоў у спрошчаным публіцыстычным вікі-фармаце? Я выдатна разумею ўсю складанасьць гісторыі Палесься (і культурны ўплыў Кіева як цэнтра мітраполіі там, вядома, быў вялікі, пагатоў яшчэ і геаграфічная блізкасьць мела месца), але я супраць ускладненьняў дзеля ускладненьняў як і супраць спрэчак дзеля спрэчак у Вікіпэдыі. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:56, 24 кастрычніка 2020 (+03)

Зусім апошняе (з чаго, аднак, і пачынаў). У шаблён Рэчыччына (Панізоўе) мястэчкі Брагін і Хвойнікі зьмешчаныя недарэчна. Гэта — ''гістарычнае'' Палесьсе, а не Панізоўе. Маем няякасны прадукт чыёйсьці адмысловай творчасьці. Добра вядомая Вам і наступная публікацыя — Насевіч В., Спірыдонаў М. «Русь» у складзе Вялікага княства Літоўскага ў XVI ст. // З глыбі вякоў. Наш край: Гістарычна-культуралагічны зборнік. Вып. 1. Менск: Навука і тэхніка, 1996. С. 4—27 (С. 15 асабліва). Кажаце: &quot;А які сэнс у гэтай спрэчцы?&quot; --[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 06:51, 25 кастрычніка 2020 (+03)
: Вось так адразу б і напісалі, што бачыце прынцыповае парушэньне тэрытарыяльнага прынцыпу ў тым шаблёне. Асабіста я хацеў як лепей, але ўсё ж гэтым мястэчак (а таксама Камарыну), відаць, давядзецца быць па-за адпаведнай сэрыяй навігацыйных шаблёнаў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 13:39, 25 кастрычніка 2020 (+03)

Дзякуй за разуменьне (magis amica veritas...) --[[Удзельнік:Дамінік|Дамінік]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Дамінік|гутаркі]]) 13:48, 25 кастрычніка 2020 (+03)</text>
      <sha1>dvr2zoximsrurr7oq6km8jl3icctuud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Юзаф Дашчынскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>251302</id>
    <revision>
      <id>2621903</id>
      <parentid>2510034</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:57:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творчасьць */</comment>
      <origin>2621903</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14115" sha1="1wcas0woefw2uz331egt4fagfzj2nx1" xml:space="preserve">{{Музыка
| Краіна = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
}}
'''Ю́зэф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыжор.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў да канца сваіх дзён, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты пад яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзаф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>1wcas0woefw2uz331egt4fagfzj2nx1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621904</id>
      <parentid>2621903</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:01:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2621904</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14115" sha1="2gdku2ryssef5yy432muvj6v6tkvktr" xml:space="preserve">{{Музыка
| Краіна = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
}}
'''Ю́заф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыжор.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў да канца сваіх дзён, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты пад яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзаф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>2gdku2ryssef5yy432muvj6v6tkvktr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621907</id>
      <parentid>2621904</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>Бессэнсоўная праўка ўдзельніка Taravyvan Adijene</comment>
      <origin>2621907</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15097" sha1="5evgctd8rcgrujgxxhvbvn64xj5m6mx" xml:space="preserve">{{Музыка
| Імя                = Юзэф Дашчынскі
| Лёга               = 
| Фота               = 
| Апісаньне_фота     = 
| Дата_нараджэньня   = 1774
| Месца_нараджэньня  = Вільня, [[Вялікае Княства Літоўскае]]
| Месца_сьмерці      = Астрагляды, [[Рэчыцкі павет (Менская губэрня)|Рэчыцкі павет]], [[Расейская імпэрыя]]
| Гады               = 
| Нацыянальнасьць    = 
| Краіна             = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
| Прафэсіі           = кампазытар, капэльмэйстар
| Інструмэнты        = фартэпіяна
| Жанры              = клясычная музыка, рэлігійная музыка
| Псэўданімы         = 
| Гурты              = 
| Супрацоўніцтва     = 
| Лэйблы             = 
| Узнагароды         = 
| Сайт               = 
}}
'''Ю́заф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыжор.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў да канца сваіх дзён, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты пад яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзаф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>5evgctd8rcgrujgxxhvbvn64xj5m6mx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621908</id>
      <parentid>2621907</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2621908</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15097" sha1="o8k0dcb2j8htwblpwod3fx4qnhb1xys" xml:space="preserve">{{Музыка
| Імя                = Юзаф Дашчынскі
| Лёга               = 
| Фота               = 
| Апісаньне_фота     = 
| Дата_нараджэньня   = 1774
| Месца_нараджэньня  = Вільня, [[Вялікае Княства Літоўскае]]
| Месца_сьмерці      = Астрагляды, [[Рэчыцкі павет (Менская губэрня)|Рэчыцкі павет]], [[Расейская імпэрыя]]
| Гады               = 
| Нацыянальнасьць    = 
| Краіна             = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
| Прафэсіі           = кампазытар, капэльмэйстар
| Інструмэнты        = фартэпіяна
| Жанры              = клясычная музыка, рэлігійная музыка
| Псэўданімы         = 
| Гурты              = 
| Супрацоўніцтва     = 
| Лэйблы             = 
| Узнагароды         = 
| Сайт               = 
}}
'''Ю́заф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыжор.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў да канца сваіх дзён, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты пад яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзаф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>o8k0dcb2j8htwblpwod3fx4qnhb1xys</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621911</id>
      <parentid>2621908</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:29:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>скасаваньне вандалізму</comment>
      <origin>2621911</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14117" sha1="ghizaa1xexermhny3ffpbvtknxncyel" xml:space="preserve">{{Музыка
| Краіна = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
}}
'''Ю́зэф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыгент.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў да канца сваіх дзён, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты пад яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзэф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>ghizaa1xexermhny3ffpbvtknxncyel</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621912</id>
      <parentid>2621911</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:32:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Біяграфія */</comment>
      <origin>2621912</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14158" sha1="o59rk1milpq41rw0gdwn1urx1ngblmr" xml:space="preserve">{{Музыка
| Краіна = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
}}
'''Ю́зэф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыгент.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў, прынамсі, да апошніх дзён жыцьця Л. Ракіцкага, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзэф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>o59rk1milpq41rw0gdwn1urx1ngblmr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621913</id>
      <parentid>2621912</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:44:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <origin>2621913</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14158" sha1="7ksgquses4iek5srrby4h2o71wtc13q" xml:space="preserve">{{Музыка
| Краіна = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
}}
'''Ю́заф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыгент.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў, прынамсі, да апошніх дзён жыцьця Л. Ракіцкага, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзэф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>7ksgquses4iek5srrby4h2o71wtc13q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621914</id>
      <parentid>2621913</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:46:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Дамінік</username>
        <id>64057</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творчасьць */</comment>
      <origin>2621914</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14158" sha1="ts9etv8jcposuiaa3ok1cvn26a7fclv" xml:space="preserve">{{Музыка
| Краіна = [[Рэч Паспалітая]], [[Расейская імпэрыя]]
}}
'''Ю́заф Дашчы́нскі''' (1774, [[Вільня]] — 29 жніўня 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]&lt;ref&gt;НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.&lt;/ref&gt;{{заўвага|У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька&lt;ref&gt;Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426&lt;/ref&gt;.}}) — піяніст, кампазытар, дырыгент.

== Біяграфія ==
[[Файл:Тытульны аркуш Паланэза для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832-1833 гг.png|значак|зьлева|Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.{{заўвага|Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка [[Рудакоў|Рудакова]] Уладыслава Аскеркі і маці [[Аляксандар Аскерка|Аляксандра Юстыніяна]].}}]][[Файл:Тытульны аркуш Бліскучага вальса, для фартэпіяна. Каля 1835 г.png|значак|Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу{{заўвага|Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і [[Хвойнікі|Хвойнікаў]] Уладыслава Прозара.}}. Каля 1835 г.]]
Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана{{заўвага|Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»&lt;ref name=&quot;fn1&quot;&gt;НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27&lt;/ref&gt;.}} Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце&lt;ref&gt;Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162&lt;/ref&gt;. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак [[Людвік Ракіцкі]], вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары [[Двор-Гарадзішча|Гарадзішча]], што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці&lt;ref name=&quot;fn2&quot;&gt;Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22&lt;/ref&gt;.

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў, прынамсі, да апошніх дзён жыцьця Л. Ракіцкага, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры [[Антоніё Сальеры|А. Сальеры]] «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»&lt;ref&gt;А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)&lt;/ref&gt;.

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага{{заўвага|24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка&lt;ref name=&quot;fn1&quot;/&gt;.}} аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля{{заўвага|Уладальнік [[Дудзічы|Дудзічаў]] і [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьця]], вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».}} ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі&lt;ref&gt;Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==
Юзаф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Юльяна Нямцэвіча]].

Асабліва цікавая яго Вострабрамская {{падказка|літанія|Літанія (лат. litania, ад грэц. λιτή, — маленьне, просьба) — разнавіднасьць малітвы ці песнапеньня, у якой заклікі, зьвернутыя да Бога, Божай Маці ці сьвятых, дапаўняюцца паўторамі-прашэньнямі аб памілаваньні і заступніцтве.}} — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]&lt;ref name=&quot;fn2&quot;/&gt;. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

== Выданьні ==
* Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
* Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

== Заўвагі ==
[[Файл:Запіс аб смерці і пахаванні Юзафа Дашчынскага.png|значак|зьлева|Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.]]
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
* Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
* Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
* Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дашчынскі, Юзэф}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Вільні]]
[[Катэгорыя:Клясыцыстычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Брагінскім раёне]]</text>
      <sha1>ts9etv8jcposuiaa3ok1cvn26a7fclv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларускае вызвольнае войска</title>
    <ns>0</ns>
    <id>252672</id>
    <revision>
      <id>2621893</id>
      <parentid>2294755</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:16:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Ня блытаць]]</comment>
      <origin>2621893</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3318" sha1="8jyuumwhpyarqjke8qjkgr6violsq8e" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Чорны кот (арганізацыя)|«Чорным катом»}}
'''Беларускае вызвольнае войска''' (БВВ; або Беларускае нацыянальна-вызвольнае войска, БНВВ)&lt;ref name=&quot;Lalkou-2007&quot;&gt;[http://www2.polskieradio.pl/eo/dokument.aspx?iid=58739 Казус БНВВ], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 16 верасьня 2007 г.&lt;/ref&gt; — беларуская нацыянальная вызвольная арганізацыя, якая ў другой палове 1990-х гадоў вяла збройнае змаганьне з [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскім]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымам Лукашэнкі]]&lt;ref name=&quot;Pazniak-24-01-2002&quot;&gt;[https://belsat.eu/news/24-01-2022-geta-vajna-na-vyzhyvanne-vyalikae-interv-yu-z-zyanonam-paznyakom/ Гэта вайна на выжыванне. Вялікае інтэрв’ю з Зянонам Пазняком], [[Белсат]], 24 студзеня 2022 г.&lt;/ref&gt;.

БВВ правяла шэраг акцыяў у 1997 годзе: 1 красавіка ў [[Менск]]у абстралялі Расейскую амбасаду, 28 красавіка адбыўся выбух на газакампрэсарнай станцыі ў [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]], а 30 красавіка — выбух на газапровадзе Таржок — Менск — Івацэвічы. 10 верасьня адбыліся выбухі перад будынкам [[Суд Савецкага раёну (Менск)|суду Савецкага раёну Менску]]. У прэсе зьявіліся паведамленьні ад імя Беларускага нацыянальна-вызвольнага войска, у якіх гаварылася, што гэтая арганізацыя бярэ на сябе адказнасьць за выбухі&lt;ref name=&quot;Lalkou-2007&quot;/&gt;.

Пазьней з прычыны браку пэрспэктывы ў змаганьні арганізацыя спыніла сваё існаваньне. Па [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскім уварваньні ва Ўкраіну]] ў 2022 годзе, якое адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад [[Расейская акупацыя Беларусі|поўнай акупацыяй Расеі]], беларускі палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] выступіў з заклікам аднавіць беларускую вызвольную армію&lt;ref name=&quot;Pazniak-24-01-2002&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Беларускі незалежніцкі рух]]
[[Катэгорыя:Беларускія нацыяналістычныя арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (пасьля 1990 году)]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1990-я]]
[[Катэгорыя:Тэрарызм у Беларусі]]</text>
      <sha1>8jyuumwhpyarqjke8qjkgr6violsq8e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621894</id>
      <parentid>2621893</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:17:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>W перанёс старонку [[Беларускае Вызвольнае Войска]] у [[Беларускае вызвольнае войска]]: [[ВП:ПНА]]: +«Калі назва артыкулу складаецца зь некалькіх словаў, першая літара першага слова заўжды вялікая, астатнія словы — праз прагал з малой літары».</comment>
      <origin>2621893</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3318" sha1="8jyuumwhpyarqjke8qjkgr6violsq8e" xml:space="preserve">{{Ня блытаць|Чорны кот (арганізацыя)|«Чорным катом»}}
'''Беларускае вызвольнае войска''' (БВВ; або Беларускае нацыянальна-вызвольнае войска, БНВВ)&lt;ref name=&quot;Lalkou-2007&quot;&gt;[http://www2.polskieradio.pl/eo/dokument.aspx?iid=58739 Казус БНВВ], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 16 верасьня 2007 г.&lt;/ref&gt; — беларуская нацыянальная вызвольная арганізацыя, якая ў другой палове 1990-х гадоў вяла збройнае змаганьне з [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскім]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымам Лукашэнкі]]&lt;ref name=&quot;Pazniak-24-01-2002&quot;&gt;[https://belsat.eu/news/24-01-2022-geta-vajna-na-vyzhyvanne-vyalikae-interv-yu-z-zyanonam-paznyakom/ Гэта вайна на выжыванне. Вялікае інтэрв’ю з Зянонам Пазняком], [[Белсат]], 24 студзеня 2022 г.&lt;/ref&gt;.

БВВ правяла шэраг акцыяў у 1997 годзе: 1 красавіка ў [[Менск]]у абстралялі Расейскую амбасаду, 28 красавіка адбыўся выбух на газакампрэсарнай станцыі ў [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]], а 30 красавіка — выбух на газапровадзе Таржок — Менск — Івацэвічы. 10 верасьня адбыліся выбухі перад будынкам [[Суд Савецкага раёну (Менск)|суду Савецкага раёну Менску]]. У прэсе зьявіліся паведамленьні ад імя Беларускага нацыянальна-вызвольнага войска, у якіх гаварылася, што гэтая арганізацыя бярэ на сябе адказнасьць за выбухі&lt;ref name=&quot;Lalkou-2007&quot;/&gt;.

Пазьней з прычыны браку пэрспэктывы ў змаганьні арганізацыя спыніла сваё існаваньне. Па [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскім уварваньні ва Ўкраіну]] ў 2022 годзе, якое адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад [[Расейская акупацыя Беларусі|поўнай акупацыяй Расеі]], беларускі палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] выступіў з заклікам аднавіць беларускую вызвольную армію&lt;ref name=&quot;Pazniak-24-01-2002&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Беларускі незалежніцкі рух]]
[[Катэгорыя:Беларускія нацыяналістычныя арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (пасьля 1990 году)]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1990-я]]
[[Катэгорыя:Тэрарызм у Беларусі]]</text>
      <sha1>8jyuumwhpyarqjke8qjkgr6violsq8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Слубіцы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>269390</id>
    <revision>
      <id>2621781</id>
      <parentid>2621517</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:10:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621517|2621517]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621781</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18052" sha1="tpfw46c0v6dw1spghrjeaciw7adqqds" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Польшча
|Назва                               = Слубіцы
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Слубіцаў
|Назва польскай мовай                = Słubice
|Ваяводзтва                          = [[Любускае ваяводзтва|Любускае]]
|Павет                               = [[Слубіцкі павет|Слубіцкі]]
|Гміна                               = 
 |Шырата градусаў                    = 52
 |Шырата хвілінаў                    = 21
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 14
 |Даўгата хвілінаў                   = 34
 |Даўгата сэкундаў                   = 
}}
'''Слубі́цы''' ({{Мова-пол|Słubice}}), да 1945 Франкфурт-Дамфарштат ({{Мова-de|Frankfurt (Oder)-Dammvorstadt}}) — [[места]] ў [[Слубіцкі павет|Слубіцкім павеце]] [[Любускае ваяводзтва|Любускага ваяводзтва]] [[Польшча|Польшчы]], сядзіба [[Слубіцы (гміна, Любускае ваяводзтва)|меска-вясковай гміны Слубіцы]], на рацэ [[Одра|Одры]].
Насельніцтва — {{Лік|16644}} чалавекі (2019), плошча — 19,2 км².

== Геаграфія ==
Места разьмешчанае на мяжы зь [[Нямеччына]]й, на рацэ [[Одра|Одры]], за 70&amp;nbsp;км ад [[Бэрлін]]у, 80&amp;nbsp;км ад [[Гораў Велікапольскі|Горава Велікапольскага]], 490&amp;nbsp;км ад [[Варшава|Варшавы]].

== Назва ==
Паходжаньне назвы ''Слубіцы'' выклікае мноства спрэчак. Некаторыя выводзяць назву ад племені [[Слупяне|слупянаў]], якія насялялі абшар між [[Шпрэе]] і Одрай. Паводле іншых гістарычных крыніцаў, на правым беразе Одры ў [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]] ляжала паселішча ''Зьбівіц'', ''Зьбірвіц'' або ''Зьлівіц''. Таксама можна вывесьці назву ''Слубіцы'' ад слова ''слуп''.

Да 1945 року места ўваходзіла ў склад [[Франкфурт-на-Одры|Франкфурту]] і мела назву Дамфарштат. Цяперашнюю назву атрымала ў 1946 року пасьля аддачы тэрыторыі ў склад Польшчы.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:Frankfurt Słubice.jpg|значак|зьлева|Сьвяткаваньне на пагранічным мосьце пасьля далучэньня Польшчы да [[Шэнгенскае пагадненьне|Шэнгенскага пагадненьня]] (21 сьнежня 2007)]]
Першыя згадкі пра паселішча на гэтым месцы адносяцца да XIII стагодзьдзя: у 1225 року [[Генрык I Барадаты]] меў надаць яму гандлёвы прывілей і {{Не перакладзена|Складачнае права|права складу|d|Q506758}}. У 1253 паселішча атрымала мескія правы, а ў дакумэнце названае ''Vrankenvorde'' (Франкенфордэ)&lt;ref name=&quot;DDR&quot;&gt;Märkische Oderzeitung/Frankfurter Stadtbote, 7. Juli 2006, S. 15.&lt;/ref&gt;. Ад таго часу да 1945 року правабярэжная частка [[Франкфурт-на-Одры|Франкфурту-на-Одры]] называлася ''Dammvorstadt'' (літаральна «Прадмесьце на вале»). З пачаткам вайны за валоданьне рэгіёнам, у 1319, гэты край заняў {{Не перакладзена|Сьпіс памяранскіх валадароў|памяранскі герцаг|d|Q370303}} [[Варціслаў IV]]&lt;ref&gt;Edward Rymar, ''Rywalizacja o ziemię lubuską i kasztelanię międzyrzecką'', w: ''Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka'', nr 4/1979, s. 481.&lt;/ref&gt;, а ў 1324 яны канчаткова перайшлі да [[Вітэльсбахі|Вітэльсбахаў]], стаўшыся часткай [[Брандэнбург (маркграфства)|Брандэнбурскай маркі]]. У 1326 року да ваколіцаў места дайшоў літоўска-польскі наезд&lt;ref&gt;Ibid., s. 494.&lt;/ref&gt;.

Пасьля Вітэльсбахаў, у 1373 року маркграфства Брандэнбург дзякуючы намаганьнямі рымскага імпэратара і чэскага караля [[Карл IV Люксэмбурскі|Карла IV]] стаў часткаю [[Землі Чэскай кароны|Чэскай Кароны]]. Чэскае панаваньне трывала 42 гады, да 1415 року, калі кароль рымскі і вугорскі, намесьнік Чэскага каралеўства [[Жыгімонт Люксэмбурскі]] падараваў Брандэнбургію дынастыі [[Гогенцолерны|Гогенцолернаў]], якія валадарылі тут ажно да сканчэньня [[I сусьветная вайна|I сусьветнай вайны]]&lt;ref&gt;Jan P. Kučera; Jiří Kaše; Pavel Bělina: ''České země v evropských dějinách — 3''. 1. vyd. Praha: Paseka, 2006.&lt;/ref&gt;. Пад 1399 рокам у пісьмовых крыніцах упершыню згаданыя мясцовыя жыдоўскія могілкі, што робіць іх найстарэйшымі існымі дагэтуль жыдоўскімі могілкамі Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы.

У 1749 року ў Дамфарштаце паўстала найстарэйшае прымысловае прадпрыемства Франкфурту: фабрыка тавараў з пчалінага воску. У 1769 пачала працу фабрыка ядвабу.

У 1785 року празь вялікую веснавую паводку большасьць Дамфарштату была затопленая. У памяць пра загінулага пры гэтым камэнданта франкфурцкага гарнізону {{Не перакладзена|Леапольд Браўншвайг-Вольфэнбютэльскі|Леапольда Браўншвайг-Вольфэнбютэльскага|d|Q215225}}, сястрынца караля Фрыдрыха Вялікага, у 1787 адкрыты першы помнік у гісторыі Франкфурту-на-Одры&lt;ref&gt;[http://www.gazetalubuska.pl/wiadomosci/slubice/art/7859076,pomnik-leopolda-brunszwickiego-w-slubicach,id,t.html Roland Semik: Pomnik księcia Leopolda Brunszwickiego w Słubicach].&lt;/ref&gt;.

У 1811 адкрытыя мескія могілкі (цяпер камунальныя могілкі Слубіцаў). У II палове XIX стагодзьдзя расквітала прамысловасьць, у гэты пэрыяд пачалі дзейнасьць збройная фабрыка і мэталаліцейны завод.

23 студзеня 1898 року рушыла [[Трамвай у Франкфурце-на-Одры|франкфурцкая трамвайная сетка]], якая праз мост на Одры даходзіла і ў правабярэжную частку&lt;ref&gt;[http://slubice24.pl/poznaj-slubice/slubice-wczoraj-i-dzis/2401-komunikacja-miejska-w-slubicach-wczoraj-i-dzis Roland Semik: Komunikacja miejska w Słubicach wczoraj i dziś]&lt;/ref&gt;. У 1914—1927 роках расейскія вайсковапалонныя збудавалі Ўсходнема́рскі стадыён&lt;ref&gt;[http://www.slubice24.pl/poznaj-slubice/slubice-wczoraj-i-dzis/4466-stadion-w-slubicach-historia-uwieczniona-na-starych-fotografiach slubice24.pl — Stadion w Słubicach. Historia uwieczniona na starych fotografiach].&lt;/ref&gt;.

З надыходам савецкіх войскаў у лютым 1945 року з Франкфурту-на-Одры эвакуяванае цывільнае насельніцтва. У бітвах за места палеглі больш за 100 жаўнераў гвардзейскага танкавага корпусу 1-га Беларускага фронту і 7-га Войска Польскага. У іхні гонар у 1949 року адкрыты манумэнт Перамогі і Братэрства зброі на пляцы Герояў&lt;ref&gt;«Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939—1945» Sport i Turystyka 1988, {{ISBN|83-217-2709-3}}, s. 236.&lt;/ref&gt;.

З 1945 року места перайшло ў склад Польшчы. У 1950 Слубіцы сталі цэнтрам Жэпінскага павету, пераўтворанага ў 1959 у [[Слубіцкі павет|Слубіцкі]].

У 1972 адкрыты памежны пераход між Слубіцамі ды [[Франкфурт-на-Одры|Франкфуртам на Одры]].

У 1998 року завершанае будаўніцтва [[Калегіюм Палёніюм (Слубіцы)|Калегіюм Палёніюм]] — аддзяленьня [[познань]]скага [[Унівэрсытэт імя Адама Міцкевіча|ўнівэрсытэту імя Адама Міцкевіча]].

== Турыстычная інфармацыя ==
[[Файл:Słubice Collegium Polonicum-002.jpg|значак|[[Калегіюм Палёніюм (Слубіцы)|Калегіюм Палёніюм]]]]
* Жыдоўскія могілкі на вуліцы Транспартовай (1399&lt;ref&gt;{{Спасылка |загаловак = Cmentarz żydowski w Słubicach w rejestrze zabytków |url = https://web.archive.org/web/20140711071616/http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20140205/POWIAT11/140209737 |выдавец = Gazeta Lubuska |дата публікацыі = 2014-02-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Спасылка |загаловак = Cmentarz żydowski w Słubicach wpisany do rejestru zabytków |url = https://web.archive.org/web/20140208012140/http://slubice24.pl/wiadomosci/aktualnosci/5459-cmentarz-zydowski-w-slubicach-wpisany-do-rejestru-zabytkow |назва праекту = Słubice24.pl |дата публікацыі = 2014-02-04}}&lt;/ref&gt;);
* Касьцёл Дзевы Марыі Каралевы Польшчы (збудаваны ў 1775 як стралецкі дом);

Празь места праходзіць польскі кавалак [[Шлях сьвятога Якуба|дарогі сьвятога Якуба]].

У 2014 року на Франкфурцкім пляцы Слубіцаў адкрыты першы ў сьвеце [[помнік Вікіпэдыі (Слубіцы)|помнік Вікіпэдыі]].

== Эканоміка ==
Яшчэ ў канцы 90-х рокаў XX стагодзьдзя ў Слубіцах дзейнічалі мэблевая фабрыка, а таксама адна з найбольшых у Польшчы фабрыка па вырабе джынсаў. Цяпер у Слубіцах пераважна разьвіваецца гандаль і паслугі. Найбольшае паводле колькасьці працаўнікоў прадпрыемства — мескі рынак на рагу вуліцаў Купецкай і Спартовай.

== Транспарт ==
Дзякуючы разьмяшчэньню на мяжы зь Нямеччынай Слубіцы выконваюць функцыю транспартнага вузла, празь які праходзяць аўтастрада {{Таблічка-pl|М|А2}}, дарогі дзяржаўнага значэньня {{Таблічка-pl|Д|29}} ды {{Таблічка-pl|Д|31}}.

Чыгуначны прыпынак на лініі Слубіцы — Познань — [[Варшава]]

[[Трамвай у Франкфурце-на-Одры|Трамвай у Франкфурце]] дзейнічаў з 1898 року і йшоў таксама на правы бераг (цяперашнія Слубіцы). Пасьля 1945 року правабярэжная частка Франкфурту адышла да Польшчы, і трамвайнае злучэньне спынілася, а шляхі былі разабраныя.

З 1929 року ў правабярэжнай частцы Франкфурту хадзіў маршрутны аўтобус, таксама ліквідаваны пасьля далучэньня да Польшчы. З 2012 року курсуюць аўтобусы між Слубіцамі ды Франкфуртам-на-Одры. А з 2013 запушчаныя мескія аўтобусныя маршруты, дзейнічаюць 7 лініяў.

== Адукацыя ==
У Слубіцах дзейнічаюць 6 пачатковых школаў, 3 старэйшыя школы, 2 ліцэі, музычная школа.

У 1992 ў супрацоўніцтве познаньскага [[Унівэрсытэт імя Адама Міцкевіча|ўнівэрсытэту імя Адама Міцкевіча]] і франкфурцкага [[Унівэрсытэт Віядрына (Франкфурт-на-Одры)|унівэрсытэту Віядрына]] адкрыты [[Калегіюм Палёніюм (Слубіцы)|Калегіюм Палёніюм]].

== Рэлігія ==
2 [[Каталіцкі касьцёл у Польшчы|каталіцкія]] касьцёлы, храм [[Польская аўтакефальная праваслаўная царква|аўтакефальнай праваслаўнай царквы]], зборы [[Пяцідзясятнікі|пяцідзясятнікаў]] і [[Сьведкі Еговы|Сьведак Еговы]].

== Спорт ==
Слубіцкі палац спорту і адпачынку мае стадыён, 4 трэнавальныя пляцоўкі, гімнастычную залю, комплекс адкрытых басэйнаў, тэнісныя корты, гольфавае поле&lt;ref&gt;{{Спасылка |загаловак = Informacje o obiektach i zapleczu sportowym |url = https://web.archive.org/web/20120417201437/http://osir.slubice.pl/obiekty.html |выдавец = Ośrodek Sportu i Rekreacji w Słubicach}}&lt;/ref&gt;.

Футбольны клюб «[[Палёнія Слубіцы|Палёнія]]» гуляе ў IV Любускім дывізіёне&lt;ref&gt;{{Спасылка |url = http://www.polonia.slubice.pl/historia.htm |загаловак = Polonia Słubice – oficjalna strona |аўтар = |мова = pl}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* ''Frankfurt (Oder) und Słubice — Topographischer Stadtplan'', 2007, {{ISBN|978-3-7490-4170-1}}.
* Marian Eckert / Tadeusz Umiński: ''Ziemia słubicko-rzepińska'', Lubuskie Towarzystwo Kultury, Zielona Góra 1965.
* Walter Hausdorf/ Siegrid Noack: ''Słubice — Ulice, drogi i place a ich rozwój historyczny'' we: ''Frankfurter Jahrbuch 2005, S. 95-191, {{ISBN|3-933416-61-2}}.''
* Thomas Jäger: ''Die Seidenfabrik in der Frankfurter Dammvorstadt'', Frankfurt (Oder) 2001.
* Andrzej Jermaczek (red.): ''Wstępna inwentaryzacja przyrodnicza gminy Słubice'' (mscr.). Projekt WWF «Zielona wstęga Odra — Nysa». Lubuski Klub Przyrodników. Świebodzin 1993.
* Andrzej Jermaczek/ Paweł Pawlaczyk: ''Koncepcja ochrony przyrody obszaru objętego projektem WWF «Zielona wstęga Odra — Nysa» — synteza'' (mscr.). Lubuski Klub Przyrodników, Świebodzin 1996.
* Monika Kilian/ Ulrich Knefelkamp (red.): ''Frankfurt Oder Slubice. Sieben Spaziergänge durch die Stadtgeschichte'', Berlin 2003, {{ISBN|3-931278-06-9}}.
* Ulrich Knefelkamp / Siegfried Griesa (red.): ''Frankfurt an der Oder 1253—2003'', Verlag für Wissenschaft und Forschung, Berlin 2003.
* Jörg Kotterba/ Frank Mangelsdorf (wyd.): ''Einst und jetzt. Frankfurt (Oder) / Slubice'', Culturcon Medien, 2010.
* Jan Krajniak: ''Pojezierze Lubuskie. Międzyrzecz — Świebodzin — Sulęcin — Słubice'', Wyd. Poznańskie, Poznań 1982.
* Sebastian Preiss/ Uta Hengelhaupt / Sylwia Groblica/ Almut Wille/ Dominik Oramus: ''Słubice. Historia — topografia — rozwój'', Słubice 2003.
* Eckard Reiß / Magdalena Abraham-Diefenbach (red.): ''Makom tow — dobre miejsce. O cmentarzu żydowskim w Słubicach i Frankfurcie nad Odrą'', Vergangenheits Verlag, Berlin 2012.
* Maria Rutowska (red.): ''Słubice 1945—1995'', Słubice 1996.
* Robert Stańko/ Andrzej Jermaczek: ''Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza oraz projekt ochrony przyrody obszarów zalewowych doliny Odry w rejonie Słubic'' (mscr.) Projekt WWF «Zielona wstęga Odra — Nysa». Lubuski Klub Przyrodników. Świebodzin 1998.
* Michał Szczaniecki/ Stanisława Zajchowska (red.): ''Ziemia Lubuska'', Instytut Zachodni, Poznań 1950.
* Ralf-Rüdiger Targiel, ''Frankfurt (Oder), so wie es war. Fotografierte Zeitgeschichte'', Drooste 1994.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.slubice.pl Афіцыйная бачына]

{{Гарады Любускага ваяводзтва}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Слубіцы (гміна, Любускае ваяводзтва)]]
[[Катэгорыя:Гарады Любускага ваяводзтва]]</text>
      <sha1>tpfw46c0v6dw1spghrjeaciw7adqqds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баляслаў Берут</title>
    <ns>0</ns>
    <id>276423</id>
    <revision>
      <id>2621800</id>
      <parentid>2621507</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:15:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621507|2621507]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]])</comment>
      <origin>2621800</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1702" sha1="50az9xf57qtyw8ao290qp1gyxi7pwqb" xml:space="preserve">{{Дзяржаўны дзяяч
|арыгінал_імя       = {{lang-pl|Bolesław Bierut|скарочана}}
}}

'''Баляслаў Бе́рут''' ({{lang-pl|Bolesław Bierut|скарочана}}; 18 красавіка 1892, [[Руры (Люблін)|Руры]] каля [[Люблін]]у — 12 сакавіка 1956, [[Масква]], [[РСФСР]], [[СССР]]) — партыйны і дзяржаўны дзяяч, першы прэзыдэнт [[Польская Народная Рэспубліка|Польскай Народнай Рэспублікі]].

== Біяграфія ==
Нарадзіўся ў сялянскай сям’і з-пад [[Тарнабжэг]]у&lt;ref&gt;Smoleń M. Encyklopedia Białych Plam. — Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2000. S. 30-39.&lt;/ref&gt; ([[Падкарпацкае ваяводзтва]]), сын Войцеха Берута і Мар’яны Салямеі з Вольскіх&lt;ref&gt;Chyliński J. Jaki był Bolesław Bierut. Wspomnienia syna. — Warszawa, 1999. S. 27, 210.&lt;/ref&gt;.

З 1918 году ў Камуністычнай партыі Польшчы. У 1933—1939 гадох адбываў турэмны тэрмін у [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспубліцы]].

У 1947—1952 гадох быў прэзыдэнтам ПНР&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 123.&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Бірута (імя)]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}

[[Катэгорыя:Польскія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Польшчы]]</text>
      <sha1>50az9xf57qtyw8ao290qp1gyxi7pwqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кобі Мэйну</title>
    <ns>0</ns>
    <id>285631</id>
    <revision>
      <id>2621955</id>
      <parentid>2614233</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <origin>2621955</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7081" sha1="7ugtlsm9roaty875ywwyo4r9c6mnzk9" xml:space="preserve">{{Футбаліст}}
'''Ко́бі Мэ́йну''' ({{мова-en|Kobbie Mainoo}}; {{Н}} 19 красавіка 2005 году) — ангельскі футбаліст, паўабаронца клюбу «[[Манчэстэр Юнайтэд]]» і нацыянальнай [[зборная Ангельшчыны па футболе|зборнай Ангельшчыны]].

== Кар’ера ==
=== Клюбная ===
Мэйну склаў свой першы прафэсійны кантракт з «[[Манчэстэр Юнайтэд]]» у траўні 2022 году&lt;ref&gt;[https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/football-news/kobbie-mainoo-manchester-united-contract-23977503 «Manchester United starlet Kobbie Mainoo signs first professional deal»]. Manchester Evening News.&lt;/ref&gt;, аднак першы матч за клюб згуляў толькі 10 студзеня 2023 году, калі зьявіўся ад пачатку матчу [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка лігі]] супраць «[[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтан Атлетыка]]». Першы матч [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] адгуляў 19 лютага, выйшаўшы на замену ў матчы супраць «[[Лэстэр Сіці]]». Мэйну падарожнічаў поруч з камандай у перадсэзонным туры ў [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]&lt;ref&gt;[https://www.manchestereveningnews.co.uk/sport/football/transfer-news/man-united-tour-squad-news-27355310 «Manchester United confirm pre-season tour squad»]. Manchester Evening News.&lt;/ref&gt;. Аднак, гулец атрымаў траўму і прапусьціў пачатак [[Прэм’ер-Ліга 2023—2024 гадоў|сэзону 2023—2024 гадоў]]&lt;ref&gt;[https://reddevilarmada.com/2023/08/18/erik-ten-hag-provides-kobbie-mainoo-injury-timescale/ «Erik Ten Hag provides Kobbie Mainoo injury timescale»]. Red Devil Armada.&lt;/ref&gt;. Вярнуўшыся па акрыяньні, Мэйну ўпершыню выйшаў у складзе «Манчэстэр Юнайтэд» 26 лістапада 2023 году ў матчы Прэм’ер-лігі супраць «[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртану]]», здабыўшы паводле вынікаў сустрэчы прыз найлепшага футбаліста гульні&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/11095/13017129/kobbie-mainoo-man-utd-youngsters-full-premier-league-debut-against-everton-praised-by-gary-neville-and-roy-keane «Kobbie Mainoo: Man Utd youngster's full Premier League debut against Everton praised by Gary Neville and Roy Keane»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.manutd.com/en/news/detail/kobbie-mainoo-wins-man-of-the-match-award-for-man-utd-performance-v-everton «Who was United’s Man of the Match against Everton?»]. Manchester United F.C.&lt;/ref&gt;. 29 лістапада паўабаронца ўпершыню згуляў матчы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]].

28 студзеня 2024 году Мэйну забіў свой першы гол за «Манчэстэр Юнайтэд» у матчы чацьвертага раўнду [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]], чым забясьпечыў перамогу каманды ў гасьцёх зь лікам 4:2 пад «[[Ньюпарт Каўнці]]». Празь некалькі дзён, 1 лютага, паўабаронца трапна пацэліў мяч у браму ўжо ў матчы Прэм’ер-лігі, дзякуючы чаму манчэстэрцы атрымалі перамогу ў выяздным матчы супраць «[[Ўулвэргэмптан Ўандэрэрз|Ўулвэргэмптана Ўандэрэрз]]» зь лікам 4:3. Пры гэтым пераможны гол быў забіты на сёмай хвіліне кампэнсаванага часу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/68090233 «Wolverhampton Wanderers 3–4 Manchester United»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 7 красавіка гулец адзначыўся голам на [[Олд Трафард]]зе ў матчы супраць «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]» (2:2)&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/68702106 «Manchester United 2-2 Liverpool: Mohamed Salah scores late penalty to snatch point for Reds»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. У фінале Кубка Ангельшчыны, які ладзіўся 25 траўня, Мэйну ўлучыў пераможны гол у браму «[[Манчэстэр Сіці]]», усталяваўшы выніковы лік 2:1&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/man-city-vs-man-utd/report/504674 «Man City 1-2 Man Utd: Erik ten Hag’s side end season on high with stunning FA Cup final win at Wembley»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;.

=== Міжнародная ===
У сакавіку 2024 году Мэйну быў упершыню выкліканы ў нацыянальную [[Зборная Ангельшчыны па футболе|зборную Ангельшчыны]] на таварыскія матчы супраць [[зборная Бразыліі па футболе|зборных Бразыліі]] і [[Зборная Бэльгіі па футболе|Бэльгіі]]&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/12016/13098125/kobbie-mainoo-man-utd-midfielder-handed-first-england-call-up-after-being-drafted-in-from-under-21s «Kobbie Mainoo: Man Utd midfielder handed first England call-up after being drafted in from Under-21s»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 23 сакавіка 2024 году гулец дэбютаваў у складзе каманды ў веку 18 гадоў, выйшаўшы на замену на 75-й хвіліне замест [[Конар Галагер|Конара Галагера]] ў матчы супраць зборнай Бразыліі на стадыёне [[Ўэмблі]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/68647860 «England 0–1 Brazil»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз тры дні ў матчы супраць бэльгійцаў ён выйшаў у складзе першай адзінаццатцы, але быў заменены на 75-й хвіліне сустрэчы.

== Дасягненьні ==
'''«Манчэстэр Юнайтэд»''':
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2024

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* {{Worldfootball}}

{{Склад ФК Манчэстэр Юнайтэд}}
{{Ангельшчына на ЧЭ-2024}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Мэйну, Кобі}}
[[Катэгорыя:Ангельскія футбалісты]]</text>
      <sha1>7ugtlsm9roaty875ywwyo4r9c6mnzk9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Караль Наўроцкі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>291797</id>
    <revision>
      <id>2621778</id>
      <parentid>2621520</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:09:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Скасаваньне праўкі [[Special:Diff/2621520|2621520]] удзельніка [[Special:Contributions/78.177.162.141|78.177.162.141]] ([[User talk:78.177.162.141|гутаркі]]) у польскай мове свая лацінка</comment>
      <origin>2621778</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11591" sha1="mydbdy6gga70nyk85hky87cjct4811x" xml:space="preserve">{{Палітык
|імя                = Караль Тадэвуш Наўроцкі
|арыгінал_імя       = {{мова-pl|Karol Tadeusz Nawrocki}}
|выява              = 
|подпіс_пад_выявай  = 
|пасада             = 7-ы [[прэзыдэнт Польшчы]]
|пачатак_тэрміну    = 6 жніўня 2025
|канец_тэрміну      = 
|прэм’ер-міністар   = [[Дональд Туск]]
|папярэднік         = [[Анджэй Дуда]]
|наступнік          = 
|пасада2             = Старшыня [[ІПН (Польшча)|Інстытуту нацыянальнае памяці]]
|пачатак_тэрміну2    = 23 ліпеня 2021 году
|канец_тэрміну2      = 6 жніўня 2025
|прэзыдэнт2          = [[Анджэй Дуда]]
|прэм’ер-міністар2   = [[Дональд Туск]]&lt;br&gt;[[Матэвуш Маравецкі]]
|папярэднік2         = [[Яраслаў Шарэк]]
|наступнік2          = 
|дата_нараджэньня   = {{Нарадзіўся|3|3|1983|1}}
|месца_нараджэньня  = м. [[Гданск]], [[ПНР]]
}}
'''Караль Тадэвуш Наўроцкі''' ({{мова-pl|Karol Tadeusz Nawrocki}}; {{нар.}} 3 сакавіка 1983, [[Гданьск]], [[ПНР]]) — польскі гісторык&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=pl|url=https://ipn.gov.pl/en/about-the-institute/the-president-and-deput/8204,Karol-Nawrocki-PhD.html|title=Karol Nawrocki, Ph.D.|first=Institute of National|last=Remembrance|website=Institute of National Remembrance|access-date=2024-02-17}}&lt;/ref&gt; і палітык.

Кіраўнік [[Інстытут нацыянальнай памяці (Польшча)|Інстытута нацыянальнай памяці]]. У 2017—20 гадах дырэктар Музэю Другой сусьветнай вайны ў Гданьску&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=en|url=https://muzeum1939.pl/en/karol-nawrocki-phd-reappointed-director-museum-second-world-war-gdansk/3827.html|title=Karol Nawrocki, PhD, reappointed as director of the Museum of the Second World War in Gdańsk {{!}} Drupal|website=muzeum1939.pl|access-date=2024-02-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|lang=ru|url=https://hmong.ru/wiki/Museum_of_the_Second_World_War|title=Музей Второй мировой войны|last=hmong.wiki|website=hmong.ru|access-date=2024-02-17}}&lt;/ref&gt;. Прэзыдэнт Польшчы (ад 2025 году).

== Жыцьцяпіс ==
Скончыў гістарычны факультэт Гданьскага ўнівэрсытэту, дзе ў 2013 годзе абараніў доктарскую дысэртацыю. У 2023 годзе скончыў асьпірантуру Гданьскага тэхналягічнага ўнівэрсытэту — ''International MBA in Strategy, Programme and Project Management''. У 2009—2017 гадах працаваў у Інстытуце нацыянальнай памяці, у 2013—2017 — узначальваў Аддзяленьне народнай адукацыі ў Гданьску ІНП. У 2011—2017 гадах кіраваў Сядлецкім раённым радаю ў Гданьску.

У 2017 годзе прызначаны дырэктарам Музэю Другой сусьветнай вайны ў Гданьску, займаў пасаду да 2021 году, калі вярнуўся ў Інстытут нацыянальнай памяці і ў чэрвені 2021 году стаў яго віцэ-прэзыдэнтам. У ліпені 2021 году заняў пасаду новага кіраўніка Інстытута нацыянальнай памяці пасьля абраньня Соймам і зацьвярджэньня Сэнатам Рэспублікі Польшча.

У лютым 2024 году ўключаны ў сьпіс асоб расшукваных [[Расея|Расейскай Фэдэрацыяй]] па крымінальнай справе за дзейнасьць па дэмантажы помнікаў Чырвонай Арміі ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tass.ru/proisshestviya/19972035|title=МВД РФ объявил в розыск мэра польского города Валбжих по уголовной статье|website=TACC|access-date=2024-02-17}}&lt;/ref&gt;. 24 лістапада 2024 году быў абвешчаны і падтрыманы партыяй «[[ПіС|Права і Справядлівасьць]]» незалежным кандыдатам на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы 2025 году|выбары 2025 году]] на пасаду [[Прэзыдэнт Польшчы|прэзыдэнта Польшча]]. 2 чэрвеня 2025 году [[Дзяржаўная выбарчая камісія Польшчы]] (ДВК) паведаміла пра перамогу Караля Наўроцкага на [[Прэзыдэнцкія выбары ў Польшчы 2025 году|прэзыдэнцкіх выбарах у Польшчы 2025 году]], на якіх той набраў 50,9 % усіх галасоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=«[[Брытанская вяшчальная карпарацыя]]»|загаловак=Сэнсацыйны паварот падзей. Як паўплываюць рэзультаты выбараў на палітычны напрамак Польшчы|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/sensatsyjny-pavarot-padzej-jak-pauplyvajuts-rezultaty-vybarau-na-palitychny-napramak-polshchy-145824-2025/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=2 чэрвеня 2025|дата доступу=3 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Дзейнасьць ==
Аўтар або суаўтар некалькіх кніг і шматлікіх навуковых і навукова-папулярных артыкулаў па тэме антыкамуністычнай апазыцыі Польшчы, арганізаванай злачыннасьці ў ПНР і гісторыі спорту.

== Узнагароды ==
* Бронзавы Крыж Заслугі (2019).
* Срэбны Крыж Заслугі (2021).

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Літаратура ==
Наступны почт навуковых работ Караля Наўроцкага:
* Karol Nawrocki: Zarys historii NSZZ „Solidarność” regionu elbląskiego (1980–1989). Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2010, seria: Publikacje Gdańskiego Oddziału IPN. t. 7. ISBN 978-83-7629-139-0. OCLC 750631710.
* Karol Nawrocki: Wokół elbląskiej „Solidarności”: dokumenty. Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011, seria: Publikacje Gdańskiego Oddziału IPN. t. 15. ISBN 978-83-7629-297-7. OCLC 816303036.
* Mariusz Kordek, Karol Nawrocki: Lechia – Juventus: więcej niż mecz. Pelplin: Wydawnictwo „Bernardinum”, 2014. ISBN 978-83-7823-475-3. OCLC 903349456.
* Karol Nawrocki: Sprawa kwidzyńska 1982: internowanie, pobicie, proces. Gdańsk ; Kwidzyn: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012. ISBN 978-83-62129-91-1. OCLC 812715506.
* Karol Nawrocki: Studium przypadku: opór społeczny wobec władzy komunistycznej w województwie elbląskim (1976-1989). Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2014, seria: Publikacje Gdańskiego Oddziału IPN. t. 46. ISBN 978-83-7629-651-7. OCLC 899771018.
* Piotr Chomicki, Karol Nawrocki, Wiesław Wika: Szkice z dziejów pomorskiej piłki nożnej (1903–2015). Gdańsk: Edgar Kreb Anna Manowska, 2015. ISBN 978-83-943615-0-1. OCLC 932241984.
* Karol Nawrocki, Wąsowicz J. (red.), Wielka Lechia moich marzeń: pamięci Tadeusza Duffeka „Dufa” (1968–2005) w 10. rocznicę śmierci, Gdańsk: Zakład Poligraficzny Henryk Górowski, 2015, ISBN 978-83-942922-1-8, OCLC 932206662.
* Karol Nawrocki (red.), Mapa terroru: śladami zbrodni komunistycznych w województwie gdańskim (1945–1956), Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2016 (Publikacje Gdańskiego Oddziału IPN), ISBN 978-83-8098-048-8, OCLC 995626034, t. 57.
* Karol Nawrocki, Wicenty D. (red.), Brudne wspólnoty: przestępczość zorganizowana w PRL w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2018 (Publikacje Gdańskiego Oddziału IPN), ISBN 978-83-8098-353-3, OCLC 1078356346, t. 65.
* Karol Nawrocki. Historia Kwidzyna (1975–1990). „Kwidzyn. Dzieje miasta”. T.2, 2013. Kwidzyn: Kwidzyńskie Centrum Kultury. OCLC 883517660.

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Наўроцкі, Караль}}
[[Катэгорыя:Польскія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гданьску]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Гданьскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя Срэбным Крыжам Заслугі]]
[[Катэгорыя:Дырэктары музэяў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Гісторыкі ІПН Польшчы]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя «Заўсёды верныя»]]
[[Катэгорыя:Навукоўцы зьвязаныя з Гданьскам]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя Бронзавым Крыжам Заслугі (Польшча)]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём «За добрую Польшчу»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём «Пра айчыну»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём Трыццацігодзьдзя заснавананьня Старажоў Граніцы]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём «За заслугі для палякаў Казастану»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём «Заслугоўваю гэта»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя пачэсным знакам «Крыж памяці шлях надзеі»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя пачэсным знакам «За заслугі для палёніі і палякаў за межамі»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя знакам «За заслугі перад Сусьветным саюзам жаўнераў Арміі Краёвай»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя сярэбраным знакам «За заслугі ў рабоце ў турмах»]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя залатым мэдалём «Заслугі для польскае навукі Мудрасьць і праўда»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты Геданіі Гданьск]]
[[Катэгорыя:Палітыкі мясцовага кіраваньня Польшчы]]
[[Катэгорыя:Старшыні ІПН (Польшча)]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём 100-годзьдзя адраджэньня незалежнасьці Польшчы]]</text>
      <sha1>mydbdy6gga70nyk85hky87cjct4811x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нацыянальная ліга чэмпіянату Грузіі па футболе 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>294740</id>
    <revision>
      <id>2621832</id>
      <parentid>2607301</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621832</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11430" sha1="52dvtd0urpstt02e0sx2kuk3su7ay8n" xml:space="preserve">'''Нацыянальная ліга 2025 году''' — 37-ы розыгрыш [[Нацыянальная ліга чэмпіянату Грузіі па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Грузіі]], які пачаўся 28 лютага 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел дзесяць клюбаў, зь якіх дзевяць былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а «[[Гарэджы Сагарэджа|Гарэджы]]» прасунуўся з Нацыянальнай лігі 2, замяніўшы «[[Самтрэдыя (футбольны клюб)|Самтрэдыю]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 29 траўня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/georgia/umaglesi-liga/2025/regular-season/r86040/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=IBE, DIL, DBT, DTB, TKU, GAG, SMG, GAR, KOL, TEL

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q|вынік2=ECL1Q |вынік3=ECL1Q |вынік8=RPO |вынік9=RPO |вынік10=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_DIL=12 |нічыі_DIL=2 |паразы_DIL=4 |мз_DIL=32|мп_DIL=16&lt;!-- Dila Gori --&gt;
|перамогі_DBT=8 |нічыі_DBT=6 |паразы_DBT=4 |мз_DBT=21|мп_DBT=17&lt;!-- Dinamo Batumi --&gt;
|перамогі_DTB=8 |нічыі_DTB=5 |паразы_DTB=5 |мз_DTB=23|мп_DTB=15&lt;!-- Dinamo Tbilisi --&gt;
|перамогі_GAG=5 |нічыі_GAG=5 |паразы_GAG=8 |мз_GAG=17|мп_GAG=22&lt;!-- Gagra --&gt;
|перамогі_GAR=4 |нічыі_GAR=6 |паразы_GAR=8 |мз_GAR=17|мп_GAR=19&lt;!-- Gareji --&gt;
|перамогі_IBE=13 |нічыі_IBE=5 |паразы_IBE=0 |мз_IBE=29|мп_IBE=10&lt;!-- Iberia 1999 --&gt;
|перамогі_KOL=3 |нічыі_KOL=4 |паразы_KOL=11 |мз_KOL=12|мп_KOL=31&lt;!-- Kolkheti-1913 --&gt;
|перамогі_SMG=5 |нічыі_SMG=3 |паразы_SMG=10 |мз_SMG=26|мп_SMG=22&lt;!-- Samgurali Tsqaltubo --&gt;
|перамогі_TEL=3 |нічыі_TEL=3 |паразы_TEL=12 |мз_TEL=12|мп_TEL=37&lt;!-- Telavi --&gt;
|перамогі_TKU=8 |нічыі_TKU=3 |паразы_TKU=7 |мз_TKU=20|мп_TKU=20&lt;!-- Torpedo Kutaisi --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_DIL=[[Дыла Горы]] 
|назва_DBT=[[Дынама Батумі]]
|назва_DTB=[[Дынама Тбілісі]]
|назва_GAG=[[Гагра Тбілісі]]
|назва_GAR=[[Гарэджы Сагарэджа]]
|назва_IBE=[[Ібэрыя 1999 Тбілісі|Ібэрыя 1999]]
|назва_KOL=[[Калхэці-1913 Поці]]
|назва_SMG=[[Самгуралі Цхалтуба]]
|назва_TEL=[[Тэлаві (футбольны клюб)|Тэлаві]]
|назва_TKU=[[Тарпэда Кутаісі]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Пункты ў гульнях паміж сабою; 5) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 6) Забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 7) Гасьцявыя забітыя мячы ў гульнях паміж сабою (толькі для дзьвюх камандаў).

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL1Q=yellow1 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2   |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]]
|колер_REL=red1   |тэкст_REL=Паніжэньне ў Нацыянальную лігу 2

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/georgia/umaglesi-liga/2025/regular-season/r86040/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 29 траўня 2025
| стыль_матчаў = футбол
| этапы        = 2

|парадак_камандаў= GAG, GAR, DIL, DBT, DTB, IBE, KOL, SMG, TKU, TEL

|скарачэньне_DIL=[[Дыла Горы|Дыл]] 
|скарачэньне_DBT=[[Дынама Батумі|ДыБ]]
|скарачэньне_DTB=[[Дынама Тбілісі|ДыТ]]
|скарачэньне_GAG=[[Гагра Тбілісі|Гаг]]
|скарачэньне_GAR=[[Гарэджы Сагарэджа|Гар]]
|скарачэньне_IBE=[[Ібэрыя 1999 Тбілісі|Ібэ]]
|скарачэньне_KOL=[[Калхэці-1913 Поці|Кал]]
|скарачэньне_SMG=[[Самгуралі Цхалтуба|Смг]]
|скарачэньне_TEL=[[Тэлаві (футбольны клюб)|Тэл]]
|скарачэньне_TKU=[[Тарпэда Кутаісі|Тар]]

|назва_DIL=[[Дыла Горы]] 
|назва_DBT=[[Дынама Батумі]]
|назва_DTB=[[Дынама Тбілісі]]
|назва_GAG=[[Гагра Тбілісі]]
|назва_GAR=[[Гарэджы Сагарэджа|Гарэджы]]
|назва_IBE=[[Ібэрыя 1999 Тбілісі|Ібэрыя 1999]]
|назва_KOL=[[Калхэці-1913 Поці|Калхэці-1913]]
|назва_SMG=[[Самгуралі Цхалтуба|Самгуралі]]
|назва_TEL=[[Тэлаві (футбольны клюб)|Тэлаві]]
|назва_TKU=[[Тарпэда Кутаісі]]

| матч1_DIL_DBT = 1–1
| матч1_DIL_DTB = 2–1
| матч1_DIL_GAG = 2–0
| матч1_DIL_GAR = 2–1
| матч1_DIL_IBE = 0–1
| матч1_DIL_KOL = 2–0
| матч1_DIL_SMG = 4–3
| матч1_DIL_TEL = 6–1
| матч1_DIL_TKU = 0–1

| матч1_DBT_DIL = 0–3
| матч1_DBT_DTB = 1–0
| матч1_DBT_GAG = 2–1
| матч1_DBT_GAR = 1–1
| матч1_DBT_IBE = 2–3
| матч1_DBT_KOL = 2–0
| матч1_DBT_SMG = 2–0
| матч1_DBT_TEL = 2–0
| матч1_DBT_TKU = 1–0

| матч1_DTB_DIL = 2–1
| матч1_DTB_DBT = 1–1
| матч1_DTB_GAG = 1–1
| матч1_DTB_GAR = 1–0
| матч1_DTB_IBE = 1–2
| матч1_DTB_KOL = 3–0
| матч1_DTB_SMG = 2–1
| матч1_DTB_TEL = 2–1
| матч1_DTB_TKU = 2–0

| матч1_GAG_DIL = 0–0
| матч1_GAG_DBT = 1–1
| матч1_GAG_DTB = 0–4
| матч1_GAG_GAR = 1–1
| матч1_GAG_IBE = 0–1
| матч1_GAG_KOL = 1–1
| матч1_GAG_SMG = 0–2
| матч1_GAG_TEL = 3–0
| матч1_GAG_TKU = 1–2

| матч1_GAR_DIL = 0–1
| матч1_GAR_DBT = 0–0
| матч1_GAR_DTB = 1–2
| матч1_GAR_GAG = 0–1
| матч1_GAR_IBE = 1–1
| матч1_GAR_KOL = 4–1
| матч1_GAR_SMG = 2–1
| матч1_GAR_TEL = 0–0
| матч1_GAR_TKU = 1–1

| матч1_IBE_DIL = 1–0
| матч1_IBE_DBT = 1–1
| матч1_IBE_DTB = 1–0
| матч1_IBE_GAG = 3–1
| матч1_IBE_GAR = 2–1
| матч1_IBE_KOL = 4–0
| матч1_IBE_SMG = 2–1
| матч1_IBE_TEL = 2–0
| матч1_IBE_TKU = 2–0

| матч1_KOL_DIL = 1–2 
| матч1_KOL_DBT = 0–2
| матч1_KOL_DTB = 0–0
| матч1_KOL_GAG = 0–2
| матч1_KOL_GAR = 0–1
| матч1_KOL_IBE = 2–2
| матч1_KOL_SMG = 2–1
| матч1_KOL_TEL = 1–0
| матч1_KOL_TKU = 2–2

| матч1_SMG_DIL = 0–1
| матч1_SMG_DBT = 3–0
| матч1_SMG_DTB = 0–0
| матч1_SMG_GAG = 0–2
| матч1_SMG_GAR = 3–1
| матч1_SMG_IBE = 0–0
| матч1_SMG_KOL = 0–1
| матч1_SMG_TEL = 7–0
| матч1_SMG_TKU = 0–1

| матч1_TEL_DIL = 2–3
| матч1_TEL_DBT = 1–2
| матч1_TEL_DTB = 1–1
| матч1_TEL_GAG = 0–1
| матч1_TEL_GAR = 1–0
| матч1_TEL_IBE = 0–0
| матч1_TEL_KOL = 1–0
| матч1_TEL_SMG = 1–3
| матч1_TEL_TKU = 1–3

| матч1_TKU_DIL = 1–2
| матч1_TKU_DBT = 1–0
| матч1_TKU_DTB = 2–0
| матч1_TKU_GAG = 2–1
| матч1_TKU_GAR = 0–2
| матч1_TKU_IBE = 0–1
| матч1_TKU_KOL = 2–1
| матч1_TKU_SMG = 1–1
| матч1_TKU_TEL = 1–2

| матч2_DIL_DBT = 
| матч2_DIL_DTB = 
| матч2_DIL_GAG = 
| матч2_DIL_GAR = 
| матч2_DIL_IBE = 
| матч2_DIL_KOL = 
| матч2_DIL_SMG = 
| матч2_DIL_TEL = 
| матч2_DIL_TKU = 

| матч2_DBT_DIL = 
| матч2_DBT_DTB =
| матч2_DBT_GAG =
| матч2_DBT_GAR = 
| матч2_DBT_IBE = 
| матч2_DBT_KOL = 
| матч2_DBT_SMG = 
| матч2_DBT_TEL = 
| матч2_DBT_TKU = 

| матч2_DTB_DIL = 
| матч2_DTB_DBT = 
| матч2_DTB_GAG = 
| матч2_DTB_GAR = 
| матч2_DTB_IBE = 
| матч2_DTB_KOL = 
| матч2_DTB_SMG = 
| матч2_DTB_TEL = 
| матч2_DTB_TKU = 

| матч2_GAG_DIL = 
| матч2_GAG_DBT = 
| матч2_GAG_DTB = 
| матч2_GAG_GAR = 
| матч2_GAG_IBE = 
| матч2_GAG_KOL = 
| матч2_GAG_SMG = 
| матч2_GAG_TEL = 
| матч2_GAG_TKU = 

| матч2_GAR_DIL = 
| матч2_GAR_DBT =  
| матч2_GAR_DTB = 
| матч2_GAR_GAG = 
| матч2_GAR_IBE = 
| матч2_GAR_KOL = 
| матч2_GAR_SMG = 
| матч2_GAR_TEL = 
| матч2_GAR_TKU = 

| матч2_IBE_DIL = 
| матч2_IBE_DBT = 
| матч2_IBE_DTB = 
| матч2_IBE_GAG = 
| матч2_IBE_GAR = 
| матч2_IBE_KOL = 
| матч2_IBE_SMG = 
| матч2_IBE_TEL = 
| матч2_IBE_TKU = 

| матч2_KOL_DIL =  
| матч2_KOL_DBT =
| матч2_KOL_DTB = 
| матч2_KOL_GAG = 
| матч2_KOL_GAR = 
| матч2_KOL_IBE = 
| матч2_KOL_SMG = 
| матч2_KOL_TEL = 
| матч2_KOL_TKU = 

| матч2_SMG_DIL = 
| матч2_SMG_DBT = 
| матч2_SMG_DTB = 
| матч2_SMG_GAG = 
| матч2_SMG_GAR =
| матч2_SMG_IBE = 
| матч2_SMG_KOL = 
| матч2_SMG_TEL =
| матч2_SMG_TKU = 

| матч2_TEL_DIL = 
| матч2_TEL_DBT = 
| матч2_TEL_DTB = 
| матч2_TEL_GAG = 
| матч2_TEL_GAR = 
| матч2_TEL_IBE = 
| матч2_TEL_KOL = 
| матч2_TEL_SMG = 
| матч2_TEL_TKU = 

| матч2_TKU_DIL = 
| матч2_TKU_DBT = 
| матч2_TKU_DTB = 
| матч2_TKU_GAG = 
| матч2_TKU_GAR = 
| матч2_TKU_IBE =
| матч2_TKU_KOL = 
| матч2_TKU_SMG = 
| матч2_TKU_TEL = 
}}

== Пераходныя матчы ==
Па заканчэньні сэзону пройдуць пераходныя матчы, дзе каманды, якія зоймуць адпаведна восьмае і дзявятае месцы ў Нацыянальнай лізе, будуць супрацьстаяць камандам, якія зоймуць адпаведна другое і трэцяе месцы ў Нацыянальнай лізе 2.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://erovnuliliga.ge/ Афіцыйны сайт Нацыянальнай лігі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Грузіі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>52dvtd0urpstt02e0sx2kuk3su7ay8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэм’ер-ліга чэмпіянату Казахстану па футболе 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>294745</id>
    <revision>
      <id>2621830</id>
      <parentid>2607316</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:38:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621830</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12193" sha1="8k9kfxo89hmbt5bmugsc5jjje252h30" xml:space="preserve">'''Прэм’ер-ліга 2025 году''' — 34-ы розыгрыш [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Казахстану па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Казахстану]], які пачаўся 1 сакавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел 14 клюбаў, зь якіх 12 былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а два клюбы прасунуліся зь Першай лігі — «[[Акжэтпэс Какшатаў|Акжэтпэс]]» і «[[Улытаў Жэзказган|Улытаў]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Шахтар Караганда|Шахтар]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 22 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/kazakhstan/premier-league/2025/regular-season/r85429/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=AST, KRT, TOB, AKT, ELI, OKZ, ORD, KYZ, JEN, KSR, ULT, TUR, ZTS, ATY

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q |вынік2=ECL1Q |вынік3=ECL1Q |вынік12=REL |вынік13=REL |вынік14=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_AKT=8 |нічыі_AKT=2 |паразы_AKT=4 |мз_AKT=21|мп_AKT=12&lt;!-- Aktobe --&gt;
|перамогі_AST=10|нічыі_AST=3 |паразы_AST=1 |мз_AST=29|мп_AST=12&lt;!-- Astana --&gt;
|перамогі_ATY=1 |нічыі_ATY=1 |паразы_ATY=13|мз_ATY=9 |мп_ATY=35&lt;!-- Atyrau --&gt;
|перамогі_ELI=6 |нічыі_ELI=3 |паразы_ELI=4 |мз_ELI=16|мп_ELI=11&lt;!-- Elimai --&gt;
|перамогі_JEN=2 |нічыі_JEN=7 |паразы_JEN=4 |мз_JEN=11|мп_JEN=12&lt;!-- Jenis--&gt;
|перамогі_KRT=9 |нічыі_KRT=3 |паразы_KRT=2 |мз_KRT=29|мп_KRT=12&lt;!-- Kairat --&gt;
|перамогі_KSR=2 |нічыі_KSR=7 |паразы_KSR=5 |мз_KSR=13|мп_KSR=23&lt;!-- Kaisar --&gt;
|перамогі_KYZ=3 |нічыі_KYZ=5 |паразы_KYZ=5 |мз_KYZ=14|мп_KYZ=17&lt;!-- Kyzylzhar --&gt;
|перамогі_OKZ=6 |нічыі_OKZ=2 |паразы_OKZ=5 |мз_OKZ=19|мп_OKZ=20&lt;!-- Okzhetpes --&gt;
|перамогі_ORD=5 |нічыі_ORD=4 |паразы_ORD=3 |мз_ORD=14|мп_ORD=11&lt;!-- Ordabasy --&gt;
|перамогі_TOB=8 |нічыі_TOB=3 |паразы_TOB=1 |мз_TOB=22|мп_TOB=8 &lt;!-- Tobol --&gt;
|перамогі_TUR=3 |нічыі_TUR=2 |паразы_TUR=8 |мз_TUR=12|мп_TUR=17&lt;!-- Turan --&gt;
|перамогі_ULT=3 |нічыі_ULT=3 |паразы_ULT=7 |мз_ULT=8 |мп_ULT=18&lt;!-- Ulytau --&gt;
|перамогі_ZTS=1 |нічыі_ZTS=7 |паразы_ZTS=5 |мз_ZTS=10|мп_ZTS=19&lt;!-- Zhetysu --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_AKT=[[Актабе (футбольны клюб)|Актабе]]
|назва_AST=[[Астана (футбольны клюб)|Астана]]
|назва_ATY=[[Атыраў (футбольны клюб)|Атыраў]]
|назва_KRT=[[Кайрат Алматы|Кайрат]]
|назва_KSR=[[Кайсар Кызыларда|Кайсар]]
|назва_KYZ=[[Кызылжар Петрапаўл|Кызылжар]]
|назва_OKZ=[[Акжэтпэс Какшатаў|Акжэтпэс]]
|назва_ORD=[[Ардабасы Шымкент|Ардабасы]]
|назва_TOB=[[Табол Кастанай|Табол]]
|назва_TUR=[[Туран Туркестан|Туран]]
|назва_ULT=[[Улытаў Жэзказган|Улытаў]]
|назва_ELI=[[Елімай Семей|Елімай]]
|назва_JEN=[[Жэніс Астана|Жэніс]]
|назва_ZTS=[[Жэтысу Талдыкарган|Жэтысу]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Лік перамог; 4) Забітыя мячы; 5) Гасьцявыя забітыя мячы; 6) Пункты ў гульнях паміж сабою; 7) Лік перамог у гульнях паміж сабою; 8) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 9) Забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 10) Гасьцявыя забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 11) Жарабя.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL1Q=yellow1 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_REL=red1 |тэкст_REL=Паніжэньне ў Першую лігу

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/kazakhstan/premier-league/2025/regular-season/r85429/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 22 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол

|парадак_камандаў= OKZ, AKT, ORD, AST, ATY, YEL, ZHN, ZHE, KSR, KRT, KYZ, TOB, TUR, ULT

|скарачэньне_AKT=[[Актабе (футбольны клюб)|Акт]]
|скарачэньне_AST=[[Астана (футбольны клюб)|Аст]]
|скарачэньне_ATY=[[Атыраў (футбольны клюб)|Аты]]
|скарачэньне_KRT=[[Кайрат Алматы|Крт]]
|скарачэньне_KSR=[[Кайсар Кызыларда|Кср]]
|скарачэньне_KYZ=[[Кызылжар Петрапаўл|Кыз]]
|скарачэньне_OKZ=[[Акжэтпэс Какшатаў|Акж]]
|скарачэньне_ORD=[[Ардабасы Шымкент|Ард]]
|скарачэньне_TOB=[[Табол Кастанай|Таб]]
|скарачэньне_TUR=[[Туран Туркестан|Тур]]
|скарачэньне_ULT=[[Улытаў Жэзказган|Улы]]
|скарачэньне_YEL=[[Елімай Семей|Елі]]
|скарачэньне_ZHN=[[Жэніс Астана|Жэн]]
|скарачэньне_ZHE=[[Жэтысу Талдыкарган|Жэт]]

|назва_AKT=[[Актабе (футбольны клюб)|Актабе]]
|назва_AST=[[Астана (футбольны клюб)|Астана]]
|назва_ATY=[[Атыраў (футбольны клюб)|Атыраў]]
|назва_KRT=[[Кайрат Алматы|Кайрат]]
|назва_KSR=[[Кайсар Кызыларда|Кайсар]]
|назва_KYZ=[[Кызылжар Петрапаўл|Кызылжар]]
|назва_OKZ=[[Акжэтпэс Какшатаў|Акжэтпэс]]
|назва_ORD=[[Ардабасы Шымкент|Ардабасы]]
|назва_TOB=[[Табол Кастанай|Табол]]
|назва_TUR=[[Туран Туркестан|Туран]]
|назва_ULT=[[Улытаў Жэзказган|Улытаў]]
|назва_YEL=[[Елімай Семей|Елімай]]
|назва_ZHN=[[Жэніс Астана|Жэніс]]
|назва_ZHE=[[Жэтысу Талдыкарган|Жэтысу]]

| матч_AKT_AST = 0–1
| матч_AKT_ATY = 
| матч_AKT_KRT = 1–2
| матч_AKT_KSR = 4–1
| матч_AKT_KYZ = 
| матч_AKT_OKZ = 
| матч_AKT_ORD =  
| матч_AKT_TOB = 
| матч_AKT_TUR = 2–1
| матч_AKT_ULT = 1–0
| матч_AKT_YEL = 1–0
| матч_AKT_ZHN = 
| матч_AKT_ZHE = 

| матч_AST_AKT = 
| матч_AST_ATY = 2–1
| матч_AST_KRT = 1–1
| матч_AST_KSR = 
| матч_AST_KYZ = 
| матч_AST_OKZ = 5–2
| матч_AST_ORD = 2–1
| матч_AST_TOB = 1–3
| матч_AST_TUR =
| матч_AST_ULT = 
| матч_AST_YEL = 
| матч_AST_ZHE = 3–0
| матч_AST_ZHN = 4–2
 
| матч_ATY_AKT = 0–4
| матч_ATY_AST = 0–2
| матч_ATY_KRT = 1–4
| матч_ATY_KSR = 1–2
| матч_ATY_KYZ = 1–2
| матч_ATY_OKZ = 
| матч_ATY_ORD = 1–2
| матч_ATY_TOB = 
| матч_ATY_TUR =
| матч_ATY_ULT = 0–1
| матч_ATY_YEL = 2–1
| матч_ATY_ZHN = 
| матч_ATY_ZHE = 1–1 

| матч_KRT_AKT = 
| матч_KRT_AST = 
| матч_KRT_ATY = 4–0
| матч_KRT_KSR = 
| матч_KRT_KYZ = 1–0
| матч_KRT_OKZ = 1–2
| матч_KRT_ORD = 4–0
| матч_KRT_TOB = 2–1
| матч_KRT_TUR =
| матч_KRT_ULT = 
| матч_KRT_YEL = 
| матч_KRT_ZHN = 
| матч_KRT_ZHE = 

| матч_KSR_AKT = 1–2
| матч_KSR_AST = 1–1
| матч_KSR_ATY = 
| матч_KSR_KRT = 0–0
| матч_KSR_KYZ = 
| матч_KSR_OKZ = 2–2
| матч_KSR_ORD = 
| матч_KSR_TOB = 1–1
| матч_KSR_TUR = 1–0
| матч_KSR_ULT = 1–1
| матч_KSR_YEL = 
| матч_KSR_ZHN = 0–0
| матч_KSR_ZHE = 2–2

| матч_KYZ_AKT = 1–1
| матч_KYZ_AST = 0–2
| матч_KYZ_ATY = 
| матч_KYZ_KRT = 
| матч_KYZ_KSR = 2–1
| матч_KYZ_OKZ = 
| матч_KYZ_ORD =  
| матч_KYZ_TOB = 
| матч_KYZ_TUR = 2–3
| матч_KYZ_ULT = 2–1
| матч_KYZ_YEL = 1–1
| матч_KYZ_ZHN = 
| матч_KYZ_ZHE = 1–1

| матч_OKZ_AKT = 1–3
| матч_OKZ_AST = 
| матч_OKZ_ATY = 2–1
| матч_OKZ_KRT = 
| матч_OKZ_KSR = 
| матч_OKZ_KYZ = 3–2
| матч_OKZ_ORD = 0–1
| матч_OKZ_SHA = 
| матч_OKZ_TOB = 0–1
| матч_OKZ_TUR = 
| матч_OKZ_YEL = 
| матч_OKZ_ZHN = 1–1
| матч_OKZ_ZHE =
 
| матч_ORD_AKT = 0–0
| матч_ORD_AST = 
| матч_ORD_ATY = 
| матч_ORD_KRT = 
| матч_ORD_KSR = 5–0
| матч_ORD_KYZ = 0–0
| матч_ORD_OKZ = 
| матч_ORD_TOB = 
| матч_ORD_TUR = 1–0
| матч_ORD_ULT = 0–1
| матч_ORD_YEL = 1–1
| матч_ORD_ZHN = 
| матч_ORD_ZHE = 1–0

| матч_TOB_AKT = 2–0
| матч_TOB_AST = 
| матч_TOB_ATY = 5–0
| матч_TOB_KRT = 
| матч_TOB_KSR = 
| матч_TOB_KYZ = 2–1
| матч_TOB_OKZ = 
| матч_TOB_ORD =  
| матч_TOB_TUR =
| матч_TOB_ULT = 2–0
| матч_TOB_YEL = 1–1
| матч_TOB_ZHN = 
| матч_TOB_ZHE = 2–1

| матч_TUR_AKT = 
| матч_TUR_AST = 1–1
| матч_TUR_ATY = 1–0
| матч_TUR_KRT = 1–2
| матч_TUR_KSR = 
| матч_TUR_KYZ = 
| матч_TUR_OKZ = 2–0
| матч_TUR_ORD =  
| матч_TUR_TOB = 1–2
| матч_TUR_ULT = 
| матч_TUR_YEL = 
| матч_TUR_ZHN = 0–2
| матч_TUR_ZHE = 0–0

| матч_ULT_AKT = 
| матч_ULT_AST = 0–2
| матч_ULT_ATY = 
| матч_ULT_KRT = 1–4
| матч_ULT_KSR = 
| матч_ULT_KYZ = 
| матч_ULT_OKZ = 0–1
| матч_ULT_ORD = 
| матч_ULT_TOB = 
| матч_ULT_TUR = 2–1
| матч_ULT_YEL = 
| матч_ULT_ZHN = 1–1
| матч_ULT_ZHE = 

| матч_YEL_AKT = 
| матч_YEL_AST = 0–2
| матч_YEL_ATY = 
| матч_YEL_KRT = 1–0
| матч_YEL_KSR = 2–0
| матч_YEL_KYZ = 
| матч_YEL_OKZ = 0–2
| матч_YEL_ORD =  
| матч_YEL_TOB = 
| матч_YEL_TUR = 2–1
| матч_YEL_ULT = 3–0
| матч_YEL_ZHN = 
| матч_YEL_ZHE = 

| матч_ZHN_AST = 
| матч_ZHN_ATY = 2–0
| матч_ZHN_KRT = 1–2
| матч_ZHN_KSR = 
| матч_ZHN_KYZ = 0–0
| матч_ZHN_OKZ = 
| матч_ZHN_ORD = 2–2 
| матч_ZHN_TOB = 0–0
| матч_ZHN_TUR =
| матч_ZHN_ULT = 
| матч_ZHN_YEL = 0–1
| матч_ZHN_AKT = 0–1
| матч_ZHN_ZHE = 

| матч_ZHE_AKT = 2–1
| матч_ZHE_AST = 
| матч_ZHE_ATY = 
| матч_ZHE_KRT = 2–2
| матч_ZHE_KSR = 
| матч_ZHE_KYZ = 
| матч_ZHE_OKZ = 1–3
| матч_ZHE_ORD =  
| матч_ZHE_TOB = 
| матч_ZHE_TUR =
| матч_ZHE_ULT = 0–0
| матч_ZHE_YEL = 0–3
| матч_ZHE_ZHN = 0–0
}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Казахстану па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>8k9kfxo89hmbt5bmugsc5jjje252h30</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Альсвэнскан 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295171</id>
    <revision>
      <id>2621804</id>
      <parentid>2610643</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:18:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621804</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15126" sha1="94vy9fsnhfu5wopnop2yzc9ihdjmxx2" xml:space="preserve">'''Альсвэнскан 2025 году''' — 101-ы розыгрыш [[Альсвэнскан|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Швэцыі]], які пачаўся 29 сакавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел 16 клюбаў, зь якіх 14 былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а два клюбы прасунуліся з Супэрэтану — «[[Дэгерфорс (футбольны клюб)|Дэгерфорс]]» і «[[Эстэрс Вэкшэ|Эстэрс]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Кальмар (футбольны клюб)|Кальмар]]» і «[[Вэстэрос (футбольны клюб)|Вэстэрос]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне    = 1 чэрвеня 2025
|крыніца        = [https://www.svenskfotboll.se/serier-cuper/tabell-och-resultat/allsvenskan-2025/123864/ svenskfotboll.se]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=MAIF, HAM, AIK, IFE, MFF, IFKG, GAI, BKH, DIF, IFKN, DEG, HBK, IKS, ÖIF, BP, IFKV

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL2Q|вынік2=ECL2Q|вынік3=ECL2Q
|вынік14=RPO |вынік15=REL |вынік16=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_AIK=7 |нічыі_AIK =5|паразы_AIK =1|мз_AIK =18|мп_AIK =12&lt;!-- AIK --&gt;
|перамогі_BKH=4 |нічыі_BKH =3|паразы_BKH=5 |мз_BKH =17|мп_BKH =21&lt;!-- BK Häcken --&gt;
|перамогі_DEG=4 |нічыі_DEG =1|паразы_DEG =7|мз_DEG =17|мп_DEG =22&lt;!-- Degerfors IF --&gt;
|перамогі_DIF=4 |нічыі_DIF =3|паразы_DIF =5|мз_DIF =8 |мп_DIF =14&lt;!-- Djurgårdens IF --&gt;
|перамогі_GAI=4 |нічыі_GAI=6 |паразы_GAI=2 |мз_GAI=15 |мп_GAI=10 &lt;!-- GAIS --&gt;
|перамогі_HBK=4 |нічыі_HBK =1|паразы_HBK =7|мз_HBK =11|мп_HBK =25&lt;!-- Halmstads BK --&gt;
|перамогі_HAM=8 |нічыі_HAM =3|паразы_HAM =2|мз_HAM =23|мп_HAM =9 &lt;!-- Hammarby IF --&gt;
|перамогі_BP =3 |нічыі_BP =1 |паразы_BP=8  |мз_BP =13 |мп_BP =19 &lt;!-- IF Brommapojkarna --&gt;
|перамогі_IFE=8 |нічыі_IFE =1|паразы_IFE =3|мз_IFE =25|мп_IFE =15&lt;!-- IF Elfsborg --&gt;
|перамогі_IFKG=6|нічыі_IFKG=1|паразы_IFKG=5|мз_IFKG=16|мп_IFKG=16&lt;!-- IFK Göteborg --&gt;
|перамогі_IFKN=4|нічыі_IFKN=2|паразы_IFKN=6|мз_IFKN=20|мп_IFKN=23&lt;!-- IFK Norrköping --&gt;
|перамогі_IFKV=0|нічыі_IFKV=3|паразы_IFKV=9|мз_IFKV=11|мп_IFKV=24&lt;!-- IFK Värnamo --&gt;
|перамогі_IKS=3 |нічыі_IKS =3|паразы_IKS=6 |мз_IKS =17|мп_IKS =20&lt;!-- IK Sirius --&gt;
|перамогі_MFF=6 |нічыі_MFF =4|паразы_MFF =3|мз_MFF =19|мп_MFF =10&lt;!-- Malmö FF --&gt;
|перамогі_MAIF=9|нічыі_MAIF=3|паразы_MAIF=1|мз_MAIF=27|мп_MAIF=11&lt;!-- Mjällby AIF --&gt;
|перамогі_ÖIF=3 |нічыі_ÖIF=2 |паразы_ÖIF=7 |мз_ÖIF=10 |мп_ÖIF=16 &lt;!-- Östers IF --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_AIK=[[АІК Стакгольм|АІК]]
|назва_BKH=[[Гэкен Гётэборг|Гэкен]]
|назва_BP=[[Бромапойкарна Стакгольм|Бромапойкарна]]
|назва_DEG=[[Дэгерфорс (футбольны клюб)|Дэгерфорс]]
|назва_DIF=[[Юргордэн Стакгольм|Юргордэн]]
|назва_GAI=[[ГАІС Гётэборг|ГАІС]]
|назва_HAM=[[Гамарбю Стакгольм|Гамарбю]]
|назва_HBK=[[Гальмстад (футбольны клюб)|Гальмстад]]
|назва_IFE=[[Эльфсборг Бурос|Эльфсборг]]
|назва_IFKG=[[Гётэборг (футбольны клюб)|Гётэборг]]
|назва_IFKN=[[Нарчэпінг (футбольны клюб)|Нарчэпінг]]
|назва_IFKV=[[Вэрнаму (футбольны клюб)|Вэрнаму]]
|назва_IKS=[[Сырыюс Упсала|Сырыюс]]
|назва_MAIF=[[М’ельбю Гэлевік|М’ельбю]]
|назва_MFF=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|назва_ÖIF=[[Эстэрс Вэкшэ|Эстэрс]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Пункты ў гульнях паміж сабою; 5) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 6) Гасьцявыя забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 7) Дадатковыя матчы (толькі для вызначэньня чэмпіёна, удзельнікаў эўракубкаў і камандаў на паніжэньне).

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL2Q=green1|тэкст_CL2Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Другі кваліфікацыйны раўнд|Другі кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў ]]
|колер_ECL2Q=yellow1 |тэкст_ECL2Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Другі кваліфікацыйны раўнд|Другі кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2 |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]]
|колер_REL=red1 |тэкст_REL=Паніжэньне ў Супэрэтан

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://www.svenskfotboll.se/serier-cuper/spelprogram/allsvenskan-2025/123864/ svenskfotboll.se]
| абнаўленьне  = 1 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол

|парадак_камандаў= AIK, BP, IFKV, GAIS, HBK, HAM, IFKG, BKH, DEG, MFF, MAIF, IFKN, IKS, IFE, ÖIF, DIF

|скарачэньне_AIK=[[АІК Стакгольм|АІК]]
|скарачэньне_BKH=[[Гэкен Гётэборг|Гэк]]
|скарачэньне_BP=[[Бромапойкарна Стакгольм|Бро]]
|скарачэньне_DEG=[[Дэгерфорс (футбольны клюб)|Дэг]]
|скарачэньне_DIF=[[Юргордэн Стакгольм|Юрг]]
|скарачэньне_GAIS=[[ГАІС Гётэборг|ГАІ]]
|скарачэньне_HAM=[[Гамарбю Стакгольм|Гам]]
|скарачэньне_HBK=[[Гальмстад (футбольны клюб)|Гал]]
|скарачэньне_IFE=[[Эльфсборг Бурос|Эль]]
|скарачэньне_IFKG=[[Гётэборг (футбольны клюб)|Гёт]]
|скарачэньне_IFKN=[[Нарчэпінг (футбольны клюб)|Нар]]
|скарачэньне_IFKV=[[Вэрнаму (футбольны клюб)|Вэр]]
|скарачэньне_IKS=[[Сырыюс Упсала|Сыр]]
|скарачэньне_MAIF=[[М’ельбю Гэлевік|М’е]]
|скарачэньне_MFF=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мал]]
|скарачэньне_ÖIF=[[Эстэрс Вэкшэ|Эст]]

|назва_AIK=[[АІК Стакгольм|АІК]]
|назва_BKH=[[Гэкен Гётэборг|Гэкен]]
|назва_BP=[[Бромапойкарна Стакгольм|Бромапойкарна]]
|назва_DEG=[[Дэгерфорс (футбольны клюб)|Дэгерфорс]]
|назва_DIF=[[Юргордэн Стакгольм|Юргордэн]]
|назва_GAIS=[[ГАІС Гётэборг|ГАІС]]
|назва_HAM=[[Гамарбю Стакгольм|Гамарбю]]
|назва_HBK=[[Гальмстад (футбольны клюб)|Гальмстад]]
|назва_IFE=[[Эльфсборг Бурос|Эльфсборг]]
|назва_IFKG=[[Гётэборг (футбольны клюб)|Гётэборг]]
|назва_IFKN=[[Нарчэпінг (футбольны клюб)|Нарчэпінг]]
|назва_IFKV=[[Вэрнаму (футбольны клюб)|Вэрнаму]]
|назва_IKS=[[Сырыюс Упсала|Сырыюс]]
|назва_MAIF=[[М’ельбю Гэлевік|М’ельбю]]
|назва_MFF=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|назва_ÖIF=[[Эстэрс Вэкшэ|Эстэрс]]

| матч_AIK_BKH =
| матч_AIK_BP =
| матч_AIK_DEG =
| матч_AIK_DIF = 
| матч_AIK_GAIS = 
| матч_AIK_HBK =
| матч_AIK_HAM = 0–0
| матч_AIK_IFE = 2–0
| матч_AIK_IFKG = 
| матч_AIK_IFKN = 4–3
| матч_AIK_IFKV =
| матч_AIK_IKS =
| матч_AIK_MFF = 0–0
| матч_AIK_MAIF = 2–1
| матч_AIK_ÖIF =

| матч_BKH_AIK = 3–3
| матч_BKH_BP = 2–0
| матч_BKH_DEG = 3–4
| матч_BKH_DIF =
| матч_BKH_GAIS =
| матч_BKH_HBK =
| матч_BKH_HAM = 1–1
| матч_BKH_IFE =
| матч_BKH_IFKG =
| матч_BKH_IFKN =
| матч_BKH_IFKV = 2–0
| матч_BKH_IKS =
| матч_BKH_MFF =
| матч_BKH_MAIF = 0–3
| матч_BKH_ÖIF =

| матч_BP_AIK = 0–1
| матч_BP_BKH =
| матч_BP_DEG =
| матч_BP_DIF = 0–1
| матч_BP_GAIS =
| матч_BP_HBK = 0–1
| матч_BP_HAM = 0–2
| матч_BP_IFE =
| матч_BP_IFKG = 1–3
| матч_BP_IFKN =
| матч_BP_IFKV = 3–2
| матч_BP_IKS =
| матч_BP_MFF =
| матч_BP_MAIF =
| матч_BP_ÖIF =

| матч_DEG_AIK =
| матч_DEG_BKH =
| матч_DEG_BP =
| матч_DEG_DIF =
| матч_DEG_GAIS =
| матч_DEG_HBK =
| матч_DEG_HAM =
| матч_DEG_IFE = 0–1
| матч_DEG_IFKG = 1–3
| матч_DEG_IFKN =
| матч_DEG_IFKV = 1–0
| матч_DEG_IKS = 1–1
| матч_DEG_MFF = 1–4
| матч_DEG_MAIF =
| матч_DEG_ÖIF = 1–2

| матч_GAIS_AIK = 0–1
| матч_GAIS_BKH = 
| матч_GAIS_BP = 1–1
| матч_GAIS_DEG = 2–0
| матч_GAIS_DIF =
| матч_GAIS_HBK =
| матч_GAIS_HAM = 
| матч_GAIS_IFE =
| матч_GAIS_IFKG = 
| матч_GAIS_IFKN =
| матч_GAIS_IFKV = 1–1
| матч_GAIS_IKS = 2–1
| матч_GAIS_MFF =
| матч_GAIS_MAIF =
| матч_GAIS_ÖIF =

| матч_HBK_AIK = 
| матч_HBK_BKH = 
| матч_HBK_BP = 
| матч_HBK_DEG = 0–5
| матч_HBK_DIF = 1–0
| матч_HBK_GAIS = 1–3
| матч_HBK_HAM = 
| матч_HBK_IFE = 1–4
| матч_HBK_IFKG = 
| матч_HBK_IFKN =
| матч_HBK_IFKV = 4–2
| матч_HBK_IKS =
| матч_HBK_MFF =
| матч_HBK_MAIF = 1–3
| матч_HBK_ÖIF = 1–0

| матч_DIF_AIK = 1–1
| матч_DIF_BKH = 1–1
| матч_DIF_BP =
| матч_DIF_DEG =
| матч_DIF_GAIS = 0–0
| матч_DIF_HBK =
| матч_DIF_HAM =
| матч_DIF_IFE =
| матч_DIF_IFKG =
| матч_DIF_IFKN =
| матч_DIF_IFKV =
| матч_DIF_IKS =
| матч_DIF_MFF = 0–1
| матч_DIF_MAIF = 1–3
| матч_DIF_ÖIF = 1–0

| матч_HAM_AIK = 
| матч_HAM_BKH = 
| матч_HAM_BP = 
| матч_HAM_DEG = 1–0
| матч_HAM_DIF = 2–0
| матч_HAM_GAIS = 
| матч_HAM_HBK = 
| матч_HAM_IFE = 
| матч_HAM_IFKG = 4–0
| матч_HAM_IFKN = 1–1
| матч_HAM_IFKV =
| матч_HAM_IKS = 3–2
| матч_HAM_MFF = 2–0
| матч_HAM_MAIF = 1–2
| матч_HAM_ÖIF =

| матч_IFE_AIK =
| матч_IFE_BKH = 
| матч_IFE_BP = 4–3
| матч_IFE_DEG =
| матч_IFE_DIF = 4–0
| матч_IFE_GAIS = 2–0
| матч_IFE_HBK =
| матч_IFE_HAM = 0–2
| матч_IFE_IFKG =
| матч_IFE_IFKN = 2–0
| матч_IFE_IFKV =
| матч_IFE_IKS = 4–3
| матч_IFE_MFF = 
| матч_IFE_MAIF = 2–2
| матч_IFE_ÖIF = 

| матч_IFKG_AIK = 
| матч_IFKG_BKH = 2–3
| матч_IFKG_BP =
| матч_IFKG_DEG =
| матч_IFKG_DIF = 1–2
| матч_IFKG_GAIS = 1–1
| матч_IFKG_HBK = 1–0
| матч_IFKG_HAM =
| матч_IFKG_IFE =
| матч_IFKG_IFKN =
| матч_IFKG_IFKV =
| матч_IFKG_IKS = 
| матч_IFKG_MFF = 1–0
| матч_IFKG_MAIF =
| матч_IFKG_ÖIF = 0–1

| матч_IFKN_AIK = 
| матч_IFKN_BKH = 0–2
| матч_IFKN_BP = 
| матч_IFKN_DEG = 1–2
| матч_IFKN_DIF = 
| матч_IFKN_GAIS = 0–3
| матч_IFKN_HBK = 3–0
| матч_IFKN_HAM = 
| матч_IFKN_IFE = 
| матч_IFKN_IFKG = 2–3
| матч_IFKN_IFKV =
| матч_IFKN_IKS = 
| матч_IFKN_MFF = 
| матч_IFKN_MAIF = 1–1
| матч_IFKN_ÖIF = 4–3

| матч_IFKV_AIK = 1–2
| матч_IFKV_BKH = 
| матч_IFKV_BP = 
| матч_IFKV_DEG = 
| матч_IFKV_DIF = 
| матч_IFKV_GAIS = 
| матч_IFKV_HBK = 
| матч_IFKV_HAM = 
| матч_IFKV_IFE = 
| матч_IFKV_IFKG = 0–1
| матч_IFKV_IFKN = 1–3
| матч_IFKV_IKS = 1–2
| матч_IFKV_MFF = 2–2
| матч_IFKV_MAIF =
| матч_IFKV_ÖIF = 1–1

| матч_IKS_AIK = 3–1
| матч_IKS_BKH = 2–0
| матч_IKS_BP = 0–3
| матч_IKS_DEG = 
| матч_IKS_DIF = 0–1
| матч_IKS_GAIS = 
| матч_IKS_HBK = 1–1
| матч_IKS_HAM = 
| матч_IKS_IFE = 
| матч_IKS_IFKG =
| матч_IKS_IFKN = 1–2
| матч_IKS_IFKV =
| матч_IKS_MFF = 
| матч_IKS_MAIF =
| матч_IKS_ÖIF =

| матч_MFF_AIK = 0–0
| матч_MFF_BKH = 3–0
| матч_MFF_BP = 1–2
| матч_MFF_DEG = 
| матч_MFF_DIF = 
| матч_MFF_GAIS = 
| матч_MFF_HBK = 3–0
| матч_MFF_HAM = 
| матч_MFF_IFE = 2–1
| матч_MFF_IFKG = 
| матч_MFF_IFKN =
| матч_MFF_IFKV =
| матч_MFF_IKS = 1–1
| матч_MFF_MAIF =
| матч_MFF_ÖIF = 2–0

| матч_MAIF_AIK =
| матч_MAIF_BKH =
| матч_MAIF_BP = 1–0
| матч_MAIF_DEG = 4–1
| матч_MAIF_DIF =
| матч_MAIF_GAIS = 1–1
| матч_MAIF_HBK =
| матч_MAIF_HAM = 3–1
| матч_MAIF_IFE =
| матч_MAIF_IFKG = 1–0
| матч_MAIF_IFKN =
| матч_MAIF_IFKV = 2–0
| матч_MAIF_IKS = 
| матч_MAIF_MFF = 
| матч_MAIF_ÖIF = 

| матч_ÖIF_AIK = 0–1
| матч_ÖIF_BKH = 2–0
| матч_ÖIF_BP = 
| матч_ÖIF_DEG = 
| матч_ÖIF_DIF = 
| матч_ÖIF_GAIS = 1–1
| матч_ÖIF_HBK = 
| матч_ÖIF_HAM = 0–3
| матч_ÖIF_IFE = 0–1
| матч_ÖIF_IFKG =
| матч_ÖIF_IFKN =
| матч_ÖIF_IFKV =
| матч_ÖIF_IKS = 
| матч_ÖIF_MFF = 
| матч_ÖIF_MAIF =
}}

== Пераходныя матчы ==
Па заканчэньні сэзону пройдуць пераходныя матчы, дзе каманда, якая зойме 14-е месца ў Альсвэнскане, будзе супрацьстаяць трэцяй камандзе Супэрэтану.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.svenskfotboll.se/ Афіцыйны сайт Швэдзкага футбольнага зьвязу]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Швэцыі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>94vy9fsnhfu5wopnop2yzc9ihdjmxx2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Элітэсэрыен 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295172</id>
    <revision>
      <id>2621834</id>
      <parentid>2610659</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:09:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621834</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15430" sha1="pfypq06ya2ec3gqdes2alitwbi8pd15" xml:space="preserve">'''Элітэсэрыен 2024 году''' — 81-ы розыгрыш [[Элітэсэрыен чэмпіянату Нарвэгіі па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Нарвэгіі]], які пачаўся 29 сакавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел 16 клюбаў, зь якіх 14 былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а два клюбы прасунуліся зь Першага дывізіёну — «[[Валерэнга Осьлё (футбольны клюб)|Валерэнга]]» і «[[Брунэ (футбольны клюб)|Брунэ]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Лілестрэм (футбольны клюб)|Лілестрэм]]» і «[[Од Шыен|Од]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне   = 22 чэрвеня 2025
|крыніца       = [https://www.fotball.no/fotballdata/turnering/tabell/?fiksId=199603 Нарвэская футбольная асацыяцыя]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=VIK, BRA, ROS, BOD, TRO, SAN, FRE, KRI, SAR, MOL, BRY, VÅL, HAM, KFU, STR, HAU

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CLPO|вынік2=CL2Q|вынік3=EL2Q|вынік4=ECL2Q
|вынік14=RPO |вынік15=REL |вынік16=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_BOD=6 |нічыі_BOD=1 |паразы_BOD=2 |мз_BOD=23 |мп_BOD=8  &lt;!-- Bodø/Glimt --&gt;
|перамогі_BRA=7 |нічыі_BRA=2 |паразы_BRA=3 |мз_BRA=22 |мп_BRA=20 &lt;!-- Brann --&gt;
|перамогі_BRY=4 |нічыі_BRY=1 |паразы_BRY=5 |мз_BRY=16 |мп_BRY=19 &lt;!-- Bryne--&gt;
|перамогі_FRE=5 |нічыі_FRE=2 |паразы_FRE=4 |мз_FRE=14 |мп_FRE=12 &lt;!-- Fredrikstad--&gt;
|перамогі_HAM=3 |нічыі_HAM=2 |паразы_HAM=5 |мз_HAM=11 |мп_HAM=20 &lt;!-- HamKam --&gt;
|перамогі_HAU=0 |нічыі_HAU=1 |паразы_HAU=10|мз_HAU=4  |мп_HAU=31 &lt;!-- Haugesund --&gt;
|перамогі_KFU=2 |нічыі_KFU=2 |паразы_KFU=6 |мз_KFU=12 |мп_KFU=16 &lt;!-- KFUM--&gt;
|перамогі_KRI=5 |нічыі_KRI=1 |паразы_KRI=6 |мз_KRI=17 |мп_KRI=19 &lt;!-- Kristiansund--&gt;
|перамогі_MOL=4 |нічыі_MOL=2 |паразы_MOL=5 |мз_MOL=14 |мп_MOL=14 &lt;!-- Molde --&gt; 
|перамогі_ROS=6 |нічыі_ROS=4 |паразы_ROS=2 |мз_ROS=14 |мп_ROS=11 &lt;!-- Rosenborg --&gt;
|перамогі_SAN=6 |нічыі_SAN=0 |паразы_SAN=4 |мз_SAN=20 |мп_SAN=15 &lt;!-- Sandefjord --&gt;
|перамогі_SAR=3 |нічыі_SAR=5 |паразы_SAR=2 |мз_SAR=16 |мп_SAR=10 &lt;!-- Sarpsborg --&gt;
|перамогі_STR=2 |нічыі_STR=0 |паразы_STR=8 |мз_STR=14 |мп_STR=23 &lt;!-- Strømsgodset --&gt;
|перамогі_TRO=6 |нічыі_TRO=1 |паразы_TRO=3 |мз_TRO=19 |мп_TRO=15 &lt;!-- Tromsø --&gt;
|перамогі_VIK=10|нічыі_VIK=2 |паразы_VIK=1 |мз_VIK=37 |мп_VIK=16 &lt;!-- Viking --&gt;
|перамогі_VÅL=3 |нічыі_VÅL=2 |паразы_VÅL=6 |мз_VÅL=14 |мп_VÅL=18 &lt;!-- Vålerenga --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_BOD=[[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|назва_BRA=[[Бран Бэрген|Бран]]
|назва_BRY=[[Брунэ (футбольны клюб)|Брунэ]]
|назва_FRE=[[Фрэдрыкстад (футбольны клюб)|Фрэдрыкстад]]
|назва_HAM=[[Гам-Кам Гамар|Гам-Кам]]
|назва_HAU=[[Гаўгесун (футбольны клюб)|Гаўгесун]]
|назва_KFU=[[КФУМ Осьлё]]
|назва_KRI=[[Крыстыянсун (футбольны клюб)|Крыстыянсун]]
|назва_MOL=[[Мольдэ (футбольны клюб)|Мольдэ]]
|назва_ROS=[[Русэнборг Тронгэйм|Русэнборг]]
|назва_SAN=[[Санэф’ёр (футбольны клюб)|Санэф’ёр]]
|назва_SAR=[[Сарпсборг 08 (футбольны клюб)|Сарпсборг 08]]
|назва_STR=[[Стрэмсгадсэт Драмэн|Стрэмсгадсэт]]
|назва_TRO=[[Трумсё (футбольны клюб)|Трумсё]]
|назва_VIK=[[Вікінг Ставангер|Вікінг]]
|назва_VÅL=[[Валерэнга Осьлё (футбольны клюб)|Валерэнга]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Пункты ў гульнях паміж сабою; 5) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 6) Забітыя мячы ў гульнях паміж сабою.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CLPO=green1|тэкст_CLPO=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Кваліфікацыйны раўнд плэй-оф|Раўнд плэй-оф Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_CL2Q=green2|тэкст_CL2Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Другі кваліфікацыйны раўнд|Другі кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_EL2Q=blue1 |тэкст_EL2Q=[[Ліга Эўропы УЭФА 2026—2027 гадоў#Трэці кваліфікацыйны раўнд|Трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі Эўропы]]
|колер_ECL2Q=yellow1 |тэкст_ECL2Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Другі кваліфікацыйны раўнд|Другі кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2 |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]]
|колер_REL=red1 |тэкст_REL=Паніжэньне ў Першы дывізіён

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://www.fotball.no/fotballdata/turnering/terminliste/?fiksId=199603 Нарвэская футбольная асацыяцыя]
| абнаўленьне  = 22 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол

|парадак_камандаў= BRA, BRY, B/G, VIF, VIK, HAM, FKH, KBK, KFU, MOL, RBK, SAN, S08, SIF, TIL, FFK

|скарачэньне_B/G=[[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Буд]]
|скарачэньне_BRA=[[Бран Бэрген|Бра]]
|скарачэньне_BRY=[[Брунэ (футбольны клюб)|Бру]]
|скарачэньне_FFK=[[Фрэдрыкстад (футбольны клюб)|Фрэ]]
|скарачэньне_HAM=[[Гам-Кам Гамар|Гам]]
|скарачэньне_FKH=[[Гаўгесун (футбольны клюб)|Гаў]]
|скарачэньне_KFU=[[КФУМ Осьлё|КФУ]]
|скарачэньне_KBK=[[Крыстыянсун (футбольны клюб)|Кры]]
|скарачэньне_MOL=[[Мольдэ (футбольны клюб)|Мол]]
|скарачэньне_RBK=[[Русэнборг Тронгэйм|Рус]]
|скарачэньне_SAN=[[Санэф’ёр (футбольны клюб)|Сан]]
|скарачэньне_S08=[[Сарпсборг 08 (футбольны клюб)|Сар]]
|скарачэньне_SIF=[[Стрэмсгадсэт Драмэн|Стр]]
|скарачэньне_TIL=[[Трумсё (футбольны клюб)|Тру]]
|скарачэньне_VIK=[[Вікінг Ставангер|Вік]]
|скарачэньне_VIF=[[Валерэнга Осьлё (футбольны клюб)|Вал]]

|назва_B/G=[[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|назва_BRA=[[Бран Бэрген|Бран]]
|назва_BRY=[[Брунэ (футбольны клюб)|Брунэ]]
|назва_FFK=[[Фрэдрыкстад (футбольны клюб)|Фрэдрыкстад]]
|назва_HAM=[[Гам-Кам Гамар|Гам-Кам]]
|назва_FKH=[[Гаўгесун (футбольны клюб)|Гаўгесун]]
|назва_KFU=[[КФУМ Осьлё]]
|назва_KBK=[[Крыстыянсун (футбольны клюб)|Крыстыянсун]]
|назва_MOL=[[Мольдэ (футбольны клюб)|Мольдэ]]
|назва_RBK=[[Русэнборг Тронгэйм|Русэнборг]]
|назва_SAN=[[Санэф’ёр (футбольны клюб)|Санэф’ёр]]
|назва_S08=[[Сарпсборг 08 (футбольны клюб)|Сарпсборг 08]]
|назва_SIF=[[Стрэмсгадсэт Драмэн|Стрэмсгадсэт]]
|назва_TIL=[[Трумсё (футбольны клюб)|Трумсё]]
|назва_VIK=[[Вікінг Ставангер|Вікінг]]
|назва_VIF=[[Валерэнга Осьлё (футбольны клюб)|Валерэнга]]
 
| матч_B/G_BRA = 3–0
| матч_B/G_BRY = 
| матч_B/G_FFK = 
| матч_B/G_HAM = 3–0
| матч_B/G_FKH = 
| матч_B/G_KFU = 3-0
| матч_B/G_KBK = 
| матч_B/G_MOL = 
| матч_B/G_RBK = 4-0
| матч_B/G_SAN = 
| матч_B/G_S08 = 
| матч_B/G_SIF = 
| матч_B/G_TIL = 
| матч_B/G_VIK = 2-4
| матч_B/G_VIF = 

| матч_BRA_B/G = 
| матч_BRA_BRY = 3-2
| матч_BRA_FFK = 
| матч_BRA_HAM = 
| матч_BRA_FKH = 
| матч_BRA_KFU = 
| матч_BRA_KBK = 4-2
| матч_BRA_MOL = 0-3
| матч_BRA_RBK = 0-0
| матч_BRA_SAN = 
| матч_BRA_S08 = 2-2
| матч_BRA_SIF = 2-1
| матч_BRA_TIL = 3-1
| матч_BRA_VIK = 
| матч_BRA_VIF = 

| матч_BRY_B/G = 0-1
| матч_BRY_BRA = 
| матч_BRY_FFK = 4-3
| матч_BRY_HAM = 
| матч_BRY_FKH = 3–1
| матч_BRY_KFU = 
| матч_BRY_KBK = 
| матч_BRY_MOL = 0-3
| матч_BRY_RBK = 
| матч_BRY_SAN = 3-2
| матч_BRY_S08 = 
| матч_BRY_SIF = 
| матч_BRY_TIL = 
| матч_BRY_VIK = 
| матч_BRY_VIF = 

| матч_FFK_B/G = 
| матч_FFK_BRA = 3-0
| матч_FFK_BRY = 
| матч_FFK_HAM = 
| матч_FFK_FKH = 
| матч_FFK_KFU = 1-0
| матч_FFK_KBK = 
| матч_FFK_MOL = 
| матч_FFK_RBK = 0-2
| матч_FFK_SAN = 3-1
| матч_FFK_S08 = 1-1
| матч_FFK_SIF = 
| матч_FFK_TIL = 
| матч_FFK_VIK = 
| матч_FFK_VIF = 2-0

| матч_HAM_B/G = 
| матч_HAM_BRA = 
| матч_HAM_BRY = 
| матч_HAM_FFK = 
| матч_HAM_FKH = 
| матч_HAM_KFU = 0–0
| матч_HAM_KBK = 2-1
| матч_HAM_MOL = 2-1
| матч_HAM_RBK = 
| матч_HAM_SAN = 
| матч_HAM_S08 = 
| матч_HAM_SIF = 
| матч_HAM_TIL = 1-3
| матч_HAM_VIK = 2–5
| матч_HAM_VIF = 

| матч_FKH_B/G = 0-4
| матч_FKH_BRA = 0-2
| матч_FKH_BRY = 
| матч_FKH_FFK = 0-0
| матч_FKH_HAM = 
| матч_FKH_KFU = 
| матч_FKH_KBK = 
| матч_FKH_MOL = 
| матч_FKH_RBK = 
| матч_FKH_SAN = 3–1
| матч_FKH_S08 = 
| матч_FKH_SIF = 0-5
| матч_FKH_TIL = 
| матч_FKH_VIK = 1-4
| матч_FKH_VIF = 

| матч_KFU_B/G = 
| матч_KFU_BRA = 
| матч_KFU_BRY = 
| матч_KFU_FFK = 
| матч_KFU_HAM = 
| матч_KFU_FKH = 
| матч_KFU_KBK = 
| матч_KFU_MOL = 
| матч_KFU_RBK = 
| матч_KFU_SAN = 3-1
| матч_KFU_S08 = 1–3
| матч_KFU_SIF = 5-0
| матч_KFU_TIL = 1-3
| матч_KFU_VIK = 
| матч_KFU_VIF = 0-1

| матч_KBK_B/G = 
| матч_KBK_BRA = 
| матч_KBK_BRY = 2-1
| матч_KBK_FFK = 0-1
| матч_KBK_HAM = 
| матч_KBK_FKH = 
| матч_KBK_KFU = 
| матч_KBK_MOL = 
| матч_KBK_RBK = 4-1
| матч_KBK_SAN = 
| матч_KBK_S08 = 
| матч_KBK_SIF = 
| матч_KBK_TIL = 
| матч_KBK_VIK = 0-1
| матч_KBK_VIF = 0-2

| матч_MOL_B/G = 2-2
| матч_MOL_BRA = 
| матч_MOL_BRY = 
| матч_MOL_FFK = 
| матч_MOL_HAM = 
| матч_MOL_FKH = 2-1
| матч_MOL_KFU = 
| матч_MOL_KBK = 0-1
| матч_MOL_RBK = 
| матч_MOL_SAN = 
| матч_MOL_S08 = 0-2
| матч_MOL_SIF = 
| матч_MOL_TIL = 
| матч_MOL_VIK = 0-1
| матч_MOL_VIF = 

| матч_RBK_B/G = 
| матч_RBK_BRA = 
| матч_RBK_BRY = 3-0
| матч_RBK_FFK = 1–0
| матч_RBK_HAM = 
| матч_RBK_FKH = 1-0
| матч_RBK_KFU = 1-1
| матч_RBK_KBK = 1-1
| матч_RBK_MOL = 0-0
| матч_RBK_SAN = 
| матч_RBK_S08 = 
| матч_RBK_SIF = 
| матч_RBK_TIL = 
| матч_RBK_VIK = 
| матч_RBK_VIF = 

| матч_SAN_B/G = 
| матч_SAN_BRA = 
| матч_SAN_BRY = 
| матч_SAN_FFK = 
| матч_SAN_HAM = 2-0
| матч_SAN_FKH = 4-0
| матч_SAN_KFU = 
| матч_SAN_KBK = 
| матч_SAN_MOL = 3-0
| матч_SAN_RBK = 
| матч_SAN_S08 = 
| матч_SAN_SIF = 3-2
| матч_SAN_TIL = 
| матч_SAN_VIK = 
| матч_SAN_VIF = 2-1

| матч_S08_B/G = 
| матч_S08_BRA = 
| матч_S08_BRY = 1-1
| матч_S08_FFK = 
| матч_S08_HAM = 4-0
| матч_S08_FKH = 
| матч_S08_KFU = 
| матч_S08_KBK = 
| матч_S08_MOL = 
| матч_S08_RBK = 
| матч_S08_SAN = 
| матч_S08_SIF = 2-3
| матч_S08_TIL = 0-1
| матч_S08_VIK = 
| матч_S08_VIF = 1-1

| матч_SIF_B/G = 
| матч_SIF_BRA = 1–2
| матч_SIF_BRY = 0-2
| матч_SIF_FFK = 
| матч_SIF_HAM = 0-3
| матч_SIF_FKH = 
| матч_SIF_KFU = 
| матч_SIF_KBK = 1-2
| матч_SIF_MOL = 
| матч_SIF_RBK = 1-2
| матч_SIF_SAN = 
| матч_SIF_S08 = 
| матч_SIF_TIL = 
| матч_SIF_VIK = 
| матч_SIF_VIF = 

| матч_TIL_B/G = 2-1
| матч_TIL_BRA = 
| матч_TIL_BRY = 
| матч_TIL_FFK = 
| матч_TIL_HAM = 
| матч_TIL_FKH = 1-0
| матч_TIL_KFU = 
| матч_TIL_KBK = 2–3
| матч_TIL_MOL = 
| матч_TIL_RBK = 
| матч_TIL_SAN = 0-1
| матч_TIL_S08 = 
| матч_TIL_SIF = 
| матч_TIL_VIK = 
| матч_TIL_VIF = 2-1

| матч_VIK_B/G = 
| матч_VIK_BRA = 
| матч_VIK_BRY = 
| матч_VIK_FFK = 3-0
| матч_VIK_HAM = 
| матч_VIK_FKH = 5–1
| матч_VIK_KFU = 3-1
| матч_VIK_KBK = 3-1
| матч_VIK_MOL = 
| матч_VIK_RBK = 
| матч_VIK_SAN = 3-1
| матч_VIK_S08 = 0-0
| матч_VIK_SIF = 
| матч_VIK_TIL = 4-4
| матч_VIK_VIF = 

| матч_VIF_B/G = 
| матч_VIF_BRA = 2–4
| матч_VIF_BRY = 
| матч_VIF_FFK = 
| матч_VIF_HAM = 1-1
| матч_VIF_FKH = 
| матч_VIF_KFU = 
| матч_VIF_KBK = 
| матч_VIF_MOL = 2-3
| матч_VIF_RBK = 0–2
| матч_VIF_SAN = 
| матч_VIF_S08 = 
| матч_VIF_SIF = 
| матч_VIF_TIL = 
| матч_VIF_VIK = 3-1
}}

== Пераходныя матчы ==
Па заканчэньні сэзону пройдуць пераходныя матчы, дзе каманда, якая зойме 14-е месца ў Элітэсэрыен, будзе супрацьстаяць пераможцу плэй-оф за павышэньне Першага дывізіёну.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.fotball.no/ Сайт Нарвэскай футбольнай асацыяцыі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Нарвэгіі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>pfypq06ya2ec3gqdes2alitwbi8pd15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэм’ер-ліга чэмпіянату Фарэрскіх астравоў па футболе 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295174</id>
    <revision>
      <id>2621833</id>
      <parentid>2610661</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T14:06:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621833</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10678" sha1="30gr3arpepdmj4gl3j5jldgpvyrpfil" xml:space="preserve">'''Прэм’ер-ліга 2025 году''' — 83-і розыгрыш [[Прэм’ер-ліга чэмпіянату Фарэрскіх астравоў па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Фарэрскіх астравоў]], які пачаўся 7 сакавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел дзесяць клюбаў, зь якіх восем былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а два клюбы прасунуліся зь Першага дывізіёну — «[[Судурой Вагур|Судурой]]» і «[[Твэройры (футбольны клюб)|Твэройры]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Скаля (футбольны клюб)|Скалю]]» і «[[Фугляф’ёрдур (футбольны клюб)|Фугляф’ёрдур]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 22 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/faroe-islands/meistaradeildin/2025/regular-season/r85296/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў= KÍ, HAV, NSI, VÍK, B36, EBS, TOF, VES, TBÓ, SUÐ

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q|вынік2=ECL1Q |вынік3=ECL1Q |вынік9=REL |вынік10=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_B36=6 |нічыі_B36=3 |паразы_B36=5 |мз_B36=22|мп_B36=21&lt;!-- B36 Tórshavn --&gt;
|перамогі_EBS=6 |нічыі_EBS=3 |паразы_EBS=5 |мз_EBS=15|мп_EBS=21&lt;!-- EB/Streymur --&gt;
|перамогі_HAV=10|нічыі_HAV=1 |паразы_HAV=3 |мз_HAV=32|мп_HAV=24&lt;!-- Havnar Bóltfelag --&gt;
|перамогі_KÍ=13 |нічыі_KÍ=1  |паразы_KÍ=0  |мз_KÍ=47 |мп_KÍ=8  &lt;!-- KÍ --&gt;
|перамогі_NSI=9 |нічыі_NSI=2 |паразы_NSI=3 |мз_NSI=54|мп_NSI=19&lt;!-- NSÍ Runavík --&gt;
|перамогі_SUÐ=2 |нічыі_SUÐ=0 |паразы_SUÐ=12|мз_SUÐ=8 |мп_SUÐ=35&lt;!-- Suðuroy --&gt;
|перамогі_TBÓ=1 |нічыі_TBÓ=4 |паразы_TBÓ=9 |мз_TBÓ=11|мп_TBÓ=43&lt;!-- TB --&gt;
|перамогі_TOF=5 |нічыі_TOF=2 |паразы_TOF=7 |мз_TOF=19|мп_TOF=30&lt;!-- B68 Toftir --&gt;
|перамогі_VES=2 |нічыі_VES=1 |паразы_VES=11|мз_VES=16|мп_VES=27&lt;!-- 07 Vestur --&gt;
|перамогі_VÍK=6 |нічыі_VÍK=3 |паразы_VÍK=5 |мз_VÍK=18|мп_VÍK=14&lt;!-- Víkingur --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_B36=[[Б-36 Торсгаўн]]
|назва_EBS=[[ЭБ-Стрэймур Стрэймнэс|ЭБ-Стрэймур]]
|назва_HAV=[[ГБ Торсгаўн]]
|назва_KÍ=[[КІ Кляксвуйк]]
|назва_NSI=[[Рунавік (футбольны клюб)|Рунавік]]
|назва_SUÐ=[[Судурой Вагур|Судурой]]
|назва_TBÓ=[[Твэройры (футбольны клюб)|Твэройры]]
|назва_TOF=[[Б-68 Тофтыр]]
|назва_VES=[[07 Вэстур (футбольны клюб)|07 Вэстур]]
|назва_VÍK=[[Вікінгур Лейрвік]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL1Q=yellow1 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_REL=red1   |тэкст_REL=Паніжэньне ў Першы дывізіён

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/faroe-islands/meistaradeildin/2025/regular-season/r85296/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 22 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол
| этапы        = 2

|парадак_камандаў=B36, TOF, VÍK, VES, HAV, KÍ, NSI, SUÐ, TBÓ, EBS

|скарачэньне_B36=[[Б-36 Торсгаўн|Б36]]
|скарачэньне_EBS=[[ЭБ-Стрэймур Стрэймнэс|ЭБС]]
|скарачэньне_HAV=[[ГБ Торсгаўн|ГБ]]
|скарачэньне_KÍ=[[КІ Кляксвуйк|КІ]]
|скарачэньне_NSI=[[Рунавік (футбольны клюб)|Рун]]
|скарачэньне_SUÐ=[[Судурой Вагур|Суд]]
|скарачэньне_TBÓ=[[Твэройры (футбольны клюб)|Твэ]]
|скарачэньне_TOF=[[Б-68 Тофтыр|Б68]]
|скарачэньне_VES=[[07 Вэстур (футбольны клюб)|07В]]
|скарачэньне_VÍK=[[Вікінгур Лейрвік|Вік]]

|назва_B36=[[Б-36 Торсгаўн]]
|назва_EBS=[[ЭБ-Стрэймур Стрэймнэс|ЭБ-Стрэймур]]
|назва_HAV=[[ГБ Торсгаўн]]
|назва_KÍ=[[КІ Кляксвуйк]]
|назва_NSI=[[Рунавік (футбольны клюб)|Рунавік]]
|назва_SUÐ=[[Судурой Вагур|Судурой]]
|назва_TBÓ=[[Твэройры (футбольны клюб)|Твэройры]]
|назва_TOF=[[Б-68 Тофтыр]]
|назва_VES=[[07 Вэстур (футбольны клюб)|07 Вэстур]]
|назва_VÍK=[[Вікінгур Лейрвік]]

|матч1_B36_EBS=1–2
|матч1_B36_HAV=
|матч1_B36_KÍ=1–3
|матч1_B36_NSI=2–2
|матч1_B36_SUÐ=1–0
|матч1_B36_TBÓ=
|матч1_B36_TOF=1–1
|матч1_B36_VES=
|матч1_B36_VÍK=1–0

|матч1_EBS_B36=
|матч1_EBS_HAV=0–3
|матч1_EBS_KÍ=
|матч1_EBS_NSI=0–5
|матч1_EBS_SUÐ=2–1
|матч1_EBS_TBÓ=2–2
|матч1_EBS_TOF=1–0
|матч1_EBS_VES=
|матч1_EBS_VÍK=1–2

|матч1_HAV_B36=2–3
|матч1_HAV_EBS=
|матч1_HAV_KÍ=1–1
|матч1_HAV_NSI=1–7
|матч1_HAV_SUÐ=4–0
|матч1_HAV_TBÓ=3–2
|матч1_HAV_TOF=3–2
|матч1_HAV_VES=
|матч1_HAV_VÍK=2–1

|матч1_KÍ_B36=2–1
|матч1_KÍ_EBS=2–1
|матч1_KÍ_HAV=4–0
|матч1_KÍ_NSI=3–2
|матч1_KÍ_SUÐ=
|матч1_KÍ_TBÓ=10–0
|матч1_KÍ_TOF=
|матч1_KÍ_VES=3–1
|матч1_KÍ_VÍK=2–0

|матч1_NSI_B36=4–3
|матч1_NSI_EBS=
|матч1_NSI_HAV=1–4
|матч1_NSI_KÍ=1–2
|матч1_NSI_SUÐ=1–0
|матч1_NSI_TBÓ=
|матч1_NSI_TOF=11–0
|матч1_NSI_VES=4–1
|матч1_NSI_VÍK=1–1

|матч1_SUÐ_B36=2–3
|матч1_SUÐ_EBS=0–2
|матч1_SUÐ_HAV=
|матч1_SUÐ_KÍ=0–4
|матч1_SUÐ_NSI=1–7
|матч1_SUÐ_TBÓ=1–0
|матч1_SUÐ_TOF=0–3
|матч1_SUÐ_VES=
|матч1_SUÐ_VÍK=0–2

|матч1_TBÓ_B36=0–1
|матч1_TBÓ_EBS=1–1
|матч1_TBÓ_HAV=
|матч1_TBÓ_KÍ=0–5
|матч1_TBÓ_NSI=1–5
|матч1_TBÓ_SUÐ=
|матч1_TBÓ_TOF=1–1
|матч1_TBÓ_VES=2–1
|матч1_TBÓ_VÍK=1–1

|матч1_TOF_B36=2–1
|матч1_TOF_EBS=
|матч1_TOF_HAV=1–4
|матч1_TOF_KÍ=0–2
|матч1_TOF_NSI=
|матч1_TOF_SUÐ=2–0
|матч1_TOF_TBÓ=4–1
|матч1_TOF_VES=2–1
|матч1_TOF_VÍK=0–1

|матч1_VES_B36=1–3
|матч1_VES_EBS=0–1
|матч1_VES_HAV=1–2
|матч1_VES_KÍ=0–4
|матч1_VES_NSI=
|матч1_VES_SUÐ=1–2
|матч1_VES_TBÓ=5–0
|матч1_VES_TOF=3–1
|матч1_VES_VÍK=

|матч1_VÍK_B36=
|матч1_VÍK_EBS=4–1
|матч1_VÍK_HAV=0–1
|матч1_VÍK_KÍ=
|матч1_VÍK_NSI=0–3
|матч1_VÍK_SUÐ=3–1
|матч1_VÍK_TBÓ=
|матч1_VÍK_TOF=
|матч1_VÍK_VES=0–0

|матч2_B36_EBS=0–0
|матч2_B36_HAV=null
|матч2_B36_KÍ=
|матч2_B36_NSI=null
|матч2_B36_SUÐ=
|матч2_B36_TBÓ=null
|матч2_B36_TOF=
|матч2_B36_VES=null
|матч2_B36_VÍK=

|матч2_EBS_B36=null
|матч2_EBS_HAV=
|матч2_EBS_KÍ=null
|матч2_EBS_NSI=
|матч2_EBS_SUÐ=null
|матч2_EBS_TBÓ=
|матч2_EBS_TOF=
|матч2_EBS_VES=null
|матч2_EBS_VÍK=null

|матч2_HAV_B36=
|матч2_HAV_EBS=null
|матч2_HAV_KÍ=null
|матч2_HAV_NSI=
|матч2_HAV_SUÐ=
|матч2_HAV_TBÓ=
|матч2_HAV_TOF=
|матч2_HAV_VES=null
|матч2_HAV_VÍK=null

|матч2_KÍ_B36=null
|матч2_KÍ_EBS=
|матч2_KÍ_HAV=
|матч2_KÍ_NSI=null
|матч2_KÍ_SUÐ=null
|матч2_KÍ_TBÓ=
|матч2_KÍ_TOF=null
|матч2_KÍ_VES=null
|матч2_KÍ_VÍK=

|матч2_NSI_B36=
|матч2_NSI_EBS=null
|матч2_NSI_HAV=null
|матч2_NSI_KÍ=
|матч2_NSI_SUÐ=
|матч2_NSI_TBÓ=null
|матч2_NSI_TOF=null
|матч2_NSI_VES=
|матч2_NSI_VÍK=null

|матч2_SUÐ_B36=null
|матч2_SUÐ_EBS=
|матч2_SUÐ_HAV=null
|матч2_SUÐ_KÍ=
|матч2_SUÐ_NSI=null
|матч2_SUÐ_TBÓ=null
|матч2_SUÐ_TOF=null
|матч2_SUÐ_VES=
|матч2_SUÐ_VÍK=

|матч2_TBÓ_B36=
|матч2_TBÓ_EBS=null
|матч2_TBÓ_HAV=null
|матч2_TBÓ_KÍ=null
|матч2_TBÓ_NSI=
|матч2_TBÓ_SUÐ=
|матч2_TBÓ_TOF=
|матч2_TBÓ_VES=null
|матч2_TBÓ_VÍK=0–3

|матч2_TOF_B36=null
|матч2_TOF_EBS=null
|матч2_TOF_HAV=null
|матч2_TOF_KÍ=
|матч2_TOF_NSI=
|матч2_TOF_SUÐ=
|матч2_TOF_TBÓ=null
|матч2_TOF_VES=
|матч2_TOF_VÍK=

|матч2_VES_B36=
|матч2_VES_EBS=
|матч2_VES_HAV=1–2
|матч2_VES_KÍ=
|матч2_VES_NSI=null
|матч2_VES_SUÐ=null
|матч2_VES_TBÓ=
|матч2_VES_TOF=null
|матч2_VES_VÍK=null

|матч2_VÍK_B36=null
|матч2_VÍK_EBS=
|матч2_VÍK_HAV=
|матч2_VÍK_KÍ=null
|матч2_VÍK_NSI=
|матч2_VÍK_SUÐ=null
|матч2_VÍK_TBÓ=null
|матч2_VÍK_TOF=null
|матч2_VÍK_VES=
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.fsf.fo/ Афіцыйны сайт Фэдэрацыі футболу Фарэрскіх астравоў]

{{Сэзоны Прэм’ер-лігі чэмпіянату Фарэрскіх астравоў па футболе}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Фарэрскіх астравоў па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>30gr3arpepdmj4gl3j5jldgpvyrpfil</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>А-ліга чэмпіянату Летувы па футболе 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295175</id>
    <revision>
      <id>2621809</id>
      <parentid>2610678</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:20:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621809</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10730" sha1="j4agin2e4a6nt3ekpl36878dggelwjw" xml:space="preserve">'''А-ліга 2025 году''' — 36-ы розыгрыш [[А-ліга чэмпіянату Летувы па футболе|А-лігі]], найвышэйшага футбольнага дывізіёну Летувы, які пачаўся 28 лютага 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел дзесяць клюбаў, зь якіх дзевяць былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а «[[Рытэрай Вільня|Рытэрай]]» прасунуўся зь Першай лігі, замяніўшы «[[Трансынвэст Галінэ|Трансынвэст]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 24 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/lithuania/a-lyga/2025/regular-season/r85431/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў= KAU, HEG, SUD, SIA, PAN, DZI, BAN, ZAL, RIT, DAI

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q|вынік2=ECL1Q |вынік3=ECL1Q |вынік9=RPO |вынік10=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_BAN=6 |нічыі_BAN=3 |паразы_BAN=8 |мз_BAN=16|мп_BAN=20&lt;!-- Banga --&gt;
|перамогі_DAI=1 |нічыі_DAI=4 |паразы_DAI=12|мз_DAI=14|мп_DAI=35&lt;!-- Dainava --&gt;
|перамогі_DZI=6 |нічыі_DZI=3 |паразы_DZI=7 |мз_DZI=13|мп_DZI=13&lt;!-- Džiugas --&gt;
|перамогі_HEG=11|нічыі_HEG=1 |паразы_HEG=5 |мз_HEG=27|мп_HEG=23&lt;!-- Hegelmann --&gt;
|перамогі_KAU=11|нічыі_KAU=4 |паразы_KAU=2 |мз_KAU=31|мп_KAU=9 &lt;!-- Kauno Žalgiris --&gt;
|перамогі_PAN=6 |нічыі_PAN=4 |паразы_PAN=7 |мз_PAN=23|мп_PAN=22&lt;!-- Panevėžys --&gt;
|перамогі_RIT=3 |нічыі_RIT=4 |паразы_RIT=9 |мз_RIT=22|мп_RIT=33&lt;!-- Riteriai --&gt;
|перамогі_SIA=7 |нічыі_SIA=4 |паразы_SIA=5 |мз_SIA=22|мп_SIA=20&lt;!-- Šiauliai --&gt;
|перамогі_SUD=8 |нічыі_SUD=6 |паразы_SUD=2 |мз_SUD=23|мп_SUD=13&lt;!-- Sūduva --&gt;
|перамогі_ZAL=4 |нічыі_ZAL=7 |паразы_ZAL=6 |мз_ZAL=19|мп_ZAL=22&lt;!-- Žalgiris --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_BAN=[[Банга Горжды]]
|назва_DAI=[[ДФК Дайнава Аліта|Дайнава Аліта]]
|назва_DZI=[[Джугас Цельшы]]
|назва_HEG=[[Гэгельман Коўна|Гэгельман]]
|назва_KAU=[[Каўна Жальгірыс]]
|назва_PAN=[[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]]
|назва_RIT=[[Рытэрай Вільня|Рытэрай]]
|назва_SIA=[[ФА Шаўлі]]
|назва_SUD=[[Судува Мар’ямпаль]]
|назва_ZAL=[[Жальгірыс Вільня]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Дадатковыя матчы (толькі для вызначэньня чэмпіёна); 3) Пункты ў гульнях паміж сабою; 4) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 5) Забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 6) Лік перамог у гульнях паміж сабою; 7) Розьніца мячоў; 8) Забітыя мячы; 9) Лік перамог; 10) Рэйтынг сумленнай гульні; 11) Жарабя.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL1Q=yellow1 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2   |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]]
|колер_REL=red1   |тэкст_REL=Паніжэньне ў Першую лігу

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/lithuania/a-lyga/2025/regular-season/r85431/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 24 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол
| этапы        = 2

|парадак_камандаў= BAN, HEG, DAI, DZI, ZAL, KAU, PAN, RIT, SUD, SIA

|скарачэньне_BAN=[[Банга Горжды|Бан]]
|скарачэньне_DAI=[[ДФК Дайнава Аліта|Дай]]
|скарачэньне_DZI=[[Джугас Цельшы|Джу]]
|скарачэньне_HEG=[[Гэгельман Коўна|Гэг]]
|скарачэньне_KAU=[[Каўна Жальгірыс|КаЖ]]
|скарачэньне_PAN=[[Панявеж (футбольны клюб)|Пан]]
|скарачэньне_RIT=[[Рытэрай Вільня|Рыт]]
|скарачэньне_SIA=[[ФА Шаўлі|Шаў]]
|скарачэньне_SUD=[[Судува Мар’ямпаль|Суд]]
|скарачэньне_ZAL=[[Жальгірыс Вільня|Жал]]

|назва_BAN=[[Банга Горжды]]
|назва_DAI=[[ДФК Дайнава Аліта|Дайнава Аліта]]
|назва_DZI=[[Джугас Цельшы]]
|назва_HEG=[[Гэгельман Коўна|Гэгельман]]
|назва_KAU=[[Каўна Жальгірыс]]
|назва_PAN=[[Панявеж (футбольны клюб)|Панявеж]]
|назва_RIT=[[Рытэрай Вільня|Рытэрай]]
|назва_SIA=[[ФА Шаўлі]]
|назва_SUD=[[Судува Мар’ямпаль|Судува]]
|назва_ZAL=[[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]]

|матч1_BAN_DAI=2–1
|матч1_BAN_DZI=0–1
|матч1_BAN_HEG=2–0
|матч1_BAN_KAU=
|матч1_BAN_PAN=1–1
|матч1_BAN_RIT=1–3
|матч1_BAN_SIA=1–2
|матч1_BAN_SUD=0–1
|матч1_BAN_ZAL=2–0

|матч1_DAI_BAN=2–1
|матч1_DAI_DZI=0–2
|матч1_DAI_HEG=2–2
|матч1_DAI_KAU=1–3
|матч1_DAI_PAN=1–3
|матч1_DAI_RIT=1–1
|матч1_DAI_SIA=1–2
|матч1_DAI_SUD=0–3
|матч1_DAI_ZAL=0–1

|матч1_DZI_BAN=0–1
|матч1_DZI_DAI=2–0
|матч1_DZI_HEG=0–2
|матч1_DZI_KAU=0–1
|матч1_DZI_PAN=1–1
|матч1_DZI_RIT=
|матч1_DZI_SIA=0–1
|матч1_DZI_SUD=1–1
|матч1_DZI_ZAL=1–1

|матч1_HEG_BAN=2–0
|матч1_HEG_DAI=3–2
|матч1_HEG_DZI=1–0
|матч1_HEG_KAU=1–2
|матч1_HEG_PAN=2–1
|матч1_HEG_RIT=2–1
|матч1_HEG_SIA=1–0
|матч1_HEG_SUD=
|матч1_HEG_ZAL=2–1

|матч1_KAU_BAN=0–1
|матч1_KAU_DAI=4–0
|матч1_KAU_DZI=1–2
|матч1_KAU_HEG=3–1
|матч1_KAU_PAN=3–0
|матч1_KAU_RIT=3–1
|матч1_KAU_SIA=3–0
|матч1_KAU_SUD=0–0
|матч1_KAU_ZAL=3–0

|матч1_PAN_BAN=1–1
|матч1_PAN_DAI=2–0
|матч1_PAN_DZI=0–1
|матч1_PAN_HEG=3–0
|матч1_PAN_KAU=0–2
|матч1_PAN_RIT=3–0
|матч1_PAN_SIA=1–3
|матч1_PAN_SUD=2–0
|матч1_PAN_ZAL=

|матч1_RIT_BAN=1–2
|матч1_RIT_DAI=
|матч1_RIT_DZI=0–1
|матч1_RIT_HEG=2–4
|матч1_RIT_KAU=0–0
|матч1_RIT_PAN=3–1
|матч1_RIT_SIA=1–0
|матч1_RIT_SUD=3–4
|матч1_RIT_ZAL=3–3

|матч1_SIA_BAN=3–0
|матч1_SIA_DAI=2–2
|матч1_SIA_DZI=
|матч1_SIA_HEG=0–3
|матч1_SIA_KAU=2–3
|матч1_SIA_PAN=2–1
|матч1_SIA_RIT=2–2
|матч1_SIA_SUD=
|матч1_SIA_ZAL=2–0

|матч1_SUD_BAN=1–0
|матч1_SUD_DAI=1–0
|матч1_SUD_DZI=1–0
|матч1_SUD_HEG=4–0
|матч1_SUD_KAU=0–0
|матч1_SUD_PAN=0–0
|матч1_SUD_RIT=4–1
|матч1_SUD_SIA=1–1
|матч1_SUD_ZAL=2–2

|матч1_ZAL_BAN=1–1
|матч1_ZAL_DAI=1–1
|матч1_ZAL_DZI=2–1
|матч1_ZAL_HEG=0–1
|матч1_ZAL_KAU=0–0
|матч1_ZAL_PAN=2–3
|матч1_ZAL_RIT=2–0
|матч1_ZAL_SIA=0–0
|матч1_ZAL_SUD=3–0

|матч2_BAN_DAI=
|матч2_BAN_DZI=
|матч2_BAN_HEG=
|матч2_BAN_KAU=
|матч2_BAN_PAN=
|матч2_BAN_RIT=
|матч2_BAN_SIA=
|матч2_BAN_SUD=
|матч2_BAN_ZAL=

|матч2_DAI_BAN=
|матч2_DAI_DZI=
|матч2_DAI_HEG=
|матч2_DAI_KAU=
|матч2_DAI_PAN=
|матч2_DAI_RIT=
|матч2_DAI_SIA=
|матч2_DAI_SUD=
|матч2_DAI_ZAL=

|матч2_DZI_BAN=
|матч2_DZI_DAI=
|матч2_DZI_HEG=
|матч2_DZI_KAU=
|матч2_DZI_PAN=
|матч2_DZI_RIT=
|матч2_DZI_SIA=
|матч2_DZI_SUD=
|матч2_DZI_ZAL=

|матч2_HEG_BAN=
|матч2_HEG_DAI=
|матч2_HEG_DZI=
|матч2_HEG_KAU=
|матч2_HEG_PAN=
|матч2_HEG_RIT=
|матч2_HEG_SIA=
|матч2_HEG_SUD=
|матч2_HEG_ZAL=

|матч2_KAU_BAN=
|матч2_KAU_DAI=
|матч2_KAU_DZI=
|матч2_KAU_HEG=
|матч2_KAU_PAN=
|матч2_KAU_RIT=
|матч2_KAU_SIA=
|матч2_KAU_SUD=
|матч2_KAU_ZAL=

|матч2_PAN_BAN=
|матч2_PAN_DAI=
|матч2_PAN_DZI=
|матч2_PAN_HEG=
|матч2_PAN_KAU=
|матч2_PAN_RIT=
|матч2_PAN_SIA=
|матч2_PAN_SUD= 
|матч2_PAN_ZAL=

|матч2_RIT_BAN=
|матч2_RIT_DAI=
|матч2_RIT_DZI=
|матч2_RIT_HEG=
|матч2_RIT_KAU= 
|матч2_RIT_PAN=
|матч2_RIT_SIA=
|матч2_RIT_SUD=
|матч2_RIT_ZAL=

|матч2_SIA_BAN=
|матч2_SIA_DAI=
|матч2_SIA_DZI=
|матч2_SIA_HEG=
|матч2_SIA_KAU=
|матч2_SIA_PAN=
|матч2_SIA_RIT=
|матч2_SIA_SUD=
|матч2_SIA_ZAL=

|матч2_SUD_BAN=
|матч2_SUD_DAI=
|матч2_SUD_DZI= 
|матч2_SUD_HEG=
|матч2_SUD_KAU=
|матч2_SUD_PAN=
|матч2_SUD_RIT=
|матч2_SUD_SIA=
|матч2_SUD_ZAL=

|матч2_ZAL_BAN=
|матч2_ZAL_DAI=
|матч2_ZAL_DZI=
|матч2_ZAL_HEG=
|матч2_ZAL_KAU=
|матч2_ZAL_PAN=
|матч2_ZAL_RIT=
|матч2_ZAL_SIA=
|матч2_ZAL_SUD=

}}

== Пераходныя матчы ==
Па заканчэньні сэзону пройдуць пераходныя матчы, дзе каманда, якая зойме дзявятае месца ў А-лізе, будзе супрацьстаяць другой камандзе Першай лігі.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://alyga.lt/ Афіцыйны сайт А-лігі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Летувы па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>j4agin2e4a6nt3ekpl36878dggelwjw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Найвышэйшая ліга чэмпіянату Латвіі па футболе 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295176</id>
    <revision>
      <id>2621813</id>
      <parentid>2610680</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:26:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621813</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11024" sha1="7itnmc6z65e6so7b1sonl7t628y650m" xml:space="preserve">'''Найвышэйшая ліга 2025 году''' — 34-ы розыгрыш [[Найвышэйшая ліга чэмпіянату Латвіі па футболе|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Латвіі]], які пачаўся 5 сакавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел дзесяць клюбаў, зь якіх дзевяць былі ўдзельнікамі папярэдняга сэзону, а «[[Супэр-Нова Рыга|Супэр-Нова]]» прасунулася зь Першай лігі, замяніўшы «[[Валміера (футбольны клюб)|Валміеру]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 22 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/latvia/virsliga/2025/regular-season/r85450/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў= RIG, RFS, AUD, LIE, JEL, DAU, GRO, SNO, TUK, MLU

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q|вынік2=ECL1Q |вынік3=ECL1Q |вынік9=RPO |вынік10=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_AUD=9 |нічыі_AUD=4 |паразы_AUD=6 |мз_AUD=29|мп_AUD=20&lt;!-- Auda --&gt;
|перамогі_DAU=6 |нічыі_DAU=5 |паразы_DAU=8 |мз_DAU=26|мп_DAU=31&lt;!-- Daugavpils --&gt;
|перамогі_GRO=5 |нічыі_GRO=4 |паразы_GRO=10|мз_GRO=18|мп_GRO=36&lt;!-- Grobiņa --&gt;
|перамогі_JEL=6 |нічыі_JEL=6 |паразы_JEL=7 |мз_JEL=19|мп_JEL=19&lt;!-- Jelgava --&gt;
|перамогі_LIE=8 |нічыі_LIE=5 |паразы_LIE=6 |мз_LIE=30|мп_LIE=30&lt;!-- Liepāja --&gt;
|перамогі_MLU=3 |нічыі_MLU=4 |паразы_MLU=12|мз_MLU=16|мп_MLU=39&lt;!-- Metta --&gt;
|перамогі_RFS=14|нічыі_RFS=1 |паразы_RFS=4 |мз_RFS=43|мп_RFS=18&lt;!-- RFS --&gt;
|перамогі_RIG=15|нічыі_RIG=3 |паразы_RIG=1 |мз_RIG=45|мп_RIG=11&lt;!-- Riga --&gt;
|перамогі_SNO=3 |нічыі_SNO=8 |паразы_SNO=8 |мз_SNO=24|мп_SNO=29&lt;!-- Super Nova --&gt;
|перамогі_TUK=3 |нічыі_TUK=6 |паразы_TUK=10|мз_TUK=19|мп_TUK=36&lt;!-- Tukums 2000 --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_AUD=[[Аўда Кекава|Аўда]]
|назва_DAU=[[Дзьвінск (футбольны клюб)|Дзьвінск]]
|назва_GRO=[[Гробіня (футбольны клюб)|Гробіня]]
|назва_JEL=[[Елгаўская футбольная школа|Елгава]]
|назва_LIE=[[Ліепая (футбольны клюб)|Ліепая]]
|назва_MLU=[[Мэта Рыга|Мэта]]
|назва_RFS=[[Рыская футбольная школа]]
|назва_RIG=[[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]]
|назва_SNO=[[Супэр-Нова Рыга|Супэр-Нова]]
|назва_TUK=[[Тукумс-2000 (футбольны клюб)|Тукумс-2000]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Пункты ў гульнях паміж сабою; 3) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 4) Розьніца мячоў; 5) Забітыя мячы; 6) Рэйтынг сумленнай гульні; 7) Дадатковыя матчы.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL1Q=yellow2 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2   |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]]
|колер_REL=red1   |тэкст_REL=Паніжэньне ў Першую лігу

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/latvia/virsliga/2025/regular-season/r85450/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 22 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол
| этапы        = 2

|парадак_камандаў= AUD, GRO, DAU, JEL, LIE, MLU, RIG, RFS, SNO, TUK

|скарачэньне_AUD=[[Аўда Кекава|Аўд]]
|скарачэньне_DAU=[[Дзьвінск (футбольны клюб)|Дзь]]
|скарачэньне_GRO=[[Гробіня (футбольны клюб)|Гро]]
|скарачэньне_JEL=[[Елгаўская футбольная школа|Елг]]
|скарачэньне_LIE=[[Ліепая (футбольны клюб)|Ліе]]
|скарачэньне_MLU=[[Мэта Рыга|Мэт]]
|скарачэньне_RFS=[[Рыская футбольная школа|РФШ]]
|скарачэньне_RIG=[[Рыга (футбольны клюб)|Рыг]]
|скарачэньне_TUK=[[Тукумс-2000 (футбольны клюб)|Тук]]
|скарачэньне_VAL=[[Валміера (футбольны клюб)|Вал]]
|скарачэньне_SNO=[[Супэр-Нова Рыга|Суп]]

|назва_AUD=[[Аўда Кекава|Аўда]]
|назва_DAU=[[Дзьвінск (футбольны клюб)|Дзьвінск]]
|назва_GRO=[[Гробіня (футбольны клюб)|Гробіня]]
|назва_JEL=[[Елгаўская футбольная школа|Елгава]]
|назва_LIE=[[Ліепая (футбольны клюб)|Ліепая]]
|назва_MLU=[[Мэта Рыга|Мэта]]
|назва_RFS=[[Рыская футбольная школа|Рыская ФШ]]
|назва_RIG=[[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]]
|назва_TUK=[[Тукумс-2000 (футбольны клюб)|Тукумс-2000]]
|назва_SNO=[[Супэр-Нова Рыга|Супэр-Нова]]

|матч1_AUD_DAU=1–1
|матч1_AUD_GRO=2–0
|матч1_AUD_JEL=2–0
|матч1_AUD_LIE=3–0
|матч1_AUD_MLU=4–1
|матч1_AUD_RFS=1–2
|матч1_AUD_RIG=1–3
|матч1_AUD_SNO=1–0
|матч1_AUD_TUK=2–0

|матч1_DAU_AUD=2–1
|матч1_DAU_GRO=
|матч1_DAU_JEL=1–0
|матч1_DAU_LIE=4–2
|матч1_DAU_MLU=2–0
|матч1_DAU_RFS=1–2
|матч1_DAU_RIG=0–1
|матч1_DAU_SNO=1–1
|матч1_DAU_TUK=3–0

|матч1_GRO_AUD=1–2
|матч1_GRO_DAU=3–2
|матч1_GRO_JEL=1–1
|матч1_GRO_LIE=2–0
|матч1_GRO_MLU=2–4
|матч1_GRO_RFS=1–4
|матч1_GRO_RIG=0–2
|матч1_GRO_SNO=1–1
|матч1_GRO_TUK=2–0

|матч1_JEL_AUD=3–1
|матч1_JEL_DAU=4–1
|матч1_JEL_GRO=1–0
|матч1_JEL_LIE=0–1
|матч1_JEL_MLU=2–1
|матч1_JEL_RFS=2–2
|матч1_JEL_RIG=1–1
|матч1_JEL_SNO=2–1
|матч1_JEL_TUK=2–1

|матч1_LIE_AUD=0–0
|матч1_LIE_DAU=1–1
|матч1_LIE_GRO=4–1
|матч1_LIE_JEL=1–0
|матч1_LIE_MLU=4–0
|матч1_LIE_RFS=2–1
|матч1_LIE_RIG=2–5
|матч1_LIE_SNO=2–2
|матч1_LIE_TUK=0–0

|матч1_MLU_AUD=0–1
|матч1_MLU_DAU=2–2
|матч1_MLU_GRO=1–1
|матч1_MLU_JEL=0–0
|матч1_MLU_LIE=2–4
|матч1_MLU_RFS=1–0
|матч1_MLU_RIG=0–3
|матч1_MLU_SNO=0–2
|матч1_MLU_TUK=3–2

|матч1_RFS_AUD=1–0
|матч1_RFS_DAU=5–1
|матч1_RFS_GRO=6–0
|матч1_RFS_JEL=1–0
|матч1_RFS_LIE=4–1
|матч1_RFS_MLU=2–0
|матч1_RFS_RIG=0–1
|матч1_RFS_SNO=2–1
|матч1_RFS_TUK=2–0

|матч1_RIG_AUD=2–2
|матч1_RIG_DAU=1–2
|матч1_RIG_GRO=3–0
|матч1_RIG_JEL=2–0
|матч1_RIG_LIE=2–0
|матч1_RIG_MLU=1–1
|матч1_RIG_RFS=3–1
|матч1_RIG_SNO=2–0
|матч1_RIG_TUK=3–0

|матч1_SNO_AUD=1–1
|матч1_SNO_DAU=4–1
|матч1_SNO_GRO=1–1
|матч1_SNO_JEL=0–0
|матч1_SNO_LIE=1–3
|матч1_SNO_MLU=4–0
|матч1_SNO_RFS=1–2
|матч1_SNO_RIG=1–5
|матч1_SNO_TUK=1–1

|матч1_TUK_AUD=2–4
|матч1_TUK_DAU=0–0
|матч1_TUK_GRO=2–0
|матч1_TUK_JEL=1–1
|матч1_TUK_LIE=2–2
|матч1_TUK_MLU=2–0
|матч1_TUK_RFS=2–5
|матч1_TUK_RIG=0–3
|матч1_TUK_SNO=2–2

|матч2_AUD_DAU=
|матч2_AUD_GRO=
|матч2_AUD_JEL=
|матч2_AUD_LIE=
|матч2_AUD_MLU=
|матч2_AUD_RFS=
|матч2_AUD_RIG=
|матч2_AUD_SNO=
|матч2_AUD_TUK=

|матч2_DAU_AUD=
|матч2_DAU_GRO=
|матч2_DAU_JEL=
|матч2_DAU_LIE=
|матч2_DAU_MLU=
|матч2_DAU_RFS=
|матч2_DAU_RIG=
|матч2_DAU_SNO=
|матч2_DAU_TUK=1–2

|матч2_GRO_AUD=
|матч2_GRO_DAU=1–0
|матч2_GRO_JEL=
|матч2_GRO_LIE=
|матч2_GRO_MLU=
|матч2_GRO_RFS=
|матч2_GRO_RIG=
|матч2_GRO_SNO=
|матч2_GRO_TUK=

|матч2_JEL_AUD=
|матч2_JEL_DAU=
|матч2_JEL_GRO=0–1
|матч2_JEL_LIE=
|матч2_JEL_MLU=
|матч2_JEL_RFS=
|матч2_JEL_RIG=
|матч2_JEL_SNO=
|матч2_JEL_TUK=

|матч2_LIE_AUD=
|матч2_LIE_DAU=
|матч2_LIE_GRO=
|матч2_LIE_JEL=
|матч2_LIE_MLU=1–0
|матч2_LIE_RFS=
|матч2_LIE_RIG=
|матч2_LIE_SNO=
|матч2_LIE_TUK=

|матч2_MLU_AUD=
|матч2_MLU_DAU=
|матч2_MLU_GRO=
|матч2_MLU_JEL=
|матч2_MLU_LIE=
|матч2_MLU_RFS=
|матч2_MLU_RIG=
|матч2_MLU_SNO=
|матч2_MLU_TUK=

|матч2_RFS_AUD=1–0
|матч2_RFS_DAU=
|матч2_RFS_GRO=
|матч2_RFS_JEL=
|матч2_RFS_LIE=
|матч2_RFS_MLU=
|матч2_RFS_RIG=
|матч2_RFS_SNO=
|матч2_RFS_TUK=

|матч2_RIG_AUD=
|матч2_RIG_DAU=
|матч2_RIG_GRO=
|матч2_RIG_JEL=
|матч2_RIG_LIE=
|матч2_RIG_MLU=
|матч2_RIG_RFS=
|матч2_RIG_SNO=2–0
|матч2_RIG_TUK=

|матч2_SNO_AUD=
|матч2_SNO_DAU=
|матч2_SNO_GRO=
|матч2_SNO_JEL=
|матч2_SNO_LIE=
|матч2_SNO_MLU=
|матч2_SNO_RFS=
|матч2_SNO_RIG=
|матч2_SNO_TUK=

|матч2_TUK_AUD=
|матч2_TUK_DAU=
|матч2_TUK_GRO=
|матч2_TUK_JEL=
|матч2_TUK_LIE=
|матч2_TUK_MLU=
|матч2_TUK_RIG=
|матч2_TUK_RFS=
|матч2_TUK_SNO=
}}

== Пераходныя матчы ==
Па заканчэньні сэзону пройдуць пераходныя матчы, дзе каманда, якая зойме дзявятае месца ў Найвышэйшай лізе, будзе супрацьстаяць другой камандзе Першай лігі.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://tonybetvirsliga.lv/ Афіцыйны сайт Найвышэйшай лігі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Латвіі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>7itnmc6z65e6so7b1sonl7t628y650m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мэйстрылііга 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295177</id>
    <revision>
      <id>2621814</id>
      <parentid>2610686</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:28:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621814</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10622" sha1="thawxf9mkrqame1upe13rt3b5t4oa6k" xml:space="preserve">'''Мэйстрылііга 2025 году''' — 35-ы розыгрыш [[Мэйстрылііга|Мэйстрыліігі]], найвышэйшага футбольнага дывізіёну Эстоніі, які пачаўся 28 лютага 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел дзесяць клюбаў, зь якіх дзевяць былі ўдзельнікамі папярэдняга сэзону, а «[[Хар’ю Лаагры|Хар’ю]]» прасунуўся з Эсіліігі, замяніўшы «[[Нымэ Юнайтэд]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 21 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/estonia/meistriliiga/2025/regular-season/r85451/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў= FCI, FLO, NÕK, PLM, NAR, VAP, TAM, HAR, KUR, TAK

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q|вынік2=ECL1Q |вынік3=ECL1Q |вынік9=RPO |вынік10=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_FCI=13|нічыі_FCI=2 |паразы_FCI=3 |мз_FCI=43|мп_FCI=15&lt;!-- FCI Levadia --&gt;
|перамогі_FLO=12|нічыі_FLO=2 |паразы_FLO=4 |мз_FLO=39|мп_FLO=16&lt;!-- Flora --&gt;
|перамогі_HAR=4 |нічыі_HAR=2 |паразы_HAR=11|мз_HAR=19|мп_HAR=35&lt;!-- Harju --&gt;
|перамогі_KUR=4 |нічыі_KUR=1 |паразы_KUR=12|мз_KUR=17|мп_KUR=34&lt;!-- Kuressaare --&gt;
|перамогі_NAR=10|нічыі_NAR=1 |паразы_NAR=6 |мз_NAR=32|мп_NAR=21&lt;!-- Narva Trans --&gt;
|перамогі_NÕK=12|нічыі_NÕK=1 |паразы_NÕK=5 |мз_NÕK=35|мп_NÕK=19&lt;!-- Nõmme Kalju --&gt;
|перамогі_PLM=11|нічыі_PLM=2 |паразы_PLM=5 |мз_PLM=29|мп_PLM=15&lt;!-- Paide Linnameeskond --&gt;
|перамогі_TAK=2 |нічыі_TAK=1 |паразы_TAK=14|мз_TAK=12|мп_TAK=55&lt;!-- Tallinna Kalev --&gt;
|перамогі_TAM=5 |нічыі_TAM=1 |паразы_TAM=11|мз_TAM=22|мп_TAM=37&lt;!-- Tammeka --&gt;
|перамогі_VAP=6 |нічыі_VAP=3 |паразы_VAP=8 |мз_VAP=24|мп_VAP=25&lt;!-- Vaprus --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_FCI=[[Левадыя Талін]]
|назва_FLO=[[Флёра Талін]]
|назва_HAR=[[Хар’ю Лаагры]]
|назва_KUR=[[Курэсаарэ (футбольны клюб)|Курэсаарэ]]
|назва_NAR=[[Транс Нарва]]
|назва_NÕK=[[Нымэ Калью Талін|Нымэ Калью]]
|назва_PLM=[[Лінамээсконд Пайдэ]]
|назва_TAK=[[Калеў Талін]]
|назва_TAM=[[Тамэка Тарту]]
|назва_VAP=[[Вапрус Пярну]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Меншая колькасьць тэхнічных паразаў; 3) Пункты ў гульнях паміж сабою; 4) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 5) Лік перамог; 6) Розьніца мячоў; 7) Забітыя мячы; 8) Гасьцявыя забітыя мячы; 9) Пункты сумленнай гульні; 10) Жарабя.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL1Q=yellow1 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2   |тэкст_RPO=[[#Пераходныя матчы|Пераходныя матчы]]
|колер_REL=red1   |тэкст_REL=Паніжэньне ў Эсіліігу

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/estonia/meistriliiga/2025/regular-season/r85451/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 21 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол
| этапы        = 2
| этапы_ў_некалькі_радкоў = 

|парадак_камандаў= VAP, TAK, KUR, FCI, PLM, NÕK, TAM, NAR, FLO, HAR

|скарачэньне_FCI=[[Левадыя Талін|Лев]]
|скарачэньне_FLO=[[Флёра Талін|Флё]]
|скарачэньне_HAR=[[Хар’ю Лаагры|Хар]]
|скарачэньне_KUR=[[Курэсаарэ (футбольны клюб)|Кур]]
|скарачэньне_NAR=[[Транс Нарва|Тра]]
|скарачэньне_NÕK=[[Нымэ Калью Талін|Ным]]
|скарачэньне_PLM=[[Лінамээсконд Пайдэ|Лін]]
|скарачэньне_TAK=[[Калеў Талін|Кал]]
|скарачэньне_TAM=[[Тамэка Тарту|Там]]
|скарачэньне_VAP=[[Вапрус Пярну|Вап]]

|назва_FCI=[[Левадыя Талін]]
|назва_FLO=[[Флёра Талін]]
|назва_HAR=[[Хар’ю Лаагры]]
|назва_KUR=[[Курэсаарэ (футбольны клюб)|Курэсаарэ]]
|назва_NAR=[[Транс Нарва]]
|назва_NÕK=[[Нымэ Калью Талін|Нымэ Калью]]
|назва_PLM=[[Лінамээсконд Пайдэ|Лінамээсконд]]
|назва_TAK=[[Калеў Талін]]
|назва_TAM=[[Тамэка Тарту]]
|назва_VAP=[[Вапрус Пярну]]

|матч1_FCI_FLO=0–0
|матч1_FCI_HAR=5–0
|матч1_FCI_KUR=2–1
|матч1_FCI_NAR=
|матч1_FCI_NÕK=2–1
|матч1_FCI_PLM=2–1
|матч1_FCI_TAK=4–0
|матч1_FCI_TAM=4–0
|матч1_FCI_VAP=2–2

|матч1_FLO_FCI=1–0
|матч1_FLO_HAR=4–1
|матч1_FLO_KUR=5–0
|матч1_FLO_NAR=2–2
|матч1_FLO_NÕK=2–3
|матч1_FLO_PLM=1–0
|матч1_FLO_TAK=
|матч1_FLO_TAM=3–1
|матч1_FLO_VAP=0–1

|матч1_HAR_FCI=0–1
|матч1_HAR_FLO=0–3
|матч1_HAR_KUR=
|матч1_HAR_NAR=0–3
|матч1_HAR_NÕK=
|матч1_HAR_PLM=1–2
|матч1_HAR_TAK=2–0
|матч1_HAR_TAM=4–1
|матч1_HAR_VAP=0–1

|матч1_KUR_FCI=1–2
|матч1_KUR_FLO=1–3
|матч1_KUR_HAR=1–2
|матч1_KUR_NAR=2–1
|матч1_KUR_NÕK=0–2
|матч1_KUR_PLM=1–2
|матч1_KUR_TAK=2–0
|матч1_KUR_TAM=2–3
|матч1_KUR_VAP=1–0

|матч1_NAR_FCI=0–1
|матч1_NAR_FLO=1–2
|матч1_NAR_HAR=4–2
|матч1_NAR_KUR=0–2
|матч1_NAR_NÕK=1–2
|матч1_NAR_PLM=1–0
|матч1_NAR_TAK=1–0
|матч1_NAR_TAM=4–0
|матч1_NAR_VAP=4–2

|матч1_NÕK_FCI=2–0
|матч1_NÕK_FLO=1–2
|матч1_NÕK_HAR=3–0
|матч1_NÕK_KUR=4–0
|матч1_NÕK_NAR=2–0
|матч1_NÕK_PLM=0–2
|матч1_NÕK_TAK=6–1
|матч1_NÕK_TAM=2–2
|матч1_NÕK_VAP=

|матч1_PLM_FCI=2–1
|матч1_PLM_FLO=2–1
|матч1_PLM_HAR=2–2
|матч1_PLM_KUR=1–1
|матч1_PLM_NAR=0–1
|матч1_PLM_NÕK=4–0
|матч1_PLM_TAK=5–0
|матч1_PLM_TAM=1–0
|матч1_PLM_VAP=1–0

|матч1_TAK_FCI=0–9
|матч1_TAK_FLO=0–4
|матч1_TAK_HAR=1–3
|матч1_TAK_KUR=4–1
|матч1_TAK_NAR=2–5
|матч1_TAK_NÕK=0–1
|матч1_TAK_PLM=1–0
|матч1_TAK_TAM=1–2
|матч1_TAK_VAP=0–3

|матч1_TAM_FCI=2–3
|матч1_TAM_FLO=1–2
|матч1_TAM_HAR=2–1
|матч1_TAM_KUR=1–0
|матч1_TAM_NAR=1–2
|матч1_TAM_NÕK=0–1
|матч1_TAM_PLM=
|матч1_TAM_TAK=5–0
|матч1_TAM_VAP=0–5

|матч1_VAP_FCI=1–2
|матч1_VAP_FLO=0–3
|матч1_VAP_HAR=1–1
|матч1_VAP_KUR=2–1
|матч1_VAP_NAR=1–2
|матч1_VAP_NÕK=0–3
|матч1_VAP_PLM=1–2
|матч1_VAP_TAK=2–2
|матч1_VAP_TAM=2–1

|матч2_FCI_FLO=
|матч2_FCI_HAR=
|матч2_FCI_KUR=
|матч2_FCI_NAR=
|матч2_FCI_NÕK=3–1
|матч2_FCI_PLM=
|матч2_FCI_TAK=
|матч2_FCI_TAM=
|матч2_FCI_VAP=

|матч2_FLO_FCI=
|матч2_FLO_HAR=
|матч2_FLO_KUR=
|матч2_FLO_NAR=
|матч2_FLO_NÕK=
|матч2_FLO_PLM=1–2
|матч2_FLO_TAK=
|матч2_FLO_TAM=
|матч2_FLO_VAP=

|матч2_HAR_FCI=
|матч2_HAR_FLO=
|матч2_HAR_KUR=
|матч2_HAR_NAR=
|матч2_HAR_NÕK=
|матч2_HAR_PLM=
|матч2_HAR_TAK=
|матч2_HAR_TAM=
|матч2_HAR_VAP=

|матч2_KUR_FCI=
|матч2_KUR_FLO=
|матч2_KUR_HAR=
|матч2_KUR_NAR= 
|матч2_KUR_NÕK=
|матч2_KUR_PLM=
|матч2_KUR_TAK=
|матч2_KUR_TAM=
|матч2_KUR_VAP=

|матч2_NAR_FCI=
|матч2_NAR_FLO=
|матч2_NAR_HAR=
|матч2_NAR_KUR=
|матч2_NAR_NÕK=
|матч2_NAR_PLM=
|матч2_NAR_TAK=
|матч2_NAR_TAM=
|матч2_NAR_VAP=

|матч2_NÕK_FCI=
|матч2_NÕK_FLO=
|матч2_NÕK_HAR=1–0
|матч2_NÕK_KUR=
|матч2_NÕK_NAR=
|матч2_NÕK_PLM=
|матч2_NÕK_TAK=
|матч2_NÕK_TAM=
|матч2_NÕK_VAP=

|матч2_PLM_FCI=
|матч2_PLM_FLO=
|матч2_PLM_HAR=
|матч2_PLM_KUR=
|матч2_PLM_NAR=
|матч2_PLM_NÕK=
|матч2_PLM_TAK=
|матч2_PLM_TAM=
|матч2_PLM_VAP=

|матч2_TAK_FCI=
|матч2_TAK_FLO=
|матч2_TAK_HAR=
|матч2_TAK_KUR=
|матч2_TAK_NAR=
|матч2_TAK_NÕK=
|матч2_TAK_PLM=
|матч2_TAK_TAM=
|матч2_TAK_VAP=

|матч2_TAM_FCI=
|матч2_TAM_FLO=
|матч2_TAM_HAR=
|матч2_TAM_KUR=
|матч2_TAM_NAR=
|матч2_TAM_NÕK=
|матч2_TAM_PLM=
|матч2_TAM_TAK=
|матч2_TAM_VAP=

|матч2_VAP_FCI=
|матч2_VAP_FLO=
|матч2_VAP_HAR=
|матч2_VAP_KUR=
|матч2_VAP_NAR=
|матч2_VAP_NÕK=
|матч2_VAP_PLM=
|матч2_VAP_TAK=
|матч2_VAP_TAM=
}}

== Пераходныя матчы ==
Па заканчэньні сэзону пройдуць пераходныя матчы, дзе каманда, якая зойме дзявятае месца ў Мэйстрыліізе, будзе супрацьстаяць другой камандзе Эсіліігі.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://jalgpall.ee/ Афіцыйны сайт Эстонскага футбольнага зьвязу]

{{Сэзоны Мэйстрыліігі}}

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Эстоніі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>thawxf9mkrqame1upe13rt3b5t4oa6k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Прэм’ер-дывізіён чэмпіянату Ірляндыі па футболе 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295178</id>
    <revision>
      <id>2621831</id>
      <parentid>2610695</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:43:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621831</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11258" sha1="q97fx7uj4bg6fesv3i6grnpvgeg2iar" xml:space="preserve">'''Прэм’ер-дывізіён 2025 году''' — 41-ы розыгрыш [[Прэм’ер-дывізіён чэмпіянату Ірляндыі па футболе|Прэм’ер-дывізіёну]], які пачаўся 14 лютага 2025 году. Улічваючы Дывізіён А, які быў папярэднікам Прэм’ер-дывізіёну і меў статус найвышэйшага дывізіёну, гэта ёсьць 105-ы розыгрыш [[Чэмпіянат Ірляндыі па футболе|чэмпіянату Ірляндыі]] ў найвышэйшым дывізіёне.

== Клюбы ==
У турніры бяруць ўдзел дзесяць клюбаў, зь якіх дзевяць былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а «[[Корк Сіці]]» прасунуўся зь Першага дывізіёну, замяніўшы «[[Дандолк (футбольны клюб)|Дандолк]]».

== Табліца ==
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 23 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/ireland-republic/premier-league/2025/regular-season/r85312/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў= SHM, BOH, DRO, DER, SHE, STP, GAL, WAT, SLI, COR

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=CL1Q|вынік2=ECL2Q |вынік3=ECL1Q |вынік9=RPO |вынік10=REL

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_BOH=12|нічыі_BOH=|паразы_BOH=9|мз_BOH=26|мп_BOH=21&lt;!-- Bohemians --&gt;
|перамогі_DER=10|нічыі_DER=4|паразы_DER=7|мз_DER=25|мп_DER=22&lt;!-- Derry City --&gt;
|перамогі_DRO=8|нічыі_DRO=11|паразы_DRO=4|мз_DRO=28|мп_DRO=22&lt;!-- Drogheda United --&gt;
|перамогі_COR=2|нічыі_COR=8|паразы_COR=11|мз_COR=23|мп_COR=38&lt;!-- Cork City --&gt;
|перамогі_GAL=7|нічыі_GAL=7|паразы_GAL=7|мз_GAL=26|мп_GAL=25&lt;!-- Galway United --&gt;
|перамогі_SHM=13|нічыі_SHM=6|паразы_SHM=4|мз_SHM=41|мп_SHM=21&lt;!-- Shamrock Rovers --&gt;
|перамогі_SHE=7|нічыі_SHE=10|паразы_SHE=6|мз_SHE=26|мп_SHE=25&lt;!-- Shelbourne --&gt;
|перамогі_SLI=5|нічыі_SLI=3|паразы_SLI=13|мз_SLI=25|мп_SLI=36&lt;!-- Sligo Rovers --&gt;
|перамогі_STP=8|нічыі_STP=6|паразы_STP=9|мз_STP=27|мп_STP=27&lt;!-- St Patrick's Athletic --&gt;
|перамогі_WAT=8|нічыі_WAT=3|паразы_WAT=10|мз_WAT=24|мп_WAT=34&lt;!-- Waterford --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_BOH=[[Багэміян Дублін|Багэміян]]
|назва_COR=[[Корк Сіці]]
|назва_DER=[[Дэры Сіці]]
|назва_DRO=[[Драгеда Юнайтэд]]
|назва_GAL=[[Голўэй Юнайтэд]]
|назва_SHM=[[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]]
|назва_SHE=[[Шэлбурн Дублін|Шэлбурн]]
|назва_SLI=[[Слайга Ровэрз]]
|назва_STP=[[Сэнт-Патрыкс Атлетык Дублін|Сэнт-Патрыкс Атлетык]]
|назва_WAT=[[Ўотэрфард (футбольны клюб)|Ўотэрфард]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=QR

|колер_CL1Q=green1|тэкст_CL1Q=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі чэмпіёнаў]]
|колер_ECL2Q=yellow1 |тэкст_ECL2Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Другі кваліфікацыйны раўнд|Другі кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_ECL1Q=yellow2 |тэкст_ECL1Q=[[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2026—2027 гадоў#Першы кваліфікацыйны раўнд|Першы кваліфікацыйны раўнд Лігі канфэрэнцыяў]]
|колер_RPO=red2   |тэкст_RPO=[[#Пераходны матч|Пераходны матч]]
|колер_REL=red1   |тэкст_REL=Паніжэньне ў Першы дывізіён

}}&lt;/onlyinclude&gt;

== Вынікі гульняў ==
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/ireland-republic/premier-league/2025/regular-season/r85312/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 23 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол
| этапы        = 2

|парадак_камандаў= BOH, GAL, DRO, DER, COR, SLI, STP, WAT, SHE, SHM

|скарачэньне_BOH=[[Багэміян Дублін|Баг]]
|скарачэньне_COR=[[Корк Сіці|Кор]]
|скарачэньне_DER=[[Дэры Сіці|Дэр]]
|скарачэньне_DRO=[[Драгеда Юнайтэд|Дра]]
|скарачэньне_GAL=[[Голўэй Юнайтэд|Гол]]
|скарачэньне_SHM=[[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэм]]
|скарачэньне_SHE=[[Шэлбурн Дублін|Шэл]]
|скарачэньне_SLI=[[Слайга Ровэрз|Сла]]
|скарачэньне_STP=[[Сэнт-Патрыкс Атлетык Дублін|СПА]]
|скарачэньне_WAT=[[Ўотэрфард (футбольны клюб)|Ўот]]

|назва_BOH=[[Багэміян Дублін|Багэміян]]
|назва_COR=[[Корк Сіці]]
|назва_DER=[[Дэры Сіці]]
|назва_DRO=[[Драгеда Юнайтэд]]
|назва_GAL=[[Голўэй Юнайтэд]]
|назва_SHM=[[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]]
|назва_SHE=[[Шэлбурн Дублін|Шэлбурн]]
|назва_SLI=[[Слайга Ровэрз]]
|назва_STP=[[Сэнт-Патрыкс Атлетык Дублін|Сэнт-Патрыкс Атлетык]]
|назва_WAT=[[Ўотэрфард (футбольны клюб)|Ўотэрфард]]

|матч1_BOH_DER=1–0
|матч1_BOH_DRO=0–1
|матч1_BOH_COR=1–0
|матч1_BOH_GAL=0–2
|матч1_BOH_SHM=1–0
|матч1_BOH_SHE=1–0
|матч1_BOH_SLI=4–2
|матч1_BOH_STP=2–1
|матч1_BOH_WAT=1–2

|матч1_DER_BOH=1–0
|матч1_DER_DRO=1–3
|матч1_DER_COR=2–1
|матч1_DER_GAL=1–1
|матч1_DER_SHM=1–2
|матч1_DER_SHE=2–0
|матч1_DER_SLI=3–0
|матч1_DER_STP=1–0
|матч1_DER_WAT=1–2

|матч1_DRO_BOH=1–0
|матч1_DRO_DER=1–1
|матч1_DRO_COR=3–2
|матч1_DRO_GAL=1–1
|матч1_DRO_SHM=1–2
|матч1_DRO_SHE=2–2
|матч1_DRO_SLI=3–0
|матч1_DRO_STP=0–0
|матч1_DRO_WAT=2–0

|матч1_COR_BOH=2–1
|матч1_COR_DER=1–2
|матч1_COR_DRO=1–1
|матч1_COR_GAL=2–2
|матч1_COR_SHM=1–1
|матч1_COR_SHE=1–1
|матч1_COR_SLI=1–1
|матч1_COR_STP=0–2
|матч1_COR_WAT=2–1	

|матч1_GAL_BOH=1–2
|матч1_GAL_DER=2–3
|матч1_GAL_DRO=2–1
|матч1_GAL_COR=2–1
|матч1_GAL_SHM=0–1
|матч1_GAL_SHE=1–1
|матч1_GAL_SLI=0–1
|матч1_GAL_STP=2–1
|матч1_GAL_WAT=1–0

|матч1_SHM_BOH=2–3
|матч1_SHM_DER=0–0
|матч1_SHM_DRO=3–0
|матч1_SHM_COR=4–1 
|матч1_SHM_GAL=0–0
|матч1_SHM_SHE=2–2
|матч1_SHM_SLI=2–0
|матч1_SHM_STP=1–0
|матч1_SHM_WAT=2–0

|матч1_SHE_BOH=1–0
|матч1_SHE_DER=3–1
|матч1_SHE_DRO=0–1
|матч1_SHE_COR=1–1
|матч1_SHE_GAL=2–2
|матч1_SHE_SHM=1–1
|матч1_SHE_SLI=3–2
|матч1_SHE_STP=2–1
|матч1_SHE_WAT=0–1

|матч1_SLI_BOH=0–1
|матч1_SLI_DER=0–1
|матч1_SLI_DRO=2–2
|матч1_SLI_COR=1–1
|матч1_SLI_GAL=1–2
|матч1_SLI_SHM=2–1
|матч1_SLI_SHE=1–2
|матч1_SLI_STP=0–1
|матч1_SLI_WAT=2–3

|матч1_STP_BOH=3–0
|матч1_STP_DER=2–0
|матч1_STP_DRO=0–0
|матч1_STP_COR=3–2
|матч1_STP_GAL=2–0
|матч1_STP_SHM=2–2
|матч1_STP_SHE=0–0
|матч1_STP_SLI=4–3
|матч1_STP_WAT=2–2

|матч1_WAT_BOH=0–3
|матч1_WAT_DER=2–1
|матч1_WAT_DRO=2–2
|матч1_WAT_COR=2–1
|матч1_WAT_GAL=1–0  
|матч1_WAT_SHM=1–3
|матч1_WAT_SHE=0–1
|матч1_WAT_SLI=0–4
|матч1_WAT_STP=1–2
 
|матч2_BOH_DER=
|матч2_BOH_DRO=
|матч2_BOH_COR=
|матч2_BOH_GAL=
|матч2_BOH_SHM=2–0
|матч2_BOH_SHE=
|матч2_BOH_SLI=
|матч2_BOH_STP=
|матч2_BOH_WAT=

|матч2_DER_BOH=
|матч2_DER_DRO=
|матч2_DER_COR=
|матч2_DER_GAL=1–1
|матч2_DER_SHM=
|матч2_DER_SHE=
|матч2_DER_SLI=
|матч2_DER_STP=
|матч2_DER_WAT=

|матч2_DRO_BOH=
|матч2_DRO_DER=
|матч2_DRO_COR=
|матч2_DRO_GAL=
|матч2_DRO_SHM=1–2
|матч2_DRO_SHE=
|матч2_DRO_SLI=1–0
|матч2_DRO_STP=
|матч2_DRO_WAT=

|матч2_COR_BOH=0–2
|матч2_COR_DER=
|матч2_COR_DRO=1–1
|матч2_COR_GAL=
|матч2_COR_SHM=
|матч2_COR_SHE=
|матч2_COR_SLI=
|матч2_COR_STP=
|матч2_COR_WAT=

|матч2_GAL_BOH=
|матч2_GAL_DER=
|матч2_GAL_DRO=
|матч2_GAL_COR=
|матч2_GAL_SHM=
|матч2_GAL_SHE=
|матч2_GAL_SLI=
|матч2_GAL_STP=3–1
|матч2_GAL_WAT=

|матч2_SHM_BOH=
|матч2_SHM_DER=
|матч2_SHM_DRO=
|матч2_SHM_COR=4–1
|матч2_SHM_GAL=
|матч2_SHM_SHE=
|матч2_SHM_SLI=
|матч2_SHM_STP=4–0
|матч2_SHM_WAT=

|матч2_SHE_BOH=
|матч2_SHE_DER=0–1
|матч2_SHE_DRO=0–0
|матч2_SHE_COR=
|матч2_SHE_GAL=
|матч2_SHE_SHM=1–2
|матч2_SHE_SLI=
|матч2_SHE_STP=
|матч2_SHE_WAT=

|матч2_SLI_BOH=
|матч2_SLI_DER=
|матч2_SLI_DRO= 
|матч2_SLI_COR=
|матч2_SLI_GAL=2–1
|матч2_SLI_SHM=
|матч2_SLI_SHE=
|матч2_SLI_STP=
|матч2_SLI_WAT=1–0

|матч2_STP_BOH=
|матч2_STP_DER=0–1
|матч2_STP_DRO=0–0
|матч2_STP_COR=
|матч2_STP_GAL=
|матч2_STP_SHM=
|матч2_STP_SHE=0–1
|матч2_STP_SLI=
|матч2_STP_WAT=

|матч2_WAT_BOH=2–1
|матч2_WAT_DER=
|матч2_WAT_DRO=
|матч2_WAT_COR=
|матч2_WAT_GAL=
|матч2_WAT_SHM=
|матч2_WAT_SHE=2–2
|матч2_WAT_SLI=
|матч2_WAT_STP=
}}

== Пераходны матч ==
Клюбы Першага дывізіёну, якія зоймуць месцы з другога па пятае, трапяць у плэй-оф на павышэньне. Іх пераможца сустрэнецца ў фінальным пераходным матчы зь дзявятай камандай Прэм’ер-дывізіёну.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.leagueofireland.ie/ Афіцыйны сайт Лігі Ірляндыі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Ірляндыі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>q97fx7uj4bg6fesv3i6grnpvgeg2iar</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вэйкаўсьлііга 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295346</id>
    <revision>
      <id>2621815</id>
      <parentid>2611494</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:29:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621815</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9118" sha1="nqodykrxjnofziw00rlgzh9jkvs1luv" xml:space="preserve">'''Вэйкаўсьлііга 2025 году''' — 95-ы розыгрыш [[Вэйкаўсьлііга|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Фінляндыі]], які пачаўся 5 красавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бяруць удзел 12 клюбаў, зь якіх 10 былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а [[КТП Котка|КТП]] і «[[Яра Якабстад|Яра]]» прасунуліся з Юкёсьліігі, замяніўшы «[[Лахці (футбольны клюб)|Лахці]]» і [[ЭІФ Тамісаары|ЭІФ]].

== Рэгулярны сэзон ==

=== Табліца ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 19 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/finland/veikkausliiga/2025/regular-season/r85374/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=INT, HJK, KPS, ILV, SJK, VPS, GNI, HAK, MAR, JAR, KTP, OUL

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=C |вынік2=C |вынік3=C |вынік4=C |вынік5=C |вынік6=C |вынік7=R |вынік8=R |вынік9=R |вынік10=R |вынік11=R |вынік12=R

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_GNI=4 |нічыі_GNI=3 |паразы_GNI=4 |мз_GNI=14 |мп_GNI=16 &lt;!-- Gnistan --&gt;
|перамогі_HAK=3 |нічыі_HAK=3 |паразы_HAK=5 |мз_HAK=14 |мп_HAK=18 &lt;!-- Haka --&gt;
|перамогі_HJK=7 |нічыі_HJK=2 |паразы_HJK=3 |мз_HJK=28 |мп_HJK=11 &lt;!-- HJK --&gt;
|перамогі_ILV=7 |нічыі_ILV=1 |паразы_ILV=4 |мз_ILV=26 |мп_ILV=15 &lt;!-- Ilves --&gt;
|перамогі_INT=7 |нічыі_INT=4 |паразы_INT=0 |мз_INT=24 |мп_INT=7 &lt;!-- Inter --&gt;
|перамогі_JAR=3 |нічыі_JAR=2 |паразы_JAR=6 |мз_JAR=10 |мп_JAR=15 &lt;!-- Jaro --&gt;
|перамогі_KTP=1 |нічыі_KTP=3 |паразы_KTP=7 |мз_KTP=10 |мп_KTP=29 &lt;!-- KTP --&gt;
|перамогі_KPS=7 |нічыі_KPS=2 |паразы_KPS=4 |мз_KPS=16 |мп_KPS=13 &lt;!-- KuPS --&gt;
|перамогі_MAR=4 |нічыі_MAR=2 |паразы_MAR=6 |мз_MAR=13 |мп_MAR=25 &lt;!-- IFK Mariehamn --&gt;
|перамогі_OUL=1 |нічыі_OUL=2 |паразы_OUL=9 |мз_OUL=14 |мп_OUL=27 &lt;!-- AC Oulu --&gt;
|перамогі_SJK=6 |нічыі_SJK=3 |паразы_SJK=4 |мз_SJK=23 |мп_SJK=20 &lt;!-- SJK --&gt;
|перамогі_VPS=5 |нічыі_VPS=3 |паразы_VPS=3 |мз_VPS=19 |мп_VPS=15 &lt;!-- Vaasan Palloseura --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_GNI=[[Гністан Хэльсынкі|Гністан]]
|назва_HAK=[[Хака Валкеакоскі|Хака]]
|назва_HJK=[[ХІК Хэльсынкі]]
|назва_ILV=[[Ільвэс Тампэрэ|Ільвэс]]
|назва_JAR=[[Яра Якабстад|Яра]]
|назва_INT=[[Інтэр Турку]]
|назва_KPS=[[КуПС Куопіё]]
|назва_KTP=[[КТП Котка]]
|назва_MAR=[[Марыегамн (футбольны клюб)|Марыегамн]]
|назва_OUL=[[Оўлу (футбольны клюб)|Оўлу]]
|назва_SJK=[[СІК Сэйняёкі]]
|назва_VPS=[[ВПС Вааса]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Пункты ў гульнях паміж сабою; 5) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 6) Гасьцявыя забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 7) Дадатковыя матчы.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=Q

|колер_C=green1 |тэкст_C=Чэмпіёнскі раўнд
|колер_R=red1   |тэкст_R=Раўнд на паніжэньне

}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Вынікі гульняў ===
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/finland/veikkausliiga/2025/regular-season/r85374/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 19 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол

|парадак_камандаў=VPS, GNI, ILV, INT, KTP, KPS, MAR, OUL, SJK, HAK, HJK, JAR

|скарачэньне_GNI=[[Гністан Хэльсынкі|Гні]]
|скарачэньне_HAK=[[Хака Валкеакоскі|Хак]]
|скарачэньне_HJK=[[ХІК Хэльсынкі|ХІК]]
|скарачэньне_ILV=[[Ільвэс Тампэрэ|Іль]]
|скарачэньне_JAR=[[Яра Якабстад|Яра]]
|скарачэньне_INT=[[Інтэр Турку|Інт]]
|скарачэньне_KPS=[[КуПС Куопіё|КуП]]
|скарачэньне_KTP=[[КТП Котка|КТП]]
|скарачэньне_MAR=[[Марыегамн (футбольны клюб)|Мар]]
|скарачэньне_OUL=[[Оўлу (футбольны клюб)|Оўл]]
|скарачэньне_SJK=[[СІК Сэйняёкі|СІК]]
|скарачэньне_VPS=[[ВПС Вааса|ВПС]]

|назва_GNI=[[Гністан Хэльсынкі|Гністан]]
|назва_HAK=[[Хака Валкеакоскі|Хака]]
|назва_HJK=[[ХІК Хэльсынкі]]
|назва_ILV=[[Ільвэс Тампэрэ|Ільвэс]]
|назва_JAR=[[Яра Якабстад|Яра]]
|назва_INT=[[Інтэр Турку]]
|назва_KPS=[[КуПС Куопіё]]
|назва_KTP=[[КТП Котка]]
|назва_MAR=[[Марыегамн (футбольны клюб)|Марыегамн]]
|назва_OUL=[[Оўлу (футбольны клюб)|Оўлу]]
|назва_SJK=[[СІК Сэйняёкі]]
|назва_VPS=[[ВПС Вааса]]

|матч_GNI_HAK=
|матч_GNI_HJK=
|матч_GNI_ILV=0–2
|матч_GNI_INT=
|матч_GNI_JAR=
|матч_GNI_KPS=1–2
|матч_GNI_KTP=2–1
|матч_GNI_MAR=2–0
|матч_GNI_OUL=
|матч_GNI_SJK=2–2
|матч_GNI_VPS=

|матч_HAK_GNI=3–2 
|матч_HAK_HJK=
|матч_HAK_ILV=
|матч_HAK_INT=
|матч_HAK_JAR=0–1
|матч_HAK_KPS=1–3
|матч_HAK_KTP=
|матч_HAK_MAR=0–1
|матч_HAK_OUL=2–1
|матч_HAK_SJK=
|матч_HAK_VPS=2–1

|матч_HJK_GNI=0–1
|матч_HJK_HAK=3–1
|матч_HJK_ILV=
|матч_HJK_INT=
|матч_HJK_JAR=
|матч_HJK_KPS=0–0
|матч_HJK_KTP=4–1
|матч_HJK_MAR=
|матч_HJK_OUL=
|матч_HJK_SJK=4–2
|матч_HJK_VPS=3–1

|матч_ILV_GNI=
|матч_ILV_HAK=3–2
|матч_ILV_HJK=3–2
|матч_ILV_INT=
|матч_ILV_JAR=2–1
|матч_ILV_KPS=3–0
|матч_ILV_KTP=
|матч_ILV_MAR=
|матч_ILV_OUL=0–0
|матч_ILV_SJK=2–3
|матч_ILV_VPS=

|матч_INT_GNI=3–0
|матч_INT_HAK=1–1
|матч_INT_HJK=1–1
|матч_INT_ILV=3–1
|матч_INT_JAR=
|матч_INT_KPS=1–1
|матч_INT_KTP=5–0
|матч_INT_MAR=
|матч_INT_OUL=
|матч_INT_SJK=
|матч_INT_VPS=

|матч_JAR_GNI=1–1
|матч_JAR_HAK=
|матч_JAR_HJK=0–3
|матч_JAR_ILV=
|матч_JAR_INT=0–1
|матч_JAR_KPS=
|матч_JAR_KTP=2–3
|матч_JAR_MAR=
|матч_JAR_OUL=2–1
|матч_JAR_SJK=
|матч_JAR_VPS=

|матч_KPS_GNI=
|матч_KPS_HAK=
|матч_KPS_HJK=
|матч_KPS_ILV=0–3
|матч_KPS_INT=
|матч_KPS_JAR=1–0
|матч_KPS_KTP=3–0
|матч_KPS_MAR=4–1
|матч_KPS_OUL=1–0
|матч_KPS_SJK=1–0
|матч_KPS_VPS=0–2

|матч_KTP_GNI=
|матч_KTP_HAK=0–0
|матч_KTP_HJK=
|матч_KTP_ILV=0–5
|матч_KTP_INT=
|матч_KTP_JAR=
|матч_KTP_KPS=
|матч_KTP_MAR=2–2
|матч_KTP_OUL=1–3
|матч_KTP_SJK=0–1 
|матч_KTP_VPS=2–2

|матч_MAR_GNI=
|матч_MAR_HAK=
|матч_MAR_HJK=0–4
|матч_MAR_ILV=3–2
|матч_MAR_INT=2–2
|матч_MAR_JAR=0–2
|матч_MAR_KPS=1–0
|матч_MAR_KTP=
|матч_MAR_OUL=
|матч_MAR_SJK=1–2
|матч_MAR_VPS=1–5

|матч_OUL_GNI=2–3
|матч_OUL_HAK=
|матч_OUL_HJK=0–4
|матч_OUL_ILV=
|матч_OUL_INT=1–4
|матч_OUL_JAR=
|матч_OUL_KPS=
|матч_OUL_KTP=
|матч_OUL_MAR=0–1
|матч_OUL_SJK=2–2
|матч_OUL_VPS=

|матч_SJK_GNI=
|матч_SJK_HAK=2–2
|матч_SJK_HJK=1–0
|матч_SJK_ILV=
|матч_SJK_INT=0–1
|матч_SJK_JAR=3–1
|матч_SJK_KPS=
|матч_SJK_KTP=
|матч_SJK_MAR=
|матч_SJK_OUL=3–1
|матч_SJK_VPS=2–3

|матч_VPS_GNI=0–0
|матч_VPS_HAK=
|матч_VPS_HJK=
|матч_VPS_ILV=1–0
|матч_VPS_INT=0–2
|матч_VPS_JAR=0–0
|матч_VPS_KPS=
|матч_VPS_KTP=
|матч_VPS_MAR=
|матч_VPS_OUL=4–3
|матч_VPS_SJK=
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.veikkausliiga.com/ Афіцыйны сайт Вэйкаўсьліігі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Фінляндыі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>nqodykrxjnofziw00rlgzh9jkvs1luv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бэста дэйльд карля 2025 году</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295347</id>
    <revision>
      <id>2621801</id>
      <parentid>2611500</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T12:17:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Artsiom91</username>
        <id>28241</id>
      </contributor>
      <comment>абнаўленьне зьвестак</comment>
      <origin>2621801</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10281" sha1="8lyxr4dsnfqwg0a6ctbkp7jhger40zy" xml:space="preserve">'''Бэста дэйльд карля 2025 году''' — 114-ы розыгрыш [[Урвальсдэйльд|найвышэйшага футбольнага дывізіёну Ісьляндыі]], які пачаўся 5 красавіка 2025 году.

== Клюбы ==
У турніры бралі ўдзел 12 клюбаў, зь якіх дзесяць былі найлепшымі паводле вынікаў папярэдняга сэзону, а два клюбы прасунуліся зь Першага дывізіёну — «[[Вэстманаэяр (футбольны клюб)|Вэстманаэяр]]» і «[[Афтурэльдынг Мосфэльсбайр|Афтурэльдынг]]». Гэтыя клюбы замянілі «[[Каўпавогюр (футбольны клюб)|Каўпавогюр]]» і «[[Фюлькір Рэйк’явік|Фюлькір]]».

== Рэгулярны сэзон ==

=== Табліца ===
&lt;onlyinclude&gt;{{#invoke:Спартовая табліца|main|стыль=ВНП
|абнаўленьне = 22 чэрвеня 2025
|крыніца     = [https://int.soccerway.com/national/iceland/urvalsdeild/2025/regular-season/r85400/ Soccerway]

&lt;!--Месцы камандаў.--&gt;
|парадак_камандаў=VÍK, BRE, STJ, VES, VAL, FRA, FH, AFT, ÍBV, KR, KA, ÍA

&lt;!--Кваліфікацыі камандаў.--&gt;
|вынік1=C |вынік2=C |вынік3=C |вынік4=C |вынік5=C |вынік6=C |вынік7=R |вынік8=R |вынік9=R |вынік10=R |вынік11=R |вынік12=R

&lt;!--Вынікі камандаў.--&gt;
|перамогі_AFT=4 |нічыі_AFT=2 |паразы_AFT=5 |мз_AFT=12|мп_AFT=14&lt;!-- Aftureling --&gt;
|перамогі_BRE=7 |нічыі_BRE=1 |паразы_BRE=3 |мз_BRE=19|мп_BRE=16&lt;!-- Breiðablik --&gt;
|перамогі_FH=4  |нічыі_FH=2  |паразы_FH=6  |мз_FH=17 |мп_FH=16 &lt;!-- FH --&gt;
|перамогі_FRA=5 |нічыі_FRA=0 |паразы_FRA=6 |мз_FRA=18|мп_FRA=17&lt;!-- Fram --&gt;
|перамогі_ÍA=3  |нічыі_ÍA=0  |паразы_ÍA=9  |мз_ÍA=13 |мп_ÍA=31 &lt;!-- ÍA --&gt;
|перамогі_ÍBV=4 |нічыі_ÍBV=2 |паразы_ÍBV=5 |мз_ÍBV=12|мп_ÍBV=17&lt;!-- ÍBV --&gt;
|перамогі_KA=3  |нічыі_KA=3  |паразы_KA=6  |мз_KA=10 |мп_KA=20 &lt;!-- KA --&gt;
|перамогі_KR=3  |нічыі_KR=4  |паразы_KR=4  |мз_KR=30 |мп_KR=26 &lt;!-- KR --&gt;
|перамогі_STJ=6 |нічыі_STJ=2 |паразы_STJ=4 |мз_STJ=23|мп_STJ=20&lt;!-- Stjarnan --&gt;
|перамогі_VAL=5 |нічыі_VAL=3 |паразы_VAL=3 |мз_VAL=24|мп_VAL=16&lt;!-- Valur --&gt;
|перамогі_VES=6 |нічыі_VES=1 |паразы_VES=5 |мз_VES=13|мп_VES=9 &lt;!-- Vestri --&gt;
|перамогі_VÍK=8 |нічыі_VÍK=2 |паразы_VÍK=2 |мз_VÍK=24|мп_VÍK=13&lt;!-- Víkingur Reykjavík --&gt;

&lt;!--Вызначэньне камандаў (спасылкі ў табліцы)--&gt;
|назва_AFT=[[Афтурэльдынг Мосфэльсбайр|Афтурэльдынг]]
|назва_BRE=[[Брэйдаблік Каўпавогюр|Брэйдаблік]]
|назва_FH=[[Габнарф’ёрдур (футбольны клюб)|Габнарф’ёрдур]]
|назва_FRA=[[Фрам Рэйк’явік|Фрам]]
|назва_ÍA=[[Акранэс (футбольны клюб)|Акранэс]]
|назва_ÍBV=[[Вэстманаэяр (футбольны клюб)|Вэстманаэяр]]
|назва_KA=[[Акюрэйры (футбольны клюб)|Акюрэйры]]
|назва_KR=[[Рэйк’явік (футбольны клюб)|Рэйк’явік]]
|назва_STJ=[[Ст’ярнан Гардабайр|Ст’ярнан]]
|назва_VAL=[[Валюр Рэйк’явік|Валюр]]
|назва_VES=[[Вэстры Ісаф’ярдарбайр|Вэстры]]
|назва_VÍK=[[Вікінгур Рэйк’явік]]

&lt;!--Настройкі і правілы табліцы--&gt;
|ліміт_паказу=5
|правілы_клясыфікацыі=1) Пункты; 2) Розьніца мячоў; 3) Забітыя мячы; 4) Пункты ў гульнях паміж сабою; 5) Розьніца мячоў у гульнях паміж сабою; 6) Забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 7) Гасьцявыя забітыя мячы ў гульнях паміж сабою; 8) Дадатковыя матчы (толькі для вызначэньня чэмпіёна); 9) Жарабя.

&lt;!--Вызначэньне слупка кваліфікацыі і паніжэньня--&gt;
|загаловак_слупка_вынікаў=Q

|колер_C=green1 |тэкст_C=Чэмпіёнскі раўнд
|колер_R=red1   |тэкст_R=Раўнд на паніжэньне

}}&lt;/onlyinclude&gt;

=== Вынікі гульняў ===
{{#invoke:Спартовыя вынікі|main
| крыніца      = [https://int.soccerway.com/national/iceland/urvalsdeild/2025/regular-season/r85400/ Soccerway]
| абнаўленьне  = 22 чэрвеня 2025
| стыль_матчаў = футбол

|парадак_камандаў=ÍA, KA, AFT, BRE, VAL, VÍK, ÍBV, VES, FH, KR, STJ, FRA

|скарачэньне_AFT=[[Афтурэльдынг Мосфэльсбайр|Афт]]
|скарачэньне_BRE=[[Брэйдаблік Каўпавогюр|Брэ]]
|скарачэньне_FH=[[Габнарф’ёрдур (футбольны клюб)|Габ]]
|скарачэньне_FRA=[[Фрам Рэйк’явік|Фра]]
|скарачэньне_ÍA=[[Акранэс (футбольны клюб)|Акр]]
|скарачэньне_ÍBV=[[Вэстманаэяр (футбольны клюб)|Втм]]
|скарачэньне_KA=[[Акюрэйры (футбольны клюб)|Акю]]
|скарачэньне_KR=[[Рэйк’явік (футбольны клюб)|Рэй]]
|скарачэньне_STJ=[[Ст’ярнан Гардабайр|Стр]]
|скарачэньне_VAL=[[Валюр Рэйк’явік|Вал]]
|скарачэньне_VES=[[Вэстры Ісаф’ярдарбайр|Втр]]
|скарачэньне_VÍK=[[Вікінгур Рэйк’явік|Вік]]

|назва_AFT=[[Афтурэльдынг Мосфэльсбайр|Афтурэльдынг]]
|назва_BRE=[[Брэйдаблік Каўпавогюр|Брэйдаблік]]
|назва_FH=[[Габнарф’ёрдур (футбольны клюб)|Габнарф’ёрдур]]
|назва_FRA=[[Фрам Рэйк’явік|Фрам]]
|назва_ÍA=[[Акранэс (футбольны клюб)|Акранэс]]
|назва_ÍBV=[[Вэстманаэяр (футбольны клюб)|Вэстманаэяр]]
|назва_KA=[[Акюрэйры (футбольны клюб)|Акюрэйры]]
|назва_KR=[[Рэйк’явік (футбольны клюб)|Рэйк’явік]]
|назва_STJ=[[Ст’ярнан Гардабайр|Ст’ярнан]]
|назва_VAL=[[Валюр Рэйк’явік|Валюр]]
|назва_VES=[[Вэстры Ісаф’ярдарбайр|Вэстры]]
|назва_VÍK=[[Вікінгур Рэйк’явік]]

|матч_AFT_BRE=
|матч_AFT_FH=
|матч_AFT_FRA=
|матч_AFT_ÍA=4–1
|матч_AFT_ÍBV=0–0
|матч_AFT_KA=
|матч_AFT_KR=4–3
|матч_AFT_STJ=3–0
|матч_AFT_VAL=0–2
|матч_AFT_VES=
|матч_AFT_VÍK=1–0

|матч_BRE_AFT=2–0
|матч_BRE_FH=
|матч_BRE_FRA=1–1
|матч_BRE_ÍA=1–4
|матч_BRE_ÍBV=
|матч_BRE_KA=
|матч_BRE_KR=3–3
|матч_BRE_STJ=2–1
|матч_BRE_VAL=2–1
|матч_BRE_VES=
|матч_BRE_VÍK=3–1

|матч_FH_AFT=0–0
|матч_FH_BRE=2–0
|матч_FH_FRA=
|матч_FH_ÍA=
|матч_FH_ÍBV=
|матч_FH_KA=
|матч_FH_KR=2–2
|матч_FH_STJ=
|матч_FH_VAL=3–0
|матч_FH_VES=2–0
|матч_FH_VÍK=

|матч_FRA_AFT=3–0
|матч_FRA_BRE=4–2
|матч_FRA_FH=2–0
|матч_FRA_ÍA=0–1
|матч_FRA_ÍBV=
|матч_FRA_KA=1–2
|матч_FRA_KR=
|матч_FRA_STJ=
|матч_FRA_VAL=
|матч_FRA_VES=1–0
|матч_FRA_VÍK=

|матч_ÍA_AFT=
|матч_ÍA_BRE=
|матч_ÍA_FH=1–3
|матч_ÍA_FRA=
|матч_ÍA_ÍBV=0–3
|матч_ÍA_KA=3–0
|матч_ÍA_KR=
|матч_ÍA_STJ=0–3
|матч_ÍA_VAL=
|матч_ÍA_VES=0–2
|матч_ÍA_VÍK=

|матч_ÍBV_AFT=1–2
|матч_ÍBV_BRE=0–2
|матч_ÍBV_FH=2–1
|матч_ÍBV_FRA=3–1
|матч_ÍBV_ÍA=
|матч_ÍBV_KA=0–0
|матч_ÍBV_KR=
|матч_ÍBV_STJ=
|матч_ÍBV_VAL=
|матч_ÍBV_VES=0–2
|матч_ÍBV_VÍK=

|матч_KA_AFT=1–0
|матч_KA_BRE=0–1
|матч_KA_FH=3–2
|матч_KA_FRA=
|матч_KA_ÍA=
|матч_KA_ÍBV=
|матч_KA_KR=2–2
|матч_KA_STJ=1–1
|матч_KA_VAL=
|матч_KA_VES=
|матч_KA_VÍK=0–2

|матч_KR_AFT=
|матч_KR_BRE=
|матч_KR_FH=
|матч_KR_FRA=2–3
|матч_KR_ÍA=5–0
|матч_KR_ÍBV=4–1
|матч_KR_KA=
|матч_KR_STJ=
|матч_KR_VAL=3–3
|матч_KR_VES=2–1
|матч_KR_VÍK=

|матч_STJ_AFT=
|матч_STJ_BRE=
|матч_STJ_FH=2–1
|матч_STJ_FRA=2–0
|матч_STJ_ÍA=2–1
|матч_STJ_ÍBV=2–3
|матч_STJ_KA=
|матч_STJ_KR=4–2
|матч_STJ_VAL=3–2
|матч_STJ_VES=
|матч_STJ_VÍK=2–2

|матч_VAL_AFT=
|матч_VAL_BRE=
|матч_VAL_FH=
|матч_VAL_FRA=2–1
|матч_VAL_ÍA=6–1
|матч_VAL_ÍBV=3–0
|матч_VAL_KA=3–1
|матч_VAL_KR=6–1
|матч_VAL_STJ=
|матч_VAL_VES=1–1
|матч_VAL_VÍK=1–1

|матч_VES_AFT=2–0
|матч_VES_BRE=0–1
|матч_VES_FH=1–0
|матч_VES_FRA=
|матч_VES_ÍA=
|матч_VES_ÍBV=
|матч_VES_KA=1–0
|матч_VES_KR=
|матч_VES_STJ=3–1
|матч_VES_VAL=
|матч_VES_VÍK=0–1

|матч_VÍK_AFT=
|матч_VÍK_BRE=
|матч_VÍK_FH=3–1
|матч_VÍK_FRA=3–2
|матч_VÍK_ÍA=2–1
|матч_VÍK_ÍBV=2–0
|матч_VÍK_KA=4–0
|матч_VÍK_KR=3–2
|матч_VÍK_STJ=
|матч_VÍK_VAL=
|матч_VÍK_VES=
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.ksi.is/ Афіцыйны сайт Фэдэрацыі футболу Ісьляндыі]

[[Катэгорыя:Чэмпіянат Ісьляндыі па футболе]]
[[Катэгорыя:2025 год у футболе]]</text>
      <sha1>8lyxr4dsnfqwg0a6ctbkp7jhger40zy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297010</id>
    <revision>
      <id>2621909</id>
      <parentid>2619852</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T06:07:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ +[[Шаблён:Кандыдат у добрыя артыкулы]]</comment>
      <origin>2621909</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79386" sha1="1g45x9mtocrlb7ys1bbtl128l177roz" xml:space="preserve">{{Каардынаты|50|30|1|паўночнае|3|58|59|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Вайсковае падразьдзяленьне
|назва               = Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе
|арыгінальная назва  = {{мова-en|Supreme Headquarters Allied Powers Europe|скарочана}}
|выява               = [[Файл:Coat of arms of Supreme Headquarters Allied Powers Europe.svg|240пкс]]
|подпіс выявы        = Герб
|гады                = ад {{Дата пачатку|2|4|1951|1}}
|краіны              = 29 краінаў Эўропы, ЗША, [[Канада]] і [[Турэччына]]
|падпарадкаваньне    = [[Паўночнаатлянтычная рада]]
|у складзе           = [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]]
|тып                 = [[штаб]]
|уключае ў сябе      = Камандаваньні аб'яднанымі сіламі ў [[Брунсюм]]е, [[Нэапаль|Нэапалі]] і [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]]
|роля                = захаваньне [[Тэрытарыяльная цэласнасьць|тэрытарыяльнай цэласнасьці]] эўрапейскіх дзяржаваў-удзельніцаў [[АПАД]]
|памер               = 
|камандная структура = [[Саюзнае камандаваньне апэрацыямі]]
|разьмяшчэньне       = [[Касто]] (вобласьць [[Эно]], край [[Валёнія]], [[Бэльгія]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як нас знайсьці|спасылка=https://shape.nato.int/how-to-contact-us|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|мянушка             = ВШСДЭ
|заступнік           = 
|дэвіз               = [[Пільнасьць]] — цана свабоды&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя герба|спасылка=https://shape.nato.int/about-us/what-is-shape/history-of-the-crest|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|колеры              = 
|марш                = 
|талісман            = 
|узбраеньне          = 
|войны               = [[Басьнійская вайна|Басьнійская]], [[Косаўская вайна|Косаўская]] і [[Аўганская вайна|Аўганская]], [[грамадзянская вайна ў Лібіі]]
|бітвы               = 
|знакі ўзнагароды    = 
|дзейны камандзір    = [[Крыстафэр Каволі]]
|вядомыя камандзіры  = [[Алексус Грынкевіч]]
}}
'''Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе''' ({{мова-fr|Grand Quartier Général des Puissances Alliées en Europe|скарочана}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Наведнікі|спасылка=https://shape.nato.int/contact/visiteurs|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=fr|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;) — штаб Саюзнага камандаваньня апэрацыямі [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]], заснаваны ў красавіку 1951 году ў [[Раканкур]]ы (Францыя).

На 2025 год месьціўся ў бэльгійскай вёсцы [[Касто]] на поўначы вобласьці [[Эно]] (край [[Валёнія]]). Адказваў за захаваньне [[Тэрытарыяльная цэласнасьць|тэрытарыяльнай цэласнасьці]] эўрапейскіх дзяржаваў-удзельніцаў [[АПАД]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра нас|спасылка=https://shape.nato.int/about|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Будова ==
На 2025 год Саюзнае камандаваньне апэрацыямі (СКА) АПАД, якім загадваў Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе (ВШСДЭ), мела тры ўзроўні: стратэгічны, апэрацыйны і тактычны. СКА загадвала пастаяннымі і разгортвальнымі штабамі, а таксама аб'яднанымі сіламі ад некалькіх ведамстваў і сумеснымі сіламі ад некалькіх дзяржаваў. ВШСДЭ на стратэгічным узроўні ўзначальваў 6 апэрацыйных камандаваньняў, 2 зь якіх падтрымлівалі ўстановы тактычнага ўзроўню.
* ''Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе''. Стратэгічны штаб, які рыхтаваў, плянаваў і праводзіў вайсковыя апэрацыі Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы. [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) ўзначальваў СКА і выконваў абавязкі ў складзе ВШСДЭ, а таксама загадваў [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскім камандаваньнем ЗША]]. ВСКЭ падпарадкоўваўся Вайсковаму камітэту АПАД, які знаходзіўся пад кіраўніцтвам [[Паўночнаатлянтычная рада|Паўночнаатлянтычнай рады]] і Групы ядзернага плянаваньня.
[[Файл:SHAPE HQ Mons Belgium.JPG|значак|290пкс|Будынак Вярхоўнага штабу саюзных дзяржаваў у Эўропе (2011 год)]]
* ''Камандаваньні аб'яднанымі сіламі'' (КАС). Дзейнічалі ў [[Брунсюм]]е (Нідэрлянды), [[Нэапаль|Нэапалі]] (Італія) і [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]] (ЗША). На апэрацыйным узроўні плянавалі і падтрымлівалі апэрацыі АПАД. Кіравалі аб'яднанымі апэрацыямі з пастаяннага штабу або разгорнутага на фронце, які называўся штабам Аб'яднанай апэрацыйнай групы (ШААГ) і дзеяў да году. Пры разгортваньні КАС загадвала толькі адной апэрацыяй. Таксама адказвала за ўзаеміны з рэгіянальнымі ўстановамі згодна з указаньнямі ВСКЭ, супрацоўнічала з супольнікамі, якія бралі ўдзел у апэрацыях АПАД, і рыхтавалі дзяржавы-кандыдаткі да сяброўства ў АПАД.
* ''Саюзныя камандаваньні [[Тактыка|тактычнага]] ўзроўню''. Складаліся з асобных радоў войскаў: [[Саюзнае сухаземнае камандаваньне|сухаземнага]], [[Саюзнае марское камандаваньне|марскога]] і [[Саюзнае паветранае камандаваньне|паветранага]]. Забясьпечвалі ведамі і падтрымкай КАС у [[Саюзнае камандаваньне аб'яднанымі сіламі ў Брунсюме|Брунсюме]] і [[Саюзнае камандаваньне аб'яднанымі сіламі ў Нэапалі|Нэапалі]] на апэрацыйным узроўні. Падпарадковаліся ВШСДЭ і знаходзіліся пад кіраўніцтвам ВСКЭ.
** ''[[Саюзнае паветранае камандаваньне]]'' (СПК; [[Рамштайн]], Нямеччына). Плянавала і выконвала апэрацыі супрацьпаветранай і [[Супрацьракетная абарона Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы|супрацьракетнай абароны Арганізацыі Паўночнаатлянтычна дамовы]]. Магло кіраваць аб'яднанай паветранай апэрацыяй або выступаць у якасьці Камандаваньня паветраным складнікам, каб падтрымаць большую апэрацыю.
** ''[[Саюзнае сухаземнае камандаваньне]]'' (ССК; [[Ізьмір]], Турэччына). Разгортвала [[сухаземныя войскі]] ў падтрымку Камандаваньня аб'яднанымі сіламі (КАС), якое праводзіла аб'яднаную апэрацыю. Забясьпечвала асноўныя сухаземныя магчымасьці для аб'яднанай апэрацыі і кіравала сухаземнай апэрацыяй.
** ''[[Саюзнае марское камандаваньне]]'' (СМК; [[Нортўуд]], Ангельшчына). Плянавала, праводзіла і падтрымлівала аб'яднанымі марскія апэрацыі. Магло выступаць у якасьці марскога складніка ў падтрымцы аб'яднанай апэрацыі.
* ''Група сыстэмаў зносінаў і зьвестак АПАД'' (ГСЗЗ). Плянавала і разгортвала сетку сувязі, каб забясьпечыць кіраваньне разгорнутымі штабамі АПАД.
* ''[[Марскія ўдарна-дапаможныя сілы]]'' (МУДС; [[Оэйраш]], [[Партугалія]]). Забясьпечвалі Марскі баявы штаб Апэрацыйнага камандаваньня пад загадам ВСКЭ, каб стварыць разгортвальны штаб, здольны плянаваць і выконваць аб'яднаныя марскія апэрацыі. Складаліся з прадстаўнікоў 13 дзяржаваў. Засяроджваліся на аб'яднаных марскіх экспэдыцыях шляхам залучэньня вайскова-марскіх і дэсантных сілаў ЗША.
* ''Тактычныя асяродкі паветранага кіраваньня''. Сумесныя асяродкі паветраных апэрацыяў (САПА) месьціліся ў [[Юдэм]]е (зямля [[Паўночны Райн — Вэстфалія]], Нямеччына) і [[Тарэхон-дэ-Ардос|Тарэхоне-дэ-Ардосе]] (супольнасьць [[Мадрыд (супольнасьць)|Мадрыд]], [[Гішпанія]]). САПА складалася з Пастаяннага асяродка супрацьпаветранай абароны (ПАСА) і Разгортвальнага асяродка паветраных апэрацыяў (РАПА). Разгортвальны асяродак паветранага кіраваньня (РАПК) месьціўся ў [[Поджа-Рэнатыка]] (край [[Эмілія-Раманьня]], Італія). РАПК улучаў Асяродак вытворчасьці распазнаных паветраных здымкаў (АВРПЗ), РАПА і Разгортвальны набор [[чуйнік]]аў (РНЧ). Па-за апэрацыямі РАПК адказваў за падрыхтоўку пэрсаналу Саюзнага паветранага камандаваньня і РАПА&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будова вайсковага камандаваньня|спасылка=https://shape.nato.int/military_command_structure|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Мадэль сілаў Арганізацыі Паўночнаатлятнычнай дамовы грунтавалася на 3-х узроўнях гатоўнасьці загадзя прызначаных, разгорнутых і перадавых падмацаваньняў, даступных ВСКЭ ў мірны час:
# ад 0 да 10 дзён;
# ад 10 да 30 дзён;
# ад 30 да 180 дзён&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мадэль сілаў АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/page134134653|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Кіраваньне ==
* ''Група камандаваньня'': [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] і ягоны намесьнік, начальнік штабу і ягоны намесьнік, дарадца ў стратэгічных і міжнародных справах, а таксама старэйшы закліканы правадыр камандаваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Група камандаваньня|спасылка=https://shape.nato.int/about/leadership-staff/command-group|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Greater coat of arms of Supreme Headquarters Allied Powers Europe.svg|значак|280пкс|Герб Вярхоўнага штабу саюзных дзяржаваў у Эўропе са сьцягамі 32 дзяржаваў АПАД (2014 год)]]
* ''Управы'': 1) [[Кібэрпрастора|кібэрпрасторы]], 2) фінансаў і закупак, 3) кіраваньня, 4) апэрацыяў, 5) супольніцтваў, 6) [[плян]]аў, 7) [[Сілы спэцыяльных апэрацыяў|сілаў спэцыяльных апэрацыяў]], 8) стратэгічных зносінаў, 9) падтрымкі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Управы|спасылка=https://shape.nato.int/about/leadership-staff/directorates|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Дзяржаўныя вайсковыя прадстаўнікі'' (29 з 32 ад краінаў Эўропы): [[Альбанія]], [[Баўгарыя]], [[Бэльгія]], [[Вугоршчына]], Вялікабрытанія, [[Гішпанія]], [[Грэцыя]], [[Данія]], ''ЗША'', [[Ісьляндыя]], Італія, ''[[Канада]]'', [[Латвія]], [[Летува]], [[Люксэмбург]], [[Нарвэгія]], [[Нідэрлянды]], [[Нямеччына]], [[Партугалія]], [[Паўночная Македонія]], [[Польшча]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]], ''[[Турэччына]]'', [[Фінляндыя]], Францыя, [[Харватыя]], [[Чэхія]], [[Швэцыя]] і [[Эстонія]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўныя вайсковыя прадстаўнікі|спасылка=https://shape.nato.int/about/leadership-staff/national-military-representatives|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Дзейнасьць ==
[[Файл:Dutch F16 Siauliai.jpg|значак|290пкс|Нідэрляндзкія зьнішчальнікі [[Ф-16]] на паветраным дазоры ў [[Шаўлі|Шаўлях]] (Летува, 2017 год)]]
На 2025 год Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе ажыцьцяўляў па 3 шматгадовыя заданьні і апэрацыі:
# [[Сілы для Косава]] ў сэрбскім краі [[Косава і Мятохія]] ў складзе 4650 вайскоўцаў ад 28 дзяржаваў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Місія АПАД у Косаве|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/nato-mission-in-kosovo-kfor|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «[[Альтэя (апэрацыя)|Альтэя]]» ў [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]] ў складзе 600 вайскоўцаў ад 15 дзяржаваў Паўночнаатлянтычнага зьвязу і 5 дзяржаваў-супольніцаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апэрацыя «Альтэя»|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/operation-althea|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «[[Марскі вартаўнік]]» у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]] сіламі [[Саюзнае марское камандаваньне|Саюзнага марскога камандаваньня]] (Ангельшчына)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апэрацыя «Марскі вартаўнік»|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/operation-sea-guardian-osg|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «Патрэбы гатоўнасьці мірнага часу» ў [[Ісьляндыя|Ісьляндыі]] ([[Кефлявік]]) тройчы на год па 3 тыдні шляхам паветранага дазору [[зьнішчальнік]]амі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ісьляндзкія «Патрэбы гатоўнасьці мірнага часу»|спасылка=https://shape.nato.int/icelands-peacetime-preparedness-needs|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «[[Патрыёт (ЗРК)|Патрыёт]]» у [[Турэччына|Турэччыне]] як частка супрацьпаветранай абароны Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падтрымка АПАД Турэччыны|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/nato-support-to-turkiye|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# паветраны дазор у 10 з 29 эўрапейскіх дзяржаваў АПАД — [[Альбанія|Альбаніі]], [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Латвія|Латвіі]], [[Летува|Летуве]], [[Люксэмбург]]у, [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Румынія|Румыніі]], [[Славенія|Славеніі]] і [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паветраны дазор АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/nato-air-policing|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Сярод іншага, ВШСДЭ ажыцьцяўляў захады ўпэўненьня на межах Турэччыны, якія ўлучалі прысутнасьць дадатковых [[Самалёт папярэджаньня і нагляду|самалётаў папярэджаньня і нагляду]], а таксама павышаную марскую дзейнасьць ва Ўсходнім Міжземнамор'і&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Захады ўпэўненьня АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/nato-assurance-measures|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:USAF RQ-4 Global Hawk Block 40 taxis the runway at Sigonella.jpg|значак|290пкс|Бесьпілётнік РКю-4 «Глябальны ястраб» у Сіганэле (Італія, 2023 год)]]
Магчымасьці ВШСДЭ ўлучалі:
# наземнае сачэньне хаўрусу (НСХ) на аснове [[Сілы вестак, сачэньня і выведкі|Сілаў вестак, сачэньня і выведкі]] (СВСВ) ў [[Сіганэла|Сіганэле]] (востраў [[Сыцылія]], Італія), якія ўлучалі 5 [[бесьпілётнік]]аў [[РКю-4]]Д «Глябальны ястраб»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Наземнае сачэньне хаўрусу (НСХ)|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/alliance-ground-surveillance-ags|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# кібэрабарону на падставе Асяродку адказу на кампутарнае здарэньне (ААКЗ) і Асяродку апэрацыяў у кібэрпрасторы, якія месьціліся пры ВШСДЭ&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кібэрабарона|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/cyber-defence|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# [[Самалёт раньняга папярэджаньня|паветраную сыстэму раньняга папярэджаньня]] (ПСРП) на аснове Паветраных сілаў раньняга папярэджаньня і нагляду (ПСРПН), якія мелі 15 самалётаў [[Боінг Е-3|Е-3]]А «Вартаўнік» у нямецкім [[Гайленкірхэн]] (зямля [[Паўночны Райн — Вэстфалія]]) і на лётнішчах у [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Італія|Італіі]], Турэччыне і [[Нарвэгія|Нарвэгіі]], а таксама 6 брытанскіх самалётаў Е-3Д у [[Ўодынгтан (Лінкальншыр)|Ўодынгтане]] (графства [[Лінкальншыр]], Ангельшчына)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паветраная сыстэма раньняга папярэджаньня (ПСРП) АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-awacs|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# Касьмічны асяродак у нямецкім [[Рамштайн]]е (зямля [[Райнлянд-Пфальц]]) з адмыслоўцамі ад ЗША, Вялікабрытаніі, [[Гішпанія|Гішпаніі]], [[Нідэралянды|Нідэрляндаў]] і Нямеччыны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Касьмічны асяродак АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-space-centre|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# Пастаянныя вайскова-марскія сілы пад кіраўніцтвам [[Саюзнае марское камандаваньне|Саюзнага марскога камандаваньня]] (СМК), якія ўлучалі [[1-я пастаянная марская група|1-ю]] і [[2-я пастаянная марская група|2-ю]] пастаянныя марскія групы (ПМГ), а таксама [[1-я пастаянная група супрацьмінных захадаў|1-ю]] і [[2-я пастаянная група супрацьмінных захадаў|2-ю]] пастаянныя групы супрацьмінных захадаў (ПГСМЗ) ды ўваходзілі ў [[Сілы адказу АПАД]] ([[Брунсюм]], Нідэрлянды)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пастаянныя вайскова-марскія сілы АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-standing-naval-forces|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# [[батальён]] хімічнай, біялагічнай, [[Радыялёгія|радыялягічнай]] і ядзернай (ХБРЯ) абароны ў распараджэньні ВСКЭ, які маглі разгарнуць за 5—20 дзён&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Шматнацыянальны батальён хімічнай, біялагічнай, радыялягічнай і ядзернай абароны АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-multinational-chemical--biological--radiological-and-nuclear-defence-battalion|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# [[Стратэгічная паветрана-транспартная здатнасьць|стратэгічную паветрана-транспартную здатнасьць]] (СПТЗ) на падставе [[Крыло цяжкага паветранага транспарту|крыла цяжкага паветранага транспарту]] ў [[Папа (горад)|Папе]] ([[Вугоршчына]]), якое ўлучала 3 самалёты [[Ц-17]] «Глобмастэр 3» і 150 вайскоўцаў ад 12 дзяржаваў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Крыло цяжкага паветранага транспарту|спасылка=https://www.sacprogram.org/about-us/heavy-airlift-wing|выдавец=Праграма «[[Стратэгічная паветрана-транспартная здатнасьць]]»|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# шпаркую паветраную рухомасьць (ШПР), якая дазваляла вайсковым самалётам лётаць без абмежаваньня маршруту з боку [[Эўрапейская арганізацыя бясьпекі паветраплаваньня|Эўрапейскай арганізацыі бясьпекі паветраплаваньня]] (Брусэль, Бэльгія)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Шпаркая паветраная рухомасьць (ШПР)|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/rapid-air-mobility-ram|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;

[[Файл:C17 - RIAT 2018 (45851804805).jpg|значак|290пкс|Самалёт Ц-17 «Глобмастэр 3» у Папе (Вугоршчына, 2019 год)]]
Камандзіры ВШСДЭ плянавалі вайсковыя вучэньні Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы для ўмацаваньня магчымасьцяў выкананьня задачаў [[Супольная абарона|супольнай абароны]], адказу на крызіс і супрацы. Вучэньні падзяляліся на: жывыя (ЖыВуч) — з удзелам вайсковых сілаў, камандна-штабныя (КШВ) — са зносінамі камандзіраў і іх штабоў, а таксама навучальныя — у выглядзе мапаграфічна-гульнявога абмеркаваньня. У межах праграмы «[[Партнэрства дзеля міру]]» («ПДМ») ладзілі вучэньні зь дзяржавамі-супольніцамі па-за АПАД. Праграма вучэньняў ахоплівала 6 гадоў з падрабязнасьцямі на першыя 2 гады&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вучэньні і падрыхтоўка|спасылка=https://shape.nato.int/exercises|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;

== Мінуўшчына ==
[[Файл:First NATO flag with Eisenhower.jpg|значак|280пкс|[[Дўайт Эйзэнгаўэр]] перад сьцягам Вярхоўнага штабу саюзных дзяржаваў у Эўропе (1951 год)]]
Увосень 1950 году [[дзяржаўны сакратар ЗША]] [[Джордж Маршал]] прапанаваў стварыць саюзныя вайсковыя сілы з [[Падразьдзяленьне|падразьдзяленьняў]] дзяржаваў-удзельніцаў [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія), у тым ліку ад [[Заходняя Нямеччына|Заходняй Нямеччыны]]. Дадзенымі сіламі ў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропе]] мела кіраваць адзіная вайсковая ўстанова на чале з камандзірам. Бакі пагадзіліся прызначыць [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе|вярхоўнага саюзнага камандзіра ў Эўропе]] (ВСКЭ), якому меў дапамагаць міжнародны штаб. 15 сьнежня 1950 году заходнеэўрапейскія саюзьнікі папрасілі амэрыканскага прэзыдэнта [[Гары Трумэн|Гары Трумэна]] вылучыць кандыдата на пасаду ВСКЭ. Той прапанаваў [[Дўайт Эйзэнгаўэр|Дўайта Эйзэнгаўэра]], які загадваў саюзнымі войскамі ў Заходняй Эўропе падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. 19 сьнежня [[Паўночнаатлянтычная рада]] ўхваліла яго кандыдатуру. Штаб Эйзэнгаўэра параіў разьмясьціць Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе (ВШСДЭ) ў францускім [[Раканкур]]ы (дэпартамэнт [[Івэлін]]) на захад ад Парыжу праз зручнасьць [[Шляхі зносінаў|шляхоў зносінаў]]. У лютым 1951 году [[Міністэрства абароны Францыі|міністар абароны Францыі]] [[Жуль Мок]] ухваліў Раканкур у якасьці месцазнаходжаньня ВШСДЭ&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ВШСДЭ ў Францыі|спасылка=https://shape.nato.int/about-us/what-is-shape/shape-in-france|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 1951 году Эйзэнгаўэр заснаваў ВШСДЭ. У яго склад увайшлі 183 [[афіцэр]]ы ад 9 з 12 дзяржаваў АПАД. Пазьней сваіх супрацоўнікаў накіравалі ўрады [[Партугалія|Партугаліі]] і [[Люксэмбург]]у, а ў [[Ісьляндыя|Ісьляндыі]] адсутнічала войска. 23 ліпеня 1951 году адчынілі новаўзьведзены будынак ВШСДЭ. У 1952 годзе ўрады [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Турэччына|Турэччыны]] далучыліся да Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы і накіравалі сваіх прадстаўнікоў у Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе. У 1955 годзе да іх далучылася Заходняя Нямеччына, таму лік прадстаўнікоў у ВШСДЭ дасягнуў 12&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

[[Файл:Rocquencourt.jpg|значак|290пкс|Будынкі ВШСДЭ ў [[Раканкур]]ы (1965 год)]]
21 лютага 1966 года францускі прэзыдэнт [[Шарль дэ Голь]] заявіў пра намер абмежаваць удзел Францыі ў Паўночнаатлянтычным зьвязе. 10 сакавіка 1966 году ўрад Францыі паведаміў пра намер выйсьці з аб'яднанага вайсковага камандаваньня АПАД. Таму Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе меў пакінуць Францыю да 1 красавіку 1967 году. 15 верасьня 1966 году ўрад суседняй [[Бэльгія|Бэльгіі]] ўзьвесьці да гэтай даты асноўныя будынкі для пераносу ВШСДЭ, а рэшту — да 1 верасьня 1967 году. [[Урад Бэльгіі]] абраў для будоўлі вёску [[Касто]] ў заходняй вобласьці [[Эно]], якая межавала з Францыяй. Вылучаная вайсковая [[дзялянка]] займала 2 кв.км. Побач на захадзе месьцілася авіябаза ў [[Ш'еўр]]ы. Таксама ў сьнежні 1967 году вырашалі пачаць будаўніцтва аўтадарогі між суседнім [[Монс]]ам і [[Брусэль|Брусэлем]], куды перанесьлі галаўную сядзібу АПАД. 14 кастрычніка 1966 годзе пачалі ўзводзіць будынак Асяродку сувязі, які дабудавалі 15 сьнежня 1966 году. 22 лістапада 1966 году ў Касто перадалі першае абсталяваньне. Таксама перамясьцілі выведвальную дружыну. 31 сакавіка 1967 году ў Бэльгіі разгарнулі ВШСДЭ. 8 верасьня 1967 году ў францускім Раканкуры зачынілі лягер Валюсо, дзе месьцілася Група падтрымкі ВШСДЭ, а 14 сьнежня ў Бэльгію перадалі апошнія побытавыя рэчы&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 1970 годзе Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з [[Эндру Гудпастэр|Эндру Гудпастэрам]] падрыхтаваў [[дасьледаваньне]] скарачэньня ўзброеных сілаў ЗША, Вялікабрытаніі і [[Канада|Канады]] на мацерыку ў сувязі з [[разрадка]]й у дачыненьнях з [[Савецкі Саюз|Савецкім Саюзам]]. У адказ ВШСДЭ прапанаваў палепшыць дзейнасьць звычайных і [[Ядзерная зброя|ядзерных]] сілаў [[Саюзнае камандаваньне апэрацыямі|Саюзнага камандаваньня ў Эўропе]] (СКЭ), што паўплывала на стратэгічнае плянаваньне ў 1970-я гады. У 1974 годзе адбылося [[турэцкае ўварваньне на Кіпр]], у выніку якога Грэцыя пакінула ВШСДЭ. У 1975 годзе наступны вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе [[Аляксандар Хэйг]] прадставіў праграму вучэньняў «Восеньская кузьня», якая ўлучала штогадовыя вучэньні АПАД «[[Вяртаньне сілаў у Нямеччыну]]». У 1978 годзе Хэйг увёў другую пасаду намесьніка, на якую ўпершыню прызначыў нямецкага генэрала [[Гэрд Шмюкле|Гэрда Шмюкле]] праз рост унёску Нямеччыны ў СКЭ. Таксама Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе ўзяў удзел у распрацоўцы Доўгатэрміновай праграмы паляпшэньня абароны, паводле якой у 1980-я гады стварылі Паветраныя сілы раньняга папярэджаньня (ПСРП) АПАД. Пры гэтым аб'ядналі сетку [[Сувязь (тэхніка)|сувязі]] камандаваньня Наземным асяродзьдзем супрацьпаветранай абароны АПАД. 25 чэрвеня 1979 году, незадоўга да сканчэньня паўнамоцтваў, Хэйг стаў мэтай няўдалага [[замах]]у нямецкіх камуністаў з групоўкі «[[Фракцыя Чырвонай арміі]]» ў сувязі з посьпехамі на чале ВШСДЭ&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1967—1979 гады: гатоўнасьць АПАД узрастае|спасылка=https://shape.nato.int/page14642550|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

12 сьнежня 1979 году міністарская нарада Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы ўхваліла палітыку «[[Падвойная сьцежка|Падвойнай сьцежкі]]», паводле якой у Эўропе разьмясьцілі амэрыканскія крылатыя ракеты і [[Балістычная ракета|балістычныя ракеты]] «[[Пэршынг 2]]». Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з ВСКЭ [[Бэрнард Роджэрз|Бэрнардам Роджэрзам]] браў удзел у разгортваньні гэтай зброі. Бэрнард Роджэрз падкрэсьліў недастатковасьць звычайных войскаў АПАД для адбіцьця нападу [[Арганізацыя Варшаўскай дамовы|Арганізацыі Варшаўскай дамовы]] (АВД), што вымушала ВШСДЭ прыбегнуць да выкарыстаньня [[Ядзерная зброя|ядзернай зброі]]. Таму ВСКЭ Роджэрз прапанаваў панятак «[[Напад на надыходзячыя сілы|Нападу на надыходзячыя сілы]]» («ННС») для глыбокіх звычайных удараў па войсках другога і трэцяга [[эшалён]]аў, каб прадухіліць дасягненьне імі месцаў абароны АПАД. У 1980 годзе Бэрнард Роджэрз узяў удзел у перамовах наконт вяртаньня [[Узброеныя сілы Грэцыі|Ўзброеных сілаў Грэцыі]] ў склад ВШСДЭ, што прывяло да зьмяненьня камандаваньня на поўдні з улікам зацікаўленасьцяў ураду Турэччыны. Сярод іншага, ВШСДЭ распрацаваў паняцьцё Шпаркага падмацаваньня, каб садзейнічаць краёваму абароннаму плянаваньню. За 1980—1985 гады ўзьвялі [[бункер]] ВШСДЭ ў межах Доўгатэрміновага інфраструктурнага пляну Саюзнага камандаваньня ў Эўропе (СКЭ). Таксама ВШСДЭ садзейнічаў вываду 1400 ядзерных боегаловак з Эўропы, паводле «[[Монтэбэлё|Монтэбэльскага]] рашэньня» 1983 году, якое прынялі на сустрэчы міністраў Групы ядзернага плянаваньня АПАД. У 1985 годзе генсакратаром КПСС стаў [[Міхаіл Гарбачоў]], які разам з амэрыканскім прэзыдэнтам [[Рональд Рэйган|Рональдам Рэйганам]] прапанаваў зьнішчыць балістычныя ракеты сярэдняй далёкасьці. ВШСДЭ прыйшоў да высновы, што гэта зробіць АПАД больш уразьлівай да нападу Арганізацыі Варшаўскай дамовы. Таму ВСКЭ Бэрнард Роджэрз выступіў супраць заключэньня [[Дамова аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці|Дамовы аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці]] і быў адстаўлены з пасады ў чэрвені 1987 году&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1977—1989 гады: дзесяцігодзьдзе «Падвойнай сьцежкі» — новая зброя, новыя перамовы|спасылка=https://shape.nato.int/page14642550|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

=== Пасьля Халоднай вайны ===
9 лістапада 1989 году адбылося падзеньне [[Бэрлінскі мур|Бэрлінскага муру]], што прывяло да [[Узьяднаньне Нямеччыны|ўзьяднаньне Нямеччыны]] 15 сакавіка 1991 году. 6 ліпеня 1990 году [[Саміт АПАД]] ухваліў Лёнданскую дэклярацыю, у якой абвясьцілі пра пераход ад стратэгіі «[[Перадавая абарона|перадавой абароны]]» да «[[Гнуткі адказ|гнуткага адказу]]». У выніку Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з [[Джон Гэлвін|Джонам Гэлвінам]] перагледзеў ядзерныя пляны і нацэльваньне Саюзнага камандаваньня ў Эўропе (СКЭ) з улікам заканчэньня [[Халодная вайна|Халоднай вайны]]. Пры гэтым ВШСДЭ ўзгадняў вывад амэрыканскай [[Хімічная зброя|хімічнай]] і ядзернай зброі сярэдняй далёкасьці з Эўропы. 2 жніўня 1990 году пачалося [[Ірак|ірацкае]] [[Ірацкае ўварваньне ў Кувэйт|ўварваньне]] ў [[Кувэйт]]. Таму ВШСДЭ ўвёў падтрымку [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] [[Турэччыны|Турэччыны]], якая межавала зь Іракам, разгарнуў Вайскова-марскія сілы АПАД у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], каб прадухіліць пагрозу суднаходзтву, і пашырыў пакрыцьцё Міжземнамор'я самалётамі раньняга папярэджаньня, каб прадухіліць пашырэньне сутыкненьня на дзяржавы-ўдзельніцы АПАД&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1989—1992 гады: канец Халоднай вайны пераўтварае хаўрус|спасылка=https://shape.nato.int/page14652746|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:John Galvin, official military photo, 1991.JPEG|значак|270пкс|Джон Гэлвін — 9-ы вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе (1991 год)]]
У кастрычніку 1990 году начальнік [[Гэнэральны штаб Узброеных сілаў СССР|Генэральнага штабу]] [[Узброеныя сілы СССР|Ўзброеных сілаў СССР]] [[Міхаіл Маісееў]] наведаў Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе. ВШСДЭ падтрымаў перамовы, якія прывялі да падпісаньня 19 лістапада 1990 году ў [[Парыж]]ы [[Дамова аб звычайных узброеных сілах у Эўропе|Дамовы аб звычайных узброеных сілах у Эўропе]] (ДЗУСЭ). У выніку ў 1990 годзе ВШСДЭ пачаў скарачэньне штабоў СКЭ з 32 да 8, што прывяло да зьмяншэньня пэрсаналу на 25 % і заняцьця эўрапейцамі некалькіх камандных пасадаў замест амэрыканцаў. У студзені 1991 году ВШСДЭ таксама разгарнуў у Турэччыне паветраныя сілы СКЭ. 1 ліпеня 1991 году распалася [[Арганізацыя Варшаўскай дамовы]] (АВД). Таму ў 1991 годзе ВШСДЭ стварыў Асяродак вайсковых сувязяў, каб спрыяць супрацы з урадамі, якія раней былі сябрамі АВД&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 8 лістапада 1991 году Саміт АПАД у [[Рым]]е ўхваліў новае Стратэгічнае паняцьце, паводле якога лік штабоў скарацілі зь 78 да 20, каб скарыстаць «[[мірны дывідэнд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ад 1990 году|спасылка=https://shape.nato.int/about-us/what-is-shape/1990-onwards|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Тым часам, 8 сьнежня 1991 году завяршыўся [[распад СССР]] праз падпісаньне [[Белавескія пагадненьні|Белавескіх пагадненьняў]]. Дасьледаваньне ВШСДЭ «Правільнае спалучэньне» прывяло да зьмяненьня падрыхтоўкі і стварэньня Корпусу хуткага адказу АПАД у кастрычніку 1992 году&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. У ВШСДЭ запрацаваў Штаб плянаваньня сілаў адказу (ШПСА)&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

У чэрвені 1992 году ВШСДЭ стварыў Асяродак адказу на крызіс, а частку штабу [[Паўночная група арміяў|Паўночнай групы арміяў]] АПАД у нямецкім [[Райндален]]е (зямля [[Паўночны Райн — Вэстфалія]]) скарысталі для ўтварэньня штабу міратворчых сілаў [[ААН]] у [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]]. ВШСДЭ сплянаваў вайскова-марскую апэрацыю «[[Марскі наглядчык]]» для выкананьня марскога [[эмбарга]] ААН на пастаўку зброі ў [[Сацыялістычная Фэдэратыўная Рэспубліка Югаславія|Югаславію]]. У ліпені 1992 году [[Камандаваньне аб'яднанымі сіламі ў Нэапалі|Саюзныя сілы ў Паўднёвай Эўропе]] (ССПЭ) разьмясьцілі свае караблі на базах у [[Адрыятычнае мора|Адрыятычным моры]] для пачатку апэрацыі. У кастрычніку 1992 году АПАД пачала апэрацыю «[[Нябесны наглядчык]]», бо [[Арганізацыя аб'яднаных нацыяў]] (Новы Ёрк) абвясьціла [[Беспалётная зона|беспалётную зону]] над Босьніяй і Герцагавінай, каб прадухіліць паветраныя напады ў ходзе [[Басьнійская вайна|Басьнійскай вайны]]. 22 лістапада 1992 году марскую апэрацыю зьмянілі на прымусовае выкананьне эмбарга «[[Марская варта]]». У красавіку 1993 году АПАД пагадзілася правесьці апэрацыю «[[Забарона палёту]]». У 1993 годзе вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе [[Джон Шалікашвілі]] перамовіў зь нямецкім і францускімі начальнікамі абароны наконт пагадненьня аб умовах выкарыстаньня [[Эўракорпус]]у (Францыя) ў задачах АПАД. У чэрвені 1993 году [[Заходнеэўрапейскі зьвяз]] (Бэльгія) далучыў свае караблі ў Адрыятычным моры да апэрацыі АПАД «[[Вострая варта]]». ВШСДЭ расплянаваў высадку з паветра ССПЭ і абарону гуманітарнага канвою ў падтрымку ААН. У 1993 годзе ВШСДЭ завяршыў апэрацыю ССПЭ «Дысцыплінаваная варта» ў падтрымку мірнага пляну ААН для Босьніі і Герцагавіны&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1992—1994 гады: пераўтварэньне працягваецца, занятасьць Балканамі расьце|спасылка=https://shape.nato.int/page14662857|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1993 годзе ВШСДЭ на чале [[Джон Шалікашвілі|Джонам Шалікашвілі]] стварыў у Нямеччыне Паветраны штаб сілаў адказу (ПШСА). Пачалося складаньне паняцьця Сумесна-аб'яднанай апэрацыйнай групы, каб кіраваць сіламі, разгорнутымі за межамі дзейнасьці АПАД. Нямецкі генэрал [[Пэтэр Карстэнс]] стаў першым эўрапейскім начальнікам штабу ВШСДЭ. Таксама ў 1993 годзе стварылі [[Саюзныя сілы ў Паўночна-Заходняй Эўропе]] ([[Хай Ўікомб]], графства [[Бэкінггэмшыр]], Ангельшчына), якія месьціліся ў Вялікабрытаніі і [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] ды ўлучылі [[Саюзнае камандаваньне ў Ля-Маншы]] ([[Нортўуд (Вялікі Лёндан)|Нортўуд]], Ангельшчына). Джон Шалікашвілі зрабіў некалькі паездак у краіны [[Сярэдняя Эўропа|Сярэдняй]] і [[Усходняя Эўропа|Ўсходняй Эўропы]]. У выніку Вярхоўны штаб саюзных сілаў у Эўропы зрабіў унёсак у стварэньне праграмы «[[Партнэрства дзеля міру]]» ў 1994 годзе&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. У ВШСДЭ ўтварылі Асяродак узгадненьня супольніцтва. У 1994 годзе пачалі вывучэньне спосабу пераўтварэньня Саюзнага камандаваньня ў Эўропе. Таксама ў 1994 годзе новае паняцьце штабу Сумесна-аб'яднанай апэрацыйнай групы запатрабавала, каб яе штаб мог праводзіць апэрацыі для АПАД, Заходнеэўрапейскага зьвязу і [[Эўразьвяз]]у (Бэльгія)&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;.

28 лютага 1994 году зьнішчальнікі Паўночнаатлянтычнага зьвязу зьбілі 4 [[бамбавік]]і [[Сэрбская Рэспубліка|Сэрбскай Рэспублікі]], якія парушылі беспалётную зону ААН у Босьніі і Герцагавіне. Тамсама самалёты АПАД ажыцьцявілі некалькі паветраных удараў на запыт міратворцаў ААН. У ліпені 1995 году Сэрбская Рэспубліка заняла [[Срэбраніца|Срэбраніцу]], а затым падвяла цяжкую зброю да [[Сараева]]. Таму ў жніўні—верасьні 1995 году самалёты АПАД наносілі ўдары па разьмяшчэньні іх войскаў, каб схіліць да вываду той зброі з-пад Сараева. У выніку 21 лістапада 1995 году ў амэрыканскім [[Дэйтан (Агаё)|Дэйтане]] (штат [[Агаё]]) прэзыдэнты Босьніі і Герцагавіны, Сэрбіі і Харватыі [[Алія Ізэтбэгавіч]], [[Слабадан Мілошавіч]] і [[Франьё Туджман]] адпаведна падпісалі [[Дэйтанскае пагадненьне|Агульнае рамачнае пагадненьне]] аб міры ў Босьніі і Герцагавіне. Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з [[Джордж Жульўан|Джорджам Жульўанам]] распрацаваў плян выкананьня Дэйтанскага пагадненьня, пасьля чаго 20 сьнежня 1995 году падтрыманьне міру перадалі ад ААН да Сілаў выкананьня пад кіраўніцтвам АПАД. У Босьніі і Герцагавіне разьмясьцілі каля 50 000 міратворцаў з краінаў АПАД і іншых 17 краінаў, у тым ліку з Расеі. Расейскі генэрал стаў намесьнікам ВСКЭ для расейскіх сілаў у Сілах выкананьня, а расейскае пасольства далучылася да Асяродку ўзгадненьня Сілаў выкананьня ў ВШСДЭ. Сілы выкананьня разьмежавалі басьнійскія і сэрбскія войскі, ахоўвалі акругі перадачы з адной супольнасьці ў іншую і наглядалі за адводам войскаў у паласу разьмежаваньня, а таксама ладзілі перамяшчэньне зброі ў месцы захоўваньня. У сьнежні 1996 году Сілы выкананьня перайменавалі ў Сілы стабілізаваньня, у якіх паменшылі колькасьць [[танк]]аў і [[Артылерыя|артылерыі]]. 10 ліпеня 1997 году Сілы стабілізаваньня затрымалі першага падазраванага ў [[Ваеннае злачынства|ваенных злачынствах]] і перадалі [[Міжнародны суд ААН|Міжнароднаму суду ААН]] (Нідэрлянды)&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1994—1998 гады: адна дружына, адно заданьне, АПАД пачынае міратворчасьць у Босьніі|спасылка=https://shape.nato.int/page14672955|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У красавіку 1997 году Штаб сілаў адказу СКЭ пераўтварылі ў Сумесна-аб'яднаны штаб плянаваньня. ВШСДЭ пачаў распрацоўку [[Супрацьракетная абарона Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы|супрацьракетнай абароны]] фронту і падрыхтоўку далучэньня новых сябраў да СКЭ у сувязі зь меркаваным пашырэньнем Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. У ліпеня 1997 году новы ВСКЭ [[Ўэсьлі Кларк]] запрасіў урады [[Вугоршчына|Вугоршчыны]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Чэхія|Чэхіі]] ў ВШСДЭ на перамовы наконт сяброўства ў АПАД. У сакавіку 1999 году 3 дзяржавы далучыліся да СКЭ на ўрачыстасьці ў ВШСДЭ&lt;ref name=&quot;д&quot;/&gt;.

У кастрычніку 1998 году югаслаўскі прэзыдэнт Мілошавіч вывеў большасьць [[Войска Югаславіі]] з сэрбскага краю [[Косава і Мятохія]] пасьля [[Косаўская вайна|баёў]] супраць [[Альбанцы|альбанскіх]] паўстанцаў з [[Войска вызваленьня Косава]] (ВВК). Ён пайшоў на дадзены крок пасьля перамоваў з ВСКЭ Ўэсьлі Кларкам, які паведаміў пра распрацоўку паветранай апэрацыі АПАД для спыненьня баёў. Пасьля гэтага выведвальныя самалёты АПАД адсочвалі становішча, а наземныя сілы АПАД прывялі ў гатоўнасьць, каб дапамагчы пасольству [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе|Арганізацыі бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] (АБСЭ; Аўстрыя), якое накіравалі ў край Косава і Мятохія. У студзені 1999 году баі аднавіліся, таму Войска Югаславіі ўвяло падмацаваньне ў край. Пагроза паветраных удараў Паўночнаатлянтычнага зьвязу прывяла да перамоваў ураду [[Саюзная Рэспубліка Югаславія|Югаславіі]] і альбанскіх паўстанцаў у лютым 1999 году ў францускім [[Рамбуе]] (дэпартамэнт Івэлін). Пасьля правалу перамоваў баі аднавіліся, а назіральнікаў АБСЭ вывелі з краю. 23 сакавіка 1999 году АПАД пачаў паветраныя ўдары па супрацьпаветранай абароне Югаславіі. У выніку высылкі з сэрбскага краю Косава і Мятохія да канца траўня 1999 году звыш 800 000 альбанцаў сталі ўцекачамі ў суседніх [[Альбанія|Альбаніі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. Таму АПАД пабудавала лягеры для ўцекачоў з кухнямі хуткага харчаваньня. 9 чэрвеня 1999 году афіцэры Югаславіі і АПАД падпісалі пагадненьне аб вывадзе Войска Югаславіі з сэрбскага краю Косава і Мятохія і ўводзе міратворчых [[Сілы для Косава|Сілаў для Косава]] пад кіраўніцтвам АПАД. За 78 дзён самалёты АПАД ажыцьцявілі звыш 38 000 вылетаў, зь якіх звыш 10 000 былі баявымі. Пры гэтым страцілі 2 самалёты ад агню Войска Югаславіі. 12 чэрвеня 1999 году Сілы для Косава ўвайшлі ў край, дзе давялося бараніць сэрбаў ад гвалту з боку альбанскіх паўстанцаў&lt;ref name=&quot;д&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1998—1999 гады: АПАД пашыраецца і сутыкаецца з чарговым крызісам на Балканах|спасылка=https://shape.nato.int/page14683036|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

=== ХХІ стагодзьдзе ===
У жніўні 2001 году пачалася апэрацыя АПАД «[[Істотны ўраджай]]» у Македоніі, дзе хваляваньні альбанскай меншасьці прывялі да патрэбы раззброіць [[Армія народнага вызваленьня|Армію народнага вызваленьня]] войскамі Паўночнаатлянтычнага зьвязу. У красавіку 2003 году апэрацыю «[[Саюзная гармонія]]» ў Македоніі скончылі і перадалі Эўразьвязу. [[Тэрарыстычныя акты 11 верасьня 2001 году]] на ЗША выклікалі з боку АПАД апэрацыю «[[Арліная дапамога]]» для нагляду за паветранай прасторай. У выніку ад кастрычніка 2001 году па травень 2002 году Паветраныя сілы раньняга папярэджаньня АПАД выканалі звыш 360 вылетаў над ЗША сіламі 830 чальцоў экіпажаў. Пры канцы кастрычніка 2001 году пачалася марская апэрацыя АПАД «[[Актыўныя высілкі]]», каб забясьпечыць ахову караблёў саюзьнікаў у Міжземнамор'і. У лістападзе 2002 году Саміт АПАД у [[Прага|Празе]] (Чэхія) пераўтварыў Саюзнае камандаваньне ў Эўропе (СКЭ) з Саюзнае камандаваньне апэрацыямі (СКА), якому падпарадкаваў усе вайсковыя апэрацыі Паўночнаатлянтычнага зьвязу. Таксама вырашылі стварыць Сілы адказу АПАД, якія ВСКЭ [[Джэймз Джонз]] давёў да поўнай апэрацыйнай здольнасьці за кошт ускладненьня вучэньняў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=2000—2003 гады: больш міратворчасьці на Балканах і АПАД абвяшчае 5-ы артыкул|спасылка=https://shape.nato.int/page14693118|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Ад 20 лютага па 16 красавіка 2003 году Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы правяла апэрацыю «[[Паказ стрымліваньня]]», каб умацаваць турэцкую абарону ў сувязі з пачаткам [[Ірацкая вайна|Ірацкай вайны]]. 11 жніўня 2003 году АПАД пагадзілася пераняць [[Міжнародныя сілы садзейнічаньня бясьпецы]] (МССБ) вакол сталіцы [[Аўганістан]]у. 29 сакавіка 2004 году да АПАД далучыліся яшчэ 7 дзяржаваў Эўропы — [[Баўгарыя]], [[Латвія]], [[Летува]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]] і [[Эстонія]]. У выніку некаторым новым сябрам ВШСДЭ забясьпечыў дазор паветранай прасторы. Агулам колькасьць дзяржаваў у Паўночнаатлянтычным зьвязе дасягнула 26. У 2004 годзе АПАД пачала навучаньне [[Ірацкая армія|Ірацкай арміі]] і забясьпечвала ахову [[Летнія Алімпійскія гульні 2004 году|летніх Алімпійскіх гульняў]] у Грэцыі самалётамі раньняга папярэджаньня. У ліпені 2004 году АПАД павялічыла абшар сваёй дзейнасьці на поўнач Аўганістану на запыт ААН. У сьнежні 2004 году Сілы стабілізаваньня АПАД перадалі сваю дзейнасьць Эўразьвязу ў Босьніі і Герцагавіне. У чэрвені 2005 году АПАД пашырыла дзейнасьць на захад Аўганістану на запыт [[Урад Аўганістану|ураду]]&lt;ref name=&quot;е&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=2003—2010 гады: прастора дзейнасьці АПАД працягвае пашырацца|спасылка=https://shape.nato.int/page2146115059|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:James L. Jones 2.jpg|значак|270пкс|[[Джэймз Джонз]] — 14-ы вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе (2005 год)]]
Пры канцы жніўня 2005 году ўраган «[[Катрына (ураган)|Катрына]]» выклікаў маштабныя разбурэньні на поўдні ЗША, таму Паўночнаатлянтычны зьвяз паставіў туды [[лекі]] і харчаваньне на просьбу ўраду ЗША. 8 кастрычніка 2005 году [[Землятрус у Кашміры 2005 году|землятрус у Кашміры]] забраў жыцьці звыш 73 000 чалавек і разбурыў жытло прынамсі 4 млн чалавек. Таму АПАД на запыт ураду [[Пакістан]]у перавезла 3435 т дапамогі 168 самалётамі, а 1750 т дапамогі і 7650 параненых — верталётамі. Палявы [[шпіталь]] АПАД аказаў дапамогу 4890 пацыентам, а перасоўныя лекарскія брыгады — 3424 пацыентам. [[Інжынэр]]ы АПАД пабудавалі 110 сховішчаў і 9 [[школа]]ў, а таксама пачынілі 60 км дарог і сетку разьмеркаваньня крынічнай вады. Задачы дапамогі Пакістану выконвалі да канца студзеня 2006 году. 31 ліпеня 2006 году МССБ прасунуліся на поўдзень Аўганістану, дзе засяроджвалася большасьць вытворчасьці [[дурман]]аў. Тамсама адбыліся найбольшыя ў гісторыі Паўночнаатлянтычнага зьвязу [[Аўганская вайна|баі]] супраць [[Талібан]]у. У кастрычніку 2006 году МССБ занялі ўсход Аўганістану, тым самым сталі прысутнічаць па ўсёй краіне. Сярод іншага, У 2006 годзе гэтыя самыя самалёты ахоўвалі [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году]] ў Нямеччыне. Ад чэрвеня па сьнежань 2007 году ладзілі паветраныя перавозкі для міратворчасьці [[Афрыканскі зьвяз|Афрыканскага зьвязу]] ў [[судан]]скім [[Дарфур]]ы&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;.

У 2008 годзе адбылося аднабаковае абвяшчэньне незалежнасьці [[Косава]] ад [[Сэрбія|Сэрбіі]], таму ВСКЭ [[Бэнц Крэдак]] дамогся зьмяншэньня Сілаў для Косава. Сярод іншага, ВШСДЭ разгарнуў вайскова-марскія сілы супраць [[пірацтва]] на ўсход ад [[Самалі]]. Пад кіраўніцтвам Саюзнага камандаваньня апэрацыямі стварылі: Асяродак спалучэньня выведкі і Асяродак узгадненьня спэцыяльных апэрацыяў АПАД. У жніўні 2008 году [[Расейска-грузінская вайна (2008)|расейска-грузінская вайна]] прывяла да прыпыненьня паседжаньняў Рады АПАД-Расея да 2009 году. У красавіку 2009 году ў Паўночнаатлянтычны зьвяз уступілі [[Альбанія]] і [[Харватыя]]. Дазор іх паветранай прасторы пачалі ажыцьцяляць іншыя дзяржавы АПАД&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;. У 2011 годзе Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы правяла апэрацыю «[[Адзіны абаронца]]», каб забясьпечыць беспалётную зону і эмбарга на пастаўку зброі падчас [[Грамадзянская вайна ў Лібіі|грамадзянскай вайны ў Лібіі]]. У 2012 году Саміт АПАД вырашыў скончыць дзейнасьць МССП у сьнежні 2014 году, пасьля чаго перайшлі да апэрацыі «[[Рашучая падтрымка]]» для падрыхтоўкі Ўзброеных сілаў Аўганістану да 2020 году. У 2016 годзе запрацавала [[Супрацьракетная абарона Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]], пра што абвясьцілі на Саміце ў [[Варшава|Варшаве]]. У 2017 годзе 29-м сябрам Паўночнаатлянтычнага зьвязу стала [[Чарнагорыя]]. Таксама ў 2017 годзе 4 [[батальён]]ы на ратацыйнай аснове разьмясьцілі ў Польшчы, Летуве, Латвіі і Эстоніі для ўмацаваньня стрымліваньня на ўсходзе&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ад 2010 году па сучаснасьць: шлях наперад|спасылка=https://shape.nato.int/history/2010present-the-way-ahead|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Камандзіры ==
[[Файл:Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg|значак|270пкс|[[Алексус Грынкевіч]] — першы [[беларус]], прызначаны загадваць Вярхоўным штабам саюзных дзяржаваў у Эўропе]]
# [[Дўайт Эйзэнгаўэр]] (2 красавіка 1951 — 30 траўня 1952)
# [[Мэцью Рыджўэй]] (30 траўня 1952 — 11 ліпеня 1953)
# [[Альфрэд Грунтэр]] (11 ліпеня 1953 — 20 лістапада 1956)
# [[Лорыс Норстад]] (20 лістапада 1956 — 1 лістапада 1962)
# [[Ліман Лемніцэр]] (1 лістапада 1962 — 1 ліпеня 1969)
# [[Эндру Гудпастэр]] (1 ліпеня 1969 — 15 сьнежня 1974)
# [[Аляксандар Хэйг]] (15 сьнежня 1974 — 1 ліпеня 1979)
# [[Бэрнард Роджэрз]] (1 ліпеня 1979 — 26 чэрвеня 1987)
# [[Джон Гэлвін]] (26 чэрвеня 1987 — 23 чэрвеня 1992)
# [[Джон Шалікашвілі]] (23 чэрвеня 1992 — 22 кастрычніка 1993)
# [[Джордж Жульўан]] (22 кастрычніка 1993 — 11 ліпеня 1997)
# [[Ўэсьлі Кларк]] (11 ліпеня 1997 — 3 траўня 2000)
# [[Джозэф Ральстан]] (3 траўня 2000 — 17 студзеня 2003)
# [[Джэймз Джонз]] (17 студзеня 2003 — 7 сьнежня 2006)
# [[Банц Крэдак]] (7 сьнежня 2006 — 2 ліпеня 2009)
# [[Джэймз Стаўрыдзіс]] (2 ліпеня 2009 — 13 траўня 2013)
# [[Філіп Брыдлоў]] (13 траўня 2013 — 4 траўня 2016)
# [[Кёрціс Скапароці]] (4 траўня 2016 — 3 траўня 2019)
# [[Тод Ўолтэрз]] (3 траўня 2019 — 1 ліпеня 2022)
# [[Крыстафэр Каволі]] (1 ліпеня 2022 — 2025)
# [[Алексус Грынкевіч]] (ад 2025 году)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выпускі навінаў|спасылка=https://shape.nato.int/news-releases|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}
** [https://shape.nato.int/visitors/visitor-request-form Фармуляр запыту наведваньня] і [https://shape.nato.int/visitors/participants-list сьпіс удзельнікаў]{{ref-en}}
** [https://shape.nato.int/nato-exercises Вучэньні і дзейнасьць АПАД]

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|26 чэрвеня 2025 году.}}
[[Катэгорыя:Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]]
[[Катэгорыя:Шматнацыянальныя вайсковыя фармаваньні]]
[[Катэгорыя:Войска Эўропы]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1951 годзе]]
[[Катэгорыя:Вайсковыя базы]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Бэльгіі]]
[[Катэгорыя:Эно]]
[[Катэгорыя:Вайсковая гісторыя ЗША]]</text>
      <sha1>1g45x9mtocrlb7ys1bbtl128l177roz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621930</id>
      <parentid>2621909</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:06:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>’, артаграфія</comment>
      <origin>2621930</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79434" sha1="rqegdq7fzydnqlh3ft1w4b529p9nycg" xml:space="preserve">{{Каардынаты|50|30|1|паўночнае|3|58|59|усходняе|выяўленьне=загаловак}}
{{Вайсковае падразьдзяленьне
|назва               = Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе
|арыгінальная назва  = {{мова-en|Supreme Headquarters Allied Powers Europe|скарочана}}
|выява               = [[Файл:Coat of arms of Supreme Headquarters Allied Powers Europe.svg|240пкс]]
|подпіс выявы        = Герб
|гады                = ад {{Дата пачатку|2|4|1951|1}}
|краіны              = 29 краінаў Эўропы, ЗША, [[Канада]] і [[Турэччына]]
|падпарадкаваньне    = [[Паўночнаатлянтычная рада]]
|у складзе           = [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]]
|тып                 = [[штаб]]
|уключае ў сябе      = Камандаваньні аб’яднанымі сіламі ў [[Брунсюм]]е, [[Нэапаль|Нэапалі]] і [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]]
|роля                = захаваньне [[Тэрытарыяльная цэласнасьць|тэрытарыяльнай цэласнасьці]] эўрапейскіх дзяржаваў-удзельніцаў [[АПАД]]
|памер               = 
|камандная структура = [[Саюзнае камандаваньне апэрацыямі]]
|разьмяшчэньне       = [[Касто]] (вобласьць [[Эно]], край [[Валёнія]], [[Бэльгія]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як нас знайсьці|спасылка=https://shape.nato.int/how-to-contact-us|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|мянушка             = ВШСДЭ
|заступнік           = 
|дэвіз               = [[Пільнасьць]] — цана свабоды&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя герба|спасылка=https://shape.nato.int/about-us/what-is-shape/history-of-the-crest|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|колеры              = 
|марш                = 
|талісман            = 
|узбраеньне          = 
|войны               = [[Басьнійская вайна|Басьнійская]], [[Косаўская вайна|Косаўская]] і [[Аўганская вайна|Аўганская]], [[грамадзянская вайна ў Лібіі]]
|бітвы               = 
|знакі ўзнагароды    = 
|дзейны камандзір    = [[Крыстафэр Каволі]]
|вядомыя камандзіры  = [[Алексус Грынкевіч]]
}}
'''Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе''' ({{мова-fr|Grand Quartier Général des Puissances Alliées en Europe|скарочана}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Наведнікі|спасылка=https://shape.nato.int/contact/visiteurs|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=fr|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;) — штаб Саюзнага камандаваньня апэрацыямі [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]], заснаваны ў красавіку 1951 году ў [[Раканкур]]ы (Францыя).

На 2025 год месьціўся ў бэльгійскай вёсцы [[Касто]] на поўначы вобласьці [[Эно]] (край [[Валёнія]]). Адказваў за захаваньне [[Тэрытарыяльная цэласнасьць|тэрытарыяльнай цэласнасьці]] эўрапейскіх дзяржаваў-удзельніцаў [[АПАД]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра нас|спасылка=https://shape.nato.int/about|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Будова ==
На 2025 год Саюзнае камандаваньне апэрацыямі (СКА) АПАД, якім загадваў Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе (ВШСДЭ), мела тры ўзроўні: стратэгічны, апэрацыйны і тактычны. СКА загадвала пастаяннымі і разгортвальнымі штабамі, а таксама аб’яднанымі сіламі ад некалькіх ведамстваў і сумеснымі сіламі ад некалькіх дзяржаваў. ВШСДЭ на стратэгічным узроўні ўзначальваў 6 апэрацыйных камандаваньняў, 2 зь якіх падтрымлівалі ўстановы тактычнага ўзроўню.
* ''Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе''. Стратэгічны штаб, які рыхтаваў, плянаваў і праводзіў вайсковыя апэрацыі Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы. [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] (ВСКЭ) ўзначальваў СКА і выконваў абавязкі ў складзе ВШСДЭ, а таксама загадваў [[Эўрапейскае камандаваньне ЗША|Эўрапейскім камандаваньнем ЗША]]. ВСКЭ падпарадкоўваўся Вайсковаму камітэту АПАД, які знаходзіўся пад кіраўніцтвам [[Паўночнаатлянтычная рада|Паўночнаатлянтычнай рады]] і Групы ядзернага плянаваньня.
[[Файл:SHAPE HQ Mons Belgium.JPG|значак|290пкс|Будынак Вярхоўнага штабу саюзных дзяржаваў у Эўропе (2011 год)]]
* ''Камандаваньні аб’яднанымі сіламі'' (КАС). Дзейнічалі ў [[Брунсюм]]е (Нідэрлянды), [[Нэапаль|Нэапалі]] (Італія) і [[Норфалк (Вірджынія)|Норфалку]] (ЗША). На апэрацыйным узроўні плянавалі і падтрымлівалі апэрацыі АПАД. Кіравалі аб’яднанымі апэрацыямі з пастаяннага штабу або разгорнутага на фронце, які называўся штабам Аб’яднанай апэрацыйнай групы (ШААГ) і дзеяў да году. Пры разгортваньні КАС загадвала толькі адной апэрацыяй. Таксама адказвала за ўзаеміны з рэгіянальнымі ўстановамі згодна з указаньнямі ВСКЭ, супрацоўнічала з супольнікамі, якія бралі ўдзел у апэрацыях АПАД, і рыхтавалі дзяржавы-кандыдаткі да сяброўства ў АПАД.
* ''Саюзныя камандаваньні [[Тактыка|тактычнага]] ўзроўню''. Складаліся з асобных радоў войскаў: [[Саюзнае сухаземнае камандаваньне|сухаземнага]], [[Саюзнае марское камандаваньне|марскога]] і [[Саюзнае паветранае камандаваньне|паветранага]]. Забясьпечвалі ведамі і падтрымкай КАС у [[Саюзнае камандаваньне аб’яднанымі сіламі ў Брунсюме|Брунсюме]] і [[Саюзнае камандаваньне аб’яднанымі сіламі ў Нэапалі|Нэапалі]] на апэрацыйным узроўні. Падпарадковаліся ВШСДЭ і знаходзіліся пад кіраўніцтвам ВСКЭ.
** ''[[Саюзнае паветранае камандаваньне]]'' (СПК; [[Рамштайн]], Нямеччына). Плянавала і выконвала апэрацыі супрацьпаветранай і [[Супрацьракетная абарона Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы|супрацьракетнай абароны Арганізацыі Паўночнаатлянтычна дамовы]]. Магло кіраваць аб’яднанай паветранай апэрацыяй або выступаць у якасьці Камандаваньня паветраным складнікам, каб падтрымаць большую апэрацыю.
** ''[[Саюзнае сухаземнае камандаваньне]]'' (ССК; [[Ізьмір]], Турэччына). Разгортвала [[сухаземныя войскі]] ў падтрымку Камандаваньня аб’яднанымі сіламі (КАС), якое праводзіла аб’яднаную апэрацыю. Забясьпечвала асноўныя сухаземныя магчымасьці для аб’яднанай апэрацыі і кіравала сухаземнай апэрацыяй.
** ''[[Саюзнае марское камандаваньне]]'' (СМК; [[Нортўуд]], Ангельшчына). Плянавала, праводзіла і падтрымлівала аб’яднанымі марскія апэрацыі. Магло выступаць у якасьці марскога складніка ў падтрымцы аб'яднанай апэрацыі.
* ''Група сыстэмаў зносінаў і зьвестак АПАД'' (ГСЗЗ). Плянавала і разгортвала сетку сувязі, каб забясьпечыць кіраваньне разгорнутымі штабамі АПАД.
* ''[[Марскія ўдарна-дапаможныя сілы]]'' (МУДС; [[Оэйраш]], [[Партугалія]]). Забясьпечвалі Марскі баявы штаб Апэрацыйнага камандаваньня пад загадам ВСКЭ, каб стварыць разгортвальны штаб, здольны плянаваць і выконваць аб’яднаныя марскія апэрацыі. Складаліся з прадстаўнікоў 13 дзяржаваў. Засяроджваліся на аб’яднаных марскіх экспэдыцыях шляхам залучэньня вайскова-марскіх і дэсантных сілаў ЗША.
* ''Тактычныя асяродкі паветранага кіраваньня''. Сумесныя асяродкі паветраных апэрацыяў (САПА) месьціліся ў [[Юдэм]]е (зямля [[Паўночны Райн — Вэстфалія]], Нямеччына) і [[Тарэхон-дэ-Ардос|Тарэхоне-дэ-Ардосе]] (супольнасьць [[Мадрыд (супольнасьць)|Мадрыд]], [[Гішпанія]]). САПА складалася з Пастаяннага асяродка супрацьпаветранай абароны (ПАСА) і Разгортвальнага асяродка паветраных апэрацыяў (РАПА). Разгортвальны асяродак паветранага кіраваньня (РАПК) месьціўся ў [[Поджа-Рэнатыка]] (край [[Эмілія-Раманьня]], Італія). РАПК улучаў Асяродак вытворчасьці распазнаных паветраных здымкаў (АВРПЗ), РАПА і Разгортвальны набор [[чуйнік]]аў (РНЧ). Па-за апэрацыямі РАПК адказваў за падрыхтоўку пэрсаналу Саюзнага паветранага камандаваньня і РАПА&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будова вайсковага камандаваньня|спасылка=https://shape.nato.int/military_command_structure|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Мадэль сілаў Арганізацыі Паўночнаатлятнычнай дамовы грунтавалася на 3-х узроўнях гатоўнасьці загадзя прызначаных, разгорнутых і перадавых падмацаваньняў, даступных ВСКЭ ў мірны час:
# ад 0 да 10 дзён;
# ад 10 да 30 дзён;
# ад 30 да 180 дзён&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мадэль сілаў АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/page134134653|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Кіраваньне ==
* ''Група камандаваньня'': [[вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе]] і ягоны намесьнік, начальнік штабу і ягоны намесьнік, дарадца ў стратэгічных і міжнародных справах, а таксама старэйшы закліканы правадыр камандаваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Група камандаваньня|спасылка=https://shape.nato.int/about/leadership-staff/command-group|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Greater coat of arms of Supreme Headquarters Allied Powers Europe.svg|значак|280пкс|Герб Вярхоўнага штабу саюзных дзяржаваў у Эўропе са сьцягамі 32 дзяржаваў АПАД (2014 год)]]
* ''Управы'': 1) [[Кібэрпрастора|кібэрпрасторы]], 2) фінансаў і закупак, 3) кіраваньня, 4) апэрацыяў, 5) супольніцтваў, 6) [[плян]]аў, 7) [[Сілы спэцыяльных апэрацыяў|сілаў спэцыяльных апэрацыяў]], 8) стратэгічных зносінаў, 9) падтрымкі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Управы|спасылка=https://shape.nato.int/about/leadership-staff/directorates|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.
* ''Дзяржаўныя вайсковыя прадстаўнікі'' (29 з 32 ад краінаў Эўропы): [[Альбанія]], [[Баўгарыя]], [[Бэльгія]], [[Вугоршчына]], Вялікабрытанія, [[Гішпанія]], [[Грэцыя]], [[Данія]], ''ЗША'', [[Ісьляндыя]], Італія, ''[[Канада]]'', [[Латвія]], [[Летува]], [[Люксэмбург]], [[Нарвэгія]], [[Нідэрлянды]], [[Нямеччына]], [[Партугалія]], [[Паўночная Македонія]], [[Польшча]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]], ''[[Турэччына]]'', [[Фінляндыя]], Францыя, [[Харватыя]], [[Чэхія]], [[Швэцыя]] і [[Эстонія]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўныя вайсковыя прадстаўнікі|спасылка=https://shape.nato.int/about/leadership-staff/national-military-representatives|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Дзейнасьць ==
[[Файл:Dutch F16 Siauliai.jpg|значак|290пкс|Нідэрляндзкія зьнішчальнікі [[Ф-16]] на паветраным дазоры ў [[Шаўлі|Шаўлях]] (Летува, 2017 год)]]
На 2025 год Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе ажыцьцяўляў па 3 шматгадовыя заданьні і апэрацыі:
# [[Сілы для Косава]] ў сэрбскім краі [[Косава і Мятохія]] ў складзе 4650 вайскоўцаў ад 28 дзяржаваў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Місія АПАД у Косаве|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/nato-mission-in-kosovo-kfor|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «[[Альтэя (апэрацыя)|Альтэя]]» ў [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]] ў складзе 600 вайскоўцаў ад 15 дзяржаваў Паўночнаатлянтычнага зьвязу і 5 дзяржаваў-супольніцаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апэрацыя «Альтэя»|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/operation-althea|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «[[Марскі вартаўнік]]» у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]] сіламі [[Саюзнае марское камандаваньне|Саюзнага марскога камандаваньня]] (Ангельшчына)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апэрацыя «Марскі вартаўнік»|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/operation-sea-guardian-osg|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «Патрэбы гатоўнасьці мірнага часу» ў [[Ісьляндыя|Ісьляндыі]] ([[Кефлявік]]) тройчы на год па 3 тыдні шляхам паветранага дазору [[зьнішчальнік]]амі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ісьляндзкія «Патрэбы гатоўнасьці мірнага часу»|спасылка=https://shape.nato.int/icelands-peacetime-preparedness-needs|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# «[[Патрыёт (ЗРК)|Патрыёт]]» у [[Турэччына|Турэччыне]] як частка супрацьпаветранай абароны Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падтрымка АПАД Турэччыны|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/nato-support-to-turkiye|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# паветраны дазор у 10 з 29 эўрапейскіх дзяржаваў АПАД — [[Альбанія|Альбаніі]], [[Баўгарыя|Баўгарыі]], [[Латвія|Латвіі]], [[Летува|Летуве]], [[Люксэмбург]]у, [[Паўночная Македонія|Паўночнай Македоніі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Румынія|Румыніі]], [[Славенія|Славеніі]] і [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паветраны дазор АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/operations/operations-and-missions/nato-air-policing|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Сярод іншага, ВШСДЭ ажыцьцяўляў захады ўпэўненьня на межах Турэччыны, якія ўлучалі прысутнасьць дадатковых [[Самалёт папярэджаньня і нагляду|самалётаў папярэджаньня і нагляду]], а таксама павышаную марскую дзейнасьць ва Ўсходнім Міжземнамор’і&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Захады ўпэўненьня АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/nato-assurance-measures|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:USAF RQ-4 Global Hawk Block 40 taxis the runway at Sigonella.jpg|значак|290пкс|Бесьпілётнік РКю-4 «Глябальны ястраб» у Сіганэле (Італія, 2023 год)]]
Магчымасьці ВШСДЭ ўлучалі:
# наземнае сачэньне хаўрусу (НСХ) на аснове [[Сілы вестак, сачэньня і выведкі|Сілаў вестак, сачэньня і выведкі]] (СВСВ) ў [[Сіганэла|Сіганэле]] (востраў [[Сыцылія]], Італія), якія ўлучалі 5 [[бесьпілётнік]]аў [[РКю-4]]Д «Глябальны ястраб»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Наземнае сачэньне хаўрусу (НСХ)|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/alliance-ground-surveillance-ags|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# кібэрабарону на падставе Асяродку адказу на кампутарнае здарэньне (ААКЗ) і Асяродку апэрацыяў у кібэрпрасторы, якія месьціліся пры ВШСДЭ&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кібэрабарона|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/cyber-defence|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# [[Самалёт раньняга папярэджаньня|паветраную сыстэму раньняга папярэджаньня]] (ПСРП) на аснове Паветраных сілаў раньняга папярэджаньня і нагляду (ПСРПН), якія мелі 15 самалётаў [[Боінг Е-3|Е-3]]А «Вартаўнік» у нямецкім [[Гайленкірхэн]] (зямля [[Паўночны Райн — Вэстфалія]]) і на лётнішчах у [[Грэцыя|Грэцыі]], [[Італія|Італіі]], Турэччыне і [[Нарвэгія|Нарвэгіі]], а таксама 6 брытанскіх самалётаў Е-3Д у [[Ўодынгтан (Лінкальншыр)|Ўодынгтане]] (графства [[Лінкальншыр]], Ангельшчына)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Паветраная сыстэма раньняга папярэджаньня (ПСРП) АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-awacs|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# Касьмічны асяродак у нямецкім [[Рамштайн]]е (зямля [[Райнлянд-Пфальц]]) з адмыслоўцамі ад ЗША, Вялікабрытаніі, [[Гішпанія|Гішпаніі]], [[Нідэралянды|Нідэрляндаў]] і Нямеччыны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Касьмічны асяродак АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-space-centre|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# Пастаянныя вайскова-марскія сілы пад кіраўніцтвам [[Саюзнае марское камандаваньне|Саюзнага марскога камандаваньня]] (СМК), якія ўлучалі [[1-я пастаянная марская група|1-ю]] і [[2-я пастаянная марская група|2-ю]] пастаянныя марскія групы (ПМГ), а таксама [[1-я пастаянная група супрацьмінных захадаў|1-ю]] і [[2-я пастаянная група супрацьмінных захадаў|2-ю]] пастаянныя групы супрацьмінных захадаў (ПГСМЗ) ды ўваходзілі ў [[Сілы адказу АПАД]] ([[Брунсюм]], Нідэрлянды)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пастаянныя вайскова-марскія сілы АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-standing-naval-forces|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# [[батальён]] хімічнай, біялагічнай, [[Радыялёгія|радыялягічнай]] і ядзернай (ХБРЯ) абароны ў распараджэньні ВСКЭ, які маглі разгарнуць за 5—20 дзён&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Шматнацыянальны батальён хімічнай, біялагічнай, радыялягічнай і ядзернай абароны АПАД|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/nato-multinational-chemical--biological--radiological-and-nuclear-defence-battalion|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# [[Стратэгічная паветрана-транспартная здатнасьць|стратэгічную паветрана-транспартную здатнасьць]] (СПТЗ) на падставе [[Крыло цяжкага паветранага транспарту|крыла цяжкага паветранага транспарту]] ў [[Папа (горад)|Папе]] ([[Вугоршчына]]), якое ўлучала 3 самалёты [[Ц-17]] «Глобмастэр 3» і 150 вайскоўцаў ад 12 дзяржаваў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Крыло цяжкага паветранага транспарту|спасылка=https://www.sacprogram.org/about-us/heavy-airlift-wing|выдавец=Праграма «[[Стратэгічная паветрана-транспартная здатнасьць]]»|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;
# шпаркую паветраную рухомасьць (ШПР), якая дазваляла вайсковым самалётам лётаць без абмежаваньня маршруту з боку [[Эўрапейская арганізацыя бясьпекі паветраплаваньня|Эўрапейскай арганізацыі бясьпекі паветраплаваньня]] (Брусэль, Бэльгія)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Шпаркая паветраная рухомасьць (ШПР)|спасылка=https://shape.nato.int/about/aco-capabilities2/rapid-air-mobility-ram|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;

[[Файл:C17 - RIAT 2018 (45851804805).jpg|значак|290пкс|Самалёт Ц-17 «Глобмастэр 3» у Папе (Вугоршчына, 2019 год)]]
Камандзіры ВШСДЭ плянавалі вайсковыя вучэньні Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы для ўмацаваньня магчымасьцяў выкананьня задачаў [[Супольная абарона|супольнай абароны]], адказу на крызіс і супрацы. Вучэньні падзяляліся на: жывыя (ЖыВуч) — з удзелам вайсковых сілаў, камандна-штабныя (КШВ) — са зносінамі камандзіраў і іх штабоў, а таксама навучальныя — у выглядзе мапаграфічна-гульнявога абмеркаваньня. У межах праграмы «[[Партнэрства дзеля міру]]» («ПДМ») ладзілі вучэньні зь дзяржавамі-супольніцамі па-за АПАД. Праграма вучэньняў ахоплівала 6 гадоў з падрабязнасьцямі на першыя 2 гады&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вучэньні і падрыхтоўка|спасылка=https://shape.nato.int/exercises|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;;

== Мінуўшчына ==
[[Файл:First NATO flag with Eisenhower.jpg|значак|280пкс|[[Дўайт Эйзэнгаўэр]] перад сьцягам Вярхоўнага штабу саюзных дзяржаваў у Эўропе (1951 год)]]
Увосень 1950 году [[дзяржаўны сакратар ЗША]] [[Джордж Маршал]] прапанаваў стварыць саюзныя вайсковыя сілы з [[Падразьдзяленьне|падразьдзяленьняў]] дзяржаваў-удзельніцаў [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы|Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (Бэльгія), у тым ліку ад [[Заходняя Нямеччына|Заходняй Нямеччыны]]. Дадзенымі сіламі ў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропе]] мела кіраваць адзіная вайсковая ўстанова на чале з камандзірам. Бакі пагадзіліся прызначыць [[Вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе|вярхоўнага саюзнага камандзіра ў Эўропе]] (ВСКЭ), якому меў дапамагаць міжнародны штаб. 15 сьнежня 1950 году заходнеэўрапейскія саюзьнікі папрасілі амэрыканскага прэзыдэнта [[Гары Трумэн|Гары Трумэна]] вылучыць кандыдата на пасаду ВСКЭ. Той прапанаваў [[Дўайт Эйзэнгаўэр|Дўайта Эйзэнгаўэра]], які загадваў саюзнымі войскамі ў Заходняй Эўропе падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]. 19 сьнежня [[Паўночнаатлянтычная рада]] ўхваліла яго кандыдатуру. Штаб Эйзэнгаўэра параіў разьмясьціць Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе (ВШСДЭ) ў францускім [[Раканкур]]ы (дэпартамэнт [[Івэлін]]) на захад ад Парыжу праз зручнасьць [[Шляхі зносінаў|шляхоў зносінаў]]. У лютым 1951 году [[Міністэрства абароны Францыі|міністар абароны Францыі]] [[Жуль Мок]] ухваліў Раканкур у якасьці месцазнаходжаньня ВШСДЭ&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ВШСДЭ ў Францыі|спасылка=https://shape.nato.int/about-us/what-is-shape/shape-in-france|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 1951 году Эйзэнгаўэр заснаваў ВШСДЭ. У яго склад увайшлі 183 [[афіцэр]]ы ад 9 з 12 дзяржаваў АПАД. Пазьней сваіх супрацоўнікаў накіравалі ўрады [[Партугалія|Партугаліі]] і [[Люксэмбург]]у, а ў [[Ісьляндыя|Ісьляндыі]] адсутнічала войска. 23 ліпеня 1951 году адчынілі новаўзьведзены будынак ВШСДЭ. У 1952 годзе ўрады [[Грэцыя|Грэцыі]] і [[Турэччына|Турэччыны]] далучыліся да Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы і накіравалі сваіх прадстаўнікоў у Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе. У 1955 годзе да іх далучылася Заходняя Нямеччына, таму лік прадстаўнікоў у ВШСДЭ дасягнуў 12&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

[[Файл:Rocquencourt.jpg|значак|290пкс|Будынкі ВШСДЭ ў [[Раканкур]]ы (1965 год)]]
21 лютага 1966 года францускі прэзыдэнт [[Шарль дэ Голь]] заявіў пра намер абмежаваць удзел Францыі ў Паўночнаатлянтычным зьвязе. 10 сакавіка 1966 году ўрад Францыі паведаміў пра намер выйсьці з аб’яднанага вайсковага камандаваньня АПАД. Таму Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе меў пакінуць Францыю да 1 красавіку 1967 году. 15 верасьня 1966 году ўрад суседняй [[Бэльгія|Бэльгіі]] ўзьвесьці да гэтай даты асноўныя будынкі для пераносу ВШСДЭ, а рэшту — да 1 верасьня 1967 году. [[Урад Бэльгіі]] абраў для будоўлі вёску [[Касто]] ў заходняй вобласьці [[Эно]], якая межавала з Францыяй. Вылучаная вайсковая [[дзялянка]] займала 2 кв.км. Побач на захадзе месьцілася авіябаза ў [[Ш’еўр]]ы. Таксама ў сьнежні 1967 году вырашалі пачаць будаўніцтва аўтадарогі між суседнім [[Монс]]ам і [[Брусэль|Брусэлем]], куды перанесьлі галаўную сядзібу АПАД. 14 кастрычніка 1966 годзе пачалі ўзводзіць будынак Асяродку сувязі, які дабудавалі 15 сьнежня 1966 году. 22 лістапада 1966 году ў Касто перадалі першае абсталяваньне. Таксама перамясьцілі выведвальную дружыну. 31 сакавіка 1967 году ў Бэльгіі разгарнулі ВШСДЭ. 8 верасьня 1967 году ў францускім Раканкуры зачынілі лягер Валюсо, дзе месьцілася Група падтрымкі ВШСДЭ, а 14 сьнежня ў Бэльгію перадалі апошнія побытавыя рэчы&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 1970 годзе Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з [[Эндру Гудпастэр|Эндру Гудпастэрам]] падрыхтаваў [[дасьледаваньне]] скарачэньня ўзброеных сілаў ЗША, Вялікабрытаніі і [[Канада|Канады]] на мацерыку ў сувязі з [[разрадка]]й у дачыненьнях з [[Савецкі Саюз|Савецкім Саюзам]]. У адказ ВШСДЭ прапанаваў палепшыць дзейнасьць звычайных і [[Ядзерная зброя|ядзерных]] сілаў [[Саюзнае камандаваньне апэрацыямі|Саюзнага камандаваньня ў Эўропе]] (СКЭ), што паўплывала на стратэгічнае плянаваньне ў 1970-я гады. У 1974 годзе адбылося [[турэцкае ўварваньне на Кіпр]], у выніку якога Грэцыя пакінула ВШСДЭ. У 1975 годзе наступны вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе [[Аляксандар Хэйг]] прадставіў праграму вучэньняў «Восеньская кузьня», якая ўлучала штогадовыя вучэньні АПАД «[[Вяртаньне сілаў у Нямеччыну]]». У 1978 годзе Хэйг увёў другую пасаду намесьніка, на якую ўпершыню прызначыў нямецкага генэрала [[Гэрд Шмюкле|Гэрда Шмюкле]] праз рост унёску Нямеччыны ў СКЭ. Таксама Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе ўзяў удзел у распрацоўцы Доўгатэрміновай праграмы паляпшэньня абароны, паводле якой у 1980-я гады стварылі Паветраныя сілы раньняга папярэджаньня (ПСРП) АПАД. Пры гэтым аб'ядналі сетку [[Сувязь (тэхніка)|сувязі]] камандаваньня Наземным асяродзьдзем супрацьпаветранай абароны АПАД. 25 чэрвеня 1979 году, незадоўга да сканчэньня паўнамоцтваў, Хэйг стаў мэтай няўдалага [[замах]]у нямецкіх камуністаў з групоўкі «[[Фракцыя Чырвонай арміі]]» ў сувязі з посьпехамі на чале ВШСДЭ&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1967—1979 гады: гатоўнасьць АПАД узрастае|спасылка=https://shape.nato.int/page14642550|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

12 сьнежня 1979 году міністарская нарада Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы ўхваліла палітыку «[[Падвойная сьцежка|Падвойнай сьцежкі]]», паводле якой у Эўропе разьмясьцілі амэрыканскія крылатыя ракеты і [[Балістычная ракета|балістычныя ракеты]] «[[Пэршынг 2]]». Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з ВСКЭ [[Бэрнард Роджэрз|Бэрнардам Роджэрзам]] браў удзел у разгортваньні гэтай зброі. Бэрнард Роджэрз падкрэсьліў недастатковасьць звычайных войскаў АПАД для адбіцьця нападу [[Арганізацыя Варшаўскай дамовы|Арганізацыі Варшаўскай дамовы]] (АВД), што вымушала ВШСДЭ прыбегнуць да выкарыстаньня [[Ядзерная зброя|ядзернай зброі]]. Таму ВСКЭ Роджэрз прапанаваў панятак «[[Напад на надыходзячыя сілы|Нападу на надыходзячыя сілы]]» («ННС») для глыбокіх звычайных удараў па войсках другога і трэцяга [[эшалён]]аў, каб прадухіліць дасягненьне імі месцаў абароны АПАД. У 1980 годзе Бэрнард Роджэрз узяў удзел у перамовах наконт вяртаньня [[Узброеныя сілы Грэцыі|Ўзброеных сілаў Грэцыі]] ў склад ВШСДЭ, што прывяло да зьмяненьня камандаваньня на поўдні з улікам зацікаўленасьцяў ураду Турэччыны. Сярод іншага, ВШСДЭ распрацаваў паняцьцё Шпаркага падмацаваньня, каб садзейнічаць краёваму абароннаму плянаваньню. За 1980—1985 гады ўзьвялі [[бункер]] ВШСДЭ ў межах Доўгатэрміновага інфраструктурнага пляну Саюзнага камандаваньня ў Эўропе (СКЭ). Таксама ВШСДЭ садзейнічаў вываду 1400 ядзерных боегаловак з Эўропы, паводле «[[Монтэбэлё|Монтэбэльскага]] рашэньня» 1983 году, якое прынялі на сустрэчы міністраў Групы ядзернага плянаваньня АПАД. У 1985 годзе генсакратаром КПСС стаў [[Міхаіл Гарбачоў]], які разам з амэрыканскім прэзыдэнтам [[Рональд Рэйган|Рональдам Рэйганам]] прапанаваў зьнішчыць балістычныя ракеты сярэдняй далёкасьці. ВШСДЭ прыйшоў да высновы, што гэта зробіць АПАД больш уразьлівай да нападу Арганізацыі Варшаўскай дамовы. Таму ВСКЭ Бэрнард Роджэрз выступіў супраць заключэньня [[Дамова аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці|Дамовы аб ліквідацыі ракет сярэдняй і меншай далёкасьці]] і быў адстаўлены з пасады ў чэрвені 1987 году&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1977—1989 гады: дзесяцігодзьдзе «Падвойнай сьцежкі» — новая зброя, новыя перамовы|спасылка=https://shape.nato.int/page14642550|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

=== Пасьля Халоднай вайны ===
9 лістапада 1989 году адбылося падзеньне [[Бэрлінскі мур|Бэрлінскага муру]], што прывяло да [[Узьяднаньне Нямеччыны|ўзьяднаньня Нямеччыны]] 15 сакавіка 1991 году. 6 ліпеня 1990 году [[Саміт АПАД]] ухваліў Лёнданскую дэклярацыю, у якой абвясьцілі пра пераход ад стратэгіі «[[Перадавая абарона|перадавой абароны]]» да «[[Гнуткі адказ|гнуткага адказу]]». У выніку Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з [[Джон Гэлвін|Джонам Гэлвінам]] перагледзеў ядзерныя пляны і нацэльваньне Саюзнага камандаваньня ў Эўропе (СКЭ) з улікам заканчэньня [[Халодная вайна|Халоднай вайны]]. Пры гэтым ВШСДЭ ўзгадняў вывад амэрыканскай [[Хімічная зброя|хімічнай]] і ядзернай зброі сярэдняй далёкасьці з Эўропы. 2 жніўня 1990 году пачалося [[Ірак|ірацкае]] [[Ірацкае ўварваньне ў Кувэйт|ўварваньне]] ў [[Кувэйт]]. Таму ВШСДЭ ўвёў падтрымку [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] [[Турэччыны|Турэччыны]], якая межавала зь Іракам, разгарнуў Вайскова-марскія сілы АПАД у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], каб прадухіліць пагрозу суднаходзтву, і пашырыў пакрыцьцё Міжземнамор’я самалётамі раньняга папярэджаньня, каб прадухіліць пашырэньне сутыкненьня на дзяржавы-ўдзельніцы АПАД&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1989—1992 гады: канец Халоднай вайны пераўтварае хаўрус|спасылка=https://shape.nato.int/page14652746|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:John Galvin, official military photo, 1991.JPEG|значак|270пкс|Джон Гэлвін — 9-ы вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе (1991 год)]]
У кастрычніку 1990 году начальнік [[Гэнэральны штаб Узброеных сілаў СССР|Генэральнага штабу]] [[Узброеныя сілы СССР|Ўзброеных сілаў СССР]] [[Міхаіл Маісееў]] наведаў Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе. ВШСДЭ падтрымаў перамовы, якія прывялі да падпісаньня 19 лістапада 1990 году ў [[Парыж]]ы [[Дамова аб звычайных узброеных сілах у Эўропе|Дамовы аб звычайных узброеных сілах у Эўропе]] (ДЗУСЭ). У выніку ў 1990 годзе ВШСДЭ пачаў скарачэньне штабоў СКЭ з 32 да 8, што прывяло да зьмяншэньня пэрсаналу на 25 % і заняцьця эўрапейцамі некалькіх камандных пасадаў замест амэрыканцаў. У студзені 1991 году ВШСДЭ таксама разгарнуў у Турэччыне паветраныя сілы СКЭ. 1 ліпеня 1991 году распалася [[Арганізацыя Варшаўскай дамовы]] (АВД). Таму ў 1991 годзе ВШСДЭ стварыў Асяродак вайсковых сувязяў, каб спрыяць супрацы з урадамі, якія раней былі сябрамі АВД&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. 8 лістапада 1991 году Саміт АПАД у [[Рым]]е ўхваліў новае Стратэгічнае паняцьце, паводле якога лік штабоў скарацілі зь 78 да 20, каб скарыстаць «[[мірны дывідэнд]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ад 1990 году|спасылка=https://shape.nato.int/about-us/what-is-shape/1990-onwards|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Тым часам, 8 сьнежня 1991 году завяршыўся [[распад СССР]] праз падпісаньне [[Белавескія пагадненьні|Белавескіх пагадненьняў]]. Дасьледаваньне ВШСДЭ «Правільнае спалучэньне» прывяло да зьмяненьня падрыхтоўкі і стварэньня Корпусу хуткага адказу АПАД у кастрычніку 1992 году&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. У ВШСДЭ запрацаваў Штаб плянаваньня сілаў адказу (ШПСА)&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

У чэрвені 1992 году ВШСДЭ стварыў Асяродак адказу на крызіс, а частку штабу [[Паўночная група арміяў|Паўночнай групы арміяў]] АПАД у нямецкім [[Райндален]]е (зямля [[Паўночны Райн — Вэстфалія]]) скарысталі для ўтварэньня штабу міратворчых сілаў [[ААН]] у [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]]. ВШСДЭ сплянаваў вайскова-марскую апэрацыю «[[Марскі наглядчык]]» для выкананьня марскога [[эмбарга]] ААН на пастаўку зброі ў [[Сацыялістычная Фэдэратыўная Рэспубліка Югаславія|Югаславію]]. У ліпені 1992 году [[Камандаваньне аб’яднанымі сіламі ў Нэапалі|Саюзныя сілы ў Паўднёвай Эўропе]] (ССПЭ) разьмясьцілі свае караблі на базах у [[Адрыятычнае мора|Адрыятычным моры]] для пачатку апэрацыі. У кастрычніку 1992 году АПАД пачала апэрацыю «[[Нябесны наглядчык]]», бо [[Арганізацыя аб’яднаных нацыяў]] (Новы Ёрк) абвясьціла [[Беспалётная зона|беспалётную зону]] над Босьніяй і Герцагавінай, каб прадухіліць паветраныя напады ў ходзе [[Басьнійская вайна|Басьнійскай вайны]]. 22 лістапада 1992 году марскую апэрацыю зьмянілі на прымусовае выкананьне эмбарга «[[Марская варта]]». У красавіку 1993 году АПАД пагадзілася правесьці апэрацыю «[[Забарона палёту]]». У 1993 годзе вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе [[Джон Шалікашвілі]] перамовіў зь нямецкім і францускімі начальнікамі абароны наконт пагадненьня аб умовах выкарыстаньня [[Эўракорпус]]у (Францыя) ў задачах АПАД. У чэрвені 1993 году [[Заходнеэўрапейскі зьвяз]] (Бэльгія) далучыў свае караблі ў Адрыятычным моры да апэрацыі АПАД «[[Вострая варта]]». ВШСДЭ расплянаваў высадку з паветра ССПЭ і абарону гуманітарнага канвою ў падтрымку ААН. У 1993 годзе ВШСДЭ завяршыў апэрацыю ССПЭ «Дысцыплінаваная варта» ў падтрымку мірнага пляну ААН для Босьніі і Герцагавіны&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1992—1994 гады: пераўтварэньне працягваецца, занятасьць Балканамі расьце|спасылка=https://shape.nato.int/page14662857|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У 1993 годзе ВШСДЭ на чале [[Джон Шалікашвілі|Джонам Шалікашвілі]] стварыў у Нямеччыне Паветраны штаб сілаў адказу (ПШСА). Пачалося складаньне паняцьця Сумесна-аб’яднанай апэрацыйнай групы, каб кіраваць сіламі, разгорнутымі за межамі дзейнасьці АПАД. Нямецкі генэрал [[Пэтэр Карстэнс]] стаў першым эўрапейскім начальнікам штабу ВШСДЭ. Таксама ў 1993 годзе стварылі [[Саюзныя сілы ў Паўночна-Заходняй Эўропе]] ([[Хай Ўікомб]], графства [[Бэкінггэмшыр]], Ангельшчына), якія месьціліся ў Вялікабрытаніі і [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] ды ўлучылі [[Саюзнае камандаваньне ў Ля-Маншы]] ([[Нортўуд (Вялікі Лёндан)|Нортўуд]], Ангельшчына). Джон Шалікашвілі зрабіў некалькі паездак у краіны [[Сярэдняя Эўропа|Сярэдняй]] і [[Усходняя Эўропа|Ўсходняй Эўропы]]. У выніку Вярхоўны штаб саюзных сілаў у Эўропы зрабіў унёсак у стварэньне праграмы «[[Партнэрства дзеля міру]]» ў 1994 годзе&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;. У ВШСДЭ ўтварылі Асяродак узгадненьня супольніцтва. У 1994 годзе пачалі вывучэньне спосабу пераўтварэньня Саюзнага камандаваньня ў Эўропе. Таксама ў 1994 годзе новае паняцьце штабу Сумесна-аб’яднанай апэрацыйнай групы запатрабавала, каб яе штаб мог праводзіць апэрацыі для АПАД, Заходнеэўрапейскага зьвязу і [[Эўразьвяз]]у (Бэльгія)&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;.

28 лютага 1994 году зьнішчальнікі Паўночнаатлянтычнага зьвязу зьбілі 4 [[бамбавік]]і [[Сэрбская Рэспубліка|Сэрбскай Рэспублікі]], якія парушылі беспалётную зону ААН у Босьніі і Герцагавіне. Тамсама самалёты АПАД ажыцьцявілі некалькі паветраных удараў на запыт міратворцаў ААН. У ліпені 1995 году Сэрбская Рэспубліка заняла [[Срэбраніца|Срэбраніцу]], а затым падвяла цяжкую зброю да [[Сараева]]. Таму ў жніўні—верасьні 1995 году самалёты АПАД наносілі ўдары па разьмяшчэньні іх войскаў, каб схіліць да вываду той зброі з-пад Сараева. У выніку 21 лістапада 1995 году ў амэрыканскім [[Дэйтан (Агаё)|Дэйтане]] (штат [[Агаё]]) прэзыдэнты Босьніі і Герцагавіны, Сэрбіі і Харватыі [[Алія Ізэтбэгавіч]], [[Слабадан Мілошавіч]] і [[Франьё Туджман]] адпаведна падпісалі [[Дэйтанскае пагадненьне|Агульнае рамачнае пагадненьне]] аб міры ў Босьніі і Герцагавіне. Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе на чале з [[Джордж Жульўан|Джорджам Жульўанам]] распрацаваў плян выкананьня Дэйтанскага пагадненьня, пасьля чаго 20 сьнежня 1995 году падтрыманьне міру перадалі ад ААН да Сілаў выкананьня пад кіраўніцтвам АПАД. У Босьніі і Герцагавіне разьмясьцілі каля 50 000 міратворцаў з краінаў АПАД і іншых 17 краінаў, у тым ліку з Расеі. Расейскі генэрал стаў намесьнікам ВСКЭ для расейскіх сілаў у Сілах выкананьня, а расейскае пасольства далучылася да Асяродку ўзгадненьня Сілаў выкананьня ў ВШСДЭ. Сілы выкананьня разьмежавалі басьнійскія і сэрбскія войскі, ахоўвалі акругі перадачы з адной супольнасьці ў іншую і наглядалі за адводам войскаў у паласу разьмежаваньня, а таксама ладзілі перамяшчэньне зброі ў месцы захоўваньня. У сьнежні 1996 году Сілы выкананьня перайменавалі ў Сілы стабілізаваньня, у якіх паменшылі колькасьць [[танк]]аў і [[Артылерыя|артылерыі]]. 10 ліпеня 1997 году Сілы стабілізаваньня затрымалі першага падазраванага ў [[Ваеннае злачынства|ваенных злачынствах]] і перадалі [[Міжнародны суд ААН|Міжнароднаму суду ААН]] (Нідэрлянды)&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1994—1998 гады: адна дружына, адно заданьне, АПАД пачынае міратворчасьць у Босьніі|спасылка=https://shape.nato.int/page14672955|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

У красавіку 1997 году Штаб сілаў адказу СКЭ пераўтварылі ў Сумесна-аб’яднаны штаб плянаваньня. ВШСДЭ пачаў распрацоўку [[Супрацьракетная абарона Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы|супрацьракетнай абароны]] фронту і падрыхтоўку далучэньня новых сябраў да СКЭ у сувязі зь меркаваным пашырэньнем Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. У ліпеня 1997 году новы ВСКЭ [[Ўэсьлі Кларк]] запрасіў урады [[Вугоршчына|Вугоршчыны]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Чэхія|Чэхіі]] ў ВШСДЭ на перамовы наконт сяброўства ў АПАД. У сакавіку 1999 году 3 дзяржавы далучыліся да СКЭ на ўрачыстасьці ў ВШСДЭ&lt;ref name=&quot;д&quot;/&gt;.

У кастрычніку 1998 году югаслаўскі прэзыдэнт Мілошавіч вывеў большасьць [[Войска Югаславіі]] з сэрбскага краю [[Косава і Мятохія]] пасьля [[Косаўская вайна|баёў]] супраць [[Альбанцы|альбанскіх]] паўстанцаў з [[Войска вызваленьня Косава]] (ВВК). Ён пайшоў на дадзены крок пасьля перамоваў з ВСКЭ Ўэсьлі Кларкам, які паведаміў пра распрацоўку паветранай апэрацыі АПАД для спыненьня баёў. Пасьля гэтага выведвальныя самалёты АПАД адсочвалі становішча, а наземныя сілы АПАД прывялі ў гатоўнасьць, каб дапамагчы пасольству [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе|Арганізацыі бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] (АБСЭ; Аўстрыя), якое накіравалі ў край Косава і Мятохія. У студзені 1999 году баі аднавіліся, таму Войска Югаславіі ўвяло падмацаваньне ў край. Пагроза паветраных удараў Паўночнаатлянтычнага зьвязу прывяла да перамоваў ураду [[Саюзная Рэспубліка Югаславія|Югаславіі]] і альбанскіх паўстанцаў у лютым 1999 году ў францускім [[Рамбуе]] (дэпартамэнт Івэлін). Пасьля правалу перамоваў баі аднавіліся, а назіральнікаў АБСЭ вывелі з краю. 23 сакавіка 1999 году АПАД пачаў паветраныя ўдары па супрацьпаветранай абароне Югаславіі. У выніку высылкі з сэрбскага краю Косава і Мятохія да канца траўня 1999 году звыш 800 000 альбанцаў сталі ўцекачамі ў суседніх [[Альбанія|Альбаніі]] і [[Паўночная Македонія|Македоніі]]. Таму АПАД пабудавала лягеры для ўцекачоў з кухнямі хуткага харчаваньня. 9 чэрвеня 1999 году афіцэры Югаславіі і АПАД падпісалі пагадненьне аб вывадзе Войска Югаславіі з сэрбскага краю Косава і Мятохія і ўводзе міратворчых [[Сілы для Косава|Сілаў для Косава]] пад кіраўніцтвам АПАД. За 78 дзён самалёты АПАД ажыцьцявілі звыш 38 000 вылетаў, зь якіх звыш 10 000 былі баявымі. Пры гэтым страцілі 2 самалёты ад агню Войска Югаславіі. 12 чэрвеня 1999 году Сілы для Косава ўвайшлі ў край, дзе давялося бараніць сэрбаў ад гвалту з боку альбанскіх паўстанцаў&lt;ref name=&quot;д&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=1998—1999 гады: АПАД пашыраецца і сутыкаецца з чарговым крызісам на Балканах|спасылка=https://shape.nato.int/page14683036|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

=== ХХІ стагодзьдзе ===
У жніўні 2001 году пачалася апэрацыя АПАД «[[Істотны ўраджай]]» у Македоніі, дзе хваляваньні альбанскай меншасьці прывялі да патрэбы раззброіць [[Армія народнага вызваленьня|Армію народнага вызваленьня]] войскамі Паўночнаатлянтычнага зьвязу. У красавіку 2003 году апэрацыю «[[Саюзная гармонія]]» ў Македоніі скончылі і перадалі Эўразьвязу. [[Тэрарыстычныя акты 11 верасьня 2001 году]] на ЗША выклікалі з боку АПАД апэрацыю «[[Арліная дапамога]]» для нагляду за паветранай прасторай. У выніку ад кастрычніка 2001 году па травень 2002 году Паветраныя сілы раньняга папярэджаньня АПАД выканалі звыш 360 вылетаў над ЗША сіламі 830 чальцоў экіпажаў. Пры канцы кастрычніка 2001 году пачалася марская апэрацыя АПАД «[[Актыўныя высілкі]]», каб забясьпечыць ахову караблёў саюзьнікаў у Міжземнамор’і. У лістападзе 2002 году Саміт АПАД у [[Прага|Празе]] (Чэхія) пераўтварыў Саюзнае камандаваньне ў Эўропе (СКЭ) з Саюзнае камандаваньне апэрацыямі (СКА), якому падпарадкаваў усе вайсковыя апэрацыі Паўночнаатлянтычнага зьвязу. Таксама вырашылі стварыць Сілы адказу АПАД, якія ВСКЭ [[Джэймз Джонз]] давёў да поўнай апэрацыйнай здольнасьці за кошт ускладненьня вучэньняў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=2000—2003 гады: больш міратворчасьці на Балканах і АПАД абвяшчае 5-ы артыкул|спасылка=https://shape.nato.int/page14693118|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

Ад 20 лютага па 16 красавіка 2003 году Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы правяла апэрацыю «[[Паказ стрымліваньня]]», каб умацаваць турэцкую абарону ў сувязі з пачаткам [[Ірацкая вайна|Ірацкай вайны]]. 11 жніўня 2003 году АПАД пагадзілася пераняць [[Міжнародныя сілы садзейнічаньня бясьпецы]] (МССБ) вакол сталіцы [[Аўганістан]]у. 29 сакавіка 2004 году да АПАД далучыліся яшчэ 7 дзяржаваў Эўропы — [[Баўгарыя]], [[Латвія]], [[Летува]], [[Румынія]], [[Славаччына]], [[Славенія]] і [[Эстонія]]. У выніку некаторым новым сябрам ВШСДЭ забясьпечыў дазор паветранай прасторы. Агулам колькасьць дзяржаваў у Паўночнаатлянтычным зьвязе дасягнула 26. У 2004 годзе АПАД пачала навучаньне [[Ірацкая армія|Ірацкай арміі]] і забясьпечвала ахову [[Летнія Алімпійскія гульні 2004 году|летніх Алімпійскіх гульняў]] у Грэцыі самалётамі раньняга папярэджаньня. У ліпені 2004 году АПАД павялічыла абшар сваёй дзейнасьці на поўнач Аўганістану на запыт ААН. У сьнежні 2004 году Сілы стабілізаваньня АПАД перадалі сваю дзейнасьць Эўразьвязу ў Босьніі і Герцагавіне. У чэрвені 2005 году АПАД пашырыла дзейнасьць на захад Аўганістану на запыт [[Урад Аўганістану|ураду]]&lt;ref name=&quot;е&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=2003—2010 гады: прастора дзейнасьці АПАД працягвае пашырацца|спасылка=https://shape.nato.int/page2146115059|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:James L. Jones 2.jpg|значак|270пкс|[[Джэймз Джонз]] — 14-ы вярхоўны саюзны камандзір у Эўропе (2005 год)]]
Пры канцы жніўня 2005 году ўраган «[[Катрына (ураган)|Катрына]]» выклікаў маштабныя разбурэньні на поўдні ЗША, таму Паўночнаатлянтычны зьвяз паставіў туды [[лекі]] і харчаваньне на просьбу ўраду ЗША. 8 кастрычніка 2005 году [[Землятрус у Кашміры 2005 году|землятрус у Кашміры]] забраў жыцьці звыш 73 000 чалавек і разбурыў жытло прынамсі 4 млн чалавек. Таму АПАД на запыт ураду [[Пакістан]]у перавезла 3435 т дапамогі 168 самалётамі, а 1750 т дапамогі і 7650 параненых — верталётамі. Палявы [[шпіталь]] АПАД аказаў дапамогу 4890 пацыентам, а перасоўныя лекарскія брыгады — 3424 пацыентам. [[Інжынэр]]ы АПАД пабудавалі 110 сховішчаў і 9 [[школа]]ў, а таксама пачынілі 60 км дарог і сетку разьмеркаваньня крынічнай вады. Задачы дапамогі Пакістану выконвалі да канца студзеня 2006 году. 31 ліпеня 2006 году МССБ прасунуліся на поўдзень Аўганістану, дзе засяроджвалася большасьць вытворчасьці [[дурман]]аў. Тамсама адбыліся найбольшыя ў гісторыі Паўночнаатлянтычнага зьвязу [[Аўганская вайна|баі]] супраць [[Талібан]]у. У кастрычніку 2006 году МССБ занялі ўсход Аўганістану, тым самым сталі прысутнічаць па ўсёй краіне. Сярод іншага, У 2006 годзе гэтыя самыя самалёты ахоўвалі [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2006 году]] ў Нямеччыне. Ад чэрвеня па сьнежань 2007 году ладзілі паветраныя перавозкі для міратворчасьці [[Афрыканскі зьвяз|Афрыканскага зьвязу]] ў [[судан]]скім [[Дарфур]]ы&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;.

У 2008 годзе адбылося аднабаковае абвяшчэньне незалежнасьці [[Косава]] ад [[Сэрбія|Сэрбіі]], таму ВСКЭ [[Бэнц Крэдак]] дамогся зьмяншэньня Сілаў для Косава. Сярод іншага, ВШСДЭ разгарнуў вайскова-марскія сілы супраць [[пірацтва]] на ўсход ад [[Самалі]]. Пад кіраўніцтвам Саюзнага камандаваньня апэрацыямі стварылі: Асяродак спалучэньня выведкі і Асяродак узгадненьня спэцыяльных апэрацыяў АПАД. У жніўні 2008 году [[Расейска-грузінская вайна (2008)|расейска-грузінская вайна]] прывяла да прыпыненьня паседжаньняў Рады АПАД-Расея да 2009 году. У красавіку 2009 году ў Паўночнаатлянтычны зьвяз уступілі [[Альбанія]] і [[Харватыя]]. Дазор іх паветранай прасторы пачалі ажыцьцяляць іншыя дзяржавы АПАД&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;. У 2011 годзе Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы правяла апэрацыю «[[Адзіны абаронца]]», каб забясьпечыць беспалётную зону і эмбарга на пастаўку зброі падчас [[Грамадзянская вайна ў Лібіі|грамадзянскай вайны ў Лібіі]]. У 2012 году Саміт АПАД вырашыў скончыць дзейнасьць МССП у сьнежні 2014 году, пасьля чаго перайшлі да апэрацыі «[[Рашучая падтрымка]]» для падрыхтоўкі Ўзброеных сілаў Аўганістану да 2020 году. У 2016 годзе запрацавала [[Супрацьракетная абарона Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы]], пра што абвясьцілі на Саміце ў [[Варшава|Варшаве]]. У 2017 годзе 29-м сябрам Паўночнаатлянтычнага зьвязу стала [[Чарнагорыя]]. Таксама ў 2017 годзе 4 [[батальён]]ы на ратацыйнай аснове разьмясьцілі ў Польшчы, Летуве, Латвіі і Эстоніі для ўмацаваньня стрымліваньня на ўсходзе&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ад 2010 году па сучаснасьць: шлях наперад|спасылка=https://shape.nato.int/history/2010present-the-way-ahead|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Камандзіры ==
[[Файл:Lt Gen Alexus G. Grynkewich (4).jpg|значак|270пкс|[[Алексус Грынкевіч]] — першы [[беларус]], прызначаны загадваць Вярхоўным штабам саюзных дзяржаваў у Эўропе]]
# [[Дўайт Эйзэнгаўэр]] (2 красавіка 1951 — 30 траўня 1952)
# [[Мэцью Рыджўэй]] (30 траўня 1952 — 11 ліпеня 1953)
# [[Альфрэд Грунтэр]] (11 ліпеня 1953 — 20 лістапада 1956)
# [[Лорыс Норстад]] (20 лістапада 1956 — 1 лістапада 1962)
# [[Ліман Лемніцэр]] (1 лістапада 1962 — 1 ліпеня 1969)
# [[Эндру Гудпастэр]] (1 ліпеня 1969 — 15 сьнежня 1974)
# [[Аляксандар Хэйг]] (15 сьнежня 1974 — 1 ліпеня 1979)
# [[Бэрнард Роджэрз]] (1 ліпеня 1979 — 26 чэрвеня 1987)
# [[Джон Гэлвін]] (26 чэрвеня 1987 — 23 чэрвеня 1992)
# [[Джон Шалікашвілі]] (23 чэрвеня 1992 — 22 кастрычніка 1993)
# [[Джордж Жульўан]] (22 кастрычніка 1993 — 11 ліпеня 1997)
# [[Ўэсьлі Кларк]] (11 ліпеня 1997 — 3 траўня 2000)
# [[Джозэф Ральстан]] (3 траўня 2000 — 17 студзеня 2003)
# [[Джэймз Джонз]] (17 студзеня 2003 — 7 сьнежня 2006)
# [[Банц Крэдак]] (7 сьнежня 2006 — 2 ліпеня 2009)
# [[Джэймз Стаўрыдзіс]] (2 ліпеня 2009 — 13 траўня 2013)
# [[Філіп Брыдлоў]] (13 траўня 2013 — 4 траўня 2016)
# [[Кёрціс Скапароці]] (4 траўня 2016 — 3 траўня 2019)
# [[Тод Ўолтэрз]] (3 траўня 2019 — 1 ліпеня 2022)
# [[Крыстафэр Каволі]] (1 ліпеня 2022 — 2025)
# [[Алексус Грынкевіч]] (ад 2025 году)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прызначылі галоўнакамандуючым сіламі АПАД у Эўропе нашчадка беларускіх імігрантаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/33435192.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=5 чэрвеня 2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выпускі навінаў|спасылка=https://shape.nato.int/news-releases|выдавец=Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|мова=en|дата публікацыі=2025|дата доступу=12 чэрвеня 2025}}
** [https://shape.nato.int/visitors/visitor-request-form Фармуляр запыту наведваньня] і [https://shape.nato.int/visitors/participants-list сьпіс удзельнікаў]{{ref-en}}
** [https://shape.nato.int/nato-exercises Вучэньні і дзейнасьць АПАД]

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|26 чэрвеня 2025 году.}}
[[Катэгорыя:Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]]
[[Катэгорыя:Шматнацыянальныя вайсковыя фармаваньні]]
[[Катэгорыя:Войска Эўропы]]
[[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1951 годзе]]
[[Катэгорыя:Вайсковыя базы]]
[[Катэгорыя:Збудаваньні Бэльгіі]]
[[Катэгорыя:Эно]]
[[Катэгорыя:Вайсковая гісторыя ЗША]]</text>
      <sha1>rqegdq7fzydnqlh3ft1w4b529p9nycg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Франсуаза д’Абон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297244</id>
    <revision>
      <id>2621818</id>
      <timestamp>2025-06-25T12:57:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Створаная старонка са зьместам „'''Франсуаза д'Абон''' (па-француску: '''Françoise d'Eaubonne'''; поўнае імя: ''Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон'', фр.  ''Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne''; 12 сакавіка 1920, Парыж, Францыя — 3 жніўня 2005, Парыж, Францыя) — француская пісьменьніца, філёзафка, эсэіс...“</comment>
      <origin>2621818</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10664" sha1="1fd4ytyfu4aprwt135l1ychf0631ywg" xml:space="preserve">'''Франсуаза д'Абон''' (па-француску: '''Françoise d'Eaubonne'''; поўнае імя: ''Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон'', фр.  ''Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne''; 12 сакавіка 1920, Парыж, Францыя — 3 жніўня 2005, Парыж, Францыя) — француская пісьменьніца, філёзафка, эсэістка, экафэміністка. Яна была адным з заснавальнікаў Фронту гомасэксуальнага рэвалюцыйнага дзеяньня (Front homosexuel d’action révolutionnaire) – рэвалюцыйнага альянсу ЛГБТ-людзей у Парыжы&lt;ref&gt;Caroline Goldblum, Françoise d'Eaubonne &amp; l'écoféminisme, Paris, Éditions Le passager clandestin, 2019.&lt;/ref&gt;. {{Пісьменьнік|Імя=Франсуаза д'Абон|Арыгінал імя=Françoise d'Eaubonne|Імя пры нараджэньні=Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон  фр. Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne|Псэўданімы=Marielle Lefevre|Дата нараджэньня=12 сакавіка 1920|Месца нараджэньня=Парыж|Дата сьмерці=3 жніўня 2005|Месца сьмерці=Парыж|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, філёзафка, эсэістка|Гады актыўнасьці=1942-2005|Мова=француская|Дэбют=1942|Значныя творы=Le Féminisme ou la mort (1974), Les Femmes avant le patriarcat (1976), Écologie, féminisme (1978), Louise Michel la Canaque (1985)}}

== Жыцьцяпіс ==

Франсуаза нарадзілася ў 1920 годзе ў Парыжы, затым сям'я пераехала ў Тулюзу. Ейная маці была дзіцём рэвалюцыянера-карліста. Бацька быў сябрам рэлігійнага руху Сілан і прыхільнікам анархізму.

Дзяцінства Франсуазы ў Тулюзе было ўскладненае праблемамі з здароўем у бацькі, выкліканымі ўзьдзеяньнем газу, якому ён падвергся ў акопах падчас вайны 1914 году.

Франсуаза рана пачала пісаць. У 13 гадоў яна выйграла літаратурны конкурс на лепшае апавяданьне, арганізаванае выдавецтвам Editions Denoël&lt;ref&gt;Christine Rousseau, « Françoise d'Eaubonne, &quot;féministe radioactive&quot; », Le monde,‎ 2 avril 2021, p. 26.&lt;/ref&gt;.

Падчас Другой Сусьветнай вайны Франсуаза д’Абон працавала школьнай настаўніцай на поўдні Францыі і аказвала дапамогу падпольнаму руху Супраціву, але не пакідала заняткі літаратурай. У 1942 годзе яна выпусьціла дэбютную нізку вершаў пад назвай ''Colonnes de l'âme''.

На Франсуазу вялікі ўплыў аказала Сымона дэ Бавуар з сваім творам «Другі пол». Менавіта палеміка вакол кнігі дэ Бавуар натхніла Ф. д’Абон напісаць сваё першае фэмінісцкае эсэ — «Комплекс Дыяны»&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt;.

У 1969 годзе Франсуаза д’Абон стала сузаснавальніцай Руху за вызваленьне жанчынаў. Яна актыўна падтрымлівала іншых актывістак, але лічыла, што рух за правы жанчынаў мусіць быць адзіным і суцэльным&lt;ref&gt;Caroline Goldblum, Françoise d'Eaubonne &amp; l'écoféminisme, Paris, Éditions Le passager clandestin, 2019&lt;/ref&gt;.

У якасьці былой чаліцы Францускай камуністычнай партыі, у 1971 годзе яна стала адным з заснавальнікаў Фронту гомасэксуальнага рэвалюцыйнага дзеяньня&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон лічыцца аўтаркай і заснавальніцай экалягічнага і сацыяльнага руху экафэмінізму. У 1972 годзе яна заснавала ў Парыжы Цэнтар экалёгіі і феінізму (фр. Ecologie-Feminisme)&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/ &lt;/ref&gt;.

У 1974 годзе Франсуаза д’Абон апублікавала самы вядомы свой твор — Le Féminisme ou la Mort («Фэмінізм ці сьмерць»), дзе ўпершыню выкарыстала тэрмін ''экафэмінізм''. У дадзенай кнізе Франсуаза д’Абонн кажа пра існаваньне асобай сувязі жаночага полу з прыродай і заклікае жанчынаў да экалягічнага актывізму, бо лічыць, што таксічная маскуліннасьць ня толькі прыводзіць да росту насельніцтва, але і забруджвае і аказвае іншыя разбуральныя ўзьдзеяньні на навакольнае асяродзьдзе&lt;ref&gt; Françoise d’Eaubonne, une épopée écoféministe — Sancho &amp; Compagnie, sanchoetcompagnie, https://sanchoetcompagnie.fr/product/775820279/&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон памерла ў Парыжы 3 жніўня 2005 году&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt; і была крэміраваная на могілках Пэр-Ляшэз у Парыжы. Ейны прах быў разьвеяны ў заліве Кібэрон (Брэтань) 20 верасьня 2005 году.

Ейныя архівы захоўваюцца ў Інстытуце памяці сучаснага выдавецтва ў Нармандыі&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==

Пісьменьніца прытрымлівалася дэвізу &quot;Ні дня без радка&quot;. У выніку Франсуаза д’Абон напісала больш за 50 твораў, пачынаючы з Colonnes de l'âme (паэзія, 1942) і заканчваючы L'Évangile de Véronique (эсэ, 2003). Ейны гістарычны раман Comme un vol de gerfauts (1947) быў перакладзены на ангельскую мову пад назвай A Flight of Falcons («Палёт сокала»), а вытрымкі зь ейнай кнігі Le Féminisme ou la Mort зьявіліся ў анталёгіі «Новыя францускія фемінізмы» у 1974 годзе&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон таксама пісала навукова-фантастычныя раманы, такія як L'échiquier du temps («Шахматная дошка часу», 1962), Rêve de feu («Агністы сон», 1964) і Le sous-marin de l’espace («Касьмічная субмарына»)&lt;ref&gt; Pourquoi lire Françoise d’Eaubonne, celle qui a inventé le concept de &quot;sexocide?&quot;, France Culture, 18 avril 2023, https://www.radiofrance.fr/franceculture/podcasts/sans-oser-le-demander/pourquoi-lire-francoise-d-eaubonne-celle-qui-a-invente-le-concept-de-sexocide-9014537 &lt;/ref&gt;.

== Творы ==

===== Раманы =====

• Le Cœur de Watteau, 1944

• Comme un vol de gerfauts, 1947

• Jours de chaleur, Éditions de Paris, série blonde (érotique), 1955

• Le Ministère des vains désirs, nouvelles éditions Debresse, 1955

• Belle Humeur ou la Véridique Histoire de Mandrin, 1957

• Les Tricheurs, 1959

• J'irai cracher sur vos tombes, Éditions Seghers, 1960

• Jusqu'à la gauche, 1963

• On vous appelait terroristes, 1979

• Je ne suis pas née pour mourir, 1982

• Terrorist's blues, 1987

• Floralies du désert, 1995.

===== Паэзія =====

1942: Colonnes de l'âme

1951: Démons et merveilles

1981: Ni lieu, ni mètre.

===== Эсэ =====

• Le Complexe de Diane, érotisme ou féminisme, 1951

• Verlaine et Rimbaud ou la fausse évasion, 1960

• Y a-t-il encore des hommes?, 1964

• Éros minoritaire, 1970

• Le féminisme ou la mort, 1974

• Les femmes avant le patriarcat, 1976 (ISBN 978-2228-1165-03)

• Contre violence ou résistance à l'état, 1978

• Histoire de l'art et lutte des sexes, 1978

• Écologie/féminisme. Révolution ou mutation?, 1978 

• Les Grandes Demi-mondaines, tome X d'Histoire de la galanterie, 1981

• S comme Sectes, 1982

• La Femme russe, 1988

• Féminin et philosophie : une allergie historique, 1997

• La Liseuse et la Lyre, 1997

• Le sexocide des sorcières, 1999

• Mémoires irréductibles: de l'entre-deux-guerres à l'an 2000, éditions Dagorno, 2001.

===== Фантастыка =====

• L'Échiquier du temps, 1962

• Les Sept Fils de l'étoile, 1962

• Rêve de feu, 1964

• Le Satellite de l'Amande, 1975

• Les Bergères de l'Apocalypse, 1978

• Un bonheur viril, 2022.

== Крыніцы ==</text>
      <sha1>1fd4ytyfu4aprwt135l1ychf0631ywg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621821</id>
      <parentid>2621818</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:08:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеная інфармацыя і катэгорыі.</comment>
      <origin>2621821</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11865" sha1="18vtco9dg72y2lc7hvcwn2mc4phydcf" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік|Імя=Франсуаза д'Абон|Арыгінал імя=Françoise d'Eaubonne|Імя пры нараджэньні=Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон  фр. Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne|Псэўданімы=Marielle Lefevre|Дата нараджэньня=12 сакавіка 1920|Месца нараджэньня=Парыж|Дата сьмерці=3 жніўня 2005|Месца сьмерці=Парыж|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, філёзафка, эсэістка|Гады актыўнасьці=1942-2005|Мова=француская|Дэбют=1942|Значныя творы=Le Féminisme ou la mort (1974), Les Femmes avant le patriarcat (1976), Écologie, féminisme (1978), Louise Michel la Canaque (1985)}}'''Франсуáза д'Абон''' ([[Француская мова|па-француску]]: '''Françoise d'Eaubonne'''; поўнае імя: ''Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон'', фр.  ''Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne''; [[12 сакавіка]] [[1920]], [[Парыж]], [[Францыя]] — [[3 жніўня]] [[2005]], Парыж, Францыя) — [[Французы|француская]] [[пісьменьніца]], [[Філёзаф|філёзафка]], [[Эсэіст|эсэістка]], [[экафэміністка]]. Яна была адным з заснавальнікаў Фронту гомасэксуальнага рэвалюцыйнага дзеяньня (Front homosexuel d’action révolutionnaire) – рэвалюцыйнага альянсу [[ЛГБТ]]-людзей у Парыжы&lt;ref&gt;Caroline Goldblum, Françoise d'Eaubonne &amp; l'écoféminisme, Paris, Éditions Le passager clandestin, 2019.&lt;/ref&gt;. 
== Жыцьцяпіс ==

Франсуаза нарадзілася ў 1920 годзе ў Парыжы, затым сям'я пераехала ў [[Тулюза|Тулюзу]]. Ейная маці была дзіцём рэвалюцыянера-карліста. Бацька быў сябрам рэлігійнага руху Сілан і прыхільнікам [[Анархізм|анархізму.]]

[[Дзяцінства]] Франсуазы ў Тулюзе было ўскладненае праблемамі з здароўем у бацькі, выкліканымі ўзьдзеяньнем газу, якому ён падвергся ў акопах падчас вайны 1914 году.

Франсуаза рана пачала пісаць. У 13 гадоў яна выйграла літаратурны конкурс на лепшае [[апавяданьне]], арганізаванае выдавецтвам Editions Denoël&lt;ref&gt;Christine Rousseau, « Françoise d'Eaubonne, &quot;féministe radioactive&quot; », Le monde,‎ 2 avril 2021, p. 26.&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] Франсуаза д’Абон працавала школьнай [[Настаўніца|настаўніцай]] на поўдні Францыі і аказвала дапамогу падпольнаму руху Супраціву, але не пакідала заняткі літаратурай. У 1942 годзе яна выпусьціла дэбютную нізку вершаў пад назвай ''Colonnes de l'âme''.

На Франсуазу вялікі ўплыў аказала [[Сымона дэ Бавуар]] з сваім творам «Другі пол». Менавіта палеміка вакол кнігі дэ Бавуар натхніла Ф. д’Абон напісаць сваё першае фэмінісцкае [[эсэ]] — «Комплекс Дыяны»&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt;.

У 1969 годзе Франсуаза д’Абон стала сузаснавальніцай Руху за вызваленьне жанчынаў. Яна актыўна падтрымлівала іншых актывістак, але лічыла, што рух за правы жанчынаў мусіць быць адзіным і суцэльным&lt;ref&gt;Caroline Goldblum, Françoise d'Eaubonne &amp; l'écoféminisme, Paris, Éditions Le passager clandestin, 2019&lt;/ref&gt;.

У якасьці былой чаліцы [[Француская камуністычная партыя|Францускай камуністычнай партыі,]] у 1971 годзе яна стала адным з заснавальнікаў Фронту гомасэксуальнага рэвалюцыйнага дзеяньня&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон лічыцца аўтаркай і заснавальніцай экалягічнага і сацыяльнага руху [[Экафэмінізм|экафэмінізму]]. У 1972 годзе яна заснавала ў Парыжы Цэнтар экалёгіі і фэмінізму (фр. Ecologie-Feminisme)&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/ &lt;/ref&gt;.

У 1974 годзе Франсуаза д’Абон апублікавала самы вядомы свой твор — Le Féminisme ou la Mort («Фэмінізм ці сьмерць»), дзе ўпершыню выкарыстала тэрмін ''экафэмінізм''. У дадзенай кнізе Франсуаза д’Абон кажа пра існаваньне асобай сувязі жаночага полу з прыродай і заклікае жанчынаў да экалягічнага актывізму, бо лічыць, што таксічная [[маскуліннасьць]] ня толькі прыводзіць да росту насельніцтва, але і забруджвае і аказвае іншыя разбуральныя ўзьдзеяньні на [[навакольнае асяродзьдзе]]&lt;ref&gt; Françoise d’Eaubonne, une épopée écoféministe — Sancho &amp; Compagnie, sanchoetcompagnie, https://sanchoetcompagnie.fr/product/775820279/&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон памерла ў Парыжы [[3 жніўня]] [[2005]] году&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt; і была крэміраваная на могілках [[Пэр-Ляшэз]] у Парыжы. Ейны прах быў разьвеяны ў заліве Кібэрон ([[Брэтань]]) 20 верасьня 2005 году.

Ейныя архівы захоўваюцца ў Інстытуце памяці сучаснага выдавецтва ў [[Нармандыя|Нармандыі]]&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==

Пісьменьніца прытрымлівалася дэвізу &quot;Ні дня без радка&quot;. У выніку Франсуаза д’Абон напісала больш за 50 твораў, пачынаючы з Colonnes de l'âme ([[паэзія]], 1942) і заканчваючы L'Évangile de Véronique (эсэ, 2003). Ейны гістарычны [[раман]] Comme un vol de gerfauts (1947) быў перакладзены на ангельскую мову пад назвай A Flight of Falcons («Палёт сокала»), а вытрымкі зь ейнай кнігі Le Féminisme ou la Mort зьявіліся ў анталёгіі «Новыя францускія фемінізмы» у 1974 годзе&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон таксама пісала навукова-фантастычныя раманы, такія як L'échiquier du temps («Шахматная дошка часу», 1962), Rêve de feu («Агністы сон», 1964) і Le sous-marin de l’espace («Касьмічная субмарына»)&lt;ref&gt; Pourquoi lire Françoise d’Eaubonne, celle qui a inventé le concept de &quot;sexocide?&quot;, France Culture, 18 avril 2023, https://www.radiofrance.fr/franceculture/podcasts/sans-oser-le-demander/pourquoi-lire-francoise-d-eaubonne-celle-qui-a-invente-le-concept-de-sexocide-9014537 &lt;/ref&gt;.

== Творы ==

===== Раманы =====

• Le Cœur de Watteau, 1944

• Comme un vol de gerfauts, 1947

• Jours de chaleur, Éditions de Paris, série blonde (érotique), 1955

• Le Ministère des vains désirs, nouvelles éditions Debresse, 1955

• Belle Humeur ou la Véridique Histoire de Mandrin, 1957

• Les Tricheurs, 1959

• J'irai cracher sur vos tombes, Éditions Seghers, 1960

• Jusqu'à la gauche, 1963

• On vous appelait terroristes, 1979

• Je ne suis pas née pour mourir, 1982

• Terrorist's blues, 1987

• Floralies du désert, 1995.

===== Паэзія =====

1942: Colonnes de l'âme

1951: Démons et merveilles

1981: Ni lieu, ni mètre.

===== Эсэ =====

• Le Complexe de Diane, érotisme ou féminisme, 1951

• Verlaine et Rimbaud ou la fausse évasion, 1960

• Y a-t-il encore des hommes?, 1964

• Éros minoritaire, 1970

• Le féminisme ou la mort, 1974

• Les femmes avant le patriarcat, 1976 (ISBN 978-2228-1165-03)

• Contre violence ou résistance à l'état, 1978

• Histoire de l'art et lutte des sexes, 1978

• Écologie/féminisme. Révolution ou mutation?, 1978 

• Les Grandes Demi-mondaines, tome X d'Histoire de la galanterie, 1981

• S comme Sectes, 1982

• La Femme russe, 1988

• Féminin et philosophie : une allergie historique, 1997

• La Liseuse et la Lyre, 1997

• Le sexocide des sorcières, 1999

• Mémoires irréductibles: de l'entre-deux-guerres à l'an 2000, éditions Dagorno, 2001.

===== Фантастыка =====

• L'Échiquier du temps, 1962

• Les Sept Fils de l'étoile, 1962

• Rêve de feu, 1964

• Le Satellite de l'Amande, 1975

• Les Bergères de l'Apocalypse, 1978

• Un bonheur viril, 2022.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 12 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1920 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]
[[Катэгорыя:Францускія паэткі]]
[[Катэгорыя:Францускія фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Францускія філёзафы]]
[[Катэгорыя:Францускія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Францускія эсэісты]]
[[Катэгорыя:ЛГБТ]]
[[Катэгорыя:Фэмінізм]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Памерлі 3 жніўня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>18vtco9dg72y2lc7hvcwn2mc4phydcf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621827</id>
      <parentid>2621821</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T13:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Франсуаза д'Абон]] у [[Франсуаза д’Абон]]: слушны апостраф</comment>
      <origin>2621821</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11865" sha1="18vtco9dg72y2lc7hvcwn2mc4phydcf" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік|Імя=Франсуаза д'Абон|Арыгінал імя=Françoise d'Eaubonne|Імя пры нараджэньні=Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон  фр. Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne|Псэўданімы=Marielle Lefevre|Дата нараджэньня=12 сакавіка 1920|Месца нараджэньня=Парыж|Дата сьмерці=3 жніўня 2005|Месца сьмерці=Парыж|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, філёзафка, эсэістка|Гады актыўнасьці=1942-2005|Мова=француская|Дэбют=1942|Значныя творы=Le Féminisme ou la mort (1974), Les Femmes avant le patriarcat (1976), Écologie, féminisme (1978), Louise Michel la Canaque (1985)}}'''Франсуáза д'Абон''' ([[Француская мова|па-француску]]: '''Françoise d'Eaubonne'''; поўнае імя: ''Франсуаза Марыя-Тэрэза Пістон д'Абон'', фр.  ''Françoise Marie-Thérèse Piston d'Eaubonne''; [[12 сакавіка]] [[1920]], [[Парыж]], [[Францыя]] — [[3 жніўня]] [[2005]], Парыж, Францыя) — [[Французы|француская]] [[пісьменьніца]], [[Філёзаф|філёзафка]], [[Эсэіст|эсэістка]], [[экафэміністка]]. Яна была адным з заснавальнікаў Фронту гомасэксуальнага рэвалюцыйнага дзеяньня (Front homosexuel d’action révolutionnaire) – рэвалюцыйнага альянсу [[ЛГБТ]]-людзей у Парыжы&lt;ref&gt;Caroline Goldblum, Françoise d'Eaubonne &amp; l'écoféminisme, Paris, Éditions Le passager clandestin, 2019.&lt;/ref&gt;. 
== Жыцьцяпіс ==

Франсуаза нарадзілася ў 1920 годзе ў Парыжы, затым сям'я пераехала ў [[Тулюза|Тулюзу]]. Ейная маці была дзіцём рэвалюцыянера-карліста. Бацька быў сябрам рэлігійнага руху Сілан і прыхільнікам [[Анархізм|анархізму.]]

[[Дзяцінства]] Франсуазы ў Тулюзе было ўскладненае праблемамі з здароўем у бацькі, выкліканымі ўзьдзеяньнем газу, якому ён падвергся ў акопах падчас вайны 1914 году.

Франсуаза рана пачала пісаць. У 13 гадоў яна выйграла літаратурны конкурс на лепшае [[апавяданьне]], арганізаванае выдавецтвам Editions Denoël&lt;ref&gt;Christine Rousseau, « Françoise d'Eaubonne, &quot;féministe radioactive&quot; », Le monde,‎ 2 avril 2021, p. 26.&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой Сусьветнай вайны]] Франсуаза д’Абон працавала школьнай [[Настаўніца|настаўніцай]] на поўдні Францыі і аказвала дапамогу падпольнаму руху Супраціву, але не пакідала заняткі літаратурай. У 1942 годзе яна выпусьціла дэбютную нізку вершаў пад назвай ''Colonnes de l'âme''.

На Франсуазу вялікі ўплыў аказала [[Сымона дэ Бавуар]] з сваім творам «Другі пол». Менавіта палеміка вакол кнігі дэ Бавуар натхніла Ф. д’Абон напісаць сваё першае фэмінісцкае [[эсэ]] — «Комплекс Дыяны»&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt;.

У 1969 годзе Франсуаза д’Абон стала сузаснавальніцай Руху за вызваленьне жанчынаў. Яна актыўна падтрымлівала іншых актывістак, але лічыла, што рух за правы жанчынаў мусіць быць адзіным і суцэльным&lt;ref&gt;Caroline Goldblum, Françoise d'Eaubonne &amp; l'écoféminisme, Paris, Éditions Le passager clandestin, 2019&lt;/ref&gt;.

У якасьці былой чаліцы [[Француская камуністычная партыя|Францускай камуністычнай партыі,]] у 1971 годзе яна стала адным з заснавальнікаў Фронту гомасэксуальнага рэвалюцыйнага дзеяньня&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон лічыцца аўтаркай і заснавальніцай экалягічнага і сацыяльнага руху [[Экафэмінізм|экафэмінізму]]. У 1972 годзе яна заснавала ў Парыжы Цэнтар экалёгіі і фэмінізму (фр. Ecologie-Feminisme)&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/ &lt;/ref&gt;.

У 1974 годзе Франсуаза д’Абон апублікавала самы вядомы свой твор — Le Féminisme ou la Mort («Фэмінізм ці сьмерць»), дзе ўпершыню выкарыстала тэрмін ''экафэмінізм''. У дадзенай кнізе Франсуаза д’Абон кажа пра існаваньне асобай сувязі жаночага полу з прыродай і заклікае жанчынаў да экалягічнага актывізму, бо лічыць, што таксічная [[маскуліннасьць]] ня толькі прыводзіць да росту насельніцтва, але і забруджвае і аказвае іншыя разбуральныя ўзьдзеяньні на [[навакольнае асяродзьдзе]]&lt;ref&gt; Françoise d’Eaubonne, une épopée écoféministe — Sancho &amp; Compagnie, sanchoetcompagnie, https://sanchoetcompagnie.fr/product/775820279/&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон памерла ў Парыжы [[3 жніўня]] [[2005]] году&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt; і была крэміраваная на могілках [[Пэр-Ляшэз]] у Парыжы. Ейны прах быў разьвеяны ў заліве Кібэрон ([[Брэтань]]) 20 верасьня 2005 году.

Ейныя архівы захоўваюцца ў Інстытуце памяці сучаснага выдавецтва ў [[Нармандыя|Нармандыі]]&lt;ref&gt;Léa Mormin-Chauvac, «Ecoféminisme : Françoise d’Eaubonne, révolutionnaire du désir», Libération,‎ 3 juillet 2019, https://www.liberation.fr/debats/2019/07/03/ecofeminisme-francoise-d-eaubonne-revolutionnaire-du-desir_1737801/&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==

Пісьменьніца прытрымлівалася дэвізу &quot;Ні дня без радка&quot;. У выніку Франсуаза д’Абон напісала больш за 50 твораў, пачынаючы з Colonnes de l'âme ([[паэзія]], 1942) і заканчваючы L'Évangile de Véronique (эсэ, 2003). Ейны гістарычны [[раман]] Comme un vol de gerfauts (1947) быў перакладзены на ангельскую мову пад назвай A Flight of Falcons («Палёт сокала»), а вытрымкі зь ейнай кнігі Le Féminisme ou la Mort зьявіліся ў анталёгіі «Новыя францускія фемінізмы» у 1974 годзе&lt;ref&gt;Françoise d'Eaubonne, une figure du féminisme français, Le Monde.fr,‎ 5 août 2005, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2005/08/05/francoise-d-eaubonne-une-figure-du-feminisme-francais_677960_3382.html&lt;/ref&gt;.

Франсуаза д’Абон таксама пісала навукова-фантастычныя раманы, такія як L'échiquier du temps («Шахматная дошка часу», 1962), Rêve de feu («Агністы сон», 1964) і Le sous-marin de l’espace («Касьмічная субмарына»)&lt;ref&gt; Pourquoi lire Françoise d’Eaubonne, celle qui a inventé le concept de &quot;sexocide?&quot;, France Culture, 18 avril 2023, https://www.radiofrance.fr/franceculture/podcasts/sans-oser-le-demander/pourquoi-lire-francoise-d-eaubonne-celle-qui-a-invente-le-concept-de-sexocide-9014537 &lt;/ref&gt;.

== Творы ==

===== Раманы =====

• Le Cœur de Watteau, 1944

• Comme un vol de gerfauts, 1947

• Jours de chaleur, Éditions de Paris, série blonde (érotique), 1955

• Le Ministère des vains désirs, nouvelles éditions Debresse, 1955

• Belle Humeur ou la Véridique Histoire de Mandrin, 1957

• Les Tricheurs, 1959

• J'irai cracher sur vos tombes, Éditions Seghers, 1960

• Jusqu'à la gauche, 1963

• On vous appelait terroristes, 1979

• Je ne suis pas née pour mourir, 1982

• Terrorist's blues, 1987

• Floralies du désert, 1995.

===== Паэзія =====

1942: Colonnes de l'âme

1951: Démons et merveilles

1981: Ni lieu, ni mètre.

===== Эсэ =====

• Le Complexe de Diane, érotisme ou féminisme, 1951

• Verlaine et Rimbaud ou la fausse évasion, 1960

• Y a-t-il encore des hommes?, 1964

• Éros minoritaire, 1970

• Le féminisme ou la mort, 1974

• Les femmes avant le patriarcat, 1976 (ISBN 978-2228-1165-03)

• Contre violence ou résistance à l'état, 1978

• Histoire de l'art et lutte des sexes, 1978

• Écologie/féminisme. Révolution ou mutation?, 1978 

• Les Grandes Demi-mondaines, tome X d'Histoire de la galanterie, 1981

• S comme Sectes, 1982

• La Femme russe, 1988

• Féminin et philosophie : une allergie historique, 1997

• La Liseuse et la Lyre, 1997

• Le sexocide des sorcières, 1999

• Mémoires irréductibles: de l'entre-deux-guerres à l'an 2000, éditions Dagorno, 2001.

===== Фантастыка =====

• L'Échiquier du temps, 1962

• Les Sept Fils de l'étoile, 1962

• Rêve de feu, 1964

• Le Satellite de l'Amande, 1975

• Les Bergères de l'Apocalypse, 1978

• Un bonheur viril, 2022.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 12 сакавіка]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1920 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]
[[Катэгорыя:Францускія паэткі]]
[[Катэгорыя:Францускія фэміністкі]]
[[Катэгорыя:Францускія філёзафы]]
[[Катэгорыя:Францускія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Францускія эсэісты]]
[[Катэгорыя:ЛГБТ]]
[[Катэгорыя:Фэмінізм]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Памерлі 3 жніўня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>18vtco9dg72y2lc7hvcwn2mc4phydcf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Франсуаза д'Абон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297245</id>
    <redirect title="Франсуаза д’Абон" />
    <revision>
      <id>2621828</id>
      <timestamp>2025-06-25T13:28:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Франсуаза д'Абон]] у [[Франсуаза д’Абон]]: слушны апостраф</comment>
      <origin>2621828</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" sha1="30eo8u4yfxorqr3rgo0ztgiyikqnn6e" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Франсуаза д’Абон]]</text>
      <sha1>30eo8u4yfxorqr3rgo0ztgiyikqnn6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мінатор-Сэрвіс (прадпрыемства)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297246</id>
    <redirect title="Мінатор-Сэрвіс" />
    <revision>
      <id>2621836</id>
      <timestamp>2025-06-25T14:10:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>W перанёс старонку [[Мінатор-Сэрвіс (прадпрыемства)]] у [[Мінатор-Сэрвіс]]: [[ВП:ПНА]]: +Няма неадназначнасьці ў выглядзе аднайменных артыкулаў</comment>
      <origin>2621836</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65" sha1="byz7ydccunqbq2cj91gaf301bjmuky1" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Мінатор-Сэрвіс]]</text>
      <sha1>byz7ydccunqbq2cj91gaf301bjmuky1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>К’еран Гібз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297247</id>
    <redirect title="К’еран Гібс" />
    <revision>
      <id>2621841</id>
      <timestamp>2025-06-25T15:05:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[К’еран Гібз]] у [[К’еран Гібс]]: Памылка ў назове</comment>
      <origin>2621841</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" sha1="lmwv66dh9kaqfhi2y22tkkgejqkdriy" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[К’еран Гібс]]</text>
      <sha1>lmwv66dh9kaqfhi2y22tkkgejqkdriy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Марлон Гэрўуд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297248</id>
    <redirect title="Марлан Гэрўуд" />
    <revision>
      <id>2621849</id>
      <timestamp>2025-06-25T15:31:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Марлон Гэрўуд]] у [[Марлан Гэрўуд]]: Памылка ў назове</comment>
      <origin>2621849</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" sha1="cp8uk4smp7xr66ghdk203oyeaknx4hb" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Марлан Гэрўуд]]</text>
      <sha1>cp8uk4smp7xr66ghdk203oyeaknx4hb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларуская вайсковая выстава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297249</id>
    <revision>
      <id>2621871</id>
      <timestamp>2025-06-25T18:18:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+Пачатак</comment>
      <origin>2621871</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22962" sha1="phmk4od6o2rs4ho07oasago22chj6wy" xml:space="preserve">{{Рэгулярная падзея
|назва              = «Беларуская вайсковая выстава»
|лягатып            = 
|апісаньне лягатыпу = 
|выява              = 
|апісаньне выявы    = 
|статус             = 
|тып                = [[выстава]]
|пачатак пэрыяду    = {{Дата пачатку|21|5|2025}}
|канец пэрыяду      = {{Дата сканчэньня|24|5|2025}}
|пэрыядычнасьць     = раз на 2 гады
|краіна             = [[Беларусь]]
|мясьціна           = [[Менск]]
|пляцоўка           = [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Умовы наведваньня|спасылка=https://milex.belexpo.by/posetitelyam/usloviya-poseshcheniya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьмяшчальнасьць    = 3,7 [[га]]
|каардынаты         = {{Каардынаты|53|58|5|паўночнае|27|33|23|усходняе|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|гады               = {{Узрост|00|00|2001}}
|апошняя дата       = 24 траўня 2025
|удзельнікі         = 126 зь 7 краінаў, у тым ліку 10 зь 5 краінаў [[Азія|Азіі]] (2025 год)
|наведвальнікі      = 10 000 (2001 год)
|заснавальнікі      = 
|арганізатары       = [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], [[Міністэрства абароны Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/organizatory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|кіраўнікі          = [[Сяргей Рубцоў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://milex.belexpo.by/kontakty/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|заступнікі         = «[[Белэкспа]]»
|фундатары          = «[[Белспэцзьнештэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Супольнікі і спонсары|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/partnery-i-sponsory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асобы              = [[Зьміцер Пантус]], [[Віктар Хрэнін]]
|узнагароды         = 
|бюджэт             = 
|папярэдняя падзея  = 2025 год
|наступная падзея   = 2027 год
|сайт               = [https://milex.belexpo.by/ milex.belexpo.by]
}}
'''«Беларуская вайсковая выстава»''' ({{мова-en|Belarusian Military Exibition|скарочана}}) — міжнародная выстава [[Узбраеньне|ўзбраеньня]], якую ладзілі ў Менску ад 2001 году кожныя 2 гады.

На 2025 год правядзеньне выставы зацьвярджалася распараджэньне [[Прэм’ер-міністар Беларусі|прэм’ер-міністра Беларусі]] і суправаджалася міжнароднай навуковай нарадай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Яе працягласьць складала 4 дні, у першы зь якіх наведнікаў прапускалі па запрашальных білетах, а ў другі ладзілі міжнародную навуковую канфэрэнцыю. Выстава працавала зь 10-й да 18-й гадзіны  ў [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар|Менскім міжнародным выставачным цэнтры]] ([[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральны раён]], мікрараён [[Навінкі (Менск)|Навінкі]], [[Вуліца Паўліны Мядзёлкі (Менск)|вул. Паўліны Мядзёлкі]], д. 24)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Кірункі ==
На 2025 год 20 кірункамі «Беларускай вайсковай выставы» былі:
# [[Вайсковая форма|абмундзіраваньне]], [[вопратка]] і адмысловыя прыналежнасьці;
# [[Вайсковая мэдыцына|вайсковая]] [[мэдыцына]];
# вайсковая [[Дасьледаваньне|навукова-дасьледчая]] аснова;
# вайсковыя ВНУ і навучальныя асяродкі;
# абсталяваньне і прыёмы перапрацоўкі ўзбраеньня, вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў;
# асучасьніваньне і [[рамонт]] баявой тэхнікі і ўзбраеньня;
# дарожныя, [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнічыя]] і грузападымальныя сродкі і мэханізмы;
# прылады і прыёмы падвойнага прызначэньня;
# пілятажна-навігацыйныя прылады і сеткі аўтаматычнага кіраваньня;
# [[авіяцыя]], [[Ракета|ракетна]]-касьмічныя прылады і паветранакасьмічныя прыёмы;
# [[cамаход]]ы і [[цягач]]ы;
# [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйныя сыстэмы]] і сыстэмы абароны зьвестак;
# прылады і сеткі забесьпячэньня войскаў;
# прылады і сродкі [[Прылады|радыяцыйнай]], хімічнай і біялягічнай абароны;
# оптыка-электроннае абсталяваньне і сеткі;
# боепрыпасы і адмысловая хімія, [[палігон]]ныя вымяральныя прылады і абсталяваньне;
# высокатэхналягічнае абсталяваньне і сеткі;
# ракетнае, [[Артылерыя|артылерыйскае]] і [[Пальная зброя|стралковае]] ўзбраеньне;
# сыстэмы [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] малага і сярэдняга [[радыюс]]у дзеяньня;
# браня[[танк]]авая тэхніка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кірункі выставы|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/napravleniya-vystavki/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Удзельнікі ==
На 2025 год удзельнікамі «Беларускай вайсковай выставы» былі 126 установаў ад 7 краінаў:
* 1 установа ад [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]] — «[[Царская інавацыя]]» ([[Шарджа]]);
* звыш 70 установаў ад Беларусі — «[[140-ы рамонтны завод]]» ([[Барысаў]]), «[[2566-ы завод рамонту радыёэлектроннага ўзбраеньня]]» (Барысаў), «[[2ТС Інжынірынг]]», «[[558-ы авіярамонтны завод]]» ([[Баранавічы]]), «[[Агат-сыстэм]]», «[[Агат-сыстэмы кіраваньня]]», «[[Агат — элеткрамэханічны завод]]», «[[Актуальныя рашэньні бясьпекі]]», «[[Алеўкурп]]» ([[Каралёў Стан]]), «[[Белзьнешпрамсэрвіс]]», «[[Белспэцзьнештэхніка]]», «[[Белтэхэкспарт]]», «[[Бесьпілётныя лятальныя апараты]]», «[[Брайтпро]]» ([[Горадня]]), «[[Вундэркабэль]]», [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]], [[Швачная фабрыка № 4]] ([[Гомель]]), Навукова-тэхнічны цэнтар «[[Дэлс]]», «[[Завод дакладнай электрамэханікі]]» ([[Станькаў]], Койданаўскі раён), «[[Імпрэса Інжынірынг]]», «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», «[[Іттас]]», канструктарскае бюро «[[Дысплэй (прадпрыемства)|Дысплэй]]» (Віцебск), канструктарскае бюро «[[Радар (прадпрыемства)|Радар]]», канструктарскае бюро «[[Бесьпілётны верталёты]]», «[[Кідма тэк]]», НВК «[[Кантакт (прадпрыемства)|Кантакт]]», «[[Менскі завод колавых цягачоў]]», «[[Менскі навукова-дасьледчы прыборабудаўнічы інстытут]]», «[[Магатэкс]]» ([[Магілёў]]), «[[МСВ-Профі]]» ([[Клецак]]), [[НДІ пажарнай бясьпекі і праблемаў надзвычайных сытуацыяў]], «[[Навукова-дасьледны інстытут тэхнічнай абароны інфармацыі]]», НВК «[[Браня (прадпрыемства)|Браня]]», НВЦ «[[Амэга (прадпрыемства)|Амэга]]», «[[Досьледна-канструктарскае бюро тэхналёгіі будаўнічай вытворчасьці]]» («ДКБ ТБВ»), «[[Аршанскі авіярамонтны завод]]», «[[Пеленг]]», «[[Полспа]]» ([[Полацак]]), «[[СД Электра]]», «[[Спэцыяльная сувязь]]», «[[Татэм профі]]» ([[Вялікае Сьціклева]]), «[[Тэхніка сувязі]]» ([[Барань]], Аршанскі раён), «[[Фалкон НТ]]», «[[Фурнітур Бай]]», «[[Хобі-Парк]]», «[[Цэнтар навуковых дасьледаваньняў і вытворчасьці]]» («ЦНДВ»), «[[Чаўляр]]», «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Завод камунальнай тэхнікі]]» ([[Дарагічын]]), «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]», [[Беларускі інстытут сыстэмнага аналізу і інфармацыйнага забесьпячэньня навукова-тэхнічнай сфэры]], «[[БелНВК]]» (Гомель), «[[Волатаўта]]», канструктарскае бюро «[[Прамень (прадпрыемства)|Прамень]]», «[[Інатэх Салюшнс]]», інавацыйны цэнтар тэхналёгіяў «[[Гарызонт прадпрыемства)|Гарызонт]]», «[[Менскі трактарны завод]]», «[[Мідывісана]]», [[Міністэрства адукацыі Беларусі]], «[[Мінатор-Сэрвіс]]», [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]], [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]], «[[Навукова-дасьледчы інстытут электронных вылічальных машынаў]]», [[Навукова-вытворчы цэнтар шматфункцыянальных бесьпілётных комплексаў]], «[[Прыборабудаўнічая кампанія]]», [[Рэспубліканская навукова-тэхнічная бібліятэка]] і «[[Чэфі]]»;
* 1 установа ад [[Індыя|Індыі]] — «[[Джагешварскія промыслы]]» ([[Ахмэдабад]], штат [[Гуджарат]]); 
* 1 установаў ад [[Іран]]у — «[[Экспартны асяродак Міністэрства абароны]]»;
* 4 установы ад [[Кітай|Кітаю]] — «[[Пэкінскі ляяльны міжнародны кірмаш]]», «[[Вялікі паход (прадпрыемства)|Вялікі паход]]», «[[Міжнародныя месяцовыя віды спорту]]» ([[Фошань]], правінцыя [[Гуандун]]) і «[[Эвэрэй]]» ([[Шанхай]]);
* 3 установы ад [[Пакістан]]у — «[[Арганізацыя садзейнічаньня экспарту абаронных матэрыялаў]]», [[Міністэрства абароннай прамысловасьці Пакістану]], [[Міністэрства абароны Пакістану]];
* 53 установы ад Расеі — «[[БРТ]]» ([[Екацярынбург]]), спэцыяльны тэхнічны цэнтар «[[СТЦ Радар|Радар]]», «[[Іжэўскі мотазавод]]» ([[Удмуртыя]]), НДІ «[[Сыгнал (НДІ)|Сыгнал]]» (Каўроў, [[Уладзімерская вобласьць]]), [[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут рэлебудаваньня]] «Прагрэс» ([[Чабаксары]], Чувашыя), «[[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут радыётэхнікі]]», «[[Горкаўскі завод апаратуры сувязі]]» ([[Ніжні Ноўгарад]]), завод «[[Атлянт (Расея)|Атлянт]]» ([[Ізабільны]], [[Стаўрапольскі край]]), завод «[[Кантактныя пары і раздымы]]» («КаПіР»; [[Казьмадзям'янск]], [[Марый Эл]]), завод «[[Чувашкабэль]]» (Чабаксары), завод «[[Элекон]]» ([[Казань]], Татарстан), завод «[[Электрадэталь]]» ([[Карачаў]], Бранская вобласьць), электрамэханічны завод «[[Купал (завод)|Купал]]» ([[Іжэўск]], Удмуртыя), «[[Інадрайв]]» ([[Санкт-Пецярбург]]), «[[К. Арма]]» ([[Каломна]], Маскоўская вобласьць), канструктарскае бюро «[[Прыбой (прадпрыемства)|Прыбой]]» ([[Іншынскі]], [[Тульская вобласьць]]), «[[Канструктарскае досьледнае бюро радыёапаратуры]]», «[[Канструктарскае бюро прыборабудаваньня]]» ([[Тула]]), «[[Алмаз-Антэй]]», «[[Сузор'е (прадпрыемства)|Сузор'е]]» ([[Варонеж]]), «[[Уралвагонзавод]]», «[[Калашнікаў (прадпрыемства)|Калашнікаў]]» (Іжэўск), «[[Канцэрн радыёэлектронных тэхналёгіяў]]», «[[Курганмашзавод]]», «[[ММП-Ірбіс]]», НДІ «[[Вэктар (НДІ)|Вэктар]]» (Санкт-Пецярбург), НВА «[[Высокадакладныя комплексы]]», НВА «[[Кіляват (прадпрыемства)|Кіляват]]» ([[Ліпецк]]), НВА «[[Страла (прадпрыемства)|Страла]]» (Тула), НВК «[[Канструктарскае бюро машынабудаваньня (Каломна)|Канструктарскае бюро машынабудаваньня]]» (Каломна), «[[Аб'яднаная авіябудаўнічая карпарацыя]]», НВП «[[Прыма (прадпрыемства)|Прыма]]», «[[Раскосмас]]», «[[Расабаронэкспарт]]», «[[ТЕ Паўэр]]» (Варонеж), «[[Тэхлазэр]]» (Санкт-Пецярбург), «[[Тэхнадынаміка]]», гандлёвы дом «[[Эдган]]», «[[Тупалеў (прадпрыемства)|Тупалеў]]», «[[Перадавая тэкстыльніца]]» ([[Каралёў (горад)|Каралёў]], Маскоўская вобласьць), «[[Расэлектроніка]]», «[[Швабе]]», «[[Эдс]]» (Іжэўск), «[[Элеконд]]» ([[Сарапул]], Удмуртыя), «[[Электрасыгнал (прадпрыемства)|Электрасыгнал]]» (Варонеж), «[[Ямал-Экалёгія]]» ([[Саляхард]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]), «[[Бесьпілётны сыстэмы]]», «[[Златавустаўскі завод збройнай спэцыялізаванай сталі]]» ([[Чалябінская вобласьць]]), НВА «[[Прыбор (прадпрыемства)|Прыбор]]», НВА «[[Тэхналёгіі (прадпрыемства)|Тэхналёгіі]]», «[[Ольвія]]» (Санкт-Пецярбург) і «[[Цэнтральны навукова-дасьледчы інстытут дакладнага машынабудаваньня]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каталёг выставы 2025 году (130 старонак)|спасылка=https://milex.belexpo.by/upload/milex_каталог_2025.pdf|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 2001 годзе правялі «Менскі салён [[Абаронная прамысловасьць|абароннай прамысловасьці]]», які сталі ладзіць раз на 2 гады. Выстава сабрала 119 удзельнікаў і звыш 10 000 наведнікаў. У 2005 годзе суарганізатарам 3-й «Беларускай вайсковай выставы» стаў [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], які пачаў праводзіць міжнародную навуковую нараду ў межах выставы. 18 траўня 2005 году наведнікам выставы паказалі вайсковую тэхніку на «Барысаўскім» [[палігон]]е. Вытворчае аб'яднаньне «[[Агат-сыстэмы кіраваньня|Агат]]» прадставіла прыладу «Шлем» для  кіраваньня зэнітным падразьдзяленьнем, а «[[Пеленг]]» — «[[БМП-2]]» з прыцэлам «Рубеж-М», а «[[Менскі завод колавых цягачоў]]» паказаў аўтацягнік «[[МЗКЦ-74295]]» у счэпцы з паўпрычэпам «МЗКЦ-93783» для разгрузкі танкаў «[[Т-72]]», а «[[558-ы авіярамонтны завод]]» — стрэльбы самалёта «[[Су-27]]УБМ» па наземных мэтах карэктаванай [[лазэр]]ам авіябомбай «[[КАБ-500Л]]» і некіраванай паветранай [[ракета]]й «[[С-8ОФ]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/istoriya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

9—12 ліпеня 2014 году на «Беларускай вайсковай выставе» прадставілі звыш 2000 узораў вайсковай тэхнікі з больш як 140 краінаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=Дасканаласьць міру — у пільнасьці|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 ліпеня 2014|нумар=128 (27738)|старонкі=2|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У рамках 15 [[кантракт]]аў на выставе прадалі [[Узбраеньне|ўзбраеньні]] на 700 млн даляраў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 ліпеня 2014|нумар=130 (27740)|старонкі=1|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе лік удзельнікаў выставы дасягнуў 170. Яе наведалі 47 урадавых пасольстваў з 30 краінаў і звыш 200 пасольстваў ад прадпрыемстваў з 48 краінаў. Прадпрыемствы Дзяржаўнага вайскова-прамысловага камітэту Беларусі заключылі 35 кантрактаў на 230 млн даляраў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://milex.belexpo.by/media-tsentr/novosti/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Выставы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя выставы]]
[[Катэгорыя:Кірмашы]]
[[Катэгорыя:Зброя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Менску]]
[[Катэгорыя:Гандаль зброяй]]
[[Катэгорыя:Цэнтральны раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>phmk4od6o2rs4ho07oasago22chj6wy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621878</id>
      <parentid>2621871</parentid>
      <timestamp>2025-06-25T19:15:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кірункі */ .</comment>
      <origin>2621878</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22964" sha1="gz0x2mqre3tdoub02gx8wiakk271das" xml:space="preserve">{{Рэгулярная падзея
|назва              = «Беларуская вайсковая выстава»
|лягатып            = 
|апісаньне лягатыпу = 
|выява              = 
|апісаньне выявы    = 
|статус             = 
|тып                = [[выстава]]
|пачатак пэрыяду    = {{Дата пачатку|21|5|2025}}
|канец пэрыяду      = {{Дата сканчэньня|24|5|2025}}
|пэрыядычнасьць     = раз на 2 гады
|краіна             = [[Беларусь]]
|мясьціна           = [[Менск]]
|пляцоўка           = [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Умовы наведваньня|спасылка=https://milex.belexpo.by/posetitelyam/usloviya-poseshcheniya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьмяшчальнасьць    = 3,7 [[га]]
|каардынаты         = {{Каардынаты|53|58|5|паўночнае|27|33|23|усходняе|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|гады               = {{Узрост|00|00|2001}}
|апошняя дата       = 24 траўня 2025
|удзельнікі         = 126 зь 7 краінаў, у тым ліку 10 зь 5 краінаў [[Азія|Азіі]] (2025 год)
|наведвальнікі      = 10 000 (2001 год)
|заснавальнікі      = 
|арганізатары       = [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], [[Міністэрства абароны Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/organizatory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|кіраўнікі          = [[Сяргей Рубцоў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://milex.belexpo.by/kontakty/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|заступнікі         = «[[Белэкспа]]»
|фундатары          = «[[Белспэцзьнештэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Супольнікі і спонсары|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/partnery-i-sponsory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асобы              = [[Зьміцер Пантус]], [[Віктар Хрэнін]]
|узнагароды         = 
|бюджэт             = 
|папярэдняя падзея  = 2025 год
|наступная падзея   = 2027 год
|сайт               = [https://milex.belexpo.by/ milex.belexpo.by]
}}
'''«Беларуская вайсковая выстава»''' ({{мова-en|Belarusian Military Exibition|скарочана}}) — міжнародная выстава [[Узбраеньне|ўзбраеньня]], якую ладзілі ў Менску ад 2001 году кожныя 2 гады.

На 2025 год правядзеньне выставы зацьвярджалася распараджэньне [[Прэм’ер-міністар Беларусі|прэм’ер-міністра Беларусі]] і суправаджалася міжнароднай навуковай нарадай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Яе працягласьць складала 4 дні, у першы зь якіх наведнікаў прапускалі па запрашальных білетах, а ў другі ладзілі міжнародную навуковую канфэрэнцыю. Выстава працавала зь 10-й да 18-й гадзіны  ў [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар|Менскім міжнародным выставачным цэнтры]] ([[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральны раён]], мікрараён [[Навінкі (Менск)|Навінкі]], [[Вуліца Паўліны Мядзёлкі (Менск)|вул. Паўліны Мядзёлкі]], д. 24)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Кірункі ==
На 2025 год 20 кірункамі «Беларускай вайсковай выставы» былі:
# [[Вайсковая форма|абмундзіраваньне]], [[вопратка]] і адмысловыя прыналежнасьці;
# [[Вайсковая мэдыцына|вайсковая]] [[мэдыцына]];
# вайсковая [[Дасьледаваньне|навукова-дасьледчая]] аснова;
# вайсковыя ВНУ і навучальныя асяродкі;
# абсталяваньне і прыёмы перапрацоўкі ўзбраеньня, вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў;
# асучасьніваньне і [[рамонт]] баявой тэхнікі і ўзбраеньня;
# дарожныя, [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнічыя]] і грузападымальныя сродкі і мэханізмы;
# прылады і прыёмы падвойнага прызначэньня;
# пілятажна-навігацыйныя прылады і сеткі аўтаматычнага кіраваньня;
# [[авіяцыя]], [[Ракета|ракетна]]-касьмічныя прылады і паветранакасьмічныя прыёмы;
# [[cамаход]]ы і [[цягач]]ы;
# [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйныя сыстэмы]] і сыстэмы абароны зьвестак;
# прылады і сеткі забесьпячэньня войскаў;
# прылады і сродкі [[Радыяцыя|радыяцыйнай]], хімічнай і біялягічнай абароны;
# оптыка-электроннае абсталяваньне і сеткі;
# боепрыпасы і адмысловая хімія, [[палігон]]ныя вымяральныя прылады і абсталяваньне;
# высокатэхналягічнае абсталяваньне і сеткі;
# ракетнае, [[Артылерыя|артылерыйскае]] і [[Пальная зброя|стралковае]] ўзбраеньне;
# сыстэмы [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] малага і сярэдняга [[радыюс]]у дзеяньня;
# браня[[танк]]авая тэхніка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кірункі выставы|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/napravleniya-vystavki/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Удзельнікі ==
На 2025 год удзельнікамі «Беларускай вайсковай выставы» былі 126 установаў ад 7 краінаў:
* 1 установа ад [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]] — «[[Царская інавацыя]]» ([[Шарджа]]);
* звыш 70 установаў ад Беларусі — «[[140-ы рамонтны завод]]» ([[Барысаў]]), «[[2566-ы завод рамонту радыёэлектроннага ўзбраеньня]]» (Барысаў), «[[2ТС Інжынірынг]]», «[[558-ы авіярамонтны завод]]» ([[Баранавічы]]), «[[Агат-сыстэм]]», «[[Агат-сыстэмы кіраваньня]]», «[[Агат — элеткрамэханічны завод]]», «[[Актуальныя рашэньні бясьпекі]]», «[[Алеўкурп]]» ([[Каралёў Стан]]), «[[Белзьнешпрамсэрвіс]]», «[[Белспэцзьнештэхніка]]», «[[Белтэхэкспарт]]», «[[Бесьпілётныя лятальныя апараты]]», «[[Брайтпро]]» ([[Горадня]]), «[[Вундэркабэль]]», [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]], [[Швачная фабрыка № 4]] ([[Гомель]]), Навукова-тэхнічны цэнтар «[[Дэлс]]», «[[Завод дакладнай электрамэханікі]]» ([[Станькаў]], Койданаўскі раён), «[[Імпрэса Інжынірынг]]», «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», «[[Іттас]]», канструктарскае бюро «[[Дысплэй (прадпрыемства)|Дысплэй]]» (Віцебск), канструктарскае бюро «[[Радар (прадпрыемства)|Радар]]», канструктарскае бюро «[[Бесьпілётны верталёты]]», «[[Кідма тэк]]», НВК «[[Кантакт (прадпрыемства)|Кантакт]]», «[[Менскі завод колавых цягачоў]]», «[[Менскі навукова-дасьледчы прыборабудаўнічы інстытут]]», «[[Магатэкс]]» ([[Магілёў]]), «[[МСВ-Профі]]» ([[Клецак]]), [[НДІ пажарнай бясьпекі і праблемаў надзвычайных сытуацыяў]], «[[Навукова-дасьледны інстытут тэхнічнай абароны інфармацыі]]», НВК «[[Браня (прадпрыемства)|Браня]]», НВЦ «[[Амэга (прадпрыемства)|Амэга]]», «[[Досьледна-канструктарскае бюро тэхналёгіі будаўнічай вытворчасьці]]» («ДКБ ТБВ»), «[[Аршанскі авіярамонтны завод]]», «[[Пеленг]]», «[[Полспа]]» ([[Полацак]]), «[[СД Электра]]», «[[Спэцыяльная сувязь]]», «[[Татэм профі]]» ([[Вялікае Сьціклева]]), «[[Тэхніка сувязі]]» ([[Барань]], Аршанскі раён), «[[Фалкон НТ]]», «[[Фурнітур Бай]]», «[[Хобі-Парк]]», «[[Цэнтар навуковых дасьледаваньняў і вытворчасьці]]» («ЦНДВ»), «[[Чаўляр]]», «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Завод камунальнай тэхнікі]]» ([[Дарагічын]]), «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]», [[Беларускі інстытут сыстэмнага аналізу і інфармацыйнага забесьпячэньня навукова-тэхнічнай сфэры]], «[[БелНВК]]» (Гомель), «[[Волатаўта]]», канструктарскае бюро «[[Прамень (прадпрыемства)|Прамень]]», «[[Інатэх Салюшнс]]», інавацыйны цэнтар тэхналёгіяў «[[Гарызонт прадпрыемства)|Гарызонт]]», «[[Менскі трактарны завод]]», «[[Мідывісана]]», [[Міністэрства адукацыі Беларусі]], «[[Мінатор-Сэрвіс]]», [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]], [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]], «[[Навукова-дасьледчы інстытут электронных вылічальных машынаў]]», [[Навукова-вытворчы цэнтар шматфункцыянальных бесьпілётных комплексаў]], «[[Прыборабудаўнічая кампанія]]», [[Рэспубліканская навукова-тэхнічная бібліятэка]] і «[[Чэфі]]»;
* 1 установа ад [[Індыя|Індыі]] — «[[Джагешварскія промыслы]]» ([[Ахмэдабад]], штат [[Гуджарат]]); 
* 1 установаў ад [[Іран]]у — «[[Экспартны асяродак Міністэрства абароны]]»;
* 4 установы ад [[Кітай|Кітаю]] — «[[Пэкінскі ляяльны міжнародны кірмаш]]», «[[Вялікі паход (прадпрыемства)|Вялікі паход]]», «[[Міжнародныя месяцовыя віды спорту]]» ([[Фошань]], правінцыя [[Гуандун]]) і «[[Эвэрэй]]» ([[Шанхай]]);
* 3 установы ад [[Пакістан]]у — «[[Арганізацыя садзейнічаньня экспарту абаронных матэрыялаў]]», [[Міністэрства абароннай прамысловасьці Пакістану]], [[Міністэрства абароны Пакістану]];
* 53 установы ад Расеі — «[[БРТ]]» ([[Екацярынбург]]), спэцыяльны тэхнічны цэнтар «[[СТЦ Радар|Радар]]», «[[Іжэўскі мотазавод]]» ([[Удмуртыя]]), НДІ «[[Сыгнал (НДІ)|Сыгнал]]» (Каўроў, [[Уладзімерская вобласьць]]), [[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут рэлебудаваньня]] «Прагрэс» ([[Чабаксары]], Чувашыя), «[[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут радыётэхнікі]]», «[[Горкаўскі завод апаратуры сувязі]]» ([[Ніжні Ноўгарад]]), завод «[[Атлянт (Расея)|Атлянт]]» ([[Ізабільны]], [[Стаўрапольскі край]]), завод «[[Кантактныя пары і раздымы]]» («КаПіР»; [[Казьмадзям'янск]], [[Марый Эл]]), завод «[[Чувашкабэль]]» (Чабаксары), завод «[[Элекон]]» ([[Казань]], Татарстан), завод «[[Электрадэталь]]» ([[Карачаў]], Бранская вобласьць), электрамэханічны завод «[[Купал (завод)|Купал]]» ([[Іжэўск]], Удмуртыя), «[[Інадрайв]]» ([[Санкт-Пецярбург]]), «[[К. Арма]]» ([[Каломна]], Маскоўская вобласьць), канструктарскае бюро «[[Прыбой (прадпрыемства)|Прыбой]]» ([[Іншынскі]], [[Тульская вобласьць]]), «[[Канструктарскае досьледнае бюро радыёапаратуры]]», «[[Канструктарскае бюро прыборабудаваньня]]» ([[Тула]]), «[[Алмаз-Антэй]]», «[[Сузор'е (прадпрыемства)|Сузор'е]]» ([[Варонеж]]), «[[Уралвагонзавод]]», «[[Калашнікаў (прадпрыемства)|Калашнікаў]]» (Іжэўск), «[[Канцэрн радыёэлектронных тэхналёгіяў]]», «[[Курганмашзавод]]», «[[ММП-Ірбіс]]», НДІ «[[Вэктар (НДІ)|Вэктар]]» (Санкт-Пецярбург), НВА «[[Высокадакладныя комплексы]]», НВА «[[Кіляват (прадпрыемства)|Кіляват]]» ([[Ліпецк]]), НВА «[[Страла (прадпрыемства)|Страла]]» (Тула), НВК «[[Канструктарскае бюро машынабудаваньня (Каломна)|Канструктарскае бюро машынабудаваньня]]» (Каломна), «[[Аб'яднаная авіябудаўнічая карпарацыя]]», НВП «[[Прыма (прадпрыемства)|Прыма]]», «[[Раскосмас]]», «[[Расабаронэкспарт]]», «[[ТЕ Паўэр]]» (Варонеж), «[[Тэхлазэр]]» (Санкт-Пецярбург), «[[Тэхнадынаміка]]», гандлёвы дом «[[Эдган]]», «[[Тупалеў (прадпрыемства)|Тупалеў]]», «[[Перадавая тэкстыльніца]]» ([[Каралёў (горад)|Каралёў]], Маскоўская вобласьць), «[[Расэлектроніка]]», «[[Швабе]]», «[[Эдс]]» (Іжэўск), «[[Элеконд]]» ([[Сарапул]], Удмуртыя), «[[Электрасыгнал (прадпрыемства)|Электрасыгнал]]» (Варонеж), «[[Ямал-Экалёгія]]» ([[Саляхард]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]), «[[Бесьпілётны сыстэмы]]», «[[Златавустаўскі завод збройнай спэцыялізаванай сталі]]» ([[Чалябінская вобласьць]]), НВА «[[Прыбор (прадпрыемства)|Прыбор]]», НВА «[[Тэхналёгіі (прадпрыемства)|Тэхналёгіі]]», «[[Ольвія]]» (Санкт-Пецярбург) і «[[Цэнтральны навукова-дасьледчы інстытут дакладнага машынабудаваньня]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каталёг выставы 2025 году (130 старонак)|спасылка=https://milex.belexpo.by/upload/milex_каталог_2025.pdf|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 2001 годзе правялі «Менскі салён [[Абаронная прамысловасьць|абароннай прамысловасьці]]», які сталі ладзіць раз на 2 гады. Выстава сабрала 119 удзельнікаў і звыш 10 000 наведнікаў. У 2005 годзе суарганізатарам 3-й «Беларускай вайсковай выставы» стаў [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], які пачаў праводзіць міжнародную навуковую нараду ў межах выставы. 18 траўня 2005 году наведнікам выставы паказалі вайсковую тэхніку на «Барысаўскім» [[палігон]]е. Вытворчае аб'яднаньне «[[Агат-сыстэмы кіраваньня|Агат]]» прадставіла прыладу «Шлем» для  кіраваньня зэнітным падразьдзяленьнем, а «[[Пеленг]]» — «[[БМП-2]]» з прыцэлам «Рубеж-М», а «[[Менскі завод колавых цягачоў]]» паказаў аўтацягнік «[[МЗКЦ-74295]]» у счэпцы з паўпрычэпам «МЗКЦ-93783» для разгрузкі танкаў «[[Т-72]]», а «[[558-ы авіярамонтны завод]]» — стрэльбы самалёта «[[Су-27]]УБМ» па наземных мэтах карэктаванай [[лазэр]]ам авіябомбай «[[КАБ-500Л]]» і некіраванай паветранай [[ракета]]й «[[С-8ОФ]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/istoriya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

9—12 ліпеня 2014 году на «Беларускай вайсковай выставе» прадставілі звыш 2000 узораў вайсковай тэхнікі з больш як 140 краінаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=Дасканаласьць міру — у пільнасьці|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 ліпеня 2014|нумар=128 (27738)|старонкі=2|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У рамках 15 [[кантракт]]аў на выставе прадалі [[Узбраеньне|ўзбраеньні]] на 700 млн даляраў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 ліпеня 2014|нумар=130 (27740)|старонкі=1|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе лік удзельнікаў выставы дасягнуў 170. Яе наведалі 47 урадавых пасольстваў з 30 краінаў і звыш 200 пасольстваў ад прадпрыемстваў з 48 краінаў. Прадпрыемствы Дзяржаўнага вайскова-прамысловага камітэту Беларусі заключылі 35 кантрактаў на 230 млн даляраў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://milex.belexpo.by/media-tsentr/novosti/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Выставы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя выставы]]
[[Катэгорыя:Кірмашы]]
[[Катэгорыя:Зброя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Менску]]
[[Катэгорыя:Гандаль зброяй]]
[[Катэгорыя:Цэнтральны раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>gz0x2mqre3tdoub02gx8wiakk271das</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621897</id>
      <parentid>2621878</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:25:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Склон</comment>
      <origin>2621897</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22972" sha1="kkbf6y53jrzkegqkrnsgkkf99wg30io" xml:space="preserve">{{Рэгулярная падзея
|назва              = «Беларуская вайсковая выстава»
|лягатып            = 
|апісаньне лягатыпу = 
|выява              = 
|апісаньне выявы    = 
|статус             = 
|тып                = [[выстава]]
|пачатак пэрыяду    = {{Дата пачатку|21|5|2025}}
|канец пэрыяду      = {{Дата сканчэньня|24|5|2025}}
|пэрыядычнасьць     = раз на 2 гады
|краіна             = [[Беларусь]]
|мясьціна           = [[Менск]]
|пляцоўка           = [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Умовы наведваньня|спасылка=https://milex.belexpo.by/posetitelyam/usloviya-poseshcheniya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьмяшчальнасьць    = 3,7 [[га]]
|каардынаты         = {{Каардынаты|53|58|5|паўночнае|27|33|23|усходняе|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|гады               = {{Узрост|00|00|2001}}
|апошняя дата       = 24 траўня 2025
|удзельнікі         = 126 зь 7 краінаў, у тым ліку 10 зь 5 краінаў [[Азія|Азіі]] (2025 год)
|наведвальнікі      = 10 000 (2001 год)
|заснавальнікі      = 
|арганізатары       = [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], [[Міністэрства абароны Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/organizatory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|кіраўнікі          = [[Сяргей Рубцоў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://milex.belexpo.by/kontakty/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|заступнікі         = «[[Белэкспа]]»
|фундатары          = «[[Белспэцзьнештэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Супольнікі і спонсары|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/partnery-i-sponsory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асобы              = [[Зьміцер Пантус]], [[Віктар Хрэнін]]
|узнагароды         = 
|бюджэт             = 
|папярэдняя падзея  = 2025 год
|наступная падзея   = 2027 год
|сайт               = [https://milex.belexpo.by/ milex.belexpo.by]
}}
'''«Беларуская вайсковая выстава»''' ({{мова-en|Belarusian Military Exibition|скарочана}}) — міжнародная выстава [[Узбраеньне|ўзбраеньня]], якую ладзілі ў Менску ад 2001 году кожныя 2 гады.

На 2025 год правядзеньне выставы зацьвярджалася распараджэньнем [[Прэм’ер-міністар Беларусі|прэм’ер-міністра Беларусі]] і суправаджалася міжнароднай навуковай нарадай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Працягласьць «БВВ» складала 4 дні, у першы зь якіх наведнікаў прапускалі па запрашальных білетах, а ў другі ладзілі міжнародную навуковую канфэрэнцыю. Выстава працавала зь 10-й да 18-й гадзіны  ў [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар|Менскім міжнародным выставачным цэнтры]] ([[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральны раён]], мікрараён [[Навінкі (Менск)|Навінкі]], [[Вуліца Паўліны Мядзёлкі (Менск)|вул. Паўліны Мядзёлкі]], д. 24)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Кірункі ==
На 2025 год 20 кірункамі «Беларускай вайсковай выставы» былі:
# [[Вайсковая форма|абмундзіраваньне]], [[вопратка]] і адмысловыя прыналежнасьці;
# [[Вайсковая мэдыцына|вайсковая]] [[мэдыцына]];
# вайсковая [[Дасьледаваньне|навукова-дасьледчая]] аснова;
# вайсковыя ВНУ і навучальныя асяродкі;
# абсталяваньне і прыёмы перапрацоўкі ўзбраеньня, вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў;
# асучасьніваньне і [[рамонт]] баявой тэхнікі і ўзбраеньня;
# дарожныя, [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнічыя]] і грузападымальныя сродкі і мэханізмы;
# прылады і прыёмы падвойнага прызначэньня;
# пілятажна-навігацыйныя прылады і сеткі аўтаматычнага кіраваньня;
# [[авіяцыя]], [[Ракета|ракетна]]-касьмічныя прылады і паветранакасьмічныя прыёмы;
# [[cамаход]]ы і [[цягач]]ы;
# [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйныя сыстэмы]] і сыстэмы абароны зьвестак;
# прылады і сеткі забесьпячэньня войскаў;
# прылады і сродкі [[Радыяцыя|радыяцыйнай]], хімічнай і біялягічнай абароны;
# оптыка-электроннае абсталяваньне і сеткі;
# боепрыпасы і адмысловая хімія, [[палігон]]ныя вымяральныя прылады і абсталяваньне;
# высокатэхналягічнае абсталяваньне і сеткі;
# ракетнае, [[Артылерыя|артылерыйскае]] і [[Пальная зброя|стралковае]] ўзбраеньне;
# сыстэмы [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] малага і сярэдняга [[радыюс]]у дзеяньня;
# браня[[танк]]авая тэхніка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кірункі выставы|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/napravleniya-vystavki/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Удзельнікі ==
На 2025 год удзельнікамі «Беларускай вайсковай выставы» былі 126 установаў ад 7 краінаў:
* 1 установа ад [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]] — «[[Царская інавацыя]]» ([[Шарджа]]);
* звыш 70 установаў ад Беларусі — «[[140-ы рамонтны завод]]» ([[Барысаў]]), «[[2566-ы завод рамонту радыёэлектроннага ўзбраеньня]]» (Барысаў), «[[2ТС Інжынірынг]]», «[[558-ы авіярамонтны завод]]» ([[Баранавічы]]), «[[Агат-сыстэм]]», «[[Агат-сыстэмы кіраваньня]]», «[[Агат — элеткрамэханічны завод]]», «[[Актуальныя рашэньні бясьпекі]]», «[[Алеўкурп]]» ([[Каралёў Стан]]), «[[Белзьнешпрамсэрвіс]]», «[[Белспэцзьнештэхніка]]», «[[Белтэхэкспарт]]», «[[Бесьпілётныя лятальныя апараты]]», «[[Брайтпро]]» ([[Горадня]]), «[[Вундэркабэль]]», [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]], [[Швачная фабрыка № 4]] ([[Гомель]]), Навукова-тэхнічны цэнтар «[[Дэлс]]», «[[Завод дакладнай электрамэханікі]]» ([[Станькаў]], Койданаўскі раён), «[[Імпрэса Інжынірынг]]», «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», «[[Іттас]]», канструктарскае бюро «[[Дысплэй (прадпрыемства)|Дысплэй]]» (Віцебск), канструктарскае бюро «[[Радар (прадпрыемства)|Радар]]», канструктарскае бюро «[[Бесьпілётны верталёты]]», «[[Кідма тэк]]», НВК «[[Кантакт (прадпрыемства)|Кантакт]]», «[[Менскі завод колавых цягачоў]]», «[[Менскі навукова-дасьледчы прыборабудаўнічы інстытут]]», «[[Магатэкс]]» ([[Магілёў]]), «[[МСВ-Профі]]» ([[Клецак]]), [[НДІ пажарнай бясьпекі і праблемаў надзвычайных сытуацыяў]], «[[Навукова-дасьледны інстытут тэхнічнай абароны інфармацыі]]», НВК «[[Браня (прадпрыемства)|Браня]]», НВЦ «[[Амэга (прадпрыемства)|Амэга]]», «[[Досьледна-канструктарскае бюро тэхналёгіі будаўнічай вытворчасьці]]» («ДКБ ТБВ»), «[[Аршанскі авіярамонтны завод]]», «[[Пеленг]]», «[[Полспа]]» ([[Полацак]]), «[[СД Электра]]», «[[Спэцыяльная сувязь]]», «[[Татэм профі]]» ([[Вялікае Сьціклева]]), «[[Тэхніка сувязі]]» ([[Барань]], Аршанскі раён), «[[Фалкон НТ]]», «[[Фурнітур Бай]]», «[[Хобі-Парк]]», «[[Цэнтар навуковых дасьледаваньняў і вытворчасьці]]» («ЦНДВ»), «[[Чаўляр]]», «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Завод камунальнай тэхнікі]]» ([[Дарагічын]]), «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]», [[Беларускі інстытут сыстэмнага аналізу і інфармацыйнага забесьпячэньня навукова-тэхнічнай сфэры]], «[[БелНВК]]» (Гомель), «[[Волатаўта]]», канструктарскае бюро «[[Прамень (прадпрыемства)|Прамень]]», «[[Інатэх Салюшнс]]», інавацыйны цэнтар тэхналёгіяў «[[Гарызонт прадпрыемства)|Гарызонт]]», «[[Менскі трактарны завод]]», «[[Мідывісана]]», [[Міністэрства адукацыі Беларусі]], «[[Мінатор-Сэрвіс]]», [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]], [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]], «[[Навукова-дасьледчы інстытут электронных вылічальных машынаў]]», [[Навукова-вытворчы цэнтар шматфункцыянальных бесьпілётных комплексаў]], «[[Прыборабудаўнічая кампанія]]», [[Рэспубліканская навукова-тэхнічная бібліятэка]] і «[[Чэфі]]»;
* 1 установа ад [[Індыя|Індыі]] — «[[Джагешварскія промыслы]]» ([[Ахмэдабад]], штат [[Гуджарат]]); 
* 1 установаў ад [[Іран]]у — «[[Экспартны асяродак Міністэрства абароны]]»;
* 4 установы ад [[Кітай|Кітаю]] — «[[Пэкінскі ляяльны міжнародны кірмаш]]», «[[Вялікі паход (прадпрыемства)|Вялікі паход]]», «[[Міжнародныя месяцовыя віды спорту]]» ([[Фошань]], правінцыя [[Гуандун]]) і «[[Эвэрэй]]» ([[Шанхай]]);
* 3 установы ад [[Пакістан]]у — «[[Арганізацыя садзейнічаньня экспарту абаронных матэрыялаў]]», [[Міністэрства абароннай прамысловасьці Пакістану]], [[Міністэрства абароны Пакістану]];
* 53 установы ад Расеі — «[[БРТ]]» ([[Екацярынбург]]), спэцыяльны тэхнічны цэнтар «[[СТЦ Радар|Радар]]», «[[Іжэўскі мотазавод]]» ([[Удмуртыя]]), НДІ «[[Сыгнал (НДІ)|Сыгнал]]» (Каўроў, [[Уладзімерская вобласьць]]), [[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут рэлебудаваньня]] «Прагрэс» ([[Чабаксары]], Чувашыя), «[[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут радыётэхнікі]]», «[[Горкаўскі завод апаратуры сувязі]]» ([[Ніжні Ноўгарад]]), завод «[[Атлянт (Расея)|Атлянт]]» ([[Ізабільны]], [[Стаўрапольскі край]]), завод «[[Кантактныя пары і раздымы]]» («КаПіР»; [[Казьмадзям'янск]], [[Марый Эл]]), завод «[[Чувашкабэль]]» (Чабаксары), завод «[[Элекон]]» ([[Казань]], Татарстан), завод «[[Электрадэталь]]» ([[Карачаў]], Бранская вобласьць), электрамэханічны завод «[[Купал (завод)|Купал]]» ([[Іжэўск]], Удмуртыя), «[[Інадрайв]]» ([[Санкт-Пецярбург]]), «[[К. Арма]]» ([[Каломна]], Маскоўская вобласьць), канструктарскае бюро «[[Прыбой (прадпрыемства)|Прыбой]]» ([[Іншынскі]], [[Тульская вобласьць]]), «[[Канструктарскае досьледнае бюро радыёапаратуры]]», «[[Канструктарскае бюро прыборабудаваньня]]» ([[Тула]]), «[[Алмаз-Антэй]]», «[[Сузор'е (прадпрыемства)|Сузор'е]]» ([[Варонеж]]), «[[Уралвагонзавод]]», «[[Калашнікаў (прадпрыемства)|Калашнікаў]]» (Іжэўск), «[[Канцэрн радыёэлектронных тэхналёгіяў]]», «[[Курганмашзавод]]», «[[ММП-Ірбіс]]», НДІ «[[Вэктар (НДІ)|Вэктар]]» (Санкт-Пецярбург), НВА «[[Высокадакладныя комплексы]]», НВА «[[Кіляват (прадпрыемства)|Кіляват]]» ([[Ліпецк]]), НВА «[[Страла (прадпрыемства)|Страла]]» (Тула), НВК «[[Канструктарскае бюро машынабудаваньня (Каломна)|Канструктарскае бюро машынабудаваньня]]» (Каломна), «[[Аб'яднаная авіябудаўнічая карпарацыя]]», НВП «[[Прыма (прадпрыемства)|Прыма]]», «[[Раскосмас]]», «[[Расабаронэкспарт]]», «[[ТЕ Паўэр]]» (Варонеж), «[[Тэхлазэр]]» (Санкт-Пецярбург), «[[Тэхнадынаміка]]», гандлёвы дом «[[Эдган]]», «[[Тупалеў (прадпрыемства)|Тупалеў]]», «[[Перадавая тэкстыльніца]]» ([[Каралёў (горад)|Каралёў]], Маскоўская вобласьць), «[[Расэлектроніка]]», «[[Швабе]]», «[[Эдс]]» (Іжэўск), «[[Элеконд]]» ([[Сарапул]], Удмуртыя), «[[Электрасыгнал (прадпрыемства)|Электрасыгнал]]» (Варонеж), «[[Ямал-Экалёгія]]» ([[Саляхард]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]), «[[Бесьпілётны сыстэмы]]», «[[Златавустаўскі завод збройнай спэцыялізаванай сталі]]» ([[Чалябінская вобласьць]]), НВА «[[Прыбор (прадпрыемства)|Прыбор]]», НВА «[[Тэхналёгіі (прадпрыемства)|Тэхналёгіі]]», «[[Ольвія]]» (Санкт-Пецярбург) і «[[Цэнтральны навукова-дасьледчы інстытут дакладнага машынабудаваньня]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каталёг выставы 2025 году (130 старонак)|спасылка=https://milex.belexpo.by/upload/milex_каталог_2025.pdf|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 2001 годзе правялі «Менскі салён [[Абаронная прамысловасьць|абароннай прамысловасьці]]», які сталі ладзіць раз на 2 гады. Выстава сабрала 119 удзельнікаў і звыш 10 000 наведнікаў. У 2005 годзе суарганізатарам 3-й «Беларускай вайсковай выставы» стаў [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], які пачаў праводзіць міжнародную навуковую нараду ў межах выставы. 18 траўня 2005 году наведнікам выставы паказалі вайсковую тэхніку на «Барысаўскім» [[палігон]]е. Вытворчае аб'яднаньне «[[Агат-сыстэмы кіраваньня|Агат]]» прадставіла прыладу «Шлем» для  кіраваньня зэнітным падразьдзяленьнем, а «[[Пеленг]]» — «[[БМП-2]]» з прыцэлам «Рубеж-М», а «[[Менскі завод колавых цягачоў]]» паказаў аўтацягнік «[[МЗКЦ-74295]]» у счэпцы з паўпрычэпам «МЗКЦ-93783» для разгрузкі танкаў «[[Т-72]]», а «[[558-ы авіярамонтны завод]]» — стрэльбы самалёта «[[Су-27]]УБМ» па наземных мэтах карэктаванай [[лазэр]]ам авіябомбай «[[КАБ-500Л]]» і некіраванай паветранай [[ракета]]й «[[С-8ОФ]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/istoriya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

9—12 ліпеня 2014 году на «Беларускай вайсковай выставе» прадставілі звыш 2000 узораў вайсковай тэхнікі з больш як 140 краінаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=Дасканаласьць міру — у пільнасьці|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 ліпеня 2014|нумар=128 (27738)|старонкі=2|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У рамках 15 [[кантракт]]аў на выставе прадалі [[Узбраеньне|ўзбраеньні]] на 700 млн даляраў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 ліпеня 2014|нумар=130 (27740)|старонкі=1|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе лік удзельнікаў выставы дасягнуў 170. Яе наведалі 47 урадавых пасольстваў з 30 краінаў і звыш 200 пасольстваў ад прадпрыемстваў з 48 краінаў. Прадпрыемствы Дзяржаўнага вайскова-прамысловага камітэту Беларусі заключылі 35 кантрактаў на 230 млн даляраў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://milex.belexpo.by/media-tsentr/novosti/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Выставы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя выставы]]
[[Катэгорыя:Кірмашы]]
[[Катэгорыя:Зброя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Менску]]
[[Катэгорыя:Гандаль зброяй]]
[[Катэгорыя:Цэнтральны раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>kkbf6y53jrzkegqkrnsgkkf99wg30io</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621898</id>
      <parentid>2621897</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:29:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Мінуўшчына */ +Вытворцы</comment>
      <origin>2621898</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22976" sha1="1k7gaoo3rpb2em01bsat09nhl46al3z" xml:space="preserve">{{Рэгулярная падзея
|назва              = «Беларуская вайсковая выстава»
|лягатып            = 
|апісаньне лягатыпу = 
|выява              = 
|апісаньне выявы    = 
|статус             = 
|тып                = [[выстава]]
|пачатак пэрыяду    = {{Дата пачатку|21|5|2025}}
|канец пэрыяду      = {{Дата сканчэньня|24|5|2025}}
|пэрыядычнасьць     = раз на 2 гады
|краіна             = [[Беларусь]]
|мясьціна           = [[Менск]]
|пляцоўка           = [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Умовы наведваньня|спасылка=https://milex.belexpo.by/posetitelyam/usloviya-poseshcheniya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьмяшчальнасьць    = 3,7 [[га]]
|каардынаты         = {{Каардынаты|53|58|5|паўночнае|27|33|23|усходняе|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|гады               = {{Узрост|00|00|2001}}
|апошняя дата       = 24 траўня 2025
|удзельнікі         = 126 зь 7 краінаў, у тым ліку 10 зь 5 краінаў [[Азія|Азіі]] (2025 год)
|наведвальнікі      = 10 000 (2001 год)
|заснавальнікі      = 
|арганізатары       = [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], [[Міністэрства абароны Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/organizatory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|кіраўнікі          = [[Сяргей Рубцоў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://milex.belexpo.by/kontakty/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|заступнікі         = «[[Белэкспа]]»
|фундатары          = «[[Белспэцзьнештэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Супольнікі і спонсары|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/partnery-i-sponsory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асобы              = [[Зьміцер Пантус]], [[Віктар Хрэнін]]
|узнагароды         = 
|бюджэт             = 
|папярэдняя падзея  = 2025 год
|наступная падзея   = 2027 год
|сайт               = [https://milex.belexpo.by/ milex.belexpo.by]
}}
'''«Беларуская вайсковая выстава»''' ({{мова-en|Belarusian Military Exibition|скарочана}}) — міжнародная выстава [[Узбраеньне|ўзбраеньня]], якую ладзілі ў Менску ад 2001 году кожныя 2 гады.

На 2025 год правядзеньне выставы зацьвярджалася распараджэньнем [[Прэм’ер-міністар Беларусі|прэм’ер-міністра Беларусі]] і суправаджалася міжнароднай навуковай нарадай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Працягласьць «БВВ» складала 4 дні, у першы зь якіх наведнікаў прапускалі па запрашальных білетах, а ў другі ладзілі міжнародную навуковую канфэрэнцыю. Выстава працавала зь 10-й да 18-й гадзіны  ў [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар|Менскім міжнародным выставачным цэнтры]] ([[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральны раён]], мікрараён [[Навінкі (Менск)|Навінкі]], [[Вуліца Паўліны Мядзёлкі (Менск)|вул. Паўліны Мядзёлкі]], д. 24)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Кірункі ==
На 2025 год 20 кірункамі «Беларускай вайсковай выставы» былі:
# [[Вайсковая форма|абмундзіраваньне]], [[вопратка]] і адмысловыя прыналежнасьці;
# [[Вайсковая мэдыцына|вайсковая]] [[мэдыцына]];
# вайсковая [[Дасьледаваньне|навукова-дасьледчая]] аснова;
# вайсковыя ВНУ і навучальныя асяродкі;
# абсталяваньне і прыёмы перапрацоўкі ўзбраеньня, вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў;
# асучасьніваньне і [[рамонт]] баявой тэхнікі і ўзбраеньня;
# дарожныя, [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнічыя]] і грузападымальныя сродкі і мэханізмы;
# прылады і прыёмы падвойнага прызначэньня;
# пілятажна-навігацыйныя прылады і сеткі аўтаматычнага кіраваньня;
# [[авіяцыя]], [[Ракета|ракетна]]-касьмічныя прылады і паветранакасьмічныя прыёмы;
# [[cамаход]]ы і [[цягач]]ы;
# [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйныя сыстэмы]] і сыстэмы абароны зьвестак;
# прылады і сеткі забесьпячэньня войскаў;
# прылады і сродкі [[Радыяцыя|радыяцыйнай]], хімічнай і біялягічнай абароны;
# оптыка-электроннае абсталяваньне і сеткі;
# боепрыпасы і адмысловая хімія, [[палігон]]ныя вымяральныя прылады і абсталяваньне;
# высокатэхналягічнае абсталяваньне і сеткі;
# ракетнае, [[Артылерыя|артылерыйскае]] і [[Пальная зброя|стралковае]] ўзбраеньне;
# сыстэмы [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] малага і сярэдняга [[радыюс]]у дзеяньня;
# браня[[танк]]авая тэхніка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кірункі выставы|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/napravleniya-vystavki/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Удзельнікі ==
На 2025 год удзельнікамі «Беларускай вайсковай выставы» былі 126 установаў ад 7 краінаў:
* 1 установа ад [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]] — «[[Царская інавацыя]]» ([[Шарджа]]);
* звыш 70 установаў ад Беларусі — «[[140-ы рамонтны завод]]» ([[Барысаў]]), «[[2566-ы завод рамонту радыёэлектроннага ўзбраеньня]]» (Барысаў), «[[2ТС Інжынірынг]]», «[[558-ы авіярамонтны завод]]» ([[Баранавічы]]), «[[Агат-сыстэм]]», «[[Агат-сыстэмы кіраваньня]]», «[[Агат — элеткрамэханічны завод]]», «[[Актуальныя рашэньні бясьпекі]]», «[[Алеўкурп]]» ([[Каралёў Стан]]), «[[Белзьнешпрамсэрвіс]]», «[[Белспэцзьнештэхніка]]», «[[Белтэхэкспарт]]», «[[Бесьпілётныя лятальныя апараты]]», «[[Брайтпро]]» ([[Горадня]]), «[[Вундэркабэль]]», [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]], [[Швачная фабрыка № 4]] ([[Гомель]]), Навукова-тэхнічны цэнтар «[[Дэлс]]», «[[Завод дакладнай электрамэханікі]]» ([[Станькаў]], Койданаўскі раён), «[[Імпрэса Інжынірынг]]», «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», «[[Іттас]]», канструктарскае бюро «[[Дысплэй (прадпрыемства)|Дысплэй]]» (Віцебск), канструктарскае бюро «[[Радар (прадпрыемства)|Радар]]», канструктарскае бюро «[[Бесьпілётны верталёты]]», «[[Кідма тэк]]», НВК «[[Кантакт (прадпрыемства)|Кантакт]]», «[[Менскі завод колавых цягачоў]]», «[[Менскі навукова-дасьледчы прыборабудаўнічы інстытут]]», «[[Магатэкс]]» ([[Магілёў]]), «[[МСВ-Профі]]» ([[Клецак]]), [[НДІ пажарнай бясьпекі і праблемаў надзвычайных сытуацыяў]], «[[Навукова-дасьледны інстытут тэхнічнай абароны інфармацыі]]», НВК «[[Браня (прадпрыемства)|Браня]]», НВЦ «[[Амэга (прадпрыемства)|Амэга]]», «[[Досьледна-канструктарскае бюро тэхналёгіі будаўнічай вытворчасьці]]» («ДКБ ТБВ»), «[[Аршанскі авіярамонтны завод]]», «[[Пеленг]]», «[[Полспа]]» ([[Полацак]]), «[[СД Электра]]», «[[Спэцыяльная сувязь]]», «[[Татэм профі]]» ([[Вялікае Сьціклева]]), «[[Тэхніка сувязі]]» ([[Барань]], Аршанскі раён), «[[Фалкон НТ]]», «[[Фурнітур Бай]]», «[[Хобі-Парк]]», «[[Цэнтар навуковых дасьледаваньняў і вытворчасьці]]» («ЦНДВ»), «[[Чаўляр]]», «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Завод камунальнай тэхнікі]]» ([[Дарагічын]]), «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]», [[Беларускі інстытут сыстэмнага аналізу і інфармацыйнага забесьпячэньня навукова-тэхнічнай сфэры]], «[[БелНВК]]» (Гомель), «[[Волатаўта]]», канструктарскае бюро «[[Прамень (прадпрыемства)|Прамень]]», «[[Інатэх Салюшнс]]», інавацыйны цэнтар тэхналёгіяў «[[Гарызонт прадпрыемства)|Гарызонт]]», «[[Менскі трактарны завод]]», «[[Мідывісана]]», [[Міністэрства адукацыі Беларусі]], «[[Мінатор-Сэрвіс]]», [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]], [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]], «[[Навукова-дасьледчы інстытут электронных вылічальных машынаў]]», [[Навукова-вытворчы цэнтар шматфункцыянальных бесьпілётных комплексаў]], «[[Прыборабудаўнічая кампанія]]», [[Рэспубліканская навукова-тэхнічная бібліятэка]] і «[[Чэфі]]»;
* 1 установа ад [[Індыя|Індыі]] — «[[Джагешварскія промыслы]]» ([[Ахмэдабад]], штат [[Гуджарат]]); 
* 1 установаў ад [[Іран]]у — «[[Экспартны асяродак Міністэрства абароны]]»;
* 4 установы ад [[Кітай|Кітаю]] — «[[Пэкінскі ляяльны міжнародны кірмаш]]», «[[Вялікі паход (прадпрыемства)|Вялікі паход]]», «[[Міжнародныя месяцовыя віды спорту]]» ([[Фошань]], правінцыя [[Гуандун]]) і «[[Эвэрэй]]» ([[Шанхай]]);
* 3 установы ад [[Пакістан]]у — «[[Арганізацыя садзейнічаньня экспарту абаронных матэрыялаў]]», [[Міністэрства абароннай прамысловасьці Пакістану]], [[Міністэрства абароны Пакістану]];
* 53 установы ад Расеі — «[[БРТ]]» ([[Екацярынбург]]), спэцыяльны тэхнічны цэнтар «[[СТЦ Радар|Радар]]», «[[Іжэўскі мотазавод]]» ([[Удмуртыя]]), НДІ «[[Сыгнал (НДІ)|Сыгнал]]» (Каўроў, [[Уладзімерская вобласьць]]), [[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут рэлебудаваньня]] «Прагрэс» ([[Чабаксары]], Чувашыя), «[[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут радыётэхнікі]]», «[[Горкаўскі завод апаратуры сувязі]]» ([[Ніжні Ноўгарад]]), завод «[[Атлянт (Расея)|Атлянт]]» ([[Ізабільны]], [[Стаўрапольскі край]]), завод «[[Кантактныя пары і раздымы]]» («КаПіР»; [[Казьмадзям'янск]], [[Марый Эл]]), завод «[[Чувашкабэль]]» (Чабаксары), завод «[[Элекон]]» ([[Казань]], Татарстан), завод «[[Электрадэталь]]» ([[Карачаў]], Бранская вобласьць), электрамэханічны завод «[[Купал (завод)|Купал]]» ([[Іжэўск]], Удмуртыя), «[[Інадрайв]]» ([[Санкт-Пецярбург]]), «[[К. Арма]]» ([[Каломна]], Маскоўская вобласьць), канструктарскае бюро «[[Прыбой (прадпрыемства)|Прыбой]]» ([[Іншынскі]], [[Тульская вобласьць]]), «[[Канструктарскае досьледнае бюро радыёапаратуры]]», «[[Канструктарскае бюро прыборабудаваньня]]» ([[Тула]]), «[[Алмаз-Антэй]]», «[[Сузор'е (прадпрыемства)|Сузор'е]]» ([[Варонеж]]), «[[Уралвагонзавод]]», «[[Калашнікаў (прадпрыемства)|Калашнікаў]]» (Іжэўск), «[[Канцэрн радыёэлектронных тэхналёгіяў]]», «[[Курганмашзавод]]», «[[ММП-Ірбіс]]», НДІ «[[Вэктар (НДІ)|Вэктар]]» (Санкт-Пецярбург), НВА «[[Высокадакладныя комплексы]]», НВА «[[Кіляват (прадпрыемства)|Кіляват]]» ([[Ліпецк]]), НВА «[[Страла (прадпрыемства)|Страла]]» (Тула), НВК «[[Канструктарскае бюро машынабудаваньня (Каломна)|Канструктарскае бюро машынабудаваньня]]» (Каломна), «[[Аб'яднаная авіябудаўнічая карпарацыя]]», НВП «[[Прыма (прадпрыемства)|Прыма]]», «[[Раскосмас]]», «[[Расабаронэкспарт]]», «[[ТЕ Паўэр]]» (Варонеж), «[[Тэхлазэр]]» (Санкт-Пецярбург), «[[Тэхнадынаміка]]», гандлёвы дом «[[Эдган]]», «[[Тупалеў (прадпрыемства)|Тупалеў]]», «[[Перадавая тэкстыльніца]]» ([[Каралёў (горад)|Каралёў]], Маскоўская вобласьць), «[[Расэлектроніка]]», «[[Швабе]]», «[[Эдс]]» (Іжэўск), «[[Элеконд]]» ([[Сарапул]], Удмуртыя), «[[Электрасыгнал (прадпрыемства)|Электрасыгнал]]» (Варонеж), «[[Ямал-Экалёгія]]» ([[Саляхард]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]), «[[Бесьпілётны сыстэмы]]», «[[Златавустаўскі завод збройнай спэцыялізаванай сталі]]» ([[Чалябінская вобласьць]]), НВА «[[Прыбор (прадпрыемства)|Прыбор]]», НВА «[[Тэхналёгіі (прадпрыемства)|Тэхналёгіі]]», «[[Ольвія]]» (Санкт-Пецярбург) і «[[Цэнтральны навукова-дасьледчы інстытут дакладнага машынабудаваньня]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каталёг выставы 2025 году (130 старонак)|спасылка=https://milex.belexpo.by/upload/milex_каталог_2025.pdf|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 2001 годзе правялі «Менскі салён [[Абаронная прамысловасьць|абароннай прамысловасьці]]», які сталі ладзіць раз на 2 гады. Выстава сабрала 119 удзельнікаў і звыш 10 000 наведнікаў. У 2005 годзе суарганізатарам 3-й «Беларускай вайсковай выставы» стаў [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], які пачаў праводзіць міжнародную навуковую нараду ў межах выставы. 18 траўня 2005 году наведнікам выставы паказалі вайсковую тэхніку на «Барысаўскім» [[палігон]]е. Вытворчае аб'яднаньне «[[Агат-сыстэмы кіраваньня|Агат]]» прадставіла прыладу «Шлем» для  кіраваньня зэнітным падразьдзяленьнем, а «[[Пеленг]]» — «[[БМП-2]]» з прыцэлам «Рубеж-М», а «[[Менскі завод колавых цягачоў]]» паказаў аўтацягнік «[[МЗКЦ-74295]]» у счэпцы з паўпрычэпам «МЗКЦ-93783» для разгрузкі танкаў «[[Т-72]]», а «[[558-ы авіярамонтны завод]]» — стрэльбы самалёта «[[Су-27]]УБМ» па наземных мэтах карэктаванай [[лазэр]]ам авіябомбай «[[КАБ-500Л]]» і некіраванай паветранай [[ракета]]й «[[С-8ОФ]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/istoriya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

9—12 ліпеня 2014 году на «Беларускай вайсковай выставе» прадставілі звыш 2000 узораў вайсковай тэхнікі з больш як 140 вытворцаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=Дасканаласьць міру — у пільнасьці|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 ліпеня 2014|нумар=128 (27738)|старонкі=2|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У рамках 15 [[кантракт]]аў на выставе прадалі [[Узбраеньне|ўзбраеньні]] на 700 млн даляраў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 ліпеня 2014|нумар=130 (27740)|старонкі=1|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе лік удзельнікаў выставы дасягнуў 170. Яе наведалі 47 урадавых пасольстваў з 30 краінаў і звыш 200 пасольстваў ад прадпрыемстваў з 48 краінаў. Прадпрыемствы Дзяржаўнага вайскова-прамысловага камітэту Беларусі заключылі 35 кантрактаў на 230 млн даляраў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://milex.belexpo.by/media-tsentr/novosti/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Выставы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя выставы]]
[[Катэгорыя:Кірмашы]]
[[Катэгорыя:Зброя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Менску]]
[[Катэгорыя:Гандаль зброяй]]
[[Катэгорыя:Цэнтральны раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>1k7gaoo3rpb2em01bsat09nhl46al3z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621900</id>
      <parentid>2621898</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:34:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Удзельнікі */ +«[[Агат — электрамэханічны завод]]»</comment>
      <origin>2621900</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22976" sha1="348icphjq7yj3wjx6b5aiqgw6z16esn" xml:space="preserve">{{Рэгулярная падзея
|назва              = «Беларуская вайсковая выстава»
|лягатып            = 
|апісаньне лягатыпу = 
|выява              = 
|апісаньне выявы    = 
|статус             = 
|тып                = [[выстава]]
|пачатак пэрыяду    = {{Дата пачатку|21|5|2025}}
|канец пэрыяду      = {{Дата сканчэньня|24|5|2025}}
|пэрыядычнасьць     = раз на 2 гады
|краіна             = [[Беларусь]]
|мясьціна           = [[Менск]]
|пляцоўка           = [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Умовы наведваньня|спасылка=https://milex.belexpo.by/posetitelyam/usloviya-poseshcheniya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьмяшчальнасьць    = 3,7 [[га]]
|каардынаты         = {{Каардынаты|53|58|5|паўночнае|27|33|23|усходняе|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|гады               = {{Узрост|00|00|2001}}
|апошняя дата       = 24 траўня 2025
|удзельнікі         = 126 зь 7 краінаў, у тым ліку 10 зь 5 краінаў [[Азія|Азіі]] (2025 год)
|наведвальнікі      = 10 000 (2001 год)
|заснавальнікі      = 
|арганізатары       = [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], [[Міністэрства абароны Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/organizatory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|кіраўнікі          = [[Сяргей Рубцоў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://milex.belexpo.by/kontakty/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|заступнікі         = «[[Белэкспа]]»
|фундатары          = «[[Белспэцзьнештэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Супольнікі і спонсары|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/partnery-i-sponsory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асобы              = [[Зьміцер Пантус]], [[Віктар Хрэнін]]
|узнагароды         = 
|бюджэт             = 
|папярэдняя падзея  = 2025 год
|наступная падзея   = 2027 год
|сайт               = [https://milex.belexpo.by/ milex.belexpo.by]
}}
'''«Беларуская вайсковая выстава»''' ({{мова-en|Belarusian Military Exibition|скарочана}}) — міжнародная выстава [[Узбраеньне|ўзбраеньня]], якую ладзілі ў Менску ад 2001 году кожныя 2 гады.

На 2025 год правядзеньне выставы зацьвярджалася распараджэньнем [[Прэм’ер-міністар Беларусі|прэм’ер-міністра Беларусі]] і суправаджалася міжнароднай навуковай нарадай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Працягласьць «БВВ» складала 4 дні, у першы зь якіх наведнікаў прапускалі па запрашальных білетах, а ў другі ладзілі міжнародную навуковую канфэрэнцыю. Выстава працавала зь 10-й да 18-й гадзіны  ў [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар|Менскім міжнародным выставачным цэнтры]] ([[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральны раён]], мікрараён [[Навінкі (Менск)|Навінкі]], [[Вуліца Паўліны Мядзёлкі (Менск)|вул. Паўліны Мядзёлкі]], д. 24)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Кірункі ==
На 2025 год 20 кірункамі «Беларускай вайсковай выставы» былі:
# [[Вайсковая форма|абмундзіраваньне]], [[вопратка]] і адмысловыя прыналежнасьці;
# [[Вайсковая мэдыцына|вайсковая]] [[мэдыцына]];
# вайсковая [[Дасьледаваньне|навукова-дасьледчая]] аснова;
# вайсковыя ВНУ і навучальныя асяродкі;
# абсталяваньне і прыёмы перапрацоўкі ўзбраеньня, вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў;
# асучасьніваньне і [[рамонт]] баявой тэхнікі і ўзбраеньня;
# дарожныя, [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнічыя]] і грузападымальныя сродкі і мэханізмы;
# прылады і прыёмы падвойнага прызначэньня;
# пілятажна-навігацыйныя прылады і сеткі аўтаматычнага кіраваньня;
# [[авіяцыя]], [[Ракета|ракетна]]-касьмічныя прылады і паветранакасьмічныя прыёмы;
# [[cамаход]]ы і [[цягач]]ы;
# [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйныя сыстэмы]] і сыстэмы абароны зьвестак;
# прылады і сеткі забесьпячэньня войскаў;
# прылады і сродкі [[Радыяцыя|радыяцыйнай]], хімічнай і біялягічнай абароны;
# оптыка-электроннае абсталяваньне і сеткі;
# боепрыпасы і адмысловая хімія, [[палігон]]ныя вымяральныя прылады і абсталяваньне;
# высокатэхналягічнае абсталяваньне і сеткі;
# ракетнае, [[Артылерыя|артылерыйскае]] і [[Пальная зброя|стралковае]] ўзбраеньне;
# сыстэмы [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] малага і сярэдняга [[радыюс]]у дзеяньня;
# браня[[танк]]авая тэхніка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кірункі выставы|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/napravleniya-vystavki/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Удзельнікі ==
На 2025 год удзельнікамі «Беларускай вайсковай выставы» былі 126 установаў ад 7 краінаў:
* 1 установа ад [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]] — «[[Царская інавацыя]]» ([[Шарджа]]);
* звыш 70 установаў ад Беларусі — «[[140-ы рамонтны завод]]» ([[Барысаў]]), «[[2566-ы завод рамонту радыёэлектроннага ўзбраеньня]]» (Барысаў), «[[2ТС Інжынірынг]]», «[[558-ы авіярамонтны завод]]» ([[Баранавічы]]), «[[Агат-сыстэм]]», «[[Агат-сыстэмы кіраваньня]]», «[[Агат — электрамэханічны завод]]», «[[Актуальныя рашэньні бясьпекі]]», «[[Алеўкурп]]» ([[Каралёў Стан]]), «[[Белзьнешпрамсэрвіс]]», «[[Белспэцзьнештэхніка]]», «[[Белтэхэкспарт]]», «[[Бесьпілётныя лятальныя апараты]]», «[[Брайтпро]]» ([[Горадня]]), «[[Вундэркабэль]]», [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]], [[Швачная фабрыка № 4]] ([[Гомель]]), Навукова-тэхнічны цэнтар «[[Дэлс]]», «[[Завод дакладнай электрамэханікі]]» ([[Станькаў]], Койданаўскі раён), «[[Імпрэса Інжынірынг]]», «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», «[[Іттас]]», канструктарскае бюро «[[Дысплэй (прадпрыемства)|Дысплэй]]» (Віцебск), канструктарскае бюро «[[Радар (прадпрыемства)|Радар]]», канструктарскае бюро «[[Бесьпілётны верталёты]]», «[[Кідма тэк]]», НВК «[[Кантакт (прадпрыемства)|Кантакт]]», «[[Менскі завод колавых цягачоў]]», «[[Менскі навукова-дасьледчы прыборабудаўнічы інстытут]]», «[[Магатэкс]]» ([[Магілёў]]), «[[МСВ-Профі]]» ([[Клецак]]), [[НДІ пажарнай бясьпекі і праблемаў надзвычайных сытуацыяў]], «[[Навукова-дасьледны інстытут тэхнічнай абароны інфармацыі]]», НВК «[[Браня (прадпрыемства)|Браня]]», НВЦ «[[Амэга (прадпрыемства)|Амэга]]», «[[Досьледна-канструктарскае бюро тэхналёгіі будаўнічай вытворчасьці]]» («ДКБ ТБВ»), «[[Аршанскі авіярамонтны завод]]», «[[Пеленг]]», «[[Полспа]]» ([[Полацак]]), «[[СД Электра]]», «[[Спэцыяльная сувязь]]», «[[Татэм профі]]» ([[Вялікае Сьціклева]]), «[[Тэхніка сувязі]]» ([[Барань]], Аршанскі раён), «[[Фалкон НТ]]», «[[Фурнітур Бай]]», «[[Хобі-Парк]]», «[[Цэнтар навуковых дасьледаваньняў і вытворчасьці]]» («ЦНДВ»), «[[Чаўляр]]», «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Завод камунальнай тэхнікі]]» ([[Дарагічын]]), «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]», [[Беларускі інстытут сыстэмнага аналізу і інфармацыйнага забесьпячэньня навукова-тэхнічнай сфэры]], «[[БелНВК]]» (Гомель), «[[Волатаўта]]», канструктарскае бюро «[[Прамень (прадпрыемства)|Прамень]]», «[[Інатэх Салюшнс]]», інавацыйны цэнтар тэхналёгіяў «[[Гарызонт прадпрыемства)|Гарызонт]]», «[[Менскі трактарны завод]]», «[[Мідывісана]]», [[Міністэрства адукацыі Беларусі]], «[[Мінатор-Сэрвіс]]», [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]], [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]], «[[Навукова-дасьледчы інстытут электронных вылічальных машынаў]]», [[Навукова-вытворчы цэнтар шматфункцыянальных бесьпілётных комплексаў]], «[[Прыборабудаўнічая кампанія]]», [[Рэспубліканская навукова-тэхнічная бібліятэка]] і «[[Чэфі]]»;
* 1 установа ад [[Індыя|Індыі]] — «[[Джагешварскія промыслы]]» ([[Ахмэдабад]], штат [[Гуджарат]]); 
* 1 установаў ад [[Іран]]у — «[[Экспартны асяродак Міністэрства абароны]]»;
* 4 установы ад [[Кітай|Кітаю]] — «[[Пэкінскі ляяльны міжнародны кірмаш]]», «[[Вялікі паход (прадпрыемства)|Вялікі паход]]», «[[Міжнародныя месяцовыя віды спорту]]» ([[Фошань]], правінцыя [[Гуандун]]) і «[[Эвэрэй]]» ([[Шанхай]]);
* 3 установы ад [[Пакістан]]у — «[[Арганізацыя садзейнічаньня экспарту абаронных матэрыялаў]]», [[Міністэрства абароннай прамысловасьці Пакістану]], [[Міністэрства абароны Пакістану]];
* 53 установы ад Расеі — «[[БРТ]]» ([[Екацярынбург]]), спэцыяльны тэхнічны цэнтар «[[СТЦ Радар|Радар]]», «[[Іжэўскі мотазавод]]» ([[Удмуртыя]]), НДІ «[[Сыгнал (НДІ)|Сыгнал]]» (Каўроў, [[Уладзімерская вобласьць]]), [[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут рэлебудаваньня]] «Прагрэс» ([[Чабаксары]], Чувашыя), «[[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут радыётэхнікі]]», «[[Горкаўскі завод апаратуры сувязі]]» ([[Ніжні Ноўгарад]]), завод «[[Атлянт (Расея)|Атлянт]]» ([[Ізабільны]], [[Стаўрапольскі край]]), завод «[[Кантактныя пары і раздымы]]» («КаПіР»; [[Казьмадзям'янск]], [[Марый Эл]]), завод «[[Чувашкабэль]]» (Чабаксары), завод «[[Элекон]]» ([[Казань]], Татарстан), завод «[[Электрадэталь]]» ([[Карачаў]], Бранская вобласьць), электрамэханічны завод «[[Купал (завод)|Купал]]» ([[Іжэўск]], Удмуртыя), «[[Інадрайв]]» ([[Санкт-Пецярбург]]), «[[К. Арма]]» ([[Каломна]], Маскоўская вобласьць), канструктарскае бюро «[[Прыбой (прадпрыемства)|Прыбой]]» ([[Іншынскі]], [[Тульская вобласьць]]), «[[Канструктарскае досьледнае бюро радыёапаратуры]]», «[[Канструктарскае бюро прыборабудаваньня]]» ([[Тула]]), «[[Алмаз-Антэй]]», «[[Сузор'е (прадпрыемства)|Сузор'е]]» ([[Варонеж]]), «[[Уралвагонзавод]]», «[[Калашнікаў (прадпрыемства)|Калашнікаў]]» (Іжэўск), «[[Канцэрн радыёэлектронных тэхналёгіяў]]», «[[Курганмашзавод]]», «[[ММП-Ірбіс]]», НДІ «[[Вэктар (НДІ)|Вэктар]]» (Санкт-Пецярбург), НВА «[[Высокадакладныя комплексы]]», НВА «[[Кіляват (прадпрыемства)|Кіляват]]» ([[Ліпецк]]), НВА «[[Страла (прадпрыемства)|Страла]]» (Тула), НВК «[[Канструктарскае бюро машынабудаваньня (Каломна)|Канструктарскае бюро машынабудаваньня]]» (Каломна), «[[Аб'яднаная авіябудаўнічая карпарацыя]]», НВП «[[Прыма (прадпрыемства)|Прыма]]», «[[Раскосмас]]», «[[Расабаронэкспарт]]», «[[ТЕ Паўэр]]» (Варонеж), «[[Тэхлазэр]]» (Санкт-Пецярбург), «[[Тэхнадынаміка]]», гандлёвы дом «[[Эдган]]», «[[Тупалеў (прадпрыемства)|Тупалеў]]», «[[Перадавая тэкстыльніца]]» ([[Каралёў (горад)|Каралёў]], Маскоўская вобласьць), «[[Расэлектроніка]]», «[[Швабе]]», «[[Эдс]]» (Іжэўск), «[[Элеконд]]» ([[Сарапул]], Удмуртыя), «[[Электрасыгнал (прадпрыемства)|Электрасыгнал]]» (Варонеж), «[[Ямал-Экалёгія]]» ([[Саляхард]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]), «[[Бесьпілётны сыстэмы]]», «[[Златавустаўскі завод збройнай спэцыялізаванай сталі]]» ([[Чалябінская вобласьць]]), НВА «[[Прыбор (прадпрыемства)|Прыбор]]», НВА «[[Тэхналёгіі (прадпрыемства)|Тэхналёгіі]]», «[[Ольвія]]» (Санкт-Пецярбург) і «[[Цэнтральны навукова-дасьледчы інстытут дакладнага машынабудаваньня]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каталёг выставы 2025 году (130 старонак)|спасылка=https://milex.belexpo.by/upload/milex_каталог_2025.pdf|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 2001 годзе правялі «Менскі салён [[Абаронная прамысловасьць|абароннай прамысловасьці]]», які сталі ладзіць раз на 2 гады. Выстава сабрала 119 удзельнікаў і звыш 10 000 наведнікаў. У 2005 годзе суарганізатарам 3-й «Беларускай вайсковай выставы» стаў [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], які пачаў праводзіць міжнародную навуковую нараду ў межах выставы. 18 траўня 2005 году наведнікам выставы паказалі вайсковую тэхніку на «Барысаўскім» [[палігон]]е. Вытворчае аб'яднаньне «[[Агат-сыстэмы кіраваньня|Агат]]» прадставіла прыладу «Шлем» для  кіраваньня зэнітным падразьдзяленьнем, а «[[Пеленг]]» — «[[БМП-2]]» з прыцэлам «Рубеж-М», а «[[Менскі завод колавых цягачоў]]» паказаў аўтацягнік «[[МЗКЦ-74295]]» у счэпцы з паўпрычэпам «МЗКЦ-93783» для разгрузкі танкаў «[[Т-72]]», а «[[558-ы авіярамонтны завод]]» — стрэльбы самалёта «[[Су-27]]УБМ» па наземных мэтах карэктаванай [[лазэр]]ам авіябомбай «[[КАБ-500Л]]» і некіраванай паветранай [[ракета]]й «[[С-8ОФ]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/istoriya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

9—12 ліпеня 2014 году на «Беларускай вайсковай выставе» прадставілі звыш 2000 узораў вайсковай тэхнікі з больш як 140 вытворцаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=Дасканаласьць міру — у пільнасьці|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 ліпеня 2014|нумар=128 (27738)|старонкі=2|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У рамках 15 [[кантракт]]аў на выставе прадалі [[Узбраеньне|ўзбраеньні]] на 700 млн даляраў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 ліпеня 2014|нумар=130 (27740)|старонкі=1|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе лік удзельнікаў выставы дасягнуў 170. Яе наведалі 47 урадавых пасольстваў з 30 краінаў і звыш 200 пасольстваў ад прадпрыемстваў з 48 краінаў. Прадпрыемствы Дзяржаўнага вайскова-прамысловага камітэту Беларусі заключылі 35 кантрактаў на 230 млн даляраў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://milex.belexpo.by/media-tsentr/novosti/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Выставы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя выставы]]
[[Катэгорыя:Кірмашы]]
[[Катэгорыя:Зброя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Менску]]
[[Катэгорыя:Гандаль зброяй]]
[[Катэгорыя:Цэнтральны раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>348icphjq7yj3wjx6b5aiqgw6z16esn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621901</id>
      <parentid>2621900</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T05:35:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Удзельнікі */ (</comment>
      <origin>2621901</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22977" sha1="gsp6ordp8idp4k6uaqf4dtf1xzkgzpj" xml:space="preserve">{{Рэгулярная падзея
|назва              = «Беларуская вайсковая выстава»
|лягатып            = 
|апісаньне лягатыпу = 
|выява              = 
|апісаньне выявы    = 
|статус             = 
|тып                = [[выстава]]
|пачатак пэрыяду    = {{Дата пачатку|21|5|2025}}
|канец пэрыяду      = {{Дата сканчэньня|24|5|2025}}
|пэрыядычнасьць     = раз на 2 гады
|краіна             = [[Беларусь]]
|мясьціна           = [[Менск]]
|пляцоўка           = [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Умовы наведваньня|спасылка=https://milex.belexpo.by/posetitelyam/usloviya-poseshcheniya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|зьмяшчальнасьць    = 3,7 [[га]]
|каардынаты         = {{Каардынаты|53|58|5|паўночнае|27|33|23|усходняе|выяўленьне=тэкст,загаловак}}
|гады               = {{Узрост|00|00|2001}}
|апошняя дата       = 24 траўня 2025
|удзельнікі         = 126 зь 7 краінаў, у тым ліку 10 зь 5 краінаў [[Азія|Азіі]] (2025 год)
|наведвальнікі      = 10 000 (2001 год)
|заснавальнікі      = 
|арганізатары       = [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], [[Міністэрства абароны Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/organizatory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|кіраўнікі          = [[Сяргей Рубцоў]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі для сувязі|спасылка=https://milex.belexpo.by/kontakty/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|заступнікі         = «[[Белэкспа]]»
|фундатары          = «[[Белспэцзьнештэхніка]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Супольнікі і спонсары|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/partnery-i-sponsory/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;
|асобы              = [[Зьміцер Пантус]], [[Віктар Хрэнін]]
|узнагароды         = 
|бюджэт             = 
|папярэдняя падзея  = 2025 год
|наступная падзея   = 2027 год
|сайт               = [https://milex.belexpo.by/ milex.belexpo.by]
}}
'''«Беларуская вайсковая выстава»''' ({{мова-en|Belarusian Military Exibition|скарочана}}) — міжнародная выстава [[Узбраеньне|ўзбраеньня]], якую ладзілі ў Менску ад 2001 году кожныя 2 гады.

На 2025 год правядзеньне выставы зацьвярджалася распараджэньнем [[Прэм’ер-міністар Беларусі|прэм’ер-міністра Беларусі]] і суправаджалася міжнароднай навуковай нарадай&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пра выставу|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;. Працягласьць «БВВ» складала 4 дні, у першы зь якіх наведнікаў прапускалі па запрашальных білетах, а ў другі ладзілі міжнародную навуковую канфэрэнцыю. Выстава працавала зь 10-й да 18-й гадзіны  ў [[Менскі міжнародны выставачны цэнтар|Менскім міжнародным выставачным цэнтры]] ([[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральны раён]], мікрараён [[Навінкі (Менск)|Навінкі]], [[Вуліца Паўліны Мядзёлкі (Менск)|вул. Паўліны Мядзёлкі]], д. 24)&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

== Кірункі ==
На 2025 год 20 кірункамі «Беларускай вайсковай выставы» былі:
# [[Вайсковая форма|абмундзіраваньне]], [[вопратка]] і адмысловыя прыналежнасьці;
# [[Вайсковая мэдыцына|вайсковая]] [[мэдыцына]];
# вайсковая [[Дасьледаваньне|навукова-дасьледчая]] аснова;
# вайсковыя ВНУ і навучальныя асяродкі;
# абсталяваньне і прыёмы перапрацоўкі ўзбраеньня, вайсковай тэхнікі і [[боепрыпас]]аў;
# асучасьніваньне і [[рамонт]] баявой тэхнікі і ўзбраеньня;
# дарожныя, [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнічыя]] і грузападымальныя сродкі і мэханізмы;
# прылады і прыёмы падвойнага прызначэньня;
# пілятажна-навігацыйныя прылады і сеткі аўтаматычнага кіраваньня;
# [[авіяцыя]], [[Ракета|ракетна]]-касьмічныя прылады і паветранакасьмічныя прыёмы;
# [[cамаход]]ы і [[цягач]]ы;
# [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйныя сыстэмы]] і сыстэмы абароны зьвестак;
# прылады і сеткі забесьпячэньня войскаў;
# прылады і сродкі [[Радыяцыя|радыяцыйнай]], хімічнай і біялягічнай абароны;
# оптыка-электроннае абсталяваньне і сеткі;
# боепрыпасы і адмысловая хімія, [[палігон]]ныя вымяральныя прылады і абсталяваньне;
# высокатэхналягічнае абсталяваньне і сеткі;
# ракетнае, [[Артылерыя|артылерыйскае]] і [[Пальная зброя|стралковае]] ўзбраеньне;
# сыстэмы [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]] малага і сярэдняга [[радыюс]]у дзеяньня;
# браня[[танк]]авая тэхніка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кірункі выставы|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/napravleniya-vystavki/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Удзельнікі ==
На 2025 год удзельнікамі «Беларускай вайсковай выставы» былі 126 установаў ад 7 краінаў:
* 1 установа ад [[Аб'яднаныя Арабскія Эміраты|Аб'яднаных Арабскіх Эміратаў]] — «[[Царская інавацыя]]» ([[Шарджа]]);
* звыш 70 установаў ад Беларусі — «[[140-ы рамонтны завод]]» ([[Барысаў]]), «[[2566-ы завод рамонту радыёэлектроннага ўзбраеньня]]» (Барысаў), «[[2ТС Інжынірынг]]», «[[558-ы авіярамонтны завод]]» ([[Баранавічы]]), «[[Агат-сыстэм]]», «[[Агат-сыстэмы кіраваньня]]», «[[Агат — электрамэханічны завод]]», «[[Актуальныя рашэньні бясьпекі]]», «[[Алеўкурп]]» ([[Каралёў Стан]]), «[[Белзьнешпрамсэрвіс]]», «[[Белспэцзьнештэхніка]]», «[[Белтэхэкспарт]]», «[[Бесьпілётныя лятальныя апараты]]», «[[Брайтпро]]» ([[Горадня]]), «[[Вундэркабэль]]», [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі]], [[Швачная фабрыка № 4]] ([[Гомель]]), Навукова-тэхнічны цэнтар «[[Дэлс]]», «[[Завод дакладнай электрамэханікі]]» ([[Станькаў]], Койданаўскі раён), «[[Імпрэса Інжынірынг]]», «[[Інтэграл (кампанія)|Інтэграл]]», «[[Іттас]]», канструктарскае бюро «[[Дысплэй (прадпрыемства)|Дысплэй]]» (Віцебск), канструктарскае бюро «[[Радар (прадпрыемства)|Радар]]», канструктарскае бюро «[[Бесьпілётны верталёты]]», «[[Кідма тэк]]», НВК «[[Кантакт (прадпрыемства)|Кантакт]]», «[[Менскі завод колавых цягачоў]]», «[[Менскі навукова-дасьледчы прыборабудаўнічы інстытут]]», «[[Магатэкс]]» ([[Магілёў]]), «[[МСВ-Профі]]» ([[Клецак]]), [[НДІ пажарнай бясьпекі і праблемаў надзвычайных сытуацыяў]], «[[Навукова-дасьледны інстытут тэхнічнай абароны інфармацыі]]», НВК «[[Браня (прадпрыемства)|Браня]]», НВЦ «[[Амэга (прадпрыемства)|Амэга]]», «[[Досьледна-канструктарскае бюро тэхналёгіі будаўнічай вытворчасьці]]» («ДКБ ТБВ»), «[[Аршанскі авіярамонтны завод]]», «[[Пеленг]]», «[[Полспа]]» ([[Полацак]]), «[[СД Электра]]», «[[Спэцыяльная сувязь]]», «[[Татэм профі]]» ([[Вялікае Сьціклева]]), «[[Тэхніка сувязі]]» ([[Барань]], Аршанскі раён), «[[Фалкон НТ]]», «[[Фурнітур Бай]]», «[[Хобі-Парк]]», «[[Цэнтар навуковых дасьледаваньняў і вытворчасьці]]» («ЦНДВ»), «[[Чаўляр]]», «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Завод камунальнай тэхнікі]]» ([[Дарагічын]]), «[[Высокадакладныя тактычныя сыстэмы]]», «[[Беларускае оптыка-мэханічнае аб’яднаньне]]», [[Беларускі інстытут сыстэмнага аналізу і інфармацыйнага забесьпячэньня навукова-тэхнічнай сфэры]], «[[БелНВК]]» (Гомель), «[[Волатаўта]]», канструктарскае бюро «[[Прамень (прадпрыемства)|Прамень]]», «[[Інатэх Салюшнс]]», інавацыйны цэнтар тэхналёгіяў «[[Гарызонт (прадпрыемства)|Гарызонт]]», «[[Менскі трактарны завод]]», «[[Мідывісана]]», [[Міністэрства адукацыі Беларусі]], «[[Мінатор-Сэрвіс]]», [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]], [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]], «[[Навукова-дасьледчы інстытут электронных вылічальных машынаў]]», [[Навукова-вытворчы цэнтар шматфункцыянальных бесьпілётных комплексаў]], «[[Прыборабудаўнічая кампанія]]», [[Рэспубліканская навукова-тэхнічная бібліятэка]] і «[[Чэфі]]»;
* 1 установа ад [[Індыя|Індыі]] — «[[Джагешварскія промыслы]]» ([[Ахмэдабад]], штат [[Гуджарат]]); 
* 1 установаў ад [[Іран]]у — «[[Экспартны асяродак Міністэрства абароны]]»;
* 4 установы ад [[Кітай|Кітаю]] — «[[Пэкінскі ляяльны міжнародны кірмаш]]», «[[Вялікі паход (прадпрыемства)|Вялікі паход]]», «[[Міжнародныя месяцовыя віды спорту]]» ([[Фошань]], правінцыя [[Гуандун]]) і «[[Эвэрэй]]» ([[Шанхай]]);
* 3 установы ад [[Пакістан]]у — «[[Арганізацыя садзейнічаньня экспарту абаронных матэрыялаў]]», [[Міністэрства абароннай прамысловасьці Пакістану]], [[Міністэрства абароны Пакістану]];
* 53 установы ад Расеі — «[[БРТ]]» ([[Екацярынбург]]), спэцыяльны тэхнічны цэнтар «[[СТЦ Радар|Радар]]», «[[Іжэўскі мотазавод]]» ([[Удмуртыя]]), НДІ «[[Сыгнал (НДІ)|Сыгнал]]» (Каўроў, [[Уладзімерская вобласьць]]), [[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут рэлебудаваньня]] «Прагрэс» ([[Чабаксары]], Чувашыя), «[[Усерасейскі навукова-дасьледчы інстытут радыётэхнікі]]», «[[Горкаўскі завод апаратуры сувязі]]» ([[Ніжні Ноўгарад]]), завод «[[Атлянт (Расея)|Атлянт]]» ([[Ізабільны]], [[Стаўрапольскі край]]), завод «[[Кантактныя пары і раздымы]]» («КаПіР»; [[Казьмадзям'янск]], [[Марый Эл]]), завод «[[Чувашкабэль]]» (Чабаксары), завод «[[Элекон]]» ([[Казань]], Татарстан), завод «[[Электрадэталь]]» ([[Карачаў]], Бранская вобласьць), электрамэханічны завод «[[Купал (завод)|Купал]]» ([[Іжэўск]], Удмуртыя), «[[Інадрайв]]» ([[Санкт-Пецярбург]]), «[[К. Арма]]» ([[Каломна]], Маскоўская вобласьць), канструктарскае бюро «[[Прыбой (прадпрыемства)|Прыбой]]» ([[Іншынскі]], [[Тульская вобласьць]]), «[[Канструктарскае досьледнае бюро радыёапаратуры]]», «[[Канструктарскае бюро прыборабудаваньня]]» ([[Тула]]), «[[Алмаз-Антэй]]», «[[Сузор'е (прадпрыемства)|Сузор'е]]» ([[Варонеж]]), «[[Уралвагонзавод]]», «[[Калашнікаў (прадпрыемства)|Калашнікаў]]» (Іжэўск), «[[Канцэрн радыёэлектронных тэхналёгіяў]]», «[[Курганмашзавод]]», «[[ММП-Ірбіс]]», НДІ «[[Вэктар (НДІ)|Вэктар]]» (Санкт-Пецярбург), НВА «[[Высокадакладныя комплексы]]», НВА «[[Кіляват (прадпрыемства)|Кіляват]]» ([[Ліпецк]]), НВА «[[Страла (прадпрыемства)|Страла]]» (Тула), НВК «[[Канструктарскае бюро машынабудаваньня (Каломна)|Канструктарскае бюро машынабудаваньня]]» (Каломна), «[[Аб'яднаная авіябудаўнічая карпарацыя]]», НВП «[[Прыма (прадпрыемства)|Прыма]]», «[[Раскосмас]]», «[[Расабаронэкспарт]]», «[[ТЕ Паўэр]]» (Варонеж), «[[Тэхлазэр]]» (Санкт-Пецярбург), «[[Тэхнадынаміка]]», гандлёвы дом «[[Эдган]]», «[[Тупалеў (прадпрыемства)|Тупалеў]]», «[[Перадавая тэкстыльніца]]» ([[Каралёў (горад)|Каралёў]], Маскоўская вобласьць), «[[Расэлектроніка]]», «[[Швабе]]», «[[Эдс]]» (Іжэўск), «[[Элеконд]]» ([[Сарапул]], Удмуртыя), «[[Электрасыгнал (прадпрыемства)|Электрасыгнал]]» (Варонеж), «[[Ямал-Экалёгія]]» ([[Саляхард]], [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]), «[[Бесьпілётны сыстэмы]]», «[[Златавустаўскі завод збройнай спэцыялізаванай сталі]]» ([[Чалябінская вобласьць]]), НВА «[[Прыбор (прадпрыемства)|Прыбор]]», НВА «[[Тэхналёгіі (прадпрыемства)|Тэхналёгіі]]», «[[Ольвія]]» (Санкт-Пецярбург) і «[[Цэнтральны навукова-дасьледчы інстытут дакладнага машынабудаваньня]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каталёг выставы 2025 году (130 старонак)|спасылка=https://milex.belexpo.by/upload/milex_каталог_2025.pdf|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У 2001 годзе правялі «Менскі салён [[Абаронная прамысловасьць|абароннай прамысловасьці]]», які сталі ладзіць раз на 2 гады. Выстава сабрала 119 удзельнікаў і звыш 10 000 наведнікаў. У 2005 годзе суарганізатарам 3-й «Беларускай вайсковай выставы» стаў [[Дзяржаўны вайскова-прамысловы камітэт Беларусі]], які пачаў праводзіць міжнародную навуковую нараду ў межах выставы. 18 траўня 2005 году наведнікам выставы паказалі вайсковую тэхніку на «Барысаўскім» [[палігон]]е. Вытворчае аб'яднаньне «[[Агат-сыстэмы кіраваньня|Агат]]» прадставіла прыладу «Шлем» для  кіраваньня зэнітным падразьдзяленьнем, а «[[Пеленг]]» — «[[БМП-2]]» з прыцэлам «Рубеж-М», а «[[Менскі завод колавых цягачоў]]» паказаў аўтацягнік «[[МЗКЦ-74295]]» у счэпцы з паўпрычэпам «МЗКЦ-93783» для разгрузкі танкаў «[[Т-72]]», а «[[558-ы авіярамонтны завод]]» — стрэльбы самалёта «[[Су-27]]УБМ» па наземных мэтах карэктаванай [[лазэр]]ам авіябомбай «[[КАБ-500Л]]» і некіраванай паветранай [[ракета]]й «[[С-8ОФ]]»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя|спасылка=https://milex.belexpo.by/o-vystavke/istoriya/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}&lt;/ref&gt;.

9—12 ліпеня 2014 году на «Беларускай вайсковай выставе» прадставілі звыш 2000 узораў вайсковай тэхнікі з больш як 140 вытворцаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Шпакоўскі.|загаловак=Дасканаласьць міру — у пільнасьці|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 ліпеня 2014|нумар=128 (27738)|старонкі=2|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;. У рамках 15 [[кантракт]]аў на выставе прадалі [[Узбраеньне|ўзбраеньні]] на 700 млн даляраў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Коратка|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 ліпеня 2014|нумар=130 (27740)|старонкі=1|issn=1990-763X}}&lt;/ref&gt;.

У 2017 годзе лік удзельнікаў выставы дасягнуў 170. Яе наведалі 47 урадавых пасольстваў з 30 краінаў і звыш 200 пасольстваў ад прадпрыемстваў з 48 краінаў. Прадпрыемствы Дзяржаўнага вайскова-прамысловага камітэту Беларусі заключылі 35 кантрактаў на 230 млн даляраў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Навіны|спасылка=https://milex.belexpo.by/media-tsentr/novosti/|выдавец=«Беларуская вайсковая выстава»|мова=ru|дата публікацыі=2025|дата доступу=26 чэрвеня 2025}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Выставы Беларусі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя выставы]]
[[Катэгорыя:Кірмашы]]
[[Катэгорыя:Зброя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Менску]]
[[Катэгорыя:Гандаль зброяй]]
[[Катэгорыя:Цэнтральны раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2001 годзе]]</text>
      <sha1>gsp6ordp8idp4k6uaqf4dtf1xzkgzpj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Беларускае Вызвольнае Войска</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297250</id>
    <redirect title="Беларускае вызвольнае войска" />
    <revision>
      <id>2621895</id>
      <timestamp>2025-06-26T05:17:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>W перанёс старонку [[Беларускае Вызвольнае Войска]] у [[Беларускае вызвольнае войска]]: [[ВП:ПНА]]: +«Калі назва артыкулу складаецца зь некалькіх словаў, першая літара першага слова заўжды вялікая, астатнія словы — праз прагал з малой літары».</comment>
      <origin>2621895</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" sha1="5tievjbtv3z5dwk3ma59kqlc3mp471r" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Беларускае вызвольнае войска]]</text>
      <sha1>5tievjbtv3z5dwk3ma59kqlc3mp471r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>БВВ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297251</id>
    <revision>
      <id>2621896</id>
      <timestamp>2025-06-26T05:18:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Шаблён:Неадназначнасьць]]</comment>
      <origin>2621896</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="163" sha1="bxvhl5vq89dw60ro4dp6t29zcsas0h6" xml:space="preserve">* [[Беларускае вызвольнае войска]]
* «[[Беларуская вайсковая выстава]]»

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>bxvhl5vq89dw60ro4dp6t29zcsas0h6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>558-ы авіярамонтны завод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297252</id>
    <redirect title="558 Авіяцыйны рамонтны завод" />
    <revision>
      <id>2621899</id>
      <timestamp>2025-06-26T05:31:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[558 Авіяцыйны рамонтны завод]]</comment>
      <origin>2621899</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" sha1="2brlqubrg7vjpcludssfh8q1pahu3k3" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[558 Авіяцыйны рамонтны завод]]</text>
      <sha1>2brlqubrg7vjpcludssfh8q1pahu3k3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне:Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе</title>
    <ns>1</ns>
    <id>297253</id>
    <revision>
      <id>2621905</id>
      <timestamp>2025-06-26T06:02:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Шаблён:Перанесена з]] [[Вікіпэдыя:Артыкулы для рэцэнзаваньня]]</comment>
      <origin>2621905</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1201" sha1="cuw38d0q2flj2gnbumpnspndeg0sttl" xml:space="preserve">== {{Перанесена з|Вікіпэдыя:Артыкулы для рэцэнзаваньня}} ==
{{Пачатак закрытай сэкцыі}}
12 чэрвеня 2025 году стварыў артыкул памерам 79 кілябайтаў на падставе 37 крыніцаў пра ўстанову, загадваць якой вылучаны беларус [[Алексус Грынкевіч]]. Артыкул зьмяшчае ўводзіны і 7 разьдзелаў, 11 вольных выяваў і 6 сьпісаў, шаблён-картку і 8 катэгорыяў, вонкавыя і міжмоўныя спасылкі. Ёсьць найбольшым сярод адпаведных артыкулаў у 31 Вікіпэдыі, у тым ліку на 47 % большы памерам за адпаведны артыкул па-ангельску. Што варта дадаць перад вылучэньнем у добрыя ([[Вікіпэдыя:Крытэры добрых артыкулаў]])? З найлепшымі пажаданьнямі,—[[Удзельнік:W]] 18:00, 12 чэрвеня 2025 (UTC+3)
{{Канец закрытай сэкцыі}}</text>
      <sha1>cuw38d0q2flj2gnbumpnspndeg0sttl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе</title>
    <ns>4</ns>
    <id>297254</id>
    <revision>
      <id>2621906</id>
      <timestamp>2025-06-26T06:05:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+1</comment>
      <origin>2621906</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="857" sha1="09t7pbvmux3qm3chpyqt8bgonjsv1u8" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. Ужо 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|рэцэнзіі]] без заўвагі.—[[Удзельнік:W]] 9:05, 26 чэрвеня 2025 (СКЧ+3)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>09t7pbvmux3qm3chpyqt8bgonjsv1u8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621931</id>
      <parentid>2621906</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T10:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */ +1</comment>
      <origin>2621931</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1083" sha1="7b250t1iysqe0t5r1d90ftlt0y3uc4z" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. Ужо 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Вярхоўны штаб саюзных дзяржаваў у Эўропе|рэцэнзіі]] без заўвагі.—[[Удзельнік:W]] 9:05, 26 чэрвеня 2025 (СКЧ+3)
# {{Падтрымліваю}}. Цудоўны артыкул. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 13:08, 26 чэрвеня 2025 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>7b250t1iysqe0t5r1d90ftlt0y3uc4z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пралескі (вёска)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297255</id>
    <redirect title="Пралескі" />
    <revision>
      <id>2621937</id>
      <timestamp>2025-06-26T10:41:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Пралескі]]</comment>
      <origin>2621937</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="7gr43pw56uyrhr3r7mgqh15fhxvwf6m" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Пралескі]]</text>
      <sha1>7gr43pw56uyrhr3r7mgqh15fhxvwf6m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вераб’евічы (вёска)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297256</id>
    <redirect title="Вераб’евічы" />
    <revision>
      <id>2621943</id>
      <timestamp>2025-06-26T10:48:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Вераб’евічы]]</comment>
      <origin>2621943</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" sha1="jig8n9sw4m8645xxo5hje4pnpwday2d" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Вераб’евічы]]</text>
      <sha1>jig8n9sw4m8645xxo5hje4pnpwday2d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Спартовы напой</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297257</id>
    <revision>
      <id>2621954</id>
      <timestamp>2025-06-26T11:10:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Sports_drink?oldid=1293583781</comment>
      <origin>2621954</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15192" sha1="7xnemhjtp5l09vgtr0kc6gam2goxj8e" xml:space="preserve">[[Файл:Gatorade G Series (5384370989).jpg|значак|Сэрыя спартовых напояў маркі Gatorade]]
'''Спарто́выя''', альбо '''электралі́тныя напо́і''' — безкафэінавае {{Не перакладзена|Функцыянальны напой|функцыянальнае пітво|d|Q906645}}, прызначанае для [[Спартовец|атлетаў]] як замена [[Вада|вады]], [[электраліт]]аў і энэргіі перад, у часе, а найбольш пасьля трэнаваньня ці спаборніцтваў.

Што праўда, карысьць гэтых напояў для спорту і фізычных практыкаваньняў не даведзеная&lt;ref name=&quot;bmj&quot; /&gt;. Залішняе спажываньне напояў пагражае здароўю ці спартовым вынікам.

== Катэгорыі ==
Спартовыя напоі можна падзяліць на тры асноўныя групы:&lt;ref name=&quot;sm1&quot; /&gt;
* [[Танічнасьць|ізатанічныя]], з канцэнтрацыяй солі і цукру, падобнай да канцэнтрацыі ў чалавечым арганізьме;
* гіпэртанічныя, з вышэйшай канцэнтрацыяй солі і цукру;
* гіпатанічныя, зь ніжэйшай канцэнтрацыяй солі і цукру.

Большасьць спартовых напояў — прыкладна ізатанічныя, з утрыманьнем цукру 13 альбо 19 грамаў на порцыю 250 мл&lt;ref name=&quot;ajmr&quot; /&gt;.

== Выкарыстаньне ==
Падчас актыўных трэнаваньняў спартоўцы страчваюць праз пот ваду і электраліты, а таксама страчваюць [[Энэргетычная вартасьць|энэргію]]. Вытворцы спартовых напояў сьцьвярджаюць, што піцьцё іхніх прадуктаў, багатых на [[Калёрыя|калёрыі]] з [[Цукар|цукроў]], дапамагае ўзьняць вынікі і вытрываласьць.

Насуперак распаўсюджанаму меркаваньню дасьледаваньні паказалі, што спажываньне электралітных спартовых напояў не дапамагае ўнікнуць {{Не перакладзена|Гіпанатрэмія|гіпанатрэміі|d|Q824292}} (паніжанага ўтрыманьня [[натр]]у ў крыві), бо ў такіх напоях канцэнтрацыя натру вагаецца ад 20 да 30 {{Не перакладзена|Нармальная канцэнтрацыя|мг-экв/л|d|Q155854}}&lt;ref name=&quot;tacca&quot; /&gt;. Эфэктыўнасьць спажываньня спартовых напояў залежыць ад розных чыньнікаў, у тым ліку ад колькасьці, часу спажываньня і вываду з арганізму, а таксама тыпу вугляводаў, аднак не існуе нейкіх доказаў перавагі аднаго напою над іншым&lt;ref name=&quot;sm2&quot; /&gt;.

Мэтааналіз 2019 року паказаў, што «[[малако]] можа надаць адпаведныя ці вышэйшыя пажыўныя аднаўленчыя рэсурсы з улікам бялковага сынтэзу [[цягліца]]ў, папаўненьня [[глікаген]]у і [[Папаўненьне вадкасьці|вады]] і далейшых {{Не перакладзена|Трэнаваньне на трываласьць|паляпшэньняў вытрываласьці|d|Q362854}} ў параўнаньні зь нехарчовымі, вугляводнымі заменьнікамі і/або вугляводна-электралітнымі альтэрнатывамі»&lt;ref name=&quot;ijss&quot; /&gt;.

== Шкоднасьць ==
У спартовыя напоі {{Не перакладзена|Падсалоджаны напой|дадаюць цукар|d|Q83796190}}, таму пры працяглым спажываньні без адпаведных фізычных практыкаваньняў яны могуць спрычыніць {{Не перакладзена|Прырост масы цела|павелічэньне масы|d|Q3403879}}, [[дыябэт]] і {{Не перакладзена|Эрозія зубоў|разбурэньне зубоў|d|Q1361346}}&lt;ref name=&quot;ped&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;cda&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;gd&quot; /&gt;. Колькасьць цукру перавышае рэкамэндаваную штодзённую дозу для дзяцей у веку ад 8 да 14 гадоў&lt;ref name=&quot;aanp&quot; /&gt;.

Спартовыя напоі нярэдка блытаюць з [[Энэргетычны напой|энэргетычнымі]], якія зьмяшчаюць высокія канцэнтрацыі [[кафэін]]у. У малых колькасьцях гэтай рэчыва можа падвышаць вытрываласьць, аднак спажываньне вялікіх дозаў прыводзіць да адваротнага эфэкту&lt;ref name=&quot;apnm&quot; /&gt;.

== Мінуўшчына ==
У XIX — пачатку XX стагодзьдзя спартоўцы часам дзеля ўзнаўленьня страчанай вады, мінэралаў і энэргіі пілі [[Безалькагольнае піва|слабаалькагольнае піва]], паколькі гэта было бясьпечней, чым піць некіпячоную ваду невядомага паходжаньня&lt;ref name=&quot;ludica&quot; /&gt;. Аднак дасьледаваньні паказваюць, што нават малыя долі [[этанол]]у пагаршаюць вытрываласьць: ён запавольвае вывад глюкозы [[печань]]ню ў часе фізычных нагрузак ды згаршае такія псыхаматорныя навыкі, як час рэакцыі, дробная маторыка, трыманьне раўнавагі&lt;ref name=&quot;aa&quot; /&gt;.

У 1960-я ў Эўропе і Азіі ў адказ на запыт [[Біялягічна актыўны дадатак|харчовых дадаткаў]], якія б маглі дадаваць энэргіі, упершыню зьяўляюцца [[Энэргетычны напой|энэргетычныя]] і спартовыя напоі. Адным зь першых энэргетыкаў на рынку стаў [[Ліпавітан|Ліпавітан Д]] японскай кампаніі [[Taisho Pharmaceutical]]&lt;ref name=&quot;cr&quot; /&gt;. З тае пары вытворчасьць энэргетычных і спартовых напояў стала шматмільярднай.

== Глядзіце таксама ==
* [[Абязводжваньне]]
* [[Гіпэртэрмія]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|refs =
&lt;ref name=&quot;aa&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Virgile Lecoultre, Yves Schutz.|загаловак = Effect of a Small Dose of Alcohol on the Endurance Performance of Trained Cyclists|арыгінал = |спасылка = https://academic.oup.com/alcalc/article-abstract/44/3/278/177871|аўтар выданьня = |выданьне = Alcohol and Alcoholism|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2009|выпуск = 3|том = 44|нумар = |старонкі = 278—283|DOI = 10.1093/alcalc/agn108|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;aanp&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Mandy Rath.|загаловак = Energy drinks: What is all the hype? The dangers of energy drink consumption|арыгінал = |спасылка = https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1745-7599.2011.00689.x|аўтар выданьня = |выданьне = Journal of the American Academy of Nurse Practitioners|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2012|выпуск = 2|том = 24|нумар = |старонкі = 70—76|DOI = 10.1111/j.1745-7599.2011.00689.x|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ajmr&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Lohan Anjana.|загаловак = Impact of sports and energy drinks in athletes for performance based activities|арыгінал = |спасылка = https://www.indianjournals.com/ijor.aspx?target=ijor:ajmr&amp;volume=10&amp;issue=10&amp;article=109|аўтар выданьня = |выданьне = Asian Journal of Multidimensional Research|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2021|выпуск = 10|том = 10|нумар = |старонкі = 778—785|DOI = 2278-4853.|issn = 2278-4853}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;apnm&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Louise M. Burke.|загаловак = Caffeine and sports performance|арыгінал = |спасылка = https://cdnsciencepub.com/doi/10.1139/H08-130|аўтар выданьня = |выданьне = Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2008|выпуск = |том = 33|нумар = 6|старонкі = 1319—1334|DOI = 10.1139/H08-130|issn = 1715-5312}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;bmj&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Deborah Cohen.|загаловак = The truth about sports drinks|арыгінал = |спасылка = https://www.bmj.com/content/345/bmj.e4737|аўтар выданьня = |выданьне = BMJ|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2012|выпуск = |том = 345|нумар = |старонкі = |DOI = 10.1136/bmj.e4737|isbn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;cda&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Noble WH, Donovan TE, Geissberger M.|загаловак = Sports drinks and dental erosion|арыгінал = |спасылка = https://europepmc.org/article/med/21675676|аўтар выданьня = |выданьне = Journal of the California Dental Association|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2011|выпуск = 4|том = 39|нумар = |старонкі = 233—238|DOI = 10.1080/19424396.2011.12221890|issn = 1942-4396}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;cr&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = M.A. Heckman, K. Sherry, E. Gonzalez De Mejia.|загаловак = Energy Drinks: An Assessment of Their Market Size, Consumer Demographics, Ingredient Profile, Functionality, and Regulations in the United States|арыгінал = |спасылка = https://ift.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1541-4337.2010.00111.x|аўтар выданьня = |выданьне = Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2010|выпуск = 3|том = 9|нумар = |старонкі = 303—317|DOI = 10.1111/j.1541-4337.2010.00111.x|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;gd&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = von Fraunhofer JA, Rogers MM.|загаловак = Effects of sports drinks and other beverages on dental enamel|арыгінал = |спасылка = https://europepmc.org/article/med/15779219|аўтар выданьня = |выданьне = General Dentistry|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2005|выпуск = 1|том = 53|нумар = |старонкі = 28—31|DOI = |issn = 0363-6771}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ijss&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Isabella Russo, Vera Camões-Costa, Stephanie K. Gaskell, Judi Porter, Louise M. Burke, Ricardo J. S. Costa.|загаловак = Systematic Literature Review: The Effect of Dairy Milk on Markers of Recovery Optimisation in Response to Endurance Exercise|арыгінал = |спасылка = http://article.sapub.org/10.5923.j.sports.20190904.01.html|аўтар выданьня = |выданьне = International Journal of Sports Science|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2019|выпуск = |том = 9 (4)|нумар = |старонкі = 69—85|DOI = 10.5923/j.sports.20190904.01|issn = 2169-8759}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ludica&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Mika Rissanen.|загаловак = Beer breaks during the Tour de France. Some observations on beer and cycling in the early 1900s|арыгінал = |спасылка = https://www.academia.edu/7065151/Beer_breaks_during_the_Tour_de_France_Some_observations_on_beer_and_cycling_in_the_early_1900s|аўтар выданьня = |выданьне = Ludica, Annali di Storia e Civiltà del Gioco|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2011—2012|выпуск = |том = 17—18|нумар = |старонкі = 188—190|DOI = |issn = 0065-7778}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ped&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Kyla Cordrey; Sarah A. Keim; Ruth Milanaik; Andrew Adesman.|загаловак = Adolescent Consumption of Sports Drinks|арыгінал = |спасылка = https://publications.aap.org/pediatrics/article-abstract/141/6/e20172784/37631/Adolescent-Consumption-of-Sports-Drinks?redirectedFrom=fulltext|аўтар выданьня = |выданьне = Pediatrics|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2018|выпуск = 6|том = 141|нумар = |старонкі = |DOI = 10.1542/peds.2017-2784|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;sm1&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Rowlands, D.S., Kopetschny, B.H. &amp; Badenhorst, C.E.|загаловак = The Hydrating Effects of Hypertonic, Isotonic and Hypotonic Sports Drinks and Waters on Central Hydration During Continuous Exercise: A Systematic Meta-Analysis and Perspective|арыгінал = |спасылка = https://link.springer.com/article/10.1007/s40279-021-01558-y|аўтар выданьня = |выданьне = Sports Medicine|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2022|выпуск = |том = 52|нумар = |старонкі = 349—375|DOI = 10.1007/s40279-021-01558-y|issn = 1179-2035}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;sm2&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Coombes, J.S., Hamilton, K.L.|загаловак = The Effectiveness of Commercially Available Sports Drinks|арыгінал = |спасылка = https://link.springer.com/article/10.2165/00007256-200029030-00004|аўтар выданьня = |выданьне = Sports Medicine|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2000|выпуск = |том = 29|нумар = |старонкі = 181—209|DOI = 10.2165/00007256-200029030-00004|issn = 1179-2035}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;tacca&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Mitchell H Rosner.|загаловак = Exercise-Associated Hyponatremia|арыгінал = |спасылка = https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6735969/|аўтар выданьня = |выданьне = Transactions of the American Clinical and Climatological Association|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2019|выпуск = |том = 130|нумар = |старонкі = 76—87|DOI = |issn = 0065-7778}}&lt;/ref&gt;
}}

[[Катэгорыя:Спартовае харчаваньне|Напой]]
[[Катэгорыя:Безалькагольныя напоі]]
[[Катэгорыя:Біялягічна актыўныя дадаткі]]</text>
      <sha1>7xnemhjtp5l09vgtr0kc6gam2goxj8e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2621959</id>
      <parentid>2621954</parentid>
      <timestamp>2025-06-26T11:29:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Картка зь Вікізьвестак]]</comment>
      <origin>2621959</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15230" sha1="qezb021z1qfypr8qgypauxzf9ieoiru" xml:space="preserve">{{Картка зь Вікізьвестак}}
'''Спарто́вы напой''' (электралі́тны напо́й) — безкафэінавае {{Не перакладзена|Функцыянальны напой|функцыянальнае пітво|d|Q906645}}, прызначанае для [[Спартовец|атлетаў]] як замена [[Вада|вады]], [[электраліт]]аў і энэргіі перад, у часе, а найбольш пасьля трэнаваньня ці спаборніцтваў.

Што праўда, карысьць гэтых напояў для спорту і фізычных практыкаваньняў не даведзеная&lt;ref name=&quot;bmj&quot; /&gt;. Залішняе спажываньне напояў пагражае здароўю ці спартовым вынікам.

== Катэгорыі ==
[[Файл:Gatorade G Series (5384370989).jpg|значак|Сэрыя спартовых напояў маркі Gatorade]]
Спартовыя напоі можна падзяліць на тры асноўныя групы:&lt;ref name=&quot;sm1&quot; /&gt;
* [[Танічнасьць|ізатанічныя]], з канцэнтрацыяй солі і цукру, падобнай да канцэнтрацыі ў чалавечым арганізьме;
* гіпэртанічныя, з вышэйшай канцэнтрацыяй солі і цукру;
* гіпатанічныя, зь ніжэйшай канцэнтрацыяй солі і цукру.

Большасьць спартовых напояў — прыкладна ізатанічныя, з утрыманьнем цукру 13 альбо 19 грамаў на порцыю 250 мл&lt;ref name=&quot;ajmr&quot; /&gt;.

== Выкарыстаньне ==
Падчас актыўных трэнаваньняў спартоўцы страчваюць праз пот ваду і электраліты, а таксама страчваюць [[Энэргетычная вартасьць|энэргію]]. Вытворцы спартовых напояў сьцьвярджаюць, што піцьцё іхніх прадуктаў, багатых на [[Калёрыя|калёрыі]] з [[Цукар|цукроў]], дапамагае ўзьняць вынікі і вытрываласьць.

Насуперак распаўсюджанаму меркаваньню дасьледаваньні паказалі, што спажываньне электралітных спартовых напояў не дапамагае ўнікнуць {{Не перакладзена|Гіпанатрэмія|гіпанатрэміі|d|Q824292}} (паніжанага ўтрыманьня [[натр]]у ў крыві), бо ў такіх напоях канцэнтрацыя натру вагаецца ад 20 да 30 {{Не перакладзена|Нармальная канцэнтрацыя|мг-экв/л|d|Q155854}}&lt;ref name=&quot;tacca&quot; /&gt;. Эфэктыўнасьць спажываньня спартовых напояў залежыць ад розных чыньнікаў, у тым ліку ад колькасьці, часу спажываньня і вываду з арганізму, а таксама тыпу вугляводаў, аднак не існуе нейкіх доказаў перавагі аднаго напою над іншым&lt;ref name=&quot;sm2&quot; /&gt;.

Мэтааналіз 2019 року паказаў, што «[[малако]] можа надаць адпаведныя ці вышэйшыя пажыўныя аднаўленчыя рэсурсы з улікам бялковага сынтэзу [[цягліца]]ў, папаўненьня [[глікаген]]у і [[Папаўненьне вадкасьці|вады]] і далейшых {{Не перакладзена|Трэнаваньне на трываласьць|паляпшэньняў вытрываласьці|d|Q362854}} ў параўнаньні зь нехарчовымі, вугляводнымі заменьнікамі і/або вугляводна-электралітнымі альтэрнатывамі»&lt;ref name=&quot;ijss&quot; /&gt;.

== Шкоднасьць ==
У спартовыя напоі {{Не перакладзена|Падсалоджаны напой|дадаюць цукар|d|Q83796190}}, таму пры працяглым спажываньні без адпаведных фізычных практыкаваньняў яны могуць спрычыніць {{Не перакладзена|Прырост масы цела|павелічэньне масы|d|Q3403879}}, [[дыябэт]] і {{Не перакладзена|Эрозія зубоў|разбурэньне зубоў|d|Q1361346}}&lt;ref name=&quot;ped&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;cda&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;gd&quot; /&gt;. Колькасьць цукру перавышае рэкамэндаваную штодзённую дозу для дзяцей у веку ад 8 да 14 гадоў&lt;ref name=&quot;aanp&quot; /&gt;.

Спартовыя напоі нярэдка блытаюць з [[Энэргетычны напой|энэргетычнымі]], якія зьмяшчаюць высокія канцэнтрацыі [[кафэін]]у. У малых колькасьцях гэтай рэчыва можа падвышаць вытрываласьць, аднак спажываньне вялікіх дозаў прыводзіць да адваротнага эфэкту&lt;ref name=&quot;apnm&quot; /&gt;.

== Мінуўшчына ==
У XIX — пачатку XX стагодзьдзя спартоўцы часам дзеля ўзнаўленьня страчанай вады, мінэралаў і энэргіі пілі [[Безалькагольнае піва|слабаалькагольнае піва]], паколькі гэта было бясьпечней, чым піць некіпячоную ваду невядомага паходжаньня&lt;ref name=&quot;ludica&quot; /&gt;. Аднак дасьледаваньні паказваюць, што нават малыя долі [[этанол]]у пагаршаюць вытрываласьць: ён запавольвае вывад глюкозы [[печань]]ню ў часе фізычных нагрузак ды згаршае такія псыхаматорныя навыкі, як час рэакцыі, дробная маторыка, трыманьне раўнавагі&lt;ref name=&quot;aa&quot; /&gt;.

У 1960-я ў Эўропе і Азіі ў адказ на запыт [[Біялягічна актыўны дадатак|харчовых дадаткаў]], якія б маглі дадаваць энэргіі, упершыню зьяўляюцца [[Энэргетычны напой|энэргетычныя]] і спартовыя напоі. Адным зь першых энэргетыкаў на рынку стаў [[Ліпавітан|Ліпавітан Д]] японскай кампаніі [[Taisho Pharmaceutical]]&lt;ref name=&quot;cr&quot; /&gt;. З тае пары вытворчасьць энэргетычных і спартовых напояў стала шматмільярднай.

== Глядзіце таксама ==
* [[Абязводжваньне]]
* [[Гіпэртэрмія]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2|refs =
&lt;ref name=&quot;aa&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Virgile Lecoultre, Yves Schutz.|загаловак = Effect of a Small Dose of Alcohol on the Endurance Performance of Trained Cyclists|арыгінал = |спасылка = https://academic.oup.com/alcalc/article-abstract/44/3/278/177871|аўтар выданьня = |выданьне = Alcohol and Alcoholism|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2009|выпуск = 3|том = 44|нумар = |старонкі = 278—283|DOI = 10.1093/alcalc/agn108|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;aanp&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Mandy Rath.|загаловак = Energy drinks: What is all the hype? The dangers of energy drink consumption|арыгінал = |спасылка = https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1745-7599.2011.00689.x|аўтар выданьня = |выданьне = Journal of the American Academy of Nurse Practitioners|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2012|выпуск = 2|том = 24|нумар = |старонкі = 70—76|DOI = 10.1111/j.1745-7599.2011.00689.x|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ajmr&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Lohan Anjana.|загаловак = Impact of sports and energy drinks in athletes for performance based activities|арыгінал = |спасылка = https://www.indianjournals.com/ijor.aspx?target=ijor:ajmr&amp;volume=10&amp;issue=10&amp;article=109|аўтар выданьня = |выданьне = Asian Journal of Multidimensional Research|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2021|выпуск = 10|том = 10|нумар = |старонкі = 778—785|DOI = 2278-4853.|issn = 2278-4853}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;apnm&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Louise M. Burke.|загаловак = Caffeine and sports performance|арыгінал = |спасылка = https://cdnsciencepub.com/doi/10.1139/H08-130|аўтар выданьня = |выданьне = Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2008|выпуск = |том = 33|нумар = 6|старонкі = 1319—1334|DOI = 10.1139/H08-130|issn = 1715-5312}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;bmj&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Deborah Cohen.|загаловак = The truth about sports drinks|арыгінал = |спасылка = https://www.bmj.com/content/345/bmj.e4737|аўтар выданьня = |выданьне = BMJ|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2012|выпуск = |том = 345|нумар = |старонкі = |DOI = 10.1136/bmj.e4737|isbn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;cda&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Noble WH, Donovan TE, Geissberger M.|загаловак = Sports drinks and dental erosion|арыгінал = |спасылка = https://europepmc.org/article/med/21675676|аўтар выданьня = |выданьне = Journal of the California Dental Association|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2011|выпуск = 4|том = 39|нумар = |старонкі = 233—238|DOI = 10.1080/19424396.2011.12221890|issn = 1942-4396}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;cr&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = M.A. Heckman, K. Sherry, E. Gonzalez De Mejia.|загаловак = Energy Drinks: An Assessment of Their Market Size, Consumer Demographics, Ingredient Profile, Functionality, and Regulations in the United States|арыгінал = |спасылка = https://ift.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1541-4337.2010.00111.x|аўтар выданьня = |выданьне = Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2010|выпуск = 3|том = 9|нумар = |старонкі = 303—317|DOI = 10.1111/j.1541-4337.2010.00111.x|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;gd&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = von Fraunhofer JA, Rogers MM.|загаловак = Effects of sports drinks and other beverages on dental enamel|арыгінал = |спасылка = https://europepmc.org/article/med/15779219|аўтар выданьня = |выданьне = General Dentistry|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2005|выпуск = 1|том = 53|нумар = |старонкі = 28—31|DOI = |issn = 0363-6771}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ijss&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Isabella Russo, Vera Camões-Costa, Stephanie K. Gaskell, Judi Porter, Louise M. Burke, Ricardo J. S. Costa.|загаловак = Systematic Literature Review: The Effect of Dairy Milk on Markers of Recovery Optimisation in Response to Endurance Exercise|арыгінал = |спасылка = http://article.sapub.org/10.5923.j.sports.20190904.01.html|аўтар выданьня = |выданьне = International Journal of Sports Science|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2019|выпуск = |том = 9 (4)|нумар = |старонкі = 69—85|DOI = 10.5923/j.sports.20190904.01|issn = 2169-8759}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ludica&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Mika Rissanen.|загаловак = Beer breaks during the Tour de France. Some observations on beer and cycling in the early 1900s|арыгінал = |спасылка = https://www.academia.edu/7065151/Beer_breaks_during_the_Tour_de_France_Some_observations_on_beer_and_cycling_in_the_early_1900s|аўтар выданьня = |выданьне = Ludica, Annali di Storia e Civiltà del Gioco|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2011—2012|выпуск = |том = 17—18|нумар = |старонкі = 188—190|DOI = |issn = 0065-7778}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;ped&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Kyla Cordrey; Sarah A. Keim; Ruth Milanaik; Andrew Adesman.|загаловак = Adolescent Consumption of Sports Drinks|арыгінал = |спасылка = https://publications.aap.org/pediatrics/article-abstract/141/6/e20172784/37631/Adolescent-Consumption-of-Sports-Drinks?redirectedFrom=fulltext|аўтар выданьня = |выданьне = Pediatrics|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2018|выпуск = 6|том = 141|нумар = |старонкі = |DOI = 10.1542/peds.2017-2784|issn = }}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;sm1&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Rowlands, D.S., Kopetschny, B.H. &amp; Badenhorst, C.E.|загаловак = The Hydrating Effects of Hypertonic, Isotonic and Hypotonic Sports Drinks and Waters on Central Hydration During Continuous Exercise: A Systematic Meta-Analysis and Perspective|арыгінал = |спасылка = https://link.springer.com/article/10.1007/s40279-021-01558-y|аўтар выданьня = |выданьне = Sports Medicine|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2022|выпуск = |том = 52|нумар = |старонкі = 349—375|DOI = 10.1007/s40279-021-01558-y|issn = 1179-2035}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;sm2&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Coombes, J.S., Hamilton, K.L.|загаловак = The Effectiveness of Commercially Available Sports Drinks|арыгінал = |спасылка = https://link.springer.com/article/10.2165/00007256-200029030-00004|аўтар выданьня = |выданьне = Sports Medicine|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2000|выпуск = |том = 29|нумар = |старонкі = 181—209|DOI = 10.2165/00007256-200029030-00004|issn = 1179-2035}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;tacca&quot;&gt;{{артыкул|аўтар = Mitchell H Rosner.|загаловак = Exercise-Associated Hyponatremia|арыгінал = |спасылка = https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6735969/|аўтар выданьня = |выданьне = Transactions of the American Clinical and Climatological Association|тып = |месца = |выдавецтва = |год = 2019|выпуск = |том = 130|нумар = |старонкі = 76—87|DOI = |issn = 0065-7778}}&lt;/ref&gt;
}}

[[Катэгорыя:Спартовае харчаваньне|Напой]]
[[Катэгорыя:Безалькагольныя напоі]]
[[Катэгорыя:Біялягічна актыўныя дадаткі]]</text>
      <sha1>qezb021z1qfypr8qgypauxzf9ieoiru</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>