ဝီခီပီးဒီးယား blkwiki https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%93%E1%80%AD%E1%80%80%E1%80%9C%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%B2%E1%80%B7%E1%80%84%E1%80%AB MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter မီဒီယာ တဲးဝါး အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ ကေားသုင်ꩻသား ကေားသုင်ꩻသား အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ ဝီခီပီးဒီးယား ဝီခီပီးဒီးယား အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ ဖုဲင် ဖုဲင် အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ မီဒီယာဝီခီ မီဒီယာဝီခီ အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ တမ်းပလေက် တမ်းပလေက် အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ စွဲးကမ်းကို စွဲးကမ်းကို အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ ကဏ္ဍ ကဏ္ဍ အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ TimedText TimedText talk မော်ဂျူး မော်ဂျူး ဆွေးနွေးချက် Event Event talk 0 6301 31631 31028 2025-07-04T14:18:38Z Khun Kt 19 31631 wikitext text/x-wiki <imagemap> File:Moon Soft Landings.svg|thumb|right|400px|ကထင်ႏလင်ꩻနွောင်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏဒါႏ လာအလောင်းခင်ႏလမ်းဖုံႏယို ယီးထောက်ထွားနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ rect 220 0100 1100 0290 [[Luna 9]] rect 220 0290 1100 0480 [[Surveyor 1]] rect 220 0480 1100 0670 [[Luna 13]] rect 220 0670 1100 0860 [[Surveyor 3]] rect 220 0860 1100 1050 [[Surveyor 5]] rect 220 1050 1100 1240 [[Surveyor 6]] rect 220 1240 1100 1530 [[Surveyor 7]] rect 220 1430 1100 1620 [[Apollo 11]] rect 220 1620 1100 1810 [[Apollo 12]] rect 220 1810 1100 2000 [[Luna 16]] rect 220 2000 1100 2190 [[Luna 17]] rect 220 2190 1100 2380 [[Apollo 14]] rect 220 2380 1100 2570 [[Apollo 15]] rect 220 2570 1100 2760 [[Luna 20]] rect 220 2760 1100 2950 [[Apollo 16]] rect 220 2950 1100 3140 [[Apollo 17]] rect 220 3140 1100 3330 [[Luna 21]] rect 220 3330 1100 3520 [[Luna 23]] rect 220 3520 1100 3710 [[Luna 24]] rect 3500 0100 4500 0290 [[Chang'e 3]] rect 3500 0290 4500 0480 [[Chang'e 4]] rect 3500 0480 4500 0670 [[Chang'e 5]] rect 3500 0670 4500 0860 [[Chandrayaan 3]] rect 3500 0860 4500 1050 [[Smart Lander for Investigating Moon]] rect 3500 1050 4500 1240 [[IM-1]] rect 3500 1240 4500 1430 [[Chang'e 6]] rect 3500 1430 4500 1620 [[Blue Ghost Mission 1]] rect 3500 1620 4500 1810 [[IM-2]] desc bottom-left </imagemap> '''ထင်ႏလာမဲင်းလောင်း''' ({{lang-en| Moon landing or lunar landing}}) ကရိုꩻနောဝ်ꩻ [[အာႏကာႏသယာဉ်]] ထင်ႏကီမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင်အာႏကာႏသကို ကလင်ꩻအောဝ်ႏဒင်ႏတွိုႏ လာအလောင်းဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻတဖူꩻစဲဉ်ႏ တောမ်ႏ လိုꩻပါတောဝ်း ([[စက်ရုပ်]])တဖူꩻစဲဉ်ႏ ခွိုင်ႏကားတဖူꩻစဲဉ်ႏလို့လို့ယို ဟဲ့ꩻ လင်ꩻထေ့လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးကမာꩻခါꩻဝတ္ထု ကတွိုႏလွေꩻရီးရီးသွတ်ꩻ ပထမအစသွတ်ꩻ ကတွိုႏလာအလောင်းနောဝ်ꩻ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) လာသဲစ်တိဉ်ဘာ (၁၃) နီꩻ [[သိုဗီယဲစ်ခမ်း]]ကမာꩻထေဒါႏ [[လူန ၂]] အာႏကာႏသယာဉ် ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{cite web | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1959-014A | title = Luna 2 | publisher = NASA–NSSDC}}</ref> [[File:Apollo 11 first step.jpg|thumb||၁၉၆၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၁ ရက် ၂ နာရီ ၅၆ မိနစ် အချိန်က [[နေးလ် အမ်းစထရောင်း]]သည် လပေါ်သို့ ပထမဦးဆုံး ခြေမချမီ ဗွီဒီယိုမှ ထုတ်နှုတ်ထားသော ပုံရိပ်ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံးရှိ လူပေါင်း သန်း၅၀၀ ခန့် ထို အစီအစဉ် တိုက်ရိုက် ထုတ်လွှင့်မှုကို ကြည့်ရှုနေကြသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref>{{Cite web|title=Manned Space Chronology: Apollo_11|url=http://www.spaceline.org/flightchron/apollo11.html| publisher=spaceline.org|accessdate=6 February 2008}}</ref><ref>{{Cite web|title= Apollo Anniversary: Moon Landing "Inspired World"|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2004/07/0714_040714_moonlanding.html| work=National Geographic|accessdate=6 February 2008}}</ref>]] ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၆၉) လာ ဇူလုဲင် (၂၀) နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]] ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]အာႏကာႏသယာဉ်ယို ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ လိုꩻသီးကထုမ်းလွဉ်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>[http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/apollo11_40th.html NASA Apollo 11 40th anniversary].</ref> (၁၉၆၉) တောမ်ႏ (၁၉၇၂) နေင်ႏ အခါႏကာႏလကို လိုꩻကထိုမ်းလွဉ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသယဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻ တောမ်ႏ လိုꩻတပါတေဝ်း အာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ တွက်လꩻနေးဒွုမ်သွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ တယ်ႏ (၁၉၇၆) နေင်ႏ ဗꩻထမ် (၂၀၁၃) လာ ဒီသေဉ်ဘာယို အီႏလင်ꩻလာအလောင်း ယွယွဗွီႏဗွီႏနေး တလꩻတောဝ်းဒွိုန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ==လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻလာအလောင်းဖုံႏ== ခမ်းထီ နဲင်ႏငံႏပေါင်ꩻအာဖုံႏ အွဉ်ႏစွထင်ႏ အာကာသယဉ် လာအလောင်း အာမွေးငါႏလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစုယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) ဗာႏနေင်ႏကို အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ လူနာ(၂) အာကာသယာဉ် တဲင် နေးအာႏသန်သန်အွဉ်ႏလင်ꩻဒုတ်ထောင်းလူး လာမဲ့ငါအလောင်းယို ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ယဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ (၁၉၆၂) ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏခမ်းလဲ့ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ရိန်းစျား(၄) အာကာသယဉ်တဲင် နေးအာႏအွဉ်ႏလင်ꩻတလူႏလူးနေး လာအလောင်း နုဲင်းသိုဗီယဲစ်သီးနေနေနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏ တောမ်ႏ ရုသျား[[စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ|စဲ့ꩻငိမ်ꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ]]ကာႏလအကို ကဏ္ဍမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ပြဲင်ႏလို့ဝါင်ꩻတဲင် ယံကတွိုႏထင်ႏနွောင်ꩻရီးလာအလောင်းယိုလဲ့ ထီႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသပြဲင်ႏပွယ်ꩻတပွယ်ꩻနေနေနောဝ်ꩻသွူ။ တညတောဝ်းဒွိုန်းအခိန်ႏတွင်ꩻကိုလွုမ်ꩻမိဉ်းတဲ့ ခမ်းနဲင်ႏငံႏအလင်ဖုံႏ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏအာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏတဲင် အွဉ်ႏလင်ꩻတလူႏလူး ကရေႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ လာမဲ့ငါအလောင်း တနားရီႏ မဲင်ႏ (၅၀၀၀) နှုန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကထွာနုဲင်းယိုနောဝ် ယာဉ်ကလေပ်လာဖုံႏ သက်တမ်ꩻလို့ထိုꩻတွော့ꩻ ယာဉ်ကမာꩻနွောင်ꩻအာႏ အစွန်ꩻဖုံႏထဲ့ထိုꩻတဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတရျားတောဝ်း တညီႏတောဝ်းခင်ႏလမ်းဖုံႏအကို ယာဉ်ကလေပ်လာဖုံႏယို တတိဉ်ႏမယ်ꩻနွောင်ꩻဒွုမ် တဖူꩻကလပ်အတွိုင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ [[ဂျပန်ခမ်းထီ|ဂျပန်]]သီး ယဉ်ကလေပ်လာ ဟီတေဉ် နောဝ်ꩻ လင်ꩻထောင်းလူးလာ (၁၉၉၃) ဗာႏနေင်ႏ လာဧပြီ (၁၀) နီꩻနောဝ်ꩻသွူ။ (၂၀၀၆) ဗာႏနေင်ႏ လာသဲစ်တေဉ်ဘာ (၃) နီꩻနောဝ်ꩻ ဥရောပအာကာသအေစေဉ်သီ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ယဉ်ကလေပ်လာ သမတ်-၁ ယို ထိန်ꩻချုပ်ခါꩻနေးတွော့ꩻ အွဉ်ႏလင်ꩻတလူးဒုတ်ထောင်းလူး လာမဲ့ငါနေနေသွူ။ [[File:Lunar Lander Model.jpg|right|thumb|အပိုလို ထောင်ထွားလာမော်စျူး ၁၉၆၃ ဗာႏပုင်ႏစံႏ]] [[အိန္ဒိယခမ်း]] အာႏကာႏသ ထောင်ထွားရေꩻအစွိုꩻအဗူႏ (ISRO- The Indian Space Research Organisation ) ယို (၂၀၀၈) ဗာႏနေင်ႏ လာအောက်တိုဘာ (၁၄) နီꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ အာႏကာႏသယာဉ်တဲင် ယာဉ်ကလင်ꩻအီလာ (MIP- Moon Impact Probe) ယို ထိန်ꩻချုပ်နေး အွဉ်ႏလင်ꩻထောင်းလူးလာမဲ့ငါလောင်း နောဝ်ꩻသွူ။ (MIP) ယို တဗွိုန်တောဝ်း ယာဉ်ကလင်ꩻလာအရီးခါဖုံႏတဲင် ထူꩻချာꩻမှုအနေႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏအိန္ဒိယသီးကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ယာဉ်ကလင်ꩻလာ ဆန်ဒရာ(၁)လောင်း ယာဉ်တဆွိုင်ꩻထန်ႏလွဉ်ထွူ ကလင်ꩻလွေꩻလာအလောင်းတွင်ꩻ နေးတောမ်ႏအောဝ်ႏအညာꩻကထိန်ꩻကရိယာႏဖုံႏတဲင် အာႏရုံႏခံႏစမ်ꩻထောင်ထွားလွေꩻပါနောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏ ဆန်ဒရာ (၁) ထျꩻ ထိန်ꩻချုပ်သွုပ်တွယ်အီတာႏ ရေဒီယိုကသွိုပ်ဆွို့ꩻ တွောက်ထိုꩻတဲင် (၂၀၁၁) အကွို့ꩻဆုဲင်ꩻခိန်ႏရပ် မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း (၂၀၁၂) အစောဝ်းခိန်ႏရပ်တွင်ꩻ လင်ꩻထောင်းထဲ့လူး လာမဲ့ငါလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခယ်ႏခမ်း ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ယာဉ်လေပ်လာ ဆန်အဲ (၁) ယို (၂၀၀၉) ဗာႏနေင်ႏ လာမတ် (၁) နီꩻနောဝ်ꩻ ထိန်ꩻချုပ်နေးတဲင် လင်ꩻထောင်းလူးလာမဲ့ငါနောဝ်ꩻသွူ။ အာႏကာႏသယာဉ် ကလင်ꩻလာလောင်းခိန်ႏ အီႏလင်ꩻအီတာႏကသုံꩻဒါႏ ဒုံးကျောင်ႏဘရိတ်နောဝ်ꩻ သုံꩻ (၁၈) ဆွိုင်ꩻလွုမ်ꩻတဲင် မာꩻပါထာꩻမာꩻလာအလောင်း သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻ အာကာသယာဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻ ၊ လိုꩻတပါတောဝ်း အာကာသယာဉ် (၁၂) ဆွိုင်ꩻရပ်ဖုံႏယို (၁၉၆၆) တောမ်ႏ (၁၉၇၆) နေင်ႏအခါႏတွင်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ တောမ်ႏ သိုဗီယဲစ်သီး အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်သီးယို အရီးစသွတ်ꩻ ပထမအနေႏ အွဉ်ႏလင်ꩻယွယွသာႏသာႏနွောင်ꩻလာအလောင်းတဲင် သုံꩻအီ လူနာ(၉) တောမ်ႏ လူနာ(၁၃) ယာဉ်ဖုံႏအလောင်း ကအွဉ်ႏဆွို့ခါꩻ ကဲဉ်မရာခံႏနွောင်ꩻအကျမ်ꩻစား (ruggedized camera) ဖုံႏတဲင် တွယ်ႏထူႏလꩻ ဓါတ်ပုံႏဖုံႏတွော့ꩻ ပသာဖေႏချာနွောင်ꩻ ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီးလဲ့ ခံႏတောဝ်းရုသျှားသီးနွောင်ꩻတဲင် လိုꩻတပါတောဝ်း အမေႏရိကန်ႏအာကာယာဉ် လင်ꩻယွယွသာႏသာႏနွောင်ꩻနုဲင်းနုဲင်း လာလောင်း (၅) လဲင်ႏ တောမ်ႏ လိုꩻကပါ အပိုလိုတဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ (၆) လဲင်ႏ ယို လင်ꩻနွောင်ꩻယွယွနုဲင်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီး လိုꩻကပါ အပိုလိုယာဉ်ဖုံႏ ထွိုင်ႏလင်ꩻနွောင်ꩻထွူလာလောင်းတွော့ꩻ သိုဗီယဲစ်ရုသျှားသီးယိုလဲ့ ဆုဲင်ꩻခါနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဖျင် လိုꩻတပါတောဝ်း အာကာသယာဉ် လူနာ(၁၆)၊ လူနာ(၂၀)၊ လူနာ(၂၄) ဖုံႏတဲင် လင်ꩻလာအလောင်းထွူ ထူႏလꩻပါဟမ်ႏကအောဝ်ႏလာလောင်း ထူႏဟမ်ႏနမူႏနာႏဖုံႏတဲင် သဲင်ꩻလွဉ်ချာနွောင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လူနာ(၁၇)၊ လူနာ(၂၁) အာကာသယာဉ်ဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ လိုꩻတထုမ်းလွဉ်ꩻတောဝ်း တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ စာꩻရင်ꩻအကိုယိုတပါတောဝ်းဒွိုန်း အာႏကာႏယာဉ် ကလင်ꩻလာလောင်း တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏအောဝ်ႏဒွိုန်းကတဲင် နုဲင်း လူနာ (၂၃) တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻလဲ့ အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ လင်ꩻတွိုႏနွောင်ꩻလာအလောင်းလဲ့ ဝွေꩻကအီတောလွေꩻပါ သိပ္ပံတခြိုꩻဖုံႏ တမာꩻတောဝ်းထာꩻမာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏအာႏကာႏသယာဉ် သာဗေယာ(၄) ယိုလဲ့ ခါးလား ကလင်ꩻဒျာႏအရင်ꩻယွယွသာႏသာႏတွင်ꩻ ရေဒီယိုသွုပ်ဆွိုက်မှုဖုံႏ တွောက်ထိုꩻဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ==လိုꩻကတွိုႏလာအလောင်းဖုံႏ== လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻပါ အာကာသယာဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်း လိုꩻကတွိုႏလွေꩻလာအလောင်းဖုံႏယို အရီးစသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၆၉) လာ ဇူလုဲင် (၂၀) နီꩻ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]] ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]အာကာသယာဉ်ယို လိုꩻသီးကထုမ်းလွဉ်ꩻအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၆၉) တောမ်ႏ (၁၉၇၂) နေင်ႏ အခါႏကာႏလကို လိုꩻကထိုမ်းလွဉ်ꩻပါစား အမေႏရိကန်ႏ သီးကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ အာကာသယဉ် အောဝ်ႏပိဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻတဲင် လိုꩻတွိုႏလွေꩻလꩻလာအလောင်း အောဝ်ႏလဲဉ်း (၁၂) ဖြာꩻသွူ။ ==သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏ ကအောဝ်ႏဆꩻချာဖုံႏ== [[File:Ranger 9 sudden impact.gif|thumb|left|ရိန်းဂျားအာကာသယာဉ် လကို ဝင်မဆောင့်မှီပန်းချီဆရာက ပုံဖော်ထားပုံ]] အာကသယာဉ် ယံကထင်ႏလွေꩻနွောင်ꩻ လာလောင်းအတာႏ ကာႏဖျတ်ဗာႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻအတာႏကမာꩻမွေးနွောင်ꩻအနယ်ꩻ ကအောဝ်ႏထွူလဲဉ်းယိုခါနောဝ်ꩻ သုံႏအီ ဒုံးကွင်ႏနယ်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလုံꩻကကျောင်ႏမို့ꩻလောင်းစား(မိုးပျံဖူဖောင်း) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း [[စဲစ်သင်ဖော်ꩻကျောင်ႏ]](ဂျက်လေယာဉ်) စတဲင် ယာဉ်ကဝုဲင်းထိုတလီꩻလောင်းဖုံႏယို ကျောင်ꩻဝုဲင်းနွောင်ꩻဟမ်ႏတလီꩻထုအကိုလွုမ်ꩻတွော့ꩻ တဗွိုန်တောဝ်းတောမ်ႏဒုံးကွင်ႏတဲင် [[ဒုံးကွင်ႏ]]ယို ဟမ်ႏတလီꩻထုအထန်ႏဖဲ့ꩻ ဗꩻထမ် ကထိုရိုးဒါႏတလီꩻတအဲဉ်ထောဝ်းရပ်စွဉ်ႏလဲ့ ဖေႏကထင်ႏလွေꩻစွူစွူအတာႏ တရန်ထန်ႏနွောင်ꩻအာႏအတာႏ မာꩻနွောင်ꩻစွူစွူကလွေꩻနှုန်ꩻ မာꩻထိုနွောင်ꩻအမွိုင်နှုန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်သီးယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻ ထင်ႏထောင်းဒုတ်လင်ꩻနွောင်ꩻ(ဝင်ဆောင့်)လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။<ref name="nasa-luna2">{{cite web|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1959-014A|title=NASA – NSSDC – Spacecraft – Lun 2 Details|accessdate=17 February 2011}}</ref> အီႏသဲင်ꩻချာ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအတာႏ အာႏကာႏသယာဉ်ယို ဖေႏကလွစ်ထန်ႏနွောင်ꩻ လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏကိုတဲင် ဖေႏကလွစ်အတာႏ ထူႏဗာႏ လွစ်တရန်အာႏတလာလာအမွိုင်နှုန်ꩻ(အလျင်)နောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏလာလောင်း ထန်ႏချာ အီႏသဲင်ꩻအာကာသယာဉ်အာႏ သုံꩻဗာႏ ဒုံးကွင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ပေါႏသဲင်ꩻချာဟမ်ႏ မိဉ်ႏနွို့ချာ ဟမ်ႏတလီထု ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖေႏကလင်ꩻနွောင်ꩻဟမ်ႏလောင်း ဖေꩻကင်ꩻကင်ꩻအတာႏ ယာဉ်ကနွို့လွဉ်ဟမ်ႏတလီထုအကို ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖေႏကစုပ်ꩻယွမ်ꩻထိုꩻအရုဲင်ꩻစွန်ꩻအာႏ(အရွေ့စွမ်းအင်) တောမ်ႏ ယာဉ်အမွိုင်ဖေႏကယွ အမွိုင်ဖေႏကယွမ်ꩻလင်ꩻအတာႏ သုံꩻဗာႏ အနယ်ꩻကနွို့အီတလီꩻထု အနယ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ==ခမ်းထီရေꩻ နဲင်ႏငံႏရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏဆချာဖဲ့ꩻဖုံႏ== ရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၇) နေင်ႏနောဝ်ꩻ သိုဗီယဲစ်ရုသျားသီး အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ပထမသွတ်ꩻ[[ဂျိုဟ်ႏတု]] လိုꩻသီးသမဲင်ꩻအတာႏ အရီးစသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏတု စပွတ်နစ် (၁) (Sputnik 1, the first artificial Earth satellite) တဲင် အာႏကာႏသအကို ပြဲင်ႏပွယ်ꩻ စလွဉ်ခန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်ကာႏလနောဝ်ꩻခါနောဝ်ꩻ ခမ်ႏဖာႏလောင်းယို အရင်ꩻဗွေႏဝါႏဒ ၊ ဒီမိုကရေသီဝါႏဒ ကထူႏကျင်ꩻသုံꩻခါꩻဒါႏခမ်းထီဖုံႏ တောမ်ႏ ခမ်းထီကထူႏခါꩻ [[ကွန်မျုနစ်ဝါႏဒ]] ဖုံႏ အောဝ်ႏပြဲင်ႏလို့ဝါင်ꩻအခိန်ႏတွင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ==အစောဝ်းသွတ်ꩻ လိုꩻတပါတောဝ်း သိုဗီယဲစ်သီး ကလွေꩻလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၅၆-၁၉၆၆)== [[File:Луна-16.jpg|thumb|left|''လမြေသားနမူနာယူဆောင်လာသည့် လဆင်းယာဉ်လူနာ ၁၆ ပုံစံ'']] [[File:Surveyor 3-Apollo 12.jpg|thumb|left|[[အပိုလို ၁၂]] အာကာသယာဉ်မှူး ပီတီ ကွန်းရက်(Pete Conrad)အား ဆာဗေယာ ၃ ဆင်းသက်ယာဉ်အနီးတွင် ရပ်နေသည်ကိုတွေ့ရပုံ၊ နောက်ခံတွင် အပိုလို ၁၂ ဆင်းသက်ယာဉ် အင်တာပရက် (''Intrepid'') အား တွေ့မြင်ရသည်။]] တွိုႏ (၁၉၉၁) ဗာႏနေင်ႏ သိုဗီယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစု ထွိုင်ႏကုဲင် ပြုဲင်လီထိုꩻထွူမꩻ သိုဗီယဲစ်သီး ဖေႏကတွိုႏလာအလောင်း ကကျိုꩻစာꩻကကျံႏစယ်ႏ ကထေအာႏမာꩻဒါႏ သမဲင်ꩻအမဲဉ်ႏဖုံႏယို ဗွောင်ဖွင်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ထေ့ ခမ်းသားအမျာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရုသျားတောမ်ႏ အမေႏရိကန်ႏတဗွိုန်တောဝ်းလို့ဝါင်ꩻတဲင် အမေႏရိကန်ႏသီးယို ပေါ်ꩻအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏအာႏကာႏသယာဉ်လဲ့ ကေႏငြာႏထေထန်ႏဖေႏပါထွူသတင်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏမိဉ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရုသျားသီးနောဝ်ꩻတဲ တကေႏငြာႏရီးတောဝ်း တထေပြန်ႏရီးဒွိုန်းသတင်ꩻ လꩻဟဲ့ꩻဖန်ဒွိုန်းတဖူꩻစဲဉ်ႏမိဉ်ꩻဖုံႏတွော့ꩻ မိဉ်ႏတွိုႏလꩻလဲဉ်း အောင်အောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ တွိုႏလဲဉ်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတဖူꩻကလေပ်ဗဲဉ်(ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်း)သူꩻမꩻ ကွဲဖန်အမိဉ်ꩻ [[လူနာစီႏမံႏကိန်ꩻ|လူနာ တဖူꩻစဲဉ်ႏ]]နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ် ကလွေꩻလာအလောင်း တအောင်ႏမျင်ႏတောဝ်းဖုံႏ ထာꩻမာꩻကထဲ့ꩻသွုမ်ꩻဖုံႏယို ကွပ်မဲဉ်အွဉ်ႏသေတောဝ်း မဲဉ်ဖေႏသေတောဝ်းလိုꩻအမျာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကခꩻထင်ႏ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ဒုံးကွင်ႏတဗာႏယို ခꩻလꩻတွိုႏဒွိုန်းလာထျꩻ စအောဝ်ႏဟမ်ႏတဖူꩻဗဲဉ်အလောင်းတွင်ꩻ မိဉ်ႏချို့ꩻယွင်ꩻ မိဉ်ႏကုဲင်ထိုꩻယို ယံဖေႏကအွဉ်ႏဒို့ꩻဗိဉ်ႏနွောင်ꩻ မူလအင်းရေႏချက်အတာႏတဲင် ဟဲ့ꩻဖန်ဗော့ꩻအမိဉ်ꩻ စပွတ်နစ်ကလေပ်ဗဲဉ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏစီႏမံႏကိန်ꩻထာꩻမာꩻ မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ကော့စ်မော့စ် လေလ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏစီႏမံႏကိန်ꩻထာꩻမာꩻ စတဲင်နုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကခꩻထင်ႏကျာꩻ ကပꩻထိုꩻဖုံႏယိုလဲ့ တထေပြန်ႏဖိုတောဝ်းသွူ။ {| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | သိုဗီယဲတ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ ! align=center | အယာႏခိန်ႏ (ကီလိုဂရမ်) ! align=center | ပစ်လွှတ်ယာဉ် ! align=center | အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏမွူးနီꩻ ! align=center | တဖူꩻရဲဉ်ႏရေႏမိုးချက် ! align=center | ရလဒ် |- | | | [[Semyorka]] – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ စက်တင်ဘာ ၂၃ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၉၃ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ အောက်တိုဘာ ၁၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၀၄ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၄ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၂၅၄ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၁|လူနာ-၁]] | 361 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ ဇန္နဝါရီ ၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – လွတ်မြောက်အလျင်ရရှိသော ပထမဆုံးအာကာသယာဉ်၊ လအနီးမှကပ်၍ပျံသန်းသည်။ နေကိုလှည့်လည်သည်။ လပေါ်သို့မရောက်ပဲလွဲသွားသည်။ |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ ဇွန် ၁၈ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၅၃ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၂|လူနာ-၂]] | 390 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ စက်တင်ဘာ ၁၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပထမဆုံးလဆောင့်ယာဉ် |- | [[လူန ၃|လူနာ-၃]] | 270 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ အောက်တိုဘာ ၄ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လ၏တစ်ဖက်ခြမ်းကိုအောင်မြင်စွာဓာတ်ပုံရိုက်နိုင် |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဧပြီ ၁၅ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဧပြီ ၁၆ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[စပွတ်နစ်]]-၂၅ | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဇန္နဝါရီ ၄ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကမ္ဘာပတ်လမ်းနိမ့်တွင်ပျက်ကျ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၀၅ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၄|လူနာ-၄]] | 1422 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဧပြီ ၂ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လအနီး ၅,၀၀၀ မိုင်(၈,၀၀၀ ကီလိုမီတာ)မှဖြတ်ပျံ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၄၊ မတ် ၂၁ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဧပြီ ၂၀ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | [[Cosmos (satellite)|ကော့စ်မော့စ်]]-၆၀ | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ မတ် ၁၂ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကမ္ဘာပတ်လမ်းနိမ့်တွင်ပျက်ကျ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဧပြီ ၁၀ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | [[လူန ၅|လူနာ-၅]] | 1475 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ မေ ၉ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လသို့ဝင်ဆောင့် |- | [[လူန ၆|လူနာ-၆]] | 1440 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဇွန် ၈ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လအနီး ၁၀၀,၀၀၀ မိုင်(၁၆၀,၀၀၀ [[ကီလိုမီတာ]]) မှ ဖြတ်ပျံ |- | [[လူန ၇|လူနာ-၇]] | 1504 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ အောက်တိုဘာ ၄ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လသို့ဝင်ဆောင့် |- | [[လူန ၈|လူနာ-၈]] | 1550 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဒီဇင်ဘာ ၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဆင်းသက်ရန်ကြိုးစားနေစဉ် လပေါ်ဝင်ဆောင့်သည် |- |} ==အစောဝ်းခါ လိုꩻတပါတောဝ်း အမေႏရိကန်ႏသီး ကထင်ႏလွေꩻလာတဖူꩻစဲဉ်ႏ (၁၉၅၈-၁၉၆၅)== ===ပုဲင်အိုးနီးယားတဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ=== [[File:Ranger8-moon.jpg|thumb|right|လကိုဝင်မဆောင့်မီ ရိန်းဂျား-၈ အာကာသယာဉ်မှပေးပို့ခဲ့သော လ၏ဓာတ်ပုံ]] ပုဲင်အိုးနီးယား ယာဉ်ကလွေꩻလာဖုံႏယို ပုံႏစံႏကွဲꩻ တဗွိုန်တောဝ်းလို့ဝါင်ꩻ ကွယ်ꩻပိဉ်(၃) မျိုꩻတဲင် အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏတောမ်ႏ ဒုံႏကွင်ႏအာႏတလာလွဉ်ꩻထာစား ခမ်ႏဖာႏလောင်းတွိုက်အချင်ꩻချင်ꩻကခꩻအီဒါႏ ဒုံးကွင်ႏ ( တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးပျံ) ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုက်အချင်ꩻချင်ꩻကခꩻအီဒုံးကွင်ႏဖုံႏယို လွေꩻနွောင်ꩻညာꩻ ကီလိုမီတာ (၅၅၀၀) မာꩻကီ ( မဲင်ႏ(၃၅၀၀) ရပ်လွို) ပိဉ်တဲင် အောဝ်ႏအာသျှတွိုက်ခꩻလွေꩻတွိုႏအမေႏရိကတွိုက်(ဥပမာႏ အောဝ်ႏကိုးရီးယားခမ်း(ခမ်းထင်ꩻ) ကခꩻစမ်ꩻဒုံး ကတွိုႏတကာႏ အမေႏရိကန်ႏခမ်း ကထဲ့သမုဒ္ဒရာႏကို) ပိဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏ အမေႏရိကတွိုက် ခꩻတွိုႏနွောင်ꩻ ရုသျှားခမ်း ကအောဝ်ႏဒါႏ ဥရောပတွိုက် တောမ်ႏ အာသျှတွိုက် နောဝ်ꩻသွူ။ ===ရိန်းစျား တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ=== လွေꩻထေ့လာအထျꩻ ကအီႏလင်ꩻလာအလောင်းတာႏ အရီးစသွတ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻမှုနောဝ်ꩻ (၁၉၆၂) ဗာႏနေင်ႏကို အမေႏရိကန်ႏခမ်း ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ရိန်းစျား (၃) ၊ ရိန်းစျား(၄)၊ ရိန်းစျား(၅) အာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏ မာꩻခါꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ရိန်းစျား ယာဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်းဖုံႏယို တအွဉ်ႏဆွို့ဒပ်ခါꩻတောဝ်း ကဲဉ်မရာဖုံႏတဲင် တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏထွူစွဉ်ႏလဲ့ တလꩻတောဝ်း လာမဲ့ငါလောင်းရုပ်ပွိုင်ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | အမေႏရိကန်ႏတဖူꩻရဲဉ်ႏ ! align=center | အယာႏခိန်ႏ (ကီလိုဂရမ်) ! align=center | ပစ်လွှတ်ယာဉ် ! align=center | အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏမွူးနီꩻ ! align=center | တဖူꩻရဲဉ်ႏရေႏမိုးချက် ! align=center | ရလဒ် |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၀]] | ၃၈ | Thor-Able | align="right" |၁၉၅၈၊ ဩဂုတ် ၁၇ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမအဆင့်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီး |- |[[ပိုင်အိုနီးယား ၁]] | ၃၄ | Thor-Able | align="right" | ၁၁ အောက်တိုဘာ ၁၉၅၈ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဆော့ဝဲကြောင်သည်၊ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၂]] | ၃၉ | Thor-Able | align="right" | ၁၉၅၈၊ နိုဝင်ဘာ ၈ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တတိယအဆင့် အလုပ်လုပ်ပုံမှားယွင်းသည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၃]] | ၆ | Juno | align="right" | ၁၉၅၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၆ | လအနီးမှဖြတ်ပျံရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမအဆင့် အလုပ်လုပ်ပုံမှားယွင်းသည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၄]] | ၆ | Juno | align="right" | ၁၉၅၉၊ မတ် ၃ | လအနီးမှဖြတ်ပျံရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – လွတ်မြောက်အလျင်ရသည့်ပထမဆုံးအမေရိကန်အာကာသယာဉ်၊ လအနီးမှဖြတ်ပျံသည်။ ချိန်သားလွဲသွားသဖြင့် ဝေးလွန်းကာဓာတ်ပုံရိုက်မရ၊ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၁]] | ၁၆၈ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၅၉၊ စက်တင်အာ ၂၄ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်စင်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃]] | ၁၆၈ | Atlas-Able | align="right" | ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၅၉ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကုန်လှောင်ခန်းအခွံပျက်စီး၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- |[[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃၀]] | ၁၇၅ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၆၀၊ စက်တင်ဘာ ၂၅ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဒုတိယဆင့်မူမမှန်ဖြစ်ခြင်း၊ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃၁]] | ၁၇၅ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၅ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမဆင့်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၁]] | ၃ဝ၆ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၁၊ ဩဂုတ် ၂၃ | စမ်းသပ်ယာဉ်နမူနာ | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အပေါ်ဆင့်ပုံမမှန်ဖြစ်သည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၂]] | ၃ဝ၄ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၈ နိုဝင်ဘာ ၁၉၆၁ | စမ်းသပ်ယာဉ်နမူနာ | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အပေါ်ဆင့်ပုံမမှန်ဖြစ်သည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၃]] | ၃၃ဝ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ ဇန္နဝါရီ ၂၆ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံအထိန်းစနစ်ချွတ်ယွင်းသည်။ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၄]] | ၃၃၁ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ ဧပြီ ၂၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – အာကာသအရာဝတ္ထုပေါ်သို့ ၏ပထမဆုံးရောက်သော အမေရိကန်အာကာသယာဉ်ဖြစ်သည်။ လသို့ဝင်ဆောင့်သည်။ ဓာတ်ပုံပို့ခြင်းမရှိ။ |- | [[ရိန်းဂျား ၅]] | ၃၄၂ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ အောက်တိုဘာ ၁၈ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အာကာသယာဉ် ဓာတ်အားချွတ်ယွင်းသည်။ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၆]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဇန္နဝါရီ ၃၀ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အာကာသယာဉ်ကင်မရာချွတ်ယွင်းသည်။ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၇]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဇူလိုင် ၂၈ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၄၃၀၈ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရီန်းဂျား ၈]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၇၁၃၇ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၉]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၅၊ မတ် ၂၁ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၅၈၁၄ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |} ==သိုဗီယဲစ်သီး လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻယွယွလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၇၆)== [[File:Surveyor 1 launch.jpg|thumb|right|ဆာဗေယာ ၁ ပစ်လွှတ်ခြင်း]] သိုဗိယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစု ကခꩻထင်ႏဒါႏ [[လူန ၉]] အာကာသယာဉ်ယို (၁၉၆၆)နေင်ႏ ဖေဖော်ဝါရီ (၃) နီꩻနောဝ်ꩻ အရီးစသွတ်ꩻ လင်ꩻနွောင်ꩻယွယွသာႏသာႏ လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အလေꩻထွူႏအောဝ်ႏ (၉၉) ဂရမ်တဲင် ကနွန်ႏထန်ႏနွောင်ꩻ တလီꩻအိတ်ယို (၁) သဲက္ကန့်အမွိုင်နှုန်ꩻ (၁၅) မီတာကအောဝ်ႏဒါႏ ကအီႏဒုတ်တလူႏတာႏ ရဲႏကာႏဖေႏနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ <ref name="astronautix-luna9">{{cite web|url=http://www.astronautix.com/craft/lunae6.htm|title=Astronautix Luna E-6|accessdate=February 2011}}</ref> လူနာ(၁၃) အာကာသယာဉ်ယို (၁၉၆၆) ဗာႏနေင်ႏ၊ ဒီသေဉ်ဘာ (၂၄)နီꩻနောဝ်ꩻ ကနန်းခရာႏကိစ္စနုဲင်းယိုအတာႏ ငမ်းဗာႏဖိုနောဝ်ꩻသွူ။ တဖူꩻစဲဉ်ႏနီလီးအကို ထူႏအီတောချာလꩻနွောင်ꩻ အံႏဖြာႏခရာႏ လာမဲ့ငါလောင်း ရုပ်ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{Cite web|title=Moon Exploration|url=http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html|work=National Geographic|accessdate=17 September 2009|archivedate=15 December 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215064020/http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html}}</ref> [[လူနာ ၁၆]]လွေꩻဖျင် လင်ꩻထွူလာလောင်း ထူႏဟမ်ႏနမူႏနာႏဖုံႏတဲင် သဲင်ꩻချာနွောင်ꩻဟမ်ႏလောင်း အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ ထွာပထမသွတ်ꩻ အရီးစသွတ်ꩻ[[စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်]] ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{cite book |last=Burrows |first=William E. |title=This New Ocean: The Story of the First Space Age |year=1999 |publisher=Modern Library | pages=432 |isbn=0-375-75485-7}}</ref> [[အပိုလို ၁၁]] တောမ်ႏ [[အပိုလို ၁၃]] ဖုံႏယိုလဲ့ အောင်ႏမျင်ႏနုဲင်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တဖူစဲဉ်ႏဖုံႏယို တောမ်ႏ လူနာ-၂၀ (၁၉၇၂) လူနာ-၂၄ (၁၉၇၆) ဖုံႏလဲ့ မာꩻ အောင်ႏမျင်ႏနွောင်ꩻထဲင်းထဲင်းယင်းနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၇၀) တောမ်ႏ (၁၉၇၃) ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဖျင် လူနိုခေါ့ဒ်(ပါꩻကထောင်လွေꩻတဖူꩻလာအလောင်း, လပေါ်လမ်းလျှောက်သူ) စက်ရုပ်အာႏကာႏသယာဉ် နီဆွိုင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ယာဉ်နုဲင်းယိုဖုံႏနောဝ်ꩻ မာꩻထာꩻမာꩻညပိဉ် (၁၀) လာ တောမ်ႏ (၄) လာဖုံႏတဲင် လူနိုခေါ့ဒ်(၁) နောဝ်ꩻ (၁၀.၅) ကီလိုမီတာ၊ လူနိုခေါ့ဒ်(၂) နောဝ်ꩻ (၃၇) ကီလိုမီတာ လွေꩻနွောင်ꩻလွရောင်လာအလောင်းဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻမာꩻ ရိုဗာမစ်ရှင် (Rova mission) ဖုံႏယို မာꩻသွုပ်စွဉ်ႏတရွဉ်းယင်းထဲင်း လူနာ တောမ်ႏ ဇွန်း လာအထျꩻ အီႏကာႏကျောင်ႏထာꩻမာꩻစဲဉ်ႏ စီမံကိန်းဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style=" background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | ဆိုဗီယက် ခရီးစဉ်များ ! align=center | ထုထည် (kg) ! align=center | တွန်းကန်ဒုံး ! align=center | ပစ်လွှတ် ! align=center | မက်ရှင် ရည်မှန်းချက် ! align=center | မက်ရှင် ရလဒ် ! align=center | ဆင်းသက်ဇုန် ! align=center | လတ္တီကျု/လောင်တီကျု |- | [[လူန ၉]] | ၁၅၈၀ | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၃၁ ဇန္နဝါရီ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပထမဆုံး လပေါ်ဆင်းသက် များစွာသော ဓာတ်ပုံများ။ | Oceanus Procellarum | 7.13°N 64.37°W |- | [[လူန ၁၃]] | ၁၅၈ဝ | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၂၁ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဒုတိယအကြီမ် လပေါ် ညင်သာသော ဆင်းသက်မှု။ | Oceanus Procellarum | 18°52'N 62°3'W |- | | | Proton | align="right" | ၁၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၆၉ | Lunar rover | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့ မရောက်ခဲ့။ | | |- | | | Proton | align="right" | ၁၄ ဇွန် ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့မရောက်။ | | |- | [[လူန ၁၅]] | ၅၇၀၀ | Proton | align="right" | ၁၃ ဇူလိုင် ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လသို့ ပျက်ကျ | Mare Crisium | မသိရ |- | Cosmos-300 | | Proton | align="right" | ၂၃ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်းနိမ့်တွင် ရပ်တန့်သွားခဲ့၊ | | |- | Cosmos-305 | | Proton | align="right" | ၂၂ အောက်တိုဘာ ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်းနိမ့်တွင် ရပ်တန့်သွားခဲ့၊ | | |- | | | Proton | align="right" | ၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၇၀ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့မရောက် | | |- | [[လူန ၁၆|လူနာ ၁၆]] | ၅၆၀၀ | Proton | align="right" | ၁၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၇၀ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.၁ဝ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Fecunditatis | 000.68S 056.30E |- | [[လူန ၁၇|လူနာ ၁၇]] | ၅၇၀၀ | Proton | align="right" | ၁၀ နိုဝင်ဘာ ၁၉၇၀ | Lunar rover | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လူနော့ရိုဗာသည် လမျက်နှာပြင်သို့ ၁ဝ.၅ ကီလိုမီတာ ခရီးနှင်ခဲ့၊ | Mare Imbrium | 038.28N 325.00E |- | [[လူန ၁၈]] | ၅၇၅၀ | Proton | align="right" | ၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၇၁ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လသို့ ပျက်ကျ | Mare Fecunditatis | 003.57N 056.50E |- | [[လူန ၂၀]] | ၅၇၂၇ | Proton | align="right" | ၁၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၇၂ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.ဝ၅ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Fecunditatis | 003.57N 056.50E |- | [[လူန ၂၁]] | ၅၉၅၀ | Proton | align="right" | ၈ ဇန္နဝါရီ ၁၉၇၃ | လဆင်းယာဉ် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လူနော့ရိုဗာသည် လမျက်နှာပြင်သို့ ၃၇ ကီလိုမီတာ ခရီးနှင်ခဲ့၊ | LeMonnier Crater | 025.85N 030.45E |- | [[လူန ၂၃]] | ၅၈၀၀ | Proton | align="right" | ၂၈ အောက်တိုဘာ ၁၉၇၄ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လပေါ် ဆင်းသက်ခြင်းအောင်မြင်၊ သို့သော် နမူနာယူလာရန် ချွတ်ယွင်းသွား၊ | Mare Crisium | 012.00N 062.00E |- | | | Proton | align="right" | ၁၆ အောက်တိုဘာ ၁၉၇၅ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့ မရောက် | | |- | [[လူန ၂၄]] | ၅၈၀၀ | Proton | align="right" | ၉ ဩဂုတ် ၁၉၇၆ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.၁၇ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Crisium | 012.25N 062.20E |- |} [[File:Surveyor 1 launch.jpg|thumb|right|ဆာဗေယာ ၁ ပစ်လွှတ်ခြင်း]] ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှပစ်လွှတ်သော လူနာ ၉ အာကာသယာဉ်သည် ဖေဖော်ဝါရီ ၃ တွင် ပထမဆုံးငြင်သာစွာဆင်းသက်နိုင်ခဲ့သည်။ ၉၉ ကီလိုဂရမ်ရှိသော တွန်းထုတ်နိုင်သည့် လေအိတ်သည် တစ်စက္ကန့်လျင် ၁၅ မီတာအမြန်နှုန်းဖြင့် ဝင်တိုက်မည့်ဒဏ်အား ကာကွယ်ပေးသည်။<ref name="astronautix-luna9"/> [[လူန ၁၃]] သည်လည်း ၁၉၆၆ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ယင်းစိုးရိမ်ဖွယ်ကိစ္စအား ကြောက်လန့်ခဲ့သည်။ ခရီးစဉ်နှစ်ခုလုံးသည် လကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်၏ မှင်သက်ဖွယ်ပုံများအား သယ်ဆောင်လာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Moon Exploration|url=http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html|work=National Geographic|accessdate=17 September 2009|archivedate=15 December 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215064020/http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html}}</ref> [[လူန ၁၆]]သည် လပေါ်ဆင်းသက်ပြီး လမြေသားနမူနာများကို ကမ္ဘာသို့အောင်မြင်စွာပြန်လည်ယူဆောင်လာနိုင်သော ပထမဆုံး[[စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်]]ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite book |last=Burrows |first=William E. |title=This New Ocean: The Story of the First Space Age |year=1999 |publisher=Modern Library | pages=432 |isbn=0-375-75485-7}}</ref> [[အပိုလို ၁၁]] နှင့် [[အပိုလို ၁၃]] တို့က နောက်ကလိုက်သည်။ ခရီးစဉ်အား လူနာ ၂၀ (၁၉၇၂) လူနာ ၂၄ (၁၉၇၆) တို့ဖြင့် အောင်မြင်စွာ ထပ်ကာလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ နှင့် ၁၉၇၃ ခုနှစ်များတွင် [[လူနိုခေါ့ဒ်]] ("လပေါ်လမ်းလျှောက်သူ") စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်နှစ်စင်းကိုလပေါ်သို့စေလွှတ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါယာဉ်များသည် ၁၀ လတာနှင့် ၄ လတာ အသီးသီး အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြပြီး လူနိုခေါ့ဒ် ၁ သည် ၁၀.၅ [[ကီလိုမီတာ]]၊ လူနိုခေါ့ဒ် ၂ သည် ၃၇ ကီလိုမီတာ အသီးသီးရောက်ရှိခဲ့ကြသည်။ ရိုဗာ မက်ရှင်များအား လူနာနှင့်ဇွန်း လအနားဖြတ်ပျံသည့် စီမံကိန်းများကို ဆက်တိုက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ==အမေႏရိကန်ႏသီး လိုꩻတပါတောဝ်း ယာဉ်ကလင်ꩻယွယွသာႏသာႏ လာအလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၆၈)== [[File:Soviet moonrover.JPG|thumb|left|''ဆိုဗီယက်တို့၏ ''လူနိုခေါ့ဒ်'' အလိုအလျောက် လပေါ်လှည့်လည်သွားလာရေးယာဉ်'']] အမေႏရိကန်ႏသီး ကစီႏရင်ႏကမာꩻသေဗီယာစက်ရုပ်ယာဉ် (xavier project)ထာꩻမာꩻ(စီမံကိန်း)ယို လိုꩻသီးအီႏလင်ꩻအီလာအလောင်း ကလိုႏဒါႏဖျင်ဆင်မှုဖုံႏအတာႏ ထွာအီအစွဲအကမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ သေဗီယာ တဖူꩻစဲဉ်ႏ ကလွေꩻလာ (၅)စဲဉ်ႏလွုမ်းလွုမ်းယို လိုꩻတပါလွဉ်ꩻတောဝ်း တဖူꩻစဲဉ်ႏအောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ သေဗီယာ(၃) နောဝ်ꩻ အပိုလို(၁၂) လင်ꩻလာလောင်းထွူ ည (၂) နေင်ႏထွူ လင်ꩻလွေꩻလယ်ႏထဲင်းလာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style=" background: #f9f9f9; border-collapse: collapse; " |- ! align=left | အမေရိကန်ခရီးစဉ်များ ! align=center | ထုထည် (kg) ! align=center | တွန်းကန်ဒုံး ! align=center | ပစ်လွှတ် ! align=center | မက်ရှင် ရည်မှန်းချက် ! align=center | မက်ရှင် ရလဒ် ! align=center | ဆင်းသက်ဇုန် ! align=center | လတ္တီကျု/လောင်တီကျု |- | [[ဆာဗေယာ ၁]] | ၂၉၂ | Atlas – Centaur | ၃၀ မေ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံပေါင်း ၁၁၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်။ ပထမဆုံး လပေါ် အမေရိကန်တို့ ဆင်းသက်ခြင်း။ | Oceanus Procellarum | 002.45S 043.22W |- | [[ဆာဗေယာ ၂]] | ၂၉၂ | Atlas – Centaur | ၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – အင်ဂျင်ချွတ်ယွင်း၊ ကော်ပါးနိကပ် မီးတောင် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ပျက်ကျ၊ | Sinus Medii | 004.00S 011.00W |- | [[ဆာဗေယာ ၃]] | ၃၀၂ | Atlas – Centaur | ၂၀ April ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၆ဝဝဝ ပြန်ရောက်လာ၊ စက်ရုပ်လက်မောင်းတံဖြင့် အနက်စင်တီမီတာ ၁၇.၅ ထိ တူးဆွ၊ | Oceanus Procellarum | 002.94S 336.66E |- | [[ဆာဗေယာ ၄]] | ၂၈၂ | Atlas – Centaur | ၁၄ ဇူလိုင် ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – မထိခင် ရေဒီယိုဆက်သွယ်မှု ပြတ်တောက်၊ ပြည့်စုံသော လပေါ်ဆင်းသက်ခြင်းဖြစ်နိုင်၊ အမှန်တကယ်ရလဒ်ကိုမူ မသိရ၊ | Sinus Medii | မသိရ |- | [[ဆာဗေယာ ၅]] | ၃၀၃ | Atlas – Centaur | ၈ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၁၉၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ မြေနမူနာအား ပထမဆုံး အသုံးချ၊ | ဆိတ်ငြိမ် ပင်လယ် | 001.41N 023.18E |- | [[ဆာဗေယာ ၆]] | ၃၀၀ | Atlas – Centaur | ၇ နိုဝင်ဘာ ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၃၀၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ စက်ရုပ်လက်တံ၊ အင်ဂျင်ပြန်လည်၊ | Sinus Medii | 000.46N 358.63E |- | [[ဆာဗေယာ ၇]] | ၃၀၆ | Atlas – Centaur | ၇ ဇန်နဝါရီ ၁၉၆၈ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၂၁၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ စက်ရုပ်လက်တံနှင့် ကမ္ဘာမြေမှ လေဆာတန်းအား ခြေရာခံမိ၊ | Tycho Crater | 041.01S 348.59E |- |} ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:ထင်ႏလာလောင်းဖုံႏ]] 641gpc502xt5t41qp1zq7aztkzvbx1b 31632 31631 2025-07-04T14:19:18Z Khun Kt 19 31632 wikitext text/x-wiki <imagemap> File:Moon Soft Landings.svg|thumb|right|400px|ကထင်ႏလင်ꩻနွောင်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏဒါႏ လာအလောင်းခင်ႏလမ်းဖုံႏယို ယီးထောက်ထွားနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ rect 220 0100 1100 0290 [[Luna 9]] rect 220 0290 1100 0480 [[Surveyor 1]] rect 220 0480 1100 0670 [[Luna 13]] rect 220 0670 1100 0860 [[Surveyor 3]] rect 220 0860 1100 1050 [[Surveyor 5]] rect 220 1050 1100 1240 [[Surveyor 6]] rect 220 1240 1100 1530 [[Surveyor 7]] rect 220 1430 1100 1620 [[Apollo 11]] rect 220 1620 1100 1810 [[Apollo 12]] rect 220 1810 1100 2000 [[Luna 16]] rect 220 2000 1100 2190 [[Luna 17]] rect 220 2190 1100 2380 [[Apollo 14]] rect 220 2380 1100 2570 [[Apollo 15]] rect 220 2570 1100 2760 [[Luna 20]] rect 220 2760 1100 2950 [[Apollo 16]] rect 220 2950 1100 3140 [[Apollo 17]] rect 220 3140 1100 3330 [[Luna 21]] rect 220 3330 1100 3520 [[Luna 23]] rect 220 3520 1100 3710 [[Luna 24]] rect 3500 0100 4500 0290 [[Chang'e 3]] rect 3500 0290 4500 0480 [[Chang'e 4]] rect 3500 0480 4500 0670 [[Chang'e 5]] rect 3500 0670 4500 0860 [[Chandrayaan 3]] rect 3500 0860 4500 1050 [[Smart Lander for Investigating Moon]] rect 3500 1050 4500 1240 [[IM-1]] rect 3500 1240 4500 1430 [[Chang'e 6]] rect 3500 1430 4500 1620 [[Blue Ghost Mission 1]] rect 3500 1620 4500 1810 [[IM-2]] desc bottom-left </imagemap> '''ထင်ႏလာမဲင်းလောင်း''' ({{lang-en| Moon landing or lunar landing}}) ကရိုꩻနောဝ်ꩻ [[အာႏကာႏသယာဉ်]] ထင်ႏကီမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင်အာႏကာႏသကို ကလင်ꩻအောဝ်ႏဒင်ႏတွိုႏ လာအလောင်းဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻတဖူꩻစဲဉ်ႏ တောမ်ႏ လိုꩻပါတောဝ်း ([[စက်ရုပ်]])တဖူꩻစဲဉ်ႏ ခွိုင်ႏကားတဖူꩻစဲဉ်ႏလို့လို့ယို ဟဲ့ꩻ လင်ꩻထေ့လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးကမာꩻခါꩻဝတ္ထု ကတွိုႏလွေꩻရီးရီးသွတ်ꩻ ပထမအစသွတ်ꩻ ကတွိုႏလာအလောင်းနောဝ်ꩻ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) လာသဲစ်တိဉ်ဘာ (၁၃) နီꩻ [[သိုဗီယဲစ်ခမ်း]](ရသျား)ကမာꩻထေဒါႏ [[လူန ၂]] အာႏကာႏသယာဉ် ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{cite web | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1959-014A | title = Luna 2 | publisher = NASA–NSSDC}}</ref> [[File:Apollo 11 first step.jpg|thumb||၁၉၆၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၁ ရက် ၂ နာရီ ၅၆ မိနစ် အချိန်က [[နေးလ် အမ်းစထရောင်း]]သည် လပေါ်သို့ ပထမဦးဆုံး ခြေမချမီ ဗွီဒီယိုမှ ထုတ်နှုတ်ထားသော ပုံရိပ်ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံးရှိ လူပေါင်း သန်း၅၀၀ ခန့် ထို အစီအစဉ် တိုက်ရိုက် ထုတ်လွှင့်မှုကို ကြည့်ရှုနေကြသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref>{{Cite web|title=Manned Space Chronology: Apollo_11|url=http://www.spaceline.org/flightchron/apollo11.html| publisher=spaceline.org|accessdate=6 February 2008}}</ref><ref>{{Cite web|title= Apollo Anniversary: Moon Landing "Inspired World"|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2004/07/0714_040714_moonlanding.html| work=National Geographic|accessdate=6 February 2008}}</ref>]] ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၆၉) လာ ဇူလုဲင် (၂၀) နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]] ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]အာႏကာႏသယာဉ်ယို ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ လိုꩻသီးကထုမ်းလွဉ်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>[http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/apollo11_40th.html NASA Apollo 11 40th anniversary].</ref> (၁၉၆၉) တောမ်ႏ (၁၉၇၂) နေင်ႏ အခါႏကာႏလကို လိုꩻကထိုမ်းလွဉ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသယဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻ တောမ်ႏ လိုꩻတပါတေဝ်း အာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ တွက်လꩻနေးဒွုမ်သွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ တယ်ႏ (၁၉၇၆) နေင်ႏ ဗꩻထမ် (၂၀၁၃) လာ ဒီသေဉ်ဘာယို အီႏလင်ꩻလာအလောင်း ယွယွဗွီႏဗွီႏနေး တလꩻတောဝ်းဒွိုန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ==လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻလာအလောင်းဖုံႏ== ခမ်းထီ နဲင်ႏငံႏပေါင်ꩻအာဖုံႏ အွဉ်ႏစွထင်ႏ အာကာသယဉ် လာအလောင်း အာမွေးငါႏလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစုယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) ဗာႏနေင်ႏကို အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ လူနာ(၂) အာကာသယာဉ် တဲင် နေးအာႏသန်သန်အွဉ်ႏလင်ꩻဒုတ်ထောင်းလူး လာမဲ့ငါအလောင်းယို ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ယဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ (၁၉၆၂) ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏခမ်းလဲ့ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ရိန်းစျား(၄) အာကာသယဉ်တဲင် နေးအာႏအွဉ်ႏလင်ꩻတလူႏလူးနေး လာအလောင်း နုဲင်းသိုဗီယဲစ်သီးနေနေနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏ တောမ်ႏ ရုသျား[[စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ|စဲ့ꩻငိမ်ꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ]]ကာႏလအကို ကဏ္ဍမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ပြဲင်ႏလို့ဝါင်ꩻတဲင် ယံကတွိုႏထင်ႏနွောင်ꩻရီးလာအလောင်းယိုလဲ့ ထီႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသပြဲင်ႏပွယ်ꩻတပွယ်ꩻနေနေနောဝ်ꩻသွူ။ တညတောဝ်းဒွိုန်းအခိန်ႏတွင်ꩻကိုလွုမ်ꩻမိဉ်းတဲ့ ခမ်းနဲင်ႏငံႏအလင်ဖုံႏ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏအာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏတဲင် အွဉ်ႏလင်ꩻတလူႏလူး ကရေႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ လာမဲ့ငါအလောင်း တနားရီႏ မဲင်ႏ (၅၀၀၀) နှုန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကထွာနုဲင်းယိုနောဝ် ယာဉ်ကလေပ်လာဖုံႏ သက်တမ်ꩻလို့ထိုꩻတွော့ꩻ ယာဉ်ကမာꩻနွောင်ꩻအာႏ အစွန်ꩻဖုံႏထဲ့ထိုꩻတဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတရျားတောဝ်း တညီႏတောဝ်းခင်ႏလမ်းဖုံႏအကို ယာဉ်ကလေပ်လာဖုံႏယို တတိဉ်ႏမယ်ꩻနွောင်ꩻဒွုမ် တဖူꩻကလပ်အတွိုင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ [[ဂျပန်ခမ်းထီ|ဂျပန်]]သီး ယဉ်ကလေပ်လာ ဟီတေဉ် နောဝ်ꩻ လင်ꩻထောင်းလူးလာ (၁၉၉၃) ဗာႏနေင်ႏ လာဧပြီ (၁၀) နီꩻနောဝ်ꩻသွူ။ (၂၀၀၆) ဗာႏနေင်ႏ လာသဲစ်တေဉ်ဘာ (၃) နီꩻနောဝ်ꩻ ဥရောပအာကာသအေစေဉ်သီ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ယဉ်ကလေပ်လာ သမတ်-၁ ယို ထိန်ꩻချုပ်ခါꩻနေးတွော့ꩻ အွဉ်ႏလင်ꩻတလူးဒုတ်ထောင်းလူး လာမဲ့ငါနေနေသွူ။ [[File:Lunar Lander Model.jpg|right|thumb|အပိုလို ထောင်ထွားလာမော်စျူး ၁၉၆၃ ဗာႏပုင်ႏစံႏ]] [[အိန္ဒိယခမ်း]] အာႏကာႏသ ထောင်ထွားရေꩻအစွိုꩻအဗူႏ (ISRO- The Indian Space Research Organisation ) ယို (၂၀၀၈) ဗာႏနေင်ႏ လာအောက်တိုဘာ (၁၄) နီꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ အာႏကာႏသယာဉ်တဲင် ယာဉ်ကလင်ꩻအီလာ (MIP- Moon Impact Probe) ယို ထိန်ꩻချုပ်နေး အွဉ်ႏလင်ꩻထောင်းလူးလာမဲ့ငါလောင်း နောဝ်ꩻသွူ။ (MIP) ယို တဗွိုန်တောဝ်း ယာဉ်ကလင်ꩻလာအရီးခါဖုံႏတဲင် ထူꩻချာꩻမှုအနေႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏအိန္ဒိယသီးကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ယာဉ်ကလင်ꩻလာ ဆန်ဒရာ(၁)လောင်း ယာဉ်တဆွိုင်ꩻထန်ႏလွဉ်ထွူ ကလင်ꩻလွေꩻလာအလောင်းတွင်ꩻ နေးတောမ်ႏအောဝ်ႏအညာꩻကထိန်ꩻကရိယာႏဖုံႏတဲင် အာႏရုံႏခံႏစမ်ꩻထောင်ထွားလွေꩻပါနောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏ ဆန်ဒရာ (၁) ထျꩻ ထိန်ꩻချုပ်သွုပ်တွယ်အီတာႏ ရေဒီယိုကသွိုပ်ဆွို့ꩻ တွောက်ထိုꩻတဲင် (၂၀၁၁) အကွို့ꩻဆုဲင်ꩻခိန်ႏရပ် မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း (၂၀၁၂) အစောဝ်းခိန်ႏရပ်တွင်ꩻ လင်ꩻထောင်းထဲ့လူး လာမဲ့ငါလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခယ်ႏခမ်း ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ယာဉ်လေပ်လာ ဆန်အဲ (၁) ယို (၂၀၀၉) ဗာႏနေင်ႏ လာမတ် (၁) နီꩻနောဝ်ꩻ ထိန်ꩻချုပ်နေးတဲင် လင်ꩻထောင်းလူးလာမဲ့ငါနောဝ်ꩻသွူ။ အာႏကာႏသယာဉ် ကလင်ꩻလာလောင်းခိန်ႏ အီႏလင်ꩻအီတာႏကသုံꩻဒါႏ ဒုံးကျောင်ႏဘရိတ်နောဝ်ꩻ သုံꩻ (၁၈) ဆွိုင်ꩻလွုမ်ꩻတဲင် မာꩻပါထာꩻမာꩻလာအလောင်း သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻ အာကာသယာဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻ ၊ လိုꩻတပါတောဝ်း အာကာသယာဉ် (၁၂) ဆွိုင်ꩻရပ်ဖုံႏယို (၁၉၆၆) တောမ်ႏ (၁၉၇၆) နေင်ႏအခါႏတွင်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ တောမ်ႏ သိုဗီယဲစ်သီး အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်သီးယို အရီးစသွတ်ꩻ ပထမအနေႏ အွဉ်ႏလင်ꩻယွယွသာႏသာႏနွောင်ꩻလာအလောင်းတဲင် သုံꩻအီ လူနာ(၉) တောမ်ႏ လူနာ(၁၃) ယာဉ်ဖုံႏအလောင်း ကအွဉ်ႏဆွို့ခါꩻ ကဲဉ်မရာခံႏနွောင်ꩻအကျမ်ꩻစား (ruggedized camera) ဖုံႏတဲင် တွယ်ႏထူႏလꩻ ဓါတ်ပုံႏဖုံႏတွော့ꩻ ပသာဖေႏချာနွောင်ꩻ ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီးလဲ့ ခံႏတောဝ်းရုသျှားသီးနွောင်ꩻတဲင် လိုꩻတပါတောဝ်း အမေႏရိကန်ႏအာကာယာဉ် လင်ꩻယွယွသာႏသာႏနွောင်ꩻနုဲင်းနုဲင်း လာလောင်း (၅) လဲင်ႏ တောမ်ႏ လိုꩻကပါ အပိုလိုတဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ (၆) လဲင်ႏ ယို လင်ꩻနွောင်ꩻယွယွနုဲင်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီး လိုꩻကပါ အပိုလိုယာဉ်ဖုံႏ ထွိုင်ႏလင်ꩻနွောင်ꩻထွူလာလောင်းတွော့ꩻ သိုဗီယဲစ်ရုသျှားသီးယိုလဲ့ ဆုဲင်ꩻခါနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဖျင် လိုꩻတပါတောဝ်း အာကာသယာဉ် လူနာ(၁၆)၊ လူနာ(၂၀)၊ လူနာ(၂၄) ဖုံႏတဲင် လင်ꩻလာအလောင်းထွူ ထူႏလꩻပါဟမ်ႏကအောဝ်ႏလာလောင်း ထူႏဟမ်ႏနမူႏနာႏဖုံႏတဲင် သဲင်ꩻလွဉ်ချာနွောင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လူနာ(၁၇)၊ လူနာ(၂၁) အာကာသယာဉ်ဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ လိုꩻတထုမ်းလွဉ်ꩻတောဝ်း တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ စာꩻရင်ꩻအကိုယိုတပါတောဝ်းဒွိုန်း အာႏကာႏယာဉ် ကလင်ꩻလာလောင်း တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏအောဝ်ႏဒွိုန်းကတဲင် နုဲင်း လူနာ (၂၃) တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻလဲ့ အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ လင်ꩻတွိုႏနွောင်ꩻလာအလောင်းလဲ့ ဝွေꩻကအီတောလွေꩻပါ သိပ္ပံတခြိုꩻဖုံႏ တမာꩻတောဝ်းထာꩻမာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏအာႏကာႏသယာဉ် သာဗေယာ(၄) ယိုလဲ့ ခါးလား ကလင်ꩻဒျာႏအရင်ꩻယွယွသာႏသာႏတွင်ꩻ ရေဒီယိုသွုပ်ဆွိုက်မှုဖုံႏ တွောက်ထိုꩻဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ==လိုꩻကတွိုႏလာအလောင်းဖုံႏ== လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻပါ အာကာသယာဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်း လိုꩻကတွိုႏလွေꩻလာအလောင်းဖုံႏယို အရီးစသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၆၉) လာ ဇူလုဲင် (၂၀) နီꩻ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]] ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]အာကာသယာဉ်ယို လိုꩻသီးကထုမ်းလွဉ်ꩻအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၆၉) တောမ်ႏ (၁၉၇၂) နေင်ႏ အခါႏကာႏလကို လိုꩻကထိုမ်းလွဉ်ꩻပါစား အမေႏရိကန်ႏ သီးကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ အာကာသယဉ် အောဝ်ႏပိဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻတဲင် လိုꩻတွိုႏလွေꩻလꩻလာအလောင်း အောဝ်ႏလဲဉ်း (၁၂) ဖြာꩻသွူ။ ==သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏ ကအောဝ်ႏဆꩻချာဖုံႏ== [[File:Ranger 9 sudden impact.gif|thumb|left|ရိန်းဂျားအာကာသယာဉ် လကို ဝင်မဆောင့်မှီပန်းချီဆရာက ပုံဖော်ထားပုံ]] အာကသယာဉ် ယံကထင်ႏလွေꩻနွောင်ꩻ လာလောင်းအတာႏ ကာႏဖျတ်ဗာႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻအတာႏကမာꩻမွေးနွောင်ꩻအနယ်ꩻ ကအောဝ်ႏထွူလဲဉ်းယိုခါနောဝ်ꩻ သုံႏအီ ဒုံးကွင်ႏနယ်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလုံꩻကကျောင်ႏမို့ꩻလောင်းစား(မိုးပျံဖူဖောင်း) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း [[စဲစ်သင်ဖော်ꩻကျောင်ႏ]](ဂျက်လေယာဉ်) စတဲင် ယာဉ်ကဝုဲင်းထိုတလီꩻလောင်းဖုံႏယို ကျောင်ꩻဝုဲင်းနွောင်ꩻဟမ်ႏတလီꩻထုအကိုလွုမ်ꩻတွော့ꩻ တဗွိုန်တောဝ်းတောမ်ႏဒုံးကွင်ႏတဲင် [[ဒုံးကွင်ႏ]]ယို ဟမ်ႏတလီꩻထုအထန်ႏဖဲ့ꩻ ဗꩻထမ် ကထိုရိုးဒါႏတလီꩻတအဲဉ်ထောဝ်းရပ်စွဉ်ႏလဲ့ ဖေႏကထင်ႏလွေꩻစွူစွူအတာႏ တရန်ထန်ႏနွောင်ꩻအာႏအတာႏ မာꩻနွောင်ꩻစွူစွူကလွေꩻနှုန်ꩻ မာꩻထိုနွောင်ꩻအမွိုင်နှုန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်သီးယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻ ထင်ႏထောင်းဒုတ်လင်ꩻနွောင်ꩻ(ဝင်ဆောင့်)လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။<ref name="nasa-luna2">{{cite web|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1959-014A|title=NASA – NSSDC – Spacecraft – Lun 2 Details|accessdate=17 February 2011}}</ref> အီႏသဲင်ꩻချာ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအတာႏ အာႏကာႏသယာဉ်ယို ဖေႏကလွစ်ထန်ႏနွောင်ꩻ လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏကိုတဲင် ဖေႏကလွစ်အတာႏ ထူႏဗာႏ လွစ်တရန်အာႏတလာလာအမွိုင်နှုန်ꩻ(အလျင်)နောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏလာလောင်း ထန်ႏချာ အီႏသဲင်ꩻအာကာသယာဉ်အာႏ သုံꩻဗာႏ ဒုံးကွင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ပေါႏသဲင်ꩻချာဟမ်ႏ မိဉ်ႏနွို့ချာ ဟမ်ႏတလီထု ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖေႏကလင်ꩻနွောင်ꩻဟမ်ႏလောင်း ဖေꩻကင်ꩻကင်ꩻအတာႏ ယာဉ်ကနွို့လွဉ်ဟမ်ႏတလီထုအကို ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖေႏကစုပ်ꩻယွမ်ꩻထိုꩻအရုဲင်ꩻစွန်ꩻအာႏ(အရွေ့စွမ်းအင်) တောမ်ႏ ယာဉ်အမွိုင်ဖေႏကယွ အမွိုင်ဖေႏကယွမ်ꩻလင်ꩻအတာႏ သုံꩻဗာႏ အနယ်ꩻကနွို့အီတလီꩻထု အနယ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ==ခမ်းထီရေꩻ နဲင်ႏငံႏရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏဆချာဖဲ့ꩻဖုံႏ== ရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၇) နေင်ႏနောဝ်ꩻ သိုဗီယဲစ်ရုသျားသီး အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ပထမသွတ်ꩻ[[ဂျိုဟ်ႏတု]] လိုꩻသီးသမဲင်ꩻအတာႏ အရီးစသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏတု စပွတ်နစ် (၁) (Sputnik 1, the first artificial Earth satellite) တဲင် အာႏကာႏသအကို ပြဲင်ႏပွယ်ꩻ စလွဉ်ခန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်ကာႏလနောဝ်ꩻခါနောဝ်ꩻ ခမ်ႏဖာႏလောင်းယို အရင်ꩻဗွေႏဝါႏဒ ၊ ဒီမိုကရေသီဝါႏဒ ကထူႏကျင်ꩻသုံꩻခါꩻဒါႏခမ်းထီဖုံႏ တောမ်ႏ ခမ်းထီကထူႏခါꩻ [[ကွန်မျုနစ်ဝါႏဒ]] ဖုံႏ အောဝ်ႏပြဲင်ႏလို့ဝါင်ꩻအခိန်ႏတွင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ==အစောဝ်းသွတ်ꩻ လိုꩻတပါတောဝ်း သိုဗီယဲစ်သီး ကလွေꩻလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၅၆-၁၉၆၆)== [[File:Луна-16.jpg|thumb|left|''လမြေသားနမူနာယူဆောင်လာသည့် လဆင်းယာဉ်လူနာ ၁၆ ပုံစံ'']] [[File:Surveyor 3-Apollo 12.jpg|thumb|left|[[အပိုလို ၁၂]] အာကာသယာဉ်မှူး ပီတီ ကွန်းရက်(Pete Conrad)အား ဆာဗေယာ ၃ ဆင်းသက်ယာဉ်အနီးတွင် ရပ်နေသည်ကိုတွေ့ရပုံ၊ နောက်ခံတွင် အပိုလို ၁၂ ဆင်းသက်ယာဉ် အင်တာပရက် (''Intrepid'') အား တွေ့မြင်ရသည်။]] တွိုႏ (၁၉၉၁) ဗာႏနေင်ႏ သိုဗီယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစု ထွိုင်ႏကုဲင် ပြုဲင်လီထိုꩻထွူမꩻ သိုဗီယဲစ်သီး ဖေႏကတွိုႏလာအလောင်း ကကျိုꩻစာꩻကကျံႏစယ်ႏ ကထေအာႏမာꩻဒါႏ သမဲင်ꩻအမဲဉ်ႏဖုံႏယို ဗွောင်ဖွင်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ထေ့ ခမ်းသားအမျာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရုသျားတောမ်ႏ အမေႏရိကန်ႏတဗွိုန်တောဝ်းလို့ဝါင်ꩻတဲင် အမေႏရိကန်ႏသီးယို ပေါ်ꩻအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏအာႏကာႏသယာဉ်လဲ့ ကေႏငြာႏထေထန်ႏဖေႏပါထွူသတင်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏမိဉ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရုသျားသီးနောဝ်ꩻတဲ တကေႏငြာႏရီးတောဝ်း တထေပြန်ႏရီးဒွိုန်းသတင်ꩻ လꩻဟဲ့ꩻဖန်ဒွိုန်းတဖူꩻစဲဉ်ႏမိဉ်ꩻဖုံႏတွော့ꩻ မိဉ်ႏတွိုႏလꩻလဲဉ်း အောင်အောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ တွိုႏလဲဉ်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတဖူꩻကလေပ်ဗဲဉ်(ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်း)သူꩻမꩻ ကွဲဖန်အမိဉ်ꩻ [[လူနာစီႏမံႏကိန်ꩻ|လူနာ တဖူꩻစဲဉ်ႏ]]နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ် ကလွေꩻလာအလောင်း တအောင်ႏမျင်ႏတောဝ်းဖုံႏ ထာꩻမာꩻကထဲ့ꩻသွုမ်ꩻဖုံႏယို ကွပ်မဲဉ်အွဉ်ႏသေတောဝ်း မဲဉ်ဖေႏသေတောဝ်းလိုꩻအမျာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကခꩻထင်ႏ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ဒုံးကွင်ႏတဗာႏယို ခꩻလꩻတွိုႏဒွိုန်းလာထျꩻ စအောဝ်ႏဟမ်ႏတဖူꩻဗဲဉ်အလောင်းတွင်ꩻ မိဉ်ႏချို့ꩻယွင်ꩻ မိဉ်ႏကုဲင်ထိုꩻယို ယံဖေႏကအွဉ်ႏဒို့ꩻဗိဉ်ႏနွောင်ꩻ မူလအင်းရေႏချက်အတာႏတဲင် ဟဲ့ꩻဖန်ဗော့ꩻအမိဉ်ꩻ စပွတ်နစ်ကလေပ်ဗဲဉ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏစီႏမံႏကိန်ꩻထာꩻမာꩻ မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ကော့စ်မော့စ် လေလ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏစီႏမံႏကိန်ꩻထာꩻမာꩻ စတဲင်နုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကခꩻထင်ႏကျာꩻ ကပꩻထိုꩻဖုံႏယိုလဲ့ တထေပြန်ႏဖိုတောဝ်းသွူ။ {| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | သိုဗီယဲတ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ ! align=center | အယာႏခိန်ႏ (ကီလိုဂရမ်) ! align=center | ပစ်လွှတ်ယာဉ် ! align=center | အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏမွူးနီꩻ ! align=center | တဖူꩻရဲဉ်ႏရေႏမိုးချက် ! align=center | ရလဒ် |- | | | [[Semyorka]] – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ စက်တင်ဘာ ၂၃ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၉၃ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ အောက်တိုဘာ ၁၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၀၄ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၄ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၂၅၄ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၁|လူနာ-၁]] | 361 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ ဇန္နဝါရီ ၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – လွတ်မြောက်အလျင်ရရှိသော ပထမဆုံးအာကာသယာဉ်၊ လအနီးမှကပ်၍ပျံသန်းသည်။ နေကိုလှည့်လည်သည်။ လပေါ်သို့မရောက်ပဲလွဲသွားသည်။ |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ ဇွန် ၁၈ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၅၃ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၂|လူနာ-၂]] | 390 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ စက်တင်ဘာ ၁၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပထမဆုံးလဆောင့်ယာဉ် |- | [[လူန ၃|လူနာ-၃]] | 270 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ အောက်တိုဘာ ၄ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လ၏တစ်ဖက်ခြမ်းကိုအောင်မြင်စွာဓာတ်ပုံရိုက်နိုင် |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဧပြီ ၁၅ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဧပြီ ၁၆ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[စပွတ်နစ်]]-၂၅ | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဇန္နဝါရီ ၄ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကမ္ဘာပတ်လမ်းနိမ့်တွင်ပျက်ကျ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၀၅ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၄|လူနာ-၄]] | 1422 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဧပြီ ၂ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လအနီး ၅,၀၀၀ မိုင်(၈,၀၀၀ ကီလိုမီတာ)မှဖြတ်ပျံ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၄၊ မတ် ၂၁ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဧပြီ ၂၀ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | [[Cosmos (satellite)|ကော့စ်မော့စ်]]-၆၀ | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ မတ် ၁၂ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကမ္ဘာပတ်လမ်းနိမ့်တွင်ပျက်ကျ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဧပြီ ၁၀ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | [[လူန ၅|လူနာ-၅]] | 1475 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ မေ ၉ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လသို့ဝင်ဆောင့် |- | [[လူန ၆|လူနာ-၆]] | 1440 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဇွန် ၈ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လအနီး ၁၀၀,၀၀၀ မိုင်(၁၆၀,၀၀၀ [[ကီလိုမီတာ]]) မှ ဖြတ်ပျံ |- | [[လူန ၇|လူနာ-၇]] | 1504 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ အောက်တိုဘာ ၄ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လသို့ဝင်ဆောင့် |- | [[လူန ၈|လူနာ-၈]] | 1550 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဒီဇင်ဘာ ၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဆင်းသက်ရန်ကြိုးစားနေစဉ် လပေါ်ဝင်ဆောင့်သည် |- |} ==အစောဝ်းခါ လိုꩻတပါတောဝ်း အမေႏရိကန်ႏသီး ကထင်ႏလွေꩻလာတဖူꩻစဲဉ်ႏ (၁၉၅၈-၁၉၆၅)== ===ပုဲင်အိုးနီးယားတဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ=== [[File:Ranger8-moon.jpg|thumb|right|လကိုဝင်မဆောင့်မီ ရိန်းဂျား-၈ အာကာသယာဉ်မှပေးပို့ခဲ့သော လ၏ဓာတ်ပုံ]] ပုဲင်အိုးနီးယား ယာဉ်ကလွေꩻလာဖုံႏယို ပုံႏစံႏကွဲꩻ တဗွိုန်တောဝ်းလို့ဝါင်ꩻ ကွယ်ꩻပိဉ်(၃) မျိုꩻတဲင် အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏတောမ်ႏ ဒုံႏကွင်ႏအာႏတလာလွဉ်ꩻထာစား ခမ်ႏဖာႏလောင်းတွိုက်အချင်ꩻချင်ꩻကခꩻအီဒါႏ ဒုံးကွင်ႏ ( တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးပျံ) ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုက်အချင်ꩻချင်ꩻကခꩻအီဒုံးကွင်ႏဖုံႏယို လွေꩻနွောင်ꩻညာꩻ ကီလိုမီတာ (၅၅၀၀) မာꩻကီ ( မဲင်ႏ(၃၅၀၀) ရပ်လွို) ပိဉ်တဲင် အောဝ်ႏအာသျှတွိုက်ခꩻလွေꩻတွိုႏအမေႏရိကတွိုက်(ဥပမာႏ အောဝ်ႏကိုးရီးယားခမ်း(ခမ်းထင်ꩻ) ကခꩻစမ်ꩻဒုံး ကတွိုႏတကာႏ အမေႏရိကန်ႏခမ်း ကထဲ့သမုဒ္ဒရာႏကို) ပိဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏ အမေႏရိကတွိုက် ခꩻတွိုႏနွောင်ꩻ ရုသျှားခမ်း ကအောဝ်ႏဒါႏ ဥရောပတွိုက် တောမ်ႏ အာသျှတွိုက် နောဝ်ꩻသွူ။ ===ရိန်းစျား တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ=== လွေꩻထေ့လာအထျꩻ ကအီႏလင်ꩻလာအလောင်းတာႏ အရီးစသွတ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻမှုနောဝ်ꩻ (၁၉၆၂) ဗာႏနေင်ႏကို အမေႏရိကန်ႏခမ်း ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ရိန်းစျား (၃) ၊ ရိန်းစျား(၄)၊ ရိန်းစျား(၅) အာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏ မာꩻခါꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ရိန်းစျား ယာဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်းဖုံႏယို တအွဉ်ႏဆွို့ဒပ်ခါꩻတောဝ်း ကဲဉ်မရာဖုံႏတဲင် တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏထွူစွဉ်ႏလဲ့ တလꩻတောဝ်း လာမဲ့ငါလောင်းရုပ်ပွိုင်ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | အမေႏရိကန်ႏတဖူꩻရဲဉ်ႏ ! align=center | အယာႏခိန်ႏ (ကီလိုဂရမ်) ! align=center | ပစ်လွှတ်ယာဉ် ! align=center | အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏမွူးနီꩻ ! align=center | တဖူꩻရဲဉ်ႏရေႏမိုးချက် ! align=center | ရလဒ် |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၀]] | ၃၈ | Thor-Able | align="right" |၁၉၅၈၊ ဩဂုတ် ၁၇ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမအဆင့်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီး |- |[[ပိုင်အိုနီးယား ၁]] | ၃၄ | Thor-Able | align="right" | ၁၁ အောက်တိုဘာ ၁၉၅၈ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဆော့ဝဲကြောင်သည်၊ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၂]] | ၃၉ | Thor-Able | align="right" | ၁၉၅၈၊ နိုဝင်ဘာ ၈ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တတိယအဆင့် အလုပ်လုပ်ပုံမှားယွင်းသည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၃]] | ၆ | Juno | align="right" | ၁၉၅၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၆ | လအနီးမှဖြတ်ပျံရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမအဆင့် အလုပ်လုပ်ပုံမှားယွင်းသည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၄]] | ၆ | Juno | align="right" | ၁၉၅၉၊ မတ် ၃ | လအနီးမှဖြတ်ပျံရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – လွတ်မြောက်အလျင်ရသည့်ပထမဆုံးအမေရိကန်အာကာသယာဉ်၊ လအနီးမှဖြတ်ပျံသည်။ ချိန်သားလွဲသွားသဖြင့် ဝေးလွန်းကာဓာတ်ပုံရိုက်မရ၊ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၁]] | ၁၆၈ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၅၉၊ စက်တင်အာ ၂၄ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်စင်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃]] | ၁၆၈ | Atlas-Able | align="right" | ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၅၉ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကုန်လှောင်ခန်းအခွံပျက်စီး၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- |[[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃၀]] | ၁၇၅ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၆၀၊ စက်တင်ဘာ ၂၅ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဒုတိယဆင့်မူမမှန်ဖြစ်ခြင်း၊ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃၁]] | ၁၇၅ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၅ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမဆင့်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၁]] | ၃ဝ၆ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၁၊ ဩဂုတ် ၂၃ | စမ်းသပ်ယာဉ်နမူနာ | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အပေါ်ဆင့်ပုံမမှန်ဖြစ်သည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၂]] | ၃ဝ၄ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၈ နိုဝင်ဘာ ၁၉၆၁ | စမ်းသပ်ယာဉ်နမူနာ | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အပေါ်ဆင့်ပုံမမှန်ဖြစ်သည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၃]] | ၃၃ဝ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ ဇန္နဝါရီ ၂၆ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံအထိန်းစနစ်ချွတ်ယွင်းသည်။ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၄]] | ၃၃၁ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ ဧပြီ ၂၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – အာကာသအရာဝတ္ထုပေါ်သို့ ၏ပထမဆုံးရောက်သော အမေရိကန်အာကာသယာဉ်ဖြစ်သည်။ လသို့ဝင်ဆောင့်သည်။ ဓာတ်ပုံပို့ခြင်းမရှိ။ |- | [[ရိန်းဂျား ၅]] | ၃၄၂ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ အောက်တိုဘာ ၁၈ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အာကာသယာဉ် ဓာတ်အားချွတ်ယွင်းသည်။ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၆]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဇန္နဝါရီ ၃၀ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အာကာသယာဉ်ကင်မရာချွတ်ယွင်းသည်။ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၇]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဇူလိုင် ၂၈ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၄၃၀၈ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရီန်းဂျား ၈]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၇၁၃၇ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၉]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၅၊ မတ် ၂၁ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၅၈၁၄ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |} ==သိုဗီယဲစ်သီး လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻယွယွလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၇၆)== [[File:Surveyor 1 launch.jpg|thumb|right|ဆာဗေယာ ၁ ပစ်လွှတ်ခြင်း]] သိုဗိယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစု ကခꩻထင်ႏဒါႏ [[လူန ၉]] အာကာသယာဉ်ယို (၁၉၆၆)နေင်ႏ ဖေဖော်ဝါရီ (၃) နီꩻနောဝ်ꩻ အရီးစသွတ်ꩻ လင်ꩻနွောင်ꩻယွယွသာႏသာႏ လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အလေꩻထွူႏအောဝ်ႏ (၉၉) ဂရမ်တဲင် ကနွန်ႏထန်ႏနွောင်ꩻ တလီꩻအိတ်ယို (၁) သဲက္ကန့်အမွိုင်နှုန်ꩻ (၁၅) မီတာကအောဝ်ႏဒါႏ ကအီႏဒုတ်တလူႏတာႏ ရဲႏကာႏဖေႏနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ <ref name="astronautix-luna9">{{cite web|url=http://www.astronautix.com/craft/lunae6.htm|title=Astronautix Luna E-6|accessdate=February 2011}}</ref> လူနာ(၁၃) အာကာသယာဉ်ယို (၁၉၆၆) ဗာႏနေင်ႏ၊ ဒီသေဉ်ဘာ (၂၄)နီꩻနောဝ်ꩻ ကနန်းခရာႏကိစ္စနုဲင်းယိုအတာႏ ငမ်းဗာႏဖိုနောဝ်ꩻသွူ။ တဖူꩻစဲဉ်ႏနီလီးအကို ထူႏအီတောချာလꩻနွောင်ꩻ အံႏဖြာႏခရာႏ လာမဲ့ငါလောင်း ရုပ်ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{Cite web|title=Moon Exploration|url=http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html|work=National Geographic|accessdate=17 September 2009|archivedate=15 December 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215064020/http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html}}</ref> [[လူနာ ၁၆]]လွေꩻဖျင် လင်ꩻထွူလာလောင်း ထူႏဟမ်ႏနမူႏနာႏဖုံႏတဲင် သဲင်ꩻချာနွောင်ꩻဟမ်ႏလောင်း အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ ထွာပထမသွတ်ꩻ အရီးစသွတ်ꩻ[[စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်]] ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{cite book |last=Burrows |first=William E. |title=This New Ocean: The Story of the First Space Age |year=1999 |publisher=Modern Library | pages=432 |isbn=0-375-75485-7}}</ref> [[အပိုလို ၁၁]] တောမ်ႏ [[အပိုလို ၁၃]] ဖုံႏယိုလဲ့ အောင်ႏမျင်ႏနုဲင်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တဖူစဲဉ်ႏဖုံႏယို တောမ်ႏ လူနာ-၂၀ (၁၉၇၂) လူနာ-၂၄ (၁၉၇၆) ဖုံႏလဲ့ မာꩻ အောင်ႏမျင်ႏနွောင်ꩻထဲင်းထဲင်းယင်းနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၇၀) တောမ်ႏ (၁၉၇၃) ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဖျင် လူနိုခေါ့ဒ်(ပါꩻကထောင်လွေꩻတဖူꩻလာအလောင်း, လပေါ်လမ်းလျှောက်သူ) စက်ရုပ်အာႏကာႏသယာဉ် နီဆွိုင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ယာဉ်နုဲင်းယိုဖုံႏနောဝ်ꩻ မာꩻထာꩻမာꩻညပိဉ် (၁၀) လာ တောမ်ႏ (၄) လာဖုံႏတဲင် လူနိုခေါ့ဒ်(၁) နောဝ်ꩻ (၁၀.၅) ကီလိုမီတာ၊ လူနိုခေါ့ဒ်(၂) နောဝ်ꩻ (၃၇) ကီလိုမီတာ လွေꩻနွောင်ꩻလွရောင်လာအလောင်းဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻမာꩻ ရိုဗာမစ်ရှင် (Rova mission) ဖုံႏယို မာꩻသွုပ်စွဉ်ႏတရွဉ်းယင်းထဲင်း လူနာ တောမ်ႏ ဇွန်း လာအထျꩻ အီႏကာႏကျောင်ႏထာꩻမာꩻစဲဉ်ႏ စီမံကိန်းဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style=" background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | ဆိုဗီယက် ခရီးစဉ်များ ! align=center | ထုထည် (kg) ! align=center | တွန်းကန်ဒုံး ! align=center | ပစ်လွှတ် ! align=center | မက်ရှင် ရည်မှန်းချက် ! align=center | မက်ရှင် ရလဒ် ! align=center | ဆင်းသက်ဇုန် ! align=center | လတ္တီကျု/လောင်တီကျု |- | [[လူန ၉]] | ၁၅၈၀ | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၃၁ ဇန္နဝါရီ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပထမဆုံး လပေါ်ဆင်းသက် များစွာသော ဓာတ်ပုံများ။ | Oceanus Procellarum | 7.13°N 64.37°W |- | [[လူန ၁၃]] | ၁၅၈ဝ | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၂၁ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဒုတိယအကြီမ် လပေါ် ညင်သာသော ဆင်းသက်မှု။ | Oceanus Procellarum | 18°52'N 62°3'W |- | | | Proton | align="right" | ၁၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၆၉ | Lunar rover | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့ မရောက်ခဲ့။ | | |- | | | Proton | align="right" | ၁၄ ဇွန် ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့မရောက်။ | | |- | [[လူန ၁၅]] | ၅၇၀၀ | Proton | align="right" | ၁၃ ဇူလိုင် ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လသို့ ပျက်ကျ | Mare Crisium | မသိရ |- | Cosmos-300 | | Proton | align="right" | ၂၃ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်းနိမ့်တွင် ရပ်တန့်သွားခဲ့၊ | | |- | Cosmos-305 | | Proton | align="right" | ၂၂ အောက်တိုဘာ ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်းနိမ့်တွင် ရပ်တန့်သွားခဲ့၊ | | |- | | | Proton | align="right" | ၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၇၀ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့မရောက် | | |- | [[လူန ၁၆|လူနာ ၁၆]] | ၅၆၀၀ | Proton | align="right" | ၁၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၇၀ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.၁ဝ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Fecunditatis | 000.68S 056.30E |- | [[လူန ၁၇|လူနာ ၁၇]] | ၅၇၀၀ | Proton | align="right" | ၁၀ နိုဝင်ဘာ ၁၉၇၀ | Lunar rover | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လူနော့ရိုဗာသည် လမျက်နှာပြင်သို့ ၁ဝ.၅ ကီလိုမီတာ ခရီးနှင်ခဲ့၊ | Mare Imbrium | 038.28N 325.00E |- | [[လူန ၁၈]] | ၅၇၅၀ | Proton | align="right" | ၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၇၁ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လသို့ ပျက်ကျ | Mare Fecunditatis | 003.57N 056.50E |- | [[လူန ၂၀]] | ၅၇၂၇ | Proton | align="right" | ၁၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၇၂ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.ဝ၅ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Fecunditatis | 003.57N 056.50E |- | [[လူန ၂၁]] | ၅၉၅၀ | Proton | align="right" | ၈ ဇန္နဝါရီ ၁၉၇၃ | လဆင်းယာဉ် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လူနော့ရိုဗာသည် လမျက်နှာပြင်သို့ ၃၇ ကီလိုမီတာ ခရီးနှင်ခဲ့၊ | LeMonnier Crater | 025.85N 030.45E |- | [[လူန ၂၃]] | ၅၈၀၀ | Proton | align="right" | ၂၈ အောက်တိုဘာ ၁၉၇၄ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လပေါ် ဆင်းသက်ခြင်းအောင်မြင်၊ သို့သော် နမူနာယူလာရန် ချွတ်ယွင်းသွား၊ | Mare Crisium | 012.00N 062.00E |- | | | Proton | align="right" | ၁၆ အောက်တိုဘာ ၁၉၇၅ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့ မရောက် | | |- | [[လူန ၂၄]] | ၅၈၀၀ | Proton | align="right" | ၉ ဩဂုတ် ၁၉၇၆ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.၁၇ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Crisium | 012.25N 062.20E |- |} [[File:Surveyor 1 launch.jpg|thumb|right|ဆာဗေယာ ၁ ပစ်လွှတ်ခြင်း]] ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှပစ်လွှတ်သော လူနာ ၉ အာကာသယာဉ်သည် ဖေဖော်ဝါရီ ၃ တွင် ပထမဆုံးငြင်သာစွာဆင်းသက်နိုင်ခဲ့သည်။ ၉၉ ကီလိုဂရမ်ရှိသော တွန်းထုတ်နိုင်သည့် လေအိတ်သည် တစ်စက္ကန့်လျင် ၁၅ မီတာအမြန်နှုန်းဖြင့် ဝင်တိုက်မည့်ဒဏ်အား ကာကွယ်ပေးသည်။<ref name="astronautix-luna9"/> [[လူန ၁၃]] သည်လည်း ၁၉၆၆ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ယင်းစိုးရိမ်ဖွယ်ကိစ္စအား ကြောက်လန့်ခဲ့သည်။ ခရီးစဉ်နှစ်ခုလုံးသည် လကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်၏ မှင်သက်ဖွယ်ပုံများအား သယ်ဆောင်လာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Moon Exploration|url=http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html|work=National Geographic|accessdate=17 September 2009|archivedate=15 December 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215064020/http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html}}</ref> [[လူန ၁၆]]သည် လပေါ်ဆင်းသက်ပြီး လမြေသားနမူနာများကို ကမ္ဘာသို့အောင်မြင်စွာပြန်လည်ယူဆောင်လာနိုင်သော ပထမဆုံး[[စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်]]ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite book |last=Burrows |first=William E. |title=This New Ocean: The Story of the First Space Age |year=1999 |publisher=Modern Library | pages=432 |isbn=0-375-75485-7}}</ref> [[အပိုလို ၁၁]] နှင့် [[အပိုလို ၁၃]] တို့က နောက်ကလိုက်သည်။ ခရီးစဉ်အား လူနာ ၂၀ (၁၉၇၂) လူနာ ၂၄ (၁၉၇၆) တို့ဖြင့် အောင်မြင်စွာ ထပ်ကာလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ နှင့် ၁၉၇၃ ခုနှစ်များတွင် [[လူနိုခေါ့ဒ်]] ("လပေါ်လမ်းလျှောက်သူ") စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်နှစ်စင်းကိုလပေါ်သို့စေလွှတ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါယာဉ်များသည် ၁၀ လတာနှင့် ၄ လတာ အသီးသီး အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြပြီး လူနိုခေါ့ဒ် ၁ သည် ၁၀.၅ [[ကီလိုမီတာ]]၊ လူနိုခေါ့ဒ် ၂ သည် ၃၇ ကီလိုမီတာ အသီးသီးရောက်ရှိခဲ့ကြသည်။ ရိုဗာ မက်ရှင်များအား လူနာနှင့်ဇွန်း လအနားဖြတ်ပျံသည့် စီမံကိန်းများကို ဆက်တိုက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ==အမေႏရိကန်ႏသီး လိုꩻတပါတောဝ်း ယာဉ်ကလင်ꩻယွယွသာႏသာႏ လာအလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၆၈)== [[File:Soviet moonrover.JPG|thumb|left|''ဆိုဗီယက်တို့၏ ''လူနိုခေါ့ဒ်'' အလိုအလျောက် လပေါ်လှည့်လည်သွားလာရေးယာဉ်'']] အမေႏရိကန်ႏသီး ကစီႏရင်ႏကမာꩻသေဗီယာစက်ရုပ်ယာဉ် (xavier project)ထာꩻမာꩻ(စီမံကိန်း)ယို လိုꩻသီးအီႏလင်ꩻအီလာအလောင်း ကလိုႏဒါႏဖျင်ဆင်မှုဖုံႏအတာႏ ထွာအီအစွဲအကမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ သေဗီယာ တဖူꩻစဲဉ်ႏ ကလွေꩻလာ (၅)စဲဉ်ႏလွုမ်းလွုမ်းယို လိုꩻတပါလွဉ်ꩻတောဝ်း တဖူꩻစဲဉ်ႏအောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ သေဗီယာ(၃) နောဝ်ꩻ အပိုလို(၁၂) လင်ꩻလာလောင်းထွူ ည (၂) နေင်ႏထွူ လင်ꩻလွေꩻလယ်ႏထဲင်းလာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style=" background: #f9f9f9; border-collapse: collapse; " |- ! align=left | အမေရိကန်ခရီးစဉ်များ ! align=center | ထုထည် (kg) ! align=center | တွန်းကန်ဒုံး ! align=center | ပစ်လွှတ် ! align=center | မက်ရှင် ရည်မှန်းချက် ! align=center | မက်ရှင် ရလဒ် ! align=center | ဆင်းသက်ဇုန် ! align=center | လတ္တီကျု/လောင်တီကျု |- | [[ဆာဗေယာ ၁]] | ၂၉၂ | Atlas – Centaur | ၃၀ မေ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံပေါင်း ၁၁၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်။ ပထမဆုံး လပေါ် အမေရိကန်တို့ ဆင်းသက်ခြင်း။ | Oceanus Procellarum | 002.45S 043.22W |- | [[ဆာဗေယာ ၂]] | ၂၉၂ | Atlas – Centaur | ၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – အင်ဂျင်ချွတ်ယွင်း၊ ကော်ပါးနိကပ် မီးတောင် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ပျက်ကျ၊ | Sinus Medii | 004.00S 011.00W |- | [[ဆာဗေယာ ၃]] | ၃၀၂ | Atlas – Centaur | ၂၀ April ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၆ဝဝဝ ပြန်ရောက်လာ၊ စက်ရုပ်လက်မောင်းတံဖြင့် အနက်စင်တီမီတာ ၁၇.၅ ထိ တူးဆွ၊ | Oceanus Procellarum | 002.94S 336.66E |- | [[ဆာဗေယာ ၄]] | ၂၈၂ | Atlas – Centaur | ၁၄ ဇူလိုင် ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – မထိခင် ရေဒီယိုဆက်သွယ်မှု ပြတ်တောက်၊ ပြည့်စုံသော လပေါ်ဆင်းသက်ခြင်းဖြစ်နိုင်၊ အမှန်တကယ်ရလဒ်ကိုမူ မသိရ၊ | Sinus Medii | မသိရ |- | [[ဆာဗေယာ ၅]] | ၃၀၃ | Atlas – Centaur | ၈ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၁၉၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ မြေနမူနာအား ပထမဆုံး အသုံးချ၊ | ဆိတ်ငြိမ် ပင်လယ် | 001.41N 023.18E |- | [[ဆာဗေယာ ၆]] | ၃၀၀ | Atlas – Centaur | ၇ နိုဝင်ဘာ ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၃၀၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ စက်ရုပ်လက်တံ၊ အင်ဂျင်ပြန်လည်၊ | Sinus Medii | 000.46N 358.63E |- | [[ဆာဗေယာ ၇]] | ၃၀၆ | Atlas – Centaur | ၇ ဇန်နဝါရီ ၁၉၆၈ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၂၁၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ စက်ရုပ်လက်တံနှင့် ကမ္ဘာမြေမှ လေဆာတန်းအား ခြေရာခံမိ၊ | Tycho Crater | 041.01S 348.59E |- |} ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:ထင်ႏလာလောင်းဖုံႏ]] 9fm3m6odpq6hjgu77xpkx7srtb6b14z 31634 31632 2025-07-04T14:21:08Z Khun Kt 19 /* သိုဗီယဲစ်(ရသျား)သီး လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻယွယွလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၇၆) */ 31634 wikitext text/x-wiki <imagemap> File:Moon Soft Landings.svg|thumb|right|400px|ကထင်ႏလင်ꩻနွောင်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏဒါႏ လာအလောင်းခင်ႏလမ်းဖုံႏယို ယီးထောက်ထွားနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ rect 220 0100 1100 0290 [[Luna 9]] rect 220 0290 1100 0480 [[Surveyor 1]] rect 220 0480 1100 0670 [[Luna 13]] rect 220 0670 1100 0860 [[Surveyor 3]] rect 220 0860 1100 1050 [[Surveyor 5]] rect 220 1050 1100 1240 [[Surveyor 6]] rect 220 1240 1100 1530 [[Surveyor 7]] rect 220 1430 1100 1620 [[Apollo 11]] rect 220 1620 1100 1810 [[Apollo 12]] rect 220 1810 1100 2000 [[Luna 16]] rect 220 2000 1100 2190 [[Luna 17]] rect 220 2190 1100 2380 [[Apollo 14]] rect 220 2380 1100 2570 [[Apollo 15]] rect 220 2570 1100 2760 [[Luna 20]] rect 220 2760 1100 2950 [[Apollo 16]] rect 220 2950 1100 3140 [[Apollo 17]] rect 220 3140 1100 3330 [[Luna 21]] rect 220 3330 1100 3520 [[Luna 23]] rect 220 3520 1100 3710 [[Luna 24]] rect 3500 0100 4500 0290 [[Chang'e 3]] rect 3500 0290 4500 0480 [[Chang'e 4]] rect 3500 0480 4500 0670 [[Chang'e 5]] rect 3500 0670 4500 0860 [[Chandrayaan 3]] rect 3500 0860 4500 1050 [[Smart Lander for Investigating Moon]] rect 3500 1050 4500 1240 [[IM-1]] rect 3500 1240 4500 1430 [[Chang'e 6]] rect 3500 1430 4500 1620 [[Blue Ghost Mission 1]] rect 3500 1620 4500 1810 [[IM-2]] desc bottom-left </imagemap> '''ထင်ႏလာမဲင်းလောင်း''' ({{lang-en| Moon landing or lunar landing}}) ကရိုꩻနောဝ်ꩻ [[အာႏကာႏသယာဉ်]] ထင်ႏကီမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင်အာႏကာႏသကို ကလင်ꩻအောဝ်ႏဒင်ႏတွိုႏ လာအလောင်းဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻတဖူꩻစဲဉ်ႏ တောမ်ႏ လိုꩻပါတောဝ်း ([[စက်ရုပ်]])တဖူꩻစဲဉ်ႏ ခွိုင်ႏကားတဖူꩻစဲဉ်ႏလို့လို့ယို ဟဲ့ꩻ လင်ꩻထေ့လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးကမာꩻခါꩻဝတ္ထု ကတွိုႏလွေꩻရီးရီးသွတ်ꩻ ပထမအစသွတ်ꩻ ကတွိုႏလာအလောင်းနောဝ်ꩻ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) လာသဲစ်တိဉ်ဘာ (၁၃) နီꩻ [[သိုဗီယဲစ်ခမ်း]](ရသျား)ကမာꩻထေဒါႏ [[လူန ၂]] အာႏကာႏသယာဉ် ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{cite web | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1959-014A | title = Luna 2 | publisher = NASA–NSSDC}}</ref> [[File:Apollo 11 first step.jpg|thumb||၁၉၆၉ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၁ ရက် ၂ နာရီ ၅၆ မိနစ် အချိန်က [[နေးလ် အမ်းစထရောင်း]]သည် လပေါ်သို့ ပထမဦးဆုံး ခြေမချမီ ဗွီဒီယိုမှ ထုတ်နှုတ်ထားသော ပုံရိပ်ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံးရှိ လူပေါင်း သန်း၅၀၀ ခန့် ထို အစီအစဉ် တိုက်ရိုက် ထုတ်လွှင့်မှုကို ကြည့်ရှုနေကြသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။<ref>{{Cite web|title=Manned Space Chronology: Apollo_11|url=http://www.spaceline.org/flightchron/apollo11.html| publisher=spaceline.org|accessdate=6 February 2008}}</ref><ref>{{Cite web|title= Apollo Anniversary: Moon Landing "Inspired World"|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2004/07/0714_040714_moonlanding.html| work=National Geographic|accessdate=6 February 2008}}</ref>]] ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၆၉) လာ ဇူလုဲင် (၂၀) နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]] ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]အာႏကာႏသယာဉ်ယို ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ လိုꩻသီးကထုမ်းလွဉ်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>[http://www.nasa.gov/mission_pages/apollo/apollo11_40th.html NASA Apollo 11 40th anniversary].</ref> (၁၉၆၉) တောမ်ႏ (၁၉၇၂) နေင်ႏ အခါႏကာႏလကို လိုꩻကထိုမ်းလွဉ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသယဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻ တောမ်ႏ လိုꩻတပါတေဝ်း အာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ တွက်လꩻနေးဒွုမ်သွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ တယ်ႏ (၁၉၇၆) နေင်ႏ ဗꩻထမ် (၂၀၁၃) လာ ဒီသေဉ်ဘာယို အီႏလင်ꩻလာအလောင်း ယွယွဗွီႏဗွီႏနေး တလꩻတောဝ်းဒွိုန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ==လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻလာအလောင်းဖုံႏ== ခမ်းထီ နဲင်ႏငံႏပေါင်ꩻအာဖုံႏ အွဉ်ႏစွထင်ႏ အာကာသယဉ် လာအလောင်း အာမွေးငါႏလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစုယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) ဗာႏနေင်ႏကို အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ လူနာ(၂) အာကာသယာဉ် တဲင် နေးအာႏသန်သန်အွဉ်ႏလင်ꩻဒုတ်ထောင်းလူး လာမဲ့ငါအလောင်းယို ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ယဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ (၁၉၆၂) ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏခမ်းလဲ့ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ရိန်းစျား(၄) အာကာသယဉ်တဲင် နေးအာႏအွဉ်ႏလင်ꩻတလူႏလူးနေး လာအလောင်း နုဲင်းသိုဗီယဲစ်သီးနေနေနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏ တောမ်ႏ ရုသျား[[စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ|စဲ့ꩻငိမ်ꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ]]ကာႏလအကို ကဏ္ဍမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ပြဲင်ႏလို့ဝါင်ꩻတဲင် ယံကတွိုႏထင်ႏနွောင်ꩻရီးလာအလောင်းယိုလဲ့ ထီႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသပြဲင်ႏပွယ်ꩻတပွယ်ꩻနေနေနောဝ်ꩻသွူ။ တညတောဝ်းဒွိုန်းအခိန်ႏတွင်ꩻကိုလွုမ်ꩻမိဉ်းတဲ့ ခမ်းနဲင်ႏငံႏအလင်ဖုံႏ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏအာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏတဲင် အွဉ်ႏလင်ꩻတလူႏလူး ကရေႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻ လာမဲ့ငါအလောင်း တနားရီႏ မဲင်ႏ (၅၀၀၀) နှုန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကထွာနုဲင်းယိုနောဝ် ယာဉ်ကလေပ်လာဖုံႏ သက်တမ်ꩻလို့ထိုꩻတွော့ꩻ ယာဉ်ကမာꩻနွောင်ꩻအာႏ အစွန်ꩻဖုံႏထဲ့ထိုꩻတဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတရျားတောဝ်း တညီႏတောဝ်းခင်ႏလမ်းဖုံႏအကို ယာဉ်ကလေပ်လာဖုံႏယို တတိဉ်ႏမယ်ꩻနွောင်ꩻဒွုမ် တဖူꩻကလပ်အတွိုင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ [[ဂျပန်ခမ်းထီ|ဂျပန်]]သီး ယဉ်ကလေပ်လာ ဟီတေဉ် နောဝ်ꩻ လင်ꩻထောင်းလူးလာ (၁၉၉၃) ဗာႏနေင်ႏ လာဧပြီ (၁၀) နီꩻနောဝ်ꩻသွူ။ (၂၀၀၆) ဗာႏနေင်ႏ လာသဲစ်တေဉ်ဘာ (၃) နီꩻနောဝ်ꩻ ဥရောပအာကာသအေစေဉ်သီ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ယဉ်ကလေပ်လာ သမတ်-၁ ယို ထိန်ꩻချုပ်ခါꩻနေးတွော့ꩻ အွဉ်ႏလင်ꩻတလူးဒုတ်ထောင်းလူး လာမဲ့ငါနေနေသွူ။ [[File:Lunar Lander Model.jpg|right|thumb|အပိုလို ထောင်ထွားလာမော်စျူး ၁၉၆၃ ဗာႏပုင်ႏစံႏ]] [[အိန္ဒိယခမ်း]] အာႏကာႏသ ထောင်ထွားရေꩻအစွိုꩻအဗူႏ (ISRO- The Indian Space Research Organisation ) ယို (၂၀၀၈) ဗာႏနေင်ႏ လာအောက်တိုဘာ (၁၄) နီꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ အာႏကာႏသယာဉ်တဲင် ယာဉ်ကလင်ꩻအီလာ (MIP- Moon Impact Probe) ယို ထိန်ꩻချုပ်နေး အွဉ်ႏလင်ꩻထောင်းလူးလာမဲ့ငါလောင်း နောဝ်ꩻသွူ။ (MIP) ယို တဗွိုန်တောဝ်း ယာဉ်ကလင်ꩻလာအရီးခါဖုံႏတဲင် ထူꩻချာꩻမှုအနေႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏအိန္ဒိယသီးကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ယာဉ်ကလင်ꩻလာ ဆန်ဒရာ(၁)လောင်း ယာဉ်တဆွိုင်ꩻထန်ႏလွဉ်ထွူ ကလင်ꩻလွေꩻလာအလောင်းတွင်ꩻ နေးတောမ်ႏအောဝ်ႏအညာꩻကထိန်ꩻကရိယာႏဖုံႏတဲင် အာႏရုံႏခံႏစမ်ꩻထောင်ထွားလွေꩻပါနောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏ ဆန်ဒရာ (၁) ထျꩻ ထိန်ꩻချုပ်သွုပ်တွယ်အီတာႏ ရေဒီယိုကသွိုပ်ဆွို့ꩻ တွောက်ထိုꩻတဲင် (၂၀၁၁) အကွို့ꩻဆုဲင်ꩻခိန်ႏရပ် မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း (၂၀၁၂) အစောဝ်းခိန်ႏရပ်တွင်ꩻ လင်ꩻထောင်းထဲ့လူး လာမဲ့ငါလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခယ်ႏခမ်း ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ယာဉ်လေပ်လာ ဆန်အဲ (၁) ယို (၂၀၀၉) ဗာႏနေင်ႏ လာမတ် (၁) နီꩻနောဝ်ꩻ ထိန်ꩻချုပ်နေးတဲင် လင်ꩻထောင်းလူးလာမဲ့ငါနောဝ်ꩻသွူ။ အာႏကာႏသယာဉ် ကလင်ꩻလာလောင်းခိန်ႏ အီႏလင်ꩻအီတာႏကသုံꩻဒါႏ ဒုံးကျောင်ႏဘရိတ်နောဝ်ꩻ သုံꩻ (၁၈) ဆွိုင်ꩻလွုမ်ꩻတဲင် မာꩻပါထာꩻမာꩻလာအလောင်း သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻ အာကာသယာဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻ ၊ လိုꩻတပါတောဝ်း အာကာသယာဉ် (၁၂) ဆွိုင်ꩻရပ်ဖုံႏယို (၁၉၆၆) တောမ်ႏ (၁၉၇၆) နေင်ႏအခါႏတွင်ꩻ အမေႏရိကန်ႏ တောမ်ႏ သိုဗီယဲစ်သီး အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်သီးယို အရီးစသွတ်ꩻ ပထမအနေႏ အွဉ်ႏလင်ꩻယွယွသာႏသာႏနွောင်ꩻလာအလောင်းတဲင် သုံꩻအီ လူနာ(၉) တောမ်ႏ လူနာ(၁၃) ယာဉ်ဖုံႏအလောင်း ကအွဉ်ႏဆွို့ခါꩻ ကဲဉ်မရာခံႏနွောင်ꩻအကျမ်ꩻစား (ruggedized camera) ဖုံႏတဲင် တွယ်ႏထူႏလꩻ ဓါတ်ပုံႏဖုံႏတွော့ꩻ ပသာဖေႏချာနွောင်ꩻ ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီးလဲ့ ခံႏတောဝ်းရုသျှားသီးနွောင်ꩻတဲင် လိုꩻတပါတောဝ်း အမေႏရိကန်ႏအာကာယာဉ် လင်ꩻယွယွသာႏသာႏနွောင်ꩻနုဲင်းနုဲင်း လာလောင်း (၅) လဲင်ႏ တောမ်ႏ လိုꩻကပါ အပိုလိုတဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ (၆) လဲင်ႏ ယို လင်ꩻနွောင်ꩻယွယွနုဲင်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီး လိုꩻကပါ အပိုလိုယာဉ်ဖုံႏ ထွိုင်ႏလင်ꩻနွောင်ꩻထွူလာလောင်းတွော့ꩻ သိုဗီယဲစ်ရုသျှားသီးယိုလဲ့ ဆုဲင်ꩻခါနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဖျင် လိုꩻတပါတောဝ်း အာကာသယာဉ် လူနာ(၁၆)၊ လူနာ(၂၀)၊ လူနာ(၂၄) ဖုံႏတဲင် လင်ꩻလာအလောင်းထွူ ထူႏလꩻပါဟမ်ႏကအောဝ်ႏလာလောင်း ထူႏဟမ်ႏနမူႏနာႏဖုံႏတဲင် သဲင်ꩻလွဉ်ချာနွောင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လူနာ(၁၇)၊ လူနာ(၂၁) အာကာသယာဉ်ဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ လိုꩻတထုမ်းလွဉ်ꩻတောဝ်း တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ စာꩻရင်ꩻအကိုယိုတပါတောဝ်းဒွိုန်း အာႏကာႏယာဉ် ကလင်ꩻလာလောင်း တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏအောဝ်ႏဒွိုန်းကတဲင် နုဲင်း လူနာ (၂၃) တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻလဲ့ အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ လင်ꩻတွိုႏနွောင်ꩻလာအလောင်းလဲ့ ဝွေꩻကအီတောလွေꩻပါ သိပ္ပံတခြိုꩻဖုံႏ တမာꩻတောဝ်းထာꩻမာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏအာႏကာႏသယာဉ် သာဗေယာ(၄) ယိုလဲ့ ခါးလား ကလင်ꩻဒျာႏအရင်ꩻယွယွသာႏသာႏတွင်ꩻ ရေဒီယိုသွုပ်ဆွိုက်မှုဖုံႏ တွောက်ထိုꩻဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ==လိုꩻကတွိုႏလာအလောင်းဖုံႏ== လိုꩻကထုမ်းလွဉ်ꩻပါ အာကာသယာဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်း လိုꩻကတွိုႏလွေꩻလာအလောင်းဖုံႏယို အရီးစသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၆၉) လာ ဇူလုဲင် (၂၀) နီꩻ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]] ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]အာကာသယာဉ်ယို လိုꩻသီးကထုမ်းလွဉ်ꩻအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၆၉) တောမ်ႏ (၁၉၇၂) နေင်ႏ အခါႏကာႏလကို လိုꩻကထိုမ်းလွဉ်ꩻပါစား အမေႏရိကန်ႏ သီးကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ အာကာသယဉ် အောဝ်ႏပိဉ် (၆) ဆွိုင်ꩻတဲင် လိုꩻတွိုႏလွေꩻလꩻလာအလောင်း အောဝ်ႏလဲဉ်း (၁၂) ဖြာꩻသွူ။ ==သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏ ကအောဝ်ႏဆꩻချာဖုံႏ== [[File:Ranger 9 sudden impact.gif|thumb|left|ရိန်းဂျားအာကာသယာဉ် လကို ဝင်မဆောင့်မှီပန်းချီဆရာက ပုံဖော်ထားပုံ]] အာကသယာဉ် ယံကထင်ႏလွေꩻနွောင်ꩻ လာလောင်းအတာႏ ကာႏဖျတ်ဗာႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻအတာႏကမာꩻမွေးနွောင်ꩻအနယ်ꩻ ကအောဝ်ႏထွူလဲဉ်းယိုခါနောဝ်ꩻ သုံႏအီ ဒုံးကွင်ႏနယ်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလုံꩻကကျောင်ႏမို့ꩻလောင်းစား(မိုးပျံဖူဖောင်း) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း [[စဲစ်သင်ဖော်ꩻကျောင်ႏ]](ဂျက်လေယာဉ်) စတဲင် ယာဉ်ကဝုဲင်းထိုတလီꩻလောင်းဖုံႏယို ကျောင်ꩻဝုဲင်းနွောင်ꩻဟမ်ႏတလီꩻထုအကိုလွုမ်ꩻတွော့ꩻ တဗွိုန်တောဝ်းတောမ်ႏဒုံးကွင်ႏတဲင် [[ဒုံးကွင်ႏ]]ယို ဟမ်ႏတလီꩻထုအထန်ႏဖဲ့ꩻ ဗꩻထမ် ကထိုရိုးဒါႏတလီꩻတအဲဉ်ထောဝ်းရပ်စွဉ်ႏလဲ့ ဖေႏကထင်ႏလွေꩻစွူစွူအတာႏ တရန်ထန်ႏနွောင်ꩻအာႏအတာႏ မာꩻနွောင်ꩻစွူစွူကလွေꩻနှုန်ꩻ မာꩻထိုနွောင်ꩻအမွိုင်နှုန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ်သီးယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၉) ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻ ထင်ႏထောင်းဒုတ်လင်ꩻနွောင်ꩻ(ဝင်ဆောင့်)လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။<ref name="nasa-luna2">{{cite web|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraftDisplay.do?id=1959-014A|title=NASA – NSSDC – Spacecraft – Lun 2 Details|accessdate=17 February 2011}}</ref> အီႏသဲင်ꩻချာ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအတာႏ အာႏကာႏသယာဉ်ယို ဖေႏကလွစ်ထန်ႏနွောင်ꩻ လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏကိုတဲင် ဖေႏကလွစ်အတာႏ ထူႏဗာႏ လွစ်တရန်အာႏတလာလာအမွိုင်နှုန်ꩻ(အလျင်)နောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏလာလောင်း ထန်ႏချာ အီႏသဲင်ꩻအာကာသယာဉ်အာႏ သုံꩻဗာႏ ဒုံးကွင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ပေါႏသဲင်ꩻချာဟမ်ႏ မိဉ်ႏနွို့ချာ ဟမ်ႏတလီထု ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖေႏကလင်ꩻနွောင်ꩻဟမ်ႏလောင်း ဖေꩻကင်ꩻကင်ꩻအတာႏ ယာဉ်ကနွို့လွဉ်ဟမ်ႏတလီထုအကို ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအကို ဖေႏကစုပ်ꩻယွမ်ꩻထိုꩻအရုဲင်ꩻစွန်ꩻအာႏ(အရွေ့စွမ်းအင်) တောမ်ႏ ယာဉ်အမွိုင်ဖေႏကယွ အမွိုင်ဖေႏကယွမ်ꩻလင်ꩻအတာႏ သုံꩻဗာႏ အနယ်ꩻကနွို့အီတလီꩻထု အနယ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ==ခမ်းထီရေꩻ နဲင်ႏငံႏရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏဆချာဖဲ့ꩻဖုံႏ== ရေတ်နေင်ႏ (၁၉၅၇) နေင်ႏနောဝ်ꩻ သိုဗီယဲစ်ရုသျားသီး အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ပထမသွတ်ꩻ[[ဂျိုဟ်ႏတု]] လိုꩻသီးသမဲင်ꩻအတာႏ အရီးစသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏတု စပွတ်နစ် (၁) (Sputnik 1, the first artificial Earth satellite) တဲင် အာႏကာႏသအကို ပြဲင်ႏပွယ်ꩻ စလွဉ်ခန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်ကာႏလနောဝ်ꩻခါနောဝ်ꩻ ခမ်ႏဖာႏလောင်းယို အရင်ꩻဗွေႏဝါႏဒ ၊ ဒီမိုကရေသီဝါႏဒ ကထူႏကျင်ꩻသုံꩻခါꩻဒါႏခမ်းထီဖုံႏ တောမ်ႏ ခမ်းထီကထူႏခါꩻ [[ကွန်မျုနစ်ဝါႏဒ]] ဖုံႏ အောဝ်ႏပြဲင်ႏလို့ဝါင်ꩻအခိန်ႏတွင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ==အစောဝ်းသွတ်ꩻ လိုꩻတပါတောဝ်း သိုဗီယဲစ်သီး ကလွေꩻလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၅၆-၁၉၆၆)== [[File:Луна-16.jpg|thumb|left|''လမြေသားနမူနာယူဆောင်လာသည့် လဆင်းယာဉ်လူနာ ၁၆ ပုံစံ'']] [[File:Surveyor 3-Apollo 12.jpg|thumb|left|[[အပိုလို ၁၂]] အာကာသယာဉ်မှူး ပီတီ ကွန်းရက်(Pete Conrad)အား ဆာဗေယာ ၃ ဆင်းသက်ယာဉ်အနီးတွင် ရပ်နေသည်ကိုတွေ့ရပုံ၊ နောက်ခံတွင် အပိုလို ၁၂ ဆင်းသက်ယာဉ် အင်တာပရက် (''Intrepid'') အား တွေ့မြင်ရသည်။]] တွိုႏ (၁၉၉၁) ဗာႏနေင်ႏ သိုဗီယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစု ထွိုင်ႏကုဲင် ပြုဲင်လီထိုꩻထွူမꩻ သိုဗီယဲစ်သီး ဖေႏကတွိုႏလာအလောင်း ကကျိုꩻစာꩻကကျံႏစယ်ႏ ကထေအာႏမာꩻဒါႏ သမဲင်ꩻအမဲဉ်ႏဖုံႏယို ဗွောင်ဖွင်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ထေ့ ခမ်းသားအမျာꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရုသျားတောမ်ႏ အမေႏရိကန်ႏတဗွိုန်တောဝ်းလို့ဝါင်ꩻတဲင် အမေႏရိကန်ႏသီးယို ပေါ်ꩻအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏအာႏကာႏသယာဉ်လဲ့ ကေႏငြာႏထေထန်ႏဖေႏပါထွူသတင်ꩻ တဖူꩻစဲဉ်ႏမိဉ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရုသျားသီးနောဝ်ꩻတဲ တကေႏငြာႏရီးတောဝ်း တထေပြန်ႏရီးဒွိုန်းသတင်ꩻ လꩻဟဲ့ꩻဖန်ဒွိုန်းတဖူꩻစဲဉ်ႏမိဉ်ꩻဖုံႏတွော့ꩻ မိဉ်ႏတွိုႏလꩻလဲဉ်း အောင်အောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ တွိုႏလဲဉ်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတဖူꩻကလေပ်ဗဲဉ်(ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်း)သူꩻမꩻ ကွဲဖန်အမိဉ်ꩻ [[လူနာစီႏမံႏကိန်ꩻ|လူနာ တဖူꩻစဲဉ်ႏ]]နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ သိုဗီယဲစ် ကလွေꩻလာအလောင်း တအောင်ႏမျင်ႏတောဝ်းဖုံႏ ထာꩻမာꩻကထဲ့ꩻသွုမ်ꩻဖုံႏယို ကွပ်မဲဉ်အွဉ်ႏသေတောဝ်း မဲဉ်ဖေႏသေတောဝ်းလိုꩻအမျာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကခꩻထင်ႏ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏ ဒုံးကွင်ႏတဗာႏယို ခꩻလꩻတွိုႏဒွိုန်းလာထျꩻ စအောဝ်ႏဟမ်ႏတဖူꩻဗဲဉ်အလောင်းတွင်ꩻ မိဉ်ႏချို့ꩻယွင်ꩻ မိဉ်ႏကုဲင်ထိုꩻယို ယံဖေႏကအွဉ်ႏဒို့ꩻဗိဉ်ႏနွောင်ꩻ မူလအင်းရေႏချက်အတာႏတဲင် ဟဲ့ꩻဖန်ဗော့ꩻအမိဉ်ꩻ စပွတ်နစ်ကလေပ်ဗဲဉ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏစီႏမံႏကိန်ꩻထာꩻမာꩻ မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ကော့စ်မော့စ် လေလ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏစီႏမံႏကိန်ꩻထာꩻမာꩻ စတဲင်နုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကခꩻထင်ႏကျာꩻ ကပꩻထိုꩻဖုံႏယိုလဲ့ တထေပြန်ႏဖိုတောဝ်းသွူ။ {| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | သိုဗီယဲတ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ ! align=center | အယာႏခိန်ႏ (ကီလိုဂရမ်) ! align=center | ပစ်လွှတ်ယာဉ် ! align=center | အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏမွူးနီꩻ ! align=center | တဖူꩻရဲဉ်ႏရေႏမိုးချက် ! align=center | ရလဒ် |- | | | [[Semyorka]] – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ စက်တင်ဘာ ၂၃ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၉၃ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ အောက်တိုဘာ ၁၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၀၄ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၄ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၂၅၄ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၁|လူနာ-၁]] | 361 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ ဇန္နဝါရီ ၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – လွတ်မြောက်အလျင်ရရှိသော ပထမဆုံးအာကာသယာဉ်၊ လအနီးမှကပ်၍ပျံသန်းသည်။ နေကိုလှည့်လည်သည်။ လပေါ်သို့မရောက်ပဲလွဲသွားသည်။ |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ ဇွန် ၁၈ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၅၃ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၂|လူနာ-၂]] | 390 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ စက်တင်ဘာ ၁၂ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပထမဆုံးလဆောင့်ယာဉ် |- | [[လူန ၃|လူနာ-၃]] | 270 | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၅၉၊ အောက်တိုဘာ ၄ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လ၏တစ်ဖက်ခြမ်းကိုအောင်မြင်စွာဓာတ်ပုံရိုက်နိုင် |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဧပြီ ၁၅ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | | | Semyorka – 8K72 | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဧပြီ ၁၆ | လအနီးကပ်ပျံသန်းရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[စပွတ်နစ်]]-၂၅ | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဇန္နဝါရီ ၄ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကမ္ဘာပတ်လမ်းနိမ့်တွင်ပျက်ကျ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်လွှတ်ပြီး ၁၀၅ စက္ကန့်တွင် တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်းမှု |- | [[လူန ၄|လူနာ-၄]] | 1422 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၃၊ ဧပြီ ၂ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လအနီး ၅,၀၀၀ မိုင်(၈,၀၀၀ ကီလိုမီတာ)မှဖြတ်ပျံ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၄၊ မတ် ၂၁ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဧပြီ ၂၀ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | [[Cosmos (satellite)|ကော့စ်မော့စ်]]-၆၀ | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ မတ် ၁၂ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကမ္ဘာပတ်လမ်းနိမ့်တွင်ပျက်ကျ |- | | | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဧပြီ ၁၀ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေဒုံးပျံချွတ်ယွင်း၊ ကမ္ဘာပတ်လမ်းကြောင်းသို့မရောက် |- | [[လူန ၅|လူနာ-၅]] | 1475 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ မေ ၉ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လသို့ဝင်ဆောင့် |- | [[လူန ၆|လူနာ-၆]] | 1440 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဇွန် ၈ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လအနီး ၁၀၀,၀၀၀ မိုင်(၁၆၀,၀၀၀ [[ကီလိုမီတာ]]) မှ ဖြတ်ပျံ |- | [[လူန ၇|လူနာ-၇]] | 1504 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ အောက်တိုဘာ ၄ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – လသို့ဝင်ဆောင့် |- | [[လူန ၈|လူနာ-၈]] | 1550 | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဒီဇင်ဘာ ၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဆင်းသက်ရန်ကြိုးစားနေစဉ် လပေါ်ဝင်ဆောင့်သည် |- |} ==အစောဝ်းခါ လိုꩻတပါတောဝ်း အမေႏရိကန်ႏသီး ကထင်ႏလွေꩻလာတဖူꩻစဲဉ်ႏ (၁၉၅၈-၁၉၆၅)== ===ပုဲင်အိုးနီးယားတဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ=== [[File:Ranger8-moon.jpg|thumb|right|လကိုဝင်မဆောင့်မီ ရိန်းဂျား-၈ အာကာသယာဉ်မှပေးပို့ခဲ့သော လ၏ဓာတ်ပုံ]] ပုဲင်အိုးနီးယား ယာဉ်ကလွေꩻလာဖုံႏယို ပုံႏစံႏကွဲꩻ တဗွိုန်တောဝ်းလို့ဝါင်ꩻ ကွယ်ꩻပိဉ်(၃) မျိုꩻတဲင် အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏတောမ်ႏ ဒုံႏကွင်ႏအာႏတလာလွဉ်ꩻထာစား ခမ်ႏဖာႏလောင်းတွိုက်အချင်ꩻချင်ꩻကခꩻအီဒါႏ ဒုံးကွင်ႏ ( တိုက်ချင်းပစ်ဒုံးပျံ) ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုက်အချင်ꩻချင်ꩻကခꩻအီဒုံးကွင်ႏဖုံႏယို လွေꩻနွောင်ꩻညာꩻ ကီလိုမီတာ (၅၅၀၀) မာꩻကီ ( မဲင်ႏ(၃၅၀၀) ရပ်လွို) ပိဉ်တဲင် အောဝ်ႏအာသျှတွိုက်ခꩻလွေꩻတွိုႏအမေႏရိကတွိုက်(ဥပမာႏ အောဝ်ႏကိုးရီးယားခမ်း(ခမ်းထင်ꩻ) ကခꩻစမ်ꩻဒုံး ကတွိုႏတကာႏ အမေႏရိကန်ႏခမ်း ကထဲ့သမုဒ္ဒရာႏကို) ပိဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ အောဝ်ႏ အမေႏရိကတွိုက် ခꩻတွိုႏနွောင်ꩻ ရုသျှားခမ်း ကအောဝ်ႏဒါႏ ဥရောပတွိုက် တောမ်ႏ အာသျှတွိုက် နောဝ်ꩻသွူ။ ===ရိန်းစျား တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏ=== လွေꩻထေ့လာအထျꩻ ကအီႏလင်ꩻလာအလောင်းတာႏ အရီးစသွတ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻမှုနောဝ်ꩻ (၁၉၆၂) ဗာႏနေင်ႏကို အမေႏရိကန်ႏခမ်း ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ရိန်းစျား (၃) ၊ ရိန်းစျား(၄)၊ ရိန်းစျား(၅) အာႏကာႏသယာဉ်ဖုံႏ မာꩻခါꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ရိန်းစျား ယာဉ်ကလင်ꩻလာအလောင်းဖုံႏယို တအွဉ်ႏဆွို့ဒပ်ခါꩻတောဝ်း ကဲဉ်မရာဖုံႏတဲင် တဖူꩻစဲဉ်ႏဖုံႏထွူစွဉ်ႏလဲ့ တလꩻတောဝ်း လာမဲ့ငါလောင်းရုပ်ပွိုင်ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style="background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | အမေႏရိကန်ႏတဖူꩻရဲဉ်ႏ ! align=center | အယာႏခိန်ႏ (ကီလိုဂရမ်) ! align=center | ပစ်လွှတ်ယာဉ် ! align=center | အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏမွူးနီꩻ ! align=center | တဖူꩻရဲဉ်ႏရေႏမိုးချက် ! align=center | ရလဒ် |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၀]] | ၃၈ | Thor-Able | align="right" |၁၉၅၈၊ ဩဂုတ် ၁၇ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမအဆင့်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီး |- |[[ပိုင်အိုနီးယား ၁]] | ၃၄ | Thor-Able | align="right" | ၁၁ အောက်တိုဘာ ၁၉၅၈ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဆော့ဝဲကြောင်သည်၊ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၂]] | ၃၉ | Thor-Able | align="right" | ၁၉၅၈၊ နိုဝင်ဘာ ၈ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တတိယအဆင့် အလုပ်လုပ်ပုံမှားယွင်းသည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၃]] | ၆ | Juno | align="right" | ၁၉၅၈၊ ဒီဇင်ဘာ ၆ | လအနီးမှဖြတ်ပျံရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမအဆင့် အလုပ်လုပ်ပုံမှားယွင်းသည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ၄]] | ၆ | Juno | align="right" | ၁၉၅၉၊ မတ် ၃ | လအနီးမှဖြတ်ပျံရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – လွတ်မြောက်အလျင်ရသည့်ပထမဆုံးအမေရိကန်အာကာသယာဉ်၊ လအနီးမှဖြတ်ပျံသည်။ ချိန်သားလွဲသွားသဖြင့် ဝေးလွန်းကာဓာတ်ပုံရိုက်မရ၊ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၁]] | ၁၆၈ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၅၉၊ စက်တင်အာ ၂၄ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပစ်စင်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃]] | ၁၆၈ | Atlas-Able | align="right" | ၂၉ နိုဝင်ဘာ ၁၉၅၉ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ကုန်လှောင်ခန်းအခွံပျက်စီး၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- |[[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃၀]] | ၁၇၅ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၆၀၊ စက်တင်ဘာ ၂၅ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ဒုတိယဆင့်မူမမှန်ဖြစ်ခြင်း၊ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ပိုင်အိုနီးယား ပီ-၃၁]] | ၁၇၅ | Atlas-Able | align="right" | ၁၉၆၀၊ ဒီဇင်ဘာ ၁၅ | လပတ်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – ပထမဆင့်ပေါက်ကွဲ၊ ယာဉ်ပျက်စီးသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၁]] | ၃ဝ၆ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၁၊ ဩဂုတ် ၂၃ | စမ်းသပ်ယာဉ်နမူနာ | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အပေါ်ဆင့်ပုံမမှန်ဖြစ်သည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၂]] | ၃ဝ၄ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၈ နိုဝင်ဘာ ၁၉၆၁ | စမ်းသပ်ယာဉ်နမူနာ | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အပေါ်ဆင့်ပုံမမှန်ဖြစ်သည်။ လေထုထဲပြန်ဝင်လာသည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၃]] | ၃၃ဝ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ ဇန္နဝါရီ ၂၆ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – တွန်းအားပေးဒုံးပျံအထိန်းစနစ်ချွတ်ယွင်းသည်။ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၄]] | ၃၃၁ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ ဧပြီ ၂၃ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:green;">တစိတ်တပိုင်းအောင်မြင်</span> – အာကာသအရာဝတ္ထုပေါ်သို့ ၏ပထမဆုံးရောက်သော အမေရိကန်အာကာသယာဉ်ဖြစ်သည်။ လသို့ဝင်ဆောင့်သည်။ ဓာတ်ပုံပို့ခြင်းမရှိ။ |- | [[ရိန်းဂျား ၅]] | ၃၄၂ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၂၊ အောက်တိုဘာ ၁၈ | လပေါ်ဆင်းသက်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အာကာသယာဉ် ဓာတ်အားချွတ်ယွင်းသည်။ နေကိုလှည့်ပတ်သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၆]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဇန္နဝါရီ ၃၀ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:red;">မအောင်မြင်</span> – အာကာသယာဉ်ကင်မရာချွတ်ယွင်းသည်။ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၇]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၄၊ ဇူလိုင် ၂၈ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၄၃၀၈ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရီန်းဂျား ၈]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၅၊ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၇ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၇၁၃၇ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |- | [[ရိန်းဂျား ၉]] | ၃၆၇ | Atlas – Agena | align="right" | ၁၉၆၅၊ မတ် ၂၁ | လသို့ဝင်ဆောင့်ရန် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံ ၅၈၁၄ ပုံပို့ခဲ့သည်၊ လသို့ဝင်တိုက်ခဲ့သည်။ |} ==သိုဗီယဲစ်(ရသျား)သီး လိုꩻတပါတောဝ်း ကလင်ꩻယွယွလာလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၇၆)== [[File:Surveyor 1 launch.jpg|thumb|right|ဆာဗေယာ ၁ ပစ်လွှတ်ခြင်း]] သိုဗိယဲစ်ခမ်းပေါင်ꩻစု ကခꩻထင်ႏဒါႏ [[လူန ၉]] အာကာသယာဉ်ယို (၁၉၆၆)နေင်ႏ ဖေဖော်ဝါရီ (၃) နီꩻနောဝ်ꩻ အရီးစသွတ်ꩻ လင်ꩻနွောင်ꩻယွယွသာႏသာႏ လာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အလေꩻထွူႏအောဝ်ႏ (၉၉) ဂရမ်တဲင် ကနွန်ႏထန်ႏနွောင်ꩻ တလီꩻအိတ်ယို (၁) သဲက္ကန့်အမွိုင်နှုန်ꩻ (၁၅) မီတာကအောဝ်ႏဒါႏ ကအီႏဒုတ်တလူႏတာႏ ရဲႏကာႏဖေႏနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ <ref name="astronautix-luna9">{{cite web|url=http://www.astronautix.com/craft/lunae6.htm|title=Astronautix Luna E-6|accessdate=February 2011}}</ref> လူနာ(၁၃) အာကာသယာဉ်ယို (၁၉၆၆) ဗာႏနေင်ႏ၊ ဒီသေဉ်ဘာ (၂၄)နီꩻနောဝ်ꩻ ကနန်းခရာႏကိစ္စနုဲင်းယိုအတာႏ ငမ်းဗာႏဖိုနောဝ်ꩻသွူ။ တဖူꩻစဲဉ်ႏနီလီးအကို ထူႏအီတောချာလꩻနွောင်ꩻ အံႏဖြာႏခရာႏ လာမဲ့ငါလောင်း ရုပ်ဓါတ်ပုံႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{Cite web|title=Moon Exploration|url=http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html|work=National Geographic|accessdate=17 September 2009|archivedate=15 December 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215064020/http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html}}</ref> [[လူနာ ၁၆]]လွေꩻဖျင် လင်ꩻထွူလာလောင်း ထူႏဟမ်ႏနမူႏနာႏဖုံႏတဲင် သဲင်ꩻချာနွောင်ꩻဟမ်ႏလောင်း အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ ထွာပထမသွတ်ꩻ အရီးစသွတ်ꩻ[[စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်]] ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။<ref>{{cite book |last=Burrows |first=William E. |title=This New Ocean: The Story of the First Space Age |year=1999 |publisher=Modern Library | pages=432 |isbn=0-375-75485-7}}</ref> [[အပိုလို ၁၁]] တောမ်ႏ [[အပိုလို ၁၃]] ဖုံႏယိုလဲ့ အောင်ႏမျင်ႏနုဲင်းနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တဖူစဲဉ်ႏဖုံႏယို တောမ်ႏ လူနာ-၂၀ (၁၉၇၂) လူနာ-၂၄ (၁၉၇၆) ဖုံႏလဲ့ မာꩻ အောင်ႏမျင်ႏနွောင်ꩻထဲင်းထဲင်းယင်းနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၇၀) တောမ်ႏ (၁၉၇၃) ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဖျင် လူနိုခေါ့ဒ်(ပါꩻကထောင်လွေꩻတဖူꩻလာအလောင်း, လပေါ်လမ်းလျှောက်သူ) စက်ရုပ်အာႏကာႏသယာဉ် နီဆွိုင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ယာဉ်နုဲင်းယိုဖုံႏနောဝ်ꩻ မာꩻထာꩻမာꩻညပိဉ် (၁၀) လာ တောမ်ႏ (၄) လာဖုံႏတဲင် လူနိုခေါ့ဒ်(၁) နောဝ်ꩻ (၁၀.၅) ကီလိုမီတာ၊ လူနိုခေါ့ဒ်(၂) နောဝ်ꩻ (၃၇) ကီလိုမီတာ လွေꩻနွောင်ꩻလွရောင်လာအလောင်းဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻမာꩻ ရိုဗာမစ်ရှင် (Rova mission) ဖုံႏယို မာꩻသွုပ်စွဉ်ႏတရွဉ်းယင်းထဲင်း လူနာ တောမ်ႏ ဇွန်း လာအထျꩻ အီႏကာႏကျောင်ႏထာꩻမာꩻစဲဉ်ႏ စီမံကိန်းဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style=" background: #f9f9f9; border-collapse: collapse;" |- ! align=left | ဆိုဗီယက် ခရီးစဉ်များ ! align=center | ထုထည် (kg) ! align=center | တွန်းကန်ဒုံး ! align=center | ပစ်လွှတ် ! align=center | မက်ရှင် ရည်မှန်းချက် ! align=center | မက်ရှင် ရလဒ် ! align=center | ဆင်းသက်ဇုန် ! align=center | လတ္တီကျု/လောင်တီကျု |- | [[လူန ၉]] | ၁၅၈၀ | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၃၁ ဇန္နဝါရီ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပထမဆုံး လပေါ်ဆင်းသက် များစွာသော ဓာတ်ပုံများ။ | Oceanus Procellarum | 7.13°N 64.37°W |- | [[လူန ၁၃]] | ၁၅၈ဝ | Semyorka – 8K78 | align="right" | ၂၁ ဒီဇင်ဘာ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဒုတိယအကြီမ် လပေါ် ညင်သာသော ဆင်းသက်မှု။ | Oceanus Procellarum | 18°52'N 62°3'W |- | | | Proton | align="right" | ၁၉ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၆၉ | Lunar rover | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့ မရောက်ခဲ့။ | | |- | | | Proton | align="right" | ၁၄ ဇွန် ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့မရောက်။ | | |- | [[လူန ၁၅]] | ၅၇၀၀ | Proton | align="right" | ၁၃ ဇူလိုင် ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လသို့ ပျက်ကျ | Mare Crisium | မသိရ |- | Cosmos-300 | | Proton | align="right" | ၂၃ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်းနိမ့်တွင် ရပ်တန့်သွားခဲ့၊ | | |- | Cosmos-305 | | Proton | align="right" | ၂၂ အောက်တိုဘာ ၁၉၆၉ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – ကမ္ဘာ့ပတ်လမ်းနိမ့်တွင် ရပ်တန့်သွားခဲ့၊ | | |- | | | Proton | align="right" | ၆ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၇၀ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့မရောက် | | |- | [[လူန ၁၆|လူနာ ၁၆]] | ၅၆၀၀ | Proton | align="right" | ၁၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၇၀ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.၁ဝ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Fecunditatis | 000.68S 056.30E |- | [[လူန ၁၇|လူနာ ၁၇]] | ၅၇၀၀ | Proton | align="right" | ၁၀ နိုဝင်ဘာ ၁၉၇၀ | Lunar rover | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လူနော့ရိုဗာသည် လမျက်နှာပြင်သို့ ၁ဝ.၅ ကီလိုမီတာ ခရီးနှင်ခဲ့၊ | Mare Imbrium | 038.28N 325.00E |- | [[လူန ၁၈]] | ၅၇၅၀ | Proton | align="right" | ၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၇၁ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လသို့ ပျက်ကျ | Mare Fecunditatis | 003.57N 056.50E |- | [[လူန ၂၀]] | ၅၇၂၇ | Proton | align="right" | ၁၄ ဖေဖော်ဝါရီ ၁၉၇၂ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.ဝ၅ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Fecunditatis | 003.57N 056.50E |- | [[လူန ၂၁]] | ၅၉၅၀ | Proton | align="right" | ၈ ဇန္နဝါရီ ၁၉၇၃ | လဆင်းယာဉ် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – လူနော့ရိုဗာသည် လမျက်နှာပြင်သို့ ၃၇ ကီလိုမီတာ ခရီးနှင်ခဲ့၊ | LeMonnier Crater | 025.85N 030.45E |- | [[လူန ၂၃]] | ၅၈၀၀ | Proton | align="right" | ၂၈ အောက်တိုဘာ ၁၉၇၄ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – လပေါ် ဆင်းသက်ခြင်းအောင်မြင်၊ သို့သော် နမူနာယူလာရန် ချွတ်ယွင်းသွား၊ | Mare Crisium | 012.00N 062.00E |- | | | Proton | align="right" | ၁၆ အောက်တိုဘာ ၁၉၇၅ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – တွန်းကန်ဒုံး ချွတ်ယွင်းကမ္ဘာပတ်လမ်းသို့ မရောက် | | |- | [[လူန ၂၄]] | ၅၈၀၀ | Proton | align="right" | ၉ ဩဂုတ် ၁၉၇၆ | နမူနာ ယူလာ | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဝ.၁၇ ကီလိုဂရမ် လမြေသားနမူနာအား ကမ္ဘာမြေသို့ ယူလာ၊ | Mare Crisium | 012.25N 062.20E |- |} [[File:Surveyor 1 launch.jpg|thumb|right|ဆာဗေယာ ၁ ပစ်လွှတ်ခြင်း]] ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုမှပစ်လွှတ်သော လူနာ ၉ အာကာသယာဉ်သည် ဖေဖော်ဝါရီ ၃ တွင် ပထမဆုံးငြင်သာစွာဆင်းသက်နိုင်ခဲ့သည်။ ၉၉ ကီလိုဂရမ်ရှိသော တွန်းထုတ်နိုင်သည့် လေအိတ်သည် တစ်စက္ကန့်လျင် ၁၅ မီတာအမြန်နှုန်းဖြင့် ဝင်တိုက်မည့်ဒဏ်အား ကာကွယ်ပေးသည်။<ref name="astronautix-luna9"/> [[လူန ၁၃]] သည်လည်း ၁၉၆၆ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၂၄ ရက်နေ့တွင် ယင်းစိုးရိမ်ဖွယ်ကိစ္စအား ကြောက်လန့်ခဲ့သည်။ ခရီးစဉ်နှစ်ခုလုံးသည် လကမ္ဘာမြေမျက်နှာပြင်၏ မှင်သက်ဖွယ်ပုံများအား သယ်ဆောင်လာခဲ့သည်။<ref>{{Cite web|title=Moon Exploration|url=http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html|work=National Geographic|accessdate=17 September 2009|archivedate=15 December 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071215064020/http://science.nationalgeographic.com/science/space/space-exploration/moon-exploration-article.html}}</ref> [[လူန ၁၆]]သည် လပေါ်ဆင်းသက်ပြီး လမြေသားနမူနာများကို ကမ္ဘာသို့အောင်မြင်စွာပြန်လည်ယူဆောင်လာနိုင်သော ပထမဆုံး[[စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်]]ဖြစ်သည်။ <ref>{{cite book |last=Burrows |first=William E. |title=This New Ocean: The Story of the First Space Age |year=1999 |publisher=Modern Library | pages=432 |isbn=0-375-75485-7}}</ref> [[အပိုလို ၁၁]] နှင့် [[အပိုလို ၁၃]] တို့က နောက်ကလိုက်သည်။ ခရီးစဉ်အား လူနာ ၂၀ (၁၉၇၂) လူနာ ၂၄ (၁၉၇၆) တို့ဖြင့် အောင်မြင်စွာ ထပ်ကာလုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၀ နှင့် ၁၉၇၃ ခုနှစ်များတွင် [[လူနိုခေါ့ဒ်]] ("လပေါ်လမ်းလျှောက်သူ") စက်ရုပ်အာကာသယာဉ်နှစ်စင်းကိုလပေါ်သို့စေလွှတ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါယာဉ်များသည် ၁၀ လတာနှင့် ၄ လတာ အသီးသီး အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြပြီး လူနိုခေါ့ဒ် ၁ သည် ၁၀.၅ [[ကီလိုမီတာ]]၊ လူနိုခေါ့ဒ် ၂ သည် ၃၇ ကီလိုမီတာ အသီးသီးရောက်ရှိခဲ့ကြသည်။ ရိုဗာ မက်ရှင်များအား လူနာနှင့်ဇွန်း လအနားဖြတ်ပျံသည့် စီမံကိန်းများကို ဆက်တိုက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ==အမေႏရိကန်ႏသီး လိုꩻတပါတောဝ်း ယာဉ်ကလင်ꩻယွယွသာႏသာႏ လာအလောင်းဖုံႏ (၁၉၆၆-၁၉၆၈)== [[File:Soviet moonrover.JPG|thumb|left|''ဆိုဗီယက်တို့၏ ''လူနိုခေါ့ဒ်'' အလိုအလျောက် လပေါ်လှည့်လည်သွားလာရေးယာဉ်'']] အမေႏရိကန်ႏသီး ကစီႏရင်ႏကမာꩻသေဗီယာစက်ရုပ်ယာဉ် (xavier project)ထာꩻမာꩻ(စီမံကိန်း)ယို လိုꩻသီးအီႏလင်ꩻအီလာအလောင်း ကလိုႏဒါႏဖျင်ဆင်မှုဖုံႏအတာႏ ထွာအီအစွဲအကမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ သေဗီယာ တဖူꩻစဲဉ်ႏ ကလွေꩻလာ (၅)စဲဉ်ႏလွုမ်းလွုမ်းယို လိုꩻတပါလွဉ်ꩻတောဝ်း တဖူꩻစဲဉ်ႏအောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ သေဗီယာ(၃) နောဝ်ꩻ အပိုလို(၁၂) လင်ꩻလာလောင်းထွူ ည (၂) နေင်ႏထွူ လင်ꩻလွေꩻလယ်ႏထဲင်းလာအလောင်းနောဝ်ꩻသွူ။ {| class="wikitable" style=" background: #f9f9f9; border-collapse: collapse; " |- ! align=left | အမေရိကန်ခရီးစဉ်များ ! align=center | ထုထည် (kg) ! align=center | တွန်းကန်ဒုံး ! align=center | ပစ်လွှတ် ! align=center | မက်ရှင် ရည်မှန်းချက် ! align=center | မက်ရှင် ရလဒ် ! align=center | ဆင်းသက်ဇုန် ! align=center | လတ္တီကျု/လောင်တီကျု |- | [[ဆာဗေယာ ၁]] | ၂၉၂ | Atlas – Centaur | ၃၀ မေ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ဓာတ်ပုံပေါင်း ၁၁၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်။ ပထမဆုံး လပေါ် အမေရိကန်တို့ ဆင်းသက်ခြင်း။ | Oceanus Procellarum | 002.45S 043.22W |- | [[ဆာဗေယာ ၂]] | ၂၉၂ | Atlas – Centaur | ၂ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၆ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – အင်ဂျင်ချွတ်ယွင်း၊ ကော်ပါးနိကပ် မီးတောင် အရှေ့တောင်ဘက်တွင် ပျက်ကျ၊ | Sinus Medii | 004.00S 011.00W |- | [[ဆာဗေယာ ၃]] | ၃၀၂ | Atlas – Centaur | ၂၀ April ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၆ဝဝဝ ပြန်ရောက်လာ၊ စက်ရုပ်လက်မောင်းတံဖြင့် အနက်စင်တီမီတာ ၁၇.၅ ထိ တူးဆွ၊ | Oceanus Procellarum | 002.94S 336.66E |- | [[ဆာဗေယာ ၄]] | ၂၈၂ | Atlas – Centaur | ၁၄ ဇူလိုင် ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:red;">ကျရှုံး</span> – မထိခင် ရေဒီယိုဆက်သွယ်မှု ပြတ်တောက်၊ ပြည့်စုံသော လပေါ်ဆင်းသက်ခြင်းဖြစ်နိုင်၊ အမှန်တကယ်ရလဒ်ကိုမူ မသိရ၊ | Sinus Medii | မသိရ |- | [[ဆာဗေယာ ၅]] | ၃၀၃ | Atlas – Centaur | ၈ စက်တင်ဘာ ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၁၉၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ မြေနမူနာအား ပထမဆုံး အသုံးချ၊ | ဆိတ်ငြိမ် ပင်လယ် | 001.41N 023.18E |- | [[ဆာဗေယာ ၆]] | ၃၀၀ | Atlas – Centaur | ၇ နိုဝင်ဘာ ၁၉၆၇ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၃၀၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ စက်ရုပ်လက်တံ၊ အင်ဂျင်ပြန်လည်၊ | Sinus Medii | 000.46N 358.63E |- | [[ဆာဗေယာ ၇]] | ၃၀၆ | Atlas – Centaur | ၇ ဇန်နဝါရီ ၁၉၆၈ | လပေါ်ဆင်းသက် | <span style="color:green;">အောင်မြင်</span> – ပုံ ၂၁၀၀၀ ပြန်ရောက်လာသည်၊ စက်ရုပ်လက်တံနှင့် ကမ္ဘာမြေမှ လေဆာတန်းအား ခြေရာခံမိ၊ | Tycho Crater | 041.01S 348.59E |- |} ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:ထင်ႏလာလောင်းဖုံႏ]] fwscvl487ttnkuyx8ld4t1keqo7edc1 0 8513 31650 31559 2025-07-05T04:01:41Z Khun Kt 19 [[Microcontroller]] စာမျက်နှာကို [[မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာ]] သို့ Khun Ktက ရွှေ့ခဲ့သည် 31559 wikitext text/x-wiki microcontroller မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာ ကရိုꩻဒါႏငဝ်းယိုနဝ်ꩻ ကွန်ပျူတာစနစ်ယို အခေႏခံႏအဝ်ႏဒျာႏ ဒစ်ဂျစ်တယ် အီလက်ထရွန်နစ် ကွန်ထရိုလာ ထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ပျူတာယို အခေႏခံႏအဝ်ႏလွေꩻဒျာႏ လော့ဂျစ်ဂိတ် ကဲဥ်းအာအာနဝ်ꩻ တယ်ႏအွဥ်ႏသေခါꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဘူလင်းဖော်ပြချက်များယို ဒစ်ဂျစ်တယ် နယ်ꩻပညာႏလဲ့ အမွိုင်နုံꩻထိုꩻတွက်ဗျာႏချက်ထွူတဲင် အီထန်ႏနွောင်ꩻဖေႏအဖြေႏနဝ်ꩻသွူ။ နမ်းတဖြာꩻသွုံꩻတာႏ ကွန်ပျူတာဖုံႏယို စီꩻပွာꩻရေꩻထာꩻမာꩻခွင်ႏ အပီနုဲင်းကိရိယာသူꩻ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယိုလဲ့နဝ်ꩻ စက်မုꩻ ထာꩻမာꩻခွင်ႏ ထွာဒျာႏကိရိယာႏတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို ကောင်းထန်ႏဖဲ့ꩻ ကအွဥ်ႏဒပ်ႏခါꩻဒါႏ Detector, Sensor တွမ်ႏ Command ဖေႏကိရိယာႏဖုံႏလဲ့ ကပသာနယ်ဖေႏဒါႏအချက်ဖုံႏ ( signal ) အာဖုံႏယို လက္ခံႏထူႏထွူတဲင်တွော့ꩻ အဝ်ႏနဝ်ꩻထွူ အဖြေႏ ( output )ယို အာအတွိုင်ꩻ "ဝန်"ကရိုꩻ ကွန်ပျူတာ စက်ကို အဝ်ႏမာꩻထာꩻမာꩻပမာဏ ( load ) ဖုံႏယို လွောက့်ꩻနာႏထွူတဲင် အမာꩻလွေꩻဗာႏထာꩻမာꩻသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထလာယို ပါဝင်ႏသော့ꩻတယ်ႏအွဥ်ႏသေခါꩻ အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ယို နမ်းတဖြာꩻသွုံꩻတာႏ ကွန်ပျူတာအကို အဝ်ႏပါဝင်ႏသော့ꩻ အဓိက အီလက်ထရွန်နစ် စနစ်အထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏနဝ်ꩻဖုံႏထွူနဝ်ꩻ CPU, Memory တွမ်ႏ I/O unit ယိုလဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ် အီလက်ထရွန်နစ် ထွာလွဒျာႏအခဝ်အကွို့ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ Program Memory လဲ့ chip ကို ညညတလဲင်ႏ NOR flash မဥ်ႏမွေးတဝ်းလဲ့ OTP ROM ပွုံႏစံႏပါ အဝ်ႏသွူ။ ကွန်ပျူတာတွမ်ႏကွာႏညာꩻချက်ယို ဟမ်းပေါင်းကီပါ အဓိကအီလက်ထရွန်နစ် ထွာလွဒျာႏအခဝ်အကွို့ꩻဖုံႏအာ စီလီကွန် chip တပျာꩻပေႏအဝ်ႏတဗာႏစီꩻအဝ်ႏတဲင် Monolithic သွုံꩻဗာႏနယ်ꩻပညာႏ အွဥ်ႏရွုမ်း တယ်ႏအွဥ်ႏသေꩻခါꩻဗာႏ ထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးတဲင်ခါ single chip microcontroller တဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻလွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်ပျူတာတဖြုံႏ အစွန်ꩻထီထင်ယိုတဲ့ နုဲင်းခွုမ်စံႏတွက်ချက်နွောင်ꩻမွေး bit အထျꩻအဝ်ႏဒျာႏ အဆေ့ꩻအအာလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ညဟန်ႏနဝ်ꩻ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာဖုံႏယို အစွန်ꩻထီထင်အဝ်ႏနွောင်ꩻမုꩻလဲ့ 4 bits ယို အခွုမ်မာꩻလွေꩻလွဒျာႏသွူ။ clock rate အလဲင်ႏနွုံꩻယိုနဝ်ꩻ 4KHz အဝ်ႏသွူ။ ပါဝါအသွုံꩻလွေꩻမုꩻနဝ်ꩻ မီလီဝပ် အဆေ့ꩻဖေႏ အဝ်ႏသွူ။ Data information တဗာႏယို Digital 4bitd တဲ့ စံနွုံꩻမာꩻငါ တွက်ဗျာႏချက်ဖေႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻ အဝ်ႏသွူ။ ကွန်ပျူတာမုꩻကို 8 bits, 16 bits, 32 bits, 64 bits စတဲင် အခွုမ်မာꩻလွေꩻနွောင်ꩻမုꩻစွန်ꩻထီ တန်ထိုမွေးသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို စက်မုꩻယန္တယာႏတန်ဖုံႏတဲင် အဒပ်ႏဖေႏဗာႏ နုဲင်းစက်ယန္တယာႏတန်ဖုံႏ ထာꩻမာꩻခွင်ႏ ဆောင်ႏရွက်မုꩻယို ပေါင်းလွိုပိုႏ စွန်ꩻထီ ဖေႏကထင်လွဥ်ဗာႏသွူ။ နုဲင်းယင်း ခွမ်ꩻလာꩻပသျူႏစက်၊ ဖေႏအလျားစက်၊မိတ္တူႏကူꩻစက် တွမ်ႏ လိုꩻပေႏခွုမ်ပဆိုးခရာႏ စက်ရွုတ်ဖုံႏယို အဝ်ႏလွိုႏကာႏကာႏရုဲင်ꩻတသွိုးနွောင်ꩻသွူ။ ထွꩻခေတ်ဆွုမ်ႏဆံႏရေꩻ ကိရိယာႏဖုံႏ မေႏဘေꩻကာႏကွယ်ႏရေꩻစနစ်ဖုံႏအာယိုနဝ်ꩻလဲ့ ဒပ်ႏခါꩻအသွုံꩻလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ 9hm8uapwndf183hw1vcry3bfz0sktlx 31652 31650 2025-07-05T04:08:44Z Khun Kt 19 31652 wikitext text/x-wiki '''မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာ''' ({{lang-en| Microcontroller}}, အဒွေါင်ႏ: MC, uC, or μC; MCU) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ [[ကွန်ပျူတာ]]ပေႏတဖြုံႏ ICသားကစ်(Integrated circuit)တဖူꩻလေပ်ရဲဉ်ႏ ကအဝ်ႏဒါႏ တဗာႏစားဒျာႏသွူ။ ကွန်ပျူတာယို အခေႏခံႏအဝ်ႏလွေꩻဒျာႏ လော့ဂျစ်ဂိတ် ကဲဥ်းအာအာနဝ်ꩻ တယ်ႏအွဥ်ႏသေခါꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဘူလင်းဖော်ပြချက်များယို ဒစ်ဂျစ်တယ် နယ်ꩻပညာႏလဲ့ အမွိုင်နုံꩻထိုꩻတွက်ဗျာႏချက်ထွူတဲင် အီထန်ႏနွောင်ꩻဖေႏအဖြေႏနဝ်ꩻသွူ။ နမ်းတဖြာꩻသွုံꩻတာႏ ကွန်ပျူတာဖုံႏယို စီꩻပွာꩻရေꩻထာꩻမာꩻခွင်ႏ အပီနုဲင်းကိရိယာသူꩻ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယိုလဲ့နဝ်ꩻ စက်မုꩻ ထာꩻမာꩻခွင်ႏ ထွာဒျာႏကိရိယာႏတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို ကောင်းထန်ႏဖဲ့ꩻ ကအွဥ်ႏဒပ်ႏခါꩻဒါႏ Detector, Sensor တွမ်ႏ Command ဖေႏကိရိယာႏဖုံႏလဲ့ ကပသာနယ်ဖေႏဒါႏအချက်ဖုံႏ ( signal ) အာဖုံႏယို လက္ခံႏထူႏထွူတဲင်တွော့ꩻ အဝ်ႏနဝ်ꩻထွူ အဖြေႏ ( output )ယို အာအတွိုင်ꩻ "ဝန်"ကရိုꩻ ကွန်ပျူတာ စက်ကို အဝ်ႏမာꩻထာꩻမာꩻပမာဏ ( load ) ဖုံႏယို လွောက့်ꩻနာႏထွူတဲင် အမာꩻလွေꩻဗာႏထာꩻမာꩻသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထလာယို ပါဝင်ႏသော့ꩻတယ်ႏအွဥ်ႏသေခါꩻ အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ယို နမ်းတဖြာꩻသွုံꩻတာႏ ကွန်ပျူတာအကို အဝ်ႏပါဝင်ႏသော့ꩻ အဓိက အီလက်ထရွန်နစ် စနစ်အထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏနဝ်ꩻဖုံႏထွူနဝ်ꩻ CPU, Memory တွမ်ႏ I/O unit ယိုလဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ် အီလက်ထရွန်နစ် ထွာလွဒျာႏအခဝ်အကွို့ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ Program Memory လဲ့ chip ကို ညညတလဲင်ႏ NOR flash မဥ်ႏမွေးတဝ်းလဲ့ OTP ROM ပွုံႏစံႏပါ အဝ်ႏသွူ။ ကွန်ပျူတာတွမ်ႏကွာႏညာꩻချက်ယို ဟမ်းပေါင်းကီပါ အဓိကအီလက်ထရွန်နစ် ထွာလွဒျာႏအခဝ်အကွို့ꩻဖုံႏအာ စီလီကွန် chip တပျာꩻပေႏအဝ်ႏတဗာႏစီꩻအဝ်ႏတဲင် Monolithic သွုံꩻဗာႏနယ်ꩻပညာႏ အွဥ်ႏရွုမ်း တယ်ႏအွဥ်ႏသေꩻခါꩻဗာႏ ထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးတဲင်ခါ single chip microcontroller တဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻလွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်ပျူတာတဖြုံႏ အစွန်ꩻထီထင်ယိုတဲ့ နုဲင်းခွုမ်စံႏတွက်ချက်နွောင်ꩻမွေး bit အထျꩻအဝ်ႏဒျာႏ အဆေ့ꩻအအာလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ညဟန်ႏနဝ်ꩻ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာဖုံႏယို အစွန်ꩻထီထင်အဝ်ႏနွောင်ꩻမုꩻလဲ့ 4 bits ယို အခွုမ်မာꩻလွေꩻလွဒျာႏသွူ။ clock rate အလဲင်ႏနွုံꩻယိုနဝ်ꩻ 4KHz အဝ်ႏသွူ။ ပါဝါအသွုံꩻလွေꩻမုꩻနဝ်ꩻ မီလီဝပ် အဆေ့ꩻဖေႏ အဝ်ႏသွူ။ Data information တဗာႏယို Digital 4bitd တဲ့ စံနွုံꩻမာꩻငါ တွက်ဗျာႏချက်ဖေႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻ အဝ်ႏသွူ။ ကွန်ပျူတာမုꩻကို 8 bits, 16 bits, 32 bits, 64 bits စတဲင် အခွုမ်မာꩻလွေꩻနွောင်ꩻမုꩻစွန်ꩻထီ တန်ထိုမွေးသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို စက်မုꩻယန္တယာႏတန်ဖုံႏတဲင် အဒပ်ႏဖေႏဗာႏ နုဲင်းစက်ယန္တယာႏတန်ဖုံႏ ထာꩻမာꩻခွင်ႏ ဆောင်ႏရွက်မုꩻယို ပေါင်းလွိုပိုႏ စွန်ꩻထီ ဖေႏကထင်လွဥ်ဗာႏသွူ။ နုဲင်းယင်း ခွမ်ꩻလာꩻပသျူႏစက်၊ ဖေႏအလျားစက်၊မိတ္တူႏကူꩻစက် တွမ်ႏ လိုꩻပေႏခွုမ်ပဆိုးခရာႏ စက်ရွုတ်ဖုံႏယို အဝ်ႏလွိုႏကာႏကာႏရုဲင်ꩻတသွိုးနွောင်ꩻသွူ။ ထွꩻခေတ်ဆွုမ်ႏဆံႏရေꩻ ကိရိယာႏဖုံႏ မေႏဘေꩻကာႏကွယ်ႏရေꩻစနစ်ဖုံႏအာယိုနဝ်ꩻလဲ့ ဒပ်ႏခါꩻအသွုံꩻလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} 2yp9k70p6huuftorvcdba21m153l6ev 31656 31652 2025-07-05T04:50:25Z Khun Kt 19 31656 wikitext text/x-wiki [[File:Intel 8742 153056995.jpg|right|thumb|230px|တစ်ခုက [[သေ (integrated circuit)|die]] ကနေ [[Intel]] 8742, an 8-bit microcontroller that includes a [[Central processing unit|CPU]] ပြေးနေတယ် {{nowrap|12 MHz,}} {{nowrap|128 bytes}} of [[Random-access memory|RAM]], {{nowrap|2048 bytes}} of [[EPROM]], နှင့် [[Input/output|I/O]] တူညီသောချစ်ပ်အတွင်း]] [[Image:Microcontrollers Atmega32 Atmega8.jpg|thumbnail|ATm မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာ နီဗာႏ]] '''မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာ''' ({{lang-en| Microcontroller}}, အဒွေါင်ႏ: MC, uC, or μC; MCU) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ [[ကွန်ပျူတာ]]ခြွိုင်းပေႏတဖြုံႏ ICသားကစ်(Integrated circuit)တဖူꩻလေပ်ရဲဉ်ႏ ကအဝ်ႏပါဒါႏ တဗာႏစားဒျာႏသွူ။ ကွန်ပျူတာယို အခေႏခံႏအဝ်ႏလွေꩻဒျာႏ လော့ဂျစ်ဂိတ် ကဲဥ်းအာအာနဝ်ꩻ တယ်ႏအွဥ်ႏသေခါꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဘူလင်းအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖုံႏယို ဒစ်ဂျစ်တယ် နယ်ꩻပညာႏလဲ့ အမွိုင်နုံꩻထိုꩻတွက်ဗျာႏချက်ထွူတဲင် အီထန်ႏနွောင်ꩻဖေႏအဖြေႏနဝ်ꩻသွူ။ နမ်းတဖြာꩻသွုံꩻတာႏ ကွန်ပျူတာဖုံႏယို စီꩻပွာꩻရေꩻထာꩻမာꩻခွင်ႏ အပီနုဲင်း[[ကိရိယာႏ]]သူꩻ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယိုလဲ့နဝ်ꩻ စက်မုꩻ ထာꩻမာꩻခွင်ႏ ထွာဒျာႏကိရိယာႏတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို ကောင်းထန်ႏဖဲ့ꩻ ကအွဥ်ႏဒပ်ႏခါꩻဒါႏ Detector, Sensor တွမ်ႏ Command ဖေႏကိရိယာႏဖုံႏလဲ့ ကပသာနယ်ဖေႏဒါႏအချက်ဖုံႏ ( signal ) အာဖုံႏယို လက္ခံႏထူႏထွူတဲင်တွော့ꩻ အဝ်ႏနဝ်ꩻထွူ အဖြေႏ ( output )ယို အာအတွိုင်ꩻ "ဝန်"ကရိုꩻ ကွန်ပျူတာ စက်ကို အဝ်ႏမာꩻထာꩻမာꩻပမာဏ ( load ) ဖုံႏယို လွောက့်ꩻနာႏထွူတဲင် အမာꩻလွေꩻဗာႏထာꩻမာꩻသွူ။ မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို ပါဝင်ႏသော့ꩻတယ်ႏအွဥ်ႏသေခါꩻ အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ယို နမ်းတဖြာꩻသွုံꩻတာႏ ကွန်ပျူတာအကို အဝ်ႏပါဝင်ႏသော့ꩻ အဓိက အီလက်ထရွန်နစ် စနစ်အထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏနဝ်ꩻဖုံႏထွူနဝ်ꩻ [[CPU]], [[Memory]] တွမ်ႏ I/O unit ယိုလဲ့ ဒစ်ဂျစ်တယ် အီလက်ထရွန်နစ် ထွာလွဒျာႏအခဝ်အကွို့ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ Program Memory လဲ့ [[chip]] ကို ညညတလဲင်ႏ NOR flash မဥ်ႏမွေးတဝ်းလဲ့ OTP ROM ပွုံႏစံႏပါ အဝ်ႏသွူ။ ကွန်ပျူတာတွမ်ႏကွာႏညာꩻချက်ယို ဟမ်းပေါင်းကီပါ အဓိကအီလက်ထရွန်နစ် ထွာလွဒျာႏအခဝ်အကွို့ꩻဖုံႏအာ စီလီကွန် chip တပျာꩻပေႏအဝ်ႏတဗာႏစီꩻအဝ်ႏတဲင် Monolithic သွုံꩻဗာႏနယ်ꩻပညာႏ အွဥ်ႏရွုမ်း တယ်ႏအွဥ်ႏသေꩻခါꩻဗာႏ ထွာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးတဲင်ခါ single chip microcontroller တဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻလွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်ပျူတာတဖြုံႏ အစွန်ꩻထီထင်ယိုတဲ့ နုဲင်းခွုမ်စံႏတွက်ချက်နွောင်ꩻမွေး bit အထျꩻအဝ်ႏဒျာႏ အဆေ့ꩻအအာလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ညဟန်ႏနဝ်ꩻ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာဖုံႏယို အစွန်ꩻထီထင်အဝ်ႏနွောင်ꩻမုꩻလဲ့ 4 bits ယို အခွုမ်မာꩻလွေꩻလွဒျာႏသွူ။ clock rate အလဲင်ႏနွုံꩻယိုနဝ်ꩻ 4KHz အဝ်ႏသွူ။ ပါဝါအသွုံꩻလွေꩻမုꩻနဝ်ꩻ မီလီဝပ် အဆေ့ꩻဖေႏ အဝ်ႏသွူ။ Data information တဗာႏယို Digital 4bitd တဲ့ စံနွုံꩻမာꩻငါ တွက်ဗျာႏချက်ဖေႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻ အဝ်ႏသွူ။ ကွန်ပျူတာမုꩻကို 8 bits, 16 bits, 32 bits, 64 bits စတဲင် အခွုမ်မာꩻလွေꩻနွောင်ꩻမုꩻစွန်ꩻထီ တန်ထိုမွေးသွူ။ မိုက်ခရိုကွန်ထရိုလာယို စက်မုꩻယန္တယာႏတန်ဖုံႏတဲင် အဒပ်ႏဖေႏဗာႏ နုဲင်းစက်ယန္တယာႏတန်ဖုံႏ ထာꩻမာꩻခွင်ႏ ဆောင်ႏရွက်မုꩻယို ပေါင်းလွိုပိုႏ စွန်ꩻထီ ဖေႏကထင်လွဥ်ဗာႏသွူ။ နုဲင်းယင်း ခွမ်ꩻလာꩻပသျူႏစက်၊ ဖေႏအလျားစက်၊မိတ္တူႏကူꩻစက် တွမ်ႏ လိုꩻပေႏခွုမ်ပဆိုးခရာႏ စက်ရွုတ်ဖုံႏယို အဝ်ႏလွိုႏကာႏကာႏရုဲင်ꩻတသွိုးနွောင်ꩻသွူ။ ထွꩻခေတ်ဆွုမ်ႏဆံႏရေꩻ ကိရိယာႏဖုံႏ မေႏဘေꩻကာႏကွယ်ႏရေꩻစနစ်ဖုံႏအာယိုနဝ်ꩻလဲ့ ဒပ်ႏခါꩻအသွုံꩻလွေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} steuklkqymsyy9ez3qqf5iq2lbn1vbo 0 8530 31654 31625 2025-07-05T04:25:23Z ဗန်ကှိုန် 25 /* ဗွောင်ဖုဲင်ကင်း */ 31654 wikitext text/x-wiki '''နျူကလီးယား ရူပဗေဒ'''ယို ထွာ ရူပဗေဒ ကထွားလွောန်ꩻဒါႏ အဲတ်တမ်ဖဲ့ꩻရာ နျူကလိယတွမ်ႏ ထာꩻကပါသော့ꩻဒါႏ ကောင်းကိုဖုံႏ အဗာႏလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻခရာႏသွူ။ ထွာနေး ထွားလွောန်ꩻနျူကလီးယားထာꩻခြိုꩻ အွိုးတဖဲ့ꩻခေါ်စား။ နျူကလီးယား ရူပဗေဒယို အဗွိုန်ပီတောဝ်း ရူပဗေဒ ကထွားလော်ဒါႏ အဲတ်တမ်ကားကအောဝ်ႏ၊ ပါတွမ်ႏ ဝွေꩻသီးအီလဲက်ထရွန်ဖုံႏ။ ကထွိုင်ႏသေနာႏ နျူကလီးယား ရူပဗေဒထွူ ဆꩻထဲင် မာꩻမွေးဝင်ꩻ နျူကလီးယားအာႏရဲင်ꩻ၊ နျူကလီးယား ဗုံးရာႏ၊ နျူကလီးယား တသီႏဖဲ့ꩻ ပီနုဲင်း ကဲတ်ꩻယောင်ꩻတွမ်ႏ ပသီႏလောႏ သံလဲက်အာႏရဲင်ꩻထွူ ထုမ်ႏထွားအီရေားဂါႏ (MRI) စက်၊ စက်မာꩻစက်ခြိုင်းဖဲ့ꩻရာ ယင်း ထာꩻဆို့ꩻရုဲင်ဖဲ့ꩻရာတာႏ အုဲန်သိုတုပ် (isotopes)၊ အွောန်ႏဗွို့ꩻသော့ꩻ အုဲန်းယွန်း အနမ်းအောဝ်ႏအဉ်စဉ်နီယာဖဲ့ꩻကို၊ ထောင်ချာအီ ရေဒီယိုကာဗွန်နေးစား ညနေင်ႏဗွို့ꩻတွမ်ႏ ထာꩻခြိုꩻညဆွာꩻဘာႏသာႏဖဲ့ꩻဖုံႏ။ မာꩻ ထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻစားဖုံႏယို ထွာနေး ပညာႏထွားသွောန်ထူႏလွောန်ꩻ နျူကလီးယားအဉ်စဉ်နီယာဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻဇျꩻရူပဗေဒတွမ်ႏ နျူကလီးယား ရူပဗေဒနောဝ်ꩻ အပီတောဝ်းဝင်ꩻရိုꩻလဲ့ အောဝ်ႏသွောန်ထူႏ ထွားလွောန်ꩻပဲန်နေးဝင်ꩻ။ နျူကလီးယား နက္ခတ္တရူပဗေဒယို ကအီးခြုဲင်းနယ်ဖေႏ နက္ခတ္တရူပဗေဒခရာႏပီနုဲင်း ဆာႏသီးကောင်းကို အောဝ်ႏထွာနုဲင်းမုဲင်ꩻတာႏ ထွာအထျꩻထျꩻ၊ ထွာပါက ဓာတုဗေဒ ဒြတ်စင်ဖုံႏ အရီးရီးသွူ။ ==ဗွောင်ဖုဲင်ကင်း== [[File:Paul Nadar - Henri Becquerel.jpg|thumb|[[:en:Henri Becquerel|ဟဉ်နရီဘဲက်ဂွါရယ် (Henri Becquerel)]]]] [[File:Cloud chambers played an important role of particle detectors.jpg|thumb| တယ်ႏ ၁၉၂၀ ဖုံႏကို မို့ꩻအေႏပွီဖုံႏ လွူꩻအီစ ထာꩻခြွိုင်းထုမ်ႏစောပ်ꩻ ထာꩻဇျꩻဖဲꩻရာထွူ ဆုဲင်ꩻနောဝ်ꩻ သေထွꩻလꩻအီ ပိုသစ်ထရွန်၊ မျူယွန် ယင်း ကာအွန် (kaon)) ]] စီꩻကန်ꩻ အွောန်ႏထော့ခါꩻကို နျူကလီးယား ရူပဗေဒတွမ်ႏ အဲတ်တမ်ဖဲ့ꩻရာ ရူပဗေဒ တဗွိုန်ပီတောဝ်းဝင်ꩻကရိုꩻယို အတယ်ႏစစ ၁၈၉၆ ဗာႏနေင်ႏကိုခါ၊<ref name=brm>{{cite book |title=Nuclear and Particle Physics |author=B. R. Martin |publisher=John Wiley & Sons, Ltd. |year=2006 |isbn=978-0-470-01999-3 }}</ref> ဟဉ်နရီဘဲက်ဂွါရယ် ကသေထွꩻဒါႏ ရေဒီယိုသတ္တိဆုဲင်းထာꩻ (radio activity) ခါ၊ အမာꩻစစ အောဝ်ႏယူရေနီယမ် တသာႏဖုံႏကို ဝင်ꩻကထောင်ထွားဒါႏ မေႏလို့ꩻမေႏ (မန်း-မီးစုန်း) ကိုခါ။<ref>{{cite journal |author=Henri Becquerel |title=Sur les radiations émises par phosphorescence |journal=Comptes Rendus |volume=122 |pages=420–421 |year=1896 |url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30780/f422.chemindefer |access-date=2010-09-21 |archive-date=2017-09-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170904040827/http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30780/f422.chemindefer |url-status=live }}</ref> ဇေဇေတောမသန် သေထွꩻအီလဲက်ထရွန်ထွူ အောဝ်ႏခါႏတနေင်ႏကို ရိုꩻစခန်းဝင်ꩻ အဲတ်တမ်ကောင်းကိုယို အဗူႏခါꩻထာꩻအောဝ်ႏ။<ref>{{cite journal|last1=Thomson|first1=Joseph John|author1-link=Joseph John Thomson|title=Cathode Rays|year=1897|journal=[[Royal Institution|Proceedings of the Royal Institution of Great Britain]]|volume=XV|pages=419–432|url=https://archive.org/stream/proceedings15roya#page/418/mode/2up}}</ref> ၂၀ ရျာꩻဗူႏအစောဝ်းခါ ဝင်ꩻကစူꩻခါꩻဒါႏ အဲတ်တမ်မိုဒယ်နောဝ်ꩻ ထွာ ဇေဇေတောမသန် plum pudding မိုဒယ်သွူ။ နဝ်ꩻဗာႏကိုရိုꩻခါꩻ အဲတ်တမ်ယို ထွာ တျာႏရာႏအထီး၊ ကောင်းကိုနောဝ်ꩻ တျာႏအာႏအမွူးကအောဝ်ႏဗွို့ꩻဒါႏ အီလဲက်ထရွန်ဖုံႏအောဝ်ႏဟွဲးတဲ့ရိုꩻ။ တယ်ႏအနေင်ႏနောဝ်ꩻမာꩻငါ ထွားထောင်လွောန်ꩻစအာမွေးဝင်ꩻ ရေဒီယိုသတ္တိဆုဲင်းထာꩻ (radio activity)ခရာႏ၊ နောဝ်ꩻကို ဝင်ꩻသေငါꩻအာနောဝ်ꩻ ထွာ ပိုလန် ရူပဗေဒပညာႏမူႏ မာရီကျူရီ (တောႏလမ်းတယထာꩻထွူ ထူႏခါꩻပါဗာႏ အဝါꩻမဉ်ꩻ၊ ဝွေꩻမူႏမဉ်ꩻလီꩻနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သကလိုဒေါဝ်သကာဟဲ့ꩻ ''Sklodowska'' ဒျာႏသွူ)၊ ပီယာရီ ကျူရီ၊ အားနဲတ်ရူတာဖော့ဒ် တွမ်ႏယင်း အလင်လင်ဖုံႏသွူ။ ရျာꩻဗူႏနောဝ်ꩻဗာႏကထွိုင်ႏလွို့နောဝ်ꩻလဲင်ႏ ရူပဗေဒ ပညာႏသျင်ႏသီး သေထွꩻလꩻပါ ရေဒီယို ဓာတ်ရောင်ႏဆျောဝ်ႏ စွုမ်းထန်ႏထာꩻ ၃ စား။ ဝွေꩻသီးအွောန်ႏမဉ်ꩻခါꩻ အယ်လ်ဖာ၊ ဘီတာ ယင်း ဂမ္မာရောင်ႏဆျောဝ်ႏ။ နုဲင်း ၁၉၁၁ ဗာႏနေင်ႏကို ''အောတ်တိုဟန်'' ([[:en: Otto Hahn| Otto Hahn]]) တွမ်ႏယင်း ၁၉၁၄ ဗာႏနေင်ႏကို ''စိမ်းသ် ဆဲက်ဒဝစ်'' (James Chadwick) ကသေထွꩻလꩻဝင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ဘီတာ ပြုဲင်ပြင်ꩻထာꩻ ရောင်ႏခꩻနောဝ်ꩻ အထွာတရွꩻနေးစား၊ အထွာကွိုတ်ꩻကတ်ꩻနေးတောဝ်းတဲ့ရိုꩻ။ ပေါႏနောဝ်ꩻဟ အီလဲက်ထရွန်ဖုံႏယို အောဝ်ႏအဲတ်တမ်ကို ဖျꩻထန်ႏနေးတွမ်ႏ အာႏတကလွီႏ (energy)တရွꩻဝင်ꩻ။ ဗွိုန်ပီတောဝ်း အာႏတကလွီႏ ကွိုတ်ꩻကတ်နေးစား ကမော့ꩻဒါႏ ဂမ္မာ ယင်း အယ်လ်ဖာ ပြုဲင်ပြင်ꩻထာꩻကို။ ==လိတ်မွောန်== {{Reflist}} [[ကဏ္ဍ:နျူးကလီးယားရူပဗေဒ]] 2v6gfgu7lffsvm4o4tm3ngalhpu33n0 31655 31654 2025-07-05T04:30:43Z ဗန်ကှိုန် 25 /* ဗွောင်ဖုဲင်ကင်း */ 31655 wikitext text/x-wiki '''နျူကလီးယား ရူပဗေဒ'''ယို ထွာ ရူပဗေဒ ကထွားလွောန်ꩻဒါႏ အဲတ်တမ်ဖဲ့ꩻရာ နျူကလိယတွမ်ႏ ထာꩻကပါသော့ꩻဒါႏ ကောင်းကိုဖုံႏ အဗာႏလူႏလုဲင်ႏဝင်ꩻခရာႏသွူ။ ထွာနေး ထွားလွောန်ꩻနျူကလီးယားထာꩻခြိုꩻ အွိုးတဖဲ့ꩻခေါ်စား။ နျူကလီးယား ရူပဗေဒယို အဗွိုန်ပီတောဝ်း ရူပဗေဒ ကထွားလော်ဒါႏ အဲတ်တမ်ကားကအောဝ်ႏ၊ ပါတွမ်ႏ ဝွေꩻသီးအီလဲက်ထရွန်ဖုံႏ။ ကထွိုင်ႏသေနာႏ နျူကလီးယား ရူပဗေဒထွူ ဆꩻထဲင် မာꩻမွေးဝင်ꩻ နျူကလီးယားအာႏရဲင်ꩻ၊ နျူကလီးယား ဗုံးရာႏ၊ နျူကလီးယား တသီႏဖဲ့ꩻ ပီနုဲင်း ကဲတ်ꩻယောင်ꩻတွမ်ႏ ပသီႏလောႏ သံလဲက်အာႏရဲင်ꩻထွူ ထုမ်ႏထွားအီရေားဂါႏ (MRI) စက်၊ စက်မာꩻစက်ခြိုင်းဖဲ့ꩻရာ ယင်း ထာꩻဆို့ꩻရုဲင်ဖဲ့ꩻရာတာႏ အုဲန်သိုတုပ် (isotopes)၊ အွောန်ႏဗွို့ꩻသော့ꩻ အုဲန်းယွန်း အနမ်းအောဝ်ႏအဉ်စဉ်နီယာဖဲ့ꩻကို၊ ထောင်ချာအီ ရေဒီယိုကာဗွန်နေးစား ညနေင်ႏဗွို့ꩻတွမ်ႏ ထာꩻခြိုꩻညဆွာꩻဘာႏသာႏဖဲ့ꩻဖုံႏ။ မာꩻ ထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻစားဖုံႏယို ထွာနေး ပညာႏထွားသွောန်ထူႏလွောန်ꩻ နျူကလီးယားအဉ်စဉ်နီယာဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻဇျꩻရူပဗေဒတွမ်ႏ နျူကလီးယား ရူပဗေဒနောဝ်ꩻ အပီတောဝ်းဝင်ꩻရိုꩻလဲ့ အောဝ်ႏသွောန်ထူႏ ထွားလွောန်ꩻပဲန်နေးဝင်ꩻ။ နျူကလီးယား နက္ခတ္တရူပဗေဒယို ကအီးခြုဲင်းနယ်ဖေႏ နက္ခတ္တရူပဗေဒခရာႏပီနုဲင်း ဆာႏသီးကောင်းကို အောဝ်ႏထွာနုဲင်းမုဲင်ꩻတာႏ ထွာအထျꩻထျꩻ၊ ထွာပါက ဓာတုဗေဒ ဒြတ်စင်ဖုံႏ အရီးရီးသွူ။ ==ဗွောင်ဖုဲင်ကင်း== [[File:Paul Nadar - Henri Becquerel.jpg|thumb|[[:en:Henri Becquerel|ဟဉ်နရီဘဲက်ဂွါရယ် (Henri Becquerel)]]]] [[File:Cloud chambers played an important role of particle detectors.jpg|thumb| တယ်ႏ ၁၉၂၀ ဖုံႏကို မို့ꩻအေႏပွီဖုံႏ လွူꩻအီစ ထာꩻခြွိုင်းထုမ်ႏစောပ်ꩻ ထာꩻဇျꩻဖဲꩻရာထွူ ဆုဲင်ꩻနောဝ်ꩻ သေထွꩻလꩻအီ ပိုသစ်ထရွန်၊ မျူယွန် ယင်း ကာအွန် (kaon)) ]] စီꩻကန်ꩻ အွောန်ႏထော့ခါꩻကို နျူကလီးယား ရူပဗေဒတွမ်ႏ အဲတ်တမ်ဖဲ့ꩻရာ ရူပဗေဒ တဗွိုန်ပီတောဝ်းဝင်ꩻကရိုꩻယို အတယ်ႏစစ ၁၈၉၆ ဗာႏနေင်ႏကိုခါ၊<ref name=brm>{{cite book |title=Nuclear and Particle Physics |author=B. R. Martin |publisher=John Wiley & Sons, Ltd. |year=2006 |isbn=978-0-470-01999-3 }}</ref> ဟဉ်နရီဘဲက်ဂွါရယ် ကသေထွꩻဒါႏ ရေဒီယိုသတ္တိဆုဲင်းထာꩻ (radio activity) ခါ၊ အမာꩻစစ အောဝ်ႏယူရေနီယမ် တသာႏဖုံႏကို ဝင်ꩻကထောင်ထွားဒါႏ မေႏလို့ꩻမေႏ (မန်း-မီးစုန်း) ကိုခါ။<ref>{{cite journal |author=Henri Becquerel |title=Sur les radiations émises par phosphorescence |journal=Comptes Rendus |volume=122 |pages=420–421 |year=1896 |url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30780/f422.chemindefer |access-date=2010-09-21 |archive-date=2017-09-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170904040827/http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30780/f422.chemindefer |url-status=live }}</ref> ဇေဇေတောမသန် သေထွꩻအီလဲက်ထရွန်ထွူ အောဝ်ႏခါႏတနေင်ႏကို ရိုꩻစခန်းဝင်ꩻ အဲတ်တမ်ကောင်းကိုယို အဗူႏခါꩻထာꩻအောဝ်ႏ။<ref>{{cite journal|last1=Thomson|first1=Joseph John|author1-link=Joseph John Thomson|title=Cathode Rays|year=1897|journal=[[Royal Institution|Proceedings of the Royal Institution of Great Britain]]|volume=XV|pages=419–432|url=https://archive.org/stream/proceedings15roya#page/418/mode/2up}}</ref> ၂၀ ရျာꩻဗူႏအစောဝ်းခါ ဝင်ꩻကစူꩻခါꩻဒါႏ အဲတ်တမ်မိုဒယ်နောဝ်ꩻ ထွာ ဇေဇေတောမသန် plum pudding မိုဒယ်သွူ။ နဝ်ꩻဗာႏကိုရိုꩻခါꩻ အဲတ်တမ်ယို ထွာ တျာႏရာႏအထီး၊ ကောင်းကိုနောဝ်ꩻ တျာႏအာႏအမွူးကအောဝ်ႏဗွို့ꩻဒါႏ အီလဲက်ထရွန်ဖုံႏအောဝ်ႏဟွဲးတဲ့ရိုꩻ။ တယ်ႏအနေင်ႏနောဝ်ꩻမာꩻငါ ထွားထောင်လွောန်ꩻစအာမွေးဝင်ꩻ ရေဒီယိုသတ္တိဆုဲင်းထာꩻ (radio activity)ခရာႏ၊ နောဝ်ꩻကို ဝင်ꩻသေငါꩻအာနောဝ်ꩻ ထွာ ပိုလန် ရူပဗေဒပညာႏမူႏ မာရီကျူရီ (တောႏလမ်းတယထာꩻထွူ ထူႏခါꩻပါဗာႏ အဝါꩻမဉ်ꩻ၊ ဝွေꩻမူႏမဉ်ꩻလီꩻနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သကလိုဒေါဝ်သကာဟဲ့ꩻ ''Sklodowska'' ဒျာႏသွူ)၊ ပီယာရီ ကျူရီ၊ အားနဲတ်ရူတာဖော့ဒ် တွမ်ႏယင်း အလင်လင်ဖုံႏသွူ။ ရျာꩻဗူႏနောဝ်ꩻဗာႏကထွိုင်ႏလွို့နောဝ်ꩻလဲင်ႏ ရူပဗေဒ ပညာႏသျင်ႏသီး သေထွꩻလꩻပါ ရေဒီယို ဓာတ်ရောင်ႏဆျောဝ်ႏ စွုမ်းထန်ႏထာꩻ ၃ စား။ ဝွေꩻသီးအွောန်ႏမဉ်ꩻခါꩻ အယ်လ်ဖာ၊ ဘီတာ ယင်း ဂမ္မာရောင်ႏဆျောဝ်ႏ။ နုဲင်း ၁၉၁၁ ဗာႏနေင်ႏကို ''အောတ်တိုဟန်'' ([[:en: Otto Hahn| Otto Hahn]]) တွမ်ႏယင်း ၁၉၁၄ ဗာႏနေင်ႏကို ''စိမ်းသ် ဆဲက်ဒဝစ်'' (James Chadwick) ကသေထွꩻလꩻဝင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ဘီတာ ပြုဲင်ပြင်ꩻထာꩻ ရောင်ႏခꩻနောဝ်ꩻ အထွာတရွꩻနေးစား၊ အထွာကွိုတ်ꩻကတ်ꩻနေးတောဝ်းတဲ့ရိုꩻ။ ပေါႏနောဝ်ꩻဟ အီလဲက်ထရွန်ဖုံႏယို အောဝ်ႏအဲတ်တမ်ကို ဖျꩻထန်ႏနေးတွမ်ႏ အာႏတကလွီႏ (energy)တရွꩻဝင်ꩻ။ ဗွိုန်ပီတောဝ်း အာႏတကလွီႏ ကွိုတ်ꩻကတ်နေးစား ကမော့ꩻဒါႏ ဂမ္မာ ယင်း အယ်လ်ဖာ ပြုဲင်ပြင်ꩻထာꩻကို။ ထာꩻယို ခိန်ႏနောဝ်ꩻခါ ထွာဖို ပျဿနာႏ အယပ်ꩻအခုဲင်ႏ အွိုးနျူကလီးယား ရူပဗေဒဖဲ့ꩻတာႏ၊ ပွိုးတမုဲင်ꩻနဲးတဲင် ကပြုဲင်ပြင်ꩻထာꩻ နောဝ်ꩻစားဖုံႏကိုယို အထွို့ꩻသဲန်ꩻခါꩻတောဝ်း အာႏတကလွီႏ ထီႏလွဝင်ꩻ အအွောန်ႏနယ်နုဲင်းနောဝ်ꩻစား နောဝ်ꩻမꩻသွူ။ ==လိတ်မွောန်== {{Reflist}} [[ကဏ္ဍ:နျူးကလီးယားရူပဗေဒ]] n8ffx5zcmaz742xk6f78gudq67ypndp 0 8531 31638 31623 2025-07-04T14:28:18Z Khun Kt 19 /* အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ */ 31638 wikitext text/x-wiki နီလိုꩻသီး '''ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင်''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ(Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရုရှား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] t5tpw83gg3hpcwjs7pp8nly5lt81t2z 31639 31638 2025-07-04T14:32:35Z Khun Kt 19 31639 wikitext text/x-wiki နီလိုꩻသီး '''ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင်''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) [[လေပ်ဗဲဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ|ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ]](Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရုရှား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] kvkpq4j5r6jtgiauyr0iyg9jsvy7ifz 31640 31639 2025-07-04T14:42:00Z Khun Kt 19 31640 wikitext text/x-wiki [[File:AS11-40-5964 (21037459754).jpg|thumb|[[:en:Buzz Aldrin]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသပညာႏသျင်ႏတဖြာꩻ ကထင်ႏလွဉ်ꩻဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]ဂြိုဟ်ႏတုခိန်ႏ အဝ်ႏထူႏ [[:en:core sample|ဟံႏတခြိုꩻတစွိုးစွိုးနမူႏနာႏ]] [[လာ]]လောင်းကျာꩻပုင်ႏ]] [[File:PIA16239 High-Resolution Self-Portrait by Curiosity Rover Arm Camera square.jpg|thumb|Self-portrait of [[:en:Curiosity (rover)|''Curiosity'' rover]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ ကာꩻကွင်ႏထောင်ထွားမားဂြိုဟ်ႏ အဝ်ႏထောင်ထွားထာꩻ [[မားဂြိုဟ်ႏ]]လောင်းပုင်ႏကျာꩻ]] နီလိုꩻသီး '''ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင်''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) [[လေပ်ဗဲဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ|ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ]](Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရုရှား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] gek4gr93tcv0gobc7o4i061a0vvsisy 31641 31640 2025-07-04T14:55:00Z Khun Kt 19 31641 wikitext text/x-wiki [[File:AS11-40-5964 (21037459754).jpg|thumb|[[:en:Buzz Aldrin]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသပညာႏသျင်ႏတဖြာꩻ ကထင်ႏလွဉ်ꩻဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]ဂြိုဟ်ႏတုခိန်ႏ အဝ်ႏထူႏ [[:en:core sample|ဟံႏတခြိုꩻတစွိုးစွိုးနမူႏနာႏ]] [[လာ]]လောင်းကျာꩻပုင်ႏ]] [[File:PIA16239 High-Resolution Self-Portrait by Curiosity Rover Arm Camera square.jpg|thumb|Self-portrait of [[:en:Curiosity (rover)|''Curiosity'' rover]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ ကာꩻထောင်ထွားမားဂြိုဟ်ႏ အဝ်ႏထောင်ထွားထာꩻ [[မားဂြိုဟ်ႏ]]လောင်းပုင်ႏကျာꩻ]] '''ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသ''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻသွူ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ တောမ်ႏ အာႏကာႏသ အနယ်ꩻပညာႏတဲင် ကထိုမ်ႏလယ်ႏထောင်ထွား လွူꩻလေ့လာဒါႏ အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းကီ ကမ္ဘာႏအထန်ႏဖဲ့ꩻ ထာꩻမာꩻတန်ဖိုင်ႏဒျာႏသွူ။ နီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင် ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်းကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) [[လေပ်ဗဲဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ|ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ]](Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရုရှား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] kahj6aacbmxdi8fmkdny3kafhqyj4k4 31642 31641 2025-07-04T15:42:38Z Khun Kt 19 31642 wikitext text/x-wiki [[File:AS11-40-5964 (21037459754).jpg|thumb|[[:en:Buzz Aldrin]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသပညာႏသျင်ႏတဖြာꩻ ကထင်ႏလွဉ်ꩻဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]ဂြိုဟ်ႏတုခိန်ႏ အဝ်ႏထူႏ [[:en:core sample|ဟံႏတခြိုꩻတစွိုးစွိုးနမူႏနာႏ]] [[လာ]]လောင်းကျာꩻပုင်ႏ]] [[File:PIA16239 High-Resolution Self-Portrait by Curiosity Rover Arm Camera square.jpg|thumb|Self-portrait of [[:en:Curiosity (rover)|''Curiosity'' rover]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ ကာꩻထောင်ထွားမားဂြိုဟ်ႏ အဝ်ႏထောင်ထွားထာꩻ [[မားဂြိုဟ်ႏ]]လောင်းပုင်ႏကျာꩻ]] '''ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသ''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻသွူ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ တောမ်ႏ အာႏကာႏသ အနယ်ꩻပညာႏတဲင် ကထိုမ်ႏလယ်ႏထောင်ထွား လွူꩻလေ့လာဒါႏ အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းကီ ကမ္ဘာႏအထန်ႏဖဲ့ꩻ ထာꩻမာꩻတန်ဖိုင်ႏဒျာႏသွူ။<ref> {{cite web | url = http://adc.gsfc.nasa.gov/adc/education/space_ex/exploration.html | title = How Space is Explored | publisher = NASA | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20090702153058/http://adc.gsfc.nasa.gov/adc/education/space_ex/exploration.html | archive-date = 2009-07-02 }}</ref> နီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင် ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်းကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) [[လေပ်ဗဲဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ|ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ]](Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရသျား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ [[File:Aldrin Apollo 11 original.jpg|thumb| Astronaut [[Buzz Aldrin]] had a personal Communion service when he first arrived on the surface of the [[Moon]].]] ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] nz9zgxfogsphsrtcbvbsiwdh7i13oxs 31662 31642 2025-07-05T09:44:34Z Khun Sein 844 ဂြိုဟ်ႏတု 31662 wikitext text/x-wiki [[File:AS11-40-5964 (21037459754).jpg|thumb|[[:en:Buzz Aldrin]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသပညာႏသျင်ႏတဖြာꩻ ကထင်ႏလွဉ်ꩻဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]ဂြိုဟ်ႏတုခိန်ႏ အဝ်ႏထူႏ [[:en:core sample|ဟံႏတခြိုꩻတစွိုးစွိုးနမူႏနာႏ]] [[လာ]]လောင်းကျာꩻပုင်ႏ]] [[File:PIA16239 High-Resolution Self-Portrait by Curiosity Rover Arm Camera square.jpg|thumb|Self-portrait of [[:en:Curiosity (rover)|''Curiosity'' rover]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ ကာꩻထောင်ထွားမားဂြိုဟ်ႏ အဝ်ႏထောင်ထွားထာꩻ [[မားဂြိုဟ်ႏ]]လောင်းပုင်ႏကျာꩻ]] '''ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသ''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻသွူ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ တောမ်ႏ အာႏကာႏသ အနယ်ꩻပညာႏတဲင် ကထိုမ်ႏလယ်ႏထောင်ထွား လွူꩻလေ့လာဒါႏ အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းကီ ကမ္ဘာႏအထန်ႏဖဲ့ꩻ ထာꩻမာꩻတန်ဖိုင်ႏဒျာႏသွူ။<ref> {{cite web | url = http://adc.gsfc.nasa.gov/adc/education/space_ex/exploration.html | title = How Space is Explored | publisher = NASA | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20090702153058/http://adc.gsfc.nasa.gov/adc/education/space_ex/exploration.html | archive-date = 2009-07-02 }}</ref> နီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင် ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်းကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) [[လေပ်ဗဲဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ|ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ]](Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရသျား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ [[File:Aldrin Apollo 11 original.jpg|thumb| Astronaut [[Buzz Aldrin]] had a personal Communion service when he first arrived on the surface of the [[Moon]].]] ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> '''ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ'''            လာ ယို ရူပဗေဒဆဲင်ႏရာꩻ စည်ꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏအလꩻ အောဝ်ႏလွေꩻသဲင်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလေပ်ဗဲဥ်တဖူꩻအကိုတဲင် ဂြိုဟ်ႏသီး ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏကရိုꩻနောဝ်ꩻလဲ့ ရုဲင်ꩻတသွိုး လွေꩻသဲင်ꩻ စည်ꩻကမ်ꩻနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို အထွူႏဗော့ “ပေါင်” ဆေ့ꩻဆေꩻ စားတဲ့အောဝ်ႏ၊ အထွူႏ အလေꩻခိဥ်ႏ “တန်” နေးစားတဲ့အောဝ်ႏတဲင် ရွုတ်ပွိုင်ပိုင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ အောဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻသွူ။ ဗေဥ်းဂတ် ၁ ကရိုꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏသီးဂြိုဟ်ႏတု၊ သပွတ်နေတ် ၁ ကရိုꩻဒါႏ ရသျှားဂြိုဟ်ႏတု ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အပိုင်ႏတဒွီႏဖိုင်ႏဒျာႏသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီး အေတ်သပလိုရာ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏတောမ်ႏ ရသျှာႏသီး သပွတ်နေတ် ၂ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အပိုင်ႏဟမ်းယွေးယွေး တဝွိုန်ꩻဆွာꩻနုဲင်း ပေပါဗုန်ꩻပိုင်ႏသွူ။ အမေးရိကန်သီး အေတ်သပလိုရာ ၇ ဂြိုဟ်ႏတုပိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖဲ့နောဝ်ꩻတန်တဝွိုန်ꩻတဲင် တဖဲ့ꩻ နောဝ်ꩻတျူပေႏထိုꩻတဲင် ဗွိုန်နုဲင်း လိုꩻပေႏသီးကခွုမ်ဆိုးဒါႏ စေဥ် (ဂျင်) ပိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာꩻသအတာႏ ထွာ အရေꩻတန်ကိရိယာႏဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ရောင်ႏလေရေဒီယိုလဲင်ꩻဖိုင်ႏ၊ ဂမ္မာရောင်ႏဆဲစ်ဖိုင်ႏ၊ အိတ်သရေးရောင်ႏဆဲစ်ဖိုင်ႏ တောမ်ႏ တောင်ꩻသေမှတ်အီ အာႏကာႏသအကိုကအောဝ်ႏဒါႏ တျာႏမေႏပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏစွန်ꩻထီဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ စွန်ꩻထီအစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏကို ကော့သမေတ်ရောင်ႏဆဲစ်ဖိုင်ႏ ၊ ဥက္ကာႏတူႏခေါဝ်ပေႏ ကဖွန်ႏတနိဥ်ႏဖိုင်ႏ တောမ်ႏ တအိုမုတ်လူး(မြူမှုန်)ဖိုင်ႏ ပါသော့ꩻတခွိုင်ႏမုဲင်ꩻ ဖော်ႏထန်ႏနယ်နွောင်ꩻသွူ။ ပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအားတောမ်ႏ ထွို့ꩻငင်ႏအားနယ်ႏဖိုင်ႏလဲ့ တဲက်ထာနွောင်ꩻသွူ။ နီꩻလို့သီးကအုံဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယိုမိဥ်ႏတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားနွောင်ꩻအီ ချာလꩻသွူ။ ဗွိုန်နုဲင်း အမေႏရိကန်ႏသီး ရာႏသီႏဥတုထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻအထူꩻဂြိုဟ်ႏတု တုဲင်းရွစ် ၁  ဂြိုဟ်ႏတုစားယိုဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အုံပွေါထွားလွေꩻ မို့ꩻအေႏဖိုင်ႏ အပိုင်ႏအခြုံအရောင်ႏ ကပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဲင် ရမ်ꩻလꩻအွဥ် ရာႏသီႏဥတုအတာႏ ကူႏညီႏစွဲးကမ်ႏကိုနွောင်ꩻသွူ။ သွုံꩻတောမ်ႏ စီအိုဒဲစ်တေတ် ဂြိုဟ်ႏတုဖုင်ႏတဲင် ထွို့ꩻတဲမ်းသွဲနွောင်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအတာႏ ကယိင်းယံမဲဥ်ႏဗဲက်ဒါႏ ဟမ်ႏပိုင်ႏ (Map)ဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို သွုပ်သွယ်ႏရေꩻထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအတာႏလဲ့ စွဲကမ်းကိုအီသွူ။ တယ်လီဗေးသျှင်း ကရိုꩻဒါႏ ရွုတ်ထီႏငေါဝ်ႏဟွိုန်ထာꩻမာꩻ နောဝ်ꩻ အွဥ်ႏစွꩻလꩻဗော့ꩻ ခင်ႏလမ်ႏဗော့ꩻတာႏလွုမ်ꩻသွူ။ ကအွဥ်ႏစွဒါႏ TV လဲင်ꩻဖိုင်ႏ ကလေပ်လေိမ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတဝွိုန်ꩻယို လွေꩻတကဲင်ႏနေး လꩻတောဝ်ႏတွော့ꩻ အောဝ်ႏအညာꩻဆွမ်ꩻထွားနာႏလတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ လဲင်ꩻအစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏယို အွဥ်ႏစွꩻဒင်ႏတွိုႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဗာႏအလောင်းတွော့ꩻ အောဝ်ႏဂြိုဟ်ႏတုထျꩻအွဥ်ႏစွꩻထေ့လင်ꩻလူးချာ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအလောင်းတဲင်  အောဝ်ႏဟမ်ႏလောင်းခင်ႏလမ်းအထွောင်းအာဖိုင်ႏယို ဆွမ်ꩻထွားလꩻလို့စွဥ်ႏ ရွုတ်ထီႏငေါဝ်ႏဟွိုန် အခြပ်အရဲဥ်ႏဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယို အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏဗာႏတောမ်ႏ ဒုံးကျောင်ႏသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏစားယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်းနွောင်ꩻအရန်းအစားစားအဒေါဝ်ႏဒေါဝ်ႏတဲင် နီရန်း စားတဲ့အောဝ်ႏ  ငတ်ꩻရန်းစားတဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏယိုတောထင်ႏဂြိုဟ်ႏတု ကတွိုႏသင်ꩻရာꩻအထိုထွူ ခိဥ်ႏတွယ်ႏယင်း အစဲင်ႏမဲဥ်ႏတဲင် မဲဥ်ႏလွောက်ရာꩻအမွိုင်နှုန်ꩻဖေႏကတွိုႏ ဖေႏဗာႏယင်းနွန်ႏထင်ႏအာႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻ အွဥ်ႏပယ်ဒပ်ဆွိုင်ꩻသေꩻ ခါꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်ႏ အခေါဝ်ဖဲ့ꩻချာသွတ်ꩻသွူ။ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်းလဲ့ ဒုံးကျောင်ႏမိဥ်ႏတွိုႏထင်ႏသွူ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလေပ်ဗဥ်တဖူꩻကိုမꩻ အွဥ်ႏဖဖြယ်ထန်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ အနယ်ꩻနောဝ်ꩻလဲ့လꩻဒျာႏသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏ (ဟဲ့ꩻ)အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအရန်း တောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတု ကဖထန်ႏ ဖြယ်ထိုꩻထွူ ဒုံးကျောင်ႏယို လေပ်ဗဲဥ်လွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏသွူ။ ကအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏစ ဒုံးကျောင်ႏတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ထင်ႏတနွောင်း စွဥ်ႏတရွဥ်းနေးသွူ။ နွန်ႏအာႏအတာႏ ပꩻထိုꩻအရန်းရန်းထွိုင်ႏထွူ ဒုံးကျောင်ႏကတူႏယို ဂြိုဟ်ႏတုတောမ်ႏ ဒုံးကျောင်ႏအဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအရန်းဖိုင်ႏယို တောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏမဲ့ငါနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတွောင်းစွဥ်ႏတရွဥ်း အီႏဗော့ꩻဗွိုန်နုဲင်း ခွဥ်းကဲစ်စွဥ်ႏတလီးအတွိုင်ꩻထွူတဲင် ကွဲထဲ့ထဲ့ဖွိုႏ လင်ꩻလွဥ်သွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ဂြိုဟ်ႏတုအတာႏကလိုႏဒါႏအမွိုင်နှုန်ꩻအာႏ ဖေႏကတွိုႏ ဒုံးကျောင်ႏအဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအရန်းယို နွန်ႏထိုꩻဖေႏဂြိုဟ်ႏတုသွူ။ ဒုံးကျောင်းတဗာႏတဲ့နောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဆွိုင်ꩻတဲ့နောဝ်ꩻ ပေါႏတတွိုႏတောဝ်ႏ လွစ်ထန်ႏနွောင်ꩻအမွိုင်နှုန်ꩻနောဝ်ꩻတဲ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလေပ်ဗဲဥ်တဖူꩻတထွောင်းအကိုတဲင် လေပ်ဗဲဥ်ဟမ်ႏအတာႏ အုံအောဝ်ႏနွောင်ꩻချာဒျာႏသွူ။ ဖေႏကအောဝ်ႏနုဲင်းတဖူꩻကိုစားယိုအတာႏ  ပေါ့ꩻတလီꩻထုအဗွိုသွတ်ꩻ အခေါဝ် မွေးတောဝ်းနောဝ်ꩻ ဖုဲင်းလဲ့ညာꩻဗာႏ ကားတဲင်တလီꩻထုကားကအောဝ်ႏဖိုင်ႏသွူ။ ပေါ့ꩻဖုဲင်းလဲ့ညာꩻတောဝ်းတလီꩻထုနောဝ်ꩻ တလီꩻထုနွန်ႏချာအာႏတွော့ꩻ မာꩻယွိုက်လွဥ် ဒုံးကျောင်ႏ မိဥ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတု ကရုဲင့်တသွိုးမှု ကလွေꩻနှုန်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ ကွဲယွယွလွဥ်တဲင် မာꩻထဲ့လလင်ꩻထိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ တွိုႏဗော့ꩻလွဥ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထျꩻတဲင် တလီꩻထုပွစ်ဒုတ်တွော့ꩻ ဒုံးကျောင်ႏ မိဥ်းမွေးတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏတုယို မေႏခိုးထိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏ မိဥ်းတမွေးတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ဖေႏကလေပ်ဗဲဥ်လွေꩻနွောင်ꩻ ဟမ်ႏလေပ်တဖူꩻအကိုအတာႏ အောဝ်ႏလိုႏက ဆဲင်ႏရာꩻလေပ်ဗဲဥ်အမွိုင်ဖိုင်ႏသွူ။ လေပ်ဗဲဥ်အမွိုင်ယို မာꩻတရျားဖေႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအတာႏ မာꩻထွာဗဟိုႏဖꩻထန်ႏအားသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] qom34k0m60tueeg67i1dpvxqrfmogj2 31664 31662 2025-07-05T10:56:33Z Khun Sein 844 31664 wikitext text/x-wiki [[File:AS11-40-5964 (21037459754).jpg|thumb|[[:en:Buzz Aldrin]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏ အာႏကာႏသပညာႏသျင်ႏတဖြာꩻ ကထင်ႏလွဉ်ꩻဒါႏ [[အပိုလို ၁၁]]ဂြိုဟ်ႏတုခိန်ႏ အဝ်ႏထူႏ [[:en:core sample|ဟံႏတခြိုꩻတစွိုးစွိုးနမူႏနာႏ]] [[လာ]]လောင်းကျာꩻပုင်ႏ]] [[File:PIA16239 High-Resolution Self-Portrait by Curiosity Rover Arm Camera square.jpg|thumb|Self-portrait of [[:en:Curiosity (rover)|''Curiosity'' rover]] ကဟဲ့ꩻဒါႏ ကာꩻထောင်ထွားမားဂြိုဟ်ႏ အဝ်ႏထောင်ထွားထာꩻ [[မားဂြိုဟ်ႏ]]လောင်းပုင်ႏကျာꩻ]] '''ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသ''' ({{lang-en| Space exploration}}) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻသွူ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ တောမ်ႏ အာႏကာႏသ အနယ်ꩻပညာႏတဲင် ကထိုမ်ႏလယ်ႏထောင်ထွား လွူꩻလေ့လာဒါႏ အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းကီ ကမ္ဘာႏအထန်ႏဖဲ့ꩻ ထာꩻမာꩻတန်ဖိုင်ႏဒျာႏသွူ။<ref> {{cite web | url = http://adc.gsfc.nasa.gov/adc/education/space_ex/exploration.html | title = How Space is Explored | publisher = NASA | url-status = dead | archive-url = https://web.archive.org/web/20090702153058/http://adc.gsfc.nasa.gov/adc/education/space_ex/exploration.html | archive-date = 2009-07-02 }}</ref> နီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား ကလွေꩻသဲင်ꩻဒါး အာႏကာႏသမို့ꩻလောင်းထာꩻခြေင် ကိုယိုနောဝ်ꩻ ခွိုင်းကားတဲင် ကစွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻသက် မာꩻဗာႏနေး ထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအကို ထွာအထိုသွတ်ꩻထာꩻမာꩻတဲင် ကွပ်စွဉ်ႏ[[ဒုံးကျောင်ႏ]]တန် (Rocket) နွန်ႏတရန်အာႏ ကေးဇူꩻမꩻတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားအီနွောင်ꩻဗာႏ [[အာႏကာႏသ]] နောဝ်ꩻသွူ။ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသအတာႏ နီလိုꩻသီး ထိုမ်ႏကျံႏအနယ်ꩻတယ်ႏစ နေင်ႏ ၃၀၀ လွို ကာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၀၁) တောမ်ႏ (၁၆၀၂) ကိုခိန်ႏတွင်ꩻ [[ဂျာမန်လိုမျိုꩻ]] [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏသျင်ႏ [[ယောဟန်ကပ်ပလာ]] (Johannes Kepler) ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာႏသအကို [[ဂြိုဟ်ႏ]]ဖိုင်ႏ(Planets) [[လေပ်ဗဲဉ်တဖူꩻရဲဉ်ႏ|ကလေပ်ရွေꩻ ကလွေꩻသဲင်ꩻတဖူꩻ]](Orbits)တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏထွော့တဖူꩻရွေꩻအနယ်ꩻ လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကျံႏစယ်ႏယူႏလွေꩻပါ ယံကလွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုတာႏ [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] (Space Ship) အီႏကျောင်ႏ လွေꩻနွောင်ꩻအီတာႏ [[အနယ်ꩻပညာႏ]]ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏလွဉ် ၁၆၈၇ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ [[နျူတန်|ဆာအုဲက်ဇက်နျူတန်]] (Sir Issac Newton) ထေဖော်ႏထန်လွဉ် ရုဲင်ꩻတသွိုးမှုအတာႏစီꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏသွူ။ စီꩻကမ်ꩻဥပဒေႏဖိုင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်း ကပ်ပလာ နယ်ꩻစီꩻကမ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီႏထောင်ထွာႏလွေꩻအာႏကာႏသအကို ထွာလွဉ် အခေႏခံႏအချက်ဖိုင်ႏနုဲင်းနုဲင်းဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကတင်ႏသျာꩻအတာႏ အွဉ်ႏနယ်ဗာႏသက်သေႏဥပမာႏအနေႏ [[နျူတန်ရုဲင်ꩻတသွိုးမုတတိယဥပဒေသ]]အကို ခွိုင်ႏကားတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးမုယို ဗွိုန်ပီချာနွန်ႏတရန်ချာမှုအောဝ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻ ဒုံးကျောင်ႏတဗာႏ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ ကကျောင်ႏထင်ꩻနွောင်ꩻလွေꩻအခရာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ခရေတ် ၁၉၀၃ ဗာႏနေင်ႏကို ရသျားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏ ကွန်စတန်တင်း အီ ဆီယိုကော့ဗစကီး (၁၈၅၇- ၁၉၃၅) ထေထန်ႏလွဉ်လိတ် [[အာႏကာႏသယာဥ်]]ဖိုင်ႏ ဖေႏကကျောင်ႏထန်ႏနွောင်ꩻအတာႏ သွုံꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ [[အမေႏရိကန်ႏခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ရောဗတ် အိတ်၊ ဂေါ့ဒပ် တောမ်ႏ [[ဂျာမနီခမ်း]]ကို ကအုံဒါႏ ဟာမန်းအိုဗတ် သီႏဖိုင်ႏယိုတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ တဲင် လွေꩻသဲင်ꩻအီ အာႏကာႏသကိုအတာႏ ကျိုꩻစာꩻခွုမ်မာꩻသောင်ႏသာလွေꩻရောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၁၉ နေင်ႏကို ဂေါ့ဒပ် ယို ပထမအစသွတ်ꩻ မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻ မေႏဆာႏထီ(လောင်စာရည်) ကအီႏသွုံꩻအီဒုံးကျောင်ႏတာႏတဲင် ကအုံကွမ် တွိုင်ႏပင်ႏဒေါ့ꩻရီခါꩻဒါႏ အီႏအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏနွောင်ꩻထေ့ဒုံးကျောင်ႏ “[[လာ|လာလောင်း]]” ခရာႏတောမ်ႏ ကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်းခရာႏအတာႏ ထေပြန်ႏလွေꩻလိတ်အခေႏခံႏဥပဒေသဖိုင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၇ ဗာႏနေင်ႏ အောက်တိုဘာလာ ၄ နီꩻယို ထွာ အာႏကာႏသခေတ်စမွူးနီꩻတဲင် တယ်ႏစမွူးနီꩻနောဝ်ꩻထွူ အာႏကာႏသအကို ထွုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ထိုတသွောင်ႏလွဥ်စွဉ်ႏ တလဲင်ႏချင်ႏသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ ရျီားသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏစွꩻစသွတ်ꩻ [[သပွတ်နစ်-၁]] (ရသျား: Спутник-1; အင်္ဂလိပ်: [[Sputnik-1]]) [[ဂြိုဟ်ႏတု]]တဖြုံႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်းဖာႏတကီ ထိုစွဉ်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၅၈ မဲင်ႏတဲင် သွုံꩻတောမ်ႏရေဒီယိုအွဉ်ႏနယ်ချက်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ ပသာနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အွဉ်ႏသော့ꩻတောဒင်ႏပါ [[သိပ္ပံ]]ကိရိယာႏခြွိုင်းဖိုင်ႏ၊ တိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အွဉ်ႏစွꩻသွုပ်ယင်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအကို အီတေားသော့ꩻပါ “လိုက်ကာ” ကရိုꩻဒါႏ ထွီႏတဗာႏတောမ်ႏ သေင်ႏ/ ဟန်ႏအိုသိဉ်ဟန်ႏအိုလာႏ ထာꩻမွူးထာꩻပေႏဖိုင်ႏတဲင် ကအွဉ်ႏဆွို့သွုပ်ခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအလꩻ “လိုက်ကာ” သွီႏကလွေꩻ သွီႏကတိုꩻသွီႏဖြွီꩻကို၊ သꩻအောင်ကတသွိုး၊ သွီႏတိတ်ꩻနျꩻအာႏ စတဲင်အချက်ဖုင်ႏယို သွုံꩻတောမ်ႏ ရေဒီယိုတဲင် ပသာဖေႏနွောင်ꩻသတင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသိပ္ပံပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ ကသေနာႏသေꩻခါꩻ အွဉ်ရီး “ယူးဟို့ꩻဗွာ”ဖိုင်ႏ နမ်းခန္ဓာႏထာꩻမာꩻ မာꩻပုင်ႏမာꩻနယ်ꩻအလꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကို ခိဉ်ႏတွယ်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ကိရိယာႏထွူ သွုပ်ဆွိုက်တေဉ်ႏတေဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်သေꩻခါꩻ ယူးဟို့ꩻဗွာတဗာႏတွော့ꩻ အွဉ်းစွꩻထင်ႏဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻသွူ။ ထူႏဆွမ်ꩻချာနွောင်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုကပသာချာ သတင်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ သေလꩻ”ယူးဟို့ꩻဗွာ” ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အွဥ်ႏစွꩻစမ်ꩻ စပွတ်နစ်-၁ ထွူ ညလွဉ် ၄ နေင်ႏရပ်တွင်ꩻ ခွိုင်ႏကားတဲင် လိုꩻသီးလယ်ႏထိုမ်ႏထောင်ထွား သမဲင်ꩻ အကို ဆို့ꩻလꩻနွောင်ꩻ အတန်သွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုတဗာႏသွူ။ အောင်ႏမျင်ႏမုနုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် လိုꩻတဖြာꩻ လွေꩻလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကို အရီးစပထမသွတ်ꩻတဖူꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၁ ဗားနေင်ႏ ဧပြီလာ ၁၂ နီꩻ နောဝ်ꩻ ရသျား[[မေႏထာꩻကျောင်ႏ]] တပ်ပိုလ်ႏပေႏတဖြာꩻကမိဥ်ꩻဒါႏ ယူရီအလက်စီယီဗစ်ဂါဂါရင် ထိုမ်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီအထို မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၁၁၀ တောမ်ႏ ၂၀၃ မဲင်ႏခါႏ လေပ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တစ်လေိမ်ꩻ ည ၁၀၈ မိနစ် နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ၁ လာအကို ဒိုဖြွဥ် ကျောင်ႏထင်ႏဖျင်ယင်းသွူ။ ၁၉၆၁ နေင်ႏ ဇွန်လာ ၅ နီꩻနောဝ်ꩻ [[အမေႏရိကန်ႏသင်ဘော်ꩻထီတပ်]] မေႏထာꩻကျောင်ႏဝါးသား အလန် ဗီ၊ ရှက်ပတ်(အဖြာꩻပေႏ) ဝါႏထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ်တဆွိုင်ꩻ တွိုႏထင်ႏအထို ၁၁၇ မဲင်ႏပိဉ်သွူ။ ကကျောင်ႏထင်ႏ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ယံကထိန်ꩻလꩻအာႏကာႏသယာဥ်အတာႏ သော့ꩻဆင်သေꩻခါ အထိန်ꩻခလုတ်ဖိုင်ႏတဲင် ရှက်ပတ်ယို ကားတဲင်အာႏကားသယာဥ်ခွိုင်ႏကကျောင်ႏတွင်ꩻ ထိန်ꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသယာဥ် ထွာပထမသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနေင်းနောဝ်ꩻအကို တွိုႏလွဥ် ဇူလိုင်လာ ၂၁ နီꩻနောဝ်ꩻ ဗာဂျီဂရစ်ဆမ် ကရိုꩻဒါႏ [[အမေႏရိကန်ႏတလီꩻတပ်]] (မေႏထာꩻကျောင်ႏတပ်) အရာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻ ဝါးထင်ႏအာႏကာႏသယာဥ် ဗွိုန်နုဲင်း ရှက်ပတ်အတွိုင်ꩻသွူ။ အနေင်ႏနောဝ်ꩻနေနေ တွိုႏ သြဂုတ်လာ ၆ နီꩻနောဝ်ꩻ ရသျားမေႏထာꩻကွင်ႏဝါးသား ဂါမန်အက်စတီးတော့ ယို သွုံꩻဒုံးကျောင်ႏပသာအာႏတွော့ꩻ တွိုႏလွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖားလေပ်တဖူꩻအကိုတဲင် ညအခိန်ႏ ၂၅ နားရီႏတွင်ꩻ လေပ်နွောင်ꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ၁၇ လေိမ်ꩻ ပိဉ်သွူ။ [[File:Aldrin Apollo 11 original.jpg|thumb| Astronaut [[Buzz Aldrin]] had a personal Communion service when he first arrived on the surface of the [[Moon]].]] ၁၉၆၁ နေင်ႏကို အောဝ်ႏ[[ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ]]လောင်း လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻချာငါ အာႏကာႏသတဖူꩻဖိုင်ႏ အောင်ႏမျင်ႏထွူတဲင် တယ်ႏစနေင်ႏနောဝ်ꩻထွူ ထာꩻမာꩻထိုမ်ႏထောင်ထွားအာႏကာႏသယို ထင်ႏထိုတသွောင်း လွဥ်စွဥ်ႏသွူ။ အုံညလꩻနွောင်ꩻအာႏကာႏသအကိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်ႏ အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏအာပါ အာႏကာႏသယာဥ်ဖိုင်ႏတွော့ꩻ တဆွိုင်ꩻတောမ်ႏတဆွိုင်ꩻ သွုပ်ဆွိုက် လွေꩻသဲင်ꩻချာငါလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်ႏ ထန်ႏထိုꩻအာႏကာႏသယာဥ်တွော့ꩻ လွေꩻခင်ႏ ထောင်ကာႏချာငါစမ်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် [[အာႏကာႏသစခန်ꩻ]] ဖေႏကအောဝ်ႏလေပ်တသေႏသေႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတာႏလဲ့ စမ်ꩻထွာႏ အောင်ႏမျင်ႏလꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၆၆ နေင်ႏ ဇူလိုင်လာ ၂၀ နီꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်ႏကားနီလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအကို လꩻလွဥ်ခန်းအထူꩻချာꩻသွတ်ꩻ အဆန်ꩻသွတ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻနီꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် မွူးနီꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးလင်ꩻယမ်ႏနွောင်ꩻလꩻ [[ထင်ႏလာလောင်း|လာမဲ့ငါလောင်း]]နီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုတဲင် နီꩻလိုꩻသီးအီႏလꩻချာလွဥ်ꩻ အကျိုꩻကေးဇူꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရမ်ꩻဆယူႏတသေလို့လို့တောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး တောမ်ႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ဖိုင်ႏ ရိုꩻ ထူႏသုင်ꩻတောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ တောမ်ႏ လွေꩻသဲင်ꩻချာငါရေꩻဖိုင်ႏ တိုꩻတက်ထင်ႏထိုတသွောင်ႏနွောင်ꩻအတာႏ ထာꩻကျမ်ႏဟောဝ်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏခါꩻလဲဥ်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး ကအောင်ႏလꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသယို လꩻလွဥ် ခမ်းထီအတာႏ အမျိုꩻသာꩻအတာႏ ဂုဏ်ႏသိက္ခာႏထိုအီငါႏတဲင် လွေꩻသဲင်ꩻနွောင်ꩻ အာႏကာႏသကိုယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖိုင်ႏအတာႏ အောင်ႏနွောင်ꩻလွေꩻအာႏကာႏသယို ဗွိုန်ပီနုဲင်း လꩻလွဥ်[[စူခွုမ်]]တသာသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနောဝ်ꩻ ထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသတဲင် သေနာႏလွဥ် [[မွူးအစွိုꩻအဗူႏ|မွူးစက္ကျာႏဝဠာႏ]] တောမ်ႏ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻခရာႏ ထာꩻသေတသာဖိုင်ႏယို ထွာအီအဟောဝ်ဖဲ့ꩻသွူ။ ထာꩻသေတသာနောဝ်ꩻ ယိုခါအတာႏ နီသွဥ်းသီးကထင်ႏကော့ꩻမောင်ꩻအတွိုင်ꩻ ဖေႏလꩻအီနွောင်ꩻဒါႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻသွူ။ ==အာႏကာႏသထာꩻခြေင် ကရိုꩻနဝ်ꩻ== အာႏကာႏသကရိုꩻနောဝ်ꩻ အရပ်ဖဲ့ꩻမုဲင်ꩻ အွဥ်ႏထွော့ခါꩻအဲဥ်ထောဝ်ႏ အသွတ်ꩻအဆွိုႏအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လုဲင်းလဲ့လွဥ်ꩻငါး ထာꩻပြင်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဗွောင်ဖွင်ꩻခါꩻ အာႏကာႏသ အဓိပ္ပါယ်ႏကိုတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အာႏကာႏသဆဲင်ႏရာꩻ ငေါဝ်းသွုံꩻတဲ့နောဝ်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီးအခါႏကိုမိဥ်းတဲ့ ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏနောဝ်ꩻ သꩻယူႏ သဖော်ꩻထူႏဖိုင်ႏ တဗွိုန်နုဲင်းတောဝ်း လို့ဝါင်ꩻလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို လွောမ်လေပ်ခါꩻတောမ်ႏ တလီꩻထုတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလဲ့ တလီꩻထု ကွဲဗွိုဗွိုလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ တခြိုꩻဝတ္ထုဖိုင်ႏ မိဥ်ႏကာႏဖျတ်လွေꩻ [[တလီꩻနမ်း]]အကို တွိုႏလွေꩻ အရဲအကာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းတစိစိခင်ႏလမ်းအစယို ဟဲ့ꩻ အာႏကာႏသ ရိုꩻတဲင် ယူႏခွုမ်နောဝ်ꩻစားသား ပညာႏသျင်ႏဖိုင်ႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။ တလီꩻထု ၉၉ % ယို အောဝ်ႏဗော့ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားဆကီ မဲင်ႏ ၂၀ ကထိုရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်နဲတဲင် ကွပ်တလီꩻထု ပွစ်ꩻဒုတ်တဲင် ဂြိုဟ်ႏတုလွေꩻယွိုက်ထိုꩻထွူ ထဲ့လင်ꩻလူး တလီꩻထုကယွိုင်းဒွိုန်ထဲင်းဒါႏ တလီꩻထုအခေါဝ်လဖဲ့တွော့ꩻ မေႏခိုးထိုꩻဒါႏသွူ။ ယူႏလက်ခံႏစွဥ်ႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတယောဝ်း ကမာꩻမွေႏဗာႏဖိုင်ႏအလꩻ တယ်ႏစဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏဆကီ မဲင်ႏ ၁၀၀ မာꩻကီနောဝ်ꩻ အာႏကာႏသအစနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏ ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအာႏကာႏသ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏဟမ်ႏမဲ့ငါဗထိုလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၄၀၀၀ ရပ်သွူ။ တယ်ႏဟမ်ႏ ဗꩻထမ်အထိုမဲင်ႏ ၄၀၀၀ အကို ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတောမ်ႏ တျာႏမေႏစွန်ꩻအာနိသင်ဖုင်ႏ အာႏ သန်လွိုကယ်ꩻသွတ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတလီꩻထု ဖဲ့ꩻထန်ႏဖုင်ႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကာႏသယို ထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်း ရင်းအီႏဒေါ့ꩻဗာႏနေးနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ထာꩻခြေင်နယ်ႏ ဗလာနယ်ႏဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻသွူ။ ထာꩻခြေင်နယ်ႏဒေႏသကို ဆာႏကုဲင်လီ အောဝ်ႏလွင်ꩻအောဝ်ႏလိင်ꩻ တငီႏတငါဖုင်ႏ၊ တအိုမုတ်ယွိုင်ႏဖွန်ႏအောဝ်ႏဖြယ်လွင်ꩻဖုင်ႏ တောမ်ႏ ပလာစမာ (ယုဲင်ꩻထီ) မိဉ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ တလီꩻလွီးကထွာဒါႏ အိုင်ယွန်ဖိုင်ႏ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ တလီꩻလွီး နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏနောဝ်ꩻကဲဥ်းအာအာထွာဒျာႏ ဟုဲက်ဒရိုစေဉ် ဖိုင်ႏတဲင် ပညာႏသျင်ႏသီးယင်ဟန်ႏကထင်းနောဝ်ꩻတဲ [[ဟိုက်ဒရိုဂျင်]]ယို ထာလယ်ႏကွို့ꩻတလီꩻလွီႏထု အထန်ႏဖဲ့လွုမ်မကောင် နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏရိုꩻသွူ။ လာ တောမ်ႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏခါႏ ကထွာဒါႏအာႏကာႏသတကွို့ꩻတခေါဝ်ယို ယင်လဲင်ႏလဲင်ႏဟဲ့ꩻဖန် စစ္စလူနာစပေ့ သွူ။ စစ္စ ကရိုꩻယို အဖဲ့ꩻယို ၊ လူနာ ကရိုနောဝ်ꩻ လာ၊ စပေ့ နောဝ်ꩻ တလီꩻငါတဲ့အဲဥ်ထောဝ်းထာꩻခြေင်ခြေင် နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အကွို့ꩻနောဝ်ꩻအကို အခေါဝ်ကကွဲဗော့ꩻဗော့ꩻလွေꩻလာနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်တဲင် လာထွို့ꩻငင်ႏအာႏနောဝ်ꩻတဲ အာႏကွဲသန်သန်လွဥ်သွူ။ လာကလေပ်ဒါႏဟမ်ႏတွင်ꩻ လာတဲ့နောဝ်ꩻ ဟမ်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝေ့တပန်ႏချာ ဝင်ရိုးကြဲင်ႏအတွိုင်ꩻပငါပရာꩻတဲင် လာတောမ်ႏဟမ်ႏကတွိုႏလွဥ်အဗော့ꩻသွတ်ꩻတွင်ꩻမိဥ်ႏတဲ့ အောဝ်ႏညာꩻနေကဒွိုန်း မဲင်းပေါင်ꩻ ၂၂၀,၀၀၀ လွိုတဲင် သွုံꩻနေးဒုံးကျောင်ႏတွော့ꩻ မိဥ်းလွေꩻထေ့လာယို ကာႏလွေꩻဗာႏကဒွိုန်း မဲင်ႏညာꩻပေါင်ꩻတခွိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ တောမ်ႏ လာ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏနီစားယို ထဲ့တွိုႏဒင်ႏလူးလွေꩻနွောင်ꩻ အဗော့ꩻအညာꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်း ညာꩻလွေꩻ မဲင်ႏပေါင်ꩻတသန်ႏရပ် လွုမ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အရပ်ဖိုင်ႏကိုနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏဂြိုဟ်ႏရံႏကထွာဒါႏ ဗွိုန်နုဲင်း [[လာ]] ယို တအောဝ်ႏနွောင်ꩻထဲင်းတောဝ်းသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲတဲင် ဟမ်ႏ ခမ်ႏဖာႏတောမ်ႏ လာ ယိုနီဖြုံႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏ တထွို့ꩻခါꩻနွောင်ꩻတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏဖေႏကအောဝ်ႏစွူစွူ အခင်ႏလမ်းတာႏနောဝ်ꩻသွူ။ မွူးစက္ကျဝဠားအကို ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလွိုင်ႏအာႏဒါႏ အာႏကာႏသကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အောဝ်ႏထဲ့ဒင်ႏလူးလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏအလောင်းသွူ။ အရပ်အခေါဝ်နောဝ်ꩻအကို မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏ အာႏတလာကယ်ꩻထဲင်း ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအစသွူ။ ဂြိုဟ်ႏစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏလွိုင်ႏအာစွစ်ꩻထာꩻ အာႏကာႏသအကိုနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ လာဖိုင်ႏယို အောဝ်ႏတောမ်ႏပဲင်ႏရာꩻဆဲင်ႏရာꩻ ထွိုꩻငင်ႏအာႏနယ်ႏပငါပရာꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏကအောဝ်ႏစွစ်ꩻလီထာꩻ အာႏကာႏသအကို ကအောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖြုံႏတောမ်ႏ တဖြုံႏယို အောဝ်ႏညာꩻယော့မွေႏငါႏဖိုင်ႏသွူ။ အောဝ်ႏညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၉၃,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်ပိဥ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏကအောဝ်ႏဗော့ꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ ဟမ်ႏနောဝ်ꩻ သောကျာႏဂြိုဟ်ႏတဲင် ကဗော့ꩻသွတ်ꩻခိန်ႏမိဥ်းတဲ့ ညာꩻကဒွိုန်ႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ဂြိုဟ်ႏဖိုင်ႏ ကအောဝ်ႏစွစ်ꩻအာဒါႏ အာႏကာႏသကိုယို အာကယ်ꩻကာႏလွိုထဲင်း ကအောဝ်ႏညာꩻသွတ်ꩻဂြိုဟ်ႏ ကမိဥ်ꩻ ပလူတိုဂြိုဟ်ႏ လေပ်တဖူꩻသွူ။ မွူးထွို့ꩻငင်ႏအာႏတတွိုႏတောဝ်း အာႏတအောဝ်ႏတောဝ်းဒွုမ် အာႏကလို့ထိုꩻ အရပ်ခင်ႏလမ်းယို အာႏကာႏသနယ်ႏလို့ခင်ႏလမ်းတဲင် ညာꩻတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ မဲင်ႏပေါင်ꩻ ၅၀,၀၀၀,၀၀၀,၀၀၀ ရပ်သွူ။ ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻကိုနောဝ်ꩻ ဆာႏဖိုင်ႏအောဝ်ႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသော့ꩻ အာႏကာႏသ ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏဖိုင်ႏအခါႏ ကအောဝ်ႏဒါႏ အာႏကာႏသ စလွဥ်ခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နီသွဥ်းသီး [[နဂါꩻလွီး]] (Galaxy) မိဉ်ႏတမွေးတောဝ်း ဆာႏစက္ကျဝဠာႏယို အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ညာယော့ꩻငါႏမရေႏမရာႏတဲင် ယူႏလွေꩻနေး တလꩻနွောင်ꩻတောဝ်ႏသွူ။ အွိုးအခင်ႏလမ်းနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ နဂါꩻလွီးဖိုင်ႏအခါႏ အာႏကာႏသစလွဥ်တဲင် အာႏကာႏသနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ မုဲင်ꩻခါခါတယောဝ်း အသွတ်ꩻအဆွိုးတအောဝ်ႏနွောင်ꩻဒွုမ်သွူ။ လိုꩻသီးကထိုမ်ႏထောင်ထွား အာႏကာႏသအတာႏ သွုံꩻအီမာꩻလွေꩻနေႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏ၊ အာႏကာႏသစခန်ꩻဖိုင်ႏ ၊ သွုံꩻတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ လွေꩻထိုမ်ႏထွားတွိုႏလာအလောင်းဖိုင်ႏ တဲင် ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏအာႏကာႏသခရာႏယို နီလိုꩻသီးကွဲသေသေအာလွဥ် ၊ [[သိပ္ပံ]]ပညာႏ [[နက္ခတ္တဗေဒ]]ပညာႏ အာႏကာႏသ စက္ကျဝဠာႏပညာႏဖုင်ႏယိုလဲ့ အောဝ်ႏထင်ႏထိုသဲင်ꩻထဲင်ႏလဲဥ်း စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။<ref>မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၄)</ref> '''ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ'''            လာ ယို ရူပဗေဒဆဲင်ႏရာꩻ စည်ꩻကမ်ꩻဖိုင်ႏအလꩻ အောဝ်ႏလွေꩻသဲင်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလေပ်ဗဲဥ်တဖူꩻအကိုတဲင် ဂြိုဟ်ႏသီး ဂြိုဟ်ႏရံႏတဖြုံႏကရိုꩻနောဝ်ꩻလဲ့ ရုဲင်ꩻတသွိုး လွေꩻသဲင်ꩻ စည်ꩻကမ်ꩻနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို အထွူႏဗော့ “ပေါင်” ဆေ့ꩻဆေꩻ စားတဲ့အောဝ်ႏ၊ အထွူႏ အလေꩻခိဥ်ႏ “တန်” နေးစားတဲ့အောဝ်ႏတဲင် ရွုတ်ပွိုင်ပိုင်ႏဖိုင်ႏတဲ့ အောဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻသွူ။ ဗေဥ်းဂတ် ၁ ကရိုꩻဒါႏ အမေႏရိကန်ႏသီးဂြိုဟ်ႏတု၊ သပွတ်နေတ် ၁ ကရိုꩻဒါႏ ရသျှားဂြိုဟ်ႏတု ဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အပိုင်ႏတဒွီႏဖိုင်ႏဒျာႏသွူ။ အမေႏရိကန်ႏသီး အေတ်သပလိုရာ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏတောမ်ႏ ရသျှာႏသီး သပွတ်နေတ် ၂ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အပိုင်ႏဟမ်းယွေးယွေး တဝွိုန်ꩻဆွာꩻနုဲင်း ပေပါဗုန်ꩻပိုင်ႏသွူ။ အမေးရိကန်သီး အေတ်သပလိုရာ ၇ ဂြိုဟ်ႏတုပိုင်ႏနောဝ်ꩻ တဖဲ့နောဝ်ꩻတန်တဝွိုန်ꩻတဲင် တဖဲ့ꩻ နောဝ်ꩻတျူပေႏထိုꩻတဲင် ဗွိုန်နုဲင်း လိုꩻပေႏသီးကခွုမ်ဆိုးဒါႏ စေဥ် (ဂျင်) ပိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ထိုမ်ႏထောင်ထွားလွေꩻ အာႏကာꩻသအတာႏ ထွာ အရေꩻတန်ကိရိယာႏဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ရောင်ႏလေရေဒီယိုလဲင်ꩻဖိုင်ႏ၊ ဂမ္မာရောင်ႏဆဲစ်ဖိုင်ႏ၊ အိတ်သရေးရောင်ႏဆဲစ်ဖိုင်ႏ တောမ်ႏ တောင်ꩻသေမှတ်အီ အာႏကာႏသအကိုကအောဝ်ႏဒါႏ တျာႏမေႏပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏစွန်ꩻထီဖိုင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။ စွန်ꩻထီအစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏကို ကော့သမေတ်ရောင်ႏဆဲစ်ဖိုင်ႏ ၊ ဥက္ကာႏတူႏခေါဝ်ပေႏ ကဖွန်ႏတနိဥ်ႏဖိုင်ႏ တောမ်ႏ တအိုမုတ်လူး(မြူမှုန်)ဖိုင်ႏ ပါသော့ꩻတခွိုင်ႏမုဲင်ꩻ ဖော်ႏထန်ႏနယ်နွောင်ꩻသွူ။ ပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအားတောမ်ႏ ထွို့ꩻငင်ႏအားနယ်ႏဖိုင်ႏလဲ့ တဲက်ထာနွောင်ꩻသွူ။ နီꩻလို့သီးကအုံဒါႏ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယိုမိဥ်ႏတဲ့ သွုံꩻတောမ်ႏဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏတဲင် ထိုမ်ႏထောင်ထွားနွောင်ꩻအီ ချာလꩻသွူ။ ဗွိုန်နုဲင်း အမေႏရိကန်ႏသီး ရာႏသီႏဥတုထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻအထူꩻဂြိုဟ်ႏတု တုဲင်းရွစ် ၁  ဂြိုဟ်ႏတုစားယိုဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အုံပွေါထွားလွေꩻ မို့ꩻအေႏဖိုင်ႏ အပိုင်ႏအခြုံအရောင်ႏ ကပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဲင် ရမ်ꩻလꩻအွဥ် ရာႏသီႏဥတုအတာႏ ကူႏညီႏစွဲးကမ်ႏကိုနွောင်ꩻသွူ။ သွုံꩻတောမ်ႏ စီအိုဒဲစ်တေတ် ဂြိုဟ်ႏတုဖုင်ႏတဲင် ထွို့ꩻတဲမ်းသွဲနွောင်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအတာႏ ကယိင်းယံမဲဥ်ႏဗဲက်ဒါႏ ဟမ်ႏပိုင်ႏ (Map)ဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို သွုပ်သွယ်ႏရေꩻထာꩻမာꩻဖိုင်ႏအတာႏလဲ့ စွဲကမ်းကိုအီသွူ။ တယ်လီဗေးသျှင်း ကရိုꩻဒါႏ ရွုတ်ထီႏငေါဝ်ႏဟွိုန်ထာꩻမာꩻ နောဝ်ꩻ အွဥ်ႏစွꩻလꩻဗော့ꩻ ခင်ႏလမ်ႏဗော့ꩻတာႏလွုမ်ꩻသွူ။ ကအွဥ်ႏစွဒါႏ TV လဲင်ꩻဖိုင်ႏ ကလေပ်လေိမ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖားတဝွိုန်ꩻယို လွေꩻတကဲင်ႏနေး လꩻတောဝ်ႏတွော့ꩻ အောဝ်ႏအညာꩻဆွမ်ꩻထွားနာႏလတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ လဲင်ꩻအစားနောဝ်ꩻဖိုင်ႏယို အွဥ်ႏစွꩻဒင်ႏတွိုႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဗာႏအလောင်းတွော့ꩻ အောဝ်ႏဂြိုဟ်ႏတုထျꩻအွဥ်ႏစွꩻထေ့လင်ꩻလူးချာ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏအလောင်းတဲင်  အောဝ်ႏဟမ်ႏလောင်းခင်ႏလမ်းအထွောင်းအာဖိုင်ႏယို ဆွမ်ꩻထွားလꩻလို့စွဥ်ႏ ရွုတ်ထီႏငေါဝ်ႏဟွိုန် အခြပ်အရဲဥ်ႏဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယို အွဥ်ႏစွꩻထင်ႏဗာႏတောမ်ႏ ဒုံးကျောင်ႏသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏစားယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်းနွောင်ꩻအရန်းအစားစားအဒေါဝ်ႏဒေါဝ်ႏတဲင် နီရန်း စားတဲ့အောဝ်ႏ  ငတ်ꩻရန်းစားတဲ့အောဝ်ႏသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏယိုတောထင်ႏဂြိုဟ်ႏတု ကတွိုႏသင်ꩻရာꩻအထိုထွူ ခိဥ်ႏတွယ်ႏယင်း အစဲင်ႏမဲဥ်ႏတဲင် မဲဥ်ႏလွောက်ရာꩻအမွိုင်နှုန်ꩻဖေႏကတွိုႏ ဖေႏဗာႏယင်းနွန်ႏထင်ႏအာႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုနောဝ်ꩻ အွဥ်ႏပယ်ဒပ်ဆွိုင်ꩻသေꩻ ခါꩻနွောင်ꩻ ဒုံးကျောင်ႏ အခေါဝ်ဖဲ့ꩻချာသွတ်ꩻသွူ။ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်းလဲ့ ဒုံးကျောင်ႏမိဥ်ႏတွိုႏထင်ႏသွူ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလေပ်ဗဥ်တဖူꩻကိုမꩻ အွဥ်ႏဖဖြယ်ထန်ႏလွေꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတောမ်ႏဒုံးကျောင်ႏ အနယ်ꩻနောဝ်ꩻလဲ့လꩻဒျာႏသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏ (ဟဲ့ꩻ)အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအရန်း တောမ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတု ကဖထန်ႏ ဖြယ်ထိုꩻထွူ ဒုံးကျောင်ႏယို လေပ်ဗဲဥ်လွေꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏသွူ။ ကအွဥ်ႏစွꩻထင်ႏစ ဒုံးကျောင်ႏတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ထင်ႏတနွောင်း စွဥ်ႏတရွဥ်းနေးသွူ။ နွန်ႏအာႏအတာႏ ပꩻထိုꩻအရန်းရန်းထွိုင်ႏထွူ ဒုံးကျောင်ႏကတူႏယို ဂြိုဟ်ႏတုတောမ်ႏ ဒုံးကျောင်ႏအဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအရန်းဖိုင်ႏယို တောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏမဲ့ငါနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတွောင်းစွဥ်ႏတရွဥ်း အီႏဗော့ꩻဗွိုန်နုဲင်း ခွဥ်းကဲစ်စွဥ်ႏတလီးအတွိုင်ꩻထွူတဲင် ကွဲထဲ့ထဲ့ဖွိုႏ လင်ꩻလွဥ်သွူ။ နောဝ်ꩻထွူ ဂြိုဟ်ႏတုအတာႏကလိုႏဒါႏအမွိုင်နှုန်ꩻအာႏ ဖေႏကတွိုႏ ဒုံးကျောင်ႏအဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻအရန်းယို နွန်ႏထိုꩻဖေႏဂြိုဟ်ႏတုသွူ။ ဒုံးကျောင်းတဗာႏတဲ့နောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုတဆွိုင်ꩻတဲ့နောဝ်ꩻ ပေါႏတတွိုႏတောဝ်ႏ လွစ်ထန်ႏနွောင်ꩻအမွိုင်နှုန်ꩻနောဝ်ꩻတဲ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလေပ်ဗဲဥ်တဖူꩻတထွောင်းအကိုတဲင် လေပ်ဗဲဥ်ဟမ်ႏအတာႏ အုံအောဝ်ႏနွောင်ꩻချာဒျာႏသွူ။ ဖေႏကအောဝ်ႏနုဲင်းတဖူꩻကိုစားယိုအတာႏ  ပေါ့ꩻတလီꩻထုအဗွိုသွတ်ꩻ အခေါဝ် မွေးတောဝ်းနောဝ်ꩻ ဖုဲင်းလဲ့ညာꩻဗာႏ ကားတဲင်တလီꩻထုကားကအောဝ်ႏဖိုင်ႏသွူ။ ပေါ့ꩻဖုဲင်းလဲ့ညာꩻတောဝ်းတလီꩻထုနောဝ်ꩻ တလီꩻထုနွန်ႏချာအာႏတွော့ꩻ မာꩻယွိုက်လွဥ် ဒုံးကျောင်ႏ မိဥ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ ဂြိုဟ်ႏတု ကရုဲင့်တသွိုးမှု ကလွေꩻနှုန်ꩻဖိုင်ႏတွော့ꩻ ကွဲယွယွလွဥ်တဲင် မာꩻထဲ့လလင်ꩻထိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ တွိုႏဗော့ꩻလွဥ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထျꩻတဲင် တလီꩻထုပွစ်ဒုတ်တွော့ꩻ ဒုံးကျောင်ႏ မိဥ်းမွေးတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏတုယို မေႏခိုးထိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏ မိဥ်းတမွေးတောဝ်း ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ဖေႏကလေပ်ဗဲဥ်လွေꩻနွောင်ꩻ ဟမ်ႏလေပ်တဖူꩻအကိုအတာႏ အောဝ်ႏလိုႏက ဆဲင်ႏရာꩻလေပ်ဗဲဥ်အမွိုင်ဖိုင်ႏသွူ။ လေပ်ဗဲဥ်အမွိုင်ယို မာꩻတရျားဖေႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏအတာႏ မာꩻထွာဗဟိုႏဖꩻထန်ႏအားသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏ ကအောဝ်ႏလေပ်ဗဲဥ်ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏယို ပေါ့ꩻကွဲထိုထိုလဲ့ ကလေပ်ဗဲဥ်အမွိုင်သူꩻ ယိင်းကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻသွူ။ ပွိုႏထာꩻမုဲင်ꩻနဲတဲင် ပေါ့ꩻကွဲညာꩻညာꩻဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏနောဝ်ꩻ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏလဲ့ ကွဲဆေ့ꩻဆေ့ꩻလွဥ်နောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏယို တောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏ ကအောဝ်ႏဗော့ꩻရာခင်းလမ်ႏတွင်ꩻ အမွိုင်အောဝ်ႏဗာႏ ၁ နားရီႏ မဲင်ႏ ၁၈,၀၀၀ နှုန်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻလာနောဝ်ꩻ ကွပ်အောဝ်ႏညာꩻငါႏတောမ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတွော့ꩻ လွေꩻခြိ ၁ နားရီႏ မဲင်ႏ ၂,၀၀၀ နှုန်ꩻ လွုမ်ꩻသွူ။ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏကတဝေ့ꩻကတပန်ႏအတဖူꩻအကို ကအောဝ်ႏသော့ꩻဒါႏ ဂြိုဟ်ႏတုတဖြုံႏအမွိုင်နှုန်ꩻယို အောဝ်ႏပြောင်ꩻလုဲင်ႏတသေႏသေႏဒျာႏသွူ။ မိဥ်ႏဗော့ꩻလွဥ် ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏတဲ့ ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတွော့ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုအမွိုင်နှုန်ꩻယို တွိုႏလွဥ်အထိုသွတ်ꩻအရန်ႏသွူ။ မိဥ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးထိုꩻလွေꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏအညာꩻသွတ်ꩻခင်ႏလမ်း နောဝ်ꩻတဲ ကွပ်ဟမ်ႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏတဲင် အတသွိုး အလွေꩻနှုန်ꩻယွိုက်ထိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ဒပ်ဆွို့ꩻသေꩻခါꩻဗော့ꩻကိရိယားဖြီႏဖြီႏလွုမ်ꩻဂြိုဟ်ႏတုစား ၊ ဒင်ႏထင်ႏပါလိုꩻတောမ်ႏတိရိစ္ဆာန်ႏဖိုင်ႏတဲင် အီတောလွေꩻအာႏကာႏသကိုစား ရိုꩻတဲင် အောဝ်ꩻနီစားသွူ။ ကဒပ်ဆွို့ခါꩻကိရိယာႏဂြိုဟ်ႏတုစားယို အခိန်ႏတွိုင်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏလောင်ႏယံကဆွမ်ꩻထူးနွောင်ꩻ အီႏပသာချာဖေႏသတင်ꩻအတာႏ အွဥ်ႏဒင်ႏလွေꩻပါ ရေဒီယိုငေါဝ်းအွဥ်ႏစွꩻစက်ဖိုင်ႏသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုယင်ဟန်ႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်း ကပသာထင်ႏဒါႏ မာꩻထွဥ်ႏချက်အလꩻ ဗွောင်ဖေႏနွောင်ꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏအတာႏ အထူꩻ ကိရိယာႏဖိုင်ႏပါသော့ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻသွူတကားတောဝ်း ကော့သမေတ်ရောင်ႏဆဲစ် မိဥ်ႏတမွေႏတောဝ်ႏ ရောင်ႏအလင်ကဆဲစ်ထန်ႏလွဥ်ဖိုင်ႏအတာႏ ကတွက်ဒျာႏကိရိယာႏဖိုင်ႏ၊ ဆာႏကျောင်ႏကဒုတ်ဗာႏဒါႏ ဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ကိရိယာႏကတွက်ဒါႏ ဥက္ကာတူႏဖွန်ႏပေႏဖိုင်ႏတောမ်ႏ အခွꩻအလျား၊ ထွို့ꩻငင်ႏအာႏ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း ပသီႏထွို့ꩻငင်ႏနယ်ႏဖိုင်ႏ၊ ကအောဝ်ႏမွူးကဆဲစ်ထန်ႏထွဥ်ဖိုင်ႏ၊ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း အောဝ်ႏဆာႏဖိုင်ႏထျꩻ ကအွဥ်ႏစွꩻလွဥ်ဒါႏ ရေဒီယိုလဲင်ꩻဖိုင်ႏ စတဲင်နုဲင်းနောဝ်ꩻဖိုင်ႏအတာႏ ကိရိယာႏဖိုင်ႏတဲ့ အောဝ်ႏပါထွူသေႏသေႏနောဝ်ꩻသွူ။ အာႏကာႏသအကို ဖေႏကဒင်ႏတောလွေꩻနွောင်ꩻ တိရိစ္ဆာန်ႏ မိဥ်ႏတမွေးတောဝ်း လိုꩻဖိုင်ႏအတာႏ ကမာꩻခါꩻဒါႏဂြိုဟ်ႏတုဖိုင်ႏယို ကဲဥ်ႏအာအာနောဝ်ꩻတဲ တန်ကယ်ꩻထဲင်း ဂြိုဟ်ႏတုအစားကဒပ်ဆွို့ခါꩻကိရိယာႏဖြီႏဖြီႏစားသွူ။ လိုꩻ တောမ်ႏ တိရိစ္ဆာန်ႏ ဖိုင်ႏ ကထိုမ်းလွေꩻပါဂြိုဟ်ႏတုစားနောဝ်ꩻတဲ သာအီတလီꩻအတာႏ အောက်သီစေဥ်ထေကိရိယာႏဖိုင်ႏ၊ အခွꩻအလျားခိဥ်ႏတရျားကိရိယာႏဖိုင်ႏ ပါသော့ꩻဗာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုအစား ကဒင်ႏတောလွေꩻပါတိရိစ္ဆာန်ႏစားနောဝ်ꩻ ဂြိုဟ်ႏတုအကိုကဒပ်ဆွို့သေꩻခါꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏယို တဲက်ထာဒင်ႏမုဲင်ဖေႏ တိရိစ္ဆာန်ႏ သꩻရာႏတဖုံမှု၊ နမ်းအလျားနှုန်ꩻ၊ သာတလီꩻနှုန်ꩻ၊ ထီလွီးတောမ်ႏ သိပ္ပံပညာႏသျှင်ႏသီး ကမဲဥ်သေ အခရာႏအလင်ဖိုင်ႏယိုလဲ့ မုဲင်ခါꩻဖေႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဂြိုဟ်ႏတုအစား ကဒင်ႏလွေꩻပါ လိုꩻ နောဝ်ꩻတဲ ကိရိယာႏနုဲင်းဆကီဖိုင်ႏယို ပါသော့ꩻဗာႏသွူ။ ကဝါႏလွေꩻဒါႏ အာႏကာႏသယာဥ်ဝါးသာႏ တောမ်ႏ ကထိုမ်းလွဥ်ꩻဒါႏ သိပ္ပံပညာႏသျှင်ႏသီး ယံကသဲင်ꩻတွိုႏလွဥ်ချာ ဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းအတာႏ အနယ်ꩻဖိုင်ႏလဲ့ အောဝ်ႏဗာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻတဲင် လိုꩻကဝါး လိုꩻကထိုမ်းဒါႏဒုံးကျောင်ႏအစားယိုနောဝ်ꩻ တောမ်ႏဂြိုဟ်ႏတုကအီႏလွေꩻတဖူꩻ တဗန်ႏလုဲင်ဖဲ့ꩻအတာႏ ဒုံးကျောင်ႏကတူႏမော့နောဝ်ꩻ ဒပ်ဆွို့ခါꩻ ဒုံးကျောင်ႏကနွန်းတဗန်ႏချာစားဖိုင်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဒုံးကျောင်ႏကနွန်ႏတဗန်ႏချာစားနောဝ်ꩻ မာꩻယွိုက်လွဥ်ဂြိုဟ်ႏတုတဲင် ဂြိုဟ်ႏတုယို ထဲ့လလင်ꩻချာဟမ်ႏခမ်ႏဖာႏလောင်းသွူ။ နောဝ်ꩻထွူတကားတောဝ်း လို့ကပါအကွို့ꩻယို ယံဖေႏကလင်ꩻယွယွအတာႏ မာꩻဆွို့ခါꩻပါဗာႏ တလီꩻထီꩻ(Parachute)သွူ။ '''ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻ ဒုံးကျောင်ႏဖုင်း''' ထိုမ်ႏထောင်ထွားရေꩻဒုံးကျောင်ႏဖိုင်ႏယို လိုꩻပါလွဥ်ꩻတောဝ်ႏ ပါသော့ꩻဗော့ꩻကိရိယာႏဖိုင်ႏလွုမ်ꩻတဲင် ဒုံးကျောင်ႏအစား ထိုမ်ႏထောင်ထွား ဆုံးဝိစ်ꩻနွို့လွေꩻအာႏကာႏသကိုစားနောဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:မွူးအစွိုꩻဗူႏ]] [[Category:ထောင်ထွား ကာႏကာႏသ]] bqqaxcvx75m6vm1q9qlgegvq1p2hl2o 0 8535 31626 2025-07-04T14:12:17Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[ဒုံးကွင်ႏ]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31626 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဒုံးကွင်ႏ]] g2obw3vdylf7j4ticd4s92sh48stho8 0 8536 31627 2025-07-04T14:13:23Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31627 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] lz17uedyuvma9b2zv1ksk4f7wyzu2w9 0 8537 31628 2025-07-04T14:15:20Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[ကမ္ဘာႏဟံႏ]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31628 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ကမ္ဘာႏဟံႏ]] g3i4xt4ko12zktszc3ioerclpk0w0z1 0 8538 31629 2025-07-04T14:16:05Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[ဂျာမနီခမ်းထီ]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31629 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဂျာမနီခမ်းထီ]] 6v6aukx78urkdyyez7fpbwt0ee6kzwr 0 8539 31630 2025-07-04T14:16:55Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[ထင်ႏလာမဲင်းလောင်း]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31630 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ထင်ႏလာမဲင်းလောင်း]] gysawllhqtz5lltykwnau5opeu7euzz 0 8540 31633 2025-07-04T14:19:57Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[ဂြိုဟ်ႏတု]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31633 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဂြိုဟ်ႏတု]] otqlalr5vsm3tghnh4yfkrwmiz0mqt1 0 8541 31635 2025-07-04T14:22:33Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31635 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[အာႏကာႏသကာꩻကွင်ႏ]] lz17uedyuvma9b2zv1ksk4f7wyzu2w9 0 8542 31636 2025-07-04T14:24:10Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[အိဉ်စိဉ်နီယာ]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31636 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[အိဉ်စိဉ်နီယာ]] 7339chr9oda8qelqxyv491flyc18mo0 0 8543 31637 2025-07-04T14:24:46Z Khun Kt 19 စာမျက်နှာကို [[ဟုဲက်ဒရိုစဲန်]] သို့ ပြန်ညွှန်းလိုက်သည် 31637 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ဟုဲက်ဒရိုစဲန်]] bca6tqmj8wqja98r2vifxb602kedqmt 0 8544 31643 2025-07-04T15:56:32Z Nang Eain Hom 28 ဖန်ဆင်ꩻလဲဉ်းလိတ်မဲ့ငါ တောမ်ႏ "'''အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာပညာႏ''' ({{lang-en| Electronic Engineering}}) ({{lang-my| အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်}}) ကရိုꩻဒါႏ [[တျာႏမေႏ|မေႏတျာႏ]]တွမ်ႏ [[သန်လဲက်|သန်လဲက်ဓာတ်]] နိယာမ..." 31643 wikitext text/x-wiki '''အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာပညာႏ''' ({{lang-en| Electronic Engineering}}) ({{lang-my| အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်}}) ကရိုꩻဒါႏ [[တျာႏမေႏ|မေႏတျာႏ]]တွမ်ႏ [[သန်လဲက်|သန်လဲက်ဓာတ်]] နိယာမဖုံႏယို အခွုမ်မာꩻလဲ့ ထွာဒျာႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ပညာႏဖဲ့ꩻယို တဗာႏသွူ။ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာဖုံႏယို ရေဒီယိုလဲင်း အသွုံꩻပျုꩻဗာႏ၊ အီလက်ထရွန်းနစ်ဆားကစ်ဖုံႏ ဒီသုဲင်းအီထန်ႏဖေႏဗာႏ၊ ကွန်ပျူတာစနစ်ဖုံႏယိုနဝ်ꩻ ဒီသုဲင်းတွမ်ႏ ကေားဝါးသား ထာꩻကျောင်ႏကွင်ႏဖုံႏတွမ်ႏ အလင်ꩻ သွင်ꩻသော့ꩻ အွဥ်ႏတဗစ်ခါယိုလဲ့ စနစ်ဖုံႏ ပီနုဲင်း ထိန်ꩻချွုတ်မုꩻစနစ်အာဖုံႏ ဖြွဥ်းဖွူႏတိုꩻတက်ရေꩻ အစအဝ်ႏဒျာႏတဲင် ထာꩻမာꩻခွင်ႏဖုံႏတွမ်ႏ ပတ်သဲက်ဒျာႏသွူ။ 'အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ ဝေါႏဟာရယို နေင်ႏ ၁၉၅၀ ဗာႏ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏစတွင်ꩻပေါႏပေါက်ထန်ႏလွဥ်လဲဥ်ႏသွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] တတွိုႏတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏတွင်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻအထွာ လိုꩻဖုံႏအဝ်ႏသေအာဒျာႏသွူ။ မော့ꩻနဝ်ꩻအခိန်ႏ [[တက္ကသိုလ်ႏ]]တဗာႏယိုလဲ့ ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို သွဥ်ထူႏဗာႏသွူ။ fvi8thu9rpd02xi1ifff6abneit19qz 31644 31643 2025-07-04T16:06:22Z Nang Eain Hom 28 31644 wikitext text/x-wiki '''အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာပညာႏ''' ({{lang-en| Electronic Engineering}}) ({{lang-my| အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်}}) ကရိုꩻဒါႏ [[မေႏတျာႏ]]တွမ်ႏ [[သန်လဲက်|သန်လဲက်ဓာတ်]] နိယာမဖုံႏယို အခွုမ်မာꩻလဲ့ ထွာဒျာႏ [[အင်ဂျင်နီယာ]]ပညာႏဖဲ့ꩻယို တဗာႏသွူ။ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာဖုံႏယို ရေဒီယိုလဲင်း အသွုံꩻပျုꩻဗာႏ၊ အီလက်ထရွန်းနစ်ဆားကစ်ဖုံႏ ဒီသုဲင်းအီထန်ႏဖေႏဗာႏ၊ ကွန်ပျူတာစနစ်ဖုံႏယိုနဝ်ꩻ ဒီသုဲင်းတွမ်ႏ ကေားဝါးသား ထာꩻကျောင်ႏကွင်ႏဖုံႏတွမ်ႏ အလင်ꩻ သွင်ꩻသော့ꩻ အွဥ်ႏတဗစ်ခါယိုလဲ့ စနစ်ဖုံႏ ပီနုဲင်း ထိန်ꩻချွုတ်မုꩻစနစ်အာဖုံႏ ဖြွဥ်းဖွူႏတိုꩻတက်ရေꩻ အစအဝ်ႏဒျာႏတဲင် ထာꩻမာꩻခွင်ႏဖုံႏတွမ်ႏ ပတ်သဲက်ဒျာႏသွူ။ 'အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ ဝေါႏဟာရယို နေင်ႏ ၁၉၅၀ ဗာႏ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏစတွင်ꩻပေါႏပေါက်ထန်ႏလွဥ်လဲဥ်ႏသွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] တတွိုႏတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏတွင်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻအထွာ လိုꩻဖုံႏအဝ်ႏသေအာဒျာႏသွူ။ မော့ꩻနဝ်ꩻအခိန်ႏ [[တက္ကသိုလ်ႏ]]တဗာႏယိုလဲ့ ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို သွဥ်ထူႏဗာႏသွူ။ [[ရူပဗေဒ]]ဘွဲ့ယို ထွာဒျာႏတခူးတခဝ်နဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻ ယင်းအလင်ယို အီလက်ထရွန်းနစ် စက်တခြိုꩻဖုံႏယို တီထွင်လွဥ်ဗာႏတွမ်ႏအနေႏ ရေဒါ ၊ အရွုတ်ထီႏနားဟွုန် ၊ အငဝ်းစနစ်ဖုံႏ၊ HI-Fi တွမ်ႏ ဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻကာလဖုံႏယို 'ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ အသွုံꩻအနွုံꩻယိုမꩻလဲ့ 'အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏအမဥ်ꩻယိုလဲ့ တဗွီႏဗွီႏပြောင်ꩻလုဲင်ႏထိုꩻလဲဥ်းသွူ။ နဝ်ꩻထဲင်းယင်း ထူႏဗာႏမွေး ဘွဲ့ခေါ်ခေါ် ပညာႏဖဲ့ꩻတဗာႏ ထွာလွဥ်လဲဥ်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အင်ဂျင်နီယာဖုံႏယို ရူပဗေဒ တွမ်ႏ [[သင်္ချာ]] ပညာႏဖဲ့ꩻဖုံႏယို လွောက်ꩻလွူꩻမွေး ထွာဗာႏလဲဥ်းလဲ့ နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏယို ဟမ်းပေါင်းယံလွဥ်လဲ့ မာꩻလွေꩻဗာႏ ထွာအီထဲင်းဒျာႏအထောက်အကူနဝ်ꩻသွူ။ ဟန်ႏသနီꩻခေတ်ယိုတဲင် အင်ဂျင်နီယာထာꩻမာꩻခွင်ႏအဗူႏဖုံႏယိုလဲ့ [[ကွန်ပျူတာ]]အာဖုံႏတွမ်ႏ အီလက်ထရွန်းနစ် စနစ်အာဖုံႏယို ဒီဇိုင်းထေထန်ႏရာꩻယိုတဲ့ ကွန်ပျူတာ အထောက်အကူသွုံꩻပျုအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏစားယို အသွုံꩻပျုလဲ့အဝ်ႏလွဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ယဟန်ႏနဝ်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာအာဖုံႏယို [[စက်ရုပ်]]နယ်ꩻပညာႏဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာႏယို အမာꩻအထာꩻမာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာ]] [[Category:မေႏတျာႏ အိဉ်စိဉ်နီယာ]] qhu96iafctfdyh859p3n9v2dr47d2tz 31648 31644 2025-07-04T16:30:24Z Khun Kt 19 31648 wikitext text/x-wiki '''အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာပညာႏ''' ({{lang-en| Electronic Engineering}}) ({{lang-my| အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်}}) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ [[အိဉ်စိဉ်နီယာနယ်ꩻပညာႏ]]တမျိုꩻတဲင် ထူႏသွုံꩻဒါႏ [[မေႏတျာႏ]]တွမ်ႏ[[သန်လဲက်|သန်လဲက်ဓာတ်]] နိယာမဖုံႏ ပညာႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာပညာႏနဝ်ꩻ ဆွိုက်စပ်လွေꩻတွမ်ႏ ထူႏသွုံꩻ [[ရေဒီယိုလဲင်း]]၊ ထေမာꩻ အီလက်ထရွန်းနစ်ဆားကစ်ဒီသုဲင်းဖုံႏ၊ ကွန်ပျူတာစနစ် အပွိုင်ပွုံႏဒီသုဲင်းဖုံႏ၊ ထာꩻကျောင်ႏ(သင်ဖော်ꩻကျောင်ႏ) တလိုႏတဝ်းကေားဝါးသား (မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်ပျံ)ဖုံႏ၊ တွမ်ႏ[[:en:Embedded system]]စနစ်တဲင် ထိန်ꩻချုတ်ရေꩻစနစ် ထင်ႏထိုရေꩻ စတဲင်ထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ နဝ်ꩻသွူ။ 'အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ ဝေါႏဟာရယို နေင်ႏ ၁၉၅၀ ဗာႏ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏစတွင်ꩻပေါႏပေါက်ထန်ႏလွဥ်လဲဥ်ႏသွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] တတွိုႏတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏတွင်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻအထွာ လိုꩻဖုံႏအဝ်ႏသေအာဒျာႏသွူ။ မော့ꩻနဝ်ꩻအခိန်ႏ [[တက္ကသိုလ်ႏ]]တဗာႏယိုလဲ့ ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို သွဥ်ထူႏဗာႏသွူ။ [[ရူပဗေဒ]]ဘွဲ့ယို ထွာဒျာႏတခူးတခဝ်နဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻ ယင်းအလင်ယို အီလက်ထရွန်းနစ် စက်တခြိုꩻဖုံႏယို တီထွင်လွဥ်ဗာႏတွမ်ႏအနေႏ ရေဒါ ၊ အရွုတ်ထီႏနားဟွုန် ၊ အငဝ်းစနစ်ဖုံႏ၊ HI-Fi တွမ်ႏ ဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻကာလဖုံႏယို 'ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ အသွုံꩻအနွုံꩻယိုမꩻလဲ့ 'အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏအမဥ်ꩻယိုလဲ့ တဗွီႏဗွီႏပြောင်ꩻလုဲင်ႏထိုꩻလဲဥ်းသွူ။ နဝ်ꩻထဲင်းယင်း ထူႏဗာႏမွေး ဘွဲ့ခေါ်ခေါ် ပညာႏဖဲ့ꩻတဗာႏ ထွာလွဥ်လဲဥ်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အင်ဂျင်နီယာဖုံႏယို ရူပဗေဒ တွမ်ႏ [[သင်္ချာ]] ပညာႏဖဲ့ꩻဖုံႏယို လွောက်ꩻလွူꩻမွေး ထွာဗာႏလဲဥ်းလဲ့ နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏယို ဟမ်းပေါင်းယံလွဥ်လဲ့ မာꩻလွေꩻဗာႏ ထွာအီထဲင်းဒျာႏအထောက်အကူနဝ်ꩻသွူ။ ဟန်ႏသနီꩻခေတ်ယိုတဲင် အင်ဂျင်နီယာထာꩻမာꩻခွင်ႏအဗူႏဖုံႏယိုလဲ့ [[ကွန်ပျူတာ]]အာဖုံႏတွမ်ႏ အီလက်ထရွန်းနစ် စနစ်အာဖုံႏယို ဒီဇိုင်းထေထန်ႏရာꩻယိုတဲ့ ကွန်ပျူတာ အထောက်အကူသွုံꩻပျုအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏစားယို အသွုံꩻပျုလဲ့အဝ်ႏလွဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ယဟန်ႏနဝ်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာအာဖုံႏယို [[စက်ရုပ်]]နယ်ꩻပညာႏဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာႏယို အမာꩻအထာꩻမာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာ]] [[Category:မေႏတျာႏ အိဉ်စိဉ်နီယာ]] cj4d0ms1q9v3u51pl3dc8lf1nmnsrj6 31649 31648 2025-07-04T22:17:02Z ဗန်ကှိုန် 25 31649 wikitext text/x-wiki '''အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာပညာႏ''' ({{lang-en| Electronic Engineering}}) ({{lang-my| အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်}}) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ [[အိဉ်စိဉ်နီယာနယ်ꩻပညာႏ]]တမျိုꩻတဲင် ထူႏသွုံꩻဒါႏ [[မေႏတျာႏ]]တွမ်ႏ[[သန်လဲက်|သန်လဲက်ဓာတ်]] နိယာမဖုံႏ ပညာႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာပညာႏနဝ်ꩻ ဆွိုက်စပ်လွေꩻတွမ်ႏ ထူႏသွုံꩻ [[ရေဒီယိုလဲင်း]]၊ ထေမာꩻ အီလက်ထရွန်းနစ်ဆားကစ်ဒီသုဲင်းဖုံႏ၊ ကွန်ပျူတာစနစ် အပွိုင်ပွုံႏဒီသုဲင်းဖုံႏ၊ ထာꩻကျောင်ႏ(သင်ဖော်ꩻကျောင်ႏ) တလိုႏတဝ်းကေားဝါးသား (မောင်းသူမဲ့လေယာဉ်ပျံ)ဖုံႏ၊ တွမ်ႏ[[:en:Embedded system| Embedded system]]စနစ်တဲင် ထိန်ꩻချုတ်ရေꩻစနစ် ထင်ႏထိုရေꩻ စတဲင်ထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏ နဝ်ꩻသွူ။ 'အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ ဝေါႏဟာရယို နေင်ႏ ၁၉၅၀ ဗာႏ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏစတွင်ꩻပေါႏပေါက်ထန်ႏလွဥ်လဲဥ်ႏသွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] တတွိုႏတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏတွင်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻအထွာ လိုꩻဖုံႏအဝ်ႏသေအာဒျာႏသွူ။ မော့ꩻနဝ်ꩻအခိန်ႏ [[တက္ကသိုလ်ႏ]]တဗာႏယိုလဲ့ ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာပညာႏဖဲ့ꩻယို သွဥ်ထူႏဗာႏသွူ။ [[File:Silego_clock_generator.JPG|right|thumb| သားကစ် တျာႏမေႏလေပ်အီ ဘောဒ် ၁ ဗာႏ]] [[ရူပဗေဒ]]ဘွဲ့ယို ထွာဒျာႏတခူးတခဝ်နဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻ ယင်းအလင်ယို အီလက်ထရွန်းနစ် စက်တခြိုꩻဖုံႏယို တီထွင်လွဥ်ဗာႏတွမ်ႏအနေႏ ရေဒါ ၊ အရွုတ်ထီႏနားဟွုန် ၊ အငဝ်းစနစ်ဖုံႏ၊ HI-Fi တွမ်ႏ ဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻကာလဖုံႏယို 'ရေဒီယိုအင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏ အသွုံꩻအနွုံꩻယိုမꩻလဲ့ 'အီလက်ထရွန်းနစ်အင်ဂျင်နီယာ' ကရိုꩻဒါႏအမဥ်ꩻယိုလဲ့ တဗွီႏဗွီႏပြောင်ꩻလုဲင်ႏထိုꩻလဲဥ်းသွူ။ နဝ်ꩻထဲင်းယင်း ထူႏဗာႏမွေး ဘွဲ့ခေါ်ခေါ် ပညာႏဖဲ့ꩻတဗာႏ ထွာလွဥ်လဲဥ်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အင်ဂျင်နီယာဖုံႏယို ရူပဗေဒ တွမ်ႏ [[သင်္ချာ]] ပညာႏဖဲ့ꩻဖုံႏယို လွောက်ꩻလွူꩻမွေး ထွာဗာႏလဲဥ်းလဲ့ နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏယို ဟမ်းပေါင်းယံလွဥ်လဲ့ မာꩻလွေꩻဗာႏ ထွာအီထဲင်းဒျာႏအထောက်အကူနဝ်ꩻသွူ။ ဟန်ႏသနီꩻခေတ်ယိုတဲင် အင်ဂျင်နီယာထာꩻမာꩻခွင်ႏအဗူႏဖုံႏယိုလဲ့ [[ကွန်ပျူတာ]]အာဖုံႏတွမ်ႏ အီလက်ထရွန်းနစ် စနစ်အာဖုံႏယို ဒီဇိုင်းထေထန်ႏရာꩻယိုတဲ့ ကွန်ပျူတာ အထောက်အကူသွုံꩻပျုအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏစားယို အသွုံꩻပျုလဲ့အဝ်ႏလွဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ယဟန်ႏနဝ်ꩻ အီလက်ထရွန်းနစ် အင်ဂျင်နီယာအာဖုံႏယို [[စက်ရုပ်]]နယ်ꩻပညာႏဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာႏယို အမာꩻအထာꩻမာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} [[Category:အီလက်ထရွန်းနစ် အိဉ်စိဉ်နီယာ]] [[Category:မေႏတျာႏ အိဉ်စိဉ်နီယာ]] gp9xwfgd055440jky7fu3ojv86x3pj9 14 8545 31645 2025-07-04T16:11:13Z Khun Kt 19 ဖန်ဆင်ꩻလဲဉ်းလိတ်မဲ့ငါ တောမ်ႏ "[[Category:အီလက်ထရွန်းနစ်]] [[Category:မေႏတျာႏ အိဉ်စိဉ်နီယာ]]" 31645 wikitext text/x-wiki [[Category:အီလက်ထရွန်းနစ်]] [[Category:မေႏတျာႏ အိဉ်စိဉ်နီယာ]] 53t6kdx0n0ewdaa99084mcyp3wyff70 14 8546 31646 2025-07-04T16:11:41Z Khun Kt 19 ဖန်ဆင်ꩻလဲဉ်းလိတ်မဲ့ငါ တောမ်ႏ "[[Category:မေႏတျာႏ]]" 31646 wikitext text/x-wiki [[Category:မေႏတျာႏ]] 5sipah3kh1cbf2no2kk1gcuw7lti0le 14 8547 31647 2025-07-04T16:12:23Z Khun Kt 19 ဖန်ဆင်ꩻလဲဉ်းလိတ်မဲ့ငါ တောမ်ႏ "[[Category:အိဉ်စိဉ်နီယာ]]" 31647 wikitext text/x-wiki [[Category:အိဉ်စိဉ်နီယာ]] 2i01h298dmlpnogtcy7r66lf5ttfka8 0 8548 31651 2025-07-05T04:01:41Z Khun Kt 19 [[Microcontroller]] စာမျက်နှာကို [[မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာ]] သို့ Khun Ktက ရွှေ့ခဲ့သည် 31651 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[မုဲက်ခရိုကွန်ထရိုလာ]] 1xs63tpea0pdap3pf659xuxhlqz4a9v 0 8549 31653 2025-07-05T04:21:56Z Kuhn Htun Lwin 1330 ဖန်ဆင်ꩻလဲဉ်းလိတ်မဲ့ငါ တောမ်ႏ "[[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏ..." 31653 wikitext text/x-wiki [[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် [[ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[ပွိုင်ဆင်တွမ်ႏပန်ကာ တလီꩻကွင်ႏ|ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ]] အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။ == ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏဖုံႏ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ]]၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏ[[ထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ]]၊ [[ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ]] အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ [[ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ == သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ == သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ [[ပထမ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]ကို သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဥ်ရောင်သွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]] အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။ == ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ == [[File:British Airways Concorde G-BOAC 03.jpg|300px|thumb|ဗြိတိသျှတလီꩻခြောင်ꩻလိုင်း ကွန်းကော့တလီꩻကွင်ႏ (၁၉၈၆)]] အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။ <ref>The Best Ever Book of Questions and Answers.</ref> ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဥ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။ == အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးအင်း ကုမ္ပဏီထေ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]]နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်‌ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။ b4bggsnrgoplglf001dg5xktn4q082p 31657 31653 2025-07-05T05:54:26Z Kuhn Htun Lwin 1330 /* အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ */ 31657 wikitext text/x-wiki [[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် [[ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[ပွိုင်ဆင်တွမ်ႏပန်ကာ တလီꩻကွင်ႏ|ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ]] အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။ == ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏဖုံႏ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ]]၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏ[[ထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ]]၊ [[ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ]] အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ [[ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ == သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ == သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ [[ပထမ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]ကို သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဥ်ရောင်သွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]] အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။ == ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ == [[File:British Airways Concorde G-BOAC 03.jpg|300px|thumb|ဗြိတိသျှတလီꩻခြောင်ꩻလိုင်း ကွန်းကော့တလီꩻကွင်ႏ (၁၉၈၆)]] အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။ <ref>The Best Ever Book of Questions and Answers.</ref> ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဥ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။ == အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးအင်း ကုမ္ပဏီထေ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]]နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်‌ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။ == __LEAD_SECTION__ == [[File:P-51_Mustang_edit1.jpg|thumb|[[ပီ-၅၁ (တွိုက်ꩻခꩻသင်္ဘောကွင်ႏ)|အမေရိကတွိုက်ဆꩻထင်ꩻ P-51 Mustang]]၊[[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]] [[File:First_flight2.jpg|thumb|၁၉၀၃ ‌ေနင်ႏဗာႏဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏကကျောင်ႏထိုရီးရီးနွောင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻထွာဒျာႏ Wright Flyer သွူ။]] [[File:ANA_777-300_Taking_off_from_JFK.jpg|thumb|[[ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ အနယ်ႏနယ်ႏဆဲင်ႏရာꩻ တလီꩻကွင်ႏခင်ႏလမ်း|New York JFK ]]All Nippon Airways[[ဘိုးအင်း ၇၇၇|Boeing 777-300ER]]]] '''သင်္ဘောကွင်ႏ''' ( American English ) တားလဲ့ '''တလီꩻကွင်ႏ'''( Commonwealth English )နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွစ်ꩻသဖော်ꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် [[ဂျက်အင်ဂျင်]]၊ပန်ကာ တားလဲ့ ဒုံးကွင်ႏအဲဉ်ဂျင်ကနွန်ႏထန်ႏဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏအဒေ့ꩻစွူပုံႏနဝ်ꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ အရွယ်ႏပေႏတန်၊တွမ်ႏအပွုံႏမျိုꩻစွုမ်ႏတွမ်ႏအဒေ့ꩻပွုံႏစံႏအစွိုးစွိုး ပါလွဉ်ယင်းသွူ။ တလီꩻကွင်ႏအတာႏ လုဲင်းဝက်ခင်ႏလမ်းကသွုံꩻခွုမ်လွေꩻနဝ်ꩻ ဖြေႏသꩻအရွိုးတာႏ၊တေားထူႏဒင်ႏလိုꩻတဖူꩻလွေꩻသား၊စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏသုတေသနအီထာꩻမာꩻဖုံႏတဲ့ ပါနွို့သော့ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏတဝဲင်ႏစီꩻပွာꩻထွာတလီꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏတဖူꩻလွေꩻ တေားဒင်ႏချာငါလွေꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပသာဖေႏအဝ်ႏစွဉ်ႏ ၄ဘီလီယံတွမ်ႏ ၂၀၀လွိုလွိုနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite news|date=January 18, 2018|title=Global air traffic hits new record|language=en-US|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archivedate=3 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archive-date=January 3, 2021|accessdate=3 July 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730}}</ref> တေားဒင်ႏပသာႏလွေꩻကွန်ႏတခြိုꩻကမ္ဘာႏအနယ်ႏနယ်ႏ <ref name=":1">Measured in RTKs—an RTK is one tonne of revenue freight carried one kilometer.</ref> % အဝ်ႏဆꩻလꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite web|url=http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/cargo-market-detail-wacf/download-report/assets/pdfs/wacf.pdf|title=World Air Cargo Forecast: 2016–2017|date=2016|access-date=2018-05-12}}</ref> တလီꩻကိဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းယို သင်္ဘောကွင်ႏသားဝါးလွေꩻဖေႏယဟန်ႏနဝ်ꩻမွေးဒျာႏလဲ့ [[ကေားဝါးသားအဝ်ႏတဝ်းတလီꩻကွင်ႏ| အဝ်ႏအညာꩻထိန်ꩻတီ‌ေနးစနစ် မွေးတားလဲ့ တွမ်ႏဒရုန်းတဲင် ထိန်ꩻတီလွေꩻတွမ်ႏကွန်ပျူတာတာႏ ]] အဝ်ႏထေထန်ႏခါꩻဒီသိုင်းနဝ်ꩻစားသွူ။ [[ရိုက်ညီနောင်|Wright သီးတဖူးဝေး]]နဝ်ꩻ 1903နေင်ႏဗာႏယို အရီးသွတ်ꩻပထမတယ်ႏထွင်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏတဲင်တွော့ꩻ အရီးသွတ်ꩻအတာႏညဆွာꩻခွေါင်ခံႏထိန်ꩻတီꩻနွောင်ꩻ အထွူႏကယ်ꩻတလီꩻ အကျောင်ႏနွောင်ꩻထာꩻတလီꩻလောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ မုဲင်ꩻတောင်မတ်ခါꩻရောင်သွူ။ <ref name="auto1">[http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp FAI News: 100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110113080326/http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp|date=January 13, 2011}} posted 17 December 2003. Retrieved: 5 January 2007.</ref> ခေတ်ထွꩻတလီꩻကွင်ႏထာꩻယူႏထာꩻထီႏ မော်ဒယ်ဆုဲင်ꩻချာတွမ်ႏကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ ကတေားဒင်ႏပသာဖေႏတဖူꩻလွေꩻသားဂလိုက်ဒါဖုံႏ <ref name="auto">[https://archive.today/20120723034932/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/100795/Sir-George-Cayley-6th-Baronet "Cayley, Sir George: Encyclopædia Britannica 2007"]. ''Encyclopædia Britannica Online'', 25 August 2007.</ref> တွမ်ႏဂျာမန်တလီꩻခြောင်ꩻအွဉ်ႏဖဲ့ငါတဲင် Otto Lilienthal သီးကတယ်ႏထွင်ႏခါꩻဒါႏဝွေꩻသီးစူခြောင်ꩻ George Cayleyနဝ်ꩻ တယ်ႏစ1799 ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1867 တွမ်ႏ 1896 ဗာႏအခါႏနဝ်ꩻ ကထွူႏကယ်ꩻဒါႏ ‌ဝေဟင်ယို အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻကယ်ꩻအဝ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်ထွားလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1891ဗာႏနဝ်ꩻ ခုနှစ်တွင်Lilienthalသီး ကျောင်ႏထိုကျိုꩻဆောင်ႏမုယို နီလိုꩻသီးကျောင်ႏထိုမုအတာႏ ထွာအမော့အစထီႏထွားဗာႏသွူ။ <ref>{{Cite web|author=Otto-Lilienthal-Museum|url=http://www.lilienthal-museum.de/olma/e34.htm|title=Otto-Lilienthal-Museum Anklam|date=|access-date=2022-03-04}}</ref> ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်နဝ်ꩻ အသွုံꩻလွေꩻနေးတွမ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻနေးတဲင်တွော့ꩻ တလီꩻကွင်ႏအနယ်ꩻပညာႏယို အဝ်ႏတိုꩻတက်ဆွုပ်ငါငါထင်ႏလွဉ်ဒျာႏသွူ။၊တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကို အဓိကတွိုက်ꩻခꩻပွယ်ꩻဖုံႏယို ကားကအဝ်ႏလို့လို့စင် အဝ်ႏသွော့လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻ [[ဂျက်တလီꩻကွင်ႏ]]နဝ်ꩻထွာဒျာႏ ၁၉၃၉ ဗာႏ‌ေနင်ႏဂျာမန် Heinkel He 178နဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻတလီꩻကွင်ႏကထွာဒါႏ de Havilland Cometယို 1952 နေင်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဆွုပ်မိတ်လွေꩻဖေႏသွူ။ ပထမသွတ်ꩻအလုဲင်းဝက်ကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ Boeing 707 နဝ်ꩻ အဝ်ႏ 1958 ဗာႏ‌ေနင်ႏမꩻတွိုႏစွဉ်ႏ 2013ဗာႏ‌ေနင်ႏ အနေင်ႏပေါင်ꩻ 50 လွို စီꩻပွာꩻအနေႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏပါထေင်းထမ်ႏခꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ep12gh2dcapi9zlmzw2hh219ybqw8ap 31658 31657 2025-07-05T07:27:12Z 117.18.231.232 31658 wikitext text/x-wiki [[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် [[ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[ပွိုင်ဆင်တွမ်ႏပန်ကာ တလီꩻကွင်ႏ|ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ]] အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။ == ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏဖုံႏ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ]]၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏ[[ထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ]]၊ [[ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ]] အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ [[ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ == သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ == သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ [[ပထမ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]ကို သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဥ်ရောင်သွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]] အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။ == ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ == [[File:British Airways Concorde G-BOAC 03.jpg|300px|thumb|ဗြိတိသျှတလီꩻခြောင်ꩻလိုင်း ကွန်းကော့တလီꩻကွင်ႏ (၁၉၈၆)]] အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။ <ref>The Best Ever Book of Questions and Answers.</ref> ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဥ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။ == အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးအင်း ကုမ္ပဏီထေ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]]နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်‌ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။ == __LEAD_SECTION__ == [[File:P-51_Mustang_edit1.jpg|thumb|[[ပီ-၅၁ (တွိုက်ꩻခꩻသင်္ဘောကွင်ႏ)|အမေရိကတွိုက်ဆꩻထင်ꩻ P-51 Mustang]]၊[[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]] [[File:First_flight2.jpg|thumb|၁၉၀၃ ‌ေနင်ႏဗာႏဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏကကျောင်ႏထိုရီးရီးနွောင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻထွာဒျာႏ Wright Flyer သွူ။]] [[File:ANA_777-300_Taking_off_from_JFK.jpg|thumb|[[ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ အနယ်ႏနယ်ႏဆဲင်ႏရာꩻ တလီꩻကွင်ႏခင်ႏလမ်း|New York JFK ]]All Nippon Airways[[ဘိုးအင်း ၇၇၇|Boeing 777-300ER]]]] '''သင်္ဘောကွင်ႏ''' ( American English ) တားလဲ့ '''တလီꩻကွင်ႏ'''( Commonwealth English )နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွစ်ꩻသဖော်ꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် [[ဂျက်အင်ဂျင်]]၊ပန်ကာ တားလဲ့ ဒုံးကွင်ႏအဲဉ်ဂျင်ကနွန်ႏထန်ႏဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏအဒေ့ꩻစွူပုံႏနဝ်ꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ အရွယ်ႏပေႏတန်၊တွမ်ႏအပွုံႏမျိုꩻစွုမ်ႏတွမ်ႏအဒေ့ꩻပွုံႏစံႏအစွိုးစွိုး ပါလွဉ်ယင်းသွူ။ တလီꩻကွင်ႏအတာႏ လုဲင်းဝက်ခင်ႏလမ်းကသွုံꩻခွုမ်လွေꩻနဝ်ꩻ ဖြေႏသꩻအရွိုးတာႏ၊တေားထူႏဒင်ႏလိုꩻတဖူꩻလွေꩻသား၊စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏသုတေသနအီထာꩻမာꩻဖုံႏတဲ့ ပါနွို့သော့ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏတဝဲင်ႏစီꩻပွာꩻထွာတလီꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏတဖူꩻလွေꩻ တေားဒင်ႏချာငါလွေꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပသာဖေႏအဝ်ႏစွဉ်ႏ ၄ဘီလီယံတွမ်ႏ ၂၀၀လွိုလွိုနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite news|date=January 18, 2018|title=Global air traffic hits new record|language=en-US|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archivedate=3 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archive-date=January 3, 2021|accessdate=3 July 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730}}</ref> တေားဒင်ႏပသာႏလွေꩻကွန်ႏတခြိုꩻကမ္ဘာႏအနယ်ႏနယ်ႏ <ref name=":1">Measured in RTKs—an RTK is one tonne of revenue freight carried one kilometer.</ref> % အဝ်ႏဆꩻလꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite web|url=http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/cargo-market-detail-wacf/download-report/assets/pdfs/wacf.pdf|title=World Air Cargo Forecast: 2016–2017|date=2016|access-date=2018-05-12}}</ref> တလီꩻကိဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းယို သင်္ဘောကွင်ႏသားဝါးလွေꩻဖေႏယဟန်ႏနဝ်ꩻမွေးဒျာႏလဲ့ [[ကေားဝါးသားအဝ်ႏတဝ်းတလီꩻကွင်ႏ| အဝ်ႏအညာꩻထိန်ꩻတီ‌ေနးစနစ် မွေးတားလဲ့ တွမ်ႏဒရုန်းတဲင် ထိန်ꩻတီလွေꩻတွမ်ႏကွန်ပျူတာတာႏ ]] အဝ်ႏထေထန်ႏခါꩻဒီသိုင်းနဝ်ꩻစားသွူ။ [[ရိုက်ညီနောင်|Wright သီးတဖူးဝေး]]နဝ်ꩻ 1903နေင်ႏဗာႏယို အရီးသွတ်ꩻပထမတယ်ႏထွင်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏတဲင်တွော့ꩻ အရီးသွတ်ꩻအတာႏညဆွာꩻခွေါင်ခံႏထိန်ꩻတီꩻနွောင်ꩻ အထွူႏကယ်ꩻတလီꩻ အကျောင်ႏနွောင်ꩻထာꩻတလီꩻလောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ မုဲင်ꩻတောင်မတ်ခါꩻရောင်သွူ။ <ref name="auto1">[http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp FAI News: 100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110113080326/http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp|date=January 13, 2011}} posted 17 December 2003. Retrieved: 5 January 2007.</ref> ခေတ်ထွꩻတလီꩻကွင်ႏထာꩻယူႏထာꩻထီႏ မော်ဒယ်ဆုဲင်ꩻချာတွမ်ႏကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ ကတေားဒင်ႏပသာဖေႏတဖူꩻလွေꩻသားဂလိုက်ဒါဖုံႏ <ref name="auto">[https://archive.today/20120723034932/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/100795/Sir-George-Cayley-6th-Baronet "Cayley, Sir George: Encyclopædia Britannica 2007"]. ''Encyclopædia Britannica Online'', 25 August 2007.</ref> တွမ်ႏဂျာမန်တလီꩻခြောင်ꩻအွဉ်ႏဖဲ့ငါတဲင် Otto Lilienthal သီးကတယ်ႏထွင်ႏခါꩻဒါႏဝွေꩻသီးစူခြောင်ꩻ George Cayleyနဝ်ꩻ တယ်ႏစ1799 ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1867 တွမ်ႏ 1896 ဗာႏအခါႏနဝ်ꩻ ကထွူႏကယ်ꩻဒါႏ ‌ဝေဟင်ယို အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻကယ်ꩻအဝ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်ထွားလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1891ဗာႏနဝ်ꩻ ခုနှစ်တွင်Lilienthalသီး ကျောင်ႏထိုကျိုꩻဆောင်ႏမုယို နီလိုꩻသီးကျောင်ႏထိုမုအတာႏ ထွာအမော့အစထီႏထွားဗာႏသွူ။ <ref>{{Cite web|author=Otto-Lilienthal-Museum|url=http://www.lilienthal-museum.de/olma/e34.htm|title=Otto-Lilienthal-Museum Anklam|date=|access-date=2022-03-04}}</ref> ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်နဝ်ꩻ အသွုံꩻလွေꩻနေးတွမ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻနေးတဲင်တွော့ꩻ တလီꩻကွင်ႏအနယ်ꩻပညာႏယို အဝ်ႏတိုꩻတက်ဆွုပ်ငါငါထင်ႏလွဉ်ဒျာႏသွူ။၊တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကို အဓိကတွိုက်ꩻခꩻပွယ်ꩻဖုံႏယို ကားကအဝ်ႏလို့လို့စင် အဝ်ႏသွော့လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻ [[ဂျက်တလီꩻကွင်ႏ]]နဝ်ꩻထွာဒျာႏ ၁၉၃၉ ဗာႏ‌ေနင်ႏဂျာမန် Heinkel He 178နဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻတလီꩻကွင်ႏကထွာဒါႏ de Havilland Cometယို 1952 နေင်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဆွုပ်မိတ်လွေꩻဖေႏသွူ။ ပထမသွတ်ꩻအလုဲင်းဝက်ကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ Boeing 707 နဝ်ꩻ အဝ်ႏ 1958 ဗာႏ‌ေနင်ႏမꩻတွိုႏစွဉ်ႏ 2013ဗာႏ‌ေနင်ႏ အနေင်ႏပေါင်ꩻ 50 လွို စီꩻပွာꩻအနေႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏပါထေင်းထမ်ႏခꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ kh48hjeczkm1q8gkvy7m75dl8m6hnd3 31659 31658 2025-07-05T07:28:53Z 117.18.231.232 31659 wikitext text/x-wiki [[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် [[ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[ပွိုင်ဆင်တွမ်ႏပန်ကာ တလီꩻကွင်ႏ|ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ]] အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။ == ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏဖုံႏ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ]]၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏ[[ထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ]]၊ [[ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ]] အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ [[ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ == သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ == သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ [[ပထမ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]ကို သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဥ်ရောင်သွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]] အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။ == ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ == [[File:British Airways Concorde G-BOAC 03.jpg|300px|thumb|ဗြိတိသျှတလီꩻခြောင်ꩻလိုင်း ကွန်းကော့တလီꩻကွင်ႏ (၁၉၈၆)]] အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။ <ref>The Best Ever Book of Questions and Answers.</ref> ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဥ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။ == အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးအင်း ကုမ္ပဏီထေ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]]နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်‌ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။ == __LEAD_SECTION__ == [[File:P-51_Mustang_edit1.jpg|thumb|[[ပီ-၅၁ (တွိုက်ꩻခꩻသင်္ဘောကွင်ႏ)|အမေရိကတွိုက်ဆꩻထင်ꩻ P-51 Mustang]]၊[[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]] [[File:First_flight2.jpg|thumb|၁၉၀၃ ‌ေနင်ႏဗာႏဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏကကျောင်ႏထိုရီးရီးနွောင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻထွာဒျာႏ Wright Flyer သွူ။]] [[File:ANA_777-300_Taking_off_from_JFK.jpg|thumb|[[ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ အနယ်ႏနယ်ႏဆဲင်ႏရာꩻ တလီꩻကွင်ႏခင်ႏလမ်း|New York JFK ]]All Nippon Airways[[ဘိုးအင်း ၇၇၇|Boeing 777-300ER]]]] '''သင်္ဘောကွင်ႏ''' ( American English ) တားလဲ့ '''တလီꩻကွင်ႏ'''( Commonwealth English )နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွစ်ꩻသဖော်ꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် [[ဂျက်အင်ဂျင်]]၊ပန်ကာ တားလဲ့ ဒုံးကွင်ႏအဲဉ်ဂျင်ကနွန်ႏထန်ႏဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏအဒေ့ꩻစွူပုံႏနဝ်ꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ အရွယ်ႏပေႏတန်၊တွမ်ႏအပွုံႏမျိုꩻစွုမ်ႏတွမ်ႏအဒေ့ꩻပွုံႏစံႏအစွိုးစွိုး ပါလွဉ်ယင်းသွူ။ တလီꩻကွင်ႏအတာႏ လုဲင်းဝက်ခင်ႏလမ်းကသွုံꩻခွုမ်လွေꩻနဝ်ꩻ ဖြေႏသꩻအရွိုးတာႏ၊တေားထူႏဒင်ႏလိုꩻတဖူꩻလွေꩻသား၊စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏသုတေသနအီထာꩻမာꩻဖုံႏတဲ့ ပါနွို့သော့ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏတဝဲင်ႏစီꩻပွာꩻထွာတလီꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏတဖူꩻလွေꩻ တေားဒင်ႏချာငါလွေꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပသာဖေႏအဝ်ႏစွဉ်ႏ ၄ဘီလီယံတွမ်ႏ ၂၀၀လွိုလွိုနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite news|date=January 18, 2018|title=Global air traffic hits new record|language=en-US|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archivedate=3 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archive-date=January 3, 2021|accessdate=3 July 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730}}</ref> တေားဒင်ႏပသာႏလွေꩻကွန်ႏတခြိုꩻကမ္ဘာႏအနယ်ႏနယ်ႏ <ref name=":1">Measured in RTKs—an RTK is one tonne of revenue freight carried one kilometer.</ref> % အဝ်ႏဆꩻလꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite web|url=http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/cargo-market-detail-wacf/download-report/assets/pdfs/wacf.pdf|title=World Air Cargo Forecast: 2016–2017|date=2016|access-date=2018-05-12}}</ref> တလီꩻကိဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းယို သင်္ဘောကွင်ႏသားဝါးလွေꩻဖေႏယဟန်ႏနဝ်ꩻမွေးဒျာႏလဲ့ [[ကေားဝါးသားအဝ်ႏတဝ်းတလီꩻကွင်ႏ| အဝ်ႏအညာꩻထိန်ꩻတီ‌ေနးစနစ် မွေးတားလဲ့ တွမ်ႏဒရုန်းတဲင် ထိန်ꩻတီလွေꩻတွမ်ႏကွန်ပျူတာတာႏ ]] အဝ်ႏထေထန်ႏခါꩻဒီသိုင်းနဝ်ꩻစားသွူ။ [[ရိုက်ညီနောင်|Wright သီးတဖူးဝေး]]နဝ်ꩻ 1903နေင်ႏဗာႏယို အရီးသွတ်ꩻပထမတယ်ႏထွင်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏတဲင်တွော့ꩻ အရီးသွတ်ꩻအတာႏညဆွာꩻခွေါင်ခံႏထိန်ꩻတီꩻနွောင်ꩻ အထွူႏကယ်ꩻတလီꩻ အကျောင်ႏနွောင်ꩻထာꩻတလီꩻလောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ မုဲင်ꩻတောင်မတ်ခါꩻရောင်သွူ။ <ref name="auto1">[http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp FAI News: 100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110113080326/http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp|date=January 13, 2011}} posted 17 December 2003. Retrieved: 5 January 2007.</ref> ခေတ်ထွꩻတလီꩻကွင်ႏထာꩻယူႏထာꩻထီႏ မော်ဒယ်ဆုဲင်ꩻချာတွမ်ႏကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ ကတေားဒင်ႏပသာဖေႏတဖူꩻလွေꩻသားဂလိုက်ဒါဖုံႏ <ref name="auto">[https://archive.today/20120723034932/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/100795/Sir-George-Cayley-6th-Baronet "Cayley, Sir George: Encyclopædia Britannica 2007"]. ''Encyclopædia Britannica Online'', 25 August 2007.</ref> တွမ်ႏဂျာမန်တလီꩻခြောင်ꩻအွဉ်ႏဖဲ့ငါတဲင် Otto Lilienthal သီးကတယ်ႏထွင်ႏခါꩻဒါႏဝွေꩻသီးစူခြောင်ꩻ George Cayleyနဝ်ꩻ တယ်ႏစ1799 ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1867 တွမ်ႏ 1896 ဗာႏအခါႏနဝ်ꩻ ကထွူႏကယ်ꩻဒါႏ ‌ဝေဟင်ယို အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻကယ်ꩻအဝ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်ထွားလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1891ဗာႏနဝ်ꩻ ခုနှစ်တွင်Lilienthalသီး ကျောင်ႏထိုကျိုꩻဆောင်ႏမုယို နီလိုꩻသီးကျောင်ႏထိုမုအတာႏ ထွာအမော့အစထီႏထွားဗာႏသွူ။ <ref>{{Cite web|author=Otto-Lilienthal-Museum|url=http://www.lilienthal-museum.de/olma/e34.htm|title=Otto-Lilienthal-Museum Anklam|date=|access-date=2022-03-04}}</ref> ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်နဝ်ꩻ အသွုံꩻလွေꩻနေးတွမ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻနေးတဲင်တွော့ꩻ တလီꩻကွင်ႏအနယ်ꩻပညာႏယို အဝ်ႏတိုꩻတက်ဆွုပ်ငါငါထင်ႏလွဉ်ဒျာႏသွူ။၊တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကို အဓိကတွိုက်ꩻခꩻပွယ်ꩻဖုံႏယို ကားကအဝ်ႏလို့လို့စင် အဝ်ႏသွော့လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻ [[ဂျက်တလီꩻကွင်ႏ]]နဝ်ꩻထွာဒျာႏ ၁၉၃၉ ဗာႏ‌ေနင်ႏဂျာမန် Heinkel He 178နဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻတလီꩻကွင်ႏကထွာဒါႏ de Havilland Cometယို 1952 နေင်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဆွုပ်မိတ်လွေꩻဖေႏသွူ။ ပထမသွတ်ꩻအလုဲင်းဝက်ကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ Boeing 707 နဝ်ꩻ အဝ်ႏ 1958 ဗာႏ‌ေနင်ႏမꩻတွိုႏစွဉ်ႏ 2013ဗာႏ‌ေနင်ႏ အနေင်ႏပေါင်ꩻ 50 လွို စီꩻပွာꩻအနေႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏပါထေင်းထမ်ႏခꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ 0iu9mjse6otdd7yu02cwtnoftebjwef 31660 31659 2025-07-05T07:30:04Z ဗန်ကှိုန် 25 /* __LEAD_SECTION__ */ 31660 wikitext text/x-wiki [[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် [[ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[ပွိုင်ဆင်တွမ်ႏပန်ကာ တလီꩻကွင်ႏ|ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ]] အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။ == ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏဖုံႏ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ]]၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏ[[ထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ]]၊ [[ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ]] အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ [[ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ == သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ == သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ [[ပထမ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]ကို သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဥ်ရောင်သွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]] အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။ == ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ == [[File:British Airways Concorde G-BOAC 03.jpg|300px|thumb|ဗြိတိသျှတလီꩻခြောင်ꩻလိုင်း ကွန်းကော့တလီꩻကွင်ႏ (၁၉၈၆)]] အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။ <ref>The Best Ever Book of Questions and Answers.</ref> ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဥ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။ == အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးအင်း ကုမ္ပဏီထေ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]]နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်‌ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။ == __LEAD_SECTION__ == [[File:P-51_Mustang_edit1.jpg|thumb|[[ပီ-၅၁ (တွိုက်ꩻခꩻသင်္ဘောကွင်ႏ)|အမေရိကတွိုက်ဆꩻထင်ꩻ P-51 Mustang]]၊[[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]] [[File:First_flight2.jpg|thumb|၁၉၀၃ ‌ေနင်ႏဗာႏဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏကကျောင်ႏထိုရီးရီးနွောင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻထွာဒျာႏ Wright Flyer သွူ။]] [[File:ANA_777-300_Taking_off_from_JFK.jpg|thumb|[[ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ အနယ်ႏနယ်ႏဆဲင်ႏရာꩻ တလီꩻကွင်ႏခင်ႏလမ်း|New York JFK ]]All Nippon Airways[[ဘိုးအင်း ၇၇၇|Boeing 777-300ER]]]] '''သင်္ဘောကွင်ႏ''' ( American English ) တားလဲ့ '''တလီꩻကွင်ႏ'''( Commonwealth English )နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွစ်ꩻသဖော်ꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် [[ဂျက်အင်ဂျင်]]၊ပန်ကာ တားလဲ့ ဒုံးကွင်ႏအဲဉ်ဂျင်ကနွန်ႏထန်ႏဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏအဒေ့ꩻစွူပုံႏနဝ်ꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ အရွယ်ႏပေႏတန်၊တွမ်ႏအပွုံႏမျိုꩻစွုမ်ႏတွမ်ႏအဒေ့ꩻပွုံႏစံႏအစွိုးစွိုး ပါလွဉ်ယင်းသွူ။ တလီꩻကွင်ႏအတာႏ လုဲင်းဝက်ခင်ႏလမ်းကသွုံꩻခွုမ်လွေꩻနဝ်ꩻ ဖြေႏသꩻအရွိုးတာႏ၊တေားထူႏဒင်ႏလိုꩻတဖူꩻလွေꩻသား၊စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏသုတေသနအီထာꩻမာꩻဖုံႏတဲ့ ပါနွို့သော့ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏတဝဲင်ႏစီꩻပွာꩻထွာတလီꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏတဖူꩻလွေꩻ တေားဒင်ႏချာငါလွေꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပသာဖေႏအဝ်ႏစွဉ်ႏ ၄ဘီလီယံတွမ်ႏ ၂၀၀လွိုလွိုနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite news|date=January 18, 2018|title=Global air traffic hits new record|language=en-US|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archivedate=3 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archive-date=January 3, 2021|accessdate=3 July 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730}}</ref> တေားဒင်ႏပသာႏလွေꩻကွန်ႏတခြိုꩻကမ္ဘာႏအနယ်ႏနယ်ႏ <ref name=":1">Measured in RTKs—an RTK is one tonne of revenue freight carried one kilometer.</ref> % အဝ်ႏဆꩻလꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite web|url=http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/cargo-market-detail-wacf/download-report/assets/pdfs/wacf.pdf|title=World Air Cargo Forecast: 2016–2017|date=2016|access-date=2018-05-12}}</ref> တလီꩻကိဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းယို သင်္ဘောကွင်ႏသားဝါးလွေꩻဖေႏယဟန်ႏနဝ်ꩻမွေးဒျာႏလဲ့ [[ကေားဝါးသားအဝ်ႏတဝ်းတလီꩻကွင်ႏ| အဝ်ႏအညာꩻထိန်ꩻတီ‌ေနးစနစ် မွေးတားလဲ့ တွမ်ႏဒရုန်းတဲင် ထိန်ꩻတီလွေꩻတွမ်ႏကွန်ပျူတာတာႏ ]] အဝ်ႏထေထန်ႏခါꩻဒီသိုင်းနဝ်ꩻစားသွူ။ [[ရိုက်ညီနောင်|Wright သီးတဖူးဝေး]]နဝ်ꩻ 1903နေင်ႏဗာႏယို အရီးသွတ်ꩻပထမတယ်ႏထွင်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏတဲင်တွော့ꩻ အရီးသွတ်ꩻအတာႏညဆွာꩻခွေါင်ခံႏထိန်ꩻတီꩻနွောင်ꩻ အထွူႏကယ်ꩻတလီꩻ အကျောင်ႏနွောင်ꩻထာꩻတလီꩻလောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ မုဲင်ꩻတောင်မတ်ခါꩻရောင်သွူ။ <ref name="auto1">[http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp FAI News: 100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110113080326/http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp|date=January 13, 2011}} posted 17 December 2003. Retrieved: 5 January 2007.</ref> ခေတ်ထွꩻတလီꩻကွင်ႏထာꩻယူႏထာꩻထီႏ မော်ဒယ်ဆုဲင်ꩻချာတွမ်ႏကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ ကတေားဒင်ႏပသာဖေႏတဖူꩻလွေꩻသားဂလိုက်ဒါဖုံႏ <ref name="auto">[https://archive.today/20120723034932/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/100795/Sir-George-Cayley-6th-Baronet "Cayley, Sir George: Encyclopædia Britannica 2007"]. ''Encyclopædia Britannica Online'', 25 August 2007.</ref> တွမ်ႏဂျာမန်တလီꩻခြောင်ꩻအွဉ်ႏဖဲ့ငါတဲင် Otto Lilienthal သီးကတယ်ႏထွင်ႏခါꩻဒါႏဝွေꩻသီးစူခြောင်ꩻ George Cayleyနဝ်ꩻ တယ်ႏစ1799 ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1867 တွမ်ႏ 1896 ဗာႏအခါႏနဝ်ꩻ ကထွူႏကယ်ꩻဒါႏ ‌ဝေဟင်ယို အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻကယ်ꩻအဝ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်ထွားလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1891ဗာႏနဝ်ꩻ ခုနှစ်တွင်Lilienthalသီး ကျောင်ႏထိုကျိုꩻဆောင်ႏမုယို နီလိုꩻသီးကျောင်ႏထိုမုအတာႏ ထွာအမော့အစထီႏထွားဗာႏသွူ။ <ref>{{Cite web|author=Otto-Lilienthal-Museum|url=http://www.lilienthal-museum.de/olma/e34.htm|title=Otto-Lilienthal-Museum Anklam|date=|access-date=2022-03-04}}</ref> ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်နဝ်ꩻ အသွုံꩻလွေꩻနေးတွမ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻနေးတဲင်တွော့ꩻ တလီꩻကွင်ႏအနယ်ꩻပညာႏယို အဝ်ႏတိုꩻတက်ဆွုပ်ငါငါထင်ႏလွဉ်ဒျာႏသွူ။၊တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကို အဓိကတွိုက်ꩻခꩻပွယ်ꩻဖုံႏယို ကားကအဝ်ႏလို့လို့စင် အဝ်ႏသွော့လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻ [[ဂျက်တလီꩻကွင်ႏ]]နဝ်ꩻထွာဒျာႏ ၁၉၃၉ ဗာႏ‌ေနင်ႏဂျာမန် Heinkel He 178နဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻတလီꩻကွင်ႏကထွာဒါႏ de Havilland Cometယို 1952 နေင်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဆွုပ်မိတ်လွေꩻဖေႏသွူ။ ပထမသွတ်ꩻအလုဲင်းဝက်ကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ Boeing 707 နဝ်ꩻ အဝ်ႏ 1958 ဗာႏ‌ေနင်ႏမꩻတွိုႏစွဉ်ႏ 2013ဗာႏ‌ေနင်ႏ အနေင်ႏပေါင်ꩻ 50 လွို စီꩻပွာꩻအနေႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏပါထေင်းထမ်ႏခꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} ozazmvfqjcwmqlkvma4xyy8kze2upli 31661 31660 2025-07-05T07:34:29Z 117.18.231.232 /* __LEAD_SECTION__ */ 31661 wikitext text/x-wiki [[File:Tarom.b737-700.yr-bgg.arp.jpg|thumb|ဘိုးအင်း ၇၃၇ တလီꩻကွင်ႏတဆွိုင်ꩻ]] အထွူႏကယ်ꩻဒျာႏတလီꩻရိုꩻလဲ့ တလီꩻအကို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻ ဆင်စက်ကွင်ႏတဆွိုင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကျောင်ႏထိုထင်ႏနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းအတာႏ အဒေ့ꩻကွင်ႏအီအဝ်ႏပါနီဖဲ့ꩻသွူ။ ကပွိုင်ဆင်ခါꩻဒါႏ အထျꩻအဝ်ႏအဲဉ်ဂျင်အစွိုးအမျိုꩻအလောင်းတဲင် [[ဂျဲက်တလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[ပွိုင်ဆင်တွမ်ႏပန်ကာ တလီꩻကွင်ႏ|ပန်ကာသင်္ဘောကွင်ႏ]] အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏဝွေꩻသီးအလင်ꩻ၊အထင်ႏအုံသော့ꩻခင်ႏလမ်းအတာႏနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခေါခေါဖေႏဗာႏဒျာႏ အကွင်ꩻအုံပဆားတာႏနဝ်ꩻသွူ။ == ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်း == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻအီတလီꩻလောင်းအတာႏ ပင်ႏကီအာႏကအဝ်ႏအီဒါႏ အဒေ့ꩻတစွုံႏတွမ်ႏ နွန်ႏအာႏဆꩻငါဖဲ့ꩻ ကလꩻအီဒါႏအဲဉ်ဂျင်ဖုံႏ အဝ်ႏပါရောင်သွူ။ အဲဉ်ဂျင်နဝ်ꩻ အဖေႏနွောင်ꩻတလီꩻကွင်ႏအဆꩻငါနွန်ႏအာႏတဲင် အဒေ့ꩻကွင်ႏအီကလꩻအာႏနဝ်ꩻတဲ့ မူလကအဝ်ႏခါꩻအာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ သင်‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏနဝ်ꩻ ကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻ သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏဖုံႏ == စဲ့ꩻရေꩻဖဲ့ꩻသွုံꩻတလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[တွိုက်ꩻခꩻတလီꩻကွင်ႏ]]၊ [[အွဉ်ႏထျꩻဗုံးဖုံႏ]]၊ စဲ့ꩻဖဲ့ရေꩻရာႏ[[ထူႏတေားပသာဖေႏအီ တလီꩻကွင်ႏဖုံႏ]]၊ [[ဝေဟင် ထဲမ်ဗွေအီ နမ်းမန်ꩻဖုံႏ]] အဝ်ႏပါနွို့ရောင်သွူ။ [[ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ]] အကို တလီꩻကွင်ႏဖုံႏယို ပွေါးထွာအီကွို့အတာႏ သွုံꩻလွေꩻကွို့ꩻနဝ်ꩻစားတဲင် အရန်းဖေႏကထိုထဲင်းယင်းတဲ့ ဖျင်ဆင်လွဉ်ရောင်လဲဉ်းဝင်ꩻတဲင်တွော့ꩻ တ်ွုႏလွေꩻဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆင်ပါစွဉ်ႏစူခွုမ်ဖုံႏတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻအီနွောင်ꩻသွူ။ကွပ်ပွိုးတလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ ပြွူႏဖြွိုထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတထီႏနွောင်ꩻတဝ်း သ‌ေင်္ဘာႏကွင်ႏယို တယ်ႏထွင်ႏလွဉ်နွောင်ꩻသွူ။ ဘိုအင်း, McDonnell Douglas သီးနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအမဉ်ꩻကျောႏ တလီꩻကွင်ႏထွတ်ထေကုမ္မဏီႏတဗာႏဒျာႏသွူ။ == သမဲင်ꩻခြောင်ꩻ == သမဲင်ꩻတစတဝ်းဒွိုန်းခိန်ႏကာႏ ခေတ်ရေင်ရျာꩻအွိုးအစနီလိုꩻသီး ဖေႏကကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻတလီꩻလောင်းနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻရောင်လွဝင်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏရိုꩻလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၉၀၃ ဗာႏ ၊ဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ(ရိုက်သီးတဖူးဝေး)နဝ်ꩻ ကတယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻရီးရီးဝင်ꩻ တလီꩻလောင်းကကွင်ႏထိုꩻနွောင်ꩻ သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၀၅ ဗာႏနဝ်ꩻရိုက်သီးတဖူးဝေးနဝ်ꩻ တလီꩻလောင်းကဝါးနွောင်ꩻသ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူစမ်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ [[ပထမ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]ကို သ‌ေင်္ဘာကွင်ႏယို မာꩻစူခွုမ်အနေႏနေးတဲင် တွိုက်ꩻခꩻသွုံꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကထွိုင်ႏသေထွူ သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ ကျိုꩻဆောင်ႏနွောင်ꩻအစွန်ꩻတဲင် ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ တလီꩻခြောင်ꩻအနယ်ꩻပညာႏယို ကျိုꩻစာꩻတယ်ႏထွင်ႏရောင်လို့ဝင်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏတဲင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုလွဥ်ရောင်သွူ။ [[ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကိုနဝ်ꩻ သင်္ဘောကွင်ႏယို အဓိကအရေꩻပါလွဉ်ꩻ အခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ပထမဝေင်ꩻကထွုမ်းသွုံꩻဒါႏဂျက်တလီꩻယိုနဝ်ꩻ ၁၉၅၂ဗာႏနဝ်ꩻ စကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻထွူတဲင် ကဒင်ႏလွေꩻပါဒါႏတဖူꩻလွေꩻသားတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကကျော်ႏငါႏ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]] အစွိုးအမျိုꩻတဗာႏဒျာႏသွူ။ == ကမွိုင်လွိုကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏ == [[File:British Airways Concorde G-BOAC 03.jpg|300px|thumb|ဗြိတိသျှတလီꩻခြောင်ꩻလိုင်း ကွန်းကော့တလီꩻကွင်ႏ (၁၉၈၆)]] အငဝ်းအမွိုင်နုံꩻနဝ်ꩻ ပင်ႏလယ်ႏထီမဲ့ငါဆꩻကီယို တဲက်ထွားစံꩻနဝ်ꩻတဲ့ တနားရီႏယို အဝ်ႏစွဉ်ႏ ၁၂၀၀-ကီလိုမီတာ(၇၄၅-မဲင်ႏ)ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းခေတ်ယိုခါ တယ်ႏထွင်ႏနွောင်ꩻလဲဉ်း သင်္ဘောကွင်ႏယို မွိုင်လွိုကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻစားဖုံႏသွူ။ တလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻရောင် ကွန်းကော့တ် (Concorde)သင်္ဘောကွင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွန်းကော့တ်သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻပေါႏတနားရီႏ၂၁၀၀-ကီလိုမီတာ(၁၃၀၄-မဲင်ႏ)နုံꩻတဲင် မွိုင်လွိုငယ်ꩻစွဉ်ႏ အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဒင်ႏကွန်ႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ တဖန်ဆင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်း မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ကွန်ႏဖုံႏကဒင်ႏတေားဒါႏသင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယို မဉ်ႏဖန်ဆင်မွိုင်ကယ်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ အကုဲင်ထိုꩻနွောင်ꩻဒါႏသွူ။ ကမွိုင်ကယ်ꩻဒါႏအငဝ်း သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏယိုနဝ်ꩻဒင်ႏတေားဒျာႏကွို့ꩻ တဖူꩻလွေꩻသားလွုမ်ꩻသွူ။ <ref>The Best Ever Book of Questions and Answers.</ref> ထွုမ်းနုဲင်းတလီꩻလောင်းအဗွိုန်ဝါးနဝ်ꩻစားနဝ်ꩻ လိုꩻတဖြာꩻယိုတလီꩻလောင်း ဖေႏကကျောင်ႏနွောင်ꩻအီအတာႏ ကယူႏကစဥ်ꩻစာꩻရောင်လို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻ အဗွိုန်ထွာစွဉ်ႏအံႏအောႏငါႏငေါဝ်းခြုဲင်းတပုဒ်သွူ။အလွိုအံအောႏကယ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ လိုꩻဖုံႏအာကထွုမ်းနွောင်ꩻကကျောင်ႏနွောင်ꩻဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏယို ကထွင်ႏအောင်ႏမျင်ႏလွေꩻနဝ်ꩻ ထွာယိန်းအံႏဖြာႏခရာႏသွူ။ == အရပ်ဒေႏသဖဲ့ကသွုံꩻဒါႏ သ‌ေင်္ဘာꩻကွင်ႏဖုံႏ == တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏနွောင်ꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻတဲင် အရပ်ဖဲ့ꩻတေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻ ထာꩻမာꩻဖုံႏယို တလီꩻကွင်ႏယိုနဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါအခန်ꩻကဏ္ဍနဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးအင်း ကုမ္ပဏီထေ [[ဘိုးအင်း ၇၄၇]]နဝ်ꩻ အထွာအမဉ်ꩻကျောႏလွို တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် အဝ်ႏ British Aircraft Corporationနဝ်ꩻကထေမာꩻဒါႏ ကွန်းကော့ (Concorde)ယင် အရီးသွတ်ꩻပထမတလီꩻကွင်ႏနဝ်ꩻ တေားထူႏပသာဖေႏအရေꩻအကို မွိုင်ကယ်ꩻဒျာႏအငဝ်း အရပ်‌ဖဲ့ကသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။ == __LEAD_SECTION__ == [[File:P-51_Mustang_edit1.jpg|thumb|[[ပီ-၅၁ (တွိုက်ꩻခꩻသင်္ဘောကွင်ႏ)|အမေရိကတွိုက်ဆꩻထင်ꩻ P-51 Mustang]]၊[[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]] ]] [[File:First_flight2.jpg|thumb|၁၉၀၃ ‌ေနင်ႏဗာႏဒီဇင်ဘာလာ ၁၇ နီꩻနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏကကျောင်ႏထိုရီးရီးနွောင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻထွာဒျာႏ Wright Flyer သွူ။]] [[File:ANA_777-300_Taking_off_from_JFK.jpg|thumb|[[ဂျွန် အက်ဖ် ကနေဒီ အနယ်ႏနယ်ႏဆဲင်ႏရာꩻ တလီꩻကွင်ႏခင်ႏလမ်း|New York JFK ]]All Nippon Airways[[ဘိုးအင်း ၇၇၇|Boeing 777-300ER]]]] '''သင်္ဘောကွင်ႏ''' ( American English ) တားလဲ့ '''တလီꩻကွင်ႏ'''( Commonwealth English )နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွစ်ꩻသဖော်ꩻတလီꩻကွင်ႏတဲင် [[ဂျက်အင်ဂျင်]]၊ပန်ကာ တားလဲ့ ဒုံးကွင်ႏအဲဉ်ဂျင်ကနွန်ႏထန်ႏဒါႏ သင်္ဘောကွင်ႏအဒေ့ꩻစွူပုံႏနဝ်ꩻသွူ။သင်္ဘောကွင်ႏဖုံႏ အရွယ်ႏပေႏတန်၊တွမ်ႏအပွုံႏမျိုꩻစွုမ်ႏတွမ်ႏအဒေ့ꩻပွုံႏစံႏအစွိုးစွိုး ပါလွဉ်ယင်းသွူ။ တလီꩻကွင်ႏအတာႏ လုဲင်းဝက်ခင်ႏလမ်းကသွုံꩻခွုမ်လွေꩻနဝ်ꩻ ဖြေႏသꩻအရွိုးတာႏ၊တေားထူႏဒင်ႏလိုꩻတဖူꩻလွေꩻသား၊စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏသုတေသနအီထာꩻမာꩻဖုံႏတဲ့ ပါနွို့သော့ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏတဝဲင်ႏစီꩻပွာꩻထွာတလီꩻခြောင်ꩻနဝ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏတဖူꩻလွေꩻ တေားဒင်ႏချာငါလွေꩻ ကွန်ႏတခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပသာဖေႏအဝ်ႏစွဉ်ႏ ၄ဘီလီယံတွမ်ႏ ၂၀၀လွိုလွိုနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite news|date=January 18, 2018|title=Global air traffic hits new record|language=en-US|url=https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archivedate=3 January 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730|archive-date=January 3, 2021|accessdate=3 July 2023|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210103124735/https://www.channelnewsasia.com/news/world/global-air-traffic-hits-new-record-9871730}}</ref> တေားဒင်ႏပသာႏလွေꩻကွန်ႏတခြိုꩻကမ္ဘာႏအနယ်ႏနယ်ႏ <ref name=":1">Measured in RTKs—an RTK is one tonne of revenue freight carried one kilometer.</ref> % အဝ်ႏဆꩻလꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ <ref>{{Cite web|url=http://www.boeing.com/resources/boeingdotcom/commercial/about-our-market/cargo-market-detail-wacf/download-report/assets/pdfs/wacf.pdf|title=World Air Cargo Forecast: 2016–2017|date=2016|access-date=2018-05-12}}</ref> တလီꩻကိဉ်းအာအာနဝ်ꩻ တလီꩻကွင်ႏလောင်းယို သင်္ဘောကွင်ႏသားဝါးလွေꩻဖေႏယဟန်ႏနဝ်ꩻမွေးဒျာႏလဲ့ [[ကေားဝါးသားအဝ်ႏတဝ်းတလီꩻကွင်ႏ| အဝ်ႏအညာꩻထိန်ꩻတီ‌ေနးစနစ် မွေးတားလဲ့ တွမ်ႏဒရုန်းတဲင် ထိန်ꩻတီလွေꩻတွမ်ႏကွန်ပျူတာတာႏ ]] အဝ်ႏထေထန်ႏခါꩻဒီသိုင်းနဝ်ꩻစားသွူ။ [[ရိုက်ညီနောင်|Wright သီးတဖူးဝေး]]နဝ်ꩻ 1903နေင်ႏဗာႏယို အရီးသွတ်ꩻပထမတယ်ႏထွင်ႏကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻသင်္ဘောꩻကွင်ႏတဲင်တွော့ꩻ အရီးသွတ်ꩻအတာႏညဆွာꩻခွေါင်ခံႏထိန်ꩻတီꩻနွောင်ꩻ အထွူႏကယ်ꩻတလီꩻ အကျောင်ႏနွောင်ꩻထာꩻတလီꩻလောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ မုဲင်ꩻတောင်မတ်ခါꩻရောင်သွူ။ <ref name="auto1">[http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp FAI News: 100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110113080326/http://www.fai.org/news_archives/fai/000295.asp|date=January 13, 2011}} posted 17 December 2003. Retrieved: 5 January 2007.</ref> ခေတ်ထွꩻတလီꩻကွင်ႏထာꩻယူႏထာꩻထီႏ မော်ဒယ်ဆုဲင်ꩻချာတွမ်ႏကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ ကတေားဒင်ႏပသာဖေႏတဖူꩻလွေꩻသားဂလိုက်ဒါဖုံႏ <ref name="auto">[https://archive.today/20120723034932/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/100795/Sir-George-Cayley-6th-Baronet "Cayley, Sir George: Encyclopædia Britannica 2007"]. ''Encyclopædia Britannica Online'', 25 August 2007.</ref> တွမ်ႏဂျာမန်တလီꩻခြောင်ꩻအွဉ်ႏဖဲ့ငါတဲင် Otto Lilienthal သီးကတယ်ႏထွင်ႏခါꩻဒါႏဝွေꩻသီးစူခြောင်ꩻ George Cayleyနဝ်ꩻ တယ်ႏစ1799 ဗာႏနေင်ႏတဲင် တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1867 တွမ်ႏ 1896 ဗာႏအခါႏနဝ်ꩻ ကထွူႏကယ်ꩻဒါႏ ‌ဝေဟင်ယို အကျောင်ႏထိုနွောင်ꩻကယ်ꩻအဝ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်ထွားလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ 1891ဗာႏနဝ်ꩻ ခုနှစ်တွင်Lilienthalသီး ကျောင်ႏထိုကျိုꩻဆောင်ႏမုယို နီလိုꩻသီးကျောင်ႏထိုမုအတာႏ ထွာအမော့အစထီႏထွားဗာႏသွူ။ <ref>{{Cite web|author=Otto-Lilienthal-Museum|url=http://www.lilienthal-museum.de/olma/e34.htm|title=Otto-Lilienthal-Museum Anklam|date=|access-date=2022-03-04}}</ref> ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်နဝ်ꩻ အသွုံꩻလွေꩻနေးတွမ်ႏအွဉ်ႏထွော့ခါꩻနေးတဲင်တွော့ꩻ တလီꩻကွင်ႏအနယ်ꩻပညာႏယို အဝ်ႏတိုꩻတက်ဆွုပ်ငါငါထင်ႏလွဉ်ဒျာႏသွူ။၊တလီꩻကွင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ [[ဒုတိယ ကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ]]အကို အဓိကတွိုက်ꩻခꩻပွယ်ꩻဖုံႏယို ကားကအဝ်ႏလို့လို့စင် အဝ်ႏသွော့လွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻ [[ဂျက်တလီꩻကွင်ႏ]]နဝ်ꩻထွာဒျာႏ ၁၉၃၉ ဗာႏ‌ေနင်ႏဂျာမန် Heinkel He 178နဝ်ꩻသွူ။ ပထမသွတ်ꩻတလီꩻကွင်ႏကထွာဒါႏ de Havilland Cometယို 1952 နေင်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဆွုပ်မိတ်လွေꩻဖေႏသွူ။ ပထမသွတ်ꩻအလုဲင်းဝက်ကအောင်ႏမျင်ႏဒါႏ Boeing 707 နဝ်ꩻ အဝ်ႏ 1958 ဗာႏ‌ေနင်ႏမꩻတွိုႏစွဉ်ႏ 2013ဗာႏ‌ေနင်ႏ အနေင်ႏပေါင်ꩻ 50 လွို စီꩻပွာꩻအနေႏတဲင် အဝ်ႏဖေႏပါထေင်းထမ်ႏခꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ==အာႏကွိုꩻ== {{Reflist}} pmgcgc0domru4d1ty8bxkb3bx5mitr3 3 8550 31663 2025-07-05T09:45:32Z Welcome-Bot 210 Welcome! 31663 wikitext text/x-wiki == အဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားယို ဟွုန်ဟဝ်သꩻရေꩻ ကျိုႏဆွုမ်ႏဒျာႏဩ Null the Great ! == {| class="plainlinks" cellspacing="0" cellpadding="0" style="margin:0 0 1em; width:100%;" | style="width:45%; vertical-align:top; border:1px solid #fad67d; background-color:#faf6ed;" | <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-colors-alacarte.svg|21px|link=|]] '''ပထမအရန်း မိတ်ဆက်'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; padding:0.4em 1em 0.3em;"> ယံဟော်ꩻထွားရီးသွော့ [[Wikipedia:နိဒါန်း|ဝီခီပီးဒီးယား]] '''[[Wikipedia:Five pillars|တဖူꩻရဲဉ်ႏငတ်ꩻစွိုး]]''' တာႏ ဖေႏကျံႏဉာဏ်ႏဒျာႏသွူ။ မိဉ်ႏမာꩻသွူအကောက် ဒင်ႏထွူမတ်ပုံတဉ်နဝ်ꩻ '''[[စွဲးကမ်းကို:မိတ်ဆက်|မိတ်ဆက်]]''' တောမ်ႏ '''[[WP:FAQ|အဝ်ႏရီခွိုꩻဒါႏငဝ်းရီဖုံႏ]]'''နဝ်ꩻ အီႏထွာအီမွေး နာꩻအတာႏ အစွဲးအကမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻသီးဖုံႏယိုနဝ်ꩻ အအီႏခြုဲင်းနယ်ဖေႏ မွဉ်းဖျင်နယ်ꩻ၊ တဲမ်းပုင်ႏတဲမ်းနယ်ꩻ ဝီခီပီးဒီးယားကို တောမ်ႏ သေထွိုက်သေသင်ꩻ အခရာႏအလင်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကနွို့စွဲးကမ်းကိုနွောင်ꩻ ဝီခီပီးဒီးယားနဝ်ꩻ ဒါႏလဲပ်ခါꩻဗာႏ အနယ်ꩻပညာႏဖုံႏလဲ့ တလိုႏတဝ်းသွူ။ နွို့ခွုမ်မာꩻကို ''[[WP:BOLD|ရုဲင်းရုဲင်းသွော့]]''ဩ။ မိဉ်ႏထွူ ''သွုပ်သမ်ႏဟဝ်ဟဝ်ရိုꩻသာꩻသွော့ လိုꩻလင်အလောင်းဩ''။ ယိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ''[[w:wiki|ဝီခီ]]''တဲင် ယိုꩻမွေးငါႏနဝ်ꩻသွူ။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #fad67d; background-color:#faecc8; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Help-browser.svg|21px|link=| ]] '''ထူႏစွဲးကမ်းကို'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> * မိဉ်ႏအဝ်ႏလိုႏ အကူႏညီႏစွဲးကမ်းကိုနဝ်ꩻ နွို့ရီရောင် အိုင်ကိုမ်နွောင်ꩻဒျာႏ ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယား [[ဝီခီပီးဒီးယား:Village pump|အိုင်ကိုမ်ခင်ႏလမ်းVillage pump]] ကို မွေးတဝ်းလဲ့ [[Facebook]] လောင်း ကအဝ်ႏဒါႏ [http://www.facebook.com/group/406204427603066?ref=share ပအိုဝ်ႏဝီခီစွုမ်ꩻစွိုꩻ] လိတ်မဲ့ငါကိုဖုံႏသွူ။ * အီႏထူႏသုင်ꩻစဗာႏဝီခီ နုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွားသွော့ [[Wikipedia:Cheatsheet|မွဉ်းဖျင်နယ်ꩻ]] လိတ်မဲ့ငါကိုဩ။ * မိဉ်ႏမဲဉ်လွူꩻထွားစဲင်းထဲင်း မွဉ်းဖျင်ခရာႏအစဲင်းနဝ်ꩻ ဟော်ꩻထွားသွော့ [[Wikipedia:မွဉ်းဖျင်လိတ်မဲ့ငါဖုံႏ|လိတ်မဲ့ငါ]]ယိုဩ။ * ရီခရာႏမိဉ်ႏအဝ်ႏနဝ်ꩻ ရီနွောင်ꩻဒျာႏ [[WP:Q|ခင်ႏလမ်းယိုကို]]သွူ။ * နာꩻအနေႏ ဒေါ့ꩻရီအိုင်ကိုမ်သွုပ်နွောင်ꩻဒျာႏ [[WP:Administrators|ကေားရဲဉ်ꩻဖန်းဖြယ်သား(Admin)]]သီး တဖြာꩻဖြာꩻထျꩻ အိုင်ကိုမ်ချက်လိတ်မဲ့ငါကိုသွူ။ * ဒင်ႏသွင်ꩻသော့ꩻ ယူနီကိုဒ်ဖောင့် အယပ်ꩻခုဲင်ႏမိဉ်ႏအဝ်ႏနဝ်ꩻ ထွားသွော့ [https://unicodetoday.org/fonts/ ယိုကို]ဩ။ * အီႏသုင်ꩻဗာႏ ကီးဗိုတ်နုဲင်းမုဲင်ꩻ မိဉ်ႏသေတဝ်းနဝ်ꩻ ထွားသွော့ [https://unicodetoday.org/keyboards/ ယိုကို] ဩ။ </div> | style="padding:0 0.5em;" | | style="width:55%; vertical-align:top; border:1px solid #abd5f5; background-color:#f1f5fc;" | <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Gnome-applications-utilities.svg|21px|link=|]] '''ဟဝ်တောင်ꩻခရာႏ'''</div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; padding:0.4em 1em 0.3em;"> * မိဉ်ႏမဲဉ်စံꩻထွားစိမ်ꩻနဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻအီ [[Wikipedia:Sandbox|Sandboxလိတ်မဲ့ငါယို]]တဲင် မာꩻစံꩻနွောင်ꩻဒျာႏ မွဉ်းဖျင်လိတ်မဲ့ငါဖုံႏသွူ။ * မိဉ်ႏမဲဉ်တဲမ်းသော့ꩻစ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻတသာတဗာႏနဝ်ꩻ ဟော်ꩻထွားသွော့ [[WP:YFA|နာꩻအရီးသွတ်ꩻရောမ်ဖြုဲင်ꩻ]] လိတ်မဲ့ငါယိုဩ။ * အီႏဖန်ဖေႏ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻတသာအမိဉ်ꩻတာႏ အယပ်ꩻခုဲင်ႏမိဉ်ႏအဝ်ႏနဝ်ꩻ ဟော်ꩻထွားသွော့ [[Wikipedia:ရောမ်ဖြုဲင်ꩻကတူႏစဲဉ်ႏဖုံႏ|လိတ်မဲ့ငါယို]]ဩ။ * [[Help:ဒင်ႏထင်ႏပုင်ႏနယ်ꩻ]]ကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွဉ်ႏနယ်ခါꩻဖေႏ ဒင်ႏပုင်ႏနယ်ꩻ၊ ထူႏသုင်ꩻသော့ꩻနယ်ꩻ ဖုံႏသွူ။ * [[Wikipedia:ထူႏသုင်ꩻပုင်ႏမူဝါဒ|ထူႏသုင်ꩻပုင်ႏ မူဝါဒ]] ယိုနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကို ပုင်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ဒင်ႏသော့ꩻ သင်ꩻနဲ့သင်ꩻတဝ်းနဲ့ ဖေႏကဆုင်ꩻဖျတ်နွောင်ꩻတာႏ အီႏထွာအီအစွဲးကမ်းနဝ်ꩻသွူ။ * အိုင်ကိုမ်ချက်လိတ်မဲ့ငါကိုနဝ်ꩻ နျꩻသော့ꩻသွူ &#126;&#126;&#126;&#126; တဲင် တဲမ်းမုဲင်ဖေႏသွော့ နာꩻမိဉ်ꩻဩ။ * နာꩻအကောက်တာႏ [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|gadgets]] (custom features) ဖုံႏလဲ့ ထူႏသုင်ꩻနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ * [[wiktionary:my:Wiktionary:သတ်ပုံ|သတ်ပုံကျမ်ꩻ]]ကိုနဝ်ꩻ စဲစ်ထွားနွောင်ꩻဒျာႏ လိတ်ဖြုံႏ၊ သတ်ပုံသတ်နယ်ꩻဖုံႏသွူ။ </div> <div style="border-bottom:1px solid #abd5f5; background-color:#d0e5f5; padding:0.2em 0.5em; font-size:110%;">[[File:Tango Globe of Letters.svg|21px|link=| ]] '''Welcome!'''</div> <div style="padding:0.4em 1em 0.3em;"> [[File:Nice Cup of Tea.jpg|200px|right|အဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားယို ဟွုန်ဟဝ်သꩻရေꩻ ကျိုႏဆွုမ်ႏဒျာႏ ဗွေႏခွန်နာင်ꩻသီးသွူဩ။ နီဗွေႏသီး သꩻပါရာꩻ ကဏ္ဍကို နွို့ပါစွဲးကမ်း တဲမ်းသော့ꩻနွောင်ꩻဒျာႏ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻဖုံႏသွူဩ။]] Welcome to '''Pa'O Wikipedia'''! I hope you enjoy improving and editing this [[ဝီခီပီးဒီးယား|Wikipedia]] project. These pages are especially useful for those who are literate in Pa'O. However, even experienced Wikipedians who don't know any Pa'O have helped out with other things, such as updating images from Commons, so don't be afraid to improve the wiki any way you can! Remember, someone else can always come later and fix any changes you make that are not perfect. Thank you. </div> |}<!-- Template:Welcome --> --[[ကေားသုင်ꩻသား:Welcome-Bot|Welcome-Bot]] ([[ကေားသုင်ꩻသား အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီ:Welcome-Bot|အိုင်ကိုမ်]]) ၁၆:၁၅၊ ၅ ဇွန်လုဲင် ၂၀၂၅ (+0630) 0ews4hgcyj9bdemujcc2rir1i07h8x1