Wikipedia bswiki https://bs.wikipedia.org/wiki/Po%C4%8Detna_strana MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Mediji Posebno Razgovor Korisnik Razgovor s korisnikom Wikipedia Razgovor o Wikipediji Datoteka Razgovor o datoteci MediaWiki Razgovor o MediaWikiju Šablon Razgovor o šablonu Pomoć Razgovor o pomoći Kategorija Razgovor o kategoriji Portal Razgovor o portalu TimedText TimedText talk Modul Razgovor o modulu Event Event talk Topic 0 1374 3732126 3730413 2025-07-02T09:46:04Z KWiki 9400 3732126 wikitext text/x-wiki {{AstronomijaPortal}} '''Astronomija''' ([[grčki|grč.]] ''astros'' = zvijezda", ''nomos'' = "zakon") nauka je koja obuhvata posmatranje i objašnjenje događaja izvan [[Zemlja (planeta)|Zemlje]] i njene [[Atmosfera|atmosfere]]. Izučava porijeklo, evoluciju te fizička i hemijska svojstva tijela koja možemo posmatrati na nebu (a koja su izvan Zemlje) i procese koji ih obuhvataju. Astronomija je jedna od onih nauka u kojima amateri igraju ključnu ulogu, posebno u otkrićima i posmatranju prolaznih pojava. Astronomiju ne treba miješati s astrologijom, pseudonaukom koja pokušava predvidjeti ljudsku sudbinu na osnovu praćenja putanja nebeskih tijela <ref>Losev A., (2012), [http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?db_key=AST&bibcode=2012JAHH...15...42L&letter=.&classic=YES&defaultprint=YES&whole_paper=YES&page=42&epage=42&send=Send+PDF&filetype=.pdf 'Astronomy' or 'astrology': a brief history of an apparent confusion], Journal of Astronomical History and Heritage, Vol. 15, No. 1, p. 42-46.</ref>. Iako ove dvije naučne oblasti dijele isto porijeklo, ipak se mnogo razlikuju <ref name="new cosmos">{{cite book|first=Albrecht |last=Unsöld|author2=Baschek, Bodo|others=Translated by Brewer, W.D.|title=The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics|date=2001| location=Berlin, New York|publisher=Springer|isbn =3-540-67877-8}}</ref>. Naučnici koji se bave astronomijom se zovu astronomi. Astronomi koriste naučne metode, dok ih astrolozi ne koriste. [[Datoteka:The Keck Subaru and Infrared obervatories.JPG|mini|300p|desno|Opservatorije Mauna Kea]] [[datoteka:Gravitationell-lins-4.jpg|mini|desno|250px|[[Gravitacijske leće]] (slika [[Svemirski teleskop Hubble|Svemirskog teleskopa Hubble]])]] [[datoteka:Crab Nebula.jpg|mini|desno|250px|[[Messier 1|Maglina [[Rakovica (maglina)|Rakovica]] ostatak je [[supernova|supernove]] (slika Svemirskog teleskopa Hubble)]] == Grane astronomije == === Podjela prema predmetu proučavanja === * [[Astrognozija]] je grana astronomije koja se bavi vještinom prepoznavanja sazviježđa i nebeskih objekata na nebu. * [[Astrohemija]] proučava hemijske supstance koje su pronađene u [[Svemir]]u, obično u molekularnim gasovitim oblacima, njihovu formaciju, interakciju i destrukciju * [[Astrobiologija]] proučava postanak i evoluciju bioloških sistema u Svemiru * [[Astrometrija]] proučava putanje nebeskih tijela u Svemiru i njihove promjene, te definiše koordinatni sistem i kinematiku nebeskih tijela * [[Astrofizika]] se bavi fizikom Svemira, uključujući i fizička svojstva nebeskih tijela i njihovih sistema ([[svjetloća]], [[gustoća]], [[temperatura]] i [[hemijski sastav]]) * [[Kosmologija]] proučava Svemir kao cjelinu i njegovu evoluciju * [[Galaktička astronomija]] proučava strukturu i komponente galaksija * [[Ekstragalaktička astronomija]] proučava nebeska tijela (uglavnom galaktike) van Mliječnog puta * [[Galaktička formacija i evolucija]] proučava stvaranje i postepeni razvoj galaksija * [[Planetarne nauke]] proučavaju planete Sunčevog sistema * [[Stelarna astronomija]] proučava zvijezde * [[Stelarna evolucija]] proučava evoluciju zvijezda od njihovog nastanka pa sve do kraja, kao i zvjezdane ostatke * [[Stelarna formacija]] proučava uvjete i procese koji dovode do stvaranja zvijezda u unutrašnjosti plinovitih oblaka, kao i procese nastanka njih samih * [[Arheoastronomija]] je interdisciplinarna nauka koja povezuje astronomiju i arheologiju i koristi historijske zabilješke nastale prije postanka moderne astronomske nauke radi proučavanja prošlih astronomskih događaja === Podjela prema elektromagnetnom spektru === [[Datoteka:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|mini|250p|Veliki sateliti koji služe za proučavanje neba]] * [[Optička astronomija]] opisuje tehnike koje se upotrebljavaju za otkrivanje i analizu svjetlosti u i neznatno u blizini talasnih duzina koje se mogu uočiti golim okom (400-800&nbsp;nm). * [[Infracrvena astronomija]] se bavi otkrivanjem infracrvenog zračenja (talasnih dužina većih od talasnih dužina crvene svjetlosti). * [[Radioastronomija]] u potpunosti koristi instrumente za otkrivanje talasnih dužina svjetlosti od milimetarskog do centimetarskog reda veličine.Ovi prijemnici su slični onima koji se koriste u radio-televizijskim prijenosima. * [[Visokoenergetska astronomija]] proučava nebeska tijela i njihove sisteme koji odašilju elektromagnetsko zračenje vrlo velikih energetskih talasnih dužina. Optička i radioastronomija se praktikuju u prizemljenim opservatorijama,jer je [[atmosfera]] prozirna pri ovim talasnim dužinama.[[Vodena para]] teško apsorbuje infracrvenu svjetlost,pa se opservatorije za astronomiju infracrvenog zračenja lociraju na visokim i suhim mjestima, te u Svemiru. Atmosfera je neprozirna pri talasnim dužinama koje koriste [[röntgenska astronomija|rendgenska astronomija]], [[astronomija gama-zračenja]], [[ultraljubičasta astronomija]] i [[astronomija dalekog infracrvenog zračenja]], pa se opservacije mogu izvoditi samo iz balona ili [[svemirska opservatorija|svemirskih opservatorija]]. == Historija == Astronomija je vjerovatno jedna od najstarijih prirodnih nauka čiji počeci sežu u daleku prošlost. Rana astronomija se zasnivala na posmatranju i predviđanju kretanja vidljivih nebeskih tijela, naročito planeta i zvijezda. Drevne kulture su nebeska tijela poistovjećivali sa božanstvima i duhovima, dovodeći u vezu ova tijela i njihove putanje sa fenomenima poput kiše, sušnih sezona, plime i oseke. Postoji općeprihvaćeno mišljenje da su prvi "profesionalni" astronomi bili svećenici i da je njihovo poimanje nebesa smatrano "božanskim". Svjetski kalendari su uređivani prema kretanju Sunca i Mjeseca (na osnovu mjerenja dužine dana,mjeseca i godine), i bili su od važnosti poljoprivrednim društvima koja su vodila računa o tačnom vremenu žetve i sjetve. Današnji savremeni kalendar temelji se na starorimskom kalendaru prema kojem se godina dijelila na dvanaest mjeseci koji su imali ili po trideset ili po trideset i jedan dan. Razni su rimski carevi naknadno vršili izmjene na kalendarima, a Gaj Julije Cezar je potaknuo reformu kalendara i uveo prijestupnu godinu. Grčki astronomi dali su veliki doprinos razvoju astronomije, ali se napredak u Evropi gotovo zaustavio u srednjem vijeku, dok je u islamskom svijetu astronomija doživjela renesansu i veliki napredak. Arapski astronomi bili su veoma napredni i njihova djela su {{izvor2|vjerovatno kasnije preuzeli kršćanski učenjaci}}. I dan danas većina najsjajnijih zvijezda nosi arapska imena ili korijen iz tih imena. Djela Nikole Kopernika predlagala su heliocentrični sistem ({{izvor2|iako je bio ranije otkriven od strane islamskih učenjaka}}). Njegovo djelo su zaštitili, proširili i prepravili po svom ukusu Galileo Galilei i Johannes Kepler. Posljednji od njih dvojice je predvidio sistem koji tačno u detalje opisuje kretanja planeta oko Sunca kao središta. Međutim on nije razumio osnove zakona o kojima je pisao, te je to prepušteno Newtonovom pronalasku nebeske dinamike i njegovom zakonu gravitacije, koji predstavlja konačno objašnjenje kretanja planeta. Astrofizika je postala moguća kada se shvatilo da elementi koji sačinjavaju druga nebeska tijela sačinjavaju i Zemlju, i da za njih vrijede isti fizički zakoni. Zvijezde su otkrivene mnogo kasnije kao daleki objekti, i s pojavom spektroskopije dokazano je da su vrlo slične našem Suncu, ali s različitim rangom temperatura, masa i veličina. Postojanje naše galaktike, Mliječnoga puta, kao zasebne grupe zvijezda je međutim tek dokazano o XX vijeku, zajedno s postojanjem „vanjskih galaksija", i ubrzo kasnije sa širenjem Svemira uočenom pri udaljavanju većine galaktika od nas. Kosmologija, disciplina koja je usko povezana sa astronomijom, ostvarila je veliki napredak tokom XX vijeka, s modelom vrućeg velikog praska teško podržanim astronomskim i fizičkim dokazima, kao što su kosmičko pozadinsko mikrovalno zračenje, [[Hubble]]ov zakon i kosmološko mnoštvo elemenata. = Astronomska pomagala = [[Datoteka:Galileo telescope replica.jpg|mini|250px|desno|Galileov teleskop, replika]] * [[Teleskop]] * [[Računar]] * [[Kalkulator]] * [[Opservatorija]] * [[Svemirska opservatorija]] == Također pogledajte == * [[Lewis A. Swift]], astronom * [[Kijocugu Hirajama]] * [[Opservatorija Arecibo]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Astronomy}} === Organizacije === * [http://www.aavso.org/ American Association of Variable Star Observers] * [http://www.aas.org/ American Astronomical Society] * [http://www.astrosociety.org/ Astronomical Society of the Pacific] * [https://web.archive.org/web/20050728102250/http://www.saao.ac.za/assa/ Astronomical Society of Southern Africa] * [https://web.archive.org/web/20060403080758/http://ciclops.lpl.arizona.edu/ Cassini Imaging Laboratory] * [http://www.astro.cz/ Czech Astronomical Society] * [http://www.drastronomy.com/ Durham Region Astronomical Association] * [http://www.eso.org/ European Southern Observatory] * [http://www.hawastsoc.org/ Hawaiian Astronomical Society] * [https://web.archive.org/web/20040124051103/http://www.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/ Herzberg Institute of Astrophysics] * [https://web.archive.org/web/20110409054728/http://www.iucaa.ernet.in/ Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics] * [http://www.noao.edu/ National Optical Astronomy Observatories] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19970129013230/http://www.noao.edu/ |date=29. 1. 1997 }} * [http://www.nyaa-starfest.com/ North York Astronomical Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213215425/http://www.nyaa-starfest.com/ |date=13. 2. 2021 }} * [http://open-site.org/Science/Astronomy/ Open Encyclopedia Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040629001450/http://open-site.org/Science/Astronomy/ |date=29. 6. 2004 }} * [http://www.rasc.ca/ Royal Astronomical Society of Canada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040622025835/http://www.rasc.ca/ |date=22. 6. 2004 }} * [http://www.ras.org.uk/ Royal Astronomical Society (UK)] * [http://www.rasnz.org.nz/ Royal Astronomical Society of New Zealand] * [http://www.slasonline.org/ Saint Louis Astronomical Society] * [https://web.archive.org/web/20050728151220/http://www.astrophysical.org/ Scientia Astrophysical Organization] * [http://www.popastro.com/ Society for Popular Astronomy (UK)] * [http://www.iayc.org/ International Astronomy Youth Camp (IAYC)] === Ostali linkovi === * [http://encyclopedia.thefreedictionary.com/astronomy Probert Encyclopaedia Online] * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html Planetary Fact Sheets] * [http://www.glyphweb.com/esky/default.htm The Electronic Sky] * [https://web.archive.org/web/20041206054243/http://www.science-park.info/ Science-Park] * [http://www.astro.wisc.edu/~dolan/constellations/ The Constellations and their Stars] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090228053402/http://www.astro.wisc.edu/~dolan/constellations/ |date=28. 2. 2009}} * [https://web.archive.org/web/20041217050612/http://www.quranm.multicom.ba/science/1b-astronomija.htm Kur'an i nauka od Mustafe Mlive, dipl.ing.] * [https://web.archive.org/web/20050319032001/http://encarta.msn.com/encyclopedia_1741502444/Astronomy.html Enciklopedija MSN Encarta – članak o astronomiji] * [http://www.britannica.com/eb/article?tocId=9108656&query=astronomy&ct= Encyclopaedia Britannica – članak o astronomiji]{{Mrtav link}} * [https://www.youtube.com/watch?v=elxce2uJ3WM ''Zlatno doba nauke: Astronomija''], [[Al Jazeera Balkans]] – zvanični kanal na [[YouTube]]u {{Astronomija}} {{Grane astronomije}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Astronomija|*]] [[Kategorija:Sunčev sistem]] 5k90hvr330ihk08rmevnc2o1tn6u2gx 3732128 3732126 2025-07-02T09:46:19Z KWiki 9400 3732128 wikitext text/x-wiki {{AstronomijaPortal}} '''Astronomija''' ([[grčki|grč.]] ''astros'' = "zvijezda", ''nomos'' = "zakon") nauka je koja obuhvata posmatranje i objašnjenje događaja izvan [[Zemlja (planeta)|Zemlje]] i njene [[Atmosfera|atmosfere]]. Izučava porijeklo, evoluciju te fizička i hemijska svojstva tijela koja možemo posmatrati na nebu (a koja su izvan Zemlje) i procese koji ih obuhvataju. Astronomija je jedna od onih nauka u kojima amateri igraju ključnu ulogu, posebno u otkrićima i posmatranju prolaznih pojava. Astronomiju ne treba miješati s astrologijom, pseudonaukom koja pokušava predvidjeti ljudsku sudbinu na osnovu praćenja putanja nebeskih tijela <ref>Losev A., (2012), [http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?db_key=AST&bibcode=2012JAHH...15...42L&letter=.&classic=YES&defaultprint=YES&whole_paper=YES&page=42&epage=42&send=Send+PDF&filetype=.pdf 'Astronomy' or 'astrology': a brief history of an apparent confusion], Journal of Astronomical History and Heritage, Vol. 15, No. 1, p. 42-46.</ref>. Iako ove dvije naučne oblasti dijele isto porijeklo, ipak se mnogo razlikuju <ref name="new cosmos">{{cite book|first=Albrecht |last=Unsöld|author2=Baschek, Bodo|others=Translated by Brewer, W.D.|title=The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics|date=2001| location=Berlin, New York|publisher=Springer|isbn =3-540-67877-8}}</ref>. Naučnici koji se bave astronomijom se zovu astronomi. Astronomi koriste naučne metode, dok ih astrolozi ne koriste. [[Datoteka:The Keck Subaru and Infrared obervatories.JPG|mini|300p|desno|Opservatorije Mauna Kea]] [[datoteka:Gravitationell-lins-4.jpg|mini|desno|250px|[[Gravitacijske leće]] (slika [[Svemirski teleskop Hubble|Svemirskog teleskopa Hubble]])]] [[datoteka:Crab Nebula.jpg|mini|desno|250px|[[Messier 1|Maglina [[Rakovica (maglina)|Rakovica]] ostatak je [[supernova|supernove]] (slika Svemirskog teleskopa Hubble)]] == Grane astronomije == === Podjela prema predmetu proučavanja === * [[Astrognozija]] je grana astronomije koja se bavi vještinom prepoznavanja sazviježđa i nebeskih objekata na nebu. * [[Astrohemija]] proučava hemijske supstance koje su pronađene u [[Svemir]]u, obično u molekularnim gasovitim oblacima, njihovu formaciju, interakciju i destrukciju * [[Astrobiologija]] proučava postanak i evoluciju bioloških sistema u Svemiru * [[Astrometrija]] proučava putanje nebeskih tijela u Svemiru i njihove promjene, te definiše koordinatni sistem i kinematiku nebeskih tijela * [[Astrofizika]] se bavi fizikom Svemira, uključujući i fizička svojstva nebeskih tijela i njihovih sistema ([[svjetloća]], [[gustoća]], [[temperatura]] i [[hemijski sastav]]) * [[Kosmologija]] proučava Svemir kao cjelinu i njegovu evoluciju * [[Galaktička astronomija]] proučava strukturu i komponente galaksija * [[Ekstragalaktička astronomija]] proučava nebeska tijela (uglavnom galaktike) van Mliječnog puta * [[Galaktička formacija i evolucija]] proučava stvaranje i postepeni razvoj galaksija * [[Planetarne nauke]] proučavaju planete Sunčevog sistema * [[Stelarna astronomija]] proučava zvijezde * [[Stelarna evolucija]] proučava evoluciju zvijezda od njihovog nastanka pa sve do kraja, kao i zvjezdane ostatke * [[Stelarna formacija]] proučava uvjete i procese koji dovode do stvaranja zvijezda u unutrašnjosti plinovitih oblaka, kao i procese nastanka njih samih * [[Arheoastronomija]] je interdisciplinarna nauka koja povezuje astronomiju i arheologiju i koristi historijske zabilješke nastale prije postanka moderne astronomske nauke radi proučavanja prošlih astronomskih događaja === Podjela prema elektromagnetnom spektru === [[Datoteka:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|mini|250p|Veliki sateliti koji služe za proučavanje neba]] * [[Optička astronomija]] opisuje tehnike koje se upotrebljavaju za otkrivanje i analizu svjetlosti u i neznatno u blizini talasnih duzina koje se mogu uočiti golim okom (400-800&nbsp;nm). * [[Infracrvena astronomija]] se bavi otkrivanjem infracrvenog zračenja (talasnih dužina većih od talasnih dužina crvene svjetlosti). * [[Radioastronomija]] u potpunosti koristi instrumente za otkrivanje talasnih dužina svjetlosti od milimetarskog do centimetarskog reda veličine.Ovi prijemnici su slični onima koji se koriste u radio-televizijskim prijenosima. * [[Visokoenergetska astronomija]] proučava nebeska tijela i njihove sisteme koji odašilju elektromagnetsko zračenje vrlo velikih energetskih talasnih dužina. Optička i radioastronomija se praktikuju u prizemljenim opservatorijama,jer je [[atmosfera]] prozirna pri ovim talasnim dužinama.[[Vodena para]] teško apsorbuje infracrvenu svjetlost,pa se opservatorije za astronomiju infracrvenog zračenja lociraju na visokim i suhim mjestima, te u Svemiru. Atmosfera je neprozirna pri talasnim dužinama koje koriste [[röntgenska astronomija|rendgenska astronomija]], [[astronomija gama-zračenja]], [[ultraljubičasta astronomija]] i [[astronomija dalekog infracrvenog zračenja]], pa se opservacije mogu izvoditi samo iz balona ili [[svemirska opservatorija|svemirskih opservatorija]]. == Historija == Astronomija je vjerovatno jedna od najstarijih prirodnih nauka čiji počeci sežu u daleku prošlost. Rana astronomija se zasnivala na posmatranju i predviđanju kretanja vidljivih nebeskih tijela, naročito planeta i zvijezda. Drevne kulture su nebeska tijela poistovjećivali sa božanstvima i duhovima, dovodeći u vezu ova tijela i njihove putanje sa fenomenima poput kiše, sušnih sezona, plime i oseke. Postoji općeprihvaćeno mišljenje da su prvi "profesionalni" astronomi bili svećenici i da je njihovo poimanje nebesa smatrano "božanskim". Svjetski kalendari su uređivani prema kretanju Sunca i Mjeseca (na osnovu mjerenja dužine dana,mjeseca i godine), i bili su od važnosti poljoprivrednim društvima koja su vodila računa o tačnom vremenu žetve i sjetve. Današnji savremeni kalendar temelji se na starorimskom kalendaru prema kojem se godina dijelila na dvanaest mjeseci koji su imali ili po trideset ili po trideset i jedan dan. Razni su rimski carevi naknadno vršili izmjene na kalendarima, a Gaj Julije Cezar je potaknuo reformu kalendara i uveo prijestupnu godinu. Grčki astronomi dali su veliki doprinos razvoju astronomije, ali se napredak u Evropi gotovo zaustavio u srednjem vijeku, dok je u islamskom svijetu astronomija doživjela renesansu i veliki napredak. Arapski astronomi bili su veoma napredni i njihova djela su {{izvor2|vjerovatno kasnije preuzeli kršćanski učenjaci}}. I dan danas većina najsjajnijih zvijezda nosi arapska imena ili korijen iz tih imena. Djela Nikole Kopernika predlagala su heliocentrični sistem ({{izvor2|iako je bio ranije otkriven od strane islamskih učenjaka}}). Njegovo djelo su zaštitili, proširili i prepravili po svom ukusu Galileo Galilei i Johannes Kepler. Posljednji od njih dvojice je predvidio sistem koji tačno u detalje opisuje kretanja planeta oko Sunca kao središta. Međutim on nije razumio osnove zakona o kojima je pisao, te je to prepušteno Newtonovom pronalasku nebeske dinamike i njegovom zakonu gravitacije, koji predstavlja konačno objašnjenje kretanja planeta. Astrofizika je postala moguća kada se shvatilo da elementi koji sačinjavaju druga nebeska tijela sačinjavaju i Zemlju, i da za njih vrijede isti fizički zakoni. Zvijezde su otkrivene mnogo kasnije kao daleki objekti, i s pojavom spektroskopije dokazano je da su vrlo slične našem Suncu, ali s različitim rangom temperatura, masa i veličina. Postojanje naše galaktike, Mliječnoga puta, kao zasebne grupe zvijezda je međutim tek dokazano o XX vijeku, zajedno s postojanjem „vanjskih galaksija", i ubrzo kasnije sa širenjem Svemira uočenom pri udaljavanju većine galaktika od nas. Kosmologija, disciplina koja je usko povezana sa astronomijom, ostvarila je veliki napredak tokom XX vijeka, s modelom vrućeg velikog praska teško podržanim astronomskim i fizičkim dokazima, kao što su kosmičko pozadinsko mikrovalno zračenje, [[Hubble]]ov zakon i kosmološko mnoštvo elemenata. = Astronomska pomagala = [[Datoteka:Galileo telescope replica.jpg|mini|250px|desno|Galileov teleskop, replika]] * [[Teleskop]] * [[Računar]] * [[Kalkulator]] * [[Opservatorija]] * [[Svemirska opservatorija]] == Također pogledajte == * [[Lewis A. Swift]], astronom * [[Kijocugu Hirajama]] * [[Opservatorija Arecibo]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Astronomy}} === Organizacije === * [http://www.aavso.org/ American Association of Variable Star Observers] * [http://www.aas.org/ American Astronomical Society] * [http://www.astrosociety.org/ Astronomical Society of the Pacific] * [https://web.archive.org/web/20050728102250/http://www.saao.ac.za/assa/ Astronomical Society of Southern Africa] * [https://web.archive.org/web/20060403080758/http://ciclops.lpl.arizona.edu/ Cassini Imaging Laboratory] * [http://www.astro.cz/ Czech Astronomical Society] * [http://www.drastronomy.com/ Durham Region Astronomical Association] * [http://www.eso.org/ European Southern Observatory] * [http://www.hawastsoc.org/ Hawaiian Astronomical Society] * [https://web.archive.org/web/20040124051103/http://www.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/ Herzberg Institute of Astrophysics] * [https://web.archive.org/web/20110409054728/http://www.iucaa.ernet.in/ Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics] * [http://www.noao.edu/ National Optical Astronomy Observatories] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19970129013230/http://www.noao.edu/ |date=29. 1. 1997 }} * [http://www.nyaa-starfest.com/ North York Astronomical Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213215425/http://www.nyaa-starfest.com/ |date=13. 2. 2021 }} * [http://open-site.org/Science/Astronomy/ Open Encyclopedia Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040629001450/http://open-site.org/Science/Astronomy/ |date=29. 6. 2004 }} * [http://www.rasc.ca/ Royal Astronomical Society of Canada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040622025835/http://www.rasc.ca/ |date=22. 6. 2004 }} * [http://www.ras.org.uk/ Royal Astronomical Society (UK)] * [http://www.rasnz.org.nz/ Royal Astronomical Society of New Zealand] * [http://www.slasonline.org/ Saint Louis Astronomical Society] * [https://web.archive.org/web/20050728151220/http://www.astrophysical.org/ Scientia Astrophysical Organization] * [http://www.popastro.com/ Society for Popular Astronomy (UK)] * [http://www.iayc.org/ International Astronomy Youth Camp (IAYC)] === Ostali linkovi === * [http://encyclopedia.thefreedictionary.com/astronomy Probert Encyclopaedia Online] * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html Planetary Fact Sheets] * [http://www.glyphweb.com/esky/default.htm The Electronic Sky] * [https://web.archive.org/web/20041206054243/http://www.science-park.info/ Science-Park] * [http://www.astro.wisc.edu/~dolan/constellations/ The Constellations and their Stars] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090228053402/http://www.astro.wisc.edu/~dolan/constellations/ |date=28. 2. 2009}} * [https://web.archive.org/web/20041217050612/http://www.quranm.multicom.ba/science/1b-astronomija.htm Kur'an i nauka od Mustafe Mlive, dipl.ing.] * [https://web.archive.org/web/20050319032001/http://encarta.msn.com/encyclopedia_1741502444/Astronomy.html Enciklopedija MSN Encarta – članak o astronomiji] * [http://www.britannica.com/eb/article?tocId=9108656&query=astronomy&ct= Encyclopaedia Britannica – članak o astronomiji]{{Mrtav link}} * [https://www.youtube.com/watch?v=elxce2uJ3WM ''Zlatno doba nauke: Astronomija''], [[Al Jazeera Balkans]] – zvanični kanal na [[YouTube]]u {{Astronomija}} {{Grane astronomije}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Astronomija|*]] [[Kategorija:Sunčev sistem]] j4q7gtm7p2sqp9811rloecvlyab8c6u 3732153 3732128 2025-07-02T09:58:57Z KWiki 9400 3732153 wikitext text/x-wiki {{AstronomijaPortal}} '''Astronomija''' ([[grčki|grč.]] ''astros'' = "zvijezda", ''nomos'' = "zakon") nauka je koja obuhvata posmatranje i objašnjenje događaja izvan [[Zemlja (planeta)|Zemlje]] i njene [[Atmosfera|atmosfere]]. Izučava porijeklo, evoluciju te fizička i hemijska svojstva tijela koja možemo posmatrati na nebu (a koja su izvan Zemlje) i procese koji ih obuhvataju. Astronomija je jedna od onih nauka u kojima amateri igraju ključnu ulogu, posebno u otkrićima i posmatranju prolaznih pojava. Astronomiju ne treba miješati s astrologijom, pseudonaukom koja pokušava predvidjeti ljudsku sudbinu na osnovu praćenja putanja nebeskih tijela <ref>Losev A., (2012), [http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?db_key=AST&bibcode=2012JAHH...15...42L&letter=.&classic=YES&defaultprint=YES&whole_paper=YES&page=42&epage=42&send=Send+PDF&filetype=.pdf 'Astronomy' or 'astrology': a brief history of an apparent confusion], Journal of Astronomical History and Heritage, Vol. 15, No. 1, p. 42-46.</ref>. Iako ove dvije naučne oblasti dijele isto porijeklo, ipak se mnogo razlikuju <ref name="new cosmos">{{cite book|first=Albrecht |last=Unsöld|author2=Baschek, Bodo|others=Translated by Brewer, W.D.|title=The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics|date=2001| location=Berlin, New York|publisher=Springer|isbn =3-540-67877-8}}</ref>. Naučnici koji se bave astronomijom se zovu astronomi. Astronomi koriste naučne metode, dok ih astrolozi ne koriste. [[Datoteka:The Keck Subaru and Infrared obervatories.JPG|mini|300p|desno|Opservatorije Mauna Kea]] [[datoteka:Gravitationell-lins-4.jpg|mini|desno|250px|[[Gravitacijske leće]] (slika [[Svemirski teleskop Hubble|Svemirskog teleskopa Hubble]])]] [[datoteka:Crab Nebula.jpg|mini|desno|250px|Maglina [[Rakovica (maglina)|Rakovica]] ostatak je [[supernova|supernove]] (slika Svemirskog teleskopa Hubble)]] == Grane astronomije == === Podjela prema predmetu proučavanja === * [[Astrognozija]] je grana astronomije koja se bavi vještinom prepoznavanja sazviježđa i nebeskih objekata na nebu. * [[Astrohemija]] proučava hemijske supstance koje su pronađene u [[Svemir]]u, obično u molekularnim gasovitim oblacima, njihovu formaciju, interakciju i destrukciju * [[Astrobiologija]] proučava postanak i evoluciju bioloških sistema u Svemiru * [[Astrometrija]] proučava putanje nebeskih tijela u Svemiru i njihove promjene, te definiše koordinatni sistem i kinematiku nebeskih tijela * [[Astrofizika]] se bavi fizikom Svemira, uključujući i fizička svojstva nebeskih tijela i njihovih sistema ([[svjetloća]], [[gustoća]], [[temperatura]] i [[hemijski sastav]]) * [[Kosmologija]] proučava Svemir kao cjelinu i njegovu evoluciju * [[Galaktička astronomija]] proučava strukturu i komponente galaksija * [[Ekstragalaktička astronomija]] proučava nebeska tijela (uglavnom galaktike) van Mliječnog puta * [[Galaktička formacija i evolucija]] proučava stvaranje i postepeni razvoj galaksija * [[Planetarne nauke]] proučavaju planete Sunčevog sistema * [[Stelarna astronomija]] proučava zvijezde * [[Stelarna evolucija]] proučava evoluciju zvijezda od njihovog nastanka pa sve do kraja, kao i zvjezdane ostatke * [[Stelarna formacija]] proučava uvjete i procese koji dovode do stvaranja zvijezda u unutrašnjosti plinovitih oblaka, kao i procese nastanka njih samih * [[Arheoastronomija]] je interdisciplinarna nauka koja povezuje astronomiju i arheologiju i koristi historijske zabilješke nastale prije postanka moderne astronomske nauke radi proučavanja prošlih astronomskih događaja === Podjela prema elektromagnetnom spektru === [[Datoteka:USA.NM.VeryLargeArray.02.jpg|mini|250p|Veliki sateliti koji služe za proučavanje neba]] * [[Optička astronomija]] opisuje tehnike koje se upotrebljavaju za otkrivanje i analizu svjetlosti u i neznatno u blizini talasnih duzina koje se mogu uočiti golim okom (400-800&nbsp;nm). * [[Infracrvena astronomija]] se bavi otkrivanjem infracrvenog zračenja (talasnih dužina većih od talasnih dužina crvene svjetlosti). * [[Radioastronomija]] u potpunosti koristi instrumente za otkrivanje talasnih dužina svjetlosti od milimetarskog do centimetarskog reda veličine.Ovi prijemnici su slični onima koji se koriste u radio-televizijskim prijenosima. * [[Visokoenergetska astronomija]] proučava nebeska tijela i njihove sisteme koji odašilju elektromagnetsko zračenje vrlo velikih energetskih talasnih dužina. Optička i radioastronomija se praktikuju u prizemljenim opservatorijama,jer je [[atmosfera]] prozirna pri ovim talasnim dužinama.[[Vodena para]] teško apsorbuje infracrvenu svjetlost,pa se opservatorije za astronomiju infracrvenog zračenja lociraju na visokim i suhim mjestima, te u Svemiru. Atmosfera je neprozirna pri talasnim dužinama koje koriste [[röntgenska astronomija|rendgenska astronomija]], [[astronomija gama-zračenja]], [[ultraljubičasta astronomija]] i [[astronomija dalekog infracrvenog zračenja]], pa se opservacije mogu izvoditi samo iz balona ili [[svemirska opservatorija|svemirskih opservatorija]]. == Historija == Astronomija je vjerovatno jedna od najstarijih prirodnih nauka čiji počeci sežu u daleku prošlost. Rana astronomija se zasnivala na posmatranju i predviđanju kretanja vidljivih nebeskih tijela, naročito planeta i zvijezda. Drevne kulture su nebeska tijela poistovjećivali sa božanstvima i duhovima, dovodeći u vezu ova tijela i njihove putanje sa fenomenima poput kiše, sušnih sezona, plime i oseke. Postoji općeprihvaćeno mišljenje da su prvi "profesionalni" astronomi bili svećenici i da je njihovo poimanje nebesa smatrano "božanskim". Svjetski kalendari su uređivani prema kretanju Sunca i Mjeseca (na osnovu mjerenja dužine dana,mjeseca i godine), i bili su od važnosti poljoprivrednim društvima koja su vodila računa o tačnom vremenu žetve i sjetve. Današnji savremeni kalendar temelji se na starorimskom kalendaru prema kojem se godina dijelila na dvanaest mjeseci koji su imali ili po trideset ili po trideset i jedan dan. Razni su rimski carevi naknadno vršili izmjene na kalendarima, a Gaj Julije Cezar je potaknuo reformu kalendara i uveo prijestupnu godinu. Grčki astronomi dali su veliki doprinos razvoju astronomije, ali se napredak u Evropi gotovo zaustavio u srednjem vijeku, dok je u islamskom svijetu astronomija doživjela renesansu i veliki napredak. Arapski astronomi bili su veoma napredni i njihova djela su {{izvor2|vjerovatno kasnije preuzeli kršćanski učenjaci}}. I dan danas većina najsjajnijih zvijezda nosi arapska imena ili korijen iz tih imena. Djela Nikole Kopernika predlagala su heliocentrični sistem ({{izvor2|iako je bio ranije otkriven od strane islamskih učenjaka}}). Njegovo djelo su zaštitili, proširili i prepravili po svom ukusu Galileo Galilei i Johannes Kepler. Posljednji od njih dvojice je predvidio sistem koji tačno u detalje opisuje kretanja planeta oko Sunca kao središta. Međutim on nije razumio osnove zakona o kojima je pisao, te je to prepušteno Newtonovom pronalasku nebeske dinamike i njegovom zakonu gravitacije, koji predstavlja konačno objašnjenje kretanja planeta. Astrofizika je postala moguća kada se shvatilo da elementi koji sačinjavaju druga nebeska tijela sačinjavaju i Zemlju, i da za njih vrijede isti fizički zakoni. Zvijezde su otkrivene mnogo kasnije kao daleki objekti, i s pojavom spektroskopije dokazano je da su vrlo slične našem Suncu, ali s različitim rangom temperatura, masa i veličina. Postojanje naše galaktike, Mliječnoga puta, kao zasebne grupe zvijezda je međutim tek dokazano o XX vijeku, zajedno s postojanjem „vanjskih galaksija", i ubrzo kasnije sa širenjem Svemira uočenom pri udaljavanju većine galaktika od nas. Kosmologija, disciplina koja je usko povezana sa astronomijom, ostvarila je veliki napredak tokom XX vijeka, s modelom vrućeg velikog praska teško podržanim astronomskim i fizičkim dokazima, kao što su kosmičko pozadinsko mikrovalno zračenje, [[Hubble]]ov zakon i kosmološko mnoštvo elemenata. = Astronomska pomagala = [[Datoteka:Galileo telescope replica.jpg|mini|250px|desno|Galileov teleskop, replika]] * [[Teleskop]] * [[Računar]] * [[Kalkulator]] * [[Opservatorija]] * [[Svemirska opservatorija]] == Također pogledajte == * [[Lewis A. Swift]], astronom * [[Kijocugu Hirajama]] * [[Opservatorija Arecibo]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Astronomy}} === Organizacije === * [http://www.aavso.org/ American Association of Variable Star Observers] * [http://www.aas.org/ American Astronomical Society] * [http://www.astrosociety.org/ Astronomical Society of the Pacific] * [https://web.archive.org/web/20050728102250/http://www.saao.ac.za/assa/ Astronomical Society of Southern Africa] * [https://web.archive.org/web/20060403080758/http://ciclops.lpl.arizona.edu/ Cassini Imaging Laboratory] * [http://www.astro.cz/ Czech Astronomical Society] * [http://www.drastronomy.com/ Durham Region Astronomical Association] * [http://www.eso.org/ European Southern Observatory] * [http://www.hawastsoc.org/ Hawaiian Astronomical Society] * [https://web.archive.org/web/20040124051103/http://www.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/ Herzberg Institute of Astrophysics] * [https://web.archive.org/web/20110409054728/http://www.iucaa.ernet.in/ Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics] * [http://www.noao.edu/ National Optical Astronomy Observatories] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19970129013230/http://www.noao.edu/ |date=29. 1. 1997 }} * [http://www.nyaa-starfest.com/ North York Astronomical Association] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213215425/http://www.nyaa-starfest.com/ |date=13. 2. 2021 }} * [http://open-site.org/Science/Astronomy/ Open Encyclopedia Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040629001450/http://open-site.org/Science/Astronomy/ |date=29. 6. 2004 }} * [http://www.rasc.ca/ Royal Astronomical Society of Canada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040622025835/http://www.rasc.ca/ |date=22. 6. 2004 }} * [http://www.ras.org.uk/ Royal Astronomical Society (UK)] * [http://www.rasnz.org.nz/ Royal Astronomical Society of New Zealand] * [http://www.slasonline.org/ Saint Louis Astronomical Society] * [https://web.archive.org/web/20050728151220/http://www.astrophysical.org/ Scientia Astrophysical Organization] * [http://www.popastro.com/ Society for Popular Astronomy (UK)] * [http://www.iayc.org/ International Astronomy Youth Camp (IAYC)] === Ostali linkovi === * [http://encyclopedia.thefreedictionary.com/astronomy Probert Encyclopaedia Online] * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/planetfact.html Planetary Fact Sheets] * [http://www.glyphweb.com/esky/default.htm The Electronic Sky] * [https://web.archive.org/web/20041206054243/http://www.science-park.info/ Science-Park] * [http://www.astro.wisc.edu/~dolan/constellations/ The Constellations and their Stars] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090228053402/http://www.astro.wisc.edu/~dolan/constellations/ |date=28. 2. 2009}} * [https://web.archive.org/web/20041217050612/http://www.quranm.multicom.ba/science/1b-astronomija.htm Kur'an i nauka od Mustafe Mlive, dipl.ing.] * [https://web.archive.org/web/20050319032001/http://encarta.msn.com/encyclopedia_1741502444/Astronomy.html Enciklopedija MSN Encarta – članak o astronomiji] * [http://www.britannica.com/eb/article?tocId=9108656&query=astronomy&ct= Encyclopaedia Britannica – članak o astronomiji]{{Mrtav link}} * [https://www.youtube.com/watch?v=elxce2uJ3WM ''Zlatno doba nauke: Astronomija''], [[Al Jazeera Balkans]] – zvanični kanal na [[YouTube]]u {{Astronomija}} {{Grane astronomije}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Astronomija|*]] [[Kategorija:Sunčev sistem]] mkdhyf7kgu4hd3n676q1punh8er65oi 0 2482 3732121 3619796 2025-07-02T09:22:17Z Palapa 383 3732121 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Preuređivanje}} '''Angioedem''' (sinonimi: Quinckeov edem, angioneurotski edem) se karakteriše pojavom otoka kože,<ref>{{Cite web|url=https://hemed.hr/Default.aspx?sid=17122|title=HeMED - Angioedem|website=hemed.hr|access-date=2025-07-02}}</ref> sluzokože gastrointestinalnog trakta, jezika, glotisa i larinksa koji se javljaju povremeno i u nepravilnim razmacima. Mogu se javiti zajedno sa urtikarijom, kod koje je prisutna reakcija samo površinskog derma ili kao samostalan oblik kod koga se promjene nalaze pored derma i u potkožnom tkivu. U zavisnosti od mehanizma nastanka angioedema razlikuje se više oblika: *Angioedem uzrokovan dejstvom [[Histamin|'''histamina''']] je najčešći oblik. Javlja se obično u odraslom dobu sa pojavom otoka očnih kapaka, usana uz mogućnost pojave otoka glotisa i laringsa. Uzrok pojave ovih edema često ostaje neotkriven. Histamin je jedan od mnogobrojnih [[Medijatori alergijske reakcije|'''medijatora alergijske reakcije''']] koji se oslobađa iz [[Mastociti|mastocita]] i [[Bazofili|bazofila]]. On djeluje tako što povećava permeabilnost krvnih sudova, dilatira ih dovodeći do gubitka volumena plazme sa ekstracelularnim nagomilavanjem tečnosti. Na ovaj se način obrazuju edemi. *Angioedem može biti izazvan dejstvom lijekova kao što su [[ACE-inhibitori|'''ACE-inhibitori''']], koji se koriste u liječenju arterijske hipertenzije i srčane insuficijencije. Oni dovode do povećanja koncentracije '''bradikinina''' - substance koja ima neurotransmitersku funkciju i vazodilatacijska svojstva. Osnovna funkcija ACE-enzima (ACE – Angiotensin Converting Enzyme) je konverzija angiotenzina I u angiotenzin II, a razgrađuje i bradikinin. Najveća koncentracija ovog enzima nalazi se na endotelnim površinama krvnih sudova pluća. Blokadom ovog enzima ACE-inhibitorima (npr. lizinopril) povećava se koncentracija bradikinina prije svega u strukturama respiratornog sistema uz mogućnost pojave suhog kašlja i Quinckeovog edema. *Angioedem uzrokovan nedostatkom inhibitora C1-esteraze (inhibira prvu C1-komponentu sistema komplemenata) je mnogo rijeđi oblik koji se nasleđuje autozomno-dominantno. Utvrđeno je da postoji mutacija gena na jedanaestom hromozomu. Kod ovog oblika postoji kompletan nedostatak inhibitora C1-esteraze (Tip 1, oko 85%) ili ga ima ali je nefunkcionalan (Tip 2, oko 15%). Nedostatak ili nefunkcionalnost ovog enzima prouzrokuje povećanje koncentracije bradikinina. Pojavljuje se često u djetinjstvu i mladosti i biva izazvan traumama, operacijama, emocionalnim stresovima. Otoci se lokalizujuju u predelu lica, na ekstremitetima ili zahvataju gastrointestinalni trakt. Referentne laboratorijske vrijednosti inhibitora C1-esteraze kreću se između 0,2-0,34 g/L, a funkcionalna aktivnost određuje se fotometrijskim metodama. Angioedem predstavlja urgentno stanje u medicini, jer može dovesti do ugušenja zbog otoka [[Larinks|larinksa]] i [[Glotis|glotisa]] sužavanjem njihovog lumena. '''Klinički''' se ispoljava kao poremećaj gutanja, promjena glasa sve do promuklosti, stridorozno otežano čujno [[disanje]], osjećaj nedostatka zraka uz znake prenadraženosti [[Nervni sistem|nervnog sistema]], glavobolja, vrtoglavica. Edemi [[Koža|kože]] i sluzokože daju osjećaj napetosti. Simptomi i znaci od strane [[Gastrointestinalni trakt|gastrointestinalnog trakta]] se ispoljavaju mučninom, povraćanjem, prolivima, ileusom (zbog edema sluznice zatvara se lumen [[crijeva]]) i kolikama koje mogu dati sliku [[Akutni abdomen|akutnog abdomena]]. '''Terapija angioedema''' zavisi od stadijuma u kome se [[pacijent]] nalazi i uzroka koji ga je izazvao. Ako je prisutna opstrukcija disajnih puteva pristupa se endotrahealnoj intubaciji, a ako se ona ne može izvjesti zbog edema onda se vrši koniotomija (presjecanje Ligamentum conicum-cricothyreoideum - ligament koji sprijeda povezuje štitastu hrskavicu Cartilago thyroidea i luk prstenaste hrskavice - Arcus cartilaginis cricoideae grkljana) uvlačenjem tubusa omjera 5-7 mm u dušnik dužine oko 5 cm. U slučajevima edema uzrokovanog dejstvom histamina apliciraju se antihistaminici, kortikosteroidi, po potrebi adrenalin i nadoknađuju se tečnosti. Količina [[kisik]]a koja se daje iznosi 4-8 litara. Ako se zna da se radi o nedostatku inhibitora C1-esteraze onda se on nadoknađuje davanjem 1000-2000 [[Internacionalna jedinica|internacionalnih jedinica]] njegovog koncentrata. Dugoročna terapija sprovodi se određenim preparatima androgenih hormona ili ε-Aminokapronskom kiselinom (epsilon-aminokapronska [[kiselina]]). Kod ove vrste angioedema ne djeluju [[antihistaminici]] i [[kortikosteroidi]], koji su kod ostalih formi osnovna hitna terapija. Ovim pacijentima se savjetuje da sa sobom uvijek nose jednu do dvije ampule inhibitora C1-esteraze, koje u slučaju potrebe može sam sebi da ubrizga, ili da to učini druga osoba. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Patologija]] dwb9rw99vfwbiwytun86om6btzkddwn 0 2924 3731912 3628537 2025-07-02T07:20:06Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1867.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1867.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731912 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Bosanski pašaluk | izvorno_ime = Bosanski beglerbegluk | ime_genitiv = Bosanskog pašaluka i njegovih sandžaka 1609. | razdoblje = 1580–1867. | država_prije1 = Bosanski sandžak | država_prije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire.svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Bosanski vilajet | država_poslije_zastava1 = Flag of Independent Bosnia (1878).svg | država_poslije2 = Hercegovački ejalet | država_poslije_zastava2 = Western Herzegovina 1760 flag.svg | država_poslije3 = Novopazarski sandžak | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | država_poslije6 = | država_poslije_zastava6 = | zastava = | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Bosanski Ejalet (Bosnia Eyalet).png | glavni_grad = [[Banja Luka]] (1580–1639)<br/>[[Sarajevo]] (1639–1699)<br/>[[Travnik]] (1699–1832) | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Osmanski turski jezik]] | etničke_grupe           = | državno_uređenje   = [[Ejalet]] [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | gustoća = | valuta = [[Akče]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} [[Datoteka:Hrvaška-Valvasor.jpg|mini|desno|260px|Stara Valvasorova karta iz 1689. s granicom Bosanskog pašaluka i Hrvatske]] '''Bosanski pašaluk''' bio je [[Osmansko Carstvo|osmanska pokrajina]] od 1580. do 1867. Kao najzapadnija pokrajina, obuhvatao je teritoriju današnje [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], dijelove današnje [[Hrvatska|Hrvatske]] i [[Crna Gora|Crne Gore]] te dio današnje [[Srbija|Srbije]]. Bio je poznat i kao ''Bosanski ejalet'', ''Bosanski beglerbegluk'' ili ''Bosanski vilajet''. Pašalukom je vladao [[begler-beg]], kasnije [[valija]], a poznat je bio kao bosanski paša.<ref name="hazimsaban">[[Hazim Šabanović]]: ''Bosanski pašaluk. Postanak i upravna podjela'', "Svjetlost", 1982.</ref> == Osnivanje, širenje i stagnacija (1580–1683) == {{glavni|Osmanlijsko osvajanje Bosanske Kraljevine|Stogodišnji hrvatsko-turski rat}} Bosanski pašaluk osnovan je 1580. kao Bosanski [[ejalet]] od sedam sandžaka izdvajanjem [[Bosanski sandžak|Bosanskog]], [[Hercegovački sandžak|Hercegovačkog]], [[Kliški sandžak|Kliškog]], [[Pakrački sandžak|Pakračkog]] i [[Lički sandžak|Ličkog]] [[sandžak (upravna oblast)|sandžak]]a iz [[Rumelijski pašaluk|Rumelijskog]], te [[Zvornički sandžak|Zvorničkog]] i [[Požeški sandžak|Požeškog]] iz [[Budimski pašaluk|Budimskog]] [[pašaluk]]a. Između osvajanja [[Bihać]]a 1592. godine i 1620. godine osnovan je [[Bihaćki sandžak]] od dijelova Bosanskog sandžaka i novoosnovanih teritorija [[Banska Hrvatska|Banske Hrvatske]]. 1596. godine je Požeški sandžak pripojen [[Sigetvarski ejalet|Sigetvarskom ejaletu]], a 1600. godine teritorija Sigetvarskog ejaleta pripojena je Kaniškom i s tim i Požeški sandžak. Zbog nezadovoljstva vojske i posade u [[Požega (Hrvatska)|Požegi]] izbila je 1611. pobuna i time je Požeški sandžak opet vraćen u sastav Bosanskog ejaleta.<ref name="hazimsaban"/> == Propadanje (1683–1804) == {{glavni|Veliki turski rat|Karlovački mir|Požarevački mir|Beogradski mir|Svištovski mir}} [[Datoteka:Bosanski pašaluk 1600. godine.png|mini|lijevo|Pašaluk oko 1600. godine]] 1683. godine je izbio Veliki turski rat koji je završio sa [[Karlovački mir|Karlovačkim mirom]] 1699. godine u kojem je Bosanski pašaluk izgubio svu Slavoniju (čitav [[Požeški sandžak|Požeški]] i [[Pakrački sandžak|Pakrački]] sandžak) i Liku (čitav [[Lički sandžak]]), te velike dijelove Dalmacije (veći dio [[Kliški sandžak|Kliškog]] i manji dio [[Hercegovački sandžak|Hercegovačkog]] sandžaka). Tako da se smanjio broj sandžaka od osam na pet, a ukidanjem [[Bihaćki sandžak|Bihaćkog sandžaka]] 1711. godine na četiri. Poslije [[Požarevački mir|Požarevačkog mira]] 1718. godine je Bosanski pašaluk izgubio znatne dijelove Zvorničkog i Bosanskog sandžaka. Otpao je pojas zemljišta širok 6 do 10&nbsp;km od ušća [[Drina|Drine]] u [[Sava|Savu]] i [[Una|Unom]] do [[Novi Grad|Novog Grada]], s tim i svu teritoriju zvorničkog sandžaka na desnoj strani Drine, ali je Bosanskom sandžaku tada priključen grad [[Užice]] sa okolinom iz [[Smederevski sandžak|smederevskog sandžaka]]. U hercegovačkom sandžaku su Bošnjaci izgubili [[Imotski]] s kotarom i grad [[Čačvina|Čačvinu]], a dobili su [[Gabela|Gabelu]]. [[Dubrovačka republika]], sada susjed [[Mletačka republika|Mletačkoj republici]], dobrovoljno ustupila Osmanlijskom Carstvu i s tim Bosanskom pašaluku [[Neum]] na sjeveru i [[Sutorina|Sutorinu]] na jugu ne želeći granicu sa najvećem protivnikom. Tako je Bosanski pašaluk zadržao dva izlaza na [[Jadransko more]]. [[Beogradski mir|Beogradskim mirom]] 1739. godine je Osmanlijsko Carstvo dobilo sve što je bilo izgubilo mirom 1718. godine osim grada [[Donji Furjan|Furjana]], dok se stanje u Hercegovini nije promijenilo. Jedino teritorija na desnoj strani Drine nije priključena zvorničkom već smederevskom sandžaku, ali je [[Svištovski mir|Svištovskom mirom]] 1791. godine ponovo priključena zvorničkom sandžaku i s tim Bosanskom pašaluku, a Užice je vraćeno smederevskom sandžaku. 1756. ili 1757. godine Hercegovačkom sandžaku su priključeni [[Kadiluk|kadiluci]] Podgorica i Crna Gora, koja su [[Ferman|carskim fermanom]] izdvojeni iz [[Skadarski sandžak|Skadarskog sandžaka]]. Poslije [[Svištovski mir|Svištovskog mira]] 1791. godine je teritorija Bosanskog pašaluka opet smanjena zbog gubitka gradova Cetin, Lapac, Srb i pojas zemljišta ispod Plješivice i Plitvičkih jezera. Negdje poslije 1790. godine iz Bosanskog sandžaka izdvojena je Novopazarska oblast i pretvorena u zaseban [[Novopazarski sandžak]].<ref name="hazimsaban" /> == Reforme i okupacija (1804–1908) == {{glavni|Prvi srpski ustanak|Pokret za autonomiju Bosne|Hercegovački ustanak|Austro-ugarska okupacija Bosne}} [[Datoteka:Map of the Kingdom of Croatia (1848).png|mini|lijevo|Bosanski i Hercegovački pašaluk 1848. godine]] Za vrijeme Prvog srpskog ustanka (1804–1813) Bosanski pašaluk izgubio je nekoliko nahija Novopazarskog i Zvorničkog sandžaka, i to sav kadiluk Brvenik, dio kadiluka Starog vlaha, i podrinske nahije Jadar i Ptičar, Krupanj i Rađevinu, dakle, sve na desnoj strani Drine. Ti su predjeli ostali u sastavu Karađorđeve Srbije do privremenog sloma srpskog ustanka 1813. godine, ali su 1833. godine definitivno priključeni knez-Miloševoj Srbiji. Godine 1817. ukinut je [[Novopazarski sandžak]], 1826. [[Kliški sandžak]], a 1832. i [[Zvornički sandžak]]. Njihova teritorija je priključena Bosanskom sandžaku, pa je tako pašaluk bio sveden na dva sandžaka bosanski i hercegovački. Kako su opet u ovo doba bosanske [[Valija|valije]] uz bosanski pašaluk redovno dobivali i Hercegovački sandžak kao [[arpaluk]], to je već tada [[de facto]] postojala samo jedna jedinstvena jedinica. Zbog otpora protiv općih reforama u Osmanlijskom Carstvu su one u Bosni tek provedene poslije ugušenja pokreta za autonomiju Bosne (1831–1832). Da bi što više razbili snage [[Husein-kapetan Gradaščević|Gradaščevićog]] otpora protiv sultana i istim mahom zadovoljili svoga privrženika [[Ali-paša Rizvanbegović|Ali-pašu Rizvanbegovića]], Osmanlijska vlast je hercegovački sandžak 1833. godine izdvojila iz Bosanskog pašaluka i pretvorila u poseban ejalet i kao namjesnika [[Hercegovački pašaluk|Hercegovačkog pašaluka]] postavila Ali-pašu. 1835. godine su ukinute kapetanije i njihovi vojni redovi, a provedena je i nova administrativna podjela Bosne i Hercegovine na [[muselimluk]]e koji su odgovarali srezovima i teritorijalno se podudarali sa [[Kadiluk|kadilucima]]. Na njihovo čelo došli su [[muselim]]i, koje je postavljao i otpuštao valija po svojoj nadležnosti, a njihova vlast je bila ograničena na civilnu. To stanje je trajalo sve do doba [[Omer-paša Latas|Omera-paše Latasa]] (1850–1852), kada je poslije skršena posljednjih snaga bosanskih feudalaca (1851) Omer-paša izvršio temeljitu reorganizaciju političke uprave u Bosni i Hercegovini. On je izmijenio sve administrativne nazive iz klasičnog doba osmanlijskog feudalizma i zamijenio ih novim terminima. Bosanski i Hercegovački pašaluk bili su podijeljeni na [[kajmakamluk]]e. Bosanski ejalet se dijelio na šest kajmakamluka: [[sarajevski kajmakamluk|sarajevski]], [[travnički kajmakamluk|travnički]], [[banjalučki kajmakamluk|banjalučki]], [[bihaćki kajmakamluk|bihaćki]], [[zvornički kajmakamluk|zvornički]] i [[novopazarski kajmakamluk|novopazarski]], a Hercegovački ejalet na tri: [[mostarski kajmakamluk|mostarski]], [[trebinjski kajmakamluk|trebinjski]] i [[pljevaljski kajmakamluk|pljevaljski]]. Kajmakamluci su nazvani po imenima svojih sjedišta, a jedino su kajmakamluci zvornički i novopazarski dobili nazive po imenima starih istoimenih sandžaka, a ne po glavnim gradovima [[Sjenica]] (novopazarski) i [[Tuzla|Donja Tuzla]] (zvornički). Julom 1865. godine je donesena uredba [[Veliki vezir (titula)|velikog vezira]] [[Fuad-paša|Fuad-paše]] (1861–1866) o uređenju Bosanskog vilajeta, a provodio ih je [[Topal Šerif Osman-paša]] (1861–1869). Na čelu novog vilajeta se nalazio valija ili valipaša kojega je imenovala [[Visoka porta]], ali on više nije mogao samovoljno upravljati pašalukom. Prava i dužnosti valije bila su taksativno utvrđena vilajetskom uredbom. Otada je postajalo Vilajetsko vijeće, čije zastupnike je biralo građanstvo, ali je izborno pravo bilo ograničeno vrlo visokim cenzusom, tako da je čitava provincija mogla da izabere svega 28 poslanika koje su se sastajale jedanput godišnje. Pored šerijatskih sudova su i uvedeni građanski sudovi. Kajmakamluci u Bosanskom pašaluku su pretvoreni u istoimene [[Sandžak (Osmanlijsko Carstvo)|sandžake]], a u Hercegovačkom su mostarski i trebinjski pretvoreni u jedan jedini Hercegovački sandžak, dok je pljevaljski kajmakamluk priključen [[Novopazarski sandžak|Novopazarskom sandžaku]]. Tako je Bosanski pašaluk teritorijalno-administrativno donekle restauriran. Na čelu tih sedam sandžaka su se i dalje nalazile [[kajmakam]]i, a poslije juna 1867. godine [[mutesarif]]i, kako su neki [[Sandžak-beg|sandžak-bezi]] već od 17. vijeka često bili nezvanično nazvani. Sarajevskim kajmakamlukom odnosno sandžakom upravljao je sam valija Bosanskog vilajeta, kao što je i ranije paša upravljao Bosanskim sandžakom, ali je između 1865. i februara 1867, između jula 1869. i novembra 1871. i poslije 1872. godine postojao poseban sarajevski kajmakam odnosno mutesarif. Sarajevski sandžak bio je nazvan centralnom sandžakom kao što je ranije Bosanski sandžak bio nazvan paša-sandžak. Jula 1872. godine je izdvojen Novopazarski sandžak i sa [[Niški sandžak|Niškim sandžakom]] iz [[Rumelijski pašaluk|Rumelijskog vilajeta]] je osnovan poseban Novopazarski vilajet, ali je to stanje trajalo kratko i ponovo uvedeno ranije stanje. 2. februara 1877. godine je Novopazarski sandžak priključen [[Kosovski vilajet|Kosovskom vilajetu]]. Za vrijeme Hercegovačkog ustanka (1875–1878) je Gatački kadiluk u novembru 1875. godine pretvoren u poseban [[Gatački sandžak]], a od ostatka Hercegovačkog sandžaka, kasnije nazvan [[Mostarski sandžak]], i novog Gatačkog sandžaka je u decembru iste godine formiran poseban [[Hercegovački vilajet]], ali je već 2. februara 1877. godine ukinut i vraćeno je ponovo staro stanje. Tako da se Bosanski vilajet prije [[Austro-ugarska okupacija Bosne|Austro-ugarske okupacije]] 1878. godine sastavljao od šest sandžaka: [[Sarajevski sandžak|Sarajevskog]], [[Travnički sandžak|Travničkog]], [[Banjalučki sandžak|Banjalučkog]], [[Bihaćki sandžak|Bihaćkog]], [[Zvornički sandžak|Zvorničkog]] i [[Hercegovački sandžak|Hercegovačkog]] sandžaka koja su poslije uspješne okupacije pretvoreni u [[Okrug (teritorijalna jedinica)|okružja]].<ref name="hazimsaban"/> 1908. godine je [[Austro-Ugarska]] anektirala Bosnu i s tim je započela [[Aneksiona kriza]].<ref name="noelmalcolm">[[Noel Malcolm]]: ''Bosna kratka povijest'' Buybook, 2011.</ref> == Namjesnici == {{glavni|Namjesnici Bosanskog pašaluka}} Prvi paša Bosanskog ejaleta i jedan od najpoznatiji je bio osnivatelj [[Banja Luka|Banje Luke]] [[Gazi Ferhad-paša Sokolović]] koji je Bosnom vladao sve do 1588. godine. Najvažnije i najpoznatije paše Bosanskog ejaleta su bili: osvajač Bihaća [[Gazi Hasan-paša Predojević]] (1591–1593), branitelj Kanjiža [[Iskender-paša]] (1613–1615. i 1616–1618), [[Veliki vezir (titula)|veliki vezir]] [[Topal Osman-paša]] (1720, 1727–1729. i 1730), reformator [[Omer-paša Latas]] (1850–1852) i reformator [[Topal Šerif Osman-paša]] (1861–1869). ==Također pogledajte== *[[Bosna i Hercegovina u Osmanskom Carstvu]] *[[Sastavni dijelovi Osmanlijskog Carstva]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Vilayet of Bosnia}} == Reference == <references/> {{Upravne jedinice Bosanskog pašaluka}} [[Kategorija:Bosanski pašaluk|*]] [[Kategorija:Pašaluci Osmanskog Carstva]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1580.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1867.]] [[Kategorija:Pašaluci Osmanskog Carstva u Evropi]] [[Kategorija:Bosna i Hercegovina u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Crna Gora u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Hrvatska u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Srbija u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Historijske regije Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:16. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:17. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:18. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:19. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1580-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1590-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1600-te u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1610-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1620-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1630-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1640-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1650-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1660-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1670-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1680-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1690-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1700-te u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1710-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1720-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1730-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1740-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1750-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1760-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1770-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1780-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1790-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1800-te u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1810-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1820-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1830-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1840-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1850-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1860-e u Bosni i Hercegovini]] bs8ym500nv3su4c5vhqgabfgebgvfx5 0 2935 3731982 3593698 2025-07-02T07:44:14Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1943.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1943.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731982 wikitext text/x-wiki {{Preuređivanje}} {{Nije na bosanskom|hrvatskog}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca <small>(1918–1929)</small><br />Kraljevina Jugoslavija <small>(1929–1941)</small> | izvorno_ime = Краљевина Срба, Хрвата и Словенаца<br/>Краљевина Југославија | genitiv = Kraljevine Jugoslavije | razdoblje = [[1918]] - [[1941]] | država_prije1 = Država SHS | država_prije_zastava1 = Flag of the State of Slovenes, Croats and Serbs.svg | država_prije2 = Kraljevina Srbija | država_prije_zastava2 = State Flag of Serbia (1882-1918).svg | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Nezavisna država Hrvatska | država_poslije_zastava1 = Flag of Independent State of Croatia.svg | država_poslije2 = Nezavisna država Crna Gora | država_poslije_zastava2 = Flag of Montenegro (1905-1918 & 1941-1944).svg | država_poslije3 = Nedićeva Srbija | država_poslije_zastava3 = Flag of Serbia, 1941-1944.svg | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | grb = Coat of arms of the Kingdom of Yugoslavia.svg | uzrečica = ''Jedan narod, jedan kralj, jedna država'' | himna = [[Himna Kraljevine Jugoslavije]]{{Center|[[Datoteka:Himna Kraljevine Jugoslavije.ogg]]}} | karta = Kingdom_of_Yugoslavia_1930.svg | glavni_grad = [[Beograd]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = [[Beograd]] | službeni_jezik = srpsko-hrvatsko-slovenski | etničke_grupe = [[Srbi]], [[Hrvati]], [[Slovenci]] i dr. | državno_uređenje = [[Ustavna monarhija]] | vrsta_vlasti = Kralj | godina_prve_vlasti = 1929 - 1934 | vladar_prva_vlast = [[Aleksandar, kralj Jugoslavije|Aleksandar I. Karađorđević]] | godina_druge_vlasti = 1934 - 1941 | vladar_druga_vlast = [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petar II. Karađorđević]] | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = [[1. decembar]] [[1918]]. | nezavisnost_priznato = [[6. januar]] [[1929]]. | površina = 247.542 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 13.934.038 | stanovnika_godina = 1931 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[jugoslavenski dinar]] <br> ([[jugoslavenska kruna]] - <small> korištena istovremeno sa dinarom do 1922. godine </small>) | vremenska_zona = [[UTC]] +1 | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = | }} '''Kraljevina Jugoslavija''', je bila država koja je obuhvatala dijelove područja današnje [[Slovenija|Slovenije,]] [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], [[Sjeverna Makedonija|Sjeverne Makedonije]], [[Srbija|Srbije]] i [[Crna Gora|Crne Gore]]. Nastala je 1. decembra 1918. pod imenom '''Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca''', a zvanično je prestala postojati uspostavom [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske federativne Jugoslavije]] 1945. Odlukama [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugog zasjedanja AVNOJ-a]], održanog u [[Jajce|Jajcu]] 29. novembra 1943. Kraljevina Jugoslavija raspala se početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], napadom [[Nacistička Njemačka|Trećeg Rajha]] i sila [[Trojni pakt|Trojnog pakta]] 6. aprila 1941, te završetkom [[Aprilski rat|Aprilskog rata]], potpisivanjem kapitulacije 17. aprila u [[Sarajevo|Sarajevu]]. == Historija == {{Glavni|Historija Jugoslavije}} ==== Nazivi države ==== Kraljevina Jugoslavija je nekoliko puta kroz svoju historiju mijenjala naziv: * Odgovorom [[Aleksandar, kralj Jugoslavije|regenta Aleksandra]] [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodnom vijeću Slovenaca, Hrvata i Srba]] na odluku o ujedinjenju sa [[Kraljevina Srbija|Kraljevinom Srbijom]] proglašena 1. decembra 1918. prva Jugoslavija pod nazivom ''Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca''.<ref name="akt">[http://www.arhivyu.gov.rs/active/sr-cyrillic/home/glavna_navigacija/leksikon_jugoslavije/konstitutivni_akti_jugoslavije/prvodecembarski_akt.html Prvodecembarski akt — Proklamovanje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160312171812/http://arhivyu.gov.rs/active/sr-cyrillic/home/glavna_navigacija/leksikon_jugoslavije/konstitutivni_akti_jugoslavije/prvodecembarski_akt.html |date=12 Mart 2016 }}, Arhiv Jugoslavije, Konstitutivni akti Jugoslavije</ref> * [[Vidovdanski ustav]] od 28. juna 1921. naziva novu državu ''Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca'',<ref>[[Vidovdanski ustav|Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1921]], Odeljak -{VII}-: Opšte odredbe, Član 1.</ref> pa je taj naziv uobičajeniji nego prvi. * Dana 3. oktobra 1929. objavljen je ''Zakon o nazivu i podjeli Kraljevine na upravna područja'', čime je proglašena ''Kraljevina Jugoslavija''.<ref>[[Politika (novine)|Politika]], br. 7.694 od petka 4. oktobra 1929, naslovna strana.</ref> ==== Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca ==== [[Datoteka:Izjav1.jpg|thumb|left|200px|[[Krfska deklaracija]] od 20. maja 1917. (prva stranica na slici) bila je jedan od temelja formiranja buduće zajednice Države SHS i Kraljevine Srbije]] Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca naziv je za monarhiju koja je obuhvatala područja dijelova današnje [[Slovenija|Slovenije]] i [[Hrvatska|Hrvatske]], te [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]], [[Srbija|Srbiju]], [[Crna Gora|Crnu Goru]], [[Kosovo]] i [[Sjeverna Makedonija|Makedoniju]]. Nastala je 1. decembra 1918.<ref>Hrvoje Matković "Povijest Jugoslavije" {{ISBN|953-6308-12-6}} s 63</ref> a prestala postojati promjenom imena u Kraljevina Jugoslavija, 6. januara 1929. Iako su predstavnici [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba|Države SHS]], na čelu sa [[Svetozar Pribićević|Svetozarem Pribićevićem]], prije upućivanja u [[Beograd]] od Narodnog vijeća Države SHS dobili dokument ''[[Naputak o ujedinjenju Države SHS sa Kraljevinom Srbijom|Naputak]]'' kojim se uslovljava ujedinjenje Države SHS s Kraljevinom Srbijom okupljanjem ustavne skupštine koja će dvotrećinskom većinom odlučiti buduće uređenje države, dolaskom u Beograd, pod dojmom nasilnog pristupa Crne Gore Srbiji, te samovoljni izlazak [[Bačka|Bačke]], [[Banat]]a i [[Baranja|Baranje]] i [[Srem]]a, koji je bio pod srpskom vojnom kontrolom do izglasavanja ujedinjenja iz sastava Države SHS i priključenje Srbiji, bojeći se italijanske okupacije [[Dalmacija|Dalmacije]] i [[Istra|Istre]] te socijalnih nemira, biva odbačen "Naputak" i napisana "[[:s:Hrvatska na mučilištu/Adresa »Narodnog vijeća SHS«|Adresa]]" dokument o bezuvjetnom ujedinjenju Države SHS i Kraljevine Srbije. Delegacija, koju je predvodio Pribičević, predstavila je [[regent]]u [[Aleksandar I. Karađorđević|Aleksandru]], koji je zastupao tada bolesnoga [[Petar I, kralj Srbije|oca Petra I]], "Adresu". Dokument je pročitao potpredsjednik Narodnog vijeća, [[Ante Pavelić (stariji)|dr. Ante Pavelić]], a regent ju je ratifikovao 1. decembra 1918, proglasivši tako novonastalo ''Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca''. [[Kraljevina Crna Gora]] se priključila Kraljevini Srbiji odlukama tzv. [[Podgorička skupština|Podgoričke skupštine]] održanoj od 24-29. novembra 1918. Novonastala država bila je bez Ustava, a sva vlast je bila koncentrisana u rukama regenta Aleksandra ([[Apsolutna monarhija|apsolutizam]]) i beogradskoga dvora ([[centralizam]]). U Crnoj Gori je 7. januara 1919 izbila tzv. [[Božićna pobuna]], žestoka oružana pobuna, koja je kao jedan od ciljeva imala i obnovu [[Kraljevina Crna Gora|Kraljevine Crne Gore]]. Kralj je sam sastavljao vlade, a represije režima protiv političkih neistomišljenika bile su česte i okrutne (čak je i [[Svetozar Pribićević]], kao Ministar unutrašnjih poslova, djelovao protiv političara s kojima je nekad radio u Narodnom vijeću SHS). Narodna skupština nije se sastajala, a službeni Beograd je sve dekrete i zakone donosio preko [[obznana]], odnosno kraljevih samodonesenih odluka. Jasno da je takva politika izazivala burne reakcije i stvarala sve veću opoziciju protiv režima. Prva reakcija došla je već 2. decembra 1918, dakle samo dan nakon ujedinjenja, u obliku [[Proglas Hrvatske stranke prava|Proglasa HSP-a]] u kojem se protivi načinu ujedinjenja pozivajući se na ranije [[Majska deklaracija|Majsku]] i [[Krfska deklaracija|Krfsku deklaraciju]], dogovore Narodnoga vijeća SHS, ali i činjenicu da Hrvatski sabor nikada nije ratifikovao "Adresu". Sljedeći veliki izljev nezadovoljstva dogodio se 5. decembra 1918. Na trgu u [[Zagreb]]u su se, tokom prijepodneva, okupile pristalice Kraljevstva na skupu u čast novoj državi na kojem su se, između ostalog, mogle čuti i brojne antihrvatske parole. Hrvatski narod, nezadovoljan policijskom tolerancijom takvog ponašanja, poslijepodne održao je sličan skup na kojem je kritizirao Kraljevstvo. Međutim, reakcija policije bila je drugačija. Naime, za razliku od prijepodneva, policija je napala okupljene građane, ranila, uhapsila i odnijela nekoliko života, čime je, prvi put, demonstrirana sila beogradskog dvora nad političkim protivnicima. Taj događaj poznat je kao ''[[Decembarske žrtve 1918.|Decembarske žrtve]].'' Srpska hegemonija ogledala se i u privrednom smislu. Iako su [[Austro-ugarska kruna|krune]] bile približno jednakog omjera sa [[Srpski dinar|dinarom]] (1:1), a cijeli zapadni dio zemlje koristio je krune, službeni Beograd ubrzo je izdao zakon kojim je omjer razmjene bio 4:1 u korist dinara. [[Datoteka:Fiume cheering D'Annunzio.jpg|thumb|220px|left|Po dolasku u Rijeku, fašistički ideolog [[Gabriele d'Annunzio]] naišao je na sveopće odobravanje.]] Godine 1919, italijanski iredentistički pjesnik i rani ideolog [[fašizam|fašizma]], [[Gabriele d'Annunzio]] okuplja [[arditi|ardite]], vojne veterane iz [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], i u čamcima vesla do [[Rijeka (grad)|Rijeke]], koju 12. septembra 1919. okupira i uspostavlja [[Italijanska uprava za Kvarner|italijansku upravu]]. Bila je to prva otvorena fašistička invazija na neku zemlju u međuratnom periodu, a rezultirala je velikim negodovanjem vlasti Kraljevstva SHS. Apeli međunarodnoj zajednici rezultirali su sklapanjem [[Rapallski ugovor|Rapallskog ugovora]] 1920. kojim je Kraljevstvo dobilo upravo nad okolinom grada, a Rijeka je postala [[Slobodna država Rijeka|slobodna država]]. "[[Jadransko pitanje]]" koje je tada nastalo bit će razrješeno tek 1924. sklapanjem [[Rimski ugovor (1924.)|Rimskog ugovora]] 1924, kojim je Rijeka pripala [[Kraljevina Italija|Italiji]], a okolina grada Kraljevini SHS. Prva veća politička kriza nove države nastaje kao posljedica ne imanja ustava. Naime, u tri godine postojanja, situacija se nije načelno promijenila - Ustava koji bi potvrdio državno uređenje nije bilo, a kralj je i dalje provodio samovladu obilježenu znatnim represijama protiv političke opozicije. Uz [[HRSS]] i [[HSP]] (koje su se 1921. ujedinile u [[Hrvatski blok (1921.)|Hrvatski blok]]), kao nova, značajna opozicija hegemoniji beogradskog dvora, javlja se i novoosnovana [[Komunistička partija Jugoslavije]]. Osnovana u [[Vukovar]]u 1919, stranka je bila jedna od rijetkih svejugoslavenskih stranaka (dakle, uključivala je članove iz cijele zemlje), a njen program bazirao se na kombinaciji boljševizma, [[lenjinizam|lenjinizma]] i uspostavi sovjetske republike po uzoru na [[Ruska SFSR|Rusku SFSR]]. Kao stranka koja je postajala izuzetno popularna, počela je predstavljati veliku prijetnju režimu (u jednom trenutku bila je treća stranka po jačini, iza [[DS]]-a i [[Radikalna stranka|radikala]]), tako da je ubrzo, već 1920, pala pod [[Obznana|Obznanu]]. Naime, ministar unutrašnjih poslova, [[Milorad Drašković]], donio je Obznanu (koja će kasnije postati rigorozni [[Zakon o zaštiti države]]) kako bi osigurao državu od onih koji je žele srušiti - ''de jure'', ona je omogućavala brojna prava i slobode i bila je usmjerena isključivo protiv onih koji ruše državu (odnosno, komunista), ali je ''de facto'' bila primjenjivana na sve one koji su javno izražavali svoje nezadovoljstvo režimom. Iako su od tog trenutka djelovali tajno (što im je pomoglo prilikom [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|NOB]]-a), komunisti su i dalje bili aktivni, a jedan od prvih odjeka bilo je ubistvo ministra Draškovića u [[Delnice|Delnicama]] 1921, kojeg je izvršio komunistički omladinac [[Alija Alijagić]]. Komunisti tako djeluju u ilegali, a [[HRSS]] i ostale opozicijske stranke bore se za svoja prava u Narodnoj skupštini. ==== Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca ==== [[Datoteka:Vidovdanski ustav.jpg|200px|thumb|Kontroverzni [[Vidovdanski ustav]] naišao je na veliko osporavanje, posebno na području Hrvatske i Slovenije.]] Godine 1921. saziva se posebna Narodna skupština sa ciljem donošenja novog ustava. Iako je već ranije određeno kako će se ustav i državno uređenje donijeti dvotrećinskom većinom, prilikom izglasavanja ustava došlo je do znatnih problema. Naime, tokom Ustavne skupštine, hrvatski predstavnici odbijaju pozdraviti srpskog regenta Aleksandra kao vladara nove države smatrajući da bi tako priznali Petra za svog kralja. Insistiranje srpskih zastupnika na pozdravu rezultira hrvatskim napuštanjem Ustavotvorne skupštine. Kako je HRSS-u pristup zabranjem pod opravdanjem da u nazivu prejudiciraju državno uređenje te kao takvi ne mogu pristupiti skupštini, srpski zastupnici donose novi centralistički ustav po principu 50% plus jedan glas pošto je bilo nemoguće okupiti dvotrećinsku većinu. Ustav je izglasan uz malen broj glasova protiv, a službeno je donesen 28. juna 1921, na [[Vidovdan]], zbog čega se i naziva [[Vidovdanski ustav]]. Tom odlukom koja je protivna "Naputku" Narodnog vijeća Države SHS posijano je sjeme svih budućih problema. U augustu iste godine umire kralj [[Petar I, kralj Srbije|Petar I. Karađorđević]], a nasljeđuje ga, sada i službeno kralj (iako je i kao regent, ''de facto'' vodio državu od njenog osnivanja), [[Aleksandar I. Karađorđević]]. Ime države promijenjeno je u '''Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca''', a podijeljena je na 33 [[oblast]]i. Međutim, problemi nisu riješeni. Naime, Vidovdanski ustav bio je izuzetno centralistički nastrojen, a svu vlast davao je kralju i nasljednoj dinastiji [[Karađorđevići|Karađorđevića]]. Iako je institucija Predsjednika vlade postojala, njegove ovlasti su, u odnosu na kraljeve, bile neznatne. Naime, zanimljiv je podatak kako je u periodu od 1921. do 1929. došlo do 23 promjene vlade, a od svih tih, samo su 2 zahtjeva došla od Narodne skupštine, a ostalu 21 promjenu inicirao je sam kralj (naravno, neki premijeru su ostali i nakon promjena vlade). Izbori u novoj kraljevini održavali su se svake 2 godine (1923, 1925. i 1927.), a glavna konkurencija dominantnoj [[Narodna radikalna stranka|Narodnoj radikalnoj stranci]] (koja je po broju zastupnika prestigla i [[DS]]), bio je [[Stjepan Radić|Radićev]] [[HRSS]]. Radić se [[1923]]. godine ujedinio sa [[Slovenska ljudska stranka|Slovenskom ljudskom strankom]] [[Anton Korošec|Antona Korošeca]] i [[Jugoslavenska muslimanska organizacija|Jugoslavenskom muslimanskom organizacijom]] [[Mehmed Spaho|Mehmeda Spahe]] kako bi sklopio parlamentarnu koaliciju koja bi mogla parirati [[Nikola Pašić|Pašićevim]] radikalima. Kako bi razbio koaliciju, a istovremeno dobio povjerenje Narodne skupštine, Pašić šalje delegata na pregovore s trojicom stranačkih čelnika. Kada im je ovaj obećao privilegije za njih i njihove stranačke kolege (što su čak dobili i napismeno), Radić, Korošec i Spaho daju povjerenje Pašiću, ali se pozivaju na obećanja zajamčena dokumentom. Međutim, Nikola Pašić nije ispunio obećanja. Stjepan Radić tada odlazi u [[Evropa|Evropu]] gdje apelira kod stranih vlasti za pomoć, a 1924. godine uključuje HSS u [[Seljačka internacionala|Seljačku internacionalu]]. Po njegovom povratku, biva zatvoren, a stranka zabranjena zbog afilijacije sa komunistima (naime, nisu svi članovi HSS-a odobravali Radićev potez). Politika ometanja koju je provodio HSS morala je pasti, tako da je 27. marta 1925. godine, pred samim kraljem, [[Pavle Radić]] pročitao proglas kojim HSS priznaje ustav i državno uređenje, a ujedno i odustaje od republikanskog uređenja. HSS od tada zastupa politiku federalizma. Ubrzo nakon, Radić biva pušten iz zatvora, a HSS ulazi u koaliciju sa radikalima (tzv. "R-R vlada - Radić-radikali vlada") u kojoj Radić vrši funkciju ministra prosvjete, a manji broj članova HSS-a ulazi u vladu kao ministri bez portfelja. Koalicija dvaju politički polariziranih stranaka nije dugo opstala i Radić ubrzo napušta vladu i vraća se u opoziciju. Tada se Radić, što je bilo veliko iznenađenje za Državu, približava bivšem političkom oponentu [[Svetozar Pribićević|Svetozaru Pribićeviću]]. Naime, Pribičević je već ranije istupio iz [[DS]]-a i osnovao [[SDS]], a shvatio je kako se prisilni unitarizam ne smije provoditi te kako je federalno uređenje jedina moguća solucija za krizu u zemlji. Dvojica stranačkih čelnika 10. novembra 1927. osnivaju [[Seljačko-demokratska koalicija|Seljačko-demokratsku koaliciju]], savez HSS-a i SDS-a, kojoj su na čelu bili upravo Radić i Pribićević. Nova koalicija predstavljala je ozbiljne probleme Vladi u [[Beograd]]u, posebno jer više nisu mogli ostvarivati potrebnu većinu. [[Datoteka:Atentat u skupstini.JPG|300px|thumb|[[Atentat u Narodnoj skupštini 1928]]. bio je pokretač dotad neviđene političke krize u Kraljevini koja će, ubrzo, rezultirati uvođenjem kraljeve diktature.]] Međutim, radikali su našli rješenje i za tu političku krizu. Radićevi kritički istupi u Narodnoj skupštini rezultirali brojnim prijetnjama, od kojih je značakna bila ona srpskog zastupnika [[Čedo Radović|Čede Radovića]], osobe bliske ministru financija. Usprkos prijetnjama i upozorenjima, Radić je 20. juna [[1928]]. odlučio otići na Narodnu skupštinu. [[Puniša Račić]], radikalni zastupnik i član organizacije [[Bela ruka]], unio je svoj [[revolver]] u Narodnu skupštinu (što je bilo protivzakonito) i čekao priliku. Kada je HSS-ov zastupnik [[Ivan Pernar]] oštro kritizirao Račića, dok je ovaj bio za govornicom, Račić je izvadio revolver i počeo pucati po HSS-ovcima. [[Đuro Basariček]] i [[Pavle Radić]] poginuli su na mjestu, dok se [[Ivan Granđa]], [[Ivan Pernar]] i, glavna meta, [[Stjepan Radić]] izvlače s ozljedama. Radić, kojem je metak završio u trbuhu, biva operiran u [[Beograd]]u, nakon čega se vraća u Zagreb. Puniša Račić je zatvoren, ali je u zatvoru dobio kraljevski tretman, čime je još jednom demonstrirana okrutnost beogradskog režima. Sprovodi Basaričeku i Pavlu Radiću bili su i jasna prilika za izražavanje nezadovoljstva hrvatskog naroda. Iako je preživio atentat, Stjepan Radić, glavna opozicijska ličnost ovog perioda, preminuo je 8. augusta 1928. u [[Zagreb]]u od posljedica ranjavanja. Demonstracije na njegovom sprovodu bile su znatno veće nego na onom Basaričeka i Pavla Radića. SDK tada službeno odbija učestvovati u radu Narodne skupštine, a politička kriza u zemlji se pogoršava. ==== Kraljevina Jugoslavija ==== [[Datoteka:Kralj aleksandar1.jpg|lijevo|mini|200px|Objavljena preko Radio Beograda, [[Šestojanuarska diktatura]] kralja [[Aleksandar I. Karađorđević|Aleksandra I.]] isprva je dočekana s odobravanjem, ali se kasnije pokazala kao nastavak dotadašnje dvorske politike.]] [[Atentat u Narodnoj skupštini 1928.]] donio je još veće probleme u Kraljevini SHS, a kriza se toliko produbila da je morao reagirati morao sam kralj. Dana 6. januara 1929, preko [[Radio Beograd]]a objavio je ukidanje Narodne skupštine i svih stranaka, uveo je diktaturu, koju će historija pamtiti kao [[Šestojanuarska diktatura]], a sve je to opravdao krizom koju parlamentarci nisu uspjeli riješiti - između Kralja i naroda od tog trenutka posrednika nije smjelo biti. Nekoliko mjeseci potom, kralj Aleksandar donosi novi Zakon o nazivu i podjeli države kojim će ime države promijeniti u Kraljevina Jugoslavija, provodeći, tako, geslo ''"Jedan narod, jedan kralj, jedna država"'', a istu će podijeliti na 9 [[banovina]] i grad [[Beograd]]. Ukinute su bilo kakve nacionalne posebnosti, a stvorena je, što i jest bilo jedno od izvornih ideja Karađorđevića, jugoslavenska nacija sa jugoslavenskim jezikom kao službenim. Iako je dobar dio političara, posebno hrvatskih (njih je predvodio dr. [[Vladko Maček]], nasljednik Stjepana Radića na čelu SDK), pozdravio uvođenje diktature, smatrajući ju boljim rješenjem od Vidovdanskog ustava i novom prilikom za ujednačavanje odnosa, proglašenje iste dovelo je, zapravo, do eskalacije nasilja protiv unutrašnjih neistomišljenika, što je samo povećalo spiralu stvorenu još 1918. godine. U državnom pokušaju razbijanja albanskih, hrvatskih, makedonskih i slovenskih pokreta hrvatske žrtve će postati najpoznatije. Među istaknutim žrtvama ističu se [[Josip Predavec]], HSS-ov zastupnik ubijen nedugo nakon izlaska iz zatvora, [[Đuro Đaković]], jedan od visokopozicioniranih dužnosnika još uvijek ilegalne KPJ i [[albanologija|albanolog]] i pisac, pravaš [[Milan Šufflay]], koji je ubijen usred Zagreba. Šufflayjevo ubistvo posebno je odjeknulo u svijetu, posebno zbog naknadnog zataškavanja od strane vlasti na ponašanje beogradske vlasti pismom su reagovali, između ostalih, i [[Albert Einstein]] i [[Heinrich Mann]].<ref>[http://www.matica.hr/MH_Periodika/vijenac/1999/149/html/esej/12.htm Vijenac br.149/1999.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120323014305/http://www.matica.hr/MH_Periodika/vijenac/1999/149/html/esej/12.htm |date=23 Mart 2012 }} Djelo dostojno pozornosti</ref><ref>[http://www.croatianhistory.net/etf/nyt.html]</ref><ref>[http://www.croatianhistory.net/etf/raditch.pdf PDF]</ref> Atentat je pokušan i na pravaša [[Mile Budak|Milu Budaka]], dok je [[Vladko Maček]] izbjegao smrt, ali je dobar dio vremena proveo u zatvoru. Godine 1932, [[Ustaše]], koje je još od 1928. vodio [[Ante Pavelić]] kao tajni, revolucionarni ogranak [[HSP]]-a kojemu je cilj stvaranje samostalne Hrvatske, podižu [[Lički ustanak|ustanak]] u [[Lika|ličkom]] selu [[Brušane]]. Ustanak je bio izveden poprilično traljavo, tako da je ugušen bez većih problema, ali bio je ovo prvi javni istup [[UHRO]]-a, koji je tada već imao jasno definirane političke ciljeve. Iako je [[Ante Pavelić]] već 1928. ''in absentia'' osuđen na smrt od strane Suda za zaštitu države, djelovanje ustaša u inozemstvu bilo je poprilično plodonosno (kasnije će se to, doduše, pokazati kao problem, jer će te iste ustaše, na temeljima [[fašizam|fašizma]] i [[nacizam|nacizma]], voditi genocidnu i diktatorsku [[NDH]]). Osim individualnih atentata, događali su se i neki kolektivni pokolji kao što su [[Sibinjske žrtve|Sibinjske]], [[Senjske žrtve|Senjske]]. Godine [[1932]], Kraljevina Jugoslavija dolazi na rub rata sa Italijom nakon [[trogirski incident|Trogirskog incidenta]] od 1. decembra [[1932]]. (tom su prigodom pripadnici Sokola Kraljevine Jugoslavije u [[Trogir]]u uništili ili teško oštetili čak osam starih mletačkih lavova) i još nekoliko incidenata.<ref>[http://hrcak.srce.hr/file/29653 Časopis za suvremenu povijest br.2/2007.] Trogirski incident od 1. decembra 1932. i mletački lav svetog Marka kao simbol “talijanstva” istočne obale Jadrana]</ref>. Iako je situacija u zemlji bila daleko od idealne, krajem [[1931]]. dolazi do blagog smirivanja, tako da kralj Aleksandar, 3. septembra [[1931]]. donosi [[Oktroirani ustav]] kojim je ponovo vraćen parlamentarizam, a iste su godine raspisani izbori. Prorežimske stranke ujedinjene su u jedinstvenu [[Jugoslavenska nacionalna stranka|Jugoslavensku nacionalni steranku]] ([[JNS]]) koji je vodio general [[Petar Živković]], predsjednik vlade u vrijeme diktature i zapovjednik Kraljevske garde. Iako su izbori raspisani, oni su bili javni i za pristupanje izborima bio je potreban dovoljan broj potpisa iz određenih kotara, zbog čega su mnoge stranke, uključujući i [[SDK]], bojkotirale ove izbore, što je, jasno, rezultiralo pobjedom JNS-a. Kada je postalo izvjesno da ni kraljevska diktatura ne dovodi do poboljšanja, opozicioni političari iz Hrvatske ([[HSS]], [[HSP]], [[HFSS]]), koje predvode [[Vladko Maček]] (HSS), [[Mile Budak]] (HSP) i [[Ante Trumbić]] (HFSS), okupljaju se u Zagrebu i donose zajednički protestni dokument znan kao [[Zagrebačke punktacije]] ([[1932]]). Pozivajući se, ponovo, na [[Krfska deklaracija|Krfsku]] i [[Ženevska deklaracija|Ženevsku deklaraciju]], zahtijevaju federalno uređenje i daljnje dogovore. Zagrebačke su punktacije potakle i niz drugih dokumenata, tako da u kratkom roku izlaze i [[Novosadske punktacije|Novosadske]] i [[Sarajevske punktacije|Sarajevske]] i [[Ljubljanske punktacije]]. Kako je službeni Beograd punktacije proglasio protudržavnima, one su postale nevažeće, a zanimljivo je kako je od svih potpisnika, samo Maček završio, iako nakratko, u zatvoru. [[Datoteka:1934-10-17 King Alexander Assassination.ogv|frame|Snimak Marsejskoga atentata danas je jedan od najvažnijih i najstarijih dostupnih snimaka od posebne historijske važnosti.]] Ipak, problemi su se i dalje gomilali. Iako je raniji pokušaj u Zagrebu propao, planovi za ubistvo kralja Aleksandra nisu prestali i kralj je bio upozoren kako će izvan Jugoslavije biti u velikoj opasnosti. Usprkos svemu, kralj je na brodu "Dubrovnik" otputovao u [[Marseilles]] na dogovoreni sastanak s francuskim Ministrom vanjskih poslova [[Louis Barthou|Louisom Barthouom]] kako bi dogovorio bolju suradnju dvije zemlje. Ipak, tokom vožnje ulicama, [[Vlado Černozemski]], pripadnik [[VMRO]]-a, ispalio je nekoliko metaka u kralja iz naposredne blizine, a tokom pucnjave je poginuo i ministar Barthou. [[Marsejski atentat]] od 9. oktobra [[1934]]. okončao je Aleksandrovu vladavinu, a velik teret osvete pao je na ustaše. Naime, ubrzo je otkrivena upletenost ustaša u planirani atentat, tako da su brojni ustaški kampovi po svijetu pozatvarani, a čelnici uhićeni (Pavelić je boravio u zatvoru u [[Torino|Torinu]]). [[Datoteka:Prince Paul of Yugoslavia.jpg|lijevo|mini|180px|Predsjednik Namjesništva i regent bio je, nakon atentata, Aleksandrov rođak [[Pavle Karađorđević]], koji je prijestolje preuzeo do punoljetnosti Aleksandrovog sina, [[Petar II. Karađorđević|Petra II.]]]] Kako je prestolonasljednik [[Petar II. Karađorđević|Petar II.]] još uvijek bio maloljetan, vlast je, kao regent, preuzeo [[Pavle Karađorđević]], sin [[Arsen Karađorđević|Arsena Karađorđevića]]. Princ Pavle postat će regent i uspostavit će tročlano [[Namjesništvo]] kojeg će, uz [[Ivo Perović|Ivu Perovića]], bana Savske banovine, i [[Radenko Stanković|Radenka Stankovića]], profesora medicine iz Beograda, i voditi. Namjesništvo će, postepeno, dovesti do popuštanja diktature, ali tu priliku vide srpske vjerske vođe koji šire ideje i mržnju prema hrvatskom narodu koja rezultira ubijanjem hrvatskih seljaka i paljenjem sela. Dobro prikriveni motivi i lažni izvještaji rezultiraju daljnjim djelovanjem Ustaša i hrvatske mržnje prema Srbima što će kasnije rezultirati zločinima u NDH. Naime, nakon pada [[Bogoljub Jevtić|Jevtićeve]] vlade, dolazi, pod pritiskom [[Francuska|Francuske]] i [[Engleska|Engleske]], do rješavanja tzv. [[Hrvatsko pitanje|hrvatskog pitanja]]. Prva kriza koja je riješena bila je [[Konkordatska kriza]]. Naime, pregovori oko stvaranja [[konkordat]]a između Kraljevine Jugslavije i [[Vatikan]]a trajali su već neko vrijeme, a dokument je, konačno, potpisan [[1935]]. za vrijeme nadbiskupa [[Antun Bauer (biskup)|Antuna Bauera]]. Međutim, iako je dokument potpisan, protesti i snažna opozicija pravoslavnih svećenika, koji su tvrdili kako se Hrvatima time daje prevelika autonomija, rezultirali su time da konkordat nikada nije ratificiran. Sljedeći dio hrvatskog pitanja bio je politički status Hrvatske. Naime, nakon smjene Jevtića, za premijera je postavljen [[Milan Stojadinović]], vođa [[Jugoslavenska radikalna zajednica|Jugoslavenske radikalne zajednice]] ([[JRZ]] ili popularno "jereza" - sačinjavale su je [[JNS]], [[JMO]] i [[SLS]]). Stojadinović, doduše, počinje pregovore s Vladkom Mačekom oko statusa Hrvatske, ali za njegova mandata ([[1935]]. - [[1939|39.]]), oni neće biti završeni. Godine [[1939]], knez Pavle smijenjuje Milana Stojadinovića i imenuje [[Dragiša Cvetković|Dragišu Cvetkovića]] za novog predsjednika vlade. Kako su pregovori Stojadinović-Maček bili neuspješni, novi predsjednik vlade započinje nove pregovore koji su 26. augusta [[1939]]. godine razultirali potpisivanjem [[Sporazum Cvetković–Maček|Sporazuma Cvetković–Maček]] i osnivanjem [[Banovina Hrvatska|Banovine Hrvatske]]. [[Datoteka:BanHrvatska1939.gif|desno|mini|220px|[[Banovina Hrvatska]] bila je velik presedan jugoslavenske vlasti.]] [[Banovina Hrvatska|Banovina]] je zapravo bila "država u državi", a obuhvatala je teritoriju bivše [[Savska banovina|Savske]] i [[Primorska banovina|Primorske banovine]] (uz dijelove današnje [[BiH]]). Imala je sudsku, zakonodavnu i upravno autonomiju u odnosu na Beograd, a za (prvog i posljednjeg) bana izabran je [[HSS]]-ovac [[Ivan Šubašić]]. Taj neviđeni presedan, kojeg je knez Pavle opravdao članom 116. jugoslavenskog ustava, izazvao je burne reakcije širom zemlje. Srpski političari su se pobunili jer su smatrali da takav presedan Hrvatima daje privilegiran položaj i ruši ideje jugoslavenstva koje je država provodila, dok su neki hrvatski političari, predvođeni [[HSP]]-om, smatrali kako je ovo samo obmana i kako je jedina moguća solucija potpuna samostalnost Hrvatske. Kako bilo, protesti su ubrzo prestali, a situacija u zemlji ponovo se pogoršala u nadolazećem periodu. Dana 1. septembra [[1939]], [[Adolf Hitler]] započinje [[Invazija Poljske (1939.)|napad na Poljsku]], čime započinje [[Drugi svjetski rat]] u kojeg će se i Kraljevina Jugoslavija ubrzo priključiti. [[Datoteka:Ivan Subasic.jpg|frame|[[HSS]]-ov [[Ivan Šubašić]] imenovan je za posljednjeg hrvatskog bana, a kasnije će u vladi DFJ vršiti i funkciju Ministra vanjskih poslova.]] [[Datoteka:Axis occupation of Yugoslavia, 1941-43.png|mini|desno|Podjela Jugoslavije, 1941.-1943.]] [[Datoteka:Axis occupation of Yugoslavia, 1943-44.png|mini|desno|Podjela Jugoslavije, 1943.-1944.]] Kraljevina Jugoslavija svakako je bila važna strateška tačka i za [[Saveznici u Drugi svjetski rat|Saveznike]] i za [[Sile Osovine]] tako da su se i jedna i druga frakcija borile oko pridobivanja Jugoslavije za saveznika. Iako su [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] i [[Francuska]] bile tradicionalne jugoslavenske saveznice, za vrijeme premijera Stojadinovića došlo je do približavanja Jugoslavije [[Treći Reich|Trećem Reichu]] i [[Kraljevina Italija|Kraljevini Italiji]]. Na kraju, pod primamljivim obećanjima, Kraljevina Jugoslavija pristupa [[Trojni pakt|Trojnom paktu]] 25. marta [[1941]]., manje od godinu dana nakon što je, u septembru 1940, formiran. Međutim, dobar dio jugoslavenskog naroda, kao i međunarodna scena, nisu odobravali ovaj potez taku da su [[UK|Britanci]] ubrzo dali podršku [[Vojni puč od 27. marta 1941.|državnom udaru]] koji je izveden u noći s [[26. mart|26.]] na [[27. mart]] [[1941]]. Namjesništvo je ukinuto, a premijeru Cvetkoviću oduzet je mandat. Maloljetni kralj [[Petar II.]] proglašen je za punoljetnu osobu čime preuzima prijestolje, iako nije ni krunjen ni miropomazan, a za predsjednika vlade izabran je general [[Dušan Simović]]. Simovićeva je vlada najavljivala razvrgavanje Trojnog pakta, ali do toga čina nikad nije došlo zbog pritiska i otovrene prijetnje Trećeg Rajha. Umjesto toga, Simovićeva vlada nije razvrgnula sporazum, nadajući se da će tako izbjeći njemačku okupaciju i spasiti monarhiju. == Unutrašnja politika == Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca bila višenacionalna, priznati status naroda imali su samo [[Srbi]], [[Hrvati]] i [[Slovenci]] s tvrdnjom da su to "tri plemena istog naroda". Premda je deklarativno [[Kraljevina SHS]] bila ustavna monarhija, [[Vidovdanski ustav]] od 28. jula [[1921]]. ozakonio je srpski hegemonizam, unitarizam i centralizam. Sistem je obilježio i žandarmerijski teror nad političkim protivnicima, komunistima i pro-ljevičarskim strankama, republikanskim strankama te hrvatskom opozicijom. Opseg tog terora se kretao od verbalnih prijetnja preko organizacija koje su bile produžena režimska ruka ([[ORJUNA]] i sl.), fizičkih ugroza sve do ubistava. {{Citat|...Osobe koje preuzimaju vodeće funkcije u Hrvatskoj uglavnom su iz uže Srbije i ne poznaju upravu u Hrvatskoj, Slavoniji i Dalmaciji koja je izgrađivana desetljećima pa korupcija i vladavina žandarmerije, a osobito nepridržavanje postojećih zakona i propisa u Hrvatskoj, izazivaju veliko nezadovoljstvo koje se pretvaralo u krizu. Rješenja koja je donosila srpska vlast bila su zasnovana na francuskom sistemu i nisu odgovarala upravnom sistemu Hrvatskoj koji je bio izgrađen prema njemačkom uzoru te je dolazilo do stalnih nesuglasica, odnosno korak naprijed značio je deset koraka unatrag. (...) sistem zasnovan na poštenju prestao je funkcionirati, a prednost su dobili snalažljivost, veze i korupcija. Izgubila se pravna, a provođenjem agrarne reforme divljim načinom, i materijalna sigurnost. (...) poslovanje s Evropom otežano je zbog toga što izvoznice za izvoz robe u Srednju Evropu odobrava Beograd pa upravo u tom vremenu upravni organi otvaraju vrata korupciji i podmićivanju, pojavama koje su do 1914. bile u Hrvatskoj slabo razvijene... ([[Mira Kolar-Dimitrijević|Mira K. Dimitrijević]], «Hrvatska u prvoj Jugoslaviji – bitne značajke položaja», u: Hrvatska politika u XX. stoljeću, Matica hrvatska, Zagreb, 2006., 193, 194, 198.).''<ref>http://hakave.org/index.php?option=com_content&view=article&id=7265:protuhrvatske-i-protukatolike-lai-medijskih-jurinika&catid=138:davor-dijanovi&Itemid=76 (preuzeto 2. decembra 2010.)</ref>}} === Kraljevi === * [[Petar, kralj Srbije|Petar I.Karađorđević]] (1918–1921) ** regent Aleksandar I Karađorđević (1918–1921) * [[Aleksandar, kralj Jugoslavije|Aleksandar I Karađorđević]] (1921–1934) * [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petar II Karađorđević]] (1934–1945) ** Namjesništvo (1934–1941) *** Princ [[Pavle Karađorđević]] (1934–1941) *** Ivan Perović (1934–1941) *** Radenko Stanković (1934–1941) === Premijeri === * [[Stojan Protić]] (1918–1919) * [[Ljubomir Davidović]] (1919–1920) * [[Stojan Protić]] (1920) – drugi mandat * [[Milenko Vesnić]] (1920–1921) * [[Nikola Pašić]] (1921–1924) * [[Ljubomir Davidović]] (1924) – drugi mandat * [[Nikola Pašić]] (1924–1926) – drugi mandat * [[Nikola Uzunović]] (1926–1927) * [[Velimir Vukićević]] (1927–1928) * [[Anton Korošec]] (1928–1929) * [[Petar Živković]] (1929–1932) * [[Vojislav Marinković]] (1932) * [[Milan Srškić]] (1932–1934) * [[Nikola Uzunović]] (1934) * [[Bogoljub Jevtić]] (1934–1935) * [[Milan Stojadinović]] (1935–1939) * [[Dragiša Cvetković]] (1939–1941) * [[Dušan Simović|Dušan T. Simović]] (1941) === Premijeri u izbjeglištvu ([[Kairo]]/[[London]]) === * [[Dušan Simović|Dušan T. Simović]] (1941–1942) * [[Slobodan Jovanović]] (1942–1943) * [[Miloš Trifunović]] (1943) * [[Božidar Purić]] (1943–1944) * [[Ivan Šubašić]] (1944–45) * [[Drago Marušić]] (1945) == Administativna podjela == {{Glavni|Administrativne podjele Jugoslavije}} [[Datoteka:Kingdom of Yugoslavia (1929-1939)-sr.svg|180px|mini|desno|Banovine Kraljevine Jugoslavije iz 1929, sa promjenom 1939. godine]] Od nastanka 1918. godine pod imenom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, država je nekoliko puta mijenjala administrativnu i teritorijalnu podjelu. Od 1918-22. godine bila je privremeno podijeljena na [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|7 pokrajina]] kao prvim stepenom podjele, a pokrajine su se dalje dijelile na [[okrug]]e ili [[županija|županije]], dalje na [[srez]]ove ili [[kotar]]e, koji su se sastojali od nekoliko općina. Od 1922. godine donošenjem [[Vidovdanski ustav|Vidovdanskog ustava]], Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca bila je podijeljena na [[Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|33 oblasti]], a organi uprave nalazili su se u većem gradu. Promjenom imena u Kraljevinu Jugoslaviju istovremeno se uvode 9 [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|banovina]], a Beograd sa okolinom postaje posebna teritorijalna jedinica. Ujedinjenjem [[Primorska banovina|Primorske]] i [[Savska banovina|Savske banovine]], s pojedinim dijelovima [[Vrbaska banovina|Vrbaske]], [[Zetska banovina|Zetske]], [[Dunavska banovina|Dunavske]] i [[Drinska banovina|Drinske banovine]], 1939. godine nastaje [[Banovina Hrvatska]]. == Također pogledajte == * [[Država SHS]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Kingdom of Yugoslavia}} * [https://www.youtube.com/playlist?list=PLxbMnBfiy6iFzn1yGJIEJtlGN9VjZsIuM Politički sukobi u Jugoslaviji između dva rata (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/playlist?list=PLxbMnBfiy6iFMC0sSGR570EsjiVKxpKY8 Jugoslavija u ratu 1941-1945 (RTS Kulturno-umetnički program - Zvanični kanal)] {{Jugoslavenska hronologija}} {{Teme o BiH}} [[Kategorija:Kraljevina Jugoslavija]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1943.]] 6aulgxg8sx1mg0zheo8ou3p749qsh04 0 3032 3731991 3715475 2025-07-02T07:45:50Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1945.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1945.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731991 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Nezavisna Država Hrvatska | izvorno_ime = | genitiv = Nezavisne Države Hrvatske | razdoblje = Protektorat [[Italija|Italije]] (1941-1943)<br /> ''[[De facto]]'' marionetska država [[Treći rajh|Trećeg rajha]] (1941-45) | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = Demokratska Federativna Jugoslavija | država_poslije_zastava1 = Flag of SFR Yugoslavia.svg | zastava = Flag of Independent State of Croatia.svg | grb = Coat of arms of Croatia (1941–1945).svg | uzrečica = ''Bog i Hrvati'' | himna = | karta = Independent_State_of_Croatia_(1943).svg | glavni_grad = [[Zagreb]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = [[Zagreb]] | službeni_jezik = [[hrvatski]] | etničke_grupe = [[Hrvati]]<br />[[Srbi]] | državno_uređenje = [[Fašizam|Fašistička]] [[diktatura]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = 1941–1943. | vladar_prva_vlast = [[Tomislav II.]] (kralj) | godina_druge_vlasti = 1941–1945. | vladar_druga_vlast = [[Ante Pavelić]] (poglavnik) | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = [[Aprilski rat|država proklamovana]] | nezavisnost_priznato = 10. april 1941. | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 6.900.000 | stanovnika_godina = 1941 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[NDH kuna]] | vremenska_zona = [[UTC]] +1 | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = |}} '''Nezavisna Država Hrvatska''' ('''NDH''') bila je samoproglašena i djelomično priznata [[Fašizam|fašistička]] marionetska država [[Treći rajh|Trećeg rajha]] i [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]]<ref>[https://www.britannica.com/place/Independent-State-of-Croatia "Independent State of Croatia"], Britannica Online Encyclopedia</ref> za vrijeme [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], između 1941. i 1945. godine. Proglašena je 10. aprila 1941, nakon [[Aprilski rat|invazije]] [[Sile Osovine|Sila Osovina]] na [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevinu Jugoslaviju]]. Osnivanje Nezavisne Države Hrvatske potpomognuto je njemačkim [[nacizam|nacističkim]] režimom. Vođa njenog stvaranja je bio [[Ante Pavelić]] zajedno s [[Ustaše|Ustaškim pokretom]]. Obuhvatala je područja [[Hrvatska|Hrvatske]] (bez obale i gradova [[Split]], [[Zadar]], [[Rijeka (grad)|Rijeka]] i [[Pula]]), čitavu [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]], dijelove [[Srijem]]a sa gradom [[Zemun]]om. Kapitulacijom Italije, NDH preuzima vlast nad gradovima i otocima koji su do tada bili pod italijanskom upravom, te kasnije nad [[Boka kotorska|Bokom kotorskom]]. Glavni grad bio je [[Zagreb]], veći centri bili su: [[Sarajevo]], [[Banja Luka]], [[Mostar]], [[Dubrovnik]] i [[Osijek]]. Vojska je bila sastavljena od [[Ustaška vojnica|ustaške]] i [[Hrvatsko domobranstvo|domobranske]] vojske. Glavne religije su bile [[katolicizam]], [[islam]] i [[pravoslavlje]]. Sa svjetske pozornice NDH je nestala oslobađanjem teritorije od strane jedinica [[Jugoslavenski partizani|jugoslavenskih partizana]] 1945. godine. == Nastanak == === Bjelovarski ustanak === Hrvati u kraljevskoj vojsci nakon izbijanja rata masovno počinju otkazivati poslušnost. Dana 8. aprila otvoreno su se pobunili 108. pješadijski puk u Velikom Grđevcu i 40. dopunski puk u Severinu. Uz pomoć Hrvatske seljačke zaštite zauzimaju žandarmerijsku stanicu u [[Garešnica|Garešnici]], stižu u [[Bjelovar]] i pružaju podršku gradonačelniku dr. [[Julije Makanec|Juliju Makancu]], koji istog dana proglašava "uskrsnuće hrvatske države". U Bjelovar sljedećeg dana stižu i vojnici iz drugih jedinica, što je bio znak očitog raspada jugoslavenske vojske. === Proglašenje === Od 5. aprila 1941. [[Ante Pavelić]] preko radio stanice glavnog ustaškog stana "Velebit" poziva hrvatski narod na uspostavu NDH. 10. aprila 1941. bivši austrougarski pukovnik [[Slavko Kvaternik]] izvršio je uspostavu NDH preko Radia Zagreb u 16 sati, a njemačka vojska započela je ulaziti u grad [[Zagreb]] sat vremena kasnije. Kvaternik je djelovao u dogovoru sa njemačkim izaslanikom Edmundom Weesenmayerom. Ovaj je u prethodnih desetak dana više puta kontaktirao [[Vladko Maček|Vladka Mačeka]], nagovarajući ga da preuzme čelnu funkciju nove države, što je Maček odbijao. Weeesenmayer je ipak nagovorio Mačeka na izjavu kojom poziva svoje pristaše na mir i lojalnost novoj vlasti. Kvaternikov proglas i Mačekova izjava emitirani su na radiju. ==== Kvaternikov proglas ==== ''Hrvatski narode! Božja providnost i volja našeg saveznika, te mukotrpna višestoljetna borba hrvatskog naroda i velika požrtvovnost našeg poglavnika dr. Ante Pavelića, te ustaškog pokreta u zemlji i inozemstvu, odredili su da danas pred dan uskrsnuća Božjeg sina uskrsne i naša Nezavisna Država Hrvatska. Pozivam sve Hrvate, u kojem god mjestu oni bili, a naročito sve časnike, podčasnike i momčad cjelokupne oružane snage i javne sigurnosti, da drže najveći red i da svi smjesta prijave zapovjedništvu oružane snage u Zagrebu mjesto gdje se nalaze, te da cijela oružana snaga smjesta položi zakletvu vjernosti Nezavisnoj Državi Hrvatskoj i njenom poglavniku. Cjelokupnu vlast i zapovjedništvo cjelokupne oružane snage preuzeo sam danas kao opunomoćenik poglavnika. Bog i Hrvati! Za dom spremni!'' ==== Mačekova izjava ==== ''Hrvatski narode! Pukovnik Slavko Kvaternik, vođa nacionalističkog pokreta u zemlji, proglasio je danas slobodnu i nezavisnu hrvatsku državu na cjelokupnom historijskom i geografskom području Hrvatske, te preuzeo vlast. Pozivam sav hrvatski narod, da se novoj vlasti pokorava. Pozivam sve pristaše HSS, koji su na upravnim položajima, sve kotarske odbornike, općinske načelnike i odbornike itd, da iskreno surađuju s novom narodnom vladom.'' == Administrativna podjela == === Juni 1941. === Tokom juna je dogovorena upravna podjela NDH: * velike župe (na koncu ih je bilo 22) * kotari - 142 (u početku, broj je varirao tokom rata) ** kotarske ispostave - 31 (u početku) * općine - 1006 * grad Zagreb - glavni grad === Juli 1941. === [[Datoteka:NezavisnaDrzavaHrvatska.png|Podjela NDH 1941-43. godine|250px|mini|desno]] [[Datoteka:NezavisnaDrzavaHrvatskaDistricts1943.png|mini|desno|250px|NDH nakon kapitulacije Italije 1943-45.]] NDH je bila podijeljena na 10 velikih župa. Nakon priprema, koje su trajale četiri mjeseca, napravljena je u julu 1941. konačna podjela na 22 velike župe: {| class="wikitable" style:center ! velika župa ! sjedište |- | ''Zagorje'' | Varaždin |- | ''Prigorje'' | Zagreb |- | ''Bilogora'' | Bjelovar |- | ''Baranja'' | Osijek |- | ''Vuka'' | Vukovar |- | ''Posavje'' | Brod na Savi |- | ''Livac i Zapolje'' | Nova Gradiška |- | ''Gora'' | Petrinja |- | ''Pokupje'' | Karlovac |- | ''Modruš'' | Ogulin |- | ''Vinodol i Podgorje'' | Senj |- | ''Cetina'' | Omiš |- | ''Hum'' | Mostar |- | ''Dubrava'' | Dubrovnik |- | ''Vrhbosna'' | Sarajevo |- | ''Usora i Soli'' | Tuzla |- | ''Lašva i Glaž'' | Travnik |- | ''Pliva i Rama'' | Jajce |- | ''Krbava i Psat'' | Bihać |- | ''Sana i Luka'' | Banja Luka |- |} ==== Kotari u NDH ==== {| class="wikitable" |- | '''Velika župa''' || '''Kotari''' |- | Baranja | [[Đakovo]], [[Donji Miholjac]], [[Našice]], [[Osijek]], [[Slatina|Podravska Slatina]], [[Valpovo]], [[Virovitica]], [[Beli Manastir]] |- | Bilogora | [[Bjelovar]], [[Čazma]], [[Garešnica]], [[Đurđevac]], [[Grubišno Polje]], [[Koprivnica]], [[Križevci]] |- | Bribir - Sidraga | [[Bosansko Grahovo|Grahovo]], [[Drniš]], [[Knin]] |- | Cetina | [[Brač]], [[Hvar]], [[Imotski]], [[Makarska]], [[Omiš]], [[Sinj]] |- | Dubrava | [[Bileća]], [[Čapljina]], [[Dubrovnik]], [[Gacko]], [[Ravno]], [[Stolac (BiH)|Stolac]], [[Trebinje]] |- | Gora | [[Bosanski Novi]], [[Dvor]], [[Glina (grad)|Glina]], [[Kostajnica]], [[Petrinja]], [[Sisak]] |- | Hum | [[Konjic]], [[Ljubuški]], [[Metković]], [[Mostar]], [[Nevesinje]], [[Posušje]] |- | Krbava - Pset | [[Bihać]], [[Bosanska Krupa]], [[Bosanski Petrovac|Hrvatski Petrovac]], [[Cazin]] |- | Lašva - Glaž | [[Fojnica]], [[Travnik]], [[Visoko]], [[Zenica]], [[Žepče]] |- | Lika - Gacka | [[Gospić]], [[Gračac]], [[Korenica]], [[Otočac]], [[Perušić]], [[Udbina]] |- | Livac - Zapolje | [[Bosanska Dubica]], [[Bosanska Gradiška]], [[Daruvar]], [[Nova Gradiška]], [[Novska]], [[Pakrac]], [[Požega]], [[Prnjavor]] |- | Modruš | [[Delnice]], [[Ogulin]], [[Slunj]], [[Vrbovsko]] |- | Pliva - Rama | [[Bugojno]], [[Tomislavgrad|Duvno]], [[Glamoč]], [[Jajce]], [[Kupres]], [[Livno]], [[Prozor]], [[Mrkonjić Grad|Varcar Vakuf]] |- | Pokupje | [[Jastrebarsko]], [[Karlovac]], [[Pisarovina]], [[Vojnić]], [[Topusko]] |- | Posavje | [[Bijeljina]], [[Brčko]], [[Brod (općina)|Brod]], [[Derventa]], [[Gradačac]], [[Županja]] |- | Prigorje | [[Donja Stubica]], [[Dugo Selo]], [[Kutina]], [[Samobor]], [[Sveti Ivan Zelina]], [[Velika Gorica]], [[Zagreb]] |- | Sana - Luka | [[Banja Luka]], [[Ključ (općina)|Ključ]], [[Kotor Varoš]], [[Prijedor]], [[Sanski Most]] |- | Usora - Soli | [[Doboj]], [[Gračanica]], [[Kladanj]], [[Maglaj]], [[Teslić]], [[Tešanj]], [[Tuzla]], [[Zvornik]] |- | Vinodol - Podgorje | [[Brinje]], [[Crikvenica]], [[Karlobag]], [[Kraljevica]], [[Novi Vinodolski|Novi]], [[Senj]] |- | Vrhbosna | [[Čajniče]], [[Foča]], [[Rogatica]], [[Sarajevo]], [[Srebrenica]], [[Višegrad]], [[Vlasenica]], [[Priboj]], [[Prijepolje]], [[Nova Varoš]], [[Sjenica]]<ref>Vladimir Dedijer - Antun Miletić: "Genocid nad Muslimanima 1941-1945, zbornik dokumenata", Sarajevo, 1990</ref>, [[Kladnica]] |- | Vuka | [[Hrvatska Mitrovica]], [[Hrvatski Karlovci]], [[Ilok]], [[Irig]], [[Ruma]], [[Stara Pazova]], [[Šid]], [[Vinkovci]], [[Vukovar]], [[Zemun]] |- | Zagorje | [[Čakovec]], [[Ivanec]], [[Klanjec]], [[Krapina]], [[Ludbreg]], [[Novi Marof]], [[Pregrada]], [[Prelog]], [[Varaždin]], [[Zlatar]] |} Padom Italije, još neki krajevi su kao posebni kotari ušli u sastav NDH. == Stanovništvo == Nezavisna Država Hrvatska imala je po popisu stanovništva iz 1931. ukupno 6.020.000 stanovnika, a po procjeni [[Vladimir Žerjavić|Vladimira Žerjavića]] za 1941. 6.869.000 (nesigurnost procjene je oko jedan posto). Na području Dalmacije, koje je predano Italiji, živjelo je oko 400.000 Hrvata i nešto Srba. Treba također odbiti Međimurje, koje je cijelo vrijeme postojanja NDH bilo pod mađarskom okupacijom. U odnosu na površinu [[Banovina Hrvatska|Banovine Hrvatske]], NDH je izgubila područje na kojem je živjelo oko 400.000 Hrvata, a dobila područje na kojem je živjelo više od milion Srba. Za vrijeme NDH objavljivani su razni podaci o površini i stanovništvu. [[Hrvoje Matković]] navodi da je prema izvještaju ''Hrvatskog državnog brojidbenog ureda'' (objavljenog 1941.) površina NDH iznosila 115.133&nbsp;km², a imala je 6.966.729 stanovnika. ''(Matković, str. 82)'' Tu međutim nedostaje primjedba (što je iz navedene brojke očito) da je u površinu uračunata i cijela Dalmacija, vjerovatno zato što je u to vrijeme još bila u sastavu NDH. Prema tom izvještaju, od navedenog broja stanovnika bilo je: * 4.817.000 Hrvata (uračunati muslimani), * 1.848.000 Srba, * 145.000 Nijemaca, * 70.000 Mađara, * 37.000 Slovenaca, * 44.267 Čeha i Slovaka. Izvan hrvatskih državnih granica živjelo je po tom izvještaju 1.727.548 Hrvata. [[Ivan Košutić]], međutim, navodi neki drugi izvještaj istog ''Državnog brojidbenog ureda''. Po njemu NDH zauzima državnu teritoriju od 100.265&nbsp;km², ima 6.474.331 stanovnika, od toga: * Hrvata 4.868.831, * Srba 1.250.000, * Nijemaca 170.000, * Mađara 69.000 i * Slovenaca 37.000. Još je objavljeno da u Srbiji i Crnoj Gori živi 280.000 Hrvata, u Baranji, Bačkoj i Banatu 118.725, Kranjskoj i Štajerskoj 18.823, a u različitim krajevima svijeta, pretežno u prekomorskim zemljama, 1.925.000, odnosno sveukupno izvan zemlje živi 2.342.548 Hrvata. U italijanskoj okupacionoj zoni, prema navodima istog ureda, živi oko 100.000 stanovnika Hrvatske. ''(Košutić, str. 57)'' Površina se tu dakle znatno smanjila, također broj stanovnika, ali čak se povećao iskazani broj Hrvata a drastično smanjio broj Srba. Za Nijemce, Mađare i Slovence brojke su iste. ===Usposatava NDH=== [[Slika:NDH poziv Zidovima i Srbima.JPG|thumb|left|Poruka kojom se pozivaju [[Jevreji]] i [[Srbi]] da predaju oružje pod rizikom da budu oštro osuđeni]] Nakon napada Sila Osovine na [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevinu Jugoslaviju]] 1941. godine i brzog poraza [[Kraljevska jugoslavenska armija|Kraljevske jugoslavenske armije]] (''Jugoslavenske Vojske''), zemlju su okupirale snage Osovine. Sile Osovine su ponudile [[Vladko Maček|Vladku Mačeku]] priliku da formira vladu, budući da su Maček i njegova stranka, Hrvatska seljačka stranka ([[Hrvatska seljačka stranka]] – HSS}}) imali najveću izbornu podršku među jugoslavenskim Hrvatima – ali je Maček odbio tu ponudu. <ref>"Rat i revolucija u Jugoslaviji 1941.-1945." [...]</ref> Vladko Maček, prvak HSS-a, koji je u aprilu 1941. zastupao većinu Hrvata, nije bio voljan prihvatiti "nezavisnost" koja se tada nudila po cijeni koju je [[Adolf Hitler]] nametnuo. Dana 10. aprila 1941. godine njemačka vojska preuzela je kontrolu u [[Zagreb]]u. Uz njihovu podršku, penzionirani potpukovnik [[Slavko Kvaternik]], zamjenik vođe ustaša, proglasio je stvaranje Hrvatska| Nezavisne Države Hrvatske (NDH)]] "u ime Hrvata i poglavnika [[Ante Pavelić|Ante Pavelića]]".<ref name="Logos 16">{{Cite web|last=Logos|first=Aleksandar A.|title=Jasenovac in Croatia or a short story about a war and mass killing in it|page=16|url=https://www.academia.edu/83102584|access-date=2022-09-28}}</ref> Nekoliko dana kasnije, 15. aprila 1941. godine, Ante Pavelić se vratio u Zagreb iz egzila u [[Italija|Italiji][], a 16. aprila 1941. godine preuzeo je vlast kao državni vođa, ili "Vođa" (Poglavnik), obavljajući funkciju premijera. <ref name="Logos 16"/> Pristajući na zahtjeve Benito Mussolini|Benita Mussolinija]] i fašističkog režima u Kraljevini Italiji, Pavelić je nerado prihvatio Aimonea, 4. vojvodu od Aoste, kao figurativnog kralja NDH pod svojim novim kraljevskim imenom, Tomislav II. Aosta nije bio zainteresiran da bude figurativni kralj Hrvatske: Nakon što je saznao da je imenovan za kralja Hrvatske, rekao je bliskim kolegama da misli da je njegova nominacija bila loša šala njegovog rođaka, kralja [[Viktor Emanuel III od Italije|Viktora Emanuela III]], iako je prihvatio krunu iz osjećaja dužnosti.<ref name="Petacco">{{cite book|last=Petacco|first=Arrigo|title=A Tragedy Revealed: The Story of the Italian Population of Istria, Dalmatia, and Venezia Giulia| publisher=University of Toronto Press|year=2005|pages=26–27|isbn=0-8020-3921-9}}</ref> Nikada nije posjetio NDH i nije imao utjecaja na vladu, kojom je dominirao Pavelić. Sa strateške perspektive, osnivanje NDH bio je pokušaj Mussolinija i Hitlera da smire Hrvate, a istovremeno smanje korištenje resursa Osovine, koji su bili hitnije potrebni za [[Operacija Barbarossa|Operaciju Barbarossa]]. U međuvremenu, Mussolini je iskoristio svoju dugogodišnju podršku hrvatskoj nezavisnosti kao polugu da prisili Pavelića da potpiše sporazum 18. maja 1941. u 12:30, prema kojem su srednja Dalmacija i dijelovi [[Dalmacija|Hrvatskog primorja]] i [[Gorski kotar|Gorskog kotara]] ustupljeni Italiji.<ref>{{cite magazine|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,765632,00.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20070626132957/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,765632,00.html|url-status=dead|archive-date=26 June 2007|title=Foreign News: Crown of Zvonimir|magazine=TIME|date=26 May 1941|access-date=3 June 2011}}</ref> Prema istom sporazumu, NDH je bila ograničena na minimalnu [[Mornarica Nezavisne Države Hrvatske|mornaricu]], a italijanskim snagama je data vojna kontrola nad cijelom [[Dalmacija|Hrvatska obala]]. Nakon što je Pavelić potpisao sporazum, drugi hrvatski političari su ga ukorili. Pavelić je javno branio odluku i zahvalio Njemačkoj i Italiji na podršci hrvatskoj nezavisnosti..<ref name="Tanner-p147">[[#Tanner|Tanner, 1997]], p. 147</ref> Nakon što je odbio vodstvo NDH, Maček je pozvao sve na poslušnost i saradnju s novom vladom. [[Rimokatolička crkva]] je također otvoreno podržavala vladu. Prema Mačeku, nova država je u Zagrebu dočekana "valom entuzijazma", često od strane ljudi "zaslijepljenih i opijenih" činjenicom da je nacistička Njemačka "upakovala svoju okupaciju pod eufemističkim nazivom '''Nezavisna Država Hrvatska'''. Ali u selima, napisao je Maček, seljaci su vjerovali da je "njihova borba u proteklih 30 godina da postanu gospodari svojih domova... i njihova zemlja je pretrpjela ogroman udarac".<ref>Maček, pp. 220–231</ref> [[Slika:Židovi izložba ndh 1942.jpg|thumb|right|200px| Antisemitski plakat u Zagrebu, koji reklamira izložbu o "destruktivnom radu Jevreja u Hrvatskoj" i "rješenju jevrejskog pitanja u NDH".]] Dana 16. augusta 1941. godine osnovana je [[Ustaška nadzorna služba]], koja se sastojala od četiri odjeljenja, "Ustaške policije", "Ustaške obavještajne službe" i "Ustaške policije", ''Odbrana'' i ''Kadrovi'', za suzbijanje aktivnosti protiv ustaša, Nezavisne Države Hrvatske i hrvatskog naroda. Služba je eliminirana kao odvojena agencija , januara1943. i funkcije su prenesene na Ministarstvo unutrašnjih poslova pod okriljem „Direkcije za javni red“..{{sfn|Tomasevich|2001|p=341}} Nezadovoljne Pavelićevim režimom u njegovim prvim mjesecima, Sile Osovine su u septembru 1941. zatražile od Mačeka da preuzme vlast, ali je Maček ponovo odbio. Smatrajući Mačeka potencijalnim rivalom, Pavelić ga je potom uhapsio i internirao u [[koncentracijski logor Jasenovac]]. Ustaše u početku nisu imale vojsku ili administraciju sposobnu da kontrolišu cijelu teritoriju NDH. Ustaški pokret je imao manje od 12.000 članova kada je rat počeo. Dok same ustaše procjenjuju broj njihovih simpatizera čak i u ranoj fazi na oko 40.000.<ref>[[#Pavlowitch|Pavlowitch, 2008]] |date=July 2012}}</ref> == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == *[http://www.axishistory.com/index.php?id=34 Hrvatska u 2. svjetskom ratu, axishistory.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070704124732/http://www.axishistory.com/index.php?id=34 |date=4. srpnja 2007. }} * [http://hrcak.srce.hr/search/?q=NDH Nezavisna Država Hrvatska na Portalu znanstvenih časopisa Republike Hrvatske (hrcak.srce.hr)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210817225033/https://hrcak.srce.hr/search/?q=NDH |date=17. kolovoza 2021. }} * [http://shp.bizhat.com/Raskid.html Pokušaji preuzimanje uprave od strane NDH u područjima Kvarnera i Hrvatskog primorja nakon 1943.] * [https://web.{{Commonscat|Independent State of Croatia}} {{Drugi svjetski rat}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{Kolaboracija u Jugoslaviji}} [[Kategorija:Nezavisna Država Hrvatska]] [[Kategorija:Drugi svjetski rat]] [[Kategorija:Politička historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Politička historija Hrvatske]] [[Kategorija:Politička historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1941.]] [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Geografska historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1945.]] [[Kategorija:Bivše marionetske države]] 8s85eseofplkrqjkqqedkm3xirp2msm 0 3189 3731755 3713319 2025-07-01T15:17:49Z Astrameri 151645 nova osoba pod "rođeni" 3731755 wikitext text/x-wiki {{JanuarKalendar}} '''22. januar / siječanj (22. 1)''' jest 22. dan godine po [[gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]]. Do kraja godine još su 343 dana (344 u [[prijestupna godina|prijestupnoj godini]]). == Događaji == * [[1891]] – Završeno treće službeno [[Svjetsko prvenstvo u šahu 1890/91.]] između [[Wilhelm Steinitz|Steinitza]] i [[Isidor Gunsberg|Gunsberga]], pobjedom Steinitza. * [[1954]] – Održana [[11. dodjela "Zlatnog globusa"]]. * [[1963]] – Francuski predsjednik [[Charles de Gaulle]] i njemački kancelar [[Konrad Adenauer]] potpisali Jelisejski sporazum. * [[1973]] – U SAD-u legalizovan abortus u slučaju ''[[Roe protiv Wadea]]'' s razlogom prava na privatnost. * [[1994]] – [[Masakr na Alipašinom Polju]]. * [[2002]] – [[Bosna i Hercegovina]] postala punopravni član Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope. * [[2012]] – Na [[Referendum o pristupanju Hrvatske Evropskoj uniji 2012.|referendumu o pristupanju Hrvatske]] [[Evropska unija|Evropskoj uniji]] građani [[Hrvatska|Hrvatske]] i hrvatsko iseljeništvo izjasnili se dvotrećinskom većinom za ulazak u EU. == Rođeni == === 13. vijek === * [[1263]] – [[Ibn-Tejmije]], [[Islam|islamski]] [[teolog]] === 16. vijek === * [[1561]] – [[Francis Bacon]], engleski filozof, književnik i državnik === 18. vijek === * [[1710]] – [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i izvođač na [[Orgulje|orguljama]] * [[1729]] – [[Gotthold Ephraim Lessing]], njemački pjesnik * [[1788]] – [[George Gordon Byron]], engleski pjesnik * [[1796]] – [[Karl Ernst Claus]], njemačko-ruski hemičar * [[1800]] – [[Christoph Merian]], njemački veleposjednik === 19. vijek === * [[1849]] – [[August Strindberg]], švedski književnik i dramatičar === 20. vijek === * [[1908]] – [[Atahualpa Yupanqui]], argentinski kantautor i književnik * [[1937]] – [[René Mercier (biatlonac)|René Mercier]], [[Francuska|francuski]] [[biatlon]]ac * [[1941]] – [[Sven-Olov Axelsson]], [[Švedska|švedski]] [[biatlon]]ac * [[1953]] – [[Jim Jarmusch]], američki režiser, producent i glumac * [[1957]] – [[Mustafa Hajrulahović|Mustafa Hajrulahović "Talijan"]], general [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]] * [[1959]] – [[Gábor Mayer]], [[Mađarska|mađarski]] [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[1973]] – [[Vera Vučeva]], [[bugarska]] [[biatlon]]ka * [[1981]] – [[Zdeňka Vejnarová]], [[češka]] [[biatlon]]ka * [[1982]] – [[Martin Koch (ski-skakač)|Martin Koch]], [[Austrija|austrijski]] [[skijaš-skakač]] === 21. vijek === * [[2002]] – [[Caitlin Clark]], američka [[košarka]]šica == Umrli == === 20. vijek === * [[1901]] – [[Viktorija, kraljica Ujedinjenog Kraljevstva|Viktorija]], kraljica Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i Irske od 20. juna 1837. i carica Indije od 1. januara 1837. * [[1922]] – [[Fredrik Bajer]], danski političar i pisac * [[1942]] – [[Radivoj Rodić]], [[narodni heroj Jugoslavije]] * [[1945]] – [[Else Lasker-Schüler]], njemačka književnica * [[1973]] – [[Lyndon B. Johnson]], američki političar * [[1994]] – [[Telly Savalas]], američki glumac i pjevač === 21. vijek === * [[2004]] – [[Billy May]], američki muzičar * [[2005]] – [[William Deakin]], britanski historičar * [[2008]] – [[Heath Ledger]], australski glumac * [[2016]] – [[Victor Arbez]], [[Francuska|francuski]] [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[2024]] – [[Arno Allan Penzias]], američki fizičar i radioastronom, dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] [[Nobelova nagrada za fiziku|za fiziku]] [[1978.]] * 2024 – [[Gigi Riva]], italijanski nogometaš == Praznici == {{Proširiti sekciju}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|22 January}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/22/ Na današnji dan (22. januar), ''BBC.co.uk''] {{en simbol}} * [http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/january-22/ Na današnji dan (22. januar), ''nytimes.com''] {{en simbol}} {{Mjeseci}} [[Kategorija:Januar|*-22]] dmaotopfqd8pbsg4jm4m6nh9i93f63z 3731760 3731755 2025-07-01T15:42:20Z KWiki 9400 3731760 wikitext text/x-wiki {{JanuarKalendar}} '''22. januar / siječanj (22. 1)''' jest 22. dan godine po [[gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]]. Do kraja godine još su 343 dana (344 u [[prijestupna godina|prijestupnoj godini]]). == Događaji == * [[1891]] – Završeno treće službeno [[Svjetsko prvenstvo u šahu 1890/91.]] između [[Wilhelm Steinitz|Steinitza]] i [[Isidor Gunsberg|Gunsberga]], pobjedom Steinitza. * [[1954]] – Održana [[11. dodjela "Zlatnog globusa"]]. * [[1963]] – Francuski predsjednik [[Charles de Gaulle]] i njemački kancelar [[Konrad Adenauer]] potpisali Jelisejski sporazum. * [[1973]] – U SAD-u legalizovan abortus u slučaju ''[[Roe protiv Wadea]]'' s razlogom prava na privatnost. * [[1994]] – [[Masakr na Alipašinom Polju]]. * [[2002]] – [[Bosna i Hercegovina]] postala punopravni član Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope. * [[2012]] – Na [[Referendum o pristupanju Hrvatske Evropskoj uniji 2012.|referendumu o pristupanju Hrvatske]] [[Evropska unija|Evropskoj uniji]] građani [[Hrvatska|Hrvatske]] i hrvatsko iseljeništvo izjasnili se dvotrećinskom većinom za ulazak u EU. == Rođeni == === 13. vijek === * [[1263]] – [[Ibn-Tejmije]], [[Islam|islamski]] [[teolog]] === 16. vijek === * [[1561]] – [[Francis Bacon]], engleski filozof, književnik i državnik === 18. vijek === * [[1710]] – [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i [[Orgulje|orguljaš]] * [[1729]] – [[Gotthold Ephraim Lessing]], njemački pjesnik * [[1788]] – [[George Gordon Byron]], engleski pjesnik * [[1796]] – [[Karl Ernst Claus]], njemačko-ruski hemičar * [[1800]] – [[Christoph Merian]], njemački veleposjednik === 19. vijek === * [[1849]] – [[August Strindberg]], švedski književnik i dramatičar === 20. vijek === * [[1908]] – [[Atahualpa Yupanqui]], argentinski kantautor i književnik * [[1937]] – [[René Mercier (biatlonac)|René Mercier]], [[Francuska|francuski]] [[biatlon]]ac * [[1941]] – [[Sven-Olov Axelsson]], [[Švedska|švedski]] [[biatlon]]ac * [[1953]] – [[Jim Jarmusch]], američki režiser, producent i glumac * [[1957]] – [[Mustafa Hajrulahović|Mustafa Hajrulahović "Talijan"]], general [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]] * [[1959]] – [[Gábor Mayer]], [[Mađarska|mađarski]] [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[1973]] – [[Vera Vučeva]], [[bugarska]] [[biatlon]]ka * [[1981]] – [[Zdeňka Vejnarová]], [[češka]] [[biatlon]]ka * [[1982]] – [[Martin Koch (ski-skakač)|Martin Koch]], [[Austrija|austrijski]] [[skijaš-skakač]] === 21. vijek === * [[2002]] – [[Caitlin Clark]], američka [[košarka]]šica == Umrli == === 20. vijek === * [[1901]] – [[Viktorija, kraljica Ujedinjenog Kraljevstva|Viktorija]], kraljica Ujedinjenog Kraljevstva * [[1922]] – [[Fredrik Bajer]], danski političar i pisac * [[1942]] – [[Radivoj Rodić]], [[narodni heroj Jugoslavije]] * [[1945]] – [[Else Lasker-Schüler]], njemačka književnica * [[1973]] – [[Lyndon B. Johnson]], američki političar * [[1994]] – [[Telly Savalas]], američki glumac i pjevač === 21. vijek === * [[2004]] – [[Billy May]], američki muzičar * [[2005]] – [[William Deakin]], britanski historičar * [[2008]] – [[Heath Ledger]], australski glumac * [[2016]] – [[Victor Arbez]], [[Francuska|francuski]] [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[2024]] – [[Arno Allan Penzias]], američki fizičar i radioastronom, dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] [[Nobelova nagrada za fiziku|za fiziku]] [[1978.]] * 2024 – [[Gigi Riva]], italijanski nogometaš == Praznici == {{Proširiti sekciju}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|22 January}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/22/ Na današnji dan (22. januar), ''BBC.co.uk''] {{en simbol}} * [http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/january-22/ Na današnji dan (22. januar), ''nytimes.com''] {{en simbol}} {{Mjeseci}} [[Kategorija:Januar|*-22]] 8od5i2xmu1qnos4cgulhp7ec383oana 0 3803 3732194 3657192 2025-07-02T10:11:57Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1975.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1975.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732194 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Grob Josipa Broza Tita.jpg|mini|desno|250px|Kuća cvijeća]] [[Datoteka:Kuca_cveca.jpg|mini|desno|250px|Kuća cvijeća, ulaz]] '''Kuća cvijeća''' ({{jez-sr|Кућа цвећа}}; {{jez-mk|Куќа на цвеќето}}; {{jez-sl|Hiša cvetja}}) [[mauzolej]] je u [[Beograd]]u u općini [[Savski venac]] na [[Dedinje|Dedinju]], u kojem je sahranjen [[Josip Broz Tito]] nakon smrti 4. maja 1980. Zgradu su čuvale posebne gardijske jedinice. Otvorena je za posjetioce 1982. godine. Mauzolej je deset godina bio potpuno zatvoren za posjete, a sada je omogućena posjet turista. == Historija == "Kuća cvijeća" izgrađena je 1975. godine, na temelju projekta arhitekte [[Stjepan Kralj|Stjepana Kralja]]. Izgrađena je kao zimski vrt s površinama za rad i odmor Josipa Broza površine 902 m² u blizini rezidencije u kojoj je živio. Sastoji se od tri dijela: središnjeg - cvjetnjaka i dva paralelna široka hodnika sa strane. Na suprotnoj strani ulaza je nenatkrivena terasa sa pogledom na Beograd. U središnjem dijelu, slijedeći njegovu ličnu želju, Tito je sahranjen u maju 1980. godine. Njegova treća supruga [[Jovanka Broz]] sahranjena je pored njega 2013. godine. Stalne izložbe u "Kući cvijeća" sastoje se od lokalnih, republičkih i saveznih [[Štafeta mladosti]] iz perioda nakon 1957. godine, od kada se 25. maj slavio kao [[Dan mladosti]]. Osim toga, u muzeju su izložene pisane poruke koje je Tito primao sa štafetama, fotografije ljudi koji nose i razmjenjuju palice, karte i programi skupova, te drugi srodni materijal.<ref>[http://www.nocmuzeja.rs/Gradovi/Beograd-Zona-F/Kuca-cveca.html Kuća cveća] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502040911/http://www.nocmuzeja.rs/Gradovi/Beograd-Zona-F/Kuca-cveca.html |date=2012-05-02 }}, at Noć Muzeja.</ref> Gotovo deceniju nakon [[Raspad Jugoslavije|raspada Jugoslavije]] cijeli kompleks (grobnica i spomen-muzej) bio je zatvoren za javnost, a vojna straža trajno uklonjena. Međutim, danas je ovaj spomen kompleks ponovno otvoren za turiste i ljude koji žele odati počast Josipu Brozu Titu. Mnogi gosti, iz cijele bivše Jugoslavije, posjećuju ovo mjesto, posebno 25. maja (Titov zvanični datum rođenja) - nekadašnjeg Dana mladosti u doba [[Socijalizam|socijalizma]]. "Kuću cvijeća" je od 1982. godine posjetilo više od 17.000.000 ljudi.<ref>{{Cite web |url=http://www.kurir-info.rs/titovi-poklonici-opsedaju-kucu-cveca-clanak-209530 |title=Titovi poklonici opsedaju Kuću cveća |access-date=2. 9. 2021 |archive-date=22. 10. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131022011834/http://www.kurir-info.rs/titovi-poklonici-opsedaju-kucu-cveca-clanak-209530 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://old.kontra-punkt.info/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=475 |title=Kuću cveća 2004. posetilo 11.000 ljudi |access-date=2. 9. 2021 |archive-date=7. 3. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307143212/http://old.kontra-punkt.info/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=475 |url-status=dead }}</ref> == Također pogledajte == * [[Josip Broz Tito]] == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|House of flowers}} * [http://www.mij.rs/Default_new.aspx Muzej istorije Jugoslavije] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110827071155/http://www.mij.rs/Default_new.aspx |date=27. 8. 2011 }} [[Kategorija:Građevine i strukture u Beogradu]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Mauzoleji u Srbiji]] [[Kategorija:Josip Broz Tito]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1975.]] k6jalncdr215f4bujhskzmomd2xl1ol 0 4443 3732141 3713172 2025-07-02T09:54:16Z KWiki 9400 3732141 wikitext text/x-wiki '''Svjetlosna godina''' (''sg'') [[udaljenost]] je koju [[svjetlost]] prevali u [[vakuum]]u za jednu godinu. [[Brzina svjetlosti]] je 3*10 ⁸ m/s, u godini dana udaljenost koju prevali svjetlost iznosi 9,460,528,112,671,650 metara. Jedna svjetlosna godina odgovara 63,241 [[Astronomska jedinica|AJ]].<ref name="IAU">[https://www.iau.org/public/themes/measuring/ Measuring the Universe The IAU and astronomical units] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091022182129/http://www.iau.org/public_press/themes/measuring/ |date=22. 10. 2009 }}''[[Međunarodna astronomska unija|IAU]]'', pristupljeno 6. 7. 2015 {{en simbol}}</ref> Jedinica ''sg'' koristi se u astronomiji jer je, zbog velikog broja decimala, teže izražavanje udaljenosti u kilometrima.<ref name="avgoe"/> == Način izračunavanja == [[Brzina svjetlosti]] je 3*10 ⁸ m/s. Broj sekundi u godini dana dobijemo množenjem sljedećih brojki: * 60 sekundi (u jednoj minuti), * 60 minuta (u jednom satu), * 24 sata (u jednom danu), * 365 dana (u jednoj godini). Potom množenjem 60*60*24*365 = 31,536,000 [[sekunda|s]] i koristeći formulu s = v * t, dobije se udaljenost od 9,460,800,000,000,000 [[metar|m]].<ref name="unikiel">[http://www.tf.uni-kiel.de/matwis/amat/mw1_ge/kap_2/basics/lichtjahr.html Lichtjahr]''Univerzitet u Kielu'', pristupljeno 6.7.2015 {{de simbol}}</ref> Brzina svjetlosti na nekoliko decimala više iznosi 2,997,924,580 * 10⁸ m/s, pa je tačnija udaljenost 9,454,254,955,488,000 metara, ili nešto malo manje od devet i po hiljada milijardi [[kilometar|km]]. Međutim, kako godina dana ([[godina|sunčeva godina]]) ima 365 dana 5 sati 48 minuta i 45 sekundi, broj sekundi je zapravo 31,556,925 - a udaljenost iznosi 9,460,528,112,671,650 metara. == Historija == Jedinica svjetlosne godine pojavila se nekoliko godina nakon prvog uspješnog mjerenja udaljenosti do zvijezde koja nije [[Sunce]]. To mjerenje metodom [[Trigonometrijska paralaksa|trigonometrijske paralakse]] obavio je 1838. [[Friedrich Wilhelm Bessel]] (1784-1846).<ref>Bernhard Mackowiak, [http://www.zeit.de/wissen/2011-07/astronomie-vermessung-all Die Vermesser des Weltalls]''[[Die Zeit|Zeit Online]]'', objavljeno 25.7.2011, pristupljeno 7.7.2015 {{de simbol}}</ref> Paralaksa zvijezde [[61 Cygni]] ([[Labud (sazviježđe)|Labud]]), čije je mjerenje obavljeno u toku 6 mjeseci, iznosila je u 0,6 [[Uglovna minuta|uglovnih sekundi]] što je odgovaralo 11,3 svjetlosnih godina.<ref>Manfred Holl, [http://www.manfredholl.de/bessel.htm Friedrich Wilhelm Bessel (1784-1846)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150912192052/http://www.manfredholl.de/bessel.htm |date=12. 9. 2015 }}''mandred.holl.de'', pristupljeno 6.7.2015 {{de simbol}}</ref> Mjerenje je obavio koristeći heliometar od 160 milimetara (6,2 inča) koji je dizajnirao Joseph von Fraunhofer. Najveća jedinica za izražavanje udaljenosti u svemiru u to vrijeme bila je astronomska jedinica, jednaka poluprečniku Zemljine orbite na 150 miliona kilometara. U tom smislu, trigonometrijski proračuni zasnovani na Labudovoj paralaksi od 0,314 lučnih sekundi, pokazali su da je udaljenost do zvijezde 660.000 astronomskih jedinica (9,9×1013&nbsp;km). Bessel je dodao da svjetlosti treba 10,3 godine da pređe ovu udaljenost <ref>Bessel, Friedrich (1839). "On the parallax of the star 61 Cygni". London and Edinburgh Philosophical Magazine and Journal of Science. 14: 68–72. Bessel's statement that light employs 10.3 years to traverse the distance.</ref>. Prepoznao je da će njegovi čitaoci uživati u mentalnoj slici približnog vremena prolaska svetlosti, ali se uzdržao od upotrebe svetlosne godine kao jedinice. Možda se opirao izražavanju udaljenosti u svjetlosnim godinama jer bi to umanjilo tačnost njegovih paralaksnih podataka zbog množenja s neizvjesnim parametrom brzine svjetlosti. Jedinica za svjetlosnu godinu pojavila se 1851. godine u njemačkom popularnom astronomskom članku Otta Ulea <ref>Ule, Otto (1851). "Was wir in den Sternen lesen". Deutsches Museum: Zeitschrift für Literatur, Kunst und Öffentliches Leben. 1: 721–738.</ref>. Ule je objasnio neobičnost naziva jedinice udaljenosti koja se završava na "godina" upoređujući ga sa satom hoda (Wegstunde). Savremena njemačka popularna astronomska knjiga također je primetila da je svetlosna godina čudan naziv <ref>Diesterweg, Adolph Wilhelm (1855). Populäre Himmelskunde u. astronomische Geographie. p. 250.</ref>. Godine 1868. engleski časopis označio je svjetlosnu godinu kao jedinicu koju su koristili Nijemci <ref>The Student and Intellectual Observer of Science, Literature and Art. Vol. 1 (April). London: Groombridge and Sons. 1868. p. 240.</ref>. Eddington je svjetlosnu godinu nazvao nezgodnom i nebitnom jedinicom, koja se ponekad uvukla iz popularne upotrebe u tehnička istraživanja. Iako moderni astronomi često radije koriste parsek, svjetlosne godine se također popularno koriste za mjerenje prostranstava međuzvjezdanog i međugalaktičkog prostora. ==Primjena== [[Međunarodna astronomska unija|IAU]] je 1976. izdala preporuku o korištenju raznih mjernih jedinica, među njima i za svjetlosnu godinu. Svjetlosna godina preporučena je kao mjerna jedinica za udaljenost u astronomiji, dok se veličina [[galaksija]] izražava u [[parsek|parsecima]] (1 pc = 3,26 sg)<ref>[http://www.iau.org/publications/proceedings_rules/units/ SI units] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210212211832/https://www.iau.org/publications/proceedings_rules/units/ |date=12. 2. 2021 }}''[[Međunarodna astronomska unija|IAU]]'', pristupljeno 6.7.2015 {{en simbol}}</ref> Predstavlja udaljenost na kojoj [[zvijezda]] ima paralaksu od jedne ugaone sekunde. Sa te udaljenosti poluprečnik Zemljine orbite se vidi pod uglom od 1 ugaone sekunde <ref>[https://www.iau.org/public/themes/measuring/ International Astronomical Union, Measuring the Universe: The IAU and Astronomical Units] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091022182129/http://www.iau.org/public_press/themes/measuring/ |date=22. 10. 2009 }}, Pristupljeno 08. juli 2022.</ref>. [[Datoteka:Alpha_centauri.jpg|desno|220px|mini|[[Alpha Centauri|&alpha; Cen]]]] [[Datoteka:UDFy-38135539.jpg|desno|220px|mini| [[UDFy-38135539]] snimljena [[Svemirski teleskop Hubble|svemirskim teleskopom Hubble]]]] Nakon Sunca nama najbliža zvijezda [[Alpha Centauri|&alpha; Cen]] udaljena je oko 4,2 sg odgovara otprilike 40 * 10¹²km.<ref name="avgoe">[http://www.avgoe.de/StarChild/DOCS/STARCH00/questions/question19.html Liebes StarChild, was ist ein Lichtjahr und wozu braucht man es?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305020809/http://www.avgoe.de/StarChild/DOCS/STARCH00/questions/question19.html |date=5. 3. 2016 }}''Astronomischer Arbeitskreis an der VHS Göttingen'', pristupljeno 6.7.2015 {{de simbol}}</ref> Odabrani objekti: * Maglina [[Rakovica (maglina)|Rakovica]] udaljena je 4000 sg * [[Mliječni put|Naša galaksija]] ima prečnik od 150000 sg * Susjedna galaksija [[Andromeda (galaksija)|Andromeda]] udaljena je 2,3 miliona sg. Najudaljeniji posmatrani objekti udaljeni su približno 15 milijardi sg.<ref>[http://cas.sdss.org/dr7/de/proj/basic/universe/ Das Universum]''[[Sloan Digital Sky Survey|SDSS]]'', pristupljeno 6.7.2015 {{de simbol}}</ref>. Do sada najudaljenija otrkivena galaksija [[UDFy-38135539]] nalazi se na oko 13 milijardi sg.<ref>[http://www.zeit.de/wissen/2010-10/entfernteste-galaxie Astronomen entdecken am weitesten entfernte Galaxie]''[[Die Zeit]]'',objavljeno 21.10.2010, pristupljeno 6.7.2015 {{de simbol}}</ref> == Povezane jedinice == Udaljenosti između objekata unutar zvjezdanog sistema obično su mali dijelovi svjetlosne godine i obično se izražavaju u astronomskim jedinicama (AJ). Međutim, manje jedinice dužine se na sličan način mogu korisno formirati množenjem jedinica vremena brzinom svjetlosti. Na primjer, svjetlosna sekunda, korisna u astronomiji, telekomunikacijama i relativističkoj fizici, iznosi tačno 299792458 metara ili 1⁄31557600 svjetlosne godine. Jedinice kao što su svjetlosna minuta, svjetlosni sat i svjetlosni dan ponekad se koriste u popularnim naučnim publikacijama. Svjetlosni mjesec, otprilike jedna dvanaestina svjetlosne godine, također se povremeno koristi za približne mjere.[34][35] Hayden Planetarium preciznije određuje svjetlosni mjesec kao 30 dana svjetlosnog vremena putovanja <ref>[https://www.amnh.org/research/hayden-planetarium Hayden Planetarium Search About Light-Travel Time and Distance by the ] Pristupljeno 08. juli 2022.</ref>. Svjetlost putuje otprilike jednu stopu u nanosekundi; izraz "light-foot" se ponekad koristi kao neformalna mjera vremena <ref>David Mermin (2009). It's About Time: Understanding Einstein's Relativity. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. p. 22. ISBN 978-0-691-14127-5.</ref>. == Također pogledajte == * [[Astronomska jedinica]] ==Reference== {{reference}} ==Vanjski linkovi== *Victoria Jaggard, [http://voices.nationalgeographic.com/2010/11/22/a_brief_history_of_light_years/ "A Brief History of Light-Years (Or Why Astronomy Is a Form of Time Travel)"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141227071542/http://voices.nationalgeographic.com/2010/11/22/a_brief_history_of_light_years/ |date=27. 12. 2014 }}''National Geographic'' {{en simbol}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Svjetlost]] [[Kategorija:Jedinice za dužinu]] [[Kategorija:Mjerne jedinice u astronomiji]] [[Kategorija:Koncepti u astronomiji]] [[Kategorija:1838. u nauci]] 9hy2synoo3xkdrneh4klbaamydlp0yr 0 4866 3731757 3713295 2025-07-01T15:21:33Z Astrameri 151645 nova osoba pod "umrli" 3731757 wikitext text/x-wiki {{JuliKalendar}} '''1. juli / srpanj (1. 7)''' jest 182. dan godine po [[gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] (183. u [[prestupna godina|prestupnoj godini]]). Do kraja godine još su 183 dana. == Događaji == * [[1966]] – [[Brionski plenum]]. Nakon afere prisluškivanja [[Josip Broz Tito|Tita]] smijenjen [[Aleksandar Ranković]] i reorganizovana [[UDBA]]. * [[1997]] – Nakon 99 godina vladavine Velike Britanije [[Hong Kong]] vraćen Kini. * [[2002]] – 72 osobe poginule su u sudaru putničkog i teretnog aviona iznad južne Njemačke. * [[2014]] – Početak objavljivanja konačnih rezultata [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|Popisa stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.]] == Rođeni == === 15. vijek === * [[1481]] – [[Kristijan II Danski|Kristijan II]], danski kralj === 16. vijek === * [[1534]] – [[Fridrik II Danski|Fridrik II]], danski i norveški kralj === 17. vijek === * [[1646]] – [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], njemački filozof i mislilac === 18. vijek === * [[1780]] – [[Carl von Clausewitz]], pruski general === 19. vijek === * [[1804]] – [[George Sand]], francuska književnica * [[1894]] – [[Isaak Babel]], ruski novinar === 20. vijek === * [[1916]] – [[Olivia de Havilland]], britansko-američko-francuska glumica * [[1925]] – [[Franca Magnani]], italijanska novinarka * [[1934]] – [[Sydney Pollack]], američki glumac i režiser * [[1937.|1937]] – [[Galja Novenc]], armenska glumica * [[1952]] – [[Ueng Ming-Yih]], [[tajvan]]ski [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[1953]] – [[Jadranka Kosor]], hrvatska političarka i novinarka * [[1960]] – [[Marjan Vidmar]], [[SFRJ|jugoslavenski]] [[biatlon]]ac, slovenskog porijekla * [[1961]] – [[Carl Lewis]], američki atletičar * 1961 – [[Diana Spencer]], princeza od Velsa * [[1962]] – [[Andre Braugher]], američki glumac * [[1963]] – [[Walter Hörl]], [[Austrija|austrijski]] [[biatlon]]ac * [[1967]] – [[Pamela Anderson]], kanadska glumica * [[1970]] – [[Päivi Kallio]], finska [[biatlon]]ka * 1970 – [[Tajči]], hrvatska pjevačica * [[1977]] – [[Liv Tyler]], američka glumica == Umrli == === 18. vijek === * [[1736]] – [[Ahmed III]], sultan Osmanskog Carstva * [[1784]] – [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i izvođač na [[Orgulje|orguljama]] === 19. vijek === * [[1896]] – [[Harriet Beecher Stowe]], američka spisateljica i abolicionistica (''[[Čiča Tomina koliba]]'') === 20. vijek === * [[1971]] – [[William Lawrence Bragg]], engleski fizičar * [[1974]] – [[Juan Perón]], argentinski general i predsjednik * [[1976]] – [[Anneliese Michel]], žrtva egzorcizma * [[1983]] – [[Buckminster Fuller]], američki arhitekt, dizajner, filozof i pisac === 21. vijek === * [[2004]] – [[Marlon Brando]], američki glumac * 2004 – [[Jasper Ridley]], britanski književnik * [[2011]] – [[Paul Romand]], [[Francuska|francuski]] [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[2013]] – [[Mara Naceva]], makedonska komunistkinja i partizanka * [[2024]] – [[Ismail Kadare]], [[Albanija|albanski]] [[pisac]] == Praznici == * Dan nezavisnosti [[Burundi]]ja == Vanjski linkovi == {{Commonscat|1 July}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/1/ Na današnji dan (1. juli), ''BBC.co.uk''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060702112231/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/1/ |date=2. 7. 2006}} {{en simbol}} * [http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/july-1/ Na današnji dan (1. juli), ''nytimes.com''] {{en simbol}} {{Mjeseci}} [[Kategorija:Dani u godini|juli001]] mjlt93wnqr2eo1xr946bmzz91f3hzmg 3731762 3731757 2025-07-01T15:45:25Z KWiki 9400 3731762 wikitext text/x-wiki {{JuliKalendar}} '''1. juli / srpanj (1. 7)''' jest 182. dan godine po [[gregorijanski kalendar|gregorijanskom kalendaru]] (183. u [[prestupna godina|prestupnoj godini]]). Do kraja godine još su 183 dana. == Događaji == * [[1966]] – [[Brionski plenum]]. Nakon afere prisluškivanja [[Josip Broz Tito|Tita]] smijenjen [[Aleksandar Ranković]] i reorganizovana [[UDBA]]. * [[1997]] – Nakon 99 godina vladavine Velike Britanije [[Hong Kong]] vraćen Kini. * [[2002]] – 72 osobe poginule su u sudaru putničkog i teretnog aviona iznad južne Njemačke. * [[2014]] – Početak objavljivanja konačnih rezultata [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|Popisa stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.]] == Rođeni == === 15. vijek === * [[1481]] – [[Kristijan II Danski|Kristijan II]], danski kralj === 16. vijek === * [[1534]] – [[Fridrik II Danski|Fridrik II]], danski i norveški kralj === 17. vijek === * [[1646]] – [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], njemački filozof i mislilac === 18. vijek === * [[1780]] – [[Carl von Clausewitz]], pruski general === 19. vijek === * [[1804]] – [[George Sand]], francuska književnica * [[1894]] – [[Isaak Babel]], ruski novinar === 20. vijek === * [[1916]] – [[Olivia de Havilland]], britansko-američko-francuska glumica * [[1925]] – [[Franca Magnani]], italijanska novinarka * [[1934]] – [[Sydney Pollack]], američki glumac i režiser * [[1937]] – [[Galja Novenc]], armenska glumica * [[1952]] – [[Ueng Ming-Yih]], [[tajvan]]ski [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[1953]] – [[Jadranka Kosor]], hrvatska političarka i novinarka * [[1960]] – [[Marjan Vidmar]], [[SFRJ|jugoslavenski]] [[biatlon]]ac * [[1961.]] ** [[Carl Lewis]], američki atletičar ** [Diana Spencer]], princeza od Velsa * [[1962]] – [[Andre Braugher]], američki glumac * [[1963]] – [[Walter Hörl]], [[Austrija|austrijski]] [[biatlon]]ac * [[1967]] – [[Pamela Anderson]], kanadska glumica * [[1970.]] ** [[Päivi Kallio]], finska [[biatlon]]ka ** [[Tajči]], hrvatska pjevačica * [[1977]] – [[Liv Tyler]], američka glumica == Umrli == === 18. vijek === * [[1736]] – [[Ahmed III]], sultan Osmanskog Carstva * [[1784]] – [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i [[Orgulje|orguljaš]] === 19. vijek === * [[1896]] – [[Harriet Beecher Stowe]], američka spisateljica i abolicionistica (''[[Čiča Tomina koliba]]'') === 20. vijek === * [[1971]] – [[William Lawrence Bragg]], engleski fizičar * [[1974]] – [[Juan Perón]], argentinski general i predsjednik * [[1976]] – [[Anneliese Michel]], žrtva egzorcizma * [[1983]] – [[Buckminster Fuller]], američki arhitekt, dizajner, filozof i pisac === 21. vijek === * [[2004.]] ** [[Marlon Brando]], američki glumac ** [[Jasper Ridley]], britanski književnik * [[2011]] – [[Paul Romand]], [[Francuska|francuski]] [[biatlon]]ac i [[Skijaško trčanje|skijaš-trkač]] * [[2013]] – [[Mara Naceva]], makedonska komunistkinja i partizanka * [[2024]] – [[Ismail Kadare]], [[Albanija|albanski]] [[pisac]] == Praznici == * Dan nezavisnosti [[Burundi]]ja == Vanjski linkovi == {{Commonscat|1 July}} * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/1/ Na današnji dan (1. juli), ''BBC.co.uk''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060702112231/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/july/1/ |date=2. 7. 2006}} {{en simbol}} * [http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/july-1/ Na današnji dan (1. juli), ''nytimes.com''] {{en simbol}} {{Mjeseci}} [[Kategorija:Dani u godini|juli001]] scuq5er4c4a21iob9ynrkayardfcuhq 0 5555 3731839 3583909 2025-07-01T22:58:55Z 89.24.42.68 Adminisrtativna pogreška 3731839 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:HRV_Slavonia_COA.svg|mini|desno|150px|[[Grb Slavonije]], nalazi se i u štitu na kruni [[Grb Hrvatske|grba Republike Hrvatske]]]] [[Datoteka:Slavonia region cities map.png|mini|desno|300px|Mapa Slavonije]] [[Datoteka:Slavonia.svg|mini|desno|300px|Položaj Slavonije na mapi Hrvatske]] '''Slavonija''' je ravničarska geografska i historijska regija u istočnom dijelu Republike [[Hrvatska|Hrvatske]]. Leži između rijeka [[Drava|Drave]] na sjeveru (granica sa [[Mađarska|Mađarskom]]), [[Sava|Save]] na jugu (granica sa [[Bosna i Hercegovina|BiH]]) i [[Dunav]]a na istoku (granica sa [[Srbija|Srbijom]]). Regija je glavna žitnica i poljoprivredno najrazvijeniji dio Hrvatske. == Historija == Regija je prvotno bila dio [[Panonija|Panonije]], jedne od najvećih rimskih provincija a nakon propasti [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], naseljavaju je [[Slaveni]]. Lokalna plemena ovdje stvaraju svoju prvu državu, koja će stupiti u savez sa [[Avari]]ma. Prije dolaska Mađara u Panoniju, Slaveni formiraju relativno usko povezanu zajednicu sve od zapadnih Karpata do Sjevernog Balkana, te čine većinu stanovništva na zapadnoj obali [[Dunav]]a sve do [[Alpe|Alpa]]. Slavonija se u to doba proteže od današnje zapadne [[Vojvodina|Vojvodine]] do Istočnih Alpa. Stanovnici regije sebe identificiraju jednostavno kao "slaveni", odnosno "sloven(c)i/slavon(c)i", tako ih identificiraju i njihovi jugo-zapadni susjedi latini kao Sclaveni, dok ih susjedi Bavarci identificiraju kao Vendi sve od njihove najzapadnije inačice oko izvora rijeke Drave do Dunava.<ref>{{cite journal|journal=Migracijske i etničke teme|publisher=Institute for Migration and Ethnic Studies, Zagreb|issn=1333-2546|volume=19|issue=1|date=mart 2003|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=12062|title=Ime Slavonije|language=Croatian|trans-title=Name of Slavonia|author=Alemko Gluhak|pages=111–117|access-date=11. marta 2012}}</ref> Tomislav I. osvaja dio panonskih kneževina pa 925. one postaju dio [[Hrvatsko kraljevstvo|Hrvatske Kraljevine]]. Godine 1091. regiju osvajaju Mađari, 11 godina prije ostatka tadašnje hrvatske države. Tada postaje administrativna jedinica nezavisna od Hrvatske, i takva ostaje sve do 19. stoljeća. <br> Nakon poraza hrvatsko-mađarske vojske u [[Mohačka bitka|bici na Mohačkom polju]] 1526. regija prelazi u vlast [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]]. Dana 12. marta 1689. na brdu Sokolovcu kod [[Požega (Hrvatska)|Požege]], fra [[Luka Ibrišimović]] je sa narodnom vojskom razbio Osmane, te je tom prigodom dobio nadimak Sokol. Fra Luka i njegova narodna vojska odigrali su veliku ulogu u oslobođenju Slavonije.<ref name="Mujadžević">{{cite journal|journal=Povijesni prilozi|publisher=Croatian History Institute|issn=0351-9767|title=Osmanska osvajanja u Slavoniji 1552. u svjetlu osmanskih arhivskih izvora|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=63160|trans-title=The 1552 Ottoman invasions in Slavonia according to the Ottoman archival sources|volume=36|issue=36|date=juli 2009|author=Dino Mujadžević|pages=89–107|access-date=11. 3. 2012}}</ref> [[Karlovački mir|Mirovnim sporazumom u Sremskim Karlovcima]] 1699, dolazi pod [[Habsburška Monarhija|Habsburšku]] krunu zajedno s ostatkom Hrvatske, ali postaje drugačija geografska i administrativna jedinica od one prijašnje srednjovjekovne. Tamo gdje je ranije Slavonija bila regija između rijeke Drave i Kupe, Habsburška Slavonija je bila njezina istočnija varijanta rijetko naseljenih teritorija između [[Drava|Drave]] i [[Sava|Save]]. U prvo vrijeme Habsburške vladavine bila je autonomno kraljevstvo, dok su južni dijelovi bili dio [[Vojna krajina|Vojne krajine]], pod upravom Ratnog vijeća u [[Beč]]u. Nakon [[Revolucija 1848.|revolucije 1848.]] Hrvatska i Slavonija čine autonomnu Hrvatsko-Slavonsku regiju, koja [[1867]]. dolazi u ugarski dio monarhije. Godine 1881. [[Vojna krajina]] se konačno se ponovo ujedinjenjuje sa civilnom Hrvatskom, čime se cijela regija opet nalazi pod hrvatskom vlašću.<ref name="Dubravica">{{cite journal|journal=Politička misao|issn=0032-3241|publisher=[[Univerzitet u Zagrebu]], Faculty of Political Sciences|title=Političko-teritorijalna podjela i opseg civilne Hrvatske u godinama sjedinjenja s vojnom Hrvatskom 1871.-1886.|trans-title=Political and territorial division and scope of civilian Croatia in period of unification with the Croatian military frontier 1871–1886|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=38709&lang=en|author=Branko Dubravica|pages=159–172|volume=38|issue=3|date=januar 2002|access-date=10. aprila 2012}}</ref> Nakon raspada [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], Slavonija postaje dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]], gdje je od 1929. dio [[Savska banovina|Savske banovine]].<ref name="Kraljević-Razgraničenje-1947">{{cite journal|author=Egon Kraljević|publisher=[[Hrvatski državni arhiv]]|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=41791|language=Croatian|title=Prilog za povijest uprave: Komisija za razgraničenje pri Predsjedništvu Vlade Narodne Republike Hrvatske 1945.-1946|trans-title=Contribution to the history of public administration: commission for the boundary demarcation at the government's presidency of the People's Republic of Croatia, 1945–1946 (English language summary title)|date=novembar 2007|journal=Arhivski vjesnik|volume=50|issue=50|format=PDF|issn=0570-9008|access-date=10. decembra 2010}}</ref> Godine 1939, postaje dio [[Banovina Hrvatska|Hrvatske banovine]]. Za vrijeme [[2. svjetski rat|2. svjetskog rata]], spadala je u njemačku okupacijsku zonu [[NDH|Nezavisne Države Hrvatske]], a nakon rata postaje dio [[SR Hrvatska|Socijalističke Republike Hrvatske]], unutar [[SFRJ|SFR Jugoslavije]]. Nakon što je Hrvatska proglasila nezavisnost 1991, srpsko stanovništvo proglasuje paradržavu na dijelovima istočne i zapadne Slavonije. Istočni dio je nazvan [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|Srpska autonomna oblast Slavonije, Baranje i zapadnog Srijema]], a sadržavala je područja istočno od [[Osijek]]a, [[Vinkovci|Vinkovaca]] i sjeveroistočno od [[Županja|Županje]] (cijela [[Baranja]], gradovi [[Vukovar]] i [[Ilok]]). Zapadni dio sadržavao je područje oko sela [[Okučani]] i veći dio planine [[Psunj]]. U maju 1995, zapadna regija je vraćena Hrvatskoj nakon vojne [[Operacija Bljesak|operacije Bljesak]]. Istočna regija je predana mirovnoj misiji Ujedinjenih Naroda ([[UNTAES]]) 1996, a 1998. vraćena je Hrvatskoj. == Stanovništvo == Apsolutna većina stanovništva su [[Hrvati]], dok su [[Srbi]] najveća nacionalna manjina. === Etnički sastav po županijama === * [[Datoteka:Flag_of_Virovitica-Podravina_County.png|23px|border|link=Virovitičko-podravska županija]] [[Virovitičko-podravska županija|Virovitičko-podravska]]: '''89,47% [[Hrvati]]''', 6,08% [[Srbi]], 0,27% [[Mađari]], 0,25% [[Albanci]], 0,10% [[Česi]] * [[Datoteka:Flag of Osijek-Baranja County.svg|23px|border|link=Osječko-baranjska županija]] [[Osječko-baranjska županija|Osječko-baranjska]]: '''83,89% [[Hrvati]]''', 6,73% [[Srbi]], 2,96% [[Mađari]], 0,65% [[Slovaci]], 0,30% [[Romi]], 0,29% [[Nijemci]], 0,26% [[Albanci]], 0,15% [[Slovenci]], 0,12% [[Bošnjaci]], 0,11% [[Crnogorci]] * [[Datoteka:Flag_of_Požega-Slavonia_County.png|23px|border|link=Požeško-slavonska županija]] [[Požeško-slavonska županija|Požeško-slavonska]]: '''88,68% [[Hrvati]]''', 5,54% [[Srbi]], 0,92% [[Italijani]], 0,90% [[Česi]], 0,26% [[Mađari]], 0,17% [[Albanci]], 0,14% [[Slovaci]] * [[Datoteka:Flag_of_Brod-Posavina_County.svg|23px|border|link=Brodsko-posavska županija]] [[Brodsko-posavska županija|Brodsko-posavska]]: '''93,98% [[Hrvati]]''', 3,02% [[Srbi]], 0,33% [[Romi]], 0,21% [[Bošnjaci]], 0,18% [[Ukrajinci]], 0,16% [[Albanci]] * [[Datoteka:Flag_of_Vukovar-Syrmia_County.svg|23px|border|link=Vukovarsko-srijemska županija]] [[Vukovarsko-srijemska županija|Vukovarsko-srijemska]]: '''78,27% [[Hrvati]]''', 11,45% [[Srbi]], 1,00% [[Mađari]], 0,88% [[Rusini]], 0,65% [[Slovaci]], 0,56% [[Bošnjaci]], 0,24% [[Albanci]], 0,23% [[Ukrajinci]] U Istočnoj je Hrvatskoj prema rezultatima posljednjega popisa stanovništva iz 2011- živjelo ukupno 806.192 stanovnika, ili 19,8% ukupnog stanovništva Hrvatske. U odnosu na 1991. (977.391 stanovnik) zabilježena je ukupna depopulacija ili pad ukupnoga broja stanovnika od 13,5% (apsolutno za 171.199 osobe). <ref>[http://hrcak.srce.hr/file/8806 Demografski ratni gubici kao determinanta razvoja stanovništva Istočne Hrvatske u razdoblju 1991.–2001.]</ref> === Gradovi === ==== Više od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Osijek]] (108.048 stanovnika) * [[Slavonski Brod]] (59.141 stanovnika) * [[Bjelovar]] (36.092 stanovnika) * [[Vinkovci]] (32.029 stanovnika) * [[Đakovo]] (30.092 stanovnika) * [[Vukovar]] (27.683 stanovnika) * [[Požega]] (26.248 stanovnika) * [[Virovitica]] (21.291 stanovnika) * [[Našice]] (16.224 stanovnika) * [[Nova Gradiška]] (15.833 stanovnika) * [[Slatina]] (14.819 stanovnika) ==== Manje od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Valpovo]] (12.327 stanovnika) * [[Županja]] (12.090 stanovnika) * [[Pleternica]] (11.323 stanovnika) * [[Beli Manastir]] (10.986 stanovnika) * [[Belišće]] (10.825 stanovnika) * [[Donji Miholjac]] (9.491 stanovnika) * [[Pakrac]] (8.460 stanovnika) * [[Otok (Vukovarsko-srijemska županija)|Otok]] (7.755 stanovnika) * [[Ilok]] (6.767 stanovnika) * [[Kutjevo]] (6.247 stanovnika) * [[Orahovica]] (5.792 stanovnika) * Daruvar?? * * [[Lipik]] (2.258 stanovnika) == Također pogledajte == * [[Regije Hrvatske]] * [[Zajedničko vijeće općina]] == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Slavonia}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{stub-geog}} [[Kategorija:Geografija Hrvatske]] [[Kategorija:Slavonija]] dzr10r50im9orn0ubvitnk8ltkdgoti 3731850 3731839 2025-07-01T23:20:33Z KWiki 9400 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/89.24.42.68|89.24.42.68]] ([[User talk:89.24.42.68|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] 3583909 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:HRV_Slavonia_COA.svg|mini|desno|150px|[[Grb Slavonije]], nalazi se i u štitu na kruni [[Grb Hrvatske|grba Republike Hrvatske]]]] [[Datoteka:Slavonia region cities map.png|mini|desno|300px|Mapa Slavonije]] [[Datoteka:Slavonia.svg|mini|desno|300px|Položaj Slavonije na mapi Hrvatske]] '''Slavonija''' je ravničarska geografska i historijska regija u istočnom dijelu Republike [[Hrvatska|Hrvatske]]. Leži između rijeka [[Drava|Drave]] na sjeveru (granica sa [[Mađarska|Mađarskom]]), [[Sava|Save]] na jugu (granica sa [[Bosna i Hercegovina|BiH]]) i [[Dunav]]a na istoku (granica sa [[Srbija|Srbijom]]). Regija je glavna žitnica i poljoprivredno najrazvijeniji dio Hrvatske. == Historija == Regija je prvotno bila dio [[Panonija|Panonije]], jedne od najvećih rimskih provincija a nakon propasti [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], naseljavaju je [[Slaveni]]. Lokalna plemena ovdje stvaraju svoju prvu državu, koja će stupiti u savez sa [[Avari]]ma. Prije dolaska Mađara u Panoniju, Slaveni formiraju relativno usko povezanu zajednicu sve od zapadnih Karpata do Sjevernog Balkana, te čine većinu stanovništva na zapadnoj obali [[Dunav]]a sve do [[Alpe|Alpa]]. Slavonija se u to doba proteže od današnje zapadne [[Vojvodina|Vojvodine]] do Istočnih Alpa. Stanovnici regije sebe identificiraju jednostavno kao "slaveni", odnosno "sloven(c)i/slavon(c)i", tako ih identificiraju i njihovi jugo-zapadni susjedi latini kao Sclaveni, dok ih susjedi Bavarci identificiraju kao Vendi sve od njihove najzapadnije inačice oko izvora rijeke Drave do Dunava.<ref>{{cite journal|journal=Migracijske i etničke teme|publisher=Institute for Migration and Ethnic Studies, Zagreb|issn=1333-2546|volume=19|issue=1|date=mart 2003|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=12062|title=Ime Slavonije|language=Croatian|trans-title=Name of Slavonia|author=Alemko Gluhak|pages=111–117|access-date=11. marta 2012}}</ref> Tomislav I. osvaja dio panonskih kneževina pa 925. one postaju dio [[Hrvatsko kraljevstvo|Hrvatske Kraljevine]]. Godine 1091. regiju osvajaju Mađari, 11 godina prije ostatka tadašnje hrvatske države. Tada postaje administrativna jedinica nezavisna od Hrvatske, i takva ostaje sve do 19. stoljeća. <br> Nakon poraza hrvatsko-mađarske vojske u [[Mohačka bitka|bici na Mohačkom polju]] 1526. regija prelazi u vlast [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]]. Dana 12. marta 1689. na brdu Sokolovcu kod [[Požega (Hrvatska)|Požege]], fra [[Luka Ibrišimović]] je sa narodnom vojskom razbio Osmane, te je tom prigodom dobio nadimak Sokol. Fra Luka i njegova narodna vojska odigrali su veliku ulogu u oslobođenju Slavonije.<ref name="Mujadžević">{{cite journal|journal=Povijesni prilozi|publisher=Croatian History Institute|issn=0351-9767|title=Osmanska osvajanja u Slavoniji 1552. u svjetlu osmanskih arhivskih izvora|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=63160|trans-title=The 1552 Ottoman invasions in Slavonia according to the Ottoman archival sources|volume=36|issue=36|date=juli 2009|author=Dino Mujadžević|pages=89–107|access-date=11. 3. 2012}}</ref> [[Karlovački mir|Mirovnim sporazumom u Sremskim Karlovcima]] 1699, dolazi pod [[Habsburška Monarhija|Habsburšku]] krunu zajedno s ostatkom Hrvatske, ali postaje drugačija geografska i administrativna jedinica od one prijašnje srednjovjekovne. Tamo gdje je ranije Slavonija bila regija između rijeke Drave i Kupe, Habsburška Slavonija je bila njezina istočnija varijanta rijetko naseljenih teritorija između [[Drava|Drave]] i [[Sava|Save]]. U prvo vrijeme Habsburške vladavine bila je autonomno kraljevstvo, dok su južni dijelovi bili dio [[Vojna krajina|Vojne krajine]], pod upravom Ratnog vijeća u [[Beč]]u. Nakon [[Revolucija 1848.|revolucije 1848.]] Hrvatska i Slavonija čine autonomnu Hrvatsko-Slavonsku regiju, koja [[1867]]. dolazi u ugarski dio monarhije. Godine 1881. [[Vojna krajina]] se konačno se ponovo ujedinjenjuje sa civilnom Hrvatskom, čime se cijela regija opet nalazi pod hrvatskom vlašću.<ref name="Dubravica">{{cite journal|journal=Politička misao|issn=0032-3241|publisher=[[Univerzitet u Zagrebu]], Faculty of Political Sciences|title=Političko-teritorijalna podjela i opseg civilne Hrvatske u godinama sjedinjenja s vojnom Hrvatskom 1871.-1886.|trans-title=Political and territorial division and scope of civilian Croatia in period of unification with the Croatian military frontier 1871–1886|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=38709&lang=en|author=Branko Dubravica|pages=159–172|volume=38|issue=3|date=januar 2002|access-date=10. aprila 2012}}</ref> Nakon raspada [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], Slavonija postaje dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]], gdje je od 1929. dio [[Savska banovina|Savske banovine]].<ref name="Kraljević-Razgraničenje-1947">{{cite journal|author=Egon Kraljević|publisher=[[Hrvatski državni arhiv]]|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=41791|language=Croatian|title=Prilog za povijest uprave: Komisija za razgraničenje pri Predsjedništvu Vlade Narodne Republike Hrvatske 1945.-1946|trans-title=Contribution to the history of public administration: commission for the boundary demarcation at the government's presidency of the People's Republic of Croatia, 1945–1946 (English language summary title)|date=novembar 2007|journal=Arhivski vjesnik|volume=50|issue=50|format=PDF|issn=0570-9008|access-date=10. decembra 2010}}</ref> Godine 1939, postaje dio [[Banovina Hrvatska|Hrvatske banovine]]. Za vrijeme [[2. svjetski rat|2. svjetskog rata]], spadala je u njemačku okupacijsku zonu [[NDH|Nezavisne Države Hrvatske]], a nakon rata postaje dio [[SR Hrvatska|Socijalističke Republike Hrvatske]], unutar [[SFRJ|SFR Jugoslavije]]. Nakon što je Hrvatska proglasila nezavisnost 1991, srpsko stanovništvo proglasuje paradržavu na dijelovima istočne i zapadne Slavonije. Istočni dio je nazvan [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|Srpska autonomna oblast Slavonije, Baranje i zapadnog Srijema]], a sadržavala je područja istočno od [[Osijek]]a, [[Vinkovci|Vinkovaca]] i sjeveroistočno od [[Županja|Županje]] (cijela [[Baranja]], gradovi [[Vukovar]] i [[Ilok]]). Zapadni dio sadržavao je područje oko sela [[Okučani]] i veći dio planine [[Psunj]]. U maju 1995, zapadna regija je vraćena Hrvatskoj nakon vojne [[Operacija Bljesak|operacije Bljesak]]. Istočna regija je predana mirovnoj misiji Ujedinjenih Naroda ([[UNTAES]]) 1996, a 1998. vraćena je Hrvatskoj. == Stanovništvo == Apsolutna većina stanovništva su [[Hrvati]], dok su [[Srbi]] najveća nacionalna manjina. === Etnički sastav po županijama === * [[Datoteka:Flag_of_Virovitica-Podravina_County.png|23px|border|link=Virovitičko-podravska županija]] [[Virovitičko-podravska županija|Virovitičko-podravska]]: '''89,47% [[Hrvati]]''', 6,08% [[Srbi]], 0,27% [[Mađari]], 0,25% [[Albanci]], 0,10% [[Česi]] * [[Datoteka:Flag of Osijek-Baranja County.svg|23px|border|link=Osječko-baranjska županija]] [[Osječko-baranjska županija|Osječko-baranjska]]: '''83,89% [[Hrvati]]''', 6,73% [[Srbi]], 2,96% [[Mađari]], 0,65% [[Slovaci]], 0,30% [[Romi]], 0,29% [[Nijemci]], 0,26% [[Albanci]], 0,15% [[Slovenci]], 0,12% [[Bošnjaci]], 0,11% [[Crnogorci]] * [[Datoteka:Flag_of_Požega-Slavonia_County.png|23px|border|link=Požeško-slavonska županija]] [[Požeško-slavonska županija|Požeško-slavonska]]: '''88,68% [[Hrvati]]''', 5,54% [[Srbi]], 0,92% [[Italijani]], 0,90% [[Česi]], 0,26% [[Mađari]], 0,17% [[Albanci]], 0,14% [[Slovaci]] * [[Datoteka:Flag_of_Brod-Posavina_County.svg|23px|border|link=Brodsko-posavska županija]] [[Brodsko-posavska županija|Brodsko-posavska]]: '''93,98% [[Hrvati]]''', 3,02% [[Srbi]], 0,33% [[Romi]], 0,21% [[Bošnjaci]], 0,18% [[Ukrajinci]], 0,16% [[Albanci]] * [[Datoteka:Flag_of_Vukovar-Syrmia_County.svg|23px|border|link=Vukovarsko-srijemska županija]] [[Vukovarsko-srijemska županija|Vukovarsko-srijemska]]: '''78,27% [[Hrvati]]''', 11,45% [[Srbi]], 1,00% [[Mađari]], 0,88% [[Rusini]], 0,65% [[Slovaci]], 0,56% [[Bošnjaci]], 0,24% [[Albanci]], 0,23% [[Ukrajinci]] U Istočnoj je Hrvatskoj prema rezultatima posljednjega popisa stanovništva iz 2011- živjelo ukupno 806.192 stanovnika, ili 19,8% ukupnog stanovništva Hrvatske. U odnosu na 1991. (977.391 stanovnik) zabilježena je ukupna depopulacija ili pad ukupnoga broja stanovnika od 13,5% (apsolutno za 171.199 osobe). <ref>[http://hrcak.srce.hr/file/8806 Demografski ratni gubici kao determinanta razvoja stanovništva Istočne Hrvatske u razdoblju 1991.–2001.]</ref> === Gradovi === ==== Više od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Osijek]] (108.048 stanovnika) * [[Slavonski Brod]] (59.141 stanovnika) * [[Bjelovar]] (36.092 stanovnika) * [[Vinkovci]] (32.029 stanovnika) * [[Đakovo]] (30.092 stanovnika) * [[Vukovar]] (27.683 stanovnika) * [[Požega]] (26.248 stanovnika) * [[Virovitica]] (21.291 stanovnika) * [[Našice]] (16.224 stanovnika) * [[Nova Gradiška]] (15.833 stanovnika) * [[Slatina]] (14.819 stanovnika) ==== Manje od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Valpovo]] (12.327 stanovnika) * [[Županja]] (12.090 stanovnika) * [[Pleternica]] (11.323 stanovnika) * [[Beli Manastir]] (10.986 stanovnika) * [[Belišće]] (10.825 stanovnika) * [[Donji Miholjac]] (9.491 stanovnika) * [[Pakrac]] (8.460 stanovnika) * [[Otok (Vukovarsko-srijemska županija)|Otok]] (7.755 stanovnika) * [[Ilok]] (6.767 stanovnika) * [[Kutjevo]] (6.247 stanovnika) * [[Orahovica]] (5.792 stanovnika) * [[Lipik]] (2.258 stanovnika) == Također pogledajte == * [[Regije Hrvatske]] * [[Zajedničko vijeće općina]] == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Slavonia}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{stub-geog}} [[Kategorija:Geografija Hrvatske]] [[Kategorija:Slavonija]] n8a4i4tx3tl5boiii2fsfhd9yrvmrfn 3731851 3731850 2025-07-01T23:23:32Z KWiki 9400 /* Manje od 14.000 stanovnika (2011) */ 3731851 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:HRV_Slavonia_COA.svg|mini|desno|150px|[[Grb Slavonije]], nalazi se i u štitu na kruni [[Grb Hrvatske|grba Republike Hrvatske]]]] [[Datoteka:Slavonia region cities map.png|mini|desno|300px|Mapa Slavonije]] [[Datoteka:Slavonia.svg|mini|desno|300px|Položaj Slavonije na mapi Hrvatske]] '''Slavonija''' je ravničarska geografska i historijska regija u istočnom dijelu Republike [[Hrvatska|Hrvatske]]. Leži između rijeka [[Drava|Drave]] na sjeveru (granica sa [[Mađarska|Mađarskom]]), [[Sava|Save]] na jugu (granica sa [[Bosna i Hercegovina|BiH]]) i [[Dunav]]a na istoku (granica sa [[Srbija|Srbijom]]). Regija je glavna žitnica i poljoprivredno najrazvijeniji dio Hrvatske. == Historija == Regija je prvotno bila dio [[Panonija|Panonije]], jedne od najvećih rimskih provincija a nakon propasti [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], naseljavaju je [[Slaveni]]. Lokalna plemena ovdje stvaraju svoju prvu državu, koja će stupiti u savez sa [[Avari]]ma. Prije dolaska Mađara u Panoniju, Slaveni formiraju relativno usko povezanu zajednicu sve od zapadnih Karpata do Sjevernog Balkana, te čine većinu stanovništva na zapadnoj obali [[Dunav]]a sve do [[Alpe|Alpa]]. Slavonija se u to doba proteže od današnje zapadne [[Vojvodina|Vojvodine]] do Istočnih Alpa. Stanovnici regije sebe identificiraju jednostavno kao "slaveni", odnosno "sloven(c)i/slavon(c)i", tako ih identificiraju i njihovi jugo-zapadni susjedi latini kao Sclaveni, dok ih susjedi Bavarci identificiraju kao Vendi sve od njihove najzapadnije inačice oko izvora rijeke Drave do Dunava.<ref>{{cite journal|journal=Migracijske i etničke teme|publisher=Institute for Migration and Ethnic Studies, Zagreb|issn=1333-2546|volume=19|issue=1|date=mart 2003|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=12062|title=Ime Slavonije|language=Croatian|trans-title=Name of Slavonia|author=Alemko Gluhak|pages=111–117|access-date=11. marta 2012}}</ref> Tomislav I. osvaja dio panonskih kneževina pa 925. one postaju dio [[Hrvatsko kraljevstvo|Hrvatske Kraljevine]]. Godine 1091. regiju osvajaju Mađari, 11 godina prije ostatka tadašnje hrvatske države. Tada postaje administrativna jedinica nezavisna od Hrvatske, i takva ostaje sve do 19. stoljeća. <br> Nakon poraza hrvatsko-mađarske vojske u [[Mohačka bitka|bici na Mohačkom polju]] 1526. regija prelazi u vlast [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]]. Dana 12. marta 1689. na brdu Sokolovcu kod [[Požega (Hrvatska)|Požege]], fra [[Luka Ibrišimović]] je sa narodnom vojskom razbio Osmane, te je tom prigodom dobio nadimak Sokol. Fra Luka i njegova narodna vojska odigrali su veliku ulogu u oslobođenju Slavonije.<ref name="Mujadžević">{{cite journal|journal=Povijesni prilozi|publisher=Croatian History Institute|issn=0351-9767|title=Osmanska osvajanja u Slavoniji 1552. u svjetlu osmanskih arhivskih izvora|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=63160|trans-title=The 1552 Ottoman invasions in Slavonia according to the Ottoman archival sources|volume=36|issue=36|date=juli 2009|author=Dino Mujadžević|pages=89–107|access-date=11. 3. 2012}}</ref> [[Karlovački mir|Mirovnim sporazumom u Sremskim Karlovcima]] 1699, dolazi pod [[Habsburška Monarhija|Habsburšku]] krunu zajedno s ostatkom Hrvatske, ali postaje drugačija geografska i administrativna jedinica od one prijašnje srednjovjekovne. Tamo gdje je ranije Slavonija bila regija između rijeke Drave i Kupe, Habsburška Slavonija je bila njezina istočnija varijanta rijetko naseljenih teritorija između [[Drava|Drave]] i [[Sava|Save]]. U prvo vrijeme Habsburške vladavine bila je autonomno kraljevstvo, dok su južni dijelovi bili dio [[Vojna krajina|Vojne krajine]], pod upravom Ratnog vijeća u [[Beč]]u. Nakon [[Revolucija 1848.|revolucije 1848.]] Hrvatska i Slavonija čine autonomnu Hrvatsko-Slavonsku regiju, koja [[1867]]. dolazi u ugarski dio monarhije. Godine 1881. [[Vojna krajina]] se konačno se ponovo ujedinjenjuje sa civilnom Hrvatskom, čime se cijela regija opet nalazi pod hrvatskom vlašću.<ref name="Dubravica">{{cite journal|journal=Politička misao|issn=0032-3241|publisher=[[Univerzitet u Zagrebu]], Faculty of Political Sciences|title=Političko-teritorijalna podjela i opseg civilne Hrvatske u godinama sjedinjenja s vojnom Hrvatskom 1871.-1886.|trans-title=Political and territorial division and scope of civilian Croatia in period of unification with the Croatian military frontier 1871–1886|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=38709&lang=en|author=Branko Dubravica|pages=159–172|volume=38|issue=3|date=januar 2002|access-date=10. aprila 2012}}</ref> Nakon raspada [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], Slavonija postaje dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]], gdje je od 1929. dio [[Savska banovina|Savske banovine]].<ref name="Kraljević-Razgraničenje-1947">{{cite journal|author=Egon Kraljević|publisher=[[Hrvatski državni arhiv]]|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=41791|language=Croatian|title=Prilog za povijest uprave: Komisija za razgraničenje pri Predsjedništvu Vlade Narodne Republike Hrvatske 1945.-1946|trans-title=Contribution to the history of public administration: commission for the boundary demarcation at the government's presidency of the People's Republic of Croatia, 1945–1946 (English language summary title)|date=novembar 2007|journal=Arhivski vjesnik|volume=50|issue=50|format=PDF|issn=0570-9008|access-date=10. decembra 2010}}</ref> Godine 1939, postaje dio [[Banovina Hrvatska|Hrvatske banovine]]. Za vrijeme [[2. svjetski rat|2. svjetskog rata]], spadala je u njemačku okupacijsku zonu [[NDH|Nezavisne Države Hrvatske]], a nakon rata postaje dio [[SR Hrvatska|Socijalističke Republike Hrvatske]], unutar [[SFRJ|SFR Jugoslavije]]. Nakon što je Hrvatska proglasila nezavisnost 1991, srpsko stanovništvo proglasuje paradržavu na dijelovima istočne i zapadne Slavonije. Istočni dio je nazvan [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|Srpska autonomna oblast Slavonije, Baranje i zapadnog Srijema]], a sadržavala je područja istočno od [[Osijek]]a, [[Vinkovci|Vinkovaca]] i sjeveroistočno od [[Županja|Županje]] (cijela [[Baranja]], gradovi [[Vukovar]] i [[Ilok]]). Zapadni dio sadržavao je područje oko sela [[Okučani]] i veći dio planine [[Psunj]]. U maju 1995, zapadna regija je vraćena Hrvatskoj nakon vojne [[Operacija Bljesak|operacije Bljesak]]. Istočna regija je predana mirovnoj misiji Ujedinjenih Naroda ([[UNTAES]]) 1996, a 1998. vraćena je Hrvatskoj. == Stanovništvo == Apsolutna većina stanovništva su [[Hrvati]], dok su [[Srbi]] najveća nacionalna manjina. === Etnički sastav po županijama === * [[Datoteka:Flag_of_Virovitica-Podravina_County.png|23px|border|link=Virovitičko-podravska županija]] [[Virovitičko-podravska županija|Virovitičko-podravska]]: '''89,47% [[Hrvati]]''', 6,08% [[Srbi]], 0,27% [[Mađari]], 0,25% [[Albanci]], 0,10% [[Česi]] * [[Datoteka:Flag of Osijek-Baranja County.svg|23px|border|link=Osječko-baranjska županija]] [[Osječko-baranjska županija|Osječko-baranjska]]: '''83,89% [[Hrvati]]''', 6,73% [[Srbi]], 2,96% [[Mađari]], 0,65% [[Slovaci]], 0,30% [[Romi]], 0,29% [[Nijemci]], 0,26% [[Albanci]], 0,15% [[Slovenci]], 0,12% [[Bošnjaci]], 0,11% [[Crnogorci]] * [[Datoteka:Flag_of_Požega-Slavonia_County.png|23px|border|link=Požeško-slavonska županija]] [[Požeško-slavonska županija|Požeško-slavonska]]: '''88,68% [[Hrvati]]''', 5,54% [[Srbi]], 0,92% [[Italijani]], 0,90% [[Česi]], 0,26% [[Mađari]], 0,17% [[Albanci]], 0,14% [[Slovaci]] * [[Datoteka:Flag_of_Brod-Posavina_County.svg|23px|border|link=Brodsko-posavska županija]] [[Brodsko-posavska županija|Brodsko-posavska]]: '''93,98% [[Hrvati]]''', 3,02% [[Srbi]], 0,33% [[Romi]], 0,21% [[Bošnjaci]], 0,18% [[Ukrajinci]], 0,16% [[Albanci]] * [[Datoteka:Flag_of_Vukovar-Syrmia_County.svg|23px|border|link=Vukovarsko-srijemska županija]] [[Vukovarsko-srijemska županija|Vukovarsko-srijemska]]: '''78,27% [[Hrvati]]''', 11,45% [[Srbi]], 1,00% [[Mađari]], 0,88% [[Rusini]], 0,65% [[Slovaci]], 0,56% [[Bošnjaci]], 0,24% [[Albanci]], 0,23% [[Ukrajinci]] U Istočnoj je Hrvatskoj prema rezultatima posljednjega popisa stanovništva iz 2011- živjelo ukupno 806.192 stanovnika, ili 19,8% ukupnog stanovništva Hrvatske. U odnosu na 1991. (977.391 stanovnik) zabilježena je ukupna depopulacija ili pad ukupnoga broja stanovnika od 13,5% (apsolutno za 171.199 osobe). <ref>[http://hrcak.srce.hr/file/8806 Demografski ratni gubici kao determinanta razvoja stanovništva Istočne Hrvatske u razdoblju 1991.–2001.]</ref> === Gradovi === ==== Više od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Osijek]] (108.048 stanovnika) * [[Slavonski Brod]] (59.141 stanovnika) * [[Bjelovar]] (36.092 stanovnika) * [[Vinkovci]] (32.029 stanovnika) * [[Đakovo]] (30.092 stanovnika) * [[Vukovar]] (27.683 stanovnika) * [[Požega]] (26.248 stanovnika) * [[Virovitica]] (21.291 stanovnika) * [[Našice]] (16.224 stanovnika) * [[Nova Gradiška]] (15.833 stanovnika) * [[Slatina]] (14.819 stanovnika) ==== Manje od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Valpovo]] (12.327) * [[Županja]] (12.090) * [[Daruvar]] (11.633) * [[Pleternica]] (11.323) * [[Beli Manastir]] (10.986) * [[Belišće]] (10.825) * [[Donji Miholjac]] (9491) * [[Pakrac]] (8460) * [[Otok (Vukovarsko-srijemska županija)|Otok]] (7755) * [[Ilok]] (6767) * [[Kutjevo]] (6247) * [[Orahovica]] (5792) * [[Lipik]] (2258) == Također pogledajte == * [[Regije Hrvatske]] * [[Zajedničko vijeće općina]] == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Slavonia}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{stub-geog}} [[Kategorija:Geografija Hrvatske]] [[Kategorija:Slavonija]] iredax15gsn1i696j4t3lqpl2x8lmmh 3731852 3731851 2025-07-01T23:26:43Z KWiki 9400 3731852 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:HRV_Slavonia_COA.svg|mini|desno|150px|[[Grb Slavonije]], nalazi se i u štitu na kruni [[Grb Hrvatske|grba Republike Hrvatske]]]] [[Datoteka:Slavonia region cities map.png|mini|desno|300px|Mapa Slavonije]] [[Datoteka:Slavonia.svg|mini|desno|300px|Položaj Slavonije na mapi Hrvatske]] '''Slavonija''' je ravničarska geografska i historijska regija u istočnom dijelu Republike [[Hrvatska|Hrvatske]]. Leži između rijeka [[Drava|Drave]] na sjeveru (granica sa [[Mađarska|Mađarskom]]), [[Sava|Save]] na jugu (granica sa [[Bosna i Hercegovina|BiH]]) i [[Dunav]]a na istoku (granica sa [[Srbija|Srbijom]]). Regija je glavna žitnica i poljoprivredno najrazvijeniji dio Hrvatske. == Historija == Regija je prvotno bila dio [[Panonija|Panonije]], jedne od najvećih rimskih provincija a nakon propasti [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], naseljavaju je [[Slaveni]]. Lokalna plemena ovdje stvaraju svoju prvu državu, koja će stupiti u savez sa [[Avari]]ma. Prije dolaska Mađara u Panoniju, Slaveni formiraju relativno usko povezanu zajednicu sve od zapadnih Karpata do Sjevernog Balkana, te čine većinu stanovništva na zapadnoj obali [[Dunav]]a sve do [[Alpe|Alpa]]. Slavonija se u to doba proteže od današnje zapadne [[Vojvodina|Vojvodine]] do Istočnih Alpa. Stanovnici regije sebe identificiraju jednostavno kao "slaveni", odnosno "sloven(c)i/slavon(c)i", tako ih identificiraju i njihovi jugo-zapadni susjedi latini kao Sclaveni, dok ih susjedi Bavarci identificiraju kao Vendi sve od njihove najzapadnije inačice oko izvora rijeke Drave do Dunava.<ref>{{cite journal|journal=Migracijske i etničke teme|publisher=Institute for Migration and Ethnic Studies, Zagreb|issn=1333-2546|volume=19|issue=1|date=mart 2003|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=12062|title=Ime Slavonije|language=Croatian|trans-title=Name of Slavonia|author=Alemko Gluhak|pages=111–117|access-date=11. 3. 2012}}</ref> Tomislav I. osvaja dio panonskih kneževina pa 925. one postaju dio [[Hrvatsko kraljevstvo|Hrvatske Kraljevine]]. Godine 1091. regiju osvajaju Mađari, 11 godina prije ostatka tadašnje hrvatske države. Tada postaje administrativna jedinica nezavisna od Hrvatske, i takva ostaje sve do 19. stoljeća. <br> Nakon poraza hrvatsko-mađarske vojske u [[Mohačka bitka|bici na Mohačkom polju]] 1526. regija prelazi u vlast [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]]. Dana 12. marta 1689. na brdu Sokolovcu kod [[Požega (Hrvatska)|Požege]], fra [[Luka Ibrišimović]] je sa narodnom vojskom razbio Osmane, te je tom prigodom dobio nadimak Sokol. Fra Luka i njegova narodna vojska odigrali su veliku ulogu u oslobođenju Slavonije.<ref name="Mujadžević">{{cite journal|journal=Povijesni prilozi|publisher=Croatian History Institute|issn=0351-9767|title=Osmanska osvajanja u Slavoniji 1552. u svjetlu osmanskih arhivskih izvora|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=63160|trans-title=The 1552 Ottoman invasions in Slavonia according to the Ottoman archival sources|volume=36|issue=36|date=juli 2009|author=Dino Mujadžević|pages=89–107|access-date=11. 3. 2012}}</ref> [[Karlovački mir|Mirovnim sporazumom u Sremskim Karlovcima]] 1699, dolazi pod [[Habsburška Monarhija|Habsburšku]] krunu zajedno s ostatkom Hrvatske, ali postaje drugačija geografska i administrativna jedinica od one prijašnje srednjovjekovne. Tamo gdje je ranije Slavonija bila regija između rijeke Drave i Kupe, Habsburška Slavonija je bila njezina istočnija varijanta rijetko naseljenih teritorija između [[Drava|Drave]] i [[Sava|Save]]. U prvo vrijeme Habsburške vladavine bila je autonomno kraljevstvo, dok su južni dijelovi bili dio [[Vojna krajina|Vojne krajine]], pod upravom Ratnog vijeća u [[Beč]]u. Nakon [[Revolucija 1848.|revolucije 1848.]] Hrvatska i Slavonija čine autonomnu Hrvatsko-Slavonsku regiju, koja [[1867]]. dolazi u ugarski dio monarhije. Godine 1881. [[Vojna krajina]] konačno se ponovo ujedinjenjuje sa civilnom Hrvatskom, čime se cijela regija opet nalazi pod hrvatskom vlašću.<ref name="Dubravica">{{cite journal|journal=Politička misao|issn=0032-3241|publisher=[[Univerzitet u Zagrebu]], Faculty of Political Sciences|title=Političko-teritorijalna podjela i opseg civilne Hrvatske u godinama sjedinjenja s vojnom Hrvatskom 1871.-1886.|trans-title=Political and territorial division and scope of civilian Croatia in period of unification with the Croatian military frontier 1871–1886|language=Croatian|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=38709&lang=en|author=Branko Dubravica|pages=159–172|volume=38|issue=3|date=januar 2002|access-date=10. 4. 2012}}</ref> Nakon raspada [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], Slavonija postaje dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]], gdje je od 1929. dio [[Savska banovina|Savske banovine]].<ref name="Kraljević-Razgraničenje-1947">{{cite journal|author=Egon Kraljević|publisher=[[Hrvatski državni arhiv]]|url=http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=41791|language=Croatian|title=Prilog za povijest uprave: Komisija za razgraničenje pri Predsjedništvu Vlade Narodne Republike Hrvatske 1945.-1946|trans-title=Contribution to the history of public administration: commission for the boundary demarcation at the government's presidency of the People's Republic of Croatia, 1945–1946 (English language summary title)|date=novembar 2007|journal=Arhivski vjesnik|volume=50|issue=50|format=PDF|issn=0570-9008|access-date=10. 12. 2010}}</ref> Godine 1939. postaje dio [[Banovina Hrvatska|Hrvatske banovine]]. Za vrijeme [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] spadala je u njemačku okupacijsku zonu [[NDH|Nezavisne Države Hrvatske]], a nakon rata postaje dio [[SR Hrvatska|Socijalističke Republike Hrvatske]], unutar [[SFRJ|SFR Jugoslavije]]. Nakon što je Hrvatska proglasila nezavisnost 1991, srpsko stanovništvo proglasuje paradržavu na dijelovima istočne i zapadne Slavonije. Istočni dio je nazvan [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|Srpska autonomna oblast Slavonije, Baranje i zapadnog Srijema]], a sadržavala je područja istočno od [[Osijek]]a, [[Vinkovci|Vinkovaca]] i sjeveroistočno od [[Županja|Županje]] (cijela [[Baranja]], gradovi [[Vukovar]] i [[Ilok]]). Zapadni dio sadržavao je područje oko sela [[Okučani]] i veći dio planine [[Psunj]]. U maju 1995, zapadna regija je vraćena Hrvatskoj nakon vojne [[Operacija Bljesak|operacije Bljesak]]. Istočna regija je predana mirovnoj misiji Ujedinjenih Naroda ([[UNTAES]]) 1996, a 1998. vraćena je Hrvatskoj. == Stanovništvo == Apsolutna većina stanovništva su [[Hrvati]], dok su [[Srbi]] najveća nacionalna manjina. === Etnički sastav po županijama === * [[Datoteka:Flag_of_Virovitica-Podravina_County.png|23px|border|link=Virovitičko-podravska županija]] [[Virovitičko-podravska županija|Virovitičko-podravska]]: '''89,47% [[Hrvati]]''', 6,08% [[Srbi]], 0,27% [[Mađari]], 0,25% [[Albanci]], 0,10% [[Česi]] * [[Datoteka:Flag of Osijek-Baranja County.svg|23px|border|link=Osječko-baranjska županija]] [[Osječko-baranjska županija|Osječko-baranjska]]: '''83,89% [[Hrvati]]''', 6,73% [[Srbi]], 2,96% [[Mađari]], 0,65% [[Slovaci]], 0,30% [[Romi]], 0,29% [[Nijemci]], 0,26% [[Albanci]], 0,15% [[Slovenci]], 0,12% [[Bošnjaci]], 0,11% [[Crnogorci]] * [[Datoteka:Flag_of_Požega-Slavonia_County.png|23px|border|link=Požeško-slavonska županija]] [[Požeško-slavonska županija|Požeško-slavonska]]: '''88,68% [[Hrvati]]''', 5,54% [[Srbi]], 0,92% [[Italijani]], 0,90% [[Česi]], 0,26% [[Mađari]], 0,17% [[Albanci]], 0,14% [[Slovaci]] * [[Datoteka:Flag_of_Brod-Posavina_County.svg|23px|border|link=Brodsko-posavska županija]] [[Brodsko-posavska županija|Brodsko-posavska]]: '''93,98% [[Hrvati]]''', 3,02% [[Srbi]], 0,33% [[Romi]], 0,21% [[Bošnjaci]], 0,18% [[Ukrajinci]], 0,16% [[Albanci]] * [[Datoteka:Flag_of_Vukovar-Syrmia_County.svg|23px|border|link=Vukovarsko-srijemska županija]] [[Vukovarsko-srijemska županija|Vukovarsko-srijemska]]: '''78,27% [[Hrvati]]''', 11,45% [[Srbi]], 1,00% [[Mađari]], 0,88% [[Rusini]], 0,65% [[Slovaci]], 0,56% [[Bošnjaci]], 0,24% [[Albanci]], 0,23% [[Ukrajinci]] U Istočnoj je Hrvatskoj prema rezultatima posljednjega popisa stanovništva iz 2011- živjelo ukupno 806.192 stanovnika, ili 19,8% ukupnog stanovništva Hrvatske. U odnosu na 1991. (977.391 stanovnik) zabilježena je ukupna depopulacija ili pad ukupnoga broja stanovnika od 13,5% (apsolutno za 171.199 osoba). <ref>[http://hrcak.srce.hr/file/8806 Demografski ratni gubici kao determinanta razvoja stanovništva Istočne Hrvatske u razdoblju 1991–2001.]</ref> === Gradovi === ==== Više od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Osijek]] (108.048) * [[Slavonski Brod]] (59.141) * [[Bjelovar]] (36.092) * [[Vinkovci]] (32.029) * [[Đakovo]] (30.092) * [[Vukovar]] (27.683) * [[Požega]] (26.248) * [[Virovitica]] (21.291) * [[Našice]] (16.224) * [[Nova Gradiška]] (15.833) * [[Slatina]] (14.819) ==== Manje od 14.000 stanovnika (2011) ==== * [[Valpovo]] (12.327) * [[Županja]] (12.090) * [[Daruvar]] (11.633) * [[Pleternica]] (11.323) * [[Beli Manastir]] (10.986) * [[Belišće]] (10.825) * [[Donji Miholjac]] (9491) * [[Pakrac]] (8460) * [[Otok (Vukovarsko-srijemska županija)|Otok]] (7755) * [[Ilok]] (6767) * [[Kutjevo]] (6247) * [[Orahovica]] (5792) * [[Lipik]] (2258) == Također pogledajte == * [[Regije Hrvatske]] * [[Zajedničko vijeće općina]] == Reference == {{reference}} {{stub-geog}} {{Commonscat|Slavonia}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Slavonija| ]] [[Kategorija:Geografija Hrvatske]] en4947q2ttq2b75ozwdew39u40nftp3 0 5615 3731789 3693576 2025-07-01T18:41:08Z 93.143.61.186 3731789 wikitext text/x-wiki {{Infokutija država | izvorno_ime = Latvijas Republika | zvanično_ime = Republika Latvija | ime_genitiv = Latvije | zastava = Flag of Latvia.svg | grb = Coat of Arms of Latvia.svg | mapa = EU-Latvia.svg | službeni_jezik = [[Latvijski jezik|latvijski]] / [[letonski]] | glavni_grad = [[Riga]] | državno_uređenje = [[parlament]]na [[republika]] | vrsta_prve_vlasti = [[Spisak predsjednika Latvije|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Edgars Rinkēvičs]] | vrsta_druge_vlasti = [[Spisak premijera Latvije|Premijer]] | vladar_druga_vlast = [[Evika Siliņa]] | po_površini_na_svijetu = 124. | površina = 64.589 | procenat_vode = 1,5 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 143. | stanovnika = 1.919.968 <small>(procjena 2018)</small> | gustoća = 36 | nezavisnost = od [[Rusija|Rusije]] | nezavisnost_priznato = [[18. novembar]] [[1918]]. | bdp_ukupno = $60,732 milijardi | bdp_godina = 2019 | po_broju_bdp_na_svijetu = - | bdp_per_capita = $31.490 | hdi = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>0,847 | hdi_godina = 2017 | hdi_nivo = {{color|#009900|visok}} | po_broju_hdi_na_svijetu = 48. na svijetu | gini = {{Gubitak}} 35,6 | gini_godina = 2018. | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = [[euro]] <br /><small>do 31.12.2013. [[Latvijski lats|Lats]] (LVL)</small> | vremenska_zona = [[EET]] ([[UTC]]+2)<br /> - ljeti [[EEST]] (UTC+3) | himna = "[[Dievs, svētī Latviju!]]" <br />("Bože, blagoslovi Latviju!") {{Center|[[Datoteka:Latvian National Anthem.ogg]]}} | internetski_nastavak = [[.lv]] | pozivni_broj = +371 | najveća_tačka_ime = [[Gaiziņkalns]] | najveća_tačka_metara = 312 | najveće_jezero_ime = [[Rāzna]] | najveće_jezero_površina = 555 | najveća_rijeka_ime = | najveća_rijeka_dužina = }} '''Latvija''' ili '''Letonija''' ({{jez-lv|Latvija}}), zvanično '''Republika Latvija''' ili '''Republika Letonija''' ({{jez-lv|Latvijas Republika|linkovi=ne}}), jest [[Suverena država|suverena]] [[Istočna Evropa|istočnoevropska]] država, članica [[Evropska unija|Evropske unije]] i jedna od tri [[Baltik|baltičke]] države.<ref>[http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#europe ''Regioni Evrope''] Pristupljeno 13.11.2015.</ref> Graniči sa [[Estonija|Estonijom]] na sjeveru, [[Rusija|Rusijom]] na istoku, [[Litvanija|Litvanijom]] i [[Bjelorusija|Bjelorusijom]] na jugoistoku. Izlazi na [[Baltičko more]] unutar kojeg ima morsku granicu sa [[Švedska|Švedskom]] koja se nalazi na zapadu. Prema podacima iz 2012. godine, u državi je živjelo 2.070.371 stanovnika<ref>[http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html ''Broj stanovnika''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120610225219/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html |date=10. 6. 2012 }} Pristupljeno 13.11.2015.</ref> od čega su preko 60% [[Latvijci]]. Zauzima površinu od 64,589&nbsp;km².<ref>[http://www.li.lv/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=1060 ''Ukratko o Latviji''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181226035413/http://www.li.lv/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=1060 |date=26. 12. 2018 }} Pristupljeno 13.11.2015.</ref> [[Glavni grad]] je [[Riga]], [[Evropski glavni grad kulture]] iz 2014. godine. Službeni jezik je [[latvijski jezik]] i uz [[Litvanski jezik|litvanski]] jedini je preživjeli baltički jezik. [[Unitarna država|Unitarna je država]], podijeljena na 118 administrativnih jedinica od čega je 109 općina i 9 gradova.<ref>[http://www.ambermarks.com/Kartes/Rajoni/ERajoni.htm ''Administrativna podjela Latvije''] Pristupljeno 13.11.2015.</ref> == Historija == {{Glavni|Historija Latvije}} [[Latvijci]] su na teritorij svoje današnje domovine došli već u 2. mileniju p. n. e. U 12. vijeku organizirali su prve države, ali su one nakon nepunog vijeka postojanja pale pod vlast Njemačkog viteškog reda koji je pokrstio baltičke države i osnovao niz gradova s njemačkim doseljenicima. Međutim, nije bilo njemačke kolonizacije sela tako da je u gradovima prevladavalo njemačko, a u selima latvijsko stanovništvo. U 15. vijeku [[Poljska]] je preuzela većinu njemačkih posjeda, a u 17. vijeku dio današnje Latvije zaposjela je [[Švedska]]. Početkom 18. vijeka na ovaj prostor dolazi nova velesila čiji uticaj traje gotovo do danas – [[Rusija]]. Krajem toga vijeka pod njenom su vlašću bile obje historijske pokrajine današnje Latvije: [[Livonija]] (sjeverno od rijeke Zapadna Dvina) i [[Kurlandija]] (južno i zapadno od Zapadne Dvine). Dakle, borba velesila za jednu malu zemlju čije je stanovništvo od njenog nastanka sanjalo o nezavisnosti. Taj se san nakratko i ostvario: između dva svjetska rata, od [[1918]]. do [[1939]]. Latvija je bila samostalna. Latvijci se danas rado sjećaju tog vremena. No, već početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] Latviju je okupirao [[Sovjetski Savez]]. Raspadom te države Latvija je od 21. augusta [[1991]]. ponovo samostalna država. Zanimljivo je da je tu samostalnost vrlo brzo (6. septembra [[1991]].) priznala i službena [[Moskva]]. == Geografija == {{Glavni|Geografija Latvije}} Latvija ima povoljan položaj, smještena između ostale dvije Baltičke države predstavlja križanje puteva između juga i sjevera, te od Baltika prema istoku. Na zapadu, Latvija izlazi na [[Baltičko more]] koje ima jako bitnu ulogu za [[privredu]] i [[ekonomiju]] čitave države. Obale su slabo razvedene. Na sjeverozapadu se nalazi [[Riški zaljev]] koji je ime dobio po glavnom gradu države. Latvija je pretežno ravničarska zemlja, te je [[Reljef (geografija)|reljef]] uglavnom jednoličan. Idući prema istoku, teren se malo uzdiže. Najviši vrh Latvije je [[Gaizinkalns]] visok svega 312 m. Latvija ima mnogo jezera – oko 3000. Većinom su ledenjačka, a najviše ih je na jugoistoku i u priobalnoj nizini. Najveći vodotok je [[Zapadna Dvina]] (latvijski ''Daugava'') koja teče s Valdajske uzvisine, istog uzvišenja u Rusiji s kojega teku i [[Volga]], [[Dnjepar]] i [[Lovat]]. Najveći grad je [[Riga]], koji je ujedno i glavni grad države. Još neki važniji gradovi su [[Liepaja]] i [[Daugavpils]]. Liepaja je poznata po mnogim obilježjima. U njoj se nalazi najveće baltičko brodogradilište, pa se ovaj grad često naziva i ''Latvijskim Liverpoolom''. Poznata je i po svojoj muzičkoj tradiciji i koncertima. Na klimu Latvije utiče više faktora; reljef, geografski položaj, otvorenost prema moru (blizina [[Atlantik]]a) i dr. Zime su hladne, a ljeta umjereno topla. Prosječna godišnja temperatura izosi 26&nbsp;°C. == Vlada == Nakon proglašenja Latvije nezavisnom državom, na njenom čelu je bio [[Anatolijs Gorbunovs]] koji je na vlast došao još [[1988]]. godine. Danas, na čelu Latvije je predsjednik [[Valdis Zatlers]]. Važnije vladajuće letonske stranke su ''Demokratska radnička partija Latvije'', ''Nacionalni pokret za nezavisnost'', ''Socijalno demokratska partija Latvije'', ''Letonska Liberalna stranka'' i druge. Izbori za letonski parlament, '''Saeima''', održavaju se svake četiri godine. Od 1. maja [[2004]]., Latvija je članica [[Evropska unija|Evropske unije]]. == Administrativna podjela == Latvija je podjeljena na 26 država, zvanih "rajons": [[Aizkraukles rajons]], [[Aluksnes rajons]], [[Balvu rajons]], [[Bauskas rajons]], [[Cesu rajons]], [[Daugavpils rajons]], [[Dobeles rajons]], [[Gulbenes rajons]], [[Jekabpils rajons]], [[Jelgava rajons]], [[Kraslavas rajons]], [[Kuldigas rajons]], [[Liepaja rajons]], [[Limbazu rajons]], [[Ludzas rajons]], [[Madonas rajons]], [[Ogres rajons]], [[Ogres rajons]], [[Preilu rajons]], [[Preilu rajons]], [[Rezekne rajons]], [[Riga rajons]], [[Saldus rajons]], [[Talsu rajons]], [[Tukuma rajons]], [[Valkas rajons]], [[Valmieras rajons]], [[Ventspils rajons]] Sedam latvijskih gradova ima poseban status: * [[Daugavpils]] * [[Jelgava]] * [[Jurmala]] * [[Liepaja]] * [[Rezekne]] * [[Riga]] * [[Ventspils]] == Privreda == Latvija je u vrijeme SSSR, od baltičkih zemalja, najviše bila okrenuta industriji i to pretežno elektrotehničkoj i mašinskoj koje su proizvodile za potrebe sovjetske vojske. Raspadom Sovjetskog Saveza i odlaskom planske ekonomije, pad su zabilježili svi privredni aspekti pa je standard osjetno pao. No već od [[1994]]. prilike se znatno popravljaju – zbog širokih reformi i strane pomoći. Danas bruto društveni proizvod raste po stopi od dojmljivih 7.4% godišnje, a stopa nezaposlenosti iznosi relativno niskih 8.6% (2003.). Industrijska proizvodnja raste po stopi od čak 8% (2003.). Ipak, velik broj mladih ljudi odlazi u inostranstvo na rad, od čega vrlo velik broj u [[Irska|Irsku]], što je ipak, gladajući sa strane geografa i ekonoma, nepotrebno. "[[Dublin]] je postao latvijski grad"- rekli bi Latvijci. == Stanovništvo == Najbrojnije stanovništvo Latvije čine [[Latvijci]], 62,1%. Značajnu ulogu imaju i Rusi, njih 26,9%. Od ostalih naroda ovdje žive [[Bjelorusi]], [[Litvanci]], [[Ukrajinci]], [[Poljaci]] i dr. Zbog prisutnosti [[Nijemci|Nijemaca]] tokom historije, Latvijci se vjerski izjašnjavaju kao [[protestanti]] (po učenju [[Martin Luther|Martina Luthera]]), odnosno [[katolici]]. == Jezik == [[Letonski jezik]] spada u grupu baltičkih jezika i službeni je jezik u Latviji. Ipak, postoje nesuglasice. Dio ruske nacionalne manjine se ne slaže sa učenjem latvijskog u školama, tvrdeći da je za vrijeme [[SSSR]]-a, u svim njegovim članicama, [[ruski jezik|ruski]] bio službeni jezik. Bilo kako bilo, na ulicama možete čuti narod kako govori i latvijskim i ruskim jezikom. Latvijski je jako zanimljiv jezik. Ima 33 glasa i abeceda mu je slična bosanskoj. Postoje glasovi slični bosanskim, ali se drukčije pišu, npr. glas Ķ odgovara bosanskom glasu Ć itd. U latvijskom jeziku moze se naći i dosta tuđica iz [[njemački jezik|njemačkog]], [[španski jezik|španskog]] i [[slavenski jezici|slavenskih jezika]]. == Kultura == Bitan uticaj na latvijsku kulturu imali su historijski i društveni razlozi, što je najviše osjetno na arhitekturi građevina u većim gradovima, npr. u Rigi. Katedrale i crkve građene su u njemačkom stilu. Kod muzike, velika se pažnja posvećuje tradicionalnoj muzici, ali ni moderna, zabavna muzika nije zapostavljena. Grad [[Lijepaja]], naziva se još i gradom rockera jer iz njega potiču najpoznatiji latvijski rockeri svih vremena: [[Fomins & Kleins]], [[Livi]] i dr. == Također pogledajte == {{Proširiti sekciju}} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.latvia.travel Dobrodosli u Latviju] * [http://www.latvia.eu/ Latvia Online] {{Commonscat|Latvia}} {{Baltičke države}} {{EU}} {{Države Evrope}} {{Mediteranska unija}} {{NATO}} {{Vijeće Evrope}} [[Kategorija:Države članice NATO-a]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Latvija|*]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Sjeverna Evropa]] [[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]] [[Kategorija:Države nastale raspadom Sovjetskog Saveza]] [[Kategorija:Baltičke države]] [[Kategorija:Države članice Mediteranske unije]] qg0eogpdkh58ofnba485b8worh76wep 3731796 3731789 2025-07-01T19:14:26Z KWiki 9400 3731796 wikitext text/x-wiki {{Infokutija država | izvorno_ime = Latvijas Republika | zvanično_ime = Republika Latvija | ime_genitiv = Latvije | zastava = Flag of Latvia.svg | grb = Coat of Arms of Latvia.svg | mapa = EU-Latvia.svg | službeni_jezik = [[Latvijski jezik|Latvijski]] | glavni_grad = [[Riga]] | državno_uređenje = [[parlament]]na [[republika]] | vrsta_prve_vlasti = [[Spisak predsjednika Latvije|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Edgars Rinkēvičs]] | vrsta_druge_vlasti = [[Spisak premijera Latvije|Premijer]] | vladar_druga_vlast = [[Evika Siliņa]] | po_površini_na_svijetu = 124. | površina = 64.589 | procenat_vode = 1,5 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 143. | stanovnika = 1.919.968 <small>(procjena 2018)</small> | gustoća = 36 | nezavisnost = od [[Rusija|Rusije]] | nezavisnost_priznato = [[18. novembar]] [[1918]]. | bdp_ukupno = $60,732 milijardi | bdp_godina = 2019 | po_broju_bdp_na_svijetu = - | bdp_per_capita = $31.490 | hdi = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>0,847 | hdi_godina = 2017 | hdi_nivo = {{color|#009900|visok}} | po_broju_hdi_na_svijetu = 48. na svijetu | gini = {{Gubitak}} 35,6 | gini_godina = 2018. | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = [[euro]] <br /><small>do 31.12.2013. [[Latvijski lats|Lats]] (LVL)</small> | vremenska_zona = [[EET]] ([[UTC]]+2)<br /> - ljeti [[EEST]] (UTC+3) | himna = "[[Dievs, svētī Latviju!]]" <br />("Bože, blagoslovi Latviju!") {{Center|[[Datoteka:Latvian National Anthem.ogg]]}} | internetski_nastavak = [[.lv]] | pozivni_broj = +371 | najveća_tačka_ime = [[Gaiziņkalns]] | najveća_tačka_metara = 312 | najveće_jezero_ime = [[Rāzna]] | najveće_jezero_površina = 555 | najveća_rijeka_ime = | najveća_rijeka_dužina = }} '''Latvija''' ili '''Letonija''' ({{jez-lv|Latvija}}), zvanično '''Republika Latvija''' ili '''Republika Letonija''' ({{jez-lv|Latvijas Republika|linkovi=ne}}), jest [[Suverena država|suverena]] [[Istočna Evropa|istočnoevropska]] država, članica [[Evropska unija|Evropske unije]] i jedna od tri [[Baltik|baltičke]] države.<ref>[http://unstats.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#europe ''Regioni Evrope''] Pristupljeno 13.11.2015.</ref> Graniči sa [[Estonija|Estonijom]] na sjeveru, [[Rusija|Rusijom]] na istoku, [[Litvanija|Litvanijom]] i [[Bjelorusija|Bjelorusijom]] na jugoistoku. Izlazi na [[Baltičko more]] unutar kojeg ima morsku granicu sa [[Švedska|Švedskom]] koja se nalazi na zapadu. Prema podacima iz 2012. godine, u državi je živjelo 2.070.371 stanovnika<ref>[http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html ''Broj stanovnika''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120610225219/http://www.csb.gov.lv/en/statistikas-temas/population-census-2011-key-indicators-33613.html |date=10. 6. 2012 }} Pristupljeno 13.11.2015.</ref> od čega su preko 60% [[Latvijci]]. Zauzima površinu od 64,589&nbsp;km².<ref>[http://www.li.lv/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=1060 ''Ukratko o Latviji''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181226035413/http://www.li.lv/index.php?option=com_content&task=view&id=12&Itemid=1060 |date=26. 12. 2018 }} Pristupljeno 13.11.2015.</ref> [[Glavni grad]] je [[Riga]], [[Evropski glavni grad kulture]] iz 2014. godine. Službeni jezik je [[latvijski jezik]] i uz [[Litvanski jezik|litvanski]] jedini je preživjeli baltički jezik. [[Unitarna država|Unitarna je država]], podijeljena na 118 administrativnih jedinica od čega je 109 općina i 9 gradova.<ref>[http://www.ambermarks.com/Kartes/Rajoni/ERajoni.htm ''Administrativna podjela Latvije''] Pristupljeno 13.11.2015.</ref> == Historija == {{Glavni|Historija Latvije}} [[Latvijci]] su na teritorij svoje današnje domovine došli već u 2. mileniju p. n. e. U 12. vijeku organizirali su prve države, ali su one nakon nepunog vijeka postojanja pale pod vlast Njemačkog viteškog reda koji je pokrstio baltičke države i osnovao niz gradova s njemačkim doseljenicima. Međutim, nije bilo njemačke kolonizacije sela tako da je u gradovima prevladavalo njemačko, a u selima latvijsko stanovništvo. U 15. vijeku [[Poljska]] je preuzela većinu njemačkih posjeda, a u 17. vijeku dio današnje Latvije zaposjela je [[Švedska]]. Početkom 18. vijeka na ovaj prostor dolazi nova velesila čiji uticaj traje gotovo do danas – [[Rusija]]. Krajem toga vijeka pod njenom su vlašću bile obje historijske pokrajine današnje Latvije: [[Livonija]] (sjeverno od rijeke Zapadna Dvina) i [[Kurlandija]] (južno i zapadno od Zapadne Dvine). Dakle, borba velesila za jednu malu zemlju čije je stanovništvo od njenog nastanka sanjalo o nezavisnosti. Taj se san nakratko i ostvario: između dva svjetska rata, od [[1918]]. do [[1939]]. Latvija je bila samostalna. Latvijci se danas rado sjećaju tog vremena. No, već početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] Latviju je okupirao [[Sovjetski Savez]]. Raspadom te države Latvija je od 21. augusta [[1991]]. ponovo samostalna država. Zanimljivo je da je tu samostalnost vrlo brzo (6. septembra [[1991]].) priznala i službena [[Moskva]]. == Geografija == {{Glavni|Geografija Latvije}} Latvija ima povoljan položaj, smještena između ostale dvije Baltičke države predstavlja križanje puteva između juga i sjevera, te od Baltika prema istoku. Na zapadu, Latvija izlazi na [[Baltičko more]] koje ima jako bitnu ulogu za [[privredu]] i [[ekonomiju]] čitave države. Obale su slabo razvedene. Na sjeverozapadu se nalazi [[Riški zaljev]] koji je ime dobio po glavnom gradu države. Latvija je pretežno ravničarska zemlja, te je [[Reljef (geografija)|reljef]] uglavnom jednoličan. Idući prema istoku, teren se malo uzdiže. Najviši vrh Latvije je [[Gaizinkalns]] visok svega 312 m. Latvija ima mnogo jezera – oko 3000. Većinom su ledenjačka, a najviše ih je na jugoistoku i u priobalnoj nizini. Najveći vodotok je [[Zapadna Dvina]] (latvijski ''Daugava'') koja teče s Valdajske uzvisine, istog uzvišenja u Rusiji s kojega teku i [[Volga]], [[Dnjepar]] i [[Lovat]]. Najveći grad je [[Riga]], koji je ujedno i glavni grad države. Još neki važniji gradovi su [[Liepaja]] i [[Daugavpils]]. Liepaja je poznata po mnogim obilježjima. U njoj se nalazi najveće baltičko brodogradilište, pa se ovaj grad često naziva i ''Latvijskim Liverpoolom''. Poznata je i po svojoj muzičkoj tradiciji i koncertima. Na klimu Latvije utiče više faktora; reljef, geografski položaj, otvorenost prema moru (blizina [[Atlantik]]a) i dr. Zime su hladne, a ljeta umjereno topla. Prosječna godišnja temperatura izosi 26&nbsp;°C. == Vlada == Nakon proglašenja Latvije nezavisnom državom, na njenom čelu je bio [[Anatolijs Gorbunovs]] koji je na vlast došao još [[1988]]. godine. Danas, na čelu Latvije je predsjednik [[Valdis Zatlers]]. Važnije vladajuće letonske stranke su ''Demokratska radnička partija Latvije'', ''Nacionalni pokret za nezavisnost'', ''Socijalno demokratska partija Latvije'', ''Letonska Liberalna stranka'' i druge. Izbori za letonski parlament, '''Saeima''', održavaju se svake četiri godine. Od 1. maja [[2004]]., Latvija je članica [[Evropska unija|Evropske unije]]. == Administrativna podjela == Latvija je podjeljena na 26 država, zvanih "rajons": [[Aizkraukles rajons]], [[Aluksnes rajons]], [[Balvu rajons]], [[Bauskas rajons]], [[Cesu rajons]], [[Daugavpils rajons]], [[Dobeles rajons]], [[Gulbenes rajons]], [[Jekabpils rajons]], [[Jelgava rajons]], [[Kraslavas rajons]], [[Kuldigas rajons]], [[Liepaja rajons]], [[Limbazu rajons]], [[Ludzas rajons]], [[Madonas rajons]], [[Ogres rajons]], [[Ogres rajons]], [[Preilu rajons]], [[Preilu rajons]], [[Rezekne rajons]], [[Riga rajons]], [[Saldus rajons]], [[Talsu rajons]], [[Tukuma rajons]], [[Valkas rajons]], [[Valmieras rajons]], [[Ventspils rajons]] Sedam latvijskih gradova ima poseban status: * [[Daugavpils]] * [[Jelgava]] * [[Jurmala]] * [[Liepaja]] * [[Rezekne]] * [[Riga]] * [[Ventspils]] == Privreda == Latvija je u vrijeme SSSR, od baltičkih zemalja, najviše bila okrenuta industriji i to pretežno elektrotehničkoj i mašinskoj koje su proizvodile za potrebe sovjetske vojske. Raspadom Sovjetskog Saveza i odlaskom planske ekonomije, pad su zabilježili svi privredni aspekti pa je standard osjetno pao. No već od [[1994]]. prilike se znatno popravljaju – zbog širokih reformi i strane pomoći. Danas bruto društveni proizvod raste po stopi od dojmljivih 7.4% godišnje, a stopa nezaposlenosti iznosi relativno niskih 8.6% (2003.). Industrijska proizvodnja raste po stopi od čak 8% (2003.). Ipak, velik broj mladih ljudi odlazi u inostranstvo na rad, od čega vrlo velik broj u [[Irska|Irsku]], što je ipak, gladajući sa strane geografa i ekonoma, nepotrebno. "[[Dublin]] je postao latvijski grad"- rekli bi Latvijci. == Stanovništvo == Najbrojnije stanovništvo Latvije čine [[Latvijci]], 62,1%. Značajnu ulogu imaju i Rusi, njih 26,9%. Od ostalih naroda ovdje žive [[Bjelorusi]], [[Litvanci]], [[Ukrajinci]], [[Poljaci]] i dr. Zbog prisutnosti [[Nijemci|Nijemaca]] tokom historije, Latvijci se vjerski izjašnjavaju kao [[protestanti]] (po učenju [[Martin Luther|Martina Luthera]]), odnosno [[katolici]]. == Jezik == [[Letonski jezik]] spada u grupu baltičkih jezika i službeni je jezik u Latviji. Ipak, postoje nesuglasice. Dio ruske nacionalne manjine se ne slaže sa učenjem latvijskog u školama, tvrdeći da je za vrijeme [[SSSR]]-a, u svim njegovim članicama, [[ruski jezik|ruski]] bio službeni jezik. Bilo kako bilo, na ulicama možete čuti narod kako govori i latvijskim i ruskim jezikom. Latvijski je jako zanimljiv jezik. Ima 33 glasa i abeceda mu je slična bosanskoj. Postoje glasovi slični bosanskim, ali se drukčije pišu, npr. glas Ķ odgovara bosanskom glasu Ć itd. U latvijskom jeziku moze se naći i dosta tuđica iz [[njemački jezik|njemačkog]], [[španski jezik|španskog]] i [[slavenski jezici|slavenskih jezika]]. == Kultura == Bitan uticaj na latvijsku kulturu imali su historijski i društveni razlozi, što je najviše osjetno na arhitekturi građevina u većim gradovima, npr. u Rigi. Katedrale i crkve građene su u njemačkom stilu. Kod muzike, velika se pažnja posvećuje tradicionalnoj muzici, ali ni moderna, zabavna muzika nije zapostavljena. Grad [[Lijepaja]], naziva se još i gradom rockera jer iz njega potiču najpoznatiji latvijski rockeri svih vremena: [[Fomins & Kleins]], [[Livi]] i dr. == Također pogledajte == {{Proširiti sekciju}} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.latvia.travel Dobrodosli u Latviju] * [http://www.latvia.eu/ Latvia Online] {{Commonscat|Latvia}} {{Baltičke države}} {{EU}} {{Države Evrope}} {{Mediteranska unija}} {{NATO}} {{Vijeće Evrope}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Države članice NATO-a]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Latvija|*]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Sjeverna Evropa]] [[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]] [[Kategorija:Države nastale raspadom Sovjetskog Saveza]] [[Kategorija:Baltičke države]] [[Kategorija:Države članice Mediteranske unije]] pqoo119aadn0kfvj9dvsmwxg95p94b1 0 5914 3732040 3628828 2025-07-02T07:51:08Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1995.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1995.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732040 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Preuređivanje}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Republika Srpska Krajina | izvorno_ime = Република Српска Крајина | zastava = State Flag of Serbian Krajina (1991).svg | grb = Coat of arms of the Republic of Serbian Krajina.svg | genitiv = Republike Srpske Krajine | razdoblje = 1991–1995. | država_prije1 = SFRJ | država_prije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1946–1992).svg | država_poslije1 = Republika Hrvatska | država_poslije_zastava1 = Flag of Croatia.svg | službeni_jezik = [[srpski]] | karta = Map of Republika Srpska Krajina.png | glavni_grad = [[Knin]] | državno_uređenje = [[Polupredsjednički sistem|Polupredsjednička]] [[republika]] | površina = 17.028 | stanovnika = 468.011 | stanovnika_godina = 1991. | himna = [[Bože pravde]] | vrsta_vlasti = Predsjednik | godina_prve_vlasti = 1991–1992. | vladar_prva_vlast = [[Milan Babić]] | godina_druge_vlasti = 1993–1995. | vladar_druga_vlast = [[Milan Martić]] | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | broj = | valuta = [[Dinar Republike Srpske Krajine]] | manji dio valute = | pozivni broj = | država_prije_zastava2 = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | država_prije_zastava5 = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | država_prije_zastava4 = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | država_poslije2 = Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem | država_prije4 = SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem | država_prije3 = SAO Zapadna Slavonija | država_prije2 = SAO Krajina | država_poslije_zastava2 = Flag of the Republic of Eastern Slavonia - Baranja - and Western Syrmia.svg | država_prije_zastava3 = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | etničke_grupe = [[Srbi]] | datum osnivanja = [[Osnivanje]] | nezavisnost = 19. decembar 1991. | najveći_grad = [[Vukovar]] | vremenska_zona = [[UTC+01:00|UTC +1]] ([[Srednjoevropsko vrijeme|CET]])<br>[[UTC+02:00|UTC +2]] ([[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]) }} '''Republika Srpska Krajina''' ('''RSK''') bila je međunarodno nepriznata srpska paradržava unutar [[Hrvatska|Hrvatske]]. Osnovana 1991, većinu teritorije povratile su hrvatske vojne i policijske snage 1995, dok je ostatak u istočnoj [[Slavonija|Slavoniji]] mirno reintegriran u teritoriju Hrvatske 1998. == Historija == [[Datoteka:Militargrenze, Wojwodowena und Banat.jpg|mini|225px|desno|Karta Vojne krajine]] [[Vojna krajina]] je historijski pojam koji je nastao u vremenima osmanlijskih osvajanja [[Balkan]]a. Turski upadi u Hrvatsku počeli 1414. godine, intenzivirali se tokom 15. i 16. vijeka, a što je sredinom 16. vijeka dovelo do osnivanja posebnog vojno-teritorijalnog dijela koji je postepeno sve više potpadao pod komandu Bečkog dvora i Ratnog vijeća, a glavni cilj mu je bio stvaranje protivturskog vojnog odbrambenog pojasa. Područje Vojne krajine nastalo je od dijelova Hrvatskog kraljevstva koje je borba protiv Osmanlija silom događaja postupno izuzimala iz jurisdikcije Hrvatskog sabora i bana i stavljala pod izravnu upravu Habsburgovaca i austrijske vojne uprave. Kao formalni početak postojanja Vojne krajine obično se smatra podjela Vojne krajine na Hrvatsku i Gornjo-slavonsku, koju je izvršio 1553. vrhovni krajiški komandant [[Ivan Lenković]], te odluka Sabora zemalja unutrašnje Austrije iz 1578. godine. Upravo je način finansiranja vojne uprave stvarao velike teškoće, jer te dvije zemlje feudalne organizacije nisu nikad imale dovoljno sredstava za finansiranje profesionalne vojske. U 16. i 17. vijeku Krajina se organizuje oko vojnih utvrda i rijetko je naseljen habsburški vojni rezervat. Od druge polovine i kraja 16. vijeka, na prijedlog Ivana Lenkovića, osim sa austrijskim vojnim jedinica, naseljavana je mješovitim stanovništvom - domaćim mobiliziranim, te prebjezima s turskog područja i raznim austrijskim vojnim jedinicama. Među prebjezima prevladavaju Vlasi,{{Izvor}} romanizirano paleobalkansko stanovništvo u procesu slavenizacije, konfesionalno miješano. Angažiranje Vlaha kao seljaka-ratnika bio je neuobičajen potez austrijskih vlasti, ali je on riješio jedan od glavnih problema održavanja Vojne Krajine - Vlasi su bili spremni živjeti i ratovati samo za zemlju i slobodu pljačkanja stoke s druge strane granice. Tako se prvi puta na teritoriji Hrvatske pojavljuje značajnija masa istočno-pravoslavnog stanovništva jer je dobar dio Vlaha, koji se naselio u Bosnu i Hercegovinu pošto su one potpale pod tursku vlast, pripadao [[Srpska pravoslavna crkva|Srpskoj pravoslavnoj crkvi]] (koja je pod Osmanlijama postojala pod različitim imenima,{{Izvor}} zavisno od historijskog trenutka). Teško je procijeniti broj stanovnika Vojne krajine jer se ona u tim burnim vremenima sužavala i širila, stanovništvo se raseljavalo i doseljavalo, pa nešto pouzdaniji podaci postoje tek iz 18. vijeka, kada po popisu iz 1717. Karlovački generalat (Hrvatska krajina) ima 13.034 vojnika, a Varaždinski generalat (Slavonska krajina) 10.919. Brojka cjelokupnog stanovništva zavisi od procjene ženskog stanovništva, staraca i djece. Tačniji, ali isto sumarni podaci su Engelov (1776.) i Hietzingerove procjene koje govore o oko 100.000 stanovnika 1652, približno 250.000 godine 1717, te 1785. godine 523.331 stanovnika (radi se o procjeni, jer je popisano samo muško stanovništvo). Konfesionalno, katolici čine malu većinu od oko 52% stanovništva- oko 2/3 u varaždinskom, oko polovine u karlovačkom i oko 1/3 u banskom generalatu. Ponekad se smatra da je seoba Srba pod [[Arsenije Crnojević|Arsenijem Crnojevićem]] nakon propasti Svete Alijanse u ratovima protiv Turaka 1699. bitno izmijenila konfesionalnu strukturu Vojne krajine, ali se većina preseljenika naselila u područje sadašnje Vojvodine i južne Ugarske, izvan granica Hrvatsko-slavonske vojne krajine. Međutim, ta seoba bila je važna u drugom pogledu: pomogla je, preko djelovanja srpskih pravoslavnih sveštenika, u širenju i učvršćenju srpske etničke svijesti među ranije naseljenim pravoslavnim Vlasima i zaustavila prozelitske pokušaje Bečkog dvora i same Katoličke crkve koja je Vlahe htjela uključiti u crkvenu uniju, a poslije oslobađanja dijelova Hrvatske od Osmanlija i pretvoriti te Vlahe u kmetove (naprimjer kad se granica pomakla do Une, zagrebački biskup je tražio vraćanje zemlje Kaptolu koji je bio vlasnik zemlje prije Osmanlija). Srpska pravoslavna crkva ističe činjnicu da su se prvoslavni Vlasi opirali unijaćenju i tu činjenicu pripisuje srpskoj nacionalnoj svijesti, a ne činjenici da su se Vlasi opirali unijaćenju zbog straha od pokmećivanja. Austrijanci su izravno upravljali Krajinom iz Beča, ali Krajina nikada nije postala kraljevska zemlja. Prestankom vojne opasnosti od Osmanlijskog carstva, nestalo je potrebe za održavanjem posebne vojne uprave, i vojna uprava se ukida između 1869. i 1871. Godine 1881. Vojna krajina je pripojena civilnoj Hrvatskoj. U periodu do [[1918]], to je područje dio Austro-Ugarske monarhije, bez neke autonomije. U doba [[Kraljevina SHS|Kraljevine SHS]], kasnije Jugoslavije, dio je Posavske banovine, a poslije sporazuma [[Sporazum Cvetković–Maček|Cvetković–Maček]] 1939. u sastavu je Banovine Hrvatske. Nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije postaje dio [[NDH]], a poslije 1945. godine, u [[FNRJ]], [[SFRJ]] u Socijalističkoj Republici Hrvatskoj. U doba raspadanja SFRJ srpski nacionalni projekt, koji je pokušao stvoriti [[Velika Srbija|Veliku Srbiju]] na razvalinama Jugoslavije, imao je namjeru{{izvor}} toj zamišljenoj budućoj pansrpskoj državi pripojiti sva područja izvan ondašnje SR Srbije na kojima su Srbi etnička većina, ignorirajući međurepubličke granice koje su raspadom zemlje postale međudržavne (naročito one s Hrvatskom i BiH). Tako je izmišljen pojam "Krajine" da bi dao svojevrsni historijski legitimitet srpskim iredentističkim aspiracijama. Mnogi smatraju{{izvor}} da se radilo o gruboj krivotvorini jer je područje historijske Vojne krajine bilo natpolovično etnički hrvatsko u doba uoči ukidanja 1881. (a religijski, koliko je provjerljivo, cijelo doba postojanja hrvatsko-slavonske krajine bijaše većinski katoličko), dok dijelovi sjeverne Dalmacije u kojima su Srbi bili većina, kao i istočne Slavonije i Baranje, u kojima su bili manjina nikada nisu bili u sastavu Vojne krajine. Glavna zbrka u pojmovima dolazi od upotrebe pojma "Krajina", koji implicira da je uistinu između 1881. i 1991. opstojao, bilo kao geografsko-historijski, ili kao kvazinacionalni entitet, dio Hrvatske kao ''corpus separatum'' sa stanovitim, iako teško odredivim identitetom. Međutim, tu se radi o ideološkoj fantaziji: pojam "Krajine" izumljen je u srpskim ekspanzionističkim krugovima tokom kasnih 1980-ih kao stepenica u teritorijalnom razbijanju Hrvatske, s ciljem postupne inkorporacije osvojenog i etnički očišćenog područja u državnu organizaciju buduće proširene Srbije. Stoga je on, izvan područja srpske iredentističke ideologije, prazan i besmislen.{{izvor}} [[Datoteka:CroatianSerbs.jpg|mini|225p|desno|Područja u Hrvatskoj naseljena Srbima (prema popisu iz 1981).]] Cijeli plan je imao jedan cilj: izdvajanje što više Srba iz jurisdikcije Republike Hrvatske, teritorijalno reducirane hrvatske države i uključivanje odvojenih dijelova Hrvatske u zamišljenu Veliku Srbiju u, za to pogodnoj, budućnosti. == Situacija do raspada SFRJ == Političko ponašanje srpskog stanovništva od ukidanja Vojne granice 1881. do sticanja samostalnosti Hrvatske [[1991]]. mijenjalo se: u doba Austro-Ugarske monarhije, Srbi su u kontinentalnoj, banskoj Hrvatskoj većim dijelom perioda banovanja Khuena-Hedervarya, izrazito protivhrvatski nastrojenog i vještog madžarskog političara, činili okosnicu njegove vlasti (tzv. "Khuenovi Srbi"), što im je omogućavao manipulativni izborni zakon koji je efektivno blokirao hrvatska nastojanja za promjenom vlasti i većom samostalnošću Hrvatske. U Dalmaciji je nakon saradnje hrvatskih i srpskih zastupnika u 1860-im godinama, što je rezultiralo obaranjem italijanaške vlasti u gradovima ([[Dubrovnik]], [[Split]], [[Šibenik]]), tokom 1880ih došlo do raskola na nacionalnoj osnovi i pregrupiranja srpskih sabornika u Dalmatinskom saboru, te početka njihove saradnje s italijanaškim iredentistima. Tako su se od osmog desetljeća 19. vijeka u cijeloj Hrvatskoj [[Srbi]] politički jasno profilirali kao etnicitet s pretenzijama najčešće suprotstavljenim hrvatskim. Uzroci te polarizacije leže u razvitku nacionalnih ideologija u drugoj polovini 19. vijeka. Na etničkoj osnovi doseljenih Srba i posrbljenih pravoslavnih inorodaca, srpska nacija se u glavnoj mjeri oblikovala u aspektu ideologije koju su formulirali [[Vuk Karadžić]], [[Ilija Garašanin]] i drugi, a koja je, potpuno formirana, namjeravala ujediniti sve Srbe u jednoj državi. Hrvatska nacija, koja se formirala otprilike u isto doba, svoju kristalizaciju je ostvarila kroz dvije ideologije: ekskluzivno hrvatsku, koju je promovirala Stranka prava predvođena Antom Starčevićem i Eugenom Kvaternikom, te južnoslavensku, koju su snažnije oblikovali [[Franjo Rački]] i [[Josip Juraj Strossmayer]]. Obje ideologije imale su duboke korijene u hrvatskoj historiji. Obje hrvatske nacionalne misli su se suprostavljale sa srpskom, koja je bila jednostavna i jednoznačna: rušenje višenacionalne Habsburške monarhije i stvaranje svesrpske države bio je strateški cilj, dok je taktika nalagala borbu za jačanje srpskog nacionalnog individualiteta kroz razne kompromise, bilo s Peštom, Bečom ili Zagrebom. Cijela situacija se još više zakomplicirala na prijelazu 19. u 20. vijek, kada dolazi do snaženja jugoslavenskog integralizma u Hrvatskoj, ali i u Srbiji, uglavnom među fakultetskom omladinom, ali i u krugovima literarno-humanističke inteligencije. Sve je to dovelo do privremenog otupljivanja oštrice hrvatsko-srpskih sukoba i saradnje hrvatskih i srpskih političara i stranaka (najistaknutiji su bili [[Frano Supilo]], [[Ante Trumbić]] i [[Svetozar Pribičević]]). Neto rezultat je bilo priznanje hrvatskim Srbima političke individualnosti (nejasno definirane) i zajedničkog rada na cilju ujedinjenja južnih Slavena u nekoj nedefiniranoj budućnosti. Hrvatski Srbi nisu pokazivali želju za teritorijalno-političkom autonomijom budući da je zajednički cilj bila opća južnoslavenska država. Izbijanjem Prvog svjetskog rata položaj Srba u cijeloj zemlji se pogoršao (došlo je i do progona i raznih maltretiranja), a hrvatsko-srpska koalicija, koju je vodio Svetozar Pribičević, postala je, različitim manevrima i kroz promjenljive okolnosti, glavnim političkim faktorom u aktu stvaranja države Srba, Hrvata i Slovenaca [[1918]]. Kao najuticajniji operativni političar novonastale države, Pribičević je vodio politiku nasilnog jugoslavenskog unitarizma, što je u praksi značilo potiranje hrvatskih značajki i sloboda, privrednu eksploataciju Hrvatske, te je dovelo do opće zatrovanosti hrvatsko-srpskih odnosa. Sam Pribičević nije bio protagonist ideja Velike Srbije, pa se vremenom sukobio sa srbijanskom političkom elitom i zasnovao savez sa Stjepanom Radićem, tzv. Seljačko-demokratsku koaliciju. Na terenu su ta vrludanja i napetosti imali raznoličite oblike: domaći Srbi su (nerijetko privilegirani) učestvovali u vojno-policijskoj represiji nad Hrvatima, a u drugim situacijama su ulazili u saveze i koalicije protiv srbijanskih stranaka. Još veću zbrku unijelo je savezništvo dijela srbijanskih stranaka, jugoslavenskih komunista i više regionalnih stranaka, naročito tokom 1930tih, glavni protivnik bio je beogradski centralizam i omrznuta korupcionaška vlast. Osnivanjem Banovine Hrvatske po prvi puta u moderno doba došlo je do artikulacije srpskog iredentizma u područjima Hrvatske u kojima su Srbi bili većina ili znatna manjina: budući da granice banovina koje su obuhvatale Hrvatsku nisu mijenjane (jedini izuzetak bila je općina Dvor), pojavile su se slabije inicijative za izdvajanjem tih područja iz okvira Banovine Hrvatske. Međutim, izbijanje rata, slom Jugoslavije i nastanak [[NDH]] doveli su do posve novog stanja: ustaški progon i pokolji Srba na gotovo cijelom području NDH rezultirali su vojnim sukobom znatnog dijela Hrvata i Srba tokom 1941, i to najviše u krajevima u kojima su živjeli izmiješani. Srbi u Hrvatskoj su se digli protiv NDH vođeni različitim motivima: golom samoodbranom, borbom za ostvarenje države Velike Srbije, kao i borbom za federalnu jugoslavensku državu predvođenu komunistima. Ovi posljednji su prevladali u većem dijelu Hrvatske, s izuzetkom jugoistočne Like i sjeverozapadne Dalmacije u kojima je bio dominantan četnički utjecaj. Znak svojevrsne autonomnosti bio je klub srpskih vijećnika ZAVNOH-a, hrvatske komunističke vlade, dok je prijedlog Moše Pijade, srbijanskog partijskog čelnika za uspostavom srpske autonomne jedinice u Hrvatskoj, jugoslavenski vođa [[Josip Broz Tito]] odbio jer je komunistička nacionalna politika polazila od toga da teritorijalno-politička autonomija može doći u obzir samo tamo gdje živi veći dio pripadnika naroda koji nisu južni Slaveni. Završetak Drugog svjetskog rata Srbi u Hrvatskoj dočekali su s postotno većim gubicima od Hrvata, a dio ih je uskoro i koloniziran u Vojvodinu na napuštena ili rekvirirana imanja njemačkog stanovništva. U periodu do početka raspadanja Jugoslavije sredinom 1980-ih, Srbi su tvorili oko 11-14% stanovništva odnosno blizu 12% stanovništva Hrvatske 1991. godine. Veliki dio Srba migrirao je u gradove s hrvatskom većinom, pa je uoči osnaženja pokreta Velike Srbije na čelu sa [[Slobodan Milošević|Slobodanom Miloševićem]] situacija bila sljedeća: Srbi su bili većina u 11 općina, koje su činile prekinuti luk od sjeverne Dalmacije (Obrovac) do Banovine (Dvor). U tim rijetko naseljenim općinama živjelo je manje od 25% hrvatskih Srba, međutim samo područje bilo je dosta prostrano, tako su stratezi pansrpskog pokreta zamislili da na osnovu činjenice što manje od 3% stanovništva Hrvatske čini etnički srpsku većinu na oko 15-20 % teritorije zemlje pokrenu iredentističku pobunu koja bi, u minimalnoj verziji, esencijalno razbila hrvatsku državu i onemogućila njeno funkcioniranje. Zahvaljujući memoarskim djelima samih protagonista projekta pokušaja stvaranja pansrpske države (Borisav Jović, [[Veljko Kadijević]]), te vojnim analizama faza realizacije tog cilja ([[Davor Domazet]]), dovoljno je jasna opća slika nastanka "Republike Srpske Krajine", što je pojava neodvojiva od procesa koji su razbili SFRJ. Poslije [[Josip Broz Tito|Titove]] smrti i pobune Albanaca na Kosovu, u narednim godinama došlo je do jačanja međunacionalnih napetosti i polarizacije, što je nakon srpske ideološke homogenizacije (Memorandum SANU) dovelo do dolaska [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] na vlast 1987. Po više pokazatelja, dio srpskog vrha JNA još sredinom 1980-ih pripremao je razne varijante državnog prevrata ili amputacije većeg dijela Hrvatske u scenariju zamišljenog raspada (linije na kojima su se odvijali vojni manevri frapantno su se poklapale sa Moljevićevom granicom Velike Srbije). Opcije koje su bile na raspolaganju su sljedeće, silaznim redom poželjnosti:{{izvor}} * centralistička Jugoslavija s ukinutim (kon)federalnim elementom kod odlučivanja * »Srboslavija», tj. centralistička Jugoslavija u kojoj dominiraju Srbi bez etnički homogene Slovenije * optimalna [[Velika Srbija]] u koju su od republika zapadno od Drine uključene cijela Bosna i Hercegovina i oko 65% Hrvatske (linija amputacije Virovitica-Karlovac-Karlobag) * proširena Srbija koja uz cijelu, ili bar većinsku, BiH uključuje i svih 11 općina sa srpskom većinom Problem s ovom zadnjom opcijom je bilo postojanje općine Slunj s 65% Hrvata, a koja je prekidala teritorijalni kontinuitet luka većinski srpskih općina od sjeverne Dalmacije do Banovine, kao i činjenica da u još 18 (od ukupnih 115 općina u Hrvatskoj) općina Srbi čine od 10-50% stanovništva. Konsolidacija svesrpskog pokreta rezultirala je prvim jačim iskazivanjem lojalnosti srpskog stanovništva u Hrvatskoj Slobodanu Miloševiću. Tako, 28. februara 1989. u Kninu dolazi do protesta protiv navodne hrvatske i slovenske podrške "albanskom separatizmu". Iste godine, 9. jula, kod pravoslavne crkve Lazarica na Kosovom Polju kod Knina organiziran je veliki miting podrške Miloševiću, propraćen srpskim parolama (''Ovo je Srbija'', ''Ne damo te zemljo Obilića..''). Tokom mitinga došlo je i do incidenta u kojem je iz zasjede ubijen policajac iz Drniša, 14 mitingaša je uhapšeno, a područje je efektivno bilo izvan jurisdikcije hrvatskog SUP-a. Godine 1990. dolazi do srpskih mitinga u Karlovcu (4. februara) i Petrovoj gori (4. marta), uz nacionalističke parole i ikonografiju, prijetnje tadašnjem hrvatskom komunističkom vodstvu i pozive na ubistvo [[Franjo Tuđman|Franje Tuđmana]], onda još samo predsjednika HDZ-a na tek raspisanim višestranačkim izborima. U Kninu je 17. februara osnovan SDS kao stranka Srba u Hrvatskoj. JNA 14. maja 1990. oduzima Hrvatskoj oružje Teritorijalne odbrane, kojim se moglo naoružati oko 240.000 ljudi{{izvor}} (200.000 pušaka, oko 1.400 minobacača i 500 različitih dugih cijevi), te tim arsenalom počinje naoružavanje lokalnih Srba u mjestima koja su predviđena za potencijalnu pobunu ako Hrvatska ne poklekne pred zahtjevima za promjenu Jugoslavije u centralističku državu. Cijela srpska politika od demokratskih izbora u Hrvatskoj i Sloveniji (i kasnije u ostalim republikama SFRJ) bila je fokusirana na slamanje volje Hrvata za samostalnošću, pri čemu su glavne poluge pritiska bile JNA i srpska nacionalna manjina u Hrvatskoj. Aranžirani su incidenti, širenjem glasina i panike medijski se pripremalo srpsko stanovništvo za vojni sukob, a političke organizacije hrvatskih Srba išle su, slijedeći upute iz Beograda, za radikalizacijom stavova: 30. maja 1990. SDS suspendira odnose s Hrvatskim saborom; 25. jula dolazi do velikog mitinga u mjestašcu Srb u Lici na kojem je objelodanjena Deklaracija o suverenosti i samostalnosti Srba u Hrvatskoj; 17. augusta počinje "balvan revolucija" u Kninu i okolini, kojom se udarilo na hrvatski turizam i privredu u cjelini, a JNA je spriječila intervenciju helikoptera hrvatske policije. Također, u augustu održan je jednoetnički referendum kojim su Srbi u područjima u kojima su činili većinu glasali za autonomnu regiju u Hrvatskoj. Taj referendum, na kojem je 99,7% glasača glasalo "za", Hrvatski sabor je odbacio zbog neustavnosti. Dana 30. septembra 1990. krajiški Srbi, tj. Nacionalno vijeće srpskog naroda Krajine proglasilo je "autonomiju srpskog naroda na osnovu etničkih i historijskih granica u kojim živi unutar granica Republike Hrvatske kao federalne jedinice Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije". 18. augusta 1990. Srbi u Gračacu, Obrovcu, Benkovcu, Korenici i drugdje napadaju policijske stanice, što mnogi računaju kao službeni početak pobune, pa i rata u Hrvatskoj. == Stvaranje RSK == Prvi vođa hrvatskih Srba, još u doba raspadanja komunizma, bio je psihijatar i član SANU Jovan Rašković. Međutim, iako je sam u nemaloj mjeri doprinio radikalizaciji situacije, Rašković nije smatran za dovoljno odlučnog vođu, a po nekim podacima nije bio ni do kraja slijepi provodilac Miloševićeve politike. Stoga je zamijenjen tipičnim poslušnicima poput kninskog zubara Milana Babića i policajca Milana Martića. Babićeva samoproglašena vlada objavila je osnivanje "Srpske autonomne oblasti Krajina" ([[SAO Krajina]]), 21. decembra 1990, dok je 1. aprila 1991. vlada "SAO Krajine" objavila da se odvaja od Hrvatske i priključuje Jugoslaviji. Također, lokalne vođe srpskih zajednica u istočnoj Hrvatskoj, koje su postupno postale područja izvan hrvatske jurisdikcije, objavili su da se one priljučuju "SAO Krajini". Radikalizacija stanja je bila, od samog početka, orkestrirana od pansrpskog pokreta kojim je upravljao [[Slobodan Milošević]]. Sudeći prema iskazima sadržanim u knjizi jugoslavenskog generala Veljka Kadijevića "Moje viđenje raspada", 1993., plan je bio sljedeći: krajem septembra je trebalo ''"poraziti hrvatsku vojsku potpuno ako situacija dozvoli...ostvariti puno sadejstvo sa srpskim ustanicima u Srpskoj Krajini; omogućiti dovršenje izvlačenja preostalih delova JNA iz Slovenije."''. Plan operacije predviđao je da već upotrebljenim sredstvima JNA doda još 15 do 18 oklopnih, mehaniziranih i pješadijskih brigada kopnene vojske. Prema Kadijeviću: ''"Ideja manevra sadržavala je sledeće osnovne elemente: potpuno blokirati Hrvatsku iz vazduha i sa mora; pravce napada glavnih snaga JNA što neposrednije vezivati za oslobođenje srpskih krajeva u Hrvatskoj i garnizona JNA u dubini hrvatske teritorije. U tom cilju ispresecati Hrvatsku na pravcima Gradiška-Virovitica; Bihać-Karlovac-Zagreb; Knin-Zadar; Mostar-Split....jakim snagama iz rejona Herceg Novi-Trebinje, blokirati Dubrovnik sa kopna i izbiti u dolinu Neretve i na taj način sadejstvovati snagama koje nastupaju na pravcu Mostar-Split; nakon dostizanja određenih objekata, obezbediti i držati granicu Srpske Krajine u Hrvatskoj"''. (Veljko Kadijević: "Moje viđenje raspada", Beograd, 1993., str. 134.-136.) Cilj je bila potpuna okupacija Hrvatske, kapitulacija hrvatskog vodstva i prihvaćanje svih srpskih zahtjeva. Operacija je počela u septembru 1991., ali, zbog slabog odziva vojnika (kako regruta, tako i rezervista) u Srbiji i BiH, od nje se moralo odustati. Dosta uspješna mobilizacija među pobunjenim hrvatskim Srbima, kao i u Crnoj Gori, nije mogla nadoknaditi manjak ljudstva. Slab odaziv rezervista u početku plana, te jačanje hrvatskih odbrambenih snaga, prisilili su srpsko vodstvo, koje je i upravljalo cijelom operacijom, na promjenu strategije. Dok je prvobitni plan bio zapravo vojno-intervencionistički, s nasilnim svrgavanjem demokratski izabrane hrvatske vlasti kao nužnim dijelom, druga i konačna verzija svela se na goli rat za zemlju i teritoriju, čiji integralni dio je bilo etničko čišćenje i progon Hrvata sa zacrtanih područja, te esencijalno rat protiv hrvatskog naroda u svim krajevima Hrvatske. Sam tok događaja je bio dosta brz: cijela operacija pokušaja podčinjavanja ili komadanja Hrvatske odigrala se, sve većim intenzitezom, u nekoliko koraka: * u pripremnom periodu, otprilike od prijelaza 1988. na 1989. do "balvan revolucije" u ljeto 1990. traju pokušaji provociranje hrvatskih vodstava i traženja saveznika u hrvatskoj političkoj eliti za rušenje vlasti u Hrvatskoj. * od ljeta 1990. do samoproglašenja "Sao Krajine" u aprilu 1991. i slovenskog rata u junu i julu 1991. JNA i lokalna srpska vodstva u Hrvatskoj orkestriraju niz sukoba i incidenata ne bi li se dobilo povoda za vojnu intervenciju JNA s ciljem rušenja hrvatske vlasti. Dolazi do postupnog prelaska u ratno stanje na više hrvatskih područja, srpska JNA otcjepljenja dijelova Hrvatske izvan državne jurisdikcije, stvaranja paradržavnih i paralelnih institucija vlasti teledirigiranih iz Beograda, maltretiranja i progona Hrvata, gdje je god to bilo moguće, iz teritorije unutar zamišljenih granica [[Velika Srbija|Velike Srbije]] * poslije slovenskog rata agresija združenih snaga JNA, lokalnih hrvatskih Srba, te dobrovoljaca iz Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine (nekoliko hiljada ljudi, možda i desetaka hiljada), integriranih u zapovjedno-operativni sistem JNA (koja je u međuvremenu transformirana u srpsku vojsku). Rat na području Hrvatske, te u rubnim dijelovima Bosne i Hercegovine, dosiže vrhunac u periodu od jula do decembra 1991. Vojne operacije su, kao i cijela situacija, obrađeni u tekstu o [[Rat u Hrvatskoj|Domovinskom ratu]]. Osnovne karakteristike perioda vojne agresije su sljedeće: [[Datoteka:Former Yugoslavia durning war.svg|mini|Teritorije pod kontrolom snaga hrvatskih i bosanskih Srba tokom ratova 1991-1995.]] * JNA je ušla u rat praktički svim raspoloživim snagama (angažirala je 4 od 6 postojećih oklopnih brigada i 10 od 11 mehaniziranih), međutim, zbog više faktora, od kojih su najvažniji bili otpor hrvatskog naroda, uspješna strategija hrvatskog vodstva, slab borbeni moral srbijanskih jedinica te zbrka u zapovijedanju mješavinom JNA kao organizirane vojske, lokalnih snaga pobunjenih Srba koje su prerastale u novu vojsku i paravojnih dobrovoljačkih jedinica iz Srbije i Bosne i Hercegovine, nije ostvaren projekat Velika Srbija. Okupirano je 26% područja RH, a sama agresija je, kao i uspostava novog sistema vlasti na svim nivoima (vojnoj, policijskoj, privednoj, monetarno-finansijskoj, ideološkoj) upravljana iz Srbije pod kontrolom [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]]. Taj dio su samozvane vlasti locirane u Kninu (Milan Babić, Milan Martić) proglasile 19. decembra 1991. za Republiku srpsku krajinu kojoj su se priključila u februaru 1992. okupirana područja u zapadnoj i istočnoj Slavoniji. * od oko 580.000 Srba koliko je živjelo u Hrvatskoj 1991., velik broj je bio zahvaćen ideologijom srpskog ekspanzionizma i komadanja Hrvatske, što je uglavnom opravdavano formulom da Srbi kao nacija imaju pravo na samoodređenje, bez obzira na republičke granice, te da svi Srbi žele i trebaju živjeti u jednoj, vlastitoj nacionalnoj državi. Još nije dovoljno jasno koliki dio hrvatskih Srba je učestvovao u agresiji Srbije i JNA na Hrvatsku. Što se tiče samih Srba u Hrvatskoj, događalo se nekoliko simultanih procesa: većina Srba se, na područjima u kojima su činili etnički majoritet, priključila projektu Velike Srbije, dok je manjina, ne želeći učestvovati u tom, emigrirala u Hrvatsku, Srbiju, Crnu Goru, Sloveniju i druge evropske i vanevropske zemlje. U narastajućem sukobu, hrvatski Srbi na područjima u kojima su bili u manjini ponašali su se različito: dio je na područjima koja graniče sa zacrtanom "RSK" također ušao u mašineriju agresije; dio je emigrirao; dio se priključio hrvatskim vojnim snagama. Također, određeni broj je, bilo ideološki motiviran, bilo kao reakcija na maltretiranja i prijetnje koje su se zbivale na teritoriji pod kontrolom hrvatskih vlasti, a do kojih je došlo ili kao reakcija na srpsku agresiju ili su bili izrazom šovinističke netrpeljivosti i koristoljublja, prešao na područje "RSK". U svim tim komešanjima neto rezultat je bio da je na teritoriji "RSK" 1992. bilo oko 200.000 ljudi, skoro isključivo Srba, dok je u samoj Hrvatskoj ostalo 150.000-180.000 Srba. Preostali dio je iselio u Srbiju, zapadnu Evropu i druge zemlje. * samo stvaranje "RSK" dovelo je do etničkih progona i izbjeglištva: u 1991. Hrvatska je imala preko 550.000 izbjeglica, te još 150.000 izbjeglica u inostranstvu. Došlo je do pravog egzodusa Hrvata s područja izloženog agresiji, naročito hrvatskog Podunjavlja, Banovine, Like, Korduna, sjeverne Dalmacije i dijelova Slavonije. Od početka 1992. veliki dio ljudi se vratio, ali izbjeglice Hrvati iz "RSK" nisu: još 1995., uoči [[Operacija Oluja|"Oluje"]], broj izbjeglih Hrvata bio je blizu 200.000, uz oko 60.000 u inostranstvu.{{izvor}} * ponašanje međunarodne zajednice i velikih sila bilo je, pretežno, na liniji podrške očuvanju Jugoslavije i blokadi pokušaja Hrvatske da se naoruža i slomi srbijansku agresiju, što je izraženo u rezoluciji Vijeća sigurnosti. Za pregovarače na terenu, naročito Cyrusa Vancea i lorda Carringtona, veliki dio hrvatske javnosti smatra{{izvor}} da su efektivno pomagali srbijansku agresiju. [[Datoteka:Map_of_Republika_Srpska_Krajina.png|frame|desno|Karta teritorija RSK, između 1992-1995]] U januaru 1992. predsjednici Tuđman i Milošević potpisali su prekid vatre, pa je došlo do primjene tzv. Vanceova plana, po američkom diplomati Cyrusu Vanceu. Po tom planu Ujedinjeni narodi su trebali preuzeti privremenu vlast nad okupiranim hrvatskim područjem. Karakteristike plana bile su: podjela područja u četiri tzv. UNPA (''United Nations Protected Area'') zone; povlačenje JNA iz tih zona; povratak izbjeglica u domove; zaštita ljudskih, građanskih i nacionalnih prava na područjima pod zaštitom Ujedinjenih naroda. Jedinice UN-a, porijeklom iz više zemalja (Finska, Irak, Danska, Francuska, Nigerija, Kanada, Rusija) bile su organizirane u [[UNPROFOR]] (''United Nations Protection Force''), zaštitne snage Ujedinjenih naroda, s početnim mandatom od godinu dana. == Nestanak RSK == Provođenjem Vancovog plana između vlada RSK i Srbije dolazi do razilaženja posebno u pogledu kako će se upravljati u RSK. Inače principjelni finansijer kao osnovni izvor oružja i goriva Srbija je pokušala da izvrši pritisak na rukovostvo RSK, međutim 26. februara 1992. [[Milan Babić]] biva smjenjivan zbog protivljenja sprovođenju Vancovog plana i lojalnost [[Slobodan Milošević|Slobodanu Miloševiću]], te njegovo mjesto zauzima [[Goran Hadžić]]. RSK kao država slabila je i bila je zavisna od krnje Jugoslavije (Srbija sa autonomnim pokrajinama + Crna Gora), i zbog njene zavisnosti od nje sve nepogode koje su zadesile krnju Jugoslaviju imale su odraza i u RSK: sankcije, pad proizvodnje i hiperinflaciju. Paralelno sa štampanjem jugoslavenskog reformiranog dinara u maju 1992, RSK izdaje svoj novac ''Krajina Reformed Dinar'' HRKR. Nedugo zatim 1. oktobra 1993. godine izdaje se ''oktobarski dinar'' (HRKO) koji je bio jednak 1.000.000 reformiranih dinara, a dinar iz 1994. koji je izdan 1. januara 1994. bio je jednak 1.000.000.000 oktobarskih dinara. Skupa sa kursem novca u Krajini, ekonomija je bila u raspadu. Od cjelokupnog stanovištva od 430.000 samo 36.000 imalo je radni odnos, a nezaposlenost je iznosila 92%. Zbog rata trgovina sa Hrvatskom je prestala, a i ono malo industrijskih pogona je stalo. RSK je imala malo prirodnih bogastava, rude, i energetskih izvora, dok je [[poljoprivreda]] propala, tako da je stanovništvo RSK živjelo na subsitencijalnom nivou.<ref>{{Cite web |url=http://www.scc.rutgers.edu/serbian_digest/151/t151-4.htm |title=Arhivirana kopija |access-date=11. 8. 2005 |archive-date=28. 2. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210228033004/http://www2.scc.rutgers.edu/serbiandigest/151/t151-4.htm |url-status=dead }}</ref> Osobe koje su imale neko zvanje i edukaciju napuštali su RSK da izbjegnu siromaštvo. Isto tako vlada RSK je bila korumpirana, tako da je RSK postala mjesto gdje je cvalo crno tržište i kriminal. Bilo je jasno oko sredine 1990-tih da RSK ekonomski nije održiva bez mirovog ugovora i reintegracije sa Hrvatskom. Pritisnut sankcijama i ostalim političkim sukobima, Milošević više nije mogao finansirati i podržavati krajiške Srbe u onoj mjeri koja je bila potrebna RSK, te se nastojao riješiti troška prisiljavajući RSK da riješi sukob sa Hrvatskom. Međutim, ovaj pokušaj je bio odbijen od strane rukovodstva RSK. Stanje u ekonomiji je imalo utjecaja na moć [[Vojska Srpske Krajine|Vojske Srpske Krajine]] (VSK). Prekidom vatre 1992. godine Hrvatskoj je omogućeno da provede vrijeme za konsolidaciju, opremanje i obućavanje svoje vojske. Kroz to vrijeme jačanja HV-a, VSK je postajala sve slabija. Motivacija vojnika VSK je postajala slabija, a obuka i oprema je postala zapostavljena. VSK je brojala oko 55.000 vojnika koji su trebali osigurati 600&nbsp;km granice sa Hrvatskom, i još dodatnih 100&nbsp;km prema [[Bihać]]u, 16.000 vojnika je bilo razmješteno u istočnoj Hrvatskoj, dok je 39.000 bilo razmješteno na glavnoj teritoriji RSK (Krajini). U realanosti VSK je brojala 30.000 vojnika od teoretskih 55.000 koji su se mogli mobilizirati, što nije moglo parirati hrvatskoj vojnoj sili.{{izvor}} Unutar VSK također su postojale podjele, jednom je i izbio sukob između pristaša Hadžića i Babića, i u tom sukobu je bilo ranjenih.{{izvor}} Demonstracija nove hrvatske vojne sposobnosti došla je u januaru 1993., kada je obnovljena Hrvatska vojska napala srpske snage oko [[Maslenica|Maslenice]] i u južnoj Hrvatskoj i time spriječili izlazak Krajine na more i uklještavanje Zadra. Druga ofanziva dogodila se u septembru 1993., u operaciji oko Medačkog džepa u južnom dijelu Krajine. Ovu hrvatsku ofanzivu prekinule su kanadske mirovne snage. Operacija u Medačkom džepu pokazalo je da VSK nije sposobna da se odupre HV-u, te su bili spašeni od poraza intervencijom UN-ovih snaga. Rukovodstvo RSK tražilo je od Slobodana Miloševića da pošalje pojačanja u ljudstvu i opremi. Kao odgovor iz Srbije se šalje 4.000 paravojnika pod zapovjedništvom Vojislava Šešelja ("Beli Orlovi") i Arkana. Početak kraja RSK započela je [[1995]], kada je HV zauzela zapadnu Slavoniju u operaciji "Bljesak" (maj 1995), a potom ostatak RSK u operaciji "Oluja" (august). Ove operacije su se dogodile iako je Krajina bila zaštićena zona. Mnogi srpski civili su napustili Krajinu u velikom zbijegu, i ovo je jedna od tačaka optuženice generala Ante Gotovine pred [[ICTY]].<ref>[http://www.un.org/icty/indictment/english/got-ii010608e.htm]</ref> Vjeruje se da je iz Krajine izbjeglo između 200.000 do 300.000 civila,{{izvor}} a mnogi od njih su izbjegli u Bosnu i Hercegovinu, Srbiju ili u treće zemlje. Autonomne regije koje su bile planirane 1992. bile su raspuštene [[2. februar]]a [[1997]], pa su Krajina, zapadna Slavonija i istočna Slavonije spojene sa već postojećim županijama. [[Datoteka:Hrvatsko Podunavlje.png|mini|desno|Mapa istočne Slavonije]] Područje istočna Slavonija poznata pod prijašnjim nazivom ''Srpska autonomna oblast Slavonija, Baranja i zapadni Srem'' ostala kao autonomna oblast sve do [[1998]], jer ovo područje nije bilo osvojeno od strane HV-a. Erdutskim sporazumom ovaj dio RSK je uključen u tranzicijski program mirne integracije koja je bila pod spozorstvom [[UNATES]]a. Mirovne snage UNATESa nadgledavale su ovu tranziciju i povukle su se nakon obavljene tranzicije. == Također pogledajte == * [[Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem]] * [[Rat u Hrvatskoj]] == Literatura == * Dragutin Pavličević (ur.): ''Vojna krajina: povijesni pregled-historiografija-rasprave'', SN Liber, 1984, Zagreb * Mirko Valentić: ''Vojna krajina i pitanje njezina ujedinjenja s Hrvatskom'' 1849-1881, CHP, 1981, Zagreb * ''Kronologija rata'' (1989-1998), HIC, 1998, Zagreb * Dušan Bilandžić: ''Hrvatska moderna povijes'', GM, 1999, Zagreb * Davor Marijan: ''Smrt oklopne brigade'', Zoro, 2002, Zagreb-Sarajevo * Davor Marijan: ''Bitka za Vukovar'', HIP, 2004, Zagreb * Davor Domazet-Lošo: ''Hrvatska i veliko ratište'', Udruga Sv. Jurja, 2002, Zagreb == Izvori == * "The Army of Serbian Krajina", ''Jane's Intelligence Review'', 1. oktobar 1993. * ''[https://web.archive.org/web/20120728082419/http://www.ess.uwe.ac.uk/comexpert/ANX/III.htm Final Report of the United Nations Commission of Experts, 28 Dec 1994: The military structure, strategy and tactics of the warring factions]'' * "Operation Storm - Attack on the Krajina", ''Jane's Intelligence Review'', 1 November 1995 * ''[http://www.un.org/icty/cases/indictindex-e.htm Initial Indictment of Slobodan Milošević - Croatia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050812161831/http://www.un.org/icty/cases/indictindex-e.htm |date=12. 8. 2005 }}'', [[ICTY]], 8. oktobar 2001. * ''[http://www.un.org/icty/indictment/english/bab-ii031117e.htm Initial Indictment of Milan Babić]'', 17. novembar 2003. * ''[https://web.archive.org/web/20130820054854/http://www.croforce.com/ Domovinski rat u Hrvatskoj 1991-1995]'' * https://web.archive.org/web/20121001080546/http://www.vladarsk.com/ == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Republic of Serbian Krajina}} [[Kategorija:Rat u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Historija Hrvatske]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1995.]] [[Kategorija:Republika Srpska Krajina]] dv2544xvdxub58i286vvolovh3e2lng 0 6778 3732035 3609103 2025-07-02T07:50:36Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1994.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1994.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732035 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Hrvatska Republika Herceg-Bosna | izvorno_ime = Hrvatska zajednica Herceg-Bosna | zastava = Flag_of_the_Croatian_Republic_of_Herzeg-Bosnia.svg | grb = Coat_of_Arms_of_the_Croatian_Republic_of_Herzeg-Bosnia.svg | genitiv = Hrvatske Republike Herceg-Bosne | razdoblje = 1991–1996. | država_prije1 = SR Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Federacija Bosne i Hercegovine | država_poslije_zastava1 = Flag of the Federation of Bosnia and Herzegovina (1996–2007).svg | službeni_jezik = [[hrvatski]] | karta = Herceg-bosna_location.png | glavni_grad = [[Mostar]] | državno_uređenje = [[Republika]] | etničke_grupe = [[Hrvati u Bosni i Hercegovini|Hrvati]] | površina = | stanovnika = | stanovnika_godina = | himna = | vrsta_vlasti = Predsjednik | godina_prve_vlasti = 1991–1994. | vladar_prva_vlast = [[Mate Boban]] | godina_druge_vlasti = 1994–1996. | vladar_druga_vlast = [[Krešimir Zubak]] | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | broj = | valuta = '''Službeno:''' [[Bosanskohercegovački dinar]]<br>'''U upotrebi:''' [[hrvatski dinar]], kasnije [[hrvatska kuna]] i [[njemačka marka]] | manji dio valute = | pozivni broj = }} '''Hrvatska Republika Herceg-Bosna''' (osnovana kao '''Hrvatska zajednica Herceg-Bosna''') bila je samoproglašena, međunarodno nepriznata paradržava od 1991. do 1994. kao i za vrijeme [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]] koju je osnovao politički i vojni vrh Hrvata u Bosni i Hercegovini ([[HDZ BiH]] i [[HVO]]). Nastala je kao proizvod secesionističke politike i dogovora o podjeli Bosne i Hercegovine. Proglasio ju je prvi predsjednik [[Mate Boban]] 28. augusta 1993. donošenjem [[:s:bs:Temeljna odluka o uspostavi i proglašenju Hrvatske republike Herceg-Bosne|Temeljne odluke o uspostavi i proglašenju Hrvatske Republike Herceg-Bosne]]. HR Herceg-Bosna je potpisivanjem [[Vašingtonski sporazum|Vašingtonskog sporazuma]] prestala postojati formalnim ulaskom u sastav [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] u martu 1994. godine, a službeno je ukinuta 14. augusta 1996. Haški sud je dokazao da je Herceg-Bosna bila u funkciji ostvarivanja udruženog zločinačkog poduhvata koji je imao cilj formirati hrvatski entitet u Bosni i Hercegovini, sa apsolutnom većinom Hrvata u njemu, te takav entitet priključiti [[Republika Hrvatska|Republici Hrvatskoj]]. Dio ratnog rukovodstva Herceg Bosne je optuženo ili osuđeno pred [[MKSJ]] za najteže zločine po međunarodnom pravu, što uključuje etničko čišćenje, zločine protiv čovječnosti, ratne zločine.<ref>Komšić, Ivo, (2021), ''Tuđmanov haški profil - Udruženi zločinački poduhvat na BiH'', str. 30-33, Synopsis Zagreb-Sarajevo</ref> == Historija == === Stvaranje === [[Datoteka:BiH - UH N 1991.gif|mini|Hrvatske zajednice u Bosni i Hercegovini (1991)]] [[Datoteka:Hvo controlled.png|mini|desno|216x216px|Herceg-Bosna u najvećem obimu]] [[Datoteka:Oven stoltenberg.png|214x214px|mini|desno|Karta Owen - Stoltenbergov plana, o podjeli BiH na tri republike]] Nakon [[Sastanak u Karađorđevu|dogovora u Karađorđevu]] 25. marta 1991. godine između [[Franjo Tuđman|Franje Tuđmana]] i [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] o podjeli Bosne i Hercegovine, politički predstavnici hrvatskih partija, odlučio se na formiranje hrvatske zajednice od dijelova BiH. 18. novembra 1991. godine osnovana je Hrvatska zajednica Herceg-Bosna, koja je kasnije, preimenovana u ''Hrvatsku Republiku Herceg-Bosnu''. U hrvatskom političkim krugovima postojala su i druga strujanja, koja je djelomično zastupao [[Blaž Kraljević]], kao zapovjednik paramilitarnog [[HOS]]-a, koji je bio za pružanje zajedničkog otpora sa bošnjačkim političkim predstavnicima i susprostavljanja JNA, te novoformirajućoj [[Vojska Republike Srpske|Vojsci Republike Srpske]]. === Ideja i ciljevi === Početak stvaranja Zajednice, bio je već u maju 1991. godine, kada se na sastanku u Busovači, hrvatskom stanovništvu Srednje Bosne, kao i hercegovačkim općinama preporučuju udruživanje u ''Hrvatsku regionalnu zajednicu Bosne i Hercegovine''. Na sastanku su prisustvovali politički predstavnici hrvatskih političkih partija (uglavnom [[HDZ BiH]]) iz općina: [[Kreševo]], [[Kiseljak]], [[Fojnica]], [[Busovača]], [[Vitez (općina)|Vitez]], [[Novi Travnik]] i [[Travnik]]. Osim preporuke o osnivanju zajednice, donesene su i odluke o proglašavanju izvanrednog stanja u toj regiji, te o stupanju u kontakt sa strankama [[SDA]] i [[MBO]] u [[Cazinska krajina|Cazinskoj krajini]], o zajedničkom djelovanju na tom području. Razlog formiranja zajednice bilo je ratno stanje u Hrvatskoj, te pokreti [[JNA]], rezervista i paravojnih srpskih jedinica, koje su borbeno djelovale sa područja Bosne i Hercegovine. Nezadovoljstvo je inicirano i činjenicom da [[Predsjedništvo SFRJ]], nije poduzelo jasne mjere oko povlačenja jedinica JNA iz Slovenije, koje su premještane u garnizone u Bosni i Hercegovini, te nejasnom stavu SDA i [[Alija Izetbegović|Alije Izetbegovića]] o budućnosti Bosne i Hercegovine, o tome da li će država ostati u tzv. "krnjoj Jugoslaviji". Sastanak je vodio [[Dario Kordić]], a zapisnik je vodio [[Ignac Koštroman]].<ref>{{Cite web |url=http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/62.pdf |title=Sastanak Travničke regionalne zajednice HDZ-a BiH, u Busovači, 21. maja 1991. |access-date=6. 11. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171130145613/http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/62.pdf |archive-date=30. 11. 2017 |url-status=dead }}</ref> Cilj je bio, osim Travničke regije (sa 9 općina) i dvije hercegovačke (18 općina), osnovati slične regije i u Sarajevu (12 općina), Dobojsko-zeničkoj regiji (7 općina), Bihaćko-kladuškoj (2 općine), Banjalučkoj (9 općina), Posavskoj (8 općina) i Tuzlanskoj regiji (5 općina), što je dogovoreno na II. redovnoj sjedinici Glavnog odbora HDZ-a, 6. augusta 1991 te na zasjedanju 23. augusta 1991.<ref>{{Cite web |url=http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/63.pdf |title=II. redovita sjednica Glavnog odbora HDZ-a BiH u Prozor-Rami, 6. augusta 1991. |access-date=6. 11. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171130145525/http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/63.pdf |archive-date=30. 11. 2017 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/64.pdf |title=Prijedlog regionalizacije općinskih odbora HDZ-a BiH, 23. augusta 1991. |access-date=6. 11. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171130145642/http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/64.pdf |archive-date=30. 11. 2017 |url-status=dead }}</ref> ===Osnivanje Hrvatske zajednice H-B=== Prva takva zajednica bila je [[Hrvatska zajednica Bosanska Posavina]], koja je osnovana 12. novembra 1991. U Hrvatsku zajednicu Bosansku Posavinu ušle su općine: [[Bosanski Brod]], [[Modriča]], [[Bosanski Šamac]], [[Brčko]], [[Derventa]], [[Odžak]], [[Orašje]] i [[Gradačac]], a sjedište je bilo u Bosanskom Brodu. Istoga dana, u [[Grude|Grudama]] su se sastale Hercegovačka i Travnička regionalna zajednica i donijele zaključke da u slučaju raspada Bosne i Hercegovine, hrvatski narod mora povesti odlučnu aktivnu politiku, koja treba dovesti do zajedničke hrvatske države, te da treba pristupiti formiranju nove Hrvatske banovine u BiH, kao prve faze do konačnog rješenja pitanja.<ref>{{Cite web |url=http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/65.pdf |title=Sastanak HRZ i TRZ u Grudama, 18 novembra 1991. |access-date=6. 11. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171130145650/http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/SVJEDOCI/xy/65.pdf |archive-date=30. 11. 2017 |url-status=dead }}</ref> U Grudama, 18. novembra 1991. godine, uspostavljena je ''Hrvatska zajednica Herceg-Bosna'', sa sjedištem u [[Mostar]]u. U njen sastav ušlo je 30 općina: [[Jajce]], [[Kreševo]], [[Busovača]], [[Vitez (općina)|Vitez]], [[Novi Travnik]], [[Travnik]], [[Kiseljak]], [[Fojnica]], [[Dobretići]], [[Kakanj]], [[Vareš]], [[Kotor Varoš]], [[Tomislavgrad]], [[Livno]], [[Kupres]], [[Bugojno]], [[Uskoplje]], [[Prozor]], [[Konjic]], [[Jablanica]], [[Posušje]], [[Mostar]], [[Široki Brijeg]], [[Grude]], [[Ljubuški]], [[Čitluk]], [[Čapljina]], [[Neum]], [[Stolac]] i [[Ravno]].<ref name="Uspostava">{{Cite web |url=http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/RATNI%20DOKUMENTI/DOKUMENTI%20O%20HB%201991.-1992/7.pdf |title=Odluka o uspostavi Hrvatske zajednice Herceg-Bosne, 18. studenog 1991. |access-date=6. 11. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815212437/http://www.slobodanpraljak.com/MATERIJALI/RATNI%20DOKUMENTI/DOKUMENTI%20O%20HB%201991.-1992/7.pdf |archive-date=15. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref> === Owen - Stoltenbergov plan === Donošenjem [[Owen - Stoltenbergov plan|Owen - Stoltenbergovog plana]], predviđeno je da se Bosna i Hercegovina podijeli na tri republike, u kojima bi jedan od tri naroda bio konstitutivni narod. Dogovor nije prihvaćen, uglavnom zbog neprihvaćanja dodjela nekih općina u kojima je jedan od naroda bio u relativnoj većini, dok bi drugi narod, sa neznatno manjim udjelom pripao republici u kojoj nije konstitutivni narod. == Politika == Glavni grad Herceg-Bosne bio je [[Mostar]], dok je sjedište Vlade bilo u [[Grude|Grudama]]. === Predsjednik === Predsjednik Hrvatske zajednice, (kasnije Hrvatske Republike Herceg-Bosne) je predstavljao i zastupao Herceg-Bosnu u [[BiH|Bosni i Hercegovini]] i inostranstvu. Bio je nadležan za teritorijalnu cjelovitost i opstanak Herceg-Bosne. Predsjednik se nije birao nego su ga birali članovi Predsjedničkog vijeća. Predsjedničko vijeće Hrvatske Republike Herceg-Bosne uz predsjednika imalo je glavnu izvršnu vlast u Hrvatskoj zajednici. Prvi predsjednik je bio [[Mate Boban]], a drugi i posljednji [[Krešimir Zubak]]. === Vlada === Na temelju članka 7. Temeljne odluke o uspostavi i proglašenju Hrvatske Republike Herceg-Bosne i članku 4. Zakona o Vladi HR H-B, Zastupnički dom HR H-B na trećem zasjedanju, 20. novembra 1993, donio je odluku o izboru Vlade HR H-B.<ref>Mostar: Ljudi, kultura civilizacija, Anto Augustinović, Mostar, 1999., str. 80-86.</ref> {| class="wikitable" style="font-size: 90%;" !Dužnost !Ministar !Početak mandata !Napomena |- |Predsjednik Vlade||[[Jadranko Prlić]]|| rowspan="2" |20. novembra 1993.|| rowspan="6" | |- |rowspan="5"|Dopredsjednik Vlade||[[Ivan Čuljak]] |- |[[Drago Bilandžija]]|| rowspan="2" |13. januara 1995. |- |[[Mile Akmadžić]] |- |[[Valentin Ćorić]]|| |- |[[Pero Marković]]||28. juna 1995. |- |rowspan="2"|Ministar obrane||[[Perica Jukić]]||20. novembra 1993.|| rowspan="3" |Ujedno i dopredsjednik Vlade |- |[[Vladimir Šoljić]]||23. veljače 1994. |- |rowspan="3"|Ministar financija|| [[Jozo Martinović]]||20. novembra 1993. |- |[[Drago Bilandžija]]||14. listopada 1994.|| rowspan="23" | |- |[[Neven Tomić]]||13. januara 1995. |- |rowspan="2"|Ministar unutarnjih poslova||[[Valentin Ćorić]]||20. novembra 1993. |- |[[Ivan Vrankić]]|| |- |rowspan="3"|Ministar pravosuđa i uprave||[[Krešimir Zubak]]||20. novembra 1993. |- |[[Stjepo Pranjić]]|| |- |[[Mato Tadić]]||13. januara 1995. |- |Ministar prometa i veza||[[Ilija Kožulj]]|| rowspan="2" |20. novembra 1993. |- |rowspan="2"|Ministar energetike, rudarstva i industrije|| [[Vladimir Šoljić]] |- |[[Marinko Bošnjak]]||7. aprila 1994. |- |rowspan="2"|Ministar trgovine, turizma i poduzetništva||[[Ile Krezo]]||20. novembra 1993. |- | [[Nikola Grabovac]]||13. januara 1995. |- |Ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede||[[Marko Božanović]]|| rowspan="2" |20. novembra 1993. |- |rowspan="2"|Ministar zdravstva|| [[Ivan Šarac]] |- |[[Božo Ljubić]]||13. januara 1995. |- |Ministar rada, socijalne skrbi i obitelji||[[Ilija Žuljević]]|| rowspan="3" |20. novembra 1993. |- |Ministar prosvjete, znanosti, kulture i športa||[[Jozo Marić]] |- |rowspan="2"|Ministar obnove i razvoja||[[Zulfo Robović]] |- |[[Božo Rajić]]||28. juna 1995. |- |rowspan="2"|Ministar za međurepubličku suradnju i međunarodne odnose||[[Mile Akmadžić]]||20. novembra 1993. |- | [[Vladislav Pogarčić]]||13. januara 1995. |- |rowspan="2"|Ministar prostornog uređenja, graditeljstva i zaštite okoliša||[[Željko Obradović]]||23. februara 1993. |- |[[Zulfo Robović]]||28. juna 1995. |} Odluku o razrješenju Vlade donijelo je Predsjedničko vijeće HR H-B, 15. juna 1996, te istovremeno imenovalo novu, suženu Vladu sa sljedećim članovima: [[Pero Marković]], predsjednik; [[Vladimir Šoljić]], ministar odbrane; [[Ivan Vrankić]], ministar unutarnjih poslova; [[Frano Franić]], ministar financija; [[Valentin Ćorić]], ministar društvenih djelatnosti; [[Nikola Antunović]], ministar gospodarstva. Državne dužnosti ove vlade prestale su krajem 1996. godine == Obilježja == [[Datoteka:Flag_of_the_Croatian_Republic_of_Herzeg-Bosnia.svg|164x164px|mini|Zastava HR Herceg-Bosne]] === Zastava === Zastava Hrvatske Republike Herceg-Bosne se sastojala od tri boje: crvene, bijele i plave, s grbom Herceg-Bosne u sredini. Omjer širine i dužine zastave je 1 : 2. Boje zastave su položene vodoravno i to ovim redom s gornje strane: crvena, bijela i plava. Svaka boja čini jednu trećinu širine zastave. Grb Hrvatske Republike Herceg-Bosne je smješten u sredini zastave tako da gornji dio grba (pleter) zalazi u crveno polje zastave, a donji dio grba (u visini jednog kvadratnog polja) zalazi u plavo polje zastave. Središnja točka grba poklapa se s točkom u kojoj se sijeku dijagonale zastave. Zastava je bila korištena u [[Posavski kanton|Posavskom]],[[Zapadnohercegovački kanton|Zapadnohercegovačkom kantonu]] i [[Kanton 10|kantonu 10]]. Ustavnim sudom zastava je skinuta iz upotrebe. [[Datoteka:Coat_of_arms_of_the_Croatian_Republic_of_Herzeg-Bosnia.svg|150p|mini|Grb HR Herceg-Bosne]] === Grb === Grb Hrvatske Republike Herceg-Bosne je historijski hrvatski grb u obliku stiliziranog štita, podijeljen vodoravno i okomito u 25 crvenih i bijelih kvadrata, tako da je prvo polje u lijevom gornjem kutu stiliziranog štita crvene boje. Iznad stiliziranog štita nalazi se pleter vodoravno položen na štit iznad tri središnja polja. Omjer visine tropleta i visine kvadratnog polja je 1:1, a omjer dužine tropleta i dužine kvadratnog polja je 3:1. Grb je obrubljen zlatnom crtom. Ukidanjem Herceg-Bosne i osnivanjem [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] grb se prestao koristiti, a danas je samo u upotrebi u nekim učionicama škola u BiH koje svoju nastavu izvode po hrvatskom nastavnom planu i programu te u [[Zapadnohercegovački kanton|Zapadnohercegovačkom kantonu]] i [[Kanton 10|Kantonu 10]], gdje se koristio kao službeni grb tih dvaju kantona. Ustavni sud Federacije Bosne i Hercegovine već nekoliko puta proglasio je grb nelegalnim. == Oružane snage == [[Datoteka:Logo of Croatian Defence Council.svg|mini|255x255piksel|Logo HVO-a]] === HVO === {{Glavni|Hrvatsko vijeće odbrane}}[[Hrvatsko vijeće odbrane]] ([[Hrvatski jezik|hrvatski]]: ''Hrvatsko vijeće obrane'', HVO) bila je paravojna organizacija u [[Bosna i Hercegovina|BiH]] koju je osnovao [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ]], a kontrolisao i finansirao vojno-politički vrh [[Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Početkom [[Rat u BiH|rata u BiH]], HVO u nekim područjima BiH se stavio u odbranu Republike Bosne i Hercegovine, ali nakon dogovora u [[Graz]]u između [[Mate Boban]]a i [[Radovan Karadžić|Radovana Karadžića]], veći dio HVO-a se okrenuo protiv Armije RBiH. Nakon što se general [[HOS]]-a, [[Blaž Kraljević]] stavio pod zapovjedništvo [[Predsjedništvo RBiH|Predsjedništva RBiH]] upozoravajući na dogovor o podjeli BiH, HVO je [[9. august]]a [[1992]]. likvidirao [[general]]a Kraljevića, s gotovo kompletnom zapovijednom strukturom. Nedugo nakon toga HOS u kojem su se zajedno borili [[Hrvati]] i [[Bošnjaci]], protiv srpskih vojnih jedinica se raspao. U isto vrijeme [[Tomislav Dretar]] je spojio jedinice bihaćkog HVO-a sa snagama Općinskog štaba [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|TO]] [[Bihać]] što je kasnije preraslo u [[Peti korpus Armije RBiH|Peti korpus]] [[Armija RBiH|Armije RBiH]]. === HOS === [[Datoteka:Patch of the Croatian Defence Forces.svg|mini|200x200piksel|Logo HOS-a]] {{Glavni|Hrvatske obrambene snage}}[[Hrvatske odbrambene snage]] bile su hrvatska paravojna organizacija, koja je postojala od 1991-93. godine, za vrijeme rata u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. HOS je bio među prvim organizovanim vojnim jedinicama koje su bile dio otpora srpskim snagama u Bosni i Hercegovini te su uz [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|Teritorijalnu odbranu BiH]] (TO BiH) i [[Hrvatsko vijeće odbrane]] (HVO), činile glavninu tog otpora. HOS u BiH je službeno činio dio [[Armija BiH|Armije BiH]] ali se raspao nakon ubistva zapovjednika HOS-a general-majora [[Blaž Kraljević|Blaža Kraljevića]]. U [[Domovinski rat|Domovinskom ratu]] u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] su djelovali kao paravojna jedinica sve do integrisanja u [[Hrvatska vojska|Hrvatsku vojsku]] početkom [[1992]]. prilikom rekonstruisanja vojnih snaga unutar [[Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Glavna ideja HOS-a bila je stvaranje [[Velika Hrvatska|Velike Hrvatske]] sa granicama [[NDH|Nezavisne države Hrvatske]] iz [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] == Stanovništvo == [[Datoteka:Bosnia Herzegovina Ethnic 1991.png|mini|282x282piksel|Stanovništvo Bosne i Hercegovine po naseljima prema popisu iz 1991. godine; Srbi - plava, Muslimani - zelena, Hrvati - narandžasta.]] Na području koje je proglašeno dijelom Hrvatske zajednice Herceg-Bosne, 18. novembra 1991. godine prema popisu stanovništva izvršenom u martu 1991. godine, živjelo je 1.238.512 stanovnika, sljedećeg nacionalnog sastava: * [[Hrvati]] - 556.274 ili 44,91 % * [[Bošnjaci]] - 398.092 ili 32,14 % * [[Srbi]] - 203.612 ili 16,44 % * [[Jugoslaveni]] - 56.092 ili 4,53 % * Ostali - 24.505 ili 1,98 % == Privreda == Krajem 1980-ih i početkom 1990-ih, [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina]] bila je najsiromašnija republika [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] Jugoslavije, zajedno sa [[Socijalistička Republika Makedonija|Socijalističkom Republikom Makedonijom]]. Infrastruktura i industrija bili su slabo razvijeni. [[Privreda Bosne i Hercegovine|Ekonomija Bosne i Hercegovine]] u potpunosti je propadala tokom rata u BiH. Mnoge kompanije, koje su bile uspešne prije rata, opljačkane su i uništene tek na početku rata. Zbog jugoslavenskih ratova nije bilo ekonomske aktivnosti. Smanjena je poljoprivredna proizvodnja, prometna infrastruktura je urušena, građevina gotovo da i nema, a nezaposlenost je bila vrlo velika. Kao rezultat ratova, između 1992. i 1995, industrijska proizvodnja opala je za 80%, a ionako loša infrastruktura još je opadala. [[Hrvati]] su rat napustili najprosperitetnijim. Bivše jugoslavenske kompanije ostale su bez sjedišta koje se nalazilo na teritoriji Herceg-Bosne. Sve banke su imale sjedište u [[Sarajevo|Sarajevu]]. Herceg-Bosna nije imala centralnu banku. Krediti su dobiveni od lokalnih komercijalnih banaka, što znači da je deficit finansirao realni sektor i sektor domaćinstava. Strane bankarske podružnice su morale legalno zatvoriti svoje poslovanje i ponovno se registrirati kao nove banke u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] nakon proglašenja neovisnosti.Najznačajnija banka u Herceg-Bosni bila je [[Hrvatska banka Mostar|Hrvatska banka d.d. Mostar]]. Druga najveća banka bila je Hrvatska poštanska banka. Službena valuta na području Herceg-Bosne bila je [[bosanskohercegovački dinar]], ali bile su u upotrebi i dvije paralelne valute: [[njemačka marka]] i [[hrvatski dinar]] (kasnije [[Kuna (valuta)|hrvatska kuna]]). Obnova u većem dijelu Herceg-Bosne nastavila se ubrzo nakon potpisivanja [[Vašingtonski sporazum|Vašingtonskog sporazuma]]. Civilna zaposlenost u Herceg-Bosni 1994. godine iznosila je oko 20% njezinog predratnog nivoa. U 1995. stopa rasta industrijske proizvodnje u područjima sa hrvatskom većinom iznosila je 25%, prosječne plaće porasle su za 35%, a rast zaposlenosti 69%. Najveći rast ostvaren je u proizvodnji betona. Prosječna mjesečna plata iznosila je 250 DEM, a svaki zaposleni primao je mjesečni dodatak prehrani od 50 DEM. Sredinom 1995. godine nezaposlenost je procijenjena na 50% ukupne radne snage. Rast BDP-a u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji Bosne i Hercegovine]] procijenjen je na 28% u 1995. godini, podstaknut obnovom hrvatsko-bošnjačkog saveza, dok se BDP u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]] smanjio za 23% == Saobraćaj == === Cestovni saobraćaj === UNPROFOR je kodnim imenima označio glavne pravce u uporabi tokom rata u Bosni i Hercegovini. Najvažniji su bili: # Circle (hrv. Krug) Split – Brnaze – Kamensko – Tomislavgrad – Mandino Selo, # Triangle (hrv. Trokut) Mandino Selo – Omrčanica – Prozor, # Square (hrv. Kvadrat) Mandino Selo – Jablanica – Prozor, # Diamond (hrv. Dijamant) Prozor – Uskoplje – Novi Travnik – Putićevo, # Salmon (hrv. Losos) Prozor – Uskoplje – Fojnica – Gromiljak, # Pacman Jablanica – Konjic – Tarčin – Kreševo – Kiseljak – Busovača – Kaonik – Putićevo, # Lada Doboj – Maglaj – Žepče – Zenica, # Gannet Split – Metković – Mostar – Jablanica, # Dove (hrv. Golubica) Kiseljak – Breza, # Finch (hrv. Zeba) Sarajevo – Ilijaš – Vareš # Trout (hrv. Pastrmka) Kiseljak – Fojnica – Blodni [[Datoteka:Croatian National Theatre Mostar.jpg|mini|HNK pozorište u [[Mostar]]u]] == Kultura == Vlada Herceg-Bosne osnovala je Narodno pozorište 1993. godine u Mostaru. Od 1994. godine nosi naziv Hrvatsko narodno pozorište u Mostaru i prvo je s prefiksom "hrvatsko". Prva predstava izvedena u ovom pozorištu bila je Božićna basna (Božićna bajka) Mate Matišića. Temelji nove zgrade postavljeni su u januaru 1996. godine. == Obrazovanje == Ministarstvo obrazovanja Herceg-Bosne usvojilo je [[hrvatski jezik]] kao službeni jezik i slijedilo program obrazovanja hrvatskih škola. Kako je rat eskalirao, nastava u školama i na Univerzitetu u Mostaru obustavljena je u maju 1993. za ostatak akademske godine. Pedagoški fakultet Univerziteta u Mostaru, smješten u zapadnom Mostaru, svoju je nastavu preselio iz grada u [[Široki Brijeg]] i [[Neum]], gdje nije bilo većih oružanih sukoba. U Mostar se vratio 1994. godine. == Sport== [[Datoteka:Nogometni savez Herceg Bosne.jpg|mini|Logo Nogometnog saveza Herceg-Bosne]]{{Glavni|Nogometni savez Herceg-Bosne|Nogometna reprezentacija Herceg-Bosne}} Organizirana nogometna takmičenja u Bosni i Hercegovini su zbog rata otkazana 1992. godine. Prva liga Herceg-Bosne kao najbolja nogometna liga počela je 20. aprila 1994. i podijeljena je u dvije grupe. Ligu je organizovao [[Nogometni savez Herceg-Bosne]]. Pobjednik prve sezone koja se odigrala samo u proljeće bio je [[NK Mladost-Dubint]] [[Široki Brijeg]]. Liga se igrala sedam godina, pri čemu su [[NK Široki Brijeg]] osvojili pet, a [[HŠK Posušje]] dva trofeja. [[Nogometna reprezentacija Herceg-Bosne]] je predstavljala HR Herceg-Bosnu na međunarodnim natjecanjima u nogometu, kao samostalni nogometni savez. Nastupila je u samo jednoj utakmici međunarodnog karaktera. Bilo je to u prijateljskoj utakmici protiv [[Nogometna reprezentacija Paragvaja|reprezentacije Paragvaja]] u [[Asunción]]<nowiki/>u, 21. aprila 1996. godine gdje je [[Paragvaj]] odnio pobjedu od 3:0. Selektor reprezentacije Herceg-Bosne na toj utakmici bio je [[Branko Međugorac]]. Nogometna reprezentacija Paragvaja tu utakmicu protiv Herceg-Bosne vodi kao službenu utakmicu protiv [[Nogometna reprezentacija Bosne i Hercegovine|reprezentacije Bosne i Hercegovine]], 425. po redu otkada su Paragvajci formirali svoju reprezentaciju. == Posljedice == Presudom [[Haški tribunal|Haškog tribunala]] šestorici lidera Herceg-Bosne 29. maja 2013. godine, zaključeno je da je postojao udruženi zločinački poduhvat, čiji je glavni akter bio [[Franjo Tuđman]] i njegov konačni cilj bio je da se stvori hrvatski entitet, uglavnom u granicama [[Banovina Hrvatska|Banovine Hrvatske]] iz 1939. godine, kako bi se ujedinili [[Hrvati u Bosni i Hercegovini]]. Ta područja su kasnije trebala biti prisajedinjena [[Hrvatska|Republici Hrvatskoj]] ili ostati u bliskoj vezi s njom.<ref name="Six Senior Herceg-Bosna Officials Convicted">{{cite web |url=http://www.icty.org/sid/11324 |title=Six Senior Herceg-Bosna Officials Convicted |work=ICTY |access-date=5. 11. 2017}}</ref> Vodstvo Herceg-Bosne ([[Jadranko Prlić]], [[Bruno Stojić]], [[Slobodan Praljak]], [[Milivoj Petković]], [[Valentin Ćorić]] i [[Berislav Pušić]]) su 29. maja 2013. godine osuđeni na ukupno 111 godina zatvora, između ostalog za učešće u [[Udruženi zločinački poduhvat|udruženom zločinačkom poduhvatu]] koji je imao za cilj uklanjanje bošnjačkog stanovništva sa područja na kojem je vodstvo bosanskih Hrvata, sa vodstvom Hrvatske, željelo ostvariti hrvatsku dominaciju.<ref name="Six Senior Herceg-Bosna Officials Convicted" /><ref>{{cite web |url=http://www.icty.org/en/press/jadranko-prlic-bruno-stojic-slobodan-praljak-milivoj-petkovic-valentin-coric-and-berislav-0 |title= JADRANKO PRLIC, BRUNO STOJIC, SLOBODAN PRALJAK , MILIVOJ PETKOVIC, VALENTIN CORIC AND BERISLAV PUSIC |work=ICTY |access-date=5. 11. 2017}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.icty.org/x/file/About/OTP/War_Demographics/en/prlic_et%20al_herceg-bosna_060117.pdf |title=ETHNIC COMPOSITION, INTERNALLY DISPLACED, PERSONS AND REFUGEES FROM EIGHT MUNICIPALITIES OF HERCEG-BOSNA, 1991 TO 1997-98 |work=ICTY |access-date=5. 11. 2017}}</ref> == Ideja o ponovnom stvaranju == [[Datoteka:Mate-boban-Grude01278.JPG|mini|246x246piksel|Spomen-ploča u Grudama, postavljena kao počast Mateu Bobanu i čelnicima Herceg-Bosne]] Međunarodni kazneni sud za počinitelje kršenja ratnih zakona, zločina protiv čovječnosti i kršenja [[Ženevska konvencija|Ženevskih konvencija]] tokom [[Bošnjačko-hrvatski sukob|hrvatsko-bošnjačkog sukoba]], Međunarodni kazneni sud osudio je [[Slobodan Praljak|Slobodana Praljaka]] i ostale (Prlić, Stojić, Petković, Ćorić i Pušić) u novembru 2017. U februaru 2017. predsjednik [[Hrvatska seljačka stranka Bosne i Hercegovine|Hrvatske seljačke stranke Bosne i Hercegovine]], [[Mario Karamatić]], rekao je da će njegova stranka zahtijevati ponovno uspostavljanje Hrvatske Republike Herceg-Bosne u njenom obliku iz 1995. godine ako se [[Republika Srpska]] odvoji. Karamatić je izjavio da su Hrvati prevareni Vašingtonskim sporazumom iz 1994. godine kojim je ukinuta Herceg-Bosna i uspostavljena [[Federacija Bosne i Hercegovine|hrvatsko-bošnjačka federacija]], koja je također "razbijena" više puta i da Hrvati imaju pravo preći na status Herceg-Bosne. Što se tiče prolaznog teritorija Herceg-Bosne, Karamatić je predložio područje koje opskrbljuje elektroprivredno poduzeće [[Elektroprivreda Hrvatske zajednice Herceg Bosne|Elektroprivreda HZ HB]], koje pokriva većinu područja hrvatskog staništa. Dan 18. novembar u [[Zapadnohercegovački kanton|Zapadnohercegovačkom kantonu]] slavi se kao dan zasnivanja Herceg-Bosne. Jedan od kantona u Federaciji koristio je naziv "Hercegbosanski kanton", ali [[Ustavni sud Federacije Bosne i Hercegovine|Ustavni sud Federacije]] ovaj je naziv proglasio neustavnim, a službeno se naziva Kanton 10. U središtu [[Grude|Gruda]] postavljena je spomen-ploča u čast Herceg-Bosne i [[Mate Boban]]a.{{Nedostaju izvori}} == Galerija == <gallery> Datoteka:Distrikt Bosanska Posavina.png|Hrvatska zajednica Bosanska Posavina Datoteka:Operacija Lipanjske zore.png|[[Operacija "Lipanjske zore"|Operacija Lipanjske zore]] Datoteka:Begining of Bosniak-Croat war.png|Stanje na bojišnicama prije Bošnjačko-hrvatskog sukoba Datoteka:End of Bosniak-Croat war.png|Stanje na bojišnicama nakon završetka Bošnjačko-hrvatskog sukoba Datoteka:Western bosnia fronts.png|Oslobađanje zapadne Bosne </gallery> == Također pogledajte == *[[Rat u Bosni i Hercegovini]] *[[Bošnjačko-hrvatski sukob]] *[[Hrvatske odbrambene snage]] *[[Blaž Kraljević]] * [[101. pukovnija "Ante Knežević-Krpe"|101. pukovnija HVO Bihać]] *[[Filatelija u Bosni i Hercegovini#Hrvatska pošta Mostar|Filatelija u Bosni i Hercegovini]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Croatian Republic of Herzeg-Bosnia}} *[https://web.archive.org/web/20080804044153/http://www.slobodanpraljak.com/DOKUMENTI_O_HB_1991-1992.html Dokumenti Herceg Bosne], slobodanpraljak.com {{Rat u Bosni i Hercegovini}} {{Iredentizam}} [[Kategorija:Rat u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1994.]] [[Kategorija:Separatizam u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Politička historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Hrvatska Republika Herceg-Bosna]] [[Kategorija:Historija SR Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:1991. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1993. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1994. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1995. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1996. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Politika SFRJ]] [[Kategorija:Administrativna podjela Jugoslavije]] [[Kategorija:Administrativna podjela Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] 505ruc5irci8w2i80kp425gl490yipr 0 7924 3731756 3652342 2025-07-01T15:19:09Z Astrameri 151645 nova osoba pod "umrli" 3731756 wikitext text/x-wiki {{godina}}{{Godina u drugim kalendarima}} == Događaji == {{Proširiti sekciju}} == 1784. u temama == {{Proširiti sekciju}} == Rođeni == * [[24. novembar]] - [[Zachary Taylor]], američki političar i predsjednik == Umrli == * [[1. juli]] - [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i izvođač na [[Orgulje|orguljama]] * [[31. juli]] - [[Denis Diderot]], francuski filozof i književnik {{Commonscat|1784|1784.}} == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}} a0sm9826xdr5sn62h968lkzdatj6abu 3731761 3731756 2025-07-01T15:43:13Z KWiki 9400 3731761 wikitext text/x-wiki {{godina}} {{Godina u drugim kalendarima}} == Događaji == {{Proširiti sekciju}} == Rođeni == * [[24. novembar]] – [[Zachary Taylor]], američki političar i predsjednik == Umrli == * [[1. juli]] – [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i [[Orgulje|orguljaš]] * [[31. juli]] – [[Denis Diderot]], francuski filozof i književnik == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|1784|1784.}} {{Normativna kontrola}} c2obx3ihnu2yiokpyu7lcftfo1201x0 0 8080 3732119 3730401 2025-07-02T09:16:21Z Palapa 383 3732119 wikitext text/x-wiki {{godina}} {{Godina u drugim kalendarima}} 1714. (MDCCXIV) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru i redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru, 1714. godina naše ere (CE) i godine Gospodnje (AD), 714. godina drugog milenija, 14. godina 18. vijeka i 5. godina decenije 1710-ih. Početkom 1714. godine, gregorijanski kalendar je bio 11 dana ispred julijanskog kalendara, koji je ostao u lokalnoj upotrebi do 1923. godine. [[Datoteka:Europe_1714.png|lijevo|mini|300x300piksel|[[7. mart]]: Potpisan je [[Rastattski sporazum]] kojim su Španija i Francuska izgubile teritoriju u korist proširenog Austrijskog carstva.]] == Događaji == {{Proširiti sekciju}} == 1714. u temama == {{Proširiti sekciju}} == Rođeni == * [[8. mart]] - [[Carl Philipp Emanuel Bach]], njemački kompozitor * [[2. juli]] - [[Christoph Willibald Gluck]], njemački kompozitor i dirigent * [[17. juli]] - [[Alexander Gottlieb Baumgarten]], njemački filozof == Umrli == * [[1. august]] - [[Ana, kraljica Velike Britanije]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}} {{Commonscat|1714|1714.}} ce42na1m9mvjeuquznri9mc3aj0f76j 0 8085 3731754 3656709 2025-07-01T15:16:18Z Astrameri 151645 nova osoba pod "rođeni" 3731754 wikitext text/x-wiki {{godina}}{{Godina u drugim kalendarima}}Godina '''1710.''' ('''[[Rimski brojevi|MDCCX]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u nedjelju]] u [[julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. Oznaka 1710 za ovu godinu se koristi od ranog srednjeg vijeka, kada je [[kalendarska era]] [[Anno Domini]] u Evropi postala glavnom metodom označavanja godina. == Događaji == {{Proširiti sekciju}} == 1710. u temama == {{Proširiti sekciju}} == Rođeni == * [[4. januar]] - [[Giovanni Battista Pergolesi]], italijanski [[barok]]ni kompozitor, violinista i orguljaš * [[22. januar]] - [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i izvođač na [[Orgulje|orguljama]] == Umrli == * [[19. septembar]] - [[Ole Rømer]], danski astronom {{Commonscat|1710|1710.}} == Reference == == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}} efa04v0b55tcjc55ga2bbgm2w2ca33j 3731759 3731754 2025-07-01T15:41:14Z KWiki 9400 3731759 wikitext text/x-wiki {{godina}}{{Godina u drugim kalendarima}}Godina '''1710.''' ('''[[Rimski brojevi|MDCCX]]''') bila je [[redovna godina koja počinje u nedjelju]] u [[julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. Oznaka 1710. za ovu godinu koristi se od ranog srednjeg vijeka, kada je [[kalendarska era]] [[Anno Domini]] u Evropi postala glavna metoda označavanja godina. == Događaji == {{Proširiti sekciju}} == Rođeni == * [[4. januar]] – [[Giovanni Battista Pergolesi]], italijanski [[barok]]ni kompozitor, violinist i orguljaš * [[22. januar]] – [[Wilhelm Friedemann Bach]], [[Njemačka|njemački]] kompozitor i orguljaš == Umrli == * [[19. septembar]] – [[Ole Rømer]], danski astronom == Reference == == Vanjski linkovi == {{Commonscat|1710|1710.}} {{Normativna kontrola}} j2z0zcbtlgy0s9z923vwy8fgn85b118 0 10307 3731824 3692862 2025-07-01T22:08:08Z Curiousmind8 168846 Ispravljene su gramatičke greške, poput nepravilnih glagolskih oblika („počev“ u „počevši“, „oboljeli“ u „oboljeli su“), pravopisnih propusta (npr. „crkvi“ u „crkava“, „Tecpan“ u „Tecpán“) i sintaktičkih nesklada. Poboljšane su rečenične konstrukcije radi jasnoće, te je postignuta dosljednost u korištenju vremena u narativnom dijelu (prezent vs. perfekt). Dodatno su stilistički dotjerani izrazi, poput „smanjivanje“ u „smanjenje“, kako bi se tekst čitao tečnije i bio usklađen 3731824 wikitext text/x-wiki {{Infokutija država | izvorno_ime = República de Guatemala | zvanično_ime = Gvatemala | ime_genitiv = Gvatemale | zastava = Flag of Guatemala.svg | grb = Coat of arms of Guatemala.svg | mapa = LocationGuatemala.svg | himna = "[[Himno Nacional de Guatemala]]"<br />"(Nacionalna himna Gvatemale)"<br /> | uzrečica = "Libre Crezca Fecundo" | glavni_grad = [[Guatemala City]] | glavni_grad_kordinati = {{coord|14|38|N|90|30|W|region:GUA_type:city|title=Guatemala_City}} | najveći_grad = [[Guatemala City]] | službeni_jezik = [[Španski jezik|španski]] | državno_uređenje = Predsjednička republika | vrsta_prve_vlasti = [[Spisak Predsjednika Gvatemale|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Bernardo Arévalo]] | vrsta_druge_vlasti = Potpredsjednica | vladar_druga_vlast = [[Karin Herrera]] | nezavisnost = od [[Španija|Španije]] | nezavisnost_priznato = [[15. septembar]] [[1821]]. | po_površini_na_svijetu = 106. na svijetu | površina = 108 890 | procenat_vode = 0,4% | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 68. na svijetu | stanovnika = 18 917 714<ref>{{Cita web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/|título=The World Factbook|autor=Agencia Central de Inteligencia|año=2023|idioma=Inglés}}</ref> | stanovnika_godina = 2023 | gustoća = 173,7 | po_broju_gustoće_na_svijetu = 69. na svijetu | bdp_ukupno = $67,007 milijardi | bdp_godina = 2008 | po_broju_bdp_na_svijetu = 138. na svijetu | bdp_per_capita = $4.899 | hdi = 0,574 | hdi_godina = 2011 | hdi_nivo = srednji | po_broju_hdi_na_svijetu = 131. na svijetu | gini = 55,1 | gini_godina = 2007 | po_broju_gini_na_svijetu = - | najveća_tačka_ime = vulkan [[Tajumulco]] | najveća_tačka_metara = 4220 | najveće_jezero_ime = jezero Izabal | najveće_jezero_površina = 589,6 | najveća_rijeka_ime = rijeka Motagua | najveća_rijeka_dužina = 486 | nacionalni_dan = [[15. septembar]] | komentar = | valuta = [[Gvatemalski quetzal]] (GTQ) | vremenska_zona = [[UTC]]-6 | internetski_nastavak= [[.gt]] | pozivni_broj = +502 |}} '''Gvatemala''' ({{es|República de Guatemala}}) je država u [[Srednja Amerika|Srednjoj Americi]]. Na sjeveru i zapadu graniči s [[Meksiko]]m, na jugozapadu izlazi na [[Tihi okean]], dok su joj na sjeveroistoku [[Beliz]], a na jugoistoku [[Honduras]] i [[Salvador]]. Glavni grad je [[Guatemala City]]. Po uređenju je parlamentarna demokratija. Od 1996. politička i ekonomska situacija u zemlji znatno se poboljšala te je u stalnom razvoju i ekonomskom oporavku. Njena posebnost, u biološkoj raznolikosti i u mnogočemu jedinstvenom [[ekosistem]]u, daje specifična obilježja Gvatemali, kao zemlji netaknute prirode i bujne vegetacije.<ref>{{Cite web |url=http://www.biodiversityhotspots.org/xp/Hotspots/mesoamerica/ |title=''Biodiversity Hotspots-Mesoamerica-Overview'', Conservation International |access-date=30. 12. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080704190529/http://www.biodiversityhotspots.org/xp/hotspots/Mesoamerica |archive-date=4. 7. 2008 |url-status=dead }}</ref> == Historija == [[Datoteka:Tikal.jpg|mini|lijevo|Tikal, ruševine hrama Maja]] === Prije otkrića Amerike === Prvi dokazi ljudskih nastambi u Gvatemali sežu unazad gotovo 12 hiljada godina prije nove ere. Po nekim pronalascima, prilikom kojih su pronađeni prastari vrhovi strijela koje su koristili stanovnici ovog područja, smatra se da je ovo područje bilo naseljeno čak i ranije, do 18.000 godina p. n. e.<ref>[http://www.authenticmaya.com/ancient_guatemala.htm Ancient Guatemala] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070523103423/http://www.authenticmaya.com/ancient_guatemala.htm |date=23. 5. 2007 }} Authentic Maya, Mary Esquivel de Villalobos</ref> Postoje arheološki dokazi da su rani naseljenici u današnjoj Gvatemali bili sakupljači i lovci, međutim, nedavno otkriveni [[polen]] pronađen u uzorcima u bazenu Petén i na obali Pacifika, ukazuje da se ovdje uzgajao i [[kukuruz]] u periodu oko 3500. p. n. e.<ref>[http://ess.geology.ufl.edu/hodell/ICDP/Leyden.pdf Pollen Evidence for Climatic Variability and Cultural Disturbance in the Maya Lowlands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090206082017/http://ess.geology.ufl.edu/hodell/ICDP/Leyden.pdf |date=6. 2. 2009 }} University of Florida, Barbara Leyden</ref> Poznata su brojna arheološka nalazišta u departmanu Quiché u gorju, te [[Sipacate]] i [[Escuintla]] u području srednjeg priobalnog dijela (iz perioda oko 6500. p. n. e.) Arheolozi dijele prahistoriju latinske Amerike u tri razdoblja: predklasično od 2000. p. n. e. do [[250]], klasično od 250 do [[900]] godine i postklasično od 900 do [[1500]].<ref>[http://weber.ucsd.edu/~dkjordan/arch/mexchron.html Chronological Table of Mesoamerican Archaeology] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070406020436/http://weber.ucsd.edu/~dkjordan/arch/mexchron.html |date=6. 4. 2007 }} Regents of the University of California: Division of Social Sciences</ref> Do nedavno, predklasični period je smatrao se periodom u kojem su se tek formirala naselja sa malim naseobinama i poljoprivrednicima koji su živjeli u malim kolibama, sa veoma malo stalnih građevina. Međutim, nedavna otkrića monumentalnih građevina iz tog perioda poput oltara u blizini [[La Blanca]] koji potječe iz [[1000. p. n. e.]], zatim mjesta gdje su se održavale svečanosti kod današnjeg Miraflores i El Naranjo a datiraju iz [[801. p. n. e.]] Postoje još mnoge drevne građevine u gradovima [[Nakbé]], Xulnal, [[El Tintal]], Wakná i [[El Mirador]]. El Mirador je bio najnaseljeniji grad u srednjoj Americi do dolaska Evropljana. Postojale su dvije ogromne piramide El Tigre i Monos koje su bile zapremine veće od 250 hiljada m³.<ref>Trigger, Bruce G., Washburn, Wilcomb E. i Adams, Richard E. W.: ''The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas'', 2000, str. 212.</ref> Smatra se da je Mirador bila prva politički moderno uređena država u Americi, u drevnim zapisima nazvana ''Kraljevina Kan''. Postojalo je 26 gradova, svi povezani, tada naprednim, putevima (''Sacbeob''), koji su bili dugi i do nekoliko kilometara, široki do 40 metara, a izdizali su se 2 do 4 metra iznad okolnog terena. Ti putevi su bili posuti šljunkom, što je veoma lako vidjeti pogledom iz zraka, gdje ih je moguće primijetiti nasuprot gustog tropskog zelenila. [[Datoteka:Nakbe str.JPG|mini|Nakbé, ostaci palače iz srednjeg predklasičnog perioda, u departmanu [[Petén (departman)|Petén]]]] Klasični period srednjoameričke civilizacije se poklapa sa vrhuncem civilizacije [[Maje|Maja]] a predstavljen je bezbrojnim nalazištima po cijeloj Gvatemali, iako se najveći broj nalazišta nalazi u bazenu Petén. Ovaj period je karakterističan po snažnom razvoju i izgradnji [[grad]]ova, osnivanjima nezavisnih gradova-država i čestim kontaktima sa drugim srednjoameričkim kulturama. Ovaj period je traje sve do [[900]] godine, kada se polahko raspada klasična civilizacija Maja. Oni napuštaju brojne gradove u nizinama ili su pomrli od dugotrajne nestašice hrane uzrokovane sušom.<ref name="gill">Dr. Richardson Gill: ''The Great Maya Droughts'', University of New Mexico Press, 2000</ref> Danas mnogi naučnici raspravljaju o uzrocima nestanka klasičnih Maja, ali se sve više priklanjaju teoriji velike suše, koju su dokazali naučnici proučavajući korita rijeka i jezera, tragove polena i druge slične dokaze.<ref name="gill"/> Niz dugotrajnih sušnih sezona u krajevima gdje je samo povremeno bilo suho područje je smanjilo broj Maja, čiji je život i proizvodnja hrane zavisio o stalnim padavinama. Postklasični period karakteriziraju manje [[kralj|kraljevine]] poput Itzá i Ko'woj u područjima jezera u bazenu Petén, te kraljevine Mam, Ki'ch'es, Kack'chiquel, Tz'utuh'il, Pokom'chí, Kek'chi i Chortí u gorju. Ovi gradovi su uglavnom zadržali mnoge tekovine civilizacije Maja, ali nikad niisu ni izbliza došli do moći i napretka iz klasičnog perioda. === Kolonijalni period === [[Datoteka:Capuchinas.jpg|mini|lijevo|Samostan ''Capuchinas'' u Gvatemali]] Nakon dolaska u takozvani "''Novi svijet"'', [[Španci]] su pokrenuli nekoliko ekspedicija u današnjoj Gvatemali počevši od [[1518]]. Mnogo prije toga, u kontaktu sa Špancima, mnogobrojni stanovnici ovog područja su oboljeli od do tada nepoznatih [[bolest]]i, koje su Španci donijeli sa sobom. Veliki broj stanovništva je umro, a [[epidemija]] se širila po ogromnom području uzrokujući relativno brzo smanjenje broja stanovnika. [[Hernán Cortés]], kao vođa španskog osvajanja Meksika, dopušta kapetanima Gonzalu de Alvarado i njegovom bratu Pedru de Alvarado da osvoje Gvatemalu. Braća Alvarado najprije sklapaju savez s plemenom Cakchiquel protiv njihovih rivala plemena Quiché. Nakon pobjede nad njima, Alvarado se okreće protiv saveznika plemena Cakchiquel te zatim osvaja cijelo područje u ime španske krune. Tokom perioda kolonijalizma, Gvatemala je bila dio ''nove Španije'' zajedno sa Meksikom i okolnim zemljama (špan. ''Capitanía General de Guatemala''). Prostirala se i na današnje meksičke savezne pokrajine [[Tabasco]] i [[Chiapas]] (uključujući tada odvojenu administrativnu oblast Soconusco) pa sve do Kostarike. Ovo područje nije bilo toliko bogato sa [[mineral]]ima (naročito [[zlato]]m i [[srebro]]m) kao što su bili Meksiko i [[Peru]], te mu Španci nisu pridavali veliki značaj. Glavni proizvodi koje su Španci crpili iz Gvatemale bili su [[šećerna trska]], [[kakao]], indigo i kvalitetno drvo koje su Španci koristili pri gradnji crkava i dvoraca u [[Španija|Španiji]]. Prvi glavni grad zemlje bio je Tecpan Guatemala, osnovan [[25. juli|25. jula]] [[1524]] a nosio je ime ''Villa de Santiago de Guatemala'' u blizini [[Iximché|Iximchéa]], glavnog grada pokrajine Cakchiquel. Kasnije je prijestolnica prebačena u Ciudad Vieja 22. novembra [[1527]], kada je grad napalo pleme Cakchiquel. Grad je teško oštećen u poplavama 11. septembra [[1541]] nakon što se izlilo jezero usred obilnih kiša i zemljotresa u krateru [[vulkan]]a [[Agua (vulkan)|Agua]]. Grad je kasnije izgrađen 4&nbsp;km dalje u dolini Panchoy, koja je danas na spisku svjetske baštine UNESCO-a. Uništen je u seriji zemljotresa [[1773]] i [[1774]], te španski kralj daje dozvolu da se prijestolnica premjesti u dolinu Ermita, nazvana po katoličkoj crkvi Djevice El Carmen, na današnjem mjestu, a proglašena je glavnim gradom [[27. septembar|27. septembra]] [[1775]] godine. === Nezavisnost i početak 20. vijeka === [[Datoteka:José_Rafael_Carrera_y_Turcios.jpg|desno|mini|José Rafael Carrera]] Dana [[15. septembar|15. septembra]] [[1821]] Vlada kolonijalne Gvatemale (koja je obuhvatala i okolne zemlje: Salvador, [[Nikaragva|Nikaragvu]], [[Kostarika|Kostariku]] i [[Honduras]]) zvanično je proglasila nezavisnost od Španije i otcijepila se od Meksičkog carstva, koje se dvije godine kasnije raspalo. Iako je ovo područje formalno bilo dio takozvane ''Nove Španije'', iz praktičnih razloga, u njemu je bila zasebna administracija. Sve pokrajine koje su do tada bile u sastavu Meksika, osim [[Chiapas]]a, odvojile su se od njega, nakon što je Agustin I bio prisiljen da abdicira. Provincije Gvatemale su zatim stvorile jedinstvenu državu nazvanu ''Ujedinjene provincije srednje Amerike'' također poznate i kao Centralnoamerička federacija (''Federacion de Estados Centroamericanos''). Nedugo poslije, Federacija se raspala nakon [[građanski rat|građanskog rata]] koji je trajao od [[1838]] do [[1840]]. Vođa pobune u Gvatemali bio je Rafael Carrera, koji je predvodio pobunu protiv federalne vlade, što je naposljetku dovelo do raspada zajednice. Za vrijeme ovog perioda, područje gorja, Los Altosa, proglasilo je nezavisnost od Gvatemale, ali ga je Carrera osvojio i anektirao. Carrera je bio dominantna figura u politici Gvatemale sve do [[1865]], a snažno su ga podržavali konzervativci, veliki zemljoposjednici i Crkva. Takozvana ''liberalna revolucija'' u Gvatemali započela je [[1871]] pod vodstvom [[Justo Rufino Barrios]]a koji se zalagao za moderniziranje države, poboljšanja trgovine i uvođenje novih poljoprivrednih kulura i proizvodnje. U ovom vrijeme, [[kahva]] postaje veoma važna u privredi Gvatemale. Barrios je imao želje i ambicije za ponovno ujedinjenje Srednje Amerike i poveo je zemlju u [[rat]] koji je završio neuspjehom. Poginuo je [[1885]] godine, a pobjedu u tom ratu odnio je susjedni Salvador. === Od 1944 do danas === Zbog vala protesta i štrajkova, dotadašnji diktator [[Jorge Ubico Castañeda]] je prisiljen da podnese ostavku [[4. juli|4. jula]] [[1944]], a na njegovo mjesto dolazi general [[Juan Federico Ponce Vaides]]. Ni Vaides ne ostaje dugo na tom mjestu, nakon što je izvršen vojni udar [[20. oktobar|20. oktobra]] 1944 na čelu sa majorom [[Francisco Javier Arana]]om i kapetanom [[Jacobo Arbenz Guzmán]]om. U vojnom udaru poginulo je oko 100 ljudi. Nakon udara vlast preuzima vojna hunta koju čine Arana, Guzmán i [[Jorge Toriello Garrido]]. Nedugo zatim hunta organizuje i prve slobodne izbore. Njih ubjedljivo osvaja poznati pisac i učitelj [[Juan José Arévalo Bermejo]], sa preko 85% osvojenih glasova, postavši tako prvi demokratski izbrani predsjednik Gvatemale.<ref>[http://rulers.org/indexa4.html rulers.org]</ref> Bermejo je do tada živio u progonstvu u [[Argentina|Argentini]] gotovo 14 godina. Njegova kršćansko-socijalistička politika, vidno inspirisana po uzoru na američki ''New Deal'', dosta je kritikovana od strane zemljoposjednika i gornjih slojeva društva kao ''komunistička''. Ovaj period je bio i vrijeme početka [[Hladni rat|Hladnog rata]] između [[SSSR]]a i [[Sjedinjene Američke Države|SADa]], koji je imao veoma snažan uticaj i na historiju Gvatemale. Do [[1950te|1950tih]] pa sve do [[1990te|1990tih]] američka vlada je direktno podržavala vojsku Gvatemale, obučavala je, dopremala oružje i novac. Nasljednik Bermejoa, demokratski izabrani [[Jacobo Arbenz Guzmán]] je zbačen s vlasti u vojnom udaru [[1954]] kojeg je organizirala američka [[CIA]]. Na vlast je postavljen general [[Carlos Castillo Armas]], a vladao je samo do [[1957]] kada ga je ubio član njegove lične straže. Ponovo su se organizirali izbori, a na vlast dolazi general [[Miguel Ydígoras Fuentes]]. Fuenetes je postao poznat po izazovu koji je uputio meksičkom predsjedniku na mostu na granici između dvije zemlje, zbog spora u vezi meksičkih ribarskih brodova koji su lovili u vodama Gvatemale. Pored toga Fuentes je dozvolio obuku 5.000 Kubanaca koji su se trebali suprotstaviti [[Fidel Castro|Fidelu Castru]]. Također je odobrio upotrebu [[aerodrom]]a u departmanu Petén, koje su SAD koristile u neuspješnoj invaziji na Kubu [[1961]]. Kao i njegov prethodnik, i Fuentes odlazi s vlasti nakon vojnog udara kojeg je poveo njegov ministar odbrane, pukovnik [[Enrique Peralta Azurdia]]. Na izborima [[1966]] pobjeđuje [[Julio César Méndez Montenegro]], koji je nastojao sprovesti demokratske reforme u zemlji. Montenegro je bio kandidat Revolucionarne stranke, stranke lijevog centra koja je imala svoje korjene još iz ere nakon Castañeda. Za vrijeme njegove vlasti, formiraju se paravojne organizacije poput desničarske ''Bijele ruke'' (''Mano Blanca'') i Protivkomunističke tajne armije (''Ejército Secreto Anticomunista''). Ove organizacije su bile prethodnice poznatih ''Odreda smrti''. Američka tajna služba šalje u Gvatemalu vojne stručnjake koji su imali za cilj obučiti vojne snage Gvatemale i od njih načiniti moderne snage, što je bilo u interesu SAD-a. Godine [[1970]] na izborima za predsjednika zemlje pobjeđuje pukovnik [[Carlos Manuel Arana Osorio]]. Dvije godine kasnije, [[1972]] na zapadu zemlje javlja se gerilski pokret koji zauzima gorje na zapadu Gvatemale. Na sljedećim izborima [[1974]], koji su u mnogo čemu bili kontroverzni, general [[Kjell Lauguerud García]] pobjeđuje kadidata Kršćansko-demokratske stranke generala Efraín Ríosa Montta, koji je tvrdio da je García varao na izborima i lažirao izborne rezultate. [[4. februar]]a [[1976]] Gvatemalu pogađa snažan potres odnijevši preko 25 hiljada žrtava a mnogi gradovi su bili teško oštećeni i uništeni. Na izborima održanim [[1978]], koji su ponovno okarakterisani kao sumnjivi, general [[Romeo Lucas García]] dolazi na vlast. Taj period 1970tih je bilo vrijeme osnivanja dvije nove gerilske grupe: Gerilska armija siromašnih (EGP) i Organizacija naroda pod oružjem (ORPA), koje su krajem 1970tih pojačale gerilske napade na gradove i sela u cijeloj zemlji, posebno protiv vladine vojske i civila koji su podržavali zvaničnu vlast. Godine [[1977]] američki predsjednik [[Jimmy Carter]] naređuje obustavljanje svih vrsta vojne pomoći vojsci Gvatemale zbog sistematskog i upornog kršenja ljudskih prava. Godine [[1980]] grupa ljudi iz indijanskog plemena Quiché zauzima špansku ambasadu u znak protesta zbog brojih zločina koji su počinile vladine snage u ruralnim područjima zemlje. Vlada Gvatemale naređuje vojsci da zauzme zgradu ambasade, koju su zatim spalili do temelja, likvidirajući gotovo sve koji su se nalazili u ambasadi. Gvatemalska vlada se pravdala da su požar izazvali pobunjenici<ref>{{Cite web |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,950248,00.html |title=Magazin ''Time'': Outright Murder |access-date=3. 1. 2009 |archive-date=11. 8. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100811194151/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,950248,00.html |url-status=dead }}</ref>, međutim španski ambasador, koji je preživio napad, posvjedočio je da vlada odgovorna za napad i ubistva, te je namjerno izazvala požar da uništi sve tragove zločina. Kao rezultat ovog incidenta, Španija prekida diplomatske odnose sa Gvatemalom. Ubrzo poslije, [[1982]] ponovno se izvršava vojni udar i general [[Efraín Ríos Montt]] postaje predsjednik vojne hunte, nastavljajući krvavu kampanju, državni teror i politiku ''spržene zemlje''. Ponovno se dešava vojni udar a za predsjednika dolazi general [[Óscar Humberto Mejía Victores]], koji je nastojao da održi demokratske izbore i donese novi ustav zemlje kako bi stabilizirao zemlju. Slobodni izbori se održavaju [[1986]] a pobjedu odnosi kandidat Kršćansko-demokratske stranke [[Vinicio Cerezo Arévalo]]. U periodu 1982-1986 zbog stalnog nasilja u zemlji i građanskog rata, preko 45 hiljada Gvatemalaca je izbjeglo u [[Meksiko]], gdje je meksička vlada organizovala izbjegličke centre u [[Chiapas]]u i [[Tabasco]]u. Nasuprot vladine vojske, borile su se četiri gerilske grupe: EGP, ORPA, FAR i PGT, a njih su podržavale slične gerilske organizacije iz Salvadora (FMLN) i Nikaragve (FSLN), dok im je pomoć slala i [[kuba]]nska Vlada. [[Građanski rat u Gvatemali]] završava [[1996]] sklapanjem mirovnog sporazuma između gerilaca i vlade, posredstvom [[UN]]-a, posebno zalaganjem zemalja poput [[Norveška|Norveške]] i Španije. Obje zaračene strane su prihvatile određene ustupke, gerilski borci su razoružani a dodijeljena im je zemlja. Prema podacima Komisije UN-a koja je bila zadužena za istragu o zločinima počinjenim za vrijeme građanskog rata (''Komisija za historijsku istinu''), smatra se da su vladine snage i paravojne jedinice koje je vlada podržavala, odgovorne za preko 93% zločina i kršenja ljudskih prava i sloboda.<ref name="shr">{{Cite web |url=http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/report/english/conc2.html |title=Conclusions: Human rights violations, acts of violence and assignment of responsibility, Guatemalan Commission for Historical Clarification |access-date=3. 1. 2009 |archive-date=29. 12. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061229191511/http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/report/english/conc2.html |url-status=dead }}</ref> U prvih deset godina rata, žrtve državnog terora su bili najvećim dijelom studenti, radnici, intelektualci i istaknuti ljudi koji su podržavali opoziciju. Međutim, u kasnijoj fazi rata, žrtve su bili i hiljade poljoprivrednika u seoskim područjima, naročito potomci Maja i civili. Smatra se da je preko 450 majanskih sela uništeno, a preko milion ljudi raseljeno i izbjeglo. U nekim područjima, poput [[Baja Verapaz]], Komisija je došla do zaključka da je vlada sprovodila plansku politiku [[genocid]]a prema određenim etničkim grupama.<ref name="shr"/> Američki predsjednik [[Bill Clinton|Clinton]] izjavio je [[1999]] da je politika SAD-a prema Gvatemali bila pogrešna i da nije trebala podržavati vladinu vojsku, koja je brutalno činila zločine nad stanovništvom.<ref>Babington, Charles: ''Clinton: Support for Guatemala Was Wrong'', Washington Post, 11. mart 1999</ref> Nakon zaključenja mirovnog sporazuma, u Gvatemali su se održalo nekoliko uspješnih demokratskih izbora, posljednji [[2007]] godine. Sklopila je trgovinske sporazum o slobodnoj trgovini sa SAD-om, Meksikom i drugim zemljama regiona, a uključena je i u [[CAFTA]]. Na posljednjim izborima 2007, stranka ''El Partido Nacional de la Esperanza'' je osvojila najveći broj mandata, a njen kandidat Álvaro Colom je postao predsjednik. == Vlada == Gvatemala je, po uređenju, predsjednička parlamentarna demokratija, na čelu sa predsjednikom države, koji je ujedno i premijer Vlade. Uređen je višestranački sistem. Izvršnu vlast ima Vlada. Zakonodavnu vlast dijele Vlada i Kongres Republike kao parlament. Postoji i nezavisna sudska vlast. Od [[14. januar]]a [[2008]], na mjestu predsjednika Gvatemale nalazi se [[Álvaro Colom]]. U međunarodnim odnosima, Gvatemala ima stalnog predstavnika pri Ujedinjenim narodima, u vidu stalne misije, a predsjedava i Karipskom i srednjeameričkom grupom.<ref>{{Cite web |url=http://www.un.int/guatemala/ |title=''Mision Permanente de Guatemala ante las Naciones Unidas'' |access-date=3. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081225054908/http://www.un.int/guatemala/ |archive-date=25. 12. 2008 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.unelections.org/files/IGP_PGASelectionLetter_18Jan07.pdf |title=unelections.org |access-date=3. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216230536/http://www.unelections.org/files/IGP_PGASelectionLetter_18Jan07.pdf |archive-date=16. 12. 2008 |url-status=dead }}</ref> == Političke podjele == [[Datoteka:GuatemalaProvs.PNG|mini|350px|Departmani u Gvatemali]] Gvatemala je podijeljena na 22 [[departman]]a (''departamentos'') i na ukupno 332 općine (''municipios''). [[Departmani u Gvatemali]] su: <table><td><ol> <li>[[Alta Verapaz]] <li>[[Baja Verapaz]] <li>[[Chimaltenango (departman)|Chimaltenango]] <li>[[Chiquimula (departman)|Chiquimula]] <li>[[Petén (departman)|Petén]] <li>[[El Progreso (departman)|El Progreso]] <li>[[Quiché (departman)|El Quiché]] <li>[[Escuintla (departman)|Escuintla]] <li>[[Guatemala (departman)|Guatemala]] <li>[[Huehuetenango (departman)|Huehuetenango]] <li>[[Izabal (departman)|Izabal]] </td></ol><td><ol start=12> <li>[[Jalapa (departman)|Jalapa]] <li>[[Jutiapa (departman)|Jutiapa]] <li>[[Quetzaltenango (departman)|Quetzaltenango]] <li>[[Retalhuleu (departman)|Retalhuleu]] <li>[[Sacatepéquez (departman)|Sacatepéquez]] <li>[[San Marcos (departman)|San Marcos]] <li>[[Santa Rosa (departman)|Santa Rosa]] <li>[[Sololá (departman)|Sololá]] <li>[[Suchitepéquez (departman)|Suchitepéquez]] <li>[[Totonicapán (departman)|Totonicapán]] <li>[[Zacapa (departman)|Zacapa]] </td></ol></table> Državna vlast u Gvatemali je veoma centralizovana. Većina saobraćaja, komunikacija, privrede, politike i mnogih kulturnih aktivnosti koncentrisana je u glavnom gradu [[Guatemala City]]ju. Postoji samo jedan autoput koji povezuje veće gradove u zemlji. Neka naselja na obali su povezana samo morskim putem s ostatkom zemlje. == Geografija == [[Datoteka:Guatemala-CIA WFB Map.png|mini|Karta Gvatemale]] [[Datoteka:Guatamala Highlands 2006 08.JPG|lijevo|200px|mini|Gorje Gvatemale]] [[Datoteka:Usumacinta.jpg|desno|200px|mini|Rijeka Usumacinta, granica između Meksika i Gvatemale]] Ukupna površina zemlje je 108.890&nbsp;km². Gvatemala je pretežno planinska zemlja, osim u južnom priobalnom području i krajnjem sjeveru zemlje gdje se nalazi ravničarski departman Petén. Dva planinska lanca koji se pružaju od zapada ka istoku dijele zemlju na tri glavna područja: gorje, priobalno područje Tihog okeana južno od gorja i područje Peténa sjeverno od planina. Najveći gradovi u Gvatemali se nalaze pretežno u priobalnim krajevima i u gorju, dok je Petén relativno slabo naseljen. Ova tri područja imaju dosta različitu klimu, nadmorsku visinu i pejsaž, s velikim kontrastima između toplih i vlažnih nizija i hladnijih i sušnijih planina. Najviša tačka u zemlji je 4.211 metara visok ''Volcán Tajumulco''. Sve rijeke pacifičkog sliva su dosta kratke i plitke, dok su rijeka koje pripadaju karipskom slivu i slivu Meksičkog zaljeva dosta duže i dublje, ukljujući rijeke Polochic i Dulce, koje se ulijevaju u jezero Izabal. Osim njih, rijeke Monagua i Sarstún čine granicu prema Belizu, dok rijeka Usumacinta čini granicu između Peténa i meksičke pokrajine Chiapas. Dugo vremena Gvatemala je imala pretenzije na dio teritorije susjednog [[Beliz]]a, ranije kao španske kolonije, danas kao nezavisne države u sastavu [[Kraljevstva Commonwealtha|Commonwealtha]], koji priznaje kraljicu [[Elizabeta II od Ujedinjenog Kraljevstva|Elizabetu II]] kao poglavara države. Gvatemala je priznala nezavisnost Beliza tek [[1990]] međutim do danas nisu precizno usaglašene granice između ovih zemalja, a trenutno se vode pregovori uz posredovanje Commonwealtha i Organizacije američkih država (''Organization of American States'').<ref>http://www.asil.org/insights/insigh59.htm OAS Mediates in Belize-Guatemala Border Dispute, American Society of International Law, ASIL Insights</ref><ref>''Historia General de Guatemala'', {{ISBN|84-88622-07-4}}</ref> === Klima === Klima u departmanu Petén je vlažna tropska klima bez sušnih perioda, sa prosječnom godišnjom temperaturom od 28&nbsp;°C. U visokom području dolazi do sušnih perioda koji mogu trajati do šest mjeseci. Sa porastom nadmorske visine, temperatura pada, tako da na nadmorskoj visini od 1.500 m prosječna tempetarura je samo 13&nbsp;°C. {|class=wikitable |-align="center" bgcolor="#FF6A6A" !colspan="13"| Podaci o klimi u Guatemala Cityju <ref name="Harenberg">'''Harenberg Länderlexikon''', ''Harenberg Lexikon Verlag Dortmund 1998.'', {{ISBN|3-611-00681-5}} {{Simboli jezika|de|Njemački}}</ref> |- align=center !width=190px| !!width=40px| Jan. !!width=40px|Feb. !!width=40px| Mar. !!width=40px| Apr. !!width=40px| Maj !!width=40px| Jun.!!width=40px| Jul. !!width=40px|Aug. !!width=40px| Sep. !!width=40px| Okt. !!width=40px| Nov. !!width=40px| Dec. |- bgcolor=#FFD39B align=center | align=left| Prosječna temperatura '''°C''' || 17,3 ||18,5 ||20,5 || 21,3|| 22,3 ||21,5|| 20,5 ||20,8 ||20,8 ||20,0|| 18,5||17,5 |- bgcolor=#FFD39B align=center | align=left| Količina padavina '''mm''' || 8 ||3||13||31||152||274||203||198||231||173||23||8 |- bgcolor=#FFD39B align=center | align=left| Broj sunčanih sati '''h/danu''' ||5,1||5,2||4,9||3,5||2,7||1,4||1,5||1,4||1,8||1,8||3,0 ||4,9 |} === Prirodne katastrofe === [[Datoteka:GuateQuake1976Ciudad50.jpg|desno|mini|Ruševine u Gvatemala Cityju nakon potresa 4. februara 1976]] Položaj Gvatemale između [[Karipsko more|Karipskog mora]] i [[Tihi okean|Tihog okeana]] je česta meta [[uragan]]a poput uragana Mitch 1998 i uragana Stan u oktobru 2005, koji su odnijeli više od 1500 žrtava. Pri uraganu, mnogo veća šteta nastaje od poplava i odrona, nego od samog vjetra. Uzduž planinskog lanca koji prolazi kroz Gvatemalu, nalazi se granica između Karipske i Sjevernoameričke tektonske ploče. Ovaj rasjed između ploča je odgovoran za mnoge razorne potrese u historiji Gvatemale, uključujući i potres od 7,5 stepeni koji se desio [[4. februar]]a [[1976]] sa više od 25 hiljada poginulih. Pored toga, nedaleko od obale Tihog okeana, nalazi se srednjoamerička brazda, gdje takozvana ''Kokosova ploča'' (''Cocos Plate'') tone ispod Karipske ploče, proizvodeći snažnu [[vulkan]]sku aktivnost. Na području Gvatemale nalazi se ukupno 37 vulkana, od kojih su četiri aktivna: [[Pacaya]], [[Santiaguito]], [[Fuego]] i [[Tacaná]]. === Biološka raznolikost === Zemlja ima 14 ekoregije, počev od [[šuma mangrova]], do različitih okeanskih ekosistema. Po procjenama, Gvatemala ima 252 močvare, uključujući pet jezera, 61 lagunu i 100 rijeka.<ref>{{Cite web |url=http://www.iucn.org/en/news/archive/2001_2005/press/guatemalahumedales.pdf |title=www.iucn.org |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=6. 4. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060406233434/http://www.iucn.org/en/news/archive/2001_2005/press/guatemalahumedales.pdf |url-status=dead }}</ref> Nacionalni park [[Tikal]] je prvi takve vrste na [[UNESCO]]-ovom [[Spisak mjesta Svjetske baštine u Americi|spisku svjetske baštine]]. Također, Gvatemala ima izrazito boganu faunu. Poznato je 1246 različitih vrsta u zemlji, od kojih su 6,7% endemske vrste dok ih se 8.1% smatra ugorženim. Od biljnih vrsta, nađena je 8681 različita vrsta biljaka, od kojih su 13,5% endemske. Velike površine Gvatemale spadaju u zaštićena područja od prve do pete kategorije po IUCN klasifikaciji. == Stanovništvo == [[Datoteka:Chichicastenango-004.jpg|170px|mini|desno|Djevojčice iz Gvatemale u Chichicastenango-u]] Po procjenama [[CIA]], Gvatemala ima 13.002.206 stanovnika (juli 2008). Većina stanovništa su mestici (lokalni španski naziv ''Ladino''), mješavina španskih doseljenika i ameroindijanaca. Mestici i bijeli doseljenici iz Evrope (uglavnom Španci, ali i Nijemci, Englezi, Italijani) čine 59,4% ukupnog stanovništva. Ameroindijansku populaciju čine brojna starosjedilačka plemena [[K'iche]] 9.1%, [[Kaqchikel]] 8.4%, [[Mam]] 7.9% i [[Q'eqchi]] 6.3%. Ostalih plemena, od kojih su mnogi potomci Maja, ima 8,6% stanovništva, dok je 0,3% ostalih.<ref name="cia">{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html |title=Guatemala, World Factbook, CIA |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=2. 10. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151002082023/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html |url-status=dead }}</ref> Postoje i mnogobrojne male zajednice, poput Garífuna, potomaka afričkih robova koji žive u Livingstonu i Puerto Barriosu, kao i drugih crnaca i mulata. Ovdje žive i potomci Arapa, uglavnom porijeklom iz [[Liban]]a i [[Sirija|Sirije]], te brojni [[Kinezi]]. U glavnom gradu, živi i značajna [[Koreja|korejska]] zajednica od oko 50.000 Korejanaca.<ref>[http://www.prensalibre.com/pl/2004/agosto/29/96392.html prensalibre.com]</ref> Po podacima iz [[1900]] godine, Gvatemala je imala samo 885.000 stanovnika.<ref>{{Cite web |url=http://www.populstat.info/Americas/guatemac.htm |title=Statistike stanovništva |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=22. 5. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100522101502/http://www.populstat.info/Americas/guatemac.htm |url-status=dead }}</ref> Tokom 20. vijeka, broj stanovništva je brzo rastao, najbrže od svih zemalja Novog svijeta. Stalna emigracija stanovništva, naročito u [[SAD]], dovela je do brojne dijaspore naročito u Kaliforniji, Floridi, Illiniosu, Teksasu i drugim državama, pogotovo od 1970tih i izbijanja građanskog rata.<ref>[http://www.migrationinformation.org/USfocus/display.cfm?ID=385 Statistički podaci o imigraciji]</ref> === Dijaspora === Građanski rat je prisilio mnoge Gvatemalce da napuste svoju zemlju. Najveća dijaspora se nalazi u SAD-u, a procjene se kreću od 480.000<ref>Popis stanovništva 2000, (''2000 U.S. Census'')</ref> do 1 miliona.<ref>{{Cite web |url=http://www.migrationdrc.org/research/typesofmigration/global_migrant_origin_database.html |title=Smith, James: ''DRC Migration, Globalisation and Poverty'', Global Labour Mobility, 2006 |access-date=5. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161227000102/http://www.migrationdrc.org/research/typesofmigration/global_migrant_origin_database.html |archive-date=27. 12. 2016 |url-status=dead }}</ref> Teškoće pri procjeni gvatemalske dijaspore su zbog činjenice da je veliki broj izbjeglica uzeo državljanstva zemalja u kojima žive ili očekuju svoj status u zemlji domaćinu.<ref>{{Cite web |url=http://www.multiculturalcanada.ca/ecp/content/guatemalans.html |title=Multicultural Canada |access-date=5. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080420083039/http://www.multiculturalcanada.ca/ecp/content/guatemalans.html |archive-date=20. 4. 2008 |url-status=dead }}</ref> Procjene broja izbjeglih Gvatemalaca po zemljama prikazane su u tabeli: {| class="wikitable sortable" align="right" style="margin: 0 0 1em 1em; width: auto; line-height: 1.4em;" |- !Država !Broj |- |border = "1"|{{ZID|SAD}} |align="desno"|od 489.426 do 1.102.090 |- |border = "1"|{{ZID|Meksiko}} |align="desno"|od 23.529 do 190.000 |- |border = "1"|{{ZID|Beliz}} |align="desno"|14.693 |- |border = "1"|{{ZID|Kanada}} |align="desno"|34.665<ref>[http://www.yorku.ca/cohesion/LARG/PDF/Guatemala-WWD-2002.pdf www.yorku.ca]</ref> |- |border = "1"|{{ZID|Njemačka}} |align="desno"|5.989 |- |border = "1"|{{ZID|Holandija}} |align="desno"|5.172 |- |border = "1"|{{ZID|El Salvador}} |align="desno"|4.209 |- |border = "1"|{{ZID|Španija}} |align="desno"|5.000<ref>{{Cite web |url=http://www.embajadaguatemala.es/ |title=Gvatemalska ambasada u Španiji |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=25. 4. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190425195418/https://embajadaguatemala.es/ |url-status=dead }}</ref> |} == Privreda == [[Datoteka:Guatemala market.jpg|mini|Tržnica u Gvatemali]] Prema podacima CIA, Gvatemala ima BDP po glavi stanovnika od 5.000 [[američki dolar|američkih dolara]]. Međutim, ova zemlja u razvoju još uvijek ima mnoge socijalne probleme i smatra se jednom od deset najsiromašnijih zemalja Latinske Amerike.<ref name="cia"/> Raspodjela [[prihod]]a je veoma neujednačena sa oko 29% ukupnog stanovništva ispod granice siromaštva<ref>{{Cite web |url=http://www.eclac.org/cgi-bin/getProd.asp?xml=%2Fpublicaciones%2Fxml%2F1%2F21981%2FP21981.xml&xsl=%2Fdds%2Ftpl-i%2Fp9f.xsl&base=%2Ftpl%2Ftop-bottom.xslt |title=Poverty, hunger and food security in Central America and Panama |access-date=15. 12. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130728184732/http://www.eclac.org/cgi-bin/getProd.asp?xml=%2Fpublicaciones%2Fxml%2F1%2F21981%2FP21981.xml&xsl=%2Fdds%2Ftpl-i%2Fp9f.xsl&base=%2Ftpl%2Ftop-bottom.xslt |archive-date=28. 7. 2013 |url-status=dead }}</ref> sa oko 400.000 nezaposlenih odnosno 3,2%. Donacije iz dijaspore naročito Gvatemalaca koji žive u SAD, čine najveći izvor stranih prihoda, čak više nego prihodi od izvoza i turizma zajedno.<ref name="cia"/> U posljednjih nekoliko godina veoma mnogo je porastao izvoz netradicionalnih proizvoda, na ukupno 53% cjelokupnog izvoza. Međutim, glavni izvozni proizvodi je [[kafa]] čiji je Gvatemala najveći izvoznik Centralne Amerike <ref name="Harenberg"/> . Osim toga izvosi se tropsko [[voće]], [[pamuk]], [[šećerna trska]], [[povrće]], cvijeće, odjeća i slično. [[Bruto domaći proizvod]] (BDP) usklađen po kupovnoj moći u 2006. godini se procjenjuje na oko 61,38 milijardi US$. Najviše BDP se odnosi na sektor usluga (58,7%), dok [[poljoprivreda]] učestvuje sa 22,1%. Industija učestvuje u ukupnom BDP Gvatemale sa samo 19,1%. Najviše zaposlenih je u poljoprivredi, oko 50%,<ref name="cia"/> a sektor poljoprivrede učestvuje u ukupnom izvozu oko 40%. U 2006 godini [[inflacija|stopa inflacije]] je bila 5,7%. Nakon završetka građanskog rata, ponovno su počele strane investicije u privredu Gvatemale, a turizam je počeo donositi sve više prihoda. U [[mart]]u [[2005]] Kongres Gvatemale je prihvatio članstvo zemlje u CAFTA (Centralno američka zona slobodne trgovine).<ref>[https://web.archive.org/web/20070208022731/http://web.amnesty.org/report2006/gtm-summary-eng "Guatemala Report 2006: Summary Review"] ''Amnesty International'', 2006.</ref> Pored toga, Gvatemala ima sporazume o slobodnoj trgovini sa [[Tajvan]]om i [[Kolumbija|Kolumbijom]]. == Saobraćaj == Gvatemala ima oko 17.000&nbsp;km izgrađenih puteva, od kojih su oko 3.000 asfaltirani. Najvažnija saobraćajnica ide od granice sa Meksikom, preko glavnog grada i u pravcu Salvadora. Željenički saobraćaj odvija se u južnom dijelu zemlje sa trasom od ukupno 953&nbsp;km. Najvažnije luke su Puerto Barios na obali Karipskog mora i San José na obali Tihog okeana. U blizini glavnog grada nalazi se aerodrom La Aurora.<ref name="Harenberg"/> == Kultura == [[Datoteka:GuatemalaWeavings79.jpg|mini|250p|Tradicionalni tkani tepisi]] U Guatemala Cityju nalaze se brojne nacionalne biblioteke i [[muzej]]i, kao što su Državna arhiva Gvatemale, Nacionalna biblioteka i Muzej arheologije i etnologije, koji sadrži brojne eksponate iz doba Maja. Također, postoje brojni privatni muzeji, poput Ixchela, koji se orjentisao na tekstil i Popol Vuh, koji čuva mnoge majanske pronalaske. Oba ova muzeja smještena su u kampusu [[univerzitet]]a ''Universidad Francisco Marroquín''. Gotovo svaka od 329 općine u zemlji ima neki manji muzej. === Književnost === Književnost Gvatemale postaje poznata već početkom 19-og stoljeća. Osnivač se smatra pjesnik i [[lirika|liričar]] [[José Batres Montúfar]]. Historijskim romanima postaje poznat Enrique Gómez Carillo, pripadnik [[modernizam|modernizma]] sa kraja 19-og stoljeća. Magični i fantazijski elementi u naraciji tipični za književnost Južne Amerike, predstavljani su u romanima [[Rafaelo Arévalo Maritenaz|Rafaela Arévalo Maritenaza]], sa početka 20-og stoljeća.. Gvatemalska nacionalna nagrada za književnost je jedna od najviših nagrada koje se dodjeljuju nekom piscu. Dodjeljuje je Ministarstvo za kulturu i sport svake godine počev od [[1988]]. Gvatemalski pisac [[Miguel Ángel Asturias]] je dobitnik [[Nobelova nagrada za književnost|Nobelove nagrade za književnost]] [[1967]]. Između ostalih, napisao je čuvenu knjigu ''El Señor Presidente'' (bosanski: ''Gospodin Predsjednik''), novelu koja je zasnovana na vladavini Manuela Estrada Cabrera. === Muzika === [[Datoteka:AntiguaGuatemala.jpg|mini|desno|200px|Muzičari u [[Antigua Guatemala|Antigua Guatemali]].]] Muzika Gvatemale je spoj mnogih muzičkih stilova i izraza. U [[ikonografija|ikonografiji]] je mnogo dokumentovano da je Majanska civilizacija imala dosta bogatu muzičku tradiciju. Gvatemala je bilo jedno od prvih područja Novog Svijeta u koji je prodrla evropska muzika, počev od [[1524]]. Nacionalni instrument, [[marimba]], utkan je u bogati repertoar mnogih izvođača a popularan je već više od jednog vijeka. Aktivne su mnoge muzičke grupe koje sviraju razne žanrove muzike, od karipske muzike, [[salsa|salse]], punte, latino-popa do mariačija. Postoji i pravac [[rock]] muzike poznat kao ''rock en Español'' (Španski rock) === Jezik === Iako je španski jezik zvanični jezik zemlje, njim ne govori svo starosjedilačko stanovništvo, niti je najčešće u upotrebi kao drugi jezik. Postoji priznati 21 različiti majanski jezik, naročito u seoskim područjima kao i nekoliko nemajanskih ameroindijanskih jezika, poput starosjedilačkih Xincal i Garifuna jezika, jezika iz porodice Arawakan jezika, kojima se govori u području karipske obale. Dekretom 19-2003, zvaničnim zakonskim aktom, 23 jezika su priznata kao državni jezici.<ref>{{Cite web |url=http://www.oj.gob.gt/es/QueEsOJ/EstructuraOJ/UnidadesAdministrativas/CentroAnalisisDocumentacionJudicial/cds/CDs%20leyes/2003/Leyes%20en%20PDF/Decretos%202003/Decreto%2019-2003.pdf |title=Zakon o državnim jezicima, dekret 19-2003, Kongres Republike Gvatemale, 2003 |access-date=6. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927235237/http://www.oj.gob.gt/es/QueEsOJ/EstructuraOJ/UnidadesAdministrativas/CentroAnalisisDocumentacionJudicial/cds/CDs%20leyes/2003/Leyes%20en%20PDF/Decretos%202003/Decreto%2019-2003.pdf |archive-date=27. 9. 2007 |url-status=dead }}</ref> {| class="prettytable sortable" |- ! Jezik ! Ime ! Porodica jezika ! align="right"| Broj govornika <br /> u Gvatemali ! Govorno područje |- | [[Acateco]] | &nbsp; | Maya:&nbsp;Kanjobal-Chuj | align="right"| 39.826 | San Miguel Acatán |- | [[Aguacateco]] | Awakateko | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 34.476 | Zapadni Huehuetenango |- | [[Cakchiquel]] | Kaqchikel | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 1.002.790 | Lago de Atitlán i Sololá |- | [[Chortí]] | Ch'orti' | Maya: Chol-Tzeltal | align="right"| 74.600 | u južnom ravničarskom dijelu Gvatemale (Copán) |- | [[Chuj]] | Chuj | Maya: Kanjobal-Chuj | align="right"| 85.002 | Huehuetenango |- | [[Itzá]] | Itzá | Maya: Yucatán | align="right"| 1.783 | oko jezera Petén |- | [[Ixil]] | Ixil | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 130.773 | El Quiché |- | [[Jacalteco]] | Popti' (Abxubal) | Maya: Kanjobal-Chuj | align="right"| 83.814 | Jacaltenango |- | [[Kanjobal]] | Q'anjob'al | Maya: Kanjobal-Chuj | align="right"| 205.670 | Huehuetenango |- | [[Kekchí]] | Q'eqchi' | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 711.523 | Alta Verapaz do Lago Izabal |- | [[Mam]] | Mam (Qyool) | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 1.094.926 | Huehuetenango |- | [[Mopan]] | Mopan | Maya: Yucatán | align="right"| 13.077 | južni Petén |- | [[Pocomam]] | Poqomam | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 127.206 | oko Guatemala-Cityja i Jalapa |- | [[Pocomchí]] | Poqomchi' | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 259.168 | oko Guatemala-Cityja i Jalapa |- | [[Quiché-Sprache|Quiché]] | K'iche' | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 1.842.115 | El Quiché, Totonicapán, Sololá i Quetzaltenango |- | [[Sacapulteco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 42.204 | El Quiché |- | [[Sipacapense]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 5.944 | San Marcos |- | [[Tacaneco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 20.000 | Tacaná (San Marcos) |- | [[Tectiteco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 4.755 | Tectitán |- | [[Tzutuhil]] | Tz'utujil | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 156.333 | Santiago Atitlán |- | [[Uspanteco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 21.399 | El Quiché |- | [[Garífuna]] | &nbsp; | Arawak | align="right"| 6.539 | Izabal |- | [[Xinca]] | &nbsp; | Xinca | align="right"| 297 | Jutiapa |- | [[Quinco]] | &nbsp; | Quinco | align="right"| 123 | Izabal |} (Podaci iz: Tzian, Leopoldo (1994.): ''Mayas y ladinos en cifras. El caso de Guatemala''<ref>[http://siris-libraries.si.edu/ipac20/ipac.jsp?uri=full=3100001~!483925!0 Tzian, Leopoldo (1994.): ''Mayas y ladinos en cifras. El caso de Guatemala''] {{ISBN|84-89451-02-8}}</ref>) [[Datoteka:Idiomasmap Guatemala.svg|desno|mini|400px|Jezična karta Gvatemale]] Mirovni sporazum potpisan u decembru 1996. godine omogućio je prevođenje nekih zvaničnih dokumenata i glasačkog materijala na nekoliko starosjedilačkih jezika i omogućio da se u sudskim i administrativnim poslovima pruži mogućnosti nešpanskim govornicima prijevod na maternje jezike. Danas je zastupljeno obrazovanje na dva do čak pet jezika za svo starosjedilačko stanovništvo koje to želi, uključujući i španski jezik. === Vjera === Po vjerskoj pripadnosti, 50-60% stanovništva su [[Katoličanstvo|katolici]]. Oko 40% su protestanti, a 1% stanovništva slijedi drevna majanska vjerovanja.<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71462.htm www.state.gov, 2006]</ref> U vrijeme kolonijalizma, jedina zvanična religija bilo je katoličanstvo. Međutim, u proteklim desetljećima sve više se širi protestantizam, većinom evangelizam i pentekostalizam. Često se tradicionalna majanska vjerovanja i običaji miješaju sa katoličkim, što je fenomen poznat kao [[sinkretizam]]. Običaji i praktikovanje tradicionalne majanske religije je u porastu, što je rezultat kulturološke i vjerske zaštite koja je postignuta potpisivanjem mirovnog sporazuma. Vlada je pokrenula politiku omogućavanja izgradnje oltara na svim ruševinama majanskih hramova u zemlji, tako da se tamo održavati tradicionalne ceremonije. Postoji i mala [[Judaizam|jevrejska]] zajednica, koja broji između 1.200 i 2.000 jevreja.<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90255.htm www.state.gov, 2007]</ref> Također, ima i manji broj [[Islam|muslimana]] (1.200) i [[Budizam|budista]] (9.000-12.000)<ref>{{Cite web |url=http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=64 |title=www.religiousintelligence.co.uk |access-date=6. 1. 2009 |archive-date=23. 10. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091023130901/http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=64 |url-status=dead }}</ref>, te pripadnika drugih religija i ateista. === Obrazovanje === Država finansira brojne javne osnovne i srednje [[škola|škole]], koje su besplatne, iako određene troškove odjeće, [[knjiga]], obrazovnog materijala i prijevoza učenika snose učenici, što smanjuje dostupnost školovanja siromašnijim slojevima stanovništva. Mnoga djeca sa srednjem i višim životnim standardom pohađaju privatne škole. Zemlja ima jedan javni univerzitet (''Universidad de San Carlos de Guatemala'' ili ''USAC'') te devet privatnih. USAC je jedan od prvih univerziteta u Americi. Zvanično je proglašen univerzitetom [[31. januar]]a [[1676]] kraljevskim dekretom španskog kralja [[Karlo II Španski|Karla II]]. Samo 69,1% stanovništva starijeg od 15 godina je pismeno, što je najniža [[stopa pismenosti]] u Srednjoj Americi, ali se smatra da će se ovo značajno poboljšati u narednih deset godina.<ref>{{Cite web |url=http://www.uis.unesco.org/ev.php?ID=6705_201&ID2=DO_TOPIC |title=LA Literacy Rates, septembar 2006, UNESCO Institut za statistiku |access-date=6. 1. 2009 |archive-date=6. 5. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080506060812/http://www.uis.unesco.org/ev.php?ID=6705_201&ID2=DO_TOPIC |url-status=dead }}</ref> == Filatelija == [[Datoteka:Gvatemala postanska marka.jpg|mini|desno|Marka Gvatemale iz 1990. godine izdata povodom Centralnoameričkih studentskih sportskih igara]] Prva poštanska marka Gvatemale izašla je 1. marta 1871. godine. Serija od četiri marke prikazuje stari grb Gvatemale. [[Nominalna vrijednost|Nominalne vrijednosti]] su 1, 5, 10 i 20 centavosa. Prva marka je žutosmeđe boje i štampana je u [[Pariz]]u. Gvatemala je od 1. augusta 1881. godine članica Svjetskog poštanskog saveza.<ref>'''MICHEL''' Übersee-katalog, Nord- und Mittelamerika 2000, ''Schwanberger Verlag GmbH, München'' {{ISBN|3-87858-753-8}} {{Simboli jezika|de|Njemački}}</ref> == Novac == Valuta u Gvatemali je od 1927. godine [[quetzal]] GTQ koje se sastoji od 100 centavosa. * od 1927. godine 1 quetzal '''GTQ''' = 100 centavosa * do 1927. godine 1 peso = 8 reales = 100 centavosa == Sport == === Nogomet === Nogometna reprezentacija Gvatemale učestvuje od 1958. godine u [[Kvalifikacije za Svjetsko prvenstvo u nogometu 1958|Kvalifikacijama]] za svjetsko prvenstvo u nogometu. Do sada se nisu uspjeli kvalificirati na završni turnir. U [[Kvalifikacije za Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010 - Sjeverna i Srednja Amerika|kvalifikacijama za Svjetsko prvenstvo 2010. godine]] u [[Južna Afrika|Južnoj Africi]], reprezentacija Gvatemale ispala je u trećoj rundi. Najznačajniji uspjeh je osvojeno četvrto mjesto 1996. godine na Nogometnom prvenstvu Srednje i Sjeverne Amerike (CONCACAF) === Olimpijske igre === Gvatemala je učestvovala, sa prekidima na [[Ljetne olimpijske igre|ljetnim olimpijskim igrama]] 12 puta od 1956. godine. Do 2008. godine, sportisti iz Gvatemale nisu osvojili ni jednu medalju na olimpijskim takmičenjima. Na [[Zimske olimpijske igre|zimskim olimpijskim igrama]] Gvatemala je nastupila samo jedanput i to [[Zimske olimpijske igre 1988.|1988]] godine. Skraćenica medunarodnog olimpijskog komiteta za Gvatemalu je '''GUA'''. == Praznici u Gvatemali == * [[Nova godina]] – 1. januar * [[Sveta tri kralja]] – 6. januar * [[Veliki petak]] * [[Uskrs]] * [[Praznik rada]] – 1. maj * Praznik revolucije – 30. juni * [[Velika Gospa]] – 15. august * Dan nezavisnosti – 15. septembar * Dan revolucije – 20. oktobar * [[Svi sveti]] – 1. novembar * [[Božić]] – 24. i 25. decembar * [[Silvestar]] – 31 decembar == Također pogledajte == * [[Srednja Amerika]] * [[Latinska Amerika]] == Reference == {{reference|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Guatemala}} {{wikiatlas|Guatemala}} * {{službeni website|http://www.guatemala.gob.gt}} Vlade Gvatemale {{Simboli jezika|es|španski}} * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-g/guatemala.html Predsjednik i članovi vlade] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081210073759/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-g/guatemala.html |date=10. 12. 2008 }} * [http://www.hbw.com/lynx/en/lynx-edicions/novedades/CHK0005-lista-comentada-aves-guatemala-annotated-checklist-birds.html Eisermann, Knut and Avendaño, Claudia, ''Annotated Checklist of the Birds of Guatemala'']{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} {{Simboli jezika|en|engleski}} * [https://web.archive.org/web/20081202155955/http://www.guate4travel.com/index.html Karte Gvatemale] * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html Gvatemala] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151002082023/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html |date=2. 10. 2015 }} na CIA World Factbook {{Države Sjeverne i Srednje Amerike}} {{Karibi}} {{Organizacija američkih država}} {{Istaknuti članak}} [[Kategorija:Gvatemala|*]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1821.]] kem2ojf0jni8qzei2cr8j6bx58u95fb 3731838 3731824 2025-07-01T22:52:05Z KWiki 9400 @[[Korisnik:Curiousmind8|Curiousmind8]]: 1. Enklitika ne može stajati iza interpunkcije. 2. Pravilni su i "jest" i "je", samo treba znati kada se koje koristi. 3. Kad dva subjekta idu uz jedan glagol, glagol stoji u množini. 3731838 wikitext text/x-wiki {{Infokutija država | izvorno_ime = República de Guatemala | zvanično_ime = Gvatemala | ime_genitiv = Gvatemale | zastava = Flag of Guatemala.svg | grb = Coat of arms of Guatemala.svg | mapa = LocationGuatemala.svg | himna = "[[Himno Nacional de Guatemala]]"<br />"(Nacionalna himna Gvatemale)"<br /> | uzrečica = "Libre Crezca Fecundo" | glavni_grad = [[Guatemala City]] | glavni_grad_kordinati = {{coord|14|38|N|90|30|W|region:GUA_type:city|title=Guatemala_City}} | najveći_grad = [[Guatemala City]] | službeni_jezik = [[Španski jezik|španski]] | državno_uređenje = Predsjednička republika | vrsta_prve_vlasti = [[Spisak Predsjednika Gvatemale|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Bernardo Arévalo]] | vrsta_druge_vlasti = Potpredsjednica | vladar_druga_vlast = [[Karin Herrera]] | nezavisnost = od [[Španija|Španije]] | nezavisnost_priznato = [[15. septembar]] [[1821]]. | po_površini_na_svijetu = 106. na svijetu | površina = 108 890 | procenat_vode = 0,4% | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 68. na svijetu | stanovnika = 18 917 714<ref>{{Cita web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/|título=The World Factbook|autor=Agencia Central de Inteligencia|año=2023|idioma=Inglés}}</ref> | stanovnika_godina = 2023 | gustoća = 173,7 | po_broju_gustoće_na_svijetu = 69. na svijetu | bdp_ukupno = 67,007 milijardi $ | bdp_godina = 2008 | po_broju_bdp_na_svijetu = 138. na svijetu | bdp_per_capita = $4.899 | hdi = 0,574 | hdi_godina = 2011 | hdi_nivo = srednji | po_broju_hdi_na_svijetu = 131. na svijetu | gini = 55,1 | gini_godina = 2007 | po_broju_gini_na_svijetu = - | najveća_tačka_ime = vulkan [[Tajumulco]] | najveća_tačka_metara = 4220 | najveće_jezero_ime = jezero Izabal | najveće_jezero_površina = 589,6 | najveća_rijeka_ime = rijeka Motagua | najveća_rijeka_dužina = 486 | nacionalni_dan = [[15. septembar]] | komentar = | valuta = [[Gvatemalski quetzal]] (GTQ) | vremenska_zona = [[UTC]]-6 | internetski_nastavak= [[.gt]] | pozivni_broj = +502 |}} '''Gvatemala''' ({{es|República de Guatemala}}) država je u [[Srednja Amerika|Srednjoj Americi]]. Na sjeveru i zapadu graniči s [[Meksiko]]m, na jugozapadu izlazi na [[Tihi okean]], dok su joj na sjeveroistoku [[Beliz]], a na jugoistoku [[Honduras]] i [[Salvador]]. Glavni grad je [[Guatemala City]]. Po uređenju je parlamentarna demokratija. Od 1996. politička i ekonomska situacija u zemlji znatno se poboljšala te je u stalnom razvoju i ekonomskom oporavku. Njena posebnost, u biološkoj raznolikosti i u mnogočemu jedinstvenom [[ekosistem]]u, daje specifična obilježja Gvatemali, kao zemlji netaknute prirode i bujne vegetacije.<ref>{{Cite web |url=http://www.biodiversityhotspots.org/xp/Hotspots/mesoamerica/ |title=''Biodiversity Hotspots-Mesoamerica-Overview'', Conservation International |access-date=30. 12. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080704190529/http://www.biodiversityhotspots.org/xp/hotspots/Mesoamerica |archive-date=4. 7. 2008 |url-status=dead }}</ref> == Historija == [[Datoteka:Tikal.jpg|mini|lijevo|Tikal, ruševine hrama Maja]] === Prije otkrića Amerike === Prvi dokazi ljudskih nastambi u Gvatemali sežu unazad gotovo 12.000 godina prije nove ere. Po nekim pronalascima, prilikom kojih su pronađeni prastari vrhovi strijela koje su koristili stanovnici ovog područja, smatra se da je ovo područje bilo naseljeno čak i ranije, do 18.000 godina p. n. e.<ref>[http://www.authenticmaya.com/ancient_guatemala.htm Ancient Guatemala] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070523103423/http://www.authenticmaya.com/ancient_guatemala.htm |date=23. 5. 2007 }} Authentic Maya, Mary Esquivel de Villalobos</ref> Postoje arheološki dokazi da su rani naseljenici u današnjoj Gvatemali bili sakupljači i lovci, međutim, nedavno otkriveni [[polen]] pronađen u uzorcima u bazenu Petén i na obali Pacifika, ukazuje da se ovdje uzgajao i [[kukuruz]] u periodu oko 3500. p. n. e.<ref>[http://ess.geology.ufl.edu/hodell/ICDP/Leyden.pdf Pollen Evidence for Climatic Variability and Cultural Disturbance in the Maya Lowlands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090206082017/http://ess.geology.ufl.edu/hodell/ICDP/Leyden.pdf |date=6. 2. 2009}} University of Florida, Barbara Leyden</ref> Poznata su brojna arheološka nalazišta u departmanu Quiché u gorju, te [[Sipacate]] i [[Escuintla]] u području srednjeg priobalnog dijela (iz perioda oko 6500. p. n. e.) Arheolozi dijele prahistoriju latinske Amerike u tri razdoblja: predklasično od 2000. p. n. e. do [[250]], klasično od 250 do [[900]] godine i postklasično od 900 do [[1500]].<ref>[http://weber.ucsd.edu/~dkjordan/arch/mexchron.html Chronological Table of Mesoamerican Archaeology] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070406020436/http://weber.ucsd.edu/~dkjordan/arch/mexchron.html |date=6. 4. 2007 }} Regents of the University of California: Division of Social Sciences</ref> Donedavno, pretklasični period smatran je periodom u kojem su tek formirana naselja s poljoprivrednicima koji su živjeli u malim kolibama, sa veoma malo stalnih građevina. Međutim, nedavna otkrića monumentalnih građevina iz tog perioda poput oltara u blizini [[La Blanca]] koji potječe iz [[1000. p. n. e.]], zatim mjesta gdje su se održavale svečanosti kod današnjeg Miraflores i El Naranjo a datiraju iz [[801. p. n. e.]] Postoje još mnoge drevne građevine u gradovima [[Nakbé]], Xulnal, [[El Tintal]], Wakná i [[El Mirador]]. El Mirador je bio najnaseljeniji grad u Srednjoj Americi do dolaska Evropljana. Postojale su dvije ogromne piramide, El Tigre i Monos, koje su bile zapremine veće od 250 hiljada m³.<ref>Trigger, Bruce G., Washburn, Wilcomb E. i Adams, Richard E. W.: ''The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas'', 2000, str. 212.</ref> Smatra se da je Mirador bila prva politički moderno uređena država u Americi, u drevnim zapisima nazvana ''Kraljevina Kan''. Postojalo je 26 gradova, svi povezani, tada naprednim, putevima (''Sacbeob''), koji su bili dugi i do nekoliko kilometara, široki do 40 metara, a izdizali su se 2 do 4 metra iznad okolnog terena. Ti putevi su bili posuti šljunkom, što je veoma lako vidjeti pogledom iz zraka, gdje ih je moguće primijetiti nasuprot gustom tropskom zelenilu. [[Datoteka:Nakbe str.JPG|mini|Nakbé, ostaci palače iz srednjeg predklasičnog perioda, u departmanu [[Petén (departman)|Petén]]]] Klasični period srednjoameričke civilizacije se poklapa sa vrhuncem civilizacije [[Maje|Maja]] a predstavljen je bezbrojnim nalazištima po cijeloj Gvatemali, iako se najveći broj nalazišta nalazi u bazenu Petén. Ovaj period je karakterističan po snažnom razvoju i izgradnji [[grad]]ova, osnivanjima nezavisnih gradova-država i čestim kontaktima sa drugim srednjoameričkim kulturama. Ovaj period je traje sve do [[900]] godine, kada se polahko raspada klasična civilizacija Maja. Oni napuštaju brojne gradove u nizinama ili su pomrli od dugotrajne nestašice hrane uzrokovane sušom.<ref name="gill">Dr. Richardson Gill: ''The Great Maya Droughts'', University of New Mexico Press, 2000</ref> Danas mnogi naučnici raspravljaju o uzrocima nestanka klasičnih Maja, ali se sve više priklanjaju teoriji velike suše, koju su dokazali naučnici proučavajući korita rijeka i jezera, tragove polena i druge slične dokaze.<ref name="gill"/> Niz dugotrajnih sušnih sezona u krajevima gdje je samo povremeno bilo suho područje smanjio je broj Maja, čiji su život i proizvodnja hrane zavisili od stalnih padavina. Postklasični period karakteriziraju manje [[kralj|kraljevine]] poput Itzá i Ko'woj u područjima jezera u bazenu Petén, te kraljevine Mam, Ki'ch'es, Kack'chiquel, Tz'utuh'il, Pokom'chí, Kek'chi i Chortí u gorju. Ovi gradovi su uglavnom zadržali mnoge tekovine civilizacije Maja, ali nikad nisu ni izbliza došli do moći i napretka iz klasičnog perioda. === Kolonijalni period === [[Datoteka:Capuchinas.jpg|mini|lijevo|Samostan ''Capuchinas'' u Gvatemali]] Nakon dolaska u takozvani "''Novi svijet"'', [[Španci]] su pokrenuli nekoliko ekspedicija u današnjoj Gvatemali počevši od [[1518]]. Mnogo prije toga, u kontaktu sa Špancima, mnogobrojni stanovnici ovog područja su oboljeli od do tada nepoznatih [[bolest]]i, koje su Španci donijeli sa sobom. Veliki broj stanovništva je umro, a [[epidemija]] se širila po ogromnom području uzrokujući relativno brzo smanjenje broja stanovnika. [[Hernán Cortés]], kao vođa španskog osvajanja Meksika, dopušta kapetanima Gonzalu de Alvarado i njegovom bratu Pedru de Alvarado da osvoje Gvatemalu. Braća Alvarado najprije sklapaju savez s plemenom Cakchiquel protiv njihovih rivala plemena Quiché. Nakon pobjede nad njima, Alvarado se okreće protiv saveznika plemena Cakchiquel te zatim osvaja cijelo područje u ime španske krune. Tokom perioda kolonijalizma, Gvatemala je bila dio ''nove Španije'' zajedno sa Meksikom i okolnim zemljama (špan. ''Capitanía General de Guatemala''). Prostirala se i na današnje meksičke savezne pokrajine [[Tabasco]] i [[Chiapas]] (uključujući tada odvojenu administrativnu oblast Soconusco) pa sve do Kostarike. Ovo područje nije bilo toliko bogato sa [[mineral]]ima (naročito [[zlato]]m i [[srebro]]m) kao što su bili Meksiko i [[Peru]], te mu Španci nisu pridavali veliki značaj. Glavni proizvodi koje su Španci crpili iz Gvatemale bili su [[šećerna trska]], [[kakao]], indigo i kvalitetno drvo koje su Španci koristili pri gradnji crkava i dvoraca u [[Španija|Španiji]]. Prvi glavni grad zemlje bio je Tecpan Guatemala, osnovan [[25. juli|25. jula]] [[1524]] a nosio je ime ''Villa de Santiago de Guatemala'' u blizini [[Iximché|Iximchéa]], glavnog grada pokrajine Cakchiquel. Kasnije je prijestolnica prebačena u Ciudad Vieja 22. novembra [[1527]], kada je grad napalo pleme Cakchiquel. Grad je teško oštećen u poplavama 11. septembra [[1541]] nakon što se izlilo jezero usred obilnih kiša i zemljotresa u krateru [[vulkan]]a [[Agua (vulkan)|Agua]]. Grad je kasnije izgrađen 4&nbsp;km dalje u dolini Panchoy, koja je danas na spisku svjetske baštine UNESCO-a. Uništen je u seriji zemljotresa [[1773]] i [[1774]], te španski kralj daje dozvolu da se prijestolnica premjesti u dolinu Ermita, nazvana po katoličkoj crkvi Djevice El Carmen, na današnjem mjestu, a proglašena je glavnim gradom [[27. septembar|27. septembra]] [[1775]] godine. === Nezavisnost i početak 20. vijeka === [[Datoteka:José_Rafael_Carrera_y_Turcios.jpg|desno|mini|José Rafael Carrera]] Dana [[15. septembar|15. septembra]] [[1821]] Vlada kolonijalne Gvatemale (koja je obuhvatala i okolne zemlje: Salvador, [[Nikaragva|Nikaragvu]], [[Kostarika|Kostariku]] i [[Honduras]]) zvanično je proglasila nezavisnost od Španije i otcijepila se od Meksičkog carstva, koje se dvije godine kasnije raspalo. Iako je ovo područje formalno bilo dio takozvane ''Nove Španije'', iz praktičnih razloga, u njemu je bila zasebna administracija. Sve pokrajine koje su do tada bile u sastavu Meksika, osim [[Chiapas]]a, odvojile su se od njega, nakon što je Agustin I bio prisiljen da abdicira. Provincije Gvatemale su zatim stvorile jedinstvenu državu nazvanu ''Ujedinjene provincije srednje Amerike'' također poznate i kao Centralnoamerička federacija (''Federacion de Estados Centroamericanos''). Nedugo poslije, Federacija se raspala nakon [[građanski rat|građanskog rata]] koji je trajao od [[1838]] do [[1840]]. Vođa pobune u Gvatemali bio je Rafael Carrera, koji je predvodio pobunu protiv federalne vlade, što je naposljetku dovelo do raspada zajednice. Za vrijeme ovog perioda, područje gorja, Los Altosa, proglasilo je nezavisnost od Gvatemale, ali ga je Carrera osvojio i anektirao. Carrera je bio dominantna figura u politici Gvatemale sve do [[1865]], a snažno su ga podržavali konzervativci, veliki zemljoposjednici i Crkva. Takozvana ''liberalna revolucija'' u Gvatemali započela je [[1871]] pod vodstvom [[Justo Rufino Barrios]]a koji se zalagao za moderniziranje države, poboljšanja trgovine i uvođenje novih poljoprivrednih kulura i proizvodnje. U ovom vrijeme, [[kahva]] postaje veoma važna u privredi Gvatemale. Barrios je imao želje i ambicije za ponovno ujedinjenje Srednje Amerike i poveo je zemlju u [[rat]] koji je završio neuspjehom. Poginuo je [[1885]] godine, a pobjedu u tom ratu odnio je susjedni Salvador. === Od 1944 do danas === Zbog vala protesta i štrajkova, dotadašnji diktator [[Jorge Ubico Castañeda]] je prisiljen da podnese ostavku [[4. juli|4. jula]] [[1944]], a na njegovo mjesto dolazi general [[Juan Federico Ponce Vaides]]. Ni Vaides ne ostaje dugo na tom mjestu, nakon što je izvršen vojni udar [[20. oktobar|20. oktobra]] 1944 na čelu sa majorom [[Francisco Javier Arana]]om i kapetanom [[Jacobo Arbenz Guzmán]]om. U vojnom udaru poginulo je oko 100 ljudi. Nakon udara vlast preuzima vojna hunta koju čine Arana, Guzmán i [[Jorge Toriello Garrido]]. Nedugo zatim hunta organizuje i prve slobodne izbore. Njih ubjedljivo osvaja poznati pisac i učitelj [[Juan José Arévalo Bermejo]], sa preko 85% osvojenih glasova, postavši tako prvi demokratski izbrani predsjednik Gvatemale.<ref>[http://rulers.org/indexa4.html rulers.org]</ref> Bermejo je do tada živio u progonstvu u [[Argentina|Argentini]] gotovo 14 godina. Njegova kršćansko-socijalistička politika, vidno inspirisana po uzoru na američki ''New Deal'', dosta je kritikovana od strane zemljoposjednika i gornjih slojeva društva kao ''komunistička''. Ovaj period je bio i vrijeme početka [[Hladni rat|Hladnog rata]] između [[SSSR]]a i [[Sjedinjene Američke Države|SADa]], koji je imao veoma snažan uticaj i na historiju Gvatemale. Do [[1950te|1950tih]] pa sve do [[1990te|1990tih]] američka vlada je direktno podržavala vojsku Gvatemale, obučavala je, dopremala oružje i novac. Nasljednik Bermejoa, demokratski izabrani [[Jacobo Arbenz Guzmán]] je zbačen s vlasti u vojnom udaru [[1954]] kojeg je organizirala američka [[CIA]]. Na vlast je postavljen general [[Carlos Castillo Armas]], a vladao je samo do [[1957]] kada ga je ubio član njegove lične straže. Ponovo su se organizirali izbori, a na vlast dolazi general [[Miguel Ydígoras Fuentes]]. Fuenetes je postao poznat po izazovu koji je uputio meksičkom predsjedniku na mostu na granici između dvije zemlje, zbog spora u vezi meksičkih ribarskih brodova koji su lovili u vodama Gvatemale. Pored toga Fuentes je dozvolio obuku 5.000 Kubanaca koji su se trebali suprotstaviti [[Fidel Castro|Fidelu Castru]]. Također je odobrio upotrebu [[aerodrom]]a u departmanu Petén, koje su SAD koristile u neuspješnoj invaziji na Kubu [[1961]]. Kao i njegov prethodnik, i Fuentes odlazi s vlasti nakon vojnog udara kojeg je poveo njegov ministar odbrane, pukovnik [[Enrique Peralta Azurdia]]. Na izborima [[1966]] pobjeđuje [[Julio César Méndez Montenegro]], koji je nastojao sprovesti demokratske reforme u zemlji. Montenegro je bio kandidat Revolucionarne stranke, stranke lijevog centra koja je imala svoje korjene još iz ere nakon Castañeda. Za vrijeme njegove vlasti, formiraju se paravojne organizacije poput desničarske ''Bijele ruke'' (''Mano Blanca'') i Protivkomunističke tajne armije (''Ejército Secreto Anticomunista''). Ove organizacije su bile prethodnice poznatih ''Odreda smrti''. Američka tajna služba šalje u Gvatemalu vojne stručnjake koji su imali za cilj obučiti vojne snage Gvatemale i od njih načiniti moderne snage, što je bilo u interesu SAD-a. Godine [[1970]] na izborima za predsjednika zemlje pobjeđuje pukovnik [[Carlos Manuel Arana Osorio]]. Dvije godine kasnije, [[1972]] na zapadu zemlje javlja se gerilski pokret koji zauzima gorje na zapadu Gvatemale. Na sljedećim izborima [[1974]], koji su u mnogo čemu bili kontroverzni, general [[Kjell Lauguerud García]] pobjeđuje kadidata Kršćansko-demokratske stranke generala Efraín Ríosa Montta, koji je tvrdio da je García varao na izborima i lažirao izborne rezultate. [[4. februar]]a [[1976]] Gvatemalu pogađa snažan potres odnijevši preko 25 hiljada žrtava a mnogi gradovi su bili teško oštećeni i uništeni. Na izborima održanim [[1978]], koji su ponovno okarakterisani kao sumnjivi, general [[Romeo Lucas García]] dolazi na vlast. Taj period 1970tih je bilo vrijeme osnivanja dvije nove gerilske grupe: Gerilska armija siromašnih (EGP) i Organizacija naroda pod oružjem (ORPA), koje su krajem 1970tih pojačale gerilske napade na gradove i sela u cijeloj zemlji, posebno protiv vladine vojske i civila koji su podržavali zvaničnu vlast. Godine [[1977]] američki predsjednik [[Jimmy Carter]] naređuje obustavljanje svih vrsta vojne pomoći vojsci Gvatemale zbog sistematskog i upornog kršenja ljudskih prava. Godine [[1980]] grupa ljudi iz indijanskog plemena Quiché zauzima špansku ambasadu u znak protesta zbog brojih zločina koji su počinile vladine snage u ruralnim područjima zemlje. Vlada Gvatemale naređuje vojsci da zauzme zgradu ambasade, koju su zatim spalili do temelja, likvidirajući gotovo sve koji su se nalazili u ambasadi. Gvatemalska vlada se pravdala da su požar izazvali pobunjenici<ref>{{Cite web |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,950248,00.html |title=Magazin ''Time'': Outright Murder |access-date=3. 1. 2009 |archive-date=11. 8. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100811194151/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,950248,00.html |url-status=dead }}</ref>, međutim španski ambasador, koji je preživio napad, posvjedočio je da vlada odgovorna za napad i ubistva, te je namjerno izazvala požar da uništi sve tragove zločina. Kao rezultat ovog incidenta, Španija prekida diplomatske odnose sa Gvatemalom. Ubrzo poslije, [[1982]] ponovno se izvršava vojni udar i general [[Efraín Ríos Montt]] postaje predsjednik vojne hunte, nastavljajući krvavu kampanju, državni teror i politiku ''spržene zemlje''. Ponovno se dešava vojni udar a za predsjednika dolazi general [[Óscar Humberto Mejía Victores]], koji je nastojao da održi demokratske izbore i donese novi ustav zemlje kako bi stabilizirao zemlju. Slobodni izbori se održavaju [[1986]] a pobjedu odnosi kandidat Kršćansko-demokratske stranke [[Vinicio Cerezo Arévalo]]. U periodu 1982-1986 zbog stalnog nasilja u zemlji i građanskog rata, preko 45 hiljada Gvatemalaca je izbjeglo u [[Meksiko]], gdje je meksička vlada organizovala izbjegličke centre u [[Chiapas]]u i [[Tabasco]]u. Nasuprot vladine vojske, borile su se četiri gerilske grupe: EGP, ORPA, FAR i PGT, a njih su podržavale slične gerilske organizacije iz Salvadora (FMLN) i Nikaragve (FSLN), dok im je pomoć slala i [[kuba]]nska Vlada. [[Građanski rat u Gvatemali]] završava [[1996]] sklapanjem mirovnog sporazuma između gerilaca i vlade, posredstvom [[UN]]-a, posebno zalaganjem zemalja poput [[Norveška|Norveške]] i Španije. Obje zaračene strane su prihvatile određene ustupke, gerilski borci su razoružani a dodijeljena im je zemlja. Prema podacima Komisije UN-a koja je bila zadužena za istragu o zločinima počinjenim za vrijeme građanskog rata (''Komisija za historijsku istinu''), smatra se da su vladine snage i paravojne jedinice koje je vlada podržavala, odgovorne za preko 93% zločina i kršenja ljudskih prava i sloboda.<ref name="shr">{{Cite web |url=http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/report/english/conc2.html |title=Conclusions: Human rights violations, acts of violence and assignment of responsibility, Guatemalan Commission for Historical Clarification |access-date=3. 1. 2009 |archive-date=29. 12. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061229191511/http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/report/english/conc2.html |url-status=dead }}</ref> U prvih deset godina rata, žrtve državnog terora su bili najvećim dijelom studenti, radnici, intelektualci i istaknuti ljudi koji su podržavali opoziciju. Međutim, u kasnijoj fazi rata, žrtve su bili i hiljade poljoprivrednika u seoskim područjima, naročito potomci Maja i civili. Smatra se da je preko 450 majanskih sela uništeno, a preko milion ljudi raseljeno i izbjeglo. U nekim područjima, poput [[Baja Verapaz]], Komisija je došla do zaključka da je vlada sprovodila plansku politiku [[genocid]]a prema određenim etničkim grupama.<ref name="shr"/> Američki predsjednik [[Bill Clinton|Clinton]] izjavio je [[1999]] da je politika SAD-a prema Gvatemali bila pogrešna i da nije trebala podržavati vladinu vojsku, koja je brutalno činila zločine nad stanovništvom.<ref>Babington, Charles: ''Clinton: Support for Guatemala Was Wrong'', Washington Post, 11. mart 1999</ref> Nakon zaključenja mirovnog sporazuma, u Gvatemali su se održalo nekoliko uspješnih demokratskih izbora, posljednji [[2007]] godine. Sklopila je trgovinske sporazum o slobodnoj trgovini sa SAD-om, Meksikom i drugim zemljama regiona, a uključena je i u [[CAFTA]]. Na posljednjim izborima 2007, stranka ''El Partido Nacional de la Esperanza'' je osvojila najveći broj mandata, a njen kandidat Álvaro Colom je postao predsjednik. == Vlada == Gvatemala je, po uređenju, predsjednička parlamentarna demokratija, na čelu sa predsjednikom države, koji je ujedno i premijer Vlade. Uređen je višestranački sistem. Izvršnu vlast ima Vlada. Zakonodavnu vlast dijele Vlada i Kongres Republike kao parlament. Postoji i nezavisna sudska vlast. Od [[14. januar]]a [[2008]], na mjestu predsjednika Gvatemale nalazi se [[Álvaro Colom]]. U međunarodnim odnosima, Gvatemala ima stalnog predstavnika pri Ujedinjenim narodima, u vidu stalne misije, a predsjedava i Karipskom i srednjeameričkom grupom.<ref>{{Cite web |url=http://www.un.int/guatemala/ |title=''Mision Permanente de Guatemala ante las Naciones Unidas'' |access-date=3. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081225054908/http://www.un.int/guatemala/ |archive-date=25. 12. 2008 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.unelections.org/files/IGP_PGASelectionLetter_18Jan07.pdf |title=unelections.org |access-date=3. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081216230536/http://www.unelections.org/files/IGP_PGASelectionLetter_18Jan07.pdf |archive-date=16. 12. 2008 |url-status=dead }}</ref> == Političke podjele == [[Datoteka:GuatemalaProvs.PNG|mini|350px|Departmani u Gvatemali]] Gvatemala je podijeljena na 22 [[departman]]a (''departamentos'') i na ukupno 332 općine (''municipios''). [[Departmani u Gvatemali]] su: <table><td><ol> <li>[[Alta Verapaz]] <li>[[Baja Verapaz]] <li>[[Chimaltenango (departman)|Chimaltenango]] <li>[[Chiquimula (departman)|Chiquimula]] <li>[[Petén (departman)|Petén]] <li>[[El Progreso (departman)|El Progreso]] <li>[[Quiché (departman)|El Quiché]] <li>[[Escuintla (departman)|Escuintla]] <li>[[Guatemala (departman)|Guatemala]] <li>[[Huehuetenango (departman)|Huehuetenango]] <li>[[Izabal (departman)|Izabal]] </td></ol><td><ol start=12> <li>[[Jalapa (departman)|Jalapa]] <li>[[Jutiapa (departman)|Jutiapa]] <li>[[Quetzaltenango (departman)|Quetzaltenango]] <li>[[Retalhuleu (departman)|Retalhuleu]] <li>[[Sacatepéquez (departman)|Sacatepéquez]] <li>[[San Marcos (departman)|San Marcos]] <li>[[Santa Rosa (departman)|Santa Rosa]] <li>[[Sololá (departman)|Sololá]] <li>[[Suchitepéquez (departman)|Suchitepéquez]] <li>[[Totonicapán (departman)|Totonicapán]] <li>[[Zacapa (departman)|Zacapa]] </td></ol></table> Državna vlast u Gvatemali je veoma centralizovana. Većina saobraćaja, komunikacija, privrede, politike i mnogih kulturnih aktivnosti koncentrisana je u glavnom gradu [[Guatemala City]]ju. Postoji samo jedan autoput koji povezuje veće gradove u zemlji. Neka naselja na obali su povezana samo morskim putem s ostatkom zemlje. == Geografija == [[Datoteka:Guatemala-CIA WFB Map.png|mini|Karta Gvatemale]] [[Datoteka:Guatamala Highlands 2006 08.JPG|lijevo|200px|mini|Gorje Gvatemale]] [[Datoteka:Usumacinta.jpg|desno|200px|mini|Rijeka Usumacinta, granica između Meksika i Gvatemale]] Ukupna površina zemlje je 108.890&nbsp;km². Gvatemala je pretežno planinska zemlja, osim u južnom priobalnom području i krajnjem sjeveru zemlje gdje se nalazi ravničarski departman Petén. Dva planinska lanca koji se pružaju od zapada ka istoku dijele zemlju na tri glavna područja: gorje, priobalno područje Tihog okeana južno od gorja i područje Peténa sjeverno od planina. Najveći gradovi u Gvatemali se nalaze pretežno u priobalnim krajevima i u gorju, dok je Petén relativno slabo naseljen. Ova tri područja imaju dosta različitu klimu, nadmorsku visinu i pejsaž, s velikim kontrastima između toplih i vlažnih nizija i hladnijih i sušnijih planina. Najviša tačka u zemlji je 4.211 metara visok ''Volcán Tajumulco''. Sve rijeke pacifičkog sliva su dosta kratke i plitke, dok su rijeka koje pripadaju karipskom slivu i slivu Meksičkog zaljeva dosta duže i dublje, ukljujući rijeke Polochic i Dulce, koje se ulijevaju u jezero Izabal. Osim njih, rijeke Monagua i Sarstún čine granicu prema Belizu, dok rijeka Usumacinta čini granicu između Peténa i meksičke pokrajine Chiapas. Dugo vremena Gvatemala je imala pretenzije na dio teritorije susjednog [[Beliz]]a, ranije kao španske kolonije, danas kao nezavisne države u sastavu [[Kraljevstva Commonwealtha|Commonwealtha]], koji priznaje kraljicu [[Elizabeta II od Ujedinjenog Kraljevstva|Elizabetu II]] kao poglavara države. Gvatemala je priznala nezavisnost Beliza tek [[1990]] međutim do danas nisu precizno usaglašene granice između ovih zemalja, a trenutno se vode pregovori uz posredovanje Commonwealtha i Organizacije američkih država (''Organization of American States'').<ref>http://www.asil.org/insights/insigh59.htm OAS Mediates in Belize-Guatemala Border Dispute, American Society of International Law, ASIL Insights</ref><ref>''Historia General de Guatemala'', {{ISBN|84-88622-07-4}}</ref> === Klima === Klima u departmanu Petén je vlažna tropska klima bez sušnih perioda, sa prosječnom godišnjom temperaturom od 28&nbsp;°C. U visokom području dolazi do sušnih perioda koji mogu trajati do šest mjeseci. Sa porastom nadmorske visine, temperatura pada, tako da na nadmorskoj visini od 1.500 m prosječna tempetarura je samo 13&nbsp;°C. {|class=wikitable |-align="center" bgcolor="#FF6A6A" !colspan="13"| Podaci o klimi u Guatemala Cityju <ref name="Harenberg">'''Harenberg Länderlexikon''', ''Harenberg Lexikon Verlag Dortmund 1998.'', {{ISBN|3-611-00681-5}} {{Simboli jezika|de|Njemački}}</ref> |- align=center !width=190px| !!width=40px| Jan. !!width=40px|Feb. !!width=40px| Mar. !!width=40px| Apr. !!width=40px| Maj !!width=40px| Jun.!!width=40px| Jul. !!width=40px|Aug. !!width=40px| Sep. !!width=40px| Okt. !!width=40px| Nov. !!width=40px| Dec. |- bgcolor=#FFD39B align=center | align=left| Prosječna temperatura '''°C''' || 17,3 ||18,5 ||20,5 || 21,3|| 22,3 ||21,5|| 20,5 ||20,8 ||20,8 ||20,0|| 18,5||17,5 |- bgcolor=#FFD39B align=center | align=left| Količina padavina '''mm''' || 8 ||3||13||31||152||274||203||198||231||173||23||8 |- bgcolor=#FFD39B align=center | align=left| Broj sunčanih sati '''h/danu''' ||5,1||5,2||4,9||3,5||2,7||1,4||1,5||1,4||1,8||1,8||3,0 ||4,9 |} === Prirodne katastrofe === [[Datoteka:GuateQuake1976Ciudad50.jpg|desno|mini|Ruševine u Gvatemala Cityju nakon potresa 4. februara 1976]] Položaj Gvatemale između [[Karipsko more|Karipskog mora]] i [[Tihi okean|Tihog okeana]] je česta meta [[uragan]]a poput uragana Mitch 1998 i uragana Stan u oktobru 2005, koji su odnijeli više od 1500 žrtava. Pri uraganu, mnogo veća šteta nastaje od poplava i odrona, nego od samog vjetra. Uzduž planinskog lanca koji prolazi kroz Gvatemalu, nalazi se granica između Karipske i Sjevernoameričke tektonske ploče. Ovaj rasjed između ploča je odgovoran za mnoge razorne potrese u historiji Gvatemale, uključujući i potres od 7,5 stepeni koji se desio [[4. februar]]a [[1976]] sa više od 25 hiljada poginulih. Pored toga, nedaleko od obale Tihog okeana, nalazi se srednjoamerička brazda, gdje takozvana ''Kokosova ploča'' (''Cocos Plate'') tone ispod Karipske ploče, proizvodeći snažnu [[vulkan]]sku aktivnost. Na području Gvatemale nalazi se ukupno 37 vulkana, od kojih su četiri aktivna: [[Pacaya]], [[Santiaguito]], [[Fuego]] i [[Tacaná]]. === Biološka raznolikost === Zemlja ima 14 ekoregije, počev od [[šuma mangrova]], do različitih okeanskih ekosistema. Po procjenama, Gvatemala ima 252 močvare, uključujući pet jezera, 61 lagunu i 100 rijeka.<ref>{{Cite web |url=http://www.iucn.org/en/news/archive/2001_2005/press/guatemalahumedales.pdf |title=www.iucn.org |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=6. 4. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060406233434/http://www.iucn.org/en/news/archive/2001_2005/press/guatemalahumedales.pdf |url-status=dead }}</ref> Nacionalni park [[Tikal]] je prvi takve vrste na [[UNESCO]]-ovom [[Spisak mjesta Svjetske baštine u Americi|spisku svjetske baštine]]. Također, Gvatemala ima izrazito boganu faunu. Poznato je 1246 različitih vrsta u zemlji, od kojih su 6,7% endemske vrste dok ih se 8.1% smatra ugorženim. Od biljnih vrsta, nađena je 8681 različita vrsta biljaka, od kojih su 13,5% endemske. Velike površine Gvatemale spadaju u zaštićena područja od prve do pete kategorije po IUCN klasifikaciji. == Stanovništvo == [[Datoteka:Chichicastenango-004.jpg|170px|mini|desno|Djevojčice iz Gvatemale u Chichicastenango-u]] Po procjenama [[CIA]], Gvatemala ima 13.002.206 stanovnika (juli 2008). Većina stanovništa su mestici (lokalni španski naziv ''Ladino''), mješavina španskih doseljenika i ameroindijanaca. Mestici i bijeli doseljenici iz Evrope (uglavnom Španci, ali i Nijemci, Englezi, Italijani) čine 59,4% ukupnog stanovništva. Ameroindijansku populaciju čine brojna starosjedilačka plemena [[K'iche]] 9.1%, [[Kaqchikel]] 8.4%, [[Mam]] 7.9% i [[Q'eqchi]] 6.3%. Ostalih plemena, od kojih su mnogi potomci Maja, ima 8,6% stanovništva, dok je 0,3% ostalih.<ref name="cia">{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html |title=Guatemala, World Factbook, CIA |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=2. 10. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151002082023/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html |url-status=dead }}</ref> Postoje i mnogobrojne male zajednice, poput Garífuna, potomaka afričkih robova koji žive u Livingstonu i Puerto Barriosu, kao i drugih crnaca i mulata. Ovdje žive i potomci Arapa, uglavnom porijeklom iz [[Liban]]a i [[Sirija|Sirije]], te brojni [[Kinezi]]. U glavnom gradu, živi i značajna [[Koreja|korejska]] zajednica od oko 50.000 Korejanaca.<ref>[http://www.prensalibre.com/pl/2004/agosto/29/96392.html prensalibre.com]</ref> Po podacima iz [[1900]] godine, Gvatemala je imala samo 885.000 stanovnika.<ref>{{Cite web |url=http://www.populstat.info/Americas/guatemac.htm |title=Statistike stanovništva |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=22. 5. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100522101502/http://www.populstat.info/Americas/guatemac.htm |url-status=dead }}</ref> Tokom 20. vijeka, broj stanovništva je brzo rastao, najbrže od svih zemalja Novog svijeta. Stalna emigracija stanovništva, naročito u [[SAD]], dovela je do brojne dijaspore naročito u Kaliforniji, Floridi, Illiniosu, Teksasu i drugim državama, pogotovo od 1970tih i izbijanja građanskog rata.<ref>[http://www.migrationinformation.org/USfocus/display.cfm?ID=385 Statistički podaci o imigraciji]</ref> === Dijaspora === Građanski rat je prisilio mnoge Gvatemalce da napuste svoju zemlju. Najveća dijaspora se nalazi u SAD-u, a procjene se kreću od 480.000<ref>Popis stanovništva 2000, (''2000 U.S. Census'')</ref> do 1 miliona.<ref>{{Cite web |url=http://www.migrationdrc.org/research/typesofmigration/global_migrant_origin_database.html |title=Smith, James: ''DRC Migration, Globalisation and Poverty'', Global Labour Mobility, 2006 |access-date=5. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161227000102/http://www.migrationdrc.org/research/typesofmigration/global_migrant_origin_database.html |archive-date=27. 12. 2016 |url-status=dead }}</ref> Teškoće pri procjeni gvatemalske dijaspore su zbog činjenice da je veliki broj izbjeglica uzeo državljanstva zemalja u kojima žive ili očekuju svoj status u zemlji domaćinu.<ref>{{Cite web |url=http://www.multiculturalcanada.ca/ecp/content/guatemalans.html |title=Multicultural Canada |access-date=5. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080420083039/http://www.multiculturalcanada.ca/ecp/content/guatemalans.html |archive-date=20. 4. 2008 |url-status=dead }}</ref> Procjene broja izbjeglih Gvatemalaca po zemljama prikazane su u tabeli: {| class="wikitable sortable" align="right" style="margin: 0 0 1em 1em; width: auto; line-height: 1.4em;" |- !Država !Broj |- |border = "1"|{{ZID|SAD}} |align="desno"|od 489.426 do 1.102.090 |- |border = "1"|{{ZID|Meksiko}} |align="desno"|od 23.529 do 190.000 |- |border = "1"|{{ZID|Beliz}} |align="desno"|14.693 |- |border = "1"|{{ZID|Kanada}} |align="desno"|34.665<ref>[http://www.yorku.ca/cohesion/LARG/PDF/Guatemala-WWD-2002.pdf www.yorku.ca]</ref> |- |border = "1"|{{ZID|Njemačka}} |align="desno"|5.989 |- |border = "1"|{{ZID|Holandija}} |align="desno"|5.172 |- |border = "1"|{{ZID|El Salvador}} |align="desno"|4.209 |- |border = "1"|{{ZID|Španija}} |align="desno"|5.000<ref>{{Cite web |url=http://www.embajadaguatemala.es/ |title=Gvatemalska ambasada u Španiji |access-date=5. 1. 2009 |archive-date=25. 4. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190425195418/https://embajadaguatemala.es/ |url-status=dead }}</ref> |} == Privreda == [[Datoteka:Guatemala market.jpg|mini|Tržnica u Gvatemali]] Prema podacima CIA, Gvatemala ima BDP po glavi stanovnika od 5.000 [[američki dolar|američkih dolara]]. Međutim, ova zemlja u razvoju još uvijek ima mnoge socijalne probleme i smatra se jednom od deset najsiromašnijih zemalja Latinske Amerike.<ref name="cia"/> Raspodjela [[prihod]]a je veoma neujednačena sa oko 29% ukupnog stanovništva ispod granice siromaštva<ref>{{Cite web |url=http://www.eclac.org/cgi-bin/getProd.asp?xml=%2Fpublicaciones%2Fxml%2F1%2F21981%2FP21981.xml&xsl=%2Fdds%2Ftpl-i%2Fp9f.xsl&base=%2Ftpl%2Ftop-bottom.xslt |title=Poverty, hunger and food security in Central America and Panama |access-date=15. 12. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130728184732/http://www.eclac.org/cgi-bin/getProd.asp?xml=%2Fpublicaciones%2Fxml%2F1%2F21981%2FP21981.xml&xsl=%2Fdds%2Ftpl-i%2Fp9f.xsl&base=%2Ftpl%2Ftop-bottom.xslt |archive-date=28. 7. 2013 |url-status=dead }}</ref> sa oko 400.000 nezaposlenih odnosno 3,2%. Donacije iz dijaspore naročito Gvatemalaca koji žive u SAD, čine najveći izvor stranih prihoda, čak više nego prihodi od izvoza i turizma zajedno.<ref name="cia"/> U posljednjih nekoliko godina veoma mnogo je porastao izvoz netradicionalnih proizvoda, na ukupno 53% cjelokupnog izvoza. Međutim, glavni izvozni proizvodi je [[kafa]] čiji je Gvatemala najveći izvoznik Centralne Amerike <ref name="Harenberg"/> . Osim toga izvosi se tropsko [[voće]], [[pamuk]], [[šećerna trska]], [[povrće]], cvijeće, odjeća i slično. [[Bruto domaći proizvod]] (BDP) usklađen po kupovnoj moći u 2006. godini se procjenjuje na oko 61,38 milijardi US$. Najviše BDP se odnosi na sektor usluga (58,7%), dok [[poljoprivreda]] učestvuje sa 22,1%. Industija učestvuje u ukupnom BDP Gvatemale sa samo 19,1%. Najviše zaposlenih je u poljoprivredi, oko 50%,<ref name="cia"/> a sektor poljoprivrede učestvuje u ukupnom izvozu oko 40%. U 2006 godini [[inflacija|stopa inflacije]] je bila 5,7%. Nakon završetka građanskog rata, ponovno su počele strane investicije u privredu Gvatemale, a turizam je počeo donositi sve više prihoda. U [[mart]]u [[2005]] Kongres Gvatemale je prihvatio članstvo zemlje u CAFTA (Centralno američka zona slobodne trgovine).<ref>[https://web.archive.org/web/20070208022731/http://web.amnesty.org/report2006/gtm-summary-eng "Guatemala Report 2006: Summary Review"] ''Amnesty International'', 2006.</ref> Pored toga, Gvatemala ima sporazume o slobodnoj trgovini sa [[Tajvan]]om i [[Kolumbija|Kolumbijom]]. == Saobraćaj == Gvatemala ima oko 17.000&nbsp;km izgrađenih puteva, od kojih su oko 3.000 asfaltirani. Najvažnija saobraćajnica ide od granice sa Meksikom, preko glavnog grada i u pravcu Salvadora. Željenički saobraćaj odvija se u južnom dijelu zemlje sa trasom od ukupno 953&nbsp;km. Najvažnije luke su Puerto Barios na obali Karipskog mora i San José na obali Tihog okeana. U blizini glavnog grada nalazi se aerodrom La Aurora.<ref name="Harenberg"/> == Kultura == [[Datoteka:GuatemalaWeavings79.jpg|mini|250p|Tradicionalni tkani tepisi]] U Guatemala Cityju nalaze se brojne nacionalne biblioteke i [[muzej]]i, kao što su Državna arhiva Gvatemale, Nacionalna biblioteka i Muzej arheologije i etnologije, koji sadrži brojne eksponate iz doba Maja. Također, postoje brojni privatni muzeji, poput Ixchela, koji se orjentisao na tekstil i Popol Vuh, koji čuva mnoge majanske pronalaske. Oba ova muzeja smještena su u kampusu [[univerzitet]]a ''Universidad Francisco Marroquín''. Gotovo svaka od 329 općine u zemlji ima neki manji muzej. === Književnost === Književnost Gvatemale postaje poznata već početkom 19-og stoljeća. Osnivač se smatra pjesnik i [[lirika|liričar]] [[José Batres Montúfar]]. Historijskim romanima postaje poznat Enrique Gómez Carillo, pripadnik [[modernizam|modernizma]] sa kraja 19-og stoljeća. Magični i fantazijski elementi u naraciji tipični za književnost Južne Amerike, predstavljani su u romanima [[Rafaelo Arévalo Maritenaz|Rafaela Arévalo Maritenaza]], sa početka 20-og stoljeća.. Gvatemalska nacionalna nagrada za književnost je jedna od najviših nagrada koje se dodjeljuju nekom piscu. Dodjeljuje je Ministarstvo za kulturu i sport svake godine počev od [[1988]]. Gvatemalski pisac [[Miguel Ángel Asturias]] je dobitnik [[Nobelova nagrada za književnost|Nobelove nagrade za književnost]] [[1967]]. Između ostalih, napisao je čuvenu knjigu ''El Señor Presidente'' (bosanski: ''Gospodin Predsjednik''), novelu koja je zasnovana na vladavini Manuela Estrada Cabrera. === Muzika === [[Datoteka:AntiguaGuatemala.jpg|mini|desno|200px|Muzičari u [[Antigua Guatemala|Antigua Guatemali]].]] Muzika Gvatemale je spoj mnogih muzičkih stilova i izraza. U [[ikonografija|ikonografiji]] je mnogo dokumentovano da je Majanska civilizacija imala dosta bogatu muzičku tradiciju. Gvatemala je bilo jedno od prvih područja Novog Svijeta u koji je prodrla evropska muzika, počev od [[1524]]. Nacionalni instrument, [[marimba]], utkan je u bogati repertoar mnogih izvođača a popularan je već više od jednog vijeka. Aktivne su mnoge muzičke grupe koje sviraju razne žanrove muzike, od karipske muzike, [[salsa|salse]], punte, latino-popa do mariačija. Postoji i pravac [[rock]] muzike poznat kao ''rock en Español'' (Španski rock) === Jezik === Iako je španski jezik zvanični jezik zemlje, njim ne govori svo starosjedilačko stanovništvo, niti je najčešće u upotrebi kao drugi jezik. Postoji priznati 21 različiti majanski jezik, naročito u seoskim područjima kao i nekoliko nemajanskih ameroindijanskih jezika, poput starosjedilačkih Xincal i Garifuna jezika, jezika iz porodice Arawakan jezika, kojima se govori u području karipske obale. Dekretom 19-2003, zvaničnim zakonskim aktom, 23 jezika su priznata kao državni jezici.<ref>{{Cite web |url=http://www.oj.gob.gt/es/QueEsOJ/EstructuraOJ/UnidadesAdministrativas/CentroAnalisisDocumentacionJudicial/cds/CDs%20leyes/2003/Leyes%20en%20PDF/Decretos%202003/Decreto%2019-2003.pdf |title=Zakon o državnim jezicima, dekret 19-2003, Kongres Republike Gvatemale, 2003 |access-date=6. 1. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927235237/http://www.oj.gob.gt/es/QueEsOJ/EstructuraOJ/UnidadesAdministrativas/CentroAnalisisDocumentacionJudicial/cds/CDs%20leyes/2003/Leyes%20en%20PDF/Decretos%202003/Decreto%2019-2003.pdf |archive-date=27. 9. 2007 |url-status=dead }}</ref> {| class="prettytable sortable" |- ! Jezik ! Ime ! Porodica jezika ! align="right"| Broj govornika <br /> u Gvatemali ! Govorno područje |- | [[Acateco]] | &nbsp; | Maya:&nbsp;Kanjobal-Chuj | align="right"| 39.826 | San Miguel Acatán |- | [[Aguacateco]] | Awakateko | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 34.476 | Zapadni Huehuetenango |- | [[Cakchiquel]] | Kaqchikel | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 1.002.790 | Lago de Atitlán i Sololá |- | [[Chortí]] | Ch'orti' | Maya: Chol-Tzeltal | align="right"| 74.600 | u južnom ravničarskom dijelu Gvatemale (Copán) |- | [[Chuj]] | Chuj | Maya: Kanjobal-Chuj | align="right"| 85.002 | Huehuetenango |- | [[Itzá]] | Itzá | Maya: Yucatán | align="right"| 1.783 | oko jezera Petén |- | [[Ixil]] | Ixil | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 130.773 | El Quiché |- | [[Jacalteco]] | Popti' (Abxubal) | Maya: Kanjobal-Chuj | align="right"| 83.814 | Jacaltenango |- | [[Kanjobal]] | Q'anjob'al | Maya: Kanjobal-Chuj | align="right"| 205.670 | Huehuetenango |- | [[Kekchí]] | Q'eqchi' | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 711.523 | Alta Verapaz do Lago Izabal |- | [[Mam]] | Mam (Qyool) | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 1.094.926 | Huehuetenango |- | [[Mopan]] | Mopan | Maya: Yucatán | align="right"| 13.077 | južni Petén |- | [[Pocomam]] | Poqomam | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 127.206 | oko Guatemala-Cityja i Jalapa |- | [[Pocomchí]] | Poqomchi' | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 259.168 | oko Guatemala-Cityja i Jalapa |- | [[Quiché-Sprache|Quiché]] | K'iche' | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 1.842.115 | El Quiché, Totonicapán, Sololá i Quetzaltenango |- | [[Sacapulteco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 42.204 | El Quiché |- | [[Sipacapense]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 5.944 | San Marcos |- | [[Tacaneco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 20.000 | Tacaná (San Marcos) |- | [[Tectiteco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 4.755 | Tectitán |- | [[Tzutuhil]] | Tz'utujil | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 156.333 | Santiago Atitlán |- | [[Uspanteco]] | &nbsp; | Maya: Quiché-Mam | align="right"| 21.399 | El Quiché |- | [[Garífuna]] | &nbsp; | Arawak | align="right"| 6.539 | Izabal |- | [[Xinca]] | &nbsp; | Xinca | align="right"| 297 | Jutiapa |- | [[Quinco]] | &nbsp; | Quinco | align="right"| 123 | Izabal |} (Podaci iz: Tzian, Leopoldo (1994.): ''Mayas y ladinos en cifras. El caso de Guatemala''<ref>[http://siris-libraries.si.edu/ipac20/ipac.jsp?uri=full=3100001~!483925!0 Tzian, Leopoldo (1994.): ''Mayas y ladinos en cifras. El caso de Guatemala''] {{ISBN|84-89451-02-8}}</ref>) [[Datoteka:Idiomasmap Guatemala.svg|desno|mini|400px|Jezična karta Gvatemale]] Mirovni sporazum potpisan u decembru 1996. godine omogućio je prevođenje nekih zvaničnih dokumenata i glasačkog materijala na nekoliko starosjedilačkih jezika i omogućio da se u sudskim i administrativnim poslovima pruži mogućnosti nešpanskim govornicima prijevod na maternje jezike. Danas je zastupljeno obrazovanje na dva do čak pet jezika za svo starosjedilačko stanovništvo koje to želi, uključujući i španski jezik. === Vjera === Po vjerskoj pripadnosti, 50-60% stanovništva su [[Katoličanstvo|katolici]]. Oko 40% su protestanti, a 1% stanovništva slijedi drevna majanska vjerovanja.<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2006/71462.htm www.state.gov, 2006]</ref> U vrijeme kolonijalizma, jedina zvanična religija bilo je katoličanstvo. Međutim, u proteklim desetljećima sve više se širi protestantizam, većinom evangelizam i pentekostalizam. Često se tradicionalna majanska vjerovanja i običaji miješaju sa katoličkim, što je fenomen poznat kao [[sinkretizam]]. Običaji i praktikovanje tradicionalne majanske religije je u porastu, što je rezultat kulturološke i vjerske zaštite koja je postignuta potpisivanjem mirovnog sporazuma. Vlada je pokrenula politiku omogućavanja izgradnje oltara na svim ruševinama majanskih hramova u zemlji, tako da se tamo održavati tradicionalne ceremonije. Postoji i mala [[Judaizam|jevrejska]] zajednica, koja broji između 1.200 i 2.000 jevreja.<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90255.htm www.state.gov, 2007]</ref> Također, ima i manji broj [[Islam|muslimana]] (1.200) i [[Budizam|budista]] (9.000-12.000)<ref>{{Cite web |url=http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=64 |title=www.religiousintelligence.co.uk |access-date=6. 1. 2009 |archive-date=23. 10. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091023130901/http://www.religiousintelligence.co.uk/country/?CountryID=64 |url-status=dead }}</ref>, te pripadnika drugih religija i ateista. === Obrazovanje === Država finansira brojne javne osnovne i srednje [[škola|škole]], koje su besplatne, iako određene troškove odjeće, [[knjiga]], obrazovnog materijala i prijevoza učenika snose učenici, što smanjuje dostupnost školovanja siromašnijim slojevima stanovništva. Mnoga djeca sa srednjem i višim životnim standardom pohađaju privatne škole. Zemlja ima jedan javni univerzitet (''Universidad de San Carlos de Guatemala'' ili ''USAC'') te devet privatnih. USAC je jedan od prvih univerziteta u Americi. Zvanično je proglašen univerzitetom [[31. januar]]a [[1676]] kraljevskim dekretom španskog kralja [[Karlo II Španski|Karla II]]. Samo 69,1% stanovništva starijeg od 15 godina je pismeno, što je najniža [[stopa pismenosti]] u Srednjoj Americi, ali se smatra da će se ovo značajno poboljšati u narednih deset godina.<ref>{{Cite web |url=http://www.uis.unesco.org/ev.php?ID=6705_201&ID2=DO_TOPIC |title=LA Literacy Rates, septembar 2006, UNESCO Institut za statistiku |access-date=6. 1. 2009 |archive-date=6. 5. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080506060812/http://www.uis.unesco.org/ev.php?ID=6705_201&ID2=DO_TOPIC |url-status=dead }}</ref> == Filatelija == [[Datoteka:Gvatemala postanska marka.jpg|mini|desno|Marka Gvatemale iz 1990. godine izdata povodom Centralnoameričkih studentskih sportskih igara]] Prva poštanska marka Gvatemale izašla je 1. marta 1871. godine. Serija od četiri marke prikazuje stari grb Gvatemale. [[Nominalna vrijednost|Nominalne vrijednosti]] su 1, 5, 10 i 20 centavosa. Prva marka je žutosmeđe boje i štampana je u [[Pariz]]u. Gvatemala je od 1. augusta 1881. godine članica Svjetskog poštanskog saveza.<ref>'''MICHEL''' Übersee-katalog, Nord- und Mittelamerika 2000, ''Schwanberger Verlag GmbH, München'' {{ISBN|3-87858-753-8}} {{Simboli jezika|de|Njemački}}</ref> == Novac == Valuta u Gvatemali je od 1927. godine [[quetzal]] GTQ koje se sastoji od 100 centavosa. * od 1927. godine 1 quetzal '''GTQ''' = 100 centavosa * do 1927. godine 1 peso = 8 reales = 100 centavosa == Sport == === Nogomet === Nogometna reprezentacija Gvatemale učestvuje od 1958. godine u [[Kvalifikacije za Svjetsko prvenstvo u nogometu 1958|Kvalifikacijama]] za svjetsko prvenstvo u nogometu. Do sada se nisu uspjeli kvalificirati na završni turnir. U [[Kvalifikacije za Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010 - Sjeverna i Srednja Amerika|kvalifikacijama za Svjetsko prvenstvo 2010. godine]] u [[Južna Afrika|Južnoj Africi]], reprezentacija Gvatemale ispala je u trećoj rundi. Najznačajniji uspjeh je osvojeno četvrto mjesto 1996. godine na Nogometnom prvenstvu Srednje i Sjeverne Amerike (CONCACAF) === Olimpijske igre === Gvatemala je učestvovala, sa prekidima na [[Ljetne olimpijske igre|ljetnim olimpijskim igrama]] 12 puta od 1956. godine. Do 2008. godine, sportisti iz Gvatemale nisu osvojili ni jednu medalju na olimpijskim takmičenjima. Na [[Zimske olimpijske igre|zimskim olimpijskim igrama]] Gvatemala je nastupila samo jedanput i to [[Zimske olimpijske igre 1988.|1988]] godine. Skraćenica medunarodnog olimpijskog komiteta za Gvatemalu je '''GUA'''. == Praznici u Gvatemali == * [[Nova godina]] – 1. januar * [[Sveta tri kralja]] – 6. januar * [[Veliki petak]] * [[Uskrs]] * [[Praznik rada]] – 1. maj * Praznik revolucije – 30. juni * [[Velika Gospa]] – 15. august * Dan nezavisnosti – 15. septembar * Dan revolucije – 20. oktobar * [[Svi sveti]] – 1. novembar * [[Božić]] – 24. i 25. decembar * [[Silvestar]] – 31 decembar == Također pogledajte == * [[Srednja Amerika]] * [[Latinska Amerika]] == Reference == {{reference|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Guatemala}} {{wikiatlas|Guatemala}} * {{službeni website|http://www.guatemala.gob.gt}} Vlade Gvatemale {{Simboli jezika|es|španski}} * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-g/guatemala.html Predsjednik i članovi vlade] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081210073759/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-g/guatemala.html |date=10. 12. 2008 }} * [http://www.hbw.com/lynx/en/lynx-edicions/novedades/CHK0005-lista-comentada-aves-guatemala-annotated-checklist-birds.html Eisermann, Knut and Avendaño, Claudia, ''Annotated Checklist of the Birds of Guatemala'']{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} {{Simboli jezika|en|engleski}} * [https://web.archive.org/web/20081202155955/http://www.guate4travel.com/index.html Karte Gvatemale] * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html Gvatemala] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151002082023/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html |date=2. 10. 2015 }} na CIA World Factbook {{Države Sjeverne i Srednje Amerike}} {{Karibi}} {{Organizacija američkih država}} {{Istaknuti članak}} [[Kategorija:Gvatemala|*]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1821.]] mbvtjmndoo2c3ikrfcf5x4ioeh77kxq 0 12672 3732032 3715100 2025-07-02T07:50:03Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732032 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Federativna Narodna Republika Jugoslavija {{nobold|{{smaller|(1945–1963)}}}}<hr>Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija {{nobold|{{smaller|(1963–1992)}}}} | izvorno_ime = | status = | genitiv = | razdoblje = 1945–1992. | država_prije1 = Demokratska Federativna Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_prije2 = Slobodna teritorija Trsta | država_prije_zastava2 = Free Territory Trieste Flag.svg | država_poslije1 = Republika Bosna i Hercegovina | država_poslije_zastava1 = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg | država_poslije2 = Hrvatska | država_poslije_zastava2 = Flag of Croatia.svg | država_poslije3 = Republika Makedonija | država_poslije_zastava3 = Flag of North Macedonia (1992–1995).svg | država_poslije4 = Savezna Republika Jugoslavija | država_poslije_zastava4 = Flag of Yugoslavia (1992–2003); Flag of Serbia and Montenegro (2003–2006).svg | država_poslije5 = Slovenija | država_poslije_zastava5 = Flag of Slovenia.svg | zastava = Flag of SFR Yugoslavia.svg | grb = Emblem of SFR Yugoslavia.svg | uzrečica = ''[[Bratstvo i jedinstvo]]'' | himna = ''[[Hej Slaveni]]''{{Center|[[Datoteka:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]]}} | karta = Yugoslavia_1956-1990.svg | glavni_grad = [[Beograd]] | glavni_grad_kordinati = {{coord|44|49|04|N|20|27|25|E|region:RS|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Beograd]] | službeni_jezik = Nijedan na saveznom nivou<br />'''Nacionalni jezik:'''<br />[[srpskohrvatski]]^'''1'''<br />'''Regionalni jezici:'''<br />[[makedonski]] i [[slovenski]] | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = {{unbulleted list | [[Srbi]] (36,3%) | [[Hrvati]] (19,7%) | [[Muslimani (narod)|Muslimani]] (8,9%) | [[Slovenci]] (7,8%) | [[Albanci]] (7,7%) | [[Makedonci]] (6,0%) | [[Jugoslaveni]] (5,4%) | [[Crnogorci]] (2,6%) | [[Mađari]] (1,9%) | Ostali (3,6%)<ref>{{Cite web |url=https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1188/MR1188.annex1.pdf |title=Demographic characteristics of Yugoslavia in the late 1980s |access-date=9. 1. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303231230/http://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monograph_reports/MR1188/MR1188.annex1.pdf |archive-date=3. 3. 2016 |url-status=live}}</ref> }} | religija = [[Sekularna država]]<ref name="Avramovic_2007_p599">{{harvnb|Avramović|2007|p=599|loc=[https://www.iclrs.org/content/blurb/files/Serbia.1.pdf Understanding Secularism in a Post-Communist State: Case of Serbia]}}</ref><ref name="Kideckel-Halpern_2000">{{harvnb|Kideckel|Halpern|2000|p=165|loc=[https://books.google.com/books?id=EEBkON-ySQUC&pg=PA165 Neighbors at War: Anthropological Perspectives on Yugoslav Ethnicity, Culture, and History]}}</ref><br />[[Državni ateizam]] (''[[de facto]]'') | demonim = [[Jugoslaveni|Jugoslaven]] | državno_uređenje = '''1943–1945:'''<br />[[Ustavna monarhija]] (''[[de jure]]'')<br/>[[Federacija|Federalna]] [[privremena vlada]] - [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije|Nacionalni komitet]] (''[[de facto]]'')<br />'''1945–1948:'''<br />[[Federacija|Federalna]] [[Marksizam-lenjinizam|marksističko-lenjinistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Narodna republika|narodna]] [[republika]]<br />'''1948–1963:'''<br />[[Federacija|Federalna]] [[Titoizam|titoistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Predsjednički sistem|predsjednička]] [[Narodna republika|narodna]] [[republika]]<br />'''1963–1971:'''<br />[[Federacija|Federalna]] [[Titoizam|titoistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Predsjednički sistem|predsjednička]] [[Socijalistička republika|socijalistička]] [[republika]]<br />'''1971–1990:'''<br />[[Federacija|Federalna]] [[Titoizam|titoistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Socijalistička republika|socijalistička]] [[Direktorijski sistem|direktorijska]] [[republika]]<br />'''1990–1992:'''<br />[[Federacija|Federalna]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]]<br />[[Direktorijski sistem|direktorijska]] [[republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik Saveza komunista Jugoslavije|Generalni sekretar]] | godina_prve_vlasti = 1945-1980. | vladar_prva_vlast = [[Josip Broz Tito]] (prvi) | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = 1989-1990. | vladar_druga_vlast = [[Milan Pančevski]] (zadnji) | vrsta_vlasti3 = [[Predsjednik SFRJ|Predsjednik]] | godina_treće_vlasti = 1945-1953. | vladar_treća_vlast = [[Ivan Ribar]] (prvi) | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = 1953-1980. | vladar_četvrti_vlast = [[Josip Broz Tito]] | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = 1991. | vladar_peti_vlast = [[Stjepan Mesić]] (zadnji) | vrsta_vlasti6 = [[Premijer Jugoslavije|Premijer]] | godina_šesti_vlasti = 1945–1963. | vladar_šesti_vlast = [[Josip Broz Tito]] (prvi) | vrsta_vlasti7 = | godina_sedmi_vlasti = 1989-1991. | vladar_sedmi_vlast = [[Ante Marković]] (zadnji) | zakonodavstvo = [[Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije|Skupština]] | vrsta_prvog_zakonodavstva = [[Gornji dom]] | naziv_prvog_zakonodavstva = [[Vijeće republika i pokrajina Jugoslavije|Vijeće republika i pokrajina]] | vrsta_drugog_zakonodavstva = [[Donji dom]] | naziv_drugog_zakonodavstva = [[Savezno vijeće Jugoslavije|Savezno vijeće]] | tip_suvereniteta = [[Historija Jugoslavije|Historija]] | nota_suvereniteta = [[Hladni rat]] | nastanak = | događaj1 = Formirana [[Demokratska federativna Jugoslavija|DFJ]] | događaj_datum1 = 29. novembar 1943. | događaj2 = Proglašena FNRJ | događaj_datum2 = 29. novembar 1945. | događaj3 = [[Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije|Prvi ustav]] | događaj_datum3 = 31. januar 1946. | događaj4 = [[Raskol Tito – Staljin]] | događaj_datum4 = 1948. | događaj5 = Osnovan [[Pokret nesvrstanih]] | događaj_datum5 = 1. septembar 1961. | događaj6 = [[Ustav Jugoslavije iz 1963.|Drugi ustav]] | događaj_datum6 = 7. april 1963. | događaj7 = [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Treći ustav]] | događaj_datum7 = 21. februar 1974. | događaj8 = [[Smrt i sahrana Josipa Broza Tita|Smrt]] [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]] | događaj_datum8 = 4. maj 1980. | događaj9 = Početak [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslavenskih ratova]] | događaj_datum9 = 27. juni 1991. | događaj10 = [[Raspad Jugoslavije]] | događaj_datum10 = 27. april 1992. | osnivanje = 29. novembar 1943. | ukidanje = 27. april 1992. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 255.804 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 22.438.331 | stanovnika_godina = 1981 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = 87,72 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[jugoslavenski dinar]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] ([[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]) | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] ([[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]]) | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = 38 (nije više u upotrebi) | internetski_nastavak = [[.yu]] (uveden 1989, korišten do 2009. u Srbiji i Crnoj Gori) | danas_dio = {{ZID|Slovenija}}<br>{{ZID|Hrvatska}}<br>{{ZID|Bosna i Hercegovina}}<br>{{ZID|Srbija}}<br>{{ZID|Crna Gora}}<br>{{ZID|Sjeverna Makedonija}}<br>{{ZID|Kosovo}} | komentar = ^'''1''' Pogledajte: {{Sekcija link||Jezičko pitanje}} }} '''Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija''' ('''SFRJ'''; skraćeno '''Jugoslavija'''; također poznata i kao "Druga Jugoslavija") bila je država nastala 29. novembra 1943. na [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|drugom zasjedanju]] [[AVNOJ]]-a u [[Jajce|Jajcu]] kao zajednica pet naroda i šest republika, s prvobitnim imenom '''[[Demokratska Federativna Jugoslavija]]''' ('''DFJ'''). To je ime promijenjeno 29. novembra 1945. na [[Treće zasjedanje AVNOJ-a|trećem zasjedanju]] AVNOJ-a u [[Beograd]]u u '''Federativna Narodna Republika Jugoslavija''' ('''FNRJ'''), da bi konačno 7. aprila 1963. dobila ime Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija (SFRJ). Bila je jedna od osnivača [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]]<ref>[https://research.un.org/en/unmembers/founders UN Membership: Founding Members], research.un.org, pristupljeno 19. jula 2019.</ref> i [[Pokret nesvrstanih|Pokreta nesvrstanih]]. SFRJ je bila nasljednica [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] (1918–1941). Prestala je postojati 1992. osamostaljivanjem [[Slovenija|Slovenije]], [[Hrvatska|Hrvatske]] i [[Sjeverna Makedonija|Makedonije]] (1991), zatim i [[Republika Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] (1992) iz federacije. Preostale republike, [[Srbija]] i [[Crna Gora]], formirale su novu zajednicu; prvo u aprilu 1992. [[SR Jugoslavija|SR Jugoslaviju]], potom 2003. državnu zajednicu [[Srbija i Crna Gora]], a na referendumu 21. maja 2006. [[Crna Gora]] je istupila iz državne zajednice, stvorivši samostalnu republiku. [[Kosovo]] se 2008. odvojilo od Srbije proglašavanjem nezavisnosti. == Geografija == {{Glavni|Geografija SFRJ}} [[Datoteka:General map of yugoslavia (1945-1991) (SH labels).png|mini|300px|Republike SFRJ]] U vrijeme od 1954-91. godine SFRJ je imala površinu od 255.804&nbsp;km². Sastojala je od šest saveznih republika ([[SR Slovenija]], [[SR Hrvatska]], [[SR Bosna i Hercegovina]], [[SR Srbija]], [[SR Crna Gora]] i [[SR Makedonija]]), te dvije autonomne pokrajine [[SAP Kosovo]] i [[SAP Vojvodina]], koje su pripadale SR Srbiji. Nakon završetka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], od 1947-54. godine dio SR Slovenije i SR Hrvatske, zbog neriješenog političkog i teritorijalnog pitanja sa Italijom pripadao je u ''de facto'' nezavisnu državu [[Slobodna teritorija Trsta|Slobodnu teritoriju Trsta]] (STT), koja je jednim dijelom (Zona B) bila pod vojnom upravom [[JNA|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA), a drugim (Zona A) pod kontrolom američke i britanske vojske. [[Londonski sporazum (1954)|Londonskim sporazumom]] 5. oktobra 1954. godine Zona B sa 515,5&nbsp;km² je pripojena SFRJ, a Zona A Italiji. Ukupna dužina kopnene državne granice iznosila je 2114,2&nbsp;km, a SFRJ je na sjeveru graničila sa [[Austrija|Austrijom]] (330&nbsp;km) i [[Mađarska|Mađarskom]] (582&nbsp;km), na zapadu sa [[Italija|Italijom]] (232&nbsp;km), sa kojom je Jugoslavija imala i pomorsku granicu na [[Jadransko more|Jadranskom moru]], na istoku sa [[Rumunija|Rumunijom]] (476&nbsp;km) i [[Bugarska|Bugarskom]] (466&nbsp;km), a na jugu sa [[Albanija|Albanijom]] (438&nbsp;km) i [[Grčka|Grčkom]] (228&nbsp;km). Najveći dio Jugoslavije nalazio se na [[Balkansko poluostrvo|Balkanskom poluostrvu]]. Sjeveroistočni dijelovi Jugoslavije bili su ravničarski, dok je ostatak bio pretežno brdsko-planinskog reljefa. Jednim dijelom geografski i klimatski, pripadala je [[Mediteranska klima|mediteranskoj klimi]]. Najviši vrh bio je [[Triglav]] sa 2864 m, drugi najviši vrh je bio [[Golem Korab]] sa 2753&nbsp;m, na granici s Albanijom, te [[Titov Vrv]] sa 2747&nbsp;m, na [[Šar Planina|Šar Planini]] u blizini [[Tetovo|Tetova]]. S izuzetkom albanskog dijela obale, sva istočna jadranska obala sa otocima pripadala je Jugoslaviji. Na granici s Albanijom nalazila su se tri velika jezera: [[Skadarsko jezero|Skadarsko]], [[Ohridsko jezero|Ohridsko]] i [[Prespansko jezero|Prespansko]]. Najduža rijeka bila je [[Sava]] sa 945&nbsp;km, a najplovnija [[Dunav]], koji je proticao kroz dio SR Hrvatske, SAP Vojvodine i kroz SR Srbiju, te kroz [[Novi Sad]] i [[Beograd]]. Ostale veće rijeke bile su [[Drava]], [[Velika Morava|Morava]] i [[Drina]]. Većina rijeka pripadala je [[Crnomorski sliv|Crnomorskom slivu]], a manji dio [[Jadranski sliv|Jadranskom]] i [[Egejski sliv|Egejskom]]. Najveći broj otoka u SFRJ pripadao je SR Hrvatskoj, te uključujući manje otoke, hridi i grebene u Jugoslaviji je bilo oko 1300 otoka. Najveći otoci bili su: [[Cres (ostrvo)|Cres]], [[Krk]], [[Brač]], [[Hvar (ostrvo)|Hvar]], [[Pag (ostrvo)|Pag]], [[Korčula (ostrvo)|Korčula]], [[Dugi otok]], [[Mljet (ostrvo)|Mljet]], [[Vis]], [[Rab]], [[Pašman]], [[Šolta]] i [[Lošinj]]. === Teritorijalna podjela === {{Glavni|Administrativne podjele Jugoslavije}} {{Teritorijalna podjela SFRJ}} SFRJ je po zadnjoj teritorijalnoj podjeli bila administrativno podijeljena na 6 republika i dvije autonomne pokrajine, koje su pripadale SR Srbiji. Republike su bile podijeljene na općine, a veći gradovi su se mogli sastojati od nekoliko općina. == Historija == {{Glavni|Historija SFRJ}} === Pozadina === {{Glavni|Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije}} ==== Raspad Kraljevine Jugoslavije ==== [[Datoteka:Fascist_occupation_of_yugoslavia-sr.png|180px|mini|lijevo|Karta Jugoslavije 1941-43.]] Napadom [[Treći rajh|nacističke Njemačke]] i njenih saveznika [[6. april]]a [[1941.]] na [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevinu Jugoslaviju]], usljed poraza [[Vojska Kraljevine Jugoslavije|Vojske Jugoslavije]] u [[Aprilski rat|Aprilskom ratu]], dolazi do podjele i raspada Kraljevine. Na području današnje Hrvatske, Bosne i Hercegovine i jednog dijela Srbije i [[Srijem]]a (grad [[Zemun]]) [[10. april]]a, uz njemačku podršku stvara se marionetska [[Nezavisna Država Hrvatska]]. Dijelovi Slovenije su direktno pripojeni Trećem rajhu, a zapadni dijelovi su pripojeni [[Kraljevina Italija|fašističkoj Italiji]], dok je [[Prekomurje]] okupirala [[Mađarska|fašistička Mađarska]]. Obalni dijelovi Hrvatske i veći gradovi ([[Split]], [[Šibenik]]) pripojeni su Italiji, a dijelovi današnje Crne Gore su bili pod italijanskom aneksijom i upravom samoproglašene [[Kraljevina Crna Gora (1941)|Kraljevine Crne Gore]]. Pogranične dijelove Crne Gore, naseljene većinskim albanskim stanovništvom, kao i dijelove današnjeg Kosova i Makedonije, okupirala je Italija i pripojila italijanskom protektoratu [[Kraljevina Albanija (1939-43)|Kraljevini Albaniji]]. [[Kraljevina Bugarska]] je okupirala veliki dio današnje Makedonije, južne Srbije te manje dijelove istočne Srbije. Dijelove Vojvodine ([[Bačka]]) okupirala je Mađarska, [[Banat]] je bio pod direktnom upravom Trećeg rajha, a uža Srbija (često pod imenom ''[[Nedićeva Srbija]]'') je bila pod njemačkom okupacijom i marionetskom vladom [[Milan Nedić|Milana Nedića]]. ==== Progoni ==== [[Datoteka:Logor_Kruscica_5.JPG|180px|mini|lijevo|Spomenik u prvom ustaškom [[Koncentracioni logor Kruščica|koncentracionom logoru Kruščica]] na području Jugoslavije u [[Vitez (općina)|Vitez]]u, danas [[Bosna i Hercegovina]].]] Na području novoosnovane [[NDH]], dolazi do progona Jevreja i Srba te uvođenja rasnih zakona, samo tri sedmice nakon proglašenja NDH.<ref name="Arendt">[[Hannah Arendt]], ''Eichmann in Jersualem - Ein Bericht von der Banalität des Bösen'', Piper München, Zürich {{ISBN|978-3-492-24822-8}}</ref> Po uzoru na [[Rasni zakoni Trećeg rajha|Rasne zakone Trećeg rajha]], uhapšeni se [[Jevreji]] zatvaraju u logore ili se deportuju u [[Koncentracioni logor|koncentracione logore]] na području Trećeg rajha. Po jednoj zakonskoj odredbi Trećeg rajha, novonastale vlasti (u NDH i Srbiji, kao i u svim drugim područjima), plaćale bi transport Jevreja Trećem rajhu, a zauzvrat im je bilo omogućeno oduzimanje cjelokupne imovine protjeranih Jevreja.<ref name="Arendt"/> Stvaraju se koncentracioni logori ([[Koncentracioni logor Kruščica|Kruščica]], [[Koncentracioni logor Jasenovac|Jasenovac]], [[Koncentracioni logor Jadovno|Jadovno]]), te se u njih zatvaraju komunisti i svi drugi protivnici ustaškog režima. Sličan teror provodi se i u Srbiji pod vladom [[Milan Nedić|Milana Nedića]] u kojoj se zatvaraju Jevreji i komunisti, kao i protivnici režima u [[logor Sajmište]] u blizini [[Zemun]]a. ==== Kvislinške jedinice ==== [[Datoteka:Draza Mihailovic,1943.jpg|180px|mini|lijevo|[[Draža Mihailović]], zapovjednik [[Četnici|Četnika]].]] U svim dijelovima bivše Kraljevine stvaraju se paravojne i vojne organizacije, koje se naoružavaju uz pomoć okupacionih vlasti. Od dijelova raspadnute Vojske Kraljevine Jugoslavije, stvara se [[Jugoslavenska vojska u otadžbini]] (JVuO) pod zapovjedništvom [[pukovnik]]a [[Draža Mihailović|Draže Mihailovića]], koja se u početku bori protiv Nijemaca, ali nakon prvih sukoba s [[Jugoslavenski partizani|partizanskim jedinicama]], staje na stranu vlade Milana Nedića i učestvuje u borbama protiv partizana i jedinica [[NOVJ]]. Razlozi razilaženja četnika Draže Mihajlovića sa partizanima je u početku bio defanzivni pristup Mihailovića i izbjegavanje konflikta, zbog velikih odmazdi nad srpskim narodom od strane Nijemaca, ideoloških razlika između komunističkog programa borbe i revolucije i rojalističkog pristupa četničkog pokreta, ali i zbog političkog programa [[Ivan Moljević|Ivana Moljevića]], u kojem se izlažu ciljevi stvaranja [[Velika Srbija|Velike Srbije]] i planira etničko čišćenje Hrvata i Muslimana na teritoriji.<ref name="HS" /> U Srbiji, Crnoj Gori, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini stvaraju se mnogobrojni [[Četnici|četnički odredi]], kao i jedinice lojalne Nedićevoj vladi ([[Četnici Koste Pećanca]], [[Srpski dobrovoljački korpus]] pod zapovjedništvom [[Dimitrije Ljotić|Dimitrija Ljotića]], [[Srpska državna straža]], [[Lovćenska brigada]] pod zapovjedništvom [[general]]a [[Krsto Popović|Krste Popovića]], [[Crnogorska dobrovoljačka garda]] sa zapovjednikom [[Pavle Đurišić|Pavlom Đurišićem]]). Na području Slovenije stvara se [[Slovensko domobranstvo]] i građanska organizacija sa militantnom frakcijom [[Bijela garda (Slovrnija)|Bijela garda]] i Plava garda ili [[Slovenski četnici]].{{sfn|Obrazi slovenskih pokrajin|2019}} Na području [[Sandžak]]a organizuje se [[Muslimanska milicija Sandžaka]], koju naoružava [[Ustaše|ustaški pokret]] i italijanska vojska. Na području Kosova organizuju se jedinice milicije [[Vulnetari]] i 1942. godine organizacija [[Balli Kombëtar]], koja za cilj ima proširenje albanske države, te se jedno vrijeme smatrala antifašističkom oganizacijom, ali vremenom sve više surađuje sa italijanskom vojskom. U Bosni i Hercegovini se uslijed terora četnika nad muslimanskim stanovništvom stvaraju i lokalne milicije kao [[Hadžiefendićeva legija]], [[Huskina vojska]] (1943), te niz drugih manjih [[Muslimanske milicije u Drugom svjetskom ratu|muslimanskih milicija]] lokalnog značaja, koje su uglavnom direktno naoružavane od strane [[Ustaška vojnica|Ustaške vojnice]] ili [[Hrvatsko domobranstvo|Hrvatskog domobranstva]]. Ove se milicije uglavnom bore protiv četnika i surađuju sa ustašama, osim u rijetkim slučajevima, kada potpomažu jedinice NOVJ. ==== Stvaranje NOVJ ==== [[Datoteka:Koča Popović.jpg|180px|mini|desno|General [[Koča Popović]], komandant [[Prva proleterska udarna brigada|Prve proleterske brigade]] [[NOVJ]]]] Nedugo nakon okupacije Jugoslavije, [[Komunistička partija Jugoslavije]] (KPJ), na čelu sa [[Josip Broz Tito|Josipom Brozom Titom]], počela je sa organizovanjem oružanog otpora protiv okupatora. Istaknuti partijski funkcioneri su postali vojni rukovodioci sa zadatkom da osnivaju [[Partizanski odredi Jugoslavije|partizanske odrede]]. U [[Beograd]]u je osnovan Glavni štab partizanskih odreda Jugoslavije, a [[Politbiro CK KPJ]] je [[4. juli|4. jula]] [[1941]]. godine donio odluku o početku oružane borbe. Ova odluka je inspirisana ulaskom [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]] u rat protiv Njemačke i angažovanjem glavnih njemačkih vojnih snaga na [[Istočni front|Istočnom frontu]], kao i pozivom [[Kominterna|Kominterne]] svim porobljenim narodima Evrope da se uključe u rat protiv [[Sile Osovine|sila Osovine]]. Taj dan se nakon rata slavio u Jugoslaviji, kao državni praznik pod imenom Dan borca. U Srbiji [[7. juli|7. jula]] je Valjevski partizanski odred u [[Bela Crkva (Krupanj)|Beloj Crkvi]] u [[Krupanj|Krupnju]] organizovao prvi oružani napad, u Crnoj Gori prvi sukob je bio [[13. juli|13. jula]], u Sloveniji [[22 juli|22. jula]], u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini ustanak započinje [[27. juli|27. jul]]a, a u Makedoniji [[11. oktobar|11. oktobra]]. Ti su se dani u SFRJ slavili kao republički praznici pod imenima Dan ustanka naroda ''pojedine republike''. Nakon prvih manjih sukoba, partizanski odredi dobijaju na snazi, te se stvaraju oslobođene teritorije kao tzv. [[Užička republika]] u Srbiji, (od 24. septembra do 29. novembra 1941) i [[Fočanska republika]] u decembru 1941. Nakon pada [[Užice|Užica]], partizanski odredi se povlače u Bosnu i [[Sandžak]], a u [[Rudo]]m se 21. decembra 1941. godine formira [[Prva proleterska narodnooslobodilačka udarna brigada]]. Odluku o formiranju brigade donio je [[Centralni komitet KPJ]], a formirao ju je Vrhovni komandant NOV i POJ, Josip Broz Tito. Na dan formiranja imala je šest bataljona (četiri iz Srbije i dva iz Crne Gore) ukupne jačine oko 1.200 boraca. Za komandanta je postavljen rezervni oficir Vojske Kraljevine Jugoslavije i učesnik građanskog rata u Španiji [[Koča Popović]]. Taj se dan smatrao kao dan formiranja prve vojne jedinice [[NOVJ]], a u SFRJ je do 1948. godine slavljen kao Dan Jugoslavenske armije (JA), a nakon sukoba sa [[Sovjetski Savez|Sovjetskim Savezom]] 1948. godine, praznik je prebačen na 22. decembar.{{efn|name=JNA|Zbog poklapanja rođendana [[Staljin]]a 21. decembra, a nakon sukoba Jugoslavije i Sovjetskog Saveza, donesena je odluka da se Dan JA (kasnije Dan JNA), slavi 22. decembra, a obilježavao bi se dan prve oružane borbe Prve proleterske brigade.}} === Osnivanje === ====Drugo zasjedanje AVNOJ-a ==== [[Datoteka:Flag of the Democratic Federal Yugoslavia.svg|180px|mini|desno|Zastava Demokratske federativne Jugoslavije]] [[Datoteka:Coat of arms of Democratic Federal Yugoslavia.svg|180px|mini|desno|Grb Demokratske federativne Jugoslavije]] Na [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugom zasjedanju]] [[AVNOJ]]-a u [[Jajce|Jajcu]] u noći između [[29. novembar|29.]] i [[30. novembar|30. novembra]] [[1943.]] donošenjem [[:s:Deklaracija drugog zasjedanja AVNOJ-a|Deklaracije drugog zasjedanja AVNOJ-a]], AVNOJ se konstituiše u zakonodavno i izvršno predstavničko tijelo, te se osnivanjem [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije|Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije]] (NKOJ), praktički stvara privremena Vlada Jugoslavije. Za Predsjednika i povjerenika za narodnu odbranu proglašava se [[Tito|Josip Broz Tito]], kom se dodjeljuje najviši čin [[maršal]]a, a za predsjednika AVNOJ-a: [[Ivan Ribar]] sa potpredsjednicima: [[Antun Avgustinčić|Antunom Avgustinčićem]], [[Dimitar Vlahov|Dimitrom Vlahovim]], [[Marko Vujačić|Markom Vujačićem]], [[Moša Pijade|Mošom Pijadom]] i [[Josip Rus|Josipom Rusom]]. Istovremeno se donosi i niz drugih odluka, kao ''Odluka o izgradnji Jugoslavije na federativnom principu'' u kojoj se prvi put spominje pravo na samoopredjeljenje naroda, pravo na otcjepljenje, ujedinjavanje sa drugim narodima, te sporazumno dogovaranje svih naroda koji su u toku trogodišnje [[NOB]]-e učestvovali u stvaranju vojnih i političkih preduslova za stvaranje bratstva naroda Jugoslavije. Ujedno se i država definiše kao federacija sa jednakim pravima naroda: [[Srbi|Srba]], [[Hrvati|Hrvata]], [[Slovenci|Slovenaca]], [[Crnogorci|Crnogoraca]] i [[Makedonci|Makedonaca]], te naroda Srbije, Hrvatske, Slovenije, Makedonije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Također se sva prava garantuju i nacionalnim manjinama.{{efn|name=nacio|U kasnijim zakonski odredbama i Ustavima, nacionalne manjine se u SFRJ definišu kao ''nacionalnosti''.}}<ref name="HS">[[Holm Sundhaussen]] ''Jugoslawien und seine Nachfolgestaaten 1943-2011 - Eine ungewöhnliche Geschichte des Gewönhlichen'', Böhlau Verlag Wien - Köln - Weimar, {{ISBN|978-3-205-79609-1}} {{de simbol}}</ref> Među izaslanicima, osim [[KPJ]], bilo je i izaslanika [[Hrvatska seljačka stranka|Hrvatske seljačke stranke]] ([[Vladko Maček|mačekovci]] i [[Stjepan Radić|radićevci]]), [[Srpska zemljoradnička stranka|Srpske zemljoradničke stranke]], [[Stranke samostalnih demokrata]], [[Jugoslavenska muslimanska organizacija|Jugoslavenske muslimanske organizacije]] ''(spahinovci)'', nekolicina radikala, dvojica Hrvata iz [[Jugoslavenski odbor|Jugoslavenskog odbora]] osnovanog još [[1915]]. godine u [[London]]u, [[Stranka kršćanskih socijalista]] i drugih građanskih partija. Većina delegata bili su pripadnici [[NOVJ|Narodnoosloboilačke vojske Jugoslavije]] kao provjereni borci i revolucionari. Na zasjedanju nisu prisustvovali delegati iz Makedonije, koji se nisu uspjeli probiti do [[Jajce|Jajca]].<ref name="Messner">[http://www.klahrgesellschaft.at/Mitteilungen/Messner_2_02.html Mirko Messner: ''Zur Geschichte der AVNOJ-Beschlüsse''] {{Simboli jezika|de}}</ref> ==== Teheranska konferencija ==== [[Datoteka:Teheran conference-1943.jpg|180px|mini|desno|Velika trojica na [[Teheranska konferencija|Teheranskoj konferenciji]]]] Ovom deklaracijom, započinje borba KPJ za priznavanje NKOJ-a kao ravnopravnog partnera kod savezničkih sila, koje su do tada imale vojne misije i u četničkom pokretu Mihailovića. Cilj ovog zasjedanja je bio stvoriti državne organe, koji će moći Jugoslaviju ravnopravno predstavljati na međunarodnom nivou. U isto vrijeme (28. novembra-1. decembra) u [[Teheran]]u se održavala [[Teheranska konferencija]], u prisustvu trojice predsjednika savezničkih sila: [[Staljin]]a, [[Winston Churchill|Churchilla]] i [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelta]], na kojoj se odlučivalo o daljim koracima u borbi protiv Njemačke. Tito je informirao trojicu predsjednika o rezultatima zasjedanja u Jajcu, a Staljin je proglašenje AVNOJ-a nazvao "nožem u leđa Sovjetskom Savezu".<ref name="HS"/> Razlog je bio dotadašnje priznavanje [[Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu|izbjegličke Vlade Jugoslavije]] u [[London]]u od strane saveznika, kao jedinog legitimnog predstavnika Jugoslavije. Tito je već ranije, od 1. oktobra do 26. novembra sa četiri telegrama obavijestio Staljina o svojim namjerama, te se pretpostavlja da je žestoka reakcija Staljina bila samo lažno usklađivanje mišljenja sa Churchillom.<ref name="HS"/> U međuvremenu, od maja 1943. engleska je vojna misija obavještavala o uspjesima partizana i o oportunizmu četnika, te su na Teheranskoj konferenciji, između ostalog, donesene odluke o pomaganju jugoslavenskih partizana i priznavanjem Tita kao legitimnog savezničkog predstavnika u Jugoslaviji. Istovremeno se pojavila teza o savezničkom iskrcavanju na Balkanu, koju je Tito odbio.<ref name="HS"/> === Pobjeda === [[Datoteka:Ivan Subasic.jpg|180px|mini|desno|Ivan Šubašić, prvi ministar vanjskih poslova DFJ]] Nakon četiri godine rata, [[NOVJ]] izlazi iz rata kao pobjednik. Rat se završava [[Bezuslovna kapitulacija njemačkog Wehrmachta|kapitulacijom Njemačke]] [[8. maj]]a [[1945]], a u Jugoslaviji rat traje do 15. maja. Nakon [[sedam neprijateljskih ofenziva]] i [[Beogradska operacija|oslobađanja Beograda]] [[20. oktobar|20. oktobra]] [[1944]]. uz pomoć sovjetske [[Crvena Armija|Crvene Armije]], [[jugoslavenski partizani]] pokušavaju diplomatskim priznanjem velikih sila ostvariti konačni uspjeh. Nakon Titovog odbijanja da se u jesen 1944. godine nekoliko britanskih divizija iskrca u Dalmaciji, politička se napetost između Velike Britanije i Jugoslavije zaoštrava. Po informaciji predsjednika vlade Kraljevine Jugoslavije u izbjeglištvu, [[Ivan Šubašić|Ivana Šubašića]], da je Tito spreman i na otpor protiv britanske vojske, Churhill odustaje od ove ideje.<ref name="HS" /> Na [[Vis]]u se 16. juna 1944. godine sastaju Tito i Šubašić, koji potpisuju [[Sporazum Tito–Šubašić|sporazum o stvaranju privremene vlade]] nakon završetka rata. Narod bi se referendumom odlučio o tome da li će Jugoslavija biti monarhija ili republika, a da se Izbjeglička vlada Šubašića ogradi od svih kolaboratera i pripanika četničkog pokreta koji su predstavljani kao jedini borci u Jugoslaviji u borbi protiv Njemačke.<ref name="HS" /> Istovremeno 9. oktobra 1944. godinu u razgovoru između Churhilla i Staljina, postiže se dogovor o interesnoj podjeli Jugoslavije na dvije sfere (britansku i sovjetsku) u omjeru 50:50. Tito i KPJ su za ovaj dogovor tek kasnije saznali, a Staljin nije blagovremeno informirao Tita.<ref name="HS" /> [[Sporazum Tito-Šubašić]] je potvrđen od velike trojice na [[Konferencija u Jalti|Konferenciji u Jalti]] u februaru 1945. Time se stvorila mgućnost da se 7. marta 1945. godine stvori [[Privremena vlada DFJ|prva privremena vlada DFJ]] u kojoj su od ukupno 28 članova 20 bili zastupnici iz [[AVNOJ]]-a, tri člana su bili predstavnici [[Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu|Vlade Kraljevine Jugoslavije u izbjeglištvu]], a petorica pripadnici predratnih političkih partija. Tito je izabran za [[Spisak predsjednika vlada Jugoslavije|Predsjednika Vlade]], a Šubašić za ministra vanjskih poslova DFJ. U aprilu 1945. godine, DFJ sklapa pakt o prijateljstvu sa Sovjetskim Savezom, te se ušvršćuje u novoj evropskoj političkoj situaciji.<ref name="HS" /> ==== Albanija, Grčka ==== Još za vrijeme Drugog svjetskog rata, revolucionarna (agresivna)<ref name="HS" /> vanjska politika KPJ dovela je do kritike velikih sila. Tito je jačao uticaj KPJ na susjedne komunističke partije ([[Komunistička partija Albanije]] (KPA), [[Komunistička partija Grčke]] (KPG) i [[Komunistička partija Bugarske]] (KPB)), a KPA je samo uz pomoć KPJ uspjela doći na vlast u Albaniji. Kada se najesen 1946. godine [[grčki građanski rat]] na sjeveru rasplamsao, Tito je podržavao borbu [[Narodnooslobodilačka vojska Grčke|Narodnooslobodilačke vojske Grčke]] (ELAS), (kasnije nazvane [[Demokratska armija Grčke]]) i [[Slavensko-makedonska narodnooslobodilačka fronta|Slavensko-makedonske narodnooslobodilačke fronte]] (SNOF) koja se borila protiv grčke vojske i za stvaranje socijalističkog uređenja u Grčkoj. U vremenu od 1945-49. godine u vojvođanskom naselju [[Maglić (Bački Petrovac)|Maglić]] kod [[Bački Petrovac|Bačkog Petrovca]] osnovano je naselje ([[Grčka opština u Vojvodini]]) za obuku i oporavak grčkih revolucionara koje je imalo oko 4.500 stanovnika, a u kojem su važili grčki zakoni i koje je predstavljalo vanteritorijalno područje Grčke u Jugoslaviji sa vlastitim zakondavstvom, ekonomijom, novčanim bonovima, školskim sistemom, potpuno izolovano od lokalnog stanovništva.<ref>RISTOVIĆ, Milan, 1997. ''Eksperiment Buljkes: "grčka republika" u Jugoslaviji 1945-1949.'' Godišnjak za društvenu istoriju, IV, sv. 2-3. str. 179-201.</ref> Nakon prijetećeg zahtjeva Staljina da Jugoslavija prestane pomagati grčke pobunjenike, Tito se protivio prekidu pomoći, ali zbog privredne krize izazvane [[Rezolucija Informbiroa|Rezolucijom Informbiroa]] 10. jula 1949. godine, Jugoslavija zatvara grčko-jugoslavensku granicu, te time onemugaćava povlačenje grčkih pobunjenika. Podrška albanskim komunistima trajala je sve do 1948. godine, a postojala je namjera ujedinjenja Albanije sa Jugoslavijom, čime bi se albansko nacionalno pitanje u potpunosti rješilo. Potpisivanjem ''Ugovora o prijateljstvu i zajedništvu sa Albanijom'' 9. jula 1946. godine, Albanija postaje jugoslavenski satelit sa zajedničkom carinskm unijom, zajedničkom politikom cijena i izjednačavanjem valutnog sistema, a u Albaniju se šalju vojni stručnjaci za obuku Albanske vojske.<ref name="HS" /> Staljin je čak u razgovoru sa [[Milovan Đilas|Đilasom]] 1948. pristao da Jugoslavija pripoji Albaniju. Istovremeno u dogovoru sa predsjednikom KPA [[Enver Hoxha|Enverom Hoxhom]], Jugoslavija šalje dvije divizije JA na jug Albanije, koje bi trebale braniti Albaniju od monarhističke vojske Grčke. Tito je zbog protesta Staljina povukao jedince JA iz Albanije, u koju su doputovali sovjetski vojni savjetnici, te se time albanski politički vrh podijelio na pobornike jugoslavenske i sovjetske politike. Raskidom veza sa SSSR 1948. Albanija se okreće od Jugoslavije i dolazi do zahlađenja odnosa koje će trajati nekoliko decenja. ==== Federacija sa Bugarskom ==== Za vrijeme rata 1944. godine stvara se ideja o Bugarskoj kao sedmoj republici DFJ. Delegacija predvođena [[Edvard Kardelj|Kardeljom]], doputovala je u [[Sofija|Sofiju]] na pregovore, na kojima su Bugari plan Kardelja odbili, a predložili svoj. Pregovori su nastavljeni u [[Moskva|Moskvi]] u januaru 1945, a povratkom [[Georgi Dimitrov|Georgija Dimitrova]] u Bugarsku krajem 1945, bugarski parlament priznaje makedonsku naciju, te se pregovori nastavljaju 1. augusta 1947. na [[Bled]]u, gdje se stvara carinska unija između Bugarske i FNRJ. U sljedećim koracima Dimitrov je predložio stvaranje jedne [[Balkanska federacija|istočnoevropske federacije]] u kojoj bi učestvovali [[Bugarska]], FNRJ, [[Albanija]], [[Rumunija]], [[Mađarska]], [[Poljska]] i [[Čehoslovačka]]. U jednom intervjuu [[Staljin]], koji je oštro reagirao na ideju stvaranja federacije, odbio je tu mogućnost, a dao svoju suglasnost za stvaranje federacije između Bugarske, FNRJ i Albanije. Kasnijim pritiskom Staljina na FNRJ i Rezolucijom Informbiroa, odustalo se od ovih ideja.<ref name="HS" /> === Poslijeratni period === ==== Broj žrtava rata ==== [[Datoteka:KZ-Jasenovac-Denkmal-Zugang.JPG|180px|mini|desno|Spomenik u spomen-području bivšeg [[Jasenovac|koncentracionog logora u Jasenovcu]], [[Hrvatska]]]] Osnivanjem ''Državne komisije za ustanovljavanja zločina okupatora i domaćih izdajnika'' u novembru 1945. godine, odlučeno je pokretanje procesa ispitivanje broja žrtava tokom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji. Prvi podatak o broju žrtava iznio je Tito u maju 1945. godine podatkom da je Jugoslavija imala 1,7 miliona žrtava, a od toga 305.000 poginulih partizana. Broj nije nikada dokazan, niti postoje informacije o načinu proračuna.<ref name="HS" /> U ovaj broj su uračunati i demografski gubici uslijed nižeg nataliteta, broja emigranata, protjeranih, te stanovništva koje je zbog promijenjenih granica tek računato u stanovništvo Jugoslavije. Zapadnoevropski demografi ovaj broj reduciraju na oko 1 milion.<ref name="HS" /> U toku pregovora između [[SR Njemačka|SR Njemačke]] i FNRJ oko ratnih odšteta, ovaj je broj od strane Vlade Jugoslavije smanjen na 950.000.<ref name="HS" /> Kako je [[njemačka vlada]] insistirala na tačnom broju, broj je 1964. godine smanjen na 597.323 osobe, koje su poimence izlistane.<ref name="HS" /> Profesor matematike [[Vladeta Vučković]], kao student, a tada član komisije, koja je podatke statistički obrađivala, izjavio je 1984. godine u srpskim emigrantskim novinama [[Naša reč]], izdatim u [[London]]u, da je ovaj broj došao nestručnom obradom studenata, koji su imali dvije sedmice za izradu ovog izvještaja.<ref name="HS" /> Kasnijim analizama [[Bogoljub Kočović|Bogoljuba Kočovića]] i demografa [[Vladimir Žerajić|Vladimira Žerajića]], ovaj broj se 2010. godine kretao do 640.000, od čega su 173.600 bili pripadnici partizanskih jedinica.<ref name="HS" /><ref>[[Kočović Bogoljub]] - ''Žrtve Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji'', London 1985. (novo izdanje 1990. Sarajevo)</ref><ref>[[Vladimir Žerajić]] - ''Gubici stanovništva Jugoslavije u II svjetskom ratu'', Zagreb 1989. (novo izdanje 1993. Zagreb)</ref> Ova se tema ponovo pojavila u srbijanskim i hrvatskim medijima krajem 80-ih godina 20. vijeka, te se žrtvama rata i žrtvama [[Koncentracioni logor Jasenovac|koncentracionog logora u Jasenovcu]] manipulisalo u političke svrhe.<ref name="HS" /> ==== Bleiburg ==== {{Glavni|Masakr u Bleiburgu}} [[Datoteka:Schematische_Darstellung_(Dr._Rulitz)_Das_Massaker_auf_dem_Bleiburger_Feld_durch_die_Staatsgrenze_zwischen_Österreich_und_Jugoslawien_(Slowenien)_getrennt.jpg|mini|300px|Zarobljenici na Bleiburgu]] Zvanična kapitulacija trupa Wehrmachta, koje su se povlačile iz Jugoslavije bila je potpisana 9. maja u [[Topolšica|Topolšici]], ali su se njemačke jedinice i dalje povlačile prema Austriji, tako da su borbe trajale sve do 15. maja. [[JNA|JA]] je ušla u područje [[Koruške]] u Austriji i zauzela nekoliko gradova. Početkom maja 1945, [[Hrvatske oružane snage]], [[15. kozački SS korpus]] i ostaci [[Jugoslavenska vojska u otadžbini|četnika]], [[Srpska državna straža|Srpske državne straže]] i [[Srpski dobrovoljački korpus|Srpskog dobrovoljačkog korpusa]] (SDK) su se predali britanskim vojnicima. U austrijskom mjestu [[Bleiburg]]u se britanskim vojnicima predalo 93.000 pripadnika raznih vojnih jedinica. Britanci su međutim odbili prihvatiti predaju oružanih snaga [[NDH]] i naredili da se moraju predati Jugoslavenskoj armiji. Između Britanaca i vojnika Jugoslavenske armije su izbile nesuglasice oko teritorija. Veliki dio vojnika je predat JA, a visoki oficiri i političari NDH su u organizovanim bjegom organizovanim tzv. [[Linija pacova|Linijom pacova]], pobjegli preko Italije u Španiju i Južnu Ameriku. U mjestu [[Palmanova]] u Italiji se predalo između 2.400 i 2.800 pripadnika SDK, a 12. maja još oko 2.500 pripadnika SDK se predalo Britancima kod [[Unterbergen (Ferlach)|Unterbergen]]a. Zvaničan broj žrtava nije nikada ustanovljen<ref name="HS" />, a po podacima historičara [[Vlada Slovenije|Vlade Slovenije]] na području današnje Slovenije postoji oko 500 stratišta.<ref name="HS" /> U hrvatskim emigrantkim krugovima, kružila je fantastična, ali neistinita brojka od 600.000 poginulih.<ref name="HS" /> Britanski historičar [[Nikolai Tolstoy]] navodi brojku od 200.000 do 300.000 zarobljenika, ali je ta brojka u sudskom procesu u Britaniji dokazana kao pretjerana. Srbijanski političar i disident [[Milovan Đilas]] formulirao je broj žrtava ovako:{{Citat4|..."Zvanični sudovi nisu postojali, te nije bilo mogućnosti za istragu 20.000 do 30.000 slučajeva. Tako je bio najjednostavniji način, te ljude pobiti..."<ref>Citat iz [[Ekkehard Völkl]]: ''Abrechnungsfuror in Kroatien.'' In: Klaus-Dietmar Henke, Hans Woller (Hrsg.): ''Politische Säuberung in Europa. Die Abrechnung mit Faschismus und Kollaboration nach dem Zweiten Weltkrieg.'' München 1991, {{ISBN|3-423-04561-2}}, str. 374.</ref>|Milovan Đilas}} ==== Nastavak oružanog otpora protiv nove vlasti ==== Nakon kapitulacije Trećeg rajha i završetka Drugog svjetskog rata u raznim dijelovima Jugoslavije došlo je do stvaranja [[Gerila|gerilskih]] pokreta, koji su se borili protiv novonastale vlasti. U dijelovima Hrvatske i Bosne i Hercegovine, od preostalih pripadnika [[Ustaška vojnica|ustaškog pokreta]] i [[Hrvatsko domobranstvo|domobrana]], kao i od pripadnika [[369. pojačana pješačka pukovnija|legionarskih jedinica]] formirane su jedinice [[Križari (gerila)|Križara]] (često nazvane i ''Škripari''). Na kapama su nosili obilježja sa bijelim platnenim križevima, umjesto umjesto nekadašnjih ustaških i domobranskih oznaka. Zapovjednici križara bili su između ostalih [[Hasan Biber]], [[Vjekoslav Luburić]], [[Božidar Kavran]] i [[Vjekoslav Blaškov]], a po nekim neprovjerenim podacima i [[Rafael Boban]]. Napadi križara bili su lokalnog značaja, sa iznenadnim napadima na jedinice [[JNA|Jugoslavenske vojske]], diverzijama na prometnice i političkom propagandom među stanovništvom. Jedan dio križara krio se u šumi, a neki su živjeli i dalje u selima, te u slučaju da [[OZNA]] ili [[UDBA]] pretražuje selo, bježali u skrovišta u šumi. Gerilski pokret bio je prisutan od 1945-50. a veći dio je razbijen je [[operacija Gvardijan|operacijom "Gvardijan"]]. Na području Kosova i Makedonije, borbe je nastavila albanska nacionalistička organizacija [[Balli Kombëtar]], a njihove su jedinice razbijene od strane vojske i milicije oko 1948. godine, a jedan dio pripadnika prebjegao je u [[Albanija|Albaniju]] ili u inostranstvo. Sličan pokret u Sloveniji nazivao se [[Matjaževo gibanje]]. Pokret sastavljen uglavnom od seljaka nezadovoljnih zemljišnom reformom, a djelomično od pripadnika [[Slovensko domobranstvo|Slovenskog domobranstva]] potpomognutim bivšim oficirima [[Jugoslavenska vojska u otadžbini|Jugoslavenske vojske u otadžbini]], koji su organizacije pomagali iz izbjegličkih logora u Austriji. Prve ilegalne grupe su osnovane u proljeće 1946. godine, da bi djelovanje sljedeće godine doseglo vrhunac, a 1948. godine zbog jakog djelovanja UDBA-e akcije su prestale. Najviše grupa bilo je u [[Štajerska|Štajerskoj]] i [[Prekmurje|Prekmurju]], jer je zbog geografskog položaja i ravnice, bijeg u Austriju bio vrlo jednostavan. Djelovanje grupa svelo se uglavnom na krađe hrane, diverzantske napada na vojne jedinice, miliciju i politička zastrašivanja. U Sloveniji je djelovalo oko 35 ilegalnih grupa.<ref>[http://twohomelands.zrc-sazu.si/uploads/articles/1429199954_Kladnik_41_2015.pdf "Bande" in slovenska emigracija v avstrijskih begunskih taboriščih: 1945–1949 - ][[Mateja Čoh Kladnik]]</ref> Od ostataka [[Jugoslavenska vojska u otadžbini|Jugoslavenske vojske u otadžbini]] formirane su manje uglavnom neorganizovane jednice tzv. ''Ravnogorskog pokreta'', koje se nisu predale Jugoslavenskoj armiji. Boravile su u bijegu uglavnom u Bosni i Hercegovini, ali su nakon hapšenja i suđenja [[Draža Mihailović|Draži Mihailoviću]] ubrzo uništene ili su se predale jedinicama OZNA-e. ==== Treće zasjedanje AVNOJ-a ==== [[Datoteka:Odluka o proglašenju ustava FNRJ 1946.gif|180px|mini|desno|Odluka Ustavotvorne skuštine o donošenju Ustava FNRJ]] Prije održavanja zasjedanja [[11. novembar|11. novembra]] 1945. održani su [[Izbori za narodne poslanike Ustavotvorne skupštine Demokratske Federativne Jugoslavije 1945.|izbori za narodne poslanike Ustavotvorne skupštine Demokratske Federativne Jugoslavije]] te je ujedno izabrana [[Ustavotvorna skupština Demokratske federativne Jugoslavije|Ustavotvorna]] [[Skupština SFRJ|skupština]] [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]]. Sva mjesta u skupštini osvojili su predstavnici [[Narodni front Jugoslavije|Narodnog fronta]]. Na [[Treće zasjedanje AVNOJ-a|trećem zasjedanju AVNOJ]]-a [[29. novembar|29. novembra]] [[1945.]] godine u [[Beograd]]u, dosena je odluka o proglašenju Jugoslavije republikom, i dato joj je novo ime FNRJ. Istoga dana Ustavotvorna skupština je pretvorena u [[Skupština SFRJ|Narodnu skupštinu FNRJ]]. AVNOJ je na taj način prestao postojati. Već [[31. januar]]a [[1946.]] godine jednoglasnim izglasavanjem usvojen je [[Ustav FNRJ]], koji je bio baziran na osnovama sovjetskog Ustava iz 1936. godine.<ref name="HS" /> U Ustavu se definiše teritorijalna podjela na 6 narodnih republika i 2 pokrajine (Autonomnu pokrajinu Vojvodinu i Autonomnu kosovsko-metohijsku oblast), a granice republika su uglavnom slijedile granice nakon [[Balkanski ratovi|Balkanskih ratova]] 1912/13, kao i etničke kriterije. NR Crnoj Gori se pripaja [[Kotor]], granice između NR Slovenije i NR Hrvatske slijedi jezičnu granicu, a NR Slovenija dobija gradove [[Koper]], [[Izola|Izolu]] i [[Piran]]. Granica NR Bosne i Hercegovine je preuzeta iz [[Austro-Ugarska|austrougarskog vremena]], a kasnije su u području [[Neum]]a izvršene promjene granica između NR Hrvatske i NR Bosne i Hercegovine. Granica NR Srbije prema NR Makedoniji je uglavnom jezička granica. Područje [[Sandžak]]a je podjeljeno između NR Srbije i NR Crne Gore. Novina je bila proglašavanje NR Makedonije i pokrajina Kosova i Vojvodine, koji do tada u tom vidu nisu postojale, kao i dodjeljivanje statusa naroda [[Crnogorci]]ma i [[Makedonci]]ma. Istovremeno, po uzoru na sovjetski Ustav, republikama je data mogućnost istupanja iz zajednice, ali se njihov suverenitet ograničavao Ustavom. {{Citat4|'''Član 1'''.<br>Federativna Narodna Republika Jugoslavija je savezna narodna država republikanskog oblika, zajednica ravnopravnih naroda, koji su na osnovu prava na samoopredeljenje, uključujući pravo na otcepljenje, izrazili svoju volju da žive zajedno u federativnoj državi.<ref>„Službeni list Federativne Narodne Republike Jugoslavije“, godina -II-, broj 10, Beograd, petak, 1. februar 1946.</ref>|[[Ustav FNRJ]]}}U isto vrijeme se definiše pet jugoslavenskih naroda ([[Srbi]], [[Hrvati]], [[Slovenci]], [[Crnogorci]] i [[Makedonci]]), te se proklamiraju ''de facto'' službeni jezici u republikama ([[srpskohrvatski]], [[slovenski]] i [[makedonski]]). Članom 25. Ustava se garantuje sloboda vjeroispovjesti, ali se istovremeno religija proglašava ''"opijumom za narod"'', te ozakonjenim odvajanjem vjere od države, dolazi do izdvajanja nastave religije u školama, odvajanja vjerskih fakulteta sa univerziteta u Zagrebu, Beogradu i Ljubljani, te zatvaranja mnogobrojnih vjerskih institucija, saveza i izdavačkih kuća. Od 1950. godine zabranjeno je nošenje [[zar]]a i zabranjuju se [[Derviši|derviški redovi]].<ref name="HS" /> Donošenjem ovog Ustava, u društveno uređenje Jugoslavije uvode se elementi socijalističke revolucije, sa motom ''[[Bratstvo i jedinstvo]]''. === Rezolucija Informbiroa === [[Datoteka:Goli otok zatvor.jpg|180px|mini|desno|Zatvor na Golom otoku, 2005. godine]] [[Datoteka:Vlado Dijak.jpeg|180px|mini|desno|[[Vlado Dijak]], jugoslavenski i bosanskohercegovački pjesnik, zatočenik na Golom otoku]] Donošenjem zakona o nacionaliziranju privatnih privrednih preduzeća, 5. decembra 1946. godine, sve firme, koje su imale savezni ili republički značaj pretvorene su u državnu svojinu. Početkom 1948. godine se i firme iz ostalih privrednih grana, trgovine i finansijskog sektora proglašavaju državnom imovinom. Taj period koji su jugoslavenki historičari zvali "administrativni socijalizam" nastavlja se donošenjem petogodišnjeg plana za 1947-51. godinu po uzoru na sovjetski način upravljanja. U tim godinama je jugoslavenska politika oslonjena na sovjetska iskustva, te se provodi agrarna reforma, kolonizacija Vojvodine, gdje se, na područjima [[Slavonija|Slavonije]], [[Srijem]]a, [[Bačka|Bačke]] i [[Banat]]a odakle su odlukama [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugog zasjedanja]] [[AVNOJ]]-a protjerani tzv. [[Podunavski Nijemci]], naseljavaju kolonisti iz siromašnih dijelova Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Crne Gore. Vanjska revolucionarna politika FNRJ, politički uticaj na susjedne zemlje, ideja stvaranja [[Balkanska federacija|Balkanske federacije]], kao i odnos KPJ prema [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|KPSS]], te težnja Tita za uvođenjem specifičnih puteva u revoluciji u odnosu na Sovjetski Savez, dovela je do isključenja KPJ iz [[Kominform]]a.<ref name="HS" /> Na sjednici 28. jula 1948. u [[Bukurešt]]u, donosena je [[Rezolucija]] u kojoj se KPJ optužuje za neiskrenost, oportunizam, revizonizam i nacionalizam, kao i za mirnu asimilaciju kapitalističkih elemenata. Nakon proglašavanja Rezolucije, do tada bratske komunističke partije (grčka, albanska, bugarska, kao i tršćanska komunistička organizacija) javno se ograđuju od Tita, a mediji u drugim komunističkim zemljama, javno napadaju FNRJ. U [[KPJ]] dolazi do političkog rascjepa, pristalica [[Staljin]]a i pristalica Titove politike. Uz podršku [[Milovan Đilas|Milovana Đilasa]], [[Edvard Kardelj|Edvarda Kardelja]] i [[Aleksandar Ranković|Aleksandra Rankovića]], [[Tito]] organizuje čistke u KPJ, u kojima se iz KPJ isključuje oko 55.000 članova<ref name="HS" />, a između 11.000-18.000<ref name="HS" /> završava u zatvorima na [[Goli otok|Golom otoku]], [[Sveti Grgur (otok)|Svetom Grguru]] i [[Rab]]u. U toku 1948. godine dolazi i do ekonomskih sankcija istočnih zemalja, povećanja izvoznih cijena, prekida isporuke nafte iz Rumunije. Albanski predsjednik [[Enver Hoxha]] šalje na Kosovo organizovane trupe koje će pomagati albansko stanovništvo u borbi protiv KPJ. Na jesen 1949. godine [[Sovjetski Savez]] prekida pakt o prijateljstvu i zahtjeva napuštanje jugoslavenskog ambasadora iz zemlje. Na području Rumunije i Mađarske<ref name="HS" /> organizuju se vojni manevri kao prijetnja, a Tito je dao zadatak [[Svetozar Vukmanović|Svetozaru Vukmanoviću Tempu]] o organizovanju otpora i novom partizanskom ratu i osnivanju partizanskih jedinica, koje bi ostale okupiranim područjima, dok bi glavnina vojske, koja je brojila oko 275.000 boraca, trebala da se povuče do centralnih planinskih masiva, a po potrebi sve do mora. Krajem 1949. godine u Bugarskoj, Rumuniji i Albaniji bilo je koncentrisano više od sedam motorizovanih divizija, koje su bile spremne za napad na Jugoslaviju. Politički vrh i Glavni štab JA napustili su Beograd i preselili se u [[Topola (Srbija)|Topolu]], a u unutrašnosti države, uglavnom na područje Bosne i Hercegovine evakuisana su skladišta sa hranom, arhive, a iz Vojvodine čak i čitave fabrike. Te je godine [[Jugoslavenska armija]] (JA) dobila 50% godišnjeg državnog budžeta.<ref name="TITO" /> Na granici se bilježe mnogobrojni oružani incidenti. Po jugoslavenskim podacima od 1948-53. na granici Jugoslavije došlo je do 7.877 incidenata, od kojih su 142 bili oružani sukobi i u kojima je učestvovalo više od 600 neprijateljskih agenata. Postojali su planovi odbrane od napada Sovjetskog Saveza i satelitskih zemalja, u kojima bi se između ostaloga srušila zaštitna brana i kanal na [[Đerdapska klisura|Đerdapu]], čime bi se poplavila područja mogućeg sovjetskog prodiranja motorizovanim i tenkovskim jedinicamama, kao i protivnapad JA na Bugarsku i Rumuniju, te prodor do Crnog Mora. Istovremeno je stvorena koalicija sa Grčkom, koja bi omogućila odbranu Makedonije, te zauzimanje i podjelu Albanije između Grčke i Jugoslavije.<ref name="TITO" /> Američki ambasador u Jugoslaviji [[George W. Allen]] izjavio je 29. novembra 1949. godine da u slučaju oružanog sukoba [[SAD]] neće biti neutralne. Osim odlučnosti KPJ i Titove politike odbijanja uslova, naklonost zapadnih političara omogućila je suprostavljanje Sovjetskom Savezu. Sukob sa SSSR-om je potrajao sve do 1953. godine.<ref name="HS" /> ===1950-e === ==== Privredna reforma ==== [[Datoteka:Edvard Kardelj (5).jpg|180px|mini|desno|Edvard Kardelj, jugoslavenski političar i idejni tvorac radničkog samoupravljanja]] Kolektivizacijom, podržavljanjem privatne imovine i osnivanjem zadruga, nastaje prva faza ekonomske reforme zasnovane na sovjetskom principu. Početkom 50-ih godina započinje jugoslavenski put razvoja socijalizma: radničko samoupravljanje. Donošenjem ''Osnovnog zakona o upravljanju državnim privrednim preduzećima i višim udruženjima od strane radnika'' 27. juna 1950. nastaje period koji će se 25 godina kasnije pretvoriti u ideal socijalizma definisan frazom ''Fabrike radnicima''.<ref name="HS" /> Kolektivizacijom zemljišta stvoreno je 1947. godine 799 zadruga, početko januara 1949. bilo ih je 1318, a u decembru iste godine 6492.<ref name="TITO">[[Jože Pirjevec]], Tito i drugovi 1. deo, Beograd 2013. {{ISBN|978-86-521-1409-2}}</ref> Ovakve mjere dovele su do pobuna seljaka, kao u Cazinskoj krajini, gdje je 1950. izbila pobuna nazvana [[Cazinska buna]].<ref name="TITO"/> Iz tzv. administrativnog socijalizma prelazi se u fazu [[Radničko samoupravljanje|radničkog samoupravljanja]]. Fabrikama, čiji je vlasnik još uvijek država, ''de facto'' upravljaju radnici, dok pravo [[Veto|veta]] i dalje imaju direktori, postavljeni od Komunističke partije. Uvođenjem novog privrednog sistema 1952. godine, preduzeća imaju pravo raspolaganja, u zavisnostu od privredne grane, od 3-17% od ukupnih kumulativnih sredstava, te se time pojavljuje tržišna privreda prvi put u jednom socijalističkom uređenju, gdje se, mada ne značajno, stanje na tržištu reguliše ponudom i potražnjom. Dotadašnji državni planovi se zamjenjuju privrednim planovima u čijem razvoju sudjeluju [[radnički savjeti]]. Ova se tendencija potvrđuje i na [[Šesti kongres SKJ|VI kongresu SKJ]] od 2-7. novembra 1952. u [[Zagreb]]u. Istovremeno se, u skladu promjena, ime KPJ mijenja u [[Savez komunista Jugoslavije]] (SKJ), čime se želi prikazati, drugačiji put u socijalizam. Tim promjenama razgrađuje se golemi državni aparat i dolazi do decentralizacije, po planovima Edvarda Kardelja, te se mnoge regulative sa federalnog, prebacuju na republički i općinski nivo. Time se definiše i novonastali status društvene imovine, koji zamjenjuje državnu imovinu.<ref name="HS" /> Donošenjem ustavnih promjena u [[Ustavni zakon 1953.|Ustavnom zakonu]] iz 1953. godine, nagovještava se rješavanje nacionalnog pitanja kroz socijalističko uređenje.{{Citat4|Federativna Narodna Republika Jugoslavija je socijalistička demokratska savezna država suverenih i ravnopravnih naroda.|Član 1. Ustavni zakon o osnovama društvenog i političkog uređenja Federativne Narodne Republike Jugoslavije i saveznim organima vlasti (1953)}} Između ostalog raspušta se [[Vijeće naroda Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije|Vijeće naroda]], kao samostalni dom saveznog parlamenta i spaja se sa prvim domom Saveznim izvršnim vijećem.<ref name="HS" /> Umjesto dosadašnje Vlade Jugoslavije, osniva se [[Savezno izvršno vijeće]] (SIV), a ministri se zamjenjuju državnim sekretarima.<ref name="HS" /> Na čelo SIV-a bira se Josip Broz, koji je istovremeno predsjednik Vlade, predsjednik Republike i glavni zapovjednik oružanih snaga. Ove političke promjene relativno malo utiču na demokratski razvoj u Jugoslaviji, jer se u političkim strukturama i dalje osim Tita zadržavaju političari tvrde linije [[Edvard Kardelj]], [[Aleksandar Ranković]], [[Milovan Đilas]], [[Svetozar Vukmanović|Svetozar Vukmanović Tempo]] i drugi partijski [[Oligarhija|oligarsi]].<ref name="HS" /> ==== Saradnja sa SAD ==== Krajem 1949. dolazi do tajnih pregovora jugoslavenskih političara ([[Edvard Kardelj]], [[Milovan Đilas]], [[Veljko Mićunović]], [[Vlatko Velebit]]), najprije u [[London]]u, a zatim sa političarima SAD-a. Nakon pregovora sa američkim predstavnicima, Jugoslavija je isporučila sovjetski [[MIG-15]], koji se srušio iznad Jugoslavije, dala informacije o sovjetskim obavještajcima u Zapadnoj Evropi, a zauzvrat je SAD isporučila američke avione, te pilote obučavala u lovačkim napadima.<ref name="TITO" /> Kandidaturu Jugoslavije za jednu od šest nestalnih članica u [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeću sigurnosti]] u oktobru 1949. zbog političke krize sa Sovjetskim Savezom, podržale su SAD, te je Jugoslavija 20. oktobra 1949. dobila članstvo, uprkos protivljenju Sovjetskog Saveza, koji su podržavali članstvo Čehoslovačke. Do kraja 1951. godine, do kada je članstvo u Vijeću sigurnosti trajalo, Jugoslavija se verbalno usprotivila SAD-u glasanjem u rezolucijama Vijeća sigurnosti o [[Korejski rat|sukobu na Korejskom poluotoku]], suzdržavanjem u glasanju o rezolucijama [[Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 82|82]],<ref>[http://www.refworld.org/docid/3b00f15960.html Tekst Rezolucije Vijeća sigurnosti broj 82 na UNHCR.org] {{Simboli jezika|en|engleski}}{{Simboli jezika|ru|ruski}}</ref>[[Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 83|83]],<ref>[http://www.refworld.org/docid/3b00f20a2c.html Tekst Rezolucije Vijeća sigurnosti broj 83 na UNHCR.org] {{Simboli jezika|en|engleski}}{{Simboli jezika|ru|ruski}}</ref> [[Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 84|84]]<ref>[http://www.refworld.org/docid/3b00f1e85c.html Tekst Rezolucije Vijeća sigurnosti broj 84 na UNHCR.org] {{Simboli jezika|en|engleski}}{{Simboli jezika|ru|ruski}}</ref> i [[Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 85|85]]<ref>[//UNHCR.org/docid/3b00f28224.html Tekst Rezolucije Vijeća sigurnosti broj 85 na UNHCR.org] {{Simboli jezika|en|engleski}}{{Simboli jezika|ru|ruski}}</ref>, što je dovelo do diplomatskog zahlađenja, koje je zbog tajnih sastanaka sa predstavnicima [[CIA]]-e ostalo kao politički uspjeh Jugoslavije.<ref name="TITO" /> Na inicijativu britanskih političara, Jugoslavija je sa Grčkom i Turskom potpisala 28. februara 1953. ''Ankarski sporazum o prijateljstvu'', kasnije nazvan ''Balkanski pakt'', koji je Jugoslaviji trebao garantirati sigurnost u slučaju napada SSSR-a.<ref name="TITO" /> ==== III vanredni Plenum CK SKJ ==== [[Datoteka:Stevan Kragujevic, Milovan Djilas,1950.JPG|140px|mini|desno|[[Milovan Đilas]], prvi jugoslavenski disident]] Objavljivanjem serije članaka u dnevniku [[Borba (novine)|Borbi]], krajem 1953, te u časopisu [[Nova misao]], crnogorski političar, književnik i dotadašnji sljedbenik partijske linije [[Milovan Đilas]] skrenuo je pažnju na totalitarizaciju države, birokratske i dogmatske tendencije, koje su zahvatile sve slojeve jugoslavenskog političkog života, privrede, kulture i šireg društva. Objavljeno je ukupno 17 njegovih članaka u kojima se između ostalih kritizira i SKJ, koji je na III vanrednom Plenumu CK SKJ, 16-17. januara 1954. u [[Beograd]]u Đilasa optužio za revizionizam, težnju za vraćanjem građanskog društva i anarhiju.<ref name="HS" /> Nakon prihvaćene kritike, on se u početku javno ogradio od dijela svojih ideja, ali se Đilasu nakon intervjua za američki dnevnik [[New York Times]] u decembru 1954. godine oduzimaju sva prava, a on dobrovoljno napušta SKJ, osuđuje se prvo na uslovnu kaznu zatvora, a 27. novembra 1956. godine osuđuje se, između ostalog i zbog javnog podržavanja [[Mađarska revolucija 1956.|Mađarske revolucije]], na tri godine zatvora. Đilas u svojim intervjuima i kasnijim djelima pisanim u inostranstvu postavlja u pitanje ispravnost socijalističkog puta, kao i centralizaciju industrije, koja se pokazala i u drugim razvijenim zemljama ([[Čehoslovačka]]), zbog etatističkog regulisanja tržišta, kao nedostatak u privrednom razvoju. Nekoliko godina kasnije, neke od Đilasovih teza će na [[Sedmi kongres SKJ|VII Kongresu SKJ]] 1958. godine u [[Ljubljana|Ljubljani]], postati dio partijskih smjernica, te dolazi do jačanja provođenja ideja radničkog samoupravljanja, koje nužno vodi po komunističkim teoritičarima ka odumiranju države, mada je u to vrijeme idejni pokretač bio u zatvoru.<ref name="HS" /> === 1960-e === ==== Pokret nesvrstanih ==== {{Glavni|Pokret nesvrstanih}} Prekidom odnosa sa Sovjetskim Savezom i drugim socijalističkim zemljama Istočne Evrope, Jugoslavija postaje vanjskopolitički izolirana. Zbog sukoba oko [[Trst]]a, Jugoslavija je ekonomski odsječena i od zapadnih sila predvođenih [[SAD]]-om. Početkom [[Korejski rat|Korejskog rata]], 15. juna 1950. dolazi do teze o ugroženosti Zapadne Njemačke i Jugoslavije u eventualnom sukobu SAD-a sa [[SSSR]]-om. [[NATO]]-u se priključuju [[Grčka]], [[Zapadna Njemačka]] i [[Turska]], a Jugoslavija se poziva na članstvo. Uprkos velikoj vojnoj pomoći od strane SAD-a u periodu od 1951-54. godine u visini od 452 miliona dolara, a ukupna pomoć u područjima ekonomije, privrede, tehničke pomoći, hrane iznosila je od 1950-60. godine oko 2 milijarde dolara, što je pridonijelo privrednom rastu u tim godinama na 7,5%. Tito odbija članstvo Jugoslavije u NATO-u, mada je zapovjednik Vrhovnog štaba JA [[Koča Popović]], u jednom razgovoru sa glavnim zapovjednikom NATO-a [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhowerom]] povtrdio da bi se Jugoslavija, u eventualnom sukobu NATO-a protiv SSSR-a, borila na strani zapadnih sila.<ref name="HS" /> U tim godinama, Jugoslavija se usmjerava u traženju srednjeg puta između NATO-a i [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]]. Na inicijativu [[Indija|indijskog]] [[Spisak predsjednika Vlade Indije|predsjednika vlade]] [[Džavaharlal Nehru|Nehru]]a i predsjednika Jugoslavije Josipa Broza, te na sastanku 1955. godine u [[Indonezija|indonezijskom]] [[Bandnung]]u, na kojem su pristvovali predstavnici 23 azijske i 6 afričkih zemalja, koje nisu bile članice zapadnoevropskih organizacija i [[Varšavski pakt|istočnog bloka]], dogovoreno je stvaranje [[Pokret nesvrstanih|Pokreta nesvrstanih]]. Značajniji političari i inicijatori smatraju se [[Džavaharlal Nehru|Nehru]] ([[Indija]]), [[Gamal Abdel Nasser|Nasser]] ([[Egipat]]), [[Džou Enlaj]] ([[Kina]]) i [[Sukarno]] ([[Indonezija]]). Početkom 60-ih osniva se Pokret koji je za cilj imao osudu svakog oblika [[Kolonijalizam|kolonijalizma]] i rasne diskriminacije, razgradnju blokovske napetosti i smanjenje nuklearnog naoružanja. U fazi stvaranja inicijativu u pokretu su preuzele Jugoslavija, Egipat i Indija, a [[prva konferencija pokreta nesvrstanih]] održana je u [[Beograd]]u 1-6. januara 1961. Učestvovanje Jugoslavije u Pokretu, omogućilo je brojne privredne, ekonomske i političke odnose Jugoslavije sa drugim članovima Pokreta. ==== Jačanje samoupravljanja ==== [[Datoteka:Aleksandar Ranković (1).jpg|180px|mini|desno|Aleksandar Ranković, ministar untrašnjih poslova FNRJ]] Privrednom reformom iz 1961. godine upravljanje raspodjele dohotka preuzimaju radnički savjeti u preduzećima. Neto-prihodi, prihodi preostali nakon odvajanja obaveza i poreza prema federaciji, republici i općini, ostajali su preduzećima na raspolaganju. Kako je država u mnogim poljima određivala cijene proizvoda, ti prihodi u početku nisu bili visoki. Dobijanjem prava o raspodjeli i samostalnom odlučivanju o povećanju plata radnicima, radnički savjeti provode dobro zamišljenu ideju na diletantski način.<ref>G. Leman - Das jugoslawische Model</ref> Državnim regulisanjem cijena u nekim poljima, te slobodnim povećanjima plata odlukama radničkog savjeta, dolazi do trošenja akumulacijskih fondova u preduzećima, pod idejom izjednačavanja prava u socijalizmu, a primanja radnika se povećavaju za 23%, dok produktivnost raste samo za 3,4%, što je dovelo do disproporcije u različitim privrednim granama, povećanju špekulacija i visokoj inflaciji. Tako npr. godišnji porast industrijske proizvodnje u 1960. godini je iznosio 15,6%, dok je u sljedećoj godini pao na 4,1%.<ref name="HS" /> Ovakav pad industrijske proizvodnje za posljedicu je imao sukob u partijskim krugovima, gdje protivnici samoupravljanja, optužuju politički sistem za privrednu recesiju, te se stvara sukob između ''dogmatika'' ([[Aleksandar Ranković]]) i ''reformista'', pod idejnim vođstvom Edvarda Kardelja, koji se istovremeno pokušavaju pozicionirati kao nasljednici Josipa Broza.<ref name="HS" /> ==== Brijunski plenum ==== {{Glavni|Brijunski plenum}} Sukob između dogmatika, tvrde linije potekle iz partizanskih linija, i reformista nastavio se narednih godina. Zbog tzv. ''Afere prisluškivanja Tita'', sazvan je [[Brijunski plenum]], četvrta plenarna sjednica Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije (CK SKJ), održana 1. maja 1966. godine u hotelu "Istra" na otoku [[Brijuni]]ma. Zbog navodnog prisluškivanja Josipa Broza, od strane [[UDBA|Uprave državne bezbjednosti]] (UDBA), na čelu sa [[Aleksandar Ranković|Aleksandrom Rankovićem]], dotadašnjim potpredsjednikom Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i sekretarom Centralnog komiteta Saveza komunista Jugoslavije, sjednica je imala zadatak ispitati optužbe koje su potvrđene od stane predsjednika komisije [[Krste Crvenkovski|Krste Crvenkovskog]]. Aleksandar Ranković, kao dugogodišnji [[Ministarstvo unutarnjih poslova SFRJ|ministar unutarnjih poslova]] i organizator službe bezbjednosti, snosio je glavnu krivicu. Plenum je poslije duge rasprave prihvatio ostavku Aleksandra Rankovića na članstvo CK SKJ i Izvršnom komitetu CK SKJ, kao i ostavku Saveznoj skupštini na mjesto potpredsjednika SFRJ. Pored Rankovića na sjednici je smijenjen i isključen iz CK SKJ dotadašnji Savezni sekretar za unutarnje poslove [[Svetislav Stefanović|Svetislav Stefanović Ćeća]]. ==== Ustav iz 1963. ==== {{Glavni|Ustav Jugoslavije iz 1963.}} [[Datoteka:1000din-1963.jpg|180px|mini|desno|Novčanica od 1000 dinara iz 1963. godine]] [[Datoteka:10-Dinara-1965.jpg|180px|mini|desno|Novčanica od 10 dinara iz 1966. godine, nakon denominacije dinara]] Donošenjem [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1963.|novog Ustava]] 7. aprila 1963, donesene su zakonske osnove za jačanje radničkog samoupravljanja, mada centralistički organizovani državni organi vlasti i dalje zauzimaju značajno mjesto u upravljanju.<ref name="HS" /> Oko 70% industrijskih cijena određivane su državnim aktima.<ref name="HS" /> Sa dvije trećine kumulativnih sredstava upravljaju radnički savjeti, dok devizni, bankovni, kreditni sektor i planiranje proizvodnje kontroliše država.<ref name="HS" /> Ustavom se ojačavaju prava republika, ali privredni odnosi nisu riješeni između federacije i republika.<ref name="HS" /> Državi se mijenja ime u ''Socijalistička federativna republika Jugslavija'', te se ona definiše ne samo kao savezna država, već i socijalistička demokratska zajednica, što je trebalo da označi težnju ka [[Marksizam|marksističkom]] idealu o odumiranju države. Osnovima ekonomskog uređenja proglašeni su [[društveno vlasništvo]], samoupravljanje i samoorganiziranje radnih ljudi na mikro i makro planu. Pravo na društveno samoupravljanje proglašeno je neprikosnovenim, a teritorijalne jedinice u državi (općina, srez, autonomne pokrajine Srbije, Socijalističke Republike i sama federacija) proglašene su društveno-političkim zajednicama. U odredbi nezabilježenoj u ustavnom pravu, ukinuta je hijerarhija između ovih jedinica i uveden sistem međusobnih prava i obaveza. Vrše se promjene u saveznoj skupštini, koja se sastoji od pet domova: [[SIV]], kao Vijeće delegata građana u općinama i republikama, Privredno vijeće, Prosvjetno-kulturno vijeće, Socijalno-zdravstveno vijeće i Organizaciono-političko vijeće, kao Vijeće delegata radnih ljudi u radnim zajednicama.<ref>"Službeni list Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije", godina - XLIX -, broj 14, Beograd, srijeda, 10. aprila, 1963.</ref> Osim toga osnivaja se i savjetodavna vijeća [[Savjet narodne odbrane SFRJ|Savjet narodne odbrane]] i [[Savjet federacije SFRJ|Savjet federacije]]. Novi zakon, po kome se predsjednik Jugoslavije bira svake četiri godine i maksimalno može biti izabran na dva mandata nije vrijedio za Josipa Broza.<ref name="HS" /> ==== Nova privredna reforma ==== Razvojem privrede i porastom izvoza u šezdesetim godinama, dolazi do povećanja standarda i realnih dohodaka. Zbog velikog udjela centralistički propisanih cijena proizvoda, roba, energije i poluproizvoda, dolazi i do porasta [[Inflacija|inflacije]], a 1. januara 1966. godine dolazi do [[Devalvacija|devalvacije]] i [[Denominacija|denominacije]] dinara u odnosu 1:100. Nisko držane cijene bazičnih roba, poluproizvoda i energije i dalje ostaju pod državnom kontrolom, ali se prilagođavaju svjetskom tržištu, te jugoslavenski proizodi postaju konkurentni na tržištu, što je potmognuto i devalvacijom dinara u odnosu na zapadne valute. Seljacima se omogućavaju povoljni krediti, te se prvi put omogućava privatiziranje poljoprivrede što je uvođenjem zadruga, praktički bilo zabranjeno.<ref name="HS" /> Ova privredna reforma je početak ''socijalističke tržišne privrede'', te stvaranja konflikta između marksističkog tumačenja ekonomije i tržišne ekonomije.<ref>[[Edvard Kardelj]] - ''Društveno-ekonomski ciljevi reforme''; Beograd 1966.</ref><ref>[[Jakov Sirotković]] - ''Uzroci, rezultati i perspektive privredne i društvene reforme''; Šibenik 1970.</ref> ==== Praško proljeće i promjena odbrambene doktrine ==== [[Datoteka:JTO-logo.svg|180px|mini|desno|Grb Teritorijalne odbrane]] Intervencijom trupa [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]] u [[Čehoslovačka|Čehoslovačkoj]] 20. augusta 1968, zbog događanja izazvanih tzv. [[Praško proljeće|Praškim proljećem]], dolazi do trećeg sukoba između SSSR-a i Jugoslavije. Jugoslavija otvoreno osuđuje vojnu intevenciju, politički i masovnim demonstracijama u zemlji. Donošenjem novog Zakona o odbrani 1969, nove doktrine nazvane ''Koncepcija Općenarodne odbrane i društvene samozaštite'' i proglašavanjem djelomične mobilizacije, Jugoslavija se osjeća ugroženom, a u ''Zakonu o narodnoj odbrani'', deklariše se, između ostalog, da niko nema pravo potpisivanja kapitulacije, a svi građani od 16-65 godina obavezuju se na učestvovanje u eventualnoj odbrani zemlje, bilo služenjem u jedinicama [[JNA]] ili novostvorene [[Teritorijalna odbrana|Teritorijalne odbrane]] (TO), koja sa podređuje saveznim republikama, zapravo jednom vidu [[Paravojna organizacija|paravojne organizacije]] u kojoj su praktički prisutni svi vojno sposobni građani Jugoslavije. Ovo stvaranje TO vodilo je ka militarizaciji jugoslavenskog društva, što će se kasnije, tokom raspada Jugoslavije 1990-ih godina, pokazati kao neposredna opasnost i konkurencija JNA. Tek najesen 1969. godine dolazi do ponovnog približavanja SSSR-a i Jugoslavije, a u tom procesu se Jugoslavija ekonomski i politički zbližava i sa drugim zemljama Istočnog bloka.<ref name="HS" /> ==== Studentski nemiri 1968. ==== U junu 1968. dolazi do studentskih nemira na [[Univerzitet u Beogradu|Beogradskom univerzitetu]], koji su se kasnije proširili na univerzitete u [[Univerzitet u Ljubljani|Ljubljani]], [[Univerzitet u Sarajevu|Sarajevu]] i [[Univerzitet u Zagrebu|Zagrebu]]. Beogradski univerzitet je bio sedmicu dana blokiran od strane studenata. Nemiri su se nadovezali na studentske nemire u Evropi ([[Francuska|Francuskoj]], [[Njemačka|Njemačkoj]], [[Čehoslovačka|Čehoslovačkoj]] i [[Poljska|Poljskoj]]), ali su imali i određenu notu sa karakterističnim zahtjevima jugoslavenskih studenata. Prvi nemiri su počeli u sukobima studenata i policije tokom 1966. godine u toku demonstracija protiv [[Vijetnamski rat|rata u Vijetnamu]].<ref name="HS" /> Osnovna karakteristika nemira je bila da nije postojala razlika imeđu ciljeva studenata i vladajućih struktura, što je proklamirano proglasom na Beogradskom univerzitetu 4. juna:{{Citat4|Mi nemamo svoj posebni program. Naš program je program naprednih snaga našeg društva - program SKJ i našeg Ustava|B. Kanzleiter, K. Stojaković - 1968 in Jugoslawien}} Kritikovana je između ostalog razlika između teorije i prakse, otuđivanje čovjeka, socijalna nejednakost, nezaposlenost, [[birokratija]], [[monopol]] vlasti SKJ, razmimoilaženja mišljenja u radničkom samoupravljanju. Tito je prilično blago reagovao jednostavnom izjavom, da je studentska reakcija, reakcija na naše slabosti, te su studentski nemiri polako prestali, a nastava na univerzitetima je ubrzo brzo nastavljena.<ref>B. Kanzleiter, K. Stojaković - ''1968 in Jugoslawien''</ref> === 1970-e === ==== Hrvatsko proljeće ==== Donošenjem ''[[Deklaracija o nazivu i položaju hrvatskog književnog jezika|Deklaracije o nazivu i položaju hrvatskog književnog jezika]]'' 17. marta 1967. u [[Matica hrvatska|Matici hrvatskoj]], koju su potpisali 19 kulturnih i naučnih institucija i saveza u NR Hrvatskoj (između ostalih: [[Društvo književnika Hrvatske]], [[JAZU]]), kao i književnik [[Miroslav Krleža]], zahtijevalo se razrješavanje pitanja [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatskog jezika]], te konzekventne primjene [[hrvatski jezik|hrvatskog jezika]] u institucijama SR Hrvatske. Odgovorom srpskih intelektualaca iz Beograda, pod nazivom ''Predlog za razmišljanje'', došlo se do teme o položaju jeziku Srba u Hrvatskoj. Tim se ovaj filološki sukob pretvorio u međunacionalni. Potpredsjednik Skupštine SFRJ i ministar kulture i prosvjete NR Hrvatske [[Miloš Žanko]], osudio je deklaraciju kao [[Nacionalizam|nacionalističku]] i [[Šovinizam|šovinističku]], na što je proglašen [[Unitarizam|unitaristom]], a Miroslav Krleža je zbog pritiska od strane Tita napustio članstvo u SKJ. Time počinje sukob vladajućih struktura SR Hrvatske i Tita, u kom su se tražila veća prava Hrvatske u okviru federacije, ukidanje unitarizma, te stvaranje konfederacije, koja će u daljem slijedu omogućiti osamostaljene Hrvatske. Također je pokrenuta tema Hrvata u [[SAP Vojvodina|SAP Vojvodini]] i [[SR BiH|SR Bosni i Hercegovini]]. Razlozi su bili između ostalog ekonomskog i političkog tipa, jer se većina deviznih sredstava ostvarenih u Hrvatskoj slijevala u saveznu kasu, dok raspodjela nije odgovarala udjelu. Pokret nazvan [[Hrvatsko proljeće]] (ili '''Mas'''ovni '''pok'''ret - maspok), podržale su i katolička crkva, [[Matica iseljenika Hrvatske]], [[Hrvatski institut za historiju|Institut za historiju radničkog pokreta]], razni izdavači i neka preduzeća. Na čelu tog pokreta bili su [[Većeslav Holjevac]], [[Ivan Šibl]], [[Marko Koprtla]], generali JNA [[Franjo Tuđman]], [[Nikola Kaić]], [[Ivan Rukavina]], [[Janko Bobetko]], admiral [[Jugoslavenska ratna mornarica|Jugoslavenske ratne mornarice]] [[Srećko Manola]], pukovnik JNA [[Ivan Mutak]], [[Zvonimir Komarica]]. Pokret su podržale i desno orijentisane emigrantske struje u inostrantvu. Dolazi do studentskih demonstracija 1971. u Zagrebu, a zagrebački student [[Dražen Budiša]] poziva na generalni štrajk. Iste godine trojica hrvatskih lingvista ([[Stjepan Babić]], [[Božidar Finka]] i [[Milan Moguš]]) objavljuju ''Hrvatski pravopis'', koji je odmah zabranjen i kompletna naklada je zapaljena, a jedan primjerak je spašen i objavljen u [[London]]u. Vodeći članovi SK Hrvatske [[Savka Dabčević-Kučar]], [[Miko Tripalo]] i [[Dragutin Haramija]] podržali su maspok, a Savka Dabčević-Kučar je upozorila {{Citat4|...na otuđivanje i ustvrdila da je Hrvatska postala više domovina Srba i drugih naroda, nego samih Hrvata.|Marie-Janine Calic: ''Geschichte Jugoslawiens im 20. Jahrhundert.'' München 2010, str. 252.}} Na sastanku Tita sa vojnim vrhom, predložena je vojna intervencija protiv maspoka, ali je Tito pozvao 30. novembra 1971. godine u [[Karađorđevo]], članove KPH, na sastanak koji je trajao dva dana i na kom se rukovodstvo Hrvatske podijelilo na dva krila: jedanaest članova je potvrdilo lojalnost Savki Dabčević-Kučar i Miki Tripalu, a osam ih se priklonilo Titu.<ref name="HS" /> Na intervenciju Tita u decembru 1971. godine, u Zagrebu je smijenjen gotov cjelokupni politički vrh, a [[Vladimir Bakarić]] i [[Milka Planinc]] su osudili mnoge komunističke studentske organizacije i njihove članove izbacili iz članstva SKH. Ukupno je iz Partije izbačeno 741 član, od toga mnogi univerzitetski profesori, 411 ih je izgubilo posao, a protiv mnogo članova Matice hrvatske pokrenuti su sudski procesi. Posljedice Hrvatskog proljeća utjecale su mnogo na dešavanja u Hrvatskoj početkom 90-ih godina. ==== Liberalni pokreti ==== {{Glavni|Liberalni pokret u Srbiji|Liberalni pokret u Sloveniji}} [[Datoteka:Marko Nikezic.jpg|mini|180px|Marko Nikezić, smijenjeni predsjednik CK [[Savez komunista Srbije|SK Srbije]].]] Jačanjem pokreta za veću nacionalnu samostalnost u SR Hrvatskoj, tokom tzv. [[Maspok|Hrvatskog proljeća]], u SR Srbiji, SR Sloveniji i SR Makedoniji se javljaju slične tendencije koje su nazvane ''liberalnim pokretom'' ili često ''anarho-liberalnom strujom''. Pokret ideološki nije imao sličnost sa klasičnim pojmom [[Liberalizam|liberalizma]], nego je imao za cilj prevazilaženje ideoloških barijera raznim društvenim i privrednim reformama.<ref name="HS" /> Ovaj pokret je osuđivan između ostalog i zbog nekritičkog pristupa hrvatskom maspoku, a za cilj je imao slične težnje: Jačanje republičkih ovlasti i ograničavanje od centralizma SKJ. Predvođen je bio srbijanskim političarima [[Marko Nikezić|Markom Nikezićem]], [[Latinka Perović|Latinkom Perović]], [[Bora Pavlović|Borom Pavlović]] i [[Mirko Tepavac|Mirkom Tepavcem]], koji su pripadali Centralnom komitetu Saveza komunista Srbije, kao i drugi tadašnji političari SR Slovenije i SR Makedonije. U medijima je [[18. septembar|18. septembra]] [[1972]].<ref name="HS" /> godine objavljeno ''Titovo pismo'', sastavljeno zajedno sa [[Stane Dolanc|Stanetom Dolancom]] upućeno članovima SKJ - kao poziv na borbeniju partiju, borbu protiv birokratije i tehnokratije, demokratski centralizam i veći nadzor SKJ nad društvom. Cilj napada su bili nacionalistička liberalna stremljenja u SR Sloveniji, SR Makedoniji i SR Srbiji. Politički vrh ovih republika težio je nekom vidu sindikalnog osamostaljenja republika. Narednih dana došlo je do sastanka jugoslavenskog predsjednika Josipa Broza Tita i rukovodilaca SK Srbije i SR Srbije. Ta je struja tendenciozno nazvana ''anarho-sindikalizam'' i ''anarho-liberalizam''.<ref name="HS" /> Napadnuta je težnja slovenskih političara pod vodstvom [[Stane Kavčič|Staneta Kavčiča]], koji se zalagao za jedan vid autonomije i status SR Slovenije kao neke manje evropske države npr. [[Luksemburg]].<ref name="HS" /><ref>Latinka Perović, ''Zatvaranje kruga - Ishod političkog rascepa u SKJ 1971/1972.''; Sarajevo 1991.</ref> Dana [[26. oktobar|26. oktobra]] [[1972]]. godine podnijeli su ostavke visoki funkcioneri CK [[Savez komunista Srbije|SK Srbije]]: [[Marko Nikezić]] (predsjednik Centralnog komiteta [[Savez komunista Srbije|SK Srbije]]), [[Latinka Perović]] (sekretar Centralnog komiteta), [[Bora Pavlović]] (sekretar Gradskog komiteta SK Beograda), a iz solidarnosti sa njima i general [[Koča Popović]] je tada dao ostavku na sve funkcije,<ref name="Milosavljević">[http://www.helsinki.org.rs/serbian/doc/Svedocanstva%2037.pdf Olivera Milosavljević, Dva razgovora sa Latinkom Perović]</ref> u potpunosti se povukavši iz politike.<ref name="Čkrebić">{{Cite web |url=http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1055287 |title=Tajna Koče Popovića |access-date=15. 9. 2016 |archive-date=10. 6. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150610202509/http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1055287 |url-status=dead }}</ref> Uskoro je ostavku podnio i Stane Kavčič.<ref name="HS" /> Otprilike u isto vrijeme 1972/73. napadnuta je i tzv. [[Nova ljevica]], politička [[Marksizam|marksistička]] struja zbog napada na politički sistem i članaka objavljivanih u filozofskom časopisu [[Praxis (časopis)|Praxis]], koji je izdavalo [[Hrvatsko filozofsko društvo]]. Časopis je u tim godinama uređivao hrvatski filozof [[Rudi Supek]]. U člancima je, tadašnji disident, srpski pisac [[Dobrica Ćosić]] označio vrh Jugoslavije kao ''duhovne nihiliste'', koji sputavaju svaku intelektualnu stvaralačku slobodu, dok je beogradski univerzitetski profesor [[Svetozar Stojanović]] definirao SKJ kao [[Staljinizam|staljinističku]] partiju, i bez direktnog navođenja Titovog imena, doveo u pitanje njegovo karizmatsko vođstvo, a u jednom je artiklu naveo i tezu da Tito organizirajući iz pozadine krizne situacije, postavlja sam sebe kao spasitelja nacije.<ref name="HS" /> Ta se teza i do danas nije mogla argumentovano dokazati. Zabranjivanjem Praxisa i zaplijenom časopisa [[Filosofija (časopis)|Filosofija]], te otpuštanjem osam profesora sa [[Filozofski fakultet u Beogradu|Filozofskog fakulteta u Beogradu]], SKJ se time konačno 1975. godine razračunao sa tzv. liberalnim pokretom.<ref name="HS" /> ==== Bugojanska grupa ==== Grupu hrvatskih ekstremista nazvanu [[Bugojanska grupa]] je organizovalo [[Hrvatsko revolucionarno bratstvo]] (HRB), organizacija koja je bila osnovana u [[Australija|Australiji]] i koja je djelovala i u [[Evropa|Evropi]], te [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Osnovni cilj HRB-a je bilo rušenje SFRJ dizanjem ustanka [[Hrvati|Hrvata]] i obnova [[NDH|Nezavisne države Hrvatske]]. Nakon gušenja [[Hrvatsko proljeće|Hrvatskog proljeća]] 1971. godine, HRB je bilo u uvjerenju da je u SR Hrvatskoj bila povoljna klima da se pokrene oružani ustanak. Nakon kratke pripreme, HRB je organizovalo ljudstvo, oružje i novčanu podršku da pošalje inicijalnu grupu od devetnaest pripadnika, koja je imala zadatak pokrenuti ustanak. Većina terorista je došla iz [[Australija|Australije]], dok je vojna oprema bila nabavljena u [[Njemačka|Njemačkoj]]. Predvodili su ih braća iz okoline [[Tuzla|Tuzle]], [[Adolf Andrić|Adolf]] i [[Ambroz Andrić]]. Grupa se je sastojala od ukupno 19 članova. Nakon kratkih priprema u kampu u [[Salzburg (grad)|Salzburg]]u ([[Austrija]]) prebacuju se u Jugoslaviju. Obučeni u uniforme 4. oklopne čete američke vojske [[21. juni|21. juna]] [[1972]]. prelaze ilegalno austrijsko-jugoslavensku granicu kod [[Dravograd]]a. 25. juna [[JNA]], [[Teritorijalna odbrana]] (TO) i [[Vojna policija JNA|vojna policija]] formiraju štab akcije "[[Raduša 72]]". Na područje Bugojna je tokom 25. i 26. juna pristiglo oko 350 vojnika JNA, od toga 150 vojnih policajaca, 300 milicionera i 3.400 pripadnika TO. U borbama sa ovim jedinicama izginuli su skoro svi članovi grupe, a samo su četvorica uhapšena i osuđena. U sukuobima je poginulo ukupno 15 pripadnika vojne policije, Teritorijalne odbrane i milicije.<ref name= jutarnji>Tomislav Novak, [http://www.jutarnji.hr/-zakleli-su-se-na-pistolj--noz-i-raspelo--a-onda-u-akciji-radusa-ubili-13-gradana-/1228471/ "SLUČAJ JOSIPA PERKOVIĆA Zakleli su se na pištolj, nož i raspelo, a onda u akciji Raduša ubili 13 građana"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160307211619/http://www.jutarnji.hr/-zakleli-su-se-na-pistolj--noz-i-raspelo--a-onda-u-akciji-radusa-ubili-13-gradana-/1228471/ |date=7. 3. 2016 }}''jutarnji.hr'', objavljeno 17.10.2014, pristupljeno {{hr simbol}}</ref> ==== Ustav iz 1974. ==== {{Glavni|Ustav Jugoslavije iz 1974.}} [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974.|Treći Ustav SFRJ]] donesen je [[21. februar]]a [[1974.]] godine u Saveznom izvršnom vijeću. Ustav je sa ukupno 406 članaka bio najduži Ustav na svijetu. Istovremeno su doneseni Ustavi u svih šest republika i dvije autonomne pokrajine. Osnovna značajka ovog Ustava je da savezne republike proklamira kao nezavisne države,{{efn|name=U3|'''Član 3. Ustava''': '' Socijalistička Republika je država zasnovana na suverenosti naroda i na vlasti i samoupravljanju radničke klase i svih radnih ljudi, i socijalistička samoupravna demokratska zajednica radnih ljudi i građana i ravnopravnih naroda i narodnosti.''}} a da se njihove granice mogu mijenjati samo uz obostrani pristanak.{{efn|name=U5|'''Član 5. Ustava''': ''Teritorija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije je jedinstvena i sačinjavaju je teritorije socijalističkih republika. Teritorija republike ne može se mjenjati bez pristanka republike, a teritorija autonomne pokrajine — ni bez pristanka autonomne pokrajine. Granica Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije ne može se mjenjati bez suglasnosti svih republika i autonomnih pokrajina. Granica između republika može se mjenjati samo na osnovu njihovog sporazuma, a ako se radi o granici autonomne pokrajine — i na osnovu njene suglasnosti.''}} Značajna novina u Ustavu bila je i uvođenje dvodomnog skupštinskog sistema koji se sastojao od Saveznog izvršnog vijeća i Vijeća republika i pokrajina. Ustavom se uvode i novine kao delegatski sistem, koji je zbog specifičnog i jedinstvenog načina biranja omogućio da ukupno 5% (oko 800.000) od biračkog tijela (oko 15 miliona) posjeduje politički mandat.<ref name="HS" /> Dvije godine nakon donošenja Ustava, 25. novembra 1976. donosi se [[Zakon o udruženom radu]] (ZUR), koji je nadogradio privrednu reformu započetu 1965. godine. Idejni autor ovog zakona bio je [[Edvard Kardelj]], koji je nekoliko godina ranije radio na njegovoj izradi. Ovim se zakonom reformiraju preduzeća nazivana ''Organizacija udruženog rada'' (OUR), veće se ovlasti daju radničkim savjetima, formiraju se grupe preduzeća ''Složena organizacija udruženog rada'' (SOUR), koje se sastoje od nekoliko ''Osnovnih organizacija udruženog rada'' (OOUR), a radnicima se daju potpuno pravo na upravljanje radom i materijalnim sredstvima u privredi. U nekim granama privrede i ekonomije osnivaju se organizacije nazvane ''Samoupravne interesne zajednice'' (SIZ).{{efn|name=ZUR1|'''Član 1. ZUR-a''': ''Radnici u ostvarivanju svog vladajućeg položaja u udruženom radu i društvu slobodno, neposredno i ravnopravno, u odnosima samoupravne demokratske povezanosti, uzajamne zavisnosti, odgovornosti i solidarnosti te u odnosima ravnopravnosti naroda i narodnosti, upravljaju svojim ukupnim društvenim radom u osnovnoj i drugim organizacijama udruženog rada, drugim samoupravnim organizacijama i zajednicama te u društvu u cjelini. Socijalističkim samoupravnim društveno-ekonomskim odnosima u udruženom radu osigurava se da radnici, na osnovi prava rada društvenim sredstvima i jednakih prava, obveza i odgovornosti u pogledu sredstava za proizvodnju i drugih sredstava društvene reprodukcije u društvenom vlasništvu, upravljaju u svom, zajedničkom i općem društvenom interesu svojim radom, uvjetima i rezultatima svog rada. U uređivanju općih uvjeta rada i usklađivanju, usmjeravanju i društvenom planiranju u udruženom radu sudjeluju radnici i preko svojih delegacija i delegata u skupštinama društveno-političkih zajednica,u okviru nihovih ustavom i zakonom odnosno statutom utvrđenih prava i dužnosti.''}} Proces podruštvljavanja imovine se time nastavio. === 1980-e === ==== Smrt Josipa Broza ==== Smrću doživotnog predsjednika [[Josip Broz Tito|Josipa Broza]] [[4. maj]]a 1980, simbolično je započeo raspad Jugoslavije očitan privrednom i ekonomskom krizom, porastom nacionalističkih strujanja i nadovezujući se na odredbe Ustava iz 1974. lagano odvajanje saveznih republika od federalno-centralističkog sistema. Ekonomska kriza u Jugoslaviji započela je još 70-ih godina, tako da se [[bruto nacionalni proizvod]] od 1975. godine počeo rapidno smanjivati, a [[inflacija]] je krajem decenije dosegla oko 50%. Ekonomski problemi su bili prouzrokovani općom u svjetskim razmjerama [[Stagflacija|stagflacijom]], ali i rasprostranjenom birokracijom i korupcijom prouzrokovanom djelomično i donošenjem ''Zakon o udruženom radu''. [[Naftna kriza]] iz 1979. godine povećala je krizu nestašicama goriva i pokušajima da se uvođenjem prometnog sistema (''par-nepar'') ograniči potrošnja pogonskog goriva. Najvažniji izvori deviznog priliva bili su turizam na Jadranskom mnoru i devizne pošiljke jugoslavenskih radnika u zemljama Zapadne Evrope. Zbog ekonomske krize u Evropi, oba su vida priliva deviza smanjena, te se jugoslavenska privreda, čiji proizvodi nisi bili konkurentni na evropskom tržištu, financirala uglavnom od stranih nepovoljnih kredita. Titovom bolešću od 1979. godine, kada trajno boravi u [[Klinički centar u Ljubljani|Kliničkom centru]] u [[Ljubljana|Ljubljani]], upravljanje državom bi trebalo preuzeti [[Predsjedništvo SFRJ]], osmočlana grupa sa po jednim predstavnikom iz svake republike i pokrajine, osnovana na Titovu inicijativu, zbog nepovjerenja u svog nasljednika. Praktički je sva vlast bila u rukama Predsjedništva, no vremenom je ono izgubilo na značaju, a u republikama vlast polagano preuzimaju lokalni političari, koji se okreću republičkim interesima, sa sve manjim uticajem na centralistički sistem. Sahrana Josipa Broza, održana je 8. maja u [[Beograd]]u, a sahranjen je u vili na [[Dedinje|Dedinju]], nazvanom [[Kuća cveća]]. Na sahrani su prisustvovali mnogobrojni svjetski političari, među kojima je bilo 4 kralja, 31 predsjednik, 6 prinčeva, 22 predsjednika vlada i 47 ministara vanjskih poslova, te je to bila do tada najveće okupljanje političara iz 128 zemalja od ukupno 154 članica [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]]. Time započinje jačanje kulta ličnosti, koji je još za njegovog života obilježio taj period postojanja Jugoslavije. Pored sletova mladosti, održavanih za Titov rođendan, nošenja štafete mladosti, mijenjanja imena gradova sa pridjevom njegovog imena, komponiranja i izvođenja pjesama u kojima se narod zaklinje na slijeđenje njegovog puta, izgradnjom spomenika, te i kasnijim donošenjem ''Zakona o zaštiti imena i djela druga Tita'', kult se ličnosti nastavlja nekoliko narednih godina, sve do provokacija nacionalističkih krugova ili liberalnih omladinskih organizacija, koji potajno zahtjevaju prekid ove ideologije. ==== Ekonomska kriza ==== Očekivani raspad Jugoslavije, nije se desio nakon Titove smrti, nego su se prvi simptomi privredne krize pojavili oko 1982. godine. Politički procesi započeti 70-ih godina pojačavaju se, kao i afere korupcije u kojima se šteti jugoslavenskoj privredi ([[Afera Agrokomerc]], [[Afera Neum]]). Dolazi do nestašica osnovnih prehrambenih namirnica (ulje, šećer, kafa, deterđenti, lijekovi, higijenski artikli), te se oni prodaju samo preko lista, sa određenom količinom po broju članova porodice. Inflacija i dalje raste, a ovi se proizvodi nabavljaju preko crnog tržišta, bilo robom uvezenom iz Zapadne Evrope ili iz skladišta velikih firmi. [[Deficit]] jugoslavenske privrede 1980. godine iznosio je 6 milijardi [[Američki dolar|dolara]], a samo 53% ukupnog uvoza, bilo je pokriveno izvozom, vanjski dug je iznosio 19 milijardi dolara, a 1981. već 21 milijardu dolara. Visoki vanjski dugovi popraćeni su visokom inflacijom i padom [[Jugoslavenski dinar|dinara]] u odnosu na dolar. Tako je 1979. godine dolar vrijedio 19,2 dinara, a sljedeće godine 29,3&nbsp;din, a 1982. 41,8 dinara.<ref name="HS" /><ref name="STAT">Jugoslavija 1918-1988. - Statistički godišnjak, Savezni zavod za statistiku, Beograd</ref> ==== Kosovska kriza ==== Početkom marta 1981. godine na [[SAP Kosovo|Kosovu]] izbijaju [[Nemiri na SAP Kosovu 1981.|studentski nemiri]], izazvani niskim kvalitetom ishrane u studentskim domovima. Nemiri su u početku bili socijalne prirode i bili su ograničeni na studente, ali nekoliko dana kasnije nemirima su se pridružili i radnici, te su nemiri prerasli u nacionalističke proteste i zahtjeve za dodijeljivanje SAP Kosovu status republike. Parolama ''Kosovo republika, Trepča radi, Beograd se gradi, Sloboda, ravnopravnost, demokracija, Kosovo Kosovarima, Hoćemo ujedinjene albanske zemlje, Albanci smo, a ne Jugoslaveni, Ujedinjenje s Albanijom, Živio marksizam, lenjinizam - dolje revizionizam'' demonstracije su prerasle u nacionalnu pobunu sa zahtjevima za ujedinjenje sa Albanijom. Vlada je reagovala slanjem jakih policijskih snaga, a nedugo zatim, zbog neuspjeha policijske akcije, vojska je sa tenkovima poslata na ulice. Po zapadnoevropskim historičarima, zbog raznolikosti zahtjeva (socijalno nezadovoljstvo, međunacionalna napetost, narastajući nacionalizam, različita politička stremljenja kosovskih Albanaca i nesigurnost za budućnost) nije bilo moguće definisati jasne ciljeve.<ref>[[Viktor Meier]], ''Wie Jugoslawien verspielt wurde'', München 1995.</ref> Republička Vlada Srbije je nemire proglasila separatističkim. Nemiri su prestali u aprilu, ali se situacija nije mnogo promijenila i nemiri će se kasnije nastavljati protestima, demonstracijama i štrajkovima. ==== Politički procesi ==== Kriza se nastavlja političkim procesima 1983. u [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Proces protiv muslimanskih intelektualaca 1983. godine|procesom protiv muslimanskih intelektualaca]] u kojem je između ostalih osuđen i [[Alija Izetbegović]] na 14 godina zatvora. Slijede procesi protiv sarajevskog profesora [[Vojislav Šešelj|Vojislava Šešelja]], koji je zbog sukoba sa političkim vrhom i otkrivanja afere prepisivanja doktorskog rada, osuđen zbog ''anarholiberalističkih i nacionalističkih pozicija'' na 8 godina zatvora. ==== Olimpijske igre ==== [[Zimske olimpijske igre 1984.|Zimske olimpijske igre]] održane su od 8. do 19. februara 1984. u Sarajevu. Dodijeljivanje mjesta održavanja Jugoslaviji, značilo je političkim strukturama potvrda vrijednosti socijalističkog samoupravljanja. Igre su se trebale organizirati u Sarajevu i okolnim planinama, bez postojeće infrastrukture i izgrađenih sportskih borilišta. Dijelom stranim kreditima, dijelom donatorstvom stanovnika, koje je pod uticajem partijskih funkcionara, bilo gotovo obavezno u vidu odricanja od nekoliko mjesečnih primanja, dok se odbijanje donatorstva smatalo politički nekorektnim, Jugoslavija je uspjela organizirati Igre, Sarajevo je obnovljeno, a izgrađena borilišta su zadovoljila kriterije Međunarodnog olimpijskog komiteta. ==== Privredne reforme ==== U maju 1982. godine novoizabrana predsjednica [[Savezno izvršno vijeće|Saveznog izvršnog vijeća]] (SIV) [[Milka Planinc]], pod pritiskom [[Međunarodni monetarni fond|Međunarodnog monetarnog fonda]] (MMF) i visokih vanjskih dugova, pokušava provesti ekonomsku reformu [[Devalvacija|devalvacijom]] dinara, reformom kreditne i novčane politike te uvođenjem uvoznih restrikcija. Time bi se omogućilo vraćanje dugova, ali uslijed pritiska i protivljenja reformi vrha Saveza komunista Jugoslavije, Milka Planinc ne uspijeva sprovesti sve elemente reforme, te 1983. godine nudi svoju ostavku. U njenom mandatu donesen je politički akt nazvan ''Dugoročni program ekonomske stabilizacije'', a sprovođenje tog zakonskog akta prouzokovalo je nestašice elementarnih namirnica i pogonskog goriva. Na 13. Kongresu SKJ u junu 1986, partijski krugovi prepoznaju krizu te pokušavaju uvesti dugoročni stabilizacijski program. Osnovi problem bilo je neodlučnost partijskog vođstva o donošenju odluke o vezivanju jugoslavenske privrede za svjetsku ekonomiju ili vezivanja za [[Istočni blok]] i potpuno ukidanje tržišne ekonomije. Nasljednik Milke Planinc, [[Branko Mikulić]] od 1986-89. godine nije uspio ispuniti zahtjeve MMF-a, a novom devalvacijom dinara nisu uspostavljeni stabilni ekonomski odnosi, a između ostalog, odnos kamatne stope i inflacije nije nikada usklađen. Njegovi zahtjevi o smanjenju sredstava proračuna za [[JNA]] su odbijeni a preporuke tzv. ''Kraigherove komisije'' iz 1983. godine o okretanju tržišnoj ekonomiji, također nisu prihvaćene od SIV-a. Vanjski dug je 1988. godine porastao na 22 milijarde dolara, a stopa inflacije je iznosila 251%. Kao posljedica korupcijske afere povezane sa [[Afera Agrokomerc|Aferom Agrokomerc]], Mikulić je smjenjen u decembru 1988. i na njegovo mjesto u martu 1989. godine dolazi [[Ante Marković]]. U novembru 1988. godine donose se 39 ustavnih promjena u kojima se između ostalog proklamira jedinstvo jugoslavenskog tržišta i izjednačuje se privatna i društvena imovina.<ref name="HS" /> ==== Vlada Ante Markovića ==== [[Datoteka:Dinar 100 000a.JPG|180px|mini|desno|Novčanica od 100.000 dinara iz 1989.]] [[Datoteka:10-dinara-1990.jpg|180px|mini|desno|Novčanica od 10 dinara iz 1990. nakon denominacije dinara]] Izborom Ante Markovića u martu 1989. godine sastavljena je nova Vlada, a nakon savjetovanja sa američkim ekonomistom [[Jeffrey Sachs]]om, zagovornikom tzv. ''šok terapije'', Marković u decembru predstavlja svoj program reforme. Važnije značajke programa bile su: ograničeno zaustavljanje dohodaka na nivou od novembra 1989, deregulacija cijena, pooštrenje insolventnog prava, zabrana državnih subvencija i bankovnih kredita za firme u gubitcima, osiguranje sredstava za siromašne regione i za socijalnu pomoć, donošenje pravila pretvaranja društvene u privatnu imovinu i reforma dinara. Od 1. januara 1990. je uveden novi konvertibilni dinar denominacijom u omjeru 1:10.000, sa vezivanjem za [[Njemačka marka|njemačku marku]] (DEM) u odnosu 7&nbsp;dinara = 1&nbsp;DEM. Program je pokazao neočekivano dobre rezultate, inflacija je pala praktički na 0%, porasla je izvozna stopa i povećane su devizne rezerve. Do polovine 1990. godine otvoreno je 1.200 novih [[joint venture]] firmi sa volumenom kapitala od jedne milijarde DEM, te je otvoreno oko 10.000 novih preduzeća.<ref name="HS" /> Negativne posljedice reforme su bile pad industrijske proizvodnje, pad [[Bruto nacionalni dohodak|bruto nacionalnog dohodka]], kao posljedica insolvencija preduzeća, nedostatka novca i kredita, koji su godinama bili jeftini, postali su preskupi, tako da je velikim poduzećima prijetilo zatvaranje i masovna otpuštanja. Reforma je imala uglavnom velike mogućnosti za uspjeh, sve do 28. decembra 1990. godine, kada je odlukom [[Skupština Socijalističke Republike Srbije|Skuštine SR Srbije]] donesena tajna odluka o puštanju u opticaj 18,243 milijardi dinara (11,4 milijarde [[Američki dolar|dolara]]), kako bi se isplatile zaostale plate i mirovine. O upadu SR Srbije u platni promet SFRJ, Marković je anonimno informisan 4. januara 1991, a Marković je ovaj akt na vanrednoj sjednici Vlade nazvao ''činom za likvidaciju Jugoslavije''.<ref>[http://pescanik.net/raspad-jugoslavije-i-2/][[Srđa Popović]]<span> </span>''Raspad Jugoslavije''</ref> Nakon protesta Vlade 10 milijardi dinara je vraćeno u [[Jugoslavenska narodna banka|Jugoslavensku narodnu banku]], a ostatak je nestao.<ref name="HS" /> ==== Jačanje nacionalizma ==== [[Datoteka:Vuk Draskovic by Kubik 01.JPG|mini|180px|[[Vuk Drašković]], srpski književnik i političar]] [[Datoteka:Slobodan Milosevic.jpg|mini|180px|[[Slobodan Milošević]], srpski političar]] [[Datoteka:NSK Logo.jpg|mini|desno|180px|Logo [[NSK]]-a]] [[Datoteka:Taras Kermauner.jpg|mini|desno|180px|[[Taras Kermauner]], slovenski filozof]] Nedugo nakon smirivanja krize na SAP Kosovu, 15. maja 1982. glasilo [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]] [[Pravoslavlje (novine)|Pravoslavlje]], objavljuje ''Poziv na odbranu srpskog stanovništva na Kosovu'', koji je upućen [[Predsjedništvo SFRJ|Predsjedništvu SFRJ]], [[Predsjedništvo SR Srbije|Predsjedništvu SR Srbije]], [[Skupština Socijalističke Republike Srbije|Skuštine SR Srbije]] i [[Sveti arhijerejski sinod Srpske pravoslavne crkve|Sinodu Srpske pravoslavne crkve]], u kojem se upozorava na napade na srpsko stanovništvo i između ostalog na paljenje [[Pećka patrijaršija|Pećke patrijaršije]]. Ovaj apel su potpisali između ostalih i teolozi [[Atanasije Jevtić]], [[Amfilohije Radović]] i [[Irinej Bulović]], a u njemu se između poznatih problema pominje i tema ''planiranog [[genocid]]a'' nad Srbima.<ref name="HS" /> Dvije godine kasnije ova se tema obrađuje u članku pod nazivom ''Od Kosova do Jadovnog''.<ref name="HS" /> Istovremeno se od strane srpskih intelektualaca i književnika postavljaju političke teze o razlozima iseljavanja i protjerivanja Srba sa Kosova, politiziraju se razni incidenti ([[Slučaj Đorđa Martinovića]] 1985.), srpski historičar i član [[SANU]] [[Dimitrije Bogdanović]] 1985. godine u svojoj knjizi "[[Knjiga o Kosovu]]", pripisuje Albancima ''biološki genocid'' nad Srbima. Grupa od 212 srpskih intelektualaca pod vođstvom [[Dobrica Ćosić|Dobrice Ćosića]], potpisuje peticiju u kojima ponovo potvrđuju tezu genocida. Tema stradanja Srba u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]] i na Kosovu se nalaze u literarnim djelima ([[Vuk Drašković]], [[Matija Bećković]]), a 1986. godine [[Srpska akademija nauka i umjetnosti|SANU]] objavljuje [[Memorandum SANU]], strateški program srpske inteligencije. U maju na čelo CK SK Srbije dolazi [[Slobodan Milošević]], a prekretnicom u njegovom političkom radu se može smatrati posjeta u Prištini 24. aprila 1987 godine u Domu kulture Braća Krajnović, kada je pokušao posredovati u sukobima između Srba i Albanaca. Ispred dvorane okupilo se oko 15.000 srpskih demonstranata, koji su zahtijevali da se pojavi Milošević. Nakon nereda i sukuba sa milicijom, Milošević se pojavio i između ostalog izjavio poznatu rečenicu: ''"Niko ne sme da vas bije!"''. Srbijanski mediji uskoro proglašavaju Miloševića voždom srpske nacije, a on se iz komuniste preobražava u nacionalistu.<ref name="HS" /> U Srbiji se tzv. [[Antibirokratska revolucija|antibirokratskom revolucijom]] zamjenjuje političko vođstvo i prijeti se političkim mitinzima i u drugim republikama. Na proslavi 600-godišnjice [[Kosovska bitka|Kosovske bitke]] na [[Gazimestan]]u [[28. juni|28. juna]] [[1989.]] godine Milošević u svom govoru rečenicom: {{Citat4|...Šest vekova kasnije, danas, opet smo u bitkama, i pred bitkama. One nisu oružane, mada i takve još nisu isključene...|Slobodan Milošević<ref>[http://www.pecat.co.rs/2011/06/govor-slobodana-milosevica-na-gazimestanu-1989-godine/ Govor Slobodana Miloševića na Gazimestanu 28. juna 1989.]</ref>}} simbolički nagovještava buduće ratne sukobe u Jugoslaviji.<ref name="HS" /> Istovremeno sa antialbanskom propagandom, srbijanski intelektualci napadaju i hrvatske strukture, polemizirajući ustaške ratne zločine iz Drugog svjetskog rata. Zbog podrške albanskim protestima na Kosovu, a u toku tzv. antibirokratske revolucije, predviđeni su mitinzi, nazvani ''mitinzi istine'' i u SR Sloveniji i SR Bosni i Hercegovini (Planiran je jedan mitinig u Sarajevu). Slovenski su se intelektualci na sastanku u Cankarovom domu, javno založili za albanske proteste koji su generalnim štrajkom na Kosovu počeli na proljeće. Miting u [[Ljubljana|Ljubljani]] je planiran 1. decembra 1989. godine, ali je dobrom koordinacijom slovenske milicije još na ulasku autobusa sa demonstrantima u Sloveniju spriječen, a broj prisutnih sveo se na nekoliko stotina. Demonstrantima je na mitingu isključena struja, te nisu postignuti ciljevi smjenjivanja političkog vođstvam kao u Crnoj Gori, Vojvodini i Srbiji. Zbog neodržavanja mitinga srbijanske vlasti su pozvale narod i firme na bojkot slovenske robe i prozvoda. Akcija ''[[Slovenija moja dežela]],'' u početku okarakterizirana kao turistička, organizirana od [[Privredna komora Slovenije|Privredne komore Slovenije]], prešla je u simbolički protest protiv centralizacije SFRJ. Započeta je 1983. godine, a bila je prepoznatljiva sa [[Lipa|lipovim]] zelenim listom, koji je simbolizirao Sloveniju. Turistička se akcija kasnije razvila u drugom pravcu, ali je simbolički postala znak za težnje SR Slovenije za većom samostalnošću. Slovenski filozof [[Taras Kermauner]], objavio je 1987. zbirku eseja pod nazivom ''Pisma srpskom prijatelju'' ({{sl|Pisma srbskemu prijatelju}}) koja su djelomično objavljena u beogradskim časopisima [[Duga (časopis)|Duga]] i [[Nin (časopis)|Nin]], u kojima upozorava na stanje odnosa između Slovenije i Srbije, što dovodi do otvorenih napada u [[Književne novine|Književnim novinama]] časopisu [[Udruženje književnika Srbije|Udruženja književnika Srbije]]. U januaru 1987. godine u časopisu [[Nova revija (časopis)|Nova revija]] [[Nova revija br.57|br.57]], objavljuje se ''Slovenski nacionalni program'' u kojima autori [[Tine Hribar]], [[Ivan Urbančič]], [[Dimitrij Rupel]], [[Niko Grafenauer]] i [[Jože Pučnik]] proklamiraju programske osnove nacionalnog programa<ref>[http://www.rtvslo.si/files/novice/nr_57.pdf ''Slovenski nacionalni program'', Nova revija 57.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303185447/http://www.rtvslo.si/files/novice/nr_57.pdf |date=3. 3. 2016 }} {{Simboli jezika|sl|slovenski}}</ref> u kome Slovenija ima svoj demokratski put ali u okviru Jugoslavije, govori se o pluralizmu i demokraciji. U napadima na autore, tražena su ostavke izdavača i glavnog urednika, ali do toga nije došlo.<ref name="HS" /> Istovremeno raznim protestima i provokacijama, razne omladinske grupe i organizacije polemizirale su protiv kulta ličnosti Tita, proslavi [[Dan mladosti|Dana mladosti]] i potrebi štafete nakon Titove smrti, diskusijama o totalitarizmu, izazvani su protesti u drugim republikama protiv Slovenije, koja je svoj put vidjela u drugom pravcu. U akcijama su prednjačile grupe [[Neue Slowenische Kunst]], časopis [[Mladina (časopis)|Mladina]], koja je počela rušiti tabue o nepogrešivosti JNA, kritički se osvrtala na preuzimanje vlasti u SR Srbiji od strane Slobodana Miloševića, zahtjevima za veću slobodu govora i štampe, ekologiju i ukazivali na represiju u socijalizmu. Vrhunac događanja u Sloveniji bilo je [[suđenje četvorici]] (''Proces JBTZ''), 1988. u kojem su novinari Mladine ([[Janez Janša]], [[David Tasić]], [[Franci Zavrl]]) i [[zastavnik]] JNA [[Ivan Borštner]] optuženi zbog izdaje vojnih tajni. Njihovo hapšenje i proces izazvao je demonstracije u većim gradovima Slovenije. Razlog za hapšenje je objavljivanje tajnog dokumenta 10. maja 1988 u kome se slovensko rukovodstvo optužuju za kontrarevolucionarnu djelatnost i u članku ''Noć dolgih noževa'' (po uzoru na prevrat u [[SA]] 30-ih godina u [[Treći rajh|Trećem rajhu]]) objavljenom u Mladini, kritiziraju planovi hapšenja slovenskog rukovodstva. Taj broj Mladine nije pušten u prodaju, i zaplijenjen je na zahtjev državnog odvjetništva, a novinari su osuđeni na vojnom sudu u Ljubljani na kazne zatvora od šest mjeseci do dvije godine.<ref name="HS" /> Sudski proces, kao i ostala politička zbivanja u Sloveniji, doveli su do odbijanja slovenskih regruta da služe vojni rok, van teritorije Slovenije, a akcija odbijanja služenja bila je više propagandnog značaja. === 1990-e === ==== 14. Kongres SKJ ==== {{Glavni|14. Kongres SKJ}} Vanredni [[14. Kongres SKJ]] održan je u [[Beograd]]u u Centru Sava [[20. januar|20]]-[[22. januar]]a 1990. godine. Prisustvovali su delegati iz svih republika i pokrajina, kao i partijska delegacija [[JNA]]. Predsjednik [[SKJ]] bio je [[Milan Pančevski]]. Formalno je kongres imao za cilj donošenje novog statuta i programa, ali je Kongres tematski ostao na temi transformacija SKJ. Slovenska delegacija predvođena [[Milan Kučan|Milanom Kučanom]], zahtijevala je pretvaranje partije u jedan vid ''Savez saveza'', u kom bi svaki republički savez imao jednakopravni status, a odluke bi se donosile [[konsenzus]]om, Ujedno je ponovljen zahtjev o uspostavljanju asimetrične federacije. Protivljenje je došlo od srpske delegacije predvođene [[Slobodan Milošević|Slobodanom Miloševićem]], kome je bio cilj u SKJ uvesti sistem ''jedan čovjek-jedan glas'', čime bi, zbog mnogobrojnosti srpskog naroda u Jugoslaviji, a time i u SKJ, srpska strana mogla uvijek sprovesti svoje ciljeve. Na drugoj plenarnoj sjednici 22. januara nakon višesatnog preglasavanja, odbijeni su svi slovenski prijedlozi. Samo 169 delegata je glasalo za, a 1156 protiv. Nakon glasanja slovenska delegacija sa ukupno 114 članova, napustila je Kongres. Crnogorski delegat [[Momir Bulatović]] predložio je da se Kongres nastavi i da se uspostavi novi [[kvorum]], što je bilo podržano od Miloševića. No taj prijedlog odbio je vođa hrvatske delegacije [[Ivica Račan]], koji je zatražio prekid Kongresa, jer će u protivnom hrvatski delegati odbiti učestvovanje na glasanju. Stav hrvatskih delegata kasnije su podržali i makedonski i bosanskohercevovački delegati. Time je u noći na 23. januar prekinut Kongres, a ovaj sukob interesa dviju strana, smatra se jednim od prvih simbola budućeg raspada države.<ref name="HS" /> Kongres je nekoliko mjeseci kasnije nastavljen, ali nije imao posebno političko značenje. ==== Višestranački izbori ==== [[Datoteka:FranjoTudmanleft.jpg|140px|mini|desno|[[Franjo Tuđman]], predsjednik Republike Hrvatske 1990.]] [[Datoteka:Milan Kucan.jpg|140px|mini|desno|[[Milan Kučan]], predsjednik Republike Slovenije 1990.]] [[Datoteka:Izetbegovic.jpg|140px|mini|desno|[[Alija Izetbegović]], predsjednik Republike Bosne i Hercegovine 1990.]] Praktičkim raspadom SKJ, dolazi do organiziranja višepartijskih izbora u saveznim republikama. Najprije u SR Sloveniji, zatim i u drugim republikama osnivaju se političke stranke, čiji se politički spektar nalazi u opsezima interesnih zajednica do ekstremno nacionalističkih partija. U SR Sloveniji se već 1988. godine osniva [[Slovenski seljački zavez]] ({{Jez-sl|Slovenska kmečka zveza}}) pod vođstvom [[Ivana Omana]]<ref>[[Aleš Primc]], ''Slovenska kmečka zveza, ob 20. obletnici'', Inštitut za gospodarske in družbene študije, Ljubljana 2008, {{COBISS.BH|238825728}} {{Simboli jezika|si|slovenski}}</ref>, dok se u drugim republikama stranke osnivaju 1989-90. U SR Hrvatskoj osniva se nacionalistička [[HDZ]], koja svoje ogranke 1990. otvara u BiH ([[HDZ BiH]]). Proces stvaranja nacionalnih stranaka u SR BiH pokušan je biti spriječen prijedlogom iz [[SK BiH]] da se zabrani osnivanje stranaka sa nacionalnim predznakom, što se kroz stvaranje stranke [[Muslimani (narod)|Muslimana]] [[SDA]] pokazalo neuspješnim. Nakon stvaranja srpske stranke [[SDS]] u SR Hrvatskoj, iste se godine stvara ogranak u SR BiH. U SR Srbiji, transformisani [[SK Srbije]] ujedinjenjem sa [[Socijalistički savez radnog naroda Srbija|Socijalističkim savezom radnog naroda Srbije]] (SSRNS) osniva [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističku partiju Srbije]] (SPS).<ref name="HS" /> U SR Crnoj Gori, pored [[Savez reformskih snaga Jugoslavije|Saveza reformskih snaga Jugoslavije]], osnivaju se neke manje partije kao [[Narodna partija (Crna Gora)|Narodna partija]] i [[Demokratska stranka (Srbija)|Demokratska stranka]], koja je zapravo bila podružnica srbijanske Demokratske stranke osnovane 1989. U SR Makedoniji se osniva desno orijentisana nacionalna [[Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija - Demokratska partija za makedonsko nacionalno jedinstvo]] ({{Jez-mk|Внатрешно Македонска Револуционерна Организација - Демократска Партија за Македонско Национално Единство}} (VMRO-DPMNE). Dotadašnje političke organizacije, SKJ, [[Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije]] (SSRNJ), [[Savez socijalističke omladine Jugoslavije]] (SSOJ), praktički gube na značaju ili se pokušavaju reformirati, promjenom imena ili uvođenjem nekih liberalnih stavova. Zahtjev saveznog sekretara za narodnu odbranu u aprilu 1991. generala [[Veljko Kadijević|Veljka Kadijevića]], da se višepartijski izbori zakonski zabrane, odbijen je.<ref name="Jović">[[Borisav Jović]] - ''Poslednji dani SFRJ. Izvodi iz dnevnika'', Beograd 1995.</ref> Prvi [[Skupštinski izbori u SR Sloveniji 1990.|skupštinski]] i [[Predsjednički izbori u Sloveniji 1990.|predsjednički]] izbori održani su u SR Sloveniji [[8. april]]a 1990. godine<ref name="SI90">[http://www.stat.si/StatWeb/doc/letopis/1997/05-97.pdf Službeni rezultati skupštinskih izbora 1990. ''Statistički godišnjak Republike Slovenije 1997.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181224013602/https://www.stat.si/StatWeb/doc/letopis/1997/05-97.pdf |date=24. 12. 2018 }} {{Simboli jezika|si|slovenski}} {{Simboli jezika|en|engleski}}</ref>, zatim u SR Hrvatskoj ([[Izbori za zastupnike u Hrvatski sabor 1990.|skupštinski izbori]]) [[22. april]]a i 6-7. maja,<ref name="HR90" >{{Cite web |url=http://www.izbori.hr/arhiva/arhiva_1990.html |title=Arhiva izbora |access-date=9. 10. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120504041445/http://www.izbori.hr/arhiva/arhiva_1990.html |archive-date=4. 5. 2012 |url-status=dead }}</ref> zatim [[Makedonski parlamentarni izbori 1990.|parlamentarni izbori]] u SR Makedoniji [[11.novembar|11.]] i 25. novembra, u SR Bosni i Hercegovini [[18. novembar|18. novembra]] [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|opći izbori]] a 2. decembra drugi krug izbora.<ref name= "Parlament">{{Cite web |url=https://www.parlament.ba/istorija/Default.aspx?id=27926&langTag=bs-BA&pril=b |title=Službena stranica Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine |access-date=9. 10. 2016 |archive-date=20. 11. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151120234432/https://www.parlament.ba/istorija/default.aspx?id=27926&langTag=bs-BA&pril=b |url-status=dead }}</ref> Početkom decembra ([[9. decembar|9. decembra]]) održani su u Srbiji [[Predsjednički izbori u Srbiji 1990.|predsjednički]] i [[Skupštinski izbori u Srbiji 1990.|skupštinski]] izbori<ref name="SR90">[http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2007&mm=01&dd=21&nav_category=418&nav_id=228593 Hronologija parlamentarnih izbora]</ref><ref name="RS90">[http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19916001.pdf Službeni rezultati parlamentarnih i predsjedničkih izbora]</ref>, a istoga dana su održani [[Izbori za poslanike u Narodnu Skupštinu Socijalističke Republike Crne Gore|skupštinski]] i [[Izbori za predsednika predsedništva i članove predsedništva Socijalističke Republike Crne Gore 1990.|predsjednički izbori]] u SR Crnoj Gori.<ref name="HS"/> U nemogućnosti nalaženja izbornog sistema na saveznom nivou, koji bi onemogućio npr. prednost koju bi imali Srbi kao najbrojniji narod u odnosu na Slovence, zbog oko četiri puta većeg broja stanovnika, izbori, kao i zbog nepostojanja političkih partija na saveznom nivou, nisu nikada održani. Pokušaj premijera [[Ante Marković]]a osnivanjem [[Savez reformskih snaga Jugoslavije|Saveza reformskih snaga Jugoslavije]] (SRSJ) u julu 1990. godine, da ta partija zaživi na saveznom nivou nije uspio, jer se partija kandidirala samo na republičkim zborima. Na izborima su, osim u SR Sloveniji, Srbiji, SR Makedoniji i SR Crnoj Gori pobijedile nove stranke. U SR Hrvatskoj je premoćno pobijedila desno orijentirana nacionalistička stranka [[HDZ]] sa 41,9% glasova osvojivši ukupno 55 mandata,<ref name="HR90"/> a u SR Bosni i Hercegovini tri nove nacionalne stranke [[SDA]], [[HDZ BiH]] i [[SDS]] su osvojile prva tri mjesta u oba skupštinska vijeća.<ref name= "Parlament"/> Reformirani [[Savez komunista Slovenije]] pod imenom [[Savez komunista Slovenije-Stranka demokratskih promjena]] osvojila je prvo mjesto sa 17,3% i ukupno 14 mandata,<ref name="SI90"/> u SR Makedoniji pod imenom [[Savez komunista Makedonije - Stranka demokratskih promjena]] ({{Jez-mk|Сојуз на комунистите на Македонија}}) osvojila je 27,7% glasova sa 31 mandatom. U SR Crnoj Gori [[Savez komunista Crne Gore]] osvojio je apsolutnu većinu sa 56,18% glasova i 83 mandata, dok je reformirana srbijanska [[Socijalistička partija Srbije]] (SPS) zbog prethodno promijenjenog većinskog izbornog sistema sa samo 46,09% osvojenih glasova dobila 194 od ukupno 250 mandata <ref name="SR90"/><ref name="RS90"/> Izbori u Srbiji nisu bili regularni, jer je SPS preuzela čitavu imovinu Saveza komunista Jugoslavije, procijenjenu na oko 100 miliona dolara, te je imala potpunu kontrolu nad medijima, kao i na izbornim mjestima.<ref name="HS"/> === Raspad i rat === {{Glavni|Raspad SFRJ}} [[Datoteka:Breakup of Yugoslavia.gif|mini|200px|Raspad SFRJ <br/>'''Legenda''': {|style="float:right; text-align:left; font-size: 75%" |- | bgcolor="b62c2c" width="30"| | width="10"| |'''[[SFRJ|Jugoslavija]]''' <small>(1943-92.)</small> |{{flagicon|SFRJ}} |- | bgcolor="de5c5c" width="30"| | width="10"| |'''[[Hrvatska]]''' <small>(1991-)</small> |{{flagicon|HRV}} |- | bgcolor="e18080" width="30"| | width="10"| |[[Hrvatska zajednica Herceg-Bosna|Herceg-Bosna]] <small>(1992-94.)</small> |[[File:Flag_of_the_Croatian_Republic_of_Herzeg-Bosnia.svg|22px|border]] |- | bgcolor="dcedff" width="30"| | width="10"| |[[UNTAES]] <small>(1996-98.)</small> |[[File:Flag of the United Nations.svg|22px|border]] |- | bgcolor="404375" width="30"| | width="10"| |'''[[Srbija i Crna Gora]]''' <small>(1992-2006)</small> |{{flagicon|SCG}} |- | bgcolor="5d61a2" width="30"| | width="10"| |[[Republika Srpska]] <small>(1992-)</small> |[[File:Flag of Republika Srpska.svg|22px|border]] |- | bgcolor="9394c2" width="30"| | width="10"| |[[Republika srpska krajina]] <small>(1991-1995/96)</small> |[[File:Flag_of_Serbian_Krajina_(1991).svg|22px|border]] |- | bgcolor="cbcbcb" width="30"| | width="10"| |'''[[Republika Bosna i Hercegovina]]''' <small>(1992-98.)</small> |[[File:Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg|22px|border]] |- | bgcolor="a4a4a4" width="30"| | width="10"| |'''[[Bosna i Hercegovina]]''' <small>(1998-)</small> |{{flagicon|BIH}} |- | bgcolor="797878" width="30"| | width="10"| |[[Autonomna pokrajina Zapadna Bosna|Zapadna Bosna]] <small>(1993-95.)</small> |[[File:Flag of AP Western Bosnia (1993-1995).svg|22px|border]] |- | bgcolor="63809f" width="30"| | width="10"| |'''[[Srbija]]''' <small>(2006-)</small> |{{flagicon|SRB}} |- | bgcolor="9eb3cb" width="30"| | width="10"| |[[Kosovo]] <small>(pod kontrolom [[UNMIK]]a 1999-; deklaracija o nezavisnosti 2008.)</small> |{{flagicon|KOSV}} |- | bgcolor="f0eabb" width="30"| | width="10"| |'''[[Crna Gora]]''' <small>(2006-)</small> |{{flagicon|CG}} |- | bgcolor="e1995b" width="30"| | width="10"| |'''[[Makedonija]]''' <small>(1991-)</small> |{{flagicon|MAK}} |- | bgcolor="a1c893" width="30"| | width="10"| |'''[[Slovenija]]''' <small>(1991-)</small> |{{flagicon|SLO}} |}]] Otcjepljenje saveznih republika, započelo je donošenjem novog [[Ustav Srbije (1990.)|Ustava Srbije]] [[28. septembar|28. septembra]] [[1990.]] godine, kojim osim promjene imena i izbacivanjem pridjeva ''socijalistička'' iz imena republike, ukidanjem elemenata državnosti autonomnih pokrajina i mijenjanjem imena SAP Kosova u SAP Kosovo i Metohija, Srbiju u članku 72. t.1 definiše kao suverenu i nezavisnu republiku, dok u t.3 definiše odbranu i sigurnost Republike Srbije, čime, praktički Republika Srbija po međunarodnom pravu postaje nezavisan faktor.{{efn|name=URS721|'''Član 72. t.1 Ustava Republike Srbije''': ''Republika Srbija uređuje i obezbeđuje:<br>1.suverenost, nezavisnost i teritorijalnu celokupnost Republike Srbije i njen međunarodni položaj i odnose s drugim državama i međunarodnim organizacijama;''}}{{efn|name=URS723|'''Član 72. t.3 Ustava Republike Srbije''': ''Republika Srbija uređuje i obezbeđuje:<br>3.odbranu i bezbednost Republike Srbije i njenih građana; mere za slučaj vanrednog stanja''}}<ref name="HS" /> Nakon toga slijede referendumi u [[Referendum o nezavisnosti Slovenije|SR Sloveniji]] 23. decembra 1990, u [[Referendum o hrvatskoj samostalnosti|SR Hrvatskoj]] 19. maja 1991, u [[Referendum o nezavisnosti Makedonije|SR Makedoniji]] 8. septembra 1991. 29. februara - 1. marta 1992 u [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|SR Bosni i Hercegovini]], dok se [[Referendum o državnosti Crne Gore 1992.|referendum u SR Crnoj Gori]] održao 1. marta 1992. godine. Na svim referendumima, odlukom većine građana, republike su stekle pravo na otcjepljenje od SFRJ, a zakonske odluke o samostalnosti novih država, donesenu su u republičkim skupštinama nekoliko mjeseci kasnije.<ref name="HS" /> Referendum u SR Crnoj Gori se razlikovao od ostala četiri, po tome što je pitanje bilo: ''Da li ste za to da Crna Gora kao suverena republika nastavi živjeti u zajedničkoj državi Jugoslaviji potpuno ravnopravno s drugim republikama koje to žele.'', tako da je time praktički SR Crna Gora ostala u zajednici sa Republikom Srbijom formiranoj 27. aprila 1992, nazvanoj [[SR Jugoslavija]]. Referendumi u SR Bosni i Hercegovini i SR Hrvatskoj su djelomično bojkotovani od strane srpskog naroda, ali su uprkos tome referendumi usvojeni i otcjepljene saveznih republika sprovođeno je donošenjem posebnih zakona u republičkim skupštinama. Zbog odbijanja republičkih Sekretarijata za narodnu odbranu iz SR Slovenije i SR Hrvatske da šalju regrute na služenje vojnog roka u JNA, vojni se vrh odlučio za mobilizaciju rezervista iz Srbije i SR Crne Gore, kojima su popunjavali mjesta u kasarnama. Povlačenjem JNA iz ovih republika, vojne su se jedinice raspoređivale u SR Bosni i Hercegovini, te zauzimale položaje na strateškim mjestima. Kolone JNA su zaustavljene pri pokretima za zauzimanje Kupreških vrata, ali uslijed nesposobnosti bosanskohercegovačkih političara, te su kolone propuštene, a kasnije su sa tih položaja osvojeni Kupres i drugi gradovi. JNA je organizirala vojne vježbe u kojima su bili pozvani i rezervni sastavi iz Centralne Bosne, već na jesen 1986. godine na Kupreškim vratima i okolini Bugojna, te na Romaniji, odakle su kasnije slijedili napadi na [[Kupres]] i [[Sarajevo]]. Tokom povlačenja JNA, oficirski kadar, koji je već tada bio nacionalno pretežno srpski, dijelio je oružje u općinama sa srpskom većinom u SR Bosni i Hercegovini. Vojska je već 1990. godine [[Operacija RAM|operacijom RAM]]<ref>{{Cite web |url=http://www.sense-agency.com/tribunal_(mksj)/ram-sifra-ili-plan.25.html?cat_id=1&news_id=1211 |title=RAM - ŠIFRA ILI PLAN? |access-date=31. 10. 2016 |archive-date=11. 10. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181011075439/http://www.sense-agency.com/tribunal_(mksj)/ram-sifra-ili-plan.25.html?cat_id=1&news_id=1211 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=133719&lang=en Zamisao i propast napadne operacije Jugoslavenske narodne armije na Hrvatsku u rujnu 1991. godine]</ref> pripremila planove za zauzimanje secesionističkih republika, kao i planove za vojni udar, kao na [[Sjednica Vrhovne komande OS SFRJ mart 1991.|sjednici Vrhovne komande 12-15. marta 1991.]] kada je planirano uvođenje vanrednog stanja u SFRJ. Vojni udar nije sproveden zbog protivljenja nekoliko članova [[Predsjedništvo SFRJ|Predsjedništva SFRJ]]. ==== SR Hrvatska ==== [[Datoteka:Coat of arms of Croatia.svg|140px|mini|desno|Novi grb Republike Hrvatske od 1990.]] [[Datoteka:Map of Republika Srpska Krajina.png|140px|mini|desno|Karta Republike srpske krajine]] Na ljeto 1990. godine u dijelovima SR Hrvatske sa pretežnom srpskom većinom ([[Knin]] i Zapadna Slavonija), došlo je do političkih zahtjeva o autonomnosti Srba u Hrvatskoj, a 25. jula 1990. godine kninski političar [[Milan Babić]] proklamirao je suverenitet i autonomiju srpskog naroda u Hrvatskoj, što je praćeno blokadama prometa na cestama koje prolaze kroz to područje. Naoružane grupe balvanima su blokirale prometnice, što je nazvano [[Balvan-revolucija|Balvan-revolucijom]], a krajem augusta organiziran je referendum o autonomiji, a 2. septembra 1990. godine proglašena je [[Srpska autonomna oblast Kninska krajina]], a za predsjednika izabran je [[Milan Babić]]. Ubrzo su na tom području vlast preuzele političke stranke hrvatskih Srba, tze je došlo do stvaranje [[Milicija SAO Krajine|Milicije SAO Krajine]], a 1992. godine stvorena je [[Srpska vojska Krajine]]. 25. juna 1991. godine stvorena je [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem]], autonomna oblast koja se kasnije ujedinila sa kninskom oblašću u [[Republika srpska krajina|Republiku srpsku krajinu]]. U pokušajima deblokade prometnica došlo je do prvih oružanih sukoba između jedinica [[Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Hrvatske|MUP-a Hrvatske]] i [[Zbor narodne garde|Zbora narodne garde]], napada na policijske stanice u Glini i Obrovcu, miniranja pruge u Dalmaciji, te do napada na policijsku patrolu na cesti ´Benkovac-Obrovac u kom gine jedan hrvatski policajac.<ref name="SC">Srećko Cvitanović: [http://dragovoljac.com/index.php?option=com_content&view=article&id=16342:haag-i-hrvati-recimo-pravu-istinu&catid=9:politika-i-drutvo&Itemid=11 Haag i Hrvati - recimo pravu istinu]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, dragovoljac.com, 12. novembra 2012. Pristupljeno 15. novembra 2016.</ref> Sukobe je pokušala zaustaviti [[JNA]], koja je istovremenim naoružavanjem Srba i pasivnim odnosom ubrzo prešla na stranu Srba. Istovremeno se u organizaciji političkih partija, osnivaju [[Paravojna formacija|paravojne]] hrvatske organizacije, koje većim dijelom objedinjuje [[HOS]], koji 25. juna 1991. organizuje novoosnovana [[HSP]], kao stanačku vojsku, a koja je regrutirala svoje članove od hrvatske emigracije u inostranstvu, kao i Hrvata iz Bosne i Hercegovine. Nakon [[Hrvatski parlamentarni izbori 1990.|izbora]] [[1990.]] godine, 30. maja konstituira se višestranački [[Hrvatski sabor|Sabor]]. Krajem godine 27. decembra 1990. donosi se novi [[Ustav Republike Hrvatske (1990.)|Ustav]], u kom ise između ostalog iz naziva republike odstranjuje pridjev "Socijalistička", Srbima je ukunut status konstitutivnog naroda i status je promijenjen u nacionalnu manjinu, a na [[Referendum o hrvatskoj samostalnosti|referendumu o hrvatskoj samostalnosti]] održanom [[19. maj]]a [[1991.]] većina od 93.24% birača opredjeljuje se za samostalnu i nezavisnu državu. Na osnovu te odluke Sabor RH je 25. juna 1991. donio [[Ustavna odluka o suverenosti i samostalnosti Republike Hrvatske|Ustavnu odluku o suverenosti i samostalnosti Republike Hrvatske]] kojim se Hrvatska uspostavlja kao nezavisna država. Neuspjehom u rješavanju jugoslavenske krize 8. oktobra 1991. godine [[Odluka o raskidu državnopravnih sveza s ostalim republikama i pokrajinama SFRJ|raskida sve državnopravne sveze s dosadašnjom SFRJ]]. Na [[Plitvička jezera|Plitvicama]] 31. marta 1991. dolazi do prvog većeg sukoba nazvanog [[Incident na Plitvicama 1991|Krvavi Uskrs]] između Hrvatske policije i pobunjenih Srba u kom je poginuo jedan hrvatski policajac i jedan pripadnik Teritorijalne odbrane Srpske krajine.<ref>''[http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/0282005/plitvice.asp Uskrs na Plitvicama 1991., Hrvatski vojnik] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120414095446/http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/0282005/plitvice.asp |date=14. 4. 2012 }}'' broj 28, april 2005.</ref> Slijede [[Pokolj u Borovu Selu|sukobi u Borovu Selu]] 2. maja 1991. u kom je ubijeno 12 policajaca i 20 ranjeno, dok je na srpskoj strani poginulo između 3 i 20 ljudi.<ref>Robert J. Donia: ''Bosnia-Hercegovina: A Tradition Betrayed.'' C. Hurst & Co., 1994, str. 224.</ref><ref>Mihailo Crnobrnja: ''The Yugoslav Drama.'' McGill-Queens University Press, 1996, str. 157.</ref> Jedinice JNA uskoro napuštaju dijelove Hrvatske, a dijelovi jedinica JNA, prelaze pod komandu novoosnovane [[Srpska vojska Krajine|Srpske vojske Krajine]], a oružani sukobi prerastaju u [[Rat u Hrvatskoj|rat]], koji će potrajati do 12. novembra 1995. godine. ==== SR Slovenija ==== [[Datoteka:Igor Bavčar in Janez Janša.jpg|180px|mini|desno|Igor Bavčar i Janez Janša 1991. godine]] Uvođenjem višestranačkog sistema u SR Sloveniji, dolazi do planskih priprema za ekonomsko, privredno i odbrambeno otcjepjenje od SFRJ. Političko vođstvo osniva, na temeljima [[Teritorijalna odbrana Slovenije|Teritorijalne odbrane Slovenije]] (TO), paramilitarne jedinice, koje zajedno za jedinicama republičkog MUP-a, imaju zadatak odbranu SR Slovenije od moguće intervencije JNA, te preuzimanja kontrole na vanjskim granicama. Ujedno se zahtijeva povlačenje jedinica JNA iz garnizona, te preuzimanje materijalnih sredstava JNA. Prvi sukobi između TO Slovenije i JNA dogodili su se u oktobru 1990. godine, kada je JNA zauzela Republički štab TO Slovenije u Ljubljani. Slovenački općinski štabovi TO su već 1990. godine bojkotovale odluke o regrutaciji vojnika, isprva izgovorom, da slovenski regruti treba da služe vojni rok isključivo u Sloveniji. Propagadnim akcijama, prikazivane su smotre jedinica TO Slovenije, koje su naoružane oružjem zapadnoevropske proizvodnje, mada jakost tih jedinica nije bila ni približno jakosti garnizona JNA. Za ministra odbrane postavlja se [[Janez Janša]], jedan od optuženih u tzv. [[Proces četvorici|Procesu četvorici]], a za ministra unutrašnjih poslova [[Igor Bavčar]], koji uz pomoć društvenih struktura reorganizuju TO Slovenije i MUP, stvarajući osnove za stvaranje [[Slovenska vojska|Slovenske vojske]] i [[Policija (Slovenija)|Slovenske policije]]. Slovenija proglašava samostalnost 25. juna 1991. godine, a [[Rat u Sloveniji|dvosedmični rat]] započinje JNA 26. juna 1991. općim napadom na Sloveniju sa jedinicama iz SR Hrvatske, kao i jedinicama smještenim u Sloveniji. Donošenjem [[Brionska deklaracija|Brionske deklaracije]] 7. jula sporazumno su prekinuta neprijateljstva između JNA i Teritorijalne odbrane Slovenije tokom rata, Slovenija i Hrvatska su se složili da suspenduju djelatnosti, koje proizilaze iz njihovih deklaracija o nezavisnosti od 25. juna na tri mjeseca. Predsjedništvo SFRJ je 18. jula donijelo odluku o prekidu sukoba, a uspostavljen je tromjesečni rok i moritorij na odluku o otcjepljenju i donešena odluka o povlačenju jedinca JNA iz Slovenije. Nakon isteka moritorija, uskoro dolazi do međunarodnog priznanja Slovenije kao nezavisne države. ==== SR Bosna i Hercegovina ==== [[Datoteka:SAO BIH 1991 1992.png|140px|mini|desno|Srpske autonomne oblasti u Bosni i Hercegovini]] [[Datoteka:Patch of the Croatian Defence Forces.svg|140px|mini|desno|Grb [[HOS]]-a]] [[Datoteka:Эмблема спецподразделения "Зеленые береты".png|140px|mini|desno|Grb [[Zelene beretke (Bosna i Hercegovina)|Zelenih beretki]]]] Stvaranjem političkih nacionalnih partija u SR Bosni i Hercegovini, dolazi i do stvaranja partijskih paravojnih jedinica, koje su se naoružavale ilegalnim putem ili oduzimanjem opreme i naoružanja iz napadnutih garnizona i skladišta [[JNA]]. Kao vojno krilo novoosnovane stranke [[Muslimani (narod)|Muslimana]]{{efn|name=MUS|}} [[SDA]],{{Nedostaje referenca}} stvaraju se [[Patriotska liga]] (1990) i [[Zelene beretke (Bosna i Hercegovina)|Zelene beretke]] (1991.) a u općinama sa većinskim hrvatskim stanovništvom stvaraju se jedinice [[HOS]]-a, u kojima su ispočetka pristupali i Muslimani. Ove paravojne jedinice, bile su samovoljno organizirane i bez direktnog upliva vladajućih općinskih struktura. U jedinicima su djelovali bivši pripadnici JNA, TO i lokalne milicije, civilisti, kriminalci, huligani, emigranti, strani dobrovoljci i plaćenici.<ref name="HS" /> Od ljeta 1991. do kraja 1993. godine u Bosni i Hercegovini bile su prisutne najmanje 83 paravojne jedinice i bande, od kojih 56 srpskih (sa 20-40.000 pripadnika), 13 hrvatskih (12-20.000) i 14 bošnjačkih (4-6.000).<ref>[http://www.icty.org/x/file/About/OTP/un_commission_of_experts_report1994_en.pdf UN, Commission of Experts' Final Report (S/1994/674)]</ref> Kako je [[JNA]], pokušavala iz skladišta [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|Teritorijalne odbrane BiH]], oduzeti oružje, ove su jedinice uz članove TO BiH, u općinama gdje bi bile organizirane, spriječavale oduzimanje oružja i razoružavale vojnike JNA, te bi regrute slali kući (uglavnom na Kosovo, SR Makedoniju i Srbiju), dok bi oficire JNA nakon nekoliko dana puštali na slobodu. Kako je nova vlast u SR Hrvatskoj i SR Sloveniji, već duže spriječavala služenje regruta u JNA, privatnim kanalima su mladići iz BiH bježali sa služenje JNA i vraćali se kući. Ovakav pristup je doveo do manjih sukoba između HOS-a i JNA, a od strane JNA bi se prijetnjama bombardiranjem određenih gradova, pokušalo zaustaviti napade na vojne konvoje i skladišta. U nekim se općinama TO BiH reorganizirala i započela stvaranje buduće regularne vojske BiH. Zbog protivljenja Srba u općinama sa srpskom većinom ovaj projekat nije uspio i TO BiH ubrzlo je postala jednonacionalna vojska. Jedinice milicije, pozivale su rezervni sastav, ali se zbog nacionalnih struktura u općinama, i [[MUP BiH]] pretvarao u tri jednonacionalne policije. U septembru 1991. godine, po uzoru na procese u Hrvatskoj, stvaraju se srpske autonomne oblasti (SAO) u SR Bosni i Hercegovini: [[SAO Bosanska krajina]], [[SAO Hercegovina]], [[SAO Romanija]] i [[SAO Semberija]], koje će se 9. januara 1992. godine udružiti u ''Republiku srpskog naroda Bosne i Hercegovine'', a kasnije prerasti u [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]]. Ujedno općine u kojima su nacionalne srpske stranke ([[SDS]] i [[SPO]]) osvojile vlast, dijele oružje iz općinskih skladišta i organiziraju straže i paravojne jedinice (npr. [[Vukovi sa Vučijaka]],...) Ove seoske straže su se kasnije priključivale srpskim paravojnim jedinicima iz Srbije i Hrvatske ([[Beli Orlovi]], [[Škorpioni (srpska paravojna jedinica)|Škorpioni]], [[Srpska dobrovoljačka garda]], [[Žute Ose]]). [[Skupština SR Bosne i Hercegovine]] je na sjednici 15. oktobra 1991. nadglasavanjem zastupnika SDA i HDZ BiH sa 59,16 % usvojila ''Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine'', čime je zvanično odlučeno da se povuku predstavnici SR BiH iz savezne skupštine, dok se ne postigne dogovor između svih republika koje sačinjavaju Jugoslaviju. Svi predstavnici srpskih nacionalnih partija glasali su protiv ove odluke. U operacijama [[JNA]] i srpskih paravojnih jedinica i rezervista iz Crne Gore i Srbije u [[Opsada Dubrovnika|napadu na Dubrovnik]], napadnuta su 1. oktobra 1991.<ref name="BL"/> zapaljena, uništena i opljačkana sela [[Ravno]] i [[Hrasno]],<ref>[http://www.historija.ba/d/208-prvi-napad-jna-na-teritoriju-bih/ Prvi napad JNA na teritoriju BiH]</ref> čime su oružani sukobi prvi put vođeni na teritoriji Bosne i Hercegovine. U sukobu su poginule 24 osobe.<ref>[http://www.slobodnaevropa.org/a/ravno_u_bih_mjesto_gdje_je_poceo_rat_ponovo_zivi/24532800.html Ravno u BiH: Mjesto gdje je počeo rat ponovo živi]</ref> Ovaj napad se u medijima nije definisao kao napad na civile, niti je osuđen od strane tadašnjih bosanskohercegovačkih političara, a propagadnim djelovanjem JNA, mogle su se čuti izjave da Ravno nije u Bosni i Hercegovini.<ref name="BL">[http://bljesak.info/rubrika/vijesti/clanak/obljetnica-napada-na-selo-ravno-i-pocetka-napada-na-dubrovnik/97242 Obljetnica napada na selo Ravno i početka napada na Dubrovnik]{{Mrtav link}}</ref> Organiziranjem srpskih autonomnih oblasti omogućeno je organiziranje [[Plebiscit srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 1991.|Referenduma srpskog naroda u Bosni i Hercegovini]] 9-10. novembra 1991. na kom je postavljeno pitanje o ostanku tih područja u SRFJ{{efn|name=RSN|"Da li ste saglasni sa Odlukom Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, od 24. oktobra 1991. godine, da srpski narod ostane u zajedničkoj državi Jugoslaviji, sa Srbijom, Crnom Gorom, SAO Krajina, SAO Slavonija, Baranja i Zapadni Srem, te drugima koji se za taj ostanak izjasne?"<ref name="REF" />}} a 24. novembra od zastupnika srpskog naroda iz Skupštine SR BiH osniva se ''Skupština srpskog naroda Bosne i Hercegovine'' sa [[Prvi saziv Narodne skupštine Republike Srpske|prvim sazivom]] i [[Momčilo Krajišnik|Momčilom Krajišnikom]] kao predsjednikom<ref>[http://www.narodnaskupstinars.net/?q=ci/%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0-%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0/%D0%BE-%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%98-%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8 O Narodnoj Skupštini sa službene stranice Narodne skupštine Republike Srpske]</ref><ref name="NSRS">[http://www.narodnaskupstinars.net/sites/default/files/upload/dokumenti/fotomonografija/cir/NSRS_1991-2011.pdf NSRS 1991-2011] {{ISBN|978-99955-738-0-5}}</ref> Referendum je bio nezakonit, jer nije proveden u svim općinama SR BiH, a i zato što ga nije odobrila Skupština SR BiH. Po nekim podacima 98% glasalo je za ostanak ovih područja unutar SFRJ.<ref name="REF" >[http://www.sudd.ch/event.php?lang=en&id=ba011991 Rezultati referenduma]</ref> Pod patronatom [[HDZ BiH]] 18. novembra 1991. godine stvara se [[Hrvatska zajednica Herceg-Bosna]], sa [[Mate Boban|Matom Bobanom]] kao predsjednikom koja je objedinila sve općine sa hrvatskom apsolutnom većinom, kao i nekoliko općina u kojima je omjer između Hrvata i Muslimana bio neznatno veći. Stvaranjem ove zajednice, dolazi do stvaranja političih institucija i priprema za organiziranje paravojnog krila HDZ BiH, [[Hrvatsko vijeće obrane|Hrvatskog vijeća obrane]] (HVO), koji je zvanično osnovan 9. aprila 1992. godine. Skupština SR BiH organizirala je 29. februara do 1. marta 1992. godine [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine]],{{efn|name=RBIH|"Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda BiH - Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?"}} na kojem je 2.073.568 glasača (99,7%), sa izlaznošću 63.6% bilo za nezavisnost, a 0,3% protiv. Referendum je bojkotiran u općinama sa srpskom većinom, a na osnovu ishoda referenduma [[Evropska unija]] je 6. aprila 1992. priznala [[Republika Bosna i Hercegovina|Republiku Bosnu i Hercegovinu]] kao nezavisnu i suverenu državu, a [[Rat u BiH|otvoreni sukobi između JNA]], Patriotske lige, Zelenih beretki i TO BiH počeli su istoga dana u Sarajevu. ==== SR Makedonija ==== Politički pluralizam uveden je 1989. godine, a 11. i 25. novembra 1990. godine održani su [[Makedonski parlamentarni izbori 1990.|prvi višepartijski izbori]] u SR Makedoniji na kojima je [[Unutarnja makedonska revolucionarna organizacija - Demokratska stranka za makedonsko nacionalno jedinstvo]] (VMRO-DPMNE), osvojila 38 mandata za [[Sobranje Republike Makedonije|Skupštinu SR Makedonije]], na drugom mjestu je bio [[Savez komunista Makedonije]] sa 31 mandatom. Prva sjednica novog saziva održana je 8. januara 1991. godine, pod predsjedavanjem [[Stojan Andov|Stojana Andova]] a mandat za [[Spisak predsjednika Vlade Makedonije|predsjednika Vlade]] je dodjeljen [[Nikola Kljusev|Nikoli Kljusevu]], koji je 20. marta 1991. sastavio [[Vlada Nikole Kljuseva|novu Vladu]]. Skupština je 25. januara 1991. godine usvojila [[Deklaracija o suverenosti Makedonije|Deklaraciju o suverenosti Makedonije]]. Održavanjem [[Referendum o nezavisnosti Makedonije|referenduma o nezavisnosti u SR Makedoniji]] 8. septembra 1991. započinje proces otcjepljenja ove republike. Na referendum je izašlo 75,7% od ukupnog broja glasača, a otoga je 96,4% bilo za nezavisnost.<ref>{{Cite book|author1=Nohlen, D.|authorlink=Dieter Nohlen|author2= Stöver, P.|title=Elections in Europe: A data handbook|year=2010|isbn=978-3-8329-5609-7|pages=1278}}</ref> Referendumsko pitanje je, zbog opasnosti vojne intervencije [[JNA]] blago formulirano, a jedan dio albanskog stanovništva je bojkotirao referendum. JNA se postepeno povlačila, ali je 1990-91. regrutirala i slala makedonske vojne obveznike na front u SR Hrvatsku, SR Sloveniju i SR BiH. U tajnim akcijama [[KOS]]-a, poticani su sukobi između albanskog i makedonskog stanovništva, koji su za cilj imali stvaranje nesigurnosti, da bi nametnutom intervencijom JNA, vojska ostala u SR Makedoniji. Uskoro, 17. novembra donesen je prvi [[Ustav Republike Makedonije iz 1991. godine|Ustav Makedonije]] čime je nezavisnost i zakonski potvrđena. == Politika == === Politički sistem === [[Datoteka:Emblem of the SKJ.svg|140px|mini|desno|Grb Saveza komunista Jugoslavije]] [[Datoteka:League of Communists of Yugoslavia Flag-cyr.svg|140px|mini|desno|Zastava Saveza komunista Jugoslavije]] Osnovni i najviši zakon SFRJ bio je [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974.|Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]], donesen 1974. godine. [[Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije|Prvi Ustav]] donesen je 1946. godine, [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1963.|drugi]] 1963. godine, a [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974.|treći iz 1974]]. godine izmjenjen je 1987. godine donošenjem [[Ustavni amandmani SFRJ 1987.|Ustavnih amandmana]]. Vladajuća partija bila je [[Komunistička partija Jugoslavije]] (kojoj je kasnije promijenjeno ime u Savez komunista Jugoslavije). Državno uređenje je bilo jednopartijski sistem na socijalističkoj osnovi, sa [[Radničko samoupravljanje|radničkim samoupravljanjem]] kao osnovim političkim motivom.<ref name="U74">[[:s:bs:Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1974.)|Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1974.) na wikiizvoru]]</ref>{{efn|name=U1|'''Član 1. Osnovnih načela''': ''Narodi Jugoslavije, polazeći od prava svakog naroda na samoopredeljenje, uključujući i pravo na otcepljenje, na osnovu svoje slobodno izražene volje u zajedničkoj borbi svih naroda i narodnosti u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji, a u skladu sa svojim povijesnim težnjama, svjesni da je dalje učvršćivanje njihovog bratstva i jedinstva u zajedničkom interesu, zajedno sa narodnostima sa kojima žive, ujedinili su se u saveznu republiku slobodnih i ravnopravnih naroda i narodnosti i stvorili socijalističku federativnu zajednicu radnih ljudi — Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju, u kojoj, u interesu svakog naroda i narodnosti posebno i svih njih zajedno, ostvaruju i obezbeđuju socijalističke društvene odnose zasnovane na samoupravljanju radnih ljudi i zaštitu socijalističkog samoupravnog sustava, nacionalnu slobodu i nezavisnost, [[bratstvo i jedinstvo]] naroda i narodnosti, jedinstvene interese radničke klase i solidarnost radnika i svih radnih ljudi, mogućnosti i slobode za svestrani razvitak ljudske ličnosti i za zbližavanje ljudi i naroda i narodnosti, u skladu sa njihovim interesima i težnjama na putu stvaranja sve bogatije kulture i civilizacije socijalističkog društva, ujedinjavanje i usklađivanje napora na razvijanju materijalne osnove socijalističkog društva i blagostanja ljudi, sustav društveno-ekonomskih odnosa i jedinstvene osnove političkog sustava, kojima se obezbeđuju zajednički interesi radničke klase i svih radnih ljudi i ravnopravnost naroda i narodnosti, udruživanje sopstvenih stremljenja s naprednim težnjama čovječanstva. Radni ljudi i narodi i narodnosti ostvaruju svoja suvjerena prava u socijalističkim republikama, i u socijalističkim autonomnim pokrajinama u skladu sa njihovim ustavnim pravima, a u Socijalističkoj federativnoj republici Jugoslaviji — kad je to, u zajedničkom interesu, ovim ustavom utvrđeno. Radni ljudi, narodi i narodnosti odlučuju u federaciji na načelima sporazumijevanja republika i autonomnih pokrajina, solidarnosti i uzajamnosti, ravnopravnog učešća republika i autonomnih pokrajina u organima federacije, u skladu sa ovim ustavom, kao i na načelu odgovornosti republika i autonomnih pokrajina za sopstveni razvoj i za razvoj socijalističke zajednice kao cjeline.''}} Država je po Ustavu iz 1974. godine definisana kao savezna država i državna zajednica dobrovoljno ujedinjenih naroda i njihovih socijalističkih republika, kao i socijalističkih autonomnih pokrajina Vojvodine i Kosova koje su u sastavu Socijalističke Republike Srbije, zasnovana na vlasti i samoupravljanju radničke klase i svih radnih ljudi, i socijalistička samoupravna demokratska zajednica radnih ljudi i građana i ravnopravnih naroda i narodnosti.<ref name="U74" /> Najviši organ vlasti bila je [[Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]], a [[Predsjedništvo SFRJ]] je predstavljalo SFRJ u vanjskopolitičkim odnosima. Do smrti doživotnog predsjednika Josipa Broza, postojala je funkcija [[Predsjednik SFRJ|Predsjednika Republike]], a nakon njegove smrti ovu je funkciju preuzelo Predsjedništvo, sa Predsjednikom Predsjedništva. Funkciju Vlade imalo je [[Savezno izvršno vijeće]], koje je bilo izvršni organ Skupštine.<ref name="U74" /> ==== Skupština ==== {{Glavni|Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije}} [[Datoteka:Народна скупштина споља.jpg|140px|mini|desno|Zgrada Skupštine SFRJ u Beogradu]] [[Skupština Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] (''Savezna skupština'') bila je najviše predstavničko tijelo, organ društvenog samoupravljanja i nositelj ustavotvorne i zakonodavne vlasti i najviši organ vlasti u okviru prava i dužnosti federacije<ref name="U74" /> u Socijalističkoj federativnoj republici Jugoslaviji, od 1945-91. godine. Zadnji predsjednik Skupštine bio je [[Slobodan Gligorijević]] izabran 1988. godine. Sastojala se od [[Savezno vijeće SFRJ|Saveznog vijeća]] i [[Vijeće republika i pokrajina SFRJ|Vijeća republika i pokrajina]]. Opseg djelovanja Skupštine protezao se od promjena Ustava SFRJ, utvrđivanja unutrašnje i vanjske politike države, donošenja društvenih planova, budžeta, promjeni granica, ratu i miru, uspostavljanju međnarodnih ugovora, biranje Predsjednika Republike, predsjednika i sudaca Ustavnog suda Jugoslavije i Saveznog suda do vršenja političke kontrole nad radom [[Savezno izvršno vijeće|Saveznog izvršnog vijeća]].<ref name="U74" /> Sjedište Skupštine SFRJ nalazilo se u [[Beograd]] u u zgradi današnjeg [[Dom Narodne skupštine Republike Srbije|Doma Narodne skupštine Republike Srbije]] u Bulevaru Revolucije (danas [[Bulevar kralja Aleksandra]]). ====Predsjednik ==== [[Datoteka:Josip Broz Tito 1971 cropped.png|140px|mini|desno|Predsjednik SFRJ, [[Josip Broz]]]] {{Glavni|Predsjednik SFRJ|Predsjedništvo SFRJ}} Predsjednik SFRJ je bio najviši politički predstavnik SFRJ. Predstavljao je Jugoslaviju u zemlji i inostranstvu, a istovremeno je bio vrhovni komandant [[Oružane snage SFRJ|oružanih snaga]], te predsjednik [[Savjet narodne odbrane SFRJ|Savjeta narodne odbrane]].<ref name="U74" /> Osim reprezentativnih funkcija Predsjednik je proglašavao ustavne zakone i odluke Skupštine, postavljao ambasadore SFRJ, dodjeljivao odlikovanja, mogao narediti opću mobilizaciju i u pojedinim okolnostima ratno stanje.<ref name="U74" /> Predsjednik SFRJ bio je [[Josip Broz]], koji je izabran doživotno od 1953-80. godine. Nakon smrti Broza njegove ovlasti preuzelo je osmočlano [[Predsjedništvo SFRJ]]. ====Predsjedništvo ==== {{Glavni|Predsjedništvo SFRJ}} [[Datoteka:Standard of a Member of the Presidency of SFR Yugoslavia.svg|140px|mini|desno|Zastava članova Predsjedništva SFRJ]] Predsjedništvo Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije skraćeno ''Predsjedništvo SFRJ'' je bilo kolektivni vrhovni organ rukovođenja u Jugoslaviji (SFRJ), od smrti Josipa Broza, 4. maja 1980. do zvaničnog raspada SFRJ, 27. aprila 1992. godine. Ustanovljeno je 1971. godine donošenjem amandmana na [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1963.|Ustav SFRJ iz 1963]], a njegova uloga dodatno je definisana donošenjem novog [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974.|Ustava SFRJ 1974.]] godine. Sačinjavalo ga je osam članova, po jedan iz svake republike i pokrajine (do 1988. član Predsjedništva ujedno je bio i predsjednik [[SKJ]]), a predsjednik i potpredsjednik su birani na godinu dana (svake godine iz druge federalne jedinice). Članovi Predsjedništva birali su se na vrijeme od pet godina, a nitko nije mogao biti biran više od dva puta uzastopno za člana Predsjedništva SFRJ.<ref name="U74" /> Zadnji predsjednik je bio do oktobra 1991. predstavnik Hrvatske [[Stjepan Mesić]], kog je nakon napuštanja predstavnika Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine i Makedonije zamijenio [[Branko Kostić]], predstavnik Srbije. ====Savezno izvršno vijeće==== {{Glavni|Savezno izvršno vijeće}} [[Datoteka:Novi Beograd - The SIV building.jpg|140px|mini|desno|Zgrada Saveznog izvršnog vijeća u Novom Beogradu]] [[Savezno izvršno vijeće]] (SIV) bilo je izvršni organ [[Skupština SFRJ|Skupštine SFRJ]]. Predstavljalo je jedan vid Vlade Jugoslavije i bilo je direktno odgovorno Skupštini. Savezno izvršno vijeće sačinjavali su predsjednik, članovi Vijeća, savezni sekretari i drugi funkcioneri koji su rukovodili saveznim organima uprave i saveznim organizacijama određenim saveznim zakonom.<ref name="U74" /> Sastojalo se od pet državnih sekreterijata (za narodnu odbranu, inostrane poslove, unutrašnje poslove, finansije i robni promet), Komiteta za spoljnu trgovinu i 12 sekretarijata SIV-a (uprave, direkcije, upravne ustanove, inspektorijati i komisije). Zadnji predsjednik SIV-a bio je [[Ante Marković]] (1989-91.), kog je u vremenu raspada SFRJ zamijenio [[Aleksandar Mitrović]]. Sjedište SIV-a nalazilo se u Palati federacije (danas [[Palata Srbije]]) u [[Novi Beograd|Novom Beogradu]]. === Unutrašnja politika === [[Datoteka:Emblem of SSOJ.svg|140px|mini|desno|[[Grb SSOJ]]-a]] [[Datoteka:Dan mladosti v Mariboru 1961 (13).jpg|140px|mini|desno|Pioniri u Mariboru 1961,.]] Osim [[SKJ]]-e kao jedine političke partije, u SFRJ su postojale organizacije zasnovane na ideološkoj bazi socijalizma, marksizma i samoupravljanja. Nakon završetka rata osnovan je [[Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Jugoslavije]] (SUBNOR), kao udruženje bivših boraca [[Narodnooslobodilački rat|Narodnooslobodilačkog rata]] (NOR) od 1941-45. godine organizovan kao savez građana. SUBNOR nije imao politički značaj, ali su poznatiji članovi često učestvovali u diskusijama i zalagali se za tekovine NOB-a, protiveći se novim strujanjima. Značajnije [[Društveno-političke organizacije SFRJ|društveno-političke organizacije]], pred SUBNOR-a i SKJ bile su [[Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije]] (SSRNJ), [[Savez socijalističke omladine Jugoslavije]] (SSOJ) u kom su praktički bili svi omladinci stariji od 15 godina, dok se ideološko usmjeravanje mlađih organiziralo u [[Savez pionira Jugoslavije|Savezu pionira Jugoslavije]] čiji su članovi bila djeca od 7 do 15 godine; [[Savez sindikata Jugoslavije]] (SSJ) i [[Antifašistički front žena|Savez ženskih društava Jugoslavije]] (SŽDJ). Ideološka obojenost većine udruženja građana, koordinirana je prisustvom članova SKJ u svakoj od organizacija, tako da osim povremenih političkih organizovanja, te djelovanja u nekim umjetničkim krugovima, opozicija SKJ-u nije postojala. Jakom političkom propagandom u medijima, obrazovnim institucijama, vojsci i na radnom mjestu, te uticajem [[Služba državne bezbjednosti|Službe državne bezbjednosti]], stvarana je klima ugroženosti Jugoslavije od stranih neprijatelja, jugoslavenske emigracije, kao i unutrašnjeg neprijatelja, te su i privatna lica vrbovana za [[UDBA]]-u. Nakon poslijeratnog perioda i dogmatističkog [[agitprop]]a u društvenom životu, 1952. godine nakon [[Šesti kongres KPJ|Šestog kongresa KPJ]] dolazi do liberalizacije, koja je između ostalog i udaljavanjem od uticaja Sovjetskog Saveza. Stvara se formula ''4D'': decentralizacija, deetatizacija, debirokratizacija i demokratizacija. Više se prava dodjeljuje republikama, a osnove samoupravljanja dolaze i u sfere obrazovanja, kulture, univerziteta, muzeja, biblioteka. U usporedbi sa ostalim narodnim demokracijama, u Jugoslaviji se razvija široko slobodno kulturno i obrazovno područje,<ref name="HS" /> a vremenom se Jugoslavija otvara uticaju Zapadne Evrope. === Vanjska politika === {{see also|Jugoslavija i Pokret nesvrstanih}} Nakon poslijeratnih pokušaja političkog uticaja u Grčkoj i Albaniji, Jugoslavija se u vanjskoj politici okreće istovremeno i Zapadnoj Evropi i SAD, ali nakon smrti Staljina, održava dobre odnose i sa Sovjetskim Savezom. Zajedno sa Egiptom, Indijom i Indonezijom 1961. osniva [[Pokret nesvrstanih]]. Jugoslavija je bila članica [[Ujedinjeni narodi|Ujedinjenih naroda]], [[UNESCO]]-a, [[Međunarodna agencija za atomsku energiju|Međunarodne agencije za atomsku energiju]], [[Međunarodna organizacija rada|Međunarodne organizacije rada]], [[Savjet za uzajamnu ekonomsku pomoć]] i bila je potpisnica [[Opšti sporazum o tarifama i trgovini|Opšteg sporazuma o tarifama i trgovini]]. SFRJ je bila četiri puta nestalna članica [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija]] i to: 1949-50, 1956, 1972-73 i 1988-89. godine. Jugoslavija je politički, vojno i financijski podržavala oslobodilačke i revolucionarne pokrete u svijetu ([[Palestinska oslobodilačka organizacija|PLO]], [[Polisario]]) == Oružane snage == {{Glavni|Oružane snage SFRJ}} [[Datoteka:Logo of the JNA.svg|140px|mini|desno|Grb JNA]] [[Datoteka:Soko G-4 Super Galeb, Yugoslavia - Air Force AN2129173.jpg|[[SOKO G-4 Super Galeb]]|140px|mini|desno]] Oružane snage SFRJ, po zadnjem važećem odbrambenom konceptu nazvanom ''Koncepcija općenarodne odbrane i društvene samozaštite'' (ONO i DSZ) sastojala su se od: [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA), [[Teritorijalna odbrana|Teritorijalne odbrane]] (TO) i [[Narodna milicija SFRJ|narodne milicije]] u slučaju rata, koja bi prelazila pod komandu Vrhovnog zapovjedništva. === JNA === {{Glavni|Jugoslavenska narodna armija}} [[Datoteka:D.Brašovan Zgrada KV u Zemunu.JPG|140px|mini|desno|Zgrada Komande RV i PVO SFRJ u Zemunu]] [[Datoteka:Zgrada Generalštaba 2006.jpg|140px|mini|desno|Zgrada SSNO u Beogradu, uništena u bombardovanju NATO-a 1999. godine]] [[Datoteka:M70AB3.jpg|140px|mini|desno|Automatska puška [[Zastava M70|M70AB3]] sa rasklapajućim kundakom, standardno naoružanje elitnih jedinica JNA]] [[Datoteka:Yugoslavia-Army-OR-4 (1951–2006).svg|140px|mini|desno|[[Epolete]] na uniformi kopnene vojske [[Mlađi vodnik|mlađeg vodnika]], najvišeg vojničkog čina u JNA]] [[Datoteka:20_obljetnica_osnivanja_OS_RH_Anton_Tus_26052011_2.jpg|140px|mini|desno|[[General-pukovnik]] JNA [[Anton Tus]] zadnji komadant [[Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana SFRJ|RV i PVO]]]] [[Jugoslavenska narodna armija]] je bila dio Oružanih snaga SFRJ. Osnovana je 1. marta 1945. pod imenom Jugoslavenska armija, a bila je nasljednica [[Narodnooslobodilačka vojska i partizanski odredi Jugoslavije|Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije]] (NOV i POJ). Služenje u JNA je bilo obavezno za sve sposobne muškarce starije od 18 godina u trajanju od 15 mjeseci. Postojali su slučajevi u kojima bi i mlađi od 18 godina mogli biti regrutovani. Regrutaciju je vršio Općinski sekretarijat za narodnu odbranu. Rok službe se mijenjao od dvije godine (u nekim vidovima i do tri godine), do kraja osamdesetih na petnaest mjeseci. Sredinom osamdesetih postojala je mogućnost dobrovoljnog služenja djevojaka, koje je nakon probne klase ukinjeno 1984/85. godine. Vojnici nisu bili, kao u nekim državama Zapadne Evrope, penziono osigurani i služenje vojske se nije računalo u radni staž. Mjesečno su dobijali simboličnu platu, koja je bila npr. 1985/86. od 80 dinara, za obične vojnike, do 220 dinara za pripadnike specijalnih jedinica (npr. Vojne policije). Pravo na odbijanje služenja vojnog roka nije postojalo i kažnjavalo se zatvorskom kaznom od tri godine. Drugi civilini vidovi služenja nisu postojali. ==== Sastav ==== U 80-im godinama prošlog vijeka imala je 240.000 vojnika ([[Kopnena vojska JNA|kopnena vojska]]: 191.000, [[Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana SFRJ|avijacija]] (RV i PVO): 37.000, [[Jugoslavenska ratna mornarica|mornarica]] (JRM): 13.000<ref>''Streitkräfte 1985/86. Die „Military Balance“ des Internationalen Instituts für Strategische Studien.'' London/Koblenz 1986, str. 173.</ref>) Po podacima ''Military Balance'' [[Međunarodni institut za strateške studije|Međunarodnog instituta za strateške studije]] u Londonu JNA je posjedovala 1984/85. između ostalog 1.500 sovjetskih tenkova [[T-34]], [[T-54]], [[T-55]] i tenkova domaće proizvodnje [[T-72]], te proizvedenih po sovjetskoj licenci [[M-84]], baziranih na osnovi [[T-72A]]. Ratna avijacija je posjedovala uglavnom avione iz sovjetske produkcije: 130 lovaca presretača [[MiG-21]], nekoliko transportnih aviona [[Antonov An-12|An-12]] i [[Antonov An-26|An-26]].<ref name="IISS">International Institute for Strategic Studies, London (Hrsg.): ''Military Balance 1984/85.'' London 1985, str. 132.</ref> Osim sovjetskih aviona, JNA je posjedovala avione vlastite proizvodnje kao [[G-2 Galeb]], [[J-20 Kraguj]], [[J-22 Orao]] ili [[SOKO G-4 Super Galeb]], koji su proizvođeni u fabrici aviona [[Fabrika aviona SOKO|SOKO]] u [[Mostar]]u. Avioni su konstuisani u početku na osnovu stranih licenci, a kasnije vlastitim razvojem.<ref name="mil-pj">[[Tobias Pflüger]], Martin Jung: ''Krieg in Jugoslawien.'' 2. Aufl. 1994, {{ISBN|3-9803269-3-4}}, str. 103&nbsp;f.</ref> Do 1980. godine Vrhovni komandant JNA je bio [[maršal]] Jugoslavije [[Josip Broz Tito]], a poslije njegove smrti tu funkciju je preuzelo [[Predsjedništvo SFRJ]], odnosno [[predsjednik Predsjedništva]]. ====Organizacija ==== JNA se sastojala od vidova, rodova i službi. Vidovi su bili: kopnena vojska, ratno vazduhoplovstvo, protivvazdušna odbrana i ratna mornarica. Rodovi su bili: pješadija, artiljerija, artiljerijsko-raketne jedinice protivvazdušne odbrane (u sva tri vida JNA), oklopne jedinice, inženjerija, ABH odbrana, veza i granične jedinice. Službe u JNA bile su: tehnička služba, građevinska služba, intendantska služba, saobraćajna služba, vazduhoplovno-tehnička služba, organi bezbjednosti i vojna policija, sanitetska služba, veterinarska služba, finansijska služba, administrativna služba, pravna služba, geodetska služba, muzička služba i informatika u OS. Krajem 80-ih godina VOJIN ('''''V'''azdušno '''o'''smatranje, '''j'''avljanje '''i''' '''n'''avođenje'') postao je rod vojske. Boja uniformi pripadnika kopnene vojske bila je sivo-maslinasta, pripadnika RV i PVO svijetlo-plava, dok su mornari imali plavo-bijele mornarske majice sa tamno plavom uniformom. Vojnici su bili naoružani puškama domaće proizvodnje [[Zastava M48|M48]], kalibra 7,9&nbsp;mm, a elitne jedinice automatskim puškama [[Zastava M70|M70]] i [[Zastava M72|M72]], kalibra 7,62&nbsp;mm dok su pripadnici Vojne policije koristili još i pištolje [[Zastava M70 (pištolj)|M70]] i pištolj [[Zastava M84 Škorpion|M84]], proizveden po čehoslovačkoj licenci. Sva pravila u JNA regulisana su tzv. [[Pravilo službe JNA|Pravilom službe JNA]], a za vojnike bi za vrijeme služenja važili vojni zakoni. Političko i religijsko djelovanje u JNA je bilo zabranjeno, mada je većina oficira pripadala [[Savez komunista Jugoslavije|Savezu komunista Jugoslavije]] (SKJ), a vojna je obuka imala i političku stranu obojenu marksističkim teorijama. Nadzor nad političkom i sigurnosnom području nad vojnicima imala je tzv. Kontaobavještajna grupa (KoG), u sastavu Vojne policije, koja je imala prava otvaranja pošiljki vojnicima, špijuniranja oficira i praćenja u privatnom životu oficira i njihovih porodica. Osamdesetih godina, nakon reforme 1988. godine JNA je bila organizirana u tri armijske oblasti: [[Prva armijska oblast JNA|Prva armijska oblast]] sa sjedištem u [[Beograd]]u i obuhvatala je dijelove SR Srbije i SR Bosne i Hercegovine, [[Treća armijska oblast JNA|Treća armijska oblast]] sa sjedištem u [[Titograd]]u (dijelovi SR Srbije, SR Makedonija i SR Crna Gora) i [[Peta armijska oblast JNA|Peta armijska oblast]] sa sjedištem u Zagrebu sa zapovjedništvom nad teritorijom SR Hrvatske i SR Slovenije. Sjedište JNA bilo je u [[Beograd]]u u zgradi tzv. [[Savezni sekretarijat za narodnu odbranu|Saveznog sekretarijata za narodnu odbranu]] (SSNO), sjedište [[Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana SFRJ|RVO i PVO]] u [[Zemun]]u, a sjedište [[Jugoslavenska ratna mornarica|JRM]] u [[Split]]u. Službeni jezik u JNA, bio je [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]], a u organizacijama koje su imale sjedište u SR Sloveniji i SR Makedoniji, mogao se koristiti jezik tih republika. Službeno pismo bilo je latinica. ==== Obuka ==== Obuka vojnika vršena je u centrima za obuku, kasarnama sa 3.000-5.000 vojnika i trajala je od 3 mjeseca i 22 dana, za jedinice pješadije, veze, do 5 mjeseci i 22 dana za specijalne jedinice (padobranci, [[vojna policija]] i sl.) Vojnici su mogli biti i obučavani u Školi rezervnih oficira u Bileći, a nakon šestomjesečne obuke bi sticali čin vodnika pitomca, koji se razlikovao po nošenju ukrštenih mačeva zlatne boje na reverima košulje, a mogao je zapovjedati, nakon dodatne obuke jednim vodom. Nakon obuke, vojnici bi bili prekomandom premješteni u manje kasarne na vršenje dužnosti. Nakon desetak dana u centru za obuku polagala bi se svečana zakletva u kojima bi vojnici bili obavezni potpisati i izgovoriti svečanu zakletvu. ====Obrazovanje ==== Prijem u Srednje vojne škole obavljao se u općinama i vojnim institutima, na kojima se isptivala zdravstvena sposobnost budućih pitomaca. Za prijem se između ostalog razmatrala i moralno-politička podobnost roditelja, kao i nacionalna pripadnost. Težilo se jednakoj zastupljenosti pitomaca, prema nacionalnom udjelu pojedinih naroda u SFRJ. Obuka podoficira bila je u četverogodišnjim Vojnim srednjim školama, koje su bile smještene u glavnim gradovima republika, nakon čega bi pitomci stjecali najniži podoficirski čin [[vodnik]]a. Nastavak obuke za [[oficir]]e bio je u Vojnim akademijama, kao četverogodišnji studij, nakon čega bi dobijali čin [[poručnik]]a. Obrazovanje za više oficire bilo je u višim školama i polaznici bi završavali sa činom [[major]]a, a najviši čin bio je bio čin [[pukovnik]]a. Obuka za [[general]]e, odvijala se na generalskim kursevima sa stjecanjem čina [[general-major]]a. Najviši čin JNA bio je [[general-armije]]. Nakon završetka služenja, vojnici bi bili evidentirani u Općinskim sekretarijatima za narodnu odbranu, i bili bi obavezni sudjelovati u vojnim vježbama Teritorijalne odbrane, koja je bila zasnovana na općinskom i republičkom nivou. Registrovanjem u TO, rezervisti bi dobijali činove, sličnim vojničkim, sa dodatkom činu ''u rezervi''. ==== Namjenska industrija ==== Po nekim je podacima JNA, bilo ekonomsko područje sa najvišim prihodima u Jugoslaviji. U tzv. ''namjenskoj industriji'' i pogonima proizvodnje oružja bilo je zaposleno nekolino stotina hiljada radnika, a proizvodilo se oružje, tenkovi, eksplozivi, avioni i helikopteri, artiljerijska oružja, vojni eksplozivi i bojni otrovi. Najpoznatije fabrike bile su tvornice u [[Zavodi Crvena Zastava|Zavodima Crvena Zastava]] u [[Kragujevac|Kragujevcu]] sa proizvodnjom lakog pješadiskog naouružanja, tvornica tenkova [[Đuro Đaković (tvornica)|Đuro Đaković]] u [[Slavonski Brod|Slavonskom Brodu]], tvornica municije [[Igman Konjic]], tvornica [[Bratstvo (tvornica)|Bratstvo]] u [[Novi Travnik|Novom Travniku]],<ref>{{Cite web|url=https://bnt-tmh.ba/|title=BNT - Tvornica masina i hidraulike Novi Travnik BRATSTVO vojna industrija BIH TMIH TMH|language=hr|access-date=19. 6. 2023}}</ref> tvornice vojnih i privrednih eksploziva i raketa [[Vitezit (tvornica)|Vitezit]] i [[Sintevit]] u [[Vitez]]u, tvornica aviona i helikoptera [[SOKO]] u [[Mostar]]u.<ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/readingroom/docs/CIA-RDP80T01355A000100880001-1.pdf|title=MOSTAR AIRFRAME PLANT SOKO AND MOSTAR|last=CIA-RDP80TO1}}</ref> Oružje i vojna oprema izvoženi su u mnoge zemlje, a najviše u zemlje tzv. [[Pokret nesvstanih|nesvrstanog bloka]]. ==== Raspad ==== Početkom raspada SFRJ, i odbijanjem slanja regruta Republičkih sekretarijata za narodnu odbranu SR Slovenije i SR Hrvatske, kao i napuštanjem oficira pripadnika hrvatskog i slovenskog naroda, vojni se kadar pretvorio u većinski srpsku armiju, politički obojenu srpskim nacionalizmom i šovinizmom, koja je početkom sukoba u SR Hrvatskoj stala na stranu pobunjenih Srba u Hrvatskoj, te je 20 maja 1992. godine raspuštena, a od njenih ostataka se osnovala [[Vojska Republike Srpske]] u [[Republika Bosna i Hercegovina|Republici Bosni i Hercegovini]] i [[Vojska Jugoslavije]] u ostatku Jugoslavije nazvanom [[Srbija i Crna Gora]], te kasnije [[SR Jugoslavija]]. ==== Kontroverze ==== Pripadnost oficirskom i podoficirskom kadru u SFRJ imalo je velike privilegije. Završetkom školovanja, podoficiru bi se dodijeljivao stan u zavisnosti od broja članova domaćinsva, postojale su posebne trgovine u kojima bi članovi porodica i sami oficir mogli kupovati posebnu robu po niskim cijenama, kao i posebna odmarališta, sa povoljnim cijenama za porodice oficira. Pripadnici JNA, bili su natprosječno dobro plaćeni, a penzioni se im staž računao po tzv. beneficiranom sistemu - za 12 mjeseci rada, bilo bi im računato 18 mjeseci. U slučaju napuštanja srednje škole ili akademije, roditelji pitomaca bi bili dužni vratiti sve troškove školovanja, koje je bilo besplatno, kao i uđbenici i nastavna sredstva. === Teritorijalna odbrana === {{Glavni|Teritorijalna odbrana}} Teritorijalna odbrana (TO) je bila paravojna komponenta Oružanih snaga SFRJ, osnovana 1969. godine, te integralni dio odbrambene koncepije nazvane ''Koncepija općenarodne odbrane i društvene samozaštite''. Osnovana je uslijed pritiska i osnovanih mogućnosti napada na Jugoslaviju od strane [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]] u vrijeme vojne intervencije u [[Čehoslovačka|Čehoslovačkoj]]. Osnovni koncept bila je vojna podrška [[JNA]], u slučaju napada, a komanda je, za razliku od JNA, bila decentralizovana, te je svaka od republika i pokrajina imala svoje jedinice Teritorijalne odbrane. Obaveza služenja u TO, je bila za sve radnosposobne građane, a uglavnom su se jedinice popunjavale nakon odsluženja vojnog roka u JNA, kada bi se u općinskih štabovima TO, dodjeljivao raspored u jedinice, koje su bile organizirane i u većim fabrikama. U zavisnosti od veličine općine ili grada, jedinice su bile u rangu voda ili čete, koje bi po potrebi prerastale u veće jedinice (bataljon). Jedinice su bile u zavisnosti od veličine i zadataka podijeljene u dvije grupe: manje - taktičke jedinice, za pozadinska i partizanska djelovanja i taktičko-združene jedinice, veličine brigada, koje bi se mogle frontalno suprostaviti neprijatelju. TO je bila naoružana lakih naoružanjem, ali su postojala i skladišta sa protuavionskim topovima, artiljerijom, brodovima i manjim brojem oklopnih vozila. TO je s vremenom, postao politička protuteža JNA, naročito u SR Sloveniji i SR Hrvatskoj, koje su podržavale jedan vid nacionalnih republičkih armija.<ref name="TITO" /> Broj pripadnika procjenjen je između 1-3 miliona u slučaju rata, a u mirnodopskim uslovima oko 860.000 boraca. Početkom raspada Jugoslavije, neke republičke TO učestvovale su na strani JNA u borbama protiv secesionističkih republika, a neke su preustrojene u paravojne odbrambene jedinice budućih novonastalih država. Veći dio oružja, početkom 1990-ih godina iz skladišta TO, JNA je oduzela i kasnije koristila za naoružavanje civila. == Ekonomija == {{Ekonomska razlika sjever-jug u SFRJ 1979.}} Nakon završetka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] jugoslavenska ekonomija bila je zasnovana na principima [[planske ekonomije]], po uzoru sovjetske privrede. Proizvodnja u svim sektorima zasnivala se na petogodišnjim planovima, koji su regulisali proizvodnju, strateške ciljeve i cijene. Donošenjem [[Odluke AVNOJ-a|odluka AVNOJ-a]] 24. maja 1944. oduzeta je imovina svim Nijemcima i suradnicima okupatora. Time je bilo pogođeno 50% ukupne idustrije i 120.000 poljoprivrednih gazdinstva. Jak razvoj industrije, privrede, turizma i energetike, stvorio je u 70-im godinama velike ekonomske razlike na relaciji sjever-jug (SR Slovenija, SR Hrvatska i SAP Vojvodina u odnosu na ostale republike i pokrajine). Najnerazvijenija područja bila su SR Bosna i Hercegovina, SR Makedonija i SAP Kosovo, te je dolazilo do jakim unutrašnjih emigracija stanovništva u bogatija područja SR Slovenije, šro je izazvalo jake netrpeljivosti između autohtonog i doseljenog stanovništva. Tako dolazi do pogrdnog imenovanja radnika iz drugih republika u SR Sloveniji, koje su nazivali ''Južnjaki'', ''Šveđani'' ili ''Čefuri''. Kurs [[Jugoslavenski dinar|jugoslavenskog dinara]] je u početku bio centralno regulisan, a kasnije je nakon nekoliko devalvacija, ušao na tržište valuta. Jugoslavija je bila privredno najrazvijenija zemlja Jugoistočne Evrope. === Novac === {{Glavni|Jugoslavenski dinar}} [[Datoteka:YUD 1000 1981 obverse.jpg|140px|mini|desno|Novčanica od 1000 dinara, koja je dugo imala najveću vrijednost u SFRJ]] [[Datoteka:1 Yugoslav dinar (1978) front.JPG|140px|mini|desno|Lice novčića od 1 dinara iz 1978. godine]] [[Datoteka:5000-dinara-1991.jpg|140px|mini|desno|Lice zadnje novčanice SFRJ od 5.000 dinara iz 1991. godine]] Službena valuta u SFRJ bio je [[Jugoslavenski dinar|dinar]], koji se sastojao od 100 para. Najmanji novčić je bio novčić od 5 para iskovan 1965. godine, koji je bio samo nekoliko godina u opticaju. Dinar je doživio nekoliko [[devalvacija]] i [[denominacija]], a 70-ih i 80-ih godina je postao stabilna valuta. U bankama su se mogle zamijeniti strane valute, dok jedno vrijeme kupovina stranih valuta kupovina stranih valuta nije bila moguća. Dinar je štampala i kovala [[Narodna banka Jugoslavije]], a novčići su kovani i povodom nekih godišnjica i u čast nekih međunarodnih organizacija. Najduže u opticaju je bila serija iz 1966. godine, koja je imala tržišnu vrijednost do 1986. godine. Zadnja novčanica dinara bila je novčanica od 5.000 dinara sa likom književnika [[Ivo Andrić|Ive Andrića]] iz 1991. godine. Raspadom SFRJ, kao privremeni bonovi uvedeni su u [[Slovenija|Sloveniji]] [[tolar]], u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] [[hrvatski dinar]], [[Makedonija|Makedoniji]] [[Makedonski denar|denar]] a u [[Republika Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] [[bosanskohercegovački dinar]]. === Privreda === Privreda Jugoslavije bila je zasnovana najprije na [[Planska ekonomija|planskoj proizvodnji]], koja je vremenom pod jakim uticajem države prelazila u jedan ograničeni vid [[Tržišna ekonomija|tržišne proizvodnje]]. Rapodjela privrednih subjekata bila je na disperzivnoj bazi, po logici da u svakoj republici bi se trebali nalaziti strateški pogoni. Tako da je došlo do raspodjeljenosti industrije, po sistemu, da bi u svakoj republici postojala jedna željezara, jedna rafinerija, te da se sve industrijske grane razvijaju jednako po regionima, bez obzira na raspoloživost sirovina, te obučenost kadrova u tehnološkim procesima, što je neminovno vodilo ka nerentabilnosti pogona, koji su državnim ili kasnije republičkim subvencijama održavani u životu. Većina pogona bila je grupisana u velike koncerne (SOUR), a oni bili podijeljeni u manje (OOUR), zasnovani na Zakonu o udruženom radu. Osim ovog sistema, koji je imao uzor na zapadnoevropske koncerne, sa razlikom da je upravljanje sredstvima u početku bilo dodijeljeno SOUR-ima, a kasnije OOUR-ima, postojala je i mala privatna privreda, uglavnom manje zanatske radnje, ugostiteljstvo i uslužne djelatnosti. Uvođenjem radničkih savjeta, koji su dobijali sve više prava, višak se vrijednosti, trošio na raspodjelu plata, a manje za održavanje i sanaciju, te tehnološki razvoj. Značajna razlika bila je privreda u SR Sloveniji, u kojoj takoreći nisu postojali veliki giganti, nego su firme rasporođene u manja mjesta, te su zadržavale veličinu srednjih preduzeća, čime su se negativne strane radničkog samoupravljanja svele na minimum. Veće organizacije bile su [[INA]], [[Energoinvest]], [[UNIS]], [[Gorenje (firma)|Gorenje]], [[Unionivest]], [[UPI]], [[Agrokomerc]], [[Zastava automobili]], [[Borac Travnik]] [[Šipad]], [[Jelovica]], [[Iskra]], [[FAP|Fabrika automobila Priboj]], [[TAM|Tovarna avtomobilov Maribor]], [[Industrija motornih vozil]], [[Đuro Đaković (firma)|Đuro Đaković]], [[Rade Končar (firma)|Rade Končar]], [[EI Niš]], [[PIK Vrbovec]], [[Radenska]], [[Elan (firma)|Elan]]. ==== Auto-industrija ==== [[Datoteka:ZastavaPICT3088.JPG|140px|mini|desno|[[Zastava 750]], popularno nazvan ''Fićo'']] Proizvodnjom i montažom automobila bavile su se nekolike firme u Jugoslaviji. Najpoznatija je bila [[Zastava Automobili|Zastava Auto]] iz [[Kragujevac|Kragujevca]], koja je prozvodila automobile uglavnom po licenci italijanskog [[Fiat]]a, Najpoznatiji proizvodi bili su [[Zastava 750]], i [[Zastava Yugo]], koji je izvožen na tržište Sjeverne Amerike, Evrope i Azije. Druga najveća tvornica automobila je bio sarajevski [[TAS]] (danas [[Volkswagen Sarajevo d.o.o.]]), koji je montirao [[VW Golf]]; [[Tomos]] iz [[Koper|Kopra]] koji je prvobitno proizvodio mopede i brodske motore, te montirao neka vozila [[Citroën]]a ([[Citroën Ami 6|Ami 6]], [[Citroën Ami 8|Ami 8]] und [[Citroën Dyane|Dyane]]), a zajedno sa [[kranj]]skom [[Iskra (kompanija)|Iskrom]] 1975. godine osniva se poduzeće [[Cimos]], koje prozvodi još neka vozila Citroëna. [[IMV]] iz [[Novo Mesto|Novog Mesta]], koji je prvobitno montirao neka vozila britanskog [[Austina]], a od 1973. [[Renault]]a ([[Renault 4]], [[Renault 12]], [[Renault 16]] i [[Renault 18]]), a 1988. godine se osniva [[REVOZ]], koji u početku proizvodi i putničke prikolice, te kamp vozila. Ovo se proizvodno područje kasnije prebacuje u [[Adria Mobil]]. [[IDA Opel]] iz [[Kikinda|Kikinde]] proizvodi modele [[Opel Kadett D|Kadett]], [[Opel Kikinda|Kikinda]], [[Opel Omega A|Omega]], [[Opel Vectra|Vectra]] i [[Opel Corsa|Corsa]]. U Beogradu su se proizvodili autobusi u firmi [[Ikarus]], u Priboju kamioni [[FAP]], a u Mariboru [[TAM]], koji je osim kamiona proizvodio autobuse, specijalna vatrogasna vozila i vozila za vojne potrebe. U [[Novi Beograd|Novom Beogradu]] tvornica [[IMT]] proizvodila je poljoprivredne mašine i traktore. ==== Metalurgija ==== [[Datoteka:Zenica (Stahlwerk).jpg|140px|mini|desno|[[Željezara Zenica]], prva željezera na prostoru bivše Jugoslavije]] [[Datoteka:Brodo1995.jpg|140px|mini|desno|Dizalica u [[Brodosplit]]u]] ===== Crna metalurgija ===== Metalurška industrija bila je relativno razvijena u Jugoslaviji. Prva željezera izgrađena je u [[Zenica|Zenici]] 1882. godine. [[Željezara Zenica]] je tokom vremena proširivana, tako da je sredinom 80-tih godina prošlog vijeka imala pet visokih peći, oko 24.000 zaposlenih sa obimom proizvodnje u iznosu od 1,87 miliona tona čelika godišnje. U SR Srbiji radila je [[Željezara Smederevo]] izgrađena 1913. godine, u SR Hrvatskoj [[Željezara Split]] u [[Kaštel Sućurac|Kaštel Sućurcu]] (1968.) i [[Željezara Sisak]] u SR Sloveniji [[Željezara Ravne]] u [[Ravne na Koroškem|Ravnama na Koroškem]] i [[Željezara Jesenice]]. ===== Brodogradnja ===== Većina brodogradilišta bila je razmještena u SR Hrvatskoj. Veća brodogradilišta bila su: [[Brodogradilište Kraljevica]], [[Brodogradilište 3. maj]] na [[Rijeka (grad)|Rijeci]], [[Brodogradilište Uljanjik]] u [[Pula|Puli]], [[Brodogradilište Viktor Lenac]] u [[Kostrena|Kostreni]], [[Brodosplit]] u [[Split]]u i [[Brodogradilište Trogir]]. Brodogradilišta su proizvodila [[trajekt]]e, [[tanker]]e, putničke brodove kako za potrebe prometa u Jugoslaviji tako i za izvoz. Brodogradnja je bila jedna od jačih izvoznih privrednih grana Jugoslavije. ==== Naftna industrija ==== SFRJ je imala nekoliko naftnih kompanija koje su se bavile preradom i prodajom pogonskog goriva. Veće kompanije bile su [[INA]], sa sjedištem u [[Zagreb]]u, [[Energopetrol]] sa sjedištem u [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Makpetrol]] u [[Skoplje|Skoplju]], [[Naftagas]] (danas [[NIS]]) u [[Novi Sad|Novom Sadu]], [[Beopetrol]] (danas [[Lukoil Srbija]]) u [[Beograd]]u, [[Istrabenz]] iz [[Koper|Kopra]], [[Jugopetrol]] (danas [[Petrol]]) iz [[Ljubljana|Ljubljane]]. Nafta i naftni derivati su se prerađivali u rafinerijama [[Rafinerija nafte Bosanski Brod|Rafinerija nafte u Bosanskom Brodu]], [[OKTA]] u [[Skoplje|Skoplju]], [[Rafinerija nafte Sisak]], [[Rafinerija nafte Beograd]], [[Rafinerija nafte Pančevo]] i [[Rafinerija nafte Lendava]]. Osim naftnih rafinerija, postojale su rafinerije motornih ulja kao [[Rafinerija ulja Modriča]]. ==== Rudarstvo ==== ===== Ugalj ===== Zalihe [[Ugalj|uglja]] u Jugoslaviji, bile su većinom rasprostranjene u SR BiH, SR Sloveniji, SR Srbiji i SAP Kosovu. Uglavnom su to bili rudnici [[lignit]]a, dok se [[mrki ugalj]] i [[kameni ugalj]] kopao u manjim razmjerama. Veći rudnici uglja u Jugoslaviji bili su: [[Aleksinački Rudnik]], [[Rudnik Banovići]], [[Rudnik Belaćevac|Belaćevac]], [[Rudnik Bogovina|Bogovina]], [[Rudnik Breza|Breza]], [[Rudnik Kakanj|Kakanj]], [[Rudnik Kreka|Kreka]], [[Rudnik Kostolac|Kostolac]], [[Rudnik Kolubara|Kolubara]], [[Rudnik Labin|Labin]], [[Rudnik Miraš|Miraš]], [[Senjski Rudnik]],[[Rudnik Sibovc|Sibovc]], [[Rudnik Stanari|Stanari]], [[Rudnik Suvodol|Suvodol]], [[Rudnik Trbovlje|Trbovlje]], [[Rudnik Ugljevik|Ugljevik]], [[Rudnik Zenica|Zenica]]. Ugalj se kopao uglavnom u rudarskim jamama, ali i na nekoliko površinskih kopova. Ugalj je korišten za pogon termoelektrana, koje su izgrađene u neposrednoj blizini rudnika. Zbog zastarjele opreme, u rudnicima uglja bile su česte nesreće, kao posljedica eksplozije [[metan]]a, [[Gorski udar|gorskog udara]] ili zastarjele opreme. Nesreće sa većim brojem žrtava desile su se u [[Nesreća u rudniku Kakanj 1965.|Kaknju 1965.]] i [[Nesreća u rudniku Kreka 1990.|rudniku Kreka 1990.]] kada je poginulo 180 rudara, u [[Nesreća u rudniku Raspotočje 1982.|Raspotočju 1982.]] i [[Nesreća u Aleksinačkom rudniku 1983.|Aleksinačkom rudniku 1983.]] godine. ===== Željezna ruda ===== Rudnici željezne rude nalazili su se u [[Rudnik Ljubija|Ljubiji]] kod [[Prijedor]]a, [[Rudnik Vareš|Varešu]], te nekoliko manjih u SR Sloveniji i SR Srbiji. === Poljoprivreda === Sredinom 40-ih godina prošlog vijeka 70% stanovništva bavilo se poljoprivredom, koja je sačinjavala 36% ukupnog društvenog proizvoda. Od udjela 76,4% 1931. godine, poljoprivredno stanovništvo se smanjilo 1981. na 19,9%. Donošenjem ''Zakon o Agrarnoj reformi i kolonizaciji'' 23. augusta 1945. godine po uzoru na sovjetske [[kolhoz]]e i [[sovhoz]]e zemlja je oduzeta veleposjednicima i dodijeljena novim vlasnicima, uglavnom bivšim borcima NOVJ, pod parolom ''Zemlja onima koji je obrađuju''.<ref>Zoran Pokrovac: ''Sozialistische Reformen am Fall Jugoslaviens und sozialistische Konstruktion der Wirklichkeit''. In: Christoph Boyer (Hrsg.): ''Zur Physiognomie sozialistischer Wirtschaftsreformen''. Frankfurt am Main 2007, {{ISBN|978-3-465-04026-2}}, str. 123–137.</ref> Ovim zakonom pogođeno je oko 160.000 pravnih lica (politički protivnici, veleposjednici, industrijalci, banke, crkve, samostani i vjerske zajednice) sa ukupno 1.600.000&nbsp;[[Hektar|ha]] obradive zemlje, koja je podijeljena na 316.000 porodica, koje su dijelom preseljene iz siromašnih krajeva SR Hrvatske i SR Bosne i Hercegovine na imanja bivših veleposjednika u SAP Vojvodini i Slavoniji, uglavnom njemačkog porijekla. Površina posjeda ograničena je na 25-35 ha.<ref name="HS" /> To je dovelo do stvaranja zadruga, time i pada poljoprivredne proizvodnje i revolta seljaka, koji su kao u tzv. [[Cazinska buna|Cazinskoj buni]] 1950. odnijeli i ljudske živote. Seljaci su bili obavezni predavati propisani dio proizvodnje u novoosnovane zadruge, a iz protesta su često odgađali berbu i uništavali prinose trunjenjem prinosa na njivama. Razlazom sa SSSR 1948. godine, stvara se projekat [[Radničko samoupravljanje|radničkog samoupravljanja]], koji prelazi u sve sfere, pa i u poljoprivredu. Ustavnim odredbama ograničava se imovina seljaka na 10&nbsp;[[Hektar|ha]]. Težište poljoprivredne djelatnosti bilo je u SAP Vojvodini, SR Hrvatskoj, SR Srbiji i dijelovima SR Bosne i Hercegovine. Kasnije se stvaraju veliki poljoprivredni koncerni, ''Složene organizacije udruženog rada'' (SOUR), sa jakom prehrambenom industrijom: [[Fructal]], [[29. novembar (firma)|29. novembar]], [[UPI]], [[Soko Štark]], [[Kraš]], [[Gavrilović]], [[Agrokomerc]], [[Bosanka (firma)|Bosanka]]. Firme su doživjele veliki napredak, ali ih je sputavala [[socijalistička tržišna privreda]], te kompleksnost sistema udruženog rada. U SR Srbiji i SR Bosni i Hercegovini jača voćarstvo, a mesna i prehrambena industrija u SAP Vojvodini i SR Hrvatskoj. === Energetika === {{Energetski izvori SFRJ}} Opskrbljenost energijom u Jugoslaviji nakon Drugog svjetskog rata bila je loša. Na energetsku mrežu bili su priključeni samo veći gradovi, dok je većina sela bila bez električne energije. Izgradnjom zemlje sagrađene su mnoge hidroelektrane, termoelektrane i jedna nuklearna elektrana. Intenzivna lektrifikacija sela počela je krajem 60-ih i gotovo završena 70-ih godina prošlog stoljeća. Istovremeno izgradnjom i industrijalizacijom gradova dolazi do poboljšanja obskrbe toplotnom energijom izgradnjom lokalnih manjih kotlovnica sa pogonom na lož-ulje ili ugalj. Vremenom se taj vid grijanja proširio u većini gradova. Izgradnjom plinovoda iz pravca bivšeg Sovjeskog saveza, grijanje na plin, kao i primjena u energetskim izvorima, uvodi se intenzivno u Jugoslaviju krajem sedamdesetih godina. ==== Hidroelektrane ==== {{Glavni|Spisak hidroelektrana u Jugoslaviji}} Manje hidroelektrane su na području Jugoslavije izrađene još krajem 19. vijeka. Nastajale su uglavnom oko većih gradova, te bi snabdijevale industrijske pogone i sam grad. Ekspanzija izgradnje hidroelektrana počela je 1947. početkom gradnje [[Jablanička brana|Jablaničke brane]], koja je isprva imala 150&nbsp;MW, a 1967. godine gradi se brana u [[Grančarevo|Grančarevu]] kod [[Bileća|Bileće]], čime se stvorilo akumulacijsko [[Bilećko jezero]] sa hidroelektranama [[HE Trebinje 1]] (176&nbsp;MW) i [[HE Trebinje 2]] (30&nbsp;MW) i [[Hidroelektrana Dubrovnik|HE Dubrovnik]] (216&nbsp;MW), početkom 1970-ih izgradnjom akumulacije [[Buško jezero]], snabdijeva se [[Hidroelektrana Orlovac|HE Orlovac]] (235&nbsp;MW). Na [[Drava|Dravi]] se gradi niz hidroelektrana: [[Hidroelektrarna Dravograd|HE Dravograd]] (26&nbsp;MW), [[Hidroelektrarna Zlatoličje|HE Zlatoličje]] (126&nbsp;MW), [[Hidroelektrana Čakovec|HE Čakovec]] (76&nbsp;MW), [[Hidroelektrana Varaždin|HE Varaždin]] (94&nbsp;MW) i [[Hidroelektrana Dubrava|HE Dubrava]] (76&nbsp;MW), a na [[Dunav]]u u saradnji sa [[Rumunija|Rumunijom]] [[Hidroelektrana Đerdap I|HE Đerdap I]] (2280&nbsp;MW) [[Hidroelektrana Đerdap II|HE Đerdap I]] (280&nbsp;MW). Hidroelektrane izgrađen na rijeci [[Drina|Drini]] su: [[Hidroelektrana Bajina Bašta|HE Bajina Bašta]] (422&nbsp;MW), [[Reverzibilna hidroelektrana Bajina Bašta|RHE Bajina Bašta]] i [[Hidroelektrana Zvornik|HE Zvornik]] (87&nbsp;MW), na [[Uvac|Uvcu]] [[Hidroelektrana Kokin Brod|HE Kokin Brod]] (25&nbsp;MW), na [[Lim]]u [[Hidroelektrana Potpeć|HE Potpeć]] (54&nbsp;MW) i [[Hidroelektrana Bistrica|HE Bistrica]] (104&nbsp;MW). Reverzibilna [[Hidroelektrana Velebit|HE Velebit]] (276&nbsp;MW) dovršena je 1985. Na [[Crni Drim|Crnom Drimu]] izgrađena je [[Hidroelektrana Globočica|HE Globočica]] (42&nbsp;MW) i [[Hidroelektrana Vrutok|HE Vrutok]]. ==== Termoelektrane ==== {{Glavni|Spisak termoelektrana u Jugoslaviji}} Veće termoelektrane su građene uglavnom u SR Bosni i Hercegovini, SR Sloveniji, SR Srbiji i SAP Kosovu, u blizini rudnika [[lignit]]a, dok su termoelektrane manje snage građene i u SR Hrvatskoj, SR Makedoniji i SR Crnoj Gori. Termoelektrane građene u Jugoslaviji isprva su bile na [[ugalj]], a neke su kasnije prerađene na proivodnju energije sagorijevanjem plina ili projektovane sa pogonom na naftu. Krajem novembra 1948. godine u [[Kostolac|Kostocu]], gradi se isprva manja, [[Termoelektrana Kostolac]], koja će kasnije dograđivanjem novih doseći ukupnu snagu od 1&nbsp;[[Gigavat|GW]]. U [[Kakanj|Kaknju]] se 1956. godine gradi [[Termoelektrana Kakanj]] sa 450&nbsp;MW snage, [[Termoelektrana Nikola Tesla]] u [[Obrenovac|Obrenovcu]], dograđena na snagu od 1650&nbsp;MW, a krajem 80-ih dostižze snagu od 3&nbsp;GW i u [[Velenje|Velenju]] [[Termoelektrana Šoštanj]], kasnije dograđena na snagu od 345&nbsp;MW, 1963. u [[Tuzla|Tuzli]] [[Termoelektrana Tuzla]] (715&nbsp;MW), 1977. u [[Gacko|Gacku]] [[Termoelektrana Gacko]] (300&nbsp;MW) i u [[Ugljevik]]u [[Termoelektrana Ugljevik]] (300&nbsp;MW), 1962. gradi se u [[Obilić]]u [[Termoelektana Kosovo A]] (800&nbsp;MW), a 1983. [[Termoelektana Kosovo B]] (680&nbsp;MW). Osim ovih većih postojale su jos desetak manjih termoelektrana. Gradnja termoelektrana sa pogonom na [[lignit]], a zbog slabih filtera, izazvala je ekološko zagađenje u tim krajevima. ==== Nuklearna elektrana ==== [[Datoteka:NE-Krsko_retouched.jpg|140px|mini|desno|[[Nuklearna elektrana Krško]]]] [[Nuklearna elektrana Krško]] puštena je u pogon u januaru 1984. godine, planiranje je počelo 1970. a gradnja 1974. godine. Nalazi se u [[Krško]]m, općini u Sloveniji. Nakon izgradnje snaga elektrane je bila 632 [[Megavat|MW]]. Izgrađena je kao projekat američke firme [[Gilbert Associates Inc.]] a izvedba je bila od [[Westinghouse Electric Corporation]]. Osim nuklearne elektrane, Jugoslavija je posjedovala i [[Institut za nuklearne nauke Vinča|nuklearni institut]] u [[Vinča|Vinči]], kraj [[Beograd]]a. === Promet === Saobraćajna infrastruktura je u usporedbi sa drugim razvijenim evropskim državama bila relativno slabo razvijena. Saobraćaj se odvijao mrežom magistralnih cesta, manjim dijelom auto-putova, u primorskim dijelovima trajektnim prometom, željeznički promet je povezivao veće gradske centre, a avionski promet i aerodromi su bili smješteni u glavnim gradovima, te turistčkim odredištima u SR Hrvatskoj. ==== Cestovni promet==== [[Datoteka:Autoput80.jpg|140px|mini|desno|Karta autoputa Bratstvo-jedinstvo]] Najznacajnija prometnica u Jugoslaviji bila je tzv. [[Autoput Bratstvo i jedinstvo]] (M1) dužine 1.188&nbsp;km. Dijelovi ovog puta su bili izgrađeni kao autoput sa dvije dvosmjerne trake i to dionice: [[Kranj]]–[[Ljubljana]] dužine 20&nbsp;km, [[Jankomir]]–[[Slavonski Brod ]](istok) sa 207&nbsp;km i [[Sremska Mitrovica]]–[[Beograd]]–[[Niš]] 277&nbsp;km, dok su ostali dijelovi bila zapravo magistralna cesta. Izgradnja je započeta poslije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] kako bi se Jugoslavija dobro saobraćajno povezala, jer je do tad imala samo lokalne i regionalne puteve slabog kvaliteta. U izgradnji auto-puta su učestvovale [[Omladinske radne akcije|omladinske radne brigade]], koje su sačinjavali jugoslavenski i inostrani omladinci i pripadnici [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]]. Numeracija magistralnih cesta u Jugoslaviji bila je predviđena slovom M i brojem ceste. Ukupno je bilo 29 [[Spisak magistralnih cesta u Jugoslaviji|magistalnih cesta]]. ==== Željeznički promet==== [[Datoteka:JŽ logo.gif|140px|mini|desno|Logo JŽ]] [[Datoteka:Pruga Samac-Sarajevo.jpg|140px|mini|desno|Plakat za poziv mladima na omladinsku radnu akciju izgradnje [[Pruga Šamac – Sarajevo|pruge Šamac-Sarajevo]]]] Željezničkim prometom u Jugoslaviji upravljalo je državno preduzeće [[Jugoslavenske željeznice]] (JŽ) osnovano 1918. godine. Preduzeće je bilo jedna od osnivačkih članica međunarodne unije željeznica [[UIC]] i imalo je oznaku UIC-Code 72. Do društevene reforme 1954. godine zvalo se Jugoslavenske državne železnice (JDŽ). Nakon raspada SFRJ, ovo se preduzeće transformisalo i podijelilo u: U [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]: [[Željeznice Bosne i Hercegovine]] (ŽBH), koje se satoje od [[Željeznice Federacije Bosne i Hercegovine]] (ŽFBH) i [[Željeznice Republike Srpske]] (ŽRS) sa sjedištem u Doboju; u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] [[Hrvatske željeznice]] (HŽ); u [[Makedonija|Makedoniji]] [[Makedonski železnici]] (MŽ); u [[Crna Gora|Crnoj Gori]] [[Željeznica Crne Gore]] (ŽCG); u [[Srbija|Srbiji]] [[Železnice Srbije]] (ŽS); u [[Slovenija|Sloveniji]] [[Slovenske železnice]] (SŽ) i na [[Kosovo|Kosovu]] [[Trainkos]] (HK). Pogon vozova bio je [[Parna lomomotiva|parnim]], [[dizel lokomotiva]]ma, [[Lokomotive sa električnim prenosom snage|lokomotivama sa električnim prenosom snage]], [[Lokomotive sa mehaničnim prenosom snage|lokomotivama sa mehaničnim prenosom snage]], [[Lokomotive sa hidrauličnim prenosom snage|lokomotivama sa hidrauličnim prenosom snage]], [[Električne lokomotive|električnim lokomotivama]] sa [[Lokomotive na jednosmjernu struju|lokomotivama na jednosmjernu struju napona 3 kV]] i [[Lokomotive na naizmjeničnu struju|lokomotivama na naizmjeničnu struju napona 25 kV]]. Nakon Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji mreža željeznica bila je oko 5615&nbsp;km. Širina kolosijeka je bila [[Stadardni kolosijek|standarda evropska širina]] 1435 mm, a u većim dijelovima SR Bosne i Hercegovine je bio [[uskotračni kolosijek]] širine 760 mm (tzv. [[Bosanski uskotračni kolosijek]]). Elektrifikacija željeznice započela je 1969. godine,<ref>http://www.railfaneurope.net/ric/electrification.htm</ref> i to prvo pruge Beograd-Zagreb, a da 1980. godine bilo je elektrificirano 18% od ukupne mreže.<ref>{{cite book|author=Sam H. Schurr|title=Electricity in the American Economy Agent of Technological Progress|url=http://books.google.com/books?id=EtDOezijjQoC&pg=PA222|year=1990|publisher=Greenwood Publishing Group |isbn=978-0-313-27512-8|pages=222}}</ref> Uskotračni kolosijeci su od 1963. godine novoizgrađivani, a neki su ukinuti početkom 1970-ih godina. Izgradnja pruga je većim dijelom organizirana preko [[Omladinska radna akcija|omladinskih radnih akcija]] u kojima su izgrađene pruge [[Pruga Brčko – Banovići|Brčko – Banovići]], [[Pruga Šamac – Sarajevo|Šamac – Sarajevo]]. ==== Zračni promet==== Jugoslavija je imala dvije aviokompanije: [[JAT]] sa sjedištem u Beogradu i [[Adria Airways|Inex-Adria Airways]] sa sjedištem u Ljubljani. JAT je povezivao sve kontinente sa direktnim letovima, kao i sa međuslijetanjem u čvornim aerodromima. Veći aerodromi bili su u Beogradu ([[Aerodrom Nikola Tesla Beograd|Surčin]]), Zagrebu ([[Zračna luka „Franjo Tuđman”|Aerodrom Zagreb]]), Splitu ([[Zračna luka Split|Aerodrom Split]]), Dubrovniku ([[Aerodrom Dubrovnik]]), Sarajevu ([[Međunarodni aerodrom Sarajevo]]), Ljubljani ([[Aerodrom Jože Pučnik|Aerodrom Ljubljana]]), Titogradu ([[Aerodrom Podgorica|Aerodrom Titograd]]), Tivtu ([[Aerodrom Tivat]]), Prištini ([[Aerodrom Priština]]) i u Skoplju [[Aerodrom Aleksandar Veliki|Aerodrom Skoplje]]. ==== Pomorski promet==== Pomorski promet bio je uglavnom trajektni prevoz između većih luka u gradovima u SR Hrvatskoj i otoka ([[Split]], [[Rijeka (grad)|Rijeka]], [[Pula]], [[Zadar]], [[Drvenik (Gradac)|Drvenik]]), u SR Crnoj Gori ([[Bar (grad)|Bar]], [[Ulcinj]] i trajekt u [[Boka kotorska|Bokokotorskom zalivu]]), i u SR Sloveniji luka [[Koper]]. Veće su luke bile povezane sa italijanskim lukama [[Bari]] i [[Ancona]]. Prevoz su vršile velike firme kao [[Jadrolinija]]. Usluge teretnog i tegljačkog prometa obavljala je firma [[Brodospas]] iz Splita. Italijanska firme [[SNAV]] vršila je trajektni prijevoz sa nekim italijanskim lukama i lukama u SFRJ. ==== Riječni promet==== Riječni promet je bio uglavnom teretni prevoz [[šlep]]ovima i teretnim brodovima i odvijao se na [[Dunav]]u i [[Sava|Savi]] u SR Srbiji i SR Hrvatskoj. Veće luke bile su u [[Beograd]]u, [[Vukovar]]u, [[Osijek]]u i [[Novi Sad|Novom Sadu]]. Promet Dunavom je bio i međunarodni, a odvijao se iz pravca [[Austrija|Austrije]] do [[Crno more|Crnog mora]]. Postojale su i turistička krstarenja na istom pravcu. === Turizam === Osnovna turistička grana bio je ljetni turizam na Jadranskom moru u primorskim republikama. Sedamdesetih godina 20. vijeka dolazi do intenziviranja turizma iz pravca Zapadne Evrope. Domaći turisti su bili smješteni u tzv. ''sindikalnim odmaralištima'', povoljnom vidu boravka koje su organizirali veći privredni subjekti iz SFRJ. Zimski turizam se prvobitno razvijao u SR Sloveniji ([[Kranjska Gora]], [[Pohorje]]), a nakon [[ZOI 1984.]] i na [[Sarajevo|sarajevskim]] planinama [[Igman]]u, [[Jahorina|Jahorini]] i [[Bjelašnica|Bjelašnici]]. Na većim jezerima ([[Bledsko jezero]], [[Bohinjsko jezero]], [[Ohridsko jezero]], [[Prespansko jezero]] i [[Skadarsko jezero]]) bio je razvijen i ljetni turizam. Termalni turizam bio je razvijen u poznatijim termalnim banjama u SR Sloveniji: [[Radenci]], [[Moravske Toplice]], a vremenom se razvijao i u SR Srbiji ([[Vrnjačka Banja]]) i SR Bosni i Hercegovini ([[Kiseljak]] i [[Fojnica]]). ==== Nacionalni parkovi ==== {{Glavni|Nacionalni parkovi u Jugoslaviji}} Prvi [[nacionalni park]]ovi u SFRJ, bili su [[Nacionalni park Mavrovo]] i [[Nacionalni park Pelister]], proglašeni 1948. godine. Slijedeće godine su nacionalni parkovi postali [[Plitvička jezera (nacionalni park)|Plitvička jezera]], a nekoliko mjeseci kasnije proglašen je i [[Nacionalni park Paklenica]] na [[Velebit]]u u blizini [[Zadar|Zadra]]. U Jugoslaviji je do 1990. godine nacionalnim parkom proglašeno 21 područje. ==== Svjetska baština UNESCO-a ==== {{Glavni|Spisak mjesta svjetske baštine UNESCO-a u SFRJ}} Jugoslavija je imala osam mjesta proglašenih [[Svjetska baština|svjetskom baštinom]] [[UNESCO]]-a. Prva proglašenja bila su 1979. kada su svjetska baština postali: Grad [[Stari Ras]] i manastir [[Sopoćani]] u SR Srbiji, grad [[Kotor]], prirodna i kulturno-historijska regija, u SR Crnoj Gori, stara gradska jezgra [[Dubrovnik]]a, historijski dio [[Split]]a s [[Dioklecijanova palača|Dioklecijanovom palačom]] i [[Nacionalni park Plitvička jezera]] u SR Hrvatskoj. == Obrazovanje == {{Glavni|Obrazovanje u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Rektorat_Beogradskog_univerziteta.jpg|140px|mini|desno|Zgrada Rektorata Beogradskog univerziteta]] [[Datoteka:University_of_Zagreb.jpg|140px|desno|mini|Zgrada Rektorata Zagrebačkog univerziteta, najstarjijer univerziteta u Jugoslaviji]] Završetkom Drugog svjetskog rata 1945. godine u Jugoslaviji je bilo preko polovina odraslog stanovništva nepismeno ili bez završene škole,<ref name="HS" /> a 1931. godine 44,6% stanovništva starijeg od 11 godina bilo je nepismeno, a broj nepismenih ženskih osoba bio je 56,4%.<ref name="STAT" /> Od 1945-50. godine oko 2 miliona građana učestvovalo je na kursevima opismenjavanja.<ref name="DRAG">[[Dragomir Bondžić]], ''Prosveta i nauka u Srbiji i Jugoslaviji 1945-1990. Istorija XX veka''</ref> U isto vrijeme izgrađeno je 2.500 škola, sa istovremnim širenjem i nadogradnjom u području srednjeg i visokog obrazovanja.<ref name="HS" /> Udio ulaganja u obrazovanje, nauku i kulturu i porastao je od 2,6% od socijalnog proizvoda 1947. na 4,7% 1950. godine.<ref name="DRAG"/> Ovakvo ulaganje dovelo je do smanjenja nepismenosti u 1981. na svega 9,5% što se odnosilo uglavnom na starije stanovništvo. Procenat stanovništva sa srednjim obrazovanjem povećao se na 25,5%, a sa višim i visokim obrazovanjem na 5,6%.<ref name="STAT" /> Problem obrazovanja je naizgled riješen, ali su postojala velika odstupanja na relaciji ''sjever-jug''. Tako je 1981. godine nepismenost u SR Sloveniji skoro nestala (0,8%), u isto vrijeme je procenat nepismenih u SR BiH iznosio 14,5% (a kod žena 23,2%), a na SAP Kosovu 17,6% (26,4% nepismenih žena).<ref name="STAT" /> Veliki problem su bile razlike između školstva na relaciji ''selo-grad'', jer su uprkos obaveznih osam godina osnovnog obrazovanja, mnoga djeca napuštala školu nakon četiri završena razreda.<ref name="HS" /> === Osnovno obrazovanje === U SFRJ je osnovno obrazovanje bilo obavezno do navršene 15 godine. Obaveza školovanja je bila za svu djecu koja su u aktualnoj školskoj godini napunili 6 godina. Obavezno osnovno obrazovanje bilo je podijeljeno u periode od po četiri godine, gdje su prve četiri godine bili organizirane kao razredna nastava, a sljedeće četiri godine kao predmetna nastava. Struktura predmeta u prva četiri razreda nije se mnogo mijenjala (maternji jezik, matematika, poznavanje prirode i društva, fizičko, likovno i muzičko vaspitanje), dok se u periodu od 5-8 razreda uvodio strani jezik (obično: engleski, njemački, francuski ili ruski), biologija, hemija, fizika, geografija i historija, a u osmom razredu za dječake isprva se izvodio predmet ''Predvojničke obuke'', koji je kasnije zamijenjen kursevima o prvoj pomoći. Za razliku od škola u području srpskohrvatskog jezika, gdje se predavao samo maternji jezik, u školama u SR Sloveniji i SR Makedoniji, se pored maternjeg jezika, obično u petom razredu podučavao srpskohrvatski jezik. U područjima gdje su većinski bile nastanjene nacionalnosti, nastava se, pored srpskohrvatskog organizovala i na tim jezicima (albanski, mađarski, turski, rusinski, italijanski). === Srednje obrazovanje === [[Datoteka:Srednja tehnicka skola.jpg|140px|mini|desno|Srednja tehnička škola u Sarajevu]] Nakon završenih osam razreda osnovne škole, mladi su sticali pravo na obrazovanje u srednjem nivou obrazovanja. Sistem srednjeg obrazovanj doživio je velike promjene od završetka rata. Isprva su postojale klasične gimnazije, te zanatske škole nazvane Škole učenika u privredi (ŠUP), koje su u početku imale težište na praktičnom radu u radionicama, i bile su za razliku od gimnazija osnivane i u manjim općinama. Zanatske škole su trajale 3 godine, te bi se završetkm sticalo zvanje zanatlije u određenom području. Gimnazija je trajala četiri godine i pored klasičnih gimazijskih predmeta, kao [[latinski jezik]] i [[filozofija]], završetak i gimnazijska matura omogućavala je upis na jedan od univerziteta. Osim gimnazija postojale su i tehničke i medicinske četverogodišnje škole, koje su imale težište na tematsku specifičnost struke. Reformom školstva u 80-im godinama uvedeno je tzv. ''Srednjeusmjereno obrazovanje'', čime su praktički programski ukinute gimnazije, smanjen je udjel praktičnog rada u zanatskim obrazovanjima, uvedeni su predmeti ''Marksizam i socijalističko obrazovanje'', te ''Odbrana i zaštita'', koje su pretežno imale ideološku funkciju i usmjeravanje obrazovanja marksističkim idejama, te praktički poluvojnom obukom sa naoružanjem i obaveznim bojevim gađanjem u predmetu ''Odbrana i zaštita''. Slična ideološka područja uvedena su i na fakultetima i visokim školama. === Visoko obrazovanje === {{Univerziteti JUG 22-87}} Nakon stvaranja [[Kraljevina SHS|Kraljevine SHS]], na području bivše SFRJ. postojala su dva univerziteta: [[Univerzitet u Zagrebu]] osnovan 1669. i [[Univerzitet u Beogradu]], osnovan 1808. godine.<ref>{{Cite web|url=http://www.bg.ac.rs/sr/univerzitet/istorijat.php|title=Настанак и развој Универзитета|website=www.bg.ac.rs|access-date=19. 6. 2023|archive-date=19. 6. 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230619174347/http://www.bg.ac.rs/sr/univerzitet/istorijat.php|url-status=dead}}</ref> Za vrijeme Kraljevine SHS otvoren je [[Univerzitet u Ljubljani]] (1919). Broj studenata u [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevini Jugoslaviji]] 1939. bio je 21.253, koji su se obrazovali na 30 visokih škola ili univerziteta.<ref name="HS" /><ref name="STAT" /> Nakon završetka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] dolazi do stvaranja novih univerziteta: [[Univerzitet u Sarajevu]] i [[Univerzitet u Skoplju]] (1949), [[Univerzitet u Novom Sadu]] (1960), [[Univerzitet u Nišu]] (1965), [[Univerzitet u Prištini]] (1970), [[Univerzitet umjetnosti u Beogradu]] i [[Univerzitet u Rijeci]] (1973), [[Univerzitet u Splitu]] i [[Univerzitet u Titogradu]] (1974), [[Univerzitet u Banjoj Luci]], [[Univerzitet u Mariboru]] i [[Univerzitet Josipa Juraja Strossmayera u Osijeku]] (1975), [[Univerzitet u Kragujevcu]] i [[Univerzitet u Tuzli]] (1976), [[Univerzitet u Mostaru]] (1977) i [[Univerzitet u Bitoli]] (1979).<ref name="uniej">[[Enciklopedija Jugoslavije]], 2. izdanje, tom 6, članak ''Jugoslavija'', Dio "Nauka", Str. 510&</ref> Osim univerziteta osnovane su mnoge visoke škole, umjetničke akademije i Zagrebu, Prištini i Ljubljani, koje su kasnije pripojene gradskim univerzitetima, te umjetničke i muzičke visoke škole u Novom Sadu i Dubrovniku.<ref name="khs">Katica Marendić: ''Faculties and Academies of Art'', in: ''Yugoslav Survey'' 26 (1985), Heft 4 ({{ISSN|0044-1341}}), str. 85–96.</ref> Tako je broj studenata 1980. godine porastao na 411.175 u 356 institucija visokog obrazovanja.<ref name="HS" /><ref name="STAT" /> Ovakva ekspanzija u visokom školstvu, prourokavala je krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih, pad standarda u studentskom smještaju, manjak obrazovnog kadra, te hiperprodukciju visokoobrazovnanih građana, koji su napuštali državu i emigrirali u inostranstvo. Nizak standard prourokovao je i studentske nemire.<ref name="HS" /> == Religija == {{Glavni|Religija u Jugoslaviji}} [[Datoteka:SvetiSavaChurchBelgrade.jpg|[[Hram Svetog Save]] u Beogradu|140px|mini|desno]] [[Datoteka:Patrijarh Pavle.jpg|[[Patrijarh srpski Pavle]]|140px|mini|desno]] [[Datoteka:Kuharić franjo biskup.jpg|140px|mini|desno|Franjo Kuharić, kardinal i nadbiskup zagrebački]] [[Datoteka:St. Peter's Cathedral, Dakovo.jpg|desno|140px|mini|desno|[[Đakovačka katedrala]], izgrađena 1882. godine]] [[Datoteka:Begova dzamija (1).jpg|desno|140px|mini|desno|[[Begova džamija]] u Sarajevu]] [[Datoteka:Sarajevo Synagogue 02.jpg|desno|140px|mini|desno|[[Aškenaška sinagoga]] u Sarajevu]] Po [[Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974.|Ustavu SFRJ]] pravo na ispovijedanje religije bilo je zagarantovano.{{efn|name=U174|'''Član 174. Ustava''': ''Ispovedanje vere je slobodno i privatna je stvar čovjeka. Verske zajednice odvojene su od države i slobodne su u vršenju verskih poslova i verskih obreda. Verske zajednice mogu osnivati samo verske škole za spremanje sveštenika. Protivustavna je zloupotreba vere i verske djelatnosti u političke svrhe. Društvena zajednica može materijalno pomagati verske zajednice. Verske zajednice mogu, u granicama određenim zakonom, imati pravo svojine na nepokretnosti.''}} Tri najveće religijske zajednice ([[pravoslavlje]], [[rimokatoličanstvo]] i [[islam]]) imale su mogućnost obrazovanja vjerskih službenika u vlastitim obrazovnium institucijama. [[Ateizam]] nije bio nametnut, ali je za rukovodeće položaje u općinama i privrednim subjektima, neophodna bila tzv. ''moralno-politička podobnost'', što je ustvari značilo pripadnost [[Savez komunista Jugoslavije|Savezu komunista Jugoslavije]], ili u izuzétnim slučajevim, mišljenje lokalnog Komiteta SK o moralno-političkoj podobnost rukovodioca. Nakon završetka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rat]]a, vjerskim je zajednicama, oduzeta imovima, a preostala imovina je bila uglavnom posjed obrazovnih institucija, te bogomolje, koje su ostale u vlasništvu vjerskih zajednica. Suđenjem nadbiskupu [[Alojzije Stepinac|Alojziju Stepincu]], zahtijevano je da se rimokatolička crkva odvoji od [[Vatikan]]a, što je Stepinac na suđenju odbio. Neke organizacije islamske vjerske zajednice su zabranjene i raspuštene, uglavnom zbog njihovog djelovanja na [[Islamizam|islamističkoj]] osnovi. Samostani i manastiri kršćanskih zajednica nisu dirani, te su nastavili sa radom, kao i mnogobrojne institucije koje su za cilj imale vjersko obrazovanje mladih. U 50-im godinama vjeronauk je sprovođen u školama, a kasnije su organizaciju vjerskog školovanja preuzele vjerske institucije. Po [[Popis stanovništva u FNRJ 1953.|popisu stanovništva iz 1953.]] godine 13% stanovništva se izjasnilo kao ateisti ili bez religije. Najveći procenat ateista bio je u NR Crnoj Gori 31,5%, a najmanji na Kosovu 7,8%. U drugim dijelovima Procenat se kretao između 10-13,5%.<ref name="HS" /><ref>Reinhard Henkel, ''Religions and religius institutions''</ref> Jačanjem države, procenat stanovništva koji se smatrao ateistima je porastao, dok se izbijanjem nacionalnih sukoba, ponovo vratio na poslijeratni broj. ===Pravoslavlje === Po brojnosti, vjerovatno najbrojnija vjerska zajednica. U SFRJ su bile zastupljene tri pravoslavne vjerske zajednice: [[Srpska pravoslavna crkva|Srpska]], [[Makedonska pravoslavna crkva|Makedonska]] osnovana nekanonskim odvajanjem od Srpske pravoslavne crkve 1967. godine i tada nepriznata [[Crnogorska pravoslavna crkva]] koja je registirana kao pravno lice ''Zakonom o pravnom položaju vjerskih zajednica'' iz 1977. godine. Pravoslavna crkva bija je najrasprostranjenija u SR Crnoj Gori, SR Srbiji, SR Makedoniji i SR BiH. ====Srpska pravoslavna crkva ==== {{Glavni|Srpska pravoslavna crkva}} Do [[1967.]] godine i odvajanja [[Makedonska pravoslavna crkva|Makedonske pravoslavne crkve]] [[Srpska pravoslavna crkva]] (SPC) bila je rasprostranjena na prostoru čitave SFRJ. Bila je podijeljena na 35 [[eparhija]], četiri [[Mitropolija|mitroplije]] i na [[Ohridska arhiepiskopija|Ohridsku arhiepiskopiju]] (Makedonsku pravoslavnu crkvu, koja je po tumačenju SPC, autonomna crkva pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve.)<ref>[http://poa-info.org/istorija/oharhiep/0001.html Кратка историја на Охридската Архиепископија], Pristupljeno 22. 11. 2016.</ref> Na čelu Srpske pravoslavne crkve, kao njen vrhovni poglavar, nalazi se patrijarh srpski sa titulom ''arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski''. Zadnji [[patrijarh srpski]] u SFRJ bio je [[Patrijarh srpski Pavle]] izabran 2. decembra 1990. godine.<ref name="pav">{{Cite web |url=http://www.spc.rs/sr/sedamnaestogodisnjica_patrijaraske_sluzbe_patrijarha_srpskog_g_pavla |title=Sedamnaestogodišnjica patrijaraške službe Patrijarha srpskog G. Pavla |access-date=24. 11. 2016 |archive-date=9. 9. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160909183023/http://spc.rs/sr/sedamnaestogodisnjica_patrijaraske_sluzbe_patrijarha_srpskog_g_pavla |url-status=dead }}</ref> Sjedište Srpske pravoslavne crkve bilo je u patrijaršijskom dvoru u [[Beograd]]u. Eparhije su se dalje dijelile na arhijerejska namjesništva, od kojih se svako sastojalo iz nekoliko crkvenih općina. Parohija je bila najmanja jedinica u crkvenoj organizaciji. Broj vjernika Srpske pravoslavne crkve se, po [[Popis stanovništva u SFR Jugoslaviji 1991.|popisu stanovništva 1991.]] godine može procijeniti na oko 9 miliona.{{efn|name=REL1|Na popisima stanovništva u SRFJ nije se popisivala religijska pripadnost. U ovaj broj ulaze veći broj osoba popisanih kao Srbi, Crnogorci, manji dio Albanaca, Makedonaca, te više drugih narodnosti.}} Srpska pravoslavna crkva ima veliki broj hramova i manastira. Među najpoznatije i najznačajnije spadaju: [[Hram Svetog Save|Hram Svetog Save na Vračaru]], [[Saborna crkva u Beogradu]] i [[Crkva Svetog Marka u Beogradu]], manastiri: [[Manastir Hilandar|Hilandar]], [[Manastir Studenica|Studenica]], [[Manastir Žiča|Žiča]], [[Manastir Gračanica|Gračanica]], [[Manastir Visoki Dečani|Visoki Dečani]], [[Manastir Svetih arhangela (Prizren)|Manastir Svetih arhangela]], [[Manastir Sopoćani|Sopoćani]], [[Manastir Pećka patrijaršija|Pećka patrijaršija]], [[Manastir Devič|Devič]], [[Manastir Mileševa|Mileševa]], [[Manastir Ravanica|Ravanica]], [[Manastir Ljubostinja|Ljubostinja]], [[Manastir Ćelije|Ćelije]], [[Manastir Tronoša|Tronoša]], [[Manastir Ostrog|Ostrog]], [[Cetinjski manastir]], [[Manastir Hopovo|Hopovo]], [[Manastir Krušedol|Krušedol]], [[Manastir Vraćevšnica|Vraćevšnica]], [[Manastir Manasija|Manasija]], [[Manastir Đurđevi Stupovi|Đurđevi Stupovi]], [[Manastir Lepavina|Lepavina]], [[Manastir Krka|Krka]], [[Manastir Krupa|Krupa]], [[Manastir Dragović|Dragović]], [[Manastir Banjska|Banjska]], [[Manastir Piva|Piva]], [[Manastir Savina|Savina]], [[Manastir Soko|Soko]], [[Manastir Gornjak|Gornjak]], [[Manastir Vitovnica|Vitovnica]], [[Manastir Radovašnica|Radovašnica]], [[Manastir Tavna|Tavna]], [[Manastir Moštanica|Moštanica]], [[Manastir Dobrun|Dobrun]], [[Manastir Ozren|Ozren]], [[Manastir Žitomislić|Žitomislić]], [[Manastir Liplje|Liplje]], [[Manastir Lomnica|Lomnica]], [[Manastir Papraća|Papraća]], [[Manastir Rmanj|Rmanj]], [[Manastir Vozuća|Vozuća]]. SPC je u SFRJ imala šest većih obrazovnih institucija, koje su se nalazile u SR Srbiji, SR BiH i SR Hrvatskoj, kao i više srednjih škola. ==== Makedonska pravoslavna crkva==== {{Glavni|Makedonska pravoslavna crkva}} Makedonska pravoslavna crkva osnovana je nekanonskim odvajanjem od [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]], 1967. godine. Djelokrug Crkve bio je uglavnom na području SR Makedonije. Podijeljena je bila na 11 eparhija, od kojih su tri eparhije u inostranstvu. Prvi arhiepiskop je bio [[Dositej Stojković]], a u vrijeme raspada zemlje [[arhiepiskop]] [[Gavril Milošev]].<ref name="MPS">[http://www.mpc.org.mk/ Službena stranica Makedonske pravoslavne crkve] {{Simboli jezika|mk}}{{Simboli jezika|en}}</ref> Poznatiji manastiri i crkve su: [[Manastir Svetog Andreje na Treski]], [[Varoški manastir]], [[Veljuški manastir]], [[Manastir Svetog Đorđa u Starom Nagoričanu]], [[Manastir Sveti Ilija Gornji]], [[Karpinski manastir]], [[Manastir Konče]], [[Kučeviški manastir]], [[Manastir Lesnovo]], [[Manastir Vodoča]], [[Manastir Zabel]], [[Manastir Zrze]], [[Manastir Lešok]], [[Manastir Presvete Bogorodice u selu Matejče]], [[Manastir Rajčica]], [[Manastir Svete Bogorodice Prečiste]], [[Manastir Sveti Jovan Bigorski]], [[Manastir Svetog Nauma]], [[Manastir svetog Pantelejmona u selu Gornji Nerezi]], [[Manastir Treskavac (Prilep)]], [[Markov manastir]], [[Manastir Uspenja Presvete Bogorodice u selu Matki]], [[Manastir Sveti Nikita]], [[Osogovski manastir]], [[Pološki manastir]], [[Porečki manastir]], [[Manastir Svetog Nikole Psači]], [[Slivnički manastir]], [[Crkva Bogorodice Perivlepte]], [[Crkva svete Sofije (Ohrid)]], [[Crkva Sveti Jovan Kaneo]], [[Crkva Svetog Đorđa u Kurbinovu]], [[Crkva Svetog Klimenta]], [[Šiševski manastir]], [[Samostan Sv. Andrije u Tresku]]. === Katoličanstvo === Rimokatolička crkva je bila po brojnosti druga u Jugoslaviji. Većina pripadnika rimokatoličke vjere živjela je u SR Sloveniji, SR Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, a manji dio u SR Srbiji, SR Crnoj Gori i SR Makedoniji. Uprava Crkve bila je podijeljena na nadbiskupije, koje su dalje bile podijeljene na metropolije i biskupije, a dalje na arhiđakonate, dekanata i župe, kao crkvene općine najmanje jedinice katoličke crkve. Broj katolika se, po [[Popis stanovništva u SFR Jugoslaviji 1991.|popisu stanovništva 1991.]] godine može procijeniti na oko 6-7 miliona.{{efn|name=REL2|Na popisima stanovništva u SRFJ nije se popisivala religijska pripadnost. U ovaj broj ulaze veći broj osoba popisanih kao Hrvati, Slovenci, manji dio Albanaca, Mađara i Makedonaca, te više drugih narodnosti.}} Katolička crkva obrazovala je svećenike u više srednjih škola ([[Franjevačka klasična gimnazija u Visokom]], [[Franjevačka klasična gimnazija u Sinju]], [[Franjevačka klasična gimnazija u Splitu]], [[Nadbiskupsko sjemenište u Splitu]]), te na bogoslovnim fakultetima: [[Katolički bogoslovni fakultet u Đakovu]], [[Franjevačka teologija u Makarskoj]], [[Katolički bogoslovni fakultet u Zagrebu]], [[Vrhbosansko bogoslovno sjemenište u Sarajevu]]. Na području Jugoslavije djelovali su uglavnom redovi: [[Franjevci]], [[Dominikanci]], [[Benediktinci]], [[Cisterciti]], [[Trapisti]], [[Isusovci]], [[Salezijanci]] i drugi. Pored [[Zagrebačke katedrala|Zagrebačka katedrala]], najveće katedrale u Jugoslaviji, poznatije su još [[Splitska katedrala]], kao najstarija katedrala na svijetu, [[Đakovačka katedrala]], [[Trogirska katedrala]], [[Kotorska katedrala]], [[Katedrala Srca Isusova|Katedrala Srca Isusova u Sarajevu]], [[Katedrala svetog Bonaventure]] u [[Banja Luka|Banjoj Luci]], [[Katedrala Marije Majke Crkve u Mostaru]], [[Katedrala sv. Nikole u Ljubljani]], [[Katedrala Ivana Krstitelja u Mariboru]], [[Katedrala Blažene Djevice Marije u Beogradu]] i [[Katedrala Presveto srce Isusovo u Skopju]]. Poznatiji samostani su: [[Franjevački samostan u Fojnici]], [[Kraljeva Sutjeska (franjevački samostan)|Franjevački samostan i crkva sv. Ivana Krstitelja u Kraljevoj Sutjesci]], [[Franjevački samostan i crkva sv. Marije u Srebrenici]], [[Franjevački samostan i crkva sv. Marije u Jajcu]], [[Samostan i župa Uznesenja Marijina (Rama- Šćit)]], [[Franjevački samostan Gorica]] kod [[Livno|Livna]], [[Franjevački samostan Uzvišenja sv. Križa i svetište sv. Nikole Tavelića u Sarajevu]], [[Franjevački samostan sv. Pavla u Nedžarićima]], [[Franjevački samostan sv. Luke u Jajcu]], [[Franjevački samostan Svetog Ante na Bistriku]], [[Franjevački samostan i crkva sv. Marije u Zvorniku]], [[Franjevački samostan u Subotici]], [[Franjevačka crkva i samostan sv. Ante na Poljudu]], [[Franjevački samostan i crkva na Kaptolu]] u Zagrebu, [[Franjevački samostan i crkva sv. Antuna Padovanskog u Koprivnici]], [[Franjevački samostan i crkva sv. Dujma u Kraju]], [[Franjevački samostan i crkva sv. Pavla na Visovcu]], [[Franjevački samostan i crkva u Bjelovaru]], [[Franjevački samostan i crkva u Dubrovniku]], [[Franjevački samostan na Košljunu]], [[Franjevački samostan u Rovinju]], [[Samostan Gospe od Anđela u Orebiću]], [[Samostan i crkva sv. Antuna u Puli]], [[Samostan i crkva sv. Franje u Puli]], [[Samostan sv. Franje Asiškog u Zadru]], [[Samostan sv. Jeronima u Ugljanu]], [[Samostan sv. Pavla Pustinjaka na Školjiću]], [[Samostan i crkva sv. Jurja kod Perasta]], [[Samostan i crkva sv. Antuna u Perastu]], [[Samostan Svetog Ivana Krstitelja i Antuna u Zemunu]], [[Samostan svetog Juraja u Novom Sadu]], [[Franjevački samostan u Subotici]]. Katolička crkva imala je svoju izdavačku kuću i izdavala je nekoliko časopisa i novina: [[Glas Koncila]],<ref>[http://www.glas-koncila.hr/ Službena stranica Glasa Koncila]</ref> [[Mali koncil]], [[Blagovijest (časopis)]], [[Veritas]], [[Naša ognjišta]], [[MI]], [[Crkva na kamenu]]. U organizaciji katoličke crkve djelovale su i samostalne dobrotvorne organizacije kao [[Caritas]]. [[Kardinal]]i u Jugoslaviji bili su: [[Franjo Kuharić]], [[Franjo Šeper]] i [[Alojzije Stepinac]]. === Islam === [[Datoteka:Suleimania Mosque.JPG|mini|desno|275px|Šarena (Sulejmanija) džamija u Travniku]] Pripadnici [[islam]]ske vjere, naseljavali su područja u [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosni i Hercegovini]], [[SAP Kosovo|SAP Kosovu]], [[SR Srbija|SR Srbiji]], i djelomično u [[SR Makedonija|SR Makedoniji]]. Islamskoj religiji pripadali su najvećim dijelom [[Muslimani (narod)|Muslimani]]{{efn|name=MUS|}}, jednim dijelom [[Makedonci]], [[Crnogorci]], [[Albanci]], i [[Turci]], te nekoliko manje brojnih narodnosti kao [[Goranci]], [[Torbeši]] i [[Pomaci]]. Manje zajednice formirane su i u drugim republikama, ali je formiranje bilo uslovljeno ekonomskim migracijama. Zajednicom je upravljala [[Islamska zajednica Jugoslavije]], koja je osnovana 1947. godine<ref name="PES">[http://pescanik.net/muslimani-i-raspad-sfrj/ Muslimani i raspad SFRJ, Srđan Barišić na pescanik.net]</ref> [[Reisul-ulema]] i Vrhovni sabor Islamske zajednice nalazili su se u Sarajevu, kao i Vrhovno islamsko starješinstvo. Vrhovni sabor činili su delegati republičkih sabora smještenih u Sarajevu (za republike SR Bosnu i Hercegovinu, SR Hrvatsku i SR Sloveniju), Prištini (SR Srbija), Titogradu (SR Crna Gora) i Skoplju (SR Makedonija).<ref name="PES"/> Središte obrazovanja vjerskih službenika bio je [[Fakultet islamskih nauka]] u Sarajevu, osnovan 1977. godine.<ref name="ISL">[http://www.fin.unsa.ba/index.php/fakultetlink/o-fakultetu-islamskih-nauka Službena stranica Fakulteta islamskih nauka u Sarajevu]</ref> === Ostale religije=== Zastupljenost drugih religija u Jugoslaviji, bila je brojčano zanemarljiva. Pripadnici [[Judaizam|jevrejske]] vjere, bili su zbog progona i [[holokaust]]a na području SR Hrvatske i SR Bosne i Hercegovine za vrijeme Drugog svjetskog rata malobrojni, kao i pripadnici [[Protestantizam|protestanskih]] grupa. koje su uglavnom bile zastupljene u SR Sloveniji i dijelu SR Hrvatske. == Demografija == {{Glavni|Demografija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije}} === Nacionalni sastav === Po petom [[Popis stanovništva u Jugoslaviji 1981.|popisu stanovništva 1981. godine]] u SFRJ je živjelo 22.424.711 stanovnika, sa prosječnom gustoćom naseljenosi od 88 stanovnika/m². Najbrojniji narod bili su [[Srbi]] 36,3%, zatim [[Hrvati]] 19,7%, [[Muslimani (narod)|Muslimani]]{{efn|name=MUS|Naziv Muslimani za narod koristio se u SFRJ od 1974. godine. Od 1992. godine u Bosni i Hercegovini je prihvaćen naziv [[Bošnjaci]]. Neke druge bivše republike SFRJ su taj naziv zadržali, a neki zamijenili imenom Bošnjaci ili ga potpuno ukinuli iz zakonskih akata i popisnih formulara.}} 8,9%, [[Slovenci]] 7,8%, [[Albanci]] 7,7%, [[Makedonci]] 6,0%, [[Jugoslaveni]] 5,4%, [[Crnogorci]] 2,6%, [[Mađari]] 1,9%, [[Romi]] 0,7%, [[Turci]] 0,5%, [[Slovaci]] 0,4%, [[Rumuni]] 0,2%, [[Bugari]] 0,2% i drugi.<ref>{{cite book| last=Feldbauer| first=Božidar| year=1988| title=Atlas svijeta| publisher=[[Leksikografski zavod Miroslav Krleža]]| isbn=8670530041|location=Zagreb|ref=harv}}</ref><ref name="SZS"/>. Slijedeći [[Popis stanovništva u Jugoslaviji 1991.|popis iz 1991.]] nije zvanično priznat, te je u otcijepljenim republikama ponovljen, a po njemu je broj stanovnika porastao na 23.528.230.<ref name="SZS">[http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19914018.pdf Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine, za teritorijalnu organizaciju, općine i pripadajuća naseljena mjesta 1991. godine.]</ref> Po odlukama Drugog zasjedanja AVNOJ-a, od 1943. godine u SFRJ je bilo pet konstitutivnih naroda, a od 1974. godine pridodavanjem [[Muslimani (narod)|Muslimana]]{{efn|name=MUS|}} šest: [[Srbi]], [[Hrvati]], [[Muslimani (narod)|Muslimani]], [[Slovenci]], [[Makedonci]] i [[Crnogorci]], te 26 nacionalnosti: [[Albanci]], [[Austrijanci]], [[Bugari]], [[Bunjevci]], [[Česi]], [[Egipćani]], [[Grci]], [[Italijani]], [[Mađari]], [[Nijemci]], [[Poljaci]], [[Romi]], [[Rumuni]], [[Rusi]], [[Rusini]], [[Slovaci]], [[Šokci]], [[Turci]], [[Ukrajinci]], [[Vlasi]], [[Židovi]].<ref name="SZS"/> {{Nacionalni sastav SFRJ}} === Jezičko pitanje === U Jugoslaviji nije bilo savezno definisanog zvaničnog jezika.<ref name="4J">Leksikonska natuknica ''Narodna skupština ─ Savezna.'', dio ''Stalne komisije Savezne narodne skupštine'' '''u''': Ružić, Silvio (ur.) ''Priručni privredni leksikon'', 1. izd., »Privreda«, Zagreb, 1962., str. 228. {{Citat4|b) četiri komisije za utvrđivanje autentičnosti tekstova materijala Skupštine na jezicima na kojima nisu bili podnijeti: za srpski, hrvatski, slovenski i makedonski jezik.}}</ref> Određivanje službenih jezika bilo je u nadležnosti socijalističkih republika i socijalističkih autonomnih pokrajina, odnosno njihovih skupština, koje su donosile njihove ustave. U SR Srbiji zvanični se jezik zvao [[srpskohrvatski]] do kraja socijalističkog razdoblja. U SAP Kosovu je pored srpskohrvatskog zvanični jezik bio [[albanski jezik]], a u školskom sistemu i [[turski jezik]]. U SAP Vojvodini su, pored srpskohrvatskog, zvanični bili [[mađarski jezik|mađarski]], hrvatskosrpski, [[slovački jezik|slovački]], [[rumunski jezik|rumunski]] i [[rusinski jezik|rusinski]]. Srbija poslije socijalističkog razdoblja zadržava srpskohrvatski kao zvanični sve do Ustava iz [[2006]]. godine. U SR Crnoj Gori je zvanični jezik bio srpskohrvatski jezik ijekavskog izgovora. U SR Bosni i Hercegovini je zvanični jezik bio srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski jezik ijekavskog izgovora.<ref name="Geršković"/> U SR Sloveniji su pored slovenskog zvaničan status u pojedinim općinama imali [[mađarski jezik|mađarski]] i [[italijanski jezik|italijanski]]. U SR Makedoniji [[Makedonski jezik|makedonski]] je bio službeni jezik<ref>{{Cite web |url=http://www.cecl.gr/RigasNetwork/databank/REPORTS/r1/Fyrom_R1_Cvetkovski.html |title=Ustavna historija Makedonije |access-date=8. 4. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080327060707/http://www.cecl.gr/RigasNetwork/databank/REPORTS/r1/Fyrom_R1_Cvetkovski.html |archive-date=27. 3. 2008 |url-status=dead }}</ref>, ali pored makedonskom, [[albanski jezik|albanski]],<ref name="Ada">Spasov, Ljudmil; Arizankovska, Lidija. ''Hierarhizacija jezikov v Republiki Makedoniji in Republiki Sloveniji glede na jezikovno politiko Evropske unije'', [http://www.centerslo.net/files/File/simpozij/sim20/spasov.pdf (161-169.)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100918020414/http://www.centerslo.net/files/File/simpozij/sim20/spasov.pdf |date=18. 9. 2010 }} '''U''': Vidovič-Muha, Ada. (ur.) ''Slovenski knjižni jezik – aktualna vprašanja in zgodovinske izkušnje : ob 450-letnici izida prve slovenske knjige'', Zbirka »Obdobja – metode in zvrsti« (vol. 20, ISSN 1408-211X), Center za slovenščino kot drugi/tuji jezik pri Oddelku za slovenistiko Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, Ljubljana, 2003., {{ISBN|961-237-057-5}}, {{COBISS.SI|125833984}}, [http://books.google.hr/books?lr=&cd=17&id=s5kYAQAAIAAJ&q=SR+Makedonije str. 163., 164.] {{Citat4|''Prvi člen ''Ustave SR Makedonije'' (''Ustav na SRM'', 1974) je SRM definiral kot nacionalno državo makedonskega naroda ter albanske in turške narodnosti v njej. V členih 220 in 222 je bilo zapisano, da ljudje lahko prosto uporabljajo svoj jezik in pisavo za izražanje in razvijanje svoje kulture. …}}</ref> i [[turski jezik|turski]]<ref name="Ada"/> su se također koristili u školskom sistemu, te kulturnih potreba.<ref name="Ada"/> U SR Makedoniji se u školskom sistemu podučavao i [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]. U SR Hrvatskoj je do [[1953]]/[[1954]]. zvaničan jezik u školskom sistemu bio hrvatski, poslije hrvatskosrpski, a od [[1972]]. hrvatski ili srpski. Od [[9. novembar|9. novembra]] [[1990]]. zvaničan jezik je hrvatski. U ostaloj društvenoj praksi hrvatski kao zvaničan naziv službenog jezika SRH ostaje do Ustava SFRJ iz [[1963]].<ref name="4J"/> U Ustavu SR Hrvatske kao zvaničan naziv jezika od [[1972]]. se pojavljuje hrvatski književni jezik koji se zvao i hrvatski ili srpski. Srpskohrvatski se zvanično koristio od Ustava SFRJ iz [[1963]]. do Ustava SFRJ [[1974]]. u vojnim jedinicama JNA koje su bile stacionirane u SR Hrvatskoj i kod onog dijela stanovništva koje je preferiralo zvaničan jezik SR Srbije. U ostalim oblastima života primjena srpskohrvatskog zvanično prestaje amandmanom na Ustav SR Hrvatske [[1972]]. Tako Ustav SR BiH navodi kao jezik ''srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski jezik ijekavskog izgovora.<ref name="Geršković">Geršković, Leon; Đokić, Aleksandar; Ivanović, Branislav; Marković, Mileta; Misajlovski, Vasko; Šinkovec, Borut; Petković, Svetomir; Milinić, Obrad; Stanojević, Novak; Kršul, Ivan. ''Ustavi i ustavni zakoni : tekstovi Ustava i ustavnih zakona : osnovne karakteristike novog ustavnog sistema'' (Informatorovi priručnici), knj. 1. i 2., Informator, Zagreb, 1974., [http://books.google.com/books?id=4wgNAQAAIAAJ&q=ijekavskog str. 70.,] {{COBISS.BH|3400193}}</ref> == Kultura == {{Glavni|Kultura u Jugoslaviji}} Razvoj kulture u SFRJ okarakterisan je političkim razvojem zemlje. Nakon završetka Drugog svjetskog rata, kulturni temelji zasnovani su na [[Socrealizam|socrealizmu]] i većina stvaralaca u književnosti, slikarstvu, muzici i drugim kulturnim ograncima stvara djela tematski povezana sa zbivanjima iz Narodnooslobodilačke borbe, kiparstvo i slikarstvo se oslanja na ratne motive, dok su literarna djela u skladu sa istim temama. Poznatiji autori iz tog vremena su [[Vladimir Nazor]], [[Božidar Jakac]], [[Prežihov Voranc]], [[Branko Ćopić]], [[Dobrica Ćosić]], [[Vladimir Desnica]], [[Oskar Davičo]], [[Vasko Popa]], [[Skender Kulenović]]. Osim njih, glavni kulturni stvaraoci ostaju i dalje [[Ivo Andrić]] i [[Miroslav Krleža]], koji nastavljaju sa svojim stilskim radom i u SFRJ. Djela većina autora naslanja se na sovjetsku tradiciju i političku obojenost kulture. Važan uticaj na kulturu imalo je Ministarstvo za kulturu SFRJ, koje je zapravo predstavljalo organ cenzure sa pravom odluke o zabrani kulturnih djela. Raskidom sa SSSR u vrijeme Rezolucije informbiroa, dolazi do otvaranja jugoslavenske kulture u drugim pravcima. Liberalizacijom društva dolazi do praktičke kulturne slobode izražavanja, a s vremena na vrijeme, pod uticajem partijskih struktura ([[KPJ]] i [[SUBNOR]]) dolazi do zabrane knjiga, filmova te zatvaranja politički nepodobnih stvaralaca. === Akademije nauka i umjetnosti === Nakon završetka Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji su postojale tri akademije nauka i umjetnosti: [[Srpska akademija nauka i umetnosti]] (SANU) sa sjedištem u Beogradu, [[Jugoslavenska akademija znanosti i umjenosti]] (JAZU) u Zagrebu i [[Slovenska akademija znanosti in umetnosti]] (SAZU). U Sarajevu se 22. juna 1966. godine osniva [[Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine]] (ANU BiH), a njen prvi predsjednik je postao [[Vaso Butozan]]. Sljedeće godine 22. februara u Skoplju osniva se [[Makedonska akademija nauka i umjetnosti]] sa predsjednikom [[Blažo Koneski|Blažom Koneskijem]]. Posebnim republičkim zakonom u SR Crnoj Gori je 10. marta 1976. godine osnovana [[Crnogorska akademija nauka i umjetnosti]], sa prvim predsjednikom [[Branko Pavičević|Brankom Pavičevićem]]. [[Akademija nauka i umjetnosti Kosova]] osnovana je 18. aprila 1978, a [[Vojvođanska akademija nauka i umetnosti]] osnovana je 14. decembra 1979. i za predsjednika je izabran [[Bogoljub Stanović]].<ref name="Bajec" /> === Književnost === {{Glavni|Književnost u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Stevan Kragujevic, Ivo Andric u svom domu 2.JPG|thumb|desno|200px|Ivo Andrić, jedini jugoslavenski književnik dobitnik [[Nobelova nagrada za književnost|Nobelove nagrade za književnost.]]]] U decembru 1944. godine u Begradu je osnovano [[Državno-izdavačko preduzeće Prosveta]], koje je prvo objavilo Andrićevu ''[[Na Drini ćuprija|Na Drini ćupriju]]''. Uskoro se obnovio [[Nolit]], pod imenom ''Novo pokolenje'', te izdavačko preduzeće [[Kultura (firma)|Kultura]]. U Novom Sadu rad obnavlja [[Matica Srpska]], u Sarajevu izlaze prve knjige novoosnovanog izdavača [[Svjetlost (firma)|Svjetlost]] u Zagrebu [[Naprijed]] i [[Zakladni zavod Hrvatske]], u Ljubljani [[Državna založba Slovenije]] i [[Cankarjeva založba]], u Skoplju [[Kočo Racin (firma)|Kočo Racin]], na Cetinju [[Narodna knjiga]]. Tako je 1950. godine broj objavljenih naslova bio 4.371. a ukupan tiraž 29.768.321.<ref name="Bajec" /> Od 17-19. novembra 1946. godine održan je u Beogradu [[Prvi kongres Saveza književnika Jugoslavije|Prvi kongres]] [[Savez književnika Jugoslavije|Saveza književnika Jugoslavije]], gdje je je za predsjednika izabran [[Ivo Andrić]], a za potpredsjednike: [[Oton Župančić]], [[Miroslav Krleža]], [[Isidora Sekulić]], [[Radoslav Zogović]], [[Isak Samokovlija]] i [[Blažo Koneski]].<ref name="Bajec" /> Najznačajniji jugoslavenski pisac bio je [[Ivo Andrić]], koji se nakon povratka iz [[Treći rajh|nacističke Njemačke]] sa mjesta jugoslavenskog ambasadora, dobrovoljno povlači u izolaciju i stvara svoja najbolja djela: ''[[Na Drini ćuprija]]'', ''[[Gospođica]]'', ''[[Travnička hronika]]'' i druga djela. Mada se pridružuje Komunističkoj partiji, njegova djela ostaju historijski vezana uglavnom na zbivanja u Bosni i Hercegovini i djelomično Srbiji. Drugi značajniji pisac bio je hrvatski književnik [[Miroslav Krleža]], koji se također politički angažira, ali mu djela ostaju tematski na ranijim radovima historije hrvatskog društva i događanjima za vrijeme Prvog svjetskog rata. Najobjavljeniji autor postao je ubrzo bosanskohercegovački književnik [[Branko Ćopić]], koji osim knjiga za djecu i omladinu stvara i kritičke romane o dešavanjima u SFRJ: ''[[Osma ofanziva]]'' i ''[[Prolom]]'', djela koji govore o ratnim i poratnim godinama, te sukobima nastalim političkim podjelama u društvu. Nakon povratka iz egzila [[Miloš Crnjanski]] nastavlja svoje poetsko djelo, a šezdesetih se godina profilira srbijanski književnik [[Dobrica Ćosić]], učesnik NOB-a i bliski suradnik Josipa Broza, stvarajući djela o ratu, te raskolu srpskog stanovništva za vrijeme rata. U kasnijim djelima, polako se odmiče od političke linije, te postaje disident, koji u svojim djelima kritizira razvoj jednopartijskog sistema. Značajniji pisci tog vremena su: [[Izet Sarajlić]], [[Borislav Pekić]], [[Aleksandar Tišma]], [[Vladan Desnica]], [[Skender Kulenović]], [[Meša Selimović]], [[Miodrag Bulatović]], [[Ranko Marinković]], [[Slavko Goldstein]], [[Ivan Aralica]], [[Zvonimir Balog]], [[Vjenceslav Novak]], [[Ahmet Hromadžić]], [[Goran Tribuson]], [[Slavenka Drakulić]], [[Desanka Maksimović]], [[Miroslav Antić]], [[Oskar Davičo]], [[Danilo Kiš]], [[Dževad Karahasan]], [[Miljenko Jergović]], [[Isak Samokovlija]], [[Abdulah Sidran]], [[Matija Bećković]], [[Tone Seliškar]], [[Edvard Kocbek]], [[Momčilo Kapor]], [[Prežihov Voranc]]. Tokom 1961. godine u [[Struga|Strugi]] započinje međunarodna pjesnička manifestacija [[Struške večeri poezije]], a od tada se dodjeljivala nagrada [[Zlatni vijenac Struških večeri poezije]].<ref name="Bajec" /> === Slikarstvo === {{Glavni|Slikarstvo u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Ivan Generalic.jpg|180px|mini|desno|Ivan Generalić, jugoslavenski i hrvatski slikar naive]] U prvim godinama nakon kraja rata od likovnih se umjetnika tražilo da budu aktivni činilac društveno-političke borbe za ostvarivanje socijalizma, što je dovelo do reorganizacije umjetničkog života i osnivanja republičkih udruženja likovnih umjetnika. Tako je u Beogradu krajem 1944. godine obnovljeno [[Udruženje likovnih umetnika Srbije]] (ULUS), sljedeće godine u Zagrebu [[Udruženje likovnih umjetnika Hrvatske]] (ULUH), [[Društvo slovenskih upodabljajočih umetnikov]] (DSUU) u Skoplju [[Društvo likovnih umjetnika Makedonije]] ({{jez-mk|Друштво на ликовните уметници на Македонија}}) (DLUM) i u Sarajevu [[Udruženje likovnih umjetnika Bosne i Hercegovine]] (ULUBiH), dok je u [[Cetinje|Cetinju]] [[Udruženje likovnih umjetnika Crne Gore]] (ULUCG), osnovano 1946. Jedinstveni koordinacijski organ umjetničkih udruženja [[Savez likovnih umjetnika Jugoslavije]] (SLUJ), osnovan je u Zagrebu 1947. godine, a pva izložba SLUJ-a održana je u Ljubljani 1949. godine.<ref name="Bajec"/> Nakon poratnog razboblja jugoslavenski slikari se polako odmiču od standarda socrealizma, te se u većim centrima stvaraju umjetničke kolonije sa slikarima različitih stilskih opredjeljenja. U SR Hrvatskoj se razvija tzv. [[Naiva|naivno slikarstvo]] sa predstavnicima [[Ivan Generalić|Ivanom]] i [[Josip Generalić|Josipom Generalićem]], [[Ivan Rabuzin|Ivanom Rabuzinom]], [[Franjo Mraz|Franjom Mrazom]], [[Ivan Lacković Croata|Ivanom Lackovićem]] koji u svojim djelima na specifičan način, uglavnom jarkim bojama i neproporcionalošću perspektive i likova naglašavaju život na selu. U [[Novi Sad|Novom Sadu]] u [[Petrovaradinska tvrđava|Petrovaradinskoj tvrđavi]] osniva se slikarska kolonija sa slikarima [[Jovan Bikicki|Jovanom Bikickijem]], grafičarima [[Ankica Oprešnik|Ankicom Oprešnik]], [[Milan Kerac|Milanom Kercom]] i [[Boško Petrović|Boškom Petrović]]. Pored postojećih obrazovnih institucija: [[Fakultet likovnih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu|Akademije likovnih umjetnosti u Beogradu]] i [[Akademija likovnih umjetnosti u Zagrebu|Akademije likovnih umjetnosti u Zagrebu]] otvaraju se [[Akademija za likovno umetnost in oblikovanje v Ljubljani]] 1945., [[Akademija likovnih umjetnosti u Sarajevu]] 1972. godine, [[Akademija likovnih umjetnosti u Skoplju]], [[Fakultet likovnih umjetnosti na Cetinju]] 1988. Poznatiji [[Spisak jugoslavenskih slikara|jugoslavenski slikari]] bili su: grafičar [[Safet Zec]], [[Karlo Afan de Rivera]], [[Vojo Dimitrijević]], [[Lazar Drljača]], [[Dževad Hozo]], [[Momčilo Kapor]], [[Radovan Kragulj]], [[Fuad Kasumović (slikar)|Fuad Kasumović]], [[Bekir Misirlić]], [[Ismet Mujezinović]], [[Salim Obralić]], [[Ljubomir Perčinlić]], [[Ivo Šeremet]], [[Albert Alcalay]], [[Augusto Černigoj]], [[Eva Fischer]], [[Sava Sekulić]], [[Milena Usenik]]. === Muzika === {{Glavni|Muzika u Jugoslaviji}} Kao i u svim kulturnim poljima, muzika se nakon završetka Drugog svjetskog rata razvija u revolucionarnom, partizanskom pravcu. Većina djela su posvećena revolucionarnim tekovinama ili se na osnovu narodnih pjesama stvaraju prigodne stilski dorađene pjesme, u kojima se opjeva borba partizana, komunistička partija i predsjednik Jugoslavije. Stilski, muzika tog perioda može se podijeliti na: narodnu, starogradsku, pop, rock i klasičnu muziku, s tim da se takozvana revolucionarna muzika prožima svim tim stilovima. ==== Narodna muzika ==== {{Glavni|Narodna muzika u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji}} [[Datoteka:Tanec folk ensemble Macedonia 1.jpg|thumb|desno|300px|A traditional oro in the Republic of Macedonia|Narodno kolo (oro) iz Makedonije.]] Muzički stilovi narodne muzike su oblikovani etnološkom raznolikošću Jugoslavije, doprinoseći kulturnom bogatstvu te zemlje. U Crnoj Gori, dijelovima Srbije i Hercegovini najznačajniji oblici izražavanja u narodnoj muzici su [[guslar]]i i [[ganga]]. U Bosni i Hercegovini najpopularnija je [[sevdalinka]], a najpoznatiji predstavnici ove vrste narodne muzike bili su: [[Safet Isović]], [[Zaim Imamović]], [[Beba Selimović]], [[Zehra Deović]], [[Nedžad Salković]], [[Emina Zečaj]] i drugi. Sevdalinka je bila popularna u skoro svim jugoslavenskim republikama, a posebno u Srbiji. Neki od najznačajnijih pjevača i svirača koji su došli iz Srbije u Sarajevo i tamo napravili uspješne muzičke karijere su [[Nada Mamula]], te braća [[Jovica Petković]] i [[Ratomir Petković]] i drugi. U Slavoniji i Vojvodini su najpopularniji [[Bećarac|bećarci]] i bunjevačka muzika predstavljeni izvedbama [[Zvonko Bogdan|Zvonka Bogdana]] uz pratnju orkestra [[Janika Balaž|Janike Balaža]], te [[Vera Svoboda]], [[Kićo Slabinac]] i drugi. U Srbiji i BiH veoma su popularna razna [[Kolo|kola]] kao i u Makedoniji (oro), koje su najbolje izvodili [[Ismet Alajbegović Šerbo]], te nekadašnja "prva harmonika Jugoslavije" [[Radojka Živković]], [[Ljubiša Pavković]] i drugi. Slovenija je poznata po [[polka]]ma koje je najbolje popularisao [[Slavko Avsenik]], vjerovatno najuspješniji jugoslavenski muzičar i predstavnik na međunarodnom nivou. Slovenija je također poznata po valcerima i popevkama, a u [[Hrvatsko zagorje|Hrvatskom zagorju]] i [[Međimurje|Međimurju]] popularne su kajkavske popevke. Srbija je poznata po dobrim pjevačima narodne muzike poput: [[Milorad Todorović]], [[Predrag Gojković Cune|Predrag Gojković]], [[Šaban Šaulić]], [[Predrag Živković Tozovac]], [[Miroslav Ilić]], [[Lepa Lukić]], [[Toma Zdravković]] i drugi. Iz Srbije dolazi i [[Šaban Bajramović]] najznačajniji izvođač romske muzike, kao i Esma Redžepova i [[Muharem Serbezovski]] iz Makedonije. Makedonija je poznata po bogatoj narodnoj muzici prepoznatljivoj po lijepim melodijama, nepravilnim ritmovima i visokoj virtuoznosti prilikom izvođenja narodnih igara poput: lesnoto (u 7/8 ritmu), oro, čoček. Najznačajniji pjevači i instrumentalisti iz Makedonije su: [[Esma Redžepova]], [[Aleksandar Sarievski]], [[Kočani Orkestar]], [[Jonče Hristovski]], [[Dobri Stavrevski]] te duet [[Selimova-Želčeski (duet)|Selimova-Želčeski]] i mnogi drugi. Makedonski plesni ansambl [[Tanec (plesni ansambl)|Tanec]] je najbolji predstavnik ove vrste muzike i plesa iz vremena SFRJ, a održali su više od 3500 nastupa širom Jugoslavije i svijeta. Narodna muzika je zastupljena i u horskim sastavima, kao i u dalmatinskim klapama. Poznatiji horovi su bili [[Ladarice (vokalni ansambl)|Ladarice]], koje su osnovali braća [[Zlatko Potočnik|Zlatko]] i [[Božo Potočnik]], te [[Klapa Trogir]], a poznatiji muzičar klapskog pjevanja bio je [[Igor Brešan]]. Stilski iskorak u narodnoj muzici bila je tzv. stagoradska muzika, a najpoznatije mjesto za izvođenje ove vrste narodne muzike je beogradska [[Skadarlija]]. ==== Pop i rock muzika ==== {{Glavni|Pop i rock muzika u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji}} Pod utjecajem pop i rock muzike koja je dolazila iz SAD-a i Zapadne Evrope tokom kasnih 1940-ih, 1950-ih i 1960-ih, u Jugoslaviji se ubrzo pojavljuju pjevači i muzičke grupe koje su u početku oponašale novi muzički stil. Uz promjene u muzici slijedile su promjene u odijevanju, frizurama i ponašanju. Prvi značajni pjevač [[Pop-muzika|pop muzike]] u Jugoslaviji bio je [[Ivo Robić]], koji je ostvario značajne uspjehe i u inostranstvu. Zahvaljujući njemu koji je uvjerio svog muzičkog agenta [[Bert Kaempfert|Berta Kaempferta]] britanska rock grupa [[The Beatles]] je dobila prvu šansu da u [[Hamburg]]u svira na prvoj ploči tada popularnog [[Tony Sheridan]]a. Krajem 1950-ih slijedio je [[Đorđe Marjanović]] koji je nakon svojih koncertnih nastupa postao prva prava jugoslavenska zvijezda u pop muzici. Bio je popularan i u [[SSSR]]-u, gdje je bio nagrađen [[Komsomol]] nagradom ''Ruskog saveza komunističke omladine'' zbog "jačanja prijateljskih veza između sovjetske i jugoslavenske omladine." Od pop pjevačica najuspješnije su bile [[Lola Novaković]], [[Tereza Kesovija]], a malo kasnije i [[Josipa Lisac]]. Jugoslavenska rokenrol scena počela je da se pojavljuje 1950-ih pod utjecajem klasičnih rokenrol i rockabilly izvođača kao što su: [[Elvis Presley]], [[Chuck Berry]], [[Bill Haley]], [[Carl Perkins]], [[Buddy Holly]] i drugih. Mnogi mladi ljudi počeli su da sviraju ovu novu "električnu muziku", kako su je nazvali, nazivajući sebe "električari." Među prvima koji su se istakli bili su gitarista [[Mile Lojpur]] iz Beograda (rođen u [[Zrenjanin]]u 1930. godine), te [[Karlo Metikoš]] iz Zagreba, koji je nakon preseljenja u [[Pariz]] započeo međunarodnu karijeru pod pseudonimom Matt Collins. Nakon ovih prvih početnih godina razvoja jugoslavenske pop i rock muzike pod velikim utjecajem zapadne muzike, dolazi do pojave drugog talasa pop i rock muzičkih grupa i solista koji stvaraju muziku uključujući narodne melodije iz Jugoslavije. Najbolji primjeri su: Bijelo dugme sa njihovim "pastirskim rockom", [[YU grupa]] sa pjesmama ''Kosovski božuri'', ''Sama'' i druge, [[Smak]] sa pjesmama ''Biska 2'', ''Ulazak u harem'', ''Zajdi zajdi'', zatim grupa [[Leb i sol]] sa njihovim obradama makedonske narodne muzike u rock i jazz-rock maniru. Najpoznatiji pop-rock muzičari i grupe iz drugog talasa sa početka 1970-ih su bile: [[Korni grupa]], YU grupa, [[Time (grupa)|Time]], [[Indexi]], [[Smak]], [[Atomsko sklonište]] i [[Bijelo dugme]]. Od početka druge polovine 1970-ih najistaknutiji su bili: [[Buldožer (grupa)|Buldožer]] kao jedinstveni jugoslavenski odgovor na muziku [[Frank Zappa|Franka Zappa-e]], [[Riblja čorba]], [[Parni valjak]], te [[September (grupa)|September]] sa svojim jazz-rock pristupom ovoj vrsti muzike. Početkom 1980-ih slijedili su: [[Merlin (grupa)|Merlin]], [[Prljavo kazalište]], [[Azra (grupa)|Azra]], [[Crvena jabuka]], [[Divlje jagode]], [[EKV]], [[Zabranjeno pušenje]], [[Đorđe Balašević]], [[Plavi orkestar]] i drugi. Stilski iskorak je bila pojava sarajevskog kulturnog pokreta [[Novi primitivizam]] predvođen [[Elvis J. Kurtović|Elvisom J. Kurtovićem]] i drugima. ====Klasična muzika ==== {{Glavni|Klasična muzika u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji}} Nakon završetka Drugog svjetskog rata na području Jugoslavije, najjača središta klasične muzike bila su u Zagrebu, Begradu, Ljubljani i u Sarajevu. U Beogradu je nakon rata dirigent [[Oskar Danon]] odmah obnovio aktivnosti operske kuće koja je bila smještena u [[Narodno Pozorište u Beogradu|Narodnom Pozorištu]]. U početku se posebna pažnja posvećivala izvođenju djela jugoslavenskih operskih kompozitora. Zlatni period beogradske opere zabilježio je značajan razvoj i međunarodnu afirmaciju ove operske kuće. Počev od 1954. godine sa veoma uspješnom izvedbom [[Opera (muzika)|opere]] [[Boris Godunov (opera)|Borisa Godunova]] [[Modest Mussorgski|Modesta Mussorgskog]] u [[Šicarska|Švicarskoj]] u sklopu koncertnog ciklusa "''Clubhouse''" i gramofonskih snimaka sedam velikih ruskih opera za diskografsku kuću [[Decca]]. Jedan dio snimanja obavljen je i u Zagrebu. Vrhunac ovog "zlatnog perioda" bila je izuzetna izvedba opere ''Mazepa'' [[Petar Iljič Čajkovski|Petra Iljiča Čajkovskog]] na sceni pozorišta ''Theater das Westerns'' u [[Zapadni Berlin|Zapadnom Berlinu]]. Ova operna kuća je privukla mnoge talentovane muzičare, među kojima se posebno ističu [[Sándor Szabó]], [[Bahrija Nuri Hadžić]]. U Hrvatskoj sa njenim najstarijim filharmonijskim orkestrom na prostorima Jugoslavije ([[Zagrebačka filharmonija]]) također se odvijala bogata aktivnost na polju klasične muzike. U Bosni i Hercegovini glavni nosioci aktivnosti u klasičnoj muzici bili su [[Sarajevska opera]], [[Sarajevska filharmonija]] i [[Sarajevski balet]]. Bili su popunjeni dijelom domaćim muzičarima i pjevačima, ali većim dijelom sa solistima iz drugih centara, naročito iz Osijeka, Zagreba i Beograda. Značajniji kompozitori klasične muzike bili su: [[Antun Dobronić]], [[Petar Konjović]], [[Stevan Hristić]], [[Jakov Gotovac]], [[Josip Štolcer-Slavenski]], [[Mihovil Logar]], [[Dragutin Čolić]], [[Milan Ristić]], [[Ljubica Marić]], [[Vojislav Vučković]] [[Stanojlo Rajičić]] i [[Lorenc Antoni]]. === Pozorište === U [[Narodno pozorište u Beogradu|Narodnom pozorištu u Beogradu]], 22. decembra 1944. godine održana je prva predstava u oslobođenom Beogradu. Predstavu [[Najezda (drama)|"Najezda"]], sovjetskog pisca [[Leonid Leonov|Leonida Leonova]] je režirao član [[Kazalište narodnog oslobođenja|Kazališta narodnog oslobođenja]] zagrebački glumac [[Vjekoslav Afrić]], a nastupali su glumci i članovi Kazališta: [[Nikola Popović (glumac)|Nikola Popović]], [[Ljubiša Jovanović (glumac)|Ljubiša Jovanović]], [[Joža Rutić]], [[Salko Repak]], [[Branislav Borozan]], [[Junus Međedović]] i glumica Narodnog pozorišta u Beogradu [[Mara Taborska]]. Sljedeće godine postavljene su predstave [[Mati (drama)|"Mati"]], [[Karel Čapek|Karela Čapeka]] i [[Narodni poslanik (drama)|"Narodni poslanik"]] [[Branislav Nušić|Branislava Nušića]].<ref name="Bajec">''Jugoslavija 1941-1981.'' [[Milan Bajec]] i grupa autora, Export pres, Beograd</ref> U Skoplju je 3. aprila 1945. godine otvoreno [[Makedonsko narodno pozorište]] sa predstavom [["Platon Krečet"]], sovjetskog pisca [[Aleksandar Kornejčuk|Aleksandra Kornejčuka]], a dramu je režirao [[Dimitar Kjostarov]], naslovnu ulogu igrao je [[Ilija Milčin]], te [[Krum Stojanov]] i [[Petre Prličko]].<ref name="Bajec"/> {{sekcija}} === Film === {{Glavni|Spisak jugoslavenskih filmova|Film u Jugoslaviji}} Jugoslavenski film nakon završetka Drugog svjetskog rata karakteriše tematsko bavljenje ratom i ratnim događanjima, sa težištem na borbu partizanskih jedinica. Kinematografija je bila u državnom vlastištvu, te su sve producentske kuće u početku stvarale filmove o partizanskim borcima, velikim bitkama ili filmovima, koji su propagirali socijalističko uređenje. Vremenom i liberalizacijom društva, teme se mijenjaju, te se snimaju filmovi o svakodnevnom životu, a sedamdesetih godina snimaju se i kritički filmovi, koji su pokatkad i zabranjivani za emitovanje. Prva producentska kuća osniva se 1945. godine u Beogradu pod imenom [[Avala film]]. U Zagrebu se 1946. godina osniva [[Jadran film]], preduzeće za produkciju i emitovanje filmova, a ubrzo se stvaraju i [[Triglav film]] u Ljubljani 1946., [[Bosna film]] 1947. u Sarajevu, [[Lovćen film]] na Cetinju 1949. Kasnije se osnivaju i [[Dunav film]], [[Sutjeska film]], [[Neoplanta film]], [[Vardar film]], [[Zeta film]], [[Kosovafilm]]. Stvaraju se i manja poduzeća, koja snimanju kratke i dokumentarne filmove. Prvi dugometražni igrani film jugoslavenske kinematografije poslijeratnog perioda bio je ''[[Slavica (film)|Slavica]],'' u režiji [[Vjekoslav Afrić|Vjekoslava Afrića]] dovršen 29. aprila 1947. godine. [[Jugoslavenska kinoteka]] u Beogradu osnovana je 1949. godine i zamišljena je kao arhiva domaćeg filmskog materijala. Jugoslavija je organizirala nekoliko filmskih festivala ([[FEST]], [[Pulski filmski festival]]), a [[Spisak jugoslavenskih filmova|filmovi snimljeni u Jugoslaviji]] učestvovali su na međunarodnim festivalima, kao i u izboru za nagradu [[Oscar]]. [[Jugoslavenski filmovi kandidati za nagradu Oscar - Najbolji strani film|Jugoslavenski filmovi]] učestvovali su od 1958. godine za dodjelu [[Oscar za najbolji strani film|Oscara u kategoriji za najbolji strani film]] od 1958. godine, a od toga su šest puta bili nominovani za nagradu: ''[[Cesta duga godinu dana]]'' na dodjeli [[31. dodjela "Oscara"|1958.]] godine, ''[[Deveti krug]]'' ([[33. dodjela "Oscara"|1960.]]), [[Tri (film)|Tri]] ([[39. dodjela "Oscara"|1966.]]), ''[[Skupljači perja]]'' ([[40. dodjela "Oscara"|1967.]]), ''[[Bitka na Neretvi (film)|Bitka na Neretvi]]'' ([[42. dodjela "Oscara"|1969.]]), ''[[Otac na službenom putu]]'' ([[58. dodjela "Oscara"|1985.]]). Osim igranog filma, postojala je produkcija [[Animirani film|animiranog filma]], a najpoznatija stvaralačka grupa bila je [[Zagrebačka škola crtanog filma]], iz čije je produkcije film ''[[Surogat (film)|Surogat]]'' [[Dušan Vukotić|Dušana Vukotića]] iz 1962., jedini jugoslavenski film koji je dobio [[Oscar za najbolji kratkometražni animirani film|Oscara za najbolji kratkometražni animirani film]]. Značajniji [[Spisak jugoslavenskih režisera|jugoslavenski režiseri]] bili su: [[Ante Babaja]], [[Branko Bauer]], [[Veljko Bulajić]], [[Kiril Cenevski]], [[František Čáp]], [[Bahrudin Čengić]], [[Mladomir Puriša Đorđević]], [[Radivoje Đukić]], [[Obrad Gluščević]], [[Krešo Golik]], [[Petar Gligorovski]], [[Rajko Grlić]], [[Fadil Hadžić]], [[Fedor Hanžeković]], [[Srđan Karanović]], [[Hajrudin Krvavac]], [[Sulejman Kupusović]], [[Emir Kusturica]], [[Goran Marković (režiser)|Goran Marković]], [[Dušan Makavejev]], [[Vatroslav Mimica]], [[Žika Mitrović]], [[Krsto Papić]], [[Goran Paskaljević]], [[Živojin Pavlović]], [[Ante Peterlić]], [[Ljubiša Ristić]], [[Branko Schmidt]], [[Zdravko Šotra]], [[France Štiglic]], [[Antun Vrdoljak]], [[Lordan Zafranović]], [[Želimir Žilnik]]. Poznatiji glumci bili su: [[Danilo Stojković]], [[Ljuba Tadić]], [[Bekim Fehmiu]], [[Fabijan Šovagović]], [[Mustafa Nadarević]], [[Bata Živojinović]], [[Boris Dvornik]], [[Ljubiša Samardžić]], [[Dragan Nikolić]] i [[Rade Šerbedžija]]; glumice: [[Milena Dravić]], [[Neda Arnerić]], [[Mira Furlan]] i [[Ena Begović]]. Na [[Kanski filmski festival|Kanskom filmskom festivalu]] film režisera [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] ''[[Otac na službenom putu]]'' dobio je [[Zlatna palma|Zlatnu palmu]] za najbolji film [[Kanski filmski festival 1985|1985.]] godine, što je najveća filmska nagrada koju je dobio jedan jugoslavenski igrani film. === Mediji === [[Datoteka:Politika 30 jun 1948.JPG|140px|mini|desno|Naslovna stranica dnevnih novina Politika iz 1948. godine]] Novinska i medijska agencija [[Tanjug]] osnovana je 5. novembra 1943. godine u Jajcu. Od 1960-ih godina sjedište Tanjuga bilo je u Beogradu u [[Zgrada Tanjuga|Zgradi Tanjuga]]. Na svom vrhuncu imala je 48 dopisnika i vrijedila je po vlastitim izvorima za deset najvećih informacijskih agencija i najveća među državama [[Pokret nesvrstanih|Pokreta nesvrstanih]]<ref name="Tanjug">{{Cite web |url=http://www.tanjug.rs/o_tanjugu.asp |title=O Tanjugu |access-date=9. 12. 2020 |archive-date=29. 10. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101029042937/http://www.tanjug.rs/o_tanjugu.asp |url-status=bot: unknown }}</ref> ==== Radio ==== [[Jugoslavenska radiotelevizija]] obuhvatala je i sve radio-stanice u Jugoslaviji. Sve radio stanice su bile u državnom (društvenom vlasništvu), te nisu postojale privatne radio-stanice. Prva radio-stanica nakon završetka rata je bila radio-stanica u Dubrovniku, koja se oglasila 18. oktobra 1944, a Beogradska radio-stanica emitovala je prvi redovni program 10. novembra 1944, Radio Cetinje 27. novembra, Radio Skoplje 28. decembra, Sarajevska radio-stanica počinje sa emitovanjem 11. aprila 1945, a Radio Ljubljana 9. maja 1945. godine. U 1947. godini zabilježeno je 13 radio-stanica sa 40.829 sati emitovanja, a 1949. godine broj je porastao na 16 sa 51.394 sati.<ref name="Bajec" /> ==== Televizija ==== {{Glavni|Jugoslavenska radiotelevizija}} [[Jugoslavenska radiotelevizija]] (JRT) bio je sistem osam javnih nacionalnih radiotelevizijskih kuća do početka [[1990te|1990-ih]] godina. Činilo ga je šest republičkih i dva pokrajinska RTV centra: [[Radiotelevizija Sarajevo]] (RTVSa), [[Radiotelevizija Ljubljana]] (RTLJ), [[Radiotelevizija Zagreb]] (RTZ), [[Radiotelevizija Beograd]] (RTB), [[Radiotelevizija Skopje]] (RTSk), [[Radiotelevizija Titograd]] (RTT), te [[Radiotelevizija Novi Sad]] (RTNS) i [[Radiotelevizija Priština]] (RTP). Jugoslavenska radiotelevizija bila je članica [[Evropska radiodifuzijska unija|Evropske radiodifuzijske unije]] od 1950. godine. Prva televizijska stanica (RTZ) je osnovana 15. maja 1956. godine u Zagrebu. U početku je svaka republička televizija imala jedan program, a kasnije su osnivani drugi i treći programi. Osim informartivnog programa, televizijske kuće producirali su i televizijske serije, filmove, te su učestvovale u organizaciji muzičkih festivala. Poznatije [[Spisak jugoslavenskih tv-serija|tv-serije]] bile su: ''[[Bolji život]], [[Građani sela Luga]], [[Gruntovčani]], [[Kamiondžije]], [[Kože (tv-serija)|Kože]], [[Naše malo misto]], [[Otpisani]], [[Pozorište u kući]], [[Smogovci]], [[Valter brani Sarajevo]], [[Velo misto]], [[Više od igre]], [[Vruć vetar]].'' Službeni jezici televizijskih stanica su bili jezici republike i pokrajina, a postojale su i emisije na jezicima narodnosti. U Jugoslaviji je postojala obaveza plaćanja [[TV pretplata|televizijske pretplate]]. Nakon raspada Jugoslavije, ovih 8 TV centara postali su nacionalne televizije zemalja nasljednica. ==== Novine ==== {{Tiraži dnevnih listova u Jugoslaviji 1947-49.}} Tokom 1945. godine izlazi 13 dnevnih listova sa prosječnim tiražom od 672.000 primjeraka. Najčitaniji dnevni list tih godina je bila ''[[Borba (novine)|Borba]]'', koja je isprva bila glasilo [[KPJ]].<ref name="Bajec" /> Dnevne novine većeg tiraža, izlazile su u glavnim gradovima saveznih republika. Kao glasilo [[Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije|Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije]] (SSRNJ) bila su dnevne novine ''[[Borba (novine)|Borba]]''. Ranih pedesetih i šezdesetih godina prošlog vijeka, bile su najtiražnije jugoslavenske novine. Beogradska ''[[Politika (novine)|Politika]]'', bile su najstarije dnevne novine, koje su nakon Drugog svjetsko rata 1945. godine ponovo počele izlaziti. U isto vrijeme u Zagrebu se osniva ''[[Vjesnik]]'', u Sarajevu ''[[Oslobođenje]]'', u Ljubljani ''[[Delo]]'', ''[[Ljudska Pravica]]'' i ''[[Sloveski Poročevalec]]'', Splitu ''[[Slobodna Dalmacija]]'', u Skoplju ''[[Nova Makedonija]]'', u Podgorici ''[[Pobjeda (Podgorica)|Pobjeda]]'' u Prištini ''[[Rilindja]]'' na albanskom jeziku. Osim ovih glasila uskoro izlaze i novine lokalnog značaja: mariborski ''[[Večer (Maribor)|Večer]]'', riječki ''[[Novi list]]'', ''[[Glas Slavonije]]'', ljubljanski ''[[Dnevnik (Ljubljana)|Dnevnik]], novosadski ''[[Dnevnik (Novi Sad)|Dnevnik'']] i skopski ''[[Dnevnik (Skopje)|Dnevnik]]''. Postojale su i novine na jezicima nacionalnih manjina: [[La voce del Popolo]], na italijanskom jeziku pokrenute 27. oktobra 1944. na Sušaku, te [[Szabad Vajdasag]], na mađarskom, pokrenute u Novom Sadu. Tako je 1950. godine izlazilo 357 listova, sa prosječnim tiražom po broju od 5.889.666 primjeraka, a štampan je i 381 časopis.<ref name="Bajec" /> Pored zvaničnih glasila štampala su se i tabloidna izdanja većeg tiraža: beogradske ''[[Večernje novosti]]'', zagrebački ''[[Večernji list]]'', sarajevske ''[[Večernje novine]]''. Sportske dnevne novine [[Sport (novine)|Sport]] (Beograd), i zagrebačke [[Sportske novosti]] izlazile su svakim danom osim nedjelje. U Beogradu je izlazio satirički časopis [[Jež novine)|Jež]]. ==== Časopisi ==== Kulturni i književni časopisi izlazili su uglavnom jednom ili dva puta mjesečno: ''[[Forum (časopis)|Forum]], [[Gradina (časopis)|Gradina]], [[Književne novine]], [[Književna reč]], [[Književnost (časopis)|Književnost]], [[Letopis Matice srpske]], [[Odjek (časopis)|Odjek]], [[Republika (časopis)|Republika]], [[Život (časopis)|Život]].'' ==== Magazini ==== Usporedo sa dnevnim glasilima SSRN, postojali su omladinski magazini kao glasila republičkih organizacija Saveza socijalističke omladine. Tako je u SR Sloveniji izlazila ''[[Mladina]],'' u SR BiH ''[[Naši Dani]],'' u SR Hrvatskoj ''[[Polet]],'' koji su tematski obrađivali modernu kulturu mladih, rock muziku i poltička kretanja u SFRJ. Slovenska Mladina je prednjačila 80-tih godina prošlog vijeka u političkim akcijama i protestu protiv kulta ličnosti i totalitarizma u političkom sistemu Jugoslavije. Politički magazini bili su ''[[NIN]],'' ''[[Duga (novine)|Duga]]'', ''[[Ilustrovana Politika]]'' zagrebački ''[[Danas]],'' sarajevski ''[[Svijet (novine)|Svijet]],'' te nedjeljno izdanje Slobodne Dalmacije, ''[[Nedjeljna Dalmacija]].'' Od sportskih sedmičnika najpopularniji je bio beogradski ''[[Tempo (magazin)|Tempo]]''. U izdanju novosadskog izdavača NIP Dnevnik, 1962. godine se pokreće časopis ''[[Ritam (časopis)|Ritam]]'', koji je bio prvi domaći časopis posvećen zabavnoj, džez i pop muzici, a prvi časopis vezan isključivo za rock muziku je bio [''[Džuboks magazin]]'', koji je izašao 3. maja 1966. godine, te ''[[Pop Expres]]'' iz Zagreba. === Filatelija === {{Glavni|Filatelija u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Yugoslavia3+2din1945.jpg|140px|mini|desno|Prva poštanska marka DFJ iz 1944. godine]] [[Datoteka:StampSplit1945Michel18.jpg|140px|mini|desno|Lokalna poštanska marka DFJ iz 1945. godine]] Prva poštanska marka SFRJ tiskana je 14–16. decembra 1944. godine. Riječ je o poštanskoj marki [[Srbija pod njemačkom okupacijom|Srbije pod njemačkom okupacijom]]. Na marki je dodatno utiskan pečat sa [[Grb Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije|grbom Jugoslavije]] i imenom zemlje ćirilićnim pismom (Демократска република Југославија) i doplatom +2 u plavoj boji. Marka je crvenoljubičaste boje, sa [[Nominalna vrijednost|nominalnom vrijednošću]] od 3+2 [[Srpski dinar|srpska dinara]], a na njoj je motiv [[Manastir Ljubostinja|manastira Ljubostinja]] kod [[Trstenik]]a. Izašle su dvije marke, a druga je imala nominalnu vrijednost 7+3 dinara. Tiraž prve serije bio je milion primjeraka. Marka je kataloški, po njemačkom katalogu [[Michel]], numerisana brojem 451 I. U januaru 1945. izašla je nova serija od tri slične marke, sa razlikom da je pečat bez mrežasto utiskane pozadine. Marke su vrijedile do 31. januara 1945. godine. Prva dizajnirana marka sa motivom izašla je 1945, a riječ je o seriji od četiri marke sa likom [[Josip Broz|Josipa Broza]] sa nominalnom vrijednostima od 5, 10, 20 i 30 dinara. U to vrijeme korištene su lokalne marke sa raznim pečatima: u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj su korištene marke [[NDH]], u Sloveniji marke [[Treći rajh|Trećeg rajha]] i [[Kraljevina Italija|Italije]], u Vojvodini marke [[Mađarska|Mađarske]], u Crnoj Gori marke [[Crna Gora u Drugom svjetskom ratu|Crne Gore pod italijanskom okupacijom]]. Od 1944-91. tiskano je oko 2.100 različitih poštanskih maraka. Izdavane su i [[porto marke]], doplatne marke i službene marke. {{raščistiti}} == Sport == [[Datoteka:Leon štukelj.jpg|140px|mini|desno|[[Leon Štukelj]], jugoslavenski i slovenski gimnastičar, osvajač najviše medalja na Olimpijskim igrama]] Jugoslavenski sportisti nastupali su u skoro svim većim sportskim takmičenjima. SFRJ je bila članica [[Međunarodni olimpijski komitet|Međunarodnog olimpijskog komiteta]] (MOO) i nastupila je na [[ZOI|Zimskim]] i [[Ljetne olimpijske igre|Ljetnim olimpijskim igrama]] prvi put [[Olimpijske igre 1948.|1948]], a zadnji put na [[Olimpijske igre 1992.|Olimpijadi 1992.]] kada su nastupili kao nezavisni sportisti. Na olimpijadama 1996. godine nastupili su pod imenom SR Jugoslavija. Jugoslavenske reprezentacije takmičile su se i na evropskim i svjetskim prvenstvima u [[nogomet]]u, košarci, rukometu, odbojci i vaterpolu, gdje su ostvarile i najveće uspjehe. U pojedinačnim konkurencijama, značajniji sportovi u kojima su ostvareni dobri rezultati su: [[veslanje]], [[plivanje]], [[gimnastika]], [[hrvanje]], [[boks]], [[džudo]], [[streljaštvo]] [[tenis]] i [[stoni tenis]]. === Olimpijske igre === {{Glavni|Jugoslavija na Olimpijskim igrama}} Jugoslaviju je na [[Olimpijske igre|Olimpijskim igrama]] zastupao [[Jugoslavenski olimpijski komitet]], koji je osnovan 1919. godine u [[Zagreb]]u. SFRJ je postala članica [[MOO]] po automatizmu kao nasljednica [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine]]. Nakon raspada SFRJ, osnovano je sedam olimpijskih komiteta zemalja nasljednica. === Atletika === {{Glavni|Atletika u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Ivan Gubijan 2.jpg|140px|mini|desno|[[Ivan Gubijan]], osvajač srebrne medalje na LJOI 1948]] Takmičenja u atletici u Jugoslaviji bili su pod pokroviteljstvom [[Atletskog saveza Jugoslavije]]. Jugoslavenski atletičari nastupali su na [[Evropsko prvenstvo u atletici|Evropskim prvenstvima u atletici]] na otvorenom od [[Evropsko prvenstvo u atletici 1946.|EP 1946.]], što je bio treći nastup na ovim takmičenjima pa do [[Evropsko prvenstvo u atletici 1990.|EP 1990.]] Ukupno je osvojeno 15 medalja od toga 6 zlatnih, 6 srebrnih i 3 bronzane medalje. Jugoslavija je bila dva puta organizator Evropskog prvenstva i to [[Evropsko prvenstvo u atletici 1962.|EP 1962.]] u [[Beograd]]u i [[Evropsko prvenstvo u atletici 1990.|EP 1990.]] u [[Split]]u. Na [[Evropsko dvoransko prvenstvo u atletici|Evropskim dvoranskim prvenstvima]] osvojeno je ukupno 18 medalja (6 zlatnih, 3 srebrne i 9 bronzanih) Atletska reprezentacija Jugoslavije nastupila je na trima [[Svjetsko prvenstvo u atletici|Svjetskim prvenstvima]] počevši od [[Svjetsko prvenstvo u atletici 1983.|SP 1983.]] pa do [[Svjetsko prvenstvo u atletici 1991.|SP 1991]], ali nisu uspjeli osvojiti ni jednu medalju. Na [[Atletika na Ljetnim olimpijskim igrama|Ljetnim olimpijskim igrama]] atletičari su prvi put nastupili [[Jugoslavija na Ljetnim olimpijskim igrama 1924.|1924]], a zadnji put [[Jugoslavija na Ljetnim olimpijskim igrama 1988.|1988.]] godine. Ukupno su osvojene dvije srebrne medalje i to [[Ivan Gubijan]] [[Atletika na LJOI 1948|1948.]] godine u [[Atletika na Olimpijskim igrama 1948 - bacanje kladiva (muškarci)|bacanju kladiva]] i [[Franjo Mihalić]] u [[Atletika na Olimpijskim igrama 2016 - maraton (muškarci)|maratonu]] [[Atletika na LJOI 1956.|1956.]] godine. Ostali poznatiji atletičari bili su [[Vera Nikolić]], [[Luciano Sušanj]], [[Dragutin Topić]], [[Nenad Stekić]], [[Dragan Zdravković]], [[Zlatan Saračević]], [[Miloš Srejović]], [[Borut Bilač]], [[Biljana Petrović]], [[Vladimir Milić]], [[Jelica Pavličić]], [[Branko Zorko]], [[Milovan Savić]], [[Ivan Ivančić]], [[Željko Knapić]], [[Slobodan Branković]], [[Brigita Bukovec]], [[Marina Filipović]], [[Sejad Krdžalić]], [[Ismail Mačev]], [[Ivan Mustapić]], [[Snežana Pajkić]], [[Breda Pergar]], [[Dragan Perić]], [[Slobodan Popović]]. === Hrvanje === {{Glavni|Hrvanje u Jugoslaviji}} Najviše medalja na [[Hrvanje na Olimpijskim igrama|Olimpijskim igrama]] osvojili su [[Spisak jugoslavenskih hrvača|jugoslavenski hrvači]]; Ukupno 16, od kojih četiri zlatne, šest srebrnih i šest bronzanih medalja, od [[Hrvanje na Olimpijskim igrama 1960.|LJOI 1960.]] do [[Hrvanje na Olimpijskim igrama 1988.|LJOI 1988.]] Najuspješniji hrvači bili su [[Shaban Tërstena]], sa jednom zlatnom i jednom srebrnom, te [[Branislav Simić]] sa jednom zlatnom i jednom bronzanom medaljom. Ostali osvajači medalja bili su: [[Branislav Martinović]], [[Stevan Horvat]], [[Josip Čorak]], [[Milovan Nenadić]], [[Momir Petković]], [[Ivan Frgić]], [[Vlado Lisjak]], [[Refik Memišević]], [[Jožef Tertei]] i [[Shaban Sejdiu]]. === Nogomet === {{Glavni|Nogomet u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Dragan Džajić.jpg|140px|mini|desno|[[Dragan Džajić]], nogometaš sa najviše nastupa za reprezentaciju SFRJ (85)]] ==== Muškarci ==== [[Jugoslavenska nogometna reprezentacija]] bila je članica međunarodnih nogometnih organzacija [[FIFA]] i [[UEFA]] i nastupala je na [[Nogomet na Olimpijskim igrama|Olimpijskim igrama]], [[Svjetsko prvenstvo u nogometu|Svjetskom nogometnog prvenstvu]] i [[Evropsko prvenstvo u nogometu|Evropskom nogometnom prvenstvu]]. Prvi nastup na Svjetskom prvenstvu, reprezentacija Jugoslavije imala je na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1950.|Svjetskom prvenstvu u nogometu 1950.]] u [[Brazil]]u. Ukupno je nastupila na sedam prvenstava ([[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1950.|SP 1950]], [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1954.|SP 1954]], [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1958.|SP 1958]], [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1962.|SP 1962]], [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1974.|SP 1974]], [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1982.|SP 1982.]] i [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1990.|SP 1990.]]), a na Evropskim prvenstvima ukupno četiri puta ([[Evropsko prvenstvo u nogometu 1960.|EP 1960]], [[Evropsko prvenstvo u nogometu 1968.|EP 1968]], [[Evropsko prvenstvo u nogometu 1976.|EP 1976.]] i [[Evropsko prvenstvo u nogometu 1984.|EP1984.]]) Najbolji plasman na Svjetskom prvenstvo bilo je četvrto mjesto na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1962.|Svjetskom prvenstvu u nogometu 1962.]] u [[Čile]]u, a na Evropskom prvenstvu drugo mjesto na prvenstvima [[Evropsko prvenstvo u nogometu 1960.|EP 1960.]] i [[Evropsko prvenstvo u nogometu 1968.|EP 1968]]. Klupska takmičenja održavana su u organizaciji [[Nogometni savez Jugoslavije|Nogometnog saveza Jugoslavije]]. Prvi rang takmičenja bila je Prva nogometna liga Jugoslavije, u čijem se takmičenju odlučivao prvak Jugoslavije. Ukupno je odigrano 47 sezona, a najviše pobjeda u prvenstvu imala je beogradska [[FK Crvena Zvezda]] (19), [[FK Partizan]] (11), [[NK Hajduk]] (7), [[NK Dinamo]] (4), [[FK Vojvodina]] (2), [[FK Sarajevo]] (2) i [[FK Željezničar]] (1). Takmičenja u [[Kup Jugoslavije u nogometu|Kupu Jugoslavije]] održavana su od [[Kup Jugoslavije u nogometu 1946/47.|1947.]] do [[Kup Jugoslavije u nogometu 1991/92.|1992.]] godine. Najviše pobjeda imala je beogradska [[FK Crvena Zvezda]] (12), [[NK Hajduk]] (9), [[NK Dinamo]] (7), [[FK Partizan]] (6), [[OFK Beograd]] (4), [[FK Velež]] (2), [[NK Rijeka]] (2), [[FK Borac Banja Luka]] (1) i [[FK Vardar]] (1). ==== Žene ==== {{Proširiti sekciju}} === Košarka === {{Glavni|Košarka u Jugoslaviji}} ==== Muškarci ==== [[Datoteka:Krešimir Ćosić 1970.jpg|140px|mini|desno|[[Krešimir Ćosić]], jedan od najboljih jugoslavenskih košarkaša]] Košarkaška takmičenja u Jugoslaviji bila su organizovana od strane [[Košarkaški savez Jugoslavije|Košarkaškog saveza Jugoslavije]]. Rezultati [[Košarkaška reprezentacija Jugoslavije|košarkaške reprezentacije Jugoslavije]] su jedni od najboljih na međunarodnim ekipnim takmičenjima u usporedbi sa drugim masovnim sportovima u Jugoslaviji. Na [[Ljetne olimpijske igre|Ljetnim olimpijskim igrama]] ova je reprezentacija nastupila prvi put [[Košarka na Olimpijskim igrama 1960.|LJOI 1960. godine]] u [[Rim]]u, a olimpijski prvaci su postali [[Košarka na Olimpijskim igrama 1980.|LJOI 1980. godine]] u [[Moskva|Moskvi]]. Ukupno su nastupili na 8 završnih olimpijskih turnira. Reprezentacija je prvi put na [[Svjetsko prvenstvo u košarci|Svjetskom prvenstvu u košarci]] nastupila na turniru [[Svjetsko prvenstvo u košarci 1950.|SP 1950. godine]] u [[Argentina|Argentini]]. Najbolji rezultat reprezentacije su tri prva osvojena mjesta na prvenstvima [[Svjetsko prvenstvo u košarci 1957.|SP 1957]], [[Svjetsko prvenstvo u košarci 1974.|SP 1974]] i [[Svjetsko prvenstvo u košarci 1982.|SP 1982]]. godine. Na [[Evropsko prvenstvo u košarci|Evropskim prvenstvima]] reprezentacija je nastupila na 21 prvenstvu, a prvaci Evrope su postali na prvenstvima [[Evropsko prvenstvo u košarci 1973.|EP 1973]], [[Evropsko prvenstvo u košarci 1975.|EP 1975]], [[Evropsko prvenstvo u košarci 1977.|EP 1977]], [[Evropsko prvenstvo u košarci 1989.|EP 1989]] i [[Evropsko prvenstvo u košarci 1991.|EP 1991]]. godine. U ligaškim takmičenjima, [[Prva liga Jugoslavije u košarci|jugoslavenska košarkaška liga]] je bila među vrhunskim ligama u Evropi i svijetu. Prva sezona košarkaške liga bila je [[Prva liga Jugoslavije u košarci 1945.|PL 1945.]] godine, a zadnja [[Prva liga Jugoslavije u košarci 1992.|PL 1992.]] godine. Liga je brojala od četiri ekipe u nekoliko prvih godina, do najviše 14 klubova. U većini sezona u ligi su se takmičile 12 ekipa. Najviše osvojenih prvenstava imala je [[KK Crvena zvezda]] (12). Osim nje, prvenstva su osvajali još [[KK Olimpija]] (6), [[KK Partizan]] (5), [[OKK Beograd]] (4), [[KK Bosna]] (3), [[KK Cibona]] (2) i po jedanput [[KK Proleter Zrenjanin]], [[KK Radnički Beograd]] i Selekcija [[JNA]]. ==== Žene ==== [[Ženska košarkaška reprezentacija Jugoslavije]] nastupila je na tri [[Ljetne olimpijske igre|olimpijade]]: [[Košarka na Olimpijskim igrama 1980.|LJOI 1980]], [[Košarka na Olimpijskim igrama 1984.|LJOI 1984]] i [[Košarka na Olimpijskim igrama 1988.|LJOI 1988]]. Najbolji rezultat je srebrna medalja na [[Košarka na Olimpijskim igrama 1988.|LJOI 1988]] u [[Seoul]]u. Na [[Svjetsko prvenstvo u košarci za žene|Svjetskom prvenstvu u košarci]] nastupile su pet puta, a prvi put [[Svjetsko prvenstvo u košarci za žene 1959.|SP 1959.]]. Najbolji plasman je srebrna medalja sa [[Svjetsko prvenstvo u košarci za žene 1959.|SP 1990.]]. održanog u [[Malezija|Maleziji]]. Od ukupno 20 nastupa [[Evropsko prvenstvo u košarci za žene|Evropskim prvenstvima]], od [[Evropsko prvenstvo u košarci 1954.|EP 1954]], do [[Evropsko prvenstvo u košarci 1991.|EP 1991]], najbolji rezultat su osvojene četiri srebrne medalje ([[Evropsko prvenstvo u košarci 1968.|EP 1968]], [[Evropsko prvenstvo u košarci 1978.|EP 1978]], [[Evropsko prvenstvo u košarci 1987.|EP 1987]] i [[Evropsko prvenstvo u košarci 1991.|EP 1991]]). [[Prva liga Jugoslavije u košarci|Ženska jugoslavenska košarkaška liga]] organizovana je od [[Prva liga Jugoslavije u košarci za žene 1945.|PL 1945.]] godine. Najviše osvojenih prvenstava imala je [[ŽKK Crvena zvezda]] (25). Osim nje, prvenstva su osvajali još [[ŽKK Radnički Beograd]] (6), [[ŽKK Trešnjevka]], [[ŽKK Partizan Beograd]] i [[ŽKK Jedinstvo Tuzla]] (3), [[ŽKK Voždovac]] i [[ŽKK Vojvodina Novi Sad]] (2) i po jedanput [[ŽKK Bosna Sarajevo]], [[ŽKK Šibenik]] i [[ŽKK Željezničar Sarajevo]]. === Rukomet === {{Glavni|Rukomet u Jugoslaviji}} ==== Muškarci ==== [[Datoteka:AbasArslanagic.jpg|mini|140px|[[Abas Arslanagić]], rukometni golman jugoslavenske reprezentacije]] Takmičenja u [[rukomet]]u organizovao je [[Rukometni savez Jugoslavije]], osnovan 1949. godine. Savez je bio član [[Evropska rukometna federacija|Evropske rukometne federacije]] (EHF) i [[Međunarodni rukometni savez|Međunarodnog rukometnog saveza]] (IHF). [[Jugoslavenska rukometna reprezentacija]] takmičila se na [[Ljetne olimpijske igre|Olimpijskim igrama]], [[Svjetsko prvenstvo u rukometu|Svjetskim]] i [[Evropsko prvenstvo u rukometu|Evropskim rukometnim prvenstvima]]. Prvi nastup na [[Rukomet na Olimpijskim igrama|Olimpijadi]] bio je na [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1972.|LJOI 1972]], kada je reprezentacija osvojila zlatnu medalju. Ukupno je nastupila na sljedeće četiri Olimpijade ([[Rukomet na Olimpijskim igrama 1976.|LJOI 1976]], [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1980.|LJOI 1980]], [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1984.|LJOI 1984]]. i [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1988.|LJOI 1988]]), a [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1984.|LJOI 1984]]. godine po drugi put je osvojila zlatnu medalju. Na [[Svjetsko prvenstvo u rukometu|Svjetskim rukometnim prvenstvima]] reprezentacija je nastupila ukupno 10 puta. Prvi put [[Svjetsko prvenstvo u rukometu 1958.|1958]], a zadnji put [[Svjetsko prvenstvo u rukometu 1990.|SP 1990]]. godine. Najbolji plasman je bilo prvo mjesto na [[Svjetsko prvenstvo u rukometu 1986.|Svjetskom prvenstvu 1986.]] godine. Klupska takmičenja u rukometu održavana su u organizaciji [[Rukometni savez Jugoslavije|Rukometog saveza Jugoslavije]]. Prvi rang takmičenja bila je [[Prva rukometna liga Jugoslavije]], u čijem se takmičenju odlučivao prvak Jugoslavije. Prvo je prvenstvo odigrano [[Prva rukometna liga Jugoslavije 1953.|PL 1953.]], a najviše pobjeda u prvenstvu imaao je [[bjelovar]]ski [[RK Partizan Bjelovar|RK Partizan]] (9), [[RK Borac Banja Luka]] i [[RK Metaloplastika Šabac]] (7), [[RK Zagreb]] (6), [[RK Medveščak Zagreb]] (4), [[RK Crvena Zvezda Beograd]] (2), a po jednu [[RK Crvenka]], [[RK Željezničar Sarajevo]], [[RK Proleter Zrenjanin]] i [[RK Slovan Ljubljana]], ==== Žene ==== [[Jugoslavenska ženska rukometna reprezentacija]] nastupila je tri puta na [[Rukomet na Olimpijskim igrama|ljetnim olimpijadama]] ([[Rukomet na Olimpijskim igrama 1980.|LJOI 1980]], [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1984.|LJOI 1984]]. i [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1988.|LJOI 1988]]), najbolji rezultat je zlatna medalja na [[Rukomet na Olimpijskim igrama 1984.|LJOI 1984.]] održanim u [[Los Angeles]]u. Na [[Svjetsko prvenstvo u rukometu za žene|Svjetskim rukometnim prvenstvima]] od ukupo deset nastupa od [[Svjetsko prvenstvo u rukometu za žene 1957.|SP 1957]], najbolji rezultat rukometašica bila je zlatna medalja na [[Svjetsko prvenstvo u rukometu za žene 1973.|SP 1973.]] održanom u Jugoslaviji [[Prva ženska rukometna liga Jugoslavije|Ženska rukometna liga]] igrana je prvi put 1953. godine, a najviše titula prvaka Jugoslavije imale su rukometašice [[beograd]]skog [[ŽRK Radnički Beograd|ŽRK Radnički]] (14), [[ŽRK Lokomotiva Zagreb]] (10), [[ŽRK Budućnost Titograd]] i [[ŽRK Spartak Subotica]] (3), [[ŽRK Voždovac]], [[ŽRK Podravka Koprivnica]] i [[ŽRK Lokomotiva Virovitica]] (2), te po jednu: [[ORK Beograd]], [[ŽRK Železničar Beograd]] i [[ŽRK Mirko Kljajić Nova Gradiška|ŽRK Mirko Kljajić]] iz [[Nova Gradiška|Nove Gradiške]]. === Odbojka === {{Glavni|Odbojka u Jugoslaviji}} ==== Muškarci ==== [[Datoteka:Ljubomir Travica.jpg|140px|mini|desno|[[Ljubomir Travica]], jugoslavenski reprezentativac u odbojci i odbojkaški trener]] Takmičenja u [[odbojka|odbojci]] organizovao je [[Odbojkaški savez Jugoslavije]], osnovan 1946. godine. Savez je bio član [[Evropska odbojkaška federacija|Evropske odbojkaške federacije]] (CEV) i [[Međunarodni odbojkaški savez|Međunarodnog odbojkaškog saveza]] (FIVB). [[Jugoslavenska odbojkaška reprezentacija]] takmičila se na [[Ljetne olimpijske igre|Olimpijskim igrama]], [[Svjetsko prvenstvo u odbojci|Svjetskim]] i [[Evropsko prvenstvo u odbojci|Evropskim odbojkaškim prvenstvima]]. Prvi nastup na [[Odbojka na Olimpijskim igrama|Olimpijadi]] bio je na [[Odbojka na Olimpijskim igrama 1980.|LJOI 1980]], kada je reprezentacija osvojila šesto mjesto. Na [[Svjetsko prvenstvo u odbojci|Svjetskim odbojkaškim prvenstvima]] reprezentacija je nastupila ukupno 4 puta. Prvi put [[Svjetsko prvenstvo u odbojci 1956.|1956]], a zadnji put [[Svjetsko prvenstvo u odbojci 1970.|1970]]. godine. Najbolji plasman su bila osma mjesta na [[Svjetsko prvenstvo u odbojci 1962.|Svjetskom prvenstvu 1962.]] i [[Svjetsko prvenstvo u odbojci 1966.|1966.]] godine. ==== Žene ==== {{Proširiti sekciju}} === Vaterpolo === {{Glavni|Vaterpolo u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Ratko Rudić kolovoz 2012 (cropped).jpg|140px|mini|desno|[[Ratko Rudić]], jedan od najboljih jugoslavenskih vaterpolista]] Po broju osvojenih medalja na međunarodnim takmičenjima, [[Vaterpolska reprezentacija Jugoslavije]] je najtrofenija reprezentacija u ekipnim takmičenjima. Na takmičenjima u [[Vaterpolo|vaterpolu]] [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama|na Ljetnim olimpijskim igrama]] reprezentacija Jugoslavije nastupala je od [[LJOI 1948|1948]]-[[LJOI 1988.|88]]. godine; Najbolji rezultati bili su osvajanje tri zlatne medalje na olimpijadama [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1968.|1968.]], [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1984.|1984.]] i [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1988.|1988.]] godine, četiri srebrne medalje ([[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1952.|1952.]], [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1956.|1956.]], [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1964.|1964.]] i [[Vaterpolo na Olimpijskim igrama 1980.|1990.]]). Na [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima|Svjetskim prvenstvim u vodenim sportovima]] od ukupno šest nastupa između [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1973.|1973]]-[[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1991.|91.]] osvojene su dvije zlatne na prvenstvima [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1986.|1986.]] i [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1991.|1991.]], te dvije bronzane [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1973.|1973.]] i [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1978.|1978.]] godine. Na [[Svjetski kup u vaterpolu|Svjetskom kupu u vaterpolu]] osvojene su dvije zlatne ([[Svjetski kup u vaterpolu 1987.|1987.]] i [[Svjetski kup u vaterpolu 1989.|1989.]]), jedna srebrna [[Svjetski kup u vaterpolu 1981.|1981.]] i jedna bronzana [[Svjetski kup u vaterpolu 1979.|1979.]] Na [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu|Evropskom prvenstvu u vaterpolu]] osvojene su jedna zlatna [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1991.|1991.]], sedam srebrnih ([[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1954.|1954.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1958.|1958.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1962.|1962.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1977.|1977.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1985.|1985.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1987.|1987.]] i [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1989.|1989.]]) i četiri bronzane medalje ([[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1950.|1950.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1966.|1966.]], [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1970.|1970.]] i [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1974.|1974.]]) U [[Beograd]]u je 1973. godine održano prvo [[Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima 1973.|Svjetsko prvenstvo u vodenim sportovima]], 1979. u [[Beograd]]u i [[Rijeka (grad)|Rijeci]] [[Svjetski kup u vaterpolu 1979.|1979.]] i 1981. godine u [[Split]]u [[Evropsko prvenstvo u vaterpolu 1981.|Evropsko prvenstvo u vaterpolu]]. U ligaškim takmičenjima, [[Vaterpolsko prvenstvo Jugoslavije|jugoslavenska vaterpolska liga]] je bila među jačim ligama u Evropi i svijetu. Prva sezona vaterpolske lige (ukupno 21-a od osnivanja lige), nakon završetka Drugog svjetskog rata bila je [[Vaterpolsko prvenstvo Jugoslavije 1945.|1945.]] godine, a zadnja [[Vaterpolsko prvenstvo Jugoslavije 1991.|1991.]] godine. Prvenstva su odigravana naprije po turnirskom sistemu, a kasnije po ligaškom [[Bergerov sistem|Bergerovom sistemu]] u ligi koja je brojala od šest do dvanaest timova. Najviše osvojenih prvenstava imao je [[Vaterpolski klub Jug|VK Jug (Dubrovnik)]] sa 22 osvojena prvenstva, [[Vaterpolo klub Partizan Beograd|VK Partizan (Beograd)]] sa 17, [[Vaterpolski klub Jadran|VK Jadran (Split)]] (9), [[Hrvatski akademski vaterpolski klub Mladost|HAVK Mladost (Zagreb)]] (6), [[Vaterpolski klub Mornar|VK Mornar (Split)]] (5) [[VK Polet Sombor|Somborsko SU (Sombor)]] (3) [[Vaterpolo klub Jadran Herceg-Novi|VK Jadran (Herceg-Novi)]] (2) i sa po jednom titulom prvaka selekcija NR Hrvatske, [[Vaterpolo klub Primorac Kotor|VK Kotor]] i [[Vaterpolski klub Primorje|VK Viktorija (Sušak)]]. Od 1959-72. igralo se i [[Zimsko prvenstvo Jugoslavije u vaterpolu]], koje je zamijenjeno 1973. godine [[Kup Jugoslavije u vaterpolu|Kupom Jugoslavije u vaterpolu]], koje je odigravano do raspada države 1991. godine. Najviše osvojenih kupova imao je [[Vaterpolo klub Partizan Beograd|VK Partizan (Beograd)]] i to 12. Sva takmičenja u vaterpolu organizovao je [[Vaterpolo savez Jugoslavije]]. Sportska nasljednica reprezentacije Jugoslavije u vaterpolu je [[Vaterpolska reprezentacija Srbije]]. === Tenis === [[Datoteka:Punčec i Palada.jpg|140px|mini|desno|[[Franjo Punčec]] (li.) i [[Josip Palada]] (re.), uspješni teniseri Jugoslavije]] Takmičenja u tenisu u Jugoslaviji bili su u organizaciji [[Teniski savez Jugoslavije|Teniskog saveza Jugoslavije]], osnovanog 1922. godine, a obnovljenog neposredno nakon završetka Drugog svjetskog rata. Jugoslavenski teniseri učestvovali su na međunarodnim i domaćim turnirima, kao i u timskim takmičenjima kao [[Davis cup]] u muškoj [[Fed Cup]] u ženskoj konkurenciji ==== Muškarci ==== [[Davis cup reprezentacija Jugoslavije|Reprezentacija Jugoslavije]] u tenisu, prvi put je nastupila na [[Davis cup]]u [[Davis cup 1928.|turniru 1928.]] godine i od tada gotovo je redovita nastupala sve po prekida takmičenja [[Davis cup 1939.|DC 1939.]] godine. Nakon završetka Drugog svjetskog rata Jugoslavija je na turniru [[Davis cup 1946.|DC 1946.]] godine osvojila drugo mjesto u Evropskoj zoni, kao i [[Davis cup 1947.|DC 1947.]] godine. Od tada se Jugoslavija sve do [[Davis cup 1983.|DC 1983.]] godine takmiči u Evropskoj zoni, a nakon pobjede u Evropskoj zoni sljedeće godine prelazi u Svjetsku zonu Davis cupa, gdje ostaje sve do raspada zemlje 1992. godine. Najbolji rezultati bili su učestvovanje u tri polufinala i to na turniru [[Davis cup 1988.|DC 1988.]] godine kada su izgubili od reprezentacije [[Davis cup reprezentacija Njemačke|Njemačke]] 0:5. zatim [[Davis cup 1989.|DC 1989.]] slijedi poraz od [[Davis cup reprezentacija Švedske|Švedske]] 1:4, te [[Davis cup 1991.|DC 1991.]] poraz od [[Davis cup reprezentacija Francuske|Francuske]] 0:5. Najviše nastupa imali su [[Josip Palada]] i [[Boro Jovanović]] koji su igrali 15 puta na Davis cupu. ==== Žene ==== === Stoni tenis === {{Glavni|Stoni tenis u Jugoslaviji}} [[Datoteka:1973 World Table Tennis Championships stamp of Yugoslavia.jpg|140px|mini|desno|Poštanska marka SFRJ iz 1973. godine izdata povodom SP u stonom tenisu]] Takmičenja u [[Stoni tenis|stonom tenisu]] u Jugoslaviji, organizovana su od strane [[Stonoteniski savez Jugoslavije|Stonoteniskog saveza Jugoslavije]]. Jugoslavenski stonoteniseri nastupali su na [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu|Evropskim]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu|Svjetskim prvenstvima u stonom tenisu]], kao i [[Stoni tenis na Olimpijskim igrama|Olimpijskim igrama]], a po broju osvojenih medalja ubrajani su među najbolje sportiste na svijetu i Evropi. Jugoslavija je bila tri puta organizator [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu|Svjetskog prvenstva u stonom tenisu]]: [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1965.|SP 1965.]] u Ljubljani, [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1973.|SP 1973.]] u Sarajevu i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1981.|SP 1981.]] u Novom Sadu i dva puta domaćin [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu|Evropskim prvenstvima]]: [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1960.|EP 1960.]] u Zagrebu i [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1974.|EP 1974.]] u Novom Sadu. Najbolji stonoteniser Jugoslavije bio je [[Dragutin Šurbek]], koji je osvojio 10 zlatnih, 7 srebrnih i 17 bronzanih medalja na Svjetskim i Evropskim prvenstvima. ==== Muškarci ==== Na [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu|Evropskim prvenstvima]] u muškoj konkurenciji jugoslavenski stonoteniseri osvojili su dva puta zlatnu medalju u ekipnoj konkurenciji ([[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1962.|EP 1962.]] i [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1976.|EP 1976.]]), tri puta srebrnu ([[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1964.|EP 1964.]], [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1970.|EP 1970.]] i [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1972.|EP 1972.]]) i tri puta bronzanu medalju ([[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1968.|EP 1968.]], [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1974.|EP 1974.]] i [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1982.|EP 1982.]]) Zlatna medalja osvojene je u pojedinačnoj konkurenciji na [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1968.|EP 1968.]], šest u parovima ([[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1962.|EP 1962.]], [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1968.|EP 1968.]], [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1970.|EP 1970.]], [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1982.|EP 1982.]], [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1984.|EP 1984.]] i [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1990.|EP 1990.]]) Na [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu|Svjetskim prvenstvima u stonom tenisu]] osvojene su dvije srebrne medalje u ekipnom takmičenju ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1975.|SP 1975.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1991.|SP 1991.]]) i tri bronzane medalje ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1951.|SP 1951.]], [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1969.|SP 1969.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1971.|SP 1971.]]). U pojedinačnoj konkurenciji osvojene su dvije srebrne ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1955.|SP 1955.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1975.|SP 1975.]]) i četiri bronzane ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1971.|SP 1971.]], [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1973.|SP 1973.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1981.|SP 1981.]]) U takmičenju parova osvojene su dvije zlatne ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1954.|SP 1954.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1983.|SP 1983.]]), dvije srebrne ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1987.|SP 1987.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1989.|SP 1989.]]) i tri bronzane medalje ([[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1973.|SP 1973.]], [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1977.|SP 1977.]] i [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1981.|SP 1981.]]) Nakon uvođenja na olimpijske igre 1988. godine, stonoteniseri Jugoslavije osvojili su jednu srebrnu medalju na [[Ljetnim olimpijskim igrama|LJOI 1988.]] [[Stoni tenis na Olimpijskim igrama 1988 - muški parovi|u muškim parovima]]. Najuspješni stonoteniseri bi su: [[Dragutin Šurbek]], [[Antun Stipančić]], [[Vojislav Marković]], [[Janez Teran]], [[Žarko Dolinar]], [[Vilim Harangozo]], [[Zoran Kalinić]], [[Ilija Lupulesku]], [[Edvard Vecko]], [[Milivoj Karakašević]]. ====Žene ==== U ženskoj konkurenciji na [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu|Evropskim prvenstvima]] u ekipnom takmičenju osvojene su jedna srebrna na [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1984.|EP 1984.]] i jedna bronzana [[Evropsko prvenstvo u stonom tenisu 1991.|EP 1991.]] Na [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu|Svjetskim prvenstvima]] u paru osvojena je jedna bronzana medalja na [[Svjetsko prvenstvo u stonom tenisu 1979.|SP 1979.]], a na [[Ljetnim olimpijskim igrama|LJOI 1988.]] [[Stoni tenis na Olimpijskim igrama 1988 - ženski parovi|u ženskim parovima]] jedna bronzana medalja. Poznatije stonoteniserke bile su: [[Gordana Perkučin]], [[Jasna Fazlić]], [[Branka Batinić]], [[Eržebet Palatinuš]]. ====Mješovito ==== === Zimski sportovi === ==== Alpsko skijanje ==== {{Glavni|Alpsko skijanje u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Jurefranko.jpg|140px|mini|desno|Jure Franko, prvi osvajač medalje na Zimskim olimpijskim igrama u alpskom skijanju za Jugoslaviju]] Alpsko skijanje, kao i drugi zimski sportovi bili su pod organizatornom upravom [[Skijaški savez Jugoslavije|Skijaškog saveza Jugoslavije]]. Najbolji rezultati jugoslavenskih alpskih skijaša su četiri osvojene medalje na [[Zimske olimpijske igre|ZOI]] i to dvije srebrne medalje. Prvu srebrnu medalju osvojio je na [[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|ZOI 1984.]] [[Jure Franko]] u disciplini [[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - veleslalom (muškarci)|veleslalom]], a drugu srebrnu medalje osvojila je [[Mateja Svet]] na [[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1988.|ZOI 1988.]] u disciplini [[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1988 - slalom (žene)|slalom]]. Na [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju|Svjetskim prvenstvima u alpskom skijanju]], alpski skijaši su osvojili ukupno 9 medalja od toga jednu zlatnu, tri srebrene i pet bronzanih: [[Bojan Križaj]] na [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1982.|Svjetskom prvenstvu 1982.]] u disciplini [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1982 - slalom (muškarci)|slalom]] i [[Boris Strel]] u disciplini [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1982 - veleslalom (muškarci)|veleslalom]]. Najbolji uspjeh ostvarila je [[Mateja Svet]] na [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1987.|SP 1987.]] osvojivši tri medalje i to srebnu u [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1987 - veleslalom (žene)|veleslalom]] i dvije bronzane u [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1987 - slalom (žene)|slalomu]] i [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1987 - superveleslalom (žene)|superveleslalomu]], te na [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1989.|SP 1989.]] kada je osvojila zlatnu medalju u [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1989 - slalom (žene)|slalomu]] i bronzanu u [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1989 - veleslalom (žene)|veleslalomu]]. Osim nje na ovim igrama medalju je osvojio i [[Tomaž Čižman]] u [[Svjetsko prvenstvo u alpskom skijanju 1989 - superveleslalom (muškarci)|superveleslalomu]]. Osim ovih poznati alpski skijaši bili su [[Nataša Bokal]], [[Grega Benedik]], [[Gregor Grilc]], [[Davo Karničar]], [[Mitja Kunc]], [[Rok Petrovič]], [[Katjuša Pušnik]], [[Veronika Šarec]]. U [[Svjetski kup u alpskom skijanju|Svjetskom kupu u alpskom skijanju]] najviše pobjeda imao je [[Bojan Križaj]] (8), [[Rok Petrovič]] (5), te po jednu [[Boris Strel]] i [[Grega Benedik]], a u ženskoj konkurenciji [[Mateja Svet]] (7), a [[Veronika Šarec]] i [[Nataša Bokal]] po jednu pobjedu. ==== Biatlon ==== {{Glavni|Biatlon u Jugoslaviji}} [[Biatlon]] se u Jugoslaviji počeo intenzivnije razvijati nekoliko godina prije početka [[ZOI 1984.|Zimskih olimpijskih igara]] u Sarajevu. [[Spisak jugoslavenskih biatlonaca|Jugoslavenski biatlonci]] su nastupili su prvi put na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1980.|Zimskim olimpijskim igrama 1980. godine]], kada je [[Marjan Burgar]] nastupio u [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1980 - 20 km|utrci na 20&nbsp;km]] i u utrci u sprintu na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1980 - 10 km|10&nbsp;km]]. Nakon toga jugoslavenski predstavnici nastupili su još na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|ZOI 1984]], [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1988.|ZOI 1988]], i [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|ZOI 1992.]]{{efn|name=YUG|U jugoslavenskom timu nastupili su samo takmičari iz Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore i Makedonije. Takmičari iz Slovenije nastupili su samostalno.}} Prvi nastup na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu|Svjetskom prvenstvu u biatlonu]] bio je nastup Marjana Burgara i [[Boris Kozinc|Borisa Kozinca]] na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1978.|SP 1978.]] Na sljedećim svjetskim prvenstvima: [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1979.|SP 1979]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1981.|SP 1981]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1982.|SP 1982]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1983.|SP 1983]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1986.|SP 1986]], nastupio je jedan ili dva biatlonca, a na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989.|SP 1989]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990.|SP 1990]] i [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991.|SP 1991]], nastupila su po četiri takmičara, te je na tim prvenstvima Jugoslavija trčala i štafetnu utrku 4 × 7,5&nbsp;km. U [[Svjetski kup u biatlonu|Svjetskom kupu]], nastupali su povremeno, uglavnom zbog niskih kvota i ograničenog broja takmičara.<ref>[http://biathlonresults.com/ Rezultati u biatlonu na Svjetskim prvenstvima i svjetskom kupu na zvaničnoj IBU stranici]</ref> ==== Bob ==== {{Glavni|Bob u Jugoslaviji}} Početak takmičenja u [[bob]]u u Jugoslaviji, može se vezati za [[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|Zimske olimpijske igre 1984.]] godine održane u Sarajevu. Izgradnjom staze, te potrebom da zemlja domaćin nastupi na takmičenjima u bobu, oformljena je jugoslavenska reprezentacija, koja se nekoliko godina ranije pripremala za nastup na Olimpijadi. Za nastup 1984. godine bila su prijavljena dva tima u sastavu: [[Zdravko Stojnić]], [[Mario Franjić]], [[Siniša Tubić]], [[Nikola Korica]], [[Nenad Prodanović]], [[Ognjen Sokolović]], [[Zoran Sokolović]], [[Borislav Vujadinović]] i [[Boris Rađenović]]. Nastupila su dva tima u disciplini [[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - dvosjed|bob-dvojac]], te u [[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - četverosjed|bob-četvercu]]. Na [[Zimske olimpijske igre|ZOI]] su nastupili još dva puta: [[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1988.|1988.]] i [[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|1992.]], ali nisu ostvarili posebne rezultate. ==== Hokej na ledu ==== {{Glavni|Hokej na ledu u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Edo Hafner 2015.jpg|140px|mini|desno|[[Edo Hafner]], jugoslavenski hokejaš]] Takmičenja u [[Hokej na ledu|hokeju na ledu]] u Jugoslaviji organizirao je [[Hokejaški savez Jugoslavije]] osnovan 1911. godine kao Hokejaški savez Srbije, koji je bio član [[Međunarodna hokejaška federacija|Međunarodne hokejaške federacije]]. Na međunarodnim takmičenjima Jugoslaviju je prestavljala [[Reprezentacija Jugoslavije u hokeju na ledu]]. koja je nastupala na [[Svjetsko prvenstvo u hokeju na ledu|Svjetskim prvenstvima]] od 1930. godine. Nastupi su bili uglavnom u grupi B, a nekoliko puta u grupi C. Najbolji rezultati bilo je drugo mjesto na prvenstvu [[Svjetsko prvenstvo u hokeju na ledu 1974.|1974.]] godine. Na [[Hokej na ledu na Olimpijskim igrama|Olimpijskim igrama]] nastupili su pet puta, a najbolji plasman je bilo 9 mjesto na [[Hokej na ledu na Olimpijskim igrama 1968.|turniru 1968. godine]]. Najviše nastupa za reprezentaciju imao je [[Edo Hafner]] sa 203 nastupa, a najbolji strijelac bio je [[Zvone Šuvak]] sa 202 postignuta poena.<ref>[http://www.nationalteamsoficehockey.com/uploads/Yugoslavia_All_Time_Results.pdf Rezultati Jugoslavije] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111112131842/http://www.nationalteamsoficehockey.com/uploads/Yugoslavia_All_Time_Results.pdf |date=12. 11. 2011 }} на nationalteamsoficehockey.com</ref> [[Jugoslavenska hokejska liga|Ligaška takmičenja]] održavala su se od 1936. godine, a najveći broj osvojenih prvenstava imao je [[HK Jesenice]] (23), [[HK Olimpija]] (13), [[HK Partizan Beograd]] (7), [[HK Medvešćak]] (3), [[HK Jesenice]] (23), [[KHL Mladost Zagreb]] (2) i jednom je prvenstvo osvojilo [[SD Zagreb]]. Takmičenja u [[Kup Jugoslavije u hokeju na ledu|Kupu Jugoslavije]] održavana su od 1966. godine, a [[HK Jesenice]] su pobijedile 8 puta, [[HK Medvešćak]] i [[HK Olimpija]] 4 puta i [[HK Partizan Beograd]] 2 puta. ==== Nordijsko skijanje ==== {{Glavni|Nordijsko skijanje u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Primož Ulaga 2013.jpg|140px|mini|desno|[[Primož Ulaga]], jugoslavenski skijaš-skakač]] Najznačajniji predstavnici SFRJ u [[Nordijsko skijanje|nordijskom skijanju]] bili su [[Spisak jugoslavenskih skijaša-skakača|skijaši-skakači]]. Jedine dvije medalje u nordijskim disciplinama na Zimskim olimpijskim igrama osvojili su skakači na [[ZOI 1988.]] u [[Kanada|kanadskom]] [[Calgary]]ju. U [[Skijaški skokovi na Zimskim olimpijskim igrama 1988 - ekipno|ekipnoj konkurenciji]] u sastavu: [[Matjaž Debelak]], [[Miran Tepeš]], [[Primož Ulaga]] i [[Matjaž Zupan]] osvojili su srebrnu medalju, a [[Matjaž Debelak]] je na [[Skijaški skokovi na Zimskim olimpijskim igrama 1988 - velika skakaonica|velikoj skakaonici]] osvojio srebrnu medalju. Jugoslavenski skakači nastupali su i u takmičenjima [[Svjetski kup u skijaškim skokovima|Svjetskog kupa]], a [[Primož Ulaga]] je u sezoni [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1987/1988.|1987/88.]] osvojio treće mjesto u ukupnom plasmanu. Na [[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 1991.|Svjetskom prvenstvu u nordijskom skijanju 1991.]] godine [[Franci Petek]] je osvojio zlatnu medalju na velikoj skakaonici. ==== Umjetničko klizanje ==== {{Glavni|Umjetničko klizanje u Jugoslaviji}} [[Umjetničko klizanje]] u Jugoslaviji, bilo je relativno slabo zastupljeno. Na [[Svjetsko prvenstvo u umjetničkom klizanju|Svjetskom prvenstvu u umjetničkom klizanju]] i [[Evropsko prvenstvo u umjetničkom klizanju|Evropskom prvenstvu u umjetničkom klizanju]], jugoslavenski klizači nisu ostvarili značajne rezultate. Najbolji rezultat je bila srebrna medalja [[Sanda Dubravčić|Sande Dubravčić]] na [[Evropsko prvenstvo u umetničkom klizanju 1981.|EP 1981.]] godine. Jugoslavija je bila domaćin [[Svjetsko prvenstvo u umjetničkom klizanju 1970.|Svjetskom prvenstvu u umjetničkom klizanju 1970.]] u [[Ljubljana|Ljubljani]], te [[Evropsko prvenstvo u umjetničkom klizanju 1967.|Evropskom prvenstvu u umjetničkom klizanju 1967]], [[Evropsko prvenstvo u umjetničkom klizanju 1974.|EP 1974.]] i [[Evropsko prvenstvo u umjetničkom klizanju 1979.|EP 1979.]] u [[Zagreb]]u i [[Evropsko prvenstvo u umjetničkom klizanju 1987.|EP 1987.]] u [[Sarajevo|Sarajevu]]. === Šah === {{Glavni|Šah u Jugoslaviji}} [[Datoteka:Svetozar Gligorić 1966.jpg|140px|mini|desno|[[Svetozar Gligorić]], jugoslavenski šahist, osvajač najviše medalja na Šahovskim olimpijadama]] [[Datoteka:Aleksandar Matanović 1961.jpg|140px|mini|desno|[[Aleksandar Matanović]], jugoslavenski velemajstor, urednik i jedan od autora [[Enciklopedija šahovskih otvaranja|Enciklopedije šahovskih otvaranja]]]] ==== Muškarci ==== [[Datoteka:1990 Chess Olympiad Yugoslav stamp.jpg|140px|mini|desno|Logo 29. šahovske olimpijade na poštanskoj marki SFRJ]] Šahovska reprezentacija SFRJ nastupala je na [[Šahovska olimpijada|Šahovskim olimpijadama]] od [[9. šahovska olimpijada|prve poslijeratne Olimpijade]] održane 1950. godine u [[Dubrovnik]]u, na kojoj su u sastavu: [[Svetozar Gligorić]], [[Vasja Pirs]], [[Petar Trifunović]], [[Braslav Rabar]] i kao rezerve [[Milan Vidmar (junior)|Milan Vidmar jr.]] i [[Puc Stojan]] jedini put osvojili zlatnu medalju. Srebrne medalje ostvarili su na olimpijadama [[12. šahovska olimpijada|1956.]], [[13. šahovska olimpijada|1958.]], [[15. šahovska olimpijada|1962.]], [[16. šahovska olimpijada|1964.]], [[18. šahovska olimpijada|1968.]] i [[21. šahovska olimpijada|1974.]], a bronzane [[10. šahovska olimpijada|1952.]], [[11. šahovska olimpijada|1954.]], [[14. šahovska olimpijada|1960.]], [[19. šahovska olimpijada|1970.]], [[20. šahovska olimpijada|1972.]] i [[24. šahovska olimpijada|1980.]]<ref name="OLI">[http://www.olimpbase.org/ Osvojene medalje na šahovskim takmičenjima na olimpbase.org/]</ref> Na [[Evropsko ekipno šahovsko prvenstvo|Evropskom ekipnom šahovskom prvenstvu]] osvojili su šest srebrnih medalja: [[1. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|EP 1957.]], [[2. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|EP 1961.]], [[3. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|EP 1965.]], [[5. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|EP 1973.]], [[8. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|EP 1983.]] i [[9. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|EP 1989.]], a bronzanu na [[6. Evropsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|6. Evropskom šahovskom prvenstvu 1977.]] godine.<ref name="OLI"/> Najuspješniji šahista sa petnaest nastupa na Olimpijadama bio je [[Svetozar Gligorić]] sa jednom zlatnom, šest srebrnih i pet bronzanih medalja u ekipnom takmičenju, te sa jednom zlatnom u pojedinačnom vrednovanju rezultata određene ploče na turniru. Na Evropskim prvenstvima osvojio je pet srebrnih i jednu bronzanu u ekipnom takmičenju i četiri zlatne, jednu srebrnu i jednu bronzanu u pojedinačnoj konkurenciji.<ref name="OLI"/> Na [[2. svjetsko muško ekipno šahovsko prvenstvo|2. svjetskom ekipnom šahovskom prvenstvu 1989]]. šahisti SFRJ osvojili su drugo mjesto. Poznatiji [[Spisak jugoslavenskih šahista|jugoslavenski šahisti]] bili su: [[Svetozar Gligorić]], [[Ljubomir Ljubojević]], [[Bojan Kurajica]], [[Predrag Nikolić]], [[Krunoslav Hulak]], [[Božidar Ivanović]], [[Borislav Ivkov]], [[Dragoljub Velimirović]], [[Milan Matulović]], [[Mišo Cebalo]]. Osim igrača, u Jugoslaviji je bio razvijen na rad na šahovskoj teoriji, čemu su doprinijeli [[Dimitrije Bjelica]], kao autor nekoliko knjiga i šahovskih čitanki i [[Aleksandar Matanović]], koji je uredio petotomnu [[Enciklopedija šahovskih otvaranja]]. Jugoslavija je bila i organizator većih turnira kao [[Šahovski turnir u Bugojnu]] (1978-86), te domaćin tri olimpijade: [[9. šahovska olimpijada|1950.]] u [[Dubrovnik]]u, [[20. šahovska olimpijada|1972.]] u [[Skoplje|Skoplju]] i [[29. šahovska olimpijada|1990.]] u [[Novi Sad|Novom Sadu]], a [[Prvenstvo Jugoslavije u šahu]] bilo je jedan od najjačih šahovskih turnira na svijetu. ==== Žene ==== Ženske predstavnice nisu ostvarile dobre rezultate kao muškarci, osim osvajanje drugog mjesta na nezvaničnoj [[2. šahovska ženska olimpijada|2. šahovskoj ženskoj olimpijadi]] 1963. godine održanoj u Splitu. Za reprezentaciju su nastuplie [[Milunka Lazarević]], [[Verica Nedeljković]] i [[Katarina Jovanović-Blagojević]], a [[Verica Nedeljković]] je osvojila zlatnu medalju kao druga tabla. U zvaničnom takmičenju [[28. šahovska olimpijada|1988]]. godine ekipa sastavljena od [[Alisa Marić|Alie Marić]], [[Gordana Marković|Gordane Marković]], [[Suzana Maksimović|Suzane Maksimović]] i [[Vesna Bašagić|Vesne Bašagić]] osvojila je bronzanu medalju, a [[Vesna Bašagić]] je kao rezerva osvojila bronzanu medalju.<ref name="OLI"/> Najpoznatije [[Spisak jugoslavenskih šahista|šahistice Jugoslavije]] bile su: [[Tereza Štadler]], [[Henrijeta Konarkowska-Sokolov]], [[Gordana Marković]], [[Vlasta Maček]], [[Amalija Pihajlić]], [[Olivera Prokopović]], [[Antonin Dragašević]], [[Milunka Lazarević]], [[Zorica Nikolik]], [[Semka Sokolović-Bertok]]. {{raščistiti}} == Državni praznici == {{Glavni|Praznici u SFRJ}} Državni praznici u Jugoslaviji su bili: * [[1. januar]] - ''[[Nova godina]]''; (Nova godina se slavila 1-2. januara) * [[1. maj]] - ''[[Praznik rada]]''; (Praznik rada se slavio 1-2. maja) * [[4. maj]] - ''[[Dan borca]]'' * [[9. maj]] - ''[[Dan pobjede nad fašizmom]]'' * [[29. novembar]] - ''[[Dan Republike SFRJ|Dan Republike]]'' (Dan Republike se slavio 29-30. novembra) Ako je jedan od praznika padao u nedjelju smatrao se praznikom i prvi sljedeći radni dan. Osim saveznih praznika, svaka od saveznih republika imala je republičke praznike. == Također pogledajte == * [[Republike SFRJ]] * [[Spisak predsjednika SFRJ]] * [[Praznici u SFRJ]] * [[JNA]] * [[Jugonostalgija]] * [[Demografija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] == Napomene == {{napspisak}} ==Literatura== * Petar Janjatović: EX YU ROCK enciklopedija 1960-2006, {{ISBN|978-86-905317-1-4}} * {{cite web | url =https://www.obrazislovenskihpokrajin.si/oseba/vauhnik-vladimir/ | title =Vauhnik, Vladimir | last=Zavec | first = Tadeja | date =11. 12. 2020 | website =obrazislovenskihpokrajin.si | publisher =Mestna knjižnica Kranj| access-date =22. 6. 2020 | language =sl|ref={{harvid|Obrazi slovenskih pokrajin|2019}}}} == Reference == {{reference|30em}} == Vanjski linkovi == {{SFRJ portal}} {{Wikizvor|Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1974)}} {{wikiatlas|Yugoslavia}} * {{Commonscat-inline|Socialist Federal Republic of Yugoslavia}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{Istaknuti članak}} [[Kategorija:Jugoslavija]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Komunističke države]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1943.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:SFRJ]] 1cpuh0agp6vh3wle7wkd81hzidmoqff 0 12781 3732021 3608458 2025-07-02T07:49:57Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732021 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Čehoslovačka | izvorno_ime = Československo {{cs simbol}}<br />Česko‑Slovensko {{sk simbol}} | zastava = Flag of the Czech Republic.svg | grb = Coat of arms of the Czech and Slovak Federal Republic.svg | genitiv = Čehoslovačke | razdoblje = 1918 - 1992. | država_prije1 = Austro-Ugarska | država_prije_zastava1 = Ensign of Austro-Hungarian civil fleet (1869-1918).svg | država_prije2 = Kraljevina Bohemija | država_prije_zastava2 = Flag_of_Bohemia.svg | država_poslije1 = Češka | država_poslije_zastava1 = Flag_of_the_Czech_Republic.svg | država_poslije2 = Slovačka | država_poslije_zastava2 = Flag_of_Slovakia.svg | službeni_jezik = [[češki]], [[slovački]] | karta = LocationCzechoslovakia.png | glavni_grad = [[Prag]] | državno_uređenje = [[Republika]] | površina = 140.446 (1921)<br>127.900 (1992) | stanovnika = 15.600.000 (procjena) | stanovnika_godina = 1992 | himna = Kde domov můj <small>({{bs|Gdje mi je dom?}})</small><br />Nad Tatrou sa blýska <small>({{bs|Munja nad Tatrima}})</small> | vrsta_vlasti = Predsjednik | godina_prve_vlasti = 1918–1935. | vladar_prva_vlast = Tomáš G. Masaryk | godina_druge_vlasti = 1935–1938./1945–1948. | vladar_druga_vlast = Edvard Beneš | godina_treće_vlasti = 1938–1939. | vladar_treća_vlast = Emil Hácha | godina_četvrte_vlasti = 1989–1992. | vladar_četvrta_vlast = Václav Havel |broj = |valuta = [[Čehoslovačka kruna]] |manji dio valute = |pozivni broj = }} [[Datoteka:Czechoslovakia1920-38.jpg|400px|desno|mini|Čehoslovačka 1920.-1938.]] [[Datoteka:Czechoslovakia.png|400px|desno|mini|Čehoslovačka 1969.-1990.]] '''Čehoslovačka''' ([[češki]]: ''Československo'', [[slovački]]: ''Česko-Slovensko''), je bivša država u centralnoj [[Evropa|Evropi]] koja je egzistirala od 1918. do 1992. 1. januara 1993. je miroljubivo podijeljena na [[Češka|Češku]] i [[Slovačka|Slovačku]], čin koji je više poznat kao [[Baršun]]ast razvod, po analogiji sa [[Baršunasta revolucija|Baršunastom revolucijom]]. == Historija == Čehoslovačka je nastala u oktobru 1918. kao jedna od nasljednica [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] poslije [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]]. [[Senžermenski sporazum (1919)|Senžermenskim sporazumom]] regulirane su granice prema Austriji, kao i područja koja će pripasti novonastaloj državi. Bila je sastavljena od današnjih teritorija Češke Republike, Slovačke i (do 1939) Karpatske Ukrajine ([[Rutenija|Rutenije]]). Njena teritorija bio je najindustrijalizovaniji dio Austro-Ugarske, i bila je najdemokratskija republika tokom perioda prije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], ali su je karakterizirali etnički problemi. Ti problemi bili su uzrok nezadovoljstva druge i treće po brojnosti etničkih grupa u Čehoslovačkoj – [[Nijemci|Nijemaca]] i [[Slovaci|Slovaka]], zbog dominacije [[Česi|Čeha]], koji su bili najbrojniji. Pred Drugi svjetski rat Čehoslovačka je postala jedna od prvih [[Adolf Hitler|Hitlerovih]] meta. Poslije [[Minhenski sporazum|Minhenskog sporazuma]] 1938. Hitlerove trupe izvele su invaziju na [[Bohemija|Bohemiju]] i [[Moravska|Moravsku]] u kojima su većinom živjeli Nijemci. [[Mađarska|Mađarskoj]] je pripojena južna Slovačka, a Slovačka i Rutenija dobile su autonomiju za neko vrijeme. Konačno, Čehoslovačka je prestala postojati u martu 1939, kada je Hitler okupirao cijelu Češku, a ostatak Slovačke bio primoran proglasiti nezavisnost. Poslije Drugog svjetskog rata, predratna Čehoslovačka je rekonstituisana, dok je Rutenija (koja je bila njen dio) otcijepljena od države i pripojena [[Sovjetski Savez|Sovjetskom Savezu]]. Tri godine kasnije (1948-1989), [[Komunistička partija Čehoslovačke]] je došla na vlast i država se našla pod utjecajem Sovjetskog saveza. [[Religija]] je bila zabranjena, a [[ateizam]] je postao zvanična glavna misao. U kasnim 1960-tim godinama, u vrijeme [[Praško proljeće|Praškog proljeća]], pokušano je da se komunistički sistem promijeni u [[demokratija|demokratski]]. Intervencijom Sovjetskog Saveza 1968.<ref name="Sovjetska okupacija 1968">[https://web.archive.org/web/20110901201146/http://www.upi.com/Audio/Year_in_Review/Events-of-1968/N.-Korea-Seize-U.S.-Ship/12303153093431-9/#title 1968 Year in Review ]</ref> to nije uspjelo. Godine 1969. Čehoslovačka je pretvorena u federaciju čeških zemalja i Slovačke. 1989. godine država je ponovo postala demokratska poslije [[Plišana revolucija|"Plišane revolucije"]], a 1992. savezni parlament je odlučio da se država podijeli na Češku i Slovačku od 1. januara 1993. === Državna uređenja === * 1918-1968. (osim 1938-1945): centralizirana država * 1969-1992. federalna republika sastavljena od Češke Socijalističke Republike *(1990-1992: Češka Republika) i Slovačke Socijalističke Republike (1990-1992: Slovačka Republika) * 1918-1939. i 1945-1948. i 1990-1992: demokratska republika * 1939-1945: podjeljena na Protektorat Bohemije i Moravske i Slovačku * 1948-1989: komunistička država sa centraliziranom ekonomijom === Zvanična imena === * 1918-1920: Češko-Slovačka Republika i Republika Čehoslovačka (skraćeno RČS) * 1920-1938. i 1945-1960. Čehoslovačka Republika (ČSR) ili Čehoslovačka * 1938-1939: Češko-Slovačka Republika * 1960-1990: Čehoslovačka Socijalistička Republika (ČSSR) * 1990-1990: Čehoslovačka Federativna Republika (ČSFR) * 1990-1992: Češka i Slovačka Federativna Republika (ČSFR) === Međunarodni sporazumi i članstva === Poslije Drugog svjetskog rata, aktivno je učestvovala u Mješovitom Vijeću ekonomske asistencije (Komekon), [[Varšavski pakt|Varšavskom paktu]], [[UN|Ujedinjenim nacijama]] i njihovim agencijama, kao i u [[Pokret nesvrstanih|Pokretu nesvrstanih]]; jedna od članica [[OSCE]]-a. == Geografija == === Topografija === Uglavnom neravnomjerna područja. Zapadni djelovi pripadaju centralnoevropskim visoravnima. U istočni region zalaze sjeverni djelovi [[Karpat]]a i [[Dunav]]ski bazen. Države s kojima je graničila su: [[Njemačka]] (1945-1990: [[Zapadna Njemačka]] i [[Istočna Njemačka]]), [[Poljska]], [[Sovjetski Savez]] (od 1992. [[Ukrajina]]), [[Rumunija]] (do 1939.), [[Mađarska]] i [[Austrija]]. === Klima === Dominira kontinentalna klima gdje temperatura varira od umjerene temperature na granici sa [[Zapadna Evropa|Zapadnom Evropom]] na zapadu, do oštre na istoku na granici sa Sovjetskim Savezom. == Stanovništvo == === Sastav === Prema popisu iz 1991. godine Čehoslovačka je brojala 15.600.000 stanovnika. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: Česi 54,1%, Slovaci 31%, [[Moravci]] 8,7%, [[Mađari]] 3,8%, [[Romi]] (Cigani) 0,7% === Religija === U pogledu religije postojale su ogromne razlike između dvije konstitutivne republike. Prema podacima iz 1991. godine religijska struktura bila je sljedeća - [[Katolici]]: 46.4%, [[Evangelisti]]: 5.3%, [[Ateisti]]: 29.5%, neizjašnjenih: 16.7%. == Ekonomija == U periodu između dva svjetska rata bila jedna od industrijski najrazvijenijih zemalja [[Evropa|Evrope]]. Poslije Drugog svjetskog rata, ekonomija je centralizovana po ugledu na ekonomiju Sovjetskog Saveza. Jedna od glavnih grana industrije je bila teška [[metalurgija]] koja je zavisila od uvoza [[željezo|željeza]]. U tom periodu energetski potencijali države su bilo mali. Iz Sovjetskog Saveza je uvožena [[nafta]], a u državi je funkcionisala proizvodnja [[mrki ugalj|mrkog uglja]] i [[električna energija]] na hidro pogon. == Sport == Čehoslovački fudbalski tim je bio vrlo jak na svjetskoj sceni, sa 8 učešća na Svjetskom prvenstvu, završivši kao drugi na Svjetskim prvenstvima 1934. i 1962. Tim je također osvojio i Evropsko prvenstvo 1976. Čehoslovačka je imala vrlo jak hokejaški tim, koji je osvojio mnoštvo medalja na svjetskim šampionatima i [[olimpijske igre|olimpijskim igrama]]. Poznati teniseri [[Ivan Lendl]] i [[Martina Navratilova]] su rođeni u Čehoslovačkoj. == Također pogledajte == * [[Grb Čehoslovačke]] == Literatura == Preclík, Vratislav. Masaryk a legie (Masaryk and legions), váz. kniha, 219 pages, vydalo nakladatelství Paris Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karvina, Czechia) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (Masaryk Democratic Movement, Prague), 2019, ISBN 978-80-87173-47-3, pages 12 – 70, 101-102, 124–125, 128, 129, 132, 140–148, 184–190. == Reference == {{reference}} {{Stub-država}} {{Commonscat|Czechoslovakia}} [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Čehoslovačka|*]] [[Kategorija:Komunističke države]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] nfovkktwj4ogzq45tq0h4z3s84306lr 0 12782 3732050 3707713 2025-07-02T07:52:18Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2003.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2003.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732050 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Savezna Republika Jugoslavija | izvorno_ime = Савезна Република Југославија | zastava = Flag of Yugoslavia (1992–2003); Flag of Serbia and Montenegro (2003–2006).svg | grb = Coat of arms of Serbia and Montenegro.svg | genitiv = Srbije i Crne Gore | država_prije1 = SFRJ | država_prije_zastava1 = Flag of SFR Yugoslavia.svg | država_poslije1 = Srbija i Crna Gora | država_poslije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1992–2003); Flag of Serbia and Montenegro (2003–2006).svg | razdoblje = 1992–2003. | službeni_jezik = [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]] <small>(1992 – 1997)</small><br />[[srpski jezik|srpski]] <small>(1997 – 2003)</small> | karta = Europe location SCG.png | glavni_grad = [[Beograd]] | državno_uređenje = Državna zajednica | površina = 102.350 | stanovnika = 10,656,929 | stanovnika_godina = 2002 | moto = | himna = ''[[Hej, Slaveni]]''<center>[[Datoteka:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]]</center> | vođa = | broj = | valuta = [[Jugoslavenski dinar]] i [[euro]] | pozivni_broj = +381 }} '''Savezna Republika Jugoslavija''' (skraćeno '''SRJ''') bila je država u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]] smještena na [[Balkan|Balkanu]] koja je postojala od 1992. do 2006, nakon raspada [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. Formirana je 27. aprila 1992. odlukom Saveznog vijeća [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]], kao zajednička država [[Srbija|Srbije]] i [[Crna Gora|Crne Gore]]. Dana 14. marta 2002. zvaničnici SR Jugoslavije, Republike Srbije i Republike Crne Gore, uz prisustvo visokog predstavnika [[Evropska unija|Evropske unije]], potpisali su Polazne osnove za preuređenje odnosa Srbije i Crne Gore, kojima je predviđeno da SRJ ubuduće nosi naziv [[Srbija i Crna Gora]]. Dana 4. februara 2003. formirana je državna zajednica [[Srbija i Crna Gora]], zasnovana na ravnopravnosti dviju država članica, tj. države [[Srbija|Srbije]] i države [[Crna Gora|Crne Gore]], sve dok se Crna Gora nije otcijepila od unije u junu 2006, što je dovelo do pune nezavisnosti i [[Srbija|Srbije]] i [[Crna Gora|Crne Gore]]. Njene težnje da bude jedina pravna nasljednica SFR Jugoslavije nisu priznale [[Ujedinjene nacije]], nakon donošenja [[Rezolucija 777 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija|Rezolucije 777 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija]],<ref>{{cite book|last=Murphy|first=Sean D.|title=United States Practice in International Law: 1999–2001|publisher=Cambridge University Press|year=2002|isbn=978-0-521-75070-7|volume=1|page=130|author-link=Sean D. Murphy}}</ref> kojom je potvrđeno da je SFR Jugoslavija prestala postojati i da je Savezna Republika Jugoslavija nova država. Sve bivše republike imale su pravo na državnu sukcesiju, dok nijedna od njih nije nastavila međunarodnopravni subjektivitet SFR Jugoslavije. Međutim, vlada [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] protivila se takvim zahtjevima i kao takvoj, SR Jugoslaviji nije bilo dozvoljeno da se pridruži Ujedinjenim nacijama. Tokom svog postojanja, SR Jugoslavija je imala napete odnose s međunarodnom zajednicom, jer su ekonomske sankcije<ref name="auto2">{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/1992/10/29/world/yugoslavs-face-hard-winter-as-the-blockade-bites.html |title=Yugoslavs Face Hard Winter as the Blockade Bites |first=Paul |last=Lewis |date=29 October 1992 |work=The New York Times |access-date=29 July 2020 |archive-date=5 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205230653/https://www.nytimes.com/1992/10/29/world/yugoslavs-face-hard-winter-as-the-blockade-bites.html |url-status=live }}</ref> izrečene protiv države tokom [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|ratova u bivšoj Jugoslaviji]] i [[Rat na Kosovu|rata na Kosovu]]. To je također rezultiralo [[Hiperinflacija|hiperinflacijom]] između 1992. i 1994.<ref>{{Cite web |url=https://www.cato.org/publications/commentary/worlds-greatest-unreported-hyperinflation |title=The World's Greatest Unreported Hyperinflation |date=7 May 2007 |publisher=Cato Institute |access-date=29 July 2020 |archive-date=26 July 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200726181455/https://www.cato.org/publications/commentary/worlds-greatest-unreported-hyperinflation |url-status=live }}</ref> Učešće SR Jugoslavije u ratovima završilo je [[Dejtonski sporazum|Dejtonskim sporazumom]], kojim je priznata nezavisnost Republika [[Hrvatska|Hrvatske]], [[Slovenija|Slovenije]] i [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], kao i uspostavljanje diplomatskih odnosa između država i zagarantovana uloga srpske populacije u bosanskohercegovačkoj politici.<ref name="auto4">{{Cite web |url= http://hrlibrary.umn.edu/icty/dayton/daytonsum.html |title= Summary of the Dayton Peace Agreement on Bosnia-Herzegovina |website= HR library |place= UMN |access-date= 29 July 2020 |archive-date= 17 August 2018 |archive-url= https://web.archive.org/web/20180817225957/http://hrlibrary.umn.edu/icty/dayton/daytonsum.html |url-status= live }}</ref> Kasnije, rastući separatizam unutar [[Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija|Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija]], regije Srbije gusto naseljene etničkim [[Albanci|Albancima]], rezultirao je pobunom [[Oslobodilačka vojska Kosova|Oslobodilačke vojske Kosova]], albanske separatističke grupe.<ref name="auto5">{{Cite journal |url= https://pureportal.coventry.ac.uk/en/publications/from-a-terrorist-group-to-a-civil-defence-corps-the-transformatio |title= From a 'terrorist' group to a 'civil defence' corps: The 'transformation' of the Kosovo Liberation Army |first= Alpaslan |last= Ozerdem |date= 27 July 2003 |journal= International Peacekeeping |volume= 10 |issue= 3 |pages= 79–101 |via= Coventry |place= UK |doi= 10.1080/13533310308559337 |s2cid= 144017700 |access-date= 29 July 2020 |archive-date= 26 July 2020 |archive-url= https://web.archive.org/web/20200726082755/https://pureportal.coventry.ac.uk/en/publications/from-a-terrorist-group-to-a-civil-defence-corps-the-transformatio |url-status= live }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.britannica.com/topic/Kosovo-Liberation-Army |title=Kosovo Liberation Army History & Facts |website=Encyclopedia Britannica |access-date=29 July 2020 |archive-date=24 September 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190924065434/https://www.britannica.com/topic/Kosovo-Liberation-Army |url-status=live }}</ref> Izbijanje rata na Kosovu ponovo je uvelo međunarodne sankcije, kao i eventualno uključivanje [[NATO]]-a u sukob. Sukob je okončan usvajanjem [[Rezolucija 1244 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija|Rezolucije 1244 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija]], koja je garantovala ekonomsko i političko odvajanje [[Kosovo|Kosova]] od SR Jugoslavije, te njegovo stavljanje pod upravu UN-a.<ref>{{Cite web |url= https://undocs.org/S/RES/1244(1999) |title= S/RES/1244(1999) - E - S/RES/1244(1999) |website= UN docs |access-date= 29 July 2020 |archive-date= 8 March 2021 |archive-url= https://web.archive.org/web/20210308040644/https://undocs.org/S/RES/1244(1999) |url-status= live }}</ref> Ekonomske teškoće i rat rezultirali su rastućim nezadovoljstvom vladom Miloševića i njegovih saveznika, koji su vodili i Srbiju i Crnu Goru kao efektivnu diktaturu.<ref>{{Cite web |url=https://balkaninsight.com/2010/10/05/slobodan-milosevic-twisted-firestarter/ |title=Slobodan Milosevic – The Dictator |work=Balkan Insight |date=5 October 2010 |access-date=22 June 2021 |archive-date=29 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210429010220/https://balkaninsight.com/2010/10/05/slobodan-milosevic-twisted-firestarter/ |url-status=live}}</ref> To će se na kraju kumulirati u [[Svrgavanje Slobodana Miloševića|Buldožer revoluciji]], u kojoj je njegova vlada svrgnuta i zamijenjena vladom koju su predvodili Demokratska opozicija Srbije i [[Vojislav Koštunica]], a koja se također pridružila UN-u.<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/1992/09/24/world/un-expulsion-of-yugoslavia-breeds-defiance-and-finger-pointing.html |title=U.N. Expulsion of Yugoslavia Breeds Defiance and Finger-Pointing |first=Chuck |last=Sudetic |date=24 September 1992 |work=The New York Times |access-date=29 July 2020 |archive-date=8 April 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220408113225/https://www.nytimes.com/1992/09/24/world/un-expulsion-of-yugoslavia-breeds-defiance-and-finger-pointing.html |url-status=live }}</ref><ref name="auto1">{{Cite web |url= https://www.nytimes.com/2000/11/02/world/a-different-yugoslavia-8-years-later-takes-its-seat-at-the-un.html |title= A Different Yugoslavia, 8 Years Later, Takes Its Seat at the UN |agency= Associated Press |date= 2 November 2000 |work= The New York Times |access-date= 29 July 2020 |archive-date= 26 July 2020 |archive-url= https://web.archive.org/web/20200726083550/https://www.nytimes.com/2000/11/02/world/a-different-yugoslavia-8-years-later-takes-its-seat-at-the-un.html |url-status= live }}</ref> Savezna Republika Jugoslavija nestala je 2003. nakon što je Savezna skupština Jugoslavije glasala za donošenje Ustavne povelje [[Srbija i Crna Gora|Srbije i Crne Gore]], kojom je uspostavljena Državna zajednica Srbija i Crna Gora. Kao takvo, ime Jugoslavija je poslano u historiju.<ref>{{Cite web |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2724047.stm |title= Yugoslavia consigned to history |date= 4 February 2003 |work= BBC News |access-date= 29 July 2020 |archive-date= 8 November 2022 |archive-url= https://web.archive.org/web/20221108060047/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2724047.stm |url-status= live }}</ref> Rastući pokret za nezavisnost u Crnoj Gori, predvođen [[Milo Đukanović|Milom Đukanovićem]], uzrokovao je da novi ustav Srbije i Crne Gore uključi klauzulu koja omogućava referendum o pitanju crnogorske nezavisnosti nakon tri godine.<ref>{{cite web |url=https://www.vreme.com/cms/view.php?id=1061276 |title=Priželjkivao sam da na čelu Srbije bude – Srbijanac |work=Vreme |language=bs |date=5 July 2012 |access-date=22 June 2021 |archive-date=17 September 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210917004219/https://www.vreme.com/cms/view.php?id=1061276 |url-status=live }}</ref> [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 2006.|Referendum]] je raspisan 2006, a usvojen je tijesnom većinom.<ref>{{Cite web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5043462.stm |title=Montenegro declares independence |date=4 June 2006 |work=BBC News |access-date=29 July 2020 |archive-date=11 September 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170911232150/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/5043462.stm |url-status=live}}</ref> To je dovelo do raspada Državne zajednice Srbije i Crne Gore i uspostavljanja nezavisnih republika Srbija i Crna Gora, pretvarajući Srbiju u zemlju bez izlaza na more. Neki smatraju da je ovo posljednji čin u [[Raspad Jugoslavije|raspadu Jugoslavije]].<ref>{{Cite web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5006380.stm |title=Recount call in Montenegro vote |date=22 May 2006 |work=BBC News |access-date=29 July 2020 |archive-date=28 July 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110728085307/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/5006380.stm |url-status=live}}</ref> == Također pogledajte == * [[Srbija i Crna Gora]] * [[Spisak predsjednika Državne zajednice Srbije i Crne Gore]] <gallery> Scg01.png Scg02.png </gallery> == Reference == {{Refspisak}} === Izvori === {{refbegin}} *{{cite book |last=Ćirković |first=Sima |author-link=Sima Ćirković |year=2004 |title=The Serbs |location=Malden |publisher=Blackwell Publishing |isbn=978-1-40514291-5 |url=https://books.google.com/books?id=2Wc-DWRzoeIC }} *{{cite book |last=Bataković |first=Dušan T. |author-link=Dušan T. Bataković |title=The Kosovo Chronicles |year=1992 |location=Belgrade |publisher=Plato |url=https://www.rastko.rs/kosovo/istorija/kosovo_chronicles/ |access-date=12 September 2020 |archive-date=25 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225163933/https://www.rastko.rs/kosovo/istorija/kosovo_chronicles/ |url-status=live }} *{{cite book |last=Bataković |first=Dušan T. |author-link=Dušan T. Bataković |title=Kosovo, la spirale de la haine: Les faits, les acteurs, l'histoire |language=fr |year=1993 |edition=1st |location=Lausanne |publisher=L'Age d'Homme |isbn=978-282510389-0 |url=https://books.google.com/books?id=CI5pAAAAMAAJ |access-date=12 September 2020 |archive-date=17 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417062020/https://books.google.com/books?id=CI5pAAAAMAAJ |url-status=live }} *{{cite book |editor-last=Bataković |editor-first=Dušan T. |editor-link=Dušan T. Bataković |title=Histoire du peuple serbe |trans-title=History of the Serbian People |language=fr |year=2005 |location=Lausanne |publisher=L’Age d’Homme |isbn=978-282511958-7 |url=https://books.google.com/books?id=a0jA_LdH6nsC |access-date=2 March 2018 |archive-date=23 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230123132942/https://books.google.com/books?id=a0jA_LdH6nsC |url-status=live }} *{{cite book |editor-last=Bataković |editor-first=Dušan T. |editor-link=Dušan T. Bataković |title=Kosovo and Metohija: Living in the Enclave |year=2007 |location=Belgrade |publisher=Institute for Balkan Studies |url=http://www.balkaninstitut.com/pdf/izdanja/posebno/Enklave.pdf |access-date=12 September 2020 |archive-date=31 January 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210131202827/http://www.balkaninstitut.com/pdf/izdanja/posebno/Enklave.pdf |url-status=live }} *{{cite book |last=Bataković |first=Dušan T. |author-link=Dušan T. Bataković |title=A Turbulent Decade: The Serbs in Post-1999 Kosovo: Destruction of Cultural Heritage, Ethnic Cleansing, and Marginalization (1999—2009) |year=2014 |location=Paris |publisher=Dialogue |isbn=978-291152712-8 |url=https://books.google.com/books?id=wFTDrQEACAAJ |access-date=12 September 2020 |archive-date=17 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417062021/https://books.google.com/books?id=wFTDrQEACAAJ |url-status=live }} *{{Cite book |last=Bataković |first=Dušan T. |author-link=Dušan T. Bataković |chapter=Kosovo and Metohija: History, Memory and Identity |title=The Christian Heritage of Kosovo and Metohija: the Historical and Spiritual Heartland of the Serbian People |year=2015 |location=Los Angeles |publisher=Sebastian Press |url=https://books.google.com/books?id=8LK2DAEACAAJ |pages=569–608 |isbn=978-868268539-5 |access-date=12 September 2020 |archive-date=17 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417062020/https://books.google.com/books?id=8LK2DAEACAAJ |url-status=live }} *{{Cite book |last=Bataković |first=Dušan T. |author-link=Dušan T. Bataković |chapter=The Serbs of Kosovo and Metohija 1999-2007: Surviving in Ghetto-like Enclaves |title=The Christian Heritage of Kosovo and Metohija: the Historical and Spiritual Heartland of the Serbian People |year=2015 |location=Los Angeles |publisher=Sebastian Press |url=https://books.google.com/books?id=8LK2DAEACAAJ |pages=935–45 |isbn=978-868268539-5 |access-date=12 September 2020 |archive-date=17 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417062020/https://books.google.com/books?id=8LK2DAEACAAJ |url-status=live }} *{{Cite book |last1=Goati |first1=Vladimir |last2=Slavujević |first2=Zoran |last3=Pribićević |first3=Ognjen |title=Izborne borbe u Jugoslaviji (1990-1992) |year=1993 |location=Beograd |publisher=Institut društvenih nauka |isbn=978-867093051-3 |url=https://books.google.com/books?id=eiZEAQAAIAAJ |access-date=12 September 2020 |archive-date=17 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417062021/https://books.google.com/books?id=eiZEAQAAIAAJ |url-status=live }} *{{Cite book |last=Goati |first=Vladimir |title=Partije Srbije i Crne Gore u političkim borbama od 1990 do 2000 |year=2000 |location=Bar |publisher=Conteco |url=https://books.google.com/books?id=Qx2itAEACAAJ |access-date=12 September 2020 |archive-date=17 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230417062023/https://books.google.com/books?id=Qx2itAEACAAJ |url-status=live }} *{{Cite book |last=Goati |first=Vladimir |title=Izbori u SRJ od 1990 do 1998: Volja građana ili izborna manipulacija. Dodatak: Izbori 2000 |year=2001 |edition=2 |location=Beograd |publisher=Centar za slobodne izbore i demokratiju |url=http://www.cesid.rs/images/IZBORI%20U%20SRJ%20OD%201990_%20DO%201998.pdf |access-date=12 September 2020 |archive-date=29 April 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210429223546/http://www.cesid.rs/images/IZBORI%20U%20SRJ%20OD%201990_%20DO%201998.pdf |url-status=live }} *{{Cite book |last=Goati |first=Vladimir |title=Izbori u Srbiji i Crnoj Gori od 1990. do 2013. i u SRJ od 1992. do 2003. |year=2013 |location=Beograd |publisher=Centar za slobodne izbore i demokratiju |url=http://www.cesid.rs/images/1372054311_Vladimir%20Goati_knjiga.pdf |access-date=12 September 2020 |archive-date=4 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201004173815/http://www.cesid.rs/images/1372054311_Vladimir%20Goati_knjiga.pdf |url-status=live }} *{{Cite book |last= Kovačević |first= Miladin and other |title= Statistical Yearbook of Yugoslavia 1993 |url= https://publikacije.stat.gov.rs/G1993/Pdf/G19932004.pdf |location= Beograd |year= 1993 |access-date= 1 April 2020 |archive-date= 7 August 2020 |archive-url= https://web.archive.org/web/20200807025405/https://publikacije.stat.gov.rs/G1993/Pdf/G19932004.pdf |url-status= live }} *{{Cite book |last=Miller |first=Nicholas |chapter=Serbia and Montenegro |title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture |year=2005 |volume=3 |publisher=ABC-CLIO |location=Santa Barbara, [[California|CA]] |pages=529–81 |isbn=978-157607800-6 |url=https://books.google.com/books?id=lVBB1a0rC70C |access-date=7 March 2018 |archive-date=21 January 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230121122343/https://books.google.com/books?id=lVBB1a0rC70C |url-status=live }} *{{Cite book |last=Morrison |first=Kenneth |title=Montenegro: A Modern History |year=2009 |location=London-New York |publisher=I.B. Tauris |url=https://epdf.pub/download/montenegro-a-modern-history.html }} {{refend}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{DEFAULTSORT:Jugoslavija}} [[Kategorija:Jugoslavija]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2003.]] lwpmss8vl54qh8yg7wpjdrkrj82ybte 0 13497 3732106 3633232 2025-07-02T08:18:58Z CommonsDelinker 1478 Uklanjam datoteku [[c:File:Wahlkampffoto_Schröder_CL_2005_(cropped).jpg|Wahlkampffoto_Schröder_CL_2005_(cropped).jpg]]; na Commonsu ju je izbrisao/-la [[c:User:Ziv|Ziv]]; razlog: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: The image this file was cropped from was [ 3732106 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa |ime=Gerhard Schröder |datum_rođenja={{Datum rođenja i godine|1944|04|07}} |mjesto_rođenja=Blomberg, [[Treći rajh|Nacistička Njemačka]] |datum smrti= |mjesto smrti= |malaslika= |opis male slike= |slika= |veličina=200px |opis slike= |potpredsjednik= |podpremijer= |zamjenik= |politička_stranka= [[SPD]] |potpis= |supruga=Doris Köpf |redoslijed= [[Njemački kancelar]] |zanimanje=advokat |fusnote= |nasljednik= [[Angela Merkel]] |prethodnik= [[Helmut Kohl]] |predsjednik= |vrijeme_na_vlasti=27. oktobar 1998 – 22. novembar 2005. |mandat_start2= |mandat_kraj2= |vjera=luteranska crkva }} '''Gerhard Fritz Kurt "Gerd" Schröder''' (rođen 7. aprila 1944) je njemački političar koji je u periodu od [[1998.]] do [[2005.]] bio [[njemački kancelar]]. Rođen je u skromnoj radničkoj porodici [[1944.]] godine i dugo vremena je morao raditi svakojake poslove prije nego što je završio pravni fakultet i postao advokat. Zbog toga se od mladosti priključio socijaldemokratima i postupno napredovao u stranci, sve dok nije [[1986]]. kao vođa socijaldemokrata dobio izbore u saveznoj državi [[Donja Saksonija|Donjoj Saksoniji]] i tamo postao [[premijer]]. Na toj funkciji postao je najharizmatičniji i najpopularniji socijaldemokratski političar te kao vođa [[SPD]]-a glatko dobio savezne izbore godine [[1998.]] i sastavio koaliciju sa Strankom zelenih. Nedugo nakon toga založio se za intervenciju snaga [[NATO]]-a na [[Kosovo|Kosovu]] i tom prilikom, po prvi put nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], poslao njemačke snage u borbene operacije. S druge strane, oštro se protivio američkoj invaziji na [[Irak]] čemu mnogi pripisuju njegovu iznenađujuću pobjedu na parlamentarnim izborima [[2002]]. godine. Za vrijeme njegovog mandata u Njemačkoj je nezaposlenost narasla do nezapamćenih razmjera i bilježila se velika ekonomska stagnacija te rast ekstremnih stranaka s lijeva i desna. Nakon poraza socijaldemokrata na izborima u tradicionalnom uporištu [[Sjeverna Rajna-Vestfalija|Sjevernoj Rajni-Vestfaliji]] godine [[2005.]] je zakazao parlamentarne izbore godinu dana prije roka. Iako se isprva smatralo da će SPD na izborima doživjeti težak poraz, socijaldemokrati su uspjeli osvojiti 222 mandata, samo 4 manje od protivničkog [[CDU]]-a. Nakon višesedmičnih pregovora o velikoj koaliciji nasljeđuje ga [[Angela Merkel]] ([[CDU]]) na funkciji [[Njemački kancelar|kancelara Njemačke]]. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Gerhard Schröder}} {{Njemački kancelari}} {{Predsjednici Vijeća Evrope}} {{DEFAULTSORT:Schröder, Gerhard}} [[Kategorija:Rođeni 1944.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Njemački političari]] [[Kategorija:Njemački kancelari]] 1gy8uwyjkhsgobnuvrnn2kth1rq0m45 0 15410 3731823 3731553 2025-07-01T21:45:28Z Curiousmind8 168846 U tekstu su ispravljene gramatičke i pravopisne greške, uključujući nepravilnu upotrebu glagola („jest“ zamijenjeno sa „je“), nelogične rečenične konstrukcije (npr. „industrijski razvijenu“ preformulisano u „industrijski napredno razvijenu“), te stilističke i leksičke nepravilnosti radi jasnijeg izraza i bolje usklađenosti s formalnim standardom jezika. Takođe su korigovani padeži i slaganje u rodu, broju i padežu („zdravstvenoj zaštiti“ u „zdravstvene zaštite“, „svojatan od strane“ u „svojata“) 3731823 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija država | izvorno_ime = Tajvan | zvanično_ime = Republika Kina | ime_genitiv = Tajvana | zastava = Flag of the Republic of China.svg | grb = National Emblem of the Republic of China.svg | mapa = Locator map of the ROC Taiwan.svg | službeni_jezik = kineski | glavni_grad = [[Taipei]] | vrsta_prve_vlasti = Predsjednik | vladar_prva_vlast = [[Tsai Ing-wen]] | vrsta_druge_vlasti = Predsjednik vlade | vladar_druga_vlast = [[Su Tseng-chang]] | po_površini_na_svijetu = 138. | površina = 35.980 | procenat_vode = 2.8 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 48. | stanovnika = 22.894.384 | gustoća = 636 | nezavisnost = 1911 | valuta = [[novi tajvanski dolar]] | vremenska_zona = +8, ljeti +8 | himna = "[[Nacionalna himna Tajvana]]"{{Center|[[Datoteka:National anthem of the Republic of China (Taiwan) 中華民國國歌(演奏版).ogg]]}} | internetski_nastavak = [[.tw]] | pozivni_broj = 886|| }} '''Republika Kina''', poznatija kao '''Tajvan''' ili '''[[Kineski Taipei]]''' (中華民國 Zhōnghuá Mínguó), a ranije poznata kao [[Formoza]], je ostrvska država u istočnom dijelu [[Azija|Azije]]. Vlada Republike Kine trenutno ima vlast nad ostrvima: Tajvan, Penghu, Kinmen, Matsu i nekoliko drugih malih ostrva. Susjedne države su: [[Narodna Republika Kina]] na zapadu, [[Japan]] na sjeveroistoku i [[Filipini]] na jugu. Republika Kina je član [[Svjetska trgovačka organizacija|Svjetske trgovinske organizacije]] (WTO), kao i APEC-a. Poznata je kao jedna od [[četiri azijska tigra]], i ima industrijski napredno razvijenu privredu. Njena privreda zauzima 26. mjesto u svijetu, sa naprednom tehnologijom koja igra ključnu ulogu u svjetskoj ekonomiji. Republika Kina je visoko pozicionirana u smislu slobode štampe, zdravstvene zaštite i ekonomskih sloboda. == Historija == Kroz historiju Tajvan je jedno vrijeme pripadao [[Historija Kine|Kini]], sve do prvog kinesko-japanskog rata 1894-1895, kada je Japan preuzeo kontrolu nad ostrvom. Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] bio je pod vlašću nacionalističke vlade Čang Kaj-šeka. Ratno stanje koje je vladalo na Tajvanu nakon Drugog svjetskog rata ukinuto je [[1987]]. godine, a [[1989]]. godine dopuštene su i političke stranke. Tajvan danas svojata Narodna Republika Kina, mada vlasti Tajvana ne žele imati ništa sa Kinom. == Vlada == Ustroj vlasti je višestranački, sa dva zakonodavna doma. == Političke podjele == {{Proširiti sekciju}} == Geografija == Tajvan je otočna država u [[Istočna Azija|istočnoj Aziji]]. Glavno ostrvo, historijski poznato kao Formoza, čini 99% područja pod kontrolom Republike Kine, veličine 35.808&nbsp;km² i koje se nalazi oko 180&nbsp;km preko Tajvanskog tjesnaca od jugoistočne obale kontinentalne Kine. [[Istočnokinesko more]] leži na sjeveru, [[Filipinsko more]] na istoku, Luzonski moreuz direktno na jugu i Južno kinesko more na jugozapadu. Manja ostrva uključuju brojna ostrva u Tajvanskom moreuzu, uključujući arhipelag Penghu, ostrva Kinmen i Matsu u blizini kineske obale i neka ostrva u [[Južnokinesko more|Južno-kineskom moru]].<ref>{{Cite web|url=https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Taiwan|title=Taiwan - New World Encyclopedia|website=www.newworldencyclopedia.org|language=en|access-date=14. 3. 2025}}</ref> == Privreda == [[Datoteka:101.portrait.altonthompson.jpg|mini|desno|180px|Zgrada Taipei 101 je simbol Tajvanskog privrednog čuda.]] Privreda ove zemlje je izvozno orijentisana, s značajnim viškom u razmjeni sa svijetom, kao i velikim vanjskim rezervama. Novčana jedinica Republike Kine je novi tajvanski dolar. Tajvan je jedan od četiri "Azijska tigra". Privreda je dinamična, kapitalistička i izvozno orijentisana sa naglašenim smanjenjem uplitanja države u investicije i vanjsku trgovinu. U održanju ovog trenda neke velike državne banke i proizvodne firme su privatizovane. == Stanovništvo == Stanovništvo Republike Kine većinski čine etnički Kinezi oko 97-98%. Govore tajvanskim oblikom mandarinskog kineskog jezika.{{Proširiti sekciju}} == Kultura == {{Proširiti sekciju}} == Reference == <references /> == Također pogledajte == * [[Politika jedne Kine]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Taiwan}} * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tw.html Taiwan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101229003947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tw.html |date=29. 12. 2010 }} odrednica u ''[[The World Factbook]]'' * [http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/04/taiwan_flashpoint/html/history.stm Taiwan flashpoint] BBC News * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/country_profiles/1285915.stm Taiwan country profile] BBC News * [https://web.archive.org/web/20131204193940/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/35855.htm Background Note: Taiwan] US Department of State * [http://www.lonelyplanet.com/taiwan Taiwan Travel Information and Travel Guide] Lonely Planet * [http://www.taiwandc.org/history.htm Taiwan's 400 years of history] New Taiwan, Ilha Formosa {{Države Azije}} {{Administrativna podjela NR Kine}} {{Najveća ostrva na svijetu}} [[Kategorija:Tajvan]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1912.]] [[Kategorija:Ostrvske države]] o3ibmwqf50upfu5es6xpo1v9js26032 3731835 3731823 2025-07-01T22:43:19Z KWiki 9400 3731835 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija država | izvorno_ime = Tajvan | zvanično_ime = Republika Kina | ime_genitiv = Tajvana | zastava = Flag of the Republic of China.svg | grb = National Emblem of the Republic of China.svg | mapa = Locator map of the ROC Taiwan.svg | službeni_jezik = kineski | glavni_grad = [[Taipei]] | vrsta_prve_vlasti = Predsjednik | vladar_prva_vlast = [[Tsai Ing-wen]] | vrsta_druge_vlasti = Predsjednik vlade | vladar_druga_vlast = [[Su Tseng-chang]] | po_površini_na_svijetu = 138. | površina = 35.980 | procenat_vode = 2.8 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 48. | stanovnika = 22.894.384 | gustoća = 636 | nezavisnost = 1911 | valuta = [[novi tajvanski dolar]] | vremenska_zona = +8, ljeti +8 | himna = "[[Nacionalna himna Tajvana]]"{{Center|[[Datoteka:National anthem of the Republic of China (Taiwan) 中華民國國歌(演奏版).ogg]]}} | internetski_nastavak = [[.tw]] | pozivni_broj = 886|| }} '''Republika Kina''', poznatija kao '''Tajvan''' ili '''[[Kineski Taipei]]''' (中華民國 Zhōnghuá Mínguó), a ranije poznata kao [[Formoza]], ostrvska je država u istočnom dijelu [[Azija|Azije]]. Vlada Republike Kine trenutno ima vlast nad ostrvima: Tajvan, Penghu, Kinmen, Matsu i nekoliko drugih malih ostrva. Susjedne države su [[Narodna Republika Kina]] na zapadu, [[Japan]] na sjeveroistoku i [[Filipini]] na jugu. Republika Kina član je [[Svjetska trgovačka organizacija|Svjetske trgovinske organizacije]] (WTO) i [[APEC]]-a. Poznata je kao jedan od [[četiri azijska tigra]] i ima industrijski napredno razvijenu privredu. Njena privreda zauzima 26. mjesto u svijetu, s naprednom tehnologijom, koja igra ključnu ulogu u svjetskoj ekonomiji. Republika Kina visoko je pozicionirana u smislu slobode štampe, zdravstvene zaštite i ekonomskih sloboda. == Historija == Kroz historiju je jedno vrijeme pripadao [[Historija Kine|Kini]], sve do prvog kinesko-japanskog rata 1894–1895, kada je Japan preuzeo kontrolu nad ostrvom. Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] bio je pod vlašću nacionalističke vlade [[Chiang Kai-shek]]a. Ratno stanje koje je vladalo na Tajvanu nakon Drugog svjetskog rata ukinuto je 1987, a dvije godine kasnije dopuštene su i političke stranke. Tajvan danas prisvaja Narodna Republika Kina iako vlasti Tajvana ne žele imati ništa s Kinom. == Vlada == Ustroj vlasti je višestranački, sa dva zakonodavna doma. == Političke podjele == {{Proširiti sekciju}} == Geografija == Tajvan je ostrvska država u [[Istočna Azija|istočnoj Aziji]]. Glavno ostrvo, historijski poznato kao Formoza, čini 99% područja pod kontrolom Republike Kine, veličine 35.808&nbsp;km² i koje je približno 180&nbsp;km preko Tajvanskog prolaza od jugoistočne obale kontinentalne Kine. [[Istočnokinesko more]] leži na sjeveru, [[Filipinsko more]] na istoku, Luzonski moreuz direktno na jugu i Južno kinesko more na jugozapadu. Manja ostrva uključuju brojna ostrva u Tajvanskom moreuzu, uključujući arhipelag Penghu, ostrva Kinmen i Matsu u blizini kineske obale i neka ostrva u [[Južnokinesko more|Južnokineskom moru]].<ref>{{Cite web|url=https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Taiwan|title=Taiwan - New World Encyclopedia|website=www.newworldencyclopedia.org|language=en|access-date=14. 3. 2025}}</ref> == Privreda == [[Datoteka:101.portrait.altonthompson.jpg|mini|desno|180px|Zgrada Taipei 101 simbol je Tajvanskog privrednog čuda.]] Privreda ove zemlje je izvozno orijentisana, sa znatnim viškom u razmjeni sa svijetom, kao i velikim vanjskim rezervama. Novčana jedinica Republike Kine je novi tajvanski dolar. Tajvan je jedan od četiri "Azijska tigra". Privreda je dinamična, kapitalistička i izvozno orijentisana sa naglašenim smanjenjem uplitanja države u investicije i vanjsku trgovinu. U održanju ovog trenda neke velike državne banke i proizvodne firme su privatizovane. == Stanovništvo == Stanovništvo Republike Kine većinski čine etnički Kinezi oko 97-98%. Govore tajvanskim oblikom mandarinskog jezika. == Kultura == {{Proširiti sekciju}} == Također pogledajte == * [[Politika jedne Kine]] == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Taiwan}} * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tw.html Taiwan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101229003947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tw.html |date=29. 12. 2010 }} odrednica u ''[[The World Factbook]]'' * [http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/04/taiwan_flashpoint/html/history.stm Taiwan flashpoint] BBC News * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/country_profiles/1285915.stm Taiwan country profile] BBC News * [https://web.archive.org/web/20131204193940/http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/35855.htm Background Note: Taiwan] US Department of State * [http://www.lonelyplanet.com/taiwan Taiwan Travel Information and Travel Guide] Lonely Planet * [http://www.taiwandc.org/history.htm Taiwan's 400 years of history] New Taiwan, Ilha Formosa {{Države Azije}} {{Administrativna podjela NR Kine}} {{Najveća ostrva na svijetu}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Tajvan]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1912.]] [[Kategorija:Ostrvske države]] pt00rx5ghfe7gu3hd0l2dp19t9sts65 0 18076 3732150 3552678 2025-07-02T09:55:52Z KWiki 9400 3732150 wikitext text/x-wiki {{Priča}} {{AstronomijaPortal}} [[Datoteka:Ursa Major - Ursa Minor - Polaris.jpg|mini|desno|250px|[[Sjevernjača]] se pronalazi na nebu tako da se prvo pronađe [[Veliki medvjed (sazviježđe)|Veliki medvjed]], koji ima oblik velikih kola (7 [[zvijezda]]) i zatim se od stražnjih dviju zvijezda produži linija (otprilike 5 dužina) u smjeru koji vodi Sjevernjači u [[Mali medvjed (sazviježđe)|Malom medvjedu]].]] [[Datoteka:OrionCC.jpg|mini|desno|250px|[[Orion (sazviježđe)|Sazviježđe Orion]].]] [[Datoteka:wintersky.jpg|mini|desno|250px|[[Zimski trougao]] (crveno) i [[Zimski šestougao]] (plavo).]] [[Datoteka:Ecliptic path.jpg|mini|desno|250px|[[Zodijak]] ili ''životinjski krug'' čine 13 [[sazviježđe|sazviježđa]] kroz koje [[Sunce]] prividno prolazi tokom godine.]] [[Datoteka:Artist's impression of the Milky Way (updated - annotated).jpg|mini|250px|desno|Umjetnička vizija spiralne strukture [[Mliječni put|Mliječnog puta]] kao [[galaksija|galasije]] sa dva duga zvjezdana kraka i prečkom.]] [[Datoteka:lunar-eclipse-09-11-2003.jpeg|mini|desno|250px|Potpuno [[pomračenje Mjeseca]] snimljeno 9. novembra 2003.]] [[Datoteka:Position Alpha Cen.png|mini|desno|250px|Najbliža [[zvijezda]] [[Sunce|Suncu]] je [[Proxima Centauri]], najbliža zvijezda u trostrukom zvjezdanom sistemu [[Alpha Centauri|α Cen]].]] '''Astrognozija''' (od [[starogrčki jezik|starogrč.]] ''ἀστήρ'': zvijezda i ''γνῶσις'': znanje) jeste grana [[astronomija|astronomije]] koja se bavi prepoznavanjem [[zvijezda]] i [[sazviježđe|sazviježđa]] te drugih [[nebesko tijelo|nebeskih tijela]] na nebu. Orijentacijom uz pomoć zvijezda i vještinom uočavanja odabranih tijela ([[dvostruka zvijezda|dvostrukih zvijezda]], [[maglina|maglica]], [[zvjezdano jato|zvjezdanih jata]] i drugog) daje mogućnost prepoznavanja geometrijskog rasporeda zvijezda. Pomoću jačine njihove [[svjetlost]]i može se [[orijentacija|orijentirati]] i otkriti bilo šta novo na nebu, naprimjer [[kometa]] ili [[supernova]].<ref>Vladis Vujnović: "Astronomija", Školska knjiga, 1989.</ref> == Osnove == Pogled na nebo otkriva mnoga nebeska tijela. Sjajem se ističu [[Sunce]] i [[Mjesec (satelit)|Mjesec]]. Kao sjajne objekte mogu se zapaziti i [[planeta|planete]]. Svjetlost Mjeseca i planeta nije vlastita, već odražena [[Sunčeva svjetlost|svjetlost Sunca]]. Noćno nebo puno je zvijezda. Na svakoj polutki ([[sjeverna hemisfera|sjeverna]] i [[južna hemisfera]]) vidi se po nekoliko hiljada zvijezda. Raspodijeljenošću i različitim sjajem, zvijezde oblikuju posebne grupe koje se nazivaju [[sazviježđe|sazviježđa]]. Čitava [[nebeska sfera]] se dijeli u 88 sazviježđa. Zvijezde su mnogo udaljenije od nas nego Sunce. Najbliža zvijezda je nekoliko hiljada puta dalje od posljednje planete. Zvijezde se [[Vlastito kretanje (astronomija)|kreću]], ali je zbog velikih udaljenosti njihovo kretanje teško zapaziti, pa se čini da ne mijenjaju mjesto, da se ne pokreću jedne prema drugima. Zbog te prividne stalnosti, ljudi su ih nazivali ''zvijezdama nekretnicama'' ili ''stajaćicama''. Na dijelu neba vidi se svijetla nit prozvana [[Mliječni put]]. Pruga opasuje čitavu nebesku sferu. Tek se [[teleskop]]om otkriva da se Mliječni put sastoji iz zvijezda. Danas se zna da praktično sve što golim okom vidimo pripada jednom zvjezdanom sistemu, [[Galaksija|galaksiji]]. Dužina galaksije je tolika da prelazak svjetlosti s jednog kraja na drugi traje više od 100.000 godina. Izvan naše galaksije, na udaljenostima odakle svjetlost pristiže nakon stotina hiljada pa i više miliona godina, nalaze se druge galaksije. Na zvjezdanoj pozadini neba kreću se planete. Riječ planeta je starogrčkog porijekla i znači "''lutalica''". Planete primjetno izmijene položaj u roku od svega nekoliko dana, pa ''lutaju'' od sazviježđa do sazviježđa. Međutim, vrlo je lahko ustanoviti razliku između planeta i zvijezda. Golim okom se primjećuje da [[svjetlost]] zvijezde titra ili svjetluca ("scintilira"), a svjetlost planeta ne. Razlika je u tome što su zvijezde zbog velike udaljenosti tačkasti izvori svjetlosti, pa im tanki zraci prolaskom kroz [[Zemljina atmosfera|Zemljinu atmosferu]], koja je uvijek nemirna, neprestano mijenja smjer. Planete imaju vidljiv krug te od velikog broja zraka koje polaze s tog predmeta njih mnogo uvijek dospijeva u naše oko. === Sjevernjača ili Polarna zvijezda === Raspored zvijezda prikazuje se na zvjezdanim [[kartografija|kartama]] i u [[atlas]]ima, a položaj im se zapisuje u [[Astronomski katalog|katalozima]]. Da bismo se snašli među zvijezdama, najprije se određuje položaj [[nebeska sfera|sjevernog nebeskog pola]], mjesta kroz koje na nebeskom svodu prolazi Zemljina osa vrtnje. Na tom mjestu se približno nalazi zvijezda [[Sjevernjača]] ili ''Polarna zvijezda''. Na 45° [[45. paralela (sjever)|45° sjeverne geografske širine]], sjeverni nebeski se pol nalazi 45° iznad [[horizont]]a. [[Nebesko tijelo|Nebeska tijela]] izlaze na [[istok|istočnom]] horizontu i tokom noći u vidnom polju se nađu različita sazviježđa. Također, različita sazviježđa se vide u druga [[godišnje doba|godišnja doba]] jer se mijenja položaj Zemlje prema Suncu i zvijezdama. [[Zemlja (planeta)|Zemlja]] neprestano obilazi oko Sunca. Zato se noćno nebo naziva po godišnjim dobima: jesenskim, zimskim, proljetnim i ljetnim. === Cirkumpolarne zvijezde === Neke zvijezde se vide uvijek iznad horizonta: to su [[cirkumpolarna zvijezda|cirkumpolarne zvijezde]], smještene oko sjevernog nebeskog pola. Druge zvijezde izlaze i zalaze. Zvijezde koje se uopće ne vide (jer ih prividno okretanje neba neprestano vodi ispod horizonta) jesu anticirkumpolarne zvijezde. Sjevernjača se pronalazi pomoću [[Veliki medvjed (sazviježđe)|Velikog medvjeda]]. Razmak između zvijezda Meraka i Dubhea u Velikom medvjedu treba produžiti otprilike za 5 puta da bi se našla Sjevernjača. Ako se istim smjerom od Sjevernjače nastavi dalje, naići će se na zvijezde koje oblikuju slovo W, a to je sazviježđe [[Kasiopeja (sazviježđe)|Kasiopeje]], čiji se lik lahko pamti i potom lahko nalazi. === Zimski šestougao === [[Orion (sazviježđe)|Sazviježđe Orion]] najbolje se vidi zimi i spada u sazviježđe zimskog neba. Za [[orijentacija|orijentaciju]] je vrlo zgodno pronaći [[zimski šestougao]], mnogougao kojeg čine najsjajnije zvijezde iz šest sazviježđa; zvijezde su [[Rigel]], [[Sirius]], [[ProkyonAlfa Canis Minoris|Prokion]], [[Kastor (zvijezda)|Kastor]], [[Alpha Aurigae|Kapela]] i [[Aldebaran]]. Zvijezde opasuju područje u kojem se "kriju" veoma zanimljiva fizička tijela. Posred tog područja prolazi svijetla pruga Mliječnog puta. === Zodijak ili životinjski krug === [[Zodijak]] ili ''životinjski krug'' čine 13 sazviježđa kroz koje [[Sunce]] prividno prolazi tokom godine. Zapravo, kako [[Zemlja (planeta)|Zemlja]] obilazi oko Sunca, posmatrač na Zemlji zapaža Sunce u nekom mjestu na nebu, koje se naziva zodijak. Pojas zodijaka sastoji se od 13 sazviježđa (osim 12 zviježđa po kojima su nazvani [[astrologija|astrološki]] znakovi, tu je i trinaesto sazviježđe [[Zmijonosac (sazviježđe)|Zmijonosac]]): [[Djevica (sazviježđe)|Djevica]], [[Vaga (sazviježđe)|Vaga]], [[Škorpion (sazviježđe)|Škorpion]], [[Strijelac (sazviježđe)|Strijelac]], [[Jarac (sazviježđe)|Jarac]], [[Vodolija (sazviježđe)|Vodolija]], [[Ribe (sazviježđe)|Ribe]], [[Ovan (sazviježđe)|Ovan]], [[Bik (sazviježđe)|Bik]], [[Blizanci (sazviježđe)|Blizanci]], [[Rak (sazviježđe)|Rak]] i [[Lav (sazviježđe)|Lav]]. Imena su većinom životinjska, otuda pojasu i opći naziv. Prije nego što je bio prihvaćen [[Nikola Kopernik|Kopernikov]] [[heliocentrični model]] ljudi su smatrali da Sunce stvarno prolazi kroz zodijak. Područjem zodijaka kreću se i planete. Dakako, i to je kretanje prividno, nastalo slaganjem stvarnih kretanja Zemlje i planeta. Planete se ne kreću tačno po [[ekliptika|ekliptici]] zato što se njihove vlastite staze oko Sunca ne nalaze u ravnini Zemljine staze, ali razlike nisu baš velike. Projekcija planeta na nebeski svod izvodi složeno kretanje koje može biti u obliku petlje. Sve planete obilaze oko Sunca u istom smjeru, a Zemlja ih pretiče ako su dalje od Sunca, a zaostaje za njima ako su bliže Suncu. [[Mjesec (satelit)|Mjesečeva]] putanja također prolazi područjem zodijaka, ali se otklanja dalje od ekliptike nego planete. == Posmatranje neba == [[Datoteka:Astronomy Amateur 3 V2.jpg|mini|desno|250px|[[Amaterska astronomija|Astronomi amateri]] posmatraju noćno nebo za vrijeme [[meteorski pljusak|meteorskog pljuska]] (meteorske kiše) [[Perzeidi|Perzeida]].]] [[Datoteka:Vega Spitzer.jpg|mini|desno|250px|[[Vega]] snimljena [[svemirski teleskop Spitzer|svemirskim teleskopom Spitzerom]] u [[infracrvena astronomija|infracrvenom spektru]].]] [[Datoteka:Celestia Sirius.jpg|mini|desno|250px|Najsjajnija zvijezda na nebu je [[Alpha Orionis|Sirius]], a ona je, ustvari, [[dvostruka zvijezda]]. Zamišljeni prikaz Siriusa A i B uz korištenje programa ''Celestia''.]] [[Datoteka:Home made dobsonian, made by Beri, Okrug Gornji, Čiovo.jpg|mini|desno|250px|[[Reflektorski teleskop]] na Dobsonovoj montaži na Messierovom maratonu Višnjan-Rušnjak 2006.]] Pretragu neba uvijek počinjemo bez [[teleskop]]a. Međutim, već mali teleskop će pokazati mnogo više detalja. Za potrebe astrognozije najpogodniji je lovački, odnosno vojnički dvogled 10 x 50 ([[ugaoni prečnik|ugaono povećanje]] 10 puta, prečnik [[objektiv]]a 50 [[milimetar|mm]]). Dobar dvogled lahko se prilagođava svakom posmatraču (navodi se na razmak [[zjenica]] i na dioptrije promatrača), a lahko se i brzo uperi u bilo koji dio neba. Prednost mu je i veliko vidno polje. Nedostatak je složena [[optika]], uz [[Prizma|prizmu]] za [[Totalna refleksija|totalnu refleksiju]]. U optičkom sistemu s više dijelova [[svjetlost]] se višestruko rasipa i gubi, a opada i kontrast. Zbog nestabilnosti svaki dvogled treba osloniti na stalak. Napredniji [[amaterska astronomija|astronomi-amateri]] upotrebljavaju refraktorski [[teleskop]] s [[objektiv]]om prečnika od 70 do 80&nbsp;mm i sa [[fokusna dužina|fokusnom dužinom]] od 0,6 do 0,8 [[metar|m]]. Teleskop treba imati više [[okular]]a (ugaona povećanja 25, 50 i 100 puta). === Prividan sjaj zvijezda ili prividna magnituda === Prividna zvjezdana veličina ili magnituda opisuje svjetlost nebeskog tijela kao neposredne pojave na nebu, a ne mjeri ni tjelesnu veličinu ni stvaran tok svjetlosti koji napušta zvijezdu. Pomoću teleskopa zapažaju se zvijezde koje golim okom se ne mogu vidjeli. Prihvaćajući običaj još od [[antika|antike]], [[zvijezde]] se prema sjaju razvrstavaju u [[prividna magnituda|prividne magnitude]], odnosno kraće, u veličine ili [[magnituda (astronomija)|magnitude]] (znak: ''m'' ili ''mag''). Zvijezde vidljive golim okom dijelile su se u 6 magnituda. Najsvjetlije zvijezde bile su prve magnitude (''m'' = +1), a najtamnije šeste magnitude (''m'' = +6), što je granica ljudske moći opažanja (bez pomoći teleskopa). U običnim atmosferskim uvjetima vedrog neba normalno oko primjećuje zvijezdu pete magnitude. U boljim uvjetima zapaža se i zvijezda šeste magnitude. Naprimjer, zvijezda četvrte magnitude je oko 2,5 puta sjajnija od zvijezda pete magnitude, a zvijezda pete magnitude je oko 2,5 puta sjajnija od zvijezda šeste magnitude. Tačnije, osvjetljenosti koje daju zvijezde čije magnitude se razlikuju za jedinicu odnose se kao 2,512. Na nebu su najsjajnije zvijezde [[Arktur (zvijezda)|Arktur]], [[Vega]], [[Capella|Kapela]] i [[Rigel]], koje su nulte magnitude, a još je sjajniji [[Sirius (zvijezda)|Sirius]], čiji je ''m'' = -1,4. Budući da se sjajnije zvijezde opisuju manjim brojem, idući po brojnom pravcu veličina, zalazi se u područje negativnih brojeva. Ima još i sjajnijih objekata. Kada je najsjajnija, [[Venera]] ima magnitudu ''m'' = -4,4, Mjesec ''m'' = -13,6, a [[Sunce]] ''m'' = -26,7. Izvježbano oko razaznat će u manjim grupama zvijezda razliku u magnitudi od 0,1 veličine. Objektiv teleskopa prihvata tok svjetlosti srazmjeran svojoj [[površinska svjetlost|površini]]. Koliko puta je površina objektiva veća od površine očne zjenice toliko puta veći tok svjetlosti prođe kroz objektiv. Zato se teleskopom vide zvijezde slabijeg sjaja nego golim okom. Površina objektiva srazmjerna je [[kvadrat]]u [[prečnik]]a objektiva, pa je kvadratu prečnika srazmjerna i prihvaćena [[svjetlost]]. U idealnom slučaju, kada je teleskop odlične izrade, a [[Zemljina atmosfera]] čista i prozirna, vidjet će se najslabije zvijezde u zavisnosti od prečnika objektiva, kako to pokazuje sljedeća tabela: {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" !Qu|prečnik [[objektiv]]a (mm)||30||50||80||125||200 |-align = "center" |[[prividna magnituda]] ''m''||+9||+10||+11||+12||+12 |-align = "center" |} Podaci iz tabele odgovaraju činjenici da [[oko]], kojem [[sočivo (optika)|sočivo]] ima [[prečnik]] 8&nbsp;mm, vidi zvijezdu šeste magnitude (''m'' = +6). Idealni slučaj ne susreće se često pa će se u stvarnosti primjetljiva zvijezda razlikovati za jednu do dvije veličine. Naprimjer, teleskopom prečnika 80&nbsp;mm vidjet ćemo obično zvijezde magnitude ''m'' = +10. Najveći teleskopi bilježe zvijezde ''m'' = +24 ili ''m'' = +25, ali uz pomoć [[fotografija|fotografskih]] ploča koje se dugo izlažu svjetlosti, ili uz pomoć modernih [[fotomultiplikator|fotoelektričnih]] i [[poluprovodnik|poluprovodnih]] [[detektor]]a svjetlosti. Osobina teleskopa da prihvata određeni tok svjetlosti naziva se ''svjetlosna moć''. === Moć ugaonog razlučivanja teleskopa === Uz osobinu dvogleda kao sabirača svjetlosti druga važna osobina odnosi se na uočavanje detalja. Moć ugaonog razlučivanja teleskopa određena je najmanjim [[ugaoni prečnik|ugaonim razmakom]] između dva tačkasta, zvjezdolika objekta koja se još vide razdvojeno. Moć razlučivanja poboljšava se s veličinom objektiva. Pravilo je da je najmanji ugaoni razmak dvije zvijezde koje se još vide odvojeno obrnuto srazmjeran prečniku objektiva. Posmatraju li se dvije jednako sjajne zvijezde, vidjet će se odvojeno ako se nalaze bar na ugaonom razmaku navedenom u sljedećoj tabeli: {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" !Qu|prečnik [[objektiv]]a ([[milimetar|mm]])||30||40||50||60||80||100 |-align = "center" |[[ugaoni prečnik]] ([[ugaona sekunda]])||4"||3"||2,5"||2"||1,5"||1" |-align = "center" |} Prikazani podaci su za astronomski [[teleskop]] najvećeg kvaliteta. Bit će teško ugledati [[dvostruka zvijezda|dvostruke zvijezde]] koje su rastavljene neku [[ugaona sekunda]] više nego što je zapisano u tabeli. Prizmatični [[dvogled]] teško razdvaja ugao manji od 20”. Također, teže se mogu ugledati odvojeno dvije zvijezde koje su izrazito različitog sjaja jer će jedna zabljesnuti drugu. === Veličina slike teleskopa === Pri posmatranju planeta i drugih nebeskih tijela koji pokazuju površinu važna je veličina slike koju stvara teleskop. Ta veličina zavisi od [[fokusna dužina|fokusnoj dužini]] [[objektiv]]a ''f'' i o [[ugaoni prečnik|ugaonom prečniku]] objekta na nebu (prividni prečnik). Svaki predmet koji na nebu vidimo pod uglom od 1[[ugaoni stepen|°]] imat će sliku u fokusnoj ravnini objektiva veliku otprilike: :''f'' / 60 Predmet kojem je ugaoni prečnik 1”, imat će sliku u fokusnoj ravnini objektiva veliku: :''f'' / 2 x 10⁵ Predmet nekog drugog ugaonog prečnika imat će sliku čiju veličinu dobijamo kada prethodne izraze pomnožimo ugaonim prečnikom u stepenima (u prvom slučaju), odnosno u ugaonim sekundama (u drugom slučaju). Budući da planete imaju ugaone prečnike od kojih 10” do 60", moraju se posmatrati s povećanjem. === Fotografiranje uz pomoć teleskopa === [[fotografija|Fotografiranje]] pomoću teleskopa provodi se na dva načina. * Jedan je bez povećanja pri čemu objektiv teleskopa služi umjesto objektiva [[fotoaparat]]a. Na teleskop se umjesto [[okular]]a ugradi fotoaparat, kojem se prethodno skine objektiv, film fotoaparata se pritom mora nalaziti u fokusnoj ravnini teleskopskog objektiva. * Drugi je s povećanjem pri čemu se fotoaparat postavlja na okularni dio teleskopa zajedno sa sistemom leća za povećanje. Pri dužim izlaganjima fotografske [[emulzija|emulzije]] svjetlosti svemirskih izvora teleskop se mora pokretati [[sat (instrument)|satnim mehanizmom]] za automatsko praćenje dnevnog kretanja neba, tako da slika nebeskog tijela pada uvijek na isto mjesto na filmu. Opažanje Mjeseca je najjednostavnije. Za vizuelno proučavanje pogodan je svaki dalekozor, prizmatični [[dvogled]] ili astronomski [[teleskop]], koji povećava od 10 do 30 puta. Dobri snimci dobijaju se već s pomoću fotoaparata s teleobjektivom. == Opis nekih objekata == [[Datoteka:UrsaMajorCC.jpg|mini|desno|250px|[[Veliki medvjed (sazviježđe)|Veliki medvjed]] viđen golim okom. [[Asterizam (astronomija)|Asterizam]] koji čini 7 najsjajnijih zvijezda Velikog medvjeda a naziva se i ''Velika kola''.]] [[Datoteka:CassiopeiaCC.jpg|mini|desno|250px|[[Kasiopeja (sazviježđe)|Sazviježđe Kasiopeje]] viđeno golim okom.]] [[Datoteka:PegasusCC.jpg|mini|desno|250px|[[Pegaz (sazviježđe)|Sazviježđe Pegaza]] viđeno golim okom. Pegaz se lahko uočava po svojstvenom četverouglu zvijezda.]] [[Datoteka:M31bobo.jpg|mini|desno|250px|''Andromedina maglica'' ([[Messier 31]], M31 ili NGC 224), najdalje svemirsko tijelo vidljivo golim okom.]] [[Datoteka:M42filip.jpg|mini|desno|250px|[[Messier 42]] (M42 ili NGC 1976) ili ''Orionova maglica'' je [[emisijska maglina]] u sazviježđu [[Orion (sazviježđe)|Orioa]]. Nalazi se u ''Orionovom maču'', nizu zvijezda postavljenih okomito na ''Orionov pojas''.]] [[Datoteka:AurigaCC.jpg|mini|desno|250px|[[Kočijaš (sazviježđe)|Sazviježđe Kočijaša]] viđeno golim okom ima oblik petougla.]] [[Datoteka:M45 filip.jpg|250px|mini|desno|[[Messier 45]] (M45) poznat pod nazivom ''Vlašići'' odnosno ''Plejade'' je [[otvoreni skup]] u [[Bik (sa)|sazviježđu Bik]].]] [[Datoteka:Crab Nebula.jpg|250px|mini|desno|[[Messier 1]] (M1) ili ''maglina Rak'' (NGC 1952 ili Taurus A) je [[ostatak supernove]] iz 1054. u [[Bik (sazviježđe)|sazviježđu Bik]].]] [[Datoteka:LeoCC.jpg|mini|desno|250px|[[Lav (sazviježđe)|Sazviježđe Lava]] viđeno golim okom (svijetlo nebesko tijelo dolje je planeta [[Jupiter]]).<ref>[http://www.allthesky.com/constellations/leo.html AlltheSky.com]</ref>]] [[Datoteka:M13 FL.jpg|250px|mini|desno|Kuglasto zvjezdano jato [[Messier 13]] snimljen 80-milimetarskim [[teleskop]]om.]] [[Datoteka:M57 The Ring Nebula.JPG|250px|mini|desno|''Maglica Prsten'' poznata i kao [[Messier 57]] (M57 ili NGC 6720) smještena je u sazviježđu [[Lira (sazviježđe)|Lire]]. M57 smatra se prototipom [[planetarna maglina|planetarnih maglina]].]] [[Datoteka:Redgiants.svg|mini|desno|250px|Usporedba crvenog [[superdiv]]a [[Antares (zvijezda)|Antares]]a sa [[Sunce]]m, koje je prikazano kao sitna tačkica gore desno. Crna krivulja pokazuje veličinu [[Mars]]ove putanje. Na slici je također prikazan i [[Arktur (zvijezda)|Arktur]] radi poređenja veličina.]] Najzanimljivija nebeska tijela su [[dvostruka zvijezda|dvostruke]] i [[višestruka zvijezda|višestruke zvijezde]], jata ili skupovi zvijezda ([[otvoreno zvjezdano jato]], [[kuglasto zvjezdano jato]] i drugo) i [[maglina|magline]], a veliki uspjeh je kad se ustanovi da je neka zvijezda [[Promjenljiva zvijezda|promjenjiva]]. Uspijemo li vidjeti naglu provalu sjaja zvijezde, otkrili smo [[supernova|supernovu]]. Ne jednom, [[amaterska astronomija|astronomu amateru]] posrećilo se da otkrije takvu zvijezdu. === Cirkumpolarna sazviježđa === Neke zvijezde se vide uvijek iznad [[horizont]]a: to su [[cirkumpolarna sazviježđa]] smještene oko sjevernog nebeskog pola. Cirkumpolarna sazviježđa na sjevernim geografskim širinama jesu sljedeća: [[Veliki medvjed (sazviježđe)|Velikog]] i [[Mali medvjed (sazviježđe)|Malog medvjeda]], [[Kasiopeja (sazviježđe)|Kasiopeje]], [[Kefej (sazviježđe)|Kefeja]], [[Zmaj (sazviježđe)|Zmaja]], [[Žirafa (sazviježđe)|Žirafe]] i [[Ris (sazviježđe)|Risa]]. ==== Veliki medvjed ==== U Velikom medvjedu zvijezde [[Zeta Ursae Majoris|Mizar]] i [[80 Ursae Majoris|Alkor]] čini dvostruku zvijezdu. Iako je [[prividna magnituda|pete magnitude]] (''m'' = +5), Alkor ćemo lako zapaziti pored Mizara, koji je druge magnitude (''m'' = +2). Za jedan obilazak oko zajedničkog [[težište|težišta]] potrebno im je više od 2 miliona godina. Iako ih zapažamo blizu, zvijezde su razmaknute 20.000 [[Astronomska jedinica|AJ]]. U malom dalekozoru Mizar će nam se pokazati kao [[dvostruka zvijezda]] (razdvojena za 15[[ugaona minuta|”]]); govorimo o dvije komponente Mizara, Mizar A i Mizar B. Svaka od spomenutih zvijezda ima pratioca ili pratioce. Mizar A ima jednog pratioca, Mizar B dva pratioca, a Alcor samo jednog. Sve njih nećemo vidjeti našim [[dalekozor]]om; otkriveni su posebnim mjerenjima. Dakle, Mizar i Alkor nalaze se u višestrukom sistemu zvijezda. ==== Mali medvjed ==== U [[Mali medvjed (sazviježđe)|Malom medvjedu]] ističe se svijetložućkasta [[Sjevernjača (zvijezda)|Sjevernjača]] i ružičasti [[Beta Ursae Minoris|Kohab]]. [[Dalekozor]]om objektiva od 80&nbsp;mm nedvosmisleno se otkriva pratilac Sjevernjače, koji je zvijezda devete magnitude (''m'' = +9). Njegovih 7 sjajnih zvijezda nazivaju se i ''Mala kola''. ==== Kasiopeja ==== [[Kasiopeja (sazviježđe)|Kasiopeja]] s otvorom slova '''W''' pokazuje put [[sjever]]a. Najsjajnija zvijezda Šedir ([[Alpha Cassiopeiae|Šedir]]) jest [[dvostruka zvijezda]]; druga zvijezda je devete magnitude (''m'' = +9). Međutim, nije riječ o fizičkom paru ili dvostrukoj zvijezdi vezanim privlačnom silom, već prividnom optičkom utisku (''optička dvostruka zvijezda''); prividno su jedna blizu druge samo zbog perspektive. Zvijezda [[Gamma Cassiopeiae|&gamma; Cas]] je promjenjiva zvijezda; zna biti sjajnija od Šedira, ali i slabija od ostalih zvijezda u slovu W. ==== Kefej ==== [[Kefej (sazviježđe)|Kefej]] je neupadljivo sazviježđe, a u njemu se nalazi zvijezda [[Delta Cephei|&delta; Cep]] po kojoj su dobile ime brojne promjenjive zvijezde, δ - cefeide, ili jednostavnije [[cefeida|cefeide]]. Sjaj joj se mijenja od magnitude ''m'' = +3,5 do ''m'' = +4,4. Period vremena u kojem se sjaj izmijeni je veoma pravilan i iznosi 5 dana i 9 sati. Fizički razlog promjene na samoj zvijezdi je u tome da ona ritmički mijenja [[volumen]], pulsiranjem, pa se ta vrsta zvijezda ubraja među [[promjenjiva zvijezda|pulsirajuće promjenjive zvijezde]]. ==== Zmaj ==== [[Alpha Draconis|&alpha; Dra]] je zvijezda četvrte magnitude (''m'' = +4). U vrijeme [[Stari Egipat|starih Egipćana]] ona je bila Polarna zvijezda. Od tada se nebeski pol zbog kretanja Zemljine ose ([[precesija]]) pomaknuo do sadašnjeg položaja u blizini [[Sjevernjača|Sjevernjače]]. [[Nu Draconis|&nu; Dra]], u glavi Zmaja, široko je rastavljena fizička dvostruka zvijezda. Obje su pete magnitude (''m'' = +5), a oštro oko ih zapaža odvojeno i bez [[teleskop]]a. === Sazviježđa jesenskog neba === Sazviježđa jesenskog neba na sjevernoj polulopti su Pegaz, Andromeda, Ovan i Ribe, a niže pri [[horizont]]u su Jarac, Vodolija i Kit. ==== Pegaz ==== [[Pegaz (sazviježđe)|Pegaz]] se lahko uočava po svojstvenom četverouglu zvijezda smještenom na jug [[Beta Cassiopeiae|&beta; Cas]]. Sjeveroistočni ugao četverougla čini [[Alpha Andromedae|&alpha; And]], ostalo pripada Pegazu. Unutar četverougla ima malo primjetljivih zvijezda. U sazviježđu je zanimljiva crvenkasta zvijezda [[Beta Pegasi|Šeat]], koja u ne baš pravilnom ritmu od kojih 35 dana mijenja sjaj od ''m'' = +2 do ''m'' = +3. To je [[divovska zvijezda]] kojoj je prečnik jednak [[astronomska jedinica|AJ]]. ==== Andromeda ==== U Andromedi su dva nebeska tijela interesantna za posmatranje. To je [[dvostruka zvijezda]] [[Gamma Andromedae|&gamma; And]] sa žućkastom glavnom zvijezdom magnitude ''m'' = +2 i zelenkastomodrom sporednom zvijezdom magnitude ''m'' = +5. Najveća je zanimljivost sazviježđa ''Andromedina maglina'' ([[Messier 31]]; M31 ili NGC 224), najdalje svemirsko tijelo vidljivo golim okom. Udaljena je nešto više od 2.000.000 [[svjetlosna godina|svjetlosnih godina]] i predstavlja [[spiralna galaksija|spiralnu galaksiju]] sličnu našoj. Spiralni krakovi vide se tek s pomoću velikih teleskopa. Na Zemljinoj južnoj polulopti vidljive su dvije galaksije, [[Veliki Magellanov oblak|Veliki]] i [[Mali Magellanov oblak]], a one se vide mnogo jasnije nego što se vidi Andromedina galaksija zato što su Magellanovi oblaci puno bliži. ==== Ovan ==== [[Gamma Capricorni|&gamma; Cap]] je lijep primjer dvostruke zvijezde, a obje zvijezde su četvrte magnitude (''m'' = +4). ==== Ribe ==== [[Ribe (sazviježđe)|Ribe]] su teže uočljivo sazviježđe, poznato najviše po tome što se u njemu nalazi [[proljećna tačka]]. To je ono mjesto na nebu kroz koje Sunce prolazi prvog dana [[proljeće|proljeća]]. Taj dio neba se ne može posmatrati onda kada se u njemu nalazi Sunce. Jesenski dio noćnog neba nalazi se u proljeće na dnevnoj strani neba. ==== Kit ==== U [[Kit (sazviježđe)|Kitu]] treba, s pomoću zvijezde [[Beta Ceti|&beta; Cet]] i crvenkaste zvijezde [[Alpha Ceti|&alpha; Cet]], naći zvijezdu [[Omicron Ceti|&omicron; Cet]], koja nosi i ime ''Mira promjenljiva'', što na latinskom znači čudna. To je jedna od najpoznatijih promjenjivih zvijezda. U vrijeme najvećeg sjaja ima magnitudu ''m'' = +3, dok u vrijeme najmanjeg sjaja ima magnitudu ''m'' = +9, a to znači da isčezava pogledu golim okom. Vrijeme promjene sjaja nije posve stalno, a kreće se oko 332 dana. Dakle, samo trećinu tog vremena Mira je vidljiva. U saziježđu Kita može se naći zvijezda [[Tau Ceti]], zvijezda koja je udaljena samo 11,9 [[Svjetlosna godina|svjetlosnih godina]] i koja ima 5 [[Vansolarna planeta|vansolarnih planeta]]. === Sazviježđa zimskog neba === Sazviježđa zimskog neba smatraju se najljepšim dijelom zvjezdanog neba. Ovdje se nalaze Orion, Veliki pas, Mali pas, Blizanci, Kočijaš, Bik, Perzej i još neka sazviježđa. ==== Orion ==== U [[Orion (sazviježđe)|Orionu]] [[Rigel]] (β Orionis) čisto je bijel, a [[Betelgeuze]] (α Orionis) narandžastocrven. Betelgeuze je nepravilno promjenjiva zvijezda sa sjajem magnitude od ''m'' = 0 do ''m'' = +1. Većina zvijezda Oriona su bjeličastog sjaja, znači da im se površine nalaze na visokoj temperaturi. Zvijezde su srazmjerno mlade (nekoliko desetaka miliona godina) i zrače snažnu svjetlost. Tom svjetlošću pobuđuju na svijetljenje rijedak [[međuzvjezdani plin]]. Stoga se u Orionu nalazi više međuzvjezdanih [[maglina]] od kojih je najpoznatija Velika Orionova maglina. Opazit ćemo je golim okom u maču Oriona. Orion je, naime, ime dobio po mitskom junaku i u sazviježđu se prepoznaje ljudsko tijelo, ramena, koljena i pojas. U pojasu se nalaze 3 zvijezde, [[Delta Orionis|&delta;]],[[Epsilon Orionis|&epsilon;]] i [[Zeta Orionis|&zeta;]], a ispod pojasa visi mač, koje se nazivaju i ''Koscima''. Unutar Velike Orionove magline smještena je zvijezda [[Theta Orionis|&theta; Orionis]], fizička višestruka zvijezda, čije četiri zvijezde se vide pomoću teleskopa od 80&nbsp;mm; zato što te zvijezde čine lik trapeza, θ Orionis naziva se i ''Trapeznom zvijezdom''. ==== Veliki i Mali pas ==== U [[Veliki pas (sazviježđe)|Velikom]] i [[Mali pas (sazviježđe)|Malom psu]] najzanimljivije su njihove najsjajnije zvijezde, [[Alpha Canis Majoris|Sirius]] i [[Alpha Canis Minoris|Prokion]]. Titrajući u svijetlomodrikastim bljeskovima, Sirius privlači pažnju više nego ijedna zvijezda. To je druga najbliža zvijezda Suncu koja se vidi golim okom, a daleko je 8,7 [[svjetlosna godina|sg]] (prva najbliža zvijezda ujedno vidljiva golim okom je [[Alpha Centauri]] udaljena 4,3 [[svjetlosna godina|sg]], a nalazi se među anticirkumpolarnim zvijezdama). Prokion nije mnogo dalje, svega 11,3 sg. Još jedna slučajna podudarnost tih zvijezda je u tome što su obje dvostruke zvijezde, a sekundarni (koji se mogu zabilježiti tek s pomoću najvećih teleskopa) jesu [[bijeli patuljak|bijeli patuljci]]. Bijeli patuljak će postati i naše Sunce kada potroši [[vodik]] za fuziju. ==== Blizanci ==== [[Blizanci (sazviježđe)|Blizanci]] sadrže veliki broj zvijezda. Pogledamo li [[Kastor (zvijezda)|Kastor]]a (α Geminorum) boljim pogledom, razaznat ćemo da je to [[dvostruka zvijezda]]. Vrijeme obilaska tog fizičkog para iznosi 350 godina. Pomnija opažanja otkrivaju da je to zapravo [[višestruka zvijezda|šesterostruka zvijezda]]. ==== Kočijaš ==== [[Kočijaš (sazviježđe)|Sazviježđe Kočijaša]] oblika petougla (jedan ugao pripada zvijezdi [[Beta Tauri|&beta; Tau]]) lahko se nađe po najsjajnijoj zvijezdi, [[Alpha Aurigae|Kapeli]]. Žućkaste je boje, kao što bi izgledalo i Sunce da se posmatra iz daljine. [[Epsilon Aurigae|&epsilon; Aur]] je dvostruka zvijezda s dugim periodom obilaska. Pritom sporedna zvijezda zamračuje glavnu zvijezdu, koja se smatra najvećom poznatom zvijezdom (oko 2.000 puta većom od Sunca, s prečnikom od gotovo 20 [[Astronomska jedinica|AJ]]). ==== Bik ==== U [[Bik (sazviježđe)|Biku]] najzapaženiji je sjajnocrvenkasti [[Aldebaran]], ali za oko najprivlačnija je ipak jedna grupa slabašnih zvjezdica, a to su [[Messier 45|Vlašići ili Plejade]]. Razlog zašto su zvijezde zajedno jest skupljanje međuzvjezdanog materijala i postupni prelazak u zvjezdani oblik. Sve su jednako stare, otprilike 50 miliona godina. Okom ih se može nabrojiti 7, a u teleskopu se roje. U Biku je vidljivo još jedno slično jato, [[Hijade]]. Oba jata svrstavaju se u [[otvoreno zvjezdano jato|otvorena ili galaktička jata zvijezda]]. Malo sjevernije, tik do zvijezde [[Zeta Tauri|&zeta; Tau]], smještena je maglina [[Messier 1|M 1]] ili [[Rakovica (maglina)|Rakovica]], koja se može posmatrati dalekozorom od 50&nbsp;mm. [[Fotografija|Fotografije]] snimljene većim teleskopima otkrivaju prekrasan prizor. Maglina M1 zapravo je raspršena tvar jedne zvijezde koja je eksplodirala 1054. Pojava takve zvjezdane katastrofe naziva se [[supernova|supernovom]], a dogođa se veoma rijetko. U cijelom Mliječnom putu javlja se svakih stotinjak godina. Manje eksplozije zvijezda, nove zvijezde, javljaju se svake godine. Zbog posljedica eksplozije maglica M1 širi se velikom brzinom, u obliku pramenova, po kojima je dobila ime "Rakovica". U središtu magline nađen je [[Pulsari|pulsar]], odnosno [[neutronska zvijezda]]. ==== Perzej ==== [[Perzej (sazviježđe)|Sazviježđe Perzeja]] ne sadrži puno sjajnih zvijezda, ali zbog položaja u [[Mliječni put|Mliječnom putu]] bogato je zanimljivim nebeskim tijelima. Najznamenitija zvijezda je [[Algol (zvijezda)|Algol]] (α Per), predstavnik pomračenih promjenjivih zvijezda. Njen naziv na [[arapski jezik|arapskom]] znači ''Vraška ili đavolja zvijezda''. Sjaj zvijezde je naizgled stalan, ali opadne u dva maha, jednom slabije, a drugi put jače, pa zvijezda od [[prividna magnituda|druge magnitude]] (''m'' = +2) postaje zvijezda treće magnitude (''m'' = +3). Jači pad ne traje dugo, svega oko 10 sati, a pojava se ponavlja u ciklusima od 2 dana i 21 sata. To je zapravo [[dvostruka zvijezda]], gdje jedna zvijezda pomračuje drugu prilikom obilaženja oko zajedničkog [[težište|težišta]]. Obje zvijezde [[Vlastito kretanje (astronomija)|kreću]] se u ravnini koja prolazi našim pogledom. Idući od Algola prema [[Kasiopeja (sazviježđe)|Kasiopeji]], na 2/3 puta, uočavamo raspršenu mrlju koju dalekozor otkriva kao dvostruki skup zvijezda ([[Eta Persei|&eta;]] i [[Chi Persei|&chi; Persei]]). === Sazviježđa proljetnog neba === Sazviježđa proljetnog neba jesu Lav, Volar, Djevica i Sjeverna kruna te kasnije prema ljetu Vaga. Taj dio neba siromašniji je zvijezdama od zimskog, ali ni njemu ne manjka zanimljivih nebeskih tijela. ==== Lav ==== Najlakše se prepoznaje [[Lav (sazviježđe)|Lav]]. Najsjajnija zvijezda [[Alpha Leonis|Regulus]] zvijezda je prve magnitude (''m'' = +1). Bjeličast [[Beta Leonis|Denebola]] je visoke temperature kao i Regulus. [[Gamma Leonis|&gamma; Leo]] je dvostruka zvijezda s nešto slabijom drugom zvijezdom; za obilazak zvijezdama treba 400 godina. ==== Volar ==== Slijedeći pogledom "rudu" Velikih kola ([[Veliki medvjed (sazviježđe)|Velikog medvjeda]]) nailazi se na [[Volar (sazviježđe)|sazviježđe Volara]] i u njemu na sjajnu zvijezdu [[Alpha Volantis|Arktur]]. Zvijezda je nulte magnitude (''m'' = 0), metalnocrvenkastog sjaja. Dvostruke zvijezde u tom sazviježđu jesu [[Delta Volantis|&delta; Vol]] (zvijezde se razaznaju manjim dvogledom) te [[Epsilon Volantis|&epsilon; Vol]], za čije je razdvajanje potreban teleskop s objektivom od 80&nbsp;mm. U posljednjem paru zvijezda sjajnija zvijezda je žućkasta, a pratilac modrikast. ==== Djevica ==== [[Spika (zvijezda)|Spika]] (α Vir) u [[Djevica (sazviježđe)|Djevici]] je zvijezda prve magnitude (''m'' = +1). Zajedno s Arkturom i Denebolom čini trougao po kojem se lakše orijentirati na tom dijelu neba. [[Gamma Virginis|&gamma; Vir]] je dvostruka zvijezda, a obje zvijezde su četvrte magnitude (''m'' = +4); to je jedan od najsjajnijih ravnopravnih parova. Za međusobni obilazak zvijezdama treba 180 godina. Sazviježđe Djevice je inače poznato po tome što se njemu nalazi [[grupa galaksija]] od nas udaljena od 40 do 50 svjetlosnih godina. U toj grupi ima više od hiljadu [[galaksija]]. ==== Sjeverna kruna ==== [[Sjeverna kruna (sazviježđe)|Sjeverna kruna]] je zanimljiv polukružni niz zvijezda slabijeg sjaja među kojim se ističe [[Alpha Coronae Borealis|Gemma]] (α CrB; ''Dragulj'') koja je druge magnitude (''m'' = +2). ==== Vaga ==== Potkraj proljeća i početkom ljeta zapaža se blizu horizonta [[Vaga (sazviježđe)|sazviježđe Vage]]. Vaga ima dvije sjajnije zvijezde od druge (''m'' = +2) do treće magnitude (''m'' = +3) nazvane ''Zuben-el-genubi'' (α Vage) i ''Zuben-el-šemali'' (β Vage). Posljednja se javlja svijetlozelenkastim blijeskom. === Sazviježđa ljetnog neba === Sazviježđa ljetnog neba iako ne dostižu bogatstvo "Zimskog šestougla" ipak okupljaju zanimljiva sazviježđa, a to su: Herkul, Lira, Labud , Sjeverni krst, Orao, Delfin, Škorpion i Strijelac. ==== Herkul ==== [[Herkul (sazviježđe)|Herkul]] zauzima šire područje između Volara i Lire, a uprkos manje uočljivim zvijezdama, interesantan je za posmatranje. [[Alpha Herculis|Ras Algethi]] (α Her) je crvenkasta zvijezda koja mijenja sjaj na nepravilan način, od magnitude ''m'' = +3 do ''m'' = +4. Promjena sjaja zapaža se i golim okom ako se stalno uspoređuje s bližim zvijezdama. [[Messier 13]] (M13 ili NGC 6205) ili ''Veliko Herkulovo jato'' je kuglasto jato otkriveno 1714. godine, a smjestio se između [[Zeta Herculis|&zeta;]] i [[Eta Herculis|&eta; Her]], ali bliže drugoj zvijezdi. Golim okom se zapaža u mrkloj noći kao mrlja. Pogledamo li ga teleskopom, nećemo uočiti pojedinačne zvijezde od kojih je sastavljen jer je za to potrebna [[fotografija]]. U njemu se sjatilo više od 100.000 zvijezda, i to na prostoru prečnika od nekoliko stotina [[svjetlosna godina|svjetlosnih godina]]. Kad bismo se nalazili u njegovom središtu, jedva bismo vidjeli zvijezde izvana (s njegove periferije). U jatu ima veoma velikih zvijezda, do 500 puta većih od Sunca, a neke su od njih promjenjive zvijezde. Jato je udaljeno oko 20.000 sg. Zato je to najdalje nebesko tijelo u [[Mliječni put|Mliječnom putu]] koje možemo vidjeti golim okom. ==== Lira ==== [[Vega]] u [[Lira (sazviježđe)|Liri]], [[Alpha Cygni|Deneb]] u Labudu i [[Alpha Aurigae|Altair]] u Orlu čine [[Veliki ljetni trougao]] zvijezda magnitude od ''m'' = 0 do ''m'' = +1. Sazviježđe Lire ne može se previdjeti. To je malehno sazviježđe jasnog oblika, obilato zanimljivostima. Vega je plavkasta zvijezda, ljeti visoko iznad horizonta. Zbog Zemljine [[precesija|precesije]] os Zemlje pokazivat će za više hiljada godina u njenom pravcu, pa ćemo Vegu nazivati Sjevernjačom. [[Beta Lyrae|&beta; Lyr]] je dvostruka zvijezda. [[Epsilon Lyrae|&epsilon; Lyr]] vidi se kao dvostruka zvijezda golim okom, a već dalekozor s objektivom od 80&nbsp;mm pokazat će da je svaka zvijezda dvostruka. To je fizička četverostruka zvijezda. β Lyr poznata je pomračena promjenjiva dvostruka zvijezda, a sjaj joj se neprestano mijenja. To su dvije podjednako sjajne zvijezde koje na maloj udaljenosti obilaze jedna oko druge. Na pola razmaka između β Lyr i [[Gamma Lyrae|&gamma; Lyr]] smjestila se ''Prstenasta maglina'' poznata i kao [[Messier 57]] (M57 ili NGC 6720). Vidjet će se teleskopom objektiva od 80 do 100&nbsp;mm. Dobre snimke pokazuju da se sastoji od prstena u čijem središtu je jedva vidljiva zvijezda veoma visoke temperature. Prsten predstavlja rijetku ljusku gasa koja se odvojila od središnje zvijezde. Uobičajeni naziv za tu vrstu nebeskog tijela je [[planetarna maglina|planetarna ili prstenasta maglina]]. ==== Labud ==== [[Alpha Cygni|Deneb]] je jedna od najdaljih zvijezda koje se vide golim okom, daleko je 1.600 sg, a vidimo je zbog zaista velikog sjaja ([[apsolutna magnituda]]); to je jedna od najsjajnijih zvijezda u Mliječnom putu. Inače većinu zvijezda vidimo zato što su bliske. [[Beta Cygni|Albireo]] (β Cyg) na drugom kraju križa, optički je [[dvostruka zvijezda]], s različitim bojama. ==== Orao ==== [[Alpha Aquilae|Altair]] (α Aql) prate dvije zvijezdce, [[Beta Aquilae|&beta;]] i [[Gamma Aquilae|&gamma; Aur]]. [[Orao (sazviježđe)|Sazviježđe Orla]] vidimo kako plovi u svijetloj pruzi [[Mliječni put|Mliječnog puta]]. Jedna od zvijezda [[Eta Aquilae|&eta; Aur]] je [[cefeida]], s periodom 7 dana i 5 sati. Sjaj joj se mijenja od ''m'' = +3.5 do ''m'' = +4.3, pa se promjena uočava i bez dalekozora. ==== Delfin ==== [[Delfin (sazviježđe)|Delfin]] je malo sazviježđe nalik dječjem zmaju. Nalazi se s istočne strane Mliječnog puta, između Labuda i Orla. Durbinom vidimo da je [[Gamma Delphini|&gamma; Del]] dvostruka zvijezda sa sjajnijom žućkastom zvijezdom i zelenkastim pratiocem. ==== Škorpion ==== U ljetnim noćima pojavljuje se [[Škorpion (sazviježđe)|Škorpion]], posebno u kasnijim večernjim satima jula i augusta. Tada se nad horizontom visoko dignu i Škorpion i Strijelac. [[Alpha Scorpii|Antares]] (α Sco) je crvenkasta zvijezda koja se po boji i sjaju (''m'' = +1) takmiči s [[Mars]]om; otuda joj je i naziv: ''Anti-Ares''. Zapravo je to daleka i veoma velika zvijezda s prečnikom od 3 [[Astronomska jedinica|AJ]]. Uz to je i dvostruka zvijezda. ==== Strijelac ==== [[Strijelac (sazviježđe)|Strijelca]] je teže prepoznati, jer se u njegovom smjeru, iza tamnih oblaka Mliječnog puta koji se na nebu ističu relativno malim brojem zvijezda, krije [[Galaktocentrična udaljenost|centar]] naše galaksije. Zemlja je od tog centra udaljena oko 30.000 [[svjetlosna godina|sg]]. == Opažanje planeta == [[Datoteka:Positional astronomy.svg|mini|desno|250px|Skica pokazuje [[ugao|uglove]] između [[Sunce|Sunca]] i [[planeta]] s obzirom na položaj [[Zemlja (planeta)|Zemlje]]: [[elongacija|elongaciju]], [[konjunkcija (astronomija)|konjukciju]], [[opozicija (astronomija)|opoziciju]] i kvadraturu.]] [[Datoteka:Mercury transit 1.jpg|mini|desno|250px|Prijelaz (tranzit) [[Merkur]]a preko [[Sunce|Sunca]]. Merkur je mala tačka u donjem dijelu u sredini, ispred Sunca. S lijeve strane Sunca je [[Sunčeve pjege|Sunčeva pjega]].]] [[Datoteka:Phases Venus.jpg|mini|desno|250px|[[Galileo Galilei|Galileo]] je pomoću [[teleskop]]a ugledao i [[Venerine mijene]], pojavu koja je nemoguća u okviru geocentričnog sistema pa je to bio i dokaz postojanja [[heliocentrični sistem|heliocentričnog sistema]].]] [[Datoteka:Mars transparent.png|mini|desno|250px|Planeta [[Mars]] s vidljivim polarnim kapama<br>(izvor: NASA-in Hubbleov teleskop, snimljeno tokom opozicije Marsa 2001.)]] [[Datoteka:Satelliti galileiani e Giove.jpg|mini|desno|250px|[[Jupiter]] i galilejevski sateliti.]] [[Datoteka:Solar system scale-2.jpg|mini|desno|250px|Ova slika ilustrira relativnu veličinu planeta sobzirom na veličinu Sunca u [[Sunčev sistem|Sunčevom sistemu]].]] === Međusobni razmještaj planeta === Vidljivost [[planet]]a zavisi od njihovog položaja u [[Sunčev sistem|Sunčevom sistemu]] prema Zemlji. ''Donje'' ili ''unutrašnje planete'' (koje su bliže Suncu od Zemlje) nalaze se u [[konjunkcija (astronomija)|gornjoj konjukciji]] kada su na stazi tačno suprotno, dalje, s druge strane Sunca, a u donjoj konjukciji kada su u smjeru Sunca, ali s njegove bliže strane. U vrijeme između dvije uzastopne gornje konjukcije (ili dvije uzastopne donje) te planete prolaze kroz sve faze, slično Mjesecu. Vrijeme kada se mogu posmatrati je ograničeno. Uvijek su blizu Sunca, s nevelikim ugaonim zaklonom ([[elongacija|elongacijom]]). Najveća elongacija [[Merkur]]a je 28°, a [[Venera|Venere]] 48°. Iz sjevernih krajeva Zemlje vide se ili ujutro prije izlaska Sunca ili uvečer poslije zalaska Sunca, a ne mogu se vidjeti u ponoć. ''Gornje'' ili ''vanjske planete'' (one koje su dalje od Sunca nego što je Zemlja) mogu se naći u konjukciji, opoziciji i kvadraturi. Posmatrati ih je najpogodnije u [[opozicija (astronomija)|opoziciji]] jer je tada planeta najbliža Zemlji. Javljaju se i posebno povoljne velike opozicije kada je planeta zbog položaja na izduženoj stazi Zemlji najbliže. O uglu pod kojim se vidi tijelo planeta zavisi kako ćemo ih vidjeti i na njima razaznati detalje. Najveće ugaone prečnike postižu Venera i [[Jupiter]], dok se ostale planete vide mnogo manje. Planete se svake godine ne vide u istim položajima. Stoga podatke o položajima moramo potražiti u godišnjacima i prirodoslovnim časopisima koji objavljuju skice trenutnih planetnih staza. Jednaki međusobni razmještaj planeta, Sunca i Zemlje ponavlja se u ritmu [[sinodička godina|sinodičkih godina]] planeta. === Postupci zapažanja === Planete se zapažaju vizuelno ili snimanjem, a svaki postupak ima i prednosti i nedostataka. Nužno je koristiti se velikim povećanjima, od 100 do 300 puta. Pogodniji su [[teleskop]]i koji imaju [[objektiv]]e većih [[fokusna daljina|fokusnih daljina]] (ugaono povećanje astronomskog teleskopa je jednako omjeru foksune daljine objektiva i [[okular]]a), a i objektive većih prečnika jer sakupljaju više svjetlosti. Međutim, nema smisla da povećanje preraste preko mjere, iz više razloga. Kod velikog povećanja lik planeta je velik pa je osvijetljenost slike mala (jednaka količina [[svjetlost]]i raspodjeljuje se na veću površinu). Osvijetljenost slike raste s ''f'' – brojem objektiva (to je omjer prečnika objektiva i fokusne dužine). Ako se poveća fokusna dužinu da se dobilo veće povećanje, učinit će se to na štetu osvijetljenosti. Dakle, kod veće slike mora se fotografska [[emulzija]] duže izlagati svjetlosti. Oko u većoj slici slabije uočava kontraste. Nadalje, sitnije pojedinosti se gube zbog nemira koji unosi [[Zemljina atmosfera]]. Na sliku loše utječe i mutna [[atmosfera]] u blizini naselja. Optimalni odnos se postiže ako prečnik objektiva u mm odgovara povećanju, npr. objektiv od 100&nbsp;mm je optimalan za maksimalno povećanje od 100 puta.<ref>[http://www.urania-wiesbaden.de/optik.html Tipps und Tricks bei der Wahl von Teleskop und Zubehör] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150905071219/http://www.urania-wiesbaden.de/optik.html |date=5. 9. 2015 }}''urania-wiesbaden.de'' Astronomische Gesellschaft Urania, pristupljeno 15.8.2015. {{de simbol}}</ref> Glavna prednost oka je u dobroj osjetljivosti i reagiranju. Kako se jasnoća slike brzo mijenja, oko može izabrati trenutak kada je slika najbolja. Na [[fotografija|fotografskom]] filmu ekspozicijom od više sekundi će se naslagati jedna preko druge i dobre i loše slike pa snimka planete neće biti tako jasna kao lik planete posmatran okom. Međutim, fotografska snimka, za razliku od posmatranja okom, je [[dokument]]. Za fotografiranje planeta nema smisla upotrebljavati [[teleskop]]e koji imaju objektiv manji od 120&nbsp;mm (refraktor) odnosno 150&nbsp;mm ([[reflektorski teleskop|reflektor]]). Vizuelna opažanja provode se i s manjim objektivima. Svako promatranje planeta treba popratiti crtežom i kratkim opisom. Vlastite rezultate treba uspoređivati s rezultatima drugih posmatrača. Rezultati često znaju biti veoma subjektivni. Iz sličnosti podudarnih rezultata mogu se izvesti i objektivni zaključci. ==== Merkur ==== Kako je najbliži Suncu i brzo mijenja položaj, to u kratkim razmacima, od nekoliko mjeseci, od večernje pojave postaje jutarnjom pojavom. Najbolje ga je potražiti od 40 do 60 minuta prije izlaska ili poslije zalaska [[Sunce|Sunca]] običnim dvogledom. Po boji je bjelkast, blijed. Prividna veličina [[Merkur]]a mijenja se od ''m'' = +1,1 do ''m'' = -1,2. Tako sjaje i sjajnije zvijezde pa ipak Merkura nećemo lahko ugledati zbog blizine Sunca. Ima dana kada se može posmatrati i 2 sata poslije zalaska Sunca. Bez [[teleskop]]a ili s manjim teleskopom dovoljno je da ga pronađemo. ==== Venera ==== [[Venera]] je najsjajnija [[planeta]] na nebu, sjaji kao [[brilijant]]; čak se može vidjeti da predmeti bacaju sjenu zbog njenog sjaja. I Venera se nalazi na dijelu neba nedaleko od Sunca. S položajem mijenja joj se i sjaj i mijena. Kada je najdalje, u gornjoj [[konjunkcija (astronomija)|konjukciji]], krug joj je posve osvijetljen, ali malen (10”), 6 puta manji nego kada je u donjoj konjukciji (60”) kada nam je okrenuta tamnom stranom. Disk joj je osvijetljen po pola u istočnoj i zapadnoj najvećoj elongaciji. Najveći sjaj, ''m'' = -4,4, postiže kada se nalazi na bližem dijelu staze i to pri elongaciji od 39°. Oštrije oko može i bez teleskopa razaznati kako su položeni rogovi (krajevi) srpa. Crtanje [[Venerine mijene|Venerinih mijena]] pomoću malog teleskopa je tipičan zadatak za astronoma amatera. Oblik srpa uvjerit će nas da Venera ima [[atmosfera|atmosferu]] jer se krajevi srpa produžavaju preko polovine kruga. Kada se u trenutku donje konjukcije planeta primakne Suncu, oko nje se javi cijeli svijetleći prsten. Samo se uz napor mogu vidjeti raznolikosti u oblačnom pokrovu, kao i nejednolikosti u području terminatora (granice svjetlosti i tame). Posmatranja se obavljaju i po danu uz primjenu crvenog ili narandžastog filtera za prigušivanje modre pozadine neba. ==== Mars ==== [[Mars]] se lako prepoznaje po narandžastocrvenoj boji. Za oko je veoma privlačan. Brzo se kreće među zvijezdama pa se već u toku jedne sedmice primijeti da se od jedne zvijezde premjestio drugoj. Najbolje se vidi u vrijeme opozicije, oko ponoći. Dvogledom se neće vidjeti mnogo jasnije nego golim okom. Manjim teleskopom mogu se nazrijeti bijele polarne kape. Da bi se bolje vidio, treba sačekati veliku opoziciju; to je ona opozicija kada se Mars istovremeno nalazi na dijelu svoje putanje najbliže Suncu (Marsova putanja je primjetno izdužena). Tako se Mars i Zemlja povremeno primaknu na 56 miliona [[kilometar]]a; tada Marsov [[ugaoni prečnik]] dostigne 25”. Ima opozicijâ kada je krug planete 2 puta manji, a u konjukciji i 7 puta manji. Velike opozicije ponavljaju se svakih 15 do 17 godina. ==== Jupiter ==== [[Jupiter]] je jakog bjelkastog sjaja, najsjajnije nebesko tijelo poslije Venere jer dostiže magnitudu ''m'' = -2. Zbog toga što je 11 puta veći od Zemlje pločica mu se vidi pod uglom od 60[[ugaona minuta|”]]. Već u malom teleskopu Jupiter se proljepšava; oko njega se ističu 4 najveća [[prirodni satelit|satelita]]. Otkrio ih je [[Galileo Galilei]], pa se zovu galilejevskim, a poimence: [[Ija (mjesec)|Io ili Ija]], [[Evropa (mjesec)|Evropa]], [[Ganimed (mjesec)|Ganimed]] i [[Kalista (mjesec)|Kalisto]]. Lahko su vidljivi i uz sjajni Jupiter jer imaju magnitude od ''m'' = +4 do ''m'' = +6. Pratimo li satelite iz dana u dan, pažnju će nam privući način kojim izmjenjuju mjesta. Imamo li u okularu nitni križ, odnosno koordinatnu mrežicu, možemo mjeriti razmake satelita do centra planete te odrediti ophodno vrijeme svakog od njih. Na dijelu staze zalaze za Jupiter. [[Ole Rømer]] ustanovio je 1675. da trenuci opažanja [[okultacija]] (kad se nebesko tijelo, gledano sa Zemlje, skriva iza drugog) Jupiterovih satelita (primjer je Io) zavise od brzine širenja svjetlosti. Do tada se smatralo da se svjetlost prenosi beskonačnom brzinom. Značajno je da je Rømer dokazao da je [[brzina svjetlosti]] konačna. S teleskopom objektiva od 100&nbsp;mm može se ugledati sjena ponekog mjeseca na Jupiterovoj površini. Astronomi amateri takmiče se u posmatranju i crtanju šara na vidljivoj površini, a one se pružaju u smjeru rotacije kao tamniji pojasi i svijetle zone. U jednoj južnoj zoni smještena je Velika crvena pjega. ==== Saturn ==== Saturn je bljeđi od Jupitera, a sjaji kao zvijezda prve magnitude (''m'' = +1). Svaki teleskop pokazat će da mu je pojas istaknut. Teleskop s objektivom od 80 do 100&nbsp;mm otkriva da je to prsten. Prsten se sastoji od više dijelova; izraziti tamni procijep naziva se "Cassinijevom pukotinom". Zapaža se i sjena prstenova na vidljivoj površini planete. Prsten se nalazi u ravnini Saturnovog ekvatora, nagnutoj prema ravnini ekliptike, pa se kretanjem Zemlje i Saturna mijenja ugao pod kojim gledamo prstenove. U trenucima kada Zemlja prolazi ravninom prstenova oni se gube iz vida jer su veoma tanki. Prečnik planete vidi se pod ugaonim prečnikom od 20”, a prečnik prstenova više je nego dva puta veći. Što je planeta dalje od Sunca, prividne mjere mu se mijenjaju manje s vremenom. Da bi se zapazio satelit Titan, mora se upotrijebiti teleskop. Titan je od Saturna, u ravnini njegovog ekvatora, udaljen za 5 prečnika prstenova. ==== Uran ==== Uran se može vidjeti i bez teleskopa jer je šeste magnitude (''m'' = +6), ali nije bio otkriven prije nego što je pronađen [[teleskop]]. Godine 1978. pronađeni su mu prstenovi, uski i razmaknuti, a manjim teleskopima se ne mogu ugledati. Vidjet će se samo pločica, ali ne odviše jasno. ==== Neptun ==== [[Neptun]] je osme magnitude (''m'' = +8). Budući da je daleko od Sunca, položaj među zvijezdama mijenja mu se veoma polako. ==== Pluton ==== [[Pluton]] se vidi samo najvećim teleskopima jer mu je magnituda ''m'' = +14. Poznat je po tome što Suncu priđe bliže od Neptuna. Počevši od 1980, čitavih 19 godina se kreće na manjim udaljenostima od Neptuna. Otkriće njegovog jednog satelita, koja su počela 1978, srušilo je hipotezu da bi mogao biti odbjegli Neptunov satelit. == Također pogledajte == * [[Amaterska astronomija]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20080601205957/http://astro.fdst.hr/Promatracka/index.php Astronomska sekcija Fizikalnog društva Split - posmatračka astronomija] {{Simboli jezika|hr|hrvatski}} * [http://www.wikinfo.org/Hrvatski/index.php/Jadransko_zvizdoslovje ''Wikinfo:'' Jadransko zvizdoslovje] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121008012858/http://www.wikinfo.org/Hrvatski/index.php/Jadransko_zvizdoslovje |date=8. 10. 2012 }} {{Simboli jezika|hr|hrvatski}} * [http://pocetnica.aad.hr/predavanja/10%20Astrognozija.pdf astrognozija]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} {{Simboli jezika|hr|hrvatski}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Astronomija]] 846vnune3ihhf1yhu3rxn9rxdmmgbq8 0 19744 3732218 3673821 2025-07-02T10:47:58Z AdnanSa 226 3732218 wikitext text/x-wiki {{godina}}{{Godina u drugim kalendarima}}Godina '''696.''' ('''[[Rimski brojevi|DCXCVI]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u subotu]] u [[julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. Oznaka 696. za ovu godinu se koristi od ranog srednjeg vijeka, kada je [[kalendarska era]] [[Anno Domini]] u Evropi postala glavnom metodom označavanja godina. == Događaji == === Bizantijsko carstvo === * Bizantijska flota pod komandom patricija Ivana privremeno osvaja [[Kartaga|Kartagu]] (što se završava 697. godine)<ref>Étude sur la conquête de l'Afrique par les Arabes, par Henri Jérôme M. Fournel. Éditeur Impr. Impériale, 1857</ref>. === Emevijski halifat === Administrativna i monetarna reforma u Emevijskom halifatu: Abdulmalik nameće arapski kao administrativni jezik.[5] Počinje kovanje epigrafskog dinara, na kojem su zabranjeni prikazi figura.<ref>Byzantine coins, par Philip Grierson. Taylor & Francis, 1982 (ISBN 978-0-416-71360-2)</ref> === Evropa === * Narodna pobuna protiv Jevreja u [[Španija|Španiji]] dovela je do toga da su proglašeni [[Robovlasništvo|robovima]] kršćana.<ref>Mahomet et Charlemagne, par Henri Pirenne. Éditeur F. Alcan, 1937.</ref> === Azija === * 18. juni: Kitanski ustanak protiv Kine (završava se 23. jula 699.)<ref>Nouvelles Contributions Aux Etudes de Touen-houang. Librairie Droz, 1981 (ISBN 978-2-600-03317-6)</ref>. Napadaju Hebei, na kineskoj granici. Car Tang traži pomoć od turskog kana Tu-kiue Mo-čoa, koji ih uništava 697. godine.<ref>René Grousset, L’empire des steppes, Attila, Gengis-Khan, Tamerlan, Paris, Payot, 1938, quatrième édition, 1965, p. 669</ref> * U Indiji, Čalukja Vidžajaditja II (696-733) nasljeđuje svog oca Vidžajaditju. Bori se protiv Palava.<ref>History of India, par N. Jayapalan. Atlantic Publishers & Distri, 2001 (ISBN 978-81-7156-928-1)</ref> == 696. u temama == === Religija === * Opatiju Svetog Petra osnovao je Rupert, biskup Wormsa, u Salzburgu (današnja Austrija).<ref>"[https://www.salzburg.info/en/sights/churches-cemeteries/st-peters-monastery-cemetery St. Peter's Abbey - Salzburg Archabbey : Churches & Cemeteries in]". www.salzburg.info</ref> == [[Porođaj|Rođeni]] == * Vidžajaditja, kralj dinastije Čalukja (umro 733.) * Kim Gjo-gak, koreanski [[Budizam|budistički]] monah (umro 794.) === Sporno === * Osred I od Northumbrije, kralj Northumbrije od 705. do svoje smrti 716. godine. == [[Smrt|Umrli]] == * 13. august – Takeši, japanski princ (r. oko 654.) * Domnall Donn, kralj Dál Riate ([[Škotska]]) * Vidžajaditja od Vatapija, kralj dinastije Čalukja i prethodnik Vidžajaditje. * Vončeuk, koreanski budistički monah (r. oko 613.) === Sporno === * Chlodulf, biskup Metza (r. 605.) * Aldetrude, kršćanska svetac == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}}{{Commonscat|696|696.}} jpuo3rjwcgmjfspx9bxojmu0biul7fg 3732219 3732218 2025-07-02T10:49:18Z AdnanSa 226 3732219 wikitext text/x-wiki {{godina}}{{Godina u drugim kalendarima}}Godina '''696.''' ('''[[Rimski brojevi|DCXCVI]]''') bila je [[prijestupna godina koja počinje u subotu]] u [[julijanski kalendar|julijanskom kalendaru]]. Oznaka 696. za ovu godinu se koristi od ranog srednjeg vijeka, kada je [[kalendarska era]] [[Anno Domini]] u Evropi postala glavnom metodom označavanja godina. == Događaji == === Bizantijsko carstvo === * Bizantijska flota pod komandom patricija Ivana privremeno osvaja [[Kartaga|Kartagu]] (što se završava 697. godine)<ref>Étude sur la conquête de l'Afrique par les Arabes, par Henri Jérôme M. Fournel. Éditeur Impr. Impériale, 1857</ref>. === Emevijski halifat === Administrativna i monetarna reforma u Emevijskom halifatu: Abdulmalik nameće arapski kao administrativni jezik.<ref>La géographie administrative et politique d'Alexandre à Mahomet. Brill Archive</ref> Počinje kovanje epigrafskog dinara, na kojem su zabranjeni prikazi figura.<ref>Byzantine coins, par Philip Grierson. Taylor & Francis, 1982 (ISBN 978-0-416-71360-2)</ref> === Evropa === * Narodna pobuna protiv Jevreja u [[Španija|Španiji]] dovela je do toga da su proglašeni [[Robovlasništvo|robovima]] kršćana.<ref>Mahomet et Charlemagne, par Henri Pirenne. Éditeur F. Alcan, 1937.</ref> === Azija === * 18. juni: Kitanski ustanak protiv Kine (završava se 23. jula 699.)<ref>Nouvelles Contributions Aux Etudes de Touen-houang. Librairie Droz, 1981 (ISBN 978-2-600-03317-6)</ref>. Napadaju Hebei, na kineskoj granici. Car Tang traži pomoć od turskog kana Tu-kiue Mo-čoa, koji ih uništava 697. godine.<ref>René Grousset, L’empire des steppes, Attila, Gengis-Khan, Tamerlan, Paris, Payot, 1938, quatrième édition, 1965, p. 669</ref> * U Indiji, Čalukja Vidžajaditja II (696-733) nasljeđuje svog oca Vidžajaditju. Bori se protiv Palava.<ref>History of India, par N. Jayapalan. Atlantic Publishers & Distri, 2001 (ISBN 978-81-7156-928-1)</ref> == 696. u temama == === Religija === * Opatiju Svetog Petra osnovao je Rupert, biskup Wormsa, u Salzburgu (današnja Austrija).<ref>"[https://www.salzburg.info/en/sights/churches-cemeteries/st-peters-monastery-cemetery St. Peter's Abbey - Salzburg Archabbey : Churches & Cemeteries in]". www.salzburg.info</ref> == [[Porođaj|Rođeni]] == * Vidžajaditja, kralj dinastije Čalukja (umro 733.) * Kim Gjo-gak, koreanski [[Budizam|budistički]] monah (umro 794.) === Sporno === * Osred I od Northumbrije, kralj Northumbrije od 705. do svoje smrti 716. godine. == [[Smrt|Umrli]] == * 13. august – Takeši, japanski princ (r. oko 654.) * Domnall Donn, kralj Dál Riate ([[Škotska]]) * Vidžajaditja od Vatapija, kralj dinastije Čalukja i prethodnik Vidžajaditje. * Vončeuk, koreanski budistički monah (r. oko 613.) === Sporno === * Chlodulf, biskup Metza (r. 605.) * Aldetrude, kršćanska svetac == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}}{{Commonscat|696|696.}} 03t3g0odqmdyroj7hllfumb16pnba8v 0 22759 3732027 3701469 2025-07-02T07:49:59Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732027 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Demokratska<br />Bosna i Hercegovina<br />{{nobold|{{smaller|(1943–1945)}}}}<hr>Federalna Država<br />Bosna i Hercegovina<br />{{nobold|{{smaller|(1945–1946)}}}}<hr>Narodna Republika<br />Bosna i Hercegovina<br />{{nobold|{{smaller|(1946–1963)}}}}<hr>Socijalistička Republika<br />Bosna i Hercegovina<br />{{nobold|{{smaller|(1963–1992)}}}} | status = Konstitutivna republika [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]] | genitiv = SR Bosne i Hercegovine | razdoblje = 1943–1992. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_prije2 = Nezavisna Država Hrvatska | država_prije_zastava2 = Flag of Croatia (1941–1945).svg | država_poslije1 = Republika Bosna i Hercegovina | država_poslije_zastava1 = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg | zastava = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | grb = Coat of Arms of the Socialist Republic of Bosnia and Herzegovina.svg | uzrečica = ''[[Bratstvo i jedinstvo]]'' | himna = ''[[Hej, Slaveni]]''{{Center|[[Datoteka:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]]}} | karta = Locator map Bosnia and Herzegovina in Yugoslavia.svg | glavni_grad = [[Sarajevo]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|43|51|22.8|N|18|24|47.6|E|type:city|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Sarajevo]] | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]] [[Ijekavski govor|ijekavskog izgovora]]<ref name="Geršković">Geršković, Leon; Đokić, Aleksandar; Ivanović, Branislav; Marković, Mileta; Misajlovski, Vasko; Šinkovec, Borut; Petković, Svetomir; Milinić, Obrad; Stanojević, Novak; Kršul, Ivan. ''Ustavi i ustavni zakoni : tekstovi Ustava i ustavnih zakona : osnovne karakteristike novog ustavnog sistema'' (Informatorovi priručnici), knj. 1. i 2., Informator, Zagreb, 1974., [http://books.google.com/books?id=4wgNAQAAIAAJ&q=ijekavskog str. 70.,] {{COBISS.BH|3400193}}</ref> | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = {{unbulleted list | [[Muslimani (narod)|Muslimani]] (43.47%) | [[Srbi]] (31.21%) | [[Hrvati]] (17.38%) | [[Jugoslaveni]] (5.54%) | [[Etničke grupe u Jugoslaviji|Ostali]] (2.38%)<ref name="Popis991">{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nacionalni%20sastav%20stanovnistva%20po%20naseljenim%20mjestima%20bilten%20234.pdf |title='''''Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za republiku po opštinama i naseljenim mjestima'''''; Državni zavod za statistiku Republike Bosne i Hercegovine; Statistički bilten 1993. Sarajevo 1993. godine |access-date=26. 1. 2024 |archive-date=5. 3. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305040829/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nacionalni%20sastav%20stanovnistva%20po%20naseljenim%20mjestima%20bilten%20234.pdf |url-status=dead }}</ref> }} | religija = [[Sekularna država]]<ref name="Avramovic_2007_p599">{{harvnb|Avramović|2007|p=599|loc=[https://www.iclrs.org/content/blurb/files/Serbia.1.pdf Understanding Secularism in a Post-Communist State: Case of Serbia]}}</ref><ref name="Kideckel-Halpern_2000">{{harvnb|Kideckel|Halpern|2000|p=165|loc=[https://books.google.com/books?id=EEBkON-ySQUC&pg=PA165 Neighbors at War: Anthropological Perspectives on Yugoslav Ethnicity, Culture, and History]}}</ref><br />[[Državni ateizam]] (''[[de facto]]'') | demonim = {{hlist|[[Bosanci]]|[[Hercegovci]]}}<ref>{{cite web |title=Bosnia and Herzegovina Country facts PopulationData.net |url=https://en.populationdata.net/countries/bosnia-and-herzegovina/ |website=PopulationData.net |access-date=8. 4. 2020 |archive-date=12. 6. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200612065815/https://en.populationdata.net/countries/bosnia-and-herzegovina/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |title=Danas se iz Norveške kući vraća 13 državljana BiH, a šta je sa ostalima? |url=https://mojabih.oslobodjenje.ba/vijesti/danas-se-iz-norveske-kuci-vraca-13-drzavljana-bih-a-sta-je-sa-ostalima/2700 |website=MojaBiH |date=5. 4. 2020 |language=bs |access-date=8. 4. 2020 |archive-date=12. 6. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200612065815/https://mojabih.oslobodjenje.ba/vijesti/danas-se-iz-norveske-kuci-vraca-13-drzavljana-bih-a-sta-je-sa-ostalima/2700 |url-status=live }}</ref> | državno_uređenje = '''1943–1945:'''<br />[[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|Privremena vlada]]<br />'''1945–1946:'''<br />[[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Federacija|federalna država]]<br />'''1946–1948:'''<br />[[Marksizam-lenjinizam|marksističko-lenjinistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Narodna republika|narodna]] [[republika]]<br />'''1948–1963:'''<br />[[Titoizam|titoistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Narodna republika|narodna]] [[republika]]<br />'''1963–1974:'''<br />[[Titoizam|titoistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Socijalistička republika|socijalistička]] [[republika]]<br />'''1974–1990:'''<br />[[Titoizam|titoistička]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[Socijalistička republika|socijalistička]] [[Direktorijski sistem|direktorijska]] [[republika]]<br />'''1990–1992:'''<br />[[Parlamentarna republika|parlamentarna]]<br />[[Direktorijski sistem|direktorijska]] [[republika]] | vrsta_vlasti = [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Skupštine]] | godina_prve_vlasti = 1943–1946. | vladar_prva_vlast = [[Vojislav Kecmanović]] {{Small|(prvi)}} | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = 1990–1992. | vladar_druga_vlast = [[Momčilo Krajišnik]] {{Small|(zadnji)}} | vrsta_vlasti3 = [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|Predsjednik Izvršnog vijeća]] | godina_treće_vlasti = 1948–1953. | vladar_treća_vlast = [[Đuro Pucar]] {{Small|(prvi)}} | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = 1990–1992. | vladar_četvrti_vlast = [[Jure Pelivan]] {{Small|(zadnji)}} | vrsta_vlasti5 = [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Predsjedništva]] | godina_peti_vlasti = 1974–1978. | vladar_peti_vlast = [[Ratomir Dugonjić]] {{Small|(prvi)}} | vrsta_vlasti6 = | godina_šesti_vlasti = 1990–1992. | vladar_šesti_vlast = [[Alija Izetbegović]] {{Small|(zadnji)}} | zakonodavstvo = | vrsta_prvog_zakonodavstva = 1943–1945. | naziv_prvog_zakonodavstva = [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]] | vrsta_drugog_zakonodavstva = 1945–1963. | naziv_drugog_zakonodavstva = [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Narodna skupština]] | vrsta_trećeg_zakonodavstva = 1963–1992. | naziv_trećeg_zakonodavstva = [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupština SR BiH]] | vrsta_četvrtog_zakonodavstva = | naziv_četvrtog_zakonodavstva = | vrsta_petog_zakonodavstva = | naziv_petog_zakonodavstva = | tip_suvereniteta = [[Historija Bosne i Hercegovine|Historija]] | nota_suvereniteta = | nastanak = | događaj1 = [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]] | događaj_datum1 = 25. novembar 1943. | događaj2 = BiH u sastavu [[Demokratska Federativna Jugoslavija|DFJ]] | događaj_datum2 = 29. novembar 1945. | događaj3 = [[Ustav Jugoslavije iz 1963.|Preimenovanje iz NR u SRBiH]] | događaj_datum3 = 7. april 1963. | događaj4 = [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Dobijanje statusa konstitutivnog naroda]] [[Muslimani (narod)|Muslimanima]] | događaj_datum4 = 21. februar 1974. | događaj5 = [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|Prvi višestranački izbori]] | događaj_datum5 = 18. novembar 1990. | događaj6 = [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|Referendum o nezavisnosti]] | događaj_datum6 = 1. mart 1992. | događaj7 = [[Historija Bosne i Hercegovine#Proces osamostaljenja|Deklaracija nezavisnosti]] od [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] | događaj_datum7 = 3. mart 1992. | događaj8 = Početak [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]] | događaj_datum8 = 1. april 1992. | događaj9 = Odluka [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva RBiH]] o promjeni imena države u [[Republika Bosna i Hercegovina|Republiku BiH]] | događaj_datum9 = 8. april 1992. <!--Ima sve do događaj20 i događaj_datum20 --> | osnivanje = 25. novembar 1943. | ukidanje = 8. april 1992. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 51.197 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = 1.4% | stanovnika = 4.377.033<ref name="Popis991"/> | stanovnika_godina = 1991 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = 85,5 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[jugoslavenski dinar]] ([[ISO 4217|YUD]]) | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] ([[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]) | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] ([[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]]) | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = +38 | danas_dio = {{ZID|Bosna i Hercegovina}} | komentar = }} {{Historija BiH}} '''Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina''', koja se obično nazivala '''Socijalistička Bosna''' ili jednostavno '''Bosna''', bila je jedna od šest konstitutivnih saveznih [[Socijalizam|socijalističkih]] republika koje su činile [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju]]. Bila je to prethodnica današnje [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], koja je postojala između 1945. i 1992, pod nizom različitih formalnih naziva. Unutar [[Jugoslavija|Jugoslavije]], Bosna i Hercegovina bila je jedinstvena [[Federacija|federalna država]] bez dominantne etničke grupe, kao što je bio slučaj u drugim [[Konstitutivni narod|konstitutivnim državama]], koje su sve bile i nacionalne države [[Jugoslaveni|južnoslavenskih naroda]]. Upravljano je pod strogim uslovima sankcionisanog [[Konsocijacionalizam|konsocijacionalizma]], lokalno poznatog kao "etnički ključ" ili "nacionalni ključ", na osnovu ravnoteže političke zastupljenosti 3 najveće etničke grupe ([[Muslimani (narod)|Muslimani]], [[Srbi]] i [[Hrvati]]). [[Sarajevo]] je služilo kao glavni grad i ostalo je nakon [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|proglašenja nezavisnosti]]. Svi nivoi vlasti bili su u isključivoj kontroli [[Savez komunista Bosne i Hercegovine|Saveza komunista Bosne i Hercegovine]], bosanskohercegovačkog ogranka [[Savez komunista Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije]], sve do 20. decembra 1990. nakon [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|prvih višestranačkih izbora]], gdje vlast preuzimaju tkz. ''nacionalne stranke'': [[Stranka demokratske akcije]] (SDA), [[Srpska demokratska stranka]] (SDS) i [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine]] (HDZ BiH). Granice SR Bosne i Hercegovine bile su gotovo identične onoj [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|kondominijumu Bosne i Hercegovine]] u periodu [[Austro-Ugarska|austro-ugarske vladavine]] koja je trajala do 1918. Te godine Bosna je postala dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] i podijeljena na nekoliko [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|banovina]] (regionalnih administrativnih jedinica), odnosno dijelovi [[Vrbaska banovina|Vrbaske]], [[Drinska banovina|Drinske]], [[Zetska banovina|Zetske]] i [[Primorska banovina|Primorske]] (kasnije [[Banovina Hrvatska|Hrvatske]]) banovine. Uspostavom Narodne Republike ocrtane su njene moderne granice. Svoj najveći industrijski procvat Bosna i Hercegovina je doživjela baš u ovom periodu. Zbog toga su se na njenom grbu nalazili [[fabrika|fabrički]] dimnjaci kao simbol moderne Bosne i Hercegovine temeljene na [[Industrija|industrijskom]] razvoju. == Naziv == Naziv '''Demokratska Bosna i Hercegovina''' službeno je dobila na osnivačkoj skupštini [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|Zemaljskog antifašističkog vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine]] (ZAVNOBiH) noći 25. i 26. novembra 1943. u [[Mrkonjić Grad]]u. Nosila je to ime sve do [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Treće zasjedanje|Trećeg zasjedanja]] [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a održanom od 26. do 28. aprila 1945. u [[Sarajevska operacija|oslobođenom]] [[Sarajevo|Sarajevu]] gdje dobija ime '''Federalna Država Bosna i Hercegovina''' (ili samo Federalna Bosna i Hercegovina). Promjenom imena [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]] u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Federativna Narodna Republika Jugoslavija]] 29. novembra 1945, kao i proglašenjem prvog [[Ustav Federativne Narodne Republike Jugoslavije|Ustava FNRJ]] dva mjeseca kasnije u januaru, njene konstitutivne jedinice su također promijenile svoja imena. FD Bosna i Hercegovina je tako postala poznata kao '''Narodna Republika Bosna i Hercegovina'''. Ovaj ustavni sistem ([[narodna demokratija]]) je trajao do novog [[Ustav Jugoslavije iz 1963.|jugoslavenskog ustava]]. Dana 7. aprila 1963. Jugoslavija je rekonstituisana kao [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]], a NR Bosna i Hercegovina, kao i ostale [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija#Teritorijalna podjela|jugoslavenske republike]], promijenila je ime u '''Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina''' Nakon sticanja [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|nezavisnosti]], država je 8. aprila 1992. preimenovana u [[Republika Bosna i Hercegovina|'''Republiku Bosnu i Hercegovinu''']]. Nakon potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] 14. decembra 1995. država postaje [[Federacija|federalna]] [[Parlamentarni sistem|parlamentarna]] [[Direktorijski sistem|direktorijska]] [[republika]] danas poznata kao '''[[Bosna i Hercegovina]]'''.<ref>{{Citation|title=Bosnia and Herzegovina|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/bosnia-and-herzegovina/|publisher=Central Intelligence Agency|date=8. 8. 2023|access-date=15. 8. 2023|language=en}}</ref><ref name="aerodromi u BiH">{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|title=CIA - The World Factbook - B&H|archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|archive-date=15. 3. 2018|url-status=dead|access-date=27. 8. 2007}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.predsjednistvobih.ba/o-bih/?cid=8143,2,1|title=Lična karta BiH|archive-url=https://web.archive.org/web/20101122083944/http://www.predsjednistvobih.ba/o-bih/?cid=8143,2,1|archive-date=22. 11. 2010|url-status=dead|access-date=3. 11. 2010}}</ref> == Historija == {{Glavni|Historija Bosne i Hercegovine}} === Pozadina === {{Glavni|Bosna i Hercegovina u prvoj Jugoslaviji|Aprilski rat}}Područje [[Bosna (regija)|Bosne]] i [[Hercegovina|Hercegovine]] je poslije završetka [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], 29. oktobra 1918. osnivanjem [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba|Države Slovenaca, Hrvata i Srba]], postalo dio nove [[Južni Slaveni|južnoslavenske]] države. Od 1918. do 1924 područje je teritorijalno određeno kao [[Bosna i Hercegovina (1918−1924)|pokrajina Bosna i Hercegovina]], jedna od [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|7 pokrajina]] [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca]]. Nakon ujedinjenja, umjesto Narodne vlade formirane u državi Slovenaca, Hrvata i Srba, osnovana je [[Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine]], koja je imala manji broj resora. Kasnije je, umjesto Zemaljske vlade, osnovana [[Pokrajinska uprava za Bosnu i Hercegovinu]], a njeno ukidanje je izvršeno u februaru 1923.<ref>[http://www.inisbgd.co.rs/celo/2010_2.pdf TOKOVI ISTORIJE Časopis Instituta za noviju istoriju Srbije]</ref> Politički život u BiH u to vrijeme obilježili su dva glavna događaja: socijalni i ekonomski nemiri zbog agrarne reforme 1918-1919, manifestirani kroz masovnu kolonizaciju i oduzimanje imovine,<ref>An International Symposium "South-Eastern Europe 1918–995" [http://www.hic.hr/books/seeurope/010e-semiz.htm#top Serbian Land Reform and Colonization in 1918] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060822164923/http://www.hic.hr/books/seeurope/010e-semiz.htm#top|date=22. 8. 2006}}</ref> te osnivanje nekoliko političkih stranaka koje su često mijenjale koalicije i saveze sa strankama u drugim jugoslavenskim područjima. Preovladavajući [[Ideologija|ideološki]] sukob jugoslavenske države bio je između [[Hrvati|hrvatskog]] [[Regionalizam|regionalizma]] i [[Srbi|srpskog]] [[Centralizam|centralizma]], dok su etničke grupe iz Bosne i Hercegovine tome prilazile u zavisnosti od ukupne političke atmosfere. Iako je [[Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|početna podjela zemlje na 33 oblasti]] izbrisala prisustvo tradicionalnih geografskih entiteta sa karte, napori bosanskohercegovačkih političara, kao što je [[Mehmed Spaho]], osigurali su da se šest oblasti ([[Bihaćka oblast|Bihaćka]], [[Mostarska oblast|Mostarska]], [[Sarajevska oblast|Sarajevska]], [[Travnička oblast|Travnička]], [[Tuzlanska oblast|Tuzlanska]] i [[Vrbaska oblast|Vrbaska]]), koje su uklesane iz Bosne i Hercegovine, poklapaju sa [[Bosanski pašaluk|šest sandžaka]] iz [[Osmansko Carstvo|osmanskih]] vremena i u skladu s tradicionalnim granicama zemlje kao cjeline. [[Šestojanuarska diktatura|Uspostavljenje Kraljevine Jugoslavije]] 1929. donijelo je ponovno [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|povlačenje granica u banovine]] koji su namjerno zaobilazile sve etničke i historijske linije. Nastavljaju se srpskohrvatske tenzije oko organizovanja jugoslavenske države, sa konceptom odvojene bosanske upravne teritorijalne jedinice koja je dobila malo ili nimalo pažnje. [[Sporazum Cvetković–Maček|Sporazumom Cvetković-Maček]] iz 1939. kojim je stvorena [[Banovina Hrvatska|Hrvatska banovina]], praktički je podijelila Bosnu i Hercegovinu između [[Banovina Srbija|Srbije]] i Hrvatske. Međutim, vanjske političke okolnosti prisilile su jugoslavenske političare da skrenu pažnju na rastuću prijetnju koju je predstavljala [[Nacistička Njemačka]] pod vođstvom [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]]. Međutim, taj period bio je obilježen početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog Svjetskog Rata]] već 1939. u [[Evropa|Evropi]], dok će Jugoslavija postati meta tek poslije 25. marta 1941, kada je pristupila [[Trojni pakt|trojnom paktu]], ali ubrzo i izašla iz njega kada je izvršen [[Državni udar u Jugoslaviji 1941.|državni udar]]. To je razbjesnilo Hitlera koji je obećao potpuno uništenje jugoslavenske države, koja je napadnuta 6. aprila 1941, čime počinje [[Aprilski rat]]. === Narodnooslobodilačka borba i nastanak === {{Glavni|Bosna i Hercegovina tokom Drugog svjetskog rata|Bosna i Hercegovina u Narodnooslobodilačkoj borbi}} Ubrzo nakon što su [[Nacizam|nacističke]] snage osvojile Jugoslaviju, čitava [[Bosna i Hercegovina]] je stavljena pod kontrolu profašističke [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]]. Tokom rata, vlasti NDH su sistematski protjerivale i ubijala [[Jevreji|jevrejsko]] i [[Srbi|srpsko]] stanovništvo. To je ponukalo mnoge [[Srbi|Srbe]] da se pridruže [[Četnici|četničkom]] pokretu, koji je osim početne borbe protiv okupatora, počeo da vrši zločine nad [[Bošnjaci]]ma, većinom u [[Podrinje|istočnoj Bosni]]. Početkom 1941. [[Savez komunista Jugoslavije|Jugoslavenski komunisti]] su, sa [[Josip Broz Tito|Josipom Brozom Titom]] na čelu, organizovali [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|multietnični pokret otpora]] nazvani [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizani]]. [[Glavni štab NOP odreda Bosne i Hercegovine|Glavni štab Narodnoosolobodilačkih partizanskih odreda Bosne i Hercegovine]] na području [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], formiran je 13. jula 1941. na sjednici Pokrajinskog komiteta KPJ za Bosnu i Hercegovinu. Bio je potčinjen [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovnom štabu Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije]] (NOVJ). Osim borbe protiv nacističkih snaga, [[partizani]] su bili protivnici četnicima. Od 1943. i [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|Saveznici]] počinju podržavati partizane, a četnici od tada gube svaku vanjsku podršku. Nakon toga, partizani ostvaruju nekoliko vojnih uspjeha, i na kraju bivaju najuspješnija protivgerilska grupa koja će do kraja rata osloboditi čitavu Jugoslaviju. Dana 25. novembra 1943. [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]] je u [[Mrkonjić Grad]]u uspostavio Demokratsku Bosnu i Hercegovinu kao republiku unutar [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]], sa historijskim granicama, koje su datirale još iz [[Bosna i Hercegovina u Osmanskom Carstvu|osmanskog doba]], te se taj datum obilježava i dan danas kao [[Dan državnosti Bosne i Hercegovine|Dan državnosti]]. U [[Jajce|Jajcu]], četiri dana kasnije, održano [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugo zasedanje]] [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|AVNOJ]]-a, na kome su udareni temelji nove jugoslavenske države i taj datum se u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] obilježavao kao [[Dan Republike]]. Još je važan datum i 27. juli [[Dan ustanka naroda Bosne i Hercegovine|Dan ustanka naroda BiH]] kada je 1941, [[Drvar u Narodnooslobodilačkoj borbi|oružanom akcijom u Drvaru]], počeo ustanak protiv [[Ustaše|okupatora]]. === Bosna i Hercegovina u drugoj Jugoslaviji === Nakon ulaska partizanskih trupa u [[Sarajevo]] 26. aprila 1945. sazvano je i [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Treće zasjedanje|treće zasjedanje]] [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a koje je bilo posljednje ratno i uopšte posljednje zasjedanje ovog tijela. Državna struktura Federalne Bosne i Hercegovine zaokružena je na tom zasjedanju. Tada je, najprije, odobren rad [[Prezidijum Narodne skupštine Bosne i Hercegovine|Prezidijuma ZAVNOBiH]]-a između dva zasjedanja, a zatim se ZAVNOBiH konstituisao u [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Privremenu Narodnu skupštinu Bosne i Hercegovine]]. Tada je, također, imenovana [[Prva vlada Rodoljuba Čolakovića|Narodna Vlada FD Bosne i Hercegovine]]. Po [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|AVNOJ]]-skim dogovorima i [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|jugoslavenskim]] [[ustav]]ima definisana je kao srpska, hrvatska i muslimanska (bošnjačka) zajednička teritorija. Nedjeljiva po principima [[Historija|historijskih]] činjenica postojanja bosanske teritorije definisana je kao jedna od 6 sastavnih federalnih jedinica socijalističke [[Jugoslavija|Jugoslavije]] pod nazivom ''Narodna Republika Bosna i Hercegovina'', a kasnije ''Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina''. Priznata je kao najrazličitija republika u okviru [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|bivše Jugoslavije]]. Imala je svoju posebnost, jer je u svom sastavu imala tri glavna [[Južni Slaveni|južnoslavenska]] naroda i ostale svoje građane. [[Josip Broz Tito]] je često naglašavao da je BiH nedjeljiva, te je jednom izjavio:<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=TV4YdlXnotQ|title=Bosna će bit Bosna!" Josip Broz Tito|date=29. 3. 2015|website=youtube.com|access-date=15. 4. 2024}}</ref> {{Citat3|Pošto je Bosna bila kamen spoticanja između Srba i Hrvata, rekoh: “Nećete ni jedni ni drugi, nego će Bosna bit Bosna”. Pa neka bude republika bosanska. To smo mi riješili još od početka, kada smo počeli da vodimo narodnooslobodilački rat. Imali smo tu namjeru da napravimo. Tu za podjele neke apsolutno nije imalo smisla. ''Mi smo išli postepeno, napravili smo federaciju. Kad može Hrvatska, neka bude Hrvatska, Srbija - Srbija, Crna Gora - Crna Gora, Makedonija - Makedonija, Slovenija - Slovenija…pa neka i Bosna bude Bosna, bez obzira što to nije jedna nacija tamo.'' ''Dakle, Bosna je, po našem shvatanju, zapravo prva bila oblik jedne socijalističke tvorevine, koja nije upućivala na nacionalnu osnovu.''}} Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina je jedinstven dio [[Historija Bosne i Hercegovine|historije Bosne i Hercegovine]]. Jugoslavenski komunistički slogan "[[bratstvo i jedinstvo]]" uistinu je ujedinio multietničku Bosnu i Hercegovinu i u njoj stvorio jedinstven sistem kulturne, socijalne, etničke i vjerske tolerancije. Zbog svog središnjeg geografskog položaja u sklopu Jugoslavenske federacije, poslijeratna Bosna i Hercegovina je označena kao osnova za razvijanje vojne odbrane.<ref>{{Cite journal|last=Sancaktar|first=Caner|date=Spring 2012|title=Historical Construction And Development of Bosniak Nation|journal=[[Alternatives: Turkish Journal of International Relations]]}}</ref> To je značilo veliku koncentraciju [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] i razvoj namjenske industrije. Nekoliko godina nakon završetka [[Drugi svjetski rat|Drugog Svjetskog Rata]] kreće se sa obnovom i izgradnjom razorene zemlje, grade se nove željezničke pruge, ceste, tvornice i hidroelektrane. Dolazi do ubrzanog razvoja industrije, posebno, metalurške, namjenske, mašinske, prehrambene, tekstilne, proizvodnje lijekova, izgradnje elektro-energetskog sistema, hidrocentrala, novih gradova i tvornica, škola i visokoškolskih ustanova, bolnica, domova zdravlja, uspostava sistema zdravstvene i socijalne zaštite za cjelokupno stanovništvo. Čitav taj ubrzani privredni i prometni razvoj znači širenje postojećih gradova, te nastanak novih, kao i porast broja stanovnika u urbanim sredinama, te velike seobe iz ruralnih sredina. Važnost SR Bosne i Hercegovine u SFRJ i svijetu potvrđena je i izborom [[Sarajevo|Sarajeva]] za domaćina [[Zimske olimpijske igre 1984.|Zimskih olimpijskih igara 1984]]. [[Datoteka:Neretva_most.jpg|mini|225x225piksel|Most kod [[Jablanica|Jablanice]], srušen tokom [[Bitka na Neretvi|Bitke na Neretvi]]]] ==== Politika ==== Iako se smatrala političkim zaostalom u SFRJ, tokom većeg dijela 50-ih i 60-ih godina, 70-te su doživjele uspon jake bosanske političke elite. Dok su radili u komunističkom sistemu, političari poput [[Džemal Bijedić|Džemala Bijedića]], [[Branko Mikulić|Branka Mikulića]] i [[Hamdija Pozderac|Hamdije Pozderca]] jačali su i štitili suverenitet Bosne i Hercegovine. Njihovi napori su se pokazali ključnim tokom turbulentnog perioda nakon [[Smrt Josipa Broza Tita|Titove smrti]] 1980, a danas se smatraju jednim od ranih koraka ka bosanskohercegovačkoj nezavisnosti. Međutim, republika je jedva izbjegla sve više nacionalističku klimu tog vremena, neozlijeđena.<ref>{{Cite journal|last=Armakolas|first=Loannis|date=mart 2011|title=The 'Paradox' of Tuzla City: Explaining Non-nationalist Local Politics during the Bosnian War|url=https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_2011-03_63_2/page/229|journal=Europe-Asia Studies|volume=63|issue=2|pages=229–261|doi=10.1080/09668136.2011.547697|s2cid=145068402}}</ref> Nakon Titove smrti, rastuće nacionalističke ideje, prvenstveno zapažene u [[Srpska akademija nauka i umjetnosti|Srpskoj akademiji nauke i umjetnosti]] (SANU), izvršile su pritisak na BiH da se pozabavi optužbama o rastućem [[Nacionalizam|nacionalizmu]] u sopstvenom društvu. Jedan od najkontroverznijih događaja, koji je bosanskohercegovačko političko rukovodstvo pogodilo, bio je [[Sarajevski proces]] 1983. u kojem je, pod značajnim pritiskom političkog vrha [[Socijalistička Republika Srbija|Srbije]], bosanskohercegovačka politička elita iskoristila svoj uticaj kako bi osigurala osuđujuće presude za nekoliko [[Muslimani (narod)|muslimana]] nacionalista, kao vrstu političke žrtve za sticanje političkih poena u borbi protiv srpskih nacionalista. Sarajevski proces se fokusirao na osudu [[Alija Izetbegović|Alije Izetbegovića]] za pisanje "[[Islamska deklaracija|Islamske deklaracije]]", književnog djela koje se u jugoslavenskom [[Socijalizam|socijalističkom]] režimu smatralo [[Radikalizam|radikalnim]] pristupom socijalističkim idealima Jugoslavije, koji su bili zasnovani na suzbijanju nacionalizma i kršenju te doktrine, te je bilo kažnjivo po zakonu. Ovakva suđenja u komunističkom režimu bila su prilično uobičajena i tipična praksa suzbijanja [[Sloboda govora|prava na slobodu govora]]. Bosanskohercegovački političari su ovu praksu iskoristili da reafirmišu svoje političko protivljenje srpskim nacionalističkim tendencijama, a posebno politici [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] koji je pokušavao da poništi [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Ustav iz 1974.]] koji je, između ostalog, republike definisao kao države i [[Samoupravna zajednica|samoupravne zajednice]],{{sfn|Mahić|2003|p=4}} a [[Bošnjaci]] su dobili status [[Konstitutivni narod|konstitutivnog naroda]] unutar republike, pod nazivom [[Muslimani (narod)|Muslimani]].<ref>{{cite news|title=Intervju dana Mustafa Imamović, Šta hoće SDA: ummu muslimana ili modernu državu?!|url=http://bhdani.com/arhiva/195/intervju.shtml|access-date=22. 4. 2019|work=Arhiva BH Dani broj 195|agency=[[BH Dani]]|date=2. 3. 2001|archive-date=22. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130522135332/http://bhdani.com/arhiva/195/intervju.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Bergholz|first=Max|date=juni 2013|title=Sudden Nationhood: The Microdynamics of Intercommunal Relations in Bosnia-Herzegovina After World War II|journal=American Historical Review|volume=118|issue=3|pages=679–707|doi=10.1093/ahr/118.3.679|doi-access=free}}</ref> Proces je također imao negativne rezultate, jer je srpski lobi insistirao na tome da je BiH "mračna nacija" u kojoj će biti procesuirani svi oni koji se protive vladi, gdje će muslimanski komunisti procesuirati muslimanske vjernike. Takva [[propaganda]] privukla je mnoge muslimane na njihov način razmišljanja. Drugi su Sarajevski proces tumačili kao način uklanjanja političkih amatera koji bi mogli poremetiti proces bosanskohercegovačke nezavisnosti. === Raspad Jugoslavije i nezavisnost === {{Glavni|Raspad Jugoslavije|Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|Historija nezavisne Bosne i Hercegovine}} [[Revolucije 1989.|Padom komunizma]] i početkom [[Raspad Jugoslavije|raspada Jugoslavije]], stara [[Komunizam|komunistička]] doktrina tolerancije počela je gubiti snagu, stvarajući priliku [[Nacionalizam|nacionalističkim]] elementima u društvu da šire svoj uticaj. U novembru 1990. na [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|prvim višestranačkim izborima]] pobijedile su tri najveće nacionalne stranke: [[Stranka demokratske akcije]] (SDA), [[Srpska demokratska stranka]] (SDS) i [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|Hrvatska demokratska zajednica BiH]] (HDZ BiH), koje su kasnije formirale [[Koalicija|koaliciju]]. Stranke su dijelile vlast po etničkoj liniji, tako da je [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine#Spisak predsjednika Predsjedništva|predsjednik]] [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] bio [[Bošnjaci|Bošnjak]] ([[Alija Izetbegović]]), [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine#Spisak predsjednika|predsjednik]] [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|skupštine]] [[Srbi]]n ([[Momčilo Krajišnik]]), a [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine#Spisak predsjednika|predsjednik]] [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|izvršnog vijeća]] (vlade) [[Hrvati|Hrvat]] ([[Jure Pelivan]]). U oktobru 1991, Bosna i Hercegovina započinje put ka nezavisnosti, da bi potom uslijedio i [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|referendum o nezavisnost]] 29. februara i 1. marta 1992. Nakon proglašenja nezavisnosti 3. marta i [[Međunarodno priznanje nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine|međunarodnog priznanja BiH]], u aprilu 1992. izbio je [[rat u Bosni i Hercegovini]]. Dana 8. aprila 1992, na sjednici [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine]], donesena je odluka o promjeni naziva Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina u novo ime - [[Republika Bosna i Hercegovina]], gdje država službeno prestaje biti [[Socijalizam|socijalistička]] [[republika]].<ref name=":12">{{Cite web|url=https://hrcak.srce.hr/file/28970|title=Dokumenti Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine 1991 - 1994.|last=Šimić|first=Tomo|date=2006|website=hrcak.srce.hr|publisher=Hrčak Srce|access-date=20. 1. 2024}}</ref> == Geografija == [[Datoteka:Neum02450.JPG|desno|mini|[[Neum]]]] {{Glavni|Geografija Bosne i Hercegovine}} === Položaj === Smještena je na jugoistoku [[Evropa|Evrope]], u zapadnom dijelu Balkanskog poluostrva, između [[42. paralela (sjever)|42.]] i [[46. paralela (sjever)|46. stepena]] [[Geografska širina|sjeverne geografske širine]] i [[15. meridijan (istok)|15.]] i [[20. meridijan (istok)|20. stepena]] [[Geografska dužina|istočne geografske dužine]]. Površina joj je 51.129&nbsp;km².<ref name="Stat">{{Cite web|url=http://www.fzs.ba/Statisticki%20godisnjak%202009.pdf|title=Statistički godišnjak Federacije Bosne i Hercegovine iz 2009.|archive-url=https://web.archive.org/web/20100307061052/http://www.fzs.ba/Statisticki%20godisnjak%202009.pdf|archive-date=7. 3. 2010|url-status=dead|access-date=7. 3. 2010}}</ref> Dužina granice sa susjednim republika iznosi 1.538&nbsp;km, a od toga je suhozemna granica duga 774&nbsp;km, riječna 751&nbsp;km, a morska 13&nbsp;km. Graniči s [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatskom]] na sjeveru, sjeverozapadu i jugu ([[Granica između Bosne i Hercegovine i Hrvatske|932 km]]), [[Socijalistička Republika Srbija|SR Srbijom]] na istoku ([[Granica između Bosne i Hercegovine i Srbije|357 km]]) i [[Socijalistička Republika Crna Gora|SR Crnom Gorom]] na jugoistoku ([[Granica između Bosne i Hercegovine i Crne Gore|248 km]]).<ref name="Stat" /> Na krajnjem jugu, na teritoriji općine [[Neum]], izlazi na [[Jadransko more]] u dužini 20-ak km.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html#|title=Field Listing – Coastline|work=The World Factbook|archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|archive-date=15. 3. 2018|url-status=dead|access-date=22. 8. 2006}}</ref> Granice su uglavnom prirodnog porijekla i većinom je čine rijeke [[Drina]], [[Sava]] i [[Una]], te planine, kao [[Dinara]] na jugozapadu. Najviši je vrh [[Maglić]] (2.386 m), u jugoistočnom dijelu, na [[Granica|granici]] s SR Crnom Gorom. Najduža rijeka koja protječe jest Sava, a od [[Jezero|jezera]] je najveće [[Buško jezero|Buško]], vještačka hidroakumulacija površine 56,7&nbsp;km². === Geografske cjeline === {{Glavni|Regije u Bosni i Hercegovini|Geologija Bosne i Hercegovine}}Bosna i Hercegovina sastoji se od dvije geografske i historijske cjeline: većeg [[Bosna (regija)|bosanskog]] dijela na sjeveru (otprilike 40.000&nbsp;km²) i manjeg [[Hercegovina|hercegovačkog]] na jugu. Bosna je mahom planinska zemlja, a isto se odnosi i na [[Hercegovina|Hercegovinu]], s tom razlikom da je riječ o različitim tipovima [[Tlo|tla]]. Na sjeveru se planinsko područje spušta u brežuljkasto područje [[Posavina|Posavine]], odnosne dalje pretvara u [[Panonska nizija|Panonsku niziju]]. Dinarski dijelovi Bosne prostiru se od zapada ka istoku. Hercegovinu čine planinska (visoka) i jadranska (niska) Hercegovina, koja užim pojasom između [[Neum]]a i poluostrva [[Klek (poluostrvo)|Klek]] izbija i na Jadransko more. Važna su i polja, odnosno zaravni, koje se pružaju duž najvećih rijeka ([[Una]], [[Vrbas]], [[Bosna (rijeka)|Bosna]], [[Drina]]), od juga ka sjeveru, odnosno, u slučaju [[Neretva|Neretve]], od sjevera ka jugu, a poseban oblik u krajoliku čine prostrana [[Kraško polje|kraška polja]] na jugozapadu, jugu i jugoistoku ([[Livanjsko polje|Livanjsko]], [[Duvanjsko polje|Duvanjsko]], [[Popovo polje|Popovo]] i druga). Plodna zemlja čini 13,6% površine, a samo 2,96% zemlje upotrebljava se za [[Poljoprivreda|poljoprivredu]], dok je 83,44% zemlje poljoprivredno gotovo neiskorišteno. U [[Prirodni resursi|prirodne resurse]] ubrajaju se [[ugalj]], [[željezo]], [[boksit]], [[mangan]], [[bakar]], [[hrom]], [[cink]], te [[Drvo (materijal)|drvo]] i znatne [[Voda|vodene mase]]. Rijetki [[zemljotres]]i i poplave čine jedinu ozbiljnu prirodnu opasnost u Bosni i Hercegovini. U najvažnije [[Ekologija|ekološke]] probleme spadaju [[zagađenost zraka]] iz [[Industrija|industrijskih]] postrojenja, opća zagađenost prostora zbog nedostatka opće kulture i ekološke svijesti i intenzivno [[krčenje šume]]. Gotovo je 50% teritorije Bosne i Hercegovine pod [[šuma]]ma. Najveća šumska područja u centralnom su, istočnom i zapadnom dijelu Bosne. [[Klima]] je [[Kontinentalna klima|umjereno kontinentalna]] s toplim [[Ljeto|ljetima]] i hladnim [[zima]]ma. Područja s velikom [[Nadmorska visina|nadmorskom visinom]] imaju kratka hladna ljeta i duge, ponekad žestoke zime. U primorju i na jugu zemlje zime su blage i [[Kiša|kišovite]]. === Rijeke i jezera === {{Glavni|Hidrografija Bosne i Hercegovine}}Bosna i Hercegovina obiluje [[rijeka]]ma i jezerima. Sve rijeke pripadaju [[Crno more|crnomorskom]] i [[Jadransko more|jadranskom slivu]]. Najduža je [[Sava]], koja formira znatan dio granice s [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatskom]]. Najduža rijeka koja izvire, odnosno nastaje u Bosni i Hercegovini jest [[Drina]], koja je, poput Save, velikim dijelom toka [[pogranična rijeka]], jer formira veći dio granice sa [[Socijalistička Republika Srbija|SR Srbijom]]. Od dužih rijeka tu su još [[Bosna (rijeka)|Bosna]] (s najvećim unutardržavnim slivom), [[Vrbas]], [[Una]], [[Sana]], [[Ukrina]] i [[Spreča]], koje teku prema sjeveru i pripadaju crnomorskom slivu, dok je na jugu najveća rijeka [[Neretva]], koja je i jedina rijeka koja se ulijeva u [[Jadransko more]]. S površinom 55,8&nbsp;km² najveće je jezero [[Buško jezero|Buško]], koje je na granici općina [[Livno]] i [[Tomislavgrad|Duvno]], na nadmorskoj visini 716 m. Akumulacija jezera iznosi 782 miliona m³ i po tome je jedno od najvećih jezera u Evropi. Veća jezera još su [[Modrac|Modračko]], [[Ramsko jezero|Ramsko]], [[Bilećko jezero|Bilećko]], [[Jablaničko jezero|Jablaničko]], [[Veliko Plivsko jezero|Veliko Plivsko]], [[Blidinje jezero|Blidinje]]. Mnogo je planinskih jezera, uglavnom ledničkog porijekla, a koja posjeduju znatan turistički potencijal, a poznatija su [[Prokoško jezero|Prokoško]] (na [[Vranica|Vranici]]), [[Orlovačko jezero|Orlovačko]], [[Štirinsko jezero|Štirinsko]], [[Bijelo jezero (Zelengora)|Bijelo]] i [[Kladopoljsko jezero]] (na [[Zelengora|Zelengori]]), [[Šatorsko jezero|Šatorsko]] na [[Šator (planina)|istoimenoj]] planini itd. === Nacionalni parkovi === [[Datoteka:Perucica.jpg|mini|Prašuma [[Perućica]] u okviru [[Nacionalni park Sutjeska|Nacionalnog parka Sutjeska]].]] {{Glavni|Nacionalni parkovi i parkovi prirode u Bosni i Hercegovini}}Za vrijeme postojanja republike, osnovana su dva [[Nacionalni park|nacionalna parka]]: * [[Nacionalni park Sutjeska]] (173&nbsp;km²), osnovan 1965. * [[Nacionalni park Kozara]] (34&nbsp;km²), osnovan 1967. ==== Nacionalni park Sutjeska ==== {{Glavni|Nacionalni park Sutjeska}} [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine]] 1952. je donijela zakon o proglašenju područja Sutjeske nacionalnim parkom. Iste godine [[Vlada Narodne Republike Bosne i Hercegovine|Vlada NR Bosne i Hercegovine]] donijela odluku o izdvajanju [[Perućica|Perućice]] (1.234 ha) ''iz redovnog šumarskog gospodarenja, kao šumarski objekat potreban naučnim istraživanjima i nastavi''. Rješenjem [[Zemaljski zavod za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti Bosne i Hercegovine|Zemaljskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti Bosne i Hercegovine]] 1954. područje Perućice uvećano je za 200 ha (1.434 ha) ''i stavljeno pod zaštitu države kao prirodni rezervat''. Razvoj NPS-a u prošlosti uglavnom je bio baziran na historijskim događajima iz [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]. U spomen [[Bitka na Sutjesci|bitke na Sutjesci]], poznate kao Peta neprijateljska ofanziva, u periodu od 1958. do 1975. izgrađen je [[Memorijalni kompleks Tjentište]], sa spomen-kosturnicom u kojoj su sahranjeni posmrtni ostaci 3.301-og borca sa Sutjeske, spomenikom, rad [[Miodrag Živković|Miodraga Živkovića]] i spomen kućom bitke na Sutjesci. ==== Nacionalni park Kozara ==== {{Glavni|Nacionalni park Kozara}} Dana 6. aprila 1967. Kozara je postala [[nacionalni park]], sa ciljem zaštite kulturno-historijskih i prirodnih vrijednosti planine [[Kozara|Kozare]].<ref>{{Cite web|url=https://npkozara.com/|title=Nacionalni park Kozara – planinarenje, biciklizam, šetnje , skijalište, smještaj|date=23. 10. 2023|language=bs-BA|access-date=2. 2. 2024}}</ref> Kozara je niska, ostrvska planina, smještena između [[Panonska nizija|Panonske nizije]] na sjeveru i [[Dinaridi|Dinarida]] na jugu, te omeđena rijekama [[Sava|Savom]], [[Una|Unom]], [[Vrbas]]om i [[Sana|Sanom]]. Poslije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] planina Kozara postala je čuvena po borbama ([[Bitka na Kozari]]) naroda ovog kraja za slobodu. Kao pjesničko svjedočanstvo stradanja naroda kozaračkog kraja nastala je čuvena pjesma [[Stojanka majka Knežopoljka]] koju je napisao [[Skender Kulenović]] 1942. Na Mrakovici, centralnom dijelu nacionalnog parka, uređen je [[Memorijalni kompleks Kozara]], kojeg čine: Spomenik Revoluciji, memorijalni zid i muzej.<ref>{{Cite web|url=http://www.npkozara.com/v1/index.php/sr-yu/9-najnovije-vijesti/33-kozara|title=Kozara - Nacionalni park Kozara|archive-url=https://web.archive.org/web/20200811142605/http://www.npkozara.com/v1/index.php/sr-yu/9-najnovije-vijesti/33-kozara|archive-date=11. 8. 2020|url-status=dead|access-date=27. 8. 2020}}</ref> == Administrativna podjela == U februaru 1942. [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovni štab Narodnooslobilačke vojske Jugoslavije]] donio je neke od prvih propisa o formiranju, organizaciji i radu [[Narodnooslobodilački odbor|narodnooslobodilačkih odbora]] na slobodnoj teritoriji poznatih kao [[Fočanski propisi]], koji su definisali mjesne narodnooslobodilačke odbore kao privremene organe narodne vlasti koje bira biračko tijelo slobodno i neposredno.<ref name="Pejanović">{{cite journal|last1=Mirko|first1=Pejanović|date=2014|title=Društveno-istorijski razvoj lokalne samouprave u Bosni i Hercegovini U XX stoljeću|url=https://pregled.unsa.ba/index.php/pregled/article/view/353|journal=Pregled|publisher=|volume=|issue=3|pages=27-70|doi=|s2cid=}}</ref> Prvi odbori formirani su u [[Bosanska krajina|Bosanskoj Krajini]] i [[Podrinje|Podrinju]], čiji je broj porastao na 911 sela, 131 općinu, 19 kotara i jednu oblast ([[Hercegovina]]) 1942.<ref name="Pejanović" /> [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Drugo zasjedanje|Drugom zasjedanju]] [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a u [[Sanski Most|Sanskom Mostu]] 1944. regulisani su izbori mjesnih narodnooslobodilačkih odbora, definišući ih kao ''"temelj narodne vlasti u Federalnoj Bosni i Hercegovini"''.<ref name="Pejanović" /> U neposrednom periodu nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] administrativne jedinice u Bosni i Hercegovini bili su: [[Općina|općine]], urbana naselja, gradske regije, [[grad]]ovi, [[kotar]]i i okruzi.<ref name="Pejanović" /> Godine 1946. SR Bosna i Hercegovina bila je podijeljena na 7 okruga, 1 gradski okrug, 78 kotara, 9 gradskih kotara, kao i na 1293 mjesna narodna odbora (iako je njihov broj smanjen od 1947. do 1948).<ref name="Pejanović" /> Između 1949. i 1950. SR BiH bila je podijeljena na 4 okruga ([[Tuzlanski okrug|Tuzlanska]], [[Sarajevski okrug|Sarajevska]], [[Mostarski okrug|Mostarska]] i [[Banjalučki okrug|Banjalučka]]), 67 kotara, 14 gradova (koji nisu bili u sastavu kotara), 26 općina (koji su bili u sastavu kotara) i 880 mjesna narodna odbora. Godine 1951. ukinuta je prva kategorija oblasti.<ref name="Pejanović" /> === Kotari === [[Datoteka:Kotari BiH.png|mini|Podjela SR BiH na kotare nakon 1957.]] Između 1953. i 1955. (kada je uveden novi zakon o općinama i kotarima) 880 mjesnih narodnih odbora transformisano je u 363 općine, dok je broj kotara smanjen na 15: [[Banja Luka]], [[Bihać]], [[Brčko]], [[Derventa]], [[Doboj]], [[Goražde]], [[Jajce]], [[Livno]], [[Mostar]], [[Prijedor]], [[Sarajevo]], [[Trebinje]], [[Tuzla]], [[Zenica]] i [[Zvornik]].<ref name="Sloga">Mardešić, Petar; Dugački, Zvonimir; Zoričić, Josip. ''Geografski atlas i statističko–geografski pregled svijeta'', V. prošireno izdanje, 'Seljačka sloga', Zagreb, 1956., str. 40. i 41.</ref> {| class="wikitable" !Kotar ⁽¹⁹⁵³⁾ !Površina (km²) !Kotar ⁽¹⁹⁵³⁾ !Površina (km²) !Kotar ⁽¹⁹⁵³⁾ !Površina (km²) |- |[[Banja Luka]] |3.956 |[[Goražde]] |3.462 |[[Sarajevo]] |4.915 |- |[[Bihaćka republika|Bihać]] |3.992 |[[Jajce]] |2.684 |[[Trebinje]] |2.849 |- |[[Brčko]] |2.399 |[[Livno]] |4.459 |[[Tuzla]] |3.025 |- |[[Derventa]] |1.616 |[[Mostar]] |6.492 |[[Zenica]] |2.735 |- |[[Doboj]] |2.732 |[[Prijedor]] |3.492 |[[Zvornik]] |2.298 |} Godine 1957. ukinuta su 3 kotara ([[Derventa]], [[Trebinje]] i [[Zvornik]]) i pripojena susjednim kotarima.<ref name="Pejanović" /> Treći po redu [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1961.|popis stanovništva u SR BiH]], objavljen 30. marta 1961, donio je značajne promjene. Ukinuta je podjela na kotare i uvedena podjela na okruge. Umjesto dotadašnjih 66 kotara, ustanovljeno je 12 okruga koji su bili podijeljeni na 122 općine. Ova podjela, uz neke manje promjene, potrajala je sve do danas, s mnogim općinama koje još uvijek imaju granice povučene 1961. Na kraju su okruzi potpuno ukinuti 1964. === Općine === [[Datoteka:Bosnia and Herzegovina division 1995.png|mini|Podjela SR BiH na općine, stanje prije [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]].]] Tokom godina, početni broj od 363 općine smanjen je na 134 (1959), zatim na 122 (1961), a kasnije na 107 (1966).<ref name="Pejanović" /> Broj općina je povećan na 109 uoči [[Zimske olimpijske igre 1984.|Zimskih olimpijskih igara 1984.]] u [[Sarajevo|Gradu Sarajevu]] kada su se formirale dvije nove općine [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]] i [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]], pa je na popisima iz 1981. i 1991, SR Bosna i Hercegovina imala 109 općina, i to:<ref name="Pejanović" /> * [[Sarajevo|Grad Sarajevo]] (10 općina): [[Vogošća]], [[Ilijaš]], [[Ilidža]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], [[Novo Sarajevo]], [[Pale]], [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]], [[Trnovo]], [[Hadžići]] i [[Centar (Sarajevo)|Centar]]. * Ostale općine: [[Banovići]], [[Banja Luka]], [[Bijeljina]], [[Bileća]], [[Bihać]], [[Gradiška|Bosanska Gradiška]], [[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]], [[Bosanska Krupa]], [[Brod (općina)|Bosanski Brod]], [[Novi Grad|Bosanski Novi]], [[Bosanski Petrovac]], [[Šamac|Bosanski Šamac]], [[Bosansko Grahovo]], [[Bratunac]], [[Breza (općina)|Breza]], [[Brčko]], [[Bugojno]], [[Busovača]], [[Cazin]], [[Čajniče]], [[Čapljina]], [[Čelinac]], [[Čitluk]], [[Derventa]], [[Doboj]], [[Donji Vakuf]], [[Tomislavgrad|Duvno]], [[Fojnica]], [[Foča]], [[Gacko]], [[Glamoč]], [[Goražde]], [[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]], [[Gradačac]], [[Gračanica]], [[Grude]], [[Han-Pijesak]], [[Jablanica]], [[Jajce]], [[Kakanj]], [[Kalesija]], [[Kalinovik]], [[Kiseljak]], [[Kladanj]], [[Ključ (općina)|Ključ]], [[Konjic]], [[Kotor-Varoš]], [[Kreševo]], [[Kupres (Federacija Bosne i Hercegovine)|Kupres]], [[Laktaši]], [[Livno]], [[Široki Brijeg|Lištica]], [[Lopare]], [[Lukavac]], [[Ljubinje]], [[Ljubuški]], [[Maglaj]], [[Modriča]], [[Mostar]], [[Mrkonjić Grad]], [[Nevesinje]], [[Neum]], [[Olovo (općina)|Olovo]], [[Orašje]], [[Odžak]], [[Posušje]], [[Prijedor]], [[Prnjavor]], [[Prozor-Rama|Prozor]], [[Novi Travnik|Pucarevo]], [[Rogatica]], [[Rudo]], [[Sanski Most]], [[Kneževo|Skender Vakuf]], [[Sokolac]], [[Srbac]], [[Srebrenik]], [[Srebrenica]], [[Stolac]], [[Šekovići]], [[Šipovo]], [[Teslić]], [[Tešanj]], [[Drvar|Titov Drvar]], [[Travnik]], [[Trebinje]], [[Tuzla]], [[Ugljevik]], [[Vareš]], [[Velika Kladuša]], [[Visoko]], [[Vitez (općina)|Vitez]], [[Višegrad]], [[Vlasenica]], [[Zavidovići]], [[Zenica]], [[Zvornik]], [[Žepče]] i [[Živinice]]. ==== Bivša imena općina ==== Nazivi određenih općina u vrijeme SR Bosne i Hercegovine bili su: * Bosanski Brod - danas [[Brod (općina)|Brod]], * Bosanska Dubica - danas [[Kozarska Dubica]], * Bosanska Gradiška - danas [[Gradiška]], * Bosanski Novi - danas [[Novi Grad]], * Bosanski Šamac - danas [[Šamac]], * Dobratići - danas [[Dobretići]], * Duvno - danas [[Tomislavgrad]], * Gornji Vakuf - danas [[Gornji Vakuf-Uskoplje]], * Lištica - danas [[Široki Brijeg]], * Prozor - danas [[Prozor-Rama]], * Pucarevo - danas [[Novi Travnik]] (od 1980; po [[Đuro Pucar|Đuri Pucaru]]), * Skender Vakuf - danas [[Kneževo]], * Titov Drvar - danas [[Drvar]] (od 1981; po [[Josip Broz Tito|Josipu Brozu Titu]]). == Politika == Funkciju šefa države SR Bosne i Hercegovine obavljao je predsjednik [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a (od 1943. do 1945), odnosno predsjednik [[Prezidijum Narodne skupštine Bosne i Hercegovine|Prezidijuma]] [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Narodne skupštine BiH]] (od 1945. do 1953). Nakon ukidanja ove funkcije, od 1953. do 1974. funkciju šefa države je obavljao [[Spisak predsjednika skupština Bosne i Hercegovine|predsjednik skupštine]]. Funkcija predsjednika, odnosno predsjednika [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva SR Bosne i Hercegovine]] uvedena je [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Ustavom 1974]].<ref>{{Cite web|url=http://www.rulers.org/rulb1.html#bosnia_and_herzegovina|title=Bosnia and Herzegovina|website=www.rulers.org|access-date=24. 1. 2024}}</ref> === Zakonodavstvo === [[Datoteka:Muzej_ZAVNOBiH-a.JPG|desno|mini|250x250piksel|Kuća u kojoj je održano [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Prvo zasjedanje|prvo zasjedanje]] [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a, [[Mrkonjić Grad]].]] [[Datoteka:Dom_ZAVNOBiH-a.JPG|desno|mini|250x250piksel|Dom ZAVNOBiH-a, [[Mrkonjić Grad]].]] ==== ZAVNOBiH ==== {{Glavni|Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine}} [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine]] (ZAVNOBiH) bilo je najviši politički - predstavnički i zakonodavni organ Demokratske Bosne i Hercegovine u periodu od 25. novembar 1943. do 26. aprila 1945. Prvobitno se sastojao od 173 vijećnika. ZAVNOBiH je održao tri zasjedanja, a na [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Treće zasjedanje|trećem zasjedanje]] prerastao u [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Narodnu skupštinu Bosne i Hercegovine]]. Prvi predsjednik bio je dr. [[Vojislav Kecmanović]], prvi potpredsjednik [[Avdo Humo]], drugi potpredsjednik [[Aleksandar Preka]], treći potpredsjednik [[Đuro Pucar|Đuro Pucar - Stari]] i sekretar [[Hasan Brkić]]. Predsjednik, potpredsjednici i sekretar su činili uže rukovodstvo Prezidijuma, odnosno Predsjedništvo Prezidijuma i ujedno Predsjedništvo ZAVNOBiH-a. ==== Narodna skupština ==== {{Glavni|Narodna skupština Bosne i Hercegovine}} [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Narodna skupština Narodne Republike Bosne i Hercegovine]] bila je najviše zakonodavno tijelo Federalne Države Bosne i Hercegovine (kasnije Narodne Republike Bosne i Hercegovine) ustanovljeno na [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Treće zasjedanje|Trećem zasjedanju]] [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a u [[Sarajevska operacija|oslobođenom]] [[Sarajevo|Sarajevu]]. Sastojala se od dva doma (vijeća): [[Republičko vijeće Narodne skupštine Bosne i Hercegovine|Republičko vijeće]] sa 114 poslanika i [[Vijeće proizvođača Narodne skupštine Bosne i Hercegovine|Vijeće proizvođača]] sa 82 poslanika. Narodna skupština Bosne i Hercegovine naslijedila je [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]] na trećem zasjedanju održanom od 26. do 28. aprila 1945. Treće zasijedanje ZAVNOBiH-a bilo je ujedno i prva sjednica Narodne skupštine BiH gdje je, između ostalog, uspostavljena državna i predstavnička vlast u Bosni i Hercegovini. ===== Skupština SR BiH ===== {{Glavni|Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine}} [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] bila je najviše zakonodavno tijelo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine ustanovljeno [[Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Ustavom SR BiH]]. Dana 10. aprila 1963. usvojen je [[Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] gdje je Narodna Republika Bosna i Hercegovina preimenovana u Socijalističku Republiku Bosnu i Hercegovinu čime službeno [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Narodnu skupštinu BiH]] naslijeđuje Skupština SR BiH. Skupština SR Bosne i Hercegovine je kroz svoju historiju imala tri različita sistema domova: [[Petodomni sistem|petodomni]], [[Trodomni sistem|trodomni]] i [[dvodomni sistem]]. Ustavom iz 1963. uvedena je Skupština SR Bosne i Hercegovine s pet domova (vijeća), a to su bili: [[Republičko vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Republičko vijeće]] kao vijeće delegata građana u općinama sa 120 poslanika, [[Privredno vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Privredno vijeće]], [[Prosvjetno-kulturno vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Prosvjetno-kulturno vijeće]], [[Socijalno-zdravstveno vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Socijalno-zdravstveno vijeće]] i [[Organizacijsko-političko vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Organizacijsko-političko vijeće]], kao vijeće delegata radnih ljudi u radnim zajednicama sa po 70 poslanika. Kasnijim amandmanima Organizacijsko-političko vijeće preimenovano je u [[Društveno-političko vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Društveno-političko vijeće]]. Prema [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Ustavu iz 1974]], nova struktura Skupštine SR BiH činila je tri doma (vijeća): [[Vijeće udruženog rada Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće udruženog rada]] sa 160 delegata, [[Društveno-političko vijeće Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Društveno-političko vijeće]] i [[Vijeće općina Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće općina]] sa po 80 delegata. Amandmana LIX - LXXX na [[Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] donesenih u julu 1990. Skupština SR BiH ponovno je reorganizirana, ovaj put u dva doma (vijeća): [[Vijeće građana Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće građana]] sa 130 predstavnika i [[Vijeće općina Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće općina]] sa 110 predstavnika, po jedan za svaku općinu i grad u državi. ==== Spisak predsjednika skupština ==== {{Glavni|Spisak predsjednika skupština Bosne i Hercegovine}} {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Portret ! width="180" |Ime i prezime ! colspan="2" |Mandat !Stranka |- ! colspan="6" |Predsjednik [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |1. |[[Datoteka:Vojislav Kecmanović (cropped2).jpg|110x110piksel]] |[[Vojislav Kecmanović]] {{small|(1881–1961)}} |25. novembar 1943. |26. april 1945. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]) |- ! colspan="6" |Predsjednik [[Prezidijum Narodne skupštine Bosne i Hercegovine|Prezidijuma Narodne skupštine BiH]] |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |(1.) |[[Datoteka:Vojislav Kecmanović (cropped2).jpg|110x110piksel]] |[[Vojislav Kecmanović]] {{small|(1881–1961)}} |26. april 1945. |1946. | rowspan="2" |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]) |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |2. |[[Datoteka:Đuro_Pucar_(cropped).jpg|122x122piksel]] |[[Đuro Pucar]] {{small|(1899–1979)}} |1946. |1948. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |3. |[[Datoteka:Vlado_Segrt_EPLJ.JPG|107x107piksel]] |[[Vlado Šegrt]] {{small|(1907–1991)}} |1948. |1953. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|SKJ]]) |- ! colspan="6" |Predsjednik [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine|Narodne skupštine NR BiH]] |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |4. |[[Datoteka:Đuro_Pucar_(cropped).jpg|122x122piksel]] |[[Đuro Pucar]] {{small|(1899–1979)}} |decembar 1953. |juni 1963. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|SKJ]]) |- ! colspan="6" |Predsjednik [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupštine SR BiH]] |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |5. |[[Datoteka:Ratomir_Dugonjić.jpg|146x146piksel]] |[[Ratomir Dugonjić]] {{small|(1916–1987)}} |juni 1963. |1967. | rowspan="9" |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|SKJ]]) |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |6. |[[Datoteka:Visit_of_Džemal_Bijedić,_Yougoslav_Prime_Minister,_to_the_CEC_(cropped).jpg|112x112piksel]] |[[Džemal Bijedić]] {{small|(1917–1977)}} |1967. |30. juli 1971. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |7. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Hamdija Pozderac]] {{small|(1924–1988)}} |30. juli 1971. |1978. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |8. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Niko Mihaljević]] |1978. |1981. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |9. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Vaso Gačić]] |1981. |1983. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |10. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Ivica Blažević]] |1983. |1984. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |11. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Salko Oruč]] |1984. |1987. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |12. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Savo Čečur]] |1987. |1989. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |13. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Zlatan Karavdić]] |1989. |20. decembar 1990. |- ! style="background-color:#38659C; color:white;" |14. |[[Datoteka:Momcilo_Krajisnik_crop.jpeg|107x107piksel]] |[[Momčilo Krajišnik]] {{small|(1945–2020)}} |20 decembar 1990. |14. septembar 1992. |[[Srpska demokratska stranka|SDS]] |} === Predsjedništvo === [[Datoteka:Sarajevo BH-Presidency 2011-10-31 (3).jpg|mini|Zgrada [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Bosne i Hercegovine]] u [[Sarajevo|Sarajevu]].]]{{Glavni|Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine}} [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] bio je naziv za kolektivnog šefa države u SR Bosni i Hercegovini od 1974. do 1992. Iako je Bosna i Hercegovina postala Republika, još 1943, kao i ostale republike [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]] nije imala funkciju predsjednika Republike već je funkciju šefa države obavljao najprije predsjednik skupštine. [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Ustavom SR Bosne i Hercegovine iz 1974.]] formirano je Predsjedništvo SR Bosne i Hercegovine, po uzoru na [[Predsjedništvo SFRJ]], formirano juna 1971. Pod ovim nazivom postojalo je do 8. aprila 1992. kada je u skladu sa odlukom o preimenovanju Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine u [[Republika Bosna i Hercegovina|Republiku Bosnu i Hercegovinu]], preimenovano u [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine]].<ref>{{Cite web|url=https://hrcak.srce.hr/file/28970|title=Dokumenti Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine 1991 - 1994.|last=Šimić|first=Tomo|date=2006|website=hrcak.srce.hr|publisher=Hrčak Srce|access-date=20. 1. 2024}}</ref> Nakon potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]], 13. oktobra 1996. formirano je današnje tročlano [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine]].<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.parlament.ba/Content/Read/183?title=Parlamentarizam-u-Bosni-i-Hercegovini-u-uslovima-politi%C4%8Dkog-pluralizma-(1990.%E2%80%931995.)|title=Parlamentarizam u Bosni i Hercegovini u uslovima političkog pluralizma (1990.–1995.)|website=www.parlament.ba|access-date=20. 1. 2024}}</ref> Predsjedništvo SR Bosne i Hercegovine imalo je 9 članova (do 1990): 8 koje je birala Skupština i jednog po položaju (do 1989). Mandat članova Predsjedništva bilo je četiri godine, a mandat predsjednika prvobitno četiri, a od 1982. po jednu godinu. U periodu od 1974. do 1992. na čelu Predsjedništva nalazilo se devet predsjednika. ==== Spisak predsjednika Predsjedništva ==== {{Glavni|Spisak predsjednika Bosne i Hercegovine}} {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Portret ! width="180" |Ime i prezime ! colspan="2" |Mandat !Stranka |- ! colspan="6" |Predsjednik [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva SR Bosne i Hercegovine]] |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |1. |[[Datoteka:Ratomir_Dugonjić.jpg|146x146piksel]] |[[Ratomir Dugonjić]] {{small|(1916–1987)}} |maj 1974. |april 1978. | rowspan="8" |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|SKJ]]) |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |2. |[[Datoteka:Raif Dizdarević (političar) (cropped).jpg|112x112piksel]] |[[Raif Dizdarević]] {{small|(rođ. 1926)}} |april 1978. |april 1982. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |3. |[[Datoteka:Branko Mikulić (1988).jpg|112x112piksel]] |[[Branko Mikulić]] {{small|(1928–1994)}} |april 1982. |26. april 1984. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |4. |[[Datoteka:Milanko Renovica.jpg|84x84px]] |[[Milanko Renovica]] {{small|(1928-2013)}} |26. april 1984. |26. april 1985. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |5. |[[Datoteka:Munir Mesihović.jpg|112x112piksel]] |[[Munir Mesihović]] {{small|(1928-2016)}} |26. april 1985. |april 1987. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |6. |[[Datoteka:Mato Andrić.jpg|112x112piksel]] |[[Mato Andrić]] {{small|(1928-2015)}} |april 1987. |april 1988. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |7. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Nikola Filipović]] {{small|(1926-2001)}} |april 1988. |april 1989. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |8. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Obrad Piljak]] {{small|(1933-2013)}} |april 1989. |decembar 1990. |- ! style="background-color:#00A859; color:white;" |9. |[[Datoteka:Alija Izetbegovic (cropped).jpg|112x112piksel]] |[[Alija Izetbegović]] {{small|(1925-2003)}} |decembar 1990. |8. april 1992. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |} === Izvršno vijeće === {{Glavni|Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine}} [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|Izvršno vijeće Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] bio je naziv za izvršnu vlast u SR Bosni i Hercegovini od 1953. do 1990. Izvršno vijeće je, prema [[Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine iz 1974.|Ustavu SRBiH]], predstavljalo izvršni organ [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] i sačinjavali su ju: predsjednik, članovi koje bira skupština i republički sekretari (ministri). Zvanični nazivi tokom postojanja SR Bosne i Hercegovine, od 1943. do 1992, bili su:<ref>{{Cite web|url=https://www.parlament.ba/Content/Read/182?title=ParlamentarizamuBosniiHercegoviniuperiodu1945.%E2%80%931990.|title=Parlamentarizam u Bosni i Hercegovini u periodu 1945.–1990.|website=www.parlament.ba|access-date=3. 2. 2024}}</ref> * ''Narodna vlada Federalne Države Bosne i Hercegovine'' - od 1945. do 1946. * ''Vlada Narodne Republike Bosne i Hercegovine'' - do 1946. do 1953. * ''Izvršno vijeće Narodne skupštine Narodne Republike Bosne i Hercegovine'' - od 1953. do 1963. * ''Izvršno vijeće Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine'' - od 1963. do 1990. * ''Vlada Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine'' - do 1990. do 1992. Također, u zvaničnoj upotrebi koristio se i naziv ''Republičko izvršno vijeće'', da bi se razlikovalo od [[Savezno izvršno vijeće|Saveznog izvršnog vijeća]]. Često su se koristile i skraćene varijante imena: ''Izvršno vijeće SRBiH'' ili ''Izvršno vijeće BiH''. ==== Spisak predsjednika vlada ==== {{Glavni|Spisak predsjednika vlada Bosne i Hercegovine}} {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Portret ! width="180" |Ime i prezime ! colspan="2" |Mandat !Stranka |- ! colspan="6" |'''Ministar za Bosnu i Hercegovinu u [[Privremena vlada DFJ|Privremenoj vladi DFJ]]''' |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |1. |[[Datoteka:Rodoljub Čolaković 1.jpg|110x110piksel]] |[[Rodoljub Čolaković]] {{small|(1900–1983)}} |7. mart 1945. |26. april 1945. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]) |- ! colspan="6" |'''Predsjednik [[Narodna vlada Bosne i Hercegovine|Narodne vlade Bosne i Hercegovine]]''' |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |(1.) |[[Datoteka:Rodoljub Čolaković 1.jpg|110x110piksel]] |[[Rodoljub Čolaković]] {{small|(1900–1983)}} |26. april 1945. |14. februar 1946. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]) |- ! colspan="6" |Predsjednik vlade NR BiH |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |2. |[[Datoteka:Rodoljub Čolaković 1.jpg|110x110piksel]] |[[Rodoljub Čolaković]] {{small|(1900–1983)}} |22. novembar 1946. |septembar 1948. | rowspan="2" |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|KPJ]]) |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |3. |[[Datoteka:Đuro_Pucar_(cropped).jpg|122x122piksel]] |[[Đuro Pucar]] {{small|(1899–1979)}} |septembar 1948. |mart 1953. |- ! colspan="6" |'''Predsjednik [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|Izvršnog vijeća NR BiH]]''' |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |(3.) |[[Datoteka:Đuro_Pucar_(cropped).jpg|122x122piksel]] |[[Đuro Pucar]] {{small|(1899–1979)}} |mart 1953. |decembar 1953. | rowspan="3" |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|SKJ]]) |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |4. |[[Datoteka:Avdo Humo.jpg|bez okvira|118x118piksel]] |[[Avdo Humo]] {{small|(1914–1983)}} |decembar 1953. |1956. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |5. |[[Datoteka:Osman Karabegovic.jpg|bez okvira|104x104piksel]] |[[Osman Karabegović]] {{small|(1914–1983)}} |1956. |1963. |- ! colspan="6" |'''Predsjednik [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|Izvršnog vijeća SR BiH]]''' |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |6. |[[Datoteka:Hasan brkic cropped.png|bez okvira|121x121piksel]] |[[Hasan Brkić]] {{small|(1913–1965)}} |1963. |1965. | rowspan="9" |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] ([[Savez komunista Jugoslavije|SKJ]]) |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |7. |[[Datoteka:Rudi Kolak.jpg|bez okvira|130x130piksel]] |[[Rudi Kolak]] |1965. |1967. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |8. |[[Datoteka:Branko Mikulić (1988).jpg|112x112piksel]] |[[Branko Mikulić]] {{small|(1928–1994)}} |1967. |1969. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |9. |[[Datoteka:Dragutin Kosovac.jpg|bez okvira|112x112piksel]] |[[Dragutin Kosovac]] {{small|(1924–2012)}} |1969. |april 1974. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |10. |[[Datoteka:Milanko Renovica.jpg|84x84px]] |[[Milanko Renovica]] {{small|(1928-2013)}} |april 1974. |28. april 1982. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |11. |[[Datoteka:Seid Maglajlija.jpg|bez okvira|121x121piksel]] |[[Seid Maglajlija]] |28. april 1982. |28. april 1984. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |12. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Gojko Ubiparip]] |28. april 1984. |april 1986. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |13. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Josip Lovrenović]] |april 1986. |april 1988. |- ! style="background-color:#FF0000; color:white;" |14. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Marko Ćeranić]] |april 1988. |20. decembar 1990. |- ! colspan="6" |'''Predsjednik [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|Vlade SR BiH]]''' |- ! style="background-color:#0064AA; color:white;" |15. |[[Datoteka:Jure Pelivan.jpg|bez okvira|107x107piksel]] |[[Jure Pelivan]] {{small|(1928–2014)}} |20. decembar 1990. |8. april 1992. |[[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] |} == Demografija == [[Datoteka:BiH-Ethnic-1948.jpg|mini|Demografija Bosne i Hercegovine 1948.|202x202piksel]]{{Glavni|Demografija Bosne i Hercegovine}}Tokom svog postojanja, SR Bosna i Hercegovina imala je šest popisa stanovništva. === Popis iz 1948. === {{Glavni|Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1948.}} Na [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1948.|prvom popisu stanovništva]] nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], izvršenom 15. marta 1948 na površini od 51.200&nbsp;km², živjelo je 2.564.308 stanovnika. Popis je vršen u svim republikama [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNRJ]], a osnovne popisne jedinice bile su kotari i gradovi. Etničku većinu činili su [[Srbi]] sa 1.136.116 (44.29%) stanovnika, 788.403 (30.73%) bili su neopredjeljeni, 614.123 (23.94%) [[Hrvati]] i 26.635 (1.04%) ostali. Nije postojala mogućnost izjašnjavanja kao [[Muslimani (narod)|Musliman]] ([[Bošnjaci|Bošnjak]]), pa se većina izjašnjavala kao neopredjeljeni. [[Datoteka:BiH-1953-Ethnic-muni.jpg|mini|202x202piksel|Demografija Bosne i Hercegovine 1953.]] === Popis iz 1953. === {{Glavni|Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1953.}} [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1953.|Drugi po redu popis stanovništva]] bio je objavljen 31. marta 1953. Administrativna organizacija u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] bila je gotovo identična onoj iz 1948, s tim da je kotar [[Odžak]] ukinut i pridružen kotaru [[Modriča]]. Na ovom popisu, kao i na popisu 1948, nije postojala mogućnost izjašnjavanja kao Musliman, ali je dodana opcija [[Jugoslaveni|Jugoslaveni - neopredjeljeni]]. Na površini od 51.221&nbsp;km² 1953. u BiH živjelo je 2.847.459 stanovnika, od toga: 1.264.372 (44.40%) bili su [[Srbi]], 891.800 (31.32%) [[Jugoslaveni|Jugoslaveni - neopredjeljeni]], 654.229 (22.97%) [[Hrvati]] i 39.398 (1.34%) ostali. [[Datoteka:BiH - Etnicki sastav po opstinama 1961 2.gif|mini|196x196piksel|Demografija Bosne i Hercegovine 1961.]] === Popis iz 1961. === {{Glavni|Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1961.}} [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1961.|Treći popis stanovništva]] bio je objavljen 30. marta 1961. Učinjen osam godina nakon prijašnjeg, ovaj popis je donio značajne promjene. Ukinuta je podjela na [[kotare]], i uvedena podijela na okruge. Umjesto dotadašnjih 66 kotara, ustanovljeno je 12 okruga koji su bili podijeljeni na 122 općine. Druga značajna promjena je ta, da je uvedena kategorija [[Muslimani (narod)|Muslimana]] kao etničke pripadnosti, iako se dio današnjih [[Bošnjaci|Bošnjaka]] još uvijek izjašnjavao kao neopredijeljeni [[Jugoslaveni]]. Na površini od 51.197&nbsp;km² 1961. u BiH živjelo je 3.277.948 stanovnika, od toga: 1.406.057 (42.89%) bili su [[Srbi]], 842.248 (25.69%) [[Muslimani (narod)|Muslimani]], 711.665 (21.71%) [[Hrvati]], 275.883 (8.42%) [[Jugoslaveni]] i 42.095 (1.28%) ostali. [[Datoteka:BiH - Etnicki sastav po opstinama 1971 2.gif|mini|196x196piksel|Demografija Bosne i Hercegovine 1971.]] === Popis iz 1971. === {{Glavni|Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1971.}} [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1971.|Četvrti popis stanovništva]] bio je izvršen 31. marta 1971. Za razliku od prethodnog, ukinuti su okruzi i jedina administrativna podjela bila je na 107 općina, od kojih je osam bilo u sastavu [[Sarajevo|Grada Sarajeva]]. Na površini od 51.197&nbsp;km² 1971. u BiH živjelo je 3.746.111 stanovnika, od toga: 1.482.430 (39.57%) bili su [[Muslimani (narod)|Muslimani]], 1.393.148 (37.19%) [[Srbi]], 772.491 (20.62%) [[Hrvati]], 43.796 (1.17%) [[Jugoslaveni]] i 54.246 (1.46%) ostali. [[Datoteka:BiH - Etnicki sastav po opstinama 1981 2.gif|mini|196x196piksel|Demografija Bosne i Hercegovine 1981.]] === Popis iz 1981. === {{Glavni|Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1981.}} [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1981.|Peti popis stanovništva]] bio je obavljen 31. marta 1981. Broj općina je povećan na 109 uoči [[Zimske olimpijske igre 1984.|Zimskih olimpijskih igara 1984.]] u [[Sarajevo|Gradu Sarajevu]] kada su se formirale dvije nove općine [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]] i [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]], pa je od tada SR Bosna i Hercegovina imala 109 općina.<ref name="Pejanović" /> Na površini od 51.197&nbsp;km² 1981. u BiH živjelo je 4.124.256 stanovnika, od toga: 1.630.033 (39.52%) bili su [[Muslimani (narod)|Muslimani]], 1.320.738 (32.02%) [[Srbi]], 758.140 (18.38%) [[Hrvati]], 326.316 (7.91%) [[Jugoslaveni]] i 89.029 (2.07%) ostali. [[Datoteka:Bosnia Herzegovina Ethnic 1991.png|mini|194x194piksel|Demografija Bosne i Hercegovine 1991.]] === Popis iz 1991. === {{Glavni|Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.}} [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.|Šesti i posljednji popis stanovništva]] SR Bosne i Hercegovine bio je izvršen u martu 1991. Na površini od 51.197&nbsp;km² 1991. u BiH živjelo je 4.377.033 stanovnika, od toga: 1.902.956 (43.47%) bili su [[Muslimani (narod)|Muslimani]], 1.366.104 (32.21%) [[Srbi]], 760.852 (17.38%) [[Hrvati]], 242.682 (5.54%) [[Jugoslaveni]] i 103.809 (2.38%) ostali. == Privreda == {{Glavni|Privreda Bosne i Hercegovine}} Uz [[Socijalistička Republika Makedonija|SR Makedoniju]] i [[Socijalistička Republika Crna Gora|SR Crnu Goru]], SR Bosna i Hercegovina se ubrajala u red siromašnijih republika [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Jugoslavije]]. [[Poljoprivreda]] je uglavnom bila u privatnim rukama, ali posjedi su bili mali i neprofitabilni, dok se hrana uglavnom uvozila. I danas se vide posljedice centralnog planiranja privrede, a glavna je nevolja prevelik broj radnika u industriji. U periodu postojanja [[Socijalizam|socijalizma]] u Bosni i Hercegovini forsirana je teška i vojna industrija, pa je republika imala velik dio jugoslavenskih vojnih postrojenja. Glavni poljoprivredni proizvodi su žitarice, te razne vrste voća i povrća. Glavne su industrijske grane proizvodnja [[čelik]]a, [[Ugalj|uglja]], [[Željezo|željeza]], automobilska industrija, tekstilna industrija, proizvodnja [[duhan]]a, namještaja i prerada [[Nafta|nafte]]. == Infrastruktura == ===Energetika === {{Glavni|Spisak elektrana u Bosni i Hercegovini}}{{Energetski izvori SR BiH}}Zahvaljujući socijalističkom sistemu, Bosna i Hercegovina posjeduje znatan broj energetskih objekata, s instaliranim energetskim kapacitetima koji zadovoljavaju potrebe za električnom energijom. S obzirom na hidropotencijal i velike rezerve [[Ugalj|uglja]], najveći udio proizvedene električne energije ostvaruje se iskorištavanjem bogatog hidropotencijala i sagorijevanjem [[Fosilna goriva|fosilnih goriva]], tj. uglja. Neke od takvih [[termoelektrana]] su: [[Termoelektrana Kakanj|TE Kakanj]] (450 MW, 1985), [[Termoelektrana Gacko|TE Gacko]] (300 MW, 1983), [[Termoelektrana Tuzla|TE Tuzla]] (723 MW, 1963) i [[Termoelektrana Ugljevik|TE Ugljevik]] (300 MW, 1985). Rijeke u Bosni i Hercegovini uglavnom su planinske (pogotovo gornji i srednji tok) i uz znatnu visinsku razliku izvora u odnosu na ušće, što im daje znatnu vrijednost [[Potencijalna energija|potencijalne energije]] idealan su obnovljivi izvor energije. Zahvaljujući tom faktoru i reljefu kroz koji protječu (uske doline i kanjoni), potencijalna energija mnogih vodotoka iskorištena je za proizvodnju električne energije. Gornji tokovi [[Drina|Drine]], [[Neretva|Neretve]], [[Vrbas]]a, [[Una|Une]] i drugih rijeka obiluju ogromnim hidropotencijalom, usljed čega su upravo na tim mjestima izgrađene najveće hidroelektrane u državi. Neke od takvih hidroelektrana su: [[Hidroelektrana Salakovac|HE Salakovac]] (210 MW, izgrađena 1981), [[Hidroelektrana Grabovica|HE Grabovica]] (114 MW, 1982), [[Jablanička brana|HE Jablanica]] (180 MW, 1955), [[Hidroelektrana Višegrad|HE Višegrad]] (315 MW 1989), [[Hidroelektrana Jajce I|HE Jajce I]], [[Hidroelektrana Jajce II|HE Jajce II]], [[Hidroelektrana Trebinje I|HE Trebinje I]], [[Hidroelektrana Trebinje II|HE Trebinje II]]. == Kultura == {{Glavni|Kultura u Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini}} Kultura Bosne i Hercegovine proizvod je mješavine utjecaja sa istoka i zapada, a od 1945. pečat njenom ukupnom kulturnom razvoju daje novi [[Socijalizam|socijalistički]] društvenoekonomski poredak.<ref>{{Cite web|url= https://www.afsusa.org/countries/bosnia-and-herzegovina/|title= ''Bosnia and Herzegovina|work= afsusa.org|access-date= 27. 1. 2024}}</ref> U maju 1945. u [[Sarajevo|Sarajevu]] je osnovana [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Narodna i univerzitetska biblioteka]], kao središnja bibliotekarska ustanova, koja djeluje i danas. Godine 1946. s radom nastavlja [[Narodno pozorište Sarajevo]] koje je središnja pozorišna kuća u Bosni i Hercegovini. Tokom 1949. i 1950. počinju s radom i pozorišta u [[Narodno pozorište Mostar|Mostar]]u, [[Narodno pozorište Tuzla|Tuzli]] i [[Bosansko narodno pozorište Zenica|Zenici]]. Godine 1946. osnovan je [[Sarajevski balet]], a 9. novembra iste godine svoju umjetničku djelatnost započela je [[Sarajevska opera]], svečanom premijerom "[[Prodana nevjesta (opera)|Prodana nevjesta]]" [[Bedřich Smetana|Bedricha Smetane]]. Time je učinjen veliki napredak u razvijanju muzičke kulture u Bosni i Hercegovini. Također, osnovana je [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine]] u Sarajevu 1946. i Državni arhiv Bosne i Hercegovine (1947), koji je kasnije promijenio ime u [[Arhiv Bosne i Hercegovine]]. U ovoj galeriji svoja slikarska djela izlagali su mnogi istaknuti bosanskohercegovački umjetnici: [[Mersad Berber]], [[Jovan Bijelić]], [[Roman Petrović]], [[Vojo Dimitrijević]], [[Emir Dragulj]], [[Ismet Mujezinović]], te "posljednji bosanski [[Bogumili|bogumil]]" [[Lazar Drljača]] (kako su ga nazivali njegove slikarske kolege) kao i mnogi drugi. Bosna i Hercegovina je uz [[Mađarska|Mađarsku]], jedina zemlja u regiji, koja je dala više od jednog dobitnika [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]]: [[Vladimir Prelog]] (rođeni Sarajlija), za [[Hemija|hemiju]] 1975. i [[Ivo Andrić]] 1961. za [[književnost]]. Upravo je Andrić bio jedan od najznačajnijih predstavnika bosanskohercegovačke i jugoslavenske književnosti, a od ostalih posebno su se istakli: [[Meša Selimović]], [[Derviš Sušić]], [[Branko Ćopić]], [[Hamza Humo]], [[Mak Dizdar|Mehmedalija "Mak" Dizdar]], [[Skender Kulenović]], [[Abdulah Sidran]], [[Izet Sarajlić]] i drugi. Posebno značajan dio kulturnog stvaralaštva Bosne i Hercegovine čini [[bosanskohercegovački film]], koji je i do danas ostao najuspješniji na prostorima bivše Jugoslavije. U prvim decenijama nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] obrađivane su mahom teme iz narodne revolucije i rata, filmski su obrađivane najznačajnije teme iz NOB-a, među kojima su poznate i slavne bitke partizana protiv stranih okupatora i domaćih izdajnika (filmovi "[[Kozara (film)|Kozara]]", "[[Sutjeska (film)|Sutjeska]]", "[[Bitka na Neretvi (film)|Bitka na Neretvi]]", "[[Valter brani Sarajevo]]"). Prvi dugometražni igrani film u historiji bosanskohercegovačke kinematografije bio je "[[Major Bauk]]" snimljen po scenariju [[Branko Ćopić|Branka Ćopića]]. Posebno je bio zanimljiv [[Zuko Džumhur|Zulfikar "Zuko" Džumhur]] sa svojim putopisnim reportažama iz serije [[Hodoljublje]] za koje je pisao scenarije i bio voditelj snimivši je zajedno sa režiserom [[Mirza Idrizović|Mirzom Idrizovićem]]. Upravo ovaj serijal je bio najveći televizijski projekt u bivšoj Jugoslaviji, koji je ne samo u reporterskom nego i u umjetničkom smislu nadilazio format televizijske reportaže. Džumhur je bio i pisac scenarija za film "[[Miris dunja]]". Značajno je napomenuti pisca i filmskog scenaristu Abdulaha Sidrana, koji je sarađivao s nekim od najznačajnijih bosanskohercegovačkih režisera u filmovima poput: "[[Sjećaš li se Dolly Bell?]]", "[[Kuduz]]", "[[Ovo malo duše]]" Najveći uspjesi ostvareni su na polju muzike, gdje su bosanskohercegovački instrumentalisti i pjevači ostvarili velike uspjehe u okvirima bivše Jugoslavije. Multikonfesionalno Sarajevo bilo je magnet za mnoge pjevače i muzičare, a najbolji primjeri su [[Nada Mamula]] (rođena u Beogradu), virtuozi na harmonici braća [[Jovica Petković|Jovica]] i [[Ratomir Petković]] (rođeni u Smederevu), [[Gabor Lenđel]] i drugi.<ref name= "nps"/> == Obrazovanje == {{Glavni|Obrazovanje u Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini}} Nakon razornog [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] koji je najviše pogodio Bosnu i Hercegovinu tokom [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|narodnooslobodilačkog rata]], nove jugoslavenske vlasti odmah su počele s oživljavanjem kulturnog života u okviru kojeg je posebna pažnja usmjerena ka opismenjavanju stanovništva, te obnavljanju i otvaranju novih škola i visokoškolskih ustanova.<ref name= "nps">{{Cite web |url=http://nps.ba/Program.aspx?id=1&lang=BS |title= ''Arhivirana kopija''|access-date=31. 10. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131125194058/http://nps.ba/Program.aspx?id=1&lang=BS |archive-date=25. 11. 2013}}</ref> Ovakav nagli napredak bio je diktiran potrebama pivrednog razvitka, industrijalizacije zemlje i prelaskom radne snage iz poljoprivrede, kao i promjenama u cijeloj društvenopolitičkoj strukturi, te potrebi da svi radni ljudi i građani svojim odlučivanjem i angažiranjem sudjeluju u razvoju socijalističkog društva. Škola je postala narodna, dostupna, obavezna za sve i besplatna. Pedagogija nakon Drugog svjetskog rata dijeli se na dvije razvojne faze: od 1945. do 1949. traje faza etatiziranog socijalističkom ideologijom monopoliziranog pedagoškog razvoja pod vođstvom [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]], a od 1950. započinje faza deetatizacije i izgradnje trećeg puta s otklonom od pluralizirane buržoaske, ali i monistički strukturirane [[Etatizam|etatističke]] pedagogije. U prvoj fazi etatiziranog socijalističkog razvoja neposredno nakon Drugog svjetskog rata pedagogija se nekritički izgrađuje po uzoru na sovjetsku socijalističku pedagogiju. Druga faza vodi udaljavanju od Sovjetskog Saveza i bloka socijalističkih zemalja, te započinje postupni razvoj [[Pedagogija|pedagogije]] u okviru proklamirane ideološke doktrine trećeg puta razvoja [[Samoupravni socijaliam|samoupravnog socijalizma]].<ref>{{Cite web|url= https://www.academia.edu/32684044/Razvoj_%C5%A1kolstva_u_Bosni_i_Hercegovini_u_razdoblju_nakon_Drugog_svjetskog_rata_do_1970_ih_godina|title= ''Razvoj školstva u Bosni i Hercegovini u razdoblju nakon Drugog svjetskog rata do 1970-ih''|work= academia.edu|access-date= 29. 1. 2024}}</ref> Istovremeno, sprovodi se program [[Sekularizam|sekularizacije]] u okviru kojeg dolazi do ukidanja mnogih tradicionalnih muslimanskih institucija, kao što su kur'anske osnovne škole, bogate dobrotvorne fondacije i [[derviš]]ki vjerski redovi.<ref>{{Cite web|url= https://www.britannica.com/place/Bosnia-and-Herzegovina/Postwar-Bosnia-and-Herzegovina|title= ''Bosnia and Herzegovina in communist Yugoslavia''|work= britannica.com|access-date= 27. 1. 2024}}</ref> Godine 1946. obnovljen je [[Univerzitet u Sarajevu]], a potom 1961, otvara se prva visokoškolska ustanova u [[Zenica|Zenici]] ([[Metalurško-tehnološki fakultet u Zenici|Fakultet za metalurgiju]]), te kasnije javni univerziteti u [[Univerzitet u Banjoj Luci|Banjoj Luci]] (1975), [[Univerzitet u Tuzli|Tuzli]] (1976) i [[Univerzitet u Mostaru|Mostaru]] (1977).<ref name= "nps"/> == Sport == {{Proširiti sekciju}} === Nogomet === ==== Nogometno prvenstvo 1945. ==== {{Glavni|Nogometno prvenstvo Jugoslavije 1945.}} Prvo [[nogomet]]no prvenstvo [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]] nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] odigrano je od 3. do 9. septembra 1945. Ono je bilo specifično, jer su u njemu učestvovale republičke reprezentacije, kao i ekipe [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske armije]] i [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina|AP Vojvodine]]. Organizacija ovakvog tipa takmičenja bila je potpora fiskulturi ([[sport]]u) u novooslobođenoj teritoriji. Timovi su bili sastavljeni od igrača iz saveznih republika, a većina igrača bila je iz kasnije najjačih klubova u republikama. Također su organizovana i takmičenja okruga. Svi mečevi su se igrali po jednostrukom kup-sistemu i igrani su u [[Beograd]]u na stadionu "20. oktobar" (kasnije Stadion CDJA)<ref>{{Cite web|url=https://crnobelanostalgija.com/2019/08/stadion-partizana.html|title=Stadion Partizana|last=cbnostalgija|date=4. 8. 2019|website=Crno-bela Nostalgija|language=sr-RS|access-date=28. 1. 2024}}</ref> u sklopu fiskulturnog programa.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.exyufudbal.in.rs/statistika/prva-liga/17-prva-liga-sfrj/5-1945|title=Nogometno prvenstvo 1945.|date=5. 6. 2018|website=exyufudbal.in.rs|publisher=Ex-Yu Fudbal|access-date=28. 1. 2024|archive-date=5. 6. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180605211935/http://www.exyufudbal.in.rs/statistika/prva-liga/17-prva-liga-sfrj/5-1945|url-status=dead}}</ref> Ekipa FDBiH odigrala je samo 1 utakmicu, izgubivši u četvrtfinalu 6:1 protiv [[Socijalistička Republika Hrvatska|FD Hrvatske]], a prvak prvenstva bila je [[Socijalistička Republika Srbija|FD Srbija]], pobjedom od 1:0 protiv ekipe Jugoslavenske armije. ===== Rezultat ===== {{Sklopiva nogometna kutija|datum=3. septembar 1945.|vrijeme=16:00 ([[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]])|tim1={{ZD|SR Hrvatska|1945}} [[Socijalistička Republika Hrvatska|FD Hrvatska]]|rezultat=6–1|izvještaj=[https://web.archive.org/web/20180605211935/http://www.exyufudbal.in.rs/statistika/prva-liga/17-prva-liga-sfrj/5-1945#detalji-utakmice-hrvatska-bosna-i-hercegovina Izvještaj]|tim2={{ZD|NR Bosna i Hercegovina|1943}} '''FD Bosna i Hercegovina'''|golovi1=[[Zvonimir Cimermančić|Cimermančić]] {{gol|?||?}}<br />[[Vinko Golob|Golob]] {{gol|?||?}}<br />[[Zvonko Reberski|Reberski]] {{gol|?}}<br />[[Ivica Reiss|Reiss]] {{gol|?}}|golovi2=[[Mirko Matijašević|Matijašević]] {{gol|?}}|stadion=[[Stadion Partizana|Stadion "20. oktobar"]]|lokacija=[[Beograd]]|gledalaca=5.000|sudac={{ZD|SR Makedonija|1944}} [[Moni Kario]]|ishod=POR}} ===== Sastavi ===== * FD Bosna i Hercegovina:<ref name=":1" /> ** Ekipa: Pudar, Branko Stanković, Šestić, [[Vojislav Marjanović]], Lavorović, [[Nikola Marks|Marks]], [[Mirko Matijašević|Matijašević]], Novaković, Predrag Đajić, [[Milan Rajlić]], Čišić. ** Tehnički rukovoditelj: [[Slavko Zagorac]] * [[Socijalistička Republika Hrvatska|FD Hrvatska]]:<ref name=":1" /> ** Ekipa: [[Franjo Šoštarić|Šoštarić]], [[Ivan Kolaković|Kolaković]], [[Krešimir Pukšec|Pukšec]], Šimunović, [[Gustav Lechner|Lechner]], Dubravčić, Lončarević, [[Ivica Reiss|Reiss]], [[Zvonimir Cimermančić|Cimermančić]], [[Ratko Kacian|Kacian]], [[Vinko Golob|Golob]], [[Zvonko Reberski|Reberski]] i [[Željko Čajkovski]]. ** Tehnički rukovoditelj: [[Márton Bukovi]] == Simboli == === Zastava === {{Glavni|Zastava Bosne i Hercegovine#Zastava Bosne i Hercegovine 1946-92.}} [[Zastava Bosne i Hercegovine#Zastava Bosne i Hercegovine 1946-92.|Zastava SR Bosne i Hercegovine]] sastojala se od crvene podloge, što je predstavljalo [[Socijalizam|socijalističke]] i [[Komunizam|komunističke]] ideale Bosne i Hercegovine i [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Jugoslavije]], u čijem se lijevom gornjem uglu nalazila umanjena [[zastava Jugoslavije]], obrubljena zlatnožutom trakom. Odnos širine i dužine zastave bio je jedan prema dva. Zastava je proglašena Ustavom Narodne Republike Bosne i Hercegovine i bila je u upotrebi od 31. decembra 1946. Prije usvajanja ove zastave, kao zastava Bosne i Hercegovine koristila se crvena zastava sa zlatno obrubljenom zvijezdom u sredini. Koristila se sve do 4. marta 1992. kada ju je zamijenila [[Zastava Bosne i Hercegovine#Zastava Bosne i Hercegovine 1992-98.|Zastava Republike Bosne i Hercegovine]]. <center><gallery> Datoteka:Flag of Bosnia and Herzegovina (1946–1992).svg|Zastava Narodne / Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine. Datoteka:First Proposed Flag of the Peoples Republic of Bosnia and Herzegovina.svg|Izgled prvog prijedloga zastave za Narodnu Republiku Bosnu i Hercegovinu.<ref name="crwflags">{{Cite web|url=https://www.crwflags.com/fotw/flags/yu_fy-ba.html|title=Republic of Bosnia and Herzegovina (Socialist Yugoslavia)|website=www.crwflags.com|access-date=28. 1. 2024}}</ref> Datoteka:1947 Proposed Flag of the People's Republic of Bosnia and Herzegovina.svg|Izgled prijedloga zastave za Narodnu Republiku Bosnu i Hercegovinu iz 1947.<ref name="crwflags" /> Datoteka:Bosnian-Herzegovinian Partisans flag.svg|Zastava [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|bosanskohercegovačkih partizana]] korištena od 1943. do 1946.<ref name="crwflags" /> </gallery></center> === Grb === {{Glavni|Grb Bosne i Hercegovine#Grb Bosne i Hercegovine od 1946. do 1992.}} [[Grb Bosne i Hercegovine#Grb Bosne i Hercegovine od 1946. do 1992.|Grb SR Bosne i Hercegovine]] bio je [[Heraldika|heraldički]] simbol [[Socijalizam|socijalističkog]] i [[Komunizam|komunističkog]] režima i kao takav nije imao uporišta u [[Historija|historijskoj]] tradiciji Bosne i Hercegovine kao njeni prethodni [[Grb Bosne i Hercegovine|grbovi]]. Grb je usvojen istog dana kao i zastava, 31. decembra 1946. Državni grb tada NR Bosne i Hercegovine<ref name="Filipović">Filipović, Emir O. ''Grb i zastava Bosne i Hercegovine u 20. stoljeću'' <code>u:</code> Bosna franciscana : časopis Franjevačke teologije Sarajevo, god. XVI, br. 28/2008, ISSN 1330-7487, str. 103-126.</ref> bilo je polje okruženo s lijeve strane grančicama bjelogorice, a s desne strane grančicama crnogorice koje su dolje povezane vrpcom. Između vrhova grančica nalazi se [[petokraka zvijezda]]. U polju iznad vrpce su dva tvornička dimnjaka (iz kojih se puši dim), a u podnožju leže dva snopa žita. U pozadini se ocrtava silueta grada [[Jajce|Jajca]], lokacije [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugog zasijedanja]] [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|AVNOJ]]-a.<ref>Đorđević, Jovan. Ustavno pravo FNRJ, Izd. Arhiva za pravne i društvene nauke, Beograd, 1953., str. 427.</ref> Postojao je i prijedlog da grb SR BiH sadrži buktinju, koju drže tri ruke, kao simbol tri naroda Bosne i Hercegovine.<ref>Suljević, Kasim. ''Nacionalnost muslimana : između teorije i politike'' (doktorska disertacija), "Otokar Keršovani", Rijeka, 1981., str. 228-229., {{COBISS.BH|20300032}}</ref> Koristio se sve do 4. marta 1992. kada ju je zamijenio [[Grb Bosne i Hercegovine#Grb Bosne i Hercegovine od 1992. do 1998.|Grb Republike Bosne i Hercegovine]]. <center><gallery> Datoteka:Coat of arms of the Socialist Republic of Bosnia and Herzegovina.png|Izgled originalnog grba iz Službenog lista SR Bosne i Hercegovine. Datoteka:Coat of Arms of the Socialist Republic of Bosnia and Herzegovina.svg|Grb Narodne / Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine. </gallery></center> == Praznici == {{Glavni|Praznici u SFRJ#Republički praznici}} U [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji]] (SFRJ) postojala je podjela na državne (savezne) praznike, republičke praznike i ostale praznike, odnosno značajnije datume. Religijski blagdani nisu bili službeno obilježavani. Državni (savezni) praznici bili su: * [[1. januar|1.]] i [[2. januar]] – [[Nova godina]], * [[1. maj|1.]] i [[2. maj]] – [[Međunarodni praznik rada]], * [[9. maj]] – [[Dan pobjede nad fašizmom]], * [[4. juli]] – [[Dan borca]], * [[29. novembar|29.]] i [[30. novembar]] – [[Dan Republike]]. Osim saveznih praznika, SR Bosna i Hercegovina obilježavala je i: * [[27. juli]] – [[Dan ustanka naroda Bosne i Hercegovine]], * [[25. novembar]] – [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine#Prvo zasjedanje|Prvo zasjedanje]] [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]]-a (kasnije nazvan [[Dan državnosti Bosne i Hercegovine]]). Ako je jedan od praznika padao u nedjelju smatrao se praznikom i prvi sljedeći radni dan. == Također pogledajte == * [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|AVNOJ]] * [[Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine|ZAVNOBiH]] * [[Narodna skupština Bosne i Hercegovine]] * [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] * [[Republika Bosna i Hercegovina]] * [[Bosna i Hercegovina]] * [[Demokratska Federativna Jugoslavija]] * [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]] == Reference == {{Refspisak}} {{SFRJ portal}} {{Teme o BiH}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1943.|Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.|Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:1943. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|*]] [[Kategorija:SFRJ|Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:Historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Socijalizam u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike|Bosna i Hercegovina]] mvmdhsgtbhgemoz7gt8u4cheetg43oi 0 23254 3731931 3665582 2025-07-02T07:27:30Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1918.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731931 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kondominijum Bosna i Hercegovina | izvorno_ime = | genitiv = Bosne i Hercegovine | razdoblje = 1878–1918. | država_prije1 = Bosanski vilajet | država_prije_zastava1 = Flag of Independent Bosnia (1878).svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Država Slovenaca, Hrvata i Srba | država_poslije_zastava1 = Flag of the State of Slovenes, Croats and Serbs.svg | država_poslije2 = Bosna i Hercegovina (1918−1924) | država_poslije_zastava2 = Flag of the State of Slovenes, Croats and Serbs.svg | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of Bosnia (1908-1918).svg | grb = Coat_of_arms_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1889–1918).svg | uzrečica = | himna = | karta = Bosnien und Herzegowina Donaumonarchie.png | glavni_grad = [[Sarajevo]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[bosanski jezik|bosanski]]{{efn|name=bos|Nakon okupacije, bosanski jezik postao je službeni jezik Bosne i Hercegovine}}, [[srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]{{efn|name=shj|Srpskohrvatski usvojen je 1907. i zamijenio bosanski jezik kao službeni jezik u Bosni i Hercegovini.}} [[njemački jezik|njemački]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = Monarhija | vrsta_vlasti = [[Bosanski sabor]] | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 51,082 km² (1879) | procenat_vode = | stanovnika = 1 584 164 | stanovnika_godina = 1879 | gustoća = 31 | valuta = [[Austro-Ugarske krone]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Bosna i Hercegovina''' u periodu između 1878. i 1918. bila je novoosnovani austrougarski [[kondominijum]] nastao vojnom okupacijom teritorija Osmanlijskog carstva 1878. na osnovu dogovora velikih sila na Berlinskom kongresu iste godine, a zatim kolonija uspostavljena aneksijom koja je izazvala dalekosežnu krizu. == Historija == === Okupacija === {{Glavni|Austro-ugarska okupacija Bosne i Hercegovine}} [[Datoteka:Balkan-Halbinsel (Doppelseitige Farbkarte).jpg|mini|Nove granice na Balkanu nakon Berlinskog kongresa]] Austro-ugarska okupacija Bosne i Hercegovine iz 1878. godine je okupacija [[Bosanski pašaluk|Bosanskog pašaluka]] i [[Hercegovački vilajet|Hercegovačkog vilajeta]] od strane [[Austro-ugarska|Austro-ugarske]] određena [[Berlinski kongres|Berlinskim kongresom]], područja koja su do tada bila pod upravom [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]]. Dolaskom austrougarskih trupa, pružen je oružani otpor uglavnom od muslimanskog stanovništva i naoružanih jedinica. === Aneksija === {{Glavni|Aneksiona kriza}} == Državno-pravni položaj == U periodu 1878–1908, od okupacije do aneksije, Bosna i Hercegovina je formalno bila osmanska provincija, ali je stvarna vlast u njoj pripadala Austro-ugarskoj. Po [[Berlinski sporazum (1878)|Berlinskom sporazumu]] i [[Carigradska konvencija (1879)|Carigradskoj (Novopazarskoj) konvenciji]] suverenitet nad BiH pripadao je sultanu, ali je u stvarnosti to njegovo pravo bilo ''[[nudum ius]]'', jer je stvarno vršenje vlasti bilo u rukama Austro-ugarske. Nakon aneksije BiH je i formalno postala habsburška pokrajina, ali je ona i u okviru Monarhije zadržala osoben položaj. U dualističkoj strukturi Monarhije, u kojoj su sve pokrajine pripadale ili [[Cislajtanija|Cislajtaniji]] ili [[Translajtanija|Translajtaniji]], Bosna je stajala kao treće zasebno tijelo. Bila je smatrana za krunsku zemlju Habsburgovaca, kojom po ovlaštenjima vladara zajednički upravljaju vlade Austrije i Ugarske. Sa stanovišta unutrašnjeg pravnog poretka BiH je bila treća država unutar Monarhije, pošto se njen pravni sistem razlikovao i od austrijskog i od ugarskog pravnog poretka. Stanovnici BiH nisu pravno bili ni austrijski niti ugarski državljani, nego su tretirani kao ''bosanskohercegovački zemaljski pripadnici''. Kao ''[[corpus separatum]]'' unutar Monarhije Bosna, međutim, nije bila ravnopravna sa njene druge dvije države. BiH nije imala nikakvih samoupravnih prava, niti je mogla učestvovati u tzv. zajedničkim poslovima u Monarhiji, pa se u političkom pogledu nalazila u potpuno zavisnom položaju u odnosu na Austriju i Ugarsku.<ref name=":0">{{Cite book|last=Sućeska|first=Avdo|title=Istorija države i prava naroda SFRJ|publisher=Svjetlost|year=1985|isbn=|location=Sarajevo|pages=130-131}}</ref> == Međuetnički odnosi == {{Proširiti sekciju}} [[Datoteka:Herr von Kállay (Minister of Finance, Austria Hungary) 1899 Ede Ellinger.jpg|thumbnail|Béni Kállay, Austro-Ugarski ministar finansija zadužen za upravljanje Bosnom i Herzegovinom.]] Austrougarska uprava zagovarala je ideal [[Pluralizam|pluralističke]] i multikonfesionalne bosanske nacije. Zajednički carski ministar finansija i bečki upravitelj [[Béni Kállay]] tako su podržali [[bošnjački nacionalizam]] u obliku Bošnjaštva, s ciljem da u narodu u Bosni i Hercegovini potaknu osjećaj da pripadaju velikoj i moćnoj naciji. Oni su smatrali Bosance kao naciju koja "govori [[Bosanski jezik]] i podijeljena je u tri religije s jednakim pravima". Prije njih, između 1861. i 1869. godine [[Topal Osman-paša]], otomanski [[Veliki vezir]], nastojao je da učini to isto. S jedne strane, cilj ovakve politike je bio pokušaj izolovati Bosnu i Hercegovinu od njenih [[Iredentizam|iredentističkih]] komšija (pravoslavne [[Srbija|Srbije]], katoličke [[Hrvatska|Hrvatske]] i muslimanskog Osmanskog Carstva) i marginalizirati već ustaljene ideje o srpskoj i hrvatskoj nacionalnosti među bosanskim [[Pravoslavlje u Bosni i Hercegovini|pravoslavnim]] i [[Katoličanstvo u Bosni i Hercegovini|katoličkim]] zajednicama. S druge strane, [[Habsburška Monarhija|habsburški]] administratori su precizno koristili postojeće ideje o nacionalnosti (posebno [[bosanskohercegovacki folklor]] i simbolizam) kako bi promovisali svoju verziju bošnjačkog [[Patriotizam|patriotizma]] koji je bio u skladu s odanošću Habsburškoj državi. Habsburška politika se stoga najbolje može opisati ne kao antinacionalna, već kao kultivacija vlastitog stila pro-[[Imperijalizam|imperijalističkih]] [[nacionalizam]]a. Ova politika je imala različite rezultate. Sve u svemu, većina srpskih i hrvatskih političara je na kraju ignorisala ili se usprotivila ovakvoj [[Politika|politici]], ali su srpski i hrvatski političari također pokušavali i nisu uspjeli osigurati vjernost bosanskih muslimana njihovim izbornim jedinicama. Istovremeno, austrougarski zvaničnici aktivno su promovisali Bosnu i Hercegovinu kao novu i cvjetajuću zemlju u njihovoj vladarskoj kruni. Habsburški zvaničnici objavili su brojne eksponate o bosanskoj historiji, folkloru i arheologiji, s umjetnicima poput [[Alphonse Mucha]] koji su predstavili bosanski paviljon na [[Exposition Universelle, Pariz 1900.|izložbi u Parizu 1900.]].<ref>{{cite book|last1=Hajdarpasic|first1=Edin|title=Whose Bosnia? Nationalism and Political Imagination in the Balkans, 1840-1914|url=https://archive.org/details/whosebosnianatio00hajd|date=2015|publisher=Cornell University Press|location=Ithaca and London|isbn=9780801453717|pages=[https://archive.org/details/whosebosnianatio00hajd/page/160 160]-198}}</ref> Ideja o [[Jugoslavija|ujedinjenoj južnoslavenskoj državi]] (za koju se obično očekuje da će je predvoditi nezavisna [[Kraljevina Srbija]]) postala je popularna politička [[ideologija]] u regionu u tom trenutku, uključujući i Bosnu i Hercegovinu. Pojedini muslimanski krugovi u Bosni i Hercegovini objavili su list "Bošnjak". Ove novine izazvale su žestoke rasprave u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji. List je podržao politiku Béni Kallaya, čiji je cilj bio jačanje austrougarske vladavine u okupiranoj Bosni i Hercegovini. Iako Kallayeva politika nije bila široko prihvaćena ni među muslimanima, list "Bošnjak" je ipak predstavljao nacionalne težnje nekih muslimana u Bosni i Hercegovini. Kallayjeva politika je konačno poražena 1896. i 1899. godine, kada su bosanski Srbi i muslimani pozvali na vjersku i obrazovnu autonomiju. Kallayjeva politika imala je određeni potencijal da se odupre hrvatskim i srpskim nacionalnim težnjama, ali nakon 1899. i 1900. godine njegova politika promoviranja bosanskog identiteta nije imala značajnijeg učinka. Nakon smrti Kallaya, politika je napuštena. Nacionalizam je do 1905. bio integralni faktor bosanskohercegovačke politike, pri čemu su nacionalne političke stranke odgovarale trima grupama koje su dominirale izborima. == Politika == U Bosni i Hercegovini, svaki od tri naroda je po pitanju politike bio predstavljen svojom političkom partijom. [[Bošnjaci|Bošnjake]] su zastupali [[Muslimanska narodna organizacija]], Srbe [[Srpska narodna organizacija]], dok su Hrvate predstavljale dvije političke stranke, [[Hrvatska narodna zajednica]] i [[Hrvatska katolička udruga]]. [[Bosanski sabor]], kao najviši administrativni organ, je uspostavljen ustavom iz [[1910]]. godine. === Parlamentarne stranke === Parlamentarne stranke su bile: * [[Muslimanska narodna organizacija]] * [[Hrvatska narodna zajednica]] * [[Hrvatska katolička udruga]] i * [[Srpska narodna organizacija]]. === Neparlamentarne stranke === Ostale stranke koje su djelovale u političkom životu Bosne i Hercegovine ali koje nisu bile parlamentarne su: * [[Muslimanska napredna stranka]] * [[Muslimanska demokracija]] * [[Srpska narodna nezavisna stranka]] i * [[Socijaldemokratska stranka Bosne i Hercegovine]] == Demografija == {| class="wikitable" width=60% |+Stanovništvo Bosne i Hercegovine prema vjerskoj pripadnosti (1879.–1910.)<ref>Velikonja, Mitja (1992.), Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina, Texas A&M University Press</ref> |- ! rowspan=2|Popis ! colspan=2|Muslimani ! colspan=2 |Pravoslavci ! colspan=2 |Katolici ! colspan=2 |Jevreji ! rowspan=2|Ukupno |- !Broj !Procenat !Broj !Procenat !Broj !Procenat !Broj !Procenat |- |align=center|[[1879]]. |align=right|448.613 |align=right|38,7% |align=right|496.485 |align=right|42,9% |align=right|209.391 |align=right|18,1% |align=right|3.675 |align=right|0,3% |align=right|1.158.440 |- |align=center|[[1885]]. |align=right|492.710 |align=right|36,9% |align=right|571.250 |align=right|42,8% |align=right|265.788 |align=right|19,9% |align=right|5.805 |align=right|0,4% |align=right|1.336.091 |- |align=center|[[1895]]. |align=right|548.632 |align=right|35,0% |align=right|673.246 |align=right|42,9% |align=right|334.142 |align=right|21,3% |align=right|8.213 |align=right|0,5% |align=right|1.568.092 |- |align=center|[[1910]]. |align=right|612.137 |align=right|32,2% |align=right|825.418 |align=right|43,5% |align=right|434.061 |align=right|22,9% |align=right|11.868 |align=right|0,6% |align=right|1.898.044 |} == Administracija == [[Datoteka:Administrative division of Bosnia and Herzegovina 1895.png|mini|200x200piksel|Podjela Bosne i Hercegovine na okruge (''Kreise''):[[Banjalučki okrug|Banja Luka]], [[Bihaćki okrug|Bihać]], [[Mostarski okrug|Mostar]], [[Sarajevski okrug|Sarajevo]], [[Travnički okrug|Travnik]], [[Tuzlanski okrug|Tuzla]]]] Bosnom i Hercegovinom su zajednički upravljale [[Cislajtanija]] (Austrija) i [[Zemlje Krune svetog Stefana]] (Mađarska) posredstvom zajedničkog ministarstvo finansija. Unutar tog ministarstva, postojao je bosanski ured koji je kontrolisao Bosnu i Hercegovinu preko Vlade čije se sjedište nalazilo u Sarajevu. Na čelu Vlade Bosne i Hercegovine je bio guverner, koji je ujedno bio i komandant vojnih snaga stacioniranih u Bosni i Hercegovini. Vlada je također bila sastavljena od zamjenika i načelnika odjela. U početku, vlada je imala samo tri odjeljenja i to: administrativno, finansijsko i zakonodavno. Poslije su formirana i druga odjeljenja kao što su: ekonomsko, odjeljenje za izgradnju, obrazovanje, religije, i dr.{{sfn|Zovko|2007|str=16}} Prema ustavu iz 1910. godine, Car je proglasio Bosnu i Hercegovinu jedinstvenom administrativnom teritorijom pod odgovornim vodstvom zajedničkog ministra finansija. Implementacijom ustava, položaj Bosne i Hercegovine se nije promijenio. Ostala je ''[[corpus separatum]]'' administriran od strane Austrije i Mađarske. Ustav je implementirao tri nova administrativna nivoa: [[Bosanski sabor]] (Diet Bosne), Nacionalno vijeće i općinska vijeća. Austrougarska upravna vlast je u BiH imala dva bitna obilježja: * Vrhovna upravna vlast pripadala je zajedničkoj (austrougarskoj) vladi, u čije ime je administraciju vršilo zajedničko ministarstvo finansija, što nije bio slučaj ni sa jednom drugom pokrajinom u Monarhiji; * za čitavo vrijeme austrougarske uprave nisu u BiH bili potpuno odvojeni ni razgraničeni vojna i civilna vlast. Pri zajedničkom ministarstvu finansija u Beču postojao je Bosanski biro, koji je preko [[Zemaljska vlada|Zemaljske vlade]] u Sarajevu stvarno upravljao Bosnom i Hercegovinom. Zemaljsku vladu su sačinjavali: zemaljski poglavar, civilni adlatus i šefovi odjeljenja. Vlada je u početku imala tri odjeljenja: administrativno, finansijsko i pravosudno, a kasnije je osnovan građevinski, odnosno privredni odjel, te odjeljenje za nastavu i bogoštovlje i tehničko odjeljenje. Titularni šef vlade bio je zemaljski poglavar, ali je njenim radom stvarno rukovodio civilni adlatus neposredno potčinjen Bosanskom birou, odnosno zajedničkom ministru finansija. Reorganizacijom uprave 1912. godine ukinut je položaj civilnog adlatusa, a rukovođenje vladom povjereno je neposredno zemaljskom poglavaru, kome je u tom poslu pomagao zamjenik zemaljskog poglavara. Zemaljski poglavar je bio istovremeno i komandant okupacionog korpusa u BiH. Funkciju zemaljskog poglavara u Bosni su stalno obavljali visoki carski oficiri. To je bila osobenost Bosne, jer ni u jednoj drugoj pokrajini Monarhije zemaljski poglavari nisu mogli istovremeno biti vojni komandanti. Pored toga, u isključivu nadležnost zajedničkog ministarstva rata spadali su: * svi poslovi zajedničkih vojnih četa na teritoriji Bosne i Sandžaka; * komanda bosanskohercegovačkih trupa i policije; * pošta i telegraf; * uprava željezničke pruge Banja Luka – Dobrljin. U upravno-teritorijalnom pogledu BiH se dijelila na 6 okruga, a ovi na kotareve i kotarske ispostave. Okružni i kotarski predstojnici, odnosno uredi, vodili su na svom području sve političko-upravne poslove pod neposrednom kontrolom Zemaljske vlade. Pored ove državne upravne strukture, postojala je u Bosni i izvjesna samouprava u seoskim i gradskim općinama. U BiH je postojala posebna organizacija sudstva. Prvostepeni su bili kotarski sudovi, kojih je bilo 48. Apelacionu vlast vršilo je šest okružnih sudova. U Sarajevu je postojao Vrhovni zemaljski sud. Pri svim kotarskim sudovima postojali su i šerijatski sudovi za vakufske, porodične i nasljednopravne poslove muslimanskog stanovništva. U Vrhovnom sudu u Sarajevu djelovao je u svojstvu apelacije Vrhovni šerijatski sud.<ref name=":0" /> === Guverneri === {| class="wikitable" style="text-align:center" |-- ! # ! Slika ! width=180|Ime ! colspan=2|Služba |-- ! 1 | [[Datoteka:Joseph Philippovich von Philippsberg.jpg|80px]] || [[Joseph Philippovich von Philippsberg]]<br><small>(1818–1889)</small> || 13. juli 1878. || 18. novembar 1878. |-- ! 2 | [[Datoteka:William of Württemberg.jpg|80px]] || [[Wilhelm von Württemberg]]<br><small>(1828–1896)</small> || 18. novembar 1878. || 6. april 1881. |-- ! 3 | [[Datoteka:Hermann Dahlen von Orlaburg 1870.png|80px]] || [[Hermann Dahlen von Orlaburg]]<br><small>(1828–1887)</small> || 6. april 1881. || 9. august 1882. |-- ! 4 | [[Datoteka:Johann von Appel 1900.jpg|80px]] || [[Johann Nepomuk von Appel]]<br><small>(1826–1906)</small> || 9. august 1882. || 8. decembar 1903. |-- ! 5 | [[Datoteka:Eugen von Albori 1900.jpg|80px]] || [[Eugen von Albori]]<br><small>(1838–1915)</small> || 8. decembar 1903. || 25. juni 1907. |-- ! 6 | [[Datoteka:Anton Winzor.jpg|80px]] || [[Anton von Winzor]]<br><small>(1844–1910)</small> || 30. Juni 1907. || 7. mart 1909. |-- ! 7 | [[Datoteka:GdI Marian Varesanin von Vares 1909 Eugen Schöfer.jpg|80px]] || [[Marijan Varešanin]]<br><small>(1847–1917)</small> || 7. mart 1909. || 10. maj 1911. |-- ! 8 | [[Datoteka:Potiorek oskar fzm 1853 1933 photo2.jpg|80px]] || [[Oskar Potiorek]]<br><small>(1853–1933)</small> || 10. maj 1911. || 22. decembar 1914. |-- ! 9 | [[Datoteka:Sarkotic.jpg|80px]] || [[Stjepan Sarkotić]]<br><small>(1858–1939)</small> || 22. decembar 1914. || 3. novembar 1918. |-- |} == Aneksija 1908. i Ustav 1910. godine == Kada je izvršena mladoturska revolucija, proglašenjem ustava 23. jula 1908. austrougarska zajednička vlada ocijenila je da je Turska pala »pod likvidaciju« i da je, prema tome, došao trenutak za aneksiju,tj. na potpuno priključenje BiH Monarhiji. Taj čin je za Monarhiju bio neophodan kako bi se spriječio uticaj mladoturske revolucije u BiH, koji se manifestirao u snažnom pokretu za uvođenje ustavnosti, ali bez promjene državnopravnog položaja okupirane pokrajine. Vladajući vrhovi Monarhije shvatili su da je mladoturska revolucija učinila pitanje ustavnosti u BiH veoma aktuelnim, ali su smatrali da se davanje ustava ne može zamisliti prije aneksije. Aneksija BiH je proglašena 7. oktobra 1908. carskom proklamacijom stanovnicima BiH. Čin aneksije se opravdavao potrebom uvođenja ustava, čiji je prvi uslov jasno opredjeljenje državnopravnog položaja BiH. Zato je odlučeno da austrougarski vladar preuzme pravo suvereniteta nad Bosnom i Hercegovinom. Proglašenje aneksije izazvalo je veliku diplomatsku krizu, koja se polako stišala pošto je Turska 26. februara 1909. priznala taj čin. Austro-Ugarska je kao odštetu za preuzimanje krunskih zemalja isplatila Turskoj 2,5 miliona funti, povukla je svoje garnizone iz Sandžaka i obećala joj ekonomske koncesije. Time je i formalno prestao sultanov, a uspostavljen hazburški suverenitet nad BiH. Muslimanska i Srpska narodna organizacija u početku su uporno odbijale da priznaju aneksiju, a protiv ovog čina muslimansko stanovništvo je protestvovalo i masovnim iseljavanjem u Tursku. Pošto je Kraljevina Srbija bila prinuđena pod pritiskom velikih sila da prizna aneksiju (31.marta 1909), to je i vođstvo SNO 3. maja 1909. priznalo novostvoreno stanje u BiH. Muslimanska narodna organizacija je, međutim, tek poslije više od godinu dana, 8. februara 1910. priznala aneksiju. Ubrzo potom, 20. februara 1910. proglašen je Ustav za Bosnu i Hercegovinu. Ustav nije donio skoro nikakve promjene u upravi BiH. Vrhovna upravna vlast je ostala u nadležnosti Zajedničkog ministarstva finansija u Beču i njegove agencije – činovničke Zemaljske vlade u Sarajevu. Ustav i njegovi prateći zakoni uveli su u politički život zemlje Sabor sa vrlo ograničenim legislativnim pravima. Bosanski sabor se sastojao od 72 izborna poslanika i 20 virilista. Sabor je organiziran na bazi socijalnog i nacionalnog kurijalnog sistema. Međutim, za razliku od drugih zastarjelih predstavničkih tijela u Monarhiji, Bosanski sabor se nije zasnivao ni na nekoj posebnoj domaćoj tradiciji. Građani su bili podijeljeni u tri kurije po nacionalnim grupama, čime se svakoj grupi osiguravao određeni broj poslanika srazmjerno njenoj veličini. Unutar nacionalnog izbornog tijela postojale su posebne kurije na socijalnoj bazi: gradska, seoska, veleposjednička i kurija inteligencije.<ref name=":0" /> == Religija == Car Austro-Ugarske je imao ovlaštenja da imenuje i otpušta vjerske vođe i da finansijski kontroliše religijske ustanove kroz sporazume sa [[Papa|Papom]], [[Carigradska patrijaršija|Carigradskom patrijaršijom]] i [[Spisak Šejh-ul-Islam Otomanskog Carstva|Šejh-ul-Islamom]]. Okupacija Bosne i Hercegovine dovela je do velikih reformi [[Katolička crkva Bosne i Hercegovine|Katoličkoj crkvi Bosne i Hercegovine]], nakon viševijekovne vladavine [[Osmansko carstvo|Osmanskog Carstva]]. Godine 1881. Vrhbosna je uzdignuta u [[Vrhbosanska nadbiskupija|Vrhbosansku nadbiskupiju]], a osnovane su [[Banjalučka biskupija]] i [[Mostarsko-duvanjska biskupija]]. Započet je i rad na [[Katedrala Srca Isusova|katedrali Srca Isusova]] u Sarajevu 1884. godine, a završena je 1889. godine. == Također pogledajte == * [[Sarajevski atentat]] * [[Bosanskohercegovački pješadijski regiment]] * [[Lajos Thallóczy]] == Napomene == {{Napspisak}} ==Reference== {{reference}} {{Commonscat|Bosnia and Herzegovina}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1878.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] [[Kategorija:19. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:20. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Kraljevstva i zemlje Austrougarske]] [[Kategorija:Kondominiji]] [[Kategorija:Bivše slavenske države]] [[Kategorija:1870-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1880-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1890-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1900-te u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1910-e u Bosni i Hercegovini]] 7tlc9u446h603al4n2p4y0zcrotwdg0 0 24589 3732036 3656899 2025-07-02T07:50:36Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1994.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1994.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732036 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Autonomna pokrajina Zapadna Bosna<br>{{nobold|{{smaller|(1993–1995)}}}}<hr>Republika Zapadna Bosna<br>{{nobold|{{smaller|(1995)}}}} | izvorno_ime = | status = | genitiv = | genitiv2 = | razdoblje = 1993–1995. | država_prije1 = Republika Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Republika Bosna i Hercegovina | država_poslije_zastava1 = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of the Autonomous Province of Western Bosnia.svg | zastava2 = | grb = Emblem of the Autonomous Province of Western Bosnia.svg | grb2 = | uzrečica = | himna = | karta = Western Bosnia 1994.png | glavni_grad = [[Velika Kladuša]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|45|11|N|15|48|E|type:city|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Velika Kladuša]] | službeni_jezik = [[Bosanski jezik|bosanski]] | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = [[Bošnjaci]], [[Srbi u Bosni i Hercegovini|Srbi]] | religija = | demonim = | državno_uređenje = [[Autonomna pokrajina|Autonomna pokrajinska]] [[privremena vlada]] pod [[Diktatura|personalističkom diktaturom]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1993-95 | vladar_prva_vlast = [[Fikret Abdić]] | vrsta_vlasti2 = [[Predsjednik vlade|Premijer]] | godina_druge_vlasti = 1993-95 | vladar_druga_vlast = [[Zlatko Jušić]] | vrsta_vlasti3 = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = | vladar_četvrti_vlast = | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = | vladar_peti_vlast = | vrsta_vlasti6 = | godina_šesti_vlasti = | vladar_šesti_vlast = | zakonodavstvo = Ustavotvorna skupština AP Zapadne Bosne<ref name="aim">{{Cite web|url=http://www.aimpress.ch/dyn/trae/archive/data/199401/40123-016-trae-sar.htm|title=If you can't beat them - join them|last=Jelovac|first=Dejan|date=24. 1. 1994|website=aimpress.ch|publisher=Alternativna informativna mreža (AIM)|location=[[Zagreb]]|access-date=16. 3. 2024}}</ref> | vrsta_prvog_zakonodavstva = | naziv_prvog_zakonodavstva = | vrsta_drugog_zakonodavstva = | naziv_drugog_zakonodavstva = | vrsta_trećeg_zakonodavstva = | naziv_trećeg_zakonodavstva = | vrsta_četvrtog_zakonodavstva = | naziv_četvrtog_zakonodavstva = | vrsta_petog_zakonodavstva = | naziv_petog_zakonodavstva = | tip_suvereniteta = [[Rat u Bosni i Hercegovini|Historija]] | nota_suvereniteta = | nastanak = | događaj1 = Proglašenje autonomije | događaj_datum1 = 27. septembar 1993. | događaj2 = [[Vašingtonski sporazum]] | događaj_datum2 = 18. mart 1994. | događaj3 = Proglašenje republike | događaj_datum3 = 26. juli 1995. | događaj4 = [[Operacija "Oluja"|Osvajanje teritorije]] | događaj_datum4 = 7. august 1995. | događaj5 = [[Dejtonski sporazum|Ukinuće (Dejtonski sporazum)]] | događaj_datum5 = 14. decembar 1995. <!--Ima sve do događaj20 i događaj_datum20 -->| osnivanje = 27. septembar 1993. | ukidanje = 7. august 1995. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 176 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 52.908 | stanovnika_godina = 1991 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Njemačka marka]], [[američki dolar]], [[francuski franak]], [[britanska funta]], [[jugoslavenski dinar]], [[bosanskohercegovački dinar]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] ([[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]) | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] ([[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]]) | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = [[Spisak pozivnih brojeva u Bosni i Hercegovini|+387 37]] | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Bosna i Hercegovina}} | komentar = }} '''Autonomna pokrajina Zapadna Bosna''' bila je međunarodno nepriznata paradržava samproglašena od grupe bošnjačkih političara na teritoriji [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]]. Zauzimala je dijelove [[Cazinska krajina|Cazinske Krajine]] (dijelovi općina [[Velika Kladuša]] i [[Cazin]]). Prvobitno je proglašena kao [[autonomna pokrajina]], da bi kasnije proglasila nezavisnost od Republike Bosne i Hercegovine kao '''Republika Zapadna Bosna'''. Prestala je postojati 7. augusta 1995. [[Operacija "Oluja"|združenom operacijom "Oluja"]] [[Oružane snage Republike Hrvatske|Hrvatske vojske]] i [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]]. == Historija == {{Glavni|Rat u Bosni i Hercegovini|Unutarbošnjački sukob u Bosanskoj krajini|Opsada Bihaća}} Na [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|prvim višestranačkim izborima u SR BiH 1990]], [[Fikret Abdić]] osvojio je ubjedljivo najviše glasova i trebao je da bude [[Predsjednik Predsjedništva Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Predsjedništva SR BiH]], ali internom odlukom u [[Stranka demokratske akcije|Stranci demokratske akcije]] (SDA), utvrđeno je da će Predsjednik Predsjedništva postati drugoplasirani [[Alija Izetbegović]], koji je imao 166.273 glasa manje od Abdića.<ref>{{Cite book|last1=Dawisha|first1=Karen|url=https://books.google.com/books?id=bNvbHCUs3tUC&q=alija.+abdic.+popular+vote&pg=PA133|title=Politics, Power and the Struggle for Democracy in South-East Europe|last2=Parrott|first2=Bruce|date=13. 6. 1997|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521597333|pages=132–137|language=en}}</ref> === Uspostava autonomije === Dana 29. septembra 1993, Fikret Abdić preuzeo je vlast u [[Velika Kladuša|Velikoj Kladuši]] (sa namjerom da isto učini i u [[Bihać]]<nowiki/>u), i uspostavio Autonomnu pokrajinu Zapadnu Bosnu po ugledu na [[Srpska autonomna oblast|Srpske autonomne oblasti]] (SAO) iz 1991. To je uradio u dogovoru sa [[Slobodan Milošević|Slobodanom Miloševićem]] i [[Franjo Tuđman|Franjom Tuđmanom]], kojima je u tom trenutku odgovarao unutarbošnjački sukob. Čin proglašenja pokrajine je bio neustavni i protivzakonit čin, koji se suprotstavljao [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustavu Republike Bosne i Hercegovine]]. Prema riječima novinara [[Anthony Loyd|Anthonyja Loyda]], Abdić je odlučio pokušati sebi stvoriti malu državu i uspio je regrutirati dovoljno sljedbenika da svoje snove ostvari. Abdić je uspio zadržati vlast nad svojom mini-državom koristeći kultne [[Propaganda|propagandne]] tehnike nad svojim sljedbenicima i koristio se srpskim oružjem i vojnom obukom. „Razgovor s njegovim autonomističkim sljedbenicima bio je isto što i razgovor s konvertitima u kultu bilo gdje u svijetu: drveni ćorsokak obilježen odsustvom individualnog obrazloženja i logike.“<ref name="Loyd">{{cite book|last=Loyd|first=Anthony|url=https://archive.org/details/mywargonebyimiss00anth|title=My War Gone By, I Miss It So|date=1. 2. 2001|publisher=Penguin|isbn=0-14-029854-1|url-access=registration}}</ref> Lokalno stanovništvo Velike Kladuše je tretiralo Abdića sa velikim poštovanjem i "bili su spremni da urade sve što je rekao."<ref name="mit">{{cite web|url=http://cis.mit.edu/programs/international-migration/pubs/rrwp/5_militarized.html|title=Militarized Refugee Populations: Humanitarian Challenges in the Former Yugoslavia|last=Lischer|first=Sarah|year=2007|publisher=[[MIT]]|url-status=|access-date=11. 9. 2007}}{{dead link|date=septembar 2023}}</ref> Ratni privredni politički model bošnjačkih političara predvođenih [[Fikret Abdić|Fikretom Abdićem]] bio je sklapanje sporazuma s [[Radovan Karadžić|Radovanom Karadžićem]] i [[Mate Boban|Matom Bobanom]], kao dio prethodnog dogovora sa Slobodanom Miloševićem i Franjom Tuđmanom. U Zagrebu je 21. oktobra 1993, u prisustvu Franje Tuđmana, Fikret Abdić potpisao s [[Mate Boban|Matom Bobanom]] "Zajedničku izjavu". Tim dokumentom oni su dijelili BiH po osobnim nahođenjima. Mate Boban je poslije izjavio da su se jedinice [[Hrvatsko vijeće odbrane|HVO]]-a bihaćkog okruga pridružile snagama [[Narodna odbrana Zapadne Bosne|Narodne odbrane]]. Dan kasnije, dana 22. oktobra 1993, poslije potpisivanja sporazuma sa Bobanom, Fikret Abdić je otputovao u [[Beograd]] i sa [[Radovan Karadžić|Radovanom Karadžićem]], u prisustvu Slobodana Miloševića, potpisao Deklaraciju koja obje strane obavezuje na mir. Kao potvrda ovih dogovora i nastavak uspješne saradnje, uslijedio je 7. novembra 1993. sastanak premijera triju paradržava u Velikoj Kladuši: [[Jadranko Prlić]] ([[Hrvatska Republika Herceg-Bosna]]), [[Vladimir Lukić]] ([[Republika Srpska (1992–1995)|Republika Srpska]]) i [[Zlatko Jušić]] (AP Zapadna Bosna). === Slom autonomije === {{Glavni|Vašingtonski sporazum|Dejtonski sporazum|Operacija "Tigar '94"|Operacija "Pauk"|Operacija "Oluja"}} Godine 1994. [[Franjo Tuđman]] mijenja svoju politiku prema Republici BiH, nakon diplomatskog pritiska [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]] i [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeća sigurnosti]] [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]]. Potpisivanjem [[Vašingtonski sporazum|Vašingtonskog sporazuma]] 18. marta 1994. prestaje [[bošnjačko-hrvatski sukob]], te teritorije pod kontrolom [[Hrvatsko vijeće odbrane|Hrvatskog vijeća odbrane]] i [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike BiH]] ujedinjuju se u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciju Bosne i Hercegovine]].<ref name="Bethlehem1997pliii">{{cite book|last1=Bethlehem|first1=Daniel L.|url=https://books.google.com/books?id=7SczBzxA6-IC&pg=PR54|title=The 'Yugoslav' Crisis in International Law|last2=Weller|first2=Marc|publisher=Cambridge University Press|year=1997|isbn=978-0-521-46304-1|series=Cambridge International Documents Series|volume=5|page=liiv}}</ref> Situacija je postala veoma nepovoljna za budućnost AP Zapadne Bosne, jer Fikret Abdić više nije mogao računati na finansijsku ili vojnu pomoć nekog od svojih zaštitnika. Vojno je poražena tokom [[Operacija "Tigar '94"|operacije "Tigar '94"]] u junu i avgustu 1994, kada su teritoriju AP Zapadne Bosne zauzele jedinice [[Peti korpus Armije Republike Bosne i Hercegovine|Petog korpusa]] [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike BiH]], pod komandom generala [[Atif Dudaković|Atifa Dudakovića]]. Fikret Abdić je tada izbjegao u [[Zagreb]],<ref>{{cite web|url=http://historija.info/2019/09/29/republika-zapadna-bosna-hronologija-jedne-izdaje/|title=Republika Zapadna Bosna: hronologija jedne izdaje|date=5. 8. 2017|publisher=historija.info|archive-url=https://web.archive.org/web/20200827193445/http://historija.info/2019/09/29/republika-zapadna-bosna-hronologija-jedne-izdaje/|archive-date=27. 8. 2020|access-date=7. 5. 2016}}</ref> ali se kasnije te godine vraća nazad. [[Operacija "Pauk"|Operacijom "Pauk"]] snage [[Narodna odbrana Zapadne Bosne|Narodne odbrane Zapadne Bosne]], [[Republika Srpska Krajina|Republike Srpske Krajine]], [[Republika Srpska (1992–1995)|Republike Srpske]], [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]] i srpskih paravojnih formacija imale su za cilj da [[Fikret Abdić]] ponovno dovedu na vlast u Velikoj Kladuši i da slome [[Peti korpus Armije Republike Bosne i Hercegovine|Peti korpus ARBiH]]. Jedan dio teritorije biva osvojen, gdje se Abdić vraća i proglašava nezavisnu Republiku Zapadnu Bosnu 26. jula 1995.<ref name=":1">{{Cite news|date=30. 6. 2021|title=Covert Operations: Unravelling Serbian Officials' Links To Paramilitaries - Analysis|pages=4|work=[[Eurasiareview]]|url=https://www.eurasiareview.com/30062021-covert-operations-unravelling-serbian-officials-links-to-paramilitaries-analysis/?adlt=strict&toWww=1&redig=E6087088EA264B88858F7809E391EB13}}</ref><ref name=":22">{{Cite news|last=Stojanovic|first=Milica|date=29. 6. 2021|title=Covert Operations: Unravelling Serbian Officials' Links to Paramilitaries|page=4|work=[[Balkan Insight]]|url=https://balkaninsight.com/2021/06/29/covert-operations-unravelling-serbian-officials-links-to-paramilitaries/}}</ref><ref name="Radan-2002">{{cite book|last=Radan|first=Peter|url=https://archive.org/details/breakupyugoslavi00rada|title=The break-up of Yugoslavia and international law|publisher=Routledge|year=2002|isbn=978-0-415-25352-9|page=[https://archive.org/details/breakupyugoslavi00rada/page/n202 192]|url-access=limited}})</ref> U augustu 1995, [[Operacija "Oluja"|Operacijom "Oluja"]] služila je kao posljednja linija odbrane [[Republika Srpska Krajina|Republike Srpske Krajine]] u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. Republika Zapadna Bosna je potpuno zbrisana tokom zajedničke akcije [[Oružane snage Republike Hrvatske|Hrvatske vojske]] i [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike BiH]] 7. augusta 1995.<ref name="Radan-2002" /> Abdić je nakon operacije bio prisiljen ponovo pobjeći u [[Hrvatska|Hrvatsku]].<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/en/bosnian-war-criminal-released-from-croatian-prison/a-15799849|title=Bosnian war criminal released from Croatian prison DW 09.03.2012|last=Welle (www.dw.com)|first=Deutsche|website=DW.COM|language=en-GB|access-date=22. 8. 2022}}</ref> Potpuno ukinuće paradržave i završetak [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]] desio se potpisivanjem [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] 14. decembra 1995. == Politika == Malo se zna o političkom sistemu AP Zapadne Bosne, isključujući Abdića, a većina funkcionera je izblijedjela u mraku. U dokumentu iz 2010. koji se odnosi na pravosnažnu presudu [[Zlatko Jušić|Zlatku Jušiću]] (premijeru APZB) i [[Ibrahim Jušić|Ibrahimu Jušiću]] (načelniku Policijske i sigurnosne službe APZB) u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], navodi se mišljenje jednog svjedoka da je Vlada APZB-a bila ''"farsa, ukras"'' i da nije konsultovana, jer je sam Abdić donosio odluke o ključnim pitanjima.<ref>{{Cite web|url=https://warcrimesmap.balkaninsight.com/verdicts/zlatko-jusic-ibrahim-jusic/|title=War Crimes Verdicts|language=en-US|access-date=13. 2. 2023}}</ref><ref>[https://www.birnsource.com/uploads/2016/09/velika-kladusa-crime-croatia.pdf Text of the final judgement (in Croatian)]</ref> Ova izjava bila je jedan od razloga za kasnije oslobađanje Zlatka Jušića od svih optužbi za ratne zločine.<ref>{{Cite web|url=https://www.tportal.hr/vijesti/clanak/ibrahimu-jusicu-sedam-godina-zatvora-20090325|title=Ibrahimu Jušiću sedam godina zatvora|website=tportal.hr|access-date=13. 2. 2023}}</ref> AP Zapadna Bosna imala je i Ustavotvornu skupštinu, čiji je potpredsjednik bio [[Božidar Sicel]].<ref>{{Cite web|url=http://www.aimpress.ch/dyn/trae/archive/data/199401/40123-016-trae-sar.htm|title=1994/01/23 19:33 if You Can't Beat Them - Join Them}}</ref> == Privreda == Privreda AP Zapadne Bosne se u velikoj mjeri oslanjala na kompaniju [[Agrokomerc]] iz [[Velika Kladuša|Velike Kladuše]], čiji je direktor bio Fikret Abdić. Ona je uveliko sarađivala s [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavijom]] ([[Republika Srbija (1992–2006)|Srbijom]]) i [[Hrvatska|Hrvatskom]] protiv Vlade Republike BiH. [[Agrokomerc]] je dobio status povlaštenog partnera i pravo na upotrebu bescarinske zone u [[Rijeka (grad)|Rijeci]], a robni promet s [[Hrvatska|Hrvatskom]] i inozemstvom obavljao je po odobrenju hrvatskih vlasti preko zagrebačke tvrtke "Voće". Također, dobio je i pravo na slobodnu trgovinu sa teritorijama pod kontrolom [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] (VRS). == Posljedice == Teritorija AP Zapadne Bosne uključena je u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciju Bosne i Hercegovine]], u okviru [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanskog kantona]]. Fikret Abdić, koji je održavao prijateljske odnose s hrvatskim predsjednikom Franjom Tuđmanom, stekao je hrvatsko državljanstvo i živio je u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] u izbjeglištvu. Nakon Tuđmanove smrti u decembru 1999. i poraza [[Hrvatska demokratska zajednica|Hrvatske demokratske zajednice]] na [[Parlamentarni izbori u Hrvatskoj 2000.|parlamentarnim izborima 2000]], Abdić je na kraju uhapšen i osuđen za ratne zločine nad [[Bošnjaci]]ma lojalnim Republici Bosni i Hercegovini. Suđenje je održano u Hrvatskoj, gdje je Abdić 2002. osuđen na 20 godina zatvora. Dana 9. marta 2012. pušten je na slobodu nakon što je odslužio dvije trećine kazne.<ref>{{cite news|title=Bosnian Warlord Freed From Croatian Jail After Serving War-Crimes Sentence|url=http://www.rferl.org/content/bosnian_warlord_abdic_freed_croatian_jail_war_crimes_sentence/24510080.html|newspaper=Radio Free Europe/Radio Liberty|date=9. 3. 2012}}</ref> Iako je osuđeni ratni zločinac, stanovnici Velike Kladuše su ga za [[Lokalni izbori u Bosni i Hercegovini 2016.|lokalne izbore 2016.]] i [[Lokalni izbori u Bosni i Hercegovini 2020.|2020.]] izabrali za načelnika općine.<ref>{{Cite web|url=https://www.irishtimes.com/news/world/europe/war-s-legacy-and-looming-elections-shape-bosnia-s-response-to-migrants-1.3638932?mode=amp|title=War’s legacy and looming elections shape Bosnia’s response to migrants|website=www.irishtimes.com|access-date=24. 1. 2019}}</ref> == Ratni zločini == Bošnjačke političke strukture stvarale su logore za Bošnjake protivnike autonomije, lojalne Vladi Republike BiH u [[Sarajevo|Sarajevu]]. Paravojne bošnjačke jedinice organizuju srbijanske tajne službe i državna bezbjednost. Na suđenju Slobodanu Miloševiću, nakon objavljivanja snimka na kojem "Škorpioni" ubijaju svezane dječake i mladiće, objavljen je i snimak na kojem se jasno vidi srbijanska umiješanost u komandovanje Narodne odbrane, koju predvode srpski zločinci.{{Potreban citat}} Narodna odbrana je, pod mentorstvom Srbije u vidu jedinice "[[Škorpioni (srpska paravojna jedinica)|Škorpioni]]", počinila zločine nad Bošnjacima. Zbog tih zločina Fikret Abdić je proglašen krivim i dobija najveću moguću zatvorsku kaznu u Hrvatskoj pred sudom u [[Karlovac|Karlovcu]], koja je potvrđena i pred [[Vrhovni sud Hrvatske|Vrhovnim sudom Hrvatske]], te nakon žalbe ponovo potvrđena s jedinstvenom i konačnom kaznom od 15 godina zatvora. === Logori === U [[Logor Drmeljevo|Drmeljevu]] je bio logor kroz koji je za dva mjeseca prošlo 520 ljudi. U jednom dopisu Abdićevih autonomaša, od 12. januara 1995, piše da je u "vojnom zatvoru [[Logor Miljkovići|Miljkovići]] 1.567 zatvorenika". Logore u Kladuši je obišao i [[Tadeusz Mazowiecki]], specijalni izaslanik za ljudska prava, i nakon toga pisao Fikretu Abdiću upozoravajući ga da se ljudi drže bespravno, da su uslovi loši, da su im ugrožena sva prava (premlaćivanje i zlostavljanje), na što Fikret Abdić nije reagovao. == Također pogledajte == * [[Historija Bosne i Hercegovine]] * [[Rat u Bosni i Hercegovini]] * [[Republika Srpska (1992–1995)|Republika Srpska]] * [[Republika Srpska Krajina]] * [[Hrvatska Republika Herceg-Bosna|Hrvatska zajednica Herceg-Bosna]] * [[Narodna odbrana Zapadne Bosne]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * {{Commonscat-inline|Republic of Western Bosnia}} {{Rat u Bosni i Hercegovini}} {{Poluzaštita}} [[Kategorija:Rat u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1993.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1994.]] [[Kategorija:Autonomna pokrajina Zapadna Bosna|*]] [[Kategorija:Separatizam u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Politička historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Administrativna podjela Bosne i Hercegovine]] mf50bld03akckoiq4uz542kquyk9m33 0 24758 3732042 3708275 2025-07-02T07:51:09Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1995.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1995.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732042 wikitext text/x-wiki {{Razlikovati|Bosna i Hercegovina|Federacija Bosne i Hercegovine}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Republika Bosna i Hercegovina | izvorno_ime = Република Босна и Херцеговина | genitiv = Republike Bosne i Hercegovine | razdoblje = 1992–1995 {{Small|''([[de jure]])''}}<br>1992–1997 {{Small|''([[de facto]])''}}{{Efn|Republika Bosna i Hercegovina nastavila je svoje pravno postojanje kao [[Bosna i Hercegovina]] potpisivanjem [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] 14. decembra 1995.<ref name="ustavnisud">{{Cite web|url=https://www.ustavnisud.ba/public/down/USTAV_BOSNE_I_HERCEGOVINE_bos.pdf|title=Ustav Bosne i Hercegovine|date=29. 2. 2024|website=ustavnisud.ba|publisher=[[Ustavni sud Bosne i Hercegovine]]|access-date=29. 2. 2024}}</ref> Međutim, njene institucije, kao što su [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništvo]], [[Vlada Republike Bosne i Hercegovine|Vlada]] i [[Skupština Republike Bosne i Hercegovine|Skupština]], nastavile su postojati u tehničkom mandatu, sve do konstituisanja prvih saziva [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništva BiH]], [[Vijeće ministara Bosne i Hercegovine|Vijeća ministara BiH]] i [[Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine|Parlamentarne skupštine BiH]].|naziv=razdoblje}} | država_prije1 = Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of SFR Yugoslavia.svg | država_prije2 = Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava2 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Bosna i Hercegovina | država_poslije_zastava1 = Flag of Bosnia and Herzegovina.svg | zastava = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg | grb = Coat of Arms of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg | himna = <br/>''[[Jedna si jedina]]'' {{center|[[File:The official anthem of the Republic of Bosnia and Herzegovina - Instrumental version (1995 - 1998.).ogg]]}} | karta = The ARBiH at its greatest extent.png | opis_karte = {{colorbox|#76DA85}} Teritorija koju je nekada potpuno kontrolisala [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|ARBiH]] tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]]<br/>{{colorbox|#F2F280}} Teritorija međunarodno priznata kao dio Republike BiH, ali pod kontrolom drugih političkih entiteta tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]] | glavni_grad = [[Sarajevo]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|43|51|N|18|22|E|region:BiH_type:city|title=Sarajevo}} | najveći_grad = [[Sarajevo]] | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]] [[Ijekavski govor|ijekavskog izgovora]]<ref name="Geršković">Geršković, Leon; Đokić, Aleksandar; Ivanović, Branislav; Marković, Mileta; Misajlovski, Vasko; Šinkovec, Borut; Petković, Svetomir; Milinić, Obrad; Stanojević, Novak; Kršul, Ivan. ''Ustavi i ustavni zakoni : tekstovi Ustava i ustavnih zakona : osnovne karakteristike novog ustavnog sistema'' (Informatorovi priručnici), knj. 1. i 2., Informator, Zagreb, 1974., [http://books.google.com/books?id=4wgNAQAAIAAJ&q=ijekavskog str. 70.,] {{COBISS.BH|3400193}}</ref><ref name="ustav">{{cite web|title=Ustav Republike Bosne i Hercegovine (Prečišćeni tekst)|url=http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|work=Službeni list Republike Bosne i Hercegovine|access-date=20. 1. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180120194132/http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|archive-date=20. 1. 2018|location=Sarajevo|format=PDF|date=14. 3. 1993|quote=U Republici Bosni i Hercegovini u službenoj upotrebi je srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski jezik ijekavskog izgovora.|url-status=live}}</ref> | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}}<ref name="ustav"/> | etničke_grupe = 43,47% [[Muslimani (narod)|Muslimani]]{{Efn|Modalitet [[Bošnjaci]] zamijenio je modalitet [[Muslimani (narod)|Muslimani]] tek nakon [[Prvi bošnjački sabor|Prvog bošnjačkog sabora]] održanom 27. i 28. septembra 1993, a u [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustavu Republike BiH]] tek 4. aprila 1994.|naziv=modalitet}}<br />31,21% [[Srbi]]<br />17,38% [[Hrvati]]<br />5,54% [[Jugoslaveni]]<br />2,38% [["Ostali" u Bosni i Hercegovini|Ostali]]<ref name="RP 1991">{{RP 1991}}</ref> | religija = {{unbulleted list |42,77% [[Islam u Bosni i Hercegovini|Islam]] |{{Tree list}} * 42,97% [[Kršćanstvo]] ** 29,40% [[Pravoslavlje u Bosni i Hercegovini|Pravoslavlje]] ** 13,57% [[Katoličanstvo u Bosni i Hercegovini|Rimokatoličanstvo]] {{Tree list/end}} |14,26% [[Religija u Bosni i Hercegovini|Ostali]]<ref name="RP 1991"/>}} | demonim = {{hlist|[[Bosanci]]|[[Hercegovci]]}} | državno_uređenje = [[Unitarna država|Unitarna]] [[Parlamentarni sistem|parlamentarna]] [[Direktorijski sistem|direktorijska]] [[republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedavajući Predsjedništva]] | godina_prve_vlasti = 1992-1996 | vladar_prva_vlast = [[Alija Izetbegović]] | vrsta_vlasti2 = [[Spisak predsjednika skupština Bosne i Hercegovine|Predsjednik skupštine]] | godina_druge_vlasti = 1993-1997 | vladar_druga_vlast = [[Miro Lazović]] | vrsta_vlasti3 = [[Spisak predsjednika vlada Bosne i Hercegovine|Predsjednik vlade]] | godina_treće_vlasti = 1992 | vladar_treća_vlast = [[Jure Pelivan]] | godina_četvrti_vlasti = 1992-1993 | vladar_četvrti_vlast = [[Mile Akmadžić]] | godina_peti_vlasti = 1993-1996 | vladar_peti_vlast = [[Haris Silajdžić]] | godina_šesti_vlasti = 1996-1997 | vladar_šesti_vlast = [[Hasan Muratović]] | zakonodavstvo = [[Skupština Republike Bosne i Hercegovine|Skupština]] | vrsta_prvog_zakonodavstva = [[Gornji dom]] | vrsta_drugog_zakonodavstva = [[Donji dom]] | naziv_prvog_zakonodavstva = [[Vijeće općina Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće općina]] | naziv_drugog_zakonodavstva = [[Vijeće građana Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće građana]] | tip_suvereniteta = [[Historija Bosne i Hercegovine|Historija]] | događaj1 = [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|Prvi slobodni izbori]] | događaj_datum1 = 18. novembar 1990. | događaj2 = [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|Referendum o nezavisnosti]] | događaj_datum2 = 1. mart 1992. | događaj3 = [[Historija Bosne i Hercegovine#Proces osamostaljenja|Deklaracija nezavisnosti]] od [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] | događaj_datum3 = 3. mart 1992. | događaj4 = Početak [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]] | događaj_datum4 = 1. april 1992. | događaj5 = Odluka [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva RBiH]] o promjeni imena države u Republiku BiH | događaj_datum5 = 8. april 1992. | događaj6 = Pristupanje BiH [[Ujedinjene nacije|UN]]-u | događaj_datum6 = 22. maj 1992. | događaj7 = [[Vašingtonski sporazum]] | događaj_datum7 = 18. mart 1994. | događaj8 = Kraj [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]] ([[Dejtonski sporazum]]) | događaj_datum8 = 14. decembar 1995. | osnivanje = 3. mart 1992. | ukidanje = 14. decembar 1995. {{Small|([[Dejtonski sporazum]])}} | površina = 51.129 | procenat_vode = 1.4% | stanovnika = 4.377.033 | stanovnika_godina = [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.|1991]] | gustoća = 85,61 | valuta = [[Bosanskohercegovački dinar|BH dinar]]<br />[[Njemačka marka]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] ([[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]) | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] ([[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]]) | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = [[Spisak pozivnih brojeva u Bosni i Hercegovini|+387]] | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Bosna i Hercegovina}} | komentar = }} {{Historija BiH}} '''Republika Bosna i Hercegovina''' bio je službeni naziv [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] od proglašenja [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|nezavisnosti]] 1992. do potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] 1995. Proglašena je [[Raspad Jugoslavije|raspadom SFRJ]], kao nasljednica njene federalne republike [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]].<ref>{{Cite web|url=https://www.parlament.ba/sadrzaj/about/ustav/docs/default.aspx?id=27892&langTag=bs-BA&pril=b|title=Ustav Bosne i Hercegovine|archive-url=https://web.archive.org/web/20130515073144/https://www.parlament.ba/sadrzaj/about/ustav/docs/default.aspx?id=27892&langTag=bs-BA&pril=b|archive-date=15. 5. 2013|url-status=dead|access-date=14. 7. 2014}}</ref> Prefiks "Socijalistička" uklonjen je iz naziva 8. aprila 1992. na sjednici [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine]], gdje je donesena službena odluka o promjeni naziva Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina u novo ime - Republika Bosna i Hercegovina.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://hrcak.srce.hr/file/28970|title=Dokumenti Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine 1991 - 1994.|last=Šimić|first=Tomo|date=2006|website=hrcak.srce.hr|publisher=Hrčak Srce|access-date=20. 1. 2024}}</ref> Nosila je taj naziv do potpisivanja Aneksa IV. Dejtonskog sporazuma 14. decembra 1995, koji je sadržavao današnji [[Ustav Bosne i Hercegovine]]. == Historija == {{Glavni|Historija Bosne i Hercegovine}} === Početak raspada Jugoslavije === {{Glavni|Raspad Jugoslavije}} U intervalu između 1980. koju je obilježila [[smrt Josipa Broza Tita]] i 1989. kada se raspao [[Savez komunista Jugoslavije]] na [[Četrnaesti kongres Saveza komunist Jugoslavije|Četrnaestom kongresu]], u svim [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija#Teritorijalna podjela|jugoslavenskim republikama]] pojavljivale su se različite političke opcije, udruženja i pokreti. U [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SR Bosni i Hercegovini]] intenzivniji [[Pluralizam|pluralistički]] interesi javno su se iskazali nakon [[Deseti kongres Saveza komunista Bosne i Hercegovine|Desetog kongresa Saveza komunista Bosne i Hercegovine]]. Ozbiljno pripremanje novih političkih stranaka odvijalo se još u vrijeme kada su se u redovima [[Savez komunista Bosne i Hercegovine|Saveza komunista Bosne i Hercegovine]] vodile debate da li uopće dozvoliti stranke na nacionalnoj osnovi. Već u proljeće 1990. počele su nastajati prve političke stranke na nacionalnoj osnovi: 26. maja 1990. [[Stranka demokratske akcije|Stranke demokratske akcije]] (SDA), 12. jula 1990. [[Srpska demokratska stranka|Srpske demokratske stranke]] (SDS) i 18. augusta 1990. [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|Hrvatske demokratske zajednice BiH]] (HDZ BiH). Osim ovih stranaka, pojavile su se i stranke ljevice: Savez komunista – Socijalistička demokratska partija (SK BiH pod novim imenom), [[Demokratski socijalistički savez Bosne i Hercegovine|Demokratski socijalistički savez BiH]] i [[Savez reformskih snaga Jugoslavije|Savez reformskih snaga]]. Uvođenje višestranačkog političkog sistema u SR Bosni i Hercegovini i održavanje višestranačkih izbora stvorene su usvajanjem amandmana na [[Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] donesenih u julu 1990. Zagarantirana je sloboda političkog organiziranja i djelovanja, a zabranjeno organiziranje i djelovanje usmjereno na nasilno rušenje ustavog poretka. Također, utvrđeno je da građani na osnovu općeg i jednakog biračkog prava, neposrednim i tajnim glasanjem biraju predstavnike u skupštine društveno-političkih zajednica na mandat od četiri godine.<ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.parlament.ba/Content/Read/183?title=Parlamentarizam-u-Bosni-i-Hercegovini-u-uslovima-politi%C4%8Dkog-pluralizma-(1990.%E2%80%931995.)|title=Parlamentarizam u Bosni i Hercegovini u uslovima političkog pluralizma (1990.–1995.)|website=www.parlament.ba|access-date=20. 1. 2024}}</ref> === Prvi višestranački izbori === {{Glavni|Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|Lokalni izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.}} Prvi višestranački [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|opći]] i [[Lokalni izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|lokalni]] izbori, održani 18. novembra 1990, raspisani su na osnovu Odluke predsjednika Skupštine SRBiH istovremeno za članove [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva]], [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupštinu]] [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SRBiH]], skupštine 109 općina i Skupštine [[Sarajevo|grada Sarajeva]]. Pri registraciji birača primijenjena je pasivna registracija na nivou općine, na osnovu podataka koje su građani prijavljivali prilikom prijave stalnog mjesta boravka. Ukupan broj građana upisanih u opće biračke spiskove bio je 3.033.921, od čega 100.432 na privremenom radu u inozemstvu. Da bi bili legitimni, bilo je potrebno da na izbore izađe više od 50% birača upisanih u opće biračke spiskove.<ref name=":02" /> Za izbor članova Predsjedništva SRBiH bile su formirane četiri kandidatske liste (štampane kao dijelovi glasačkog lista) na kojima su bili kandidati: [[Muslimani (narod)|Muslimani]]{{Efn|naziv=modalitet}}, [[Srbi]], [[Hrvati]] i [["Ostali" u Bosni i Hercegovini|Ostali]], koji se nisu nacionalno izjasnili ili su pripadali drugim narodima i narodnostima. Za članove Predsjedništva izabrani su oni koji su dobili relativnu većinu iz svakog naroda. [[Predsjednik Predsjedništva Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Predsjedništva SRBiH]] postao je [[Alija Izetbegović]]. Izbor 240 poslanika u dva doma Skupštine morao je odražavati zastupljenost [[Konstitutivni narod|konstitutivnih naroda]] u Bosni i Hercegovini prema [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1981.|popisu iz 1981]], uz dozvoljeno odstupanje +/-15%. Na izbore je od 43 registrirane stranke izašlo, samostalno ili u koalicijama, njih 15. Uvjerljivom većinom pobijedile su [[Stranka demokratske akcije|SDA]], [[Srpska demokratska stranka|SDS]] i [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] sa 84% poslaničkih mandata u skupštini, 75,5% delegatskih mandata u općinskim skupštinama, te 60,83% delegatskih mandata u [[Gradsko vijeće Sarajeva|Skupštini grada Sarajeva]]. Za predsjednika Skupštine SRBiH izabran je [[Momčilo Krajišnik]], a za [[Predsjednik Vlade Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|predsjednika Vlade]] [[Jure Pelivan]].<ref name=":02" /> Na osnovu izbornih rezultata, stvorena je koalicija tri političke stranke s nacionalnim predznakom na prostoru Bosne i Hercegovine. Međutim, već na prvim sjednicama jasno su se pokazale duboke razlike u rješavanju otvorenih pitanja. Njihovi politički interesi bili su dijametralno suprotni, prije svega u vezi s najvažnijim pitanjima suverenosti državne vlasti.<ref name=":02" /> === Predratni period === {{Glavni|Arbitražna komisija Mirovne konferencije o Jugoslaviji|Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine}} Nakon izbora 1990, otvorena politička razmimoilaženja nastavljena su u političkim predstavničkim tijelima Republike Bosne i Hercegovine. To je bilo vrijeme [[Raspad Jugoslavije|raspada Jugoslavije]] i intenzivnih pregovora šest predsjednika republičkih predsjedništava koji nisu mogli naći izlaz iz duboke jugoslavenske krize. Nepunu godinu dana nakon prvih višestranačkih izbora u Republici Bosni i Hercegovini, [[Rat u Hrvatskoj|prva ratna dešavanja]] koja su se već uveliko događala u [[Socijalistička Republika Hrvatska|Hrvatskoj]] prenesena su u [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]]. Prvo bosanskohercegovačko mjesto koje je već u septembru 1991. napadnuto od strane [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA) bilo je selo [[Ravno]] na krajnjem jugu [[Hercegovina|Hercegovine]].<ref name=":02" /> U političkom životu [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] pojavila se ideja o ponovnom uspostavljanju nezavisnosti. Nastojanja u tom pravcu samo su se pojačala nakon što su tri jugoslavenske republike ([[Slovenija]], [[Hrvatska]] i [[Sjeverna Makedonija|Makedonija]]) učinile konkretne korake, te se nametnulo jednostavno pitanje, da li će Republika iskoristiti svoje pravo na samoopredjeljenje (prema [[Ustav Jugoslavije iz 1974.|Ustavu SFRJ iz 1974]]) ili će ostati u tzv. ''krnjoj Jugoslaviji'', što je po mnogima bilo samo drugo ime za [[Velika Srbija|Veliku Srbiju]]. Nakon što su Slovenija i Hrvatska 25. juna proglasile nezavisnost,<ref name="raspadSFRJ">{{cite web|url=http://www.ejil.org/pdfs/4/1/1207.pdf|title=Priznanje država:Raspad Jugoslavije i SSSR-a|website=web.archive.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20120421143955/http://www.ejil.org/pdfs/4/1/1207.pdf|archive-date=21. 4. 2012|url-status=bot: unknown|access-date=22. 5. 2018}}</ref> a potom i prekinule sve državne veze sa ostatkom SFRJ, [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupština SR Bosne i Hercegovine]] 15. oktobra 1991. usvaja [[Akt o reafirmaciji suverenosti Republike Bosne i Hercegovine]].<ref>{{cite book|last1=Lukić|first1=Reneo|url=https://books.google.ba/books?id=WPhhLfp8huIC&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Evropa od Balkana do Urala:Dezintegracija Jugoslavije i SSSR-a|date=1996|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-829200-5|location=Oxford|page=204.}}</ref> Tim činom odlučeno je da se povuku predstavnici BiH iz rada saveznih organa dok se ne postigne dogovor o budućnosti Jugoslavije. [[Raspad Jugoslavije]] pratio je i proces formiranja paralelnih struktura vlasti. Na [[Pale (Republika Srpska)|Palama]], blizu [[Sarajevo|Sarajeva]], 24. oktobra 1991. formirana je [[Narodna skupština Republike Srpske|Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini]]. Ova skupština je 9. januara 1992. usvojila i [[s:Deklaracija o proglašenju Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini|Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini]], a ime je 12. augusta iste godine promijenjenila u [[Republika Srpska (1992–1995)|Republika Srpska]]. U [[Grude|Grudama]] je 18. novembra 1991. proglašena [[Hrvatska Republika Herceg-Bosna#Historija|Hrvatska zajednica Herceg-Bosna]], koja je prerasla [[Hrvatska Republika Herceg-Bosna|Hrvatsku Republiku Herceg-Bosnu]] 28. augusta 1993.<ref name=":02" /> Krajem 1991. odlučivalo se o sudbini Jugoslavije i u okviru međunarodne zajednice. Nakon [[Mirovna konferencija o Jugoslaviji|Mirovne konferencije o Jugoslaviji]], održane 5. novembra 1991. godine u [[Den Haag]]u, [[Arbitražna komisija Mirovne konferencije o Jugoslaviji|Arbitražna komisija]] konačno je javno ocijenila da se radi o disoluciji (raspadu), a ne secesiji (otcjepljenjem) pojedinih država članica [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]], što je značilo da ona nema više pravni identitet. [[Evropska ekonomska zajednica|Evropska zajednica]] donijela je [[Deklaracija o Jugoslaviji|Deklaraciju o Jugoslaviji]] 16. decembra 1991, s pozivom svim jugoslavenskim republikama da do 23. decembra 1991. apliciraju za nezavisan državni status.<ref name="raspadSFRJ" /> [[Predsjedništvo Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništvo SR Bosne i Hercegovine]] je 20. decembra 1991. donijelo Odluku o podnošenju zahtjeva za priznavanje SR Bosne i Hercegovine kao nezavisne države, uz napomenu da ova odluka nije imala podršku srpskih članova Predsjedništva. Međutim, na osnovu izvještaja Arbitražne komisije, međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine uslovljeno je provođenjem općeg referenduma pod međunarodnom kontrolom.{{sfn|Walling|2013|p=93}}{{sfn|Burg|Shoup|2000|p=96}} U skladu s tim, [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupština SR Bosne i Hercegovine]] je na zajedničkoj sjednici oba vijeća, 25. januara 1992, donijela Odluku o raspisivanju republičkog referenduma o suverenosti i nezavisnosti Bosne i Hercegovine. Ni ova odluka nije dobila podršku većeg broja predstavnika srpskog naroda, koji su tada i napustili Skupštinu.<ref name=":02" />[[Datoteka:Referendum_1._marta_1992..jpg|lijevo|mini|169x169px|Izgled glasačkog listića za referendum o nezavisnosti.]][[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine]] održan je 29. februara i 1. marta 1992. Od ukupnog broja glasača (3.253.847) na republički referendum za utvrđivanje statusa Bosne i Hercegovine izašlo je i glasalo 64,31% građana sa pravom glasa, a od toga je 99,44% glasalo "za". Rezultati referenduma omogućili su i međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine, kao nezavisne države.<ref name=":02" /> === Međunarodno priznanje nezavisnosti === {{Glavni|Međunarodno priznanje nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine}} Zemlje članice [[Evropska unija|Evropske zajednice]] (EZ) su 6. aprila 1992, a dan kasnije i [[Sjedinjene Američke Države]] (SAD) priznale Bosnu i Hercegovinu kao nezavisnu i suverenu državu. Bosna i Hercegovina je 22. maja 1992. postala članica Organizacije [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] (UN). U isto vrijeme oružani sukobi u pojedinim dijelovima Bosne i Hercegovine prerasli su u pravi rat, koji je prouzrokovao ljudske žrtve i materijalna razaranja.<ref name=":02" /><ref name="Malcolm">Malcolm, Noel (1994). Bosnia A Short History. New York University Press. {{ISBN|0-8147-5520-8}}.</ref> ==== Prijem u Ujedinjene nacije ==== {{Glavni|Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 755}} Nakon održanog referenduma i proglašenja nezavisnosti, Bosna i Hercegovina je [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenim nacijama]] dostavila aplikaciju za prijem u punopravno članstvo.<ref name="rezolucija">{{cite web|title=Vijeće sigurnosti UN-a:Rezolucije|url=http://unscr.com/en/resolutions/755|website=unscr.com|access-date=22. 5. 2018}}</ref> Na osnovu tog zahtjeva, [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeće sigurnosti]] ove organizacije je 20. maja 1992. na 3078. sjednici prihvatilo zahtjev,<ref name="rezolucija" /> a na sljedećoj sjednici održanoj istog dana usvojilo rezoluciju broj 755<ref name="rezolucija" /><ref>{{cite web|title=Aplikacija Bosne i Hercegovine za članstvo u UN-u|url=http://www.ohr.int/other-doc/un-res-bih/pdf/s92r755e.pdf|website=ohr.int|access-date=22. 5. 2018}}</ref> u kojoj se predlaže [[Generalna skupština Ujedinjenih nacija|Generalnoj skupštini UN]] da u svoje punopravno članstvo primi Republiku Bosnu i Hercegovinu. Postupajući prema toj preporuci, Generalna skupština je na zasjedanju održanom 22. maja 1992. potvrdila preporuku Vijeća sigurnosti, a Republika Bosna i Hercegovina je postala punopravna članica ove [[međunarodne organizacije|međunarodne]] organizacije. Generalnoj skupštini UN-a se obratio tadašnji ministar vanjskih poslova [[Haris Silajdžić]], a prijemu je prisustvovao i Predsjednik predsjedništva [[Alija Izetbegović]]. Prijemom u UN, Republika Bosna i Hercegovina je kao sukcesor nekadašnje [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SRBiH]], u sastavu [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]], automatski postala ugovorna strana svih konvencija i sporazuma koje je ona ratificirala. === Ratni i poslijeratni period === {{Glavni|Rat u Bosni i Hercegovini|Vašingtonski sporazum|Dejtonski sporazum}} [[Datoteka:Bosnian_war_header.no.png|mini|Slijeva nadesno, u smjeru kazaljke na satu: 1. [[Zgrada prijateljstva između Grčke i Bosne i Hercegovine|Zgrada Izvršnog Vijeća]] gori u plamenu nakon što je pogođena sa srpskih položaja oko [[Sarajevo|Sarajeva]]; 2. Maj 1992; [[Ratko Mladić]] s [[Vojska Republike Srpske|vojnicima VRS-a]]; 3. [[Norveška|Norveški]] [[Ujedinjene nacije|UN]] vojnik u Sarajevu.]] Veliki broj srpskih ofanziva je počeo u martu 1992. u [[Podrinje|istočnoj]] i [[Posavina|sjevernoj Bosni]]. Prateći napeti period eskalirajućih tenzija i mjestimične vojne incidente, otvoreno ratovanje u Sarajevu je počelo 6. aprila.<ref name="Malcolm" /> [[Međunarodno priznanje nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine|Međunarodno priznanje Bosne i Hercegovine]] je značilo da se [[Jugoslavenska narodna armija]] (JNA) mora povući sa teritorije države, iako su se njeni srpski članovi pridružili [[Vojska Republike Srpske|Vojsci Republike Srpske]] (VRS). Naoružana i opremljena iz zaliha JNA, te podržana od paravojnih organizacija iz BiH i Srbije, [[Vojska Republike Srpske]] je 1992. uspjela zauzeti većinu teritorije naseljenom [[Srbi]]ma.<ref name="Malcolm" /> Godine 1993, kada je [[bošnjačko-hrvatski sukob]] započeo između vlade u Sarajevu i samoproglašene [[Hrvatska Republika Herceg-Bosna|Hrvatske Republike Herceg-Bosne]], oko 70% teritorije države je bilo pod kontrolom Vojske Republike Srpske.<ref name="Riedlmayer">Riedlmayer, Andras (1993). [http://www.kakarigi.net/manu/briefhis.htm A Brief History of Bosnia-Herzegovina] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060618040332/http://www.kakarigi.net/manu/briefhis.htm |date=18. 6. 2006 }}. The Bosnian Manuscript Ingathering Project.</ref> [[Datoteka:DaytonAgreement.jpg|mini|Sjede sa lijeva na desno: [[Slobodan Milošević]], [[Alija Izetbegović]] i [[Franjo Tuđman]] parafiraju [[Dejtonski sporazum|Dejtonski mirovni sporazum]] u vojnoj zračnoj luci Right-Paterson 21. novembra 1995.]] Za vrijeme [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata]] od 1992. do 1995. održano je više međunarodnih konferencija i diplomatskih pokušaja zaustavljanja rata. Međutim, prvi relevantan međunarodni sporazum je ''Prvi okvirni sporazum o Federaciji Bosne i Hercegovine'' potpisan 18. marta 1994, u [[Washington, D.C.|Washingtonu]] pod pokroviteljstvom [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenih Američkih Država]], poznat kao [[Vašingtonski sporazum]]. Ovim sporazumom prestaje [[Bošnjačko-hrvatski sukob]], koji se odvijao za vrijeme rata u BiH, često nazvan ''"Rat u ratu"''. Predviđeno je da teritorija koju su kontrolirali [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armija Republike Bosne i Hercego­vine]] (ARBiH) i [[Hrvatsko vijeće odbrane|Hrvatsko vijeće obrane]] (HVO) ima federalno uređenje sa deset kantona, koji su kasnije formirali svoje skupštine i donijeli svoje ustave. Na osnovu ovog sporazuma, donesen je [[Ustav Federacije Bosne i Hercegovine]], na sjednici [[Parlament Federacije Bosne i Hercegovine|Ustavotvorne skupštine Federacije Bosne i Hercegovine]], održanoj 30. marta 1994. Ovaj ustav sadrži i odredbu prema kojoj će odluke o ustavnom statusu teritorije s većinskim [[Srbi|srpskim]] stanovništvom biti donesene u toku pregovora o miru na [[Međunarodna konferencija o bivšoj Jugoslaviji|Međunarodnoj konferenciji o bivšoj Jugoslaviji]]. Ustavu Federacije Bosne i Hercegovine prethodilo je donošenje Ustavnog zakona o dopunama [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustava Republike Bosne i Hercegovine]], kojim je osiguran ustavni osnov da se izvrši unutrašnje preoblikovanje dijela Republike Bosne i Hercegovine.<ref name=":02" /> Međutim, tek okončanjem mirovnih pregovora u [[Dayton (Ohio)|Daytonu]] ([[Ohio]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]) 21. novembra 1995. i potpisivanjem [[Dejtonski sporazum|Mirovnog sporazuma]] u [[Pariz]]u 14. decembra 1995. zaustavljen je [[rat u Bosni i Hercegovini]]. Potpisali su ga predsjednici triju država [[Alija Izetbegović]] (Republika Bosna i Hercegovina), [[Slobodan Milošević]] ([[Savezna Republika Jugoslavija]], koju su tada činile samo [[Republika Srbija (1992–2006)|Srbija]] i [[Republika Crna Gora (1992–2006)|Crna Gora]]) i [[Franjo Tuđman]] ([[Hrvatska|Republika Hrvatska]]). Sporazum je potvrdio Republiku Bosnu i Hercegovinu kao samostalnu i suverenu državu, koja nastavlja svoje pravno postojanje kao [[Bosna i Hercegovina]],<ref name="ustavnisud"/> u postojećim međunarodno priznatim granicama, s modificiranom unutrašnjom strukturom koju čine dvije federalne jedinice (entiteti): [[Federacija Bosne i Hercegovine]] i [[Republika Srpska]], te kasnije i treća federalna jedinica - [[Brčko distrikt]].<ref name=":04">{{Cite web|url=https://www.parlament.ba/Content/Read/183?title=Parlamentarizam-u-Bosni-i-Hercegovini-u-uslovima-politi%C4%8Dkog-pluralizma-(1990.%E2%80%931995.)|title=Parlamentarizam u Bosni i Hercegovini u uslovima političkog pluralizma (1990.–1995.)|website=www.parlament.ba|access-date=20. 1. 2024}}</ref> Četiri godine ratovanja i krvoprolića su uzrokovale između 95 i 100 hiljada poginulih, te više od 2 miliona raseljenih osoba.<ref name="DPA">November. 21, 2005. Bosnian war "claimed 100,000 lives". Deutsche Presse-Agentur.</ref> == Geografija == {{Glavni|Geografija Bosne i Hercegovine}} === Položaj === Smještena je na jugoistoku [[Evropa|Evrope]], u zapadnom dijelu [[Balkan|Balkanskog poluostrva]], između [[42. paralela (sjever)|42.]] i [[46. paralela (sjever)|46. stepena]] [[Geografska širina|sjeverne geografske širine]] i [[15. meridijan (istok)|15.]] i [[20. meridijan (istok)|20. stepena]] [[Geografska dužina|istočne geografske dužine]]. Površina joj je 51.129&nbsp;km².<ref name="Stat">{{Cite web|url=http://www.fzs.ba/Statisticki%20godisnjak%202009.pdf|title=Statistički godišnjak Federacije Bosne i Hercegovine iz 2009.|archive-url=https://web.archive.org/web/20100307061052/http://www.fzs.ba/Statisticki%20godisnjak%202009.pdf|archive-date=7. 3. 2010|url-status=dead|access-date=7. 3. 2010}}</ref> Dužina granice sa susjednim republika iznosi 1.538&nbsp;km, a od toga je suhozemna granica duga 774&nbsp;km, riječna 751&nbsp;km, a morska 13&nbsp;km. Grači s [[Hrvatska|Hrvatskom]] na sjeveru, sjeverozapadu i jugu ([[Granica između Bosne i Hercegovine i Hrvatske|932 km]]), [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavijom]] na istoku i jugoistoku (605&nbsp;km; [[Republika Srbija (1992–2006)|Srbija]] [[Granica između Bosne i Hercegovine i Srbije|357 km]], [[Republika Crna Gora (1992–2006)|Crna Gora]] [[Granica između Bosne i Hercegovine i Crne Gore|248 km]]).<ref name="Stat" /> Na krajnjem jugu, na teritoriji općine [[Neum]], izlazi na [[Jadransko more]] u dužini 20-ak km.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html#|title=Field Listing – Coastline|work=The World Factbook|archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|archive-date=15. 3. 2018|url-status=dead|access-date=22. 8. 2006}}</ref> Granice su uglavnom prirodnog porijekla i većinom je čine rijeke [[Drina]], [[Sava]] i [[Una]], te planine, kao [[Dinara]] na jugozapadu. Najviši je vrh [[Maglić]] (2.386 m), u jugoistočnom dijelu, na [[Granica|granici]] s SR Jugoslavijom. Najduža rijeka koja protječe jest Sava, a od [[Jezero|jezera]] je najveće [[Buško jezero|Buško]], vještačka hidroakumulacija površine 56,7&nbsp;km². === Geografske cjeline === {{Glavni|Regije Bosne i Hercegovine|Geologija Bosne i Hercegovine}}Bosna i Hercegovina sastoji se od dvije geografske i historijske cjeline: većeg [[Bosna (regija)|bosanskog]] dijela na sjeveru (otprilike 40.000&nbsp;km²) i manjeg [[Hercegovina|hercegovačkog]] na jugu. Bosna je mahom planinska zemlja, a isto se odnosi i na [[Hercegovina|Hercegovinu]], s tom razlikom da je riječ o različitim tipovima [[Tlo|tla]]. Na sjeveru se planinsko područje spušta u brežuljkasto područje [[Posavina|Posavine]], odnosne dalje pretvara u [[Panonska nizija|Panonsku niziju]]. Dinarski dijelovi Bosne prostiru se od zapada ka istoku. Hercegovinu čine planinska (visoka) i jadranska (niska) Hercegovina, koja užim pojasom između [[Neum]]a i poluostrva [[Klek (poluostrvo)|Klek]] izbija i na Jadransko more. Važna su i polja, odnosno zaravni, koje se pružaju duž najvećih rijeka ([[Una]], [[Vrbas]], [[Bosna (rijeka)|Bosna]], [[Drina]]), od juga ka sjeveru, odnosno, u slučaju [[Neretva|Neretve]], od sjevera ka jugu, a poseban oblik u krajoliku čine prostrana [[Kraško polje|kraška polja]] na jugozapadu, jugu i jugoistoku ([[Livanjsko polje|Livanjsko]], [[Duvanjsko polje|Duvanjsko]], [[Popovo polje|Popovo]] i druga). Plodna zemlja čini 13,6% površine, a samo 2,96% zemlje upotrebljava se za [[Poljoprivreda|poljoprivredu]], dok je 83,44% zemlje poljoprivredno gotovo neiskorišteno. U [[Prirodni resursi|prirodne resurse]] ubrajaju se [[ugalj]], [[željezo]], [[boksit]], [[mangan]], [[bakar]], [[hrom]], [[cink]], te [[Drvo (materijal)|drvo]] i znatne [[Voda|vodene mase]]. Rijetki [[zemljotres]]i i poplave čine jedinu ozbiljnu prirodnu opasnost u Bosni i Hercegovini. U najvažnije [[Ekologija|ekološke]] probleme spadaju [[zagađenost zraka]] iz [[Industrija|industrijskih]] postrojenja, opća zagađenost prostora zbog nedostatka opće kulture i ekološke svijesti i intenzivno [[krčenje šume]]. Gotovo je 50% teritorije Bosne i Hercegovine pod [[šuma]]ma. Najveća šumska područja su u [[Srednja Bosna|srednjem]], [[Podrinje|istočnom]] i [[Bosanska krajina|zapadnom]] dijelu Bosne. [[Klima]] je [[Kontinentalna klima|umjereno kontinentalna]] s toplim [[Ljeto|ljetima]] i hladnim [[zima]]ma. Područja s velikom [[Nadmorska visina|nadmorskom visinom]] imaju kratka hladna ljeta i duge, ponekad žestoke zime. U primorju i na jugu zemlje zime su blage i [[Kiša|kišovite]]. === Rijeke i jezera === {{Glavni|Hidrografija Bosne i Hercegovine}} Bosna i Hercegovina obiluje [[rijeka]]ma i jezerima. Sve rijeke pripadaju [[Crno more|crnomorskom]] i [[Jadransko more|jadranskom slivu]]. Najduža je [[Sava]], koja formira znatan dio granice s [[Hrvatska|Hrvatskom]]. Najduža rijeka koja izvire, odnosno nastaje u Bosni i Hercegovini jest [[Drina]], koja je, poput Save, velikim dijelom toka [[pogranična rijeka]], jer formira veći dio granice sa [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavijom]] ([[Republika Srbija (1992–2006)|Srbijom]]). Od dužih rijeka tu su još [[Bosna (rijeka)|Bosna]] (s najvećim unutardržavnim slivom), [[Vrbas]], [[Una]], [[Sana]], [[Ukrina]] i [[Spreča]], koje teku prema sjeveru i pripadaju crnomorskom slivu, dok je na jugu najveća rijeka [[Neretva]], koja je i jedina rijeka koja se ulijeva u [[Jadransko more]]. S površinom 55,8&nbsp;km² najveće je jezero [[Buško jezero|Buško]], koje je na granici općina [[Livno]] i [[Tomislavgrad]]a, na nadmorskoj visini 716 m. Akumulacija jezera iznosi 782 miliona m³ i po tome je jedno od najvećih jezera u Evropi. Veća jezera još su [[Modrac|Modračko]], [[Ramsko jezero|Ramsko]], [[Bilećko jezero|Bilećko]], [[Jablaničko jezero|Jablaničko]], [[Veliko Plivsko jezero|Veliko Plivsko]], [[Blidinje jezero|Blidinje]]. Mnogo je planinskih jezera, uglavnom ledničkog porijekla, a koja posjeduju znatan turistički potencijal, a poznatija su [[Prokoško jezero|Prokoško]] (na [[Vranica|Vranici]]), [[Orlovačko jezero|Orlovačko]], [[Štirinsko jezero|Štirinsko]], [[Bijelo jezero (Zelengora)|Bijelo]] i [[Kladopoljsko jezero]] (na [[Zelengora|Zelengori]]), [[Šatorsko jezero|Šatorsko]] na [[Šator (planina)|istoimenoj]] planini .[[Datoteka:Bosnia_and_Herzegovina_division_1995.png|mini|Podjela SR BiH na općine, stanje prije [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]].|214x214px]] == Administrativna podjela == [[Datoteka:Bih dayton sh.png|alt=|mini|170x170px|Podjela BiH nakon [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]].]]Republika Bosna i Hercegovina, prije [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]], administrativno se dijelila na [[Općine Bosne i Hercegovine|općine]] i [[Službeni gradovi Bosne i Hercegovine|gradove]]. Broj općina je iznosio 109, a zadnji put je povećan uoči [[Zimske olimpijske igre 1984.|Zimskih olimpijskih igara 1984.]] u [[Sarajevo|Gradu Sarajevu]] kada su se formirale općine [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]] i [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]].<ref name="Pejanović">{{cite journal|last1=Mirko|first1=Pejanović|date=2014|title=Društveno-istorijski razvoj lokalne samouprave u Bosni i Hercegovini U XX stoljeću|url=https://pregled.unsa.ba/index.php/pregled/article/view/353|journal=Pregled|publisher=|volume=|issue=3|pages=27-70|doi=|s2cid=}}</ref> Općine Republike BiH bile su: * [[Sarajevo|Grad Sarajevo]] (10 općina): [[Vogošća]], [[Ilijaš]], [[Ilidža]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], [[Novo Sarajevo]], [[Pale]], [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]], [[Trnovo]], [[Hadžići]] i [[Centar (Sarajevo)|Centar]]. * Ostale općine: [[Banovići]], [[Banja Luka]], [[Bijeljina]], [[Bileća]], [[Bihać]], [[Gradiška|Bosanska Gradiška]], [[Kozarska Dubica|Bosanska Dubica]], [[Bosanska Krupa]], [[Brod (općina)|Bosanski Brod]], [[Novi Grad|Bosanski Novi]], [[Bosanski Petrovac]], [[Šamac|Bosanski Šamac]], [[Bosansko Grahovo]], [[Bratunac]], [[Breza (općina)|Breza]], [[Brčko]], [[Bugojno]], [[Busovača]], [[Cazin]], [[Čajniče]], [[Čapljina]], [[Čelinac]], [[Čitluk]], [[Derventa]], [[Doboj]], [[Donji Vakuf]], [[Drvar]], [[Fojnica]], [[Foča (Republika Srpska)|Foča]], [[Gacko]], [[Glamoč]], [[Goražde]], [[Gornji Vakuf-Uskoplje|Gornji Vakuf]], [[Gradačac]], [[Gračanica]], [[Grude]], [[Han-Pijesak]], [[Jablanica]], [[Jajce]], [[Kakanj]], [[Kalesija]], [[Kalinovik]], [[Kiseljak]], [[Kladanj]], [[Ključ (općina)|Ključ]], [[Konjic]], [[Kotor-Varoš]], [[Kreševo]], [[Kupres (Federacija Bosne i Hercegovine)|Kupres]], [[Laktaši]], [[Livno]], [[Lopare]], [[Lukavac]], [[Ljubinje]], [[Ljubuški]], [[Maglaj]], [[Modriča]], [[Mostar]], [[Mrkonjić Grad]], [[Nevesinje]], [[Neum]], [[Olovo (općina)|Olovo]], [[Orašje]], [[Odžak]], [[Posušje]], [[Prijedor]], [[Prnjavor]], [[Prozor-Rama|Prozor]], [[Novi Travnik|Pucarevo]], [[Rogatica]], [[Rudo]], [[Sanski Most]], [[Kneževo|Skender Vakuf]], [[Sokolac]], [[Srbac]], [[Srebrenik]], [[Srebrenica]], [[Stolac]], [[Šekovići]], [[Šipovo]], [[Široki Brijeg]], [[Teslić]], [[Tešanj]], [[Tomislavgrad]], [[Travnik]], [[Trebinje]], [[Tuzla]], [[Ugljevik]], [[Vareš]], [[Velika Kladuša]], [[Visoko]], [[Vitez (općina)|Vitez]], [[Višegrad]], [[Vlasenica]], [[Zavidovići]], [[Zenica]], [[Zvornik]], [[Žepče]] i [[Živinice]]. Nakon [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]], administrativna podjela se dosta izmijenila. Prvi nivo podjele postali su [[Upravna jedinica|entiteti]] ([[Republika Srpska]] i [[Federacija Bosne i Hercegovine]]) i [[Brčko distrikt]] (od 2000), drugi nivo podjele je podjela Federacije BiH na [[Kantoni Federacije Bosne i Hercegovine|kantone]], kojih ima 10 i svi imaju uspostavljenu [[Zakonodavna vlast|zakonodavnu]], [[Izvršna vlast|izvršnu]] i [[Sudska vlast|sudsku]] vlast, a tek na trećem je podjela na općine i gradove. Broj gradova se povećao na 34, dok broj općina na 142 (od čega je 79 općina u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji Bosne i Hercegovine]], a 64 u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]]), od kojih u [[Sarajevo]] ulaze četiri, a u [[Istočno Sarajevo]] šest. == Politika == [[Datoteka:Flags of Bosnia and herzegovina.JPG|mini|[[Zgrada Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine]] u [[Sarajevo|Sarajevu]].]] === Skupština === {{Glavni|Skupština Republike Bosne i Hercegovine}}[[Skupština Republike Bosne i Hercegovine]] bila je najviše zakonodavno tijelo ustanovljeno [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustavom Republike BiH]]. Sastojala se od dva doma (vijeća): [[Vijeće građana Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće građana]] sa 130 predstavnika i [[Vijeće općina Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|Vijeće općina]] sa 110 predstavnika, po jedan za svaku općinu i grad u državi.<ref name="ustav" /> Skupština je u ratnom periodu, do potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]], održala 19 sjednica. U radu Skupštine učestvovalo je osam parlamentarnih stranaka i dva nezavisna poslanika. [[Predsjednik Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Skupštine]] u tom periodu bio je [[Miro Lazović]]. Posljednja sjednica Skupštine održana je 27. augusta 1996, prije [[Opći izbori u Bosni i Hercegovini 1996.|prvih poslijeratnih izbora]] za [[Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine|Parlamentarnu skupštinu Bosne i Hercegovine]].<ref name=":02" /> Na područjima koja su se za vrijeme rata nalazila pod kontrolom [[Republika Srpska (1992–1995)|Republike Srpske]], zakonodavnu vlast vršila je [[Narodna skupština Republike Srpske]]. Također, nakon što je proglašena [[Hrvatska Republika Herceg-Bosna]], 28. augusta 1993, njeno Predsjedništvo zajedno s poslanicima [[Hrvati|hrvatskog naroda]] u [[Vijeće općina Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|Vijeću općina Skupštine Republike BiH]] donijelo je odluku o formiranju [[Predstavnički dom Hrvatske Republike Herceg-Bosne|Predstavničkog doma Hrvatske Republike Herceg-Bosne]]. Ovo predstavničko tijelo prestalo je postojati nakon formiranja [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] i konstituiranja [[Parlament Federacije Bosne i Hercegovine|Ustavotvorne skupštine Federacije Bosne i Hercegovine]]. Narodna skupština Republike Srpske je, pak, nastavila postojati i nakon završetka rata kao entitetsko predstavničko i zakonodavno tijelo. ==== Spisak predsjednika skupštine ==== {{Glavni|Spisak predsjednika skupština Bosne i Hercegovine}} {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Portret ! width="180" |Ime i prezime ! colspan="2" |Mandat !Saziv !Stranka |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDS|tamno|BS}}; color:white;" |'''—''' |[[Datoteka:Momcilo_Krajisnik_crop.jpeg|107x107piksel]] |[[Momčilo Krajišnik]] {{small|(1945–2020)}} |8. april 1992.{{Efn|Skupština Republike BiH je 8. aprila 1992. naslijedila [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupštinu SR BiH]], kada je na sjednici [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine]] donesena odluka o promjeni naziva [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina]] u novo ime - Republika Bosna i Hercegovina.<ref name=":1"/>|naziv=Napomena 1}} |14. septembar 1992.{{Efn|[[Momčilo Krajišnik]] je službeno bio [[Predsjednik Skupštine Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Skupštine]] sve do njegovog razriješenja sa dužnosti od strane [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Republike BiH]] 14. septembra 1992.<ref name=":1"/> Međutim, on se povukao dosta ranije, za vrijeme formiranja [[Narodna skupština Republike Srpske#Historija|paralelnih institucija]] od strane [[Republika Srpska (1992–1995)|Republike Srpske]] 1991.|naziv=Napomena 2}} | rowspan="4" |[[Prvi saziv Skupštine Republike Bosne i Hercegovine|I saziv]] |[[Srpska demokratska stranka|SDS]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|HDZ BiH|tamno|BS}}; color:white;" |'''—''' |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Mariofil Ljubić]] {{small|(''vršilac dužnosti'')}}{{Efn|[[Mariofil Ljubić]] je službeno bio Potpredsjednik Skupštine, te je postao vršilac dužnosti Predsjednika Skupštine od dana razriješenja [[Momčilo Krajišnik|Momčila Krajišnika]]. Međutim, zbog čestog neprisustva, sjednice je vodio [[Abdulah Konjicija]], Predsjednik [[Vijeće građana|Vijeća građana]].<ref name=":1"/>|naziv=Napomena 3}} | rowspan="2" |14. septembar 1992.{{Efn|naziv=Napomena 3}} | rowspan="2" |januar 1993. |[[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDA|tamno|BS}}; color:white;" |'''—''' |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Abdulah Konjicija]] {{small|(''vršilac dužnosti'')}}{{Efn|naziv=Napomena 3}} |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDP BiH|tamno|BS}}; color:white;" |1. |[[Datoteka:Miro_Lazović.jpg|120x120piksel]] |[[Miro Lazović]] {{small|(1954–)}} |januar 1993. |3. januar 1997. |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |} === Predsjedništvo === [[Datoteka:Presidency of BiH in Sarajevo 2023.01.29 1.jpg|mini|[[Zgrada Predsjedništva Bosne i Hercegovine]] u [[Sarajevo|Sarajevu]].]] {{Glavni|Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine}} [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine]] predstavljalo je najviši izvršni organ države. Činilo ga je 7 članova: 2 [[Muslimani (narod)|Muslimana]], 2 [[Hrvati|Hrvata]], 2 [[Srbi]]na i 1 [[Demografija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije|Ostali]]. Birali su ih punoljetni građani Republike Bosne i Hercegovine, direktnim, tajnim glasanjem i to na mandat u trajanju od 4 godine, koji je bio obnovljiv samo jednom uzastopno.<ref name="ustav"/> Prema [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustavu]], Predsjedništvo je za svoj rad odgovaralo građanima i [[Skupština Republike Bosne i Hercegovine|Skupštini]]. Neki od ustavnih zadataka Predsjedništva su:<ref name="ustav"/> * predstavlja Republiku u svijetu, * razmatra pitanja iz oblasti odbrane, državne sigurnosti, društvene samozaštite i međunarodne saradnje, * utvrđuje plan odbrane Republike, * postavlja i opoziva ukazom ambasadore i šefove misija Republike i slično. U početku ratnog perioda dok se Skupština nije mogla redovno sastajati, Predsjedništvo je, u skladu sa ustavnim ovlaštenjima, imalo i zakonodavnu funkciju donoseći uredbe sa zakonskom snagom, koje je Skupština naknadno odobravala.<ref name=":02" /> Nakon [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990 - Predsjedništvo SR BiH|prvih višestranačkih izbora]], [[Predsjednik Predsjedništva Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik predsjedništva]] [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SR Bosne i Hercegovine]] i kasnije Republike Bosne i Hercegovine bio je [[Alija Izetbegović]]. ==== Spisak članova Predsjedništva ==== {{Glavni|Spisak članova Predsjedništva Bosne i Hercegovine}} {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Portret !Ime i prezime ! colspan="2" |Mandat !Stranka !Bilješke |- ! colspan="7" |[[Muslimani (narod)|Muslimani]] |- ! rowspan="2" style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDA|tamno|BS}}; color:white;" |1. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Fikret Abdić]] | rowspan="2" |3. mart 1992. |20. oktobar 1993. | rowspan="2" |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |smijenjen zbog [[Autonomna pokrajina Zapadna Bosna|protivustavnih aktivnosti]] |- |[[Datoteka:Alija_Izetbegovic_(cropped).jpg|112x112piksel]] |[[Alija Izetbegović]] |5. oktobar 1996. |Predsjednik Predsjedništva |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDP BiH|tamno|BS}}; color:white;" |2. |[[Datoteka:Nijaz_Duraković.jpg|115x115piksel|bez okvira]] |[[Nijaz Duraković]] |20. oktobar 1993. |5. oktobar 1996. |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |Zamijenio Fikreta Abdića |- ! colspan="7" |[[Hrvati]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|HDZ BiH|tamno|BS}}; color:white;" |1. | rowspan="2" |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] | rowspan="2" |[[Stjepan Kljuić]] | rowspan="3" |3. mart 1992. | rowspan="2" |5. oktobar 1996. |[[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] | rowspan="2" |Napustio HDZ BiH 1994. |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|RS|tamno|BS}}; color:white;" | |[[Republikanska stranka (Bosna i Hercegovina)|RS]] |- ! style="background-color:#0064AA; color:white;" |1. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Franjo Boras]] |20. oktobar 1993. |[[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] |Napustio predsjedništvo 1993. |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|HSS BiH|tamno|BS}}; color:white;" |2. |[[Datoteka:Ivo_Komsic_Sarajevo_1353_(cropped).jpg|113x113piksel|bez okvira]] |[[Ivo Komšić]] |24. oktobar 1993. |5. oktobar 1996. |[[Hrvatska seljačka stranka Bosne i Hercegovine|HSS BiH]] |Zamijenio Franju Borasa |- ! colspan="7" |[[Srbi]] |- ! rowspan="2" style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDS|tamno|BS}}; color:white;" |1. |[[Datoteka:Biljana_Plavsic.JPG|104x104piksel|bez okvira]] |[[Biljana Plavšić]] | rowspan="2" |3. mart 1992. | rowspan="2" |9. april 1992. | rowspan="2" |[[Srpska demokratska stranka|SDS]] | rowspan="2" |Napustili predsjedništvo 1992. |- |[[Datoteka:Nikola_Koljević_(Никола_Кољевић)_(cropped).jpg|106x106piksel|bez okvira]] |[[Nikola Koljević]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|Nezav.|tamno|BS}}; color:white;" |2. |[[Datoteka:Nenad_Kecmanovic-mc.rs.jpg|103x103piksel|bez okvira]] |[[Nenad Kecmanović]] | rowspan="2" |17. juni 1992. |6. juli 1992. |[[Nezavisni kandidat|Nezavisni]] |Zamijenio Biljanu Plavšić. Napustio politiku 1992. |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDP BiH|tamno|BS}}; color:white;" |2. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Mirko Pejanović]] | rowspan="2" |5. oktobar 1996. | rowspan="2" |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |Zamijenio Nikolu Koljevića |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDP BiH|tamno|BS}}; color:white;" |3. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Tatjana Ljujić-Mijatović]] |24. decembar 1992. |Zamijenila Nenada Kecmanovića |- ! colspan="7" |[["Ostali" u Bosni i Hercegovini|Ostali]] |- ! rowspan="2" style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDA|tamno|BS}}; color:white;" |1. |[[Datoteka:No_image.png|80x80piksel]] |[[Ejup Ganić]] |3. mart 1992. |5. oktobar 1996. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |[[Jugoslaveni|Jugoslaven]] |} === Vlada === {{Glavni|Vlada Republike Bosne i Hercegovine}}[[Datoteka:Sarajevo Tram-261 Line-3 2013-10-14.jpg|mini|[[Zgrada prijateljstva između Grčke i Bosne i Hercegovine|Zgrada Izvršnog vijeća]] u [[Sarajevo|Sarajevu]].]][[Vlada Republike Bosne i Hercegovine]] bila je drugi organ [[Izvršna vlast|izvršne vlasti]] Republike BiH u periodu od 1992. do 1997. Naslijedila je [[Izvršno vijeće Skupštine SR Bosne i Hercegovine|Vladu]] [[Skupština Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine|Skupštine]] [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] 15. juni 1992, kada je konstituisan [[Saziv Vlade Republike Bosne i Hercegovine (Jure Pelivan/Mile Akmadžić)|prvi saziv Vlade RBiH]].<ref name=":12">{{Cite web|url=https://hrcak.srce.hr/file/28970|title=Dokumenti Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine 1991 - 1994.|last=Šimić|first=Tomo|date=2006|website=hrcak.srce.hr|publisher=Hrčak Srce|access-date=20. 1. 2024}}</ref> Prema [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustavu]], Vlada Republike je za svoj rad odgovarala [[Skupština Republike Bosne i Hercegovine|Skupštini]].<ref name="ustav2">{{cite web|url=http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|title=Ustav Republike Bosne i Hercegovine (Prečišćeni tekst)|date=14. 3. 1993|work=orbus.be|publisher=Službeni list Republike Bosne i Hercegovine|location=[[Sarajevo]]|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20180120194132/http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|archive-date=20. 1. 2018|url-status=live|access-date=20. 1. 2018}}</ref> Nadležnosti Vlade bili su da:<ref name="ustav3">{{cite web|url=http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|title=Ustav Republike Bosne i Hercegovine (Prečišćeni tekst)|date=14. 3. 1993|work=orbus.be|publisher=Službeni list Republike Bosne i Hercegovine|location=[[Sarajevo]]|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20180120194132/http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|archive-date=20. 1. 2018|url-status=live|access-date=20. 1. 2018}}</ref> * prati stanje i ostvarivanje politike Skupštine Republike i predlaže Skupštini utvrđivanje politike; * predlaže zakone, druge propise i opšte akte i ima pravo da daje mišljenje o predlozima zakona, drugih propisa i opštih akata koje Skupštini podnose drugi ovlašćeni predlagači; * utvrđuje prijedlog razvojne i ekonomske politike Repub­like, prostornog plana Republike, republičkog budžeta, republičkog završnog računa i propisa u oblasti monetarnog, deviznog i kreditnog sistema i kreditne politike; * donosi mjere za ostvarivanje utvrđene razvojne i ekonomske politike Republike; * se stara o sprovođenju politike i izvršavanju zakona, drugih propisa i opštih akata, akata razvojne i ekonomske poli­tike i republičkog budžeta; * donosi uredbe, odluke i druge propise za izvršavanje zakona, drugih propisa i opštih akata koje donosi Republika; * se stara o izvršavanju politike odbrane i o sprovođenju priprema za odbranu u Republici; * usklađuje i usmjerava rad republičkih organa uprave i daje im smjernice za rad radi obezbjeđenja izvršavanja zakona, drugih propisa i opštih akata, vrši nadzor nad radom tih organa; * utvrđuje opšta načela unutrašnje organizacije republičkih organa uprave; osniva stručne i druge službe za svoje potrebe i zajedničke službe za potrebe republičkih organa; postavlja i razrješava funkcionere za koje je to određeno zakonom; * ratifikuje međunarodne ugovore čije ratifikovanje ne spada u nadležnost Skupštine Republike; * otvara diplomatska, konzularna i druga predstavništva Republike u inostranstvu i imenuje i opoziva diplomatske, kon­zularne i druge predstavnike Republike koje ne imenuje Predsjedništvo Republike, u skladu sa zakonom; * vrši i druge poslove utvrđene Ustavom i zakonom. ==== Spisak predsjednika vlada ==== {{Glavni|Spisak predsjednika vlada Bosne i Hercegovine}} {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Portret ! width="180" |Ime i prezime ! colspan="2" |Mandat !Saziv !Stranka |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|HDZ BiH|tamno|BS}}; color:white;" |1. |[[Datoteka:Jure_Pelivan.jpg|107x107piksel|bez okvira]] |[[Jure Pelivan]] {{small|(1928–2014)}} |15. juni 1992. |9. novembar 1992. | rowspan="2" |[[Saziv Vlade Republike Bosne i Hercegovine (Jure Pelivan/Mile Akmadžić)|I saziv]] | rowspan="2" |[[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|HDZ BiH|tamno|BS}}; color:white;" |2. |[[Datoteka:Mile_Akmadžić.jpg|107x107piksel|bez okvira]] |[[Mile Akmadžić]] {{small|(1928–2014)}} |9. novembar 1992. |august 1993. |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDA|tamno|BS}}; color:white;" |3. |[[Datoteka:Haris_Silajdžić_1995.jpg|109x109piksel|bez okvira]] |[[Haris Silajdžić]] {{small|(r. 1945)}} |29. oktobar 1993. |30. januar 1996. |[[Saziv Vlade Republike Bosne i Hercegovine (Haris Silajdžić)|II saziv]] [[Saziv Vlade Republike/Federacije Bosne i Hercegovine (Haris Silajdžić)|III saziv]] | rowspan="2" |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background-color:#{{Izborni dijagram/Partija|SDA|tamno|BS}}; color:white;" |4. |[[Datoteka:HasanMuratovic.jpg|116x116piksel|bez okvira]] |[[Hasan Muratović]] {{small|(1940–2020)}} |30. januar 1996. |3. januar 1997. |[[Saziv Vlade Republike Bosne i Hercegovine (Hasan Muratović)|IV saziv]] |} === Ustav === {{Glavni|Ustav Republike Bosne i Hercegovine}} [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine]] je predstavljao najviši državno-pravni akt Republike. Predsjedništvo RBiH je 24. februara 1993. usvojilo tekst Ustava, a objavom u [[Službeni list Republike Bosne i Hercegovine|Službenom listu]] isti je postao pravosnažan 14. marta iste godine.<ref name="ustavRBiH">{{cite web|url=http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|title=Ustav Republike Bosne i Hercegovine (Prečišćeni tekst)|date=14. 3. 1993|work=Službeni list Republike Bosne i Hercegovine|location=Sarajevo|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20180120194132/http://www.orbus.be/bih/Ustav_Republike_BiH.pdf|archive-date=20. 1. 2018|url-status=live|access-date=28. 2. 2019}}</ref> Dok je bio na snazi, Ustav je mijenjan amandmanski, a zamijenjen je [[Ustav Bosne i Hercegovine|Ustavom Bosne i Hercegovine]] koji je u stvari Aneks IV. [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog mirovnog sporazuma]]. Usvajanjem Ustava prestao je važiti dotadašnji [[Ustav Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] od 25. februara 1974. godine. Ustav se, iako je predviđeno da se koristi na cijelom području države, zbog ratne situacije koristio samo na teritoriji koja ja bila pod kontrolom [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]] i području lojalnom [[Vlada Republike Bosne i Hercegovine|Vladi Republike Bosne i Hercegovine]]. Ustav se sastojao od 5 dijelova koji su definisali neke od osnovnih oblasti u funkcionisanju države, kao što su odrednice Republike, njeno društveno uređenje i organizaciju kao i nosioce vlasti na državnom nivou. == Simboli == {{Glavni|Simboli Republike Bosne i Hercegovine}} [[Datoteka:Flag of Bosnia and Herzegovina (1992–1998).svg|mini|[[Zastava Republike Bosne i Hercegovine]] korištena od 1992. do 1998.]] === Zastava i grb === {{Glavni|Zastava Republike Bosne i Hercegovine|Grb Republike Bosne i Hercegovine}} [[Datoteka:Coat of arms of Bosnia and Herzegovina (1992–1998).svg|mini|146x146piksel|[[Grb Republike Bosne i Hercegovine]] korišten od 1992. do 1998.]] Prvi simboli nezavisne Republike Bosne i Hercegovine, usvojeni 4. maja 1992, a potvrđeni [[Ustav Republike Bosne i Hercegovine|Ustavom]] (čl. 8) 14. marta 1993,<ref name="ustav" /><ref>8. aprila 1992. SR BiH preimenovana Uredbom Predsjedništva u RBiH. Uredba o zastavi je objavljena u ─ Službeni list RBiH, br. 4., 20. maj 1992.</ref> bili su zastava i grb. Zastava je bila bijele boje sa grbom u sredini. Bila je [[Pravougaonik|pravogaonog]] oblika, sa omjerom dužine i visine u odnosu 2:1.<ref name="ustav" /> Grb je bio štitastog oblika plave boje podijeljen na dva polja dijagonalnom gredom bijele boje sa po tri ljiljana zlatno-žute boje u svakom polju. Grb je bio istovjetan grbu bosanske dinastije [[Kotromanići|Kotromanić]], [[Tvrtko I, kralj Bosne|Kralja Tvrtka I Kotromanića]] i njegovih nasljednika. Prvi put je zvanično predstavljena 22. maja 1992. ispred zgrade [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] u [[New York City|New York]]u. Republika BiH nastavila je s korištenjem ovih simbola i nakon [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] sve do 4. februara 1998, kada je [[Ured visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu|Visoki predstavnik]] [[Carlos Westendorp]], radi neusvajanja nekog od prijedloga zastave u [[Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine|Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine]], proglasio [[Nacionalni simboli Bosne i Hercegovine|sadašnje simbole]].<ref>{{cite web|url=http://www.historija.ba/d/479-usvojena-aktuelna-zastava-bih/|title=Usvojena zastava Bosne i Hercegovine|website=www.historija.ba|access-date=29. 3. 2018}}</ref> === Himna === {{Glavni|Jedna si jedina}} Zvanična himna Republike Bosne i Hercegovine bila je himna [[Jedna si jedina]]. Tekst je napisao [[Dino Merlin]] na instrumentalu sevdalinke ''[[S one strane Plive]]''. Himna je usvojena 24. novembra 1995. na 300. sjednici [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine]] i to u formi teksta i muzike.<ref name="Na današnji dan usvojena himna “Jedna si jedina”, lukavac-x.ba">[http://lukavac-x.ba/bih/na-danasnji-dan-usvojena-himna-jedna-si-jedina.html ''Na današnji dan usvojena himna “Jedna si jedina”, lukavac-x.ba''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131130181425/http://lukavac-x.ba/bih/na-danasnji-dan-usvojena-himna-jedna-si-jedina.html|date=30 Novembar 2013}}; pristupljeno: 15. 12. 2013.</ref><ref name="himna">{{cite web|url=http://www.historija.ba/d/696-usvojena-hima-jedna-si-jedina/|title=Usvojena himna Republike Bosne i Hercegovine:''Jedna si jedina''|website=www.historija.ba|access-date=27. 3. 2018}}</ref><ref name="Na današnji dan usvojena himna “Jedna si jedina”, sarajevski.ba">[http://sarajevski.ba/na-danasnji-dan-usvojena-himna-jedna-si-jedina/16450 ''Na današnji dan usvojena himna “Jedna si jedina”, sarajevski.ba'']; pristupljeno: 15. 12. 2013.</ref> Državnom himnom zadržala se sve do 1998. kada je odlukom [[Ured visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu|Visokog predstavnika u Bosni i Hercegovini]] zamijenjena [[Intermezzo (himna)|sadašnjom himnom Bosne i Hercegovine]].<ref name="himna" /> === Ordeni, odlikovanja i medalje === {{Glavni|Ordeni, odlikovanja i medalje Republike Bosne i Hercegovine}} == Dokumenti == === Pasoš === {{Dvostruka slika|left|Republic of Bosnia and Herzegovina passport (cover).jpg|140px|Republic of Bosnia and Herzegovina passport (front cover).jpg|140px|Verzije [[Pasoš Republike Bosne i Hercegovine|pasoša Republike Bosne i Hercegovine]].}} {{Glavni|Pasoš Republike Bosne i Hercegovine}} U oktobru 1992, printan je ograničen broj [[Pasoš Republike Bosne i Hercegovine|pasoša Republike Bosne i Hercegovine]] i dostupan građanima.<ref>{{cite web|title= Hronologija opsade Sarajeva 1992 – 1996. |url=http://pescanik.net/hronologija-opsade-sarajeva-1992-1996/|publisher=pescanik.net}}</ref> Dokument je omogućavao vlasnicima da legalno uđu ili napuste državu kao i ulazak u druge države. [[Bono|Bono Vox]], frontmen svjetski poznate irske rock grupe [[U2 (grupa)|U2]], dobio je 1997. pasoš u znak zahvalnosti za podršku Republici Bosni i Hercegovini tokom i poslije rata.<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/music/2009/aug/19/bono-bosnian-passport|title=Bono may stripped of Bosnian passport|last=Michaels|first=Sean|date=19. 8. 2009|work=The Guardian|access-date=14. decembar 2021}}</ref> Kako sam kaže, pasoš predstavlja jednu od najznačajnijih dragocjenosti u njegovom posjedu.<ref name=":0"/> Slično njemu, [[Velemajstor (šah)|šahovski velemajstor]] i jedan od najvećih šahista svih vremena, [[Gari Kasparov]], dobio je iste godine počasno državljanstvo Republike Bosne i Hercegovine za "podršku bosanskom narodu tokom rata".<ref>{{Cite web|url=https://oconnorinstitute.org/civic-programs/civic-engagement-activities-events-speaker-series/garry-kasparov/|title=Garry Kasparov: World Chess Legend, Russian Pro-Democracy Leader and Chairman of Human Rights Foundation|website=Sandra Day O'Connor Institute for American Democracy|access-date=14. decembar 2021|archive-date=14. 8. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210814071756/https://oconnorinstitute.org/civic-programs/civic-engagement-activities-events-speaker-series/garry-kasparov/|url-status=dead}}</ref> Smatra se da je i [[Osama bin Laden]] imao pasoš Republike Bosne i Herceogvine, koji mu je bio izdat u [[Ambasada Bosne i Hercegovine u Beču|ambasadi]] u [[Beč]]u 1993.<ref>{{cite web|title= Kratka, ali smrtonosna selefijska tradicija u BiH |url=http://www.bilten.org/?p=10849/|publisher=bilten.org}}</ref><ref>{{cite web|title=I Osama bin Laden ima Bosanski pasos!|url=https://www.bhdani.ba/portal/arhiva-67-281/121/t212a.htm|publisher=bhdani.ba|access-date=12. 3. 2016|archive-date=7. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307011046/https://www.bhdani.ba/portal/arhiva-67-281/121/t212a.htm|url-status=dead}}</ref> Njemački magazin ''Zeitenschrift,'' poznat po krajnje desničarskim i antisemitskim stavovima, te širenju teorija zavjera,<ref>{{Cite book|last=Gugenberger|first=Eduard|title=Weltverschwörungstheorien. Die neue Gefahr von Rechts|last2=Petri|first2=Franko|last3=Schweidlenka|first3=Roman|publisher=Deuticke|year=1998|location=Wien|pages=227}}</ref> navodi da je Osama bin Laden sa pasošem putovao u [[Sarajevo]] da bi se sreo sa tadašnjim [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|predsjednikom Predsjedništva]] Republike Bosne i Hercegovine, [[Alija Izetbegović|Alijom Izetbegovićem]] 1994.<ref>{{cite web|title=Bin Laden in Sarajevo |url=https://www.zeitenschrift.com/news/bin-laden-in-sarajevo#.VtlyxRhzr5c|publisher=zeitenschrift.com}}</ref> Službeni dokumenti i pasoši bili su važeći sve do kraja 1997. kada je implementacija [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] stupila na snagu u današnjoj [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Pasoši Republike Bosne i Hercegovine zamijenjeni su [[Pasoš Bosne i Hercegovine|pasošima]] i [[Lična karta Bosne i Hercegovine|ličnom kartom Bosne i Hercegovine]]. == Oružane snage == [[Datoteka:Logo of the Army of the Republic of Bosnia and Herzegovina.svg|thumb|125px|desno|Logo [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]].]] === Vojska === {{Glavni|Armija Republike Bosne i Hercegovine}} [[Armija Republike Bosne i Hercegovine]] (ARBiH) bila je oružana snaga Republike Bosna i Hercegovina za vrijeme [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]]. Armija Republike Bosne i Hercegovine je osnovana 15. aprila 1992, a veći dio strukture u općinama s bošnjačkom većinom i političkom vlašću SDA je prenešen iz bivše [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|Teritorijalne odbrane Bosne i Hercegovine]] (TO BiH). Za prvog komadanta, odnosno za načelnika Glavnog štaba Armije RBiH je izabran general [[Sefer Halilović]], koji će tu funkciju obavljati do 1993. Za zamjenike imenovani su [[Jovan Divjak]] i [[Stjepan Šiber]]. Sjedište GŠ Armije RBiH bilo je u [[Sarajevo|Sarajevu]] i predstavljao je najviši organ u komandnom lancu. Civilna komanda nad Armijom pripadala je Predsjedništvu RBiH. Na vrhuncu svoje moći brojala je sedam armijskih korpusa i preko 200.000 pripadnika. Tokom rata Armija se suočavala sa hroničnim nedostatkom MTS-a, dijelom zbog zatvorenosti granica, ali uglavnom zbog nametnutog [[Embargo na uvoz naoružanja Armiji RBiH|embarga na uvoz naoružanja od međunarodne zajednice]]. Potpisivanjem [[Vašingtonski sporazum|Vašingtonskog sporazuma]], nakon kojeg prestaje [[bošnjačko-hrvatski sukob]], ARBiH i [[Hrvatsko vijeće odbrane]] ujedinjuju snage, te osnivaju [[Vojska Federacije Bosne i Hercegovine|Vojsku Federacije Bosne i Hercegovine]]. Nakon završetka rata i potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] ARBiH je definisana kao [[Bošnjaci|bošnjačka]] komponenta [[Vojska Federacije Bosne i Hercegovine|Vojske Federacije Bosne i Hercegovine]]. Reformom odbrane i ukidanjem dotadašnjih entitetskih vojski, od 1. decembra 2005. unutar [[Oružane snage Bosne i Hercegovine|Oružanih snaga Bosne i Hercegovine]] (kao jedna od tri brigade) formiraju se [[Drugi Pješadijski (Rendžerski) Puk|Bosanske rendžere]], baštinici tradicije Armije RBiH. === Paravojske === [[Datoteka:Эмблема "Патриотской лиги" Боснии.png|mini|150x150piksel|Grb [[Patriotska liga|Patriotske lige]].]] ==== Patriotska liga ==== {{Glavni|Patriotska liga}}[[Patriotska liga]] bila je paravojna organizacija koju je osnovao [[general]] [[Sefer Halilović]]. Liga je učestvovala u pripremanju i pružanju otpora srpskim paravojnim jedinicama kao i [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenskoj narodnoj armiji]] (JNA). Bila je veoma skromno materijalno-tehnički opremljena, ali u velikoj mjeri u tom otporu i uspijeva. Kao znak raspoznavanja, pripadnici su koristili amblem na kojem se nalazi [[grb Republike Bosne i Hercegovine]], iznad kojeg piše ''Patriotska liga''. Veoma su značajni doprinosi koje je ova formacija dala u odbrani grada [[Sarajevo|Sarajeva]] i sprječavanju zločina nad građanima Sarajeva. Patriotska liga formalno-pravno prestaje da djeluje osnivanjem [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Bosne i Hercegovine]].<ref name="historija.ba">http://www.historija.ba/d/506-osnovana-patriotska-liga-bih/</ref> [[Datoteka:Эмблема_спецподразделения_"Зеленые_береты".png|desno|mini|154x154piksel|Grb [[Zelene beretke (Bosna i Hercegovina)|Zelenih beretki]].]] ==== Zelene beretke ==== {{Glavni|Zelene beretke (Bosna i Hercegovina) }}[[Zelene beretke (Bosna i Hercegovina)|Zelene beretke]] bile su samoorganizirana paravojna jedinica nastale iz potrebe da se odbrani stanovništvo u mjestima gdje ta odbrana nije bila organizovana od lokalnih vlasti, ili nije bila adekvatna zbog nedostatka državnih oružanih snaga. Sastav ovih jedinica su činili isključivo dobrovoljci. Organizacijom [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]], ljudstvo iz ovih jedinica je prešlo u njen sastav.<ref>{{cite book|author=Swanee Hunt|url=https://archive.org/details/thiswasnotourwar2004hunt|title=This was not our war: Bosnian women reclaiming the peace|publisher=Duke University Press|year=2004|isbn=9780822333555|page=[https://archive.org/details/thiswasnotourwar2004hunt/page/284 284]|quote=Zelene beretke.|access-date=1. 3. 2011}}</ref> Učestvovali su u napadu na kolonu u [[Incident u Dobrovoljačkoj 1992.|Dobrovoljačkoj ulici]] u [[Sarajevo|Sarajevu]] 3. maja 1992. Jedinici se također pripisuje<ref>{{Cite web|url=https://ivanlovrenovic.com/clanci/sarajevski-dnevnik/milorad-ekmecic-buducnost-gledamo-kroz-tamu-|title=Ivan Lovrenović - Milorad Ekmečić: „Budućnost gledamo kroz tamu“|website=ivanlovrenovic.com|access-date=28. 10. 2023}}</ref> i otmica [[Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine|bosanskohercegovačkog]] historičara i akademika, profesora [[Filozofski fakultet u Sarajevu|Filozofskog fakulteta u Sarajevu]] [[Milorad Ekmečić|Milorada Ekmečića]] u maju 1992. Navodi se da je bio zarobljen i stavljen u kućni pritvor, ali je uspio posredstvom [[Srpska demokratska stranka|SDS]]-a i uticaja koji je imao kod tadašnjeg [[UNPROFOR]]-a biti prebačen na teritoriju pod kontrolom [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] (VRS).<ref>{{Cite book|last=Pejanović|first=Mirko|url=https://books.google.ba/books?id=04zV4pqEhLkC&pg=PA78|title=Through Bosnian Eyes: The Political Memoir of a Bosnian Serb|date=2004|publisher=Purdue University Press|isbn=978-1-55753-359-3|pages=77-78|language=en}}</ref> [[Datoteka:Patch_of_the_Croatian_Defence_Forces.svg|desno|mini|140x140piksel|Grb [[Hrvatske odbrambene snage|HOS]]-a]] ==== Hrvatske odbrambene snage ==== {{Glavni|Hrvatske odbrambene snage}}[[Hrvatske odbrambene snage]] (HOS) bile su hrvatska paravojna organizacija, koja je postojala od 1991. do 1993, za vrijeme [[Rat u Hrvatskoj|rata u Hrvatskoj]] i [[Rat u Bosni i Hercegovini|Bosni i Hercegovini]]. HOS je bio među prvim organizovanim vojnim jedinicama koje su bile dio otpora srpskim snagama u Bosni i Hercegovini te su uz [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|Teritorijalnu odbranu BiH]] (TO BiH) i [[Hrvatsko vijeće odbrane]] (HVO), činile glavninu tog otpora.<ref name="HOS Armija BiH">[http://www.hsp1861.hr/vijesti4/030513zp.htm Vjesnik:13 {{Simboli jezika|hr|hrvatski}}]</ref><ref name="HOS Armija BiH (eng)">[http://occidentallibertas.wordpress.com/2011/12/18/croatian-defence-forces-in-b-h/ Croatian Defence Forces in B&H {{Simboli jezika|en|engleski}}]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019|bot=InternetArchiveBot}}</ref> HOS u BiH je službeno činio dio [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije BiH]] ali se raspao nakon ubistva zapovjednika HOS-a [[general-major]]a [[Blaž Kraljević|Blaža Kraljevića]].<ref name="HOS Armija BiH" /> U [[Rat u Hrvatskoj|ratu u Hrvatskoj]] djelovali su kao paravojna jedinica sve do integrisanja u [[Oružane snage Republike Hrvatske|Hrvatsku vojsku]] početkom 1992, prilikom rekonstruisanja vojnih snaga unutar [[Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Glavna ideja HOS-a bila je stvaranje [[Velika Hrvatska|Velike Hrvatske]] sa granicama [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne države Hrvatske]] iz [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]].<ref>''Mi smo apsolutno za jedinstvo hrvatskog naroda i za njegovu zajedničku odbranu, ali smo isto tako za jedinstvo sa muslimanskim narodom. Mi od naše politike cjelovite Bosne i Hercegovine, odn. Hrvatske do Drine ne odustajemo. Svaka druga politika značila bi komadanje Herceg-Bosne i stvaranje nove srpske države s ovu stranu Drine, što bi bila propast za hrvatski muslimanski narod.'' - [[Dobroslav Paraga]] 21. augusta 1992. u uputstvima bojniku [[Darko Kraljević|Darku Kraljeviću]]</ref> == Privreda == {{Glavni|Privreda Bosne i Hercegovine}}[[Datoteka:1000 din BiH Serija I lice.jpg|desno|mini|Novčanica od 1.000 [[Bosanskohercegovački dinar|bosanskohercegovačkih dinara]] iz 1992.]]Uz [[Socijalistička Republika Makedonija|SR Makedoniju]] i [[Socijalistička Republika Crna Gora|SR Crnu Goru]], [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SR Bosna i Hercegovina]] se ubrajala u red siromašnijih republika [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Jugoslavije]]. [[Poljoprivreda]] je uglavnom bila u privatnim rukama, ali posjedi su bili mali i neprofitabilni, dok se hrana uglavnom uvozila. I danas se vide posljedice centralnog planiranja privrede, a glavna je nevolja prevelik broj radnika u industriji. U periodu postojanja [[Socijalizam|socijalizma]] u Bosni i Hercegovini forsirana je teška i vojna industrija, pa je republika imala velik dio jugoslavenskih vojnih postrojenja. Glavni poljoprivredni proizvodi su [[žitarice]], te razne vrste [[Voće|voća]] i [[Povrće|povrća]]. Glavne su industrijske grane proizvodnja [[čelik]]a, [[Ugalj|uglja]], [[Željezo|željeza]], [[automobilska industrija]], [[tekstilna industrija]], proizvodnja [[duhan]]a, [[namještaj]]a i prerada [[Nafta|nafte]]. === Valuta === {{Glavni|Bosanskohercegovački dinar}} [[Datoteka:100000 din BiH lice.jpg|desno|mini|Bosanskohercegovački dinar sa nominalnom vrijednošću od 10 dinara i dodatnim žigom u vrijednosti od 100.000 din. U upotrebi u području [[Travnik]]a.]] Nakon uvođenja bosanskohercegovačkog dinara i zamjene za [[jugoslavenski dinar]], bosanskohercegovački dinar je bio u opticaju na većini teritorije pod kontrolom [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]]. Prva serija bosanskohercegovačkog dinara je bila u opticaju u šest različitih apoena, istog motiva na prednjoj strani a s naizmjeničnim motivom [[Stari most|Starog mosta]] u [[Mostar]]u i modificiranog grba [[Hrvoje Vukčić Hrvatinić|Hrvoja Vukčića Hrvatinića]] na naličju novčanica. Područja pod hrvatskom kontrolom koristila su [[hrvatski dinar]], a na teritoriji [[RS|Republike Srpske]] je uveden [[dinar Republike Srpske]], kao platežno sredstvo. Zbog visoke [[Inflacija|inflacije]], štampane su nove novčanice, a zbog nemogućnosti distribucije novih novčanica, u nekim su se dijelovima Republike Bosne i Hercegovine koristili razni novčani [[bon]]ovi, obično novčanice sa nižim apoenima, kojima su bile dodatno pečatom promijenjene nominalne vrijednosti. Nedugo nakon uvođenja, kao platežno sredstvo uvedena je [[njemačka marka]], koja je skoro u potpunosti zamijenila dinar, koji se koristio tek nakon uvođenja [[Bosanskohercegovački dinar#Druga serija|druge serije]] samo na području [[Sarajevo|Sarajeva]]. == Sport == {{Glavni|Sport u Republici Bosni i Hercegovini}} {{Također pogledajte|Bosna i Hercegovina na Olimpijskim igrama 1992.}} Osamostaljenjem od bivše SFR Jugoslavije, osnovani su mnogi državni savezi i formirane reprezentacije u većini popularnijih sportova. Iako su djelovale u ratnom stanju, neke od tih selekcija su učestvovale ne samo u kvalifikacijama već i na nekim prestižnim evropskim i svjetskim takmičenjima. Tako je [[Košarkaška reprezentacija Bosne i Hercegovine|Košarkaška reprezentacija Republike Bosne i Hercegovine]] učestvovala na [[Evropsko prvenstvo u košarci - Njemačka 1993.|Evropskom prvenstvu u košarci održanom 1993]]. u [[Njemačka|Njemačkoj]]. Prošavši dvije grupne faze reprezentacija je završila nastup u ''knockout'' fazi i na kraju zauzela 9. mjesto što je ujedno i najbolji rezultat ove državne reprezentacije u historiji. Najbolji strijelac prvenstva bio je upravo košarkaš bosanskohercegovačke reprezentacije [[Sabahudin Bilalović]] sa postignutih 24,6 koševa po utakmici. Najprestižnije takmičenje na kojem su učestvovali sportisti Republike i to neposredno nakon osamostaljenja države svakako su [[Olimpijske igre 1992.|Olimpijske igre održane u Barceloni ljeta 1992]]. Sportski dio delegacije činilo je 10 sportista koji su se takmičili u 6 različitih sportova i ukupno 13 različitih disciplina. Neračunajući posljednji nastup na [[Bosna i Hercegovina na Olimpijskim igrama 2016.|olimpijskim igrama]] to je bio najbrojniji olimpijski tim Bosne i Hercegovine. Prvi nastup bosanskohercegovačkih sportista zabilježen je 31. jula. Većina njih je svoj nastup završila već u kvalifikacijama a najznačajniji rezultat ostvarila je [[Mirjana Horvat]] koja je u takmičenju u [[Streljaštvo|streljaštvu]], u disciplini zračna puška 10 metara, sa osvojenih 419,6 bodova zauzela 8. mjesto u konkurenciji 45 takmičarki. Također bosanskohercegovački sportisti su bili učesnici i [[Bosna i Hercegovina na Zimskim olimpijskim igrama 1994.|Zimskih olimpijskih igara 1994.]] održanih u [[Norveška|norveškom]] [[Lillehammer]]u. U zimskom sportovima, ne toliko popularnim za područje BiH, učestvovalo je ukupno 10 sportista u 8 različitih disciplina. Tokom premijernom učešća sportisti iz RBiH nisu ostvarili zapažene rezultate. Neki od značajnijih uspjeha sportista Republike je i zlatna medalja koju je [[Ženska košarkaška reprezentacija Bosne i Hercegovine]], predvođena [[Razija Mujanović|Razijom Mujanović]], osvojila 1993. na [[Mediteranske igre 1993.|Mediteranskim igrama 1993]],<ref>{{cite web|title=Raza Mujanovic se kao lav borila za nasu drzavu|url=http://sport.avaz.ba/kosarka/296100/raza-mujanovic-se-kao-lav-borila-za-nasu-drzavu|website=sport.avaz.ba|access-date=3. 4. 2018}}</ref> održanim u [[Francuska|francuskom]] [[Languedoc-Roussillon]]u. Na istom takmičenju na kojem je nastupilo 95 bosanskohercegovačkih sportista, [[boks]]er [[Almedin Fetahovic]] je osvojio zlatnu medalju u supervelter kategoriji dok je karatist [[Eldin Pekmez]] u kategoriji iznad 80&nbsp;kg osvojio bronzanu medalju.<ref>{{cite web |title=Mediteranske igre 1993. |url=http://www.cijm.org.gr/images/stories/pdf/JM1993.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.cijm.org.gr) |access-date=9. 7. 2018 |archive-date=24. 6. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140624021331/http://www.cijm.org.gr/images/stories/pdf/JM1993.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> [[Nogomet u Bosni i Hercegovini|Nogomet]], kao najpopularniji [[sport]] u Bosni i Hercegovini, organiziran je uspostavljanjem nogometnog saveza koji je primljen u punopravno članstvo [[UEFA|UEFA-e]] i [[FIFA|FIFA-e]] 1996. i 1998., respektivno. Prvu neslužbenu utakmicu nogometna reprezentacija novouspostavljene države odigrala je 6. juna 1993. u [[Teheran]]u protiv [[Nogometna reprezentacija Irana|izabrane selekcije Irana]] i ostvarila pobjedu rezultatom 3:1. Prvu službenu utakmicu odigrala je 30. novembra 1995. u [[Tirana|Tirani]] protiv [[Nogometna reprezentacija Albanije|nogometne reprezentacije Albanije]].<ref>{{cite web|title=Prva zvanicna utakmica nogometne reprezentacije BiH|url=http://www.historija.ba/d/144-prva-zvanicna-utakmica-reprezentacije-bih/|website=www.historija.ba|access-date=12. 4. 2018}}</ref> Prva sezona ligaškog takmičenja [[Prva nogometna liga Bosne i Hercegovine 1994/1995.|Republike u najpopularnijem sportu]], zbog ratnog stanja, održano je u sezoni 1994/95. U takmičenju organizovanom kroz četiri regionalne grupe učestvovale su 22 nogometne ekipe a titulu prvog prvaka u nogometu osvojio je [[Zenica|zenički]] [[NK Čelik]]. Taj uspjeh će ponoviti i u naredne dvije sezone. Također, iste sezone održano je i takmičenju u [[Kup Bosne i Hercegovine u nogometu|Kupu Bosne i Hercegovine u nogometu]] gdje je NK Čelik ponovo bio prvi osvajač trofeja. == Svjetska baština == {{Glavni|Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine}}Republika Bosna i Hercegovina postala je članica [[UNESCO]]-a od 12. jula 1993. Na spisku [[Svjetska baština|Svjetske baštine]] [[Spisak Svjetske baštine u Bosni i Hercegovini|sa područja Bosne i Hercegovine]] nalaze se četiri spomenika: [[Most Mehmed-paše Sokolovića]] u [[Višegrad]]u, [[Stari most]] u [[Mostar]]u, [[Prašuma Јanj]] kod [[Šipovo|Šipova]] i [[Stećci (svjetska baština UNESCO-a)|Stećci]] koji se nalaze na 20 lokacija u Bosni i Hercegovini. == Obrazovanje == [[Datoteka:Report Card Elementary School (Republic of Bosnia and Herzegovina).jpg|thumbnail|130px|desno|Đačka knjižica učenika osnovne škole iz perioda rata u Bosni i Hercegovini.]] Tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]] proces obrazovanja, kao bitnog segmenta u razvoju svakog društva, nije izuzev u pojedinim slučajevima, u potpunosti obustavljan ali se izvodio u izrazito teškim uslovima. Suočeno sa nedostatkom kadrova, pomagala i udžbenika, bez adekvatnih i sigurnih prostora za smještaj učenika, sistem obrazovanja je doživio značajnu promjenu pogotovo u područjima koja su se nalazila u blizini direktnih ratnih dešavanja. Konkretno, u [[Opsada Sarajeva|opkoljenom Sarajevu]], škole su radile u raširenim podrumskim učionicama, u naseljima širom glavnog grada i to pod neprekidnim prijetnjama neprijateljskih snajpera i granata,<ref>{{cite web|title=The Heroes of Treca Gimnazija: A War School in Sarajevo, 1992-1995|url=http://www.readings.com.au/products/7047244/the-heroes-of-treca-gimnazija-a-war-school-in-sarajevo-1992-1995|publisher=readings.com.au|access-date=12. 3. 2016|archive-date=3. 5. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210503075207/https://www.readings.com.au/products/7047244/the-heroes-of-treca-gimnazija-a-war-school-in-sarajevo-1992-1995|url-status=dead}}</ref> pri čemu se dešavalo da učenici stradaju na putu od kuće ili škole ili obratno. Zavisno od dijela države, uposlenici u školama morali su se prilagoditi ratnim prilikama tako da su se nastave odvijale i u vanškolskim prostorijama, kućama, domovima i drugim objektima društvene zajednice. U nekim mjestima školske zgrade su pretvorene u izbjegličke kampove, bolnice ili vojne objekte. Tokom 1992/93. školske godine, predmeti i nastavni plan i program bili su usko povezani sa onima iz perioda [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SRBiH]], ipak obrazovanje u ratu imalo je mnogo mana, te zbog oštećene infrastrukture i manjka učitelja i nastavnika, obrazovanje je bilo teško za učenike.<ref>{{cite web|title=Devedesete: Rat i nakon rata u Bosni i Hercegovini |url=http://www.6yka.com/novost/77585/devedesete-rat-i-nakon-rata-u-bosni-i-hercegovini|publisher=6yka.com}}</ref> Nazivi škola u Sarajevu su promijenjeni kroz period RBiH, a takvi su ostali i danas. [[Ideologija]] [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|socijalističke Jugoslavije]] i ''[[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|Narodno-oslobodilačka borba]]'' uništile su prijašnje nazive, pa su tako imena ne-[[Bošnjaci|bošnjačkih]] historijskih ličnosti promjenjena imenima bošnjačkim historijskim osoba, među kojima su i bivši pripadnici ustaškog pokreta. Samo tri škole od 60-ak u glavnom gradu nisu mijenjale imena.<ref>{{cite web|title=STAV – Ko bi gori, sad je doli: Imena sarajevskih osnovnih škola u zagrljaju ideologija|url=http://faktor.ba/stav-ko-bi-gori-sad-je-doli-imena-sarajevskih-osnovnih-skola-u-zagrljaju-ideologija/|publisher=faktor.ba|access-date=12. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307132328/http://faktor.ba/stav-ko-bi-gori-sad-je-doli-imena-sarajevskih-osnovnih-skola-u-zagrljaju-ideologija/|archive-date=7. 3. 2016|url-status=dead}}</ref> == Kultura == {{Proširiti sekciju}} === Muzika === {{Glavni|Muzika tokom rata u Bosni i Hercegovini}} == Praznici i blagdani == {{Glavni|Praznici i blagdani u Bosni i Hercegovini}}Praznici u Republici Bosni i Hercegovini službeno su bili određeni ''Zakonom o praznicima'' (“Službeni list R BiH”, broj 2/92 i 13/94). Osim njega, na snazi su bili i ''Zakon o proglašenju 1. marta Danom nezavisnosti Bosne i Hercegovine'' i ''Zakon o proglašenju 25. novembra Danom državnosti Bosne i Hercegovine'' (“Službeni list R BiH”, broj 9/95).<ref name=":22">{{Cite web|url=http://fmrsp.gov.ba/s/index.php?option=com_content&task=view&id=88|title=Zakonom o praznicima (“Službeni list R BiH”, broj 2/92 i 13/94)|last=|first=|date=|website=fmrsp.gov.ba|publisher=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190128142154/http://fmrsp.gov.ba/s/index.php?option=com_content&task=view&id=88|archive-date=28. 1. 2019|url-status=dead|access-date=}}</ref> Nakon potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]], entitet [[Federacija Bosne i Hercegovine]] naslijedila je ove zakone, dok entitet [[Republika Srpska]] i [[Brčko distrikt|distrikt Brčko]] imaju svoje posebne zakone, koji važe samo na nivou te [[Administrativna podjela Bosne i Hercegovine|administrativne teritorije]].<ref>{{Cite web|url=https://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Ministarstva/muls/OMin/Documents/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%20%D0%BE%20%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BC%D0%B0%20%D1%83%20%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%20%D0%A1%D1%80%D0%BF%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%98.pdf|title=Zakon o praznicima Republike Srpske|date=27. 7. 2005|website=vladars.net|publisher=[[Vlada Republike Srpske]]|access-date=20. 6. 2024}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://skupstinabd.ba/3-zakon/ba/Zakon%20o%20praznicima%20Brc--ko%20Distrikta%20BiH/000%2019-02%20Zakon%20o%20praznicima%20Brc--ko%20Distrikta%20BiH.pdf|title=Zakon o praznicima Brčko Distrikta BiH|last=|first=|date=29. 11. 2002|website=skupstinabd.ba|publisher=[[Skupština Brčko distrikta]]|access-date=20. 6. 2024}}</ref> === Državni praznici === {| class="wikitable" !Datum !Naziv !Napomena |- |[[1. januar|1.]] i [[2. januar]] |[[Nova godina]] | |- |[[1. maj|1.]] i [[2. maj]] |[[Međunarodni praznik rada|Praznik rada]] | |- |[[1. mart]] |[[Dan nezavisnosti Bosne i Hercegovine]] | |- |[[25. novembar|25. novemar]] |[[Dan državnosti Bosne i Hercegovine]] | |- |[[9. maj]] |[[Dan pobjede nad fašizmom]] |praznuje se radno<ref name=":22" /> |} === Vjerski praznici === {| class="wikitable" !Datum !Naziv !Praznuju |- |1. [[ševval]] |[[Ramazanski bajram]] | rowspan="2" |[[musliman]]i |- |10. [[zul-hidždže]] (2 [[Islamski kalendar|mjeseca]] i 10 dana po završetku [[ramazan]]a) |[[Kurban-bajram]] |- |[[24. decembar|24.]] i [[25. decembar]] |Badnji dan i katolički [[Božić]] | rowspan="2" |[[Rimokatoličanstvo|katolici]] |- |Promjenjiv (v. [[Računanje datuma Uskrsa|računanje]]) |[[Uskrs]] |- |[[6. januar|6.]] i [[7. januar]] |Badnji dan i pravoslavni [[Božić]] | rowspan="2" |[[Pravoslavlje|pravoslavci]] po [[Julijanski kalendar|Julijanskom kalendaru]] |- |Promjenjiv (v. [[Računanje datuma Uskrsa|računanje]]) |[[Uskrs|Vaskrs]] |} == Također pogledajte == {{BiHPortal}} *[[Historija Bosne i Hercegovine]] *[[Rat u Bosni i Hercegovini]] *[[Bosna i Hercegovina]] *[[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina]] == Napomene == {{Napomene}} == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Bosnia and Herzegovina}} {{BiH po temama}} {{Rat u Bosni i Hercegovini}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Republika Bosna i Hercegovina|*]] [[Kategorija:Historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Rat u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.|Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1995.|Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:Države nastale raspadom Jugoslavije|Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:1990-e u Bosni i Hercegovini]] avl3cl39n4uxp265jwaawdsg4vwnzi6 0 24832 3731921 3628035 2025-07-02T07:22:41Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1908.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1908.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731921 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Bosanski Vilajet | izvorno_ime = | ime_genitiv = | razdoblje = 1867-1908 {{Small|''([[de jure]])''}}<br>1867-1878 {{Small|''([[de facto]])''}} | država_prije1 = Bosanski pašaluk | država_prije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj | država_poslije_zastava1 = OostenrijkHongarije-Bosnie.png | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | država_poslije6 = | država_poslije_zastava6 = | zastava = Flag of Independent Bosnia (1878).svg|image_border = <!-- Default: "border"; for non-rectangular flag, type "no" --> | grb                     = | uzrečica               = | himna = | karta = Bosnia Vilayet, Ottoman Balkans, 1880s.png | glavni_grad = [[Sarajevo]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik         = [[Osmanlijski turski jezik]] | etničke_grupe = | državno_uređenje       = | vrsta_vlasti           = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 46000 | procenat_vode = | stanovnika = 1.232.000 | stanovnika_godina = | gustoća = | valuta = [[Akče]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = |datum osnivanja=1867}} '''Bosanski vilajet''' je bivša upravna jedinica [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] nastala 1867, i obuhvatala je većinu teritorije današnje države [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]]. Na jugu je graničio sa [[Kosovski Vilajet|Kosovskim vilajeteom]].   Efektivno je prestao postojati nakon [[Austrougarskо osvajanje Bosne i Hercegovine|Austrougarskog osvajanja Bosne i Hercegovine]] 1878. godine, iako je formalno postojao sve do 1908. godine. Nije uključivao [[Stara Hercegovina|Staru Hercegovinu]] koja je 1878. ustupljena [[Kneževina Crna Gora|Kraljevini Crnoj Gori]]. Formalno je pripojen [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarskoj]] 1908. Prije administrativnih reformi iz 1867, jedinica se zvala [[Bosanski pašaluk|Bosanski ejalet]]. Od 1877. godine granice ovog vilajeta se nisu mijenjale. U istim granicama je Austrougarska formirala svoju provinciju. Bosna i Hercegovina je u tim granicama postojala i kao privremena pokrajina [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine SHS]] do 1922. godine. Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] osnovana je [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Narodna Republika Bosna i Hercegovina]] u okviru [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Federativne Narodne Republike Jugoslavije]] u približno istim granicama, s tim što je NRBiH imala samo jedan izlaz na more, u općini [[Neum]], a naseljena mjesta [[Sutorina]] i Kruševice pripale su NR Crnoj Gori. == Administrativne podjele == Sandžaci vilajeta:<ref name="a-ids">[http://tarihvemedeniyet.org/2009/10/bosna-vilayeti/ Bosna Vilayeti | Tarih ve Medeniyet]</ref> # [[Bosanski sandžak]] (kadiluci Sarajevo, [[Visoko u sastavu Osmanlijskog Carstva|Visoko]], Fojnica, Čajniče, Višegrad, Rogatica i Kladine) # [[Zvornički sandžak]] (kadiluci [[Tuzla]], Maglaj, Gračanica, Gradačac, Brčko, Bijeljina, Zvornik) # [[Banjalučki sandžak]]  # [[Hercegovački sandžak]] (Mostar, kadiluci Foča, Konjic, Ljubuški, Stolac, Trebinje, Bileća, Nikšić i Gacko) # [[Travnički sandžak]] (kadiluci Jajce, Glamoč i Livno) # [[Bihaćki sandžak]] (kadiluci Ključ, Cazin, Krupa, Kostajnica i Prijedor) #[[Novopazarski sandžak]] (do 1877. godine, kada je pripojen [[Kosovski vilajet|Kosovskom vilajetu]]). == Valije == * [[Topal Osman-paša]] * [[Safvet-paša]] * [[Akif Mehmed-paša]] * [[Mehmed Asim-paša]] * [[Mehmed Rašid-paša]] * [[Mustafa Asim-paša]] * [[Derviš Ibrahim-paša]] * [[Ahmed Hamdi-paša]] * [[Reuf-paša]] * [[Ibrahim-paša Pečevija|Ibrahim-paša]] * [[Mehmed Nazif -paša]] == Također pogledajte == * [[Spisak bosanskih sandžak-begova i paša]] * [[Bosna i Hercegovina u Osmanskom Carstvu]] * [[Hercegovački pašaluk]] * [[Novopazarski sandžak]] == Reference == [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1867.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1908.]] [[Kategorija:Vilajeti Osmanskog Carstva u Evropi]] [[Kategorija:Bosna i Hercegovina u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Crna Gora u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Hrvatska u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Srbija u Osmanskom Carstvu]] [[Kategorija:Historijske regije Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:19. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:20. vijek u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1860-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1870-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1880-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1890-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1900-te u Bosni i Hercegovini]] bd0xxkayqy7nkybggo7hmp36j1ykhzq 0 26430 3732185 3532916 2025-07-02T10:08:33Z Palapa 383 3732185 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Geokutija|Naselje <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = | izvorno_ime = | drugo_ime = | kategorija = Grad <!-- *** Ime **** --> | etimologija = | službeni_naziv = | moto = | nadimak = <!-- *** Slika *** --> | slika =Belgium_location_map.svg | opis_slike =Lokacija <!-- *** Simboli *** --> | zastava =Flag_of_Anderlecht.svg | simbol =Anderlecht.jpg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = | zastava_države = | pokrajina = | pokrajina_vrsta = | regija = | regija_vrsta = | distrikt = | distrikt_vrsta = | općina = | općina_vrsta = <!-- *** Nešto što pripada u ovaj dio *** --> | dio = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj i visina *** --> | položaj = | nadmorska_visina = | širina_stepeni = 50| širina_minuta =50 | širina_sekundi = 00| širina_SJ = | dužina_stepeni =04 | dužina_minuta = 20| dužina_sekundi =00 | dužina_IZ = | najviši = | najviša_visina = | najniža = | najniža_visina = <!-- *** Dimenzije *** --> | dužina = | dužina_orijentacija = | širina = | širina_orijentacija = | površina = | površina_zemlje = | površina_vode = | površina_urban = | površina_metro = <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = | stanovništvo_datum = | stanovništvo_urban = | stanovništvo_metro = | stanovništvo_općina = | stanovništvo_gustoća = | stanovništvo_urban_gustoća = | stanovništvo_općina_gustoća = | stanovništvo_metro_gustoća = <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | vlada_položaj = | vlada_regija = | vlada_država = | gradonačelnik = | gradonačelnik_partija = | lider = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = | utc_odstupanje = | vremenska_zona_DST = | utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = | kod = <!-- *** Slobodna polja *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = | razmjer_karte = | karta_lokacija_x = | karta_lokacija_y = <!-- *** Web stranice *** --> | web_stranica = <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Anderlecht''' je jedna od [[List of municipalities of the Brussels-Capital Region|19 općina]] [[Regija glavnog grada Bruxellesa|regije Brisel-glavni grad]] u Belgiji. Smješten u jugozapadnom dijelu regije, graniči se s gradom [[Bruxelles|Briselom, općinama]] [[Forest, Belgium|Forest]], [[Molenbeek-Saint-Jean]] i [[Saint-Gilles, Belgium|Saint-Gilles]], kao i [[Flandrija|flamanskim]] općinama [[Dilbeek]] i [[Sint-Pieters-Leeuw]]. Kao i sve općine u Briselu, pravno je [[Multilingualism|dvojezična]] (francusko-holandska). Prvi spomen naziva „Anderlecht“ datira iz 1047. kad se pojavljuje u obliku Anrelech, te kasnije kao Andrelet (1111.), Andreler (1148.) i Anderlech (1186.). Godine 1356., flandrijski grof Ludvig II. borio se na području Anderlechta protiv Bruxellesa. Iako je pobijedio svoju šogoricu Ivanu Brabantsku i uzeo njenu titulu brabantskog vojvode, iduće godine ona ju je povratila uz pomoć cara Karla IV. Po njenoj povelji iz 1393. Anderlecht je proglašen dijelom Bruxellesa. == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * http://www.anderlecht.be/ {{Stub-grad}} {{Commonscat|Anderlecht}} [[Kategorija:Gradovi u Belgiji]] [[Kategorija:Anderlecht]] azye9i86do0egxd58soo91wwsqs19u7 0 28523 3732152 3651691 2025-07-02T09:57:27Z KWiki 9400 3732152 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Yes | slika = Yes concert.jpg | porijeklo = [[Velika Britanija]] | žanr = [[Progresivni rock]] | izdavač = [[Atlantic]], [[Atco]], [[Arista]], [[Victory]], [[Sanctuary]], [[Eagle]], [[Frontiers]] | članovi = [[Jon Davison]], [[Steve Howe]], [[Alan White]], [[Geoff Downes]], [[Billy Sherwood]], [[Jay Schellen]] | karijera = 1968. – 1981., 1983. – 2004., 2008. – do danas }} '''Yes''' je engleska [[Progrock|progresivna rock]] grupa, koju su 1968. godine u [[London]]u osnovali pjevač [[Jon Anderson]], basista [[Chris Squire]], gitarista [[Peter Banks]], klavijaturista [[Tony Kaye]] i bubnjar [[Bill Bruford]]. Uprkos mnogim promjenama članova, grupa traje preko trideset i pet godina, a 19 muzičara su bili punopravni članovi ove grupe. Ova grupa još uvijek privlači mnogo ljubitelja širom svijeta. Tokom svog postojanja grupa Yes je istraživala nekoliko muzičkih stilova, a posebno su smatrani pionirima progresivnog rocka. Njihovu muziku karakterišu dinamični kontrasti, duge kompozicije, kao i [[Simfonija|simfonijske]] i [[Klasična muzika|klasične]] strukture u njihovim pjesmama. Njihova kompleksna muzika je veoma uspješna kod njihove publike, ali i optuživana od muzičkih kritičara da je pretenciozna i suviše isproduucirana. Yes su jedna od najuspješnijih, najutjecajnijih i najdugovječnijih progresivnih rock grupa. U [[SAD]]-a su prodali 13,5 miliona albuma.<ref name=riaatotal>{{cite web|url=https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=top_tallies&ttt=TAA#search_section|title=Top Selling Artists|publisher=RIAA|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Godine 1985. osvojili su [[Grammy nagrada|Grammy nagradu]] za najbolju rock instrumentalnu izvedbu pjesme "Cinema", a od 1985. do 1992. dobili su pet nominacija za Grammy. Zauzeli su 94. mjesto na [[VH1]] listi 100 najvećih umjetnika Hard Rock-a.<ref>{{cite web|url=//www.youtube.com/playlist?list=PLxm64mApR05CJVCePlmcUFluSZyiAvKZ8|title=VH1 100 Greatest Artists of Hard Rock|publisher=YouTube|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Yes su bili glavni naslov godišnje progresivne rock-tematike "krstarenje" (engleski, "cruise") od 2013. godine pod nazivom "''Cruise to the Edge''". Njihova diskografija obuhvata 21 studijski album. U aprilu 2017. godine, Yes su primljeni u [[Rock and Roll dvorana slavnih|Rock and Roll dvoranu slavnih]], gdje je posebna čast poklonjena sadašnjim i bivšim članovima ove grupe: Jonu Andersonu, Chrisu Squire, Bill Brufordu, Tony Kaye, Steve Howe, Ricku Wakemanu, Alan White i Trevoru Rabinu.<ref name="Greene">{{cite web|url=https://www.rollingstone.com/music/features/yes-steve-howe-on-rock-hall-i-dont-regret-the-wait-w456816|title=Yes' Steve Howe on Rock Hall Honor: 'I Don't Regret the Wait'|first=Andy|last=Greene|website=Rolling Stone|date=20. 12. 2016|access-date=22. 9. 2017|archive-date=21. 12. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221130721/http://www.rollingstone.com/music/features/yes-steve-howe-on-rock-hall-i-dont-regret-the-wait-w456816|url-status=dead}}</ref> == Historija == === Osnivanje i muzički proboj (1968-70) === Sve je poćelo 1967 godine kada je bas gitarista [[Chris Squire]] osnovao grupu [[Mabel Greer´s Toyshop]].<ref>"Yes: Perpetual Change" by David Watkinson, Plexus Publishing, 2001.</ref> U toj grupi su svirali bubnjar [[Bog Hagger]], ritam gitarista i pjevać [[Clive Bayley]], i drugi gitarista [[Peter Banks]].<ref name="welch3334">Welch 2008, str. 33–34.</ref> U toj su postavi svirali po Marquee klubu u [[London]]u gdje je vlasnik obližnjeg Chasse kluba, Jack Barrie, dolazio da ih vidi. Prema njegovim riječima, {{Citat|"Ništa o njima nije bilo posebno. Bili su dobri muzičari, ali se vidjelo da ih ovo ne vodi ka uspjehu."}} Jedne noći doveo je svog prijatelja [[Jon Anderson|Jona Andersona]] koji je tad radio u kafani u La Chasse klubu. U početku su Squire i Anderson primijetili zajednički interes za [[Harmonija (muzika)|harmoniju]] i grupe kao što su [[The Beatles]] i [[Simon & Garfunkel]]. Peter Banks je u to vrijeme napustio ''Mabel Greer's Toyshop i pridružio se grupi ''Neat Change'' iz koje je bio izbačen aprila 1968. Juna 1968 Haggera zamjenjuje [[džez]] bubnjar [[Bill Bruford]], koji je dao oglas u ćasopisu [[Melody Maker]]. Napokon, njima se priključio i [[Tony Kaye]], koji je u muzičkoj školi studirao [[Klasična muzika|klasičnu muziku]], a bio je i klavijaturista u grupi ''Johnny Taylor's Star Combo and Federals. Novookupljena muzička grupa je između 10. juna i 9. jula 1968. imala svoju prvu probu u podrumu ''Lucky Horshoe Caffe-a'' u Londonu. Ime "Yes" za grupu je bio prijedlog Petera Banks-a. Anderson je htio da se zovu "Life", dok je Chris Squire htio ime "World."<ref>{{cite web|url=https://www.ft.com/content/4822acba-543b-11e8-b3ee-41e0209208ec|title=Subscribe to read|website=Financial Times}}</ref> Peter Banks je jednom prilikom u razgovoru sa novinarima objasnio: {{Citat|Htio sam ime za grupu Yes, zbog toga što sam mislio da bi dobro zvučalo i bilo bi vanredno.}} Svoj su prvi koncert održali su 4. 8. 1968 u East Madera, Middlesex u omladinskom kampu. Njihovi rani koncerti su se sajstojali od obrada pjesama grupa: TheBeatles, [[The 5th Dimmension]], te [[Traffic]]. Zatim su 16. septembra svirali u Blasse klubu u Londonu gdje ih je publika dobro primila, kao i voditelj Roy Flynn, koji od tada postaje njihov prvi manadžer. Početkom 1969. godine, članovi grupe Yes su prisustvovali ranom koncertu grupe [[King Crimson]], kada su postali svjesni da postoji jaka konkurencija između muzičkih grupa u Londonu. Zatim su februara 1969. potpisali ugovor sa izdavačkom kućom [[Atlantic Records]] za koju su snimili svoj prvi album, jednostavno nazvan [[Yes]], a izdali su ga u augustu. Na prvom albumu su se našle pjesme "Sweetness", koja je bila prva pjesma što su je Jon Anderson i Chris Squire zajedno napisali, "Looking Around", i "Survival", te dvije obrade, "Every Little Thing" od grupa The Beatles i "I See You" od [[Byrds]]-a. Ovaj album nije dospio na ljestvice popularnosti, ali je američki muzički kritičar Lester Bangs iz časopisa [[Rolling Stone]] pohvalio ovaj muzički album zbog njegovog stila. Početkom 1970. muzički impresario i novinar Tony Wilson iz časopisa Melody Maker proglasio je grupe Yes i [[Led Zeppelin]] kao dvije muzičke grupe koje ċe najvjerovatnije da uspiju u novoj deceniji. === 1970-1971: Time And a Word i The Yes Album === [[Datoteka:Steve Howe.jpg|mini|hochkant|links|Steve Howe.]] Nakon turneje po [[Skandinavija|Skandinaviji]] sa grupom [[The Small Faces]], muzičari iz grupe Yes su održali svoj prvi koncert u [[Queen Elizabeth Hall]]-u 21.3.1970. U drugoj polovini koncerta odsvirali su odabrane pjesme sa tada novog albuma, [[Time And a Word (Yes)|Time And a Word]], a na koncertu je gostovao omladinski orkestar sastavljen od 20 svirača. Peter Banks je napustio grupu Yes maja 1970., samo dva mjeseca prije izdavanja novog albuma. Razlog je bio njegovo razočaranje zbog sviranja sa orkestrom, ali je kasnije tvrdio da su ga Jon Anderson i Chris Squire otpustili, te da Bill Bruford i Tony Kaye nisu imali pojma da se to dešavalo. Album [[Time And A Word]] dostigao je 45 mjesto na Britanskoj ljestvici popularnih muzičkih albuma. Kao i na prvom albumu, mogu se čuti dvije obrade drugih muzičara, ovaj put to su pjesme "Everydays" od grupe [[Buffalo Springfield]], te "No Opportunity Neccessary, No Experience Needed", od [[Richie Havens]]-a. Banksov zamjenik bio je bivši gitarista grupe Tomorrow, [[Steve Howe]], ćija se slika može vidjeti na amerićkom izdanju albuma "Time And a Word", iako na njemu nije svirao. Muzičari iz grupe Yes su u to vrijeme iznajmili kuću u [[Dorset]]u gdje sa producentom [[Eddie Offord]]<nowiki/>om i novim manadžerom Brianom Laneom zapoćinju rad. Ponekad bi snimanje trajalo i po 12 sati, a grupa bi snimila dijelove pjesama kako bi ih malo kasnije naučila svirati.<ref>{{cite web|url=http://nfte.org/interviews/EO234.html|title=Conversation with Eddy Offord|first=Tim|last=Morse|year=2000|publisher=Notes From the Edge (www.nfte.org)|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Prije izdavanja novog albuma, u januaru 1971. idu na turneju po [[Evropa|Evropi]] uz grupu [[Iron Butterflz|Iron Butterfly]] od kojih su kupili zvučni sistem. Album, [[The Yes Album]] izdat je u februaru 1971. i dostigao je 4 mjesto u [[Velika Britanija|Velikoj Britaniji]], te 40 mjesto u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-a. Prvi je album sa svim originalnim kompozicijama i prvi na kojem su svirali [[Progresivni rock|progresivnu rock]] muziku. Pjesma "I've Seen All Good People" je bila objavljena na [[Singl|singl ploči]], "Your Move (All Good People)." Ostale pjesme sa albuma bile su "Yours is no Disgrace," "Starship Trooper," i "Perpetual Change." Ljeta 1971. odlaze na svoju prvu turneju po [[Sjeverna Amerika|Sjevernoj Ameuici]], koju poćinje sa koncertom u [[Edmonton]]u u [[Kanada|Kanadi]], gdje su svirali sa grupom [[Jethro Tull]]. Avgusta 1971. su održali koncert u [[Crystal Palace Ballroom]]u, koji je bio zadnji sa Tony Kayeom. On je te jeseni bio otpušten iz grupe, iako je tvrdio da je sam izašao. Tu je odluku uglavnom donio Steve Howe s obzirom da se Tony Kaye protivio da svira moderne elektronske instrumente ([[Melotron]] i [[Moog]] [[sintisajzer]]).<ref name="NME Rock 'N' Roll Years">{{cite book|first=John|last=Tobler|year=1992|title=NME Rock 'N' Roll Years|edition=1st|publisher=Reed International Books Ltd|location=London|page=229|id=CN 5585}}</ref> Na njegovo mjesto dolazi bivši klavijaturista grupe "Strawbs" [[RIck Wakeman]], koji je prije toga svirao kao gost sa muzičarima poput: [[T. Rex (grupa)]], [[David Bowie]], [[Cat Stevens]], i [[Elton John]]. Basista Chris Squire pamti tu audiciju, a po njegovim riječima: {{Citat|"Rick Wakeman je odsvirao tri [[Takt (muzika)|takta]] na [[klavir]]u, dva na [[Melotron]]u jedan na Moogu i sve to se odlično uklapalo u kompoziciju koju smo svirali, što nam je dalo baš ono što nam je trebalo."}} Wakemanova frizura te "šank" klavijature su postali zaštitni znak ove grupe tokom 1970-ih.<ref name="BCBYesIndeed">{{cite web|url=https://bestclassicbands.com/jon-anderson-interview-3-26-19/ |title=Jon Anderson Interview? Yes, Indeed |last=Brodsky |first=Greg |publisher=Best Classic Bands |date=26. 3. 2019|access-date=16. 4. 2019}}</ref> === 1971-1975: Fragile-Relayer === [[Datoteka:Jon anderson 1978.jpg|mini|hochkant|Jon Anderson.]] Sa klavijaturistom Rickom Wakemonom muzičari iz grupe Yes snimili su četvrti album pod nazivom [[Fragile (Yes)|Fragile]], koji je bio izdat 26. novembra 1971. Na tom albumu članovi grupe Yes su pokazali njihovo rastuće interesovanje za klasičnu muziku, sa odlomkom iz [[Žar ptica (Stravinski)|Žar ptice]], [[balet]]no i orkestralno koncertno djelo [[Rusija|ruskog]] kompozitora [[Igor Stravinski|Igora Stravinskog]] kojeg su svirali na početku njihovih koncerata tokom turneje 1971. – 1972. Album je dostigao 7. mjesto na ljestvici popularnosti u Velikoj Britaniji te do 4. mjesta u SAD-a gdje je bio objavljen tek u januaru 1972. godine.<ref name="allmusicalbumchart"/> Na albumu je svaki član grupe napisao po jednu pjesmu. Sa tog albuma objavljene su dvije pjesme na singl ploči i to Jon Andersonova pod nazivom "Long Distance Run-Around" te na B strani pjesma "Roundabout," koja je na ovom singlu izdata u kraćoj verziji 1972. Album "Fragile" je prvi njihov studijski album čiji omot je urađen u saradnji sa umjetnikom [[Roger Dean|Rogerom Deanom]] koji im je osmislio logo, te crtao omote za sve njihove kasnije albume i postave bina. Februara 1972. snimili su obradu pjesme [[Simon i Garfunkel|Simona i Garfunkela]], "America." Pjesma se u novembru 1972. našla na albumu, [[The New Age of Atlantic (Yes)|The New Age of Atlantic]], te na Yes kompilaciji [[Yesterdays (Yes)|Yesterdays]] tri godine kasnije. Njihov peti album, [[Close to The Edge (Yes)|Close to The Edge]], izdat je septembra 1972. i smatra se jednim od njihovih najambicioznijih radova do tada. Sa naslovnom pjesmom koja traje 19 minuta i zauzima cijelu jedno polovinu albuma, koja kombinuje [[Psihodelična muzika|psihodelični rock]], [[Klasična muzika|klasičnu muziku]], [[pop]], i [[džez]]. Album je dostigao 3. mjesto na listi popularnosti u Velikoj Britaniji i 4. u SAD-a. Rastuċi komercijalni uspjeh i pohvale koje su im upuċivali muzički kritičari nije bilo dovoljno za Billa Bruforda, koji je napustio grupu dva mjeseca prije objavljivanja albuma "Close to the Edge", da bi se te jeseni priljućio grupi [[King Crimson]]. Preostali članovi grupe Yes su ubrzo nakon toga tražili novog bubnjara prije početka koncertne turneje. Sreli su jednom [[Aynsley Dunbar]]-a, koji je tada svirao sa [[Frank Zappa|Frankom Zappom]] dok nisu izabrali bivšeg [[Plastic Ono Band]] bubnjara, [[Alan White|Alana White]]-a. Sa novim članom grupa Yes je krenula na koncertne turneje 1972. - '73, a materijal sa tih koncerata snimljen je na trostruki živi album, njihov prvi, pod nazivom [[Yessongs (Yes)|Yessongs]], izdat maja 1973., koji je dostigao 7. mjesto na listi popularnosti u Velikoj Britaniji i 12. mjesto na amerićkim listama. Video snimak (sa dodatnim psihodeličnim vizuelnim slikama i efektima) sa njihovih koncerata u [[Rainbow Theatre]] u [[London]]u decembra 1972. bio je izdat dvije godine kasnije u decembru 1975. Decembra 1973. objavili su svoj šesti studijski album pod nazivom [[Tales from Topographic Oceans (Yes)|Tales from Topographic Oceans]], koji je ostvario veliki uspjeh kako kod njihove publike, tako i kod kritike. Prvi im je album koji je ostvario zlatni tiraž i prije nego što je dospio u prodavnice širom Velike Britanije. Ploča je dostigla vrh britanske ljestvice popularnosti, te 6. mjesto na američkoj ljestvici najpopularnijih albuma. Dupli album ''Tales from Topographic Oceans'' je bio nadahnut Andersonovom interpretacijom [[šastra]] spisa iz fusnote u knjizi [[Indija|indijskog]] duhovnog učitelja [[Paramahansa Jogananda]] [[Autobiografija jogina]]. Međutim, uprkos uspjehu, Rick Wakeman nije bio zadovoljan sa ovim muzičkim djelom, jer je osjeċao da neki dijelovi na albumu sadrže previše muzičke podloge.<ref name=spinal>{{cite news|title=Yes, we were the original Spinal Tap, says Rick Wakeman of Seventies prog-rock supergroup|url=http://www.thisislondon.co.uk/showbiz/article-23537889-yes-we-were-the-original-spinal-tap-says-rick-wakeman-of-seventies-prog-rock-supergroup.do|work=London Evening Standard|date=17. 8. 2009|access-date=15. 10. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091102143937/http://www.thisislondon.co.uk/showbiz/article-23537889-yes-we-were-the-original-spinal-tap-says-rick-wakeman-of-seventies-prog-rock-supergroup.do|archive-date=2. 11. 2009}}</ref> Napustio je grupu odmah poslje promocionalne turneje 1973. - 1974. da bi u maju 1974. snimio solo album [[Journey to the Centre of the Earth]], koji je dostigao 1. mjesto na britanskoj ljestvici popularnosti.<ref>{{cite web |url= http://www.theofficialcharts.com/all_the_no1_albums.php?show=3 |title= Number 1 Albums – 1970s |publisher= The Official Charts Company |access-date= 11. 2. 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20091230114951/http://www.theofficialcharts.com/all_the_no1_albums.php?show=3 |archive-date= 30. 12. 2009 }}</ref> Turneja grupe Yes iz 1973. - 1974. je obuhvatila i pet uzastopno rasprodanih konerata u londonskom ''Rainbow Theatre'', što je bilo prvi put da je neka rok grup postigla ovakav uspjeh. Preostali članovi grupe Yes su zatim poćeli tražiti zamjenu za Ricka Wakemana što se pokazalo teško. Među kandidatima bili su: [[Vangelis]], [[Eddie Jobson]] iz grupe [[Roxy Music]], te bivši klavijaturista grupe Atlantis i [[Cat Stevens]]-a, [[Jean Russell]]. Napokon su augusta 1974. izabrali bivšeg klavijaturistu grupe [[Refugee]], [[Patrick Moraz|Patricka Moraza]] koji je tek stigao iz [[Švicarska|Švicarske]]. Prikljućio se pred snimanje novog albuma [[Relayer (Yes)|Relayer]] koji je izdat novembra 1974.<ref>{{cite news |title= News Briefs |website=Billboard |date=31. 8. 1974}}</ref> Ovaj LP je dostigao do 4. i 5. mjesta u Velikoj Britaniji i SAD-a, a prikazuje utjecaj [[džez rock]]a na muzičare iz ove grupe. Na albumu je predstavljena pjesma 22-minutna pjesma "The Gates of Delirium" kojom se ističe bitka i koja je u početku bila inspirisana knjigom [[Rat i mir]] od [[Lav Tolstoj|Lava Tolstoja]]. Njena zatvršna sekcija pod nazivom "Soon" bila je 1975. izdata kao singl. Album je dostigao 4. mjesto na listi popoularnosti u Velikoj Britaniji i 5. mjesto u SAD-a. Grupa Yes je zatim krenula na njihovu koncertnu turneju 1974. – 1975. da bi promovisala album "Relayer". Na kompilacijskom albumu [[Yesterdays (Yes)|Yesterdays]] koji je bio objavljen 1975. godine, bile su pjesme sa prva dva albuma, te pjesma sa B strane njihovog singla "Sweet Dreams" iz 1970. pod nazivom "Dear Father" i originalnu desetominutnu verziju njihove naslovne pjesme "America".<ref>{{Cite news|title=Relayer & Yesterdays|website=Rolling Stone|first=Ken|last=Barnes|date=19. 6. 1975}}</ref> === 1975-1980: Ljetna turneja 1976, Going For The One, Tomato, i Pariška snimanja === [[Datoteka:Chris squire 1978.jpg|mini|hochkant|Chris Squire, basista i pjevač na čiji prijedlog je dato ime grupi ''Yes''.]] Između 1975. i 1976., svaki pojedinačni član grupe Yes izdao je po jedan solo album. Njihova ljetna turneja po Sjevernoj Americi 1976. uz [[Peter Frampton|Petera Framptona]] je bila jedna od njihovih najgledanijih koncertnih serija. Dobar primjer je njihov koncert u [[Philadelphia|Philadelphiji]] 12. juna 1976. na kojem je prisustvovalo više od 100,000 gledalaca, gdje je zajedno sa njima nastupio i [[Gary Wright]].<ref>{{cite news|title=Yestour '76 – Laser Show Intrigues Audiences|work=Circus Magazine|date=13. 9. 1976|author=Peter Crescenti}}</ref> Ovog puta specijalnim efektima na bini, poznatijim kao "[[Rakovica (maglina)|Crab Nebula]]", bavio se Rogerov brat Martyn Dean, dok su Roger i Felicity Youette dizajnirali pozadinu. Krajem 1976. članovi ove grupe su otputovali u [[Švicarska|Švicarsku]] da snime novi album u [[Mountain Studios]]. U to vrijeme Jon Anderson je poslao Rick Wakeman-u rane verzije pjesama "Wonderous Stories," i "Going For The One," misleći da bi on mogao bolje djelovati na tim pjesmama nego što je to bio slučaj na njihovim ranijim pjesmama. Patrick Moraz je zatim bio otpušten iz grupe (Moraz se 1978. priključio grupi [[The Moody Blues]]), a na njegovo mjesto je došao Rick Wakeman. U julu 1977. izdan je album [[Going For The One (Yes)|Going For The One]]. Album je dvije sedmice proveo na vrhu britanske ljestvice popularnosti, a u SAD-a dostigao je do 8. mjesta. Iako je ekipa [[Hipgnosis]] dizajnirala omot na albumu, Roger Deanov mjehurski logo se još vidi i Dean se vratio da dizajnira binu. Dva singla sa albuma, "Wonderous Stories" i "Going For The One," osvojili su 7. i 25 mjesto u Britaniji. Turneja je trajala 6 mjeseci tokom 1977. Album [[Tormato (Yes)|Tormato]] im je deveti album izdat septembra 1978. na vrhuncu popularnosti [[Punk muzika|Punk rock]] scene u Engleskoj, za šta su musički kritičari optužili Yesovce da predstavljaju ostatak pretencioznog progresivnog rock-a iz ranih 1970-ih. Uprkos tome, ovaj album predstavlja njihov korak dalje od progresivnog rock-a, s' tim što ni jedna pjesma ne traje duže od 8 minuta.<ref>{{Cite news|title=The Yes Decade|date=17. 10. 1978|website=Circus Magazine|first=Kurt|last=Loder}}</ref> Objavljen je i singl sa pjesmom "Don't Kill The Whale," koja je i najduža po trajanju. Album je prvi na kom je ova grupa razdvojeno saradživala i tokom čijeg snimanja su nastali nesporazumi. Uprkos nesporazumima, njihova turneja tokom 1978. - 79. bila je uspješna, sa okruglom binom i 360° zvućnim sistemom koji je bio iznad bine. Na turneji su članovi grupe Yes dobili zlatnu medalju za $1 milion u prodajama karata u [[Madison Square Gardens]] u [[New York City]]-u. U oktobru 1979. članovi grupe Yes su se sastali u Parizu s producentom Royem Thomasom Bakerom. Njihov raznolik muzički pristup sada je podlegao podjeli, pošto su Anderson i Wakeman više težili fantastičnijem i delikatnijem pristupu, dok su ostali članovi težili rock zvuku. Howe, Squire i White nisu voljeli novu muziku koju je Anderson tada ponudio, jer je bila suviše lagahna i nedostajala joj je težina koju su oni stvarali tokom njihovih zajedničkih vježbi. Pariške sesije naglo su završile u decembru 1979. nakon što je White slomio nogu dok se vozio na [[Rolšue|rolšuama]] (koturaljkama) u diskoteci.<ref name="lithiummagazine.com 21 March 2014">{{cite web|url=http://lithiummagazine.com/interview-chris-squire-yes-march-19-2014|title=An Interview with Chris Squire of YES – March 19, 2014|work=Lithium Magazine|date=21. 3. 2014|access-date=22. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140322030334/http://lithiummagazine.com/interview-chris-squire-yes-march-19-2014|archive-date=22. 3. 2014}}</ref> Kada je Yes umjesto Wakeman-a (koji se posvetio snimanju muzike za klavijature nakon što je novi materijal bio spreman za snimanje) ponovo okupljen u februaru kako bi nastavio rad na projektu, njihove rastuće muzičke razlike, u kombinaciji s unutrašnjim neslaganjima, ometale su napredak. Novinar Chris Welch, nakon što je prisustvovao probi, primijetio je da je Anderson "pjevao bez svog uobičajenog uvjerenja i činilo se nespremnim da govori".<ref>Welch, Musicians Only, 14 June 1980, str. 5.</ref> Do kraja marta 1980. Howe, Squire i White su počeli da demontiraju muzički materijal kao instrumentalni trio, koji su sve više bili nesigurni u Andersonovu buduću uključenost sa grupom Yes. Na kraju, ozbiljan spor oko finansija naveo je Andersona da napusti grupu, sa demoralisanim Wakemanom koji je otišao otprilike u isto vrijeme. === 1980-1981: ''Drama'' i razlaz === Godine 1980. [[Pop-muzika|pop]] duo [[the Buggles]] (klavijaturista Geoff Downes i pjevač Trevor Horn) počeli su raditi sa Brianom Laneom kao njihovim menadžerom. U tom trenutku, odlazak Jona Andersona i Ricka Wakemana bio je tajan od svih izvan kruga grupe Yes. Uvidjevši mogućnost nastavka djelovanja sa novim kreativnim doprinosom i ekspertizom, Chris Squire je otkrio situaciju o Geoffu Downesu i Trevoru Hornu i predložio da se pridruže grupi Yes kao stalni članovi. Horn i Downes su prihvatili poziv i grupa je sa dvojicom novih članova snimila album [[Drama (Yes)|Yes]], koji je objavljen u augustu 1980. godine. Na ploči je primjetan teži zvuk u poređenju sa muzikom koju je Yes do tada snimao sa Andersonom, otvarajući album s dugačkom [[hard rock]] pjesmom "Machine Messiah". Pjesme sa ovog albuma su često svirane u radio emisijama krajem ljeta i jeseni 1980. godine, a album je dostigao drugo mjesto po slušanosti u Velikoj Britaniji i 18. mjesto u SAD-a, iako je to bio prvi album Yes-a koji nije dobio zlatnu medalju od [[Udruženje diskografske industrije Amerike|Udruženja diskografske industrije Amerike]] (RIAA) od 1971. Njihova turneja 1980. godine u Sjevernoj Americi i Velikoj Britaniji dobila je mješovitu reakciju publike. Publika ih je dobro primila u Sjedinjenim Američkim Državama i dobili su zvanično priznanje od RIAA nakon što su izveli 16 uzastopno rasprodanih koncerata u Madison Square Gardenu od 1974. godine. Poslije promocionalne turneje albuma Drama, grupa Yes se ponovo sastala u Engleskoj da bi odlučili o sljedećim koracima ovog sastava, počevši sa odbacivanjem Briana Lanea kao njihovog menadžera. Trevor Horn je odlučio da napusti Yes da bi nastavio karijeru u muzičkoj produkciji, a White i Squire su otišli. Kao jedini preostali članovi grupe Yes, Geoff Downes i Steve Howe odlučili su da ne nastave sa radom u grupi Yes i u decembru 1980. godine otišli su da rade na svojim solo projektima. Kompilacijski album sa nastupa grupe Yes od 1976. do 1978. objavljen je krajem 1979. pod nazivom [[Yesshows (Yes)|Yesshows]], dostigavši ​22. mjesto na britanskim ljestvicama popularnosti i 43. mjesto u SAD-a.<ref name="allmusicalbumchart"/> U martu 1981. došla je izjava od poslovnog rukovodstva grupe kojom se potvrđuje da Yes više ne postoji. Geoff Downes i Steve Howe su se ponovo okupili u [[Azija|Aziji]] s bivšim basistom i pjevačem grupe [[King Crimson]] Johnom Wettonom, te bubnjarom Carl Palmerom iz [[Emerson, Lake & Palmer]]. Chris Squire i Alan White su nastavili da rade zajedno, u početku snimanja sa [[Jimmy Page|Jimmyjem Pageom]] za rock grupu [[XYZ (rock grupa)|XYZ]] (sastavljenu od bivših članova grupa Yes i [[Led Zeppelin]]) u proljeće 1981. godine. Ovoj grupi je trebao da se pridruži pjevač [[Robert Plant]], ali je on izgubio entuzijazam za ovaj projekat navodeći svoje žaljenje zbog nedavno preminulog bubnjara Led Zeppelina [[John Bonham|Johna Bonhama]]. Kratkoročna grupa XYZ je napravila nekoliko demo snimaka, čiji će se dijelovi pojaviti u pjesmama grupe ''The Firm'' koju je predvodio Jimmy Page i na budućim Yes pjesmama "Mind Drive" i "Can You Imagine?". Krajem 1981. Squire i White objavili su "Run with the Fox", božićni singl sa Squireom kao pjevačem koji su dobili radio emitovanje tokom 1980-ih i ranih 1990-ih tokom božićnih perioda. Drugi Yes kompilacijski album, [[Classic Yes (Yes)|Classic Yes]], objavljen je u novembru 1981. godine.<ref name="allmusicalbumchart">{{cite web|url=http://www.allmusic.com/artist/yes-mn0000685647/awards|title=Yes Billboard Albums |website=Allmusic|access-date=21. 9. 2017}}</ref> === 1982-88: Cinema, ponovno okupljanje grupe Yes, 90125, i Big Generator === Godine 1982. Phil Carson iz izdavačke kuċe Atlantic Records predstavio je Chrisu Squireu i Alanu Whiteu gitaristu i pjevača [[Trevor Rabin|Trevora Rabina]], koji je prvobitno postao poznat kao muzičar [[Južnoafrička Republika|južnoafričke]] supergrupe [[Rabbitt (grupa)|Rabbitt]]. Nakon odlaska iz ove grupe izdao je tri solo albuma, radeći kao producent i čak ukratko razmišljajući o članstvu u grupi [[Asia (grupa)|Asia]]. Njih trojica udružili su se u novu grupu pod nazivom ''Cinema'', za koju je Squire regrutirao klavijaturistu iz prve postave grupe Yes, Tonyja Kayea. Uprkos prisustvu tri muzičara iz grupe Yes, Cinema nije prvobitno zamišljena da bude nastavak Yes-a, te su ušli u studio da snime debitantski album kao potpuno nova grupa. Iako su Trevor Rabin i Chris Squire u početku bili glavni pjevači na ovom muzičkom projektu, Trevor Horn je kratko bio doveden u grupu Cinema kao potencijalni pjevač, ali je ubrzo odlučio da postane producent grupe. Trevor Horn je ima dobru saradnju sa ovom grupom. Međutim, njegovi sukobi sa Tonyjem Kayeom (komplikovano činjenicom da je Trevor Rabin svirao većinu klavijatura tokom snimanja) doveli su do Kayeovog odlaska nakon šest mjeseci probe.<ref name="innerviewsrabin2004">{{cite web|url=http://www.innerviews.org/inner/rabin.html|title=Trevor Rabin – Capturing adrenaline |publisher=Innerviews.org|access-date=22. 9. 2017}}</ref> U međuvremenu, Squire se susreo sa Jonom Andersonom (koji je nakon što je napustio Yes, objavio dva solo albuma i imao uspjeha s [[Jon and Vangelis]] projektom) na zabavi u Los Angelesu i odsvirao mu demo pjesme grupe Cinema. Anderson je pozvan da se pridruži muzičkom projektu kao glavni pevač i pridružio se u aprilu 1983. tokom posljednjih nekoliko sedmica snimanja, imajući relativno malo kreativnog doprinosa ovom projektu, osim dodavanja svojih vokala i ponovnog pisanja nekih tekstova. Na prijedlog rukovoditelja izdavačke kuće, Cinema je promijenila ime u Yes u junu 1983. Trevor Rabin se u početku usprotivio tome, jer je sada otkrio da se nehotice pridružio ponovnom okupljanju značajne muzičke grupe od koje se mnogo očekivalo, umjesto da pomogne u pokretanju nove grupe.<ref>{{cite web|url=http://www.scoremagacine.com/Entrevistas_eng_det.php?Codigo=19|title=Web dedicada a la Música de Cine y Bandas Sonoras|publisher=ScoreMagacine.com|date=22. 9. 2005|access-date=22. 9. 2017|archive-date=5. 7. 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230705221320/http://www.scoremagacine.com/Entrevistas_eng_det.php?Codigo=19|url-status=dead}}</ref> Međutim, prisustvo četiri bivša člana grupe Yes (troje od njih su bili osnivači, uključujući i istaknutog pjevača) sugerisali su da je promjena imena bila dobra komercijalna strategija. Novi album obilježio je radikalnu promjenu u stilu jer je obnovljeni Yes usvojio [[pop rock]] zvuk koji je pokazao malo od njihovih progresivnih korijena. Ova inkarnacija grupe ponekad se neformalno naziva "Yes-West", odražavajući novu bazu ove grupe u Los Angelesu, a ne u Londonu. Grupa Yes je objavila svoj povratnički album [[90125 (Yes)|90125]] (nazvan po svom serijskom broju kataloga na Atco Records) u novembru 1983. godine. Uskoro je postao njihov najprodavaniji album, kojeg je Američka izdavačka industrija ''RIAA'' kao trostruki platinum album sa 3 miliona prodatih primjeraka u SAD-a. Ovim album grupa Yes se predstavila u novom svjetlu za mlađe slušaoce. Pjesma "Owner of a Lonely Heart" ([[Bosanski jezik|bosanski]]: "Vlasnik usamljenog srca") bila je na vrhu liste [[Mainstream Rock Tracks chart|Hot Mainstream Rock Tracks]] četiri sedmice, i dostigla je na prvo mjesto na ''Billboard Hot 100'' singl ljestvici. Bio je to jedini singl grupe Yes koji je to uspio da ostvari i da ostane dvije sedmice tokom januara 1984. na vrhu ove ljestvice. Tony Kayeva kratkotrajna zamjena na klavijaturama, [[Eddie Jobson]], nakratko se pojavio na originalnom videu, koji je bio uređen koliko god je to bilo moguće nakon što je Tony Kaye nagovoren da se vrati u grupu Yes.<ref>{{cite web|url=http://www.yesfans.com/archive/index.php/t-36085.html|title=Why I did not join Yes – by Eddie Jobson [Archive&#93; – Yesfans.com: The place for YES fans since 2001|publisher=Yesfans.com|date=20. 2. 2004|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Godine 1984. singlovi "Leave It" i "It Can Happen" su dostigli broj 24, odnosno 57 na ljestvicama popularnosti. Grupa Yes je dobila samo Grammy nagradu za najbolju rock instrumentalnu izvedbu 1985. godine za dvominutnu pjesmu "Cinema".<ref>{{cite journal|url=https://books.google.com/books?id=7CQEAAAAMBAJ&pg=PT151&lpg=PT151&dq#v=onepage&q&f=false|title=27th Annual Grammy Awards Final Nominations|date=26. 1. 1985|access-date=12. 2. 2011|volume=97|publisher=Nielsen Business Media, Inc.|page=78|website=Billboard|issn=0006-2510|issue=4}}</ref> Također su bili nominovani za nagradu za najbolju pop muziku dueta ili grupe sa pjevanjem sa pjesmom "Owner of a Lonely Heart", kao i za najbolju rok izvedbu dueta ili grupe sa nagradom za pjevanje na albumu 90125.<ref>{{cite news|url=http://articles.chicagotribune.com/1985-02-22/entertainment/8501100896_1_terry-britten-vocal-purple-rain|title=And What's Your Line on the Winners?|date=22. 2. 1985|newspaper=The Chicago Tribune|access-date=22. 9. 2017|archive-date=2. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702235556/http://articles.chicagotribune.com/1985-02-22/entertainment/8501100896_1_terry-britten-vocal-purple-rain|url-status=dead}}</ref> Turneja grupe Yes tokom 1984. – 1985. bila je najunosnija u njihovoj historiji, sa koje je snimljen [[9012Live:The Solos (Yes)|9012Live:The Solos]], koncertni film u režiji [[Steven Soderbergh|Stevena Soderbergha]] sa dodatnim specijalnim efektima koje je uradila animacijska kuċa [[Charlex]] iz New York Cityja, koji je koštao 1 milion dolara. Grupa Yes je 1985. objavila 'mini-LP pod nazivom ''9012Live: The Solos'', koji je dobio nominaciju za drugu nagradu Grammy u kategoriji najbolje rock instrumentalne izvedbe za solo pjesmu Chrisa Squirea "Amazing Grace".<ref>{{cite web|url=http://www.rockonthenet.com/archive/1987/grammys.htm|title=29th Grammy Awards – 1987|publisher=Rock on the Net|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Članovi grupe Yes su počeli sa snimanjem svog dvanaestog albuma, [[Big Generator (Yes)|Big Generator]] 1986. godine. Tokom snimanja bilo je mnogo prekide zbog upotrebe više lokacija za snimanje u [[Italija|Italiji]], Londonu i Los Angelesu, kao i međuljudskih problema između Trevora Rabina i Trevora Horna, koji su odložili pravovremeni završetak snimanja ovog albuma. Na kraju, Trevor Rubin je preuzeo završnu produkciju, a album je objavljen u septembru 1987. Odmah po njegovom objavljivanju počeo je dosta da se sluša u radio emisijama, a prodaja je dostigla broj 17 u Velikoj Britaniji i broj 15 u SAD-a. [34] Big Generator je dobio nominaciju za drugu nagradu Grammy u kategoriji najbolje rock izvedbe dueta ili grupe s pjevanjem 1988. godine. Također, ostvario je platinumski tiraž sa ​​više od milion prodatih primjeraka.<ref>{{cite news|url=https://news.google.com/newspapers?id=CeslAAAAIBAJ&sjid=ZfwFAAAAIBAJ&pg=6885,4044707&dq|title=Irish rockers among Grammy nominees|date=15. 1. 1988|author=Larry McShane|website=[[The Telegraph (Nashua)|The Telegraph]]|publisher=Telegraph Publishing Company|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Singl "Love Will Find a Way" je na vrhu ''Mainstream Rock charta'', dok je "Rhythm of Love" dostigao broj 2 i "Shoot High Aim Low" broj 11. [34] Turneja 1987. – 1988. završila je nastupom u ''Madison Square Gardenu'' 14. maja 1988. u sklopu 40. godišnjice Atlantic Recordsa. === 1988-95: ABW&H, Union, i Talk === Do kraja 1988 godine, Jon Anderson se osjećao zapostavljeno zbog muzičkog pravca "Yes-West" postave. Krajem 1988 je ponovo napustio ovu grupu tvrdeći da nikad ne bi ostao u Yes-u samo zbog novca, i na godišnjem odmoru u [[Montserrat]]u je započeo solo muzički projekat kom se prikljućio [[Steve Howe]], te Bill Bruford i Rick Wakeman što je budilo nadu da bi se moglo desiti ponovno okupljanje "klasičnog Yes-a". U početku muzičari grupe Yes su izabrali kočlegu Billa Bruforda iz [[King Crimson]]a, [[Tony Levin]]-a kao bas gitaristu i umjesto da idu sa Yes imenom, grupa je išla pod imenom, "Anderson, Wakeman, Bruford & Howe", odnosno ABW&H. Njihov prvi album, jednostavno nazvan po imenu grupe, izdat je juna 1989. na njemu je bio snimljen video hit "Brother of Mine." Kasnije se ispostavilo da nisu svi snimali zajedno. Pjevač Jon Anderson je jednom izjavio da su on i producent Chris Kimsey zajedno sastavili svoje pojedinačne muzičke snimke odvojeno od grupe. Gitarista Steve Howe je bio razočaran sa miksanjem tokom snimanja i svojim pojačalom, iako je verzija pjesme "Fist of Fire" sa više njegovih gitara ostala netaknuta, te se pojavila na albumu sastavljenom od 5 [[Compact disc|kompaktnih diskova]] pod nazivom [[In a Word (Yes)|In a Word]] objavljenom 2002. godine. ABW&H su išli na turneju 1989. i 1990. godine pod imenom, "An Evening of Yes Music." Pored Tony Levina na turneji su gostovali Milton McDonald kao drugi gitarista i Joel Coelback kao drugi klavijaturista. 1993. izdaju živi album, [[An Evening of Yes Music Plus]], na kojem je [[Jeff Berlin]] mijenjao Tony Levina zbog njegove bolesti. Turneja je bila problematična zbog sudskog spora između izdavačke kuċe Atlantic Records i "Yes-West" sastava zbog zloupotrebe imena grupe Yes na promocionalnom materijalu, te naziva turneje. Nakon turneje, ABWH se vraċaju u studio da snime svoj drugi album, probno nazvan "Dialogue." Međutim, nakon slušanja nekih pjesama sa ovog albuma, izdavačka kuča [[Arista Records]] odbila je da objavi ovaj album smatrajuċi da su pjesme slabe i savjetovala im je da pronađu druge tekstopisce koji bi im mogli dati potencijalan hit singl. Tada je Anderson kontaktirao Trevora Rabina i objasnio mu problem. Rabin je zatim poslao Jonu Andersonu 4 nove pjesme, sa pismom da ABWH može imati jednu pjesmu ako obećaju da ċe vratiti ostale tri. Direktori Arista Records-a saslušali su pjesme i htjeli svih ćetiri, ali Tevor Rabin nije na to pristao. U međuvremenu, preostali ćlanovi "Yes-West" postave su tražili zamjenu za Jona Andersona. Grupa "Yes-West" radila je na nastavku snimanja albuma [[Big Generator (Yes)|Big Generator]] i bila je u potrazi za novim pjevačem, a moguċi kandidati za ovo mjesto su bili: bivši gitarista i pjevač grupe [[Supertramp]], [[Roger Hodgson]]. Grupa "Yes-West" je čak radila i sa pjevačem grupe [[Kansas (grupa)|Kansas]] [[Steve Walsh]]om, te sa pjevačem grupe [[World Trade]], [[Billy Sherwood]]om i [[Robbie Neville]]om. Steve Walsh je ostao samo jedan dan, ali se Sherwood dobro uklopio sa ostalim ćlanovima grupe "Yes West" sa kojima je nastavio pisanje pjesama. Izdavačka kuċa Artista Records je tada predložila da se 4 pjesme dodaju na novi album i zajedno sa pjevačem Jonom Andersonom snimi pod starim imenom, Yes. Album [[Union (Yes)|Union]], trinaesti je album grupe Yes i izdat je krajem aprila 1991. Album su snimili Yes-West i ABWH, ali na njemu ne sviraju svih osam ćlanova istovremeno. Jon Anderson je otpjeva sve pjesme na ovom albumu, dok je Chris Squire otpjevao prateći vokal na nekim pjesmama ABW&H-a, a Tony Levin je gostovao kao bas gitarista na svim pjesmama sa ovog albuma. Pjesma "Masquarade" je 1992. bila predložena za Grammy nagradu u kategoriji najbolje instrumentalne rock izvedbe.<ref>{{cite news|url=http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19920108&slug=1469119|title=Grammy Nominations Span Streisand, Seal, Seattle Symphony|date=8. 1. 1992|access-date=12. 2. 2011|website=[[The Seattle Times]]|publisher=[[The Seattle Times Company]]|archive-date=26. 9. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120926021735/http://community.seattletimes.nwsource.com/archive/?date=19920108&slug=1469119|url-status=dead}}</ref> Pjesma "Lift me Up" dostigla je vrh Rock ljestvice popluarnosti maja 1991., a pjesma "Saving my Heart" došla do 9. mjesta najslušanijih pjesama u jesen 1991.<ref name="allmusicalbumchart"/> Skoro svi članovi ove grupe su otvoreno izrazili svoje nezadovoljastvo sa muzičkim konceptom na albumu ''Union'', a Bill Bruford ga je potpuno odbacio. Rick Wakeman nije mogao da prepozna svoje sviračke dijelove, pa je zbog toga bacio svoj primjerak ovog albuma kroz prozor svoje limuzine. Od tada ga je prozvao "onion" (bosanski: luk), zbog toga što uvijek zaplače kad pomisli na ovaj album. Producent [[Jonathan Ellias]] je nekoliko godina kasnije u razgovoru sa novinarima izjavio da su on i Jon Anderson bili svjesni o učešċu studijskih muzičara na snimanju ovog albuma. Dodao je i da su njih dvojica bili ti koji su pozvali studijske muzičare na snimanje albuma "Union", jer je svađa među članovima grupe Yes sprječavala napredak nastavak rada na tom muzičkom projektu.<ref>{{cite web|author=Henry Potts|url=http://www.bondegezou.co.uk/iv/jeinterview.htm|title=Bondegezou.co.uk|publisher=Bondegezou.co.uk|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Album je uprkos tome bio prodat u 1.5 miliona primjeraka širom svijeta i dostigao 7. mjesto popularnosti na ljestvicama popularnosti u Velikoj Britaniji i 15. u SAD-a.<ref name="allmusicalbumchart"/> Nakon izdavanja albuma ''Union'' slijedila je koncertna turneja tokom 1991. - 1992. godine, koja je ujedinila svih osam članova ove grupe na pokretnoj kružnoj bini. Nakon završetka turneje, Bill Bruford je odlučio da prekine saradnju sa grupom Yes i vratio se svom jazz projektu [[Earthworks (album)|Earthworks]]. [[Datoteka:Trevor Rabin July 2017.jpg|thumb|desno|200px|Trevor Rabin se pridružio grupi tokom njihovog ponovnog okupljanja 1983. i ostao je sve do 1994. godine kada je odlučio postati filmski kompozitor. Od tada je postao član Yes zajedno sa Jonom Andersonom i Rickom Wakemanom.]] Godine 1993. objavljen je album [[Symphonic Music of Yes]], sa orkestriranim verzijama Yes pjesama koje je aranžirao [[David Palmer]]. Steve Howe, Bill Bruford i Jon Anderson su učestvovali na snimanju ovog albuma, a pridružio im se i [[Londonski filharmonijski orkestar]], [[English Chamber Orchestra]] i ''London Community Gospel Choir''. Naredni studijski album grupe Yes, kao i kod albuma ''Union'', osmislila je njihova diskografska kuća, a ne samo Yes. Izdavačka kuċa ''Victory Music'' se obratila Rabinu sa prijedlogom da napravi album isključivo sa muzičkom postavom ''90125''. Trevor Rabin se u početku usprotivio tako što je zatražio da se uključi i Rick Wakeman. Započeo je da snima album u svom domu, koristeći tada pionirski koncept digitalnog kućnog studija koristeċi pri tom materijal koji su napisali on i Jon Anderson. Novi album je ušao u produkciju 1993., ali je Wakemanova saradnja konačno otkazana, jer je njegovo odbijanje da napusti njegovo dugogodišnje rukovodeċe mjesto u okviru grupe Yes stvaralo nepremostive pravne probleme. Album [[Talk (Yes)|Talk]] je objavljen u martu 1994. i bio je četrnaesto studijsko izdanje grupe Yes. Omot albuma je dizajnirao pop umjetnik Peter Max. Muziku na ovom albumu je uglavnom komponovao i izveo Trevor Rabin, dok su ostali članovi grupe slijedili njegove pjesme na svojim muzičkim instrumentima.<ref name=ultimateclassicrock>{{cite web|url=http://ultimateclassicrock.com/yes-talk/|author=Jeff Giles|title=Revisiting Yes’ Confused 1994 Album, ‘Talk’|date=21. 3. 2014|access-date=22. 9. 2017}}</ref> On je digitalno snimio i producirao album zajedno sa inženjerom Michaelom Jayem, koristeći 3.4 [[Gigabajt|GB]] prostora za pohranu tvrdog diska podijeljenog među četiri umrežena [[Apple Macintosh]] računara koji izvode [[Digital Performer]]. Talk je prvi album koji je ikada snimljen s takvim softverom. Album je spojio elemente rock muzike pogodne za [[radio]] emitovanje sa strukturalno ambicioznim pristupom preuzetim iz progresivnog muzičkog stila grupe Yes, sa petnaestominutnom pjesmom "Endless Dream". Album je dostigao 20. mjesto na ljestvicma popularnosti u Velikoj Britaniji i 33. u SAD-a.<ref name="allmusicalbumchart"/> Pjesma "The Calling" stigla je na drugo mjesto na ''Billboard Hot Mainstream Rock Tracks'' ljestvici kao i pjesma "Walls", koju je Rabin napisao sa bivšim Supertramp tekstopiscem i suosnivačem Rogerom Hodgsonom, koja je dostigla 24. mjesto.<ref name="allmusicalbumchart"/> Rabin i Hodgson su zajedno napisali mnogo muzičkog materijala i postali bliski prijatelji.<ref name="SomethingElse">{{cite web|url=http://somethingelsereviews.com/2014/12/25/roger-hodgson-yes-trevor-rabin/|title=Roger Hodgson collaboration represents road not taken for Yes: 'One of those things that fizzled out'|publisher=Something Else! Reviews|date=25. 12. 2014|access-date=22. 9. 2017}}</ref> Yes je izvela pjesmu "Walls" u kasnovečernjoj emisiji [[Late Show with David Letterman]] 20. juna 1994. godine. Koncertna turneja iz 1994. godine (za koju je grupa Yes uključila dodatnog muzičara Billyja Sherwooda na gitari i klavijaturama) koristio je zvučni sistem koji je razvio Trevor Rabin pod nazivom ''Concertsonics'' koji je omogućio publici smještenu u određenim prostorima za sjedenje da podesi prenosive FM radio stanice na određenu frekvenciju, tako da su mogli čuti koncert sa slušalicama.<ref>{{Cite news|url=http://articles.orlandosentinel.com/1994-08-05/entertainment/9408030535_1_rabin-headphones-band|date=5. 8. 1994|author=Parry Gettelman|work=Orlando Sentinel|access-date=22. 9. 2017|title=Yes Mines Cutting Edge Of Sound|archive-date=30. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170630195723/http://articles.orlandosentinel.com/1994-08-05/entertainment/9408030535_1_rabin-headphones-band|url-status=dead}}</ref> Početkom 1995. godine nakon turneje, Rabin, osjećajući da je ostvario svoje najviše ambicije s albumom Talk, žalio se na svoj razočaravajući prijem kao "jednostavno nije bilo ono što su ljudi željeli čuti u to vrijeme." Na kraju koncertne turneje je izjavio da je završio rad sa grupom Yes i vratio se u Los Angeles gdje se usredsredio na komponiranje muzike za [[film]]ove.<ref name=ultimateclassicrock/> Tony Kaye je također napustio Yes kako bi se bavio drugim muzičkim projektima. === 1995. do danas === Ponovo dolazi do okupljanja grupe Yes u staroj postavi sa Andersonom, Squireom, Howeom, Wakemanom i Whiteom. Godine 1996. i 1997. objavljena su dva albuma sa tada najnovijim koncertnim snimcima i novim studijskim zapisima, koji su najavili povratak na progresivni rock iz 1970-ih. Rick Wakeman je dao svoj doprinos iz daljine na novom studijskom albumu i učestvovao na tri koncerta snimljenim na albumu Keys to Ascension. Nakon dva albuma [[Keys to Ascension (Yes)|Keys to Ascension]] i [[Keys to Ascension 2 (Yes)|Keys to Ascension 2]] i jednog pod nazivom ''Know-Tour'' prvo je otkazao novu turneju, a zatim je ponovo napustio rad u grupi Yes. Slijedili su ga Billy Sherwood (gitara) i Igor Khoroshev (klavijature). [[Datoteka:Yes 19980619.jpg|thumb|250px|lijevo|Koncertni nastup grupe Yes u junu 1998.]] [[Pop]] album [[Open Your Eyes (Yes)|Open Your Eyes]], prvobitno namijenjen izdanju pod nazivom sporednog muzičkog projekta Chris Squire i Byllija Sherwooda pod nazivom ''Conspiracy'' u posljednjem trenutku je preinačen u novi Yes album.<ref>{{cite news|url=http://articles.dailypress.com/2000-07-26/news/0007260043_1_guards-battery-sexually|title=Yes Keyboardist Needs To Keep His Hands On The Keys|work=The Washington Post|publisher=Daily Press|date=26. 7. 2000|access-date=22. 9. 2017|archive-date=30. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170630160439/http://articles.dailypress.com/2000-07-26/news/0007260043_1_guards-battery-sexually|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite magazine|url=https://www.pollstar.com/article/touchy-feely-musician-gets-slapped-11021|title=Touchy-Feely Musician Gets Slapped|magazine=Pollstar|date=26. 7. 2000|access-date=22. 9. 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://zenponies.com/yitp/2000/jul/jul28_00.html|title=Yes in the Press|publisher=Zenponies.com|date=28. 7. 2000|access-date=21. 9. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304033404/http://zenponies.com/yitp/2000/jul/jul28_00.html|archive-date=4. 3. 2016|url-status=dead}}</ref> Tokom turneje pod nazivom ''Open Your Eyes'' 1997. - 98. grupi Yes se ponovo pridružio klavijaturista Igor Khoroshev. Tokom ove muzičke turneje samo nekoliko pjesama sa novog albuma je odsvirano, a najveċa pažnja je posveċena pjesmama sa starijih albuma. U septembru 1999. objavljuju novi studijski album pod nazivom [[Ladder (Yes)|Ladder]], sa kojim su pokušali da privuku pažnju njihovih slušalaca kombinacijom njihove verzije pop muzike iz 1980-ih spajajuċi je sa progresivnom rock muzikom iz 1970-ih (Roger Dean je uradio omot albuma). Međutim, oba ova pokušaja da sa albumima Open Your Eyes i Ladder budu komercijalno uspješni. Ubrzo zatim, grupu napuštaju Sherwood i Khoroshev. Prvi put u svojoj historiji grupa Yes je 2001. objavila album bez vlastitog klavijaturiste. Album pod nazivom [[Magnification (Yes)|Magnification]] je bio uspješan pokušaj spajanja rock muzičkih instrumenata i simfonijskog [[Orkestar|orkestra]], iako nije bio uspješan na listama najslušanijih albuma. Uslijedila je Yes simfonijska turneja od jula do decembra 2001. u kojoj je grupa Yes predstavljena uz orkestralnu podršku. Njihova dva koncertna nastupa u [[Amsterdam]]u objavljena su na njihovom dvostrukom [[DVD]]. 2002. godine, Rick Wakeman je odlučio da se pridruži grupi Yes po peti put. Redovno su nastupali u SAD-a i Evropi u staroj postavi Anderson, Howe, Squire, Wakeman i White, a 14. jula 2003. nastupili su i na [[Montreux Jazz Festival]]u (snimljenom u seriji Live at Montreux). Nakon toga muzičke aktivnosti grupe Yes su utihnule, iako su njihovi članovi bili veoma aktivni u ostvarivanju sopstvenih solo muzičkih projekata.<ref name="billboard03">{{cite journal|title=''Billboard'' Spotlight: Yes 35th Anniversary|url=https://books.google.com/?id=0REEAAAAMBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|magazine=Billboard|date=1. 11. 2003|pages=45–46, 48–50, 55–59|publisher=Nielsen Business Media Inc}}</ref> Tokom tog perioda članovi grupe Yes su uvijek bili u razgovoru o snimanju novog zajedničkog albuma, kao i filmskog projekta sa engleskim umjetničkim komentatorom Rogerom Deanom ili čak o raspadu grupe. U proljeće 2007. godine, međutim, postalo je poznato da postoje planovi za svjetsku turneju 2008. godine povodom 40. godišnjice postojanja ove grupe. Koncerti su najavljeni u [[Istočna Evropa|istočnoj Evropi]] (posebno u [[Prag]]u) i Sjevernoj Americi (uz mogućnost održavanja koncerta i u [[Meksiko|Meksiku]]). Između ostalog, činilo se da je dugo odsustvo grupe Yes na pozornici bilo manje zbog zdravstvenih problema Andersona (i Wakemana), nego zbog Andersonovog duhovnog vođe, "Božanske Majke" Audrey Kitagawa, koja je, kako sam kaže, pomažući mu da se "pogleda u četvrtu dimenziju", snažno savjetovala da ne nastupa uživo prije 2008. godine. Anderson je ovom izjavom dao razlog za njegovo otkazivanje nastupa na ''PG školi rok muzike'' u julu 2007. godine, a ljudi su čuli slične stvari od njega i ranije. U međuvremenu, zbog nezadovoljstva mnogih slušalaca (i ostalih članova grupe, posebno Howea, Squirea i Whitea), menadžment se suzdržao od ove izjave i vratio zdravstvene razloge u igru. Povratnička turneja zakazana za ljeto 2008. otkazana je 4. juna zbog Andersonovih zdravstvenih problema. Nekoliko sedmica ranije, bio je hospitaliziran s akutnim [[Astmatični napad|napadom astme]] i liječnici su ga savjetovali da ne ide na koncertne turneje. U septembru 2008, objavljeno je da će Benoît David, pjevač [[Kanada|kanadskog]] "''Yes cover benda''" "''Close to the Edge''" i umjetnička rock grupa "''Mystery''", zamijeniti Andersona na budućim koncertnim turnejama.<ref>{{cite web|url =http://www.progrock-dt.de/neuigkeiten/neuer-yes-saenger-gefunden progrock-dt.de|title =Neuer Yes saenger gefunden progrock|work =progrock-dt.de|access-date=16. 7. 2019|archive-url =https://web.archive.org/web/20140911190855/http://www.progrock-dt.de/neuigkeiten/neuer-yes-saenger-gefunden|archive-date=11. 9. 2014|url-status =dead}}</ref> U oktobru 2009. konačno je započela dugo planirana povratnička koncertna turneja. Rick Wakeman, koji poput Andersona iz zdravstvenih razloga nije mogao nastupati, trebao ga je zamijeniti njegov sin Adam, ali je morao otkazati zbog vremenskih ograničenja. Konačno, njegov najmlađi sin, Oliver, preuzeo je posao svog oca. Anderson je zamijenjen kako je objavio Benoit David. Zbog odsustva Andersona, grupa Yes je prvi put imala priliku da svira dijelove albuma koje prvobitno nije otpjevao Anderson. Grupa Yes se ponovo okupila zbog snimanja novog albuma pod nazivom [[Fly from Here (Yes)|Fly from Here]] koji je objavljen u julu 2011. Umjesto Olivera Wakemana u grupu je ponovo došao Geoff Downes, a producent je bio Trevor Horn.<ref>{{cite web | url=http://www.dprp.net/wp/?p=1222 | title=Oliver Wakeman sheds some light on the Yes situation | date=7. 4. 2011 | access-date=14. 4. 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150701030443/http://www.dprp.net/wp/?p=1222 | archive-date=1. 7. 2015 | url-status=dead }}</ref> Naslovna pjesma sa albuma, We Can Fly from Here, dolazi iz dramskih snimaka, ali još nije bila objavljena na studijskom albumu. U februaru 2012., Chris Squire je objavio da je Benoit David također napustio Yes iz zdravstvenih razloga, a Jon Davison (Glass Hammer) je zauzeo njegovo mjesto. Dva bivša člana Rick Wakeman i Jon Anderson u međuvremenu rade na zajedničkom projektu "ARW" sa Trevorom Rabinom, jer su prvi snimci završeni. Jedan od osnivača grupe Yes, Chris Squire, umro je od [[Leukemija|leukemije]] 28. juna 2015.<ref>{{Cite web|url =http://www.dprp.net/wp/?p=4849|title =DPRP: Exclusive: Yes recruit another new singer|work =dprp.net|access-date=9. 2. 2012|archive-url =https://web.archive.org/web/20140203172837/http://www.dprp.net/wp/?p=4849|archive-date=3. 2. 2014|url-status =dead}}</ref> U decembru 2016. godine, Yes je počašćen uvrštavanjem u [[Rock and Roll kuċa slavnih|Rock and Roll kuċu slavnih]]. Zvanični događaj održan je 7. aprila 2017.<ref>{{Cite web|url =https://www.rockhall.com/class-2017-inductions|title =Your official Rock Hall class of 2017 roster.|work =rockhall.com|access-date=16. 7. 2019|archive-url =https://web.archive.org/web/20170313035950/https://www.rockhall.com/class-2017-inductions|archive-date=13. 3. 2017|url-status =dead}}</ref><ref>{{Cite web| url =http://www.newsweek.com/yes-joins-heroes-rock-roll-hall-fame-581008|title =Yes joins its 'heroes’ in the Rock and Roll Hall of Fame|work =newsweek.com|access-date=15. 6. 2017}}</ref><ref>{{Cite web| url =https://www.youtube.com/watch?v=t1-NsnlPc54|title = Roundabout Live at Rock and Roll Hall of Fame|work =youtube.com|access-date=16. 7. 2019}}</ref> Iste godine ova grupa je proslavila ponovno okupljanje sa živim koncertima širom Velike Britanije za 50. godišnjicu postojanja ove grupe. Tako su Jon Anderson, Trevor Rabin, Rick Wakeman, Lee Pomeroy i Lou Molino III zajedno nastupili u koncertnoj dvorani ''O2 Apollo Manchester''.<ref>{{Cite web| url =https://www.3sat.de/page/?source=/musik/198632/index.html|title =Live at the Apollo|work =3sat.de|access-date=16. 7. 2019}}</ref> == Diskografija == ;Studijski albumi * ''[[Yes (album)|Yes]]'' (1969) * ''[[Time and a Word]]'' (1970) * ''[[The Yes Album]]'' (1971) * ''[[Fragile]]'' (1971) * ''[[Close to the Edge]]'' (1972) * ''[[Tales from Topographic Oceans]]'' (1973) * ''[[Relayer]]'' (1974) * ''[[Going for the One]]'' (1977) * ''[[Tormato]]'' (1978) * ''[[Drama (album)|Drama]]'' (1980) * ''[[90125]]'' (1983) * ''[[Big Generator]]'' (1987) * ''[[Union]]'' (1991) * ''[[Talk (album)|Talk]]'' (1994) * ''[[Keys to Ascension]]'' (1996) * ''[[Keys to Ascension 2]]'' (1997) * ''[[Open Your Eyes]]'' (1997) * ''[[The Ladder]]'' (1999) * ''[[Magnification]]'' (2001) * ''[[Fly from Here]]'' (2011) * ''[[Heaven & Earth]]'' (2014) *''[[The Quest]]'' (2021) *''[[Mirror to the Sky]]'' (2023) == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Yes}} * [http://www.yesworld.com Yesworld: Službena stranica] * [http://forgottenyesterdays.com Forgotten Yesterdays: A Comprehensive Guide to Yes Shows] * [http://www.progboard.com/en/YES/166 Yes biography, albums reviews and ratings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070129132815/http://www.progboard.com/en/YES/166 |date=29. 1. 2007 }} * [http://www.bondegezou.demon.co.uk/amy_faq.htm alt.music.yes F.A.Q.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061005061016/http://www.bondegezou.demon.co.uk/amy_faq.htm |date=5. 10. 2006 }} * [http://www.relayer35.com/Yescography/yesalbum.htm Yes discography] * [http://www.relayer35.com/Yescography/yescat.htm The Yes Catalogue: discography and bibliography] * [http://gnosis2000.net/reviews/yes.htm Reviews of albums from Yes to Drama] * [https://web.archive.org/web/20060221011735/http://www.meg.co.nz/yes.htm Full Circle Tour Melbourne 2003] * [http://www.parallelsband.com Parallels - A Tribute to Yes] * [http://www.yestalk.org YEStalk - YES Discussions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121030005216/http://yestalk.org/ |date=30. 10. 2012 }} * [http://www.bbc.co.uk/dna/h2g2/brunel/A959952 h2g2 Yes - The Band Edited Guide Entry] {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1968.]] [[Kategorija:Britanske muzičke grupe]] 3qf3o6lx8mrkkatstb469osqlrgeg08 14 31983 3731930 2836326 2025-07-02T07:27:23Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1918.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731930 wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj}} Ovdje se nalaze članci vezani za Bosnu i Hercegovinu u Austro-Ugarskoj. [[Kategorija:Historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Austro-Ugarska]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] 7tlrkjblylbrq77d976hfb0dkmkyunn 0 32934 3731915 3221947 2025-07-02T07:22:01Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1870.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1870.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731915 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} '''Papinska Država''' ({{it|Stato della Chiessa}}), bilo je historijsko područje sa obilježjima države, pod papinskom upravom osnovano 754. godine, a postojala je sa prekidima do 1870. Sjedište rimskog pape ([[Rim]]) u ranom srednjem vijeku bilo je pod vlašću [[Bizant]]a. Zbog napada Langobarda na Rim [[papa]] [[Stjepan II (papa)|Stjepan II]] je 752. pozvao u pomoć franačkog kralja Pipina Malog. Pipin je odbio Langobarde i poklonio papi osvojene oblasti 756. i time je udario temelje Papinskoj državi. Novonastala Papinska država obuhvatala je Rim sa okolinom, [[Ravenski egzarhat]] i Kampanju. [[Karlo Veliki]] ([[756]]-[[814]]), poslije krunisanja za [[car]]a [[800]]. poklonio je papi nova područja, pa je Papinska Država tada obuhvatala [[Rimsko vojvodstvo]] sa Sabinom, [[Pentapolis]] sa Ankonom, Osimom i Umakom, područje Peruđe, Ravenski egzarhat sa Bolonjom, Ferarom i Imolom. Kasnije je u okrilje Papinske Države ušla i baština toskanske markgrofice [[Matilda, markgrofica Toskane|Matilde]]. U periodu [[962]]. do [[13. vijek]]a P. država je bila u okviru Svetog Rimskog carstva njemačke narodnosti. Od [[1213]]. car [[Fridrik II, car Svetog Rimskog Carstva|Fridrik II]] je potvrdio papi Inoćentiju III ([[1198]]-[[1216]]) papinske posjede, te je time prestala carska vlast nad Papinskom državom. U borbi za 'svjetsku prevlast' protiv francuskog kralja [[Filip IV, kralj Francuske|Filipa IV]], papa [[Bonifacije VIII]] je poražen, a crkveno središte je premješteno iz Rima u [[Avinjon]] ([[Avignon]], [[Avinjonsko ropstvo papa]]), što je uslovilo veliki rascjep papstva ([[1378]]-[[1417]]). Da bi svijetu dokazale da im svjetovni vladari nisu podarili državnu vlast pape su željele da uspostave svjetsko gospodstvo nad evropskim državama tvrdeći na osnovu Konstantinove darovnice ([[Konstantinova darovnica]]) da im je [[Konstantin Veliki]] ([[306]]-[[337]]) povjerio duhovnu i svjetovnu vlast nad zapadnoevropskim svijetom. zato su pape do [[14. vijek]]a vodile borbu sa zapadnoevropskim vladarima oko supremacije. == Također pogledajte == * [[Vatikan]] * [[Konstantinova darovnica]] * [[Sveto rimsko carstvo]] {{Commonscat|Papal States}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 754.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1870.]] [[Kategorija:Papinska Država|*]] ahfbv34aw0hvvp781wfctz904dviuas 0 37135 3731966 3197479 2025-07-02T07:41:38Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] to [[Category:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731966 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Drinska banovina1931.png|mini|250px|Drinska banovina (1931.)]] '''Drinska banovina''' je bila [[banovina]] (provincija, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od [[1929]]. do [[1941]]. godine. Administrativni centar joj je bilo [[Sarajevo]] i uključivala je veći dio današnje [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i manji [[Srbija|Srbije]]. Dobila je ime po rijeci [[Drina|Drini]], slično kao i druge [[banovine Kraljevine Jugoslavije]], čime su iz imena banovina izbačena sva historijska i nacionalna obilježja. [[1941]]. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale Kraljevinu Jugoslaviju te Drinska banovina prestaje postojati. Njena teritorija zapadno od Drine je pripala [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]], a teritorija istočno od Drine je pripojena [[Nedićeva Srbija|Nedićevoj Srbiji]]. Nakon završetka Drugog svjetskog rata, teritorija bivše Banovine je podijeljena između [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] i Socijalističke Republike Srbije, u okviru [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. == Također pogledajte == * [[Kraljevina Jugoslavija]] * [[Podrinje]] * [[Bosansko-podrinjski kanton Goražde]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} {{Commonscat|Drina Banovina}} [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Srbije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] mggum5sd76rnm89xnmr9qqfjaiady6n 3731972 3731966 2025-07-02T07:42:31Z Panasko 146730 [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731972 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Drinska banovina1931.png|mini|250px|Drinska banovina (1931.)]] '''Drinska banovina''' je bila [[banovina]] (provincija, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od [[1929]]. do [[1941]]. godine. Administrativni centar joj je bilo [[Sarajevo]] i uključivala je veći dio današnje [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i manji [[Srbija|Srbije]]. Dobila je ime po rijeci [[Drina|Drini]], slično kao i druge [[banovine Kraljevine Jugoslavije]], čime su iz imena banovina izbačena sva historijska i nacionalna obilježja. [[1941]]. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale Kraljevinu Jugoslaviju te Drinska banovina prestaje postojati. Njena teritorija zapadno od Drine je pripala [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]], a teritorija istočno od Drine je pripojena [[Nedićeva Srbija|Nedićevoj Srbiji]]. Nakon završetka Drugog svjetskog rata, teritorija bivše Banovine je podijeljena između [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] i Socijalističke Republike Srbije, u okviru [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. == Također pogledajte == * [[Kraljevina Jugoslavija]] * [[Podrinje]] * [[Bosansko-podrinjski kanton Goražde]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} {{Commonscat|Drina Banovina}} [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Srbije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] ad2szt3uy13qnjjknlrj8t4aug8dejv 0 37138 3731971 3197480 2025-07-02T07:41:40Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] to [[Category:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731971 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Locator_map_Vrbas_Banovina_in_Yugoslavia_1929-1939.svg|mini|250p|Vrbaska banovina]] [[Datoteka:Vrbaska banovina1929 1941.png|mini|250p|Mapa vrbaske banovine (1929-1941)]] [[Datoteka:Vrbaska banovina1931.png|mini|250p|Mapa vrbaske banovine (1931)]] [[Datoteka:Vrbaska banovina1939.png|mini|250p|Mapa vrbaske banovine (1939)]] '''Vrbaska banovina''' je bila [[banovina]] (provincija, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od [[1929]]. do [[1941]]. godine. Dobila je ime po rijeci [[Vrbas]] i nalazila se najvećim dijelom na području današnje [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], sa administrativim centrom u [[Banja Luka|Banjoj Luci]]. [[Dvor]], koji se nalazi u današnjoj [[Hrvatska|Hrvatskoj]], je također bio u sastavu Vrbaske banovine. U Vrbaskoj banovini, [[1931]]. godine je živilo 1.037.382 stanovnika. Najbrojnije vjerske grupe su bile: [[Pravoslavlje|pravoslavci]] sa 600.529 (58%) stanovnika, zatim [[islam|muslimani]] sa 250.265 (24%) i [[Katoličanstvo|katolici]] sa 172.787 (17%) stanovnika. [[1939]]., jedan dio Vrbaske banovine na [[sjever]]u je pripojen novooformljenoj [[Hrvatska banovina|Hrvatskoj banovini]]. [[1941]]. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale Vrbasku banovinu i pripojili je [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]]. Poslije završetka Drugog svjetskog rata, najveći dio Vrbaske banovine je pripao [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] u okviru [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]], dok je Dvor pripao Socijalističkoj Republici Hrvatskoj. == Također pogledajte == * [[Kraljevina Jugoslavija]] * [[Historija Bosne i Hercegovine]] * [[Republika Srpska]] * [[Bosanska krajina]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} {{Commonscat|Vrbas Banovina}} [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] axdgj7foje8yi2n7cxzzdq931j5vk25 3731976 3731971 2025-07-02T07:42:58Z Panasko 146730 [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731976 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Locator_map_Vrbas_Banovina_in_Yugoslavia_1929-1939.svg|mini|250p|Vrbaska banovina]] [[Datoteka:Vrbaska banovina1929 1941.png|mini|250p|Mapa vrbaske banovine (1929-1941)]] [[Datoteka:Vrbaska banovina1931.png|mini|250p|Mapa vrbaske banovine (1931)]] [[Datoteka:Vrbaska banovina1939.png|mini|250p|Mapa vrbaske banovine (1939)]] '''Vrbaska banovina''' je bila [[banovina]] (provincija, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od [[1929]]. do [[1941]]. godine. Dobila je ime po rijeci [[Vrbas]] i nalazila se najvećim dijelom na području današnje [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], sa administrativim centrom u [[Banja Luka|Banjoj Luci]]. [[Dvor]], koji se nalazi u današnjoj [[Hrvatska|Hrvatskoj]], je također bio u sastavu Vrbaske banovine. U Vrbaskoj banovini, [[1931]]. godine je živilo 1.037.382 stanovnika. Najbrojnije vjerske grupe su bile: [[Pravoslavlje|pravoslavci]] sa 600.529 (58%) stanovnika, zatim [[islam|muslimani]] sa 250.265 (24%) i [[Katoličanstvo|katolici]] sa 172.787 (17%) stanovnika. [[1939]]., jedan dio Vrbaske banovine na [[sjever]]u je pripojen novooformljenoj [[Hrvatska banovina|Hrvatskoj banovini]]. [[1941]]. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale Vrbasku banovinu i pripojili je [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]]. Poslije završetka Drugog svjetskog rata, najveći dio Vrbaske banovine je pripao [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] u okviru [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]], dok je Dvor pripao Socijalističkoj Republici Hrvatskoj. == Također pogledajte == * [[Kraljevina Jugoslavija]] * [[Historija Bosne i Hercegovine]] * [[Republika Srpska]] * [[Bosanska krajina]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} {{Commonscat|Vrbas Banovina}} [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] 8uns9q8ridpp0bfwcvebvkk4fayxw6v 0 37351 3731961 3197469 2025-07-02T07:40:05Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1939.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1939.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731961 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Locator map Littoral Banovina in Yugoslavia 1929-1939.svg|mini|250p|Primorska banovina]] '''Primorska banovina''' je bila [[banovina]] (pokrajina, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od [[1929]]. do [[1939]]. godine. Ova banovina se nalazila na većem području [[Dalmacija|Dalamcije]], odnosno današnje [[Hrvatska|Hrvatske]] i [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]]. Administrativni centar Primorske banovine je bio [[Split]]. Banovina je dobila ime po tome što cijelom svojom zapadnom granicom otvorena ka [[Jadransko more|Jadranskom moru]], odnosno, bila je najveća primorska banovina. [[1939]]. godine, Primorksa banovina je udružena, zajedno sa [[Savska banovina|Savskom banovinom]] i manjim dijelovima susjednih banovina u [[Hrvatska banovina|Hrvatsku banovinu]]. [[1941]]. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale područje Primorske banovine. Priobalna područja od [[Split]]a do [[Zadar|Zadra]] su pripojena [[fašizam|fašističkoj]] [[Italija|Italiji]], dok je ostali dio pripao [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]]. Poslije Drugog svjetskog rata, područje je pripalo republikama [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i [[Hrvatska|Hrvatskoj]] u okviru [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. == Također pogledajte == * [[Kraljevina Jugoslavija]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1939.]] faoxzg9s9a8kuy59axgtkzeq829p67m 0 37362 3731967 3546707 2025-07-02T07:41:38Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] to [[Category:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731967 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Banovina Hrvatska | izvorno_ime = | genitiv = | razdoblje = 1939–1941. | država_prije1 = Savska banovina | država_prije_zastava1 = | država_prije2 = Primorska banovina | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = Dunavska banovina | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = Vrbaska banovina | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = Zetska banovina | država_prije_zastava5 = | država_prije6 = Drinska banovina | država_prije_zastava6 = | država_prije7 = | država_prije_zastava7 = | država_poslije1 = Nezavisna Država Hrvatska | država_poslije_zastava1 = Flag_of_Independent_State_of_Croatia.svg | država_poslije2 = Kraljevina Italija | država_poslije_zastava2 = Flag_of_Italy_(1861-1946)_crowned.svg | država_poslije3 = Kraljevina Mađarska | država_poslije_zastava3 = Flag_of_Hungary_(1915-1918,_1919-1946).svg | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of Banate of Croatia (1939-1941).svg | grb = Coat of Arms of the Banate of Croatia.svg | uzrečica = | himna = | karta = Locator_map_Croatia_Banovina_in_Yugoslavia_1939-1941.svg|Banovina Hrvatska u Kraljevini Jugoslaviji | glavni_grad = [[Zagreb]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|45|48|N|15|58|E}} | najveći_grad = [[Zagreb]] | službeni_jezik = [[Hrvatski]] | etničke_grupe = [[Hrvati]]<br />[[Srbi]] | državno_uređenje = Kondominij [[Hrvatski sabor|Hrvatskog sabora]] (''de facto'' Bana) i Kralja | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 65.456 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 4.403.199 | stanovnika_godina = [[1939]] | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = 61,5 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Kuna (valuta)|Kuna]]<br>[[Jugoslavenski dinar]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC +1]] | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Banovina Hrvatska''' je bila banovina (pokrajina, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|kraljevine Jugoslavije]] od [[1939]]. do [[1941]]. godine. [[Glavni grad]] joj je bio [[Zagreb]] i obuhvatala je većinu današnje [[Hrvatska|Hrvatske]], zajedno sa nekim dijelovima [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i [[Srbija|Srbije]]. [[Banovine Kraljevine Jugoslavije]], uspostavljene 1929. godine, doslovno su izbjegavale etničke, vjerske ili historijske granice, što je dovelo do podjele većine jugoslavenskih etničkih grupa u nekoliko banovina, uključujući i [[Hrvati|Hrvate]]. Takvom podjelom, [[Srbi]] su bili većinski narod u šest, od ukupno devet banovina. Vodeći borbu sa [[unitarizam|unitarističkom]] [[politika|politikom]] Kraljevine Jugoslavije, hrvatski političari su se uspjeli izboriti za autonomiju nove etničke banovine. [[1939]]. godine, [[Savska banovina|Savska]] i [[Primorska banovina]] su u cjelosti, zajedno sa manjim dijelovima [[Vrbaska banovina|Vrbaske]], [[Zetska banovina|Zetske]], [[Drinska banovina|Drinske]] i [[Dunavska banovina|Dunavske banovine]] su pripojene novooformljenoj Banovini Hrvatskoj. Do stavaranja Banovine Hrvatske je došlo potpisivanjem [[Sporazum Cvetković–Maček|Sporazuma Cvetković-Maček]] koji je, između ostalog, predviđao rješavanje tzv. "hrvatskog pitanja", odnosno težnje mnogih hrvatskih političara i pokreta (kao npr. [[ustaše|ustaša]]) izdvajanju [[Hrvatska|Hrvatske]] iz Kraljevine Jugoslavije. == Nestanak == 1941. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale Banovinu Hrvatsku i [[banovina]] je bila ukinuta proglašenjem NDH 10. aprila 1941. Priobalna područja od [[Split]]a do [[Zadar|Zadra]] i u blizini [[Boka kotorska|Boke kotorske]] anektirala je [[fašizam|fašistička]] [[Italija]], dok su ostali dijelovi pripojeni marionetskoj [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]]. Ban [[Ivan Šubašić]] otišao je u emigraciju i u [[London]]u politički djelovao pozivajući se na svoju funkciju, kao i članovi vlade. Potpredsjednik vlade [[Juraj Krnjević]] nastojao je u političkim igrama unutar vlade sačuvati garancije da će Banovina nakon završetka rata i savezničke pobjede biti obnovljena. Poslije završetka Drugog svjetskog rata, područje je u cjelosti pripalo [[SFRJ|Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji]]. Unutar SFRJ područje nekadašnje banovine je podijeljeno između republika: [[SR Hrvatska|SR Hrvatske]], [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosne i Hercegovine]], [[SR Srbija|SR Srbije]] ([[SAP Vojvodina|SAP Vojvodine]]) i [[SR Crna Gora|SR Crne Gore]]. == Također pogledajte == * [[Banovine Kraljevine Jugoslavije]] * [[Nezavisna Država Hrvatska]] * [[Cvetković-Maček]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} {{Commonscat|Banovina of Croatia}} [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1939.]] [[Kategorija:Geografska historija Vojvodine]] [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] 2ifq3usx45yzrsxqxz6h2n5fke1kiu4 3731973 3731967 2025-07-02T07:42:38Z Panasko 146730 [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731973 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Banovina Hrvatska | izvorno_ime = | genitiv = | razdoblje = 1939–1941. | država_prije1 = Savska banovina | država_prije_zastava1 = | država_prije2 = Primorska banovina | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = Dunavska banovina | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = Vrbaska banovina | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = Zetska banovina | država_prije_zastava5 = | država_prije6 = Drinska banovina | država_prije_zastava6 = | država_prije7 = | država_prije_zastava7 = | država_poslije1 = Nezavisna Država Hrvatska | država_poslije_zastava1 = Flag_of_Independent_State_of_Croatia.svg | država_poslije2 = Kraljevina Italija | država_poslije_zastava2 = Flag_of_Italy_(1861-1946)_crowned.svg | država_poslije3 = Kraljevina Mađarska | država_poslije_zastava3 = Flag_of_Hungary_(1915-1918,_1919-1946).svg | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of Banate of Croatia (1939-1941).svg | grb = Coat of Arms of the Banate of Croatia.svg | uzrečica = | himna = | karta = Locator_map_Croatia_Banovina_in_Yugoslavia_1939-1941.svg|Banovina Hrvatska u Kraljevini Jugoslaviji | glavni_grad = [[Zagreb]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|45|48|N|15|58|E}} | najveći_grad = [[Zagreb]] | službeni_jezik = [[Hrvatski]] | etničke_grupe = [[Hrvati]]<br />[[Srbi]] | državno_uređenje = Kondominij [[Hrvatski sabor|Hrvatskog sabora]] (''de facto'' Bana) i Kralja | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 65.456 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 4.403.199 | stanovnika_godina = [[1939]] | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = 61,5 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Kuna (valuta)|Kuna]]<br>[[Jugoslavenski dinar]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC +1]] | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Banovina Hrvatska''' je bila banovina (pokrajina, regija) [[Kraljevina Jugoslavija|kraljevine Jugoslavije]] od [[1939]]. do [[1941]]. godine. [[Glavni grad]] joj je bio [[Zagreb]] i obuhvatala je većinu današnje [[Hrvatska|Hrvatske]], zajedno sa nekim dijelovima [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i [[Srbija|Srbije]]. [[Banovine Kraljevine Jugoslavije]], uspostavljene 1929. godine, doslovno su izbjegavale etničke, vjerske ili historijske granice, što je dovelo do podjele većine jugoslavenskih etničkih grupa u nekoliko banovina, uključujući i [[Hrvati|Hrvate]]. Takvom podjelom, [[Srbi]] su bili većinski narod u šest, od ukupno devet banovina. Vodeći borbu sa [[unitarizam|unitarističkom]] [[politika|politikom]] Kraljevine Jugoslavije, hrvatski političari su se uspjeli izboriti za autonomiju nove etničke banovine. [[1939]]. godine, [[Savska banovina|Savska]] i [[Primorska banovina]] su u cjelosti, zajedno sa manjim dijelovima [[Vrbaska banovina|Vrbaske]], [[Zetska banovina|Zetske]], [[Drinska banovina|Drinske]] i [[Dunavska banovina|Dunavske banovine]] su pripojene novooformljenoj Banovini Hrvatskoj. Do stavaranja Banovine Hrvatske je došlo potpisivanjem [[Sporazum Cvetković–Maček|Sporazuma Cvetković-Maček]] koji je, između ostalog, predviđao rješavanje tzv. "hrvatskog pitanja", odnosno težnje mnogih hrvatskih političara i pokreta (kao npr. [[ustaše|ustaša]]) izdvajanju [[Hrvatska|Hrvatske]] iz Kraljevine Jugoslavije. == Nestanak == 1941. godine, u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], [[Sile osovine]] su okupirale Banovinu Hrvatsku i [[banovina]] je bila ukinuta proglašenjem NDH 10. aprila 1941. Priobalna područja od [[Split]]a do [[Zadar|Zadra]] i u blizini [[Boka kotorska|Boke kotorske]] anektirala je [[fašizam|fašistička]] [[Italija]], dok su ostali dijelovi pripojeni marionetskoj [[NDH|Nezavisnoj Državi Hrvatskoj]]. Ban [[Ivan Šubašić]] otišao je u emigraciju i u [[London]]u politički djelovao pozivajući se na svoju funkciju, kao i članovi vlade. Potpredsjednik vlade [[Juraj Krnjević]] nastojao je u političkim igrama unutar vlade sačuvati garancije da će Banovina nakon završetka rata i savezničke pobjede biti obnovljena. Poslije završetka Drugog svjetskog rata, područje je u cjelosti pripalo [[SFRJ|Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji]]. Unutar SFRJ područje nekadašnje banovine je podijeljeno između republika: [[SR Hrvatska|SR Hrvatske]], [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosne i Hercegovine]], [[SR Srbija|SR Srbije]] ([[SAP Vojvodina|SAP Vojvodine]]) i [[SR Crna Gora|SR Crne Gore]]. == Također pogledajte == * [[Banovine Kraljevine Jugoslavije]] * [[Nezavisna Država Hrvatska]] * [[Cvetković-Maček]] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} {{Commonscat|Banovina of Croatia}} [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1939.]] [[Kategorija:Geografska historija Vojvodine]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] 8i3sxnh77ji83r70uirypry3ecqf7h0 0 38579 3731829 3629435 2025-07-01T22:24:26Z Curiousmind8 168846 3731829 wikitext text/x-wiki {{Infokutija vladar | Ime = Simeon I | Slika = Паметник на Цар Симеон Велики.JPG | Nasljeđivanje = [[Spisak bugarskih vladara|Car Bugarske]] | Prethodnik = [[Vladimir, knez Bugarske|Vladimir]] | Nasljednik = [[Petar I Bugarski|Petar I]] | Datum rođenja = 864. | Datum smrti = 27. maj 927. | Mjesto smrti = [[Preslav]], [[Bugarska]] | Djeca = [[Mihael Bugarski]]<br>[[Petar I Bugarski]] | Dinastija = [[Krum (dinastija)|Krum]] | Otac = [[Boris I Bugarski]] | Majka = [[Marija, supruga Borisa I|Marija]] }}'''Simeon I Veliki'''<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Simeon-I|title=Simeon I {{!}} Bulgarian ruler, Great Preslav, Golden Age {{!}} Britannica|date=2024-05-23|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2024-06-28}}</ref> ([[Bugarski jezik|bugarski]]: Симеон I Велики; 864. - 27. maj 927.) je bio [[Spisak bugarskih vladara|car Bugarske]] od 893. do 927. godine.<ref>{{Cite book|last=Lalkov|first=Milcho|url=http://archive.org/details/rulersofbulgaria0000lalk|title=Rulers of Bulgaria : khans, tsars and statesmen|date=2000|publisher=Sofia : Kibea|others=Internet Archive|isbn=978-954-474-051-1}}</ref> Bio je osnivač [[Prvo Bugarsko carstvo|Prvog Bugarskog carstva]]. On je iskoristio slabljenje [[Bizant]]a i osvojio područja [[Trakija|Trakije]] i [[Makedonija|Makedonije]]. Time je prodro do Korintskog zaljeva. Opsjedao je [[Carigrad]], a proširio se u susjedstvu i na područje [[Raška|Raške]] ([[925]]). U pokušaju da osvoji [[Hrvatska|Hrvatsku]] doživio je poraz od hrvatskog vladara [[Tomislav I Trpimirović|Tomislava]] (925). Ohrabren uspjesima, Simeon se proglasio 925. za cara Bugara i Grka, a bugarsku arhiepiskopiju je uzdigao na rang patrijaršije. Simeon je nastojao da učvrsti nove okvire bugarske države, međutim, poslije njegove smrti 927. godine došlo je do općeg rasula potaknutog djelovanjem pojedinih feudalaca. Situaciju je iskoristio bizantski car Jovan Cimiskin te osvojio Bugarsku. {{Commonscat|Simeon I of Bulgaria}} == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * {{cite book|last=Dimitrov|first=Bozhidar|title=Bulgaria: illustrated history|publisher=Borina|year=1994|isbn=954-500-044-9|location=Sofia|chapter=Bulgaria – a predominant power in the European East 893–967 AD|author-link=Bozhidar Dimitrov}} * {{The Early Medieval Balkans}} * {{cite book|author=Gibbon, Edward|title=The History of the Decline and Fall of the Roman Empire|publisher=Strahan & Cadell|year=1788–1789|volume=V|location=London|chapter=Chapter LV, The Bulgarians, the Hungarians and the Russians|chapter-url=https://www.gutenberg.org/files/894/894-h/894-h.htm}} * {{cite book|last=Lalkov|first=Milcho|title=Rulers of Bulgaria|publisher=Kibea|year=1997|isbn=954-474-098-8|chapter=Tsar Simeon the Great (893–927)}} * {{cite book|last=Runciman|first=Steven|url=http://www.promacedonia.org/en/sr/index.html|title=A history of the First Bulgarian Empire|publisher=[[George Bell & Sons]]|year=1930|location=[[London]]|chapter=Emperor of the Bulgars and the Romans|oclc=832687|author-link=Steven Runciman|chapter-url=http://www.promacedonia.org/en/sr/sr_3_1.htm}} * Todorov, Boris. "The value of empire: tenth-century Bulgaria between Magyars, Pechenegs and Byzantium," Journal of Medieval History (2010) 36#4 pp 312–326 * [https://www.academia.edu/924341 Nikolov, Angel. "The Perception of the Bulgarian Past in the Court of Preslav around 900 AD.," in ''State and Church: Studies in Medieval Bulgaria and Byzantium''. Ed. by V. Gjuzelev and K. Petkov. American Research Center in Sofia: Sofia, 2011, 157–171] * [https://www.academia.edu/3111271 Nikolov, Angel. "Making a new basileus: the case of Symeon of Bulgaria (893–927) reconsidered," in ''Rome, Constantinople and Newly converted Europe. Archeological and Historical Evidence''. Vol. I. Ed. by M. Salamon, M. Wołoszyn, A. Musin, P. Špehar. Kraków-Leipzig-Rzeszów-Warszawa, 2012, 101–108] === In Bulgarian === * {{cite book|last=Bakalov|first=Georgi|title=Elektronno izdanie – Istorija na Bǎlgarija|author2=Milen Kumanov|publisher=Trud, Sirma|year=2003|isbn=954528613X|location=[[Sofia]]|language=bg|oclc=62020465}} * {{cite book|last=Bogdanov|first=Ivan|title=Simeon Veliki – epoha i ličnost|year=1973|location=Sofia|language=bg|oclc=71590049}} * {{cite book|last=Bozhilov|first=Ivan|title=Car Simeon Veliki (893–927) zlatnijat vek na srednovekovna Bǎlgarija|publisher=Izdatelstvo na Otečestvenija front|year=1983|location=Sofia|language=bg|oclc=1323835}} * {{cite book|last=Delev|first=Petǎr|title=Istorija i civilizacija za 11. klas|author2=Valeri Kacunov|author3=Plamen Mitev|author4=Evgeniya Kalinova|author5=Iskra Baeva|author6=Boian Dobrev|publisher=Trud, Sirma|year=2006|isbn=954-9926-72-9|language=bg|chapter=9 Bǎlgarskata dǎržava pri Car Simeon; 10 Zlatnijat vek na bǎlgarskata kultura}} * {{cite book|last=Ivanova|first=Klimentina|url=http://www.promacedonia.org/zv/|title=Tǎržestvo na slovoto. Zlatnijat vek na bǎlgarskata knižnina|author2=Svetlina Nikolova|publisher=Agata-A|year=1995|isbn=978-954-540-005-6|location=Sofia|language=bg}} * {{BBKL|s/s4/symeon_z_v_b|band=11|first=Klaus-Peter|last=Todt|artikel=Symeon, Zar|spalten=345–350}} * {{cite book|last=Tsanev|first=Stefan|title=Bǎlgarski hroniki|publisher=Trud, Žanet 45|year=2006|isbn=954-528-610-5|location=Sofia, [[Plovdiv]]|language=bg|chapter=10 (889–912) Zlatnijat vek. Knjaz Rasate-Vladimir, car Simeon Veliki; 11 (912–927) Kǎrvavijat vek. Simeon – car na bǎlgari i romei|author-link=Stefan Tsanev}} * {{cite book|last=Zlatarski|first=Vasil|url=http://www.promacedonia.org/vz1b/index.html|title=Istorija na bǎlgarskata dǎržava prez srednite vekove. Tom I. Istorija na Pǎrvoto bǎlgarsko carstvo|publisher=Nauka i izkustvo|year=1971|edition=2|location=Sofia|language=bg|chapter=2 Ot slavjanizacijata na dǎržavata do padaneto na Pǎrvoto carstvo (852–1018): 4 Borba s Vizantija za političesko nadmoštie|oclc=67080314|author-link=Vasil Zlatarski|orig-year=1927}} * {{cite book|title=Bǎlgarite i Bǎlgarija|publisher=Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria, Trud, Sirma|year=2005|language=bg|chapter=1.2 Bǎlgarite stavat hristijani. Izborǎt na knjaz Boris I}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Bugarski vladari]] oodkzpe31qujktrovwcxxx68m8udirm 3731845 3731829 2025-07-01T23:14:45Z KWiki 9400 @[[Korisnik:Curiousmind8|Curiousmind8]]: Ne treba riječ "godine" kad je jasno da se broj odnosi na godinu. Može kod jednocifrenih. 3731845 wikitext text/x-wiki {{Infokutija vladar | Ime = Simeon I | Slika = Паметник на Цар Симеон Велики.JPG | Nasljeđivanje = [[Spisak bugarskih vladara|Car Bugarske]] | Prethodnik = [[Vladimir, knez Bugarske|Vladimir]] | Nasljednik = [[Petar I Bugarski|Petar I]] | Datum rođenja = 864. | Datum smrti = 27. maj 927. | Mjesto smrti = [[Preslav]], [[Bugarska]] | Djeca = [[Mihael Bugarski]]<br>[[Petar I Bugarski]] | Dinastija = [[Krum (dinastija)|Krum]] | Otac = [[Boris I Bugarski]] | Majka = [[Marija, supruga Borisa I|Marija]] }}'''Simeon I Veliki'''<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Simeon-I|title=Simeon I {{!}} Bulgarian ruler, Great Preslav, Golden Age {{!}} Britannica|date=2024-05-23|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2024-06-28}}</ref> ([[Bugarski jezik|bugarski]]: Симеон I Велики; 864. - 27. maj 927.) je bio [[Spisak bugarskih vladara|car Bugarske]] od 893. do 927.<ref>{{Cite book|last=Lalkov|first=Milcho|url=http://archive.org/details/rulersofbulgaria0000lalk|title=Rulers of Bulgaria : khans, tsars and statesmen|date=2000|publisher=Sofia : Kibea|others=Internet Archive|isbn=978-954-474-051-1}}</ref> Bio je osnivač [[Prvo Bugarsko carstvo|Prvog Bugarskog carstva]]. On je iskoristio slabljenje [[Bizant]]a i osvojio područja [[Trakija|Trakije]] i [[Makedonija|Makedonije]]. Time je prodro do Korintskog zaljeva. Opsjedao je [[Carigrad]], a proširio se u susjedstvu i na područje [[Raška|Raške]] ([[925]]). U pokušaju da osvoji [[Hrvatska|Hrvatsku]] doživio je poraz od hrvatskog vladara [[Tomislav I Trpimirović|Tomislava]] (925). Ohrabren uspjesima, Simeon se proglasio 925. za cara Bugara i Grka, a bugarsku arhiepiskopiju je uzdigao na rang patrijaršije. Simeon je nastojao da učvrsti nove okvire bugarske države, međutim, poslije njegove smrti 927. godine došlo je do općeg rasula potaknutog djelovanjem pojedinih feudalaca. Situaciju je iskoristio bizantski car Jovan Cimiskin te osvojio Bugarsku. {{Commonscat|Simeon I of Bulgaria}} == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * {{cite book|last=Dimitrov|first=Bozhidar|title=Bulgaria: illustrated history|publisher=Borina|year=1994|isbn=954-500-044-9|location=Sofia|chapter=Bulgaria – a predominant power in the European East 893–967 AD|author-link=Bozhidar Dimitrov}} * {{The Early Medieval Balkans}} * {{cite book|author=Gibbon, Edward|title=The History of the Decline and Fall of the Roman Empire|publisher=Strahan & Cadell|year=1788–1789|volume=V|location=London|chapter=Chapter LV, The Bulgarians, the Hungarians and the Russians|chapter-url=https://www.gutenberg.org/files/894/894-h/894-h.htm}} * {{cite book|last=Lalkov|first=Milcho|title=Rulers of Bulgaria|publisher=Kibea|year=1997|isbn=954-474-098-8|chapter=Tsar Simeon the Great (893–927)}} * {{cite book|last=Runciman|first=Steven|url=http://www.promacedonia.org/en/sr/index.html|title=A history of the First Bulgarian Empire|publisher=[[George Bell & Sons]]|year=1930|location=[[London]]|chapter=Emperor of the Bulgars and the Romans|oclc=832687|author-link=Steven Runciman|chapter-url=http://www.promacedonia.org/en/sr/sr_3_1.htm}} * Todorov, Boris. "The value of empire: tenth-century Bulgaria between Magyars, Pechenegs and Byzantium," Journal of Medieval History (2010) 36#4 pp 312–326 * [https://www.academia.edu/924341 Nikolov, Angel. "The Perception of the Bulgarian Past in the Court of Preslav around 900 AD.," in ''State and Church: Studies in Medieval Bulgaria and Byzantium''. Ed. by V. Gjuzelev and K. Petkov. American Research Center in Sofia: Sofia, 2011, 157–171] * [https://www.academia.edu/3111271 Nikolov, Angel. "Making a new basileus: the case of Symeon of Bulgaria (893–927) reconsidered," in ''Rome, Constantinople and Newly converted Europe. Archeological and Historical Evidence''. Vol. I. Ed. by M. Salamon, M. Wołoszyn, A. Musin, P. Špehar. Kraków-Leipzig-Rzeszów-Warszawa, 2012, 101–108] === In Bulgarian === * {{cite book|last=Bakalov|first=Georgi|title=Elektronno izdanie – Istorija na Bǎlgarija|author2=Milen Kumanov|publisher=Trud, Sirma|year=2003|isbn=954528613X|location=[[Sofia]]|language=bg|oclc=62020465}} * {{cite book|last=Bogdanov|first=Ivan|title=Simeon Veliki – epoha i ličnost|year=1973|location=Sofia|language=bg|oclc=71590049}} * {{cite book|last=Bozhilov|first=Ivan|title=Car Simeon Veliki (893–927) zlatnijat vek na srednovekovna Bǎlgarija|publisher=Izdatelstvo na Otečestvenija front|year=1983|location=Sofia|language=bg|oclc=1323835}} * {{cite book|last=Delev|first=Petǎr|title=Istorija i civilizacija za 11. klas|author2=Valeri Kacunov|author3=Plamen Mitev|author4=Evgeniya Kalinova|author5=Iskra Baeva|author6=Boian Dobrev|publisher=Trud, Sirma|year=2006|isbn=954-9926-72-9|language=bg|chapter=9 Bǎlgarskata dǎržava pri Car Simeon; 10 Zlatnijat vek na bǎlgarskata kultura}} * {{cite book|last=Ivanova|first=Klimentina|url=http://www.promacedonia.org/zv/|title=Tǎržestvo na slovoto. Zlatnijat vek na bǎlgarskata knižnina|author2=Svetlina Nikolova|publisher=Agata-A|year=1995|isbn=978-954-540-005-6|location=Sofia|language=bg}} * {{BBKL|s/s4/symeon_z_v_b|band=11|first=Klaus-Peter|last=Todt|artikel=Symeon, Zar|spalten=345–350}} * {{cite book|last=Tsanev|first=Stefan|title=Bǎlgarski hroniki|publisher=Trud, Žanet 45|year=2006|isbn=954-528-610-5|location=Sofia, [[Plovdiv]]|language=bg|chapter=10 (889–912) Zlatnijat vek. Knjaz Rasate-Vladimir, car Simeon Veliki; 11 (912–927) Kǎrvavijat vek. Simeon – car na bǎlgari i romei|author-link=Stefan Tsanev}} * {{cite book|last=Zlatarski|first=Vasil|url=http://www.promacedonia.org/vz1b/index.html|title=Istorija na bǎlgarskata dǎržava prez srednite vekove. Tom I. Istorija na Pǎrvoto bǎlgarsko carstvo|publisher=Nauka i izkustvo|year=1971|edition=2|location=Sofia|language=bg|chapter=2 Ot slavjanizacijata na dǎržavata do padaneto na Pǎrvoto carstvo (852–1018): 4 Borba s Vizantija za političesko nadmoštie|oclc=67080314|author-link=Vasil Zlatarski|orig-year=1927}} * {{cite book|title=Bǎlgarite i Bǎlgarija|publisher=Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria, Trud, Sirma|year=2005|language=bg|chapter=1.2 Bǎlgarite stavat hristijani. Izborǎt na knjaz Boris I}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Bugarski vladari]] 3i2i56day2f64us1j7bau0kvp2sa6tx 3731846 3731845 2025-07-01T23:15:36Z KWiki 9400 3731846 wikitext text/x-wiki {{Infokutija vladar | Ime = Simeon I | Slika = Паметник на Цар Симеон Велики.JPG | Nasljeđivanje = [[Spisak bugarskih vladara|Car Bugarske]] | Prethodnik = [[Vladimir, knez Bugarske|Vladimir]] | Nasljednik = [[Petar I Bugarski|Petar I]] | Datum rođenja = 864. | Datum smrti = 27. maj 927. | Mjesto smrti = [[Preslav]], [[Bugarska]] | Djeca = [[Mihael Bugarski]]<br>[[Petar I Bugarski]] | Dinastija = [[Krum (dinastija)|Krum]] | Otac = [[Boris I Bugarski]] | Majka = [[Marija, supruga Borisa I|Marija]] }}'''Simeon I Veliki'''<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Simeon-I|title=Simeon I {{!}} Bulgarian ruler, Great Preslav, Golden Age {{!}} Britannica|date=2024-05-23|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2024-06-28}}</ref> ([[Bugarski jezik|bugarski]]: Симеон I Велики; 864. - 27. maj 927) bio je [[Spisak bugarskih vladara|car Bugarske]] od 893. do 927.<ref>{{Cite book|last=Lalkov|first=Milcho|url=http://archive.org/details/rulersofbulgaria0000lalk|title=Rulers of Bulgaria : khans, tsars and statesmen|date=2000|publisher=Sofia : Kibea|others=Internet Archive|isbn=978-954-474-051-1}}</ref> Bio je osnivač [[Prvo Bugarsko carstvo|Prvog Bugarskog carstva]]. On je iskoristio slabljenje [[Bizant]]a i osvojio područja [[Trakija|Trakije]] i [[Makedonija|Makedonije]]. Time je prodro do Korintskog zaljeva. Opsjedao je [[Carigrad]], a proširio se u susjedstvu i na područje [[Raška|Raške]] ([[925]]). U pokušaju da osvoji [[Hrvatska|Hrvatsku]] doživio je poraz od hrvatskog vladara [[Tomislav I Trpimirović|Tomislava]] (925). Ohrabren uspjesima, Simeon se proglasio 925. za cara Bugara i Grka, a bugarsku arhiepiskopiju je uzdigao na rang patrijaršije. Simeon je nastojao da učvrsti nove okvire bugarske države, međutim, poslije njegove smrti 927. godine došlo je do općeg rasula potaknutog djelovanjem pojedinih feudalaca. Situaciju je iskoristio bizantski car Jovan Cimiskin te osvojio Bugarsku. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Simeon I of Bulgaria}} * {{cite book|last=Dimitrov|first=Bozhidar|title=Bulgaria: illustrated history|publisher=Borina|year=1994|isbn=954-500-044-9|location=Sofia|chapter=Bulgaria – a predominant power in the European East 893–967 AD|author-link=Bozhidar Dimitrov}} * {{The Early Medieval Balkans}} * {{cite book|author=Gibbon, Edward|title=The History of the Decline and Fall of the Roman Empire|publisher=Strahan & Cadell|year=1788–1789|volume=V|location=London|chapter=Chapter LV, The Bulgarians, the Hungarians and the Russians|chapter-url=https://www.gutenberg.org/files/894/894-h/894-h.htm}} * {{cite book|last=Lalkov|first=Milcho|title=Rulers of Bulgaria|publisher=Kibea|year=1997|isbn=954-474-098-8|chapter=Tsar Simeon the Great (893–927)}} * {{cite book|last=Runciman|first=Steven|url=http://www.promacedonia.org/en/sr/index.html|title=A history of the First Bulgarian Empire|publisher=[[George Bell & Sons]]|year=1930|location=[[London]]|chapter=Emperor of the Bulgars and the Romans|oclc=832687|author-link=Steven Runciman|chapter-url=http://www.promacedonia.org/en/sr/sr_3_1.htm}} * Todorov, Boris. "The value of empire: tenth-century Bulgaria between Magyars, Pechenegs and Byzantium," Journal of Medieval History (2010) 36#4 pp 312–326 * [https://www.academia.edu/924341 Nikolov, Angel. "The Perception of the Bulgarian Past in the Court of Preslav around 900 AD.," in ''State and Church: Studies in Medieval Bulgaria and Byzantium''. Ed. by V. Gjuzelev and K. Petkov. American Research Center in Sofia: Sofia, 2011, 157–171] * [https://www.academia.edu/3111271 Nikolov, Angel. "Making a new basileus: the case of Symeon of Bulgaria (893–927) reconsidered," in ''Rome, Constantinople and Newly converted Europe. Archeological and Historical Evidence''. Vol. I. Ed. by M. Salamon, M. Wołoszyn, A. Musin, P. Špehar. Kraków-Leipzig-Rzeszów-Warszawa, 2012, 101–108] === Na bugarskom === * {{cite book|last=Bakalov|first=Georgi|title=Elektronno izdanie – Istorija na Bǎlgarija|author2=Milen Kumanov|publisher=Trud, Sirma|year=2003|isbn=954528613X|location=[[Sofia]]|language=bg|oclc=62020465}} * {{cite book|last=Bogdanov|first=Ivan|title=Simeon Veliki – epoha i ličnost|year=1973|location=Sofia|language=bg|oclc=71590049}} * {{cite book|last=Bozhilov|first=Ivan|title=Car Simeon Veliki (893–927) zlatnijat vek na srednovekovna Bǎlgarija|publisher=Izdatelstvo na Otečestvenija front|year=1983|location=Sofia|language=bg|oclc=1323835}} * {{cite book|last=Delev|first=Petǎr|title=Istorija i civilizacija za 11. klas|author2=Valeri Kacunov|author3=Plamen Mitev|author4=Evgeniya Kalinova|author5=Iskra Baeva|author6=Boian Dobrev|publisher=Trud, Sirma|year=2006|isbn=954-9926-72-9|language=bg|chapter=9 Bǎlgarskata dǎržava pri Car Simeon; 10 Zlatnijat vek na bǎlgarskata kultura}} * {{cite book|last=Ivanova|first=Klimentina|url=http://www.promacedonia.org/zv/|title=Tǎržestvo na slovoto. Zlatnijat vek na bǎlgarskata knižnina|author2=Svetlina Nikolova|publisher=Agata-A|year=1995|isbn=978-954-540-005-6|location=Sofia|language=bg}} * {{BBKL|s/s4/symeon_z_v_b|band=11|first=Klaus-Peter|last=Todt|artikel=Symeon, Zar|spalten=345–350}} * {{cite book|last=Tsanev|first=Stefan|title=Bǎlgarski hroniki|publisher=Trud, Žanet 45|year=2006|isbn=954-528-610-5|location=Sofia, [[Plovdiv]]|language=bg|chapter=10 (889–912) Zlatnijat vek. Knjaz Rasate-Vladimir, car Simeon Veliki; 11 (912–927) Kǎrvavijat vek. Simeon – car na bǎlgari i romei|author-link=Stefan Tsanev}} * {{cite book|last=Zlatarski|first=Vasil|url=http://www.promacedonia.org/vz1b/index.html|title=Istorija na bǎlgarskata dǎržava prez srednite vekove. Tom I. Istorija na Pǎrvoto bǎlgarsko carstvo|publisher=Nauka i izkustvo|year=1971|edition=2|location=Sofia|language=bg|chapter=2 Ot slavjanizacijata na dǎržavata do padaneto na Pǎrvoto carstvo (852–1018): 4 Borba s Vizantija za političesko nadmoštie|oclc=67080314|author-link=Vasil Zlatarski|orig-year=1927}} * {{cite book|title=Bǎlgarite i Bǎlgarija|publisher=Ministry of Foreign Affairs of Bulgaria, Trud, Sirma|year=2005|language=bg|chapter=1.2 Bǎlgarite stavat hristijani. Izborǎt na knjaz Boris I}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Bugarski vladari]] 2xc7e667s8vf61rllp1ezn4f2ip5khf 10 60448 3732130 3566907 2025-07-02T09:48:19Z KWiki 9400 3732130 wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Messierov katalog | naslov = Objekti u [[Messierov katalog|<span style="color:white;">Messierovom katalogu</span>]] | podaciklasa = hlist | naslovstil = background-color:#003399; color:white; | tijelostil = background-color:#CEDAF2; | podaci1 = * [[Rakovica (maglina)|M1]] * [[Messier 2|M2]] * [[Messier 3|M3]] * [[Messier 4|M4]] * [[Messier 5|M5]] * [[Leptirovo jato|M6]] * [[Messier 7|M7]] * [[Laguna (maglina)|M8]] * [[Messier 9|M9]] * [[Messier 10|M10]] * [[Messier 11|M11]] * [[Messier 12|M12]] * [[Messier 13|M13]] * [[Messier 14|M14]] * [[Messier 15|M15]] * [[Orao (maglina)|M16]] * [[Omega (maglina)|M17]] * [[Messier 18|M18]] * [[Messier 19|M19]] * [[Trifid (maglina)|M20]] * [[Messier 21|M21]] * [[Messier 22|M22]] * [[Messier 23|M23]] * [[Zvjezdani oblak u Strijelcu|M24]] * [[Messier 25|M25]] * [[Messier 26|M26]] * [[Messier 27|M27]] * [[Messier 28|M28]] * [[Messier 29|M29]] * [[Messier 30|M30]] * [[Andromeda (galaksija)|M31]] * [[Messier 32|M32]] * [[Trougao (galaksija)|M33]] * [[Messier 34|M34]] * [[Messier 35|M35]] * [[Messier 36|M36]] * [[Messier 37|M37]] * [[Messier 38|M38]] * [[Messier 39|M39]] * [[Messier 40|M40]] * [[Messier 41|M41]] * [[Orionova maglina|M42]] * [[Messier 43|M43]] * [[Messier 44|M44]] * [[Plejade (zvjezdano jato)|M45]] * [[Messier 46|M46]] * [[Messier 47|M47]] * [[Messier 48|M48]] * [[Messier 49|M49]] * [[Messier 50|M50]] * [[Vrtlog (galaksija)|M51]] * [[Messier 52|M52]] * [[Messier 53|M53]] * [[Messier 54|M54]] * [[Messier 55|M55]] * [[Messier 56|M56]] * [[Prsten (maglina)|M57]] * [[Messier 58|M58]] * [[Messier 59|M59]] * [[Messier 60|M60]] * [[Messier 61|M61]] * [[Messier 62|M62]] * [[Suncokret (galaksija)|M63]] * [[Crnooka galaksija|M64]] * [[Messier 65|M65]] * [[Messier 66|M66]] * [[Messier 67|M67]] * [[Messier 68|M68]] * [[Messier 69|M69]] * [[Messier 70|M70]] * [[Messier 71|M71]] * [[Messier 72|M72]] * [[Messier 73|M73]] * [[Messier 74|M74]] * [[Messier 75|M75]] * [[Messier 76|M76]] * [[Messier 77|M77]] * [[Messier 78|M78]] * [[Messier 79|M79]] * [[Messier 80|M80]] * [[Messier 81|M81]] * [[Messier 82|M82]] * [[Messier 83|M83]] * [[Messier 84|M84]] * [[Messier 85|M85]] * [[Messier 86|M86]] * [[Messier 87|M87]] * [[Messier 88|M88]] * [[Messier 89|M89]] * [[Messier 90|M90]] * [[Messier 91|M91]] * [[Messier 92|M92]] * [[Messier 93|M93]] * [[Messier 94|M94]] * [[Messier 95|M95]] * [[Messier 96|M96]] * [[Sova (maglina)|M97]] * [[Messier 98|M98]] * [[Messier 99|M99]] * [[Messier 100|M100]] * [[Vjetrulja (galaksija)|M101]] * [[Messier 102|M102]] * [[Messier 103|M103]] * [[Sombrero (galaksija)|M104]] * [[Messier 105|M105]] * [[Messier 106|M106]] * [[Messier 107|M107]] * [[Messier 108|M108]] * [[Messier 109|M109]] * [[Messier 110|M110]] }}<noinclude><!--N'insérer AUCUN blanc ou saut de ligne avant < noinclude > ou après < /noinclude >.--> [[Kategorija:Astronomski šabloni]] </noinclude> 806oeaqcfs7ery605gc7to1zbxdi6q6 0 64571 3731843 3684408 2025-07-01T23:11:44Z KWiki 9400 3731843 wikitext text/x-wiki {{Preusmjerenje|Jarac}} {{Taksokvir | boja = pink | naziv = Domaća koza | slika = Irish Goat.jpg | slika_širina = 240px | slika_opis = Irska koza | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | ordo = [[Artiodactyla]] | familia = [[Bovidae]] | subfamilia = [[Caprinae]] | genus = [[Capra]] | species = ''[[Capra aegagrus]]'' | subspecies = '''''C. a. hircus''''' | troimeno = ''Capra aegagrus hircus'' | troimeno_autorstvo = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758. }} '''Domaća koza''' (''Capra aegagrus hircus'', ponekad i samo ''Capra hircus'') je nakon [[pas]]a i otprilike istovremeno s [[ovca]]ma postala privredno korištena [[domaća životinja]], što je čini jednom od najstarijih pripitomljenih životinja. Prema arheološkim dokazima njegovo najranije pripitomljavanje se dogodilo u Iranu oko 8.000 godine pne <ref>Zeder, Melinda A.; Hesse, Brian (2000). "The Initial Domestication of Goats (Capra hircus) in the Zagros Mountains 10,000 Years Ago". Science. 287 (5461): 2254–7. Bibcode:2000Sci...287.2254Z. doi:10.1126/science.287.5461.2254. PMID 10731145.</ref>, mada postoje pretpostavke da se to desilo i ranije na Bliskom istoku još tokom XI vijeka pne. Zajedno s [[ovca]]ma dio su roda [[Capra]] unutar porodice [[Bovidae]]. Ujedno koza je i usko srodna sa ovcama. Postoji preko 300 različitih rasa koza <ref>Hirst, K. Kris. [https://www.thoughtco.com/the-domestication-history-of-goats-170661 "The History of the Domestication of Goats"]. About.com. Accessed August 18, 2008.</ref>. Ženku ove vrste naziva se isto kao i cijeli rod "koza", dok je naziv mužjaka "jarac" a mladunčeta "jare". Koze se koriste za proizvodnju mlijeka, mesa, krzna i kože širom svijeta <ref>Coffey, Linda; Hale, Margo; Wells, Ann (August 2004). [https://web.archive.org/web/20070204014920/http://attra.ncat.org/attra-pub/goatoverview.html "Goats: Sustainable Production Overview"]. attra.ncat.org. Archived from the original on February 4, 2007.</ref>. Od kozijeg mlijeka se često pravi sir. Prema podacima UN-ove Organizacije za hranu i poljoprivredu, u 2011. godini u svijetu je živjelo više od 924 miliona koza <ref>FAOSTAT, United Nations Food and Agriculture Organization, archived from the original on January 25, 2016, retrieved January 19, 2014</ref> == Porijeklo == Domaća koza vodi porijeklo od [[divlja koza|divljih koza]]. Domestikacija se odvijala vjerovatno još tokom XI vijeka p. n. e. na području [[bliski istok|Bliskog istoka]], po svoj prilici južnog [[Levant]]a ili [[Zagros]]a. Obično se pretpostavlja, da domestikacija vrlo brzo dovodi do [[morfologija|morfoloških]] promjena na skeletu takvih životinja kao što je promjena na rogovima, i njihova manja veličina. [[Arheologija|Arheološki]] nalazi istražuju se radi utvrđivanja spola i starosti životinja kako bi se razdvojili nalazi domestikovanih od ulovljenih pripadnika populacija. * Nalazišta koja dokazuju rano domestikacija koza su: ** ''[[Ganj Dareh]]'', [[Irak]], 9,000 - 7,500 godina p. n. e. Ovdje se kao dokaz postojanja domestikacije navodi da su klani prije svega muški primjerci, a ti su bili značajno manji od današnjih divljih koza. ** ''[[Ali Kosh]]'', Irak, 7.500 - 5.500 godina p. n. e. Ovdje se kao dokaz navodi pretežnost mladih životinja, zajedno s promjenama u korijenu rogova. == Privredno značenje == [[Datoteka:Primorska Planinarska Transverzala, Montenegro 125.jpg|mini|lijevo|200px|Stado [[Balkanska koza|balkanske koze]], domaća autohtona rasa. Iako je othranila generacije ljudi na Balkanu danas spada u ugrožene vrste.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=EW4nnUdJ6BY&t=696s Balkanska koza (TV Far - Zvanični kanal)]</ref>]] [[Datoteka:Koza, sanska - ženka doji jare.jpg|mini|desno|200px|[[Zanska koza]] s jaretom – plemenita mliječna rasa. Najbolje rezultate daje u intenzivnom (štalskom) uzgoju.]] [[Datoteka:Kremperheide Binnendünen-Nordoe Nov-2014 IMG 4151.JPG|mini|desno|200px|[[Burska koza|Burske koze]], mesnata rasa.]] Ljudi koriste kozje [[meso]], [[koža|kožu]], [[mlijeko]] i [[kostrijet]]. Ako imaju na raspolaganju sve dijelove [[biljke|biljki]] jedu oko 60% listove i stablasto bilje, oko 20% zeljasto bilje i samo oko 20% [[trave|travu]]. Vrlo su skromnih zahtjeva, jer im je probava izrazito efikasna. Često ih se naziva i sirotinjskom [[krava|kravom]], jer ih je lakše hraniti i držati ako se nema puno prostora i dovoljno hrane. Ranije, a i danas drže se većinom u brdovitijim krajevima jer su radi svojih sposobnosti penjanja primjerene i za područja u kojima se goveda ne mogu držati. Na našim prostorima skoro uvijek se drže zajedno sa [[ovca]]ma. [[Datoteka:Troupeau chèvres alpines201.jpg|200px|lijevo|mini|[[Alpska koza]] - plemenita mliječna rasa. Pogodna je za intenzivni (štalski), ekstenzivni i kombinovan uzgoj.]] Koze mogu uništiti biljni pokrov čitavih područja i time doprinijeti [[dezertifikacija|dezertifikaciji]], jer pojedu gotovo svo bilje, zajedno s korijenjem. Koze su se sve do početka [[20. vijek]]a često koristile i za vuču. Iznenađujuće snažne koze uprezale su se u [[kočije]] ili kola, a ako nije bilo na raspolaganju većih životinja, koristile su se i za oranje. U [[Tibet]]u su se koze koristile za transport [[sol]]i. == Rasprostranjenost == Danas su domaće koze rasprostranjene u svim dijelovima [[svijet]]a, s izuzetkom krajnje hladnih područja. Širom zemljine kugle mornari su ostavljali žive domaće koze kao zalihu hrane za moguće [[brod]]ove u prolazu, gdje su vremenom podivljale. Na mnogim takvim ostrvima, kao na primjer na [[Galapagos]]u, podivljale koze imale su razorni uticaj na autohtonu [[flora|floru]] i [[fauna|faunu]]. Radi toga, na mnogim ostrvima ove koze su svjesno istrijebljene. Podivljalih domaćih koza ima i u [[Australija|Australiji]]. == Također pogledajte == * [[Angora koza]] * [[Padajuća koza]] * [[Zanska koza]] == Reference == {{Reference}} == Literatura == * {{Cite book |ref= harv|last=Ćeranić|first=Dr Vukosava|title=Kozarstvo|url=https://www.tehnologijahrane.com/knjiga/kozarstvo|year=1984|publisher=Ekonomski biro|isbn=|pages=140}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Capra aegagrus hircus}} * [https://www.youtube.com/watch?v=UQ7w-ls8_2E Riječ struke: Kozarstvo (AgroTV – zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=bF2iu7A-ZD0 Izbor rase – alpska, zanska ili burska (Kozarstvo – AgroTV – zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=8t_MK8e7N84 Ishrana koza (Kozarstvo – AgroTV – zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=sy8h1nDKFHE Izgradnja kozarnika (Kozarstvo - AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://farmia.rs/blog/smestaj-koza/ Objekti i oprema za koze (Farmia, Tanja Sarić, 2016.)]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://www.youtube.com/watch?v=Ec5Xd12EGVY Pravilna muža (Kozarstvo - AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=vLhGeVMRaLA Mašinska muža koza (Balkanika - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=aNSn-tootpo Kozje mlijeko (Kozarstvo - AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=NT3urfJBN4g Kozji sir (Kozarstvo - AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=lBYnIXqqYl0 Domaći kozji kačkavalj (Balkanika - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=JQzftItm0Qo Jaretina (Kozarstvo - AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=bcMIe-3dP44 Može bolje: Intenzivno gajenje alpske koze (AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=Ht_AbddjaPQ Ekstenzivno gajenje balkanske koze na Staroj planini (RTS Kvadratura kruga - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=Lu8GSYIfQTk Bolesti koza (Kozarstvo - AgroTV - Zvanični kanal)] * [https://www.youtube.com/watch?v=aCzA8P5htfo Riječ struke: Bolesti koza (AgroTV - Zvanični kanal)] {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Koze| ]] [[Kategorija:Domaće životinje]] [[Kategorija:Papkari]] mwsdlc2a2on57eaz1ytad4bbjs39k8a 0 65363 3732057 3437724 2025-07-02T07:53:04Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2010.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2010.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732057 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Preuređivanje}} {{Infokutija država| izvorno_ime =Antias Hulandes ([[Holandski jezik|holandski]])| zvanično_ime =Nizozemski Antili| ime_genitiv =Nizozemskih Antila| zastava =Flag of the Netherlands Antilles.svg| grb =Coat of arms of the Netherlands Antilles (1986-2010).svg| mapa =LocationNetherlandsAntilles.png| službeni_jezik =[[Holandski jezik|holandski]], [[engleski jezik|engleski]], [[Papiamento]]| glavni_grad =[[Willemstad]]| vrsta_prve_vlasti =Nizozemska prekomorska teritorija| vladar_prva_vlast =| vrsta_druge_vlasti =| vladar_druga_vlast =| po_površini_na_svijetu =184.| površina =800| procenat_vode =zanemarivo| po_broju_stanovnika_na_svijetu =185.| stanovnika =183,000| gustoća =229| nezavisnost =| valuta =[[Gulden holanskih antila]]| vremenska_zona =[[UTC]] -4| himna =| internetski_nastavak =[[.an]]| pozivni_broj =+599| |}} '''Nizozemski Antili''' bili su [[Nizozemska|nizozemski]] prekomorski posjed u [[Karipsko more|Karipskom moru]]. Obuhvataju pet naseljenih ostrva u dvije grupe s ukupno oko 960 km² i oko 200.000 stanovnika od kojih su 85 posto [[Afrika|afričkog]] porijekla. Pored [[turizam|turizma]], glavni prihod ostrva potiče od niza [[banka|banaka]] koje ovdje imaju svoje sjedište. Rasformirani su 10. oktobra 2010. godine. Po novom političkom poretku, Curaçao i Sveti Martin su autonomne zemlje unutar Kraljevine Nizozemske, zajedno sa Arubom. Ostrva Bonaire, Saba i St. Eustahije su "posebne općine" Nizozemske koje ne pripadaju niti jednoj provinciji. Nizozemskim Antilima pripadaju sljedeća ostrva: * [[Ostrva privjetrine]] : :* [[Curaçao]] :* [[Bonaire]] * [[Ostrva zavjetrine]] : :* [[Saba]] :* [[Sveti Eustahije (ostrvo)|Sveti Eustahije]] (ili, kako ga zove domaće stanovništvo, Statia) :* [[Sveti Martin (ostrvo)|Sveti Martin]] (Samo južni dio. Sjeverni dio pripada [[Francuska|francuskom]] prekomorskom teritoriju [[Gvadalupe]] Nizozemski antili su [[1954]]. dobili punu samostalnost u unutrašnjim pitanjima. Za pitanja vanjske politike kao i za odbranu, i dalje je nadležna Nizozemska. Do [[1986]]. je i ostrvo [[Aruba]] bilo dio područja nizozemskih antila, kada je postao treći ravnopravno sastavni dio [[Nizozemska|Nizozemske]] uz Nizozemsku i nizozemske antile. Zbog toga se još i danas ponekad koristi pojam [[ABC-ostrva]]. Na ostrvima je [[1993]]. godine bio održan referendum na kojem se značajna većina stanovništva s pravom glasa izjasnila za ostanak u Kraljevini Nizozemskoj. Na Curaçau je 74% glasalo za ostanak, a i na drugim ostrvima rezultati su bili slični. Naročito je vrijedan spomena međunarodni aerodrom princeze Julijane na Svetom Martinu. Njegov neobičan položaj privlači i oduševljava niz gledalaca; prilaz [[avion]]a, do pred samo slijetanje, odvija se iznad vode. Neposredno prije same sletne staze nalazi se plaža na koju rado dolaze znatiželjnici i promatraju slijetanje usprkos strašnoj buci i jakim zračnim strujanjima koje uzrokuju avioni. ==Vanjski linkovi== {{Commons|Netherlands Antilles}} {{Commonscat|Netherlands Antilles}} {{wikiatlas|the Netherlands Antilles}} ; Uprava * {{službeni website|http://www.gov.an}} Vlade Nizozemskim Antila * [http://www.antillenhuis.nl Antillenhuis] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100616191350/http://www.antillenhuis.nl/ |date=16. 6. 2010 }}&nbsp;– Kabinet Nizozemskim Antila, Opunomoćeni Ministar U Nizozemskoj * [https://web.archive.org/web/20161006035329/http://centralbank.cw/ Centralna Banka] Nizozemskih Antila ; Opće informacije * {{CIA World Factbook link|nt|Nizozemski Antili}} * [https://web.archive.org/web/20081025074859/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/netherlandsantilles.htm Netherlands Antilles] iz ''UCB Libraries GovPubs'' ; Historija * (en)} (šp) [http://www.wdl.org/en/item/4393/ Method of Securing the Ports and Populations of All the Coasts of the Indies] [[Kategorija:Nizozemski Antili|*]] [[Kategorija:Bivše države u Karibima]] [[Kategorija:Bivše nizozemske kolonije]] [[Kategorija:Zavjetrinski Antili]] [[Kategorija:20. vijek na Arubi]] [[Kategorija:20. vijek na Bonaireu]] [[Kategorija:20. vijek na Curaçau]] [[Kategorija:20. vijek na Sint Maartenu]] [[Kategorija:Države nizozemskog govornog područja]] [[Kategorija:Države engleskog govornog područja]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1954.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2010.]] [[Kategorija:Specijalne teritorije Evropske unije]] cs2lnn1ds4e95colmjamhxypt268stv 0 71667 3732049 3528829 2025-07-02T07:52:18Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2003.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2003.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732049 wikitext text/x-wiki {{Drugo_značenje|Sveti Bartol (čvor)}} [[Datoteka:Saint Barthelemy-CIA WFB Map.png|mini|desno|300px|Karta Svetog Bartolomeja]] '''Sveti Bartolomej''' ([[francuski jezik|fr]]. ''Saint-Barthélemy'') je ostrvo u [[Mali Antili|malim Antilima]]. Ostrvo je pod suverenitetom [[Francuska|Francuske]] i pripada Francuskim prekomorskim teritorijama.<ref name=":0">{{Citation|title=Saint Barthelemy|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/saint-barthelemy/|publisher=Central Intelligence Agency|date=16. 5. 2023|access-date=4. 6. 2023|language=en}}</ref> Od [[februar]]a [[2007]], ostrvo ima status samostalnog prekomorskog kolektiviteta (''collectivité d'outre-mer''), do tada je bilo u sklopu ostrva [[Gvadalupe]]. Ostrvo je odaljeno oko 250&nbsp;km od [[Portoriko|Portorika]]. == Historija == Sveti Bartolomej je prvobitno bio teritorije Francuske 1684, da bi ga francuzi prodali [[Švedska|Švedskoj]] 1784, nakon čega je opet kupljen od strane Francuske 1878. Švedski period je ostavio dosta traga na ostrvu u menima mnogih ulica i naselja, kao i na [[Grb Svetog Bartolomeja|grbu ostrva]] == Geografija == [[Gustavia]], glavni grad, je dobio ime po švedskom kralju [[Gustav III|Gustavu III]], a najstarije naselje na ostrvu je selo [[L'Orient]]. Sveti Bartolomej ima površinu od 21 [[Kvadratni kilometar|km²]] i 8,450 stanovnika (popis 2007). Gustina naseljenosti je 402 stanovnika po km². Gotovo svo stanovništvo je porijeklom iz [[Normandija|Normandije]] i [[Bretanja|Bretanje]]. == Ekonomija == Ostrvo je dio [[Evropska unija|Evropske unije]]. Zvanična valuta je [[euro]].<ref name=":0" /> Glavna privredna aktivnost je luksuzni turizam. == Također pogledajte == * [[.bl]] * [[Grb Svetog Bartolomeja]] * [[Zastava Svetog Bartolomeja]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commons|Saint-Barthélemy}} {{Commonscat|Saint-Barthélemy}} {{wikiatlas|Saint-Barthélemy}} *{{službeni website|http://www.comstbarth.fr}} Vlade Svetog Bartolomeja *{{CIA World Factbook link|tb|Sveti Bartolomej}} *[http://stbarth-3d-islands.com/starter.php?lan=en Ostrvo St Barthelemy u potpunom 3D putovanju] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141129014252/http://stbarth-3d-islands.com/starter.php?lan=en |date=29. 11. 2014 }} (en) {{Države Sjeverne i Srednje Amerike}} {{Karibi}} {{Prekomorske teritorije evropskih država}} [[Kategorija:Sveti Bartolomej|*]] [[Kategorija:Francuska ostrva]] [[Kategorija:Ostrva]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1648.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2003.]] b37xvm1z4vfbjg9b68coih00sd80omv 0 73173 3732005 3508646 2025-07-02T07:48:25Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1977.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1977.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732005 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država|zvanično_ime=Federacija Arapskih Republika|vremenska_zona=[[UTC|UTC +2]] ([[EET]])<br>[[UTC|UTC +3]] ([[EEST]])|država_prije3=Sirija|država_poslije_zastava3=Flag of Syria (1972–1980).svg|država_poslije3=Sirija|valuta=[[Egipatska funta]] E£ (EGP)<br>[[Libijski dinar]] (LYD)<br>[[Sirijska funta]] S£ (SYP)|država_poslije2=Libija|država_prije2=Libija|država_poslije_zastava2=Flag of Libya (1977–2011).svg|etničke_grupe=[[Arapi]]|datum osnivanja=[[Osnivanje]]|površina_godina=1977.|država_prije_zastava2=Flag of Libya (1969–1972).svg|država_poslije1=Egipat|izvorno_ime=اتحاد الجمهوريات العربية ([[Arapski jezik|ar.]])<br>Ittiḥād al-Jumhūrīyāt al-‘Arabīyah|genitiv=Federacije arapskih republika|razdoblje=1972. - 1977.|država_prije1=Egipat|država_prije_zastava1=Flag_of_Egypt_(1972–1984).svg|država_poslije_zastava1=Flag_of_Egypt_(1972–1984).svg|službeni_jezik=[[arapski]]|karta=Federation of Arab Republics.GIF|glavni_grad=[[Kairo]] ([[Egipat]])<br>[[Tripoli]] ([[Libija]])<br>[[Damask]] ([[Sirija]])|državno_uređenje=[[Republika]] pod [[Konfederacija|konfederacijom]]|površina=2,947,171|država_prije_zastava3=Flag of Syria (1963–1972).svg|zastava=Flag_of_Syria_(1972–1980).svg|grb=Coat_of_arms_of_the_Federation_of_Arab_Republics.svg|himna="[[Walla Zaman Ya Selahy]]" ([[Egipat]] i [[Sirija]])<br>"[[Humat ad-Diyar]]" ([[Libija]])|stanovnika=52,703,600|stanovnika_godina=1977.|nezavisnost=[[1. januar]] [[1972]].}}'''Federacija arapskih republika''' ([[arapski]]: اتحاد الجمهوريات العربية, ''ittiħād al-Jumhūriyyāt al-`Arabiyya'') je pokušaj [[Muammar al-Gaddafi]]ja da ujedini [[Libija|Libiju]], [[Egipat]] i [[Sirija|Siriju]] u jednu pan-arapsku državu. Federacija je formirana u 1. septembra 1971. godine nakon referenduma u sve tri države, a zvanično uspostavljena 1. jaunara 1972. Federacija je postojala do 19. novembra 1977. [[Muammar El-Gaddafi|Gaddafi]] je u nekoliko navrata pokušao ujediniti [[Libija|Libiju]] sa ostalim arapskim državama. Pokušavano je [[1969]]. sa [[Egipat|Egiptom]], [[Sudan]]om i [[Sirija|Sirijom]]; [[1974]]. sa [[Tunis]]om; [[1980]]. sa [[Sirija|Sirijom]]; [[1981]]. sa [[Čad]]om; [[1984]]. sa [[Maroko]]m i [[1990]]. sa [[Sudan]]om. Nijedna od predloženih unija nije na kraju ostvarena.<ref>{{Cite web |url=http://www.buckyogi.com/footnotes/natdf.htm |title=Arhivirana kopija |access-date=2. 5. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150923195009/http://www.buckyogi.com/footnotes/natdf.htm |archive-date=23. 9. 2015 |url-status=dead }}</ref> == Poveznice == * [[Libija]] * [[Egipat]] * [[Sudan]] * [[Sirija]] == Također pogledajte == * [[Panarabizam]] ** [[Ujedinjena Arapska Republika]] (1958–1971) – [[Egipat]] i [[Sirija]] ** [[Ujedinjene Arapske Države]] (1958–1961) – [[Egipat]], [[Sirija]] i [[Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen]] ** [[Arapska Federacija]] (1958) – [[Irak]] i [[Jordan]] * [[Ujedinjeni Arapski Emirati]] {{Commonscat|Federation of Arab Republics}} == Reference == {{reference}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1972.]] [[Kategorija:Bivše države u Africi]] [[Kategorija:Bivše države u Aziji]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1977.]] [[Kategorija:Federacija arapskih republika]] [[Kategorija:Egipat]] [[Kategorija:Libija]] [[Kategorija:Sirija]] [[Kategorija:Panarabizam]] 82vlo4ujo9nurfk6rkwys4gwldu2ygl 0 73299 3731990 3674512 2025-07-02T07:45:50Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1945.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1945.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731990 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Demokratska Federativna Jugoslavija | izvorno_ime = Демократска Федеративна Југославија<br>Demokratična Federativna Jugoslavija | status = Privremena država tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] | genitiv = | razdoblje = 1943–1945. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_prije2 = Italijanska Socijalna Republika | država_prije_zastava2 = War flag of the Italian Social Republic.svg | država_prije3 = Nedićeva Srbija | država_prije_zastava3 = Flag of Serbia (1941–1944).svg | država_prije4 = Nezavisna Država Hrvatska | država_prije_zastava4 = Flag of Independent State of Croatia.svg | država_prije5 = Nezavisna Država Crna Gora | država_prije_zastava5 = Flag of Montenegro (1905–1918, 1941–1944).svg | država_poslije1 = FNR Jugoslavija | država_poslije_zastava1 = Flag of SFR Yugoslavia.svg | zastava = Flag of Yugoslavia (1943–1946).svg | grb = Emblem of Democratic Federal Yugoslavia.svg | uzrečica = ''[[Bratstvo i jedinstvo]]'' | himna = ''[[Hej Slaveni]]''{{Center|[[Datoteka:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]]}} | karta = Yugoslavia 1945.png | glavni_grad = [[Beograd]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = [[Beograd]] | službeni_jezik = Nijedan na saveznom nivou<br />'''Nacionalni jezik:'''<br />[[srpskohrvatski]]<br />'''Regionalni jezici:'''<br />[[makedonski]] i [[slovenski]] | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = [[Crnogorci]], [[Hrvati]], [[Makedonci]], [[Slovenci]], [[Srbi]] i dr. | religija = | demonim = [[Jugoslaveni|Jugoslaven]] | državno_uređenje = [[Ustavna monarhija]] (''[[de jure]]'')<br/>[[Federacija|Federalna]] [[privremena vlada]] - [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije|Nacionalni komitet]] (''[[de facto]]'') | vrsta_vlasti = [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a#Predsjedništvo AVNOJ-a|Predsjednik Predsjedništva]] [[AVNOJ]]-a | godina_prve_vlasti = 1943–1945. | vladar_prva_vlast = [[Ivan Ribar]] | vrsta_vlasti2 = [[Spisak šefova države Jugoslavije|Kralj]] | godina_druge_vlasti = 1943-1945. | vladar_druga_vlast = [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petar II]] | vrsta_vlasti3 = [[Premijer Jugoslavije|Premijer]] | godina_treće_vlasti = 1943-1945. | vladar_treća_vlast = [[Josip Broz Tito]] | zakonodavstvo = [[Treće zasjedanje AVNOJ-a|Privremena skupština]] | tip_suvereniteta = [[Historija Jugoslavije|Historija]] | nota_suvereniteta = [[Drugi svjetski rat]] | nastanak = | događaj1 = [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a]] | događaj_datum1 = 29. novembar 1943. | događaj2 = [[Sporazumi Tito-Šubašić#Viški sporazum|Viški sporazum]] | događaj_datum2 = 16. juni 1944. | događaj3 = [[Sporazumi Tito-Šubašić#Beogradski sporazum|Beogradski sporazum]] | događaj_datum3 = 1. novembar 1944. | događaj4 = Formirana [[privremena vlada DFJ]] | događaj_datum4 = 7. mart 1945. | događaj5 = [[Povelja Ujedinjenih nacija|Primljena]] u [[Ujedinjene nacije]] | događaj_datum5 = 24. oktobar 1945. | događaj6 = [[Izbori za narodne poslanike Ustavotvorne skupštine Demokratske federativne Jugoslavije 1945.|Izbori]] | događaj_datum6 = 11. novembar 1945. | događaj7 = Ukinuće monarhije | događaj_datum7 = 29. novembar 1945. | osnivanje = 29. novembar 1943. | ukidanje = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 255.804 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = '''1943-44:'''<br>{{hlist|[[Srpski dinar]]|[[Kuna (NDH)|NDH kuna]]|[[Bugarski lev]]|[[Italijanska lira]]|[[Reichsmarka]]}}'''1944-45:'''<br>[[Jugoslavenski dinar]] | vremenska_zona = [[UTC]] [[UTC+01:00|+1]] | ljetno_računanje_vremena = [[UTC]] [[UTC+02:00|+2]] | format_datuma = D. M. GGGG. | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = +38 | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Slovenija}}<br>{{ZID|Hrvatska}}<br>{{ZID|Bosna i Hercegovina}}<br>{{ZID|Srbija}}<br>{{ZID|Crna Gora}}<br>{{ZID|Sjeverna Makedonija}}<br>{{ZID|Kosovo}} | komentar = }} '''Demokratska Federativna Jugoslavija''' ('''DFJ''') bila je privremena država osnovana tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] 29. novembra 1943. na [[Drugo zasjedanje AVNOJ-a|Drugom zasjedanju]] [[Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije|Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije]] (AVNOJ). Njegov prvobitni izvršni organ bio je [[Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije]] (NKOJ). Tokom svog postojanja njom je upravljao maršal [[Josip Broz Tito]] kao premijer. Priznali su ju [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|Saveznici]] na [[Teheranska konferencija|Teheranskoj konferenciji]], zajedno sa AVNOJ-em kao svojim [[Savjetodavno tijelo|savjetodavnim tijelom]]. [[Vlada Kraljevine Jugoslavije u egzilu|Jugoslavenska vlada u egzilu]] kralja [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petra II]] u [[London]]u, dijelom zbog pritiska [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]],<ref name="Walter R. Roberts 1987. Pp. 288">Walter R. Roberts. ''Tito, Mihailović, and the allies, 1941-1945''. Duke University Press, 1987. Pp. 288.</ref> priznala je vladu AVNOJ-a [[Sporazumi Tito-Šubašić#Viški sporazum|Viškim sporazumom]], potpisanim 16. juna 1944. između premijera Vlade u egzilu [[Ivan Šubašić|Ivana Šubašića]] i Tita.<ref name="Walter R. Roberts 1987. Pp. 288" /> Viškim sporazumom Vlada u egzilu i NKOJ dogovorili su se da se što prije spoje u [[Privremena vlada|privremenu vladu]]. Oblik nove vlade dogovoren je [[Sporazumi Tito-Šubašić#Beogradski sporazum|drugim sporazumom]] potpisanim 1. novembra 1944. godine u nedavno oslobođenoj jugoslavenskoj prijestolnici [[Beograd]]u. DF Jugoslavija je postala jedna od članica osnivača [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] potpisivanjem [[Povelja Ujedinjenih nacija|Povelje Ujedinjenih nacija]] u oktobru 1945. godine. Država je formirana da ujedini jugoslavenski pokret otpora u [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|okupiranoj Jugoslaviji]] od strane [[Sile Osovine|sila Osovine]]. Sporazum je ostavio pitanje da li će država biti monarhija ili republika namjerno neodlučno sve dok se rat ne završi, pa je mjesto šefa države bilo upražnjeno. Nakon spajanja vlada, država je reformisana u [[Vlada|jednopartijsku]] [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju]] sa Josipom Brozom Titom kao [[Predsjednik vlade|premijerom]] i Ivanom Šubašićem kao [[Ministarstvo vanjskih poslova|ministrom vanjskih poslova]]. == Historija == Kao glavne odluke koje su donijeli vijećnici na drugom zasjedanju [[AVNOJ]]-a u [[Jajce|Jajcu]] ističu se: # Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije se konstituiše u zakonodavno i izvršno predstavničko tijelo [[Jugoslavija|Jugoslavije]], kao vrhovni predstavnik naroda i uspostavlja se Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije (NKOJ), sa svim obilježjima narodne vlade, preko koga će [[AVNOJ]] ostvarivati ​​svoju izvršnu funkciju; # Zabranjuje se jugoslavenskoj izbjegličkoj vladi povratak u zemlju i oduzimaju se sva prava zakonite vlade Jugoslavije, a također se zabranjuje i povratak u zemlju kralja [[Petar II, kralj Jugoslavije|Petra II Karađorđevića]] do završetka rata kada će narod odlučiti hoće li [[Republika|republiku]] ili [[Monarhija|monarhiju]]; # Obveze koje su u inozemstvu u ime Jugoslavije sklopile izbjegličke "vlade" a u cilju njihovog poništenja ili ponovnog sklapanja odnosno odobrenja i da se ne priznaju međunarodni ugovori i obaveze koje bi u buduće u inostranstvu eventualno sklopila izbjeglička takozvana "Vlada"; # [[Jugoslavija]] se ima izgraditi na demokratskom principu kao državna zajednica ravnopravnih naroda.<ref name="BosM">{{Cite web|url=https://books.google.de/books?id=TfQEAQAAQBAJ&pg=PA402&lpg=PA402&dq=%C5%A1esnaesta+muslimanska+nou+brigada&source=bl&ots=vKZO4vvsf0&sig=ZNQ2xkAehorYqLYlzd5EoqcpaMw&hl=sr&sa=X&ved=0ahUKEwij0MiNrMbZAhWRLlAKHSXQCtMQ6AEIWTAK#v=onepage&q=%C5%A1esnaesta%20muslimanska%20nou%20brigada&f=false|title=Marko Attila Hoare: Bosnian Muslims in the Second World War: A History|work=Oxford University pres, 2013|access-date=9. 2. 2016}}</ref> # Zaključci donijeti se imaju odmah formirati posebnim odlukama AVNOJ-a. # Kao posebna odluka [[AVNOJ]]-a, u odluci br. 7, [[Tito|Josipu Brozu Titu]] je dodijeljen naziv "maršal Jugoslavije" na temelju prijedloga koji je postavila slovenska delegacija na čelu s [[Josip Vidmar|Josipom Vidmarom]]. Predsjedništvo AVNOJ-a je na svojoj prvoj sjednici 30. novembra 1943. godine jednoglasno prihvatilo prijedlog slovenske delegacije da se [[Tito|Titu]] dodijeli taj naziv. AVNOJ je tada izdao šest odluka, a Prezidijum AVNOJ-a, koji je nastavio svoju funkciju i kada nije zasjedao, četiri odluke. Oni su zajedno činili ustav nove države koja se formirala u Jugoslaviji. Prezidijum je 30. novembra Titu dodijelio čin "maršal Jugoslavije" i imenovao ga za predsjednika vlade (ili vršioca dužnosti premijera) i [[Spisak ministara odbrane Jugoslavije|ministra narodne odbrane]].<ref name="1.Avnoj">{{Cite web|url=http://www.znaci.net/zb/4_2_11_2.pdf|title=DOKUMENTA PRVOG I DRUGOG ZASEDANJA AVNOJ-a|work=|archive-url=https://web.archive.org/web/20180713023527/http://www.znaci.net/zb/4_2_11_2.pdf|archive-date=13. 7. 2018|url-status=dead|access-date=9. 2. 2018}}</ref> U NKOJ su imenovana tri potpredsjednika i još trinaest ministara.<ref name="Petrovich">Michael Boro Petrovich, "The Central Government of Yugoslavia", ''Political Science Quarterly'', Vol. 62, No. 4 (1947), pp. 504–30.</ref> Naziv "Demokratska Federativna Jugoslavija" zvanično je usvojen 17. februara 1944. godine. Istog dana usvojili su i [[Grb Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije|grb Jugoslavije]] sa pet baklji.<ref>[[Marko Attila Hoare]], ''The Bosnian Muslims in the Second World War: A History'' (Oxford University Press, 2013), p. 200.</ref> Nakon svrgavanja kralja Petra II, 29. novembra 1945. godine proglašena je [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Federativna Narodna Republika Jugoslavija]]. == Vlada == Njeno zakonodavno tijelo, nakon novembra 1944. godine, bila je Privremena skupština.<ref name="Vojislav Koštunica 1985. Pp. 22">Vojislav Koštunica, Kosta Čavoški. ''Party pluralism or monism: social movements and the political system in Yugoslavia, 1944-1949''. East European Monographs, 1985. Pp. 22.</ref> [[Sporazum Tito-Šubašić]] iz 1944. proglasio je da je država pluralistička [[demokratija]] koja garantuje: demokratske slobode; lična sloboda; [[sloboda govora]], [[Sloboda okupljanja|okupljanja]] i [[Sloboda vjere ili uvjerenja|vjeroispovijesti]]; i [[Sloboda štampe|slobodnu štampu]].<ref name="Sabrina P. Ramet 2005. Pp. 167-168">Sabrina P. Ramet. The three Yugoslavias: state-building and legitimation, 1918-2005. Bloomington, Indiana, USA: Indiana University Press. Pp. 167-168.</ref> Međutim, do januara 1945. Tito je udaljio vladu od riječi "pluralistička demokratija", tvrdeći da iako je prihvatio demokratiju, nema "potrebe" za više stranaka, jer da više stranaka nepotrebno stvara podjele usred ratnih napora Jugoslavije i da je [[Socijalistički savez radnog naroda Jugoslavije|Narodni front]] predstavljao sav jugoslavenski narod.<ref name="Sabrina P. Ramet 2005. Pp. 167-168" /> Koalicija Narodni front, na čelu sa [[Savez komunista Jugoslavije|Komunističkom partijom Jugoslavije]] i njenim generalnim sekretarom maršalom [[Josip Broz Tito|Josipom Brozom Titom]], bila je glavni pokret unutar vlade. Drugi politički pokreti koji su pristupili vladi je i pokret "Napred" kojeg je predstavljao [[Milivoje Marković]].<ref name="Vojislav Koštunica 1985. Pp. 22" /> Demokratskom Federativnom Jugoslavijom vladala je Privremena vlada koju su uglavnom činili članovi [[Jedinstveni narodnooslobodilački front|Jedinstvenog narodnooslobodilačkog fronta]] i manji broj drugih političkih partija iz bivše [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]]. Predsjednik Vlade bio je [[Josip Broz Tito]]. Komunisti su imali 22 ministarske funkcije, uključujući finansije, unutrašnje poslove, pravosuđe, saobraćaj i druge. [[Ivan Šubašić]], iz [[Hrvatska seljačka stranka|Hrvatske seljačke stranke]] i bivši ban [[Banovina Hrvatska|Banovine Hrvatske]], bio je ministar vanjskih poslova, dok je [[Milan Grol]] iz [[Demokratska stranka Jugoslavije|Demokratske stranke]] bio potpredsjednik Vlade. Mnogi nekomunistički članovi vlade podnijeli su ostavke zbog neslaganja s novom politikom.<ref>http://adattar.vmmi.org/fejezetek/2078/09_prva_decenija_titove_jugoslavije.pdf</ref> == Administrativna podjela == [[Datoteka:DFYugoslaviaFederalBorders.png|alt=|mini|290x290piksel|Administrativna podjela Demokratske Federativne Jugoslavije 1945.]] Demokratska Federativna Jugoslavija se sastojala od 6 [[Federacija|federalnih država]] i 2 [[Autonomna pokrajina|autonomne pokrajine]]:{{Sfn|Petranović|2002}}{{Sfn|Jović|2009}} * [[Socijalistička Republika Srbija|Federalna Država Srbija]] ** [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina|Autonomna Pokrajina Vojvodina]] ** [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo|Autonomna Pokrajina Kosovo]] * [[Socijalistička Republika Hrvatska|Federalna Država Hrvatska]] * [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Demokratska Bosna i Hercegovina]] * [[Socijalistička Republika Slovenija|Federalna Slovenija]] * [[Socijalistička Republika Crna Gora|Federalna Država Crna Gora]] * [[Socijalistička Republika Makedonija|Demokratska Federalna Makedonija]] == Reference == {{Refspisak}} == Izvori == {{refbegin|2}} * {{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KfbI4e1q1yEC|title=State-Society Relations in Yugoslavia, 1945-1992|publisher=Palgrave Macmillan|year=1997|isbn=9780312126902|editor-last1=Bokovoy|editor-first1=Melissa K.|location=London|editor-last2=Irvine|editor-first2=Jill A.|editor-last3=Lilly|editor-first3=Carol S.}} * {{Cite book|last=Dimić|first=Ljubodrag|url=https://books.google.com/books?id=gyyCMwEACAAJ|title=The Balkans in the Cold War: Balkan Federations, Cominform, Yugoslav-Soviet Conflict|publisher=Institute for Balkan Studies|year=2011|isbn=9788671790734|location=Beograd|pages=109–140|chapter=Yugoslav-Soviet Relations: The View of the Western Diplomats (1944-1946)|author-link=Ljubodrag Dimić}} * {{Cite book|last=Jović|first=Dejan|url=https://books.google.com/books?id=Po03enYpbqsC|title=Yugoslavia: A State that Withered Away|publisher=Purdue University Press|year=2009|isbn=9781557534958|location=West Lafayette|author-link=Dejan Jović}} * {{Cite book|last=Pavlowitch|first=Stevan K.|url=https://books.google.com/books?id=w-RuLDaNwbMC|title=Serbia: The History behind the Name|publisher=Hurst & Company|year=2002|isbn=9781850654773|location=London|author-link=Stevan K. Pavlowitch}} * {{Cite book|last=Petranović|first=Branko|url=https://books.google.com/books?id=SoVpAAAAMAAJ|title=The Yugoslav Experience of Serbian National Integration|publisher=East European Monographs|year=2002|isbn=9780880334846|location=Boulder|author-link=Branko Petranović}} {{refend}} {{Republike Jugoslavije}}{{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:SFRJ|*]] [[Kategorija:Historija SFRJ]] [[Kategorija:1943. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1944. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1945. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1943.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1945.]] i0h24zkno6c5zoy0n2detgqlym9du23 4 75028 3731844 3480914 2025-07-01T23:12:12Z KWiki 9400 3731844 wikitext text/x-wiki |[[Korisnik:Smooth_O|Smooth_O]] {{:Wikipedia:Jedan članak dnevno/Uredi|Smooth_O|Juni}} |[[Diskoton|×]] |[[Krvni pritisak|×]] |[[Karakul (Tadžikistan)|×]] |[[Rak testisa|×]] |[[Slonovača|×]] |[[Upaljač|×]]‎ |[[Lula|×]] |[[Ihtiologija|×]] |[[Sistola|×]] |[[Dijastola|×]] |[[Srčani zalisci|×]] |[[Bikuspidalni zalistak|×]] |[[Srčana komora|×]] |[[Grb Kraljevine Jugoslavije|×]] |[[Nacionalni parkovi u Bosni i Hercegovini|×]] |[[Grb Transilvanije|×]] |[[Zarazni goveđi keratokonjunktivitis|×]] |[[Elizabetanska kragna|×]] |[[Pseća kućica|×]] |[[Bölkow Bo 105|×]] |[[Zastava Vojvodine|×]] |[[Grb Tadžičke SSR|×]] |[[Grb Azerbejdžanske SSR|×]] |[[Grb Kazačke SSR|×]] |[[Grb Turkmenske SSR|×]] |[[Zastava Zakavkaske SFSR|×]] |[[Zastava Azerbejdžanske SSR|×]] |[[Zastava Armenske SSR|×]] |[[Kladopoljsko jezero|×]] |[[Zanska koza|×]] |- p2zu2sfya7cbjs33y6vjqkblsoqwb5y 0 75122 3732118 3628972 2025-07-02T09:13:57Z Palapa 383 3732118 wikitext text/x-wiki '''Targelion''' je imaginarna zemlja iz [[Tolkin|Tolkinovih]] djela. Targelion se nalazio u istočnom [[Beleriand|Beleriandu]],<ref>{{Cite web|url=https://lotr.fandom.com/wiki/Thargelion|title=Thargelion|website=The One Wiki to Rule Them All|language=en|access-date=2025-07-02}}</ref> i bio je dio prostranstva koje se nalazilo između rijeke [[Gelion]] i [[Plave planine|Plavih planina]]. Međutim, pošto se Targelion nalazio sjeverno od rijeke Askar, nije računat kao dio Osirijanda. Na sjeveru ove zemlje se nalazilo mračno jezero Helevorn. U [[Prvo doba sunca|Prvom dobu sunca]], [[Karantir]], sin [[Feanor|Feanorov]], je ovdje osnovao jedno vilenjačko kraljevstvo. Po njemu je ova zemlja dobila novo ime: '''''Dol Karantir''''' iliti '''Zemlja Karantirova'''. Jedan dio [[Edaini|Edaina]] je nakratko boravio ovdje, prije nego što su otišli u [[Hitlum]]. u Bici iznenadnog plamena, zmaj [[Glaurung]] je sa [[Orci]]ma protjerao Karantira i opustošio Targelion. Targelion je potopljen u more, zajedno sa ostatkom Belerianda, nakon Rata bijesnih. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Silmarilion}}{{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Lokacije Srednje zemlje]] rc2xpe6fof7dzouzjvue2lyuat8mrx5 0 76532 3731828 3510588 2025-07-01T22:20:34Z Curiousmind8 168846 3731828 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Saanenziege.jpg|mini|desno|300px|Sanska koza u Švicarskoj]] '''Sanska koza''' je bijela pasmina [[koza]], porijeklom iz [[Saanen dolina|Saanenske doline]] u [[Švicarska|Švicarskoj]]. Sanska koza je najznačajnija i najpoznatija pasmina koza u svijetu. Nastala je postepenom selekcijom na mliječnost. Danas postoje brojni lokalni sojevi širom svijeta od kojih su najpoznatiji [[Švicarska|švicarski]], [[Njemačka|njemački]] i [[francuski]]. Sanska rasa je svjetski rekorder po količini [[mlijeko|mlijeka]], 3.028 kilograma u 305 dana.<ref>http://www.poljoberza.net/AutorskiTekstoviJedan.aspx?ime=AG002_8.htm&autor=11</ref> Na naše prostore ova koza se počela uvoziti prije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rat]]<nowiki/>a, a nastavljeno je i poslije rata, u cilju oplemenjivanja domaćih koza. Rezultati oplemenjivanja su se vidjeli u pogledu [[mliječnost]]i, plodnosti kao i u nešto većoj tjelesnoj masi.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090221043025/http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |archive-date=21. 2. 2009 |url-status=dead }}</ref> Oplemenjene pasmine domaće koze u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i [[Slovenija|Sloveniji]] su dobile status rase i to kao Hrvatska bijela koza<ref>{{Cite web |url=http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070704153432/http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |archive-date=4. 7. 2007 |url-status=dead }}</ref>, odnosno Slovenska sanska koza. == Osobine == Ona je srednje krupne ili krupne građe, čvrstih [[kosti]]ju i životinja puna energije.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090929191348/http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |archive-date=29. 9. 2009 |url-status=dead }}</ref> Prosječna težina sanske koze je oko 68&nbsp;kg, dok jarčevi teže preko 91&nbsp;kg. Trup im je dug oko 80&nbsp;cm kod koza, te 95&nbsp;cm kod jarčeva. Visina do grebena kod koza prosječno je 74&nbsp;cm, a kod jarčeva 85&nbsp;cm. U prosjeku 100 koza ojari 180–200 jaradi. Porodna masa ženske jaradi je 3,5&nbsp;kg, a muške 4,0&nbsp;kg. Mliječnost iznosi 750 – 800&nbsp;kg, a laktacija traje 280 – 300 dana.<ref>{{Cite web |url=http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070609165436/http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |archive-date=9. 6. 2007 |url-status=dead }}</ref> Sanska koza je prirodno [[bijelo|bijela]], ponekad blago kremasta sa sivim ili crnim pjegama na nosu ili oko očiju. == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Saanen Goat}} [[Kategorija:Rase koza]] lerd8gjjo7ulpwzwwj38snoc39t1qzf 3731840 3731828 2025-07-01T23:03:17Z KWiki 9400 @[[Korisnik:Curiousmind8|Curiousmind8]]: Pasmine se ne pišu velikim početnim. 3731840 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Saanenziege.jpg|mini|desno|300px|Sanska koza u Švicarskoj]] '''Sanska koza''' je bijela pasmina [[koza]], porijeklom iz doline [[Saanen (dolina)|Saanen]] u [[Švicarska|Švicarskoj]]. Sanska koza je najvažnija i najpoznatija pasmina koza u svijetu. Nastala je postepenom selekcijom na mliječnost. Danas postoje brojni lokalni sojevi širom svijeta, od kojih su najpoznatiji [[Švicarska|švicarski]], [[Njemačka|njemački]] i [[francuski]]. Sanska rasa svjetski je rekorder po količini [[mlijeko|mlijeka]], 3028 kg u 305 dana.<ref>http://www.poljoberza.net/AutorskiTekstoviJedan.aspx?ime=AG002_8.htm&autor=11</ref> Na naše prostore ova koza se počela uvoziti prije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], a nastavljeno je i poslije rata, u cilju oplemenjivanja domaćih koza. Rezultati oplemenjivanja su se vidjeli u pogledu [[mliječnost]]i, plodnosti kao i u nešto većoj tjelesnoj masi.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090221043025/http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |archive-date=21. 2. 2009 |url-status=dead }}</ref> Oplemenjene pasmine domaće koze u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i [[Slovenija|Sloveniji]] dobile su status rase, i to kao hrvatska bijela koza<ref>{{Cite web |url=http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070704153432/http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |archive-date=4. 7. 2007 |url-status=dead}}</ref>, odnosno slovenska sanska koza. == Osobine == Ona je srednje krupne ili krupne građe, čvrstih [[kosti]]ju i životinja puna energije.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090929191348/http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |archive-date=29. 9. 2009 |url-status=dead }}</ref> Prosječna težina sanske koze je oko 68&nbsp;kg, dok jarčevi teže preko 91&nbsp;kg. Trup im je dug oko 80&nbsp;cm kod koza, te 95&nbsp;cm kod jarčeva. Visina do grebena kod koza prosječno je 74&nbsp;cm, a kod jarčeva 85&nbsp;cm. U prosjeku 100 koza ojari 180–200 jaradi. Porodna masa ženske jaradi je 3,5&nbsp;kg, a muške 4,0&nbsp;kg. Mliječnost iznosi 750 – 800&nbsp;kg, a laktacija traje 280 – 300 dana.<ref>{{Cite web |url=http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070609165436/http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |archive-date=9. 6. 2007 |url-status=dead }}</ref> Sanska koza je prirodno [[bijelo|bijela]], ponekad blago kremasta sa sivim ili crnim pjegama na nosu ili oko očiju. == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Saanen Goat}} [[Kategorija:Rase koza]] 1m2wez9a4qqmlehrv18epc2urwa8h8x 3731841 3731840 2025-07-01T23:07:54Z KWiki 9400 3731841 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Saanenziege.jpg|mini|desno|300px|Zanska koza u Švicarskoj]] '''Zanska koza''' je bijela pasmina [[koza]], porijeklom iz doline rijeke [[Saane (rijeka)|Saane]] u [[Švicarska|Švicarskoj]]. To je najvažnija i najpoznatija pasmina koza u svijetu. Nastala je postepenom selekcijom na mliječnost. Danas postoje brojni lokalni sojevi širom svijeta, od kojih su najpoznatiji [[Švicarska|švicarski]], [[Njemačka|njemački]] i [[francuski]]. Zanska koza svjetski je rekorder po količini [[mlijeko|mlijeka]]: 3028 kg u 305 dana.<ref>http://www.poljoberza.net/AutorskiTekstoviJedan.aspx?ime=AG002_8.htm&autor=11</ref> Na naše prostore počela se uvoziti prije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], a uvoz je nastavljen i poslije rata, u cilju oplemenjivanja domaćih koza. Rezultati oplemenjivanja su se vidjeli u pogledu [[mliječnost]]i, plodnosti kao i u nešto većoj tjelesnoj masi.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090221043025/http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |archive-date=21. 2. 2009 |url-status=dead }}</ref> Oplemenjene pasmine domaće koze u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i [[Slovenija|Sloveniji]] dobile su status rase, i to kao hrvatska bijela koza<ref>{{Cite web |url=http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070704153432/http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |archive-date=4. 7. 2007 |url-status=dead}}</ref>, odnosno slovenska zanska koza. == Osobine == Ona je srednje krupne ili krupne građe, čvrstih [[kosti]]ju i životinja puna energije.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090929191348/http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |archive-date=29. 9. 2009 |url-status=dead }}</ref> Prosječna težina iznosi 68&nbsp;kg, dok jarčevi teže više od 91&nbsp;kg. Trup im je dug oko 80&nbsp;cm kod koza, te 95&nbsp;cm kod jarčeva. Visina do grebena kod koza prosječno je 74&nbsp;cm, a kod jarčeva 85&nbsp;cm. U prosjeku 100 koza ojari 180–200 jaradi. Porodna masa ženske jaradi je 3,5&nbsp;kg, a muške 4,0&nbsp;kg. Mliječnost iznosi 750–800&nbsp;kg, a laktacija traje 280–300 dana.<ref>{{Cite web |url=http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070609165436/http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |archive-date=9. 6. 2007 |url-status=dead}}</ref> Zanska koza prirodno je [[bijelo|bijela]], ponekad blago kremasta sa sivim ili crnim pjegama na nosu ili oko očiju. == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Saanen Goat}} [[Kategorija:Rase koza]] lmuhpqsqpa3d50n4j4oozdbhmiuv8sg 3731842 3731841 2025-07-01T23:09:01Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Sanska koza]] na [[Zanska koza]] bez ostavljanja preusmjerenja: Rijeka Saane izgovara se s početnim Z. Ovako ispada da je koza vezana za Sanu. 3731841 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Saanenziege.jpg|mini|desno|300px|Zanska koza u Švicarskoj]] '''Zanska koza''' je bijela pasmina [[koza]], porijeklom iz doline rijeke [[Saane (rijeka)|Saane]] u [[Švicarska|Švicarskoj]]. To je najvažnija i najpoznatija pasmina koza u svijetu. Nastala je postepenom selekcijom na mliječnost. Danas postoje brojni lokalni sojevi širom svijeta, od kojih su najpoznatiji [[Švicarska|švicarski]], [[Njemačka|njemački]] i [[francuski]]. Zanska koza svjetski je rekorder po količini [[mlijeko|mlijeka]]: 3028 kg u 305 dana.<ref>http://www.poljoberza.net/AutorskiTekstoviJedan.aspx?ime=AG002_8.htm&autor=11</ref> Na naše prostore počela se uvoziti prije [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], a uvoz je nastavljen i poslije rata, u cilju oplemenjivanja domaćih koza. Rezultati oplemenjivanja su se vidjeli u pogledu [[mliječnost]]i, plodnosti kao i u nešto većoj tjelesnoj masi.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090221043025/http://www.poljoprivreda.info/?oid=12&id=493 |archive-date=21. 2. 2009 |url-status=dead }}</ref> Oplemenjene pasmine domaće koze u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i [[Slovenija|Sloveniji]] dobile su status rase, i to kao hrvatska bijela koza<ref>{{Cite web |url=http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070704153432/http://www.hssc.hr/Publikacije/2006/aktivnosti2006.pdf |archive-date=4. 7. 2007 |url-status=dead}}</ref>, odnosno slovenska zanska koza. == Osobine == Ona je srednje krupne ili krupne građe, čvrstih [[kosti]]ju i životinja puna energije.<ref>{{Cite web |url=http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090929191348/http://www.poljomasine.net/eurofarmer/clanci/13-14-2007/13142007-5.aspx |archive-date=29. 9. 2009 |url-status=dead }}</ref> Prosječna težina iznosi 68&nbsp;kg, dok jarčevi teže više od 91&nbsp;kg. Trup im je dug oko 80&nbsp;cm kod koza, te 95&nbsp;cm kod jarčeva. Visina do grebena kod koza prosječno je 74&nbsp;cm, a kod jarčeva 85&nbsp;cm. U prosjeku 100 koza ojari 180–200 jaradi. Porodna masa ženske jaradi je 3,5&nbsp;kg, a muške 4,0&nbsp;kg. Mliječnost iznosi 750–800&nbsp;kg, a laktacija traje 280–300 dana.<ref>{{Cite web |url=http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=30. 6. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070609165436/http://www.vef.hr/org/stocarstvo/prezentacije/Za_Web_pasminska/Seminari/tipovi_i_pasmine_koza_12_sem.pdf |archive-date=9. 6. 2007 |url-status=dead}}</ref> Zanska koza prirodno je [[bijelo|bijela]], ponekad blago kremasta sa sivim ili crnim pjegama na nosu ili oko očiju. == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Saanen Goat}} [[Kategorija:Rase koza]] lmuhpqsqpa3d50n4j4oozdbhmiuv8sg 3 83074 3732117 3731461 2025-07-02T09:02:46Z KWiki 9400 /* Pravopis kategorije */ – Ostala samo ova za biatlon dok ne bude utvrđeno ide li on i pod streljaštvo ili ne. 3732117 wikitext text/x-wiki <div style="float: left;">{{ombox|small=yes|text={{nowrap|BS: '''Odgovaram na poruku tamo gdje se i postavi!''' <br><br>EN: '''I respond to messages at the same place where they have been written.'''}}|type=content}}</div>{{-}} <!-- <big>{{citat|BS: '''Korisnik će uglavnom biti odsutan sljedećih mjeseci zbog poslovnih obaveza i (privremenog) preseljenja.''' <br><br>EN: '''This user will be mostly absent in the next months due to work obligations and (temporary) relocation.'''}}</big> --> <big>'''<br> Napomena: Politička pitanja zabranjena (ex-Yu politika), tj. neću se obazirati na njih. <br> Za novu temu koristite opciju "Dodaj temu". Hvala na razumijevanju.'''</big> {{Korisnik:EdinBot/Arhivirati |brojač = 4 |indeks = Razgovor s korisnikom:KWiki/Arhive |maks_starost_teme = staro(30d) |arhiva = Razgovor s korisnikom:KWiki/Arhiva %(brojač)d |zaglavlje_arhive = {{RazgovorArhiva}} }} == Nekropola stećaka == Šta misliš da uskladimo nazive članaka:<br> na primjer:<br> [[Nekropola stećaka Radimlja]] --> Nekropola stećaka "Radimlja"<br> [[Nekropola Dugo Polje]] --> Nekropola stećaka "Dugo Polje"... ili imaš neku drugu ideju!? --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 09:51, 5 april 2017 (CEST) : Navodnici nisu potrebni. A nazivi bi mogli biti ujednačeni na, npr., "Radimlja (nekropola)", "Dugo polje (nekropola)" (malo P ako je baš polje, veliko P ako je naselje), u skladu s praksom (da prvo ide pojam, pa dodatna odrednica), a ovo ostaviti preusmjerenja (samo prijedlog, nije nikakvo naređenje :-)). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:17, 5 april 2017 (CEST) ==Napravljen čvor== ...gotova stvar...--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 13:48, 10 april 2017 (CEST) Ako si u prilici tamo gdje pronađeš promijeni u samo Logarska dolina , sa malim slovom, bez Ljubno u zagradi. Pozdrav.--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 13:48, 10 april 2017 (CEST) U odnosu na površinu naselja i nadmorsku visinu pretpostavljam da se ski-staza nalazi u naselju Planina, ali nisam siguran.--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 14:01, 10 april 2017 (CEST) == Pregled izmjena == [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Marino&type=revision&diff=2759526&oldid=2588696 Ova izmjena] ne bi trebala biti odobrena tek tako. Razlog: [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Marino&oldid=2759526]. Selam --[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 08:50, 15 april 2017 (CEST) Uradio sam više izmjena na stranici https://bs.wikipedia.org/wiki/Kopnena_vojska_Bosne_i_Hercegovine . Najvećim dijelom se odnose na novoformiranu tabelu, i podatak o donaciji Tenkova iz Turske za sta se na nekim stranim portalima tvrdilo da je donacija Egipta pa je nastala zabuna. LP --[[Korisnik:Knockknock2|Knockknock2]] ([[Razgovor s korisnikom:Knockknock2|razgovor]]) 19:23, 25 mart 2018 (CEST) == Zvono kao spas == Stvarno se tako zvala serija? Ja se ne sjećam nikako, ničega (a pogledao sam na YT neke kadrove).--سلام - <font style="white-space:nowrap;text-shadow:#05df78 0.1em 0.1em 1.0em,#01796F -0.1em -0.1em 1.5em;">[[Korisnik:C3r4|C3r4]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>r2d2</sup>]]</font> 07:51, 25 april 2017 (CEST) : Bila davno na OBN-u, ako me pamćenje ne vara. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 08:00, 25 april 2017 (CEST) ==Smijem li da pitam== šta je korisnik-bot ?--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 13:28, 9 maj 2017 (CEST) : A zašto ne bi smio? :-) Ovo sam ti privremeno dodijelio jer si mašallah vrijedan, :-) pa da Nedavne ne bi bile zatrpane, tj. da je lakše pratiti šta rade ostali korisnici. Rok je 24 sata, ali slobodno možeš reći kad završiš sve što imaš, pa ću vratiti na staro. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:50, 9 maj 2017 (CEST) O.K., nego mi nešto to "bot" izgledalo nesimpatično :)--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 15:16, 9 maj 2017 (CEST) == Date Translation == I'm sorry... I'm updating this tables on 20+ languages, and tried to use automatic update for dates using online translation service. Date it's not a big deal for an advanced translation system, I thought, but it looks like it is... I would try to change this behavior later. Thanks for remark. https://translate.google.com/?source=osdd#auto/bs/12%20may%202017 - Oktobar :P [[Korisnik:5-hydroxytryptamine|5-hydroxytryptamine]] ([[Razgovor s korisnikom:5-hydroxytryptamine|razgovor]]) 19:03, 16 maj 2017 (CEST) : Hahaha :-) Google Translate for Bosnian is not a good choice, obviously. :-) You '''may''' (pun intended :-)) get better results with Croatian or Serbian (Note: the latter uses Cyrillic letters, but the words are pretty much the same). Specifically, regarding the translation of the names of months, only "May" can be a problem because, in English, it has same letters as the verb "may" (who cares about capitalization? :-)). Here are the Bosnian (and Serbian) names (they are not capitalized in any of our languages): januar, februar, mart, april, maj, juni (SR: jun), juli (SR: jul), august (SR: avgust), septembar, oktobar, novembar, decembar. Croats use Slavic-origin names: siječanj, veljača, ožujak, travanj, svibanj, lipanj, srpanj, kolovoz, rujan, listopad, studeni, prosinac; also, in dates they use genitive case of the name of the month (Bosnians and Serbian use nominative case; btw, we all have seven cases). But you can always use number from 1 to 12. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:59, 16 maj 2017 (CEST) == Ostrva == Ćao, KWiki. Znam da si zauzet, ali evo da ipak napišem, pa odgovori kad stigneš. :-) Pogledaj spisak članaka [[:Kategorija:Ostrva|u ovoj kategoriji]]. Poprilično su šareni nazivi, tj. nisu ujednačeni. Recimo, imamo [[Kajmanska Ostrva]] i [[Kokosova ostrva]] (a obje su teritorije koliko mi se čini), [[Britanska Djevičanska Ostrva]] i [[Folklandska ostrva]] (obje su britanske prekomorske teritorije), [[Farska ostrva]] itd (da ne nabrajam pojedinačno). Zato mi nije baš najjasnije kad treba veliko, a kad malo ili bi trebalo sve velikim, odnosno malim, pa bih volio da pojasniš, pa ćemo srediti po uputstvima :-) (nisam našao da si ranije objašnjavao negdje). – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 15:27, 28 juni 2017 (CEST) : I ja sam bio u dilemi i čak premjestio pojedine nazive, a da nisam bio siguran radim li kako treba (a nije bilo kako treba). Da riješimo ovo: 1) ako je riječ o nezavisnoj državi, sve riječi idu velikim (osim veznika) – npr., Zelenortska Ostrva (uz "Z. Republika"); 2) u svim ostalim slučajevima prva riječ velikim, druga (ili ostale) malim, osim ako je vlastita imenica (npr., [[Američka Samoa]]), naravno (dakle, ide Kajmanska ostrva, Folklandska ostrva, Britanska / Američka Djevičanska ostrva /ovdje je D veliko jer se ostrva svakako zovu Djevičanska/, Kokosova ostrva, Farska ostrva itd. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:38, 2 juli 2017 (CEST) == Padežni oblici == Pogledaj padežne oblike za Wikipediju i Wikipodatke [[Korisnik:Srdjan m/Test1|ovdje]]. Treba li iz instrumentala i/ili lokativa izbaciti prefikse "s" i "o"? – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 16:09, 29 juli 2017 (CEST) :Da odgovorim umjesto {{FlowMention|KWiki}}-ja (a danas sam ga sreo face-to-face): izbaci to "s" i "o" iz "šablona" ako će to čudo stalno ubacivati prefikse kad god se upotrijebi, iz praktičnog razloga jer bi npr. neko napisao "razgovor o"... a šablon bi dodao opet jedno "o...wikipediji" (npr.) (ako sam dobro skontao KWikija) ;) --- <font style="white-space:nowrap">[[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]]</font> 22:22, 29 juli 2017 (CEST) :: Pokušat ću sâm promijeniti, mada se ne bih čudio da ovi s Phabricatora zatraže da se opet budemo morali izjašnjavati o svakoj sitnici... :/ – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 23:44, 29 juli 2017 (CEST) == Selam == Selam Iskrajne ;) - [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 09:00, 23 septembar 2017 (CEST) : Ve alejkumu selam. A vraćaj se više... :-)) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 09:02, 23 septembar 2017 (CEST) == Infokutija teniser == Već odavno imam u planu proširiti infokutiju za tenisere i riješiti nekoliko problemčića koji se javljaju u trenutnoj (naprimjer, oznaka za dolare je na početku reda pod "Novčane nagrade" i nazivi parametara nisu baš u skladu s ostalim infokutijama). Možeš li pregledati nazive parametara [[Šablon:Infokutija teniser/igralište/dok|ovdje]] (naprimjer, <code>WHCC</code>, nazive kupova /<code>davis_cup</code>, <code>fed_cup</code>, i tako dalje/ i ovo [[Šablon:Infokutija_teniser/igralište/dok#Dodaci|pod "Dodaci"]])? Samo otvori i izmijeni kako misliš da treba u toj dokumentaciji, a ja ću ostalo uskladiti. :-) – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 14:05, 23 septembar 2017 (CEST) : Što se mene tiče, slobodno može bez svega navedenog. :-) Čak sad ovako i ne znam šta je uopće WHCC i WCCC. :-) Zna se šta je najvažnije u tenisu i to neka stoji (seniorska karijera), a o ostalome se može naknadno ako se ukaže potreba. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:49, 23 septembar 2017 (CEST) :: Koliko sam skontao, WHCC je [[:en:World Hard Court Championships|World Hard Court Championships]], a WCCC [[:en:World Covered Court Championships|World Covered Court Championships]]. Možeš u dokumentaciji prebaciti šta misliš da nije najvažnije pod ovo "Dodatno" na dnu, da znam koji kôd da stavljam u članke kad budem ažurirao. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 15:03, 23 septembar 2017 (CEST) ::: Dobro si skontao. Hm... Onda neka kod ipak ostane kakav jest, zbog ovih tenisera i turnira od prije 50 do 100 godina (ako ikad iko napiše članak o nekom). Ionako se ne prikazuje dok se ne popuni. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:57, 23 septembar 2017 (CEST) == Univerziteti == Ako možeš pogledaj [[Šablon:Univerziteti u Austriji|ovaj]] šablon i uredi imena barem nekoliko univerziteta da napravimo neki standard za nazive članaka o univerzitetima. Nisam siguran da li je Univerzitet Beč, Univerzitet u Beču ili Bečki univerzitet i pored toga da li je Tehnološki univerzitet (u) Graz(u) ili Tehnički univerzitet u Graz(u). --[[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 23:52, 26 septembar 2017 (CEST) == [[:en:FC Zorya Luhansk|FC Zorya Luhansk]] == '''FK Zorja Luhansk''' ili '''FK Zorja Lugansk'''? --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 11:36, 29 septembar 2017 (CEST) : Sad-zasad drži(te) se ruskih verzija naziva, a za dalje ćemo vidjeti. Morat ćemo sačekati novu verziju ''Pravopisa'' jer je trenutna stara za ovo pitanje, tj. ni ne spominje ga jer su se tada još svuda koristile ruske verzije ukrajinskih i bjeloruskih imena, naziva, toponima itd. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:13, 29 septembar 2017 (CEST) == [[Transkripcija]] == Ako može usluga u člancima: * {{ok}} [[Autorizovani neutralni atletičari na Svjetskom prvenstvu u atletici 2017.]] * {{ok}} [[Bjelorusija na Svjetskom prvenstvu u atletici 2017.]] * {{ok}} [[Kazahstan na Svjetskom prvenstvu u atletici 2017.]] * {{ok}} [[Kirgistan na Svjetskom prvenstvu u atletici 2017.]] * {{ok}} [[Ukrajina na Svjetskom prvenstvu u atletici 2017.]], a ja ću nakon toga prepraviti u člancima. Unaprijed danke sch(preglašeno o)n. :) – [[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 07:51, 26 oktobar 2017 (CEST) : Bit će. A evo ti [http://pravopis.hr/uploads/5-o7.pdf nešto] korisno u vezi s ovim. ;-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 08:47, 26 oktobar 2017 (CEST) :: Kad smo kod SP-a, treba li "autorizirani" umjesto "autorizovanih"? Negdje sam bio ispravio u "autorizirani", pa da znam šta u šta da ispravim. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 10:06, 26 oktobar 2017 (CEST) ::: ''Pravopis'' preferira ''-ir-'', a u svakodnevnoj govornoj praksi u bosanskom češće je ''-ov-'', pa sad šta je tu jače? :-) A valjda ''Pravopis''. :) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:33, 26 oktobar 2017 (CEST) Baci pogled u '''[[:Kategorija:Sport u Okeaniji|ovu kategoriju]]''' i obavjesti me ako bude kakva gramatička greška. --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 19:22, 31 oktobar 2017 (CET) : {{Spomeni|Golden Bosnian Lily}}: Treba "''u'' F. Polineziji", na "Nauruu" / "Palauu" / "Tuvaluu" / "Vanuatuu", "u SDM" (ne može se staviti "na" kad su u nazivu "Države" iako je riječ o ostrvima). Dakle, bit će posla. Zato i ti i ostali prvo pitajte, pa onda radite, pa makar nekad ja i ne odgovorio "odmah", uvjetno rečeno (mislim, kad je neki veći broj izmjena u pitanju). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:09, 31 oktobar 2017 (CET) ::Kategorije su napravljene po uzoru na kategorije: [[:Kategorija:Sport na Malti|Kategorija:Sport na Malti]], [[:Kategorija:Sport na Islandu|Kategorija:Sport na Islandu]], [[:Kategorija:Sport na Kipru|Kategorija:Sport na Kipru]], [[:Kategorija:Sport na Farskim ostrvima|Kategorija:Sport na Farskim ostrvima]], [[:Kategorija:Sport na Kosovu|Kategorija:Sport na Kosovu]]... Prepravi glavne kategorije (Kategorija:Sport u/na) a ja ću sporedne ako želiš. Ovih dana sam u gužvi sa vremenom. --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 05:56, 3 novembar 2017 (CET) :::{{urađeno}}: Popravio sam ove što je KWiki naveo (i glavne i potkategorije). – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 12:42, 3 novembar 2017 (CET) ::::"Sport u Portoriku" ili "[https://bs.wikipedia.org/wiki/Kategorija:Sport_na_Portoriku Sport na Portoriku]". [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategorija:Saobra%C4%87aj_u_Portoriku&action=history hmm]. :) --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 08:59, 9 novembar 2017 (CET) ::::: {{Spomeni|Golden Bosnian Lily}}: Prije bih rekao da je "na". Provjerit ću svakako u toku dana. A Haiti jest na ostrvu, ali ga dijeli s drugom državom i zato ide "u" (da ne ostanem dužan objašnjenje). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:14, 9 novembar 2017 (CET) ::::::Hvala, KWiki, skontao sam za Haiti kad sam pogledao kartu :) Uglavnom, u kategorijama '''[[:Kategorija:Sport po državama|Sport u (ili na) ...]]''' ako primijetiš grešku javi (ili popravi). :) --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 12:30, 9 novembar 2017 (CET) ::::::: {{Spomeni|Golden Bosnian Lily}}: "...u Togu", ne "...u Togou" (završno "o" je nenaglašeno). I ipak "prevezi" ove iznad NA Portoriko :-) (kad stigneš, naravno; ustvari, ko prvi stigne već; trenutno imam vremena samo da javim). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 09:53, 20 novembar 2017 (CET) {{Spomeni|Golden Bosnian Lily}}: Za Mecklenburg-Zapadno Pomorje: po pravopisu bi trebalo kao što si i bio stavio, samo što, barem meni, to nema toliko logike – npr., kako bismo deklinirali pokrajinu pod nekim nazivom tipa "Bosanska krajina–Podgrmečje"? Bilo bi malo ''off'' pisati, a naročito govoriti "u Bosanska krajina-Podgrmečju". :-) Zato sam dodao ''-u'' na "Mecklenburg" na svoju ruku, po nekoj prirodnoj jezičkoj logici, pa makar i ne bilo po ''ćitabima'' (nisam provjeravao konkretno ovakve slučajeve, ali opće je pravilo da prvi dio polusloženica uvijek ostaje nepromijenjen /npr., džuma-namaz, džuma-namaza, džuma-namazu.../; e sad, ovo nije klasična polusloženica u punom smislu nego samo formalna, pa možda za njih postoji izuzetak; mislim, bilo bi logike). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:56, 14 novembar 2017 (CET) ::Vaše pitanje (''kako bismo deklinirali pokrajinu pod nekim nazivom tipa "Bosanska krajina–Podgrmečje"?'') A odgovor je: jednostavno! Isto kao i "Južna Bosna-Primorje" ;) --- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 11:59, 14 novembar 2017 (CET) ::: Ma htio sam smisliti nešto što je bliže GBL-u, da ne bude da protežiram širi zavičaj po Wiki. :-D – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:06, 14 novembar 2017 (CET) ::::{{like}} :) --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 17:24, 14 novembar 2017 (CET) {{izvuci}} Šta pravopis kaže: * [[:Kategorija:Jezici u Burundiju]] * [[:Kategorija:Burundiska kultura]] * [[:Kategorija:Burundisko društvo]] * [[:Kategorija:Geografija Burundija]]... Ili ima '''j''' ili nema!? Po meni bi trebalo biti zbog (lakšeg) izgovora. --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 07:40, 15 novembar 2017 (CET) :Ne da treba nego je obavezno, ali nema veze s izgovorom nego s morfologijom: nastavci se dodaju na genitivnu osnovu, a ona je u ovom i sličnim slučajevima na '''j''' (''Burundij-'', ''Malij-'', ''Tokij-'',...). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:36, 15 novembar 2017 (CET) ::Postoji šablon: {{tl|Historija nogometnih trenera}} :) --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 12:24, 15 novembar 2017 (CET) ::: A vidjeh kad sam već sve uradio i sačuvao. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:26, 15 novembar 2017 (CET) :::: Hoćemo li "članak" [[São Tomé]] premjestiti (na Sveti Toma) po uzoru na [[Sveti Toma i Princip]]? --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 19:08, 21 novembar 2017 (CET) ::::: {{Spomeni|Golden Bosnian Lily}}: Ne. Imena gradova ostaju u originalu osim onih koja su malo davnije ušla u naš jezik, pa imaju ustaljeni oblik. A taj članak bilo bi bolje prije proširiti (li obrisati) nego preimenovati. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:11, 21 novembar 2017 (CET) == Odg. na pit. == KWiki napisao: ''Zašto oznaka za referencu u kutiji uskače između broja i jedinice?''. Zato što je šablon tako napravljen...Broj je definiran parametrom, tj. kad napišeš u infokutiji dužina = 11, on umjesto parametra "dužina" piše 11, ono ''km'' nije definirano parametrom nego je bukvalno dodano u šablon nakon parametra npr. <nowiki>{{{dužina}}} '''km'''</nowiki>. Zato kad uneseš referencu iza ''11'', on će napisati ''11'' pa referencu (jer "misli" da je referenca vrijednost parametra) pa tek onda ''km'', tako da ti ispadne tako da ''uskače''. Rješenje jedino da se u infokutiju ubaci još jedan parametar npr. dužina_ref =, gdje ćeš staviti referencu za taj podatak. Primjer možeš vidjeti [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Santa_Clara_River_(California)&action=edit ovdje]. (Amerikanci su stavili parametar ''nešto_footnote'' ili ''nešto_note'' i tu navode referencu.--- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 07:57, 2 novembar 2017 (CET) : Već imamo te parametre (tipa <kbd>dužina_ref</kbd>), i navedeni su [[Šablon:Infokutija vodena površina/dok|u dokumentaciji]]... <s>Preradit ću tu infokutiju kad budem imao vremena da ne dodaje automatski jedinice i da se mogu u istom redu dodavati reference (da se olakša unos).</s> – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 18:10, 2 novembar 2017 (CET) == Brisanje datoteke == [[:Datoteka:Raith Rovers FC (grb).png]], trebalo je samo sakriti staru verziju, ne brisati datoteku. Datoteka se koristi u [[Raith Rovers FC]]. -- [[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 11:05, 9 novembar 2017 (CET) : Bila označena šablonom. :-) Zamolit ću [[Korisnik:C3r4|hemičara]] da to vrati, tačnije, sakrije kad već mogne (nemam nekog iskustva sa slikama osim postavljanja i brisanja :-)). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:55, 9 novembar 2017 (CET) :: Označio šablonom koji mi je [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] rekao ([[Razgovor sa korisnikom:Semso98#Poštena upotreba slika|ovdje]]) da stavim kada treba sakriti staru verziju. --[[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 12:16, 9 novembar 2017 (CET) ::: Šablon ima jasna uputstva vidljiva administratorima na dnu. Namjerno sam napisao šta se podrazumijeva pod "brisanjem" da bi se izbjeglo da neko od administratora obriše cijelu datoteku, ali eto.... Možda je KWikiju promaklo. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 12:54, 9 novembar 2017 (CET) :::: Nisam ni gledao ispod slike. :-) Do mene je. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:02, 9 novembar 2017 (CET) == Pozdrav velikom vođi == Mogao si usput i mene izbrisat. Niste mi javili da je izvršena privatizacija vikipedije. – [[Korisnik:Kensxy|Kensxy]] ([[Razgovor s korisnikom:Kensxy|razgovor]]) 14:41, 17 novembar 2017 (CET) : {{Spomeni|Kensxy}}: He-he... :) Pogrešan si utisak stekao. Zašto je zajednica (a ne pojedinac) pokrenula [[Wikipedia:Projekti/Projekt čišćenja članaka|ovaj projekt]] ako ćemo raditi kontra njega? O tome je riječ. Pokušavamo se riješiti kratkih članaka, pa ne znam koliko ima smisla dodavati nove takve. A, kao što rekoh, svaki obrisani može se začas vratiti ako neko ima volje raditi na njemu. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:52, 17 novembar 2017 (CET) :: Da nisam imao volju i namjeru da proširim izbrisane stranice i da ih dovedem u stanje koje će izazvati tvoje zadovoljstvo ne bih ni počinjao. Međutim, zbog tvog nepromišljenog poteza volja nestade, a želja za daljim uređivanjem u potpunosti prestade. Jer stvarno nije uredu sa tvoje strane da brišeš friške stranice bez prethodne konsultacije sa njenim urednikom.--[[Korisnik:Kensxy|Kensxy]] ([[Razgovor s korisnikom:Kensxy|razgovor]]) 15:27, 17 novembar 2017 (CET) ::: {{Spomeni|Kensxy}}: Slažem se da sam tu pogriješio i nikakav mi nije problem priznati. A razlog je što smo imali ko zna koliko slučajeva da neko tako počne članak i nikad mu se više ne vrati (odatle se i bio nakupio onoliki broj kratkih članaka, zbog kojih je i pokrenut projekt), pa sam se pobojao da i ovo neće biti ti slučajevi (ne zato što ti ne bi imao volje nego što je previše liga i klubova, pa jednostavno ne bi stigao). Izvinjavam se i odmah vraćam obrisano. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:49, 17 novembar 2017 (CET) == Copley == Naletih na [[Copleyeva medalja|ovaj članak]] i na [[Special:Diff/1914245|ovu izmjenu]]. Budući da se izgovara ˈkɑpli / ˈkɒpli (zavisno od AmE/BE; poenta je da je "i" na kraju), je li ovo opet ustaljeni pogrešni izgovor kao u slučaju za Sydney ("sidnej" umjesto ispravnog "sidni")? Ako jest, ima li još ovakvih slučajeva na ipsilon? – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 20:30, 17 novembar 2017 (CET) : Bit će da sam ja ovdje pogriješio vodeći se pisanjem, a ne izgovorom. Bilo mi je na umu da se baš ovih dana vratim na ovo, ali neka si i ti naletio. :-) Pa eto, lahko je uspostaviti pravilo: gdje se ''-(E)Y'' izgovara "i" pisati J iza njega u nastavku za prisvojni pridjev, u suprotnom ne. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:50, 17 novembar 2017 (CET) :: Ma znam za pravilo (logično je ;-)), samo me zanimalo ovo za odstupanje/ustaljenost. Znači, ostaje li "Sydney" "Sidnej" zbog ustaljenosti (tipa "[[Sidnejska "Opera"|Sidnejska opera]]" umjesto "Sidnijska opera")? Ako ostaje, šta s riječima koje imaju isti izgovor (npr., imena/prezimena), a malo se drukčije pišu (tipa [[:en:Sidney Paget|Sidney Paget]] [ˈsɪdni ˈpædʒit] ... trebalo bi po pravilu "Sidneyja Pageta" [[Majstorov palac|ovdje]], recimo.) – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 22:12, 17 novembar 2017 (CET) ::: Kod pridjeva od "Sydney" zasad bih ostavio ustaljeni oblik ("sidnejsk-"), a u pravu si za Pageta. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:50, 18 novembar 2017 (CET) == Datum rođenja i smrti u uvodu == Ćao, KWiki. Da te pitam u vezi [[Special:Diff/2876551|s ovom izmjenom]] i sličnim... Ima li nekakav problem u vezi s trenutnim oblikom datuma rođenja i smrti (recimo, taj što je bio u toj izmjeni) pa zato uklanjaš ili je nešto drugo? Lično ih dodajem u nove članke jer mislim da je bitno za uvod (po meni bi dodavanje mjesta rođenja i smrti ''uz datum'' bilo pretrpavanje /kao što je, naprimjer, [[John Frederick William Herschel|ovdje]]/, odnosno da je sâm datum "sweet spot" između pretrpanosti i korisnosti/relevantnosti tog podatka). Znam da se može vidjeti u infokutiji (kad je ima), ali opet kontam da je dovoljno važno da se uvrsti, a i nekako mi "bolje" izgleda kad ima nešto u zagradama nakon kojih ide "bio je", nego kad odmah stoji "bio je" nakon imena (naprimjer, [[Alessandro Volta|ovdje]]). Zanima me šta ti misliš. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 16:43, 5 decembar 2017 (CET) : Ja ih uklonim ako u članku ima infokutija (ne diram ako je nema) baš zato što mi to djeluje kao ponavljanje suhih podataka (kutija je odmah tu, nije negdje "zavučena" i sve se lijepo vidi :)). Ne kažem da sam sad u pravu, samo opisujem kako to shvatam. Ako je pogrešno, neću to više dirati, nikakav problem. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:23, 5 decembar 2017 (CET) == Mala napomena... == ... za zastave:<br> šablone kao npr: <code><nowiki>{{ZD-B|BIH}} [[Bosna i Hercegovina]]</nowiki></code>, <code><nowiki>{{ZD|BIH}} [[Bosna i Hercegovina]]</nowiki></code>, <code><nowiki>{{ZID|Bosna i Hercegovina}}</nowiki></code>... pišemo u ovakvom obliku '''<nowiki>{{ZID|Bosna i Hercegovina}}</nowiki>'''. Postoje napomene kao na primjer [[Wikipedia:Čaršija/Tehnika#Posao za bota|ovdje]], [[Šablon:Sjedinjene Američke Države|ovdje]], [[Šablon:Indija|ovdje]]... :) --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 17:14, 14 decembar 2017 (CET) : Navika jedna muka, a odvika sto i jedna. :-) Upotrijebim ponekad i te novije, ali morat ću se i naviknuti na njih. :) P. S: Na EN (a vjerovatno ne samo kod njih) imaju i šabloni tipa <nowiki>{{AUS}}</nowiki> (samo s troslovnom oznakom za državu, a prikaže i zastavu i ime), pa sad trebamo li ih i mi napraviti ili ne – dalo bi se razmisliti. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:25, 14 decembar 2017 (CET) == Bez tačke -> s tačkom == Zar ne bi bilo bolje kategorije kao, npr., [[:Kategorija:1864 u Sjedinjenim Američkim Državama]] pisati gramatički dok ih je manje nego kasnije (kad ih bude hiljade) prepravljati? Nedavno smo imali primjer s kategorijama o nogometu ([[:Kategorija:1980 u nogometu|Kategorija:1980 u nogometu]]) itd. – [[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 15:03, 15 decembar 2017 (CET) : Misliš da mi nije prošlo kroz glavu? :-) Samo nisam htio odstupiti od dosadašnje prakse, jer, iako jest greška, ona je svuda ista. Jedino ako se to ne može ispraviti botom (ono nekad što se nadamo)... E onda smo gotovi. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:09, 15 decembar 2017 (CET) ::Ako nemamo bota za ovu akciju, može se napraviti plan: svaki admin po jedan kontinent i to je to :) --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color:black;">Golden</span> <span style="color:green;">Bosnian</span> <span style="color:blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor sa korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 15:12, 15 decembar 2017 (CET) :::Pik moja Antarktika! --- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 15:20, 15 decembar 2017 (CET) == Odmaknuto ili primaknuto == Šta ono [[Special:Diff/2864927|rekosmo]] za naslove [[Nogometne utakmice Brazil - Andora|ovakvih članaka]]? "Brazil–Andora" ili "Brazil – Andora"? Pretpostavljam da je primaknuto, ali [[:Kategorija:Utakmice nogometnih reprezentacija|budući da ih je mnogo]], rekoh bolje da pitam. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 15:08, 30 decembar 2017 (CET) : Provjerio. Odmaknuto. Da se i to skine s dnevnog reda. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:08, 30 decembar 2017 (CET) == Jasmin Mrkonja == Možeš li ovde da uradiš članak o rukometašu [https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D1%81%D0%BC%D0%B8%D0%BD_%D0%9C%D1%80%D0%BA%D0%BE%D1%9A%D0%B0 Mrkonji] koji je iz Zavidovića, igrao je za šabačku Metaloplastiku. Pozdrav. -- [[Korisnik:Soundwaweserb|Soundwaweserb]] ([[Razgovor s korisnikom:Soundwaweserb|razgovor]]) 11:28, 20 januar 2018 (CET) : Znam ko je. ;-) Hvala na prijedlogu. {{like}} Sad će morati čekati kao što čeka i većina drugih stvari jer sam u priličnoj gužvi s poslom, ali kad se oslobodim, moj je (ako me ko ne pretekne dotad :-)). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:52, 20 januar 2018 (CET) == Šablon za arapski (i slične jezike) == Kad budeš imao vremena, pogledaj [[Šablon:Jez-ar/igralište|ovaj šablon u igralištu]]. Želim pružiti mogućnost da se napiše i latinizirana verzija takvih pisama, ali ne znam treba li ubaciti parametar za transkripciju ili za preslovljavanje (transliteraciju). – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 16:11, 28 januar 2018 (CET) : ''Pravopis'' daje primjere samo za imena iz malo davnije prošlosti, koja se kod nas pišu fonetski. Uopće se ne spominje važi li to i za savremena imena ili se za njih primjenjuje međunarodna (što će reći: engleska) transkripcija (mada vidim da se mi na Wiki uglavnom koristimo engleskom), tako da ne znam sad ni ja šta je bolje odabrati. A "obične" riječi... Valjda bi njih trebalo fonetski, s tim da se zadržavaju apostrof i udvojeni suglasnici po potrebi). Ne znam je li ti ovo i od kakve pomoći. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:49, 28 januar 2018 (CET) :: Eh, samo me više zbuni. ;-) Mislim da ću staviti onako kako je na en.wiki. Parametar je ionako "trans", tako da će biti lako kasnije promijeniti tekst koji se ispisuje s "transliteracije" na "transkripciju" (ako bude potrebno) jer počinju isto, a vrijednosti prilagoditi. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 16:54, 28 januar 2018 (CET) == Pozdrav za staru raju :) == Zar si to preuzeo [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Razgovor_s_korisnikom:Baskethoop&action=history botovske poslove]? ;) -- [[Korisnik:Edinwiki|<font style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></font>]]<sup>([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<font color="green"><b>r</b></font>]])</sup> 19:54, 8 mart 2018 (CET) : Pa kad pravi botovi spavaju. :-P Ooj, pa gdje si, bolan, Sunce te (o)grijalo? Šta ima, kakav si itd., itd.? – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:58, 8 mart 2018 (CET) :: Neka, vidim na koga mogu računati kad mene i bota nema. :) Ma super sam, uglavnom sve pod kontrolom. Ali kako vidiš skroz sam zaboravio za wiki pa mi nešto naumpalo da malo navratim. Šta se ovdje dešava i šta sam propustio? Kako si ti? Jeli te slušaju? -- [[Korisnik:Edinwiki|<font style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></font>]]<sup>([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<font color="green"><b>r</b></font>]])</sup> 20:05, 8 mart 2018 (CET) ::: Imam i ja povremenih pauza u radu na Wiki zbog pravog posla, ali držim se tu uglavnom (ono, radim i dalje svoje oblasti, ažuriram koliko stignem /a nikad ne stignem sve/, pišem manje novih). Slušaju li me? Pa, većinom. :) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:21, 8 mart 2018 (CET) Evo nakon Cere i AnTonija i ti si došao na red. Poslao sam ti ranije moj odgovor na tvoju poruku sa pitanjem dobro/zdravo za burazere. To je lijepo. Ima jedna sitnica koju sam zaboravio da s tobom raspravim. Prošle godine si mi nešto popravljao po Ranoj bizantijskoj umjetnosti. Ma gramatičke stvari nisu sporne, jer kad se radi i griješi se. Naročito kad se uzima materijal iz više knjiga, od kojih je svaka imala više od 500 stranica. Nego, ona tvoja "zahvalnica" u stilu "hemičar jezikoslovac" nekako je bila onako tvoj pogolemi promašaj, a pomalo i uvreda. Ti i ja smo jako lijepo sarađivali ovih zadnjih 4-5 godina, a ne znam šta ti bi pa tako nešto provali. Iskreno se nadam da si pokušao da se našališ, ali eto ispade neslana šala. Ako nije bila šala, e onda meni ne preostaje ništa drugo nego da dođem do nekih zaključaka koji nisu nimalo prijatni za tebe, a i nije ih lijepo iznositi na ovako jednom javnom mjestu. Naravno da sam napravio grešku i to je sve u redu ako je i ispraviš. Nema nikakvih problema, ali ja lično vjerujem da se mogu koristiti obje varijante (zapadna i istočna) u slučaju riječi "hrišċanski/kršċanski." I jedna i druga su pravilne, a to je jedna od mnogih stvari po kojima je BiH posebna. Nisam htio ništa da pjenim ni da diram, jer meni je bitno znanje, a ne neko sad naduravanje i nabijanje mog ega nekom drugom. Najbolji primjer za ovo ti je i kad je naš Munja blaženi na stranici [[Cyril Genik]] obrisao infokutiju zajedno sa slikom koja je tu bila odranije. Po meni je to čisti vandalizam, ali pošto dotični lebdi tamo negdje u dalekim i hladnim prostranstvima asteroidnog pojasa između Marsa i Jupitera, najbolje ga je ostaviti da tovi svoj ego. Nego da se sad vratimo opet tebi. Sjeti se kad te je onaj Ukrajinac zamolio da gramatički popraviš stranicu [[Limena katedrala]]. Tvoj odgovor njemu je bio u stilu: nemam vremena, ali eto mene interesuje samo Islam. Da popravim utisak o nama kao wiki - zajednici ja sam je donekle gramatički popravio. Povrh toga sam te zamolio da vratiš ukrajinske oblasti koje si ti obrisao, a zatim sam uzeo da ih radim. Prekinuo sam svoj rad na Vizantijskoj umjetnosti i uzeo da radim ukrajinske oblasti. Ja nisam tebi ništa prebacio po ovom pitanju, jer to se ne radi jaranima. Onaj Ukrajinac se kasnije zahvaljivao, a svojim primjerom sam ti pokazao da smo mi ipak jači kad smo složni i da se bolje uklapamo sa vanjskim svijetom kojeg smo i dio. Ne treba da se zatvaramo, nego da sarađujemo sa svijetom. Nadam se da je ovo bilo ljekovito za tvoj hercegovački ego i da mala drugarska kritika i ukazivanje na neke stvari neċe uticati na naše dobre drugarske odnose. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 03:17, 14 mart 2018 (CET) : {{Spomeni|Nerko65}}: Nisi baš sve povezao kako treba. Idemo redom:<br/> :Zahvala "hemičaru pravopiscu" nije bila upućena tebi nego našem dežurnom "hemičaru" jer me prethodno nešto pitao u vezi s nečim u tom članku ili mi napomenuo da bi trebalo popraviti (malo je davno bilo, pa se ne mogu svakog detalja sjetiti), a ja i on znamo se i "licem u lice", pa u sažecima ponekad bude obosmjernih poruka i pošalica. :-)<br/> :"Kršćanski / hrišćanski" – u ''Pravopisu'' iz 1996. oba su naporedna; u priručniku istog autora iz 1999. ima samo "kršćanin". ''Pravopis'' inače daje blagu prednost zapadnim oblicima u odnosu na istočne u primjerima ovog tipa.<br/> :Zanimanje (samo) za islam = u smislu rada na Wikipediji kad su religije u pitanju (najčešće nemam vremena ni za islam, kamoli za ostale religije i općenito sam malo uradio u toj oblasti, kad sve saberem).<br/> :Brisanje – nekad je to brisanje s namjerom da se malo "pogura" rad na njima (članci podložni brisanju često znaju dugo stajati da ih niko ne dira, a kad se neki obrišu, to upadne u oko ponekome /ne mislim sad na tebe i ukrajinske oblasti nego općenito/, pa upita da budu vraćeni; dakle, mali psihološki trik ;-)).<br/> :No sikiriki, sve u redu. I bolje je što si me pitao, da ne bi štogod ostalo nejasno. P. S: Dobro došao nazad. :) Koliko god ti život dozvoli biti tu vrijedno je. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 04:25, 15 mart 2018 (CET) == Kečeri u Saudijskoj Arabiji == Možda bi vas ovo moglo zanimati: [https://en.m.wikipedia.org/wiki/WWE_Greatest_Royal_Rumble WWE Greatest Royal Rumble]. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Uspjeh je ključ života|Uspjeh je ključ života]] ([[Razgovor s korisnikom:Uspjeh je ključ života|razgovor]]) 12:34, 26 mart 2018 (CEST) I zahvaljujem na Dobrodošlici. [[Korisnik:Uspjeh je ključ života|Uspjeh je ključ života]] ([[Razgovor s korisnikom:Uspjeh je ključ života|razgovor]]) 12:34, 26 mart 2018 (CEST) == 74:30 == [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Oganeson&diff=2922147&oldid=2922146 عَلَيۡهَا تِسۡعَةَ عَشَرَؕ] :) slučajnost.--- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 19:23, 30 mart 2018 (CEST) == Novi pravopis == Dolazi nam u aprilu sad. 😉 —[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 21:04, 4 april 2018 (CEST) : Gdje si čuo, gdje si čuo? :-) Za muštuluka si. :-) Čekam(o) ga k'o Penelopa Odiseja, ihahaj... – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:19, 4 april 2018 (CEST) :: Posjeti ''pravopis.ba'' ⚜️👍 —[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 08:54, 5 april 2018 (CEST) ::: U međuvremenu sam vidio (dobio) neke riječi i mogu samo reći da mi Kulinova povelja djeluje prirodnije / bosanskije od njih. No, vidjet ću još. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:29, 5 april 2018 (CEST) == Portal 365 == Pogledaj ovaj [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamil_Stoch&type=revision&diff=2925957&oldid=2921293 portal]! Napravio sam šablon 365-1 za skokove, a koristim ga kao 365 za biatlon. Pregledni rezultati i za skijaške skokove! --[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]<sub>([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])</sub> 19:30, 9 april 2018 (CEST) == Novi highlight == Sve sam vidio ali olx.ba kao referencu još nikad ([https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Avdo_Sofrad%C5%BEija&curid=87342&diff=2932076&oldid=2932075 do maloprije]).--- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 22:07, 5 maj 2018 (CEST) == Galerija Novi hram == Pozdrav, KWiki, trebala bih malu pomoć. Je li na Wikipediji bio članak [[Galerija Novi hram]] u Sarajevu? Tražila sam da nije izbrisan i ne mogu da nađem. --[[Korisnik:Sophie&#39;sWorld|.sophie ]] ([[Razgovor s korisnikom:Sophie&#39;sWorld|razgovor]]) 23:23, 24 maj 2018 (CEST) : Pa gdje si ti? :-) Vidim da opet navraćaš. I drago mi je to vidjeti. Kako si? A što se galerije tiče, zaista ne znam, da ne pričam napamet (a nije ni iz nekog od područja koja pokrivam). Pretražio sam i ja nabrzinu u zapisniku brisanja, ali nije ništa izbacilo, pa ili sam loše pretražio ili članka nikad nije ni bilo. Uglavnom, krajnji je ishod isti: nema ga. :-) Ako imaš (dovoljno) materijala (i vremena), samo piši. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:32, 25 maj 2018 (CEST) :: Hvala, nasla sam malo vremena da radim :) Napisat cu clanak uskoro. Jos nesto sam htjela da vidim: postoji li mogucnost da se clanak [[Grafika]] malo izmjeni u smislu kako su druge wiki radile, da je clanak direktno vezan za likovnu umjetnost (kao kod hr. wiki https://hr.wikipedia.org/wiki/Grafika) ili da se doda Graphic (disambiguation) (kao na en wiki https://en.wikipedia.org/wiki/Graphics) -- [[Korisnik:Sophie&#39;sWorld|.sophie ]] ([[Razgovor s korisnikom:Sophie&#39;sWorld|razgovor]]) 12:50, 25 maj 2018 (CEST) ::: Ne znam (na) šta tačno misliš. Grafika je opći (i širok) pojam pod koji se podvode pojedinačne vrste i tehnike, pa bi se i članak trebao ukratko dotaći svake od njih, a tamo gdje ima dovoljno materijala nije nikakav problem (tačnije: poželjno je) napraviti poseban članak o datoj vrsti ili tehnici (koliko vidim, tako je i na EN Wiki, a mi uglavnom prevodimo s nje). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:27, 25 maj 2018 (CEST) ::: Možeš li izbrisati [https://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Georges_Braque.jpg ovu sliku]? Kad stignem, sredit ću i članak o grafici; sad sam bolje razumjela da je rađena po EN Wiki. -- [[Korisnik:Sophie&#39;sWorld|.sophie ]] ([[Razgovor s korisnikom:Sophie&#39;sWorld|razgovor]]) 00:53, 29 maj 2018 (CEST) :::: Izbrisano i sređeno ono što ima o Braquesu. Inače, nedavno sam uradio [[Tri muzičara|članak]] o jednoj Velázquezovoj slici s namjerom da nastavim tu i tamo raditi na [[Šablon:Diego Velázquez|tome]] jer ima dosta članaka koji su kratki, a opet zadovoljavaju neki minimum da mogu stajati na Wiki. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 03:27, 29 maj 2018 (CEST) Hvala za sliku. Planiram i ja srediti svoje kratke clanke, imam ih par :) --[[Korisnik:Sophie&#39;sWorld|.sophie ]] ([[Razgovor s korisnikom:Sophie&#39;sWorld|razgovor]]) 00:47, 31 maj 2018 (CEST) ==Majdanpekp== Prijema ovom tekstu to je u Austrijskom carstvu [http://scindeks.ceon.rs/article.aspx?artid=0367-598X1002157H] ali navodi na Austriju, Cesku i Bohemiju.--[[Korisnik:Свифт|Свифт]] ([[Razgovor s korisnikom:Свифт|razgovor]]) 22:14, 9 juni 2018 (CEST) :To je [[Chemnitz]], samo što je na sr.wiki pravilno transkribiran u ''K'' a ne u ''Š'' (nije Sch nego Ch) :) --- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 22:22, 9 juni 2018 (CEST) :: I ja sam to prvo pomislio, ali bit će da su Šemnice i Jáchymov u Češkoj, prema ovom linku. Uostalom, lahko je ispraviti uvijek ako se ispostavi drugačije. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:26, 9 juni 2018 (CEST) Božić je prvi započeo sa probnim otkopima a prvi koji je otkrio Majdanpek u novije doba je bio baron Herder Saksonac 1835 [https://www.knjizara.com/Rudarsko-putovanje-po-Srbiji-1835-godine-Sigmund-August-Volfgang-fon-Herder-141755]--[[Korisnik:Свифт|Свифт]] ([[Razgovor s korisnikom:Свифт|razgovor]]) 23:08, 9 juni 2018 (CEST) == Mobilni prikaz == Nikad se nije ni prikazivalo pojedine sablone na mobilnoj verziji. Vazi za svaku Wikipediju, osim za infokutije. Jedino da prebacis na desktop verziju (ima na dnu), pa da prikaze. Selam 🤠 —[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 23:46, 14 juli 2018 (CEST) == Wikimedia CEE Meeting 2018 == Hi KWiki, I have opened a discussion about selection of Bosnian representatives to [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2018|Wikimedia CEE Meeting 2018]], a meeting of Wikipedians from our region, Central and Eastern Europe, here: [[Wikipedia:Čaršija#Wikimedia CEE Meeting 2018]]. Fellow Wikipedians suggested you as a possible candidate. Can you please confirm if you are interested in participation? We would need to know who are the Bosnian representatives tomorrow (15 August) by the end of the day. Thank you, on behalf of Wikimedia CEE Meeting team – [[Korisnik:NickK|NickK]] ([[Razgovor s korisnikom:NickK|razgovor]]) 16:25, 14 august 2018 (CEST) == Pasiv == Hvala na sugestijama. Navikao sam se na ovaj jezik koji koristim ovdje preko bare, pa mi to postalo sasvim normalno. Napravi tabele i drugih slikara pa da radim "u pauzi" između golemih stranica. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 13:13, 28 oktobar 2018 (CET) == Caravaggio == Zamolio bih te da kad budeš radio novu tabelu, obavezno mi pripremi Caravaggia. To bih volio da zaplavim, naravno poslije ona 2 što si mi veċ savjetovao da uradim. Nevezano za ovu temu, juče sam gledao stranicu o Pachelbelu što si mi davno savjetovao da je uradim. Sad kad sam završio Josepha Haydna, sad je i to došlo na red. Ovih dana dolazi i moj burazer filmadžija kao pojačanje našem timu, pa idemo po starom. Pozdrav. – [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 17:32, 31 oktobar 2018 (CET) : To se traži. :-) {{like}} A za Caravaggia (ili bilo kojeg slikara) jednostavno ne smijem ništa obećati, ali držat ću ga na umu, pa... – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:50, 31 oktobar 2018 (CET) == Nazivi pojedinih naselja u Ukrajini i Bjelorusiji == Prelistavao sam neki dan nedavne izmjene i naletio na [[Razgovor:Černobil|ovu poruku]]. To me navelo da vidim s tobom oko pojedinih imena ukrajinskih i bjeloruskih naselja. Budući da je dosta toga ušlo posredstvom ruskog, opet se pitam koji bi to bili ukorijenjeni nazivi, a koji ne. Uzmimo [[Kijev]] – to je sigurno ukorijenjeno, odnosno nema šanse da će biti Kijiv po ukrajinskom. Onda sam vidio da si premjestio Harkov na [[Harkiv]], pa sam se zapitao šta s gradovima kao što su [[Lavov]] (ukr. Львів, rus. Львов), Vitepsk (bje. Віцебск, rus. Витебск), Polock (bje. По́лацк, rus. По́лоцк) itd. A i Чернобыль (odnosno ukr. Чорнобиль) svakako bi trebalo premjestiti da ima lj na kraju. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 12:16, 8 decembar 2018 (CET) : Nažalost, i novi pravopis potpuno je zaobišao ukrajinski i bjeloruski, kao da ne postoje, tako da ne mogu ništa reći. A za Harkiv sam bio i zaboravio da sam ga premjestio. Kod nas u literaturi ustaljene su ruske verzije imena [lično smatram da je ruski "najnormalniji" od ova tri jezika, tj. najviše je očuvao vezu s korijenom; ukrajinski ima nekoliko fonetskih specifičnosti (npr., ikavizam, kao kod Dalmatinaca), ali je većinom sličan ruskom (iako ima i elemenata sličnih poljskom), a Bjelorusi su reformisali pravopis i uveli tzv. "akanje" (izgovaranje svakog nenaglašenog O kao A) i u pisanje (u ruskom je to samo u izgovoru, za ukrajinski ne znam) tako da su najviše "zastranili", uvjetno rečeno, i njihova je imena po novom pravopisu dosta teško skontati i povezati s ruskim oblikom]. Nisam institucija i ne mogu na svoju ruku odlučiti šta uraditi ovdje. Mogu samo preporučiti da se do daljnjeg držimo ruskih verzija, zbog ukorijenjenosti (što znači da se Harkiv može vratiti na Harkov /iako znam da bi još Ukrajinaca moglo prigovoriti ako ih "put" nanese ovdje, ali možemo im lijepo objasniti stvar/). P. S: Pogledaj [http://pravopis.hr/pravilo/pisanje-imena/47/ ovo] i [http://pravopis.hr/uploads/5-o7.pdf ovo], ako već nisi. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:27, 9 decembar 2018 (CET) == dždž == Treba li da AWB-om popravim to u tekstovima?--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]<sub>([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])</sub> 17:25, 27 decembar 2018 (CET) : Možeš, a i ne moraš. Ovo je sitnija stvar, tj. oboje je prihvatljivo, samo sam pojednostavio jer je odavno udomaćeno. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:30, 27 decembar 2018 (CET) ::Samo reci, nemoj Gubiti vrijeme!--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]<sub>([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])</sub> 17:33, 27 decembar 2018 (CET) == Arapski --> bosanski == Mislim da je '''hadž''' u odnosu na '''hadždž''' neispravno! U pitanju je '''tešdid''' na slovu dž. Takve primjere imamo i u riječima [[Allah]], [[Muhammed]]... ("donekle" i u riječima: [[Mekka]]...) Znamo da promjenom jednog fethe, kesre, damme, tešdida riječ apsolutno mijenja i prijevod. -- [[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color: black;">Golden</span> <span style="color: green;">Bosnian</span> <span style="color: blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor s korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 20:10, 4 januar 2019 (CET) : Onda se žali Haliloviću. :-) A znam vrlo dobro to što kažeš. U ''Pravopisu'' je ''hadž'', ali je ''zul-hidždže'' (uz ''zul-hidže''). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:31, 4 januar 2019 (CET) == [[Vijek]] -> [[stoljeće]] == Zašto? Neko pravilo? [[Wikipedia:Pravopis bosanskog jezika|Pravopis]]? [[Konsenzus]]? Onako... "ofrlje"!? --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color: black;">Golden</span> <span style="color: green;">Bosnian</span> <span style="color: blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor s korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 12:28, 10 januar 2019 (CET) :Zašto se mijenjaju sinonimi? --- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 12:33, 10 januar 2019 (CET) :: "Vijek" i "stoljeće" nisu sinonimi ''per se'' (vijek trajanja, životni vijek, srednji vijek, radni vijek - probajte tu staviti "stoljeće"). Stvar je u preciznosti. Stoljeće je uvijek upravo to – 100 ljeta / godina, a vijek je to samo uvjetno, u kontekstu. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:00, 10 januar 2019 (CET) ::: Nisam dobio zadovoljavajući odgovor! Ili sam ga dobio, a da ga nisam shvatio! A budući da ga nisam shvatio, vjerovatno će se onda buduće prepravka s ''stoljeća'' na ''vijek'' smatrati vandalizmom (jer već imamo prijetnje pojedinih "administratorčića" da se "Švajcarska" ne smije prepraviti u "Švicarska" te da ću biti sankcionisan). Jednostavno, bojim se da kakav "admin ne iskoči iz grmlja" (citat mog prijatelja) i pojede Crvenkapicu. -- [[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color: black;">Golden</span> <span style="color: green;">Bosnian</span> <span style="color: blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor s korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 13:25, 10 januar 2019 (CET) ::::U ovom [https://pravopis.ba/ novom pravopisu] (tačnije mobilna aplikacija) kaže sljedeće: '''vijek''', ''nom. mn.'' vijekovi / vjekovi. Dakle riječ nije neispravna niti je pogrešna, prema tome nema smisla mijenjati je s nekom drugom riječi. --- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 13:45, 10 januar 2019 (CET) ::::: @GBL: Moguće je da samo nisi shvatio. (Iako je precizno navedeno, tako da ne može ostati nejasnoća, ali dobro.) Ne znam kako se "vijek" i "tisuća" mogu dovesti u vezu; može samo "milenij". Po novom pravopisu može i "Švicarska" i "Švajcarska" i tu je sloboda izbora, u ličnoj upotrebi; za nazive članaka postoji konsenzus. P. S: "Pošto" je vremenski veznik (= "nakon što"). U značenju koje si namjeravao upotrijebiti može stajati samo "budući da" na početku rečenice, odnosno "s obzirom na to da" u sredini rečenice. Ne postoji riječ "ubuduća"; postoji prilog "ubuduće" ili pridjev "budući/-a/-e". Dalje, načelno treba "smatrati nečim", ne "smatrati kao nešto". Prije pisanja / raspravljanja o jeziku trebalo bi prvo vladati njime, tj. značenjima i konstrukcijama kako treba. Ako neko počne smatrati da radim na štetu bosanskog jezika, onda nemam šta više reći. <br/> @C3r4: Niko nije ni rekao da je '''riječ''' neispravna (naprotiv, savršeno je ispravna) nego da je '''značenjski''' manje precizna od riječi "stoljeće" za stogodišnji period. Naučite čitati šta piše(m). Nije ovo strani jezik da bude toliko nejasno. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:59, 10 januar 2019 (CET) :::::: Mislim da je GBL mislio na ''stoljeće'' a ne ''tisuću''. Btw. vijek znači 100 godina isto kao i stoljeće. Kako neka riječ može biti značenjski preciznija od druge koja isto znači? Kako može npr. kruh biti značenjski precizniji od hljeba i obrnuto? Stoljeće je vjerovatno nastalo od ''sto'' + ''ljeto'' (ti to bolje znaš :) :) kao što je NaCl nastalo od Na + Cl (što ja bolje znam hehehe), poenta je ako i jedna i druga riječ savršeno dobro zamjenjuju jedna drugu a istovremeno po pravopisu su dopuštene i ispravne obje, uz to da smo nekad davno napravili konsenzus i kazali: ok, vijek i stoljeće, otok i ostrvo su sinonimi, međutim u naslovima članaka koristit ćemo ostrvo i vijek, dok u tekstu članka je dozvoljeno korištenje obje varijante, uz opasku ako je neko već započeo članak korištenjem jedne varijante nećemo mijenjati u drugu.--- [[Korisnik:C3r4|CH<sub>3</sub>OHCl<sub>3</sub>Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|<sup>dodaj H<sub>2</sub>O</sup>]] 14:06, 10 januar 2019 (CET) ::::::: Upravo sam gore u zagradi naveo primjere koji jasno potvrđuju da "vijek" i "stoljeće" nisu sinonimi, odnosno međusobno zamjenjivi, za razliku od "otoka" i "ostrva". A s ostalim se slažem. P. S: Može se promijeniti izbor između varijanti i u napisanom članku; bitno je samo da je u istom članku svuda ista, zbog dosljednosti, a do autora je koju će već odabrati. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:00, 10 januar 2019 (CET) {{izvuci}} Ostajem pri svojoj tezi da je vijek ispravnije od stoljeća, Švicarska od Švajcarske... a razloge ću zadržati za sebe. Naravno, da sam lično pisao rječnik umjesto Halilovića dodao bih u rječnik sve te riječi, ali bih naveo i prednost 2:1 u korist već prvonavedenih riječi. Razlozi su očiti ako prođemo Bosnom kroz gradoveeeee... --[[Korisnik:Golden Bosnian Lily|<b><span style="color: black;">Golden</span> <span style="color: green;">Bosnian</span> <span style="color: blue;">Lily</span></b>]] <small>([[Razgovor s korisnikom:Golden Bosnian Lily|r]])</small> 14:48, 10 januar 2019 (CET) : Svako ima pravo na mišljenje. (Usput, nisam nigdje spomenuo "hiljadu".) -- [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:00, 10 januar 2019 (CET) == [[Prva nogometna liga Litvanije]] == Hello. I looked at [[Prva nogometna liga Litvanije]] and was suprised, that BS_wiki Prva liga is profesional and called A lyga. In Lithuania profesionalna liga '''A lyga'''. And '''Pirma lyga''' is a second tier, semi-profesional league. I think bosnians a little bit confused about LT lyga`s and their levels. [[:en:A Lyga]] (lt. A lyga) and [[:en:I Lyga]] (lt. Pirma lyga) -- [[Korisnik:Makenzis|Makenzis]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:00, 10 januar 2019 (CET) == Aljazeera Balkans - Certifikat == [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Zuko_D%C5%BEumhur&curid=2811&diff=2981721&oldid=2978715 Vidim] da imaju problem sa certifikatom. Inače je uvijek poželjna zaštićena konekcija preko HTTPS-a, ali dobro, važnije je da link uopšte funkcioniše. :) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 15:02, 16 februar 2019 (CET) : To ti je za mene špansko selo. :-) No, samo neka radi. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:00, 16 februar 2019 (CET) == Hatnote == Koja bi bila najbolja riječ za [[:en:Wikipedia:Hatnote|Hatnote]] na našem? :) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 20:59, 17 februar 2019 (CET) : Ukratko: nemam pojma. :-) Nemamo riječ, jedino da smislimo neku, tipa "Vršna napomena". :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:06, 17 februar 2019 (CET) :: Neradi se o napomenama, nego o tzv. "notama na vrhu" (i.e. {{tl|Drugo značenje}}, {{tl|Preusmjerenje}}). Izmislit ćeš ti nešto, siguran sam u tvoju kreativnost. :) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 22:27, 17 februar 2019 (CET) :::Opaska :D --[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 22:30, 17 februar 2019 (CET) ==Vjetrenjača i druge priče== * YouTube nije pouzdan izvor?! Zavisi koje video klipove linkuješ! Usmeravam na dokumentarne i edukativne priloge. Čak i B92 je u svom tekstu koji sam postavio u članku stavio link za youtube kanal Nacionalne geografije.--[[Korisnik:Свифт|Свифт]] ([[Razgovor s korisnikom:Свифт|razgovor]]) 15:51, 18 februar 2019 (CET) Ok :)--[[Korisnik:Свифт|Свифт]] ([[Razgovor s korisnikom:Свифт|razgovor]]) 17:41, 18 februar 2019 (CET) == [[Posebno:Doprinos/BRPever]] == Hello can I ask why did you block one of our [[m:swmt]] members? He was reverting vandalism and blanking on this wiki as part of his job.[[Korisnik:Aldnonymous|Aldnonymous]] ([[Razgovor s korisnikom:Aldnonymous|razgovor]]) 13:47, 2 mart 2019 (CET) : {{Spomeni|Aldnonymous}}: Hah... I did not even realize it. A mistake in hurry – I wanted to block the other guy, whose action was reverted. I am very sorry. I unblocked BRPever right away. Thank you very much. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:53, 2 mart 2019 (CET) ::Oh it's fine for me, I see no harm done as long the block log didn't incriminate BRPever, thanks for unblocking BRPever.-[[Korisnik:Aldnonymous|Aldnonymous]] ([[Razgovor s korisnikom:Aldnonymous|razgovor]]) 13:55, 2 mart 2019 (CET) ::Thanks! everyone makes mistake once in a while so no problem.:) --[[Korisnik:BRPever|BRPever]] ([[Razgovor s korisnikom:BRPever|razgovor]]) 14:01, 2 mart 2019 (CET) == O linkovima == Preuzeli smo {{tl|Datum rođenja i godine}} i {{tl|Datum smrti i godine}} sa EN wiki koji koriste [[Modul:Age]]. Standard na EN wiki je da nema linka u datumu, jer je nepotrebno (ima neka smjernica tamo, zna Edinwiki). {{tl|Datum rođenja}} je ostao po starom jer ne poziva Modul:Age u sebe. --[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 20:15, 3 mart 2019 (CET) == Moj doprinos == zašto brišete moje uređivanje? šta nije uredu dapopravim? Mihajlo == Gradovi i države == Šta misliš da automatski generišemo stub članke i zatim ručno krenemo da dopunjajemo materijal? Mogao bih se napraviti fin projekat. :) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 15:26, 26 mart 2019 (CET) == Makedonija vs. Sjeverna Makedonija == [[Šablon:Podaci o zastavi Makedonija]] trebao bi ostati za sva dešavanja u Makedoniji prije promjene imena. Za novo linkovanje i prikazivanje zastave i imena Sj. Makedonije treba koristiti [[Šablon:Podaci o zastavi Sjeverna Makedonija]] (trenutno skraćenica SMK - a po potrebi možda uvesti i neku drugu. Pozdrav! -- [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 16:06, 12 april 2019 (CEST) : Hvala na ispravci, živ i zdrav bio! – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:17, 12 april 2019 (CEST) == Urednik == Hvala puno. :) --[[Korisnik:Mateo K 01|Mateo K 01]] ([[Razgovor s korisnikom:Mateo K 01|razgovor]]) 22:35, 12 april 2019 (CEST) : Nema na čemu. Sve po zasluzi. ;-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:48, 12 april 2019 (CEST) == Predator == Hvala za izmjene, nisam bio sinoć gotov. Nemam pojma šta su italik i pasus, ali nazirem pomalo :-). Dok šablon za izmjene stoji dovršiti ću ja to.--[[Korisnik:Zagor Te Nej 2013|Zagor Te Nej 2013]] ([[Razgovor s korisnikom:Zagor Te Nej 2013|razgovor]]) 21:30, 18 april 2019 (CEST) : {{Spomeni|Zagor Te Nej 2013}}: Znam, znam, nego samo onako napomenuh. Italik (ili kurziv) jest ''ovo'' (ukošen tekst), a pasus je odlomak teksta. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:32, 18 april 2019 (CEST) == Čestitke == Čestitke na prvih 50k :) :)--- [[Korisnik:C3r4|CH₃OHCl₃Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|^{dodaj H₂O}]] 11:26, 11 maj 2019 (CEST) :Šefe [[Beşiktaş|jel' dovoljno]]? --- [[Korisnik:C3r4|CH₃OHCl₃Ra]][[Razgovor s korisnikom:C3r4|^{dodaj H₂O}]] 12:38, 15 maj 2019 (CEST) == Anatolij Borisovič Solovjanenko == Ako može da vratiš stranicu o Anatoliju Borisoviču Solovjanenku. Ja ċu malo da je sredim. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 15:00, 17 maj 2019 (CEST) == Infokutije == Hvala na informaciji; ima infokutija, hvala bogu, u zavidnom broju i neka su područja odlično pokrivena infokutijama, ali historijske ličnosti baš i ne. Npr., ako sam dobro vidio, nema infokutije tipa plemić, vlastelin, sudija, vojno lice ili slično koja bi najbliže odgovarala Nikoli Draškoviću. Postoji Infokutija: osoba, ali je ona preopćenita. Budući da nisam previše spretan u izradi infokutija, molim Te da, kad stigneš, izradiš odgovarajuću infokutiju. Pozdrav, --[[Korisnik:Silverije|Silverije]] ([[Razgovor s korisnikom:Silverije|razgovor]]) 22:08, 17 maj 2019 (CEST) == Pitanje i zamolba == Poštovani admin, dragi KWiki! Imam jednu zamolbicu. Jel' možeš ''baciti oko'' na moje [[Posebno:Doprinos/Koreanovsky|nedavne izmjene]]? Nadam se da se nećeš naljutiti ako te zamolim da mi odobriš status autopatrolera ili možda čak urednika. Kako vidiš, moji doprinosi su uredni i definitivno mi ne pada na pamet da ''izvodim gluposti'' na bs.wiki. Bio sam dugogodišnji suradnik Wikipedije na hrvatskome jeziku na kojoj imam status ophoditelja, sad većinom doprinosim na njemačkoj Wikipediji na kojoj sam urednik. U zadnje vrijeme sve češće navratim na bs.wiki. Mislim da ću i vama na taj način oduzeti dosta posla, jer ponekad uklanjam i zlonamjerne izmjene štetočina. Bio bih jako zahvalan! Srdačan pozdrav, [[Korisnik:Koreanovsky|Koreanovsky]] ([[Razgovor s korisnikom:Koreanovsky|razgovor]]) 19:21, 25 maj 2019 (CEST) : I da nisi zamolio, bilo bi pitanje vremena kad bi ti neko dodijelio status. :-) Nije teško vidjeti ko šta radi ;-) Hvala na svakoj pomoći, i unazad i unaprijed. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:24, 25 maj 2019 (CEST) :: Hvala tebi! Želim ti još ugodan vikend! :) --[[Korisnik:Koreanovsky|Koreanovsky]] ([[Razgovor s korisnikom:Koreanovsky|razgovor]]) 19:35, 25 maj 2019 (CEST) == Prigodni znak povodom 80.000 čl. == Zdravo, KWiki! Šta misliš [[Wikipedia:Čaršija#80.000|'''o tome''']]? :) Pozz. --[[Korisnik:Koreanovsky|Koreanovsky]] ([[Razgovor s korisnikom:Koreanovsky|razgovor]]) 16:59, 3 juni 2019 (CEST) : Nemam neko mišljenje, tj. i može i ne mora. :) To su samo brojevi ionako. :) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:02, 8 juni 2019 (CEST) ==Ma== nema problema...kad završim ovu Sloveniju, poslije ću da češljam sve te urađene članke. Pozdrav.--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 16:23, 9 juli 2019 (CEST) == Međuslavenski == Nešto što će tebi biti vjerovatno interesantno https://www.youtube.com/watch?v=NztgXMLwv4A --[[Korisnik:Munja|Munja]] ([[Razgovor s korisnikom:Munja|razgovor]]) 14:24, 18 august 2019 (CEST) : Zanimljivo, naravno. Mada su brojke i dalje male. Ali bilo bi ljepše pričati međuslavenski putujući slavenskim zemljama nego engleski. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:40, 18 august 2019 (CEST) == Prijedlog == Dobar je prijedložiċ, a to ċu svakako imati u vidu. Biċe i to urađeno. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 01:28, 6 septembar 2019 (CEST) == Hvala == Al ne mislim da je potrebno jahati po tipografskim greskama. Al ako se bolje osjecas, slobodno onda mijenjaj nekih 5000 poruka po wiki koje sam pisao. -- [[User:WizardOfOz|<font face="Monotype corsiva" size="4" style="color:#000000;color:blue"><i>WizardOfOz</i></font>]] ^{<span style="font-family:Italic;color:blue">[[user_talk:WizardOfOz|talk]]</span>} 12:52, 7 septembar 2019 (CEST) : Nisu sve bile tipografske ("has" je treće lice jednine, a subjekat je u množini + nisam siguran treba li Present Perfect ili pluskvamperfekt). :) Ali glupo mi je nešto ispraviti, a nešto ostaviti ako već ispravljam (o čemu se može razmisliti, doduše :-)). Svako dobro i hvala ti što nisi zaboravio na Wiki. :) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:07, 7 septembar 2019 (CEST) ::Ok. Do sad me niko nije ispravljao na stranicama za razgovor. A kako se i to izgleda za mog odsustva izmijenilo, onda cu se maniti pisanja po stranicama za razgovor. --[[User:WizardOfOz|<font face="Monotype corsiva" size="4" style="color:#000000;color:blue"><i>WizardOfOz</i></font>]] ^{<span style="font-family:Italic;color:blue">[[user_talk:WizardOfOz|talk]]</span>} 13:10, 7 septembar 2019 (CEST) ::: Ne, nego ću se ja okaniti ispravljanja. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:01, 7 septembar 2019 (CEST) == Zlatni ljiljani == {{Urađeno}}. – [[Korisnik:THWTMJG|THWTMJG]] ([[Razgovor s korisnikom:THWTMJG|razgovor]]) 17:42, 15 septembar 2019 (CEST) == Jedan mali pozdrav == Za raju. ;) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 23:14, 23 septembar 2019 (CEST) == Hvala == Hvala! [[Korisnik:Niegodzisie|Niegodzisie]] ([[Razgovor s korisnikom:Niegodzisie|razgovor]]) 15:54, 13 oktobar 2019 (CEST) == Spisak i autorska prava == Kako [[AFI-jevi najveći mjuzikli|ovakav spisak]] može uopšte kršiti autorska prava? -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 12:23, 8 novembar 2019 (CET) : To pitaj autora na EN. :-) Ni ja ne kontam. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:13, 8 novembar 2019 (CET) == Mars 3 == Dobro, znači, šabloni se ne brišu. Ali mislim da bi ih trebalo urediti. – [[Korisnik:Franjo Josip|Franjo Josip]] ([[Razgovor s korisnikom:Franjo Josip|razgovor]]) 12:17, 11 novembar 2019 (CEST) : {{Spomeni|Franjo Josip}}: Naravno da bi. Bila je greška u samom šablonu. Ode se i u njemu se popravi. ;-) Hvala na ukazivanju (ne pokrivam to područje inače, pa ko zna bih li ikad vidio). Inače je taj šablon nepreveden / nedorađen s imenima, pa ako budeš imao vremena i volje, tvoj je. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:24, 11 novembar 2019 (CET) == Gravitational microlensing == Gravitational microlensing na en kod nas bi bilo Gravitacijsko ..., microlens je mikroleća, a naš glagol od mikrolećasti – [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 18:07, 21 novembar 2019 (CET) : Ne može se tvoriti glagol, a ni radna imenica. Jednostavno: "Gravitacijska mikroleća" (tako je i na ostalim jezicima, osim na engleskom). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:57, 22 novembar 2019 (CET) :: pogrešno sam napisao da je mikrolećasti glagol [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 21:03, 22 novembar 2019 (CET) ==Zamolio bih vas== ako ste u mogućnosti da vratite datoteku Grb općine Moravske Toplice. Osoba koja je mijenjala grbove izgled aje obrisala sliku grba unaprijed pa poslije shvatila da nema na commonsu. -- [[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 14:57, 14 decembar 2019 (CET) : Evo Srđan ju je vratio. Nisam bio uz računar kad je stigla poruka. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:48, 14 decembar 2019 (CET) == Holandija == Ćao, KWiki. Vidio sam još prošlog mjeseca da holandska vlada radi na nekakvoj vrsti ''rebrandinga'' i da ne želi da se upotrebljava ''Holland'' nego ''Nederland''. Izgleda da se sprovodi ili da je već sprovedeno na snagu ako je vjerovati [https://www.aljazeera.com/news/2020/01/holland-renamed-the-netherlands-government-200102063649386.html ovome] i [https://thehill.com/policy/international/476036-netherlands-to-drop-holland-nickname-as-part-of-rebranding ovome], a prenijeli su i [http://rs.n1info.com/Svet/a557437/Holandija-vise-ne-postoji-od-danas-je-sluzbeni-naziv-Nizozemska.html neki domaći mediji]. Rekoh da pitam hoće li to išta uticati na imenovanje na bs.wikiju ili je to više za englesko govorno područje? Usput, sretna Nova, s malim zakašnjenjem. :-) – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 01:03, 3 januar 2020 (CET) : Vidio sam i ja. Ne znam šta će biti s time s obzirom na to da nam je ''Pravopis'' frišak. U ovoj godini trebalo bi se početi s radom na još jednom pravopisu, pa vidjet ćemo. A za lijepe želje nikad nije kasno. :-) Hvala, također. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:50, 3 januar 2020 (CET) == Poslovi za bota == Ako ti padnu na pamet nekakave česte pravopisne greške koje bi se mogle ispraviti botom, [[Korisnik:WumpusBot|slobodno dodaj pod "Poslovi"]] pa ću pogledati. Već sam prošao kroz gotovo 20.000 članaka i popravio razne varijacije datuma na oblik "5. 1. 2020" u referencama, a sprema se i zamjena raznih engleskih i ISO-oblika ([[Special:Diff/3126385|evo primjera]]). :-) – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 16:32, 23 januar 2020 (CET) : {{Spomeni|Srdjan m}} Što se tiče popravki datuma sigurno nisi zaboravio na [[Wikipedia:Čaršija/Botovi#Format_datuma|ovu]] temu. ;) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 14:02, 26 januar 2020 (CET) :: {{Spomeni|Edinwiki}}: Ako znaš promijeniti [[Modul:Citation/CS1/Date validation|modul za reference]] da odbija ISO (2020-01-26) i engleske datume (January 26, 2020 i 26 January 2020), mogao bih odmah krenuti na posao. ;-) Ako ne, vidjeću da ja skontam kako, pa ću krenuti u zamjenu. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 14:10, 26 januar 2020 (CET) ::: Baš smo u istoj temi toj pisali o tome da se razmisli o različitim unosima. Bilo bi dobro podržati engleske varijante unosa, što olakšava kopiranje s en.wiki. Mislio sam da se razlikuje ovo sa dva različita šablona. Bot bi mogao da konvertira automatski jedan format na drugi na osnovu ovoga. To je što se tiče unosa, a prikaz bi naravno trebao da bude isti. -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 22:54, 26 januar 2020 (CET) :::: To mi je obećao sam autor tog modula podesiti kad bude imao vremena (da se podržavaju i engleski, a da se ispisuju ovi domaći). Valjda hoće. – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 23:02, 26 januar 2020 (CET) ::::: Mogu ja napraviti, samo se treba odrediti šta ćemo podržavati, a šta ne. ;) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 10:48, 27 januar 2020 (CET) :::::: E pazi, mislio sam ovako. U inputu moramo dozvoliti ISO-oblik – GGGG-MM-DD – jer ga automatski dodaje alat za reference u vizualnom uređivaču i odbijaju to promijeniti za pojedine jezike (pitao sam već), s tim da tu ne treba dozvoliti početne nule. Trebalo bi dozvoliti i engleske DMY (27 January 2020) i MDY (January 27, 2020). Od domaćih trebalo bi dozvoliti D. M. GGGG (27. 1. 2020), tj. s bjelinama i bez tačke na kraju kao nekakav primarni i poželjni format, te D. MMMM GGGG (27. januar 2020) kao sekundarni, a ostale (bez razmaka, s početnom nulom i sl.), koje sam ionako već zamijenio, označiti nepravilnim. Samo treba paziti da se ne dozvole kombinacije tipa 27. January 2020 i sl. Još bi valjalo kad bi modul mogao stripovati, tj. ukloniti sâm tačku iza godine ako postoji. Što se outputa tiče, trebalo bi omogućiti da se svi ti dozvoljeni oblici (sem drugog domaćeg) pretvore u "27. 1. 2020". Eto ti plana, pa sad vidi ko će prvi – ti ili onaj drugi lik ;-). –[[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 11:43, 27 januar 2020 (CET) == Izbrisati / obrisati == Đes, KWiki. Nisam te odavno smarao, red bi bio vala. ;-) Nego, gledao sam na TranslateWikiju naše prevode, pa ima mješovitih oblika za "delete": negdje "izbrisati / izbrisano", a negdje "obrisati / obrisano". Šta smatraš da bi bio bolji oblik u softverskom kontekstu brisanja stranica, pa da na to uskladim da bude dosljedno? – [[Korisnik:Srdjan m|Srdjan m]] ([[Razgovor s korisnikom:Srdjan m|razgovor]]) 17:59, 7 februar 2020 (CET) : Ooo, a tu sam negdje. :-) Kakav si? A stavi "izbrisati". "Obrisati" je za nešto konkretno (npr., mokru površinu, lice i na taj fazon). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:16, 9 februar 2020 (CET) == Učenje iz primjera == Nadam se da ću se popraviti... [[Korisnik:Mhare|Haris]] ([[Razgovor s korisnikom:Mhare|razgovor]]) 13:00, 5 mart 2020 (CET) : Ko ne (po)griješi znači da ništa i ne radi. ;-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:11, 5 mart 2020 (CET) == Datumi == Nemoj popravljati datume, Srđan ima bota za to. Preleti sedmično, i sredi sve. :) [[Korisnik:Mhare|Haris]] ([[Razgovor s korisnikom:Mhare|razgovor]]) 23:49, 23 mart 2020 (CET) : Nisam samo datume (barem sada), ali hvala ti na napomeni. ;-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:52, 23 mart 2020 (CET) :: Žao mi da se patiš s tim, to je već praktično riješeno tim botom. Mislim da se Srđan raspitivao i za ispravljanje automatskog generiranja referenci, tj. datuma u njima, ali ne znam šta bi od toga. A ovo ostalo pratim, pravim mentalne zabilješke, i mislim da ću uskoro imati manje grešaka. I hvala na pomaganju :) [[Korisnik:Mhare|Haris]] ([[Razgovor s korisnikom:Mhare|razgovor]]) 23:56, 23 mart 2020 (CET) == Nazivi singlova, pjesama i albuma == Pozdrav, imam par pitanja i odnose se na davanje imena pjesmama i albumima. Kako se vrši postavka imena za albume i singlove određenih pjevača? Da li ime ide samo bez imena pjevača ili ide i ime pjevača? Kad se zapravo ime pjevača stavlja u zagradu i kako napraviti razliku između istoimene pjesme i istoimenog albuma? Npr. Pjesma Dino Merlin - Ljubav i album Dine Merlina - Ljubav Hvala [[Korisnik:Markonixbg|Markonixbg]] ([[Razgovor s korisnikom:Markonixbg|razgovor]]) 21:37, 8 april 2020 (CEST) : Jednostavno: kad nema albuma (ili pjesama, ako je pjesma) drugih izvođača pod istim naslovom, onda ne treba dodatna odrednica u zagradi. A za ovo drugo dodaje se "(album)" i "(pjesma)". Mada će ovdje biti malo članaka o domaćim pjesmama jer jednostavno malo ko ima znanja o nastanku da bi napisao dovoljno teksta (a onih koji znaju nema na Wiki). Zato članke tog tipa uglavnom prevodimo s EN Wiki mada i kod njih ima prekratkih. A kad je riječ o albumima, imali smo članaka koji su imali samo infokutiju, jednu rečenicu i suhi spisak pjesama, a to nije članak, pa smo ih izbrisali. P. S: Vidi [[Djevojka s bisernom naušnicom|i ovo]], npr. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:09, 8 april 2020 (CEST) Ok, skontao sam. Uglavnom, što se tiče albuma i singlova, mislio sam se s tim malo detaljnije baviti pa ću praviti te stranice o kojima mogu naći bar 2 reference i gdje mogu napisati 2-3 reda teksta. Što se tiče nazivanja pjesama i albuma, postavljaću ih na način kako si i objasnio. Hvala [[Korisnik:Markonixbg|Markonixbg]] ([[Razgovor s korisnikom:Markonixbg|razgovor]]) 18:15, 9 april 2020 (CEST) Izvini za brisanje, mislio sam da se diskusije brišu nakon završetka. [[Korisnik:Markonixbg|Markonixbg]] ([[Razgovor s korisnikom:Markonixbg|razgovor]]) 14:18, 11 april 2020 (CEST) == Nyabarongo == Pozdrav, KWiki. Zanima me tvoje mišljenje o nazivu članka [[Nyabarongo]]. Razmišljao sam da prebacim stranicu na naziv "Njabarongo" jer slova "y" nema u abecedi bosanskog jezika, ali ne želim praviti greške bez potrebe. [[Korisnik:Arnel6-2|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel6-2|razgovor]]) 20:50, 21 april 2020 (CEST) : Nyabarongo. A detaljnije pogledaj [[Razgovor s korisnikom:KWiki/Arhiva 1#Naše i strane riječi za imena|ovdje]]. Hvala što pitaš i samo nastavi s radom. ;-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:51, 23 april 2020 (CEST) == [[Stefanija Turkevič]] and [[Irena Turkevič-Martinec]] == Hello KWiki, If you have the time, and these two articles are not yet reviewed when you get a chance to look at them, could you review them? [[Korisnik:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Razgovor s korisnikom:Nicola Mitchell|razgovor]]) 17:33, 10 maj 2020 (CEST) : ''Maybe baby'' :-) (don't take this wrong – it's a movie title :-)). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:22, 11 maj 2020 (CEST) ::Hello KWiki, Could you go through the [[Stefanija Turkevič]] article the same great way you did with her sister's article [[Irena Turkevič-Martinec]] when you can find the time? [[Korisnik:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Razgovor s korisnikom:Nicola Mitchell|razgovor]]) 22:42, 19 juni 2020 (CEST) ::: I will, until the end of month. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:55, 20 juni 2020 (CEST) ::::Thanks [[Korisnik:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Razgovor s korisnikom:Nicola Mitchell|razgovor]]) 12:39, 20 juni 2020 (CEST) ::::: Done (albeit a little later than I said). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:32, 4 juli 2020 (CEST) ::::::When you get a chance, do you want to review my most recent change to [[Stefanija Turkevič]]? Thank you. [[Korisnik:Nicola Mitchell|Nicola Mitchell]] ([[Razgovor s korisnikom:Nicola Mitchell|razgovor]]) 12:47, 24 januar 2021 (CET) == Pitanje == Pozdrav, kolega! Imam jedno pitanje koje nije toliko vezano uz Wikipediju, ali čini mi se kao da bi mogao znati odgovor. Naime, riječ je o vezničkoj skupini "s obzirom na to". Ide li i ona poput "budući da" samo na početak rečenice jer uvodi zavisnu rečenicu koju se od glavne odvaja zarezom ili postoji kakvo drugo pravilo? Pitam podjednako za bosanski i hrvatski jezik, dobro će mi doći u prilagodbi članaka. Hvala ti unaprijed na odgovoru! --[[Korisnik:PajoPajimir|<b style="color:Red; font-family:Old English Text MT;">Pajo</b>]] [[Razgovor s korisnikom:PajoPajimir|<b style="color:Green; font-family:Old English Text MT;">Pajimir</b>]] 16:28, 11 maj 2020 (CEST) : Odzdrav / otpozdrav. :-) I hvala na pitanju. Negdje sam pročitao da kaže da "budući da" ide samo na početku, a "s obzirom na to da" samo u sredini rečenice. Meni je dovoljno do daljnjeg. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:09, 13 maj 2020 (CEST) == 7 novih svjetskih čuda == Pozdrav. Tek sada vidim da imamo dva šablona, ovaj stariji [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:7_novih_svjetskih_%C4%8Duda] i [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Novih_sedam_svjetskih_%C4%8Duda] prema kojem sam imenovao i članak. Pa eto ako si u mogućnosti da provjeriš koji je prikladniji naziv a višak se može ukloniti. Hvala. --[[Korisnik:BosnianWikiS|BosnianWikiS]] ([[Razgovor s korisnikom:BosnianWikiS|razgovor]]) 12:51, 9 juni 2020 (CEST) == Web ili veb? == Je li [[web-stranica]] / [[web-sajt]] ili veb-stranica / veb-sajt? Znam da ste Srđan, Munja i ti već [[Razgovor s korisnikom:KWiki/Arhiva 5#Šablon:Infokutija država na takmičenju|o tome diskutovali]], ali nije donesena konačna odluka. – [[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 19:10, 13 juni 2020 (CEST) : A trebalo bi "veb-sajt" (za ''website'') i "veb-stranica" (za ''web page'') ako već nećemo prevoditi. Upravo vidjeh "veb-portal" u ovoj aplikaciji ''Pravopis.ba''. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:50, 13 juni 2020 (CEST) == Zahvala == Pozdrav, kolega KWiki! Srdačno Vam se zahvaljujem na toploj dobrodošlici. Veselim se našoj budućoj suradnji. Ako trebate bilo što slobodno ostavite poruku na mojoj stranici za razgovor. Još jednom, hvala i ugodan dan! [[Korisnik:Bonzg|Bonzg]] ([[Razgovor s korisnikom:Bonzg|razgovor]]) 13:09, 16 juni 2020 (CEST) ==Samo me interesuje== razlika između "Do teritorijalne reorganizacije u Sloveniji bila je u sastavu stare općine Radovljica" i "Do teritorijalne reorganizacije u Sloveniji nalazila se u sastavu stare općine Radovljica"? odn. šta je ispravno, a šta neispravno. Hvala.--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 14:36, 16 juni 2020 (CEST) : Pravilno je "bila je" (izraz glasi "biti u sastavu"; a nalazi se nešto što je izgubljeno ili neotkriveno). Doduše, ima nekih situacija s enklitičkim oblicima "jesam" u kojima "nalaziti se" bolje paše zbog tečnosti rečenice. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 04:02, 19 juni 2020 (CEST) == Zahvala i pitanje == Pozdrav, hvala vam na poruci i dobrodošlici. Sredjujem članak o Šejli Kamerić i prihvatila sam da se promjene ne vide; vlasnik članka treba da prihvati promjene - da li mi možete pomoći oko toga - sad čekam tu osobu da potvrdi ili ne potvrdi promjene? Hvala vam na odgovoru i izvinite ako su pitanja previse basic, učim još. :) [[Korisnik:Zivazava|Zivazava]] ([[Razgovor s korisnikom:Zivazava|razgovor]]) 15:16, 25 juni 2020 (CEST)Zivazava[[Korisnik:Zivazava|Zivazava]] ([[Razgovor s korisnikom:Zivazava|razgovor]]) 15:16, 25 juni 2020 (CEST) : He-he :) Ma nema problema. Ne postoji nikakav "vlasnik članka", samo iskusniji korisnici s dodatnim opcijama (birokrati, administratori, urednici) koji pregledavaju i odobravaju izmjene (novih ili neregistriranih korisnika). Wikipedija je '''slobodna''' za sve (ali ima određena pravila i smjernice, kao i svaki projekt, naravno; linkovi na osnovne stvari upravo su u dobrodošlici – zato se i postavlja). Izmjene će već neko pregledati (možda i ja ako me neko ne preduhitri – trenutno radim drugu stvar). Pozdrav i svako dobro. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:22, 25 juni 2020 (CEST) Hvala za objašnjenje! Sve jasno :) Pozdrav i svako dobro i vam! Javim se ako bude još nešto, ako vam nije problem! --[[Korisnik:Zivazava|Zivazava]] ([[Razgovor s korisnikom:Zivazava|razgovor]]) 21:17, 29 juni 2020 (CEST)Zivazava == Pozivnica == {{DiscordD}} Obavezno dođi :) --[[Korisnik:Arnel6-2|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel6-2|razgovor]]) 18:21, 3 juli 2020 (CEST) ==Ne izmišljaj== života ti. Stavi ti sad tačke iznad 12.000 naselja...:)--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 16:28, 6 juli 2020 (CEST) : Ne izmišljam. :) Rekao bih daleko prije da sam vidio. A postoje botovi i AWB, valjda se mogu donekle "upregnuti" za to. Ti samo nastavi svoj posao (bez kojeg bi ovaj projekt bio prilično siromašniji). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:12, 6 juli 2020 (CEST) ::Hajde, hajde...valjda niko neće crći bez tačkica, kukica, crtica...Lijep pozdrav.--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 18:18, 6 juli 2020 (CEST) ::: Ubacit ću ja AWB-om tačke i interne linkove, samo treba buduće članke tako formatirati!--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:00, 6 juli 2020 (CEST) == Gradovi == Pitanje vezano za deklinaciju gradova, npr. "Grad Bihać", "Grad Cazin" i "Grad Živinice". Da li je * "Spisak naseljenih mjesta u gradu Bihać" ili "...u gradu Bihaću" * "Spisak naseljenih mjesta u gradu Cazin" ili "...u gradu Cazinu" * "Spisak naseljenih mjesta u gradu Živinice" ili "...u gradu Živinicama"? --[[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 23:29, 26 juli 2020 (CEST) : Već sam kod tebe nešto odgovorio, ali ono je kad je odrednica "općina". Kod odrednice "grad" ide "...u gradu Bihaću / Srebrenici / Livnu", tj. mijenjaju se obje riječi kojeg god roda (i broja) grad bio. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:48, 27 juli 2020 (CEST) == Hinokitiol == Izgleda, Čiča, grdno sam te rasrdio sa "jedinjenjem", ha-ha! Ovo je, stari moj, bilo onako "leteċi" pošto na sh i sr-wiki piše da je hinokitilol organsko jedinjenje, a na en-wiki "compounds". Ma nije ni bitno, stavljaj šta hoćeš. Pozdrav! – [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 02:28, 10 august 2020 (CEST) : {{Spomeni|Nerko65}}: Ma kakvo rasrđivanje... :-) Nego ''jedinjenje'' je u srpskom; u bosanskom je ''spoj''. ;-) Inače, kakav si? Kakva je situacija? P. S: Ne daj se '''godinama''', druže! :-) ;-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:42, 10 august 2020 (CEST) : {{Spomeni|KWiki}}: Super sam, hvala na pitanju. Život ide u laganom ritmu, što je nekad pjevao Zvonko Bogdan. Situacija je dobra ovdje gdje sam ja, a ti mi se Čiča čuvaj tamo i pazi to malo posla što je još ostalo. Lijep pozdrav.:-) [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 20:12, 11 august 2020 (CEST) == Padež == Pozdrav, zar nije prirodnije reći Diskografije grupe Coldplay umesto Coldplaya kako si ti stavio? Vodim se logikom kako piše u kategoriji npr. [[Diskografija grupe Queen]]. – [[Korisnik:SimplyFreddie|SimplyFreddie]] ([[Razgovor s korisnikom:SimplyFreddie|razgovor]]) 15:20, 24 septembar 2020 (CEST) : Odzdrav. :-) Nema potrebe za dodatnom odrednicom u slučajevima kad se naziv može normalno deklinirati, poput ovog, i kad je značenje nedvosmisleno. I kod Queena može bez nje (sama riječ "Diskografija" dovoljna je odrednica), samo što je to davno napravljeno, a muzika inače nije jedno od područja kojima se bavim ovdje, osim sporadičnih manjih izmjena, pa nisam zalazio "tamo". – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:34, 24 septembar 2020 (CEST) ==Preusmjerenje== Poništeno preusmjerenje u članku [[bubreg]] bespotrebno je i brzopleto. Isto imaju i ostale wiki. Ako poništavate, obrišite link, a što je jazuk! [[Korisnik:Crazy&#38;confused|Crazy&#38;confused]] ([[Razgovor s korisnikom:Crazy&#38;confused|razgovor]]) 16:36, 28 septembar 2020 (CEST) : Čemu kilometarska preusmjerenja ako se naziv članka sastoji od jedne riječi? Linkuje se samo ta riječ. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:49, 28 septembar 2020 (CEST) ;Malo smo pre[[nerv]]ozni ?! Našto to i čemu?! [[Korisnik:Crazy&#38;confused|Crazy&#38;confused]] ([[Razgovor s korisnikom:Crazy&#38;confused|razgovor]]) 23:30, 30 septembar 2020 (CEST) :: Malo smo pregluhi i nedokazni. Krhko je znanje. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:14, 1 oktobar 2020 (CEST) == Kreiranje kategorija == Dobar dan, KWiki, samo sam usput želio pitati, pošto sam još uvijek nov na wikipediji, možete li mi objasniti kako se prave nove kategorije. Ja želim trenutno da napravim kategoriju ''Twitch-streameri'' (jedna od kategorija u članku [[Tyler1]], nisam siguran da li mogu postavljati reference ovdje), ali ne znam kako da je ubacim kao aktivnu ili postojeću kategoriju. Volio bih da mi pojasnite. Lijep pozdrav! [[Korisnik:Zonaga|Zonaga]] ([[Razgovor s korisnikom:Zonaga|razgovor]]) 20:56, 30 septembar 2020 (CEST) : Isto kao i sve drugo. :-) Ukucaš <nowiki>[[Kategorija:(Naziv kategorije)]]</nowiki> na dnu članka (a ne moraš ni ukucavati – samo klikni na komandu u donjoj alatnoj traci) i sačuvaš. Ako je plava, znači da postoji. Ako je crvena, klikneš na nju i napraviš je i povežeš je na Wikipodacima s istom kategorijom na drugim Wikipedijama kao što se povezuju i članci. Bitno je samo pravilno imenovati i kategorizirati (i kategorije se kategoriziraju). Ako postoji kategorija na Commonsu povezana s datom kategorijom na Wikipediji, onda se ubaci i <nowiki>{{Commonscat|(Naziv kategorije na Commonsu)}}</nowiki>. Isto važi i za portal. Klikni na bilo koju postojeću, pa onda na "Uredi izvor" da vidiš kako to izgleda "iza zavjese". Evo, npr., [[:Kategorija:Granice Bosne i Hercegovine|ova]]. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:07, 30 septembar 2020 (CEST) : {{Spomeni|Zonke}}: Zaboravih ti reći da i u Postavkama, na kartici Dodaci, staviš kvačicu pokraj HotCata. Tada ćeš u člancima pored kategorija vidjeti plus-minus, minus i dvije strelice; klikom na plus dodaješ ili mijenjaš kategoriju/-e (otvori se polje da ukucaš), klikom na minus direktno uklanjaš. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:47, 1 oktobar 2020 (CEST) == Obrisana stranica (pomoć) == Poštovani, skoro sam počela kačiti tekstove na Vikipediji i jako bih vam bila zahvalna na pomoći. Stranica koju sam okačila o Meridian Sportu je obrisana, a kao razlog je naveden "reklama" (https://bs.wikipedia.org/wiki/Meridian_Sport). Možete li mi reći koji deo je tačno reklamni? Želela bih da okačim stranicu i da ona bude u skladu sa svim pravilima Vikipedije, te bi mi dobrodošla Vaša pomoć. Ako možete, uputite me, molim Vas, na reklamni deo kako bih ga ispravila i prilagodila. Hvala unapred! : Nemam vremena ovih dana, a nisam ga ni stigao pogledati prije nego što je izbrisan. Ne znam koliko su kladionice i relevantne za enciklopediju ovog tipa (možda jesu, nisam se nikad bavio njima). Stil pisanja treba biti objektivan, opisati kompaniju "udaljeno", "iz trećeg lica", uz navođenje provjerljivih referenci (nepovezanih s Meridian Sportom, tj. vanjskih izvora). Pozivam i [[Korisnik:AnToni|AnTonija]] da dadne još smjernica po potrebi. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:12, 27 oktobar 2020 (CET) == Site notice == Ja sam rekao Harisu da onako napiše site notice, da ne ispadne da je on nepismen haha. [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 22:40, 5 novembar 2020 (CET) : Hahaha :-) Imaš nagradu za poštenje (makar verbalnu). :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:56, 5 novembar 2020 (CET) == Vojna historija Mađarske == Poštovani KWiki, postoji kategorija na WCommonsu. U nastavku je link [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Military_history_of_Hungary]. Pozdrav, [[Korisnik:Silverije|Silverije]] ([[Razgovor s korisnikom:Silverije|razgovor]]) 19:39, 12 novembar 2020 (CET) : Znam. :-) Nego treba u kategorije dodavati šablon <nowiki>{{Commonscat|Naziv kategorije (na engleskom)}}</nowiki> kad ta kategorija postoji i na Commonsu. Ma sitnica zapravo. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:22, 12 novembar 2020 (CET) == Vulkani na Kamčatki == Ja sam siguran da može ići za Azijski mjesec ;) [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 10:54, 18 novembar 2020 (CET) == Muke s deklinacijom == Bok, KWiki! Imam jedno pitanje... Nedavno je jedan kolega na hr.wiki pitao kako treba deklinirati imena različitih sportskih klubova ako se sastoje od više riječi (npr. Šahtar Donjeck)... Budući da sam vidio da si ti napravio [[:Kategorija:Nogometaši Dinamo Kijeva|ovo čudo]], pretpostavljam da mi možeš objasniti zašto se deklinira samo posljednja riječ u imenu? Znam da sam na fakultetu učio da se u npr. višerječnim imenima djela na latinskom deklinira samo posljednja riječ (npr. Carmina Burana, Carmina Burane itd.), ali vrijedi li to i za ostale jezike? Unaprijed ti hvala na odgovoru! [[File:Face-smile.svg|20px]] -- [[Korisnik:Neptune, the Mystic|<span style="font-family:'Old English Text MT', 'Microsoft Sans Serif', sans-serif; color:#000099;">'''Neptune,'''</span>]] [[Razgovor s korisnikom:Neptune, the Mystic|<span style="font-family:'Old English Text MT', 'Microsoft Sans Serif', sans-serif; color:#660066;">'''the Mystic'''</span>]] 19:59, 23 decembar 2020 (CET) : Zdravo, zdravo! Koliko se sjećam, u bosanskom to pravilo važi i za ovakve slučajeve. Što ne znači da nekad neću provjeriti. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:23, 24 decembar 2020 (CET) == Kad ste već tu == <s>Imamo li mi ovdje HotCat alat? Zašto se kategorije moraju "ručno" postavljati?</s>--[[Korisnik:Santasa99|Santasa99]] ([[Razgovor s korisnikom:Santasa99|razgovor]]) 15:19, 4 februar 2021 (CET) Problem rješen!--[[User:Santasa99|<span style="color:maroon; text-shadow:#666362 0.2em 0.2em 0.4em;">'''ⓢⓐⓝⓣⓐ'''</span>]] &nbsp;^{[[File:Saturn - The Noun Project.svg|24px]] &nbsp;^{[[Razgovor s korisnikom:Santasa99|pit]]}} 21:46, 4 februar 2021 (CET) == Sob/irvas == Kaže li se kod vas sob ili irvas? Pitam jer se sob spominje 9 puta [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Posebno%3AStaJeLinkovanoOvdje&target=sob&namespace=], a irvas 7 [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Posebno%3AStaJeLinkovanoOvdje&target=Irvas&namespace=] [[Korisnik:Croxyz|Croxyz]] ([[Razgovor s korisnikom:Croxyz|razgovor]]) 21:02, 19 februar 2021 (CET) : U rječniku unutar novog ''Pravopisa'' stoji "sob" (barem na aplikaciji "Pravopis.ba"), ali ni "irvas" nije nepoznat u svakodnevnoj praksi. Dakle, dati prednost "sobu", a "irvas" ostaje stvar ličnog izbora (ne može se označiti kao nepravilan jer nema razloga za to). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:36, 19 februar 2021 (CET) == Magistralne ceste / putOvi == E, šta da radim s [[:Kategorija:Magistralne ceste u Bosni i Hercegovini|ovakvim kategorijama]] i riječima u člancima? Važe li kao dubleti ili mijenjam po uzoru na [[Special:Diff/2825320|ovo]]? – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 20:01, 26 februar 2021 (CET) : Trebalo bi "put(evi)" u naslovima članaka i kategorija radi ujednačenosti, a u tekstu je stvar izbora jer je i "cesta" u redu. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:45, 26 februar 2021 (CET) == Muzička terminologija == Evo mene opet. :-) Radim na infokutiji za albume da automatski ispisuje boje i vrste albuma, pa se nadam da ćeš mi moći pomoći kako napraviti razliku između određenih termina. Pazi sad ovo: navode različito [[:en:soundtrack|soundtrack]], [[:en:television theme music|television theme]], [[:en:film score|film score]] i [[:en:cast recording|cast recording]]. Imaš li ikakve prijedloge kako bih ih mogao razlikovati? Zasad sam samo preveo ''film score'' kao [[filmska muzika]], što je logično, a iskreno ne znam kako ovo ostalo. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 18:39, 1 mart 2021 (CET) : Siguran sam samo da je "film score" filmska muzika. :-) "Soundtrack" bi mogao biti "zvučna podloga" (i širi je pojam od filmske muzike), a "Theme music" muzička tema (eventualno muzički motiv). "Cast album" možda je najbolje ne prevoditi do daljnjeg :-) ("album glumačke postave"). Naravno, sve je ovo podložno reviziji / promjeni. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:17, 1 mart 2021 (CET) == Nazivi filmova / specijala / serija == Imam pitanje, ako ne postoji ni bosanski ni hrvatski naziv nekog filma / specijala ili serije, smijemo li koristiti srpske nazive (prilagođene bosanskom pravopisu)? '''''[[User:ImJustThere|<span style="color: #d40606">Kori</span><span style="color: #ee9c00">snik</span><span style="color:#e3ff00">ca:I</span><span style="color:#001a98">mjust</span><span style="color:#86007D">there</span>]]''''' 12:45, 10 mart 2021 (CET) : Ako postoji naziv rasprostranjen na tržištu Srbije, onda ne vidim problem u tome. No, čim se pojavi bosanski naziv (ili hrvatski, jer većina filmova i serija u Bosnu i Hercegovinu stiže preko Hrvatske), trebalo bi ga promijeniti. A uvijek je korisno i napraviti preusmjerenje s izvornog naziva. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:32, 10 mart 2021 (CET) ::OK, thx. BTW, nezz jesi li primijetio, ali nedavno sam dovršila ''[[Snježno kraljevstvo]]'', da znaš :). '''''[[User:ImJustThere|<span style="color: #d40606">Kori</span><span style="color: #ee9c00">snik</span><span style="color:#e3ff00">ca:I</span><span style="color:#001a98">mjust</span><span style="color:#86007D">there</span>]]''''' 16:28, 10 mart 2021 (CET) ::: A dama je prekoputa... Pa što ne šutiš? :-) Primijetio sam, naravno (tj. Srđan mi je rekao :)), ali baš sam danas ostavio poruku na Čaršiji da se ipak neću moći posvetiti tome kao što sam bio planirao jer život trenutno ima "jače" planove". :) Neću biti ovdje sljedeće 3-4 sedmice. A ti samo radi i pitaj "starije" ako šta zapne. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:28, 10 mart 2021 (CET) == Pitanje == Pozdrav, KWiki! Zanima me piše li se "božiji" ili "božji" ili je moguće oboje? U pravopisu iz 2018. je "božiji", mada mu ja i nešto ne vjerujem jer ima već ''podosta'' grešaka :) [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 16:45, 17 mart 2021 (CET) : {{Spomeni|Arnel}}: U bosanskom su pridjevi ovog tipa na ''-iji''. A ovaj može biti ili "'''B'''ožiji" (< '''B'''og) ili "'''b'''ožiji" (< '''b'''og u općem značenju). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:28, 27 mart 2021 (CET) ::Hvala na odgovoru! I brzo nam se vrati ;) [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 12:08, 27 mart 2021 (CET) == Spužva Bob Skockani == Pozdrav, nedavno sam dovršio članak ''[[Spužva Bob Skockani]]''. Ako nije problem, bi li ga možda mogao pregledati? Hvala, lp. :) '''''[[User:ImJustThere|<span style="color: #d40606">Kori</span><span style="color: #ee9c00">snik</span><span style="color:#e3ff00">ca:I</span><span style="color:#001a98">mjust</span><span style="color:#86007D">there</span>]]''''' 20:21, 26 april 2021 (CEST) : Ako-ako. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:50, 26 april 2021 (CEST) == Grad / grad == Pitah te [[Special:Diff/3305385|ovdje]], ali možda se nismo dobro razumjeli pa rekoh da provjerim prije nego što masivno idem mijenjati botom. Ima podosta opština koje su zvanično postale gradovi relativno nedavno ([[Službeni gradovi Bosne i Hercegovine|imaš ovdje spisak zvaničnih gradova]]). E sad, nisam siguran treba li, ako uzmemo primjer Dervente, tretirati "grad" kad dio naziva ili odvojeno kao običnu imenicu? Npr. "X je naseljeno mjesto u ''gradu Derventi''" ili "X je naseljeno mjesto u ''Gradu Derventi''". – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 12:32, 30 april 2021 (CEST) : A rekao bih da je ovo kao i s riječju "općina": kad se misli na instituciju, veliko O, a kad se misli na teritorijalnu jedinicu, malo O. Vidi šta kažu i [https://pravopis.hr/pravilo/ostala-imena/100/ ovdje], pod F. Doduše, "Grad" može biti i dio zvaničnog imena teritorijalne jedinice (npr., Grad Zagreb), pa je u tom slučaju G veliko. Kod službenih gradova u Bosni i Hercegovini najprije bih rekao da se "grad" odnosi samo na status naselja, tj. da nije dio službenog naziva. (Drugo je kad je riječ o nazivu /pod/institucije, npr., "Porezna služba Grada X".) Valjda te nisam dodatno zbunio. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:23, 30 april 2021 (CEST) :: Ništa onda, stavio sam malim slovom. Ako bude kasnije trebalo mijenjati tu je sada bot pa neće biti (toliki) problem. :-) – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 10:19, 1 maj 2021 (CEST ==Zar malko ne pregonite?!== Zar je teško ispraviti slovnu grešku u jednoj rečenici?! Lakše obrisati cio šablon et al. Zar i ja ne učestvujen u konsenzuisu i zašto me ne obvavijestite kadobrišete cio članak?!!! Bio je to doslovbno preveden en.wikipedijski članak. Sve mi se čini da vježbate strogoću na (u genetici) boljem od sebe. Ne cijenite sav prijepodnevni trud!!! [[Korisnik:21775198.138-dopisnik|21775198.138-dopisnik]] ([[Razgovor s korisnikom:21775198.138-dopisnik|razgovor]]) 00:02, 3 maj 2021 (CEST) : Piše zašto je obrisan (jedna rečenica nije i ne može biti članak; greška nije utjecala na brisanje, inače bi bila gomila obrisanih; to je bila samo usputna primjedba). Ako ima još materijala za članak, pa ništa lakše nego vratiti ga. P. S: Ne vježbam strogoću. Cijenim trud. Zato Vas i opominjem, jer znam da možete raditi bolje / pažljivije, ali kao da ste non-stop u nekom sprintu. Wikipedija je dugoprugaška utrka. Nikad neće biti urađeno sve što bi trebalo biti urađeno, ni na EN, kamoli na ovima poput naše. Kvalitet bi trebao biti ispred kvantiteta (ne potcjenjujući ni kvantitet). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:48, 3 maj 2021 (CEST) :: Bilo bi fer da mi se javi kad se članak obriše i zašto. Bilo bi fer da se poštuje obim kao i u en.wiki. Imam i ja pametnijeg posla. [[Korisnik:21775198.138-dopisnik|21775198.138-dopisnik]] ([[Razgovor s korisnikom:21775198.138-dopisnik|razgovor]]) 02:09, 5 maj 2021 (CEST) ::: Još jednom: '''ne postoji obaveza ni pravilo za obavještavanje o brisanju ni na jednoj Wikipediji''' (koliko mi je poznato). A zar ne bi bilo lijepo bolje vladati svojim jezikom i ne upotrebljavati konstrukcije koje on ne poznaje? Neke konstrukcije ili oblici koji su u engleskom sasvim normalni u našem jednostavno ne postoje niti mogu postojati zbog razlike u prirodi jezikâ i nemamo niti ikad možemo imati njihove ekvivalente. (Digresija: Nekad smo imali neke od njih, prije 800-900 i više godina, ali su s vremenom i razvojem jezika nestali. Ruski je sačuvao najviše iz tih starih vremena.) A Vi uporno po njima. I opet svako drugi kriv, samo Vi uvijek i u svemu u pravu, uvijek zavjera protiv Vas, neko ometanje, sprečavanje... A ne vidite da neke stvari radite pogrešno. U redu je i pogriješiti, niko od nas nije mašina, ali ustrajavanje u greškama (raznih vrsta) već je zabrinjavajuća stvar. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:51, 5 maj 2021 (CEST) == Osmansko Carstvo == Ako misliš [[Special:Diff/3316267|da bi ovo trebalo biti primarni naziv]] u naslovima, kategorijama i slično, javi, pa ću uskladiti. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 21:02, 19 maj 2021 (CEST) : Bit će javljeno ako bude potrebe. A dotad ostaje dublet (jer šta ćemo s onda s riječju "Osmanlije" – ne možemo reći "Osmani" :-)). Usputni info: država se službeno zvala "Osman(lij)ska Država", ali je kod nas ustaljeno "Carstvo", po analogiji prema ostalim državama sličnog sistema vlasti. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:11, 20 maj 2021 (CEST) == Čaršija == Pozdrav. Ima jedna stvar što treba promijeniti, a to je kada uđeš na "Čaršija" stranicu, i ispod kada kliknes na link " Međunarodna statistika, broj članaka, korisnika, administratora...", taj link je mrtav tj. ne postoji više, našao sam statistku međunarodnu od wikipedije, pa ako možeš kako da promijeniš, ja bi to uradio, ali ne znam gdje se nalazi taj tekst što napisan na čaršiji. [https://wikistats.wmcloud.org/display.php?t=wp Evo] statistike, mi smo na 74. mjestu. [[Korisnik:SanelPandzic|SanelPandzic]] ([[Razgovor s korisnikom:SanelPandzic|razgovor]]) 18:02, 13 juni 2021 (CEST) : Evo Šemso je [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%A0ablon:%C4%8Car%C5%A1ija&curid=373625&diff=3324292&oldid=3208397 vidio] poruku prije mene. Hvala na napomeni. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:55, 13 juni 2021 (CEST) == Prevođenje serija na naš jezik kod glumaca == {{Spomeni|KWiki}} Pozdrav, zanima me kada radim članke o glumcim, i kada pišem filmove i serije u kojima su glumili, da li se moraju ti filmovi i serije prevest na nas jezik? Ja sam radio nekoliko članaka oko glumaca, i svi filmovi i seriji u kojima su glumili, sam stavio u tabelu i na naš jezik, a možda ne treba prevodit, pa da pitam :) [[Korisnik:SanelPandzic|SanelPandzic]] ([[Razgovor s korisnikom:SanelPandzic|razgovor]]) 11:32, 18 juni 2021 (CEST) : Treba prevesti sve za što postoji prihvaćen naziv na našem govornom području, pogotovo hrvatskom (jer dobar dio filmova i serija kod nas stiže preko hrvatskih distributera), a kad ga nema, ostavlja se originalni naziv. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:04, 18 juni 2021 (CEST) == Strana vs stranica == Zdravo, KWiki! Negdje sam pročitao, mislim da je bilo u hrvatskom Jezičnom savjetniku, da postoji vrlo sitna značenjska razlika između riječi "strana" i njenog deminutiva "stranica". Naime, "strana" primarno znači "jedna od površina koja omeđuje kakvo tijelo", a stranica "jedna od dviju površina lista papira". Šta ti misliš o tome? Bi li trebalo premjestiti Početna strana ⇒ Početna stranica? – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 20:38, 19 juni 2021 (CEST) : Ne znam kako mi to nikad nije došlo na um sve ove godine, ali ovo je tačno; trebalo bi "stranica". – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:01, 19 juni 2021 (CEST) == Nemamo nikoga odavde. == znam da nema, nego nešto testirah [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 17:59, 20 august 2021 (CEST) == Ukrajinski naziv „Полісся” == Kako valja postupiti sa prenosom ovog područja u Ukrajini? Kod Ukrajinaca se naš nastavak -nje/-je piše kao -ння/-я, što se transkribira kao -ja, ali onda u prenosu više liči na ženski rod. Vidim da je neko u [[Ukrajina|članku o Ukrajini]] ovom problemu pristupio tako što je naziv u nominativu ostavio kao ''Polisja'', a sve ostale padeže tvorio kao da su uzeti od nominativa srednjeg roda (dakle, nom. ''Polisja'', gen. ''Polisja'', lok. ''Polisju''). Volio bih čuti mišljenje administratora. [[Korisnik:Kostović|Kostović]] ([[Razgovor s korisnikom:Kostović|razgovor]]) 11:19, 14 oktobar 2021 (CEST) : U nominativu treba "Polesje", u duhu našeg/-ih jezika. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:54, 14 oktobar 2021 (CEST) == Kamčatka == 90% sam siguran da može za Azijski mjesec, ipak je na azijskoj strani Rusije. [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 20:43, 3 novembar 2021 (CET) : Sigurno! 102%. Willkommen in Asia Club!--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 20:47, 3 novembar 2021 (CET) :: Viel danke. :-) Lani sam namjeravao štošta uraditi za Azijski mjesec i bio sam počeo, ali me splet okolnosti udaljio od kuće na mjesec dana. Ni ove godine neću moći previše doprinijeti jer imam i drugih obaveza, ali Bože moj, može koliko može već. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:53, 3 novembar 2021 (CET) == Revertiranje == Sve OK. Tu promenu sam napravio samo kao primer za studente balkanistike ovde u Pragu tokom objašnjavanja kako Wikipedija radi. ;-) Pozdrav. [[User:Aktron|Aktron]] ([[User talk:Aktron|r]]|[[Special:Contributions/Aktron|d]]) 22:28, 9 novembar 2021 (CET) : Ah... To je skroz druga stvar. :-) Svako dobro. Ide pozdrav pješke sve do Češke. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:34, 9 novembar 2021 (CET) == kompozicije == bio sam u dilemi [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 15:00, 10 novembar 2021 (CET) ==Članak Admir Husić== Lijep pozdrav, postavio sam članak "Admir Husić" ali je predložen za brisanje. Priznajem da je članak neuredan jer nisam imao mnogo vremena da ga uredim, pa bi to popravio... Što se tiče relevantnosti, čovjek je Kurra Hafiz, pogledajte u članku "Hafiz" šta to znači. On je jedan od dvojice u BiH i regionu. Pa bi vas zamolio da ne brišemo članak a ja bi ga uredio i kategorisao, tad će imat smisla. Hvala : {{Spomeni|Bosniarasta}}: Znam ko je, a dvojicu kurra hafiza znam lično. :-) No, ovdje članci trebaju biti u skladu sa smjernicama Wikipedije. Nije me nikako bilo na Wiki gotovo četiri sedmice (sad će me biti dosta rjeđe nego prije), pa, ako je ovo što spominješ bilo u tom periodu. nemam pojma šta je bilo sa člankom niti znam kakav je bio. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:21, 31 decembar 2021 (CET) == Partije SP u šahu 2021 == Šta misliš šta je bolje: da su dijagrami s partijama koji prikazuju automatski sve poteze [[Partije Svjetskog prvenstva u šahu 2021.|ovdje]] kod svake partije, ili u [https://bs.wikipedia.org/wiki/Svjetsko_prvenstvo_u_%C5%A1ahu_2021.#Partije glavnom članku]? --[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:03, 4 januar 2022 (CET) : Kad već postoji poseban članak za partije, onda neka ih tu. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:46, 18 januar 2022 (CET) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 19:10, 4 januar 2022 (CET) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(1)&oldid=22532492 --> == Jedno pitanje == Pozdrav, KWIki. Muči me uvijek da li da pišem "rok-muzika" ili "rock". Isti problem i sa "punk" ili "pank". Šta je pravilno? [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 08:13, 2 mart 2022 (CET) : Nisi jedini. :-) Trebalo bi fonetski: "rok-muzika", "rok" (jest da postoji i slavensko "rok", ali zato je tu kontekst), "pank", "pank-muzika". Mada znam da ima i pravaca koje je bolje ostaviti u originalu; mislim, kako drugačije pisati, npr., ''death metal''? :-) No, ove već odomaćene, koji su prvi nastali i ušli u jezik i već imaju izvedenice treba pisati prilagođeno našem jeziku. A ako autor iz nekog razloga želi koristiti izvorni oblik, onda to ide pod italik. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:25, 2 mart 2022 (CET) ::Hvala na odgovoru. Sad imam par stvari za izmijeniti :) [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 19:00, 6 mart 2022 (CET) == MassDelete == Hello, thanks for the deletions! By the way, if you load <syntaxhighlight lang="js"> mw.loader.load('//en.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Animum/massdelete.js&action=raw&ctype=text/javascript'); </syntaxhighlight> through your common.js, you can delete a given list of pages through an interface at [[Special:MassDelete]]. [[Korisnik:1234qwer1234qwer4|1234qwer1234qwer4]] ([[Razgovor s korisnikom:1234qwer1234qwer4|razgovor]]) 22:43, 23 mart 2022 (CET) :Thank you too. I am pretty unfamiliar with these kinds of things on Wiki. Greetings. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:19, 23 mart 2022 (CET) == Joni i ioni == Brzo pitanje. :) Jon ili ion? Senahid u onoj aplikaciji navodi samo „jon”. — [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 12:02, 26 mart 2022 (CET) :Koliko znam, "ion" bi bilo preciznije, ali riječi se ipak prilagođavaju jeziku primaocu, tako da ću još provjeriti. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:51, 26 mart 2022 (CET) :Dakle, "jon" (do daljnjeg). Da se mene pita, ostavio bih "ion(ski)" (zbog opozicije prema "jon(ski)" < Jonjani), ali nisam u pravopisnoj komisiji. :-) A možda im je etimologija ista, pa ne znam koliko bi u tom slučaju imalo smisla pravljenje opozicije. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:53, 11 april 2022 (CEST) == Pitanje u vezi Nedžad Ibrišimović članka == Poštovanje, hvala Vam na ispravci! Obzirom da je bio dogovor da se stavlja etnička grupa umjesto nacionalnost, zbog toga stavila. Interesuje me kako je to moguće ubaciti u infobox? Hvala unaprijed. [[Korisnik:Selma373|Selma373]] ([[Razgovor s korisnikom:Selma373|razgovor]]) 13:29, 11 april 2022 (CEST) :Promijeni se naziv parametra u kodu [[Šablon:Infokutija pisac|samog šablona]]. No, to je bolje prepustiti "tehničarima". A ne znam za spomenuti dogovor (doduše, znao sam biti odsutan s Wiki, pa sam možda propustio nešto). Inače, kad je riječ o "osjetljivijim" detaljima, to ne ide bez konsenzusa Wiki-zajednice. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:49, 11 april 2022 (CEST) ::{{Ping|Selma373}}: O kakvom se dogovoru radi? Da se narodi preimenuju u etničke grupe? Takvi dogovori mi nisu poznati niti su mogući, jer bi se radilo o samovoljnom preimenovanju određenih pojmova.--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 18:37, 11 april 2022 (CEST) :::Hvala vam na odgovoru. [[Korisnik:Selma373|Selma373]] ([[Razgovor s korisnikom:Selma373|razgovor]]) 21:36, 11 april 2022 (CEST) == Muke s Uneskom == Bok, KWiki! Samo sam u prolazu, ali imam jedno pitanje za tebe. Naime, trenutačno na hr.wiki botom popravljam posvojne oblike za akronim "UNESCO" u skladu s našim pravopisom iz 2013., koji preporučuje da pišemo "UNESCO-ov". Dakle, sufiks koji označava posvojnost ostaje nam u punom obliku. Međutim, želio bih se tim ispravljanjem pozabaviti i ovdje, pa me zanima kakva je situacija u bosanskom. Zavirio sam na brzinu u Senahidov pravopis, ali ondje nisam naišao na posvojni oblik. Jedino što mi je upalo u oko jest to da spominje leksikaliziran oblik "Unesko". Drugim riječima, kakav bi posvojni oblik preporučio? Uneskov, UNESCO-v ili UNESCO-ov? Ili možda nešto drugo? Hvala ti unaprijed na odgovoru! [[File:Face-smile.svg|20px]] --[[Korisnik:Neptune, the Mystic|<span style="font-family:'Old English Text MT', 'Microsoft Sans Serif', sans-serif; color:#000099;">'''Neptune'''</span>]] <span style="font-family:'Old English Text MT', 'Microsoft Sans Serif', sans-serif; color:#330080;">'''🕉'''</span> [[Razgovor s korisnikom:Neptune, the Mystic|<span style="font-family:'Old English Text MT', 'Microsoft Sans Serif', sans-serif; color:#660066;">'''the Mystic'''</span>]] 13:41, 18 april 2022 (CEST) :Ma UNESCO-ov, nema tu neke dileme. :-) Eventualno Uneskov, ali i to je nategnuto. Akronimi su akronimi. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:43, 18 april 2022 (CEST) ==Idem sad redom== pa polako ispravljam...Pozz ...--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 12:50, 14 maj 2022 (CEST) :{{Spomeni|Rethymno}}: Naravno. Neće nikud pobjeći. :-) Svako naselje koje u zvaničnom nazivu ima "...na Moru" piše se tako (s velikim M). P. S: Usput, možeš li nekad baciti oko na [https://bs.wikipedia.org/wiki/Posebno:Doprinosi/Grginovi%C4%87_%C5%A0ime članke ovog novog korisnika] (barem one o naseljima) jer se svakako preklapa s tvojim područjem rada? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:04, 14 maj 2022 (CEST) ::Kad budem imao vremena pogledaću. Pozdrav. [[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 14:06, 14 maj 2022 (CEST) : I meni je bilo čudno ovo Sv. Martin Pod Okićem sa velikim P na "pod", očigledno štamparska greška. Hvala i pozdrav.--[[Korisnik:Rethymno|Rethymno]] ([[Razgovor s korisnikom:Rethymno|razgovor]]) 13:16, 15 maj 2022 (CEST) == KWiki briše == ::Kwiki je pobrisao tri prve verzije mojih najnovijih članka o genima na [[hromosom X|hromosomu X]], iako su bili korektan prevod sa engleskog! [[Korisnik:21775198.138-dopisnik|21775198.138-dopisnik]] ([[Razgovor s korisnikom:21775198.138-dopisnik|razgovor]]) 22:54, 25 maj 2022 (CEST) :::Jesu li [[hronozona]] i [[geološki hron]] slične ili različite stvari? Pogledati kako je šta povezano na Wikipodacima [https://www.wikidata.org/wiki/Q1121366#sitelinks-wikipedia ovdje] i [https://www.wikidata.org/wiki/Q56355812#sitelinks-wikipedia ovdje]. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:47, 31 maj 2022 (CEST) == Akuzativ množine == E, treba mi mala pomoć. Radim članke o svim iPhoneima, pa sam naletio na problem akuzativa množine za riječ "iPhone". Zasad imam: N iPhone / iPhonei<br /> G iPhonea / iPhonea<br /> D iPhoneu / iPhoneima<br /> A iPhone / ??<br /> I iPhoneom / iPhoneima<br /> L iPhoneu / iPhoneima<br /> i problem je u tome što ne znam mora li se duplati E ili ide samo jedno u akuzativu množine. Imaš li kakvih ideja šta bi trebalo tu ako nije moguće preformulirati rečenicu? – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 20:48, 1 juni 2022 (CEST) : Odlično pitanje. :-) Trebalo bi ''iPhone'', a ako kontekst nije dovoljan da se razazna da je množina, onda upotrijebiti još neku riječ koja otklanja dilemu (npr., ''Vidio sam one iPhone''). Znam, pada na um i ''iPhoneove'', ali onda bi ''-ov-'' trebalo i u ostalim padežima. Ne mislim da bi dva E zaživjela jer bismo ih onda morali oba čitati. A ovo je baš fino pitanje da nekad malo protabirim s kolegama. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:30, 1 juni 2022 (CEST) == Brisanje [[Korisnik:Dušan Kreheľ]] == I hoću nešto [https://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Du%C5%A1an_Krehe%C4%BE?uselang=sh tako]. Zašto brisanje. [[Korisnik:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Razgovor s korisnikom:Dušan Kreheľ|razgovor]]) 01:04, 26 juni 2022 (CEST) :I deleted it a minute ago, but it seems that it has no effect because I am not a bureaucrat. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:06, 26 juni 2022 (CEST) == O spiskovima dobitnika Zlatnog ljiljana == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]]: Da ne dužim previše, zamolio bih Vas da izbrišete sve spiskove o dobitnicima Zlatnog ljiljana. Konstantno sabotiranje mog rada na Wikipediji od strane određenog administratora po principu "kadija te tuži, kadija ti sudi" čini svaki pokušaj doprinošenja uzaludnim. Teško je očekivati da će se pronaći iko ko bi glavni spisak dovršio s obzirom da bi to bio prilično dugotrajan posao pa mislim da je bolje da ga nema nikako nego da čami godinama u sadašnjoj formi. – [[Korisnik:THWTMJG|THWTMJG]] ([[Razgovor s korisnikom:THWTMJG|razgovor]]) 20:17, 28 juni 2022 (CEST) :Tek vidim poruku (bio na poslu), ali vidim da je Mhare na SZR napisao vrlo slično kako bih i ja. Članak bi trebao ostati, samo ne koristiti izvore koji nisu poznati po neutralnosti. P. S: I dalje mislim da je za mjesta gdje ima dosta dobitnika bolje napraviti posebne članke, a ostali da stoje u glavnom (uz linkove na ove posebne, naravno). Može i ovako stajati, ali kažem čisto iz razloga ako bi spisak bio glomazan. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:37, 29 juni 2022 (CEST) ::Kao što sam rekao, ne planiram više raditi na ovom spisku pa je meni svejedno hoće li on stajati u sadašnjem obliku ili ne, mada mislim da je bolje da bude izbrisan nego sa imenima i podacima otprilike 500 boraca (oko 1/3 ukupnih dobitnika). Opširnije sam odgovorio na SZR, ali moram reći da su sporni portali korišteni kao izvor samo u slučaju opće poznatih događaja ili u slučaju da je neki od dobitnika preminuo. – [[Korisnik:THWTMJG|THWTMJG]] ([[Razgovor s korisnikom:THWTMJG|razgovor]]) 09:10, 29 juni 2022 (CEST) == Semiz Ali-paša == Mozes li mi molim te popraviti samo naslov članka o Semiz Ali-paši. Kad sam ga pisao prošle godine greškom sam napisao "Semiz ali-paša" umjesto Semiz Ali-paša. Hvala unaprijed :) [[Korisnik:Mrjazz123|Mrjazz123]] ([[Razgovor s korisnikom:Mrjazz123|razgovor]]) 18:42, 29 juni 2022 (CEST) == ''[[Butch Cassidy i Sundance Kid]]'' == Zdravo. Ja sam korisnik na srpskoj Vikipediji i zanima me da li bih mogao da prevedem svoju stranicu ''Буч Касиди и Санденс Кид'' sa srpske Vikipedije na bosansku vikipediju. Hvala unapred na odgovoru, i u slučaju da sam pogrešio lokaciju pitanja, zamolio bih te da me uputiš osobi koja može da mi da konkretan odgovor. Hvala! ~ [[Korisnik:Uroš Veličković Zmaj]] 01:06, 1. 7. 2022. (CET) : {{Spomeni|Uroš Veličković Zmaj}}: Naravno da možeš (mislim, ovo je Wikipedia :-)), s tim da strana imena (iz jezika koji se služe latinicom) [[Wikipedia:Pravilno-nepravilno u bosanskom jeziku#Pisanje stranih imena|treba pisati izvorno]], ne po izgovoru. I da članak bude na [[Wikipedia:Stilski priručnik|bosanskom jezičkom standardu]]. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:22, 1 juli 2022 (CEST) :: Da, naravno, imao bih na umu korišćenje bosanskog jezika, ali se nadam da će u slučaju da nešto izostavim neko biti tu da ispravi moje jezičke greške. ~ [[Korisnik:Uroš Veličković Zmaj]] 14:29, 7.1.2022. (CET) ::: {{Spomeni|Uroš Veličković Zmaj}}: Ako si zainteresovan za [[Šablon:AFI-jevih 10 top 10|ovaj šablon]]... :-) A u vezi s (ij)ekavicom: gdje je u ekavici dugo E, u ijekavici je IJE, a kratko E = JE. Postoji manji broj izuzetaka, ali ovo pomaže u 95% slučajeva. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:10, 1 juli 2022 (CEST) == Basshunter == I thought so but I wasn't 100% sure. Thanks for instant fix. [[Korisnik:Eurohunter|Eurohunter]] ([[Razgovor s korisnikom:Eurohunter|razgovor]]) 16:29, 2 august 2022 (CEST) == Mehmed Spaho == Zdravo, KWiki! Možeš li mi, molim te, pregledati moje [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehmed_Spaho&oldid=3432821 nedavne izmjene] na članku o [[Mehmed Spaho|Mehmedi Spahi]]. Imamo spor o sadržaju koji bi se trebao riješiti. Da ne idem u detalje, sve sam objavio na [[Razgovor:Mehmed Spaho|stranici za razgovor]]. Hvala unaprijed. :-) [[Korisnik:Mrjazz123|Mrjazz123]] ([[Razgovor s korisnikom:Mrjazz123|razgovor]]) 17:33, 21 septembar 2022 (CEST) : Zdravo, zdravo. Nažalost, nemam dovoljno znanja o temi (knjige da ni ne spominjem), zato se nisam uključivao, a vidim da traje spor. Drugo "nažalost": historičari s diplomama neće da se uključe u rad na Wikipediji i onda po člancima iz tog područja bude raznih nejasnoća, sporova, nedorečenosti, netačnosti, pristranosti... – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:59, 21 septembar 2022 (CEST) Razumijem. Odlučili smo da nikako ne spominjemo uzroke njegove smrti jer su ti podaci samo po sebi kontradiktorni. Znaš li nekog administratora/urednika koji je zadužen za uređivanje historijskih članaka da mogu ubuduće upitati za pomoć u ovakvim situacijama. Svakako hvala na javljanju. Lp [[Korisnik:Mrjazz123|Mrjazz123]] ([[Razgovor s korisnikom:Mrjazz123|razgovor]]) 23:34, 21 septembar 2022 (CEST) :Nemamo "specijalca" za historiju. Mhare se bavi(o) historijom Visokog (tu je štošta uradio) i donekle srednjovjekovne Bosne, ali historija je preširoko područje. Meni je najbliži Drugi svjetski rat (ali izvan granica Balkana) mada odavno ni tu nisam ništa uradio. U mojim prvim godinama imali smo korisnika koji je radio samo historiju i uradio gomilu toga (dinastije, kraljevi, kraljice, spiskovi vladara...), ali je "nestao" prije osam i po godina. I tako... – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:25, 22 septembar 2022 (CEST) Šteta, treba nam jedan diplomirani historičar za poziciju administratora/urednika da se prošire i poprave članci o historiji BiH koji su nepotpuni i netačni. Doći će neko vremenom. Htio sam još pitati da li moguće da promijenim svoj username u MrJazz1894 [[Korisnik:Mrjazz123|Mrjazz123]] ([[Razgovor s korisnikom:Mrjazz123|razgovor]]) 14:24, 22 septembar 2022 (CEST) :Zahtjev za promjenu imena podnosi se [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Username_changes na Meti] (pročitaj upute). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:42, 22 septembar 2022 (CEST) ::ok, hvala [[Korisnik:Mrjazz123|Mrjazz123]] ([[Razgovor s korisnikom:Mrjazz123|razgovor]]) 15:56, 22 septembar 2022 (CEST) == Modeling our languages with Lexeme == Pogledaj [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022/Programme/Submissions/Modeling_our_languages_with_Lexeme ovu prezentaciju], prezentiranu u Ohridu na [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022 CEE 2022]. o novom projektu "Lexeme"! Pri dnu je .pdf datoteka. Kao stvoreno za tebe! Šteta što nisi bio u Ohridu!--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 13:58, 26 oktobar 2022 (CEST) : Hvala ti. Bit će pogledano čim bude zgodna prilika. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:10, 26 oktobar 2022 (CEST) :: https://www.wikidata.org/wiki/Lexeme:L721313 [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 15:21, 26 oktobar 2022 (CEST) :::Dobro bi bilo, popuniti sve informacije o nekoj riječi. Samo postavljanje bez tumačenja, nema efikasnu svrhu. [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 15:47, 26 oktobar 2022 (CEST) ::::Pogledao. I nije mi trenutno baš najjasnija svrha ovoga kad postoji Wikirječnik, tj. kako bi funkcionisalo. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:17, 27 oktobar 2022 (CEST) :::::Između ostalog je svrha za poboljšanje mašinskog prevoda, time da se za svaku riječ opiše smisao, sinonimi, primjer, te deklinacije i druge promjene, da se razgraniče sinonimi, razriješe homonimi (kako prevesti: "...gore gore, gore gore...") [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 12:50, 27 oktobar 2022 (CEST) ::::::To djeluje kao pisanje još jednog Wikirječnika pored već postojećeg umjesto da se povuče iz te baze ono što ima od domaćih riječi (mada je na našem Wikirječniku taj fond skroman). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:12, 27 oktobar 2022 (CEST) :::::::Razlika je! Lexema je viši stupanj Wikidata, dok Wikirječnik nema taj opseg niti svrhu. U Lexemi se riječi mogu definirati, toliko da se raspoznaje da li je dijalekat, arhaizam i sl, a sve u cilju da se poboljša mašinski prevod, koji prevodi statističkim parametrima, a za male jezike znamo na šta takav prevod liči. Dakle imenice u množini i jednini, svim padežima, izvedenice ili pridjevi od imenica...a kod glagola, su potrebne sve glagolske forme i vremena, a kako je sve preko Wikidata povezano svaki novi pojam u Lexemi (označen s početnim L) smanjuje grešku u prevodu. [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 13:32, 27 oktobar 2022 (CEST) ::::::::Ne kažem da je isto nego me samo zanima može li se upotrijebiti ono što već ima (jer i na Wikirječniku su dati padežni i konjugacijski oblici). Ono, kopiraš s WR na WD. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:39, 27 oktobar 2022 (CEST) :::::::::Može [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 13:48, 27 oktobar 2022 (CEST) == Deklaracije == Zdravo, KWiki! Deklaracija nezavisnosti ili Deklaracija o nezavisnosti? Primijetio sam da si nazive pojedinih članaka menjao iz potonje varijante u pređašnju. To se, međutim, kosi s mojim jezičkim osjećajem. Meni je logično da se prijedlog „o” piše kad je riječ o službenom dokumentu (Deklaracija o pravima čovjeka i građanina), dok bi se navedeni prijedlog mogao izostaviti kad je riječ o činu (deklaracija rata, deklaracija vjeridbe; značenje: objava, proglašenje). Naravno, za tu argumentaciju nemam neposrednu potvrdu u obliku izvora. Šta ti misliš? Jesi li se vodio nekim izvorom pri premještanju? — [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 00:26, 12 novembar 2022 (CET) :I proglašenje nezavisnosti je prvenstveno čin kao što je i proglašenje rata, tj. objava nezavisnosti; sam si naveo primjere koji potvrđuju da tu ne treba "o". Nezavisnost se objavljuje direktno: "Proglašavamo / Objavljujemo / Deklarišemo nezavisnost..." (sva tri glagola traže besprijedložni akuzativ, tj. direktni objekat). Fizički oblik toga na papiru ne mijenja ništa u značenju / činu. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:45, 12 novembar 2022 (CET) == Deklaracija nezavisnosti Kosova == Pročitaj šta je Sud rekao. [[Korisnik:Savasampion|Savasampion]] ([[Razgovor s korisnikom:Savasampion|razgovor]]) 23:13, 8 januar 2023 (CET) :''No reference in original Albanian text to the declaration being the work of the Assembly of Kosovo. The language used in the declaration differs from that employed in acts of the Assembly of Kosovo in that the first paragraph commences with the phrase "We, the democratically-elected leaders of our people . . .", whereas acts of the Assembly of Kosovo employ the third person singular. Moreover, the procedure employed in relation to the declaration differed from that employed by the Assembly of Kosovo for the adoption of legislation. It was not transmitted to the Special Representative of the Secretary General and was not published in the Official Gazette of the Provisional Institutions of Self-Government of Kosovo. As the practice shows, he would have been under a duty to take action with regard to acts of the Assembly of Kosovo which he considered to be ultra vires. Taking all factors together, the authors of the declaration of independence of 17 February 2008 did not act as one of the Provisional Institutions of Self-Government within the Constitutional Framework, but rather as persons who acted together in their capacity as representatives of the people of Kosovo outside the framework of the interim administration.'' [[Korisnik:Savasampion|Savasampion]] ([[Razgovor s korisnikom:Savasampion|razgovor]]) 23:14, 8 januar 2023 (CET) :Nije u tome poenta nego u rečenici kakvu si je ostavio (zbog onog "NE /krši/" ispada protivrječna samoj sebi: ako je donesena vaninstitucionalno, onda bi valjda trebalo stajati bez negacije, iz perspektive Srbije). To je napomena čisto jezičko-logičke prirode. A u političko-pravni karakter dalje neću ulaziti jer ex-Yu politiku zaobilazim (ne pratim politiku više nego što moram, pa tu imam rupa u znanju), osim vraćanja ovog tipa. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:25, 8 januar 2023 (CET) == Pozdrav == Kada neće bot, onda će [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Korisnik:Edinwiki/Spisak/Najstarijih_1000_%C4%8Dlanaka&curid=175093&diff=3477672&oldid=3417727 KWiki]. ;) Šta ima kakvo je stanje? -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 11:02, 13 januar 2023 (CET) :E nek' si se i ti izvuk'o iz skrovišta. :-) A standardno: radno, kao što možeš vidjeti. Kod tebe? I aktiviraj bota, molim te; osevabit ćeš se za vijeke vjekova. :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:09, 13 januar 2023 (CET) :: Haha vjerujem ti. :) Gdje trenutno najviše gori? Možda jedan od vikenda da uhvatim malo vremena pa nešto opet napravim (jer stari kod je poprilično "zahrđao"). :: A kod mene ima svašta, i privatno i poslovno. Mada, život teče opet po nekom standardu svom. ;) -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 11:30, 13 januar 2023 (CET) :::Pitaj [[Korisnik:Srđan|Srđana]] ili [[Korisnik:AnToni|AnTonija]], bolje će znati objasniti. :) I navrati češće, nećemo ti ništa. :-)) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:36, 13 januar 2023 (CET) Sta mislite da izbrišete ove članke sa liste najstarijih 1000 koji su u međuvremenu izbrisani? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:13, 13 januar 2023 (CET) :{{Urađeno}}. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:21, 13 januar 2023 (CET) == Pitanjce i pitanjce == Zdravo, KWiki! Kako si? Kako stojiš sa slobodnim vremenom? Primijetio sam da si u pojedinim nazivima članaka dodavao navodnike, npr. [[Svemirski teleskop "James Webb"]]. Nisu li oni neobavezni? Šta misliš o upotrebi kurziva umjesto navodnika? Postoje li neke preporuke o tome kada moramo upotrijebiti navodnike? – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 14:35, 23 januar 2023 (CET) : Nije mnogo loše, :-) hvala na pitanj(c)u. Ne bi trebali biti neobavezni u nazivima koji u sebi imaju ime osobe, ali pravopis je stvar konvencije, pa sad, kako koji već odredi. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:15, 24 januar 2023 (CET) == Zahtjev za obrazloženje == Pozdrav, KWiki. U svojoj misiji da proširim broj članaka na Wikipediji, počevši od historije, primijetio sam da je jedan od mojih članaka izbrisan. Osim naše zajedničke ljubavi prema šahu, primijetio sam da imaš "nultu toleranciju prema kratkim člancima". Slagao se ja ili ne slagao, razumijem. Došao sam da zatražim kopiju izbrisanog članka kako bih ga produžio ili da ga vratiš u potpunosti da ga izmijenim. Hvala. – [[Korisnik:DeVoery|DeVoery]] ([[Razgovor s korisnikom:DeVoery|razgovor]]) 20:13, 26 februar 2023 (CET) :Nije bila riječ o kratkoći ovog puta nego je izgledalo kao da je potpuno mašinski preveden, što se također ne toleriše ovdje (konsenzus zajednice). A nije nikakav problem vratiti ako će rad na članku biti nastavljen, samo što smo bezbroj puta imali situaciju da neko ubaci na Google Translate 6-7 rečenica, zalijepi ovdje bez ikakve dorade i misli da je sve urađeno i nikad više to ni ne pogleda. P. S: Pozdrav svim šaholjupcima. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:44, 27 februar 2023 (CET) ::Razumijem. Također sam se trudio da to izbjegnem mada je to bilo malo teže u tim prvim rečenicama, gdje se i radi o definicijama. Definitivno planiram da ga proširujem, tako da ću te zamoliti da ga vratiš kad stigneš. Hvala. – [[Korisnik:DeVoery|DeVoery]] ([[Razgovor s korisnikom:DeVoery|razgovor]]) 15:59, 27 februar 2023 (CET) :::Vratio čim sam napisao prethodnu poruku. :-) P. S: Obrati pažnju na veliko početno slovo te strukturu sintagmi i rečenica; naš jezik nije engleski. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:19, 27 februar 2023 (CET) ::::Primijetio sam poslije nego što sam poslao poruku. Hvala. :) – [[Korisnik:DeVoery|DeVoery]] ([[Razgovor s korisnikom:DeVoery|razgovor]]) 16:24, 27 februar 2023 (CET) ::::Hahahah, trudim se. Hvala na opomeni. – [[Korisnik:DeVoery|DeVoery]] ([[Razgovor s korisnikom:DeVoery|razgovor]]) 16:25, 27 februar 2023 (CET) :::::Pozdrav, dobro nam došao. Imam jedan savjet, kada radiš na nekom članku dobro bi bilo da staviš oznaku Izmjena u toku između (po dvije zagrade) { i }, tako će urednici znati da radiš na njemu i da ne diraju članak. Dobra praksa, meni lično, je da uvijek da prilikom pravljenja nove stranice stavim uvodni dio, te pri dnu šablone za reference, možeš pogledati kod koji sam dodao na tvoj članak, te prilikom prevođenja odmah i dodavati reference na prevedeni dio. :::::Ako gdje zapneš piši, urednici a i ostali članovi su spremni uvijek da priskoče u pomoć. Ako ti ovo oko zagrada nije najjasnije,javi pa ću ti ubaciti u članak. :::::Pozdrav, :::::Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:49, 27 februar 2023 (CET) ::::::Hvala na toploj dobrodošlici. Hvala na savjetu, ne znam kako mi je promaklo to da postavim separator izmedju teksta i referenca.. Definitivno ću koristiti oznaku za nastavljanje članaka, mada ću sačekati sa ovim jer nisam siguran kad ću opet navratiti. ::::::Hvala [[Korisnik:DeVoery|DeVoery]] ([[Razgovor s korisnikom:DeVoery|razgovor]]) 19:12, 27 februar 2023 (CET) :::::::Nema problema, samo lagano, kad budes imao vremena/volje navrati, uvijek ima sta za dopuniti. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:32, 27 februar 2023 (CET) == broken redirects == Please delete #[[Imperij]] #[[Suverenstvo]] #[[Urfa]] #[[Campus_Martius]] #[[Fransoa_Babef]] #[[Slupsk]] #[[Hawai'i]] #[[Fluminense_Football_Club]] #[[Stanislaw_Wielgus]] #[[Suncostaj]] #[[MTM]] #[[Izengard]] #[[Behind_Enemy_Lines_(film)]] #[[HINA]] #[[Wielun]] #[[Euskadi_Ta_Askatasuna]] #[[Motorna_vozila]] #[[205_GTI]] #[[E150d]] #[[Javna_cesta]] #[[Tanganjika]] #[[Cyberspace]] #[[Teolog]] #[[Stalaktiti]] #[[Karlo_I_Anžuvinski]] #[[Sekosteroidi]] #[[Plamište]] #[[Konskowola]] #[[Robert_Guerin]] #[[Champs-Élysées]] #[[Champs_Elysees]] #[[Svijeće]] #[[Orator]] #[[Karlo_I_Napuljski]] #[[Ferenc_Temlin]] #[[Luj_XVII_Francuski]] #[[Stadio_Olimpico_(Torino)]] #[[Karlo_I,_kralj_Sicilije]] #[[Hipokrizija]] #[[Fluminense]] #[[Sanliurfa]] #[[ZOI_1924.]] #[[ZOI_1928.]] #[[ZOI_1932.]] #[[ZOI_1936.]] #[[ZOI_1948.]] #[[ZOI_1952.]] #[[ZOI_1964.]] #[[ZOI_1968.]] #[[ZOI_1972.]] #[[ZOI_1976.]] #[[ZOI_2002.]] #[[OI_1900.]] #[[OI_1920.]] #[[OI_1940.]] #[[OI_1944.]] #[[OI_1948.]] #[[OI_1952.]] #[[OI_1960.]] #[[OI_1984.]] #[[OI_1988.]] #[[Ocala,_Florida]] #[[Omaha,_Nebraska]] #[[Pichelsteiner]] #[[Vilajet_Anadolija]] #[[Vilajet_Egipat]] #[[Vilajet_Kurdistan]] #[[Poznanj]] #[[Televizija_Beograd]] #[[TV_Beograd]] #[[RTV_Beograd]] #[[Salt_Lake_City_2002.]] #[[Nagano_1998.]] #[[Lillehammer_1994.]] #[[Albertville_1992.]] #[[Lake_Placid_1980.]] #[[Innsbruck_1976.]] #[[Sapporo_1972.]] #[[Grenoble_1968.]] #[[Innsbruck_1964.]] #[[Squaw_Valley_1960.]] #[[Oslo_1952.]] #[[St._Moritz_1948.]] #[[Garmisch-Partenkirchen_1936.]] #[[Lake_Placid_1932.]] #[[St._Moritz_1928.]] #[[Chamonix_1924.]] #[[Pariz_1900.]] #[[Antwerpen_1920.]] #[[Pariz_1924.]] #[[Berlin_1936.]] #[[London_1948.]] #[[Helsinki_1952.]] #[[Tokio_1940.]] #[[London_1944.]] #[[Rim_1960.]] #[[Los_Angeles_1984.]] #[[Seoul_1988.]] #[[Natal,_Rio_Grande_do_Norte]] #[[E218]] #[[Lijevanje]] #[[Tu-155]] #[[Avenue_des_Champs-Élysées]] #[[E383]] #[[São_Paulo_Futebol_Clube]] #[[Košarka_na_OI_2008.]] #[[Košarka_na_OI_2012.]] #[[Košarka_na_OI_2020.]] #[[Košarkaška_reprezentacija_SR_Jugoslavije]] #[[E150a]] #[[Induktivitet]] #[[Pteridium_aquilinum]] #[[Sarcoptes_scabiei]] #[[Knautia_sarajevensis]] #[[Leucanthemum_illyricum]] #[[Chamaedrys_ecytisus_tommasinii]] #[[Tomazinijeva_žučica]] #[[Sečuan]] #[[Velikotrnasti_čičak]] #[[Alpski_čičak]] #[[Cirsium_spinosissimum]] #[[Zec]] [[Korisnik:WikiBayer|WikiBayer]] ([[Razgovor s korisnikom:WikiBayer|razgovor]]) 11:19, 19 mart 2023 (CET) :We have that list [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Posebno:Pokvarena_preusmjerenja&limit=250&offset=0 here] also. I am keeping an eye on it, don't worry. Some of these will serve as an incentive to write some of the articles (I asked for it on [[Wikipedia:Čaršija#Pokvarena_preusmjerenja|Village Pump]]). There were a lot more than these. I deliberately left these to stand for a period. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:44, 19 mart 2023 (CET) == Uputa za pisanje članka. == Pozdrav KWiki. Naime pokušao sam par puta kreirati članka za poznanika koji je profesionalni bokser, a nema o sebi wikipedia stranicu. Nisam baš stručan u vezi ovih stvari pa mi je vrlo teško razumjeti, gdje se šta nalazi, a da ne pričam o kršenju pravila i sl. Da li bi mi mogao dati upute i smjernice na koji način da kreiram članak, a da to ne podilazi pod samohvaljenje i druge prekršaje? Hvala unaprijed. [[Korisnik:Softa123|Softa123]] ([[Razgovor s korisnikom:Softa123|razgovor]]) 15:15, 20 mart 2023 (CET) :Bojim se da on (još) nije [[Wikipedia:Relevantnost|relevantan]] za Wikipediju, tj. da nije međunarodno poznat i priznat (vidjeti i [[Razgovor o Wikipediji:Relevantnost|ovo]]). A članak nije bio ni tehnički sređen, tj. formatiran po pravilima Wikipedije, mada to ima manju težinu od kriterija relevantnosti (iako nipošto nije nebitno). Inače, relevantnost je kriterij oko kojeg se možda i najviše lome koplja, ali valjda bi za članke o osobama trebao biti jasan neki minimalni prag relevantnosti. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:22, 21 mart 2023 (CET) ::Takođe se ova tema može pogledati i u [[Wikipedia:Relevantnost/Igralište|prednacrtu smjernica]].--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 15:10, 21 mart 2023 (CET) 1[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 20:33, 3 april 2023 (CEST) == Linkovi u naslovu == Samo brzinska provjera, mogu ukidati linkove u naslovima iki podnaslovima članka? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:29, 10 april 2023 (CEST) :Možeš. A i ne moraš. :) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:48, 10 april 2023 (CEST) ::iskreno ružno mi izgleda, skidao sam kada vec nesto mijenjam u članku ali rekoh da budem siguran. Danas sam ih se nasmijao u datumima kada sam dodavao rođeni/umrli [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:12, 10 april 2023 (CEST) ::: Interne linkove iz godina (19-21. vijek) i dana sam [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=1899.&diff=3498961&oldid=3496090&diffmode=source uklonio]!--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 16:15, 14 april 2023 (CEST) == Podjela na vijekove u člancima Datum == Zašto brišeš podjele po vijekovima o člancima "Datum"? Preglednije je i kada se članak poveća, lakše ga je čitati i dorađivati. [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 15:28, 15 april 2023 (CEST) : Kontam: ako neko ne zna koja godina pripada kojem stoljeću... :-) U redu, slažem se za one popunjenije članke, ali tamo gdje je samo nekoliko imena zaista nije potrebno. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:33, 15 april 2023 (CEST) ::Radi se o tome, da kad ubacim nekoga, upišem i vijekove, odnosno mjesece u člancima o godinama. To bi se moglo botom, ali to mi nije jača strana, a ovom metodom će članci kad-tad se povećati i biti pripremljeni za povećanje broja stavki. A i preglednije je i manja je mogućnost da se neka stavka upiše na pogrešno mjesto. [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 15:38, 15 april 2023 (CEST) == Pećina == [https://de.wiktionary.org/wiki/terrisch WikiRiječnik ] kaže ''terrisch'', a u Štajerskoj se često piše ''derrisch'' ili ''därrisch'' ili čak ''dårrisch''. Rijetko se koristi za nagluhu osobu. Stariji znaju, ali je nepravilno u njemačkom jeziku. (dt:umgangssprachlich:) --[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 07:44, 21 april 2023 (CEST) : a i pećina se kaže '''Ofen''' (ali i stijene) - a Ofen je '''peć''', dolazi iz slavenskih jezika, pa je i kod nas peć i pećina (špilja).--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 07:47, 21 april 2023 (CEST) == Sporazumi u člancima o datumima == Poz @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] pošto ti ne mogu odgovoriti u sažetku u članku [[Baltalimanski sporazum]], pišem ti ovdje, ja to dopunjujem na način da objavim 3-4 sporazuma pa onda ih ubacim u članke o datumu i o godini. Što se tiće konkretno ovog članka, još nisam završio zadnji dio, trebam prevesti dio o efekima sporazuma. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:09, 17 maj 2023 (CEST) :Može kako god, samo da se ne smetne. :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:16, 17 maj 2023 (CEST) ::Samo ti napominji, nije zgoreg :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:12, 17 maj 2023 (CEST) == Nisam zaboravio. == Hvala na podsjetniku o pjesmama ABBA-e. Nisam zaboravio, nego mi je prioritet da sredim sarajevsku pop rok scenu. Istovremeno, pokušavam makar malo da pomognem Panassku, AnToniju, Ziki i tebi oko ovih mirovnih sporazuma. Vidim da je potrebna pomoć. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 19:51, 26 maj 2023 (CEST) :🦾🦾🦾 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:54, 26 maj 2023 (CEST) == Request == Hello. Thank you very much for creating the article [[Laach (jezero)]] in Bosnian Wikipedia. Can you enlarge the article by translating and uploading the sections from the article [[:sh:Laacher See]] in Serbo-Croatian Wikipedia? Yours sincerely, [[Korisnik:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Razgovor s korisnikom:Multituberculata|razgovor]]) 08:56, 20 juni 2023 (CEST) :please be patient and don't rush anyone. thank you [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 10:47, 20 juni 2023 (CEST) :Do you see the label "Work in progress"? And, again, what's the hurry for? I just don't get it. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:41, 20 juni 2023 (CEST) ::Sorry, I overlooked that. I am certainly not in a hurry. [[Korisnik:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Razgovor s korisnikom:Multituberculata|razgovor]]) 13:48, 20 juni 2023 (CEST) :::Thank you very much again for the new article. [[Korisnik:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Razgovor s korisnikom:Multituberculata|razgovor]]) 13:09, 1 juli 2023 (CEST) == Need your input on a policy impacting gadgets and UserJS == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear interface administrator, This is Samuel from the Security team and I hope my message finds you well. There is an [[m:Talk:Third-party resources policy|ongoing discussion]] on a proposed policy governing the use of external resources in gadgets and UserJS. The proposed [[m:Special:MyLanguage/Third-party resources policy|Third-party resources policy]] aims at making the UserJS and Gadgets landscape a bit safer by encouraging best practices around external resources. After an initial non-public conversation with a small number of interface admins and staff, we've launched a much larger, public consultation to get a wider pool of feedback for improving the policy proposal. Based on the ideas received so far, the proposed policy now includes some of the risks related to user scripts and gadgets loading third-party resources, best practices for gadgets and UserJS developers, and exemptions requirements such as code transparency and inspectability. As an interface administrator, your feedback and suggestions are warmly welcome until July 17, 2023 on the [[m:Talk:Third-party resources policy|policy talk page]]. Have a great day!</div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[m:User:Samuel (WMF)|Samuel (WMF)]], on behalf of the Foundation's Security team</bdi> 01:02, 8 juli 2023 (CEST) <!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/IAdmins_MassMessage_list_1&oldid=25272788 --> == Invitation to Rejoin the [https://mdwiki.org/wiki/WikiProjectMed:Translation_task_force Healthcare Translation Task Force] == [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|right|frameless|125px]] You have been a [https://mdwiki.toolforge.org/prior/index.php?lang=ar medical translators within Wikipedia]. We have recently relaunched our efforts and invite you to [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php join the new process]. Let me know if you have questions. Best [[User:Doc James|<span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>]] ([[User talk:Doc James|talk]] · [[Special:Contributions/Doc James|contribs]] · [[Special:EmailUser/Doc James|email]]) 12:34, 2 August 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_translatiors/bs&oldid=25416228 --> == Bosanski jezik! == Zašto u opisu ispod na .bs wikipediji stoji "standardna varijanta srpsko-hrvatskog jezika" za bosanski jezik. Ne razumijem ovaj opis ispod. Da li se to može promijeniti i napisati kako treba. [[Korisnik:YitKl|YitKl]] ([[Razgovor s korisnikom:YitKl|razgovor]]) 23:53, 29 august 2023 (CEST) :Gdje to tačno stoji? Link, po mogućnosti? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:51, 30 august 2023 (CEST) ::Bio je u opisu na Wikidata da je "standardized variety of serbocroatian languages", promijenio sam opis u "standardized variety of south slavic languages". [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 08:32, 30 august 2023 (CEST) ::[[Bosanski jezik|https://bs.m.wikipedia.org/wiki/Bosanski_jezik]] ::Evo ovdje je stajalo, ali izgleda da je kolega Panassko ovo brzo promijenio. Svaka cast. [[Korisnik:YitKl|YitKl]] ([[Razgovor s korisnikom:YitKl|razgovor]]) 15:43, 30 august 2023 (CEST) :::@[[Korisnik:YitKl|YitKl]], [[Korisnik:Panassko|Panassko]]: Zdravo! Kratka napomena. Bosanski jezik nije „standardizirana varijanta južnoslovenskog jezika”, kako je preinačeno na Wikipodacima, s obizrom na to da taj jezik ne postoji. Južnoslovenski jezici podgrupa su slovenske grupe jezika, a bosanski jezik standardizirana je varijanta srpskohrvatskog jezika, policentričnog jezika koji uključuje četiri standardizirane varijante, s lingvističkog i naučnog aspekta. Članak na en.WP pruža detaljnije informacije o tome. Srdačan pozdrav! – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 17:28, 30 august 2023 (CEST) ::::Ćao @[[Korisnik:Aca|Aca]] ja sam se vodio člankom i definicijom na bs.wiki gdje se to ne spominje. Nisam stručnjak ali mi je rezon da se vodim našim člankom jer smatram da je to tu iskristalizovano.na bosanskom jeziku opis je bio takav te sam to preveo na engleski. ::::Ako ne pogrešno trebalo bi onda izmjeniti i u članku u jeziku na bs pa i na wikipodacima, mada bih volio i da @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] da mišljenje, obzirom je srručniji po pitanju jezika od mene. ::::Pozdrav, ::::Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 18:37, 30 august 2023 (CEST) :::::@[[Korisnik:Panassko|Panassko]]: Pretpostavio sam tako nešto, opušteno. Ima argumenata da na bosanskom stoji i „južnoslavenski jezik”, ali i ovo što sam prethodno spomenuo. Zavisi samo od toga šta želimo prikazati ili čemu pridajemo značaj. Engleski opis bih ostavio onakav kakav jest, upravo iz razloga koji si spomenuo – dosljednost s člankom na tom jeziku. – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 02:12, 31 august 2023 (CEST) ::::Pozdrav @[[Korisnik:Aca|Aca]] Bosanski jezik ima riječnik koji je stariji od srpskohrvatskog jezik, pa samim tim ne može biti nikakva varijanta drugog jezika. [[Korisnik:YitKl|YitKl]] ([[Razgovor s korisnikom:YitKl|razgovor]]) 15:43, 1 septembar 2023 (CEST) :::::SZR ne služe za iznošenje vlastitih teorija! [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 17:23, 1 septembar 2023 (CEST) ::::::Kakvih teorija! ::::::To su jasne činjenice. [[Korisnik:YitKl|YitKl]] ([[Razgovor s korisnikom:YitKl|razgovor]]) 16:20, 10 septembar 2023 (CEST) :::::@[[Korisnik:YitKl|YitKl]]: Razumijem Vaše stajalište, ali postojanje rječnika (ne „riječnika”, s obzirom na to da ta riječ ne postoji) ne može služiti kao valjan argument protiv teze da jezici pripadaju istom makrojeziku ili policentričnom jeziku. Tako je i ''Srpski rječnik'' izdat 1818, ali to nije validan lingvistički i naučni argument. U svakom slučaju, hvala Vam na doprinosu temi i podizanju svijesti. Ako Vam je potrebna bilo kakva pomoć pri uređivanju ove teme ili drugih, slobodno mi se obratite. Lijep pozdrav! – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 19:10, 1 septembar 2023 (CEST) ::::::Upravu si za rjecnik, a i napravio sam gramatičku grešku. ::::::Uglavnom, nisam ekspert za ovu temu, ali dovoljno znanja imam da bosanski jezik nije nikakva izvedenica iz jezika hrvatskog i srpskog. ::::::Drago mi je da je napravljena izmjena, a svakako bih volio da se uključe ljudi koji su dobri u ovoj temi. ::::::Lp [[Korisnik:YitKl|YitKl]] ([[Razgovor s korisnikom:YitKl|razgovor]]) 16:19, 10 septembar 2023 (CEST) :: Korisnik je mislio na [[:wikidata:Special:Diff/1964385689|ovaj lokalni opis]], koji sam izmijenio tako da je u skladu s ostalim unosima o slavenskim jezicima na Wikipodacima. Nije naročito produktivno mijenjati opise na engleskom jeziku na Wikipodacima budući da je konsenzus takav da se navode podaci s en.wiki, odnosno da stoji "standardized variety of Serbo-Croatian" za srpski / hrvatski / bosanski / crnogorski itd, tako da bi mijenjanje samo moglo dovestido neproduktivnih ratova izmjena s tamošnjim urednicima. Ako se promijeni tamošnji konsenzus, uskladit ćemo i na Wikipodacima. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 11:54, 31 august 2023 (CEST) :::Srđane, :::hvala ti na pojašnjenju, vidim da si ti to promijenio na Wikipodacima tako da ja nemam šta korigovati. :::Pozdrav, :::Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:20, 31 august 2023 (CEST) == Bosanske poznate ličnosti == Ćao @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] ima li gdje spisak bosanaca i hercegovaca kojima nedostaje članak? Mislim da bismo trebali napraviti, pa da imamo okvir i da vremenom obogatiko WikiPediju s tim člancima. Ja bih počeo ali ne znam odakle da krenem. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:39, 24 septembar 2023 (CEST) :@[[Korisnik:Panassko|Panassko]] odeš na web stranice fakulteta i u njihovoj historiji nađeš važne ličnosti [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 10:33, 25 septembar 2023 (CEST) ::Više sam mislio da li imamo neki spisak sa bosanskohercegovačkim bitnim ličnostima koji bi mogli napraviti kao projekat, koje ličnosti želimo da imamo predstavljena na bs.wiki bili oni političari, umjetnici, pisci i td... [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:54, 25 septembar 2023 (CEST) ::: Možda [[:en:List of Bosnia and Herzegovina people|ovo]] kao polazna tačka? – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:02, 25 septembar 2023 (CEST) :@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] odlično [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 10:28, 26 septembar 2023 (CEST) == Anaplastični oligodendrogliom == Why we can translate on Wikipedia? [[Korisnik:Wname1|Wname1]] ([[Razgovor s korisnikom:Wname1|razgovor]]) 14:15, 14 oktobar 2023 (CEST) :I wrote in the summary: Google Translate. Although it has significantly improved last few years, the texts still need a fair amount of human correction, especially in terms of Slavic languages. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:17, 14 oktobar 2023 (CEST) == Projekat Nacionalne biblioteke Evrope == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] zadao projekat i nigdje ga na projektu... <nowiki>:</nowiki>-) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:22, 19 oktobar 2023 (CEST) :A [[Nacionalna biblioteka Malte|Maltešku]] zaboravljaš. Dobro, dobro... :-) Nažalost, ne mogu. Danas se stvari promijene u kratkom roku. Imat ću dodatnih obaveza u sljedećih mjesec dana i rjeđe će me biti ovdje. A i da nije tako, vidiš i sam koliko je posla samo na održavanju i ažuriranju postojećeg. Projekat je za one koji su u mogućnosti i koliko su u mogućnosti. Kao i bilo šta na Wikipediji zapravo. Tebi svaka čast na trudu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:38, 19 oktobar 2023 (CEST) ::ah da Malteška, izvukao si se. Šalu na stranu ideja je odlična, zato sam i prionuo a radiš sjajan posao, ipak moram te malo cimnuti s vremena na vrijeme. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 18:08, 19 oktobar 2023 (CEST) == Arapska imena == Kako se na našem jeziku pišu arapska imena poput Ebu'l-Feth, Ebu'l-Hamza itd? Ebu'l-Feth, Ebul-Feth ili Ebu-l-Feth? [[Korisnik:THWTMJG|THWTMJG]] ([[Razgovor s korisnikom:THWTMJG|razgovor]]) 04:48, 25 oktobar 2023 (CEST) :Ako je "reisul-ulema" ili "Omer ibnul-Hattab", onda bi trebalo "Ebul-Feth". Ali sklon sam mišljenju da ovo pitanje još nije definitivno riješeno u pravopisima. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 06:10, 25 oktobar 2023 (CEST) ::Hvala na odgovoru. Nisam uspio pronaći odgovor u dosadašnjim pravopisima. Mediji IZ uglavnom koriste npr. reisu-l-ulema, a knjige teološkog karaktera, raznorazne "hagiografije" (u nedostatku boljeg izraza), pogotovo one koje dolaze iz selefijskih krugova, najčešće su pune pravopisnih grešaka i nisam ih htio koristiti kao uzor. [[Korisnik:THWTMJG|THWTMJG]] ([[Razgovor s korisnikom:THWTMJG|razgovor]]) 06:19, 25 oktobar 2023 (CEST) == Nepregledane stranice == Pozdrav, Evo već par mjeseci periodično se zaletim pa napravim nekoliko novih stranica. Međutim, to sve nekako pada u vodu kad neke stranice čekaju dva mjeseca i još nisu odobrene za čitaoce. Razumijem da to iziskuje mnogo vremena, pa me zanima postoji li nešto što ja mogu uraditi da bi ovaj proces malo ubrzao? [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] ([[Razgovor s korisnikom:Bakisa|razgovor]]) 22:42, 25 oktobar 2023 (CEST) :Prije svega, hvala na trudu i doprinosima. Nemoj misliti da to ne bude primijećeno. Članci su tu i vidljivi su za sve (ukucaj na Google, npr., "Oproštajni hadž, Wikipedia na bosanskom"), samo ih još nije ''pregledao'' niko od administratora, pa stoji ona oznaka. A ja imam svoj krug područja koja pokrivam i gdje se osjećam kompetentnim (mada ni njih ne mogu ni blizu koliko bih htio), a ostala prepuštam drugima jer nismo svi za sve niti sam jedini administrator niti možemo svi stići sve pohvatati (nas je na prste ruke, a članaka više od 92.500; dobro, nepregledanih je znatno manje od toga :-)). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:17, 26 oktobar 2023 (CEST) ::Hvala na pohvalama. Najviše što me ustvari 'brine' je to što članci nisu dostupni ne-urednicima. To jeste, kada bih na Google ukucao neki nepregledani članak njega čitaocu ne bi prikazalo osim ako ne potraži Bosansku verziju članka preko istog na drugom jeziku. ::Kako god, hvala na informaciji i primjećivanju :). [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] ([[Razgovor s korisnikom:Bakisa|razgovor]]) 16:17, 26 oktobar 2023 (CEST) == Zapadna obala == Ja sam promijenio Zapadana Obala u Zapadna obala gdje sam uspio naći na mob, nadam se da sam ih sve pronašao, ako nisam... [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:57, 4 novembar 2023 (CET) == Hebrejski i arapski izrazi == E, KWiki. Mislio sam dopuniti / srediti par članaka o aktualnom sukobu na Bliskom istoku, pogotovo ove članke koji imaju dosta pregleda. E sad, kako pisati izraze na hebrejskom i arapskom? Ako ćemo fonetski, tj. transkripcijom, hebrejski mi neće biti problem (npr. "{{jezik|he|קִבּוּץ גָּלֻיּוֹת}}" kao "kibuc galujot"), ali bi mi arapski teže išao (mogao bih pomoću [[:en:DIN 31635|sistema DMG]], [[:sr:Википедија:Транскрипција са арапског и персијског језика|pa onda ovako]]). Pitam jer vidim da si Šarona prebacio neki dan, a ima dosta imena lidera i izraza kroz razne sukobe. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 18:47, 5 novembar 2023 (CET) :Hebrejski je u bosanskim pravopisima (uključujući i ovaj svježi Bulićev) potpuno zaobiđen, da ne spominjem gruzijski, armenski, jezike Indijskog potkontinenta i Indokine, a za arapski sam ranije pisao na onoj pomoćnoj stranici. Historijska imena sigurno idu fonetski, a pod utjecajem (zapadnih) medija postoji tendencija da se ova savremena pišu po engleskoj ili francuskoj transkripciji (kao da je, bubam, ime Enver iz 11. stoljeća različito od današnjeg Anvar). U novom Halilovićevom piše ovo: {{citat3|Opće načelo kojeg se valja držati u pisanju imena iz jezika koji se ne služe ni latinicom ni ćirilicom glasi: takva se imena pišu onako kako se pišu u službenoj latiničkoj transkripciji u narodu iz kojeg potječu. Ovo načelo vrijedi u međunarodnom dopisivanju, diplomatiji, na geografskim kartama te u naučnoj literaturi i slično.}} :Na SR Wiki je gotovo sve dobro urađeno (osim ovog da se inicijalno A piše A, jer ''Asad'' je zapravo ''Esed'' i da je ''aw'' = ''au''; ime je ''Tevfik'', tj. ''Teufik'', da ''f'' i ''v'' ne bi bili u dodiru jer su slični po mjestu tvorbe). Ne znam šta bih rekao kao konačni zaključak. Bosanski naginje fonetskom pisanju ovih imena, ali ne može niko poreći ovu savremenu praksu u medijima koju spomenuh. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:51, 6 novembar 2023 (CET) :Neka ide fonetski, a napraviti preusmjerenja s engleskih (i francuskih) imena. Mora se nešto odlučiti. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:30, 6 novembar 2023 (CET) == Pojedine riječi za izmjenu == Možemo li povremeno napraviti kraći spisak riječi koje treba izmijeniti. Možda i da se lokaliziraju po šablonima, da smanjimo mogućnost greške [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 17:02, 7 novembar 2023 (CET) :Nemam ni ja to u glavi nego kako naiđem na nešto. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:26, 7 novembar 2023 (CET) ::da se botiraju [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 18:29, 7 novembar 2023 (CET) :::Kontam, ali teško je mozgu pohvatati sve te detalje. Zato, vidio si, nekad nabacim nešto Srđanovom botu, mada urijetko. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:10, 7 novembar 2023 (CET) ::::to je ok [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 20:44, 7 novembar 2023 (CET) == Jermuk == Može i ovo: [[:en:Yarmouk Camp#During the Syrian Civil War]]. [[Korisnik:FriedrickMILBarbarossa|FriedrickMILBarbarossa]] ([[Razgovor s korisnikom:FriedrickMILBarbarossa|razgovor]]) 20:06, 10 novembar 2023 (CET) :Pozdrav, ako možeš da provjeriš transkripciju arapskih naziva za nove stavke u [[Šablon:Masakri nad Palestincima|ovom šablonu]]. [[Korisnik:FriedrickMILBarbarossa|FriedrickMILBarbarossa]] ([[Razgovor s korisnikom:FriedrickMILBarbarossa|razgovor]]) 11:47, 3 mart 2024 (CET) ::Historijska arapska imena pišemo fonetski, a ova savremena po engleskoj transkripciji (ne znam tačan razlog). Hvala na dopuni (vidim da na EN nisu to uradili, barem zasad). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:52, 3 mart 2024 (CET) :::Fala ti! Prva nova stavka je neka ulica nazvana po jednom od imena Boga u islamu, a druga – Arapkinja iz Palestine. [[Korisnik:FriedrickMILBarbarossa|FriedrickMILBarbarossa]] ([[Razgovor s korisnikom:FriedrickMILBarbarossa|razgovor]]) 12:08, 3 mart 2024 (CET) == Meridijani crtica == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] i @[[Korisnik:Srđan|Srđan]] moramo se dogovoriti da li ćemo koristiti - ili — kada razdvajamo mjesta/ostrva i sl, u tabeli za meridijane. Jedan od vas mijenja u — a drugi u -pa ne znam šta od navedenog da koristim da ne morate mijenjati. Mislim nije velika stvar ali eto... Poz Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:49, 13 novembar 2023 (CET) :Ni jednu ni drugu nego – :-) (ima na kraju donje alatne trake). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:55, 13 novembar 2023 (CET) :{{Spomeni|Panassko}} Za crte se koristi – ili {{Plain link|https://www.compart.com/en/unicode/U+2013|"en-dash" po Unicodeu}}. E sad, s obzirom na to da često uređuješ s telefona, u zavisnosti od fonta koji je proizvođač postavio za predodređeni ili koji je naknadno postavljen, moguće je da ti ova duža (— ili {{Plain link|https://www.compart.com/en/unicode/U+2014|"em-dash" po Unicodeu}}) izgleda isto, ali drugi su znakovi ipak. Inače, i ovo mi je neki dugotrajni projekt (srediti te znakove u postojećim člancima), ali kao što i sam kažeš, nije velika stvar pa nije neki prioritet, tako da inače sredim kadgod na neki članak naletim. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 16:59, 13 novembar 2023 (CET) ::Meridijane ne radim s telefone zbog tabela i zato sto mi trebaju dodatni tabovi da vidim naziv nekog mjesta na našem jeziku, pa sam koristio crticu s tastature. Sad kad je KWiki odgovorio u zadnja 2 cini ki se sam kopirao en-dash u članke, pa cete imati manje posla :-). Moze li ti to sto namjeravas srediti uraditi bot ili ce trebati ručno ispravljati? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:46, 13 novembar 2023 (CET) :::Mislio sam botski, ali ima puno izuzetaka da bi se moglo (unutar citata, referenci i sl.). Bit će po mic ko i neki drugi projekti. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 21:07, 13 novembar 2023 (CET) == Datumi u referencama == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] što se tiće datuma u referencama iste sam prestao mijenjati jer ima WumpusBot koji 2x mjesečno radi na izmjenama ovih datuma. Poz, [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 12:36, 6 decembar 2023 (CET) : Da se nadovežem: da, napravio sam da [[Korisnik:WumpusBot|Wumpus]] mijenja formate "January 1, 1996", "1 January 1996" i "1996-01-01" u naše dvaput mjesečno pa ih generalno nije potrebno ručno prepravljati. Moguće je da dođe do toga da se ne pokrene (najčešće bude problem s "daljinskim" pokretanjem virtualne mašine koju koristim za bota), ali ako se to desi, tj. ako primijetite da nije popravljeno u nekom razumnom roku, slobodno me [[Šablon:Ping|pingajte]] pa ću popraviti. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 14:33, 6 decembar 2023 (CET) == Geografija, zarezi i nominativ == Hej, hej, KWiki! Kako si? Trenutno radim na standardizaciji geografskih članaka o naseljima u Meksiku na sh.wikiju. Uvodi tih članaka obično su ovakvi: * El Potrillo je naselje u Meksiku, u saveznoj državi Chiapas, u opštini San Fernando. Međutim, uobičajena je praksa da se navode niže jedinice pa više. Stoga bi to trebalo promijeniti ovako: * El Potrillo je naselje u opštini San Fernando, u saveznoj državi Chiapas, u Meksiku. Jesu li tu potrebni zarezi između odrednica? Je li možda bolje koristiti se nominativom, kao što to upotrebljavaju papirne enciklopedije: * El Potrillo je naselje u opštini San Fernando, savezna država Chiapas, Meksiko. Koliko je to rješenje gramatički pravilno? Unaprijed zahvalan, [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 22:14, 28 decembar 2023 (CET) : Nije loše. Kod tebe? Zarezi u ovim slučajevima nisu obavezni, ali nekako je praktičnije s njima nego bez njih, čisto radi razdvajanja jedinica različitog nivoa. A može i "El Potrillo je naselje u opštini San Fernando u meksičkoj saveznoj državi Chiapas." Nisam simpatizer ove "papirne" verzije (nije pogrešno samo po sebi nego više stilsko-konstrukcijski odudara jer se rečenica "obezrečeničava"). == Ime albuma == Pozdrav KWiki, vidim da si ispravljao nešto na šablonu Ekatarine Velike (hvala za to, šablon je bio "na brzaka" napravljen :)). Nego, zanima me da li je pametno stavljati apostrof iza slova "S" kod albuma ''S vetrom uz lice''. Naime, i na vinilnim izdanjima tako stoji kao i na ostalim wiki. [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 16:03, 17 januar 2024 (CET) : To je prije svega greška jer je tu A fakultativno (osim kad sljedeća riječ počinje na S, Š, Z, Ž, Dž, Đ). Apostrof se stavlja u slučajevima kad je ispušteno slovo koje inače tu '''mora''' biti, tako da ''S' vetrom'' ukazuje ili na nepoznavanje pravopisnih pravila među članovima EKV-a i ostalih uključenih u to izdanje ili na namjernu pogrešnu upotrebu (a ne mislim da je ovo drugo jer nema nikakve promjene u značenju ili neke skrivene poruke ili aluzije na nešto drugo, što obično bude razlog za odstupanje od pravila). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:05, 18 januar 2024 (CET) ::Hah, zanimljivo, vjerovatno je greška nekog u izdavačkoj kući. Hvala za odgovor :) [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 19:09, 18 januar 2024 (CET) == Pitanje == Poštovanje, koliko glasova za mora imati predloženi članak da bi postao potvrđen kao dobar članak? Hvala na odgovoru. Prijatno [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 22:53, 20 januar 2024 (CET) :Glavno je da nema glasova "protiv". :-) Ili da je (znatno) više glasova "za". Ako postoji neka fiksna vrijednost, nije mi poznato. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:02, 20 januar 2024 (CET) ::Hvala. A tko onda odredi odnosno označi članak kao dobar? Ja ili administrator? I koliko vremena mora trajati glasanje? [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 23:04, 20 januar 2024 (CET) :::Dvije sedmice, ako me pamćenje ne vara. Ali zapustili smo dobre članke već duže vrijeme; može biti i promjena tu, nije ništa u kamenu zapisano. A kad glasanje završi, bilo ko od administratora stavi oznaku <nowiki>{{dobar članak}}</nowiki> ako prođe. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:10, 20 januar 2024 (CET) ::::Hvala puno. Laku noć [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 23:14, 20 januar 2024 (CET) == Recenzije albuma == Ima ovaj od prije par godina: [[Šablon:Recenzije albuma]] [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 10:49, 18 februar 2024 (CET) :Toliko o meni... :-) Hvala ti. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:06, 18 februar 2024 (CET) == The Wikipedia Asian Month 2023 Barnstar == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div style="border: 3px solid #32AFAF; background-color: #EEEEEE; margin:0 auto; padding:20px 20px; width:70%;{{border-radius|1em}} {{box-shadow|0.1em|0.1em|0.5em|rgba(0,0,0,0.75)}}" class="plainlinks">[[File:2023_Wikipedia_Asian_Month_Barnstar.png|left|180px]] {{Center|{{resize|150%|'''''Wikipedia Asian Month 2023 Barnstar'''''}}}} <div style="color: #333333; margin-left:220px; font-size:110%; "> Dear {{ROOTPAGENAME}} : :Congratulations! Thank you so much for participating in the Wikipedia Asian Month 2023. We are very grateful for your dedication to the Wikimedia movement and effort in promoting Asian content. Hope to see you again this year and celebrate the 10th year of Wikipedia Asian Month together. :Sincerely, </div> <div style="color: #333333; text-align:right; font-size:120%; ">Wikipedia Asian Month International Team</div> </div> {{clear}} </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/WAM2023_Barnstar_MassMessage_Receiver_2&oldid=26272593 --> == Nazivi filmova == F Gdje si našao da se ovaj film prevodi Ljetnikovac na zlatnom jezeru? Ja sam se vodio nazivima na ovoj enciklopediji filma, pa ako ima još neka referentna stranica javi da mogu i nju koristiti? [[https://filmska.lzmk.hr/clanak/rydell-mark Filmska enciklopedija] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:53, 7 mart 2024 (CET) :[https://www.google.com/search?q=ljetnikovac+na+zlatnom+jezeru+1981.&sca_esv=65cf4aff65164a10&sca_upv=1&ei=ce_oZYytH7-C9u8PlPWlsAk&udm=&ved=0ahUKEwjMqff82OCEAxU_gf0HHZR6CZYQ4dUDCA8&uact=5&oq=ljetnikovac+na+zlatnom+jezeru+1981.&gs_lp=Egxnd3Mtd2l6LXNlcnAiI2xqZXRuaWtvdmFjIG5hIHpsYXRub20gamV6ZXJ1IDE5ODEuMgUQIRigATIFECEYoAEyBRAhGKABMgUQIRigAUipY1CQBFj8W3ABeACQAQCYAcgBoAGLIaoBBjEuMzMuMbgBA8gBAPgBAZgCJKACgCPCAggQABiABBiwA8ICCRAAGAcYHhiwA8ICCxAAGIAEGLEDGIMBwgIIEAAYgAQYsQPCAgUQABiABMICDhAAGIAEGIoFGLEDGIMBwgIEEAAYA8ICBhAAGBYYHsICCBAAGBYYHhgKwgIIEAAYFhgeGA_CAgcQABiABBgTwgIIEAAYFhgeGBPCAggQABiABBiiBJgDAIgGAZAGCpIHBjEuMzQuMaAHiHs&sclient=gws-wiz-serp Na Googleu]. :-) Izbacuje oba, ali znam da sam ranije viđao ovaj duži. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:57, 7 mart 2024 (CET) ::Hočemo li se onda držati filmske enciklopedije, mislim da nam je relevantnija? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:03, 7 mart 2024 (CET) :::Kako gdje. I ove filmske i TV-sajtove treba uzimati u obzir jer su na njima često naslovi pod kojima su prikazivani u kinima i na TV-u. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:48, 7 mart 2024 (CET) == Translation request == Hello, KWiki. Can you translate and upload the articles [[:sh:Potres u Tangšanu 1976.]] (the deadliest earthquake in the 20th century and the second deadliest earthquake in China) and [[:sh:Potres u Shaanxiju 1556.]] (the deadliest earthquake in history) in Bosnian Wikipedia? There are also Croatian and Serbian Wikipedia articles about both earthquakes, as basis for translation. Kindest regards, [[Korisnik:Lavassa|Lavassa]] ([[Razgovor s korisnikom:Lavassa|razgovor]]) 17:09, 28 mart 2024 (CET) == Znam da imamo == samo što je postojeći šablon malehan [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 14:11, 2 april 2024 (CEST) == Skraćenice == Vjerujem da ste upravu, što se tiče akronima koji završavaju na BiH i slično. Međutim, imam problem u vezi toga, jer ako uzmemo primjer za [[Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine|CIK]], ispravno je CIKBiH, ali apsolutno svi (pa čak i sam CIK na [https://www.izbori.ba/?Lang=3 službenoj stranici]) piše CIK BiH. Isto tako i za ostale termine, kao SR BiH, [[Predstavnički dom Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine|Predstavnički dom PS BiH]], itd. Šta je sada ispravno: onako kako službeno napiše institucija svoju skraćenicu ili onako kako "gramatika nalaže". Jer, ako je pravilno CIKBiH, zašto onda nije HDZBiH, nego [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] (i slične stranke i generalno stvari koje imaju akronim BiH). Nastaje nepotrebna zabuna, pa ako može objašnjenje za buduće članke, bio bih zahvalan. [[Korisnik:Z1KA|Z1KA]] ([[Razgovor s korisnikom:Z1KA|R]]) 01:32, 15 april 2024 (CEST) :A ko kaže da se svi navedeni drže pravopisa ili da ga znaju? ;-) Mogu razumjeti umetanje razmaka radi vizualnog dojma i "prozračnosti", ali s "BiH" to je nepravilno; samo umjesto nje stavi bilo koju "jednorječnu" republiku i stvar je jasna sama po sebi ("'''SR H'''/rvatska/", "'''SR M'''/akedonija/",...). Ono što označava '''jedan pojam''' ne razbija se razmakom, koliko god riječi bilo u punom nazivu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:48, 15 april 2024 (CEST) ::Hvala na pojašnjenju. Ja bi na ovakve stvari samo rekao "Absurdistan", jer skoro sve što se dešava u i o BiH ispadne naopako. [[Korisnik:Z1KA|Z1KA]] ([[Razgovor s korisnikom:Z1KA|R]]) 18:28, 15 april 2024 (CEST) == Poslanici i zastupnici == Pozdrav, tako je to tu već bilo preuzeto sa drugih Wikipedija. [[Korisnik:FriedrickMILBarbarossa|FriedrickMILBarbarossa]] ([[Razgovor s korisnikom:FriedrickMILBarbarossa|razgovor]]) 02:49, 17 maj 2024 (CEST) :Nije bilo upućeno nikome pojedinačno nego je napomena opće prirode. ;-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:51, 17 maj 2024 (CEST) == AWB == Pozzz, mogu li dobiti dozvolu za AWB ovdje? [[Korisnik:FriedrickMILBarbarossa|FriedrickMILBarbarossa]] ([[Razgovor s korisnikom:FriedrickMILBarbarossa|razgovor]]) 17:49, 20 maj 2024 (CEST) :Zdravo, zdravo! Pitaj [[Korisnik:AnToni|AnTonija]]; i on ga koristi po potrebi. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:53, 20 maj 2024 (CEST) ::Fala ti za upute! [[Korisnik:FriedrickMILBarbarossa|FriedrickMILBarbarossa]] ([[Razgovor s korisnikom:FriedrickMILBarbarossa|razgovor]]) 18:01, 20 maj 2024 (CEST) == Stranice koje nisu povezane sa stavkama == Baci malo pogled na [[Posebno:UnconnectedPages|ovo]] imamo preko 8.000 stranica koje nisu povezane sa Wikipodacima. Vecinom su šabloni, kategorije i moduli, vrlo malo je članaka (manje od 100) jer sam to rasčistio. Ovdje ima brdo posla [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:00, 21 maj 2024 (CEST) :Hvala ti što paziš. ;-) Tu je najviše članaka kojih nema na drugim Wikipedijama, ali ima i onih koje autor nije znao spojiti ili je to jednostavno zaboravio uraditi. Eh, šta je tu je - nikad kraja održavanju, kao što rekoh ranije. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:12, 21 maj 2024 (CEST) :: {{Spomeni|Panasko|KWiki}} Ukoliko je stranica tu globalno "unikat" koja samo postoji na bs.wiki, onda se na Wikipodacim može napraviti nova stavka, ukoliko se zadovoljavaju [https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Notability ova pravila] o značajnosti. -- [[Korisnik:Edinwiki|<span style="font-family: Tahoma;"><b>Edin</b></span>]]^{([[Razgovor sa korisnikom:Edinwiki|<span style="color:green"><b>r</b></span>]])} 13:15, 3 septembar 2024 (CEST) :::Pravim ja te stranice povremeno, posebno vodim računa o stanicama na "glavnom" tu nema puno stranica koje ja s vremena na vrijeme povežem sa WikiData, ovi drugi aspekti su malo veći zahvat. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:18, 3 septembar 2024 (CEST) == Vandalizam == Promjene koje sam napravio u tri članka vraća neko drugi, iako su tačne ([[Pravedni halifat]], [[Kordopski Emirat]], [[Vizigotsko Kraljevstvo]]). Napisao sam zašto sam napravio promjenu u razlozima promjene članka. Želim da se moje izmjene objave. Hvala ti. [[Korisnik:Aybeg|Aybeg]] ([[Razgovor s korisnikom:Aybeg|razgovor]]) 23:52, 5 juni 2024 (CEST) :@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] Ne razumijem zašto niste promijenili ove članke uprkos mojoj ispravnoj poruci. Je li ta zastava zaista bila zastava Omajada? Ili ste otkrili takvu zastavu? Ima li istorijskih dokaza da je ta zastava postojala? Pročitajte naziv tog fajla: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fictitious_Flag_of_Umayyad.svg '''Fictitious''' Flag of Umayyad.svg]. @[[Korisnik:AnToni|AnToni]] [[Korisnik:Aybeg|Aybeg]] ([[Razgovor s korisnikom:Aybeg|razgovor]]) 16:20, 11 juni 2024 (CEST) ::Nije još došlo na red. Doći će ovih dana. Nisam baš stalno za računarom. :) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:25, 11 juni 2024 (CEST) == Kategorija == Pozdrav, mislim da si obrisao pogrešnu kategoriju: [[:Kategorija:Knjaževina Srbija]] umjesto [[:Kategorija:Kneževina Srbija]]. [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 00:08, 11 juni 2024 (CEST) :Prije ovakvih promjena treba provjeriti historijske izvore na bosanskom jeziku. Ako se u njima pretežno koriste "knez" i "kneževina", onda ni ovo nije trebalo dirati. A jesam greškom obrisao. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:16, 11 juni 2024 (CEST) :: {{spomeni|نوفاك اتشمان}} Na osnovu čega si uradio [[Special:Diff/3624763|"standardizaciju"]]? Koliko vidim, naslovi članaka o tome na sva tri srodna projekta glase "Kneževina Srbija" ([[:sr:Кнежевина Србија|sr]], [[:hr:Kneževina Srbija|hr]], [[:sh:Kneževina Srbija|sh]]). – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 07:40, 11 juni 2024 (CEST) :::Dobro jutro (x2, u množini), to sam isto paralelno učinio sa Crnom Gorom. Obe države su imale svoje nazive. Ne koristimo kolokvijalne nazive. Nećemo valjda da preimenujemo članak o SFRJ u ''Druga Jugoslavija'', ''Titova Jugoslavija'' ili ''Komunistička Jugoslavija'' da bismo pomogli internetom zaglupljene generacije (iako iste imaju ''Google Search'' i slična pomagala) i vremenom isprane mozgove. :-) [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 08:16, 11 juni 2024 (CEST) ::::Ne mogu se ovakve izmjene raditi na svoju ruku. Nisam uvjeren argumentacijom da su "obe države imale svoje nazive" (sve ima svoj naziv?) i da "ne koristimo kolokvijalne nazive" (koristimo prepoznatljive nazive; tako je naslov naziva države "Sjeverna Koreja" a ne zvanični naziv "Demokratska Narodna Republika Koreja"). Arhaična imena također se izbjegavaju. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 08:37, 11 juni 2024 (CEST) :::::Da li u nekoj knjizi renomiranog istoričara postoji referenca za "Knjaževina"? [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 08:49, 11 juni 2024 (CEST) ::::::Rekao bih da će sve ove promjene trebati vratiti na "Kneževinu". [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:55, 11 juni 2024 (CEST) :::::::Knjaževina je arhaizam. I ne vjerujem da je moderna historiografija (ni u Srbiji) koristi! [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 15:41, 11 juni 2024 (CEST) ::::::::Teško je danas pronaći (makar ovde kod mene u Srbiji, ali svaka čast svima onima u Crnoj Gori) nekog savremenog istoričara, koji koristi ''neiskvarene'' nazive tih bivših država, "zahvaljujući" sistematskom skrnavljenju nasleđa dinastija Obrenovića i Petrović-Njegoša od strane dinastije Karađorđevića (skrnavljenje koje su slepački "prepisali" jugoslovenski komunisti i zatim drugi od istih), a to po principu ''damnatio memoriae'' iliti primenama primera istorijskog negacionizma i revizionizma. [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 04:26, 13 juni 2024 (CEST) ::::::::: Nismo mi ovdje da [[:en:WP:RIGHTGREATWRONGS|ispravljamo krive Drine]]. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 08:06, 13 juni 2024 (CEST) ::::::::::<nowiki>*</nowiki>''krive Morave'', a toga eseja nema ovdje na bs.wiki, tako da ne zna svaki Bosanac ili Hercegovac engleski, persijski, hindi, portugalski, ukrajinski i/ili kineski han jezik. :-) [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 12:23, 13 juni 2024 (CEST) :::::::::::Ne znam zašto si fiksiran idejom da je ovo Wikipedia samo Bosanaca i Hercegovaca; mogu je svi uređivati. Ne znaju sve osobe za to, ali bi [[Posebno:SredisnjaAutent/نوفاك اتشمان|petnaestogodišnji korisnik koji je ujedno i administrator na šest projekata]] to morao (ne trebao, već ''morao'') znati. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 12:45, 13 juni 2024 (CEST) ::::::::::::Bosanac ili Hercegovac u kontekstu korisnika ili čitaoca bs.wiki. Ma hoću da tu kažem da bi valjalo da se ima taj deo eseja preveden za ovdašnje lokalne upotrebe (ko je voljan da to prevodi, to jest). [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 13:26, 13 juni 2024 (CEST) ::::::: Vraćeno. Ovakve se izmjene ''ne smiju'' raditi bez ikakve konsultacije, pogotovo u kasnim noćnim satima kad je slabo ko za računarom. [[Razgovor:Osmansko Carstvo#Osmanlijsko Carstvo 2|Ovako to treba raditi]]. Ispita se šta je tačno pa se kasnije postepno ide u zamjenu. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 08:20, 12 juni 2024 (CEST) ::::::::Valjda sam ja ekspert na ovom wikisajtu za istoriju Srbije; dakle, konsultacije se vrše sa ekspertima iz određenih, relevantnih oblasti. :-) Te moje noćne izmene su izvršene u noćnim wikisahatima zbog mog tadašnjeg/trenutnog bioritma; sve moje izmene su javne prirode, javnog karaktera, javna stvar, javno dobro, javna svojina; jedino osim onih mojih ''jednostruko i dvostruko obrisanih i s(a)krivenih'' izmena, što nezavisi od moje wikimalenkosti; tj. nema tu nikakve ''nečasne vampirske rabote''. Dobro si uklonio/poništio moje izmene na članku o ''[[Srpske novine|Srpskim novinama]]'', odnosno hirurški si tu precizno ostavio dodani stari naziv tog službenog lista. [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 05:12, 13 juni 2024 (CEST) ::::::::: Jesi li historičar? Ako nisi, onda nisi ekspert. A i da jesi, mišljenje se zasniva na naučnom konsenzusu, ne na mišljenju jedne osobe. Na Wikipediji si od 2009, dobro ti trebao znati kako se ovakve stvari mijenjaju. ''Glede i u svezi sa'' Srpskim novinarima, vratio sam sve izmjene od noćnih sati, a ta je, koliko sam sad vidio, urađena [[Special:Diff/3624597|nekad poslije podne]], ali drago mi je da misliš da je to neka hirurška teorija zavjere. :-) – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 08:03, 13 juni 2024 (CEST) ::::::::::Naučni konsenzus u Crnoj Gori jeste da se tadašnja CG naziva ''Knjaževina''. Hoću da kažem da tu nisi upotrebio ''rollback''. [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 12:29, 13 juni 2024 (CEST) :::::::::::Nisam? A šta je ovo? [[Special:Diff/3625019|1]], [[Special:Diff/3625020|2]], [[Special:Diff/3625023|3]]. Ako sam nešto propustio, to je slučajno, a ne namjerno. Za izmjenu naziva, počni raspravu na odgovarajućoj stranici za razgovor, kao što to drugi urednici rade. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 12:45, 13 juni 2024 (CEST) ::::::::::::Moj komentar predstavlja pohvalu da si na dobrom mestu izbegao upotrebu rollback-a, a ne zamerku to što nisi. [[Korisnik:نوفاك اتشمان|نوفاك اتشمان]] ([[Razgovor s korisnikom:نوفاك اتشمان|razgovor]]) 13:33, 13 juni 2024 (CEST) == Ali[ja] na bs Wiki == Pozdrav, opet ja. Vezano za arapska imena i njihovu transliteraciju na bosanski jezik, zanima me šta ti smatraš da se treba uraditi za ime "Ali[ja]". Na našim prostorima, a i našoj wikipediji, koristi se transliteracija "Alija" samo za [[Alija ibn Ebu-Talib|ibn Ebu-Taliba]], dok se za sve ostale koristi samo "Ali". Identičan slučaj imamo na srpskoj wikipediji. Međutim, na hrvatskoj i srpskohrvatskoj je za sve samo "Ali". Održati standard da je "Alija" samo taj jedan? Sve prevesti na "Alija"? Preuzeti primjer [srpsko]hrvatske wikipedije? [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] ([[Razgovor s korisnikom:Bakisa|razgovor]]) 23:33, 13 juni 2024 (CEST) :Ako se navodi puno ime, onda ide "Ali ibn Ebu-Talib", a "Alija" se češće koristi kad se spominje samo ime, kao i konstrukcija "hazreti Alija". Za enciklopediju bi bilo pravilnije "Ali ibn Ebu-Talib". [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:52, 13 juni 2024 (CEST) ::Naziv njegovog članka već nosi ime "Alija ibn Ebu-Talib". Isto tako, svaki tekst gdje se navodi njegovo ime pisano je sa "Alija". Sve prevesti na "Ali"? [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] ([[Razgovor s korisnikom:Bakisa|razgovor]]) 23:58, 13 juni 2024 (CEST) == Preusmjerenje == Mogu li svi korisnici kreirati preusmjerenje na članak ili je to samo mogućnost admina? Na susjednim projektima sam pronašao alate za to, ali i ne na bs.wiki [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] ([[Razgovor s korisnikom:Bakisa|razgovor]]) 18:57, 13 juli 2024 (CEST) :Klikneš na "Više" i u padajućem meniju trebalo bi stajati "Premjesti". Samo, treba biti pažljiv s preusmjeravanjima da se ne pomiješa s nečim što postoji ili paziti na slova ako postoji nešto slično, ali sa slovom razlike. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:12, 13 juli 2024 (CEST) ::Nisam razumio ili sam se ja pogrešno izrazio. Želim da od nepostojećeg članka napravim preusmjerenje na postojeći članak. Nisam pronašao nikakav padajući meni sa opcijom za preusmjerenje ni premještanje. [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] ([[Razgovor s korisnikom:Bakisa|razgovor]]) 01:27, 15 juli 2024 (CEST) ::: [[Korisnik:Bakisa|Bakisa]] šta hoćeš da preusmjeriš? [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 13:51, 15 juli 2024 (CEST) ::::Primjer termine "dvanaestorice" i "dvanaestinci" preusmjeriti na "dvanaestoimamci" ([[dvanaestoimamizam]]). Možda ne bih odmah sad to počeo standardizovati ali u svakom slučaj želim znati kako to uraditi. Vidim samo opciju za premještanje. [[Korisnik:6akisa|6akisa]] ([[Razgovor s korisnikom:6akisa|razgovor]]) 17:30, 15 juli 2024 (CEST) :::::to je vrlo jednostavno, napraviš stranicu pojma s kojeg hoćeš preusmjerenje i ubaciš kod. Vidi [[Dvanaestinci|ovdje]]. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:25, 15 juli 2024 (CEST) ::::::Hvala ti mnogo, cijenjeni kolega. [[Korisnik:6akisa|6akisa]] ([[Razgovor s korisnikom:6akisa|razgovor]]) 21:31, 15 juli 2024 (CEST) == Research about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub == Hi everyone, We would like to invite you to submit your responses to the survey dedicated to the tools that are used currently across the Wikimedia projects and the tools that you want to have. This survey was made by the working group of the [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]], and your responses will be reviewed afterwards, as we want to continue supporting the communities. That support can be documentation for certain most used tools by other communities across the region per specific topics, finding solutions for new tools to be created in the future, creating most needed tools in the region (so called "regional wishlist list"), and many other options. ''Deadline to fill in the survey is '''20th of August, 2024'''.'' Submit your answers [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeIwzCDKs6jXPG7EpZe-JH2Mm1odU0_MAv1bO-z-nLOq9dlug/viewform?usp=sf_link '''here'''] Thank you in advance for your time that you will dedicate in filling in this survey --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 15:07, 26 juli 2024 (CEST) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&oldid=27177596 --> == Pravopis kategorije == @KWiki Ne moraš popravljati pravopisne greške u kategorijama koje sam napravio, to ću ja u ponedeljak kad budem pri računaru jer sam vidio gdje sam ih pravio. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 15:59, 3 august 2024 (CEST) :OK. Izvini zbog blokad(ic)e, ali nisam znao koliko je još članaka, pa da ne ode daleko. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:04, 3 august 2024 (CEST) ::Nema frke, nije da nije zasluženo hahaha. Nemam nekog iskustva u kategoriziranju pa sam jučer skontao da puno fali kategorija za razne nagrade pa sam se toga uhvatio. Vjerujem da imam nekih 50ak grešaka ali to ću ja popraviti u ponedeljak jer ki je na računaru lakša pretraga. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 16:08, 3 august 2024 (CEST) :::mislim da sam sve popravio. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 21:06, 3 august 2024 (CEST) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] kada naiđem na kategoriju Dobitnici Nagrade xy bez navodnika, hoću li to mijenjati? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:39, 7 august 2024 (CEST) :::Ako je nazvana po osobi, doslovnom datumu (za razliku od pridjeva izvedenog od datuma; npr. Nagrada "25. novembar", ali Šestoaprilska nagrada) i tome slično, onda idu navodnici. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:29, 7 august 2024 (CEST) ::::još jedno pitanje oko kategorija, da li muzičarima stavljati kategoriju grupe u kojoj su bili, vidim da imaju posebne kategorije tipa Indexi, Bijelo dugme i sl, ali nemaju recimo Plavi orkestar, Vatreni poljubac i td? Je li ima neki razlog ili i da dodamo ostale grupe kao kategorije? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 00:20, 11 august 2024 (CEST) :::::Ako su vezani za neku grupu i prepoznatljivi po njoj (ili ona po njima), onda ne vidim problem. A ima i onih što promijene više grupa, pa je kod njih možda bolje to izostaviti. Ima tu prostora za razmišljanje. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:26, 11 august 2024 (CEST) ::::::Možeš li izbrisati preusmjerenja obih nagrada što sam danas prebacio (zbog standardizacije naziva). Ja nemam prava za brisanje. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 23:22, 12 august 2024 (CEST) :::::::Je li to to? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 00:04, 13 august 2024 (CEST) ::::::::To je to, ako budem još nešto našao da treba izbrisati zbog standardizacije, javim ti. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 08:03, 13 august 2024 (CEST) :::::::::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] naišao sam na dosta kategorija koje su preusmjeeene na druge kategorije, a ne sadrže ni jedan članak. Šta ću s njima, hocu li u njih ubacivati šablon za brisanje? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 18:43, 26 august 2024 (CEST) ::::::::::Slobodno. One su višak. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:45, 26 august 2024 (CEST) :@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] provjeri molim te ove kategorije imaju li smisla Kategorija:1392. nestanci koje se generišu šablonom za Države koje su prestale postojati. Ako ima potrebe, možda nekako promijeniti naziv kategorije jer ovaj baš nema smisla. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:23, 30 august 2024 (CEST) ::isto tako i ove kategorije koji kreiraju ove kategorije npr. 1720 osnivanja, možda da bude 1720. osnivanje država ili nešto slično. Neko je očigledno bukvalno prevodio s engleskog [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:30, 30 august 2024 (CEST) :::To je rađeno u počecima BS Wiki. Svaka čast pionirima na trudu da se projekt postavi na noge, ali s jezikom su bili kriminalni (ne mislim da je najviše do neznanja nego do srljanja i automatizma). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:28, 30 august 2024 (CEST) :@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] dodatno pitanje da li sve kategorije Naselja u prebacuje o u Naseljena mjesta u? Vidim da je dio odrađen, ali ima još jako puno toga što stoji u kategoriji Naselja u. Ako treba, uzet ću ja to na sebe pa polako [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:25, 2 septembar 2024 (CEST) ::Nisam bio uključen u to. Možda [[Korisnik:AnToni|AnToni]] zna više. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:01, 2 septembar 2024 (CEST) :::@[[Korisnik:Srđan|Srđan]] mi kaže da je Naseljeno mjesto za mjesta u BiH, a Naselje za ostalo. Ima li smisla ovo unificirati? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:23, 2 septembar 2024 (CEST) ::::Ne znam zaista. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:51, 2 septembar 2024 (CEST) :@KWiki kada uhvatiš vremena provjeri kategorije godina bez tačke, npr. [[:Kategorija:2008]], ovakvih primjera ima jako puno, pa ne znam da li je ostalo ili treba da postoje kao takvi. Ja nemam prava za brisanje stranica, a glupo mi označavati za brisanje jer ima jako puno takvih stranica. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 12:52, 17 septembar 2024 (CEST) ::Sve treba obrisati. Ja ću se time baviti malo-pomalo, trebat će vremena. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:59, 17 septembar 2024 (CEST) :@KWiki molim te da pogledaš imamo varijante Kategorija:Kultura Slovenije i Kategorija:Kultura u Sloveniji pa šta misliš da ovo unificiramo i koja bi varijanta bila prikladnija? Uzmi u obzir i kategorije kulture po gradovima Kategorija:Kultura u Sarajevu i američkim državama? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 14:33, 5 januar 2025 (CET) ::"Kultura + genitiv" možda čak ima šire značenje od "Kultura u + lokativ"; prvo bi se odnosilo na kulturne specifikume Slovenije i Slovenaca, a drugo na konkretne stvari u Sloveniji (institucije, festivali i drugi događaji itd.). (Neko moje razmišljanje, koje je podložno sugestijama i promjenama.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:16, 6 januar 2025 (CET) :[[Korisnik:KWiki|KWiki]] kada budeš u mogućnosti pogledaj da napraviš po jedan primjer sljedećih kategorija: :* xxxx. u streljaškim sportovima ([[:Kategorija:2025. u biatlonu]]) :* xxxx. u književnosti ([[:Kategorija:Romani iz 2018.]]) {{urađeno}} :* xxxx. u filmu ([[:Kategorija:Filmske nagrade u 2018.]]) {{urađeno}} :* xxxx. u okolišu ([[:Kategorija:Prirodne katastrofe u 2019.]]) {{urađeno}} :* xxxx. u obrazovanju ([[:Kategorija:Obrazovne institucije osnovane 2012.]]) {{urađeno}} :* xxxx. u džudu ([[:Kategorija:Džudo na Ljetnim olimpijskim igrama 2020.]]) {{urađeno}} :* Romani iz xxxx-ih ([[:Kategorija:Romani iz 2018.]]) {{urađeno}} :* Romani iz xx. vijeka ([[:Kategorija:Romani iz 2001.]]) {{urađeno}} :* Albumi iz xxxx-ih ([[:Kategorija:Albumi iz 1980.]]) {{urađeno}} :* Avijacija u xxxx-ima ([[:Kategorija:Avijacija u 1924.]]) {{urađeno}} :* Debitantski albumi iz 1960-ih ([[:Kategorija:Debitantski albumi iz 1963.]]) {{urađeno}} :* Djela iz xxxx. ([[:Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2021.]]) {{urađeno}} :* Države i teritorije prestale sa postojanjem xxxx-ih ([[:Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1261.]]) {{urađeno}} :* Ekonomija u xxxx-ima ([[:Kategorija:1990. u ekonomiji]]) {{urađeno}} :* Filmovi iz xxxx-tih ([[:Kategorija:Filmovi iz 1900.]]) {{urađeno}} :* Filmske nagrade u xxxx-im ([[:Kategorija:Filmske nagrade u 2020.]]) {{urađeno}} :Imamo napraviti mnogo ovih kategorija, pa da ne krenem polovično ili pogrešno, a da onda ispravljamo. Ja ću ostale srediti, a ti samo po jedan primjer. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 12:46, 21 maj 2025 (CEST) ::Viđeno. ;-) Bit će sve, samo bez žurbe. :) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:53, 21 maj 2025 (CEST) :::Tvoj zadatak je jednostavan, ali ključan: ti primjere, a ja ostalo. :) [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 12:55, 21 maj 2025 (CEST) ::::Znaš li možda neke članke gdje se crvene ove kategorije? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:59, 22 maj 2025 (CEST) :::::Sutra ću prelistati kategorije pa dam primjere koji još trebaju. Ti slobodno dodaj još ako treba, samo me pingaj. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 21:21, 30 juni 2025 (CEST) == Pisanje datuma == Ćao, ćao, KWiki! Na sh.wikiju razmišljamo o standardizaciji formata datuma u potpisima i historiji izmjena. Stoga sam te htio pitati da li se u bosanskom standardu imena mjeseci pišu u genitivu. Na hrvatskom se dosljedno upotrebljava genitiv. Međutim, nisam siguran jesu li se bosanski i srpski normativisti bavili ovim pitanjem. Dakle, 10. august 2024. ili 10. augusta 2024? :) – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 17:24, 10 august 2024 (CEST) :U bosanskom je tu nominativ: 10. august. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:23, 11 august 2024 (CEST) == Nazivi na bosanskom jeziku vs službeni naziv == Kolega, tražim od vas da se odlučite više hoćete li koristiti nazive prema pravopisu bosanskog jezika ili službene nazive. Ako je "Predstavnički dom" službeni naziv institucije na bosanskom jeziku, a ispravno je "Zastupnički", red bi bio da se odluči šta će se koristiti. Ne možete ostavljati nazive članaka kako Vam se ćefne. Dakle, ako smo prihvatili naziv "Predstavnički dom Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine" službeno da je takav na bosanskom jeziku, a pravopisno treba biti "Zastupnički", zašto se uporno ostale stvari ispravljaju. Prihvatili smo da je to "politička nepismenost", međutim zašto je onda skraćenica Centralne izborne komisije Bosne i Hercegovine službeno CIK BiH, a ispravlja se u CIKBiH. CIK se nigdje ne potpisuje tako, te nema smisla da pravilo važi za jednu, a ne važi za drugo. Slično i za nedavno brisanje za [[SPU BiH]]. Stranka se tako izjasnila u statutu, upisana u CIK-ovu bazu podataka, a čak i u sudski registar. Odlučite se da li da se pišu službeni nazivi, skraćenice i sl. ili pravopisno ispravni, kako ne bi dolazilo do dodatnog posla, lijep pozdrav. [[Korisnik:Z1KA|Z1KA]] ([[Razgovor s korisnikom:Z1KA|R]]) 15:19, 8 septembar 2024 (CEST) :Budući da je ovo projekt na bosanskom jeziku, onda bi jezik trebao imati prednost nad politikom jer ga se u politici ne drže koliko bi trebali (politika nema obrazovnu ulogu, za razliku od enciklopedije). A ja često nešto uradim kao primjer, s pretpostavkom da će zajednica dalje preuzeti jer se ne bavim svim područjima niti to mogu. Svi registrovani korisnici mogu preimenovati članke. Ali nije da ne stoje i tvoje riječi. Hvala ti na napomeni. :A ovo za akronime: kako bi, npr., izgledalo "DO RH"? Akronimi predstavljaju '''jedan pojam''' koliko god riječi bilo u njegovom punom nazivu i zato je razmak greška. Ali ko bi to objasnio zvaničnicima? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:16, 9 septembar 2024 (CEST) ::Nigdje ne piše da se mora biti pismen kada se piše pravilnik, zakon ili statut. 😂 [[Korisnik:Z1KA|Z1KA]] ([[Razgovor s korisnikom:Z1KA|R]]) 18:02, 9 septembar 2024 (CEST) == Results from the survey about the tools on Wikimedia projects by the CEE Hub == Hi everyone, During August 2024, we sent you a survey about the tools, so now we would like to bring to your attention the conclusions and results from the survey, which you can explore on this '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Tools|Meta page]]'''. I hope you will enjoy exploring the mentioned tools on the page, along with other conclusions from the survey. Thanks for your time, and we will continue working on this important topic. --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 14:09, 7 oktobar 2024 (CEST) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Tools&oldid=27177596 --> == Aljikin i Co. == Popravim ja s AWB-om. Pozdrav [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 12:43, 23 oktobar 2024 (CEST) == Razlog brisanja članka Željka Prša? == Ako mogu dobiti detaljan opis razlog(a) zašto je postavljeni članak obrisan? Hvala [[Korisnik:Cocco Loco|Cocco Loco]] ([[Razgovor s korisnikom:Cocco Loco|razgovor]]) 09:18, 5 novembar 2024 (CET) :Bio je urađen kao korisnička stranica, ne kao članak. Prije rada na Wikipediji treba se upoznati s njegovim osnovama. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:11, 5 novembar 2024 (CET) == Šablon:Izraelsko-palestinski konflikt == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] dobro bi bilo kada bismo imali šablon kao što je [[en:Template:Israeli–Palestinian conflict|ovaj]]. Pomoglo bi u jezičkoj standardizaciji naziva, imena i sl, pa kada i ako stigneš. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 12:37, 28 novembar 2024 (CET) :Morat će malo sačekati, ali doći će na red. Dodatak: {{Spomeni|Srđan}} Vidim sad da ovaj ima "invoke" u kodu, pa ću te morati pozvati u pomoć za taj dio. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:42, 28 novembar 2024 (CET) ::{{Spomeni|KWiki|Panasko}} urađena je osnova ([[Šablon:Izraelsko-palestinski sukob]]), sad još treba prevesti nazive. --[[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 13:20, 28 novembar 2024 (CET) == Zahvale == Hvala kolega na medalji. Priznanja uvijek znače :) [[Korisnik:AdnanSa|AdnanSa]] ([[Razgovor s korisnikom:AdnanSa|razgovor]]) 15:06, 18 decembar 2024 (CET) == Thank you for being a medical contributors! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" |'''The 2024 Cure Award''' |- | style="vertical-align: middle; padding: 3px;" |In 2024 you '''[[mdwiki:WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2024_(all)|were one of the top medical editors in your language]]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[[meta:Wiki_Project_Med#People_interested|Consider joining for 2025]]''', there are no associated costs. Additionally one of our primary efforts revolves around translating health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating]. |} Thanks again :-) -- [[mdwiki:User:Doc_James|<span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>]] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 07:24, 26 januar 2025 (CET) </div> <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2024&oldid=28172893 --> == Blokada - Vandalizam == Postovani KWiki Molio bih za pomoc i podrsku(eduaciju). Član sam Wikipedie na bosanskom jeziku skoro pola godine, sa namjerom da dam doprinos. Imao sam aktivnosti koje su prihvaćene i podržane. 1.feb.25 sam objavio članak Porodica Kulenović, sa namjerom doprinosa i povezivanja više članaka na temu pojedinih članova porodice Kulenović. Referirao sam se na slićne članke na wikipediji drugh jezika. Odmah po objavi je članak izbrisan i moja IP adresa blokirana bez objasnjenja. To je ucinio administrator AnToni. Pisao sam mu elektronsku poruku i uopce nije odgovorio. Proslijedjujem tekst kojim sam mu se obratio: "Predmet: Žalba na neopravdanu blokadu računa Poštovani, Obraćam vam se povodom blokade mog računa Samo22pedia na Wikipediji, koja je izvršena bez prethodnog upozorenja. Aktivno doprinosim Wikipediji već šest mjeseci, pri čemu sam se striktno pridržavao svih pravila zajednice i smjernica za uređivanje. Razlog naveden u obavijesti o blokadi je “vandalizam”, što kategorički odbacujem kao neutemeljenu optužbu. Moji nedavni doprinosi uključivali su objavu informacija o porijeklu jedne poznate bosanske porodice na dvije stranice, referirajuci se na slicne objave na Wikipediji, pri čemu sam koristio pouzdane izvore i slijedio enciklopedijski stil pisanja. Molim da preispitate odluku o blokadi mog računa, kao i konkretne razloge koji su doveli do nje. Također bih cijenio detaljno obrazloženje o eventualnim spornim izmjenama, kako bih mogao dodatno pojasniti svoj rad i, ako je potrebno, izvršiti korekcije u skladu s pravilima Wikipedije. Zahvaljujem na vašem vremenu i nadam se pravednom rješenju ovog nesporazuma. Srdačno, Samo22Pedia" Molio bih Vas za pomoc, podrsku i objasnjenje. Hvala unaprijed [[Korisnik:Samo22pedia|Samo22pedia]] ([[Razgovor s korisnikom:Samo22pedia|razgovor]]) 11:47, 8 februar 2025 (CET) :Možda je mislio, ali još nije stigao (svako ima obaveze i van Wikipedije). {{Spomeni|AnToni}}, možeš li odgovoriti? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:30, 8 februar 2025 (CET) == Feminism and Folklore 2025: Important Updates for Organizers & Jury == Hello Community Organizers and Jury, Thank you for organising Feminism and Folklore writing competition on your wiki. Feminism and Folklore is the largest Wikipedia contest organized by community members. We congratulate you in joining and celebrating our cultural heritage and promoting gender equality on Wikipedia. To encourage boost for the contributions of the participants, we're offering prizes for Feminism and Folklore local prizes. Each Wikipedia will have three local winners: # First Prize: $25 USD # Second Prize: $20 USD # Best Jury Article: $15 USD All this will be in '''gift voucher format only'''. Prizes will only be given to users who have more than 5 accepted articles. No prizes will be given for users winning below 5 accepted articles. Kindly inform your local community regarding these prizes and post them on the local project page The Best Jury Article will be chosen by the jury based on how unique the article is aligned with the theme. The jury will review all submissions and decide the winner together, making sure it's fair. These articles will also be featured on our social media handles. We're also providing internet and childcare support to the first 75 organizers and Jury members for those who request for it. Remember, only 75 organizers will get this support, and it's given on a first-come, first-served basis. The registration form will close after 75 registrations, and the deadline is <nowiki>'''</nowiki>March 5, 2025<nowiki>'''</nowiki>. This support is optional and not compulsory, so if you're interested, fill out the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeum8md6FqHY1ISWRLW5bqOAv_lcd1tpVtMMZfWKRDU_IffLQ/viewform?usp=dialog Form] Each organizer/jury who gets support will receive $40 USD in gift voucher format, even if they're involved in more than one wiki. No dual support will be provided if you have signed up in more than one language. This support is meant to appreciate your volunteer support for the contest. We also invite all organizers and jury members to join us for Advocacy session on '''Saturday, Feb 28, 2025'''. This session will help you understand the jury process for both contests and give you a chance to ask questions. More details are on [[Event:Telling untold stories: How to document gendered narratives in Folklore on Wikipedia|Event:Telling untold stories: How to document gendered narratives in Folklore on Wikipedia - Meta]] Let's celebrate our different cultures and work towards gender equality on Wikipedia! Best regards, Stella and Tiven Wiki loves folklore international team [[User:SAgbley|SAgbley]] ([[User talk:SAgbley|talk]]) 04:39, 25 February 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/Community_Prizes&oldid=28309519 --> == Infokutija == Zdravo, možeš li u infokutiji [[Šablon:Infokutija etnička grupa]] ispred parametara regija1, regija 2... unijeti opciju ''regioni sa značajnom populacijom'' jer to fali šablonu. [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 15:48, 15 mart 2025 (CET) :Zamolit ću [[Korisnik:Semso98|Šemsu]] ili [[Korisnik:Srđan|Srđana]]; bit će urađeno kad uhvate. P. S.: "Znatnom", ne "značajnom". [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:33, 15 mart 2025 (CET) :: {{odgovor|Marco Mitrovich}} Već postoji parametar za to: <code>popmjesta</code>, samo što nije dokumentirano jer se preporučuje upotreba pojedinačnih parametara (regija1, pop1, ref1, regija2, pop2, ref2, itd.). – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 18:11, 15 mart 2025 (CET) Korisnik Antoni je obrisao stranice o Turcima i Srbima na Kosovu koje sam napravio. Nije uopće objasnio šta ne valja? [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 18:32, 15 mart 2025 (CET) == Čaršija == Zamolio bih te da reagiraš jer AnToni radi što želi bez validnog objašnjenja, uopće ne komunicira sa mnom samo briše i uklanja. Ne dozvoljava mi radit. [https://bs.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:%C4%8Car%C5%A1ija Pogledaj čaršiju]. == [[Protij]] == Hej, hej, KWiki! Radimo na usklađivanju terminologije o hemijskim elementima na sh.WP. Slučajno sam naišao na članak [[Protij]] ovdje. Ako je ''tritium'' [[tricij]], onda bi i ''protuim'' trebao biti [[procij]]. Struna također navodi [http://struna.ihjj.hr/naziv/procij/34447/ procij]. Propuštam li nešto? – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 02:15, 29 mart 2025 (CET) :Logika je jasna, ali radi sigurnosti treba provjeriti i sa hemičarima (jer možda se ''protij'' ustalio u praksi). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 02:23, 29 mart 2025 (CET) ::Sad sam provjerio u literaturi. U knjizi ''Hemija koja nas okružuje'' Omera Mahmutovića u izdanju Pedagoškog fakulteta Univerziteta u Sarajevu (2017) stoji sljedeće: "Vodik ima tri izotopa: protijum (procij), deuterijum i tritijum (tricij)." Prvo su navedeni oblici nastali na temelju grčke, a potom oblici nastali na temelju latinske tradicije. U knjizi ''Hemija za prvi razred gimnazije'' Milana Sikirice u izdanju kuće Sarajevo Publishing (1998) stoji: "Običan vodik ima jezgru koja se sastoji od jednog protona. Atomski broj vodika jest jedan. Maseni broj takvog atoma vodika jest također jedan [...]." Tu dakle izbjedavaju imenovanje, ali se, s druge strane, kasnije imenuje "[t]eški vodik ili deuterij" i "tricij". Druge mrežne izvore nisam našao. Google Scholar ne daje rezultate za sajtove s domenom <code>ba</code>, dok se oblik "procij" velikom većinom javlja na sajtovima s domenom <code>hr</code>. Oblik "protij" na sajtovima s domenom <code>hr</code> javlja se gotovo marginalno. To je što sam iskopao. :) – [[Korisnik:Aca|Aca]] ([[Razgovor s korisnikom:Aca|razgovor]]) 21:14, 29 mart 2025 (CET) == Deleting photos == Hi! I noticed you deleted one of the files uploaded by Haka-Taka. I wonder if more of the files on [[Posebno:Spisak_datoteka/Haka-Taka]] should be deleted too? If you have time to have a look it would be great! [[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 16:36, 8 april 2025 (CEST) :I am pinging our [[Korisnik:Semso98|pic-guy]]; :) he will know more. I delete pictures when they are already marked for the deletion. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:02, 8 april 2025 (CEST) :: I love it! You have a pic-guy! All wikis should have one... Or two... :-) --[[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 22:08, 8 april 2025 (CEST) :::It's unofficial, of course. :-) But for a period in the past he really did a lot regarding the pictures. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:31, 8 april 2025 (CEST) ::::As long as it works :-D I created [[Korisnik:MGA73/Status]] and will try to locate files without a license. --[[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 07:13, 9 april 2025 (CEST) Hello again! Just as info I have now updated [[Korisnik:MGA73/NoLicense]] and I think many of the 103 files are missing a license. If you know any of the users on the list is still active you are very welcome to tell them to check and fix the files. --[[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 19:34, 10 april 2025 (CEST) :I have put it on the [[Wikipedia:Čaršija#Slike_bez_licence|Village pump]], to include all administrators (and other users). The more – the merrier. :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:32, 11 april 2025 (CEST) ::Very good! Yes it is much easier when more people help. For example the files in [[:Kategorija:Svi slobodni mediji]] should be moved to Commons if they really are free (I'm not sure about the stamps). --[[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 16:04, 11 april 2025 (CEST) Hi! Can you perhaps fix [[Šablon:Sporna autorska prava]] and [[Šablon:Izvor slike]] so they do not suggest GFDL? They should suggest Creative Commons instead. Wikipedia have used Creative Commons since 2009 :-) And if you spot any other pages on [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?search=GFDL&title=Posebno%3APretraga&profile=advanced&fulltext=1&ns4=1&ns8=1&ns10=1 this search] you are ofcourse welcome to fix. I fixed some but the two above are protected. --[[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 15:02, 17 april 2025 (CEST) :{{Spomeni|Srđan}}, {{Spomeni|Semso98}}: Koji prvi vidi. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:03, 17 april 2025 (CEST) {{Spomeni|MGA73}}: I’ve cleaned up [[Korisnik:MGA73/NoLicense]] significantly. There are still a few files left that I’m unsure how to handle (some pictures taken from flickr), plus those uploaded by Yahadzija ([[:meta:Requests for comment/Global ban for Yahadzija|global ban]]) and his sock puppet accounts (21775198.138-dopisnik, Confused&Creasy, Crazy&confused, Haka-Taka, Pustahyja, Neosamuray, Procuratorac, Кон-Диос). Tbh, I’m not sure what to do with the files from those accounts, especially since one of the main reasons for the global ban was the user’s repeated failure to understand copyright laws.--[[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 18:40, 17 april 2025 (CEST) :Take the safe route and delete them. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:08, 17 april 2025 (CEST) :: {{Spomeni|Semso98}} Thank you. I updated the list (down to 26 files). Maybe some of the files on [[Korisnik:MGA73/GFDL]] should be deleted too then if uploader did not understand about copyright. --[[Korisnik:MGA73|MGA73]] ([[Razgovor s korisnikom:MGA73|razgovor]]) 20:10, 17 april 2025 (CEST) == Premještanje stranica i WikiPodaci == Pozdrav KWiki, kada premjestiš stranicu tako da se ispravi ili prevede raniji naziv s engleskog, dobra praksa bi bila da se ispravi i naziv (label) na WikiPodacima da nam to priča jedno s drugim. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:34, 17 maj 2025 (CEST) :Znam, ali teško je mozgu da sve pohvata u svakom pojedinom slučaju. (Imam više od 20.000 izmjena samo tamo.) Hvala ti. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:06, 17 maj 2025 (CEST) ::Sve znam, nije ovo kritika niti pravilo nego mali podsjetnik [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 14:14, 17 maj 2025 (CEST) == Share Your Feedback – Wiki Loves Ramadan 2025 == Dear KWiki Thank you for being a part of '''[[m:Special:MyLanguage/Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]]''' — whether as a contributor, jury member, or local organizer. Your efforts helped make this campaign a meaningful celebration of culture, heritage, and community on Wikimedia platforms. To help us improve and grow this initiative in future years, we kindly ask you to complete a short '''feedback form'''. Your responses are valuable in shaping how we support contributors like you. * '''Feedback Form:''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdXEtaqszxcwmTJa8pGT60E7GDtpbssNadR9vZFVFbLicGFBg/viewform Submit your feedback here] * '''Deadline to submit:''' 31 May 2025 It will only take a few minutes to complete, and your input will directly impact how we plan, communicate, and collaborate in the future. Thank you again for your support. We look forward to having you with us in future campaigns! Warm regards,<br/> ''Wiki Loves Ramadan International Team'' 10:51, 19 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Participants&oldid=28751574 --> == Join us at the Next CEE Catch up! Learn about Temporary accounts! == Hi everyone, We want to announce the tenth '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]]''' session, which will be dedicated to the '''Temporary accounts''', as this important change is going to affect every Wikipedia soon, so it is important for patrollers and functionaries like you to understand this change. On wikis where temporary accounts are enabled, IP addresses of unregistered editors are not visible publicly. Only those who fight spam, vandalism, harassment and disinformation have access to IP addresses there. The session will take place on '''10th of June 2025, 18:00-19:00 CEST''' (check your ''[https://zonestamp.toolforge.org/1749571200 local time]''). If you are interested in this topic, then '''[[:m:Event:CEE Catch up Nr. 10 (June 2025)|sign-up for the session here]]'''. [[User:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[User talk:TRistovski-CEEhub|razgovor]]) 13:17, 29 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_admins&oldid=28802724 --> == Južna Srbija == Pozdrav, KWiki. Da li ja mogu ovdje na miru uređivat teme vezane za moj kraj, Južna Srbija, a da ih drugi admin ne uklanja i briše, pošto je tako preporučeno sa mete? [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 06:10, 13 juni 2025 (CEST) : Vjerovatno ti treba kontekst za ovo. Mitrović je Odboru za Univerzalni kodeks ponašanja na Meti [[:m:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Cases/Sysop abuse on Bosnian Wikipedia|prvo prijavio Tonija]], pa onda [[:m:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Cases/2025/Sysop abuse on Croatian Wikipedia|novog admina Hijerovita sa hr.wiki]]. U oba slučaja, zahtjevi su mu jednoglasno odbijeni. Inače, Mitroviću, preporučeno ti je da se obratiš drugim administratorima da pogledaju šta se dešava, a ne da tražiš ''carte blanche'' da ti niko tvoje izmjene ne smije dirati, što je svakako nemoguće garantirati jer bilo koji drugi korisnik (koji nije admin) može izmjene vratiti ako smatra da nisu dobre. Ako zaista misliš produktivno doprinositi projektima, bit će ključno demonstrirati napredak u pristupu uređivanju. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 10:01, 13 juni 2025 (CEST) :Dok god radi u skladu s pravilima i smjernicama Wikipedije i drži se neutralne tačke gledišta, bilo ko može doprinositi. Svako ima pravo na lične stavove, ali njima nije mjesto u člancima. Koliko vidim, i sam to kažeš, pa, eto, nastavi pisati članke. Korisnije je od raspravljanja u svakom slučaju. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:47, 14 juni 2025 (CEST) Prvo, zamoliću Srđana da ne ide za mnom, smešno je. Drugo, ''carte blanche'' je tvoj mišljenje, a šta da očekujem od osobe koja je izmislila da sam sve admine na bs.viki nazvao "korisnim budalama". Tako, lepo ću te zamoliti da mi se samo kad je neophodno obraćaš. Treće, pravo da izrazim svoje misljenje na svojoj stranici imam (naravno bez vulgarnossti i slično) to što smatram da Južna Srbija može biti nezavisna je moj lični stav, tebi ako se ne sviđa okreni glavu. Bitno je da to ne unosim u članke da Južna Srbija treba biti nezavisna, članci se samo gledaju. Uostalom, neću samo uvijek uređivat članke vezane za jug. [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 15:31, 13 juni 2025 (CEST) :upravo i jeste problem iznošenje vlastitog mišljenja na enciklopediji. Imamo pravo i obavezu ići za svakim, koliko nam vrijeme dopušta. Sve se gleda, ne samo glavni prostor, i nema okretanja glave. [[Korisnik:Palapa|palapabosnia]] ([[Razgovor s korisnikom:Palapa|razgovor]]) 08:09, 14 juni 2025 (CEST) Toliko ima šablona o stavovima za autonomije i nezavisbosti raznih teritorija u svijetu, tako da ni nije jasno zašto AnToni diže toliku frku oko Južne Srbije, kad je to samo na mojoj stranici. [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 16:14, 13 juni 2025 (CEST) Antoni opet tera po starom, uklanja briše, radi šta hoće, sve je referencirano i neutralno. Ovo stvarno nema smila. [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 14:50, 18 juni 2025 (CEST) :Nadam se da ćeš ti ili neko od drugih admina reagirati, uklanja i briše ono što su pisali naučnici, ovo žalosno. [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 15:31, 18 juni 2025 (CEST) ::Naučnici i intelektualci (i to eminentni) sastavili su i [[Memorandum SANU]], (p)a do čega je to dovelo? Dakle, i naučnike treba provjeravati, pogotovo historičare i pogotovo na našim prostorima jer svako ima svoje viđenje nečega iz historije. Ako neko u radovima tvrdi jedno o nekoj temi, a neko drugi drugačije, onda treba navesti oba stava (s referencom). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:31, 18 juni 2025 (CEST) Kakav Memorandum SANU, samo skreces sa teme. Kakve to ima veze sa pojmom Juznjaci i torlackim dijalektom? Cime je on "proverio" bilo sta? Samo piše "neenciklopedijski" jer argumente nema. Očito je da ga branis sa nekakvim Memorandumom koji nema veze sa Južnom Srbijom. [[Korisnik:Marco Mitrovich|Marco Mitrovich]] ([[Razgovor s korisnikom:Marco Mitrovich|razgovor]]) 18:08, 18 juni 2025 (CEST) :Ne branim; precizno sam se izrazio. Pozvao si se na akademike, naučnike, historičare kao da je njihova riječ nedodirljiva, pa sam naveo primjer šta ideologija može uraditi od takvih umova. U prijevodu: ni oni nisu uvijek neutralni u svojim knjigama i radovima (iako bi trebali biti). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:23, 18 juni 2025 (CEST) n0b8v94n2v7nax9h4hl7hkbj5mibcul 0 84312 3732060 3138070 2025-07-02T07:53:27Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732060 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Bruck an der Mur (grad)|Bruck an der Mur]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 1.306,96&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 63.472 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:63472 /1306.96 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>BM</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || [http://bz-bruckandermur.riskommunal.net/ Službena stranica okruga] |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte_Aut_Stmk_BM.png]] |} '''Okrug Bruck an der Mur''' nalazio se u sjevernom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. == Historija == Po odluci Vlade Štajerske iz 2011. godine ovaj se okrug sa okrugom [[Mürzzuschlag (okrug)|Mürzzuschlag]] od 1. januara 2013. godine ujedinio u novi okrug [[Bruck-Mürzzuschlag]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == [[Datoteka:Gemeinden_im_Bezirk_Bruck_an_der_Mur.png|mini|400px|Općine u okrugu Bruck an der Mur]] Okrug se sastojao od ukupno 21 [[općina|općine]]. Od toga su tri [[grad]]a i sedam općina sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Bruck an der Mur (grad)|Bruck an der Mur]] (13.175) * [[Kapfenberg]] (21.872) * [[Mariazell]] (1.597) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Aflenz Kurort]] (1.037) * [[Breitenau am Hochlantsch]] (1.929) * [[Oberaich]] (3.013 ) * [[Sankt Lorenzen im Mürztal]] (3.369) * [[Sankt Marein im Mürztal]] (2.533) * [[Thörl]] (1.766) * [[Turnau]] (1.607) | width="33%" valign="top" | '''Općine''' * [[Aflenz Land]] (1.496) * [[Etmißl]] (517) * [[Frauenberg]] (176) * [[Gußwerk]] (1.381) * [[Halltal]] (348) * [[Parschlug]] (1.779) * [[Pernegg an der Mur]] (2.397) * [[Sankt Ilgen]] (276) * [[Sankt Katharein an der Laming]] (1.073) * [[Sankt Sebastian]] (1.065) * [[Tragöß]] (1.066) |} {{Pokrajina Štajerska}} {{Commonscat|Bezirk Bruck an der Mur}} [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Bruck an der Mur|*]] [[Kategorija:Bruck-Mürzzuschlag]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] b0wfh71u6fpf4ctrmprvnuqlp3zgi77 0 84585 3732063 3137979 2025-07-02T07:53:28Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732063 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Fürstenfeld (grad)|Fürstenfeld]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 263,82&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 23.041 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:23041 /263.82 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>FF</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || [http://bz-fuerstenfeld.riskommunal.net Službena stranica okruga] |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk FF.png]] |} '''Okrug Fürstenfeld''' nalazio se u istočnom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. == Historija == Po odluci Vlade Štajerske iz 2011. godine ovaj se okrug sa okrugom [[Hartberg (okrug)|Hartberg]] od 1. januara 2013. godine ujedinio u novi okrug [[Hartberg-Fürstenfeld]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastojao od ukupno 14 [[općina|općine]]. Od toga je jedan [[grad]] i dvije općine sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Fürstenfeld (grad)|Fürstenfeld]] (5.991) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Burgau]] (992) * [[Ilz]] (2.621) | width="33%" valign="top" | '''Općine''' * [[Altenmarkt bei Fürstenfeld]] (1.176) * [[Bad Blumau]] (1.613) * [[Großsteinbach]] (1.362) * [[Großwilfersdorf]] (1.437) * [[Hainersdorf]] (660) * [[Loipersdorf bei Fürstenfeld]] (1.379) * [[Nestelbach im Ilztal]] (1.127) * [[Ottendorf an der Rittschein]] (1.544) * [[Söchau]] (1.478) * [[Stein]] (477) * [[Übersbach]] (1.184) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden im Bezirk Furstenfeld.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Fürstenfeld]] |} {{Pokrajina Štajerska}} {{Commonscat|Bezirk Fürstenfeld}} [[Kategorija:Okrug Fürstenfeld|*]] [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Hartberg-Fürstenfeld]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] mhugv1kck16ieas8l982jgnudq7vc83 0 84587 3732066 3138062 2025-07-02T07:53:30Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732066 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Knittelfeld (grad)|Knittelfeld]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 578,02&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 29.312 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:29312 /578.02 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>KF</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || [http://bz-knittelfeld.riskommunal.net/ Službena stranica okruga] |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk KF.png]] |} Okrug Knittelfeld nalazio se u centralnom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. Po odluci [[Vlade Štajerske]] iz 2011. godine ova su se dva okruga od 1. januara 2012. godine ujedinila u novi okrug [[Murtal]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastojao od ukupno 14 [[općina|općine]]. Od toga je jedan [[grad]] i tri općine sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Knittelfeld (grad)|Knittelfeld]] (11.828) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Kobenz]] (1.788) * [[Seckau]] (1.279) * [[Spielberg bei Knittelfeld]] (5.149) | width="33%" valign="top" | '''Općine''' * [[Apfelberg]] (1.062) * [[Feistritz bei Knittelfeld]] (729) * [[Flatschach]] (187) * [[Gaal]] (1.418) * [[Großlobming]] (1.158) * [[Kleinlobming]] (669) * [[Rachau]] (647) * [[Sankt Lorenzen bei Knittelfeld]] (817) * [[Sankt Marein bei Knittelfeld]] (1.212) * [[Sankt Margarethen bei Knittelfeld]] (1.369) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden im Bezirk Knittelfeld.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Knittelfeld]] |} {{Pokrajina Štajerska}} [[Kategorija:Okrug Knittelfeld|*]] [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Murtal]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] n2lru19a0uu78c1hwffa66ymkp6sut7 0 84597 3732062 3138019 2025-07-02T07:53:28Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732062 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Feldbach (grad)|Feldbach]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 727,26&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 67.488 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:67488 /727.26 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>FB</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || http://bz-feldbach.riskommunal.net/ |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk FB.png]] |} '''Okrug Feldbach''' nalazio se u jugoistočnom dijelu austrijske pokrajine [[Štajerska (pokrajina)|Štajerske]]. == Historija == Po odluci Vlade Štajerske iz 2011. godine ovaj se okrug sa okrugom [[Radkersburg]] od 1. januara 2013. godine ujedinio u novi okrug [[Okrug Südoststeiermark|Südoststeiermark]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastojao od ukupno 55 [[općina]]. Od toga su dva [[grad]]a i sedam općina sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Feldbach (grad)|Feldbach]] (4.726) * [[Fehring]] (3.099) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Gnas]] (1.897) * [[Jagerberg]] (1.741) * [[Kirchbach in Steiermark]] (1.602) * [[Paldau]] (2.069) * [[Riegersburg]] (2.512) * [[Sankt Anna am Aigen]] (1.800) * [[Sankt Stefan im Rosental]] (3.845) '''Općine''' * [[Auersbach]] (870) * [[Aug-Radisch]] (290) * [[Bad Gleichenberg]] (2.159) * [[Bairisch Kölldorf]] (1.040) * [[Baumgarten bei Gnas]] (588) * [[Breitenfeld an der Rittschein]] (813) * [[Edelsbach bei Feldbach]] (1.360) * [[Edelstauden]] (449) * [[Eichkögl]] (1.214) * [[Fladnitz im Raabtal]] (733) * [[Frannach]] (549) * [[Frutten-Gießelsdorf]] (671) * [[Glojach]] (252) * [[Gniebing-Weißenbach]] (2.169) * [[Gossendorf]] (946) * [[Grabersdorf]] (373) * [[Hatzendorf]] (1.768) | width="33%" valign="top" | '''Općine (nastavak)''' * [[Hohenbrugg-Weinberg]] (1.047) * [[Johnsdorf-Brunn]] (818) * [[Kapfenstein]] (1.664) * [[Kirchberg an der Raab]] (1.928) * [[Kohlberg]] (546) * [[Kornberg bei Riegersburg]] (1.168) * [[Krusdorf]] (406) * [[Leitersdorf im Raabtal]] (642) * [[Lödersdorf]] (701) * [[Maierdorf]] (568) * [[Merkendorf]] (1.152) * [[Mitterlabill]] (436) * [[Mühldorf bei Feldbach]] (3.061) * [[Oberdorf am Hochegg]] (740) * [[Oberstorcha]] (611) * [[Perlsdorf]] (362) * [[Pertlstein]] (829) * [[Petersdorf II]] (864) * [[Pirching am Traubenberg]] (1.575) * [[Poppendorf]] (702) * [[Raabau]] (574) * [[Raning]] (828) * [[Schwarzau im Schwarzautal]] (641) * [[Stainz bei Straden]] (986) * [[Studenzen]] (706) * [[Trautmannsdorf in Oststeiermark]] (854) * [[Unterauersbach]] (479) * [[Unterlamm]] (1.296) * [[Zerlach]] (1.769) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden im Bezirk Feldbach.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Feldbach]] |} {{Pokrajina Štajerska}} {{Commonscat|Bezirk Feldbach}} [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Feldbach|*]] [[Kategorija:Okrug Südoststeiermark]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] mbeqz3h78xl5hsr6h2rv0cxagfhb7ce 0 84646 3732065 3137960 2025-07-02T07:53:29Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732065 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Hartberg (grad)|Hartberg]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 955,70&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 67.467 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:67467/955.70 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>HB</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || [https://web.archive.org/web/20071218105143/http://www.bh-hartberg.steiermark.at/cms/ziel/106332/ Službena stranica okruga ] |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk HB.png]] |} '''Okrug Hartberg''' nalazio se u istočnom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. == Historija == Po odluci Vlade Štajerske iz 2011. godine ovaj se okrug sa okrugom [[Fürstenfeld (okrug)|Fürstenfeld]] od 1. januara 2013. godine ujedinio u novi okrug [[Hartberg-Fürstenfeld]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastojao od ukupno 50 [[općina]]. Od toga su dva [[grad]]a i sedam općina sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Friedberg]] (2.629) * [[Hartberg (grad)|Hartberg]] (6.634) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Bad Waltersdorf]] (2.130) * [[Grafendorf bei Hartberg]] (2.540) * [[Kaindorf]] (1.452) * [[Neudau]] (1.273) * [[Pinggau]] (3.116) * [[Pöllau]] (2.120) * [[Vorau]] (1.413) '''Općine''' * [[Blaindorf]] (666) * [[Buch-Geiseldorf]] (1.008) * [[Dechantskirchen]] (1.685) * [[Dienersdorf]] (681) * [[Ebersdorf]] (1.214) * [[Eichberg]] (1.215) * [[Greinbach]] (1.806) * [[Großhart]] (636) * [[Hartberg Umgebung]] (2.148) * [[Hartl]] (828) * [[Hofkirchen bei Hartberg]] (625) * [[Kaibing]] (367) * [[Lafnitz]] (1.408) * [[Limbach bei Neudau]] (337) * [[Mönichwald]] (921) | width="33%" valign="top" | '''Općine (nastavak)''' * [[Pöllauberg]] (2.197) * [[Puchegg]] (552) * [[Rabenwald]] (640) * [[Riegersberg]] (1.012) * [[Rohr bei Hartberg]] (1.075) * [[Rohrbach an der Lafnitz]] (1.064) * [[Saifen-Boden]] (1.069) * [[Sankt Jakob im Walde]] (1.117) * [[Sankt Johann bei Herberstein]] (344) * [[Sankt Johann in der Haide]] (2.005) * [[Sankt Lorenzen am Wechsel]] (1.624) * [[Sankt Magdalena am Lemberg]] (1.112) * [[Schachen bei Vorau]] (1.228) * [[Schäffern]] (1.485) * [[Schlag bei Thalberg]] (982) * [[Schönegg bei Pöllau]] (1.365) * [[Sebersdorf]] (1.376) * [[Siegersdorf bei Herberstein]] (306) * [[Sonnhofen]] (1.048) * [[Stambach]] (641) * [[Stubenberg]] (2.293) * [[Tiefenbach bei Kaindorf]] (695) * [[Vornholz]] (747) * [[Waldbach]] (769) * [[Wenigzell]] (1.471) * [[Wörth an der Lafnitz]] (398) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden_im_Bezirk_Hartberg.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Hartberg]] |} {{Okrug Hartberg}} {{Pokrajina Štajerska}} {{Commonscat|Bezirk Hartberg}} [[Kategorija:Okrug Hartberg|*]] [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Hartberg-Fürstenfeld]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] k0fapb0rnqsgkoxvsz30h4oa6xlx7ep 0 84647 3732064 3137981 2025-07-02T07:53:29Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732064 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Judenburg (grad)|Judenburg]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 1097,36&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 46.098 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:46098/1097.36 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>JU</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || - |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk JU.png]] |} Okrug Judenburg nalazio se u jugozapadnom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. == Historija == Okrug [[Knittelfeld (okrug)|Knittelfeld]] je odlukom [[Vlade Štajerske]] od 20. februara 1946. godine odvojen od okruga Judenburg. Po odluci Vlade iz 2011. godine ova su se dva okruga od 1. januara 2012. godine ujedinila u novi okrug [[Murtal]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastojao od ukupno 24 [[općina|općine]]. Od toga su dva [[grad]]a i pet općina sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' *[[Judenburg (grad)|Judenburg]] (9434) *[[Zeltweg]] (7.524) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Obdach]] (2.184) * [[Oberzeiring]] (902) * [[Pöls]] (2.625) * [[Unzmarkt-Frauenburg]] (1.430) * [[Weißkirchen in Steiermark]] (1.284) '''Općine''' * [[Amering]] (1.023) * [[Bretstein]] (328) * [[Eppenstein]] (1.308) * [[Fohnsdorf]] (8.140) | width="33%" valign="top" | '''Općine (nastavak)''' * [[Hohentauern]] (512) * [[Maria Buch-Feistritz]] (2.317) * [[Oberkurzheim]] (753) * [[Oberweg]] (614) * [[Pusterwald]] (526) * [[Reifling]] (404) * [[Reisstraße]] (200) * [[Sankt Anna am Lavantegg]] (430) * [[Sankt Georgen ob Judenburg]] (928) * [[Sankt Johann am Tauern]] (514) * [[Sankt Oswald-Möderbrugg]] (1.187) * [[Sankt Peter ob Judenburg]] (1.135) * [[Sankt Wolfgang-Kienberg]] (396) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden_im_Bezirk_Judenburg.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Judenburg]] |} {{Okrug Judenburg}} {{Pokrajina Štajerska}} [[Kategorija:Okrug Judenburg|*]] [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Murtal]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] 0ux9ps1eocncgzzdtlaqs2ccpcpgqpq 0 84664 3732067 3200215 2025-07-02T07:53:30Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732067 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Mürzzuschlag (grad)|Mürzzuschlag]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 848,96&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 41.077 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:41077/848.86 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>MZ</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || [http://bz-muerzzuschlag.riskommunal.net Službena stranica okruga] |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk MZ.png]] |} '''Okrug Mürzzuschlag''' nalazio se u sjeveroistočnom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. == Historija == Po odluci Vlade Štajerske iz 2011. godine ovaj se okrug sa okrugom [[Bruck an der Mur (okrug)|Bruck an der Mur]] od 1. januara 2013. godine ujedinio u novi okrug [[Bruck-Mürzzuschlag]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastojao od ukupno 16 [[općina|općine]]. Od toga su dva [[grad]]a i pet općina sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Kindberg]] (5.720) * [[Mürzzuschlag (grad)|Mürzzuschlag]] (9.092) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' *[[Krieglach]] (5.156) *[[Langenwang]] (4.059) *[[Mitterdorf im Mürztal]] (2.376) *[[Neuberg an der Mürz]] (1.372) *[[Veitsch]] (2.680) | width="33%" valign="top" | '''Općine''' *[[Allerheiligen im Mürztal]] (1.941) *[[Altenberg an der Rax]] (350) *[[Ganz]] (367) *[[Kapellen]] (654) *[[Mürzhofen]] (980) *[[Mürzsteg]] (543) *[[Spital am Semmering]] (1.667) *[[Stanz im Mürztal]] (1.943) *[[Wartberg im Mürztal]] (2.177) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden im Bezirk Murzzuschlag.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Mürzzuschlag]] |} {{Okrug Mürzzuschlag}} {{Pokrajina Štajerska}} {{Commonscat|Bezirk Mürzzuschlag}} [[Kategorija:Okrug Mürzzuschlag|*]] [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Bruck-Mürzzuschlag]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] jxm1oex4hypztw519skvpzhpjta9ajz 0 84667 3732068 3138164 2025-07-02T07:53:30Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732068 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" bgcolor="#EFEFEF" align="right" ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" |Osnovni podaci |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Država''' : || {{ZD|AUT}} [[Austrija]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Pokrajina''' : || [[Datoteka:Flag of Steiermark.svg|20px]] [[Štajerska (pokrajina)|Štajerska]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Sjedište uprave''': || [[Bad Radkersburg]] |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Površina''': || 336,96&nbsp;km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Broj stanovnika''':|| 23.324 |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Gustoća''' : || {{#expr:23324/336.96 round 0}} stanovnika/km² |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Auto oznaka''' : || <code>RA</code> |----- bgcolor="#FFFFFF" | '''Službena web stranica''': || [http://www.bh-radkersburg.steiermark.at Službena stranica okruga] |----- ! colspan="2" bgcolor="#EFEFEF" | Položaj okruga na karti Štajerske |----- bgcolor="#FFFFFF" | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Karte Aut Stmk RA.png]] |} '''Okrug Radkersburg''' nalazio se u jugoistočnom dijelu austrijske pokrajine Štajerske. == Historija == Po odluci Vlade Štajerske iz 2011. godine ovaj se okrug sa okrugom [[Feldbach (okrug)|Feldbach]] od 1. januara 2013. godine ujedinio u novi okrug [[Okrug Südoststeiermark|Südoststeiermark]]. Time se sve dosadašnje političke kompetencije prenose na novi okrug. == Upravna podjela == Okrug se sastoji od ukupno 19 [[općina|općine]]. Od toga su dva [[grad]]a i šest općina sa statusom ''Markt''. Broj stanovnika u pojedinoj općini nalazi se u zagradi. {| | width="33%" valign="top" | '''Gradovi ''' * [[Bad Radkersburg]] (1.451) * [[Mureck]] (1.592) '''Općine sa ''Markt '' statusom ''' * [[Halbenrain]] (1.798) * [[Klöch]] (1.263) * [[Mettersdorf am Saßbach]] (1.336) * [[Sankt Peter am Ottersbach]] (2.248) * [[Straden]] (1.620) * [[Tieschen]] (1.373) | width="33%" valign="top" | '''Općine''' * [[Bierbaum am Auersbach]] (488) * [[Deutsch Goritz]] (1.281) * [[Dietersdorf am Gnasbach]] (396) * [[Eichfeld]] (946) * [[Gosdorf]] (1.177) * [[Hof bei Straden]] (898) * [[Murfeld]] (1.695) * [[Radkersburg Umgebung]] (1.790) * [[Ratschendorf]] (603) * [[Trössing]] (288) * [[Weinburg am Saßbach]] (1.081) |} {| border="0" align="top" | [[Datoteka:Gemeinden im Bezirk Radkersburg.png|mini|800px|mini|800px|Općine u okrugu Radkersburg]] |} {{Okrug Radkersburg}} {{Pokrajina Štajerska}} {{Commonscat|Bezirk Radkersburg}} [[Kategorija:Okrug Radkersburg|*]] [[Kategorija:Bivši okruzi Štajerske]] [[Kategorija:Okrug Südoststeiermark]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] 7tycda8t0xiosp06cmazxmdkufddttt 0 85022 3731826 3631871 2025-07-01T22:15:21Z Bakir123 110053 /* Spisak predsjednika */ 3731826 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik | tijelo = Republike Hrvatske | nativni_naziv = | oznaka = Coat of arms of the President of Croatia.svg | oznakavel = | oznakatekst = Grb predsjednika | zastava = Flag of the President of Croatia.svg | zastavavel = | zastavatekst = [[Zastava Hrvatske|Predsjednički standard]] | slika = Zoran Milanović at Palazzo del Quirinale 2021 (11) (cropped).jpg | slikavel = | tekst = | trenutno = [[Zoran Milanović]] | trenutnood = 19. februara 2020. | odjel = | stil = | vrsta = | status = | skraćenica = | član = | izvještava = | prebivalište = [[Predsjednički dvori]] | sjedište = | predlagač = | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = Pet godina, | mandat_kvalificiran = {{small|može se obnoviti jednom}} | konstituirani_instrument = [[Ustav Hrvatske]] | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = 22. decembar 1990. | osnivač = | imenovano_po = | prvi = [[Franjo Tuđman]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = 3.250 € mjesečno<br />39.050 € godišnje | veb-sajt = {{URL|http://www.predsjednik.hr/}} | fusnote = }} '''Predsjednik Republike Hrvatske''' je državni upravitelj [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Ovlasti i dužnosti su mu definirane [[Ustav Hrvatske|Ustavom Hrvatske]]. Mandat predsjedniku Republike traje pet godina i na tu dužnost može biti izabran dva puta. Predsjednik Republike Hrvatske predstavlja i zastupa [[Republika Hrvatska|Republiku Hrvatsku]] u zemlji i inostranstvu, brine se za redovno i usklađeno djelovanje te za stabilnost državne vlasti. Predsjednik Republike kao vrhovni zapovjednik vojske odgovara za odbranu nezavisnosti i teritorijalnog integriteta [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Predsjednička dužnost nespojiva je s bilo kojom javnom ili profesionalnom dužnosti. Predsjednik Republike također ne smije biti član političke stranke, odnosno po dolasku na dužnost u stranici podnosi ostavku i o tome obavještava Hrvatski sabor. Trenutni predsjednik jest [[Zoran Milanović]], obnašavši dužnost predsjednika od 19. februara 2020.<ref>{{Cite web|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/zoran-milanovic-je-novi-predsjednik-hrvatske-9821728|title=Zoran Milanović je novi predsjednik Hrvatske!|date=5. 1. 2020|website=[[Jutarnji list]]|language=|access-date=8. 5. 2023}}</ref> ==Ovlasti, dužnosti i odgovornost predsjednika Republike== *predstavlja Republiku Hrvatsku u domovini i inozemstvu *brine se za redovito usklađeno djelovanje te za stabilnost državne vlasti *odgovara za odbranu nezavisnosti i teritorijalne cjelovitosti RH *raspisuje izbore za Hrvatski sabor i saziva ga na prvo zasjedanje *raspisuje referendum u skladu s Ustavom - može na prijedlog Vlade i uz supotpis [[Premijer Hrvatske|predsjednika Vlade]] raspisati referendum o prijedlogu promjene Ustava ili o drugom pitanju koje je važno za nezavisnost i jedinstvenost Republike Hrvatske *povjerava mandat za sastavljanje Vlade osobi koja, na temelju raspodjele zastupničkih mjesta u Hrvatskom saboru i obavljenih konzultacija, uživa povjerenje većine svih zastupnika *daje pomilovanja *dodjeljuje odlikovanja i priznanja određena zakonom *obavlja druge poslove u skladu sa Ustavom ==Raspuštanje Hrvatskog sabora== Predsjednik Republike, na prijedlog [[Vlada Republike Hrvatske|Vlade]] i uz supotpis [[Premijer Hrvatske|predsjednika Vlade]], a nakon savjetovanja s predstavnicima klubova zastupnika parlamentarnih stranaka, može raspustiti [[Hrvatski sabor]], ako na zahtjev Vlade RH da se izglasa povjerenje Hrvatski sabor Vladi izglasa nepovjerenje ili u roku od 120 dana od dana predlaganja ne donese državni budžet. Predsjednik Republike ne može na prijedlog Vlade raspustiti Hrvatski sabor dok traje postupak za utvrđivanje njegove odgovornosti za povredu Ustava. ==Odgovornost== Predsjednik Republike odgovoran je za povredu [[Ustav Hrvatske|Ustava]] koju počini u obavljanju svojih dužnosti. Postupak za utvrđivanje posebne odgovornosti predsjednika Republike može pokrenuti Hrvatski sabor dvotrećinskom većinom svih zastupnika. O odgovornosti predsjednika Republike odlučuje Ustavni sud Republike Hrvatske dvotrećinskom većinom svih sudaca. Ako Ustavni sud Republike Hrvatske utvrdi njegovu odgovornost, Predsjedniku Republike prestaje dužnost po sili Ustava. ==Simboli predsjednika Republike== Simboli predsjednika Republike su zastava i lenta predsjednika Republike. Zastava predsjednika Repubike ističe se na zgradi u kojoj su službene prostorije i stan predsjednika kada on tamo boravi, na prometnom sredstvu (automobilu, avionu, brodu) te u drugim svečanim prilikama. Lenta predsjednika [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]] je znak predsjedničke časti. Sastoji se od tri boje: crvene, bijele i plave koje su položene kao i na zastavi [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Lenta je orubljena zlatnim rubom. U sredini lente s prednje strane u bijelom polju nalazi se grb Republike Hrvatske orubljen zlatnim rubom koji je s lijeve strane ukrašen izvezenim zlatnim grančicama [[hrast]]a, a s desne strane zlatnim grančicama masline. Lenta se nosi položena preko desnog ramena dijagonalno, poprsjem do struka gdje se kopčom spaja s drugim krajem lente. Kopča je kvadratnog oblika orubljena zlatnim pleterom. Na sredini polja kopče je znak isti kao i znak na zastavi predsjednika Republike Hrvatske, ali bez natpisa na vrpci. Predsjednik Republike nosi lentu u posebnim svečanim prilikama koje su vezane uz predstavljanje [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]: *na Dan državnosti; *pri predaji priznanja; *kod akreditiranja diplomatskih i konzularnih predstavnika; *u drugim svečanim prilikama Lenta, kao znak predsjedničke časti, uobičajena je u zemljama [[Latinska Amerika|Latinske Amerike]] i nekim zemljama [[Afrika|Afrike]]. Lenta predsjednika Republike nije viđena u upotrebi od 2000.{{Izvor}} godine iako je njena upotreba propisana u zakonom određenim prilikama. ==Spisak predsjednika== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Predsjednik !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- |align=center| 1. | [[Datoteka:Franjotudjman.jpg|70p]] | [[Franjo Tuđman]] | 22. decembar 1990. – 10. decembar 1999. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| <small>N/D</small> | [[Datoteka:Vlatko Pavletić 1996.jpg|70p]] | [[Vlatko Pavletić]] | 10. decembar 1999. – 2. februar 2000. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| <small>N/D</small> | [[Datoteka:Zlatko Tomčić (cropped).jpg|70p]] | [[Zlatko Tomčić]] | 2. februar 2000. – 18. februar 2000. |style="background-color:#02b14b | | [[Hrvatska seljačka stranka]] |- |align=center| 2. | [[Datoteka:Stjepan Mesić (2004-02-25) (cropped).jpg|70p]] | [[Stjepan Mesić]] | 19. februar 2000. – 18. februar 2010. |style="background-color:orange | | [[Hrvatska narodna stranka – Liberalni demokrati]] |- |align=center| 3. | [[Datoteka:16 obljetnica vojnoredarstvene operacije Oluja Ivo Josipovic 04082011 c 876.jpg|70p]] | [[Ivo Josipović]] | 19. februar 2010. – 18. februar 2015. |style="background-color:#ED1C24 | | [[Socijaldemokratska partija Hrvatske|Socijaldemokratska partija]] |- |align=center| 4. | [[Datoteka:Kolinda Grabar-Kitarović (cropped).jpg|70p]] | [[Kolinda Grabar-Kitarović]] | 19. februar 2015. – 18. februar 2020. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 5. | [[Datoteka:Zoran Milanović at Palazzo del Quirinale 2021 (11) (cropped).jpg|70p]] | [[Zoran Milanović]] | 19. februar 2020. – ''trenutni'' |style="background-color:#ED1C24 | | [[Socijaldemokratska partija Hrvatske|Socijaldemokratska partija]] |} ==Također pogledajte== *[[Politika Hrvatske]] *[[Spisak predsjednika vlada Jugoslavije]] ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Presidents of Croatia}} {{Vođe evropskih država}} {{Predsjednici Hrvatske}} [[Kategorija:Politika Hrvatske]] [[Kategorija:Predsjednici po državama|Hrvatska]] 2dbmvwzr5mtie8e1gggfyheungxckva 3731827 3731826 2025-07-01T22:18:50Z Bakir123 110053 /* Spisak predsjednika */ 3731827 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik | tijelo = Republike Hrvatske | nativni_naziv = | oznaka = Coat of arms of the President of Croatia.svg | oznakavel = | oznakatekst = Grb predsjednika | zastava = Flag of the President of Croatia.svg | zastavavel = | zastavatekst = [[Zastava Hrvatske|Predsjednički standard]] | slika = Zoran Milanović at Palazzo del Quirinale 2021 (11) (cropped).jpg | slikavel = | tekst = | trenutno = [[Zoran Milanović]] | trenutnood = 19. februara 2020. | odjel = | stil = | vrsta = | status = | skraćenica = | član = | izvještava = | prebivalište = [[Predsjednički dvori]] | sjedište = | predlagač = | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = Pet godina, | mandat_kvalificiran = {{small|može se obnoviti jednom}} | konstituirani_instrument = [[Ustav Hrvatske]] | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = 22. decembar 1990. | osnivač = | imenovano_po = | prvi = [[Franjo Tuđman]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = 3.250 € mjesečno<br />39.050 € godišnje | veb-sajt = {{URL|http://www.predsjednik.hr/}} | fusnote = }} '''Predsjednik Republike Hrvatske''' je državni upravitelj [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Ovlasti i dužnosti su mu definirane [[Ustav Hrvatske|Ustavom Hrvatske]]. Mandat predsjedniku Republike traje pet godina i na tu dužnost može biti izabran dva puta. Predsjednik Republike Hrvatske predstavlja i zastupa [[Republika Hrvatska|Republiku Hrvatsku]] u zemlji i inostranstvu, brine se za redovno i usklađeno djelovanje te za stabilnost državne vlasti. Predsjednik Republike kao vrhovni zapovjednik vojske odgovara za odbranu nezavisnosti i teritorijalnog integriteta [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Predsjednička dužnost nespojiva je s bilo kojom javnom ili profesionalnom dužnosti. Predsjednik Republike također ne smije biti član političke stranke, odnosno po dolasku na dužnost u stranici podnosi ostavku i o tome obavještava Hrvatski sabor. Trenutni predsjednik jest [[Zoran Milanović]], obnašavši dužnost predsjednika od 19. februara 2020.<ref>{{Cite web|url=https://www.jutarnji.hr/naslovnica/zoran-milanovic-je-novi-predsjednik-hrvatske-9821728|title=Zoran Milanović je novi predsjednik Hrvatske!|date=5. 1. 2020|website=[[Jutarnji list]]|language=|access-date=8. 5. 2023}}</ref> ==Ovlasti, dužnosti i odgovornost predsjednika Republike== *predstavlja Republiku Hrvatsku u domovini i inozemstvu *brine se za redovito usklađeno djelovanje te za stabilnost državne vlasti *odgovara za odbranu nezavisnosti i teritorijalne cjelovitosti RH *raspisuje izbore za Hrvatski sabor i saziva ga na prvo zasjedanje *raspisuje referendum u skladu s Ustavom - može na prijedlog Vlade i uz supotpis [[Premijer Hrvatske|predsjednika Vlade]] raspisati referendum o prijedlogu promjene Ustava ili o drugom pitanju koje je važno za nezavisnost i jedinstvenost Republike Hrvatske *povjerava mandat za sastavljanje Vlade osobi koja, na temelju raspodjele zastupničkih mjesta u Hrvatskom saboru i obavljenih konzultacija, uživa povjerenje većine svih zastupnika *daje pomilovanja *dodjeljuje odlikovanja i priznanja određena zakonom *obavlja druge poslove u skladu sa Ustavom ==Raspuštanje Hrvatskog sabora== Predsjednik Republike, na prijedlog [[Vlada Republike Hrvatske|Vlade]] i uz supotpis [[Premijer Hrvatske|predsjednika Vlade]], a nakon savjetovanja s predstavnicima klubova zastupnika parlamentarnih stranaka, može raspustiti [[Hrvatski sabor]], ako na zahtjev Vlade RH da se izglasa povjerenje Hrvatski sabor Vladi izglasa nepovjerenje ili u roku od 120 dana od dana predlaganja ne donese državni budžet. Predsjednik Republike ne može na prijedlog Vlade raspustiti Hrvatski sabor dok traje postupak za utvrđivanje njegove odgovornosti za povredu Ustava. ==Odgovornost== Predsjednik Republike odgovoran je za povredu [[Ustav Hrvatske|Ustava]] koju počini u obavljanju svojih dužnosti. Postupak za utvrđivanje posebne odgovornosti predsjednika Republike može pokrenuti Hrvatski sabor dvotrećinskom većinom svih zastupnika. O odgovornosti predsjednika Republike odlučuje Ustavni sud Republike Hrvatske dvotrećinskom većinom svih sudaca. Ako Ustavni sud Republike Hrvatske utvrdi njegovu odgovornost, Predsjedniku Republike prestaje dužnost po sili Ustava. ==Simboli predsjednika Republike== Simboli predsjednika Republike su zastava i lenta predsjednika Republike. Zastava predsjednika Repubike ističe se na zgradi u kojoj su službene prostorije i stan predsjednika kada on tamo boravi, na prometnom sredstvu (automobilu, avionu, brodu) te u drugim svečanim prilikama. Lenta predsjednika [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]] je znak predsjedničke časti. Sastoji se od tri boje: crvene, bijele i plave koje su položene kao i na zastavi [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]. Lenta je orubljena zlatnim rubom. U sredini lente s prednje strane u bijelom polju nalazi se grb Republike Hrvatske orubljen zlatnim rubom koji je s lijeve strane ukrašen izvezenim zlatnim grančicama [[hrast]]a, a s desne strane zlatnim grančicama masline. Lenta se nosi položena preko desnog ramena dijagonalno, poprsjem do struka gdje se kopčom spaja s drugim krajem lente. Kopča je kvadratnog oblika orubljena zlatnim pleterom. Na sredini polja kopče je znak isti kao i znak na zastavi predsjednika Republike Hrvatske, ali bez natpisa na vrpci. Predsjednik Republike nosi lentu u posebnim svečanim prilikama koje su vezane uz predstavljanje [[Republika Hrvatska|Republike Hrvatske]]: *na Dan državnosti; *pri predaji priznanja; *kod akreditiranja diplomatskih i konzularnih predstavnika; *u drugim svečanim prilikama Lenta, kao znak predsjedničke časti, uobičajena je u zemljama [[Latinska Amerika|Latinske Amerike]] i nekim zemljama [[Afrika|Afrike]]. Lenta predsjednika Republike nije viđena u upotrebi od 2000.{{Izvor}} godine iako je njena upotreba propisana u zakonom određenim prilikama. ==Spisak predsjednika== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Predsjednik !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- | align=center| 1. | [[Datoteka:Franjotudjman.jpg|70p]] | [[Franjo Tuđman]] | 22. decembar 1990 – 10. decembar 1999. | style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- | align=center style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| – | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| [[Datoteka:Vlatko Pavletić 1996.jpg|70p]] | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| [[Vlatko Pavletić]] | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| 10. decembar 1999 – 2. februar 2000. | style="background-color:#005BAA | | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- | align=center style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| – | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| [[Datoteka:Zlatko Tomčić (cropped).jpg|70p]] | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| [[Zlatko Tomčić]] | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| 2. februar 2000 – 18. februar 2000. | style="background-color:#02b14b | | style="height:6em; background-color:#F5F5DC;"| [[Hrvatska seljačka stranka]] |- | align=center| 2. | [[Datoteka:Stjepan Mesić (2004-02-25) (cropped).jpg|70p]] | [[Stjepan Mesić]] | 19. februar 2000 – 18. februar 2010. | style="background-color:orange | | [[Hrvatska narodna stranka – Liberalni demokrati]] |- | align=center| 3. | [[Datoteka:16 obljetnica vojnoredarstvene operacije Oluja Ivo Josipovic 04082011 c 876.jpg|70p]] | [[Ivo Josipović]] | 19. februar 2010 – 18. februar 2015. | style="background-color:#ED1C24 | | [[Socijaldemokratska partija Hrvatske|Socijaldemokratska partija]] |- | align=center| 4. | [[Datoteka:Kolinda Grabar-Kitarović (cropped).jpg|70p]] | [[Kolinda Grabar-Kitarović]] | 19. februar 2015 – 18. februar 2020. | style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- | align=center| 5. | [[Datoteka:Zoran Milanović at Palazzo del Quirinale 2021 (11) (cropped).jpg|70p]] | [[Zoran Milanović]] | 19. februar 2020 – ''trenutni'' | style="background-color:#ED1C24 | | [[Socijaldemokratska partija Hrvatske|Socijaldemokratska partija]] |} ==Također pogledajte== *[[Politika Hrvatske]] *[[Spisak predsjednika vlada Jugoslavije]] ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Presidents of Croatia}} {{Vođe evropskih država}} {{Predsjednici Hrvatske}} [[Kategorija:Politika Hrvatske]] [[Kategorija:Predsjednici po državama|Hrvatska]] ldqkcht5770ofg5mmju6k23ruf1hjus 14 86404 3731989 3535443 2025-07-02T07:45:50Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1945.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1945.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731989 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Independent State of Croatia}} {{Kategorija|Nezavisna Država Hrvatska}} U ovoj kategoriji nalaze se članci koji govore o Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, kao i političarima i događajima koji su je obilježili. [[Kategorija:Drugi svjetski rat]] [[Kategorija:Politička historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Politička historija Hrvatske]] [[Kategorija:Politička historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1941.]] [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Geografska historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Hrvatski iredentizam]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1945.]] [[Kategorija:Bivše marionetske države]] fkpgwva4njzr3kvwl1zq1jnc077dj0r 0 86608 3731837 3623121 2025-07-01T22:51:00Z Curiousmind8 168846 3731837 wikitext text/x-wiki {{Istaknuti članak}} {{Infokutija rat |sukob = Rat na Pacifiku |dio = [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] |slika = [[Datoteka:US landings.jpg|300px]] |opis = Glavne zone iskrcavanja Saveznika |datum = [[1937]]&ndash;[[1945]] |mjesto = [[Evropa]], [[Azija]], [[Mediteran]] i [[Bliski istok]], [[Afrika]] |casus = Invazija Japana na Kinu |rezultat = Pobjeda saveznika |posjed = |strana1 = Saveznici:<br>{{ZD|SSSR}} [[Sovjetski savez]]<br>{{ZD|UK}} [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]<br>{{ZD|UK}} [[Commonwealth]]<br>{{ZD|SAD}} [[Sjedinjene Američke Države]]<br> [[Datoteka:Flag of the Republic of China.svg|20px]] [[Kina]]<br>{{ZD|AUS}} [[Australija]]<br>{{ZD|KAN}} [[Kanada]] |strana2 = <br>{{ZD|JAP}} [[Japan]] |strana3 = |komandant1 = [[Winston Churchill]]<br>[[Josif Staljin]]<br>[[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]]<br>[[Mao Zedong]] |komandant2 = [[Car Hirohito|Hirohito]] |komandant3 = |snage1 = |snage2 = |snage3 = |žrtve1 = Preko 4.000.000 |žrtve2 = Preko 1.700.000 |žrtve3 = |napomena = }} '''Rat na Pacifiku''' počeo je u [[Azija|Aziji]] izbijanjem [[Drugi japansko-kineski rat|Drugog japansko-kineskog rata]], [[7. juli|7. jula]] [[1937]]. Iako se uglavnom može gledati kao sukob u [[Drugi svjetski rat|sukobu]], rat na Pacifiku je imao važan uticaj na poslijeratno stanje ne samo na prostoru Pacifika, nego i čitavog svijeta. Završen je početkom augusta 1945. godine bacanjem [[Atomska bomba|atomskih bombi]] na [[japan]]ske gradove [[Hirošima|Hirošimu]] i [[Nagasaki]] bez privrednog ili vojnog značaja, te smrću velikog broja civila u veoma kratkom roku. == Historijski uzroci == Početkom [[20. vijek]]a, najveći dijelovi [[Istočna Azija|istočne Azije]] nalazili su se pod uticajem zapadnih kolonijalnih država. Samim tim, Japan se nalazio okružen snažnim uticajima zapadne kulture, suprotnim viševjekovnoj tradiciji ostrva. Japanski vlastelini i plemići, podržani uticajem vojnog vrha te uspjesima [[Treći rajh|nacističke Njemačke]], dovode [[Car Hirohito|carski režim]] pod pitanje opstanka. Želja za promjenom dovodi do pokreta protiv zapadne dominacije na tim prostorima, te do stvaranja interesne strukture za Japan kao najjaču naciju prostora (p''anazijatizam''). [[Kina]] je vijekovima bila, sa svojim gotovo neiscrpnim prirodnim blagom, japanska interesna zona i jedini mogući izlaz iz zavisnosti od drugih. Teritorijalni dobici na području [[Koreja|Koreje]], [[Tajvan]]a te velikog broja otoka [[Indokina|Indokine]] ne zadovoljavaju potrebe Carstva i ulogu najvažnije države [[istok]]a nasuprot Kini. Godine 1929. Japan, kao jedini izlaz iz privredne krize, vidi teritorijalno širenje. Djelimično isplanirani incidenti na prostoru [[Mandžurija|Mandžurije]] dovode do otvorenog sukoba Japana s Kinom te stvaranja marionetske države [[Mandžukuo]] pod japanskom upravom. Japan 1933. godine izlazi iz [[Društvo naroda|Lige naroda]] zbog suprostavljanja [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] i njegovih saveznika japanskoj imperijalističkoj politici. Tim činom carska uprava, već preuzeta od strane vojske kroz funkciju predsjednika vlade, više se ne osjeća vezanom za ugovore sklopljene s drugim državama. == Hronologija rata == [[Datoteka:USSArizona PearlHarbor.jpg|mini|desno|150|USS Arizona tone pri napadu na Pearl Harbor]] Kao službeni ulazak Japana u [[Drugi svjetski rat]] uzima se [[7. decembar]] [[1941]]. godine, dan napada na Pearl Harbor. Idućeg dana, [[8. decembar|8. decembra]], [[Sjedinjene Američke Države]] i Ujedinjeno Kraljevstvo objavili su rat Japanu, čime ovaj rat postaje dio ukupnih ratnih događanja Drugog svjetskog rata. Interesno prinuđene, u ratu na Pacifiku učestvovali su Ujedinjeno Kraljevstvo, [[Australija]], [[Novi Zeland]] i [[Holandija]]. Pored Japana, saveznicima su rat objavile i neke države koje je Japan osvojio tokom rata. === Veće operacije === [[Datoteka:Second world war asia 1937-1942 map de.png|mini|lijevo|280px|Razvitak rata do 1942.]] Početkom jula 1942. dolazi do zastoja japanskih ofanziva. Pod okupiranim ili opsjednutim teritorijima tada su se nalazili: :*Južni dio otoka [[Sahalin]] :*[[Solomonska Ostrva|Salomonovi otoci]] :*Sjeverni dio [[Papua Nova Gvineja|Nove Gvineje]] :*[[Borneo]] i [[Sumatra]] :*[[Maršalovi otoci]] :*[[Vijetnam]] :*[[Marijanski otoci]] Osim toga, japanska [[Mornarica|flota]] je dominirala cijelim pacifičkim područjem. ==== Bitka kod Midwaya ==== {{glavni|Bitka kod Midwaya}} Dana [[4. juni|4.]] i [[5. juni|5. juna]] [[1942]]. dolazi do prve u nizu odlučujućih bitaka za progon Japanaca i povratak okupiranih teritorija. Snage [[Američka ratna mornarica|ratne mornarice SAD-a]] se kod otočja [[Atol Midway|Midway]] suočavaju se sa glavnim dijelom japanske flote. Vođena planom zauzimanja [[atol]]skih otoka (''Sand Island'' i ''Eastern Island'') Midway arhipelaga i pravljenja zračne baze, japanska flota igrom slučajnosti našla se nasuprot čitavoj pacifičkoj floti SAD-a. Naime, poslije pobjede u [[Koraljno more|Koraljnom moru]], japanske snage, umjesto nastavka ofanzive, povukle su se i pregrupirale za ofanzivu u pravcu midvejskog [[arhipelag]]a. Američki taktičari uzimaju u obzir invaziju [[Australija|Australije]], napad na [[Port Moresby]] i invaziju [[Papua Nova Gvineja|Nove Gvineje]], koje se zbog jake koncentracije britanskih snaga odbacuju. Kao jedina mogućnost ostaje ponovni napad na [[Pearl Harbor]] ili midvejsko otočje. Iako su Japanci u sjevernom Pacifiku napali [[Aleuti|Aleute]], Amerikanci su svoje snage koncentrirali na odbranu Pearl Harbora i time se postavili pred Midway. Na ovom mjestu dolazi do najveće pomorske bitke Drugog svjetskog rata, gdje je glavnina japanske flote potopljena ili onesposobljena. Japanci su izgubili četiri [[Nosač aviona|nosača aviona]], jednu [[Krstarica|krstaricu]] i oko 300 aviona, a poginulo je 4.800 vojnika. Američki gubici bili su puno manji. ==== Guadalcanal ==== Takozvana ''Operacija Watchtower'' započinje već [[1. juni|1. juna]] [[1942]], ukrcavanjem zadnjih jedinica mornaričke pješadije u šest transportnih brodova u [[San Diego|San Diegu]]. Dana [[7. juni|7. juna]] jedinice 11. i 16. brigade taktičkih snaga (Tactical Forces) kreću iz Midwaya prema [[Guadalcanal]]u. Ovim započinje treća pomorska invazija po veličini u Drugom svjetskom ratu, poslije [[Donja Normandija|Normandije]] (Operacija Overlord) i Italije (Operacija Avalanche). Noću [[7. juli|7. jula]], poslije pripreme kroz nosače aviona ''USS Saratoga'', ''USS Wasp'' i ''USS Enterprise'', glavnina američke 1. mornaričke divizije pristaje na [[sjever]]nom dijelu otoka, dok djelovi divizije pristaju na otoku Tulagi. Time započinje skoro sedmomjesečna borba za ove otoke. Istog dana, Amerikanci uspijevaju zauzeti skoro završen japanski [[aerodrom]] na Guadalcanalu, dok na Tulagi dolazi do jakog otpora ukopanih japanskih snaga. Dana [[9. juli|9. jula]] Japancima u pomoć dolazi 8. japanska flota, u čijem sastavu se nalaze krstarice Chokai, Aoba, Kinugasa, Furutaka, Kako, Tenryu, Yubari i razarač Yunagi. Svi ovi brodovi prolaze neprimjećeni od strane [[radar]]skog izviđačkog broda ''USS Blue'' (Radarpicket), udaljenog samo 40&nbsp;km. Iako su pri izlasku iz [[Luka|luke]] primjećeni od strane američke [[Podmornica|podmornice]] S-38, ovi brodovi uspijevaju proći do linija američke flote. U bici koja se razvila, saveznici su izgubili više brodova (''HMAS Canberra'' (RAN), ''USS Patterson'', ''USS Chicago'' i ''USS Bagley''). Pri povlačenju, Japanci su iznenadili sjevernu grupu te potopili krstarice ''USS Vincennes'', ''USS Quincy'' i ''USS Astoria'', kao i razarače ''USS Helm'' i ''USS Wilson''. Glavnu krivicu za ove gubitke nose slabe komunikacijske veze između Saveznika. Iako su britanski i australijski izviđački [[avion]]i dojavili dolazak japanske flote, ove informacije nisu proslijeđene do ratnih brodova. U daljnjem sukobu na otocima odvija se više materijalna borba, a manje rat ljudstva. I Saveznici i Japanci napadaju logističke konvoje, što prouzrokuje nove, manje pomorske bitke u ovom području.<ref>http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/ksp/pazifik/guadalcanal.htm {{Simboli jezika|de|njem}}</ref> ==== Filipini ==== Dana [[8. decembar|8. decembra]] [[1941]]. 25 japanskih [[bombarder]]a, koji su poletjeli s otoka [[Tajvan|Formosa]], započinje bombardiranje gradova [[Tuguegarao]] i [[Baguio]]. Iako već upozorene napadom na Pearl Harbor, američke snage su zatečene u pripremama za protivnapad na Farmosu. Zbog djelimične magle koja je tog dana vladala na području, Amerikanci ne računaju s napadom. U 10:30 sati, poslije potpunog povlačenja magle, Japanci započinju drugi udarni talas sa 108 bombardera, koje je pratilo 48 lovaca tipa [[Mitsubishi A6M|Mitsubishi A6M Zero]]. U trenutku pojave japanskih aviona, odbrambeni radar na Clarc Fieldu dojavljuje prazan zračni prostor, tako da svi odbrambeni avioni slijeću na Clarc Field. U 11:30 se pojavljuju visoko leteći bombarderi iznad prvih otoka, ali zbog nepoznatih razloga ne dolazi do alarmiranja zračnih jedinica na Clarc Fieldu, tako da japanski bombarderi u 12:15 uspijevaju bez gubitaka ispustiti svoj teret te uništiti čitav aerodrom sa svim na njemu stacioniranim avionima. Čitav napad traje samo jedan sat, dok Japanci istovremeno napadaju i zračnu bazu na otoku [[Iba]]. Samim tim je samo za jedan dan prepolovljena snaga [[USAF|američkog Ratnog zrakoplovstva]] u Aziji. ==== Gilbertovi otoci ==== [[Datoteka:GilbertIslandsPos.png|mini|250px|Položaj Gilbertovih otoka]] Na dan napada na Pearl Harbor, japanske snage napadaju i Gilbertove otoke te ih zauzimaju [[10. decembar|10. decembra]] [[1941]]. U sljedećih godinu dana Japanci na atolima ovih otoka prave jake utvrde. Dana [[20. januar]]a [[1943]], američka 2. mornarička divizija uspijeva se iskrcati na otocima i preuzeti ih. Gilbertovi otoci od toga dana služili su za pripreme napada na [[Maršalovi otoci|Maršalove otoke]]. ==== Maršalovi otoci ==== Borba za Maršalove otoke traje do [[1944]]. U prodoru preko Gilbertovih otoka, Amerikanci presijecaju snabdjevanje izoliranih japanskih jedinica na ovim otocima. U krvavim borbama umire puno manje vojnika nego od gladi. Poslije bitke za [[Tarawa|Tarawu]] i pobjede, Saveznici prelaze na izolaciju pojedinih otoka i time Japance dovode do predaje. Pojedini otoci bez kontakta ostaju izolirani do kraja rata, a pojedine jedinice i poslije. Na nekim otocima malobrojno stanovništvo, najčešće ostaci japanskih jedinica, tek ranih [[1950]]-ih saznali su za kapitulaciju Japana. ==== Iwo Jima ==== [[Datoteka:Iwo Jima - Landing Plan.jpg|mini|Plan operacije Iceberg]] Jedna od najpoznatijih bitaka Drugog svjetskog rata, bitka za Iwo Jimu ("Operacija Iceberg"), započinje [[19. februar]]a i traje do [[26. mart]]a [[1945]]. Taktičke operacije izvedene pri napadu na ovaj otok, danas se koriste kao osnova amfibijskog ratovanja. Zbog potrebe stacioniranja lovačkih [[avion]]a za pratnju bombardera pri napadu na japanske otoke, saveznici se odlučuju za napad na samo 21 kvadratni [[kilometar]] velik otok, čija odbrana se sastojala od 20.000 japanskih vojnika pod vodstvom generala [[Tadamiči Kuribajaši|Tadamičija Kuribajašija]]. Američka 4. i 5. divizija marinaca sa skoro 100.000 vojnika izvršile su desantni napad i za manje od mjesec dana zauzele otok. Japanci su se povukli u unutrašnjost otoka i tunelske sisteme u planinskom dijelu, gdje su gerilskim akcijama onemogućavali učvršćenje američkih položaja. Treća divizija marinaca koja dolazi u pomoć, još više povećava gužvu na obali, čime dolazi do ukupnog gubitka od oko 7.000 mrtvih.<ref>Morison, Samuel Eliot (2002) [1960]. Victory in the Pacific, 1945. Urbana, IL: University of Illinois Press. {{Simboli jezika|en|eng}}</ref> Tokom borbe, Amerikanci zbog nemogućnosti ulaska u podzemne tunele upotrebljavali su bacače plamena i time uništili položaje japanske vojske. Pri kraju sukoba, Japanci su se povukli na južni dio otoka gdje se bore do zadnjeg. Ukupno je u odbrani otoka izginulo preko 20.000 Japanaca. ==== Okinawa ==== U nastavku ''Operacije Iceberg'', 10. Armija američke kopnene vojske, uz podršku 3. Amfibijskog korpusa i 24. Armijskog korpusa s ukupno 183.000 vojnika, vrši invaziju na [[Okinawa|Okinavu]], japansku teritoriju u otočju [[Ryu Kyu]]. Dana [[10. april]]a [[1945]]. glavni dio snaga se iskrcava na otok. [[Datoteka:Okinawa, Initial Attack;ch1p11.jpg|mini|lijevo|Plan napada na Okinawu]] Iako pripreme uz zračnu podršku traju već od [[1. april]]a, glavnina japanskih snaga se uspijeva povući u unutrašnjost otoka, u već izgrađene i dobro utvrđene položaje. Ratovanje u [[Džungla|džungli]] dovodi do velikih gubitaka na strani Saveznika, ali su na kraju ipak Japanci pretrpjeli težak poraz: gube oko 66.000 vojnika, dok su američki gubici iznosili 12.283 poginulih. Padom Okinawe pada i zadnje japansko uporište na putu prema glavnim otocima. Samim tim, saveznici završavaju pripreme invazije samog [[Japan]]a.<ref name="ReferenceA">Dr. Christian Zantner, Der zweite Weltkrieg, Möwig-Verlag {{ISBN|3-8118-1625-X}} {{Simboli jezika|de|Njem}}</ref> == Atomska bomba i završetak rata == [[Datoteka:Atomic cloud over Hiroshima - NARA 542192 - Edit.jpg|mini|desno| Atomski oblak iznad Hirošime]] Iako su već Japance prinudili na povlačenje te se samo Carstvo nalazi u raspadu, američka vlada i vojna uprava odlučuju se za upotrebu najgoreg [[Oružje|oružja]] za masovno uništavanje. Iako je japanski ambasador u [[Moskva|Moskvi]], [[Sato Naotake]], već [[9. juli|9. jula]] [[1945]]. prenio molbu za početak pregovora o primirju, Amerikanci [[6. august]]a bacaju prvu [[Atomska bomba|atomsku bombu]] na [[Hirošima|Hirošimu]], a tri dana poslije, [[9. august]]a na [[Nagasaki]]. Iznenađeni ovakvom udarnom snagom neprijatelja, Japanci [[2. septembar|2. septembra]] 1945. potpisuju bezuslovnu predaju.<ref name="ReferenceA"/> == Posljedice == Pacifički rat, a time i Drugi svjetski rat, završio je japanskom kapitulacijom. Dokument o kapitulaciji potpisan je na američkom ratnom brodu ''USS Missouri'', [[2. septembar|2. septembra]] [[1945]]. godine. Bio je to prvi rat u kojem su upotrijebljena sva tri oružja za masovno uništavanje, kako [[atom]]sko (SAD je bacio atomske bombe na Japan), tako i [[Biologija|biološko]] i [[Hemija|hemijsko]] oružje, koje je Japan koristio većinom u Kini. Osim privrednog uništenja Japana, posljedice upotrebe atomskih bombi civilno stanovništvo osjeća destljećima kasnije: [[Radioaktivnost|zračenje]] i zaražena okolina i poslije rata mnoge civile je stajalo života. U mnogim slučajevima osporena upotreba atomskog oružja ovom slučaju učvrstila je tadašnju američku ulogu u svijetu, te pokazala svu svoju surovost. I do današnjih dana uloga atomskog oružja se nije promijenila te služi kao vrsta političkog pritiska. == Vanjski linkovi == *[http://www.wtj.com/wars/pacific_war/ Detaljni opisi bitaka {{Simboli jezika|en|eng}}] *[http://www.ww2pacific.com/ Malo poznati detalji rata na Pacifiku {{Simboli jezika|en|eng}}] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090331114950/http://www.ww2pacific.com/ |date=31. 3. 2009 }} *[http://www.microworks.net/PACIFIC/ US Navy u ratu na Pacifiku {{Simboli jezika|en|eng}}] *[http://www.dualmoments.com/pearlsweeps/index.html Slike Pearl Harbora poslije napada] == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Pacific War}} {{Sjedinjene Američke Države po temama}} [[Kategorija:Drugi svjetski rat]] [[Kategorija:Vojne operacije]] [[Kategorija:Historija Okeanije]] hxi1ppok101p7eld9f9xm29237wfwwl 3731849 3731837 2025-07-01T23:20:09Z KWiki 9400 3731849 wikitext text/x-wiki {{Istaknuti članak}} {{Infokutija rat |sukob = Rat na Pacifiku |dio = [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] |slika = [[Datoteka:US landings.jpg|300px]] |opis = Glavne zone iskrcavanja Saveznika |datum = [[1937]]&ndash;[[1945]] |mjesto = [[Evropa]], [[Azija]], [[Mediteran]] i [[Bliski istok]], [[Afrika]] |casus = Invazija Japana na Kinu |rezultat = Pobjeda saveznika |posjed = |strana1 = Saveznici:<br>{{ZD|SSSR}} [[Sovjetski savez]]<br>{{ZD|UK}} [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]<br>{{ZD|UK}} [[Commonwealth]]<br>{{ZD|SAD}} [[Sjedinjene Američke Države]]<br> [[Datoteka:Flag of the Republic of China.svg|20px]] [[Kina]]<br>{{ZD|AUS}} [[Australija]]<br>{{ZD|KAN}} [[Kanada]] |strana2 = <br>{{ZD|JAP}} [[Japan]] |strana3 = |komandant1 = [[Winston Churchill]]<br>[[Josif Staljin]]<br>[[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]]<br>[[Mao Zedong]] |komandant2 = [[Car Hirohito|Hirohito]] |komandant3 = |snage1 = |snage2 = |snage3 = |žrtve1 = Preko 4.000.000 |žrtve2 = Preko 1.700.000 |žrtve3 = |napomena = }} '''Rat na Pacifiku''' počeo je u [[Azija|Aziji]] izbijanjem [[Drugi japansko-kineski rat|Drugog japansko-kineskog rata]], [[7. juli|7. jula]] [[1937]]. Iako se uglavnom može gledati kao sukob u [[Drugi svjetski rat|sukobu]], rat na Pacifiku je imao važan uticaj na poslijeratno stanje ne samo na prostoru Pacifika, nego i čitavog svijeta. Završen je početkom augusta 1945. godine bacanjem [[Atomska bomba|atomskih bombi]] na [[japan]]ske gradove [[Hirošima|Hirošimu]] i [[Nagasaki]] bez privrednog ili vojnog značaja, te smrću velikog broja civila u veoma kratkom roku. == Historijski uzroci == Početkom [[20. vijek]]a, najveći dijelovi [[Istočna Azija|istočne Azije]] nalazili su se pod uticajem zapadnih kolonijalnih država. Samim tim, Japan se nalazio okružen snažnim uticajima zapadne kulture, suprotnim viševjekovnoj tradiciji ostrva. Japanski vlastelini i plemići, podržani uticajem vojnog vrha te uspjesima [[Treći rajh|nacističke Njemačke]], dovode [[Car Hirohito|carski režim]] pod pitanje opstanka. Želja za promjenom dovodi do pokreta protiv zapadne dominacije na tim prostorima, te do stvaranja interesne strukture za Japan kao najjaču naciju prostora (panazijatizam). [[Kina]] je vijekovima bila, sa svojim gotovo neiscrpnim prirodnim blagom, japanska interesna zona i jedini mogući izlaz iz zavisnosti od drugih. Teritorijalni dobici na području [[Koreja|Koreje]], [[Tajvan]]a te velikog broja otoka [[Indokina|Indokine]] ne zadovoljavaju potrebe Carstva i ulogu najvažnije države [[istok]]a nasuprot Kini. Godine 1929. Japan, kao jedini izlaz iz privredne krize, vidi teritorijalno širenje. Djelimično isplanirani incidenti na prostoru [[Mandžurija|Mandžurije]] dovode do otvorenog sukoba Japana s Kinom te stvaranja marionetske države [[Mandžukuo]] pod japanskom upravom. Japan 1933. godine izlazi iz [[Društvo naroda|Lige naroda]] zbog suprostavljanja [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] i njegovih saveznika japanskoj imperijalističkoj politici. Tim činom carska uprava, već preuzeta od strane vojske kroz funkciju predsjednika vlade, više se ne osjeća vezanom za ugovore sklopljene s drugim državama. == Hronologija rata == [[Datoteka:USSArizona PearlHarbor.jpg|mini|desno|150|USS Arizona tone pri napadu na Pearl Harbor]] Kao službeni ulazak Japana u [[Drugi svjetski rat]] uzima se [[7. decembar]] [[1941]]. godine, dan napada na Pearl Harbor. Idućeg dana, [[8. decembar|8. decembra]], [[Sjedinjene Američke Države]] i Ujedinjeno Kraljevstvo objavili su rat Japanu, čime ovaj rat postaje dio ukupnih ratnih događanja Drugog svjetskog rata. Interesno prinuđene, u ratu na Pacifiku učestvovali su Ujedinjeno Kraljevstvo, [[Australija]], [[Novi Zeland]] i [[Holandija]]. Pored Japana, saveznicima su rat objavile i neke države koje je Japan osvojio tokom rata. === Veće operacije === [[Datoteka:Second world war asia 1937-1942 map de.png|mini|lijevo|280px|Razvitak rata do 1942.]] Početkom jula 1942. dolazi do zastoja japanskih ofanziva. Pod okupiranim ili opsjednutim teritorijima tada su se nalazili: :*Južni dio otoka [[Sahalin]] :*[[Solomonska Ostrva|Salomonovi otoci]] :*Sjeverni dio [[Papua Nova Gvineja|Nove Gvineje]] :*[[Borneo]] i [[Sumatra]] :*[[Maršalovi otoci]] :*[[Vijetnam]] :*[[Marijanski otoci]] Osim toga, japanska [[Mornarica|flota]] je dominirala cijelim pacifičkim područjem. ==== Bitka kod Midwaya ==== {{glavni|Bitka kod Midwaya}} Dana [[4. juni|4.]] i [[5. juni|5. juna]] [[1942]]. dolazi do prve u nizu odlučujućih bitaka za progon Japanaca i povratak okupiranih teritorija. Snage [[Američka ratna mornarica|ratne mornarice SAD-a]] se kod otočja [[Atol Midway|Midway]] suočavaju se sa glavnim dijelom japanske flote. Vođena planom zauzimanja [[atol]]skih otoka (''Sand Island'' i ''Eastern Island'') Midway arhipelaga i pravljenja zračne baze, japanska flota igrom slučajnosti našla se nasuprot čitavoj pacifičkoj floti SAD-a. Naime, poslije pobjede u [[Koraljno more|Koraljnom moru]], japanske snage, umjesto nastavka ofanzive, povukle su se i pregrupirale za ofanzivu u pravcu midvejskog [[arhipelag]]a. Američki taktičari uzimaju u obzir invaziju [[Australija|Australije]], napad na [[Port Moresby]] i invaziju [[Papua Nova Gvineja|Nove Gvineje]], koje se zbog jake koncentracije britanskih snaga odbacuju. Kao jedina mogućnost ostaje ponovni napad na [[Pearl Harbor]] ili midvejsko otočje. Iako su Japanci u sjevernom Pacifiku napali [[Aleuti|Aleute]], Amerikanci su svoje snage koncentrirali na odbranu Pearl Harbora i time se postavili pred Midway. Na ovom mjestu dolazi do najveće pomorske bitke Drugog svjetskog rata, gdje je glavnina japanske flote potopljena ili onesposobljena. Japanci su izgubili četiri [[Nosač aviona|nosača aviona]], jednu [[Krstarica|krstaricu]] i oko 300 aviona, a poginulo je 4.800 vojnika. Američki gubici bili su puno manji. ==== Guadalcanal ==== Takozvana ''Operacija Watchtower'' započinje već [[1. juni|1. juna]] [[1942]], ukrcavanjem zadnjih jedinica mornaričke pješadije u šest transportnih brodova u [[San Diego|San Diegu]]. Dana [[7. juni|7. juna]] jedinice 11. i 16. brigade taktičkih snaga (Tactical Forces) kreću iz Midwaya prema [[Guadalcanal]]u. Ovim započinje treća pomorska invazija po veličini u Drugom svjetskom ratu, poslije [[Donja Normandija|Normandije]] (Operacija Overlord) i Italije (Operacija Avalanche). Noću [[7. juli|7. jula]], poslije pripreme kroz nosače aviona ''USS Saratoga'', ''USS Wasp'' i ''USS Enterprise'', glavnina američke 1. mornaričke divizije pristaje na [[sjever]]nom dijelu otoka, dok djelovi divizije pristaju na otoku Tulagi. Time započinje skoro sedmomjesečna borba za ove otoke. Istog dana, Amerikanci uspijevaju zauzeti skoro završen japanski [[aerodrom]] na Guadalcanalu, dok na Tulagi dolazi do jakog otpora ukopanih japanskih snaga. Dana [[9. juli|9. jula]] Japancima u pomoć dolazi 8. japanska flota, u čijem sastavu se nalaze krstarice Chokai, Aoba, Kinugasa, Furutaka, Kako, Tenryu, Yubari i razarač Yunagi. Svi ovi brodovi prolaze neprimjećeni od strane [[radar]]skog izviđačkog broda ''USS Blue'' (Radarpicket), udaljenog samo 40&nbsp;km. Iako su pri izlasku iz [[Luka|luke]] primjećeni od strane američke [[Podmornica|podmornice]] S-38, ovi brodovi uspijevaju proći do linija američke flote. U bici koja se razvila, saveznici su izgubili više brodova (''HMAS Canberra'' (RAN), ''USS Patterson'', ''USS Chicago'' i ''USS Bagley''). Pri povlačenju, Japanci su iznenadili sjevernu grupu te potopili krstarice ''USS Vincennes'', ''USS Quincy'' i ''USS Astoria'', kao i razarače ''USS Helm'' i ''USS Wilson''. Glavnu krivicu za ove gubitke nose slabe komunikacijske veze između Saveznika. Iako su britanski i australijski izviđački [[avion]]i dojavili dolazak japanske flote, ove informacije nisu proslijeđene do ratnih brodova. U daljnjem sukobu na otocima odvija se više materijalna borba, a manje rat ljudstva. I Saveznici i Japanci napadaju logističke konvoje, što prouzrokuje nove, manje pomorske bitke u ovom području.<ref>http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/ksp/pazifik/guadalcanal.htm {{Simboli jezika|de|njem}}</ref> ==== Filipini ==== Dana [[8. decembar|8. decembra]] [[1941]]. 25 japanskih [[bombarder]]a, koji su poletjeli s otoka [[Tajvan|Formosa]], započinje bombardiranje gradova [[Tuguegarao]] i [[Baguio]]. Iako već upozorene napadom na Pearl Harbor, američke snage su zatečene u pripremama za protivnapad na Farmosu. Zbog djelimične magle koja je tog dana vladala na području, Amerikanci ne računaju s napadom. U 10:30 sati, poslije potpunog povlačenja magle, Japanci započinju drugi udarni talas sa 108 bombardera, koje je pratilo 48 lovaca tipa [[Mitsubishi A6M|Mitsubishi A6M Zero]]. U trenutku pojave japanskih aviona, odbrambeni radar na Clarc Fieldu dojavljuje prazan zračni prostor, tako da svi odbrambeni avioni slijeću na Clarc Field. U 11:30 se pojavljuju visoko leteći bombarderi iznad prvih otoka, ali zbog nepoznatih razloga ne dolazi do alarmiranja zračnih jedinica na Clarc Fieldu, tako da japanski bombarderi u 12:15 uspijevaju bez gubitaka ispustiti svoj teret te uništiti čitav aerodrom sa svim na njemu stacioniranim avionima. Čitav napad traje samo jedan sat, dok Japanci istovremeno napadaju i zračnu bazu na otoku [[Iba]]. Samim tim je samo za jedan dan prepolovljena snaga [[USAF|američkog Ratnog zrakoplovstva]] u Aziji. ==== Gilbertovi otoci ==== [[Datoteka:GilbertIslandsPos.png|mini|250px|Položaj Gilbertovih otoka]] Na dan napada na Pearl Harbor, japanske snage napadaju i Gilbertove otoke te ih zauzimaju [[10. decembar|10. decembra]] [[1941]]. U sljedećih godinu dana Japanci na atolima ovih otoka prave jake utvrde. Dana [[20. januar]]a [[1943]], američka 2. mornarička divizija uspijeva se iskrcati na otocima i preuzeti ih. Gilbertovi otoci od toga dana služili su za pripreme napada na [[Maršalovi otoci|Maršalove otoke]]. ==== Maršalovi otoci ==== Borba za Maršalove otoke traje do [[1944]]. U prodoru preko Gilbertovih otoka, Amerikanci presijecaju snabdjevanje izoliranih japanskih jedinica na ovim otocima. U krvavim borbama umire puno manje vojnika nego od gladi. Poslije bitke za [[Tarawa|Tarawu]] i pobjede, Saveznici prelaze na izolaciju pojedinih otoka i time Japance dovode do predaje. Pojedini otoci bez kontakta ostaju izolirani do kraja rata, a pojedine jedinice i poslije. Na nekim otocima malobrojno stanovništvo, najčešće ostaci japanskih jedinica, tek ranih [[1950]]-ih saznali su za kapitulaciju Japana. ==== Iwo Jima ==== [[Datoteka:Iwo Jima - Landing Plan.jpg|mini|Plan operacije Iceberg]] Jedna od najpoznatijih bitaka Drugog svjetskog rata, bitka za Iwo Jimu ("Operacija Iceberg"), započinje [[19. februar]]a i traje do [[26. mart]]a [[1945]]. Taktičke operacije izvedene pri napadu na ovaj otok, danas se koriste kao osnova amfibijskog ratovanja. Zbog potrebe stacioniranja lovačkih [[avion]]a za pratnju bombardera pri napadu na japanske otoke, saveznici se odlučuju za napad na samo 21 kvadratni [[kilometar]] velik otok, čija odbrana se sastojala od 20.000 japanskih vojnika pod vodstvom generala [[Tadamiči Kuribajaši|Tadamičija Kuribajašija]]. Američka 4. i 5. divizija marinaca sa skoro 100.000 vojnika izvršile su desantni napad i za manje od mjesec dana zauzele otok. Japanci su se povukli u unutrašnjost otoka i tunelske sisteme u planinskom dijelu, gdje su gerilskim akcijama onemogućavali učvršćenje američkih položaja. Treća divizija marinaca koja dolazi u pomoć, još više povećava gužvu na obali, čime dolazi do ukupnog gubitka od oko 7.000 mrtvih.<ref>Morison, Samuel Eliot (2002) [1960]. Victory in the Pacific, 1945. Urbana, IL: University of Illinois Press. {{Simboli jezika|en|eng}}</ref> Tokom borbe, Amerikanci zbog nemogućnosti ulaska u podzemne tunele upotrebljavali su bacače plamena i time uništili položaje japanske vojske. Pri kraju sukoba, Japanci su se povukli na južni dio otoka gdje se bore do zadnjeg. Ukupno je u odbrani otoka izginulo preko 20.000 Japanaca. ==== Okinawa ==== U nastavku ''Operacije Iceberg'', 10. Armija američke kopnene vojske, uz podršku 3. Amfibijskog korpusa i 24. Armijskog korpusa s ukupno 183.000 vojnika, vrši invaziju na [[Okinawa|Okinavu]], japansku teritoriju u otočju [[Ryu Kyu]]. Dana [[10. april]]a [[1945]]. glavni dio snaga se iskrcava na otok. [[Datoteka:Okinawa, Initial Attack;ch1p11.jpg|mini|lijevo|Plan napada na Okinawu]] Iako pripreme uz zračnu podršku traju već od [[1. april]]a, glavnina japanskih snaga se uspijeva povući u unutrašnjost otoka, u već izgrađene i dobro utvrđene položaje. Ratovanje u [[Džungla|džungli]] dovodi do velikih gubitaka na strani Saveznika, ali su na kraju ipak Japanci pretrpjeli težak poraz: gube oko 66.000 vojnika, dok su američki gubici iznosili 12.283 poginulih. Padom Okinawe pada i zadnje japansko uporište na putu prema glavnim otocima. Samim tim, saveznici završavaju pripreme invazije samog [[Japan]]a.<ref name="ReferenceA">Dr. Christian Zantner, Der zweite Weltkrieg, Möwig-Verlag {{ISBN|3-8118-1625-X}} {{Simboli jezika|de|Njem}}</ref> == Atomska bomba i završetak rata == [[Datoteka:Atomic cloud over Hiroshima - NARA 542192 - Edit.jpg|mini|desno| Atomski oblak iznad Hirošime]] Iako su već Japance prinudili na povlačenje te se samo Carstvo nalazi u raspadu, američka vlada i vojna uprava odlučuju se za upotrebu najgoreg [[Oružje|oružja]] za masovno uništavanje. Iako je japanski ambasador u [[Moskva|Moskvi]], [[Sato Naotake]], već [[9. juli|9. jula]] [[1945]]. prenio molbu za početak pregovora o primirju, Amerikanci [[6. august]]a bacaju prvu [[Atomska bomba|atomsku bombu]] na [[Hirošima|Hirošimu]], a tri dana poslije, [[9. august]]a na [[Nagasaki]]. Iznenađeni ovakvom udarnom snagom neprijatelja, Japanci [[2. septembar|2. septembra]] 1945. potpisuju bezuslovnu predaju.<ref name="ReferenceA"/> == Posljedice == Pacifički rat, a time i Drugi svjetski rat, završio je japanskom kapitulacijom. Dokument o kapitulaciji potpisan je na američkom ratnom brodu ''USS Missouri'', [[2. septembar|2. septembra]] [[1945]]. godine. Bio je to prvi rat u kojem su upotrijebljena sva tri oružja za masovno uništavanje, kako [[atom]]sko (SAD je bacio atomske bombe na Japan), tako i [[Biologija|biološko]] i [[Hemija|hemijsko]] oružje, koje je Japan koristio većinom u Kini. Osim privrednog uništenja Japana, posljedice upotrebe atomskih bombi civilno stanovništvo osjeća destljećima kasnije: [[Radioaktivnost|zračenje]] i zaražena okolina i poslije rata mnoge civile je stajalo života. U mnogim slučajevima osporena upotreba atomskog oružja ovom slučaju učvrstila je tadašnju američku ulogu u svijetu, te pokazala svu svoju surovost. I do današnjih dana uloga atomskog oružja se nije promijenila te služi kao vrsta političkog pritiska. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Pacific War}} *[http://www.wtj.com/wars/pacific_war/ Detaljni opisi bitaka {{Simboli jezika|en|eng}}] *[http://www.ww2pacific.com/ Malo poznati detalji rata na Pacifiku {{Simboli jezika|en|eng}}] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090331114950/http://www.ww2pacific.com/ |date=31. 3. 2009 }} *[http://www.microworks.net/PACIFIC/ US Navy u ratu na Pacifiku {{Simboli jezika|en|eng}}] *[http://www.dualmoments.com/pearlsweeps/index.html Slike Pearl Harbora poslije napada] {{Sjedinjene Američke Države po temama}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Drugi svjetski rat]] [[Kategorija:Vojne operacije]] [[Kategorija:Historija Okeanije]] n2xq30v4m1zcbimer8wzk50ll7rt059 0 87413 3732120 3548018 2025-07-02T09:18:14Z Palapa 383 3732120 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Ruby Hirose (cropped).jpg|mini|[[Ruby Hirose]] istražuje serume i antitoksine]] '''Anatoksin'''<ref>{{Cite web|url=http://onlinerjecnik.com/rjecnik/medicinski/anatoksin|title=Rječnik {{!}} Anatoksin {{!}} Toksin koji je simultanim dejs... {{!}} Medicinski rječnik|website=onlinerjecnik.com|access-date=7. 9. 2021}}</ref> je [[bakterija|bakterijski]] [[toksin]]/otrov čija je toksičnost umanjena ili uklonjena (dezaktivacija) hemijskim ili toplotnim djelovanjem s time da su njegova svojstva poput [[imunogen]]osti ostala očuvana. Npr. anatoksin [[tetanus]]a se dobija iz [[tetanospazmin]]a bakterije [[Clostridium tetani]] koja uzrokuje tetanus. Anatoksin tetanusa se još koristi za dobijanje [[vakcina]] obogaćenih plazmom. Hemijska dezaktivacija se vrši Ramon metodom, već čitav vijek. Toksin se tretira 4%-tnim rastvorom [[formaldehid]]a na temperaturi od 37&nbsp;°C tokom 30 dana, odnosno dok se otrov potpuno ne ukloni. Anatoksini se koriste kao vakcine, npr. protiv [[difterija|difterije]] i tetanusa. Unošenjem vakcine stvaraju se [[antitijelo|antitijela]] koja potiču uništenje toksina i sprječavaju razvoj bolesti. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Medicinski tretmani]] rvyajg0b1ykrzduxwv7ynt4wt4p2ue1 0 93094 3732017 3701473 2025-07-02T07:49:31Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1991.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1991.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732017 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija bivša država |zvanično_ime = Federalna Slovenija<br />{{nobold|{{smaller|(1944–1946)}}}}<hr>Narodna Republika Slovenija<br />{{nobold|{{smaller|Ljudska republika Slovenija<br />(1946–1963)}}}}<hr>Socijalistička Republika Slovenija<br />{{nobold|{{smaller|Socialistična republika Slovenija<br />(1963–1990)}}}}<hr>Republika Slovenija<br />{{nobold|{{smaller|(1990–1991)}}}} |izvorno_ime = | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = Slovenija | država_poslije_zastava1 = Flag of Slovenia.svg |zastava = Flag of Slovenia (1945-1991).svg|border |grb = Coat of Arms of the Socialist Republic of Slovenia.svg |genitiv = SR Slovenije |razdoblje = 1944–1991. |službeni_jezik = [[slovenski jezik|slovenski]] ([[italijanski jezik|italijanski]] i [[mađarski jezik|mađarski]] u pojedinim područjima) |karta = Locator map Slovenia in Yugoslavia.svg |glavni_grad = [[Ljubljana]] |državno_uređenje = Socijalistička Republika unutar [[SFRJ]] |površina = 20.246 |stanovnika = 1.913.355 |stanovnika_godina = 1991 |moto = |himna = [[Hej Slaveni]] |vođa = |broj = |valuta = [[jugoslavenski dinar]] |manji dio valute = para |pozivni broj = }} '''Socijalistička Republika Slovenija''' ({{jez-sl|Socialistična republika Slovenija}}) bila je jedna od šest republika [[SFRJ|Socijalističke federativne republike Jugoslavije]]. Preimenovana je u "Socijalističku republiku" kad i ostale jugoslavenske republike, Ustavom iz 1963., a nezavisnost je proglasila 1991., skupa s [[Hrvatska|Hrvatskom]]. Naziv joj je promijenjen u "Republika Slovenija". Bila je privredno najrazvijenija jugoslavenska republika, a po veličini bila ja predzadnja (veća samo od [[SR Crna Gora|SR Crne Gore]]). Glavni grad SR Slovenije bio je [[Ljubljana]]. == Također pogledajte == *[[Slovenija]] *[[Jugoslavija]] {{stub-hist}} {{Portal|SFRJ}} {{Portal|Slovenija}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1944.|Slovenija]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1991.|Slovenija]] [[Kategorija:1944. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Slovenija|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Slovenije]] [[Kategorija:Socijalizam u Sloveniji]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] 69179gmnbw2adotrlaj4xfpbpwbm0rj 0 93111 3732011 3701470 2025-07-02T07:49:02Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1990.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1990.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732011 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Federalna Država Hrvatska<br />{{nobold|{{smaller|(1943–1946)}}}}<hr>Narodna Republika Hrvatska<br />{{nobold|{{smaller|(1946–1963)}}}}<hr>Socijalistička Republika Hrvatska<br />{{nobold|{{smaller|(1963–1990)}}}}<hr>Republika Hrvatska<br />{{nobold|{{smaller|(1990–1991)}}}} | izvorno_ime = | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = Hrvatska | država_poslije_zastava1 = Flag of Croatia.svg |zastava = Flag of the Socialist Republic of Croatia.svg |grb = Coat of Arms of the Socialist Republic of Croatia.svg |genitiv = SR Hrvatske |razdoblje = 1943–1991. |službeni_jezik = [[hrvatsko-srpski jezik]] |karta = Locator map Croatia in Yugoslavia.svg |glavni_grad = [[Zagreb]] |državno_uređenje = Socijalistička Republika unutar [[SFRJ]] |površina = 56.524 |stanovnika = 4.784.265 |stanovnika_godina = 1991 |moto = |himna = [[Hej, Sloveni]]<br />[[Lijepa naša domovino]]<ref>Himna ''Lijepa naša...'' se intonirala nakon državne himne ''Hej, Sloveni'' [https://archive.today/20130422154020/http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:oNfOZtN110cJ:www.mfa.hr/MVP.asp?pcpid%3D63+&cd=1&hl=hr&ct=clnk&gl=ba MVP stranica] iz internet arhive</ref> |vođa = |broj = |valuta = [[jugoslavenski dinar]] |manji dio valute = para |pozivni broj = }} '''Socijalistička Republika Hrvatska''' je bila [[socijalizam|socijalistička]] republika u sastavu [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. Godine 1990. preimenovana je samo u republiku Hrvatsku, koja je 1991. godine proglasila nezavisnost nakon referenduma i postala država [[Hrvatska]]. == Energetika == {{Energetski izvori SR Hrvatske}} {{raščistiti}} == Također pogledajte == * [[Hrvatska]] * [[Jugoslavija]] == Reference == {{Commonscat|Socialist Republic of Croatia}}{{Refspisak}} {{stub-hist}} {{Portal|SFRJ}} {{Portal|Hrvatska}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1943.|Hrvatska]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1990.|Hrvatska]] [[Kategorija:1943. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1990. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Hrvatska|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Hrvatske]] [[Kategorija:Socijalizam u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] ajrzd7jm7p3sps3h22mwwko5qjiga45 0 102256 3732022 3701472 2025-07-02T07:49:57Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732022 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Federalna Država Crna Gora<br />{{nobold|{{smaller|Федерална Држава Црна Гора<br />(1943–1946)}}}}<hr>Narodna Republika Crna Gora<br />{{nobold|{{smaller|Народна Република Црна Гора<br />(1946–1963)}}}}<hr>Socijalistička Republika Crna Gora<br />{{nobold|{{smaller|Социјалистичка Република Црна Гора<br />(1963–1991)}}}}<hr>Republika Crna Gora<br />{{nobold|{{smaller|Република Црна Гора<br />(1991–1992)}}}} |izvorno_ime = |zastava = Flag of the Socialist Republic of Montenegro.svg |grb = Coat of Arms of the Socialist Republic of Montenegro.svg |genitiv = SR Crne Gore |razdoblje = 1943–1992. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = SR Jugoslavija | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbia and Montenegro.svg | službeni_jezik = [[srpsko-hrvatski jezik]] |karta = Locator map Montenegro in Yugoslavia.svg |glavni_grad = [[Titograd]] ([[Podgorica]]) | državno_uređenje = Socijalistička Republika unutar [[SFRJ]] |površina = 13.810 | stanovnika = 615.035 | stanovnika_godina = 1991 |himna = [[Hej Slaveni]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = |broj = |valuta = [[jugoslavenski dinar]] |manji dio valute = para |pozivni broj = }} '''Socijalistička Republika Crna Gora''' je bila republika u sastavu [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]]. SR Crna Gora ustavno promijenila svoje ime [[7. juli|7. jula]] [[1963]], tako, ime '''Narodna republika Crna Gora''' prestalo se koristiti. Oficijalni jezik države je bio [[srpsko-hrvatski jezik]],a glavni i najveći grad je bio [[Titograd]], danas [[Podgorica]]. Do 1992. SR Crna Gora je bila u sastavu SFRJ-e, potom u sklopu [[Savezna republika Jugoslavija|Savezne republike Jugoslavija]] da bi u 2006. dobila svoju samostalnost. == Demografija == '''[[1971]]:''' * [[Crnogorci]]: 355.632 (''67.15%'') * [[Muslimani]]: 70,236 (''13.26%'') * [[Srbi]]: 39,512 or (''7.46%'') * [[Albanci]]: 35,671 (''6.74%'') * [[Jugoslaveni]]: 10,943 (''2.07%'') * [[Hrvati]]: 9,192 (''1.74%'') * '''Ukupno''': 529,604 stanovnika '''1981:''' * [[Crnogorci]]: 400,488 (''68.54%'') * [[Muslimani]]: 78,080 (''13.36%'') * [[Albanci]]: 37,735 (''6.46%'') * [[Jugoslaveni]]: 31,243 (''5.35%'') * [[Srbi]]: 19,407 (''3.32%'') * [[Hrvati]]: 6,904 (''1.81%'') * [[Romi]]: 1,471 (''0.25%'') * [[Makedonci]]: 875 (''0.15%'') * [[Slovenci]]: 564 (''0.1%'') * [[Mađari]]: 238 (''0.04%'') * [[Nijemci]]: 107 (''0.02%'') * [[Rusi]]: 96 (''0.02%'') * [[Italijani]]: 45 (''0.01%'') * drugi: 816 (''0.14%'') * neopredeljeni: 301 (''0.05%'') * nepoznato: 4,338 (''0.74%'') * '''Ukupno''': 584,310 stanovnika '''1991''' * [[Crnogorci]]: 380,467 (''61.86%'') * [[Muslimani]]: 89,614 (''14.57%'') * [[Srbi]]: 57,453 (''9.34%'') * [[Albanci]]: 40,415 (''6.57%'') * [[Jugoslaveni]]: 26,159 (''4.25%'') * [[Hrvati]]: 6,244 (''1.02%'') * [[Romi]]: 3,282 (''0.53%'') * [[Makedonci]]: 1,072 (''0.17%'') * [[Slovenci]]: 369 (''0.06%'') * [[Mađari]]: 205 (''0.03%'') * [[Nijemci]]: 124 (''0.02%'') * [[Rusi]]: 118 (''0.02%'') * [[Italijani]]: 58 (''0.01%'') * drugo: 437 (''0.07%'') * neopredeljeni: 1,944 (''0.32%'') * nepoznato: 6,076 (''0.99%'') * '''Ukupno: 615,035 stanovnika''' == Također pogledajte == * [[Crna Gora]] * [[Jugoslavija]] {{Portal|SFRJ}} {{Portal|Crna Gora}} {{Crna Gora po temama}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1943.|Crna Gora]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.|Crna Gora]] [[Kategorija:1943. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Crna Gora|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Crne Gore]] [[Kategorija:Socijalizam u Crnoj Gori]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] 531qv3g57t97mwoqsn9sy7ft07rfq6h 0 102258 3732016 3701471 2025-07-02T07:49:30Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1991.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1991.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732016 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Demokratska<br />Federalna Makedonija<br />{{nobold|{{smaller|Демократска<br />Федерална Македонија<br />(1943–1946)}}}}<hr>Narodna Republika Makedonija<br />{{nobold|{{smaller|Народна Република Македонија<br />(1946–1963)}}}}<hr>Socijalistička<br />Republika Makedonija<br />{{nobold|{{smaller|Социјалистичка<br />Република Македонија<br />(1963–1991)}}}}<hr>Republika Makedonija<br />{{nobold|{{smaller|Република Македонија<br />(1991)}}}} | izvorno_ime = | zastava = Flag of North Macedonia (1946–1992).svg | grb = Coat_of_arms_of_Macedonia_(1946-2009).svg | genitiv = SR Makedonije | razdoblje = 1943–1991. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = Republika Makedonija | država_poslije_zastava1 = Flag of North Macedonia (1992–1995).svg | službeni_jezik = [[makedonski jezik|makedonski]],<ref>[[s:mk:АСНОМ , документ 8|РЕШЕНИЕ на Антифашиското собрание на народното ослободуене на Македонија за заведуене на македонскиот јазик како службен јазик во македонската држава]] (Rješenje Antifašističkog sobranja narodnog oslobođenja Makedonije o uvođenju makedonskoga jezika kao službenog jezika u državi Makedoniji), dokument br. 8, 2 augusta 1944, Prohor Pčinjski, Metodija Andonov Čento (predsjedatelj ASNOM)</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.cecl.gr/RigasNetwork/databank/REPORTS/r1/Fyrom_R1_Cvetkovski.html |title=Ustavna historija Makedonije |access-date=8. 4. 2010 |archive-date=27. 3. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080327060707/http://www.cecl.gr/RigasNetwork/databank/REPORTS/r1/Fyrom_R1_Cvetkovski.html |url-status=dead }}</ref> i dr.^'''1''' | karta = Locator map Macedonia in Yugoslavia.svg | glavni_grad = [[Skoplje]] | državno_uređenje = Socijalistička Republika unutar [[SFRJ]] | površina = 25.713 | stanovnika = 2.033.964 | stanovnika_godina = 1991 | himna = [[s:mk:Еј, Словени|Ej, Sloveni]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | broj = | valuta = [[jugoslavenski dinar]] | manji dio valute = para | pozivni broj = | komentar = ^'''1''' Kao jezici zvaničnih narodnosti: [[albanski jezik|albanski]],<ref name="Ada"/> i [[turski jezik|turski]].<ref name="Ada"/> }} '''Socijalistička Republika Makedonija''' ({{jez-mk|Социјалистичка Република Македонија}}) je bila republika u sastavu [[SFRJ|Socijalističke federativne republike Jugoslavije]]. Prvo ime SR Makedonije je bilo '''Narodna republika Makedonija''', ali je zvanično promijenjeno 1963. Glavni i najveći grad republike je bio [[Skoplje]]. Ukupna površina SR Makedonije je 25.713 [[Kvadratni kilometar|km²]] i zvanični jezik je bio [[Makedonski jezik|makedonski]],<ref name="Ada">Vidovič-Muha, Ada. (ur.) ''Slovenski knjižni jezik – aktualna vprašanja in zgodovinske izkušnje : ob 450-letnici izida prve slovenske knjige'', Zbirka »Obdobja – metode in zvrsti« (vol. 20, ISSN 1408-211X), Center za slovenščino kot drugi/tuji jezik pri Oddelku za slovenistiko Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, Ljubljana, 2003., {{ISBN|961-237-057-5}}, {{COBISS.SI|125833984}}, [http://books.google.hr/books?lr=&cd=17&id=s5kYAQAAIAAJ&q=SR+Makedonije str. 163., 164.] {{Citat|''Prvi člen ''Ustave SR Makedonije'' (''Ustav na SRM'', 1974) je SRM definiral kot nacionalno državo makedonskega naroda ter albanske in turške narodnosti v njej. V členih 220 in 222 je bilo zapisano, da ljudje lahko prosto uporabljajo svoj jezik in pisavo za izražanje in razvijanje svoje kulture. …''}}</ref> pored [[srpskohrvatski jezik|srpsko-hrvatskog]] kao „lingua franca“. Zvanične narodnosti su bili [[Albanci]] i [[Turci]],<ref name="Ada"/> koji su imali pravo obrazovanja na materinjem jeziku. Većina stanovnika su bili [[Makedonci]], a najveća religija je bilo pravoslavlje. U 1991. SR Makedonija je postala nezavisna država, ustavnog imena – [[Republika Makedonija]]. == Rukovodstvo == === Predsjednici ASNOM-a === *[[Metodija Andonov - Čento]] *[[Lazar Koliševski]] === Predsjednici predsjedništva parlamenta === *[[Lazar Koliševski]] *[[Vidoe Smilevski]] === Predsjednici parlamenta === *[[Dimče - Mire Stojanov]] *[[Lazar Koliševski]] *[[Lubo Arsov]] *[[Vidoe Smilevski]] *[[Mito Hadživasilev]] *[[Nikola Minčev]] === Predsjednici predsjedništva === *[[Vidoe Smilevski]] *[[Ljupčo Arsov]] *[[Angel Čemerski]] *[[Blagoja Talevski]] *[[Tome Bukleski]] *[[Vančo Apostolski]] *[[Dragoljub Stavrev]] *[[Jezdimir Bogdanski]] *[[Vladimir Mitkov]] === Premijeri === *[[Lazar Koliševski]] (1945-1953) *[[Ljupčo Arsov]] (1953-1961) *[[Aleksandar Grličkov]] (1961-1965) *[[Nikola Minčev]] (1965-1968) *[[Ksente Bogoev]] (1968-1974) *[[Blagoja Popov]] (1974-1982) *[[Dragoljub Stavrev]] (1982-1986) *[[Gligorije Gogovski]] (1986-1991) == Također pogledajte == *[[Republika Makedonija]] *[[Jugoslavija]] == Reference == {{Refspisak}} {{stub-hist}} {{Portal|SFRJ}} {{Portal|Sjeverna Makedonija}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1944.|Makedonija]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1991.|Makedonija]] [[Kategorija:1944. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Makedonija|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Makedonije]] [[Kategorija:Socijalizam u Sjevernoj Makedoniji]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] 8zegmuricllad6zabr2ubgmomi2gkyb 0 133306 3731834 3316032 2025-07-01T22:42:11Z Curiousmind8 168846 3731834 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija operativni sistem |naziv = m0n0wall |logo = m0n0wall.gif |screenshot = |opis = |website = [http://m0n0.ch/wall/ m0n0.ch] |razvijatelj = Manuel Kasper |skupina = [[BSD]] |izvorni model = [[Open source]] |zadnja stabilna verzija = 1.32 |datum izdavanja stabilne verzije = [[17. april]] [[2010]] |kernel = Monolitni |korisnički interfejs = |licenca = [http://m0n0.ch/wall/license.php Kasper Systems] |radno stanje = Razvija se |platforme = |metoda nadogradnje = |upravljanje paketima = }} '''m0n0wall''' je projekt usmjeren na stvaranje kompletnog, ugrađenog firewall softver paketa koji, kada se koristi zajedno s ugrađenim računalom, pruža sve bitne osobine komercijalnih firewalla (uključujući i jednostavnost korištenja) za djelić cijene (slobodan softver). m0n0wall se temelji na bare-bones verziji FreeBSD-a, zajedno s web serverom, PHP-om i nekoliko drugih alatki. Konfiguracija cijelog sistema pohranjena je u jednoj XML tekstualnoj datoteci kako bi se sačuvala transparentnost. m0n0wall je najvjerovatnije prvi UNIX sistem koji ima svou boot konfiguraciju učinjenu s PHP-om, umjesto uobičajenih shell skripti, te da je cijela konfiguracija sistema pohranjena u XML formatu. == Vanjski linkovi == * [http://m0n0.ch/wall/ Oficijelna stranica] [[Kategorija:Operativni sistemi]] i14zsch39817q1bvummn92vh7yyanmq 3731848 3731834 2025-07-01T23:18:44Z KWiki 9400 3731848 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija operativni sistem |naziv = m0n0wall |logo = m0n0wall.gif |screenshot = |opis = |website = [http://m0n0.ch/wall/ m0n0.ch] |razvijatelj = Manuel Kasper |skupina = [[BSD]] |izvorni model = [[Open source]] |zadnja stabilna verzija = 1.32 |datum izdavanja stabilne verzije = [[17. april]] [[2010]] |kernel = Monolitni |korisnički interfejs = |licenca = [http://m0n0.ch/wall/license.php Kasper Systems] |radno stanje = Razvija se |platforme = |metoda nadogradnje = |upravljanje paketima = }} '''m0n0wall''' je projekt usmjeren na stvaranje kompletnog, ugrađenog ''firewall'' softverskog paketa koji, kada se koristi zajedno s ugrađenim računarom, pruža sve bitne osobine komercijalnih firewalla (uključujući i jednostavnost korištenja) za djelić cijene (slobodan softver). m0n0wall se zasniva na ''bare-bones'' verziji FreeBSD-a, zajedno s veb-serverom, PHP-om i nekoliko drugih alatki. Konfiguracija cijelog sistema pohranjena je u jednoj XML tekstualnoj datoteci kako bi se sačuvala transparentnost. m0n0wall je najvjerovatnije prvi UNIX sistem koji ima svoju ''boot'' konfiguraciju učinjenu s PHP-om, umjesto uobičajenih ''shell'' skripti, te je cijela konfiguracija sistema pohranjena u XML-formatu. == Vanjski linkovi == * [http://m0n0.ch/wall/ Službeni sajt] [[Kategorija:Operativni sistemi]] by6ia02qwl7f33lbt4cmtm48uzh8fbg 0 140090 3732030 3701467 2025-07-02T07:50:02Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732030 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Federalna Država Srbija<br />{{nobold|{{smaller|Федерална Држава Србија<br />(1944–1946)}}}}<hr>Narodna Republika Srbija<br />{{nobold|{{smaller|Народна Република Србија<br />(1946–1963)}}}}<hr>Socijalistička Republika Srbija<br />{{nobold|{{smaller|Социјалистичка Република Србија<br />(1963–1990)}}}}<hr>Republika Srbija<br />{{nobold|{{smaller|Република Србија<br />(1990–1992)}}}} |izvorno_ime = |zastava = Flag of the Socialist Republic of Serbia.svg |grb = Coat of arms of Serbia (1947–2004).svg |genitiv = SR Srbije |razdoblje = 1944–1992. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = SR Jugoslavija | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbia and Montenegro.svg | službeni_jezik = [[srpsko-hrvatski jezik]] |karta = Locator map Serbia in Yugoslavia.svg |glavni_grad = [[Beograd]] | državno_uređenje = Socijalistička Republika unutar [[SFRJ]] |površina = 88.361 | stanovnika = 9.506.174 | stanovnika_godina = 1991 |himna = [[Hej Slaveni]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = |broj = |valuta = [[jugoslavenski dinar]] |manji dio valute = para |pozivni broj = }} '''Socijalistička Republika Srbija''' je bila po po broju stanovnika i površini najveća republika od šest u sastavu [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. == Historija == SR Srbija nastala je ''de facto'' odmah po oslobođenju Srbije, krajem 1944. godine, kada je u Beogradu novembra 1944. održano [[Prvo zasjedanje ASNOS-a|prvo zasjedanje]] [[Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije|Antifašističke skupštine narodnog oslobođenja Srbije]] (ASNOS). Pod nazivom ''Federalna Država Srbija'' zvanično je nastala 9. aprila 1945. godine na zasedanju ASNOS-a. Posle proglašenja Federativne Narodne Republike Jugoslavije (FNRJ), 19. februara 1946. godine promijenila je naziv u Narodna Republika Srbija. Naziv Socijalistička Republika Srbija dobila je, kad i ostale jugoslovenske republike, [[Ustav SFRJ (1963)|Ustavom]] iz 1963. i nosila ga je do 28. septembra 1990. godine kada je, donošenjem novog Ustava, preimenovana u Republiku Srbiju. === Ustav Srbije iz 1990=== {{Glavni|:s:Ustav Republike Srbije (1990)}} Nakon [[Izbori u Srbiji 1990.|prvih višestranačkih izbora 1990.]] godine ime mijenja u Republika Srbija. Donošenjem [[:s:Ustav Republike Srbije (1990)|Ustava iz 1990. godine]], Srbija se praktički proglašava nezavisnom (čl. 72. Ustava Srbije), {{Citat|Republika Srbija uređuje i obezbeđuje: suverenost, nezavisnost i teritorijalnu celokupnost Republike Srbije i njen međunarodni položaj i odnose s drugim državama i međunarodnim orgnizacijama;|Ustav Republike Srbije iz 1990. godine čl.72.1.}} ali se u čl. 135. dvosmisleno veže za SFRJ.{{Sundhaussen}} {{Citat|Prava i dužnosti koje Republika Srbija, koja je u sastavu Socijalističke federativne fepublike Jugoslavije, ima po ovom Ustavu, a koji se prema saveznom ustavu ostvaruju u federaciji, ostvarivaće se u skladu sa saveznim ustavom. Kad se aktima organa federacije ili aktima organa druge republike, protivno pravima i dužnostima koje ona ima po Ustavu Socijalističke federativne republike Jugoslavije, narušava ravnopravnost Republike Srbije ili se na drugi način ugrožavaju njeni interesi, a pri tome nije obezbeđena kompenzacija, republički organi donose akte radi zaštite interesa Republike Srbije;|Ustav Republike Srbije iz 1990. godine čl.135.}} Ovim se činom Srbija već 1990. godine otcjepljuje od Jugoslavije, te ostavlja mogućnost za potpunu nezavisnost od SFRJ. Ovi se Ustavom Srbije, propisuju odredbe koje su suprotne odredbama [[:s:Ustav Socijalističke federativne fepublike Jugoslavije (1974.)|Ustava SFRJ]] u članu 281. tač. 7 Ustava SFRJ o međunarodnim odnosima, narodnoj odbrani (član 281, tač. 6) i državnoj bezbjednosti (čl. 281, tač. 8). Odredbom člana 135, stav 2 Ustava Republike Srbije, Srbija se doslovno izuzima iz pravnog sistema SFRJ, jer predviđa da će poštovati savezne zakone jedino onda kada joj je to u interesu. U pravu je ovakva klauzula poznata kao klauzula ''[[si volam]]'' (ako hoću) i ima dejstvo da potpuno poništava svaku obavezu preuzetu pod uslovom ove klauzule. Što je potpuno logično – funkcija pravne obaveze je da ograniči volju onoga koji je preuzima. Ako klauzula predviđa da volja obavezanog ima primat nad obavezom, obaveza ne postoji. Ustav Srbije od 28. septembra 1990. predstavlja separatistički ustav, a donesen više od godinu dana pre proglašavanja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske, 8. oktobra 1991.<ref name="Srdja">[http://pescanik.net/raspad-jugoslavije-i-2/ [[Srđa Popović]], ''Raspad Jugoslavije (I)'' na peščanik.net]</ref> === Raspad SFRJ === Nakon otcjepljenja [[Socijalistička Republika Slovenija|SR Slovenije]], [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatska]], [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i [[Socijalistička Republika Makedonija|SR Makedonije]], 1991-92. od SFR Jugoslavije, Republika Srbija zajedno sa [[Socijalistička Republika Crna Gora|SR Crnom Gorom]] 1992. godine stvara zajednicu [[Savezna republika Jugoslavija|Saveznu republiku Jugoslaviju]]. == Administrativna podjela == SR Srbija se sastojala se iz tri dijela: uže Srbije i dvije autonomne pokrajine [[SAP Vojvodina|SAP Vojvodine]] i [[SAP Kosovo|SAP Kosova]]. Glavni grad SR Srbije bio je i glavni grad SFR Jugoslavije - [[Beograd]]. Donošenjem Ustava iz 1990. godine ime autonomne pokrajine Kosovo, mijenja se u SAP Kosovo i Metohija. Glavni gradovi pokrajina bili su Novi Sad (SAP Vojvodina) i Priština (SAP Kosovo). === Teritorijalna organizacija === [[Datoteka:Medjuopstinske_regionalne_zajednice_Socijalisticke_Republike_Srbije.png|mini|desno|220p|Međuopštinske regionalne zajednice u Socijalističkoj republici Srbiji (1974-90)]] {{Glavni|Teritorijalna organizacija Srbije (1945-2007)}} Socijalistička Republika Srbija nekoliko puta je mijenjala teritorijalnu organizaciju. Prema zakonu iz septembra 1945. godine uža Srbija se se sastojala iz 16 okruga i područja grada Beograda. Okruzi su bili: beogradski, valjevski, vranjski, kragujevački, kruševački, leskovački, moravski ([[Jagodina]]), novopazarski, niški, pirotski, podrinski ([[Šabac]]), požarevački, timočki ([[Zaječar]]), toplički ([[Prokuplje]]), užički i čačanski.<ref>Živorad Jevtić: Administrativno-teritorijalne promene u valjevskom kraju (1944—1955), pp. 52, u [http://www.istorijskiarhiv.rs/sites/default/files/PODACI/materijali/GLASNIK%2023/Glasnik%20br%2023.pdf „Glasnik“, broj 23] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131104213100/http://www.istorijskiarhiv.rs/sites/default/files/PODACI/materijali/GLASNIK%2023/Glasnik%20br%2023.pdf |date=4. 11. 2013 }}, Međuopštinski istorijski arhiv, Valjevo, 1988. godine.</ref> Godine 1966. se ukidaju srezovi i općine postaju osnovne teritorijalne jedinice. Posle donošenja novog Ustava, 1975. godine došlo je do formiranja međuopćinskih-regionalnh zajednica (MRZ) koje su formirane slobodnim udruživanjem općina i bilo ih je ukupno osam na teritoriji uže Srbije, bez područja grada Beograda: * Južnomoravska MRZ - sjedište [[Leskovac]], * MRZ Kraljevo - sjedište [[Kraljevo]], * MRZ Niš - sjedište [[Niš]], * Podrinjsko-kolubarska MRZ - sjedište [[Valjevo]], * Podunavska MRZ - sjedište Smederevo, * MRZ Šumadije i Pomoravlja - sjedište [[Kragujevac]], * MRZ Titovo Užice - sjedište [[Titovo Užice]], * MRZ Zaječar - sjedište [[Zaječar]]. == Demografija == == Politika == === Funkcioneri SR Srbije === ==== Predsjednici ==== {{Glavni|Spisak predsjednika Srbije|Predsjedništvo SR Srbije}} * '''Predsjednik [[Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije|ASNOS]]-a (1944—1945)''' ** [[Siniša Stanković]] (12. novembar 1944 - 7. april 1945) * '''Predsjednik Prezidijuma Narodne skupštine (1945—1953)''' ** [[Siniša Stanković]] (7. april 1945 - mart 1953) * '''Predsjednici Narodne skupštine (1953—1974)''' ** [[Petar Stambolić]] (decembar 1953 - april 1957) ** [[Jovan Veselinov]] (april 1957 - 26. jun 1963) ** [[Dušan Petrović Šane]] (26. jun 1963 - 6. maj 1967) ** [[Miloš Minić]] (6. maj 1967 - 6. maj 1969) ** [[Dragoslav Marković]] (6. maj 1969 - 19. april 1974) ** [[Živan Vasiljević]] (19. april - 6. maj 1974) * '''Predsjednici Predsjedništva SR Srbije (1974—1990)''' ** [[Dragoslav Marković]] (6. maj 1974 - 5. maj 1978) ** [[Dobrivoje Vidić]] (5. maj 1978 - 5. maj 1982) ** [[Nikola Ljubičić]] (5. maj 1982 - 5. maj 1984) ** [[Dušan Čkrebić]] (5. maj 1984 - 5. maj 1986) ** [[Ivan Stambolić]] (5. maj 1986 - 14. decembar 1987) ** [[Petar Gračanin]] (14 decembar 1987 - 20 mart 1989) ** [[Ljubiša Igić]] (20. mart - 8. maj 1989) ** [[Slobodan Milošević]] (8. maj 1989 - 28. septembar 1990) ====Premijeri ==== * '''Ministar za Srbiju u [[Privremena vlada DFJ|Privremenoj vladi DFJ]] (1945)''' ** [[Jaša Prodanović]] (7. mart 1945 - 9. april 1945) * '''Predsjednici vlade (1945—1953)''' ** [[Blagoje Nešković]] (9. april 1945 - 5. septembar 1948) ** [[Petar Stambolić]] (5. septembar 1948 - 5. februar 1953) * '''Predsjednici Izvršnog vijeća (1953—1990)''' ** [[Petar Stambolić]] (5. februar 1953 - 16. decembar 1953) ** [[Jovan Veselinov]] (16. december 1953 - 6. april 1957) ** [[Miloš Minić]] (6. april 1957 - 9. jun 1962) ** [[Slobodan Penezić Krcun]] (9. jun 1962 - 6. november 1964) ** [[Stevan Doronjski]] (6. novembar 1964 - 17. novembar 1964) ** [[Dragi Stamenković]] (17. novembar 1964 - 6. jun 1967) ** [[Đurica Jojkić]] (6. jun 1967 - 7. maj 1969) ** [[Milenko Bojanić]] (7. maj 1969 - 6. maj 1974) ** [[Dušan Čkrebić]] (6. maj 1974 - 6. maj 1978) ** [[Ivan Stambolić]] (6. maj 1978 - 5. maj 1982) ** [[Branislav Ikonić]] (5. maj 1982 - 6. maj 1986) ** [[Desimir Jevtić]] (6. maj 1986 - 5. decembar 1989) ** [[Stanko Radmilović]] (5. decembar 1989 - 28. septembar 1990) == Također pogledajte == * [[Srbija]] * [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Socialist Republic of Serbia}} {{SFRJ portal}}{{Portal|Srbija}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1944.|Srbija]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.|Srbija]] [[Kategorija:1944. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Srbija|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Socijalizam u Srbiji]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] r8ohcci2ak4sx7t6n70z36k5i8a0tgb 0 140306 3731741 3588378 2025-07-01T13:25:27Z KWiki 9400 3731741 wikitext text/x-wiki {{Geokutija naselje u BiH | ime = Tojšići | vrsta = (naselje) | službeni_naziv = | slogan = | nadimak = | slika = Tojšići.jpg | opis_slike = Ulica u Tojšićima | veličina_slike = 250px | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Tuzlanski kanton|Tuzlanski]] | općina = [[Kalesija]] | nadmorska_visina = | širina_stepeni = 44.5011 | dužina_stepeni = 18.7856 | najveća tačka = | najveća tačka metara = | površina_grada = | površina_općine = | stanovništvo grad = 2484 | stanovništvo procjena = | stanovništvo godina = 2013 | stanovništvo procjena godina = | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 35 | matični broj = 123749<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=16. 1. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični broj općine = 11495 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Lokacija Tojšića | web stranice = | bilješka = }} '''Tojšići''' su naselje u [[općina|općini]] [[Kalesija]] u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. == Geografija == Smješteni su na 322{{razmak}}m [[Nadmorska visina|nadmorske visine]]. Teren oko naselja brdovit je prema sjeveroistoku, a na jugozapadu je ravan. Najviša tačka u blizini zove se [[Rogulje]] (524{{razmak}}m), 1,5{{razmak}}km zapadno od Tojšića. Okolina Tojšića prilično je gusto naseljena, s 93 st/km². Najbliži veći grad jest [[Tuzla]], 10{{razmak}}km zapadno. Kroz naselje protječe [[Gribaja]], [[pritoka]] [[Spreča|Spreče]]. == Klima == Područje u kojem su Tojšići mješavina je poljoprivrednog zemljišta i prirodnog raslinja, a dio je [[hemiboreal]]ne klimatske zone. [[Srednja godišnja temperatura]] iznosi 11{{razmak}}°C. Najtopliji je mjesec juli, kada je prosječna temperatura 22{{razmak}}°C, a najhladniji decembar, s prosjekom −2{{razmak}}°C. Godišnja količina [[padavina]] iznosi 1399{{razmak}}mm. Maj je najkišniji mjesec (223{{razmak}}mm u prosjeku), a najsušniji juli (80{{razmak}}mm). == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Tojšići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 123749 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 58) |work=fzs.ba |access-date= 16. 1. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 16. 1. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 16. 1. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 2484 | g2013_bosnjaci = 2424 | g2013_srbi = 2 | g2013_bosanci = 15 | g2013_muslimani = 25 | g2013_nisu_izjasnili = 10 | g2013_nepoznato = 7 | g1991_ukupno = 2922 | g1991_muslimani = 2870 | g1991_srbi = 35 | g1991_jugosloveni = 8 | g1981_ukupno = 2395 | g1981_muslimani = 2303 | g1981_srbi = 36 | g1981_hrvati = 1 | g1981_jugosloveni = 41 | g1981_slovenci = 1 | g1981_crnogorci = 9 | g1981_albanci = 3 | g1971_ukupno = 2023 | g1971_muslimani = 1938 | g1971_srbi = 64 | g1971_hrvati = 4 | g1971_jugosloveni = 5 | g1971_slovenci = 1 | g1971_crnogorci = 1 | g1971_albanci = 5 }} == Sport == Najpoznatiji sportski klub iz Tojšića jest [[FK Sloga Tojšići|FK Sloga]]. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.kalesija.ba/ Zvanični sajt općine Kalesija] {{Općina Kalesija}} 7dby6mndvec8hjzl7fysxhsoyatw1p8 3731742 3731741 2025-07-01T13:26:33Z KWiki 9400 3731742 wikitext text/x-wiki {{Geokutija naselje u BiH | ime = Tojšići | vrsta = (naselje) | službeni_naziv = | slogan = | nadimak = | slika = Tojšići.jpg | opis_slike = Ulica u Tojšićima | veličina_slike = 250px | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Tuzlanski kanton|Tuzlanski]] | općina = [[Kalesija]] | nadmorska_visina = | širina_stepeni = 44.5011 | dužina_stepeni = 18.7856 | najveća tačka = | najveća tačka metara = | površina_grada = | površina_općine = | stanovništvo grad = 2484 | stanovništvo procjena = | stanovništvo godina = 2013 | stanovništvo procjena godina = | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 35 | matični broj = 123749<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=16. 1. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični broj općine = 11495 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Lokacija Tojšića | web stranice = | bilješka = }} '''Tojšići''' su naselje u [[općina|općini]] [[Kalesija]] u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. == Geografija == Smješteni su na 322{{razmak}}m [[Nadmorska visina|nadmorske visine]]. Teren oko naselja brdovit je prema sjeveroistoku, a na jugozapadu je ravan. Najviša tačka u blizini zove se [[Rogulje]] (524{{razmak}}m), 1,5{{razmak}}km zapadno od Tojšića. Okolina Tojšića prilično je gusto naseljena, s 93 st/km². Najbliži veći grad jest [[Tuzla]], 10{{razmak}}km zapadno. Kroz naselje protječe [[Gribaja]], [[pritoka]] [[Spreča|Spreče]]. == Klima == Područje u kojem su Tojšići mješavina je poljoprivrednog zemljišta i prirodnog raslinja, a dio je [[hemiboreal]]ne klimatske zone. [[Srednja godišnja temperatura]] iznosi 11{{razmak}}°C. Najtopliji je mjesec juli, kada je prosječna temperatura 22{{razmak}}°C, a najhladniji decembar, s prosjekom −2{{razmak}}°C. Godišnja količina [[padavina]] iznosi 1399{{razmak}}mm. Maj je najkišniji mjesec (223{{razmak}}mm u prosjeku), a najsušniji juli (80{{razmak}}mm). == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Tojšići | vrsta_naseljenog_mjesta = | maticni_broj = 123749 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 58) |work=fzs.ba |access-date= 16. 1. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 16. 1. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 16. 1. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 2484 | g2013_bosnjaci = 2424 | g2013_srbi = 2 | g2013_bosanci = 15 | g2013_muslimani = 25 | g2013_nisu_izjasnili = 10 | g2013_nepoznato = 7 | g1991_ukupno = 2922 | g1991_muslimani = 2870 | g1991_srbi = 35 | g1991_jugosloveni = 8 | g1981_ukupno = 2395 | g1981_muslimani = 2303 | g1981_srbi = 36 | g1981_hrvati = 1 | g1981_jugosloveni = 41 | g1981_slovenci = 1 | g1981_crnogorci = 9 | g1981_albanci = 3 | g1971_ukupno = 2023 | g1971_muslimani = 1938 | g1971_srbi = 64 | g1971_hrvati = 4 | g1971_jugosloveni = 5 | g1971_slovenci = 1 | g1971_crnogorci = 1 | g1971_albanci = 5 }} == Sport == Najpoznatiji sportski klub iz Tojšića jest [[FK Sloga Tojšići|FK Sloga]]. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.kalesija.ba/ Zvanični sajt općine Kalesija] {{Općina Kalesija}} boacq3pjsl9unwppigl4igrcu2ug4ur 0 142318 3731785 3664881 2025-07-01T18:33:51Z 188.253.217.146 3731785 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Hu Jintao<br /><small>胡锦涛</small> | slika = Hu Jintao at White House 2011.jpg | redoslijed = [[Generalni sekretar Komunističke partije Kine]] | vrijeme_na_vlasti = 15. novembar 2002 – 15. novembar 2012. | prethodnik = Jiang Zemin | nasljednik = [[Xi Jinping]] | redoslijed2 = [[Predsjednik Narodne Republike Kine]] | vrijeme_na_vlasti2 = 15. mart 2003 – 14. mart 2013. | prethodnik2 = Jiang Zemin | nasljednik2 = Xi Jinping | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1936|12|21}} | mjesto_rođenja = Jiangsu, [[Kina]] | datum_smrti = | mjesto_smrti = | puno_ime = | nacionalnost = [[Kinezi|Kinez]] | etnicitet = | politička_stranka = [[Komunistička partija Kine]] | supruga = Liu Yongqing | djeca = 2 | obrazovanje = | vjera = | potpis = | web_stranica = }} '''Hu Jintao''' ([[Kineski jezik|uprošćeni kineski:]] 胡锦涛, {{Simboli jezika|kin.|胡錦濤}}, [[Pidžin|pidžin:]] Hú Jǐntāo; rođen [[21. decembar|21. decembra]] [[1936]]) je kineski političar i bivši [[predsjednik Narodne Republike Kine]]. Na ovom položaju je bio od 15. marta 2003. do 14. marta 2013. godine. Također je bio i [[generalni sekretar Komunističke partije Kine]] od 2002. do 2012. godine, predsjedavajući centralne vojne komisije od 2004. godine. Na mjestu predsjednika naslijedio je [[Jiang Zemin|Jianga Zemina]]. Od preuzimanja položaja Hu je insistirao na većem kontrolisanju ekonomije i konzervantivan je bio u sprovođenju političkih reformi. Njegova vanjska politika bila je manje pomirljiva nego vanjska politika njegovih prethodnika tako da je kineski uticaj u svijetu porastao od vremena njegovog stupanja na dužnost. Njegovo uzdizanje na mjesto predsjednika je predstavljalo transformaciju od stare [[Komunistička partija Kine|komunističke]] uprave na mlađe [[Tehnokratija|tehnokrate]]. Veći dio svog radnog vijeka Jintao je proveo kao dio komunističke uprave. Bio je šef partije u Tibetanskom autonomnom regionu i potpredsednik za vrijeme Jianga Zemina. Zalagao se za harmonično društvo i mirne međunarodne odnose. Također je nastojao da ubrza kineski naučni i tehnički razvitak. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Hu Jintao}} {{DEFAULTSORT:Hu, Jintao}} [[Kategorija:Rođeni 1942.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Kina]] [[Kategorija:Kineski političari]] [[Kategorija:Kineski predsjednici]] g2hv6ltu69e8strcmvhupr860kbtkps 3731788 3731785 2025-07-01T18:38:25Z KWiki 9400 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/188.253.217.146|188.253.217.146]] ([[User talk:188.253.217.146|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:Bakir123|Bakir123]] 3664881 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Hu Jintao<br /><small>胡锦涛</small> | slika = Hu Jintao at White House 2011.jpg | redoslijed = [[Generalni sekretar Komunističke partije Kine]] | vrijeme_na_vlasti = 15. novembar 2002 – 15. novembar 2012. | prethodnik = Jiang Zemin | nasljednik = [[Xi Jinping]] | redoslijed2 = [[Predsjednik Narodne Republike Kine]] | vrijeme_na_vlasti2 = 15. mart 2003 – 14. mart 2013. | prethodnik2 = Jiang Zemin | nasljednik2 = Xi Jinping | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1942|12|21}} | mjesto_rođenja = Jiangsu, [[Kina]] | datum_smrti = | mjesto_smrti = | puno_ime = | nacionalnost = [[Kinezi|Kinez]] | etnicitet = | politička_stranka = [[Komunistička partija Kine]] | supruga = Liu Yongqing | djeca = 2 | obrazovanje = | vjera = | potpis = | web_stranica = }} '''Hu Jintao''' ([[Kineski jezik|uprošćeni kineski:]] 胡锦涛, {{Simboli jezika|kin.|胡錦濤}}, [[Pidžin|pidžin:]] Hú Jǐntāo; rođen [[21. decembar|21. decembra]] [[1942]]) je kineski političar i bivši [[predsjednik Narodne Republike Kine]]. Na ovom položaju je bio od 15. marta 2003. do 14. marta 2013. godine. Također je bio i [[generalni sekretar Komunističke partije Kine]] od 2002. do 2012. godine, predsjedavajući centralne vojne komisije od 2004. godine. Na mjestu predsjednika naslijedio je [[Jiang Zemin|Jianga Zemina]]. Od preuzimanja položaja Hu je insistirao na većem kontrolisanju ekonomije i konzervantivan je bio u sprovođenju političkih reformi. Njegova vanjska politika bila je manje pomirljiva nego vanjska politika njegovih prethodnika tako da je kineski uticaj u svijetu porastao od vremena njegovog stupanja na dužnost. Njegovo uzdizanje na mjesto predsjednika je predstavljalo transformaciju od stare [[Komunistička partija Kine|komunističke]] uprave na mlađe [[Tehnokratija|tehnokrate]]. Veći dio svog radnog vijeka Jintao je proveo kao dio komunističke uprave. Bio je šef partije u Tibetanskom autonomnom regionu i potpredsednik za vrijeme Jianga Zemina. Zalagao se za harmonično društvo i mirne međunarodne odnose. Također je nastojao da ubrza kineski naučni i tehnički razvitak. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Hu Jintao}} {{DEFAULTSORT:Hu, Jintao}} [[Kategorija:Rođeni 1942.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Kina]] [[Kategorija:Kineski političari]] [[Kategorija:Kineski predsjednici]] nzyf7xk4tlfbvvu9vse4mxs6973v34p 0 144035 3731794 3619641 2025-07-01T18:50:32Z Nerko65 55647 3731794 wikitext text/x-wiki '''Ablativ''' je u [[Gramatika|gramatički]] [[padež]] za [[imenice]], [[zamjenice]] i [[Pridjevi|pridjeve]]. Javlja se u gramatikama različitih jezika, kao naprimjer: [[armenski jezik|armenskom]], [[latinski jezik|latinskom]], [[sanskrt]]u, [[turski jezik|turskom]] i u [[ugro-finski jezici|ugro-finskim jezicima]]. Koristi se za označavanje kretanja od nečega, za poređenje i služi raznim drugim svrhama.<ref name="latindict">{{cite web |title=The Ablative |website=The Latin Library |url=http://www.thelatinlibrary.com/101/ablative3.pdf |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://www.thelatinlibrary.com/101/ablative3.pdf |archive-date=2022-10-09 |url-status=live |access-date=2006-01-14}}</ref> == Ablativ u latinskom jeziku == Ablativ u latinskom jeziku spaja funkcije indo-evropskog ablativa (koji označuje smjer „od kuda“), [[instrumental]]a („čim“) i [[lokativ]]a („u“). Klasične gramatike razlikuju: *''ablativus instrumentalis'' – ablativ sredstva *''ablativus modi'' – ablativ načina *''ablativus sociativus'' – ablativ društva *''ablativus mensurae'' – ablativ mjere *''ablativus limitationis'' – ablativ omeđenja *''ablativus originis'' – ablativ porijekla *''ablativus separativus'' – ablativ radjeljivanja *''ablativus auctoris'' – ablativ logičkog subjekta pasiva *''ablativus comparationis'' – ablativ usporedbe *tema *''ablativus locativus'' – ablativ mjesta *''ablativus temporalis'' – ablativ vremena *''ablativus qualitatis'' – ablativ kvalitete *''ablativus causae'' – ablativ razloga == Ablativ u turskom jeziku == Sufiks: -dan, -den, -tan ili -ten. *okul'''dan''': '''od''' škole *İstanbul''''dan''' Saraybosna'ya – '''od''' Istanbula do Sarajeva *saat bir'''den''' beşe - '''od''' 1 do 5 sati *O, kız kardeşin'''den''' uzun - on je viši '''od''' svoje sestre *açlık'''tan'''/sıkıntı'''dan''' ölmek - umrijeti '''od''' gladi/dosade *gümüş'''ten''' - '''od''' srebra == Reference == {{Refspisak}} {{Padeži}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Lingvistika]] 9dlzfbsveaeyiw71tsytu55xdsgou9s 0 145014 3732135 3673035 2025-07-02T09:49:27Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Rakova maglina]] na [[Rakovica (maglina)]] 3673035 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Galaksija| | Naziv = Messier 1 | Slika = [[Datoteka:Crab Nebula.jpg|240px]] | Opis slike = Rakova maglina | Epoha = J2000,0 | Sazviježđe = [[Bik (sazviježđe)|Bik]] | Rektascenzija = 05h 34m 31.97s | Deklinacija = +22° 00′ 52.1″ | Crveni pomak = | Radijalna brzina = | Galaktocentrična brzina = | Udaljenost = 6.5 ± 1.6 [[Svjetlosna godina|kilo s.g.]] (2.0 ± 0.5 [[Parsek|kilops]]) | Grupa ili klaster = | Tip = Ostatak supernove | Masa = | Broj zvijezda = | Prividne dimenzije = 420″ × 290″ | Prividna magnituda = +8.4 | Karta = Taurus_constellation_map-bs.svg | Tačka_x = 12.32 | Tačka_y = 37.25 }} '''Rakova maglina''' (također poznata kao '''Messier 1''', '''M1''', '''NGC 1952''' i '''Taurus A''') je ostatak [[Supernova|supernove]] iz 1054. godine u [[Bik (sazviježđe)|sazviježđu Bika]]. Maglinu je prvi posmatrao [[John Bevis]] 1731. godine, a 1758. godine [[Charles Messier]] uvrstio je kao prvi objekt u svoj katalog ([[Messierov katalog]]). == Porijeklo == [[Maglina]] je nastala kada je 4. jula [[1054]]. godine eksplodirala supernova u [[Sazviježđe|sazviježđu]] Bika. Njenu pojavu su zabilježili kineski i [[Arapi|arapski]] astronomi istovremeno.<ref name="Lundmark"> {{cite journal |author=Lundmark, K. |year=1921 |title=Suspected New Stars Recorded in Old Chronicles and Among Recent Meridian Observations |journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific |volume=33 |pages=225 |bibcode=1921PASP...33..225L |doi=10.1086/123101 }}</ref><ref name="Mayall"> {{cite journal |author=Mayall, N.U. |year=1939 |title=The Crab Nebula, a Probable Supernova |journal=Astronomical Society of the Pacific Leaflets |volume=3 |pages=145 |bibcode=1939ASPL....3..145M |doi= }}</ref> [[Kina|Kineski]] [[Astronomija|astronomi]] opisali su supernovu kao 4 puta sjajniju od [[Venera (planeta)|Venere]] što znači da je imala prividnu magnitudu od -6. Supernova je bila 23 dana vidljiva po danu i još 653 dana po noći.<ref name="Collinsetal1999"> {{cite journal | last1 = Collins | first1 = George W., II | last2 = Claspy | first2 = William P. | last3 = Martin | first3 = John C. | year = 1999 | title = A Reinterpretation of Historical References to the Supernova of A.D. 1054 | journal = Publications of the Astronomical Society of the Pacific | volume = 111 | issue = 761 | pages = 871–880 | bibcode = 1999PASP..111..871C | doi = 10.1086/316401 |arxiv = astro-ph/9904285 }}</ref> Prema tim podacima pretpostavlja se da je SN 1054 (oznaka te supernove) bila Tip-2 supernova. Vjeruje se da je masa [[Zvijezda|zvijezde]] koja je eksplodirala u SN 1054 bila između 8 i 12 [[Sunce|sunčevih]] [[masa]]. Zahvaljujući posmatranjima astronoma s [[Bliski istok|Bliskog]] i [[Daleki istok|Dalekog istoka]] ova maglica je bila prvi posmatrani astronomski objekt prepoznat kao supernova.<ref name="Mayall"/> Messier ju je primijetio 1758. godina kada je posmatrao sjajnu [[Kometa|kometu]]. Kada je ugledao mislio je da se radi o još jednoj kometi. Prateći njen položaj kroz više [[noć]]i uvidio je da se maglina ne pomiče što je dokazivalo da se ne radi o kometi. Da bi izbjegao dalje zabune odlučio je izraditi katalog maglina koje je mogao vidjeti svojim [[teleskop]]om. == Karakteristike == Supernova je iza sebe ostavila [[oblak]] užarenog [[gas]]a koji se polahko širi. Taj ovalni oblak gasa ima dimenzije od 6' dužine i 4' širine. Na udaljenosti od 6,300 [[Svjetlosna godina|s.g.]] to odgovara dimenzijama od 11 s.g. Plin koji danas vidimo se većinom sastoji od [[ion]]iziranog [[helij]]a ili [[hidrogen]]a s primjesama [[karbon]]a, [[kisik]]a, [[neon]]a, [[nitrogen]]a, [[Željezo|željeza]] i [[sumpor]]a. Fotografije otkrivaju njenu vlaknastu strukturu, specifičnu za ostatke supernovih, sjajnije središe i optički [[pulsar]]. Upoređujući s ranijim [[fotografija]]ma, otkrivena je i [[brzina]] širenja od 1500&nbsp;km/s. Temperatura gasa je od 11,000 K do 18,000 [[Kelvin|K]], a njegova [[gustina]] oko 1.300 čestica po cm³.<ref name="Fesenetal1982"> {{cite journal | last1 = Fesen | first1 = R. A. | last2 = Kirshner | first2 = R. P. | year = 1982 | title = The Crab Nebula. I - Spectrophotometry of the filaments | url = https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1982-07-01_258_1/page/n4 | journal = Astrophysical Journal | volume = 258 | issue = 1 | pages = 1–10 | bibcode=1982ApJ...258....1F | doi = 10.1086/160043 }}</ref> [[Datoteka:M1 RRGB.jpg|mini|lijevo|240px|M1, Rakova maglina snimljena 80 mm teleskopom]] Prvi [[radiovalovi]] iz M1 otkriveni su 1949. godine. X-zraci otkriveni su 1963. godine, a pravo iznenađenje je bilo otkrivanje pravilnih pulseva [[Elektromagnetizam|elektromagnetskog]] zračenja iz središta. U početku su naučnici mislili da se radi o vanzemaljskoj civilizaciji. Dodatna istraživanja potvrdila su postojanje pulsara 1968. godine. Vjeruje se da je pulsar u M1 tijelo [[prečnik]]a 28–30&nbsp;km <ref name="Bejgeretal2002"> {{cite journal |last1=Bejger |first1=M. |last2=Haensel |first2=P. |year=2002 |title=Moments of inertia for neutron and strange stars: Limits derived for the Crab pulsar |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=396 |issue= 3|pages=917–921 |doi=10.1051/0004-6361:20021241 |bibcode=2002A&A...396..917B |arxiv = astro-ph/0209151 }}</ref> koje svake 33 milisekunde odašilje puls zračenja.<ref> {{cite journal |last=Harnden |first=F. R. |last2=Seward |first2=F. D. |year=1984 |title=Einstein observations of the Crab nebula pulsar |journal=Astrophysical Journal |volume=283 |issue= |pages=279–285 |doi=10.1086/162304 |bibcode=1984ApJ...283..279H }}</ref> Period pulsiranja se polahko usporava zbog interakcije [[Magnetizam|magnetnog]] polja s okolnom materijom. Danas se zna da su pulsari brzo rotirajuće [[Neutronska zvijezda|neutronske zvijezde]] koje imaju snažna magnetna polja iz kojih u dva smjera probija tanka zraka zračenja. Zbog zračenja i blizine ekpliptike, M1 se često koristi prilikom okultacija. Tako je otkriveno da [[Titan (mjesec)|Titan]] ima [[Atmosfera|atmosferu]] debelu 880&nbsp;km.<ref> {{cite journal |last=Mori |first=K. |last2=Tsunemi |first2=H. |last3=Katayama |first3=H. |last4=Burrows |first4=D. N. |last5=Garmire |first5=G. P. |last6=Metzger |first6=A. E. |year=2004 |title=An X-Ray Measurement of Titan's Atmospheric Extent from Its Transit of the Crab Nebula |journal=Astrophysical Journal |volume=607 |issue=2 |pages=1065–1069 |doi=10.1086/383521 |bibcode=2004ApJ...607.1065M |arxiv = astro-ph/0403283 }} Chandra images used by Mori ''et al.'' can be viewed here [http://chandra.harvard.edu/photo/2004/titan/].</ref> == Također pogledajte == * [[Novi opći katalog]] == Note i reference == {{reference}} {{Messierov katalog}} {{NGC20}} {{Commonscat|Crab Nebula}} [[Kategorija:Bik (sazviježđe)]] [[Kategorija:Messierov katalog]] [[Kategorija:Astronomski objekti otkriveni 1731.]] 7r05zl8nypkm8xy62iyjethfbte06tw 0 164163 3732010 3678368 2025-07-02T07:49:02Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1990.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1990.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732010 wikitext text/x-wiki {{Preuređivanje}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo |izvorno_ime = Социјалистичка Аутономна Покрајина Косово |zastava = Flag of the Socialist Republic of Serbia.svg |grb = Coat of arms of Serbia (1947–2004).svg |genitiv = Kosova |razdoblje = 1945 - 1990 | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | država_prije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije1 = Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbia (1992-2004).svg | službeni_jezik = [[srpskohrvatski]] i [[albanski]] |karta = Locator map Kosovo in Yugoslavia.svg |glavni_grad = [[Priština]] | državno_uređenje = Socijalistička autonomna pokrajina unutar [[SFRJ]] |površina = 10.887 | stanovnika = 1.900.000 | stanovnika_godina = 1991 |himna = [[Hej Slaveni]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = |broj = |valuta = [[jugoslavenski dinar]] |manji dio valute = para |pozivni broj = }} '''Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo''' (SAP Kosovo; SAPK) preimenovana je u "Socijalističku autonomnu pokrajinu", [[Ustav SFRJ iz 1974.|Ustavom iz 1974.]], a stekla je nezavisnost 2008. kada je promijenjen i naziv u "Republika Kosovo". Pripadala je među nerazvijene [[SFRJ|jugoslavenske]] regione. ''Autonomija Kosovo'' na zasjedanju Oblasnog narodnooslobodilačkog odbora Kosova i Metohije, održanom 8. do 10. jula 1945. donosi zaključak da se Kosovo i Metohija priključi federalnoj Srbiji u [[DFJ|Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji]] sa statusom autonomije.<ref>[[Dušan Bilandžić|Bilandžić, Dušan]]. ''Historija Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije : glavni procesi : 1918-1985.'', 3. dopunjeno izd., Školska knjiga, Zagreb, 1985., str. 71.</ref> {{Citat|Konačna odluka o statusu Kosova donesena je na zasjedanju ''Oblasnog NOO-a Kosova i Metohije od 8. do 10. jula 1945. koje je zaključilo da se ta pokrajina priključi federalnoj Srbiji u DF Jugoslaviji sa statusom autonomije.}} Autonomna Kosovsko-metohijska oblast (AKMO) kao sastavni dio [[Federalna država Srbija|Federalne države Srbije]] opstoji od 1945. unutar [[Demokratska Federativna Jugoslavija|Demokratske Federativne Jugoslavije]], a od 1946. unutar [[Federativna Narodna Republika Jugoslavija|Federativne Narodne Republike Jugoslavije]] kojoj je sastavni dio [[Narodna Republika Srbija]]. 1963. godine novim Ustavom stvorena je Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo kao dio [[Socijalistička Republika Srbija|Socijalističke Republike Srbije]] unutar [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]]. Ustav od 1963. promijenio je ime ''Regija'' u ''Pokrajinu'' ali je umanjio autonomni status Pokrajine. Socijalistička autonomna pokrajina (SAP) Kosovo postala je obični [[kotar]] Srbije.<ref>Petričević, Jure; Bochenski, Joseph M. (et al.) ''Sukob'', Adria, Brugg, 1988.</ref> Krajem novembra 196. je JNA prvi put [[albanski nemiri na Kosovu 27. novembra 1968.|intervenirala]] radi "smirivanja" naroda.<ref>Davor Runtić: JNA u prvoj akciji, pristupljeno 8. marta 2011.</ref> Albanci su u Prištini i drugim gradovima na Kosovu na 27. novembar, koji je bio državni praznik susjedne [[Albanija|Albanije]], Dan zastava, masovno izašli na ulice. Zahtijevali su da AP Kosovo postane republika (poznati slogan: ''Kosovo republika!''). Milicija i JNA su brutalno reagirale i tako ugušile nemire. Ustavom iz 1974. proširena su autonomna prava, a SAP Kosovo je izjednačena s ostalim republikama na saveznoj razini. == Također pogledajte == * [[Socijalistička Republika Srbija]] **[[Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina]] *[[Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija]] *[[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]] == Reference == {{Refspisak}} {{Portal|SFRJ}} {{Portal|Kosovo}} {{Stub-hist}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1945.|Kosovo]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1990.|Kosovo]] [[Kategorija:1945. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1990. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Srbija|Kosovo]] [[Kategorija:Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Historija Kosova]] [[Kategorija:Socijalizam u Srbiji]] [[Kategorija:Socijalizam na Kosovu]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] 2km5ugzb7igctfvo0k7gmpas0714y0a 0 165512 3732061 3658806 2025-07-02T07:53:27Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2012.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732061 wikitext text/x-wiki {{Preuređivanje}} {{Infokutija država | zvanično_ime = Azavad | izvorno_ime = (ber) ⴰⵣⴰⵓⴷ<br />(ar) دولة أزواد المستقلة/ | ime_genitiv = Azavada | zastava = MNLA flag.svg | zastava_širina = Za druge mjere (nije potrebno) | grb = | grb_širina = Za druge mjere (nije potrebno) | vrsta_simbola = n.pr. amblem etc. (ako nije grb) | uzrečica = | himna =<!-- [[Azavadi nacionalna himna]] --> | karta = Azawad (orthographic projection).svg | opis_karte = Azavad, tamnija zelena i Mali svijetlo zeleno | širina_karte = 200px | glavni_grad = [[Gao]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Tuareški jezici|Tuareg]], [[Arapski jezik|Arapski]], [[Songhay jezici|Songhay]], [[Fula jezik|Fula]], [[Bambara jezik|Bambara]], [[Francuski jezik|Francuski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = | vrsta_prve_vlasti = [[Nacionalni pokret za oslobođenje Azawada]] | vladar_prva_vlast = [[Mahmoud Ag Aghaly]] | vrsta_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | vrsta_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = 6. april 2012. Od [[Mali]]ja | nezavisnost_priznato = ne | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | bdp_ukupno = | bdp_godina = | po_broju_bdp_na_svijetu = | bdp_per_capita = | hdi = | hdi_godina = | hdi_nivo = | po_broju_hdi_na_svijetu = | gini = | gini_godina = | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | najviša_tačka_ime = | najviša_tačka_metara = | najveće_jezero_ime = | najveće_jezero_površina = | najveća_rijeka_ime = | najveća_rijeka_dužina = | nacionalni_dan = | internetski_nastavak = | pozivni_broj =223 | komentar = }} [[Datoteka:Azawad in context.JPG|mini|Karta Azawada, odnosno područja koje prisvaja MNLA.]] '''Azawad''' ({{Simboli jezika|ar|أزواد}}, [[Neo-Tifinagh]]: ⴰⵣⴰⵓⴷ<ref>{{cite web|title=Mouvement National de Liberation de l'Azawad|url=http://www.mnlamov.net/|website=Mouvement National de Liberation de l'Azawad|publisher=Mouvement National de Liberation de l'Azawad|access-date=10. 1. 2018|archive-date=14. 4. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130414162546/http://www.mnlamov.net/|url-status=dead}}</ref>), ponekad '''Azavad''' ili '''Azaouad''', je bivša [[diplomatsko priznanje|nepriznata]] samoproglašena [[de facto država|''de facto'' suverena država]] na sjeverozapadu Afrike. Pod svojom kontrolom u aprilu 2012. godine su držali [[Tombouctou region|Timbuktou]], [[Kidal region|Kidal]], [[Gao region|Gao]] i dijelove regiona [[Mopti (region)|Mopti]], koji su međunarodno priznati kao dio [[Mali|Republike Mali]].<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17576725|title=Mali Tuareg rebels control Timbuktu as troops flee|last=|first=|date=1. 4. 2012|work=|publisher=BBC News|access-date=3. 4. 2012|author=}}</ref> Teritorija Azavada se graniči sa Malijem i [[Burkina Faso|Burkinom Faso]] na jugu, [[Mauritanija|Mauritanijom]] na zapadu i sjeverozapadu, [[Alžir]]om na sjeveru i [[Niger]]om na istoku i jugoistoku. Obuhvaća dio [[Sahara|Sahare]] i [[Sahel|Sahelske zone]]. Treći rat za nezavisnost Azavada u periodu od 1960 do 2012. godine je počeo nakon [[Rat u Libiji|rata u Libiji]], kada je oboren [[Muammar el-Gaddafi]], koji je bio garant mira sklopljenog 2009. godine. Formalni početak ovog rata za nezavinost se dogodio 17. januara 2012, a već 6. aprila 2012. godine proglašena je nezavisnost od strane [[Nacionalni pokret za oslobođenje Azawada|Nacionalnog pokreta za oslobođenje Azawada]], čije snage kontrolišu najveći dio područja. Nacionalni pokret je na svojoj internet stranici objavio tekst o "nepovratnoj" nezavisnosti od Malija. Samoproglašena država nikada nije dobila međunarodno priznanje nijednog međunarodnog subjekta. Stanovništvo čine Tuarezi, Muri, Songhaj i drugi, a najzastupljenija religija je [[Islam]]. Najveći grad ove teritorije je Gao koji je ujedno proglašen i za glavni grad.. == Reference == {{reference}} ==Literatura== {{refbegin}} *{{Cite book | last=Dubois | first=Felix | last2=White | first2=Diana (trans.) | title=Timbuctoo the mysterious | publisher=Longmans |location=New York | year=1896 | url=http://www.archive.org/details/timbuctoomyster01whitgoog | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}} }}. *{{Cite book |last = Fage |first = J. D. |authorlink = John Donnelly Fage |title = An Introduction to the History of West Africa |publisher=Cambridge University Press |year=1956 |location = London |pages = 22 |url = http://books.google.com/?id=RDw9AAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=an+introduction+to+the+history+of+west+africa#v=onepage&q&f=false |ref = harv |postscript = <!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}}}} *{{Cite document | last=Hacquard | first=Augustin | year=1900 | title=Monographie de Tombouctou | publisher=Société des études coloniales & maritimes |place=Paris | url=http://www.archive.org/details/monographiedeto00hacqgoog | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}} }}. Also available from [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k103743p Gallica]. *{{Cite book | last=Hunwick | first=J. O. | title=Encyclopaedia of Islam. Volume X | edition=2nd | year=2000 | contribution=Timbuktu |publisher=Brill | place=Leiden | url=http://www.archive.org/stream/encyclopediaofIslam10/Vol.10t-u#page/n532/mode/1up | isbn= 90-04-11211-1 | pages=508–510 | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}}}}. *{{Cite book | last=Hunwick | first= John O.| authorlink= John Hunwick | year=2003 |title= Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to 1613 and other contemporary documents | publisher=Brill| place=Leiden | isbn=0585-6914 | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}} }}. First published in 1999 as {{ISBN|90-04-11207-3}}. *{{Cite book | last=Imperato | first=Pascal James | title=Mali: A Search for Direction | url=https://archive.org/details/malisearchfordir0000impe | year=1989 | publisher=Westview Press | isbn=1-85521-049-5 | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}} }}. *{{Cite journal | last=Kaba | first=Lansine | year=1981 | title= Archers, Musketeers, and Mosquitoes: The Moroccan Invasion of the Sudan and the Songhay Resistance (1591–1612) | url=https://archive.org/details/sim_journal-of-african-history_1981_22_4/page/457 | journal=Journal of African History | volume=22 | issue=4 | pages=457–475 | jstor=181298 | doi=10.1017/S0021853700019861 | pmid=11632225 | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}} }}. Link requires subscription to Jstor. *{{cite book |last=Kirkby |first=Coel |last2=Murray |first2=Christina |chapter=Elusive Autonomy in Sub-Saharan Africa |title=Asymmetric Autonomy and the Settlement of Ethnic Conflicts |url=https://archive.org/details/asymmetricautono0000well |editor1-first=Marc |editor1-last=Weller |editor2-first=Katherine |editor2-last=Nobbs |location=Philadelphia |publisher=University of Pennsylvania Press |year=2010 |pages=[https://archive.org/details/asymmetricautono0000well/page/97 97]–120 |isbn=9780812242300 |ref=harv }} *{{Cite book | last=Saad | first=Elias N. | year=1983 | title=Social History of Timbuktu: The Role of Muslim Scholars and Notables 1400–1900 | url=https://archive.org/details/socialhistoryoft0000saad | publisher=Cambridge University Press | isbn=0-521-24603-2 | ref=harv | postscript=<!-- Bot inserted parameter. Either remove it; or change its value to "." for the cite to end in a ".", as necessary. -->{{neusklađenost citata}} }}. {{refend}} == Vanjski linkovi == * [http://www.mnlamov.net/english.html web stranica MNLA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120609111624/http://www.mnlamov.net/english.html |date=9. 6. 2012 }} {{commonscat|Azawad}} [[Kategorija:Tuarezi]] [[Kategorija:Mali]] [[Kategorija:Azawad|*]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 2012.]] [[Kategorija:Nepriznate države]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]] hr8gvrugd9cb4m6wwcdu423veurl9wa 0 167866 3732031 3688230 2025-07-02T07:50:03Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732031 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Podunavlje 1994.png|mini|250px|Mapa Istočne Slavonije, Baranje i zapadnog Srijema.]] '''Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem''' je bio istočni dio [[Republika Srpska Krajina|Republike Srpske Krajine]] između 1991. i 1995. godine. Između 1995. i 1998. godine region je bio pod upravom [[Ujedinjene Nacije|Ujedinjenih nacija]], da bi poslije toga bio mirnim putem integriran u [[Hrvatska|Republiku Hrvatsku]]. == Također pogledajte == * [[Rat u Hrvatskoj]] * [[Republika Srpska Krajina]] * [[Srpska autonomna oblast]] * [[Socijalistička Republika Hrvatska]] {{Commonscat|Eastern Slavonia, Baranja and Western Syrmia}} [[Kategorija:Rat u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u Hrvatskoj|Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem]] [[Kategorija:1991. u Hrvatskoj]] [[Kategorija:1992. u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Vukovar]] [[Kategorija:Republika Srpska Krajina|Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem]] 77780l0eqverbke8aud0sk9db8fwcd1 0 170853 3731932 3721313 2025-07-02T07:27:36Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1918.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731932 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Država Slovenaca Hrvata i Srba | izvorno_ime = {{Small|Држава Словенаца, Хрвата и Срба ([[ćirilica]])}}<br>{{Small|Država Slovencev, Hrvatov in Srbov'' ([[Slovenski jezik|slovenski]])}} | status = [[Spisak nepriznatih i djelomično priznatih država|Nepriznata]] [[Privremena vlada|privremena država]] do ujedinjenja sa [[Kraljevina Srbija|Srbijom]] i [[Kraljevina Crna Gora|Crnom Gorom]] | genitiv = Države Slovenaca Hrvata i Srba | razdoblje = 1918. | država_prije1 = Austro-Ugarska | država_prije_zastava1 = Flag of the Habsburg Monarchy.svg | država_prije2 = Kondominij Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava2 = Flag of Bosnia (1908–1918).svg | država_prije3 = Kraljevina Hrvatska i Slavonija | država_prije_zastava3 = Flag of Croatia-Slavonia with CoA.svg | država_prije4 = Vojvodina Kranjska | država_prije_zastava4 = Flag of Krain.svg | država_prije5 = Kraljevina Dalmacija | država_prije_zastava5 = Flag of the Kingdom of Dalmatia.svg | država_poslije1 = Kraljevina SHS | država_poslije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1918–1941).svg | država_poslije2 = Kraljevina Italija | država_poslije_zastava2 = Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg | zastava = Flag of the State of Slovenes, Croats and Serbs.svg | grb = Kingdom of Croatia, Slavonia and Dalmatia.png | uzrečica = | himna = | karta = State of Slovenes Croats and Serbs.png | opis_karte = Država Slovenaca, Hrvata i Srba 1918. [[Istra]] je bila sporna teritorija, kasnije službeno dio [[Kraljevina Italija|Italije]] [[Rapalski ugovor|Rapalskim ugovorom]]. Južna [[Koruška]] i [[Štajerska (Slovenija)|Donja Štajerska]] također su bile sporne, ali su riješene [[Senžermenski sporazum (1919)|Senžermenskim sporazumom o demarkaciji granice]] sa [[Prva Austrijska Republika|Austrijom]]. | glavni_grad = [[Zagreb]] | glavni_grad_koordinate = {{Coord|45|48|47|N|15|58|39|E|region:HR|display=it}} | najveći_grad = [[Zagreb]] | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]<br />[[Slovenski jezik|slovenski]] | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = '''Popis 1910.'''<ref>{{Cite web |url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Austria_Hungary_ethnic.svg|title=The ethnic groups of Austria-Hungary in 1910|access-date=12. 12. 2024}}</ref>{{unbulleted list | [[Hrvati]] | [[Srbi]] | [[Slovenci]] | [[Muslimani (narod)|Muslimani]] | [[Nijemci]] | [[Italijani]] | [[Mađari]]}} | religija ='''Popis 1910.'''<ref>Volkszählung vom 31. Dezember 1910, veröffentlicht in: ''Geographischer Atlas zur Vaterlandskunde an der österreichischen Mittelschulen''. K. u. k. Hof-Kartographische Anstalt G. Freytag & Berndt, Wien 1911.</ref><br>{{unbulleted list | [[Rimokatoličanstvo]] | [[Pravoslavlje]] | [[Islam]]}} | demonim = | državno_uređenje = [[Privremena vlada]] | vrsta_vlasti = Predsjednik [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodnog vijeća]] | godina_prve_vlasti = 1918. | vladar_prva_vlast = [[Anton Korošec]] | vrsta_vlasti2 = Potpredsjednici | godina_druge_vlasti = 1918. | vladar_druga_vlast = [[Ante Pavelić (1869–1938)|Ante Pavelić]] | godina_treće_vlasti = 1918. | vladar_treća_vlast = [[Svetozar Pribićević]] | zakonodavstvo = [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodno vijeće]] | tip_suvereniteta = Historija | nota_suvereniteta = [[Međuratni period]]<br>[[Prvi svjetski rat]] | nastanak = | događaj1 = Osnivanje [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodnog vijeća SHS-a]] | događaj_datum1 = 5. oktobar 1918. | događaj2 = [[Trijalizam|Transformacija Austro-Ugarske]] | događaj_datum2 = 16. oktobar 1918. | događaj3 = [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba#Proglašenje|Proglašenje secesije]] | događaj_datum3 = 29. oktobar 1918. | događaj4 = [[Ženevska deklaracija (1918)|Ženevska deklaracija]] | događaj_datum4 = 9. novembar 1918. | događaj5 = [[Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slavena u Banatu, Bačkoj i Baranji|Novosadska narodna skupština]] | događaj_datum5 = 25. novembar 1918. | događaj6 = [[Stvaranje Jugoslavije|Ujedinjenje sa Srbijom i Crnom Gorom]] | događaj_datum6 = 1. decembar 1918. | osnivanje = 29. oktobar 1918. | ukidanje = 1. decembar 1918. | površina = ~116.537 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = ~5.685.991 | stanovnika_godina = [[Etnički i religijski sastav Austro-Ugarske|1910]] | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = ~48,79 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Jugoslavenska kruna|kruna]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] ([[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]) | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] ([[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]]) | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Austrija}}<br>{{ZID|Bosna i Hercegovina}}<br>{{ZID|Crna Gora}}<br>{{ZID|Hrvatska}}<br>{{ZID|Italija}}<br>{{ZID|Mađarska}}<br>{{ZID|Slovenija}}<br>{{ZID|Srbija}} | komentar = }} '''Država Slovenaca, Hrvata i Srba''' proglašena je 29. oktobra 1918. kada je [[Hrvatski sabor]] raskinuo sve državno-pravne veze s [[Beč]]om i [[Budimpešta|Budimpeštom]]. Osnovana je Država Slovenaca, Hrvata i Srba, od zemalja na kojima su živjeli južnoslavenski narodi u [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarskoj]], sa [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodnim vijećem Slovenaca, Hrvata i Srba]] i sa vladom, kojoj se na čelu nalazio slovenski političar [[Anton Korošec]], potpredsjednici [[Ante Pavelić (1869–1938)|Ante Pavelić]] i [[Svetozar Pribičević]]. == Historija == [[Datoteka:KongressfallofAH.jpg|mini|Kongresni trg u [[Ljubljana|Ljubljani]] 29. oktobra 1918.]] U maju 1917. u Carevinskom vijeću u [[Beč]]u sastao se Jugoslavenski klub zastupnika i tzv. [[Majska deklaracija|Majskom deklaracijom]] tražio ujedinjenje svih zemalja Austro-Ugarske u kojima žive Slovenci, Hrvati i Srbi {{Citat|...u jedno samostalno od svakoga gospodstva tuđih naroda slobodno i na demokratskoj podlozi osnovano državno tijelo, pod žezlom habsburško-lotarinške dinastije.{{Izvor}}}} Država u toku svog kratkog postojanja nije uspjela dobiti diplomatsko priznanje. Već 1. decembra 1918. godine, Narodno vijeće je odlučilo da se Država SHS ujedini sa [[Kraljevina Srbija|Kraljevinom Srbijom]] (koja je također uključivala i teritoriju bivše [[Kraljevina Crna Gora|Kraljevine Crne Gore]]), da bi formirale [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevstvo Srba Hrvata i Slovenaca]]. == Također pogledajte == * [[Jugoslavija]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|State of Slovenes, Croats and Serbs}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{stub-geog}} [[Kategorija:Država Slovenaca, Hrvata i Srba|*]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Stvaranje Jugoslavije]] [[Kategorija:Politička historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Politička historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Politička historija Hrvatske]] [[Kategorija:Politička historija Slovenije]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] q6soxlomjh7al9j4711utrrsml4xk3x 0 172942 3731937 3619677 2025-07-02T07:32:00Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1919.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1919.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731937 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Zapadnoukrajinska Narodna Republika | izvorno_ime = Західноукраїнська Народна Республіка | genitiv = Zapadnoukrajinske Narodne Republike | razdoblje = 1918 - 1919. | država_prije1 = Austro-Ugarska | država_prije_zastava1 = Flag of Austria-Hungary (1869-1918).svg | država_poslije1 = Poljska | država_poslije_zastava1 = Flag of Poland (1928–1980).svg | država_poslije2 = Čehoslovačka | država_poslije_zastava2 = Flag_of_the_Czech_Republic.svg | država_poslije3 = Kraljevina Rumunija | država_poslije_zastava3 = Flag_of_Romania.svg | država_poslije4 = Galicijska sovjetska socijalistička republika | država_poslije_zastava4 = Flag of the Galician SSR.svg | država_poslije5 = Ukrajinska narodna republika | država_poslije_zastava5 = Flag of Ukraine.svg | zastava = Flag_of_Ukraine.svg | grb = ZUNR_coa.svg | uzrečica = | himna = ''[[Šče ne vmerla Ukrajina]]'' | karta = West-Ukraine_1918.jpg | glavni_grad = [[Lavov]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = [[Lavov]] | službeni_jezik = [[ukrajinski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = Narodna republika | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[karbovanec]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Zapadnoukrajinska Narodna Republika''' ili '''Zapadnoukrajinska Nacionalna Republika''',{{Efn|{{jez-uk|Західноукраїнська Народна Республіка (ЗУНР)|translit=Zakhidnoukrayins’ka Narodna Respublika (ZUNR)}}}} od januara 1919. '''Zapadna Oblast Ukrajinske Narodne Republike''',{{Efn|{{jez-uk|Західна область Української Народної Республіки (ЗО УНР)|translit=Zakhidna oblast’ Ukrayins’koyi Narodnoyi Respubliky (ZO UNR)}}}} bila je kratkotrajna republika koja je postojala od novembra 1918. do jula 1919. u istočnoj Galiciji. Obuhvatala je gradove [[Lavov]], [[Ternopil]], [[Kolomija|Kolomiju]], [[Drohobič]], [[Borislav]], [[Stanislaviv]] (danas Ivano-Frankivsk) i desnu obalu [[Przemišl]], a smatrala je svojima i dijelove Bukovine i Karpatske Rusine. Politički, Ukrajinska nacionalna demokratska stranka (preteča međuratnog Ukrajinskog nacionalnog demokratskog saveza) dominirala je zakonodavnom skupštinom, vodeći se različitim stepenima grkokatoličke, liberalne i socijalističke ideologije.<ref>John Armstrong (1963). ''Ukrainian Nationalism''. New York: [[Columbia University Press]], pp. 18-19.</ref> Među ostalim zastupljenim strankama bile su Ukrajinska radikalna stranka i Kršćanska socijalna stranka. [[Grb]] Zapadnoukrajinske narodne republike bio je azurni, zlatni lav koji je divljao na polju plave boje. Boje zastave bile su plava i žuta. == Historija == === Pozadina === Prema [[Austro-Ugarska|austrougarskom]] popisu stanovništva iz 1910. godine, teritorij koji je smatrala svojom Zapadnoukrajinska Narodna Republika imala je oko 5,4&nbsp;miliona ljudi. Od toga su 3.291.000 (približno 60%) bili [[Ukrajinci]], 1.351.000 (približno 25%) bili su [[Poljaci]], 660.000 (približno 12%) bili su [[Jevreji]], a ostalo su [[Rusini]], [[Nijemci]], [[Mađari]], [[Rumuni]], [[Česi]], [[Slovaci]], [[Romi]], [[Armeni|Armenci]] i drugi. Gradovi i mjesta ove uglavnom ruralne regije bili su uglavnom naseljeni Poljacima i Židovima, dok su Ukrajinci dominirali na selu. To bi se Ukrajincima pokazalo problematičnim, jer je najveći grad [[Lavov]] imao većinsko poljsko stanovništvo i smatrao se jednim od najvažnijih poljskih gradova. Rezerve nafte u blizini Lavova kod Drohobiča i Borislava u gornjem dijelu [[Dnjestar|Dnjestra]] bile su među najvećima u Evropi. Željezničke veze sa Ukrajinom (pod ruskom upravom) i Rumunijom bile su slabe: Brodi na liniji od Lavova prema gornjoj rijeci Stir,{{Efn|Dolina rijeke Stir zabilježila je značajne borbe između Rusije i [[Centralne sile|Centralnih sila]] tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]].}} od Podwoloczyske na liniji od Ternopilja do Proskurova (sada Kmeljnitski) u Podoliju, kao i linija duž [[Prut (rijeka)|Pruta]] iz Kolomyia (Kolomca) do [[Černivci|Černivaca]] u Bukovini. Tako je postavljena pozornica za sukob između Zapadnoukrajinske Narodne Republike i Poljske. === Nezavisnost i borba za egzistenciju === Zapadno-ukrajinska narodna republika proglašena je 1. novembra 1918. Ukrajinska nacionalna rada (vijeće koje se sastojalo od svih ukrajinskih predstavnika iz oba doma austrijskog parlamenta i iz provincijskih dijeta u Galiciji i Bukovini) planirala je proglasiti Zapadnoukrajinsku Narodnu Republiku 3. novembra 1918. godine, ali je pomakla datum prema naprijed na 1. novembar zbog izvještaja da je poljski odbor za likvidaciju trebao preći iz [[Krakov]]a u [[Lavov]].<ref name="Chojnowski">[http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?AddButton=pages\N\O\NovemberUprisinginLviv1918.htm Encyclopedia of Ukraine, vol. 5, 1993] entry written by Andrzej Chojnowski</ref> Ubrzo nakon što je republika proglasila nezavisnost od [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], u Lavovu se dogodio narodni ustanak, gdje su većina stanovnika bili Poljaci koji nisu željeli biti dio nepoljske države. Nekoliko sedmica kasnije pobunjeni Poljaci Lavova dobili su podršku Poljske. Na 9. novembar poljske snage su pokušale iznenadno zauzeti naftna polja Drohobič, ali su potisnute natrag, gdje su ih Ukrajinci nadjačali.<ref name="oilfrank">Alison Fleig Frank. (2005). ''Oil empire: visions of prosperity in Austrian Galicia''. Cambridge MA: Harvard University Press. pp. 207-228</ref> Nastali zastoj pokazao je kako su Poljaci zadržali kontrolu nad Lavovom i uskim pojasom zemlje oko željeznice koja je grad povezivala s Poljskom, dok je ostatak istočne Galicije ostao pod nadzorom Zapadnoukrajinske Nacionalne Republike. U međuvremenu, dvije manje države neposredno zapadno od Zapadnoukrajinske Narodne Republike također su proglasile nezavisnost kao rezultat raspada Austro-Ugarske.<ref>{{Cite journal|last=Magocsi|first=Paul Robert|author-link=Paul Robert Magocsi|date=Fall 1993|title=The Ukrainian question between Poland and Czechoslovakia: The Lemko Rusyn republic (1918-1920) and political thought in western Rus'-Ukraine|journal=[[Nationalities Papers]]|volume=21|issue=2|pages=95–103|doi=10.1080/00905999308408278}}</ref> Sporazum o ujedinjenju Zapadne Ukrajine s ostatkom Ukrajine sklopljen je već 1. decembra 1918. Vlada Zapadnoukrajinske Narodne Republike službeno se ujedinila s [[Ukrajinska Narodna Republika|Ukrajinskom Narodnom Republikom]] 22. januara 1919. godine, nakon čega je prva bila poznata kao Zapadna oblast Ukrajinske Narodne Republike.<ref name="encyclopedia-history-ukraine">{{Cite web|url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Zakhidna_oblast_UNR|last=Lytvyn|first=Mykola Romanovych|year=2005|publisher=Institute of History of Ukraine at the [[National Academy of Sciences of Ukraine]]|language=uk|script-title=uk:Західна область Української Народної Республіки (ЗО УНР)|trans-title=Western Oblast of the Ukrainian People's Republic (WOUPR)|access-date=21. 1. 2021}}</ref> Međutim, ovo je uglavnom bio simboličan čin. Budući da je Zapadna Ukrajina imala drugačiju tradiciju u svojim pravnim, socijalnim i političkim normama, trebala je biti autonomna u okviru ujedinjene Ukrajine.<ref name="palij1">Michael Palij. (1995). ''The Ukrainian-Polish defensive alliance, 1919–1921: an aspect of the Ukrainian revolution''. Edmonton, Alberta: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press at University of Alberta, pp. 48-58</ref> Nadalje, zapadni Ukrajinci zadržali su vlastitu ukrajinsku galicijsku vojsku i vladinu strukturu.<ref name="subtelny-362">{{Cite book|last=Subtelny, Orest|url=https://archive.org/details/ukrainehistory00subt_0/page/362|title=Ukraine: A History|publisher=[[University of Toronto Press]]|year=2000|isbn=0-8020-8390-0|pages=[https://archive.org/details/ukrainehistory00subt_0/page/362 362]|author-link=Orest Subtelny|url-access=registration}}</ref> Uprkos formalnoj uniji, Zapadnoukrajinska Republika i Ukrajinska Narodna Republika borile su se u odvojenim ratovima. Prva je bila zaokupljena sukobom s Poljskom, dok se druga borila sa sovjetskim i ruskim snagama. Odnosi između Zapadnoukrajinske Narodne Republike i Kijeva bili su pomalo zategnuti. Vodstvo prvih imalo je tendenciju da bude konzervativnije u orijentaciji.<ref name="Procyk">Anna Procyk. (1995). ''Russian nationalism and Ukraine: the nationality policy of the volunteer army during the Civil War''. Edmonton, Alberta: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press at the University of Alberta, pp. 134-144.</ref> Dobro upućeni u kulturu austrijskog parlamentarnog sistema i uredan pristup vladi, gledali su na socijalistički revolucionarni stav svojih vršnjaka sa sjedištem u Kijevu s određenom zabrinutošću da će se socijalni nemiri na Istoku proširiti na Galiciju.<ref name="Ukraine-Russia">Peter J. Potichnyj. (1992). ''Ukraine and Russia in their historical encounter''. Edmonton, Alberta: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, University of Alberta pg. 148: Dr. [[Lonhyn Tsehelsky]], the western Ukrainian negotiator with the Kyiv government and primary author of the Union between the West Ukrainian Republic and the Kyiv-based Ukrainian People's Republic, expressed shock at the actions of the "rabble" (''holota'') when the Ukrainian People's Republic came to power.</ref> Isto tako, zapadnoukrajinske trupe bile su discipliniranije, dok su ukrajinske narodne armije u Kijevu bile haotičnije i sklonije vršenju pogroma<ref>[[Andrew Wilson (historian)|Andrew Wilson]] (1997). ''Ukrainian nationalism in the 1990s: a minority faith''. Cambridge University Press pg. 13</ref> čemu su se zapadni Ukrajinci aktivno suprotstavljali.<ref name="Shkandrij">Myroslav Shkandrij (2009). ''Jews in Ukrainian literature: representation and identity.'' New Haven: Yale University Press. pp. 94-95</ref> Loša disciplina u kijevskoj vojsci i neposlušnost njenih oficira šokirali su galicijske delegate poslane u Kijev. Nacionalni pokret u zapadnoj Ukrajini bio je jak kao i u drugim istočnoevropskim zemljama,<ref>Subtelny, Orest. (1988). Ukraine: a History. Toronto: University of Toronto Press, pg. 378</ref> a ukrajinska vlada uspjela je mobilizirati preko 100.000 ljudi, od kojih je 40.000 bilo spremno za borbu.<ref>Subtelny, Orest. (1988). Ukraine: a History. Toronto: University of Toronto Press, pg. 369</ref> Ludwik Mroczka piše da su, uprkos snazi ukrajinskih nacionalističkih snaga, dobili malo podrške i entuzijazma od lokalnog ukrajinskog stanovništva, općenito je stav bio ravnodušan, a muško ukrajinsko stanovništvo često je pokušavalo izbjeći službu u svojoj vojsci.<ref>Spór o Galicję Wschodnią 1914-1923 Ludwik Mroczka. Wydawnictwo Naukowe WSP, January, 1998 page 106-108</ref> Tokom poljsko-ukrajinskog rata, vojska Zapadnoukrajinske Narodne Republike uspjela je zadržati Poljsku približno devet mjeseci,<ref name="palij1"/> ali do jula 1919. poljske snage zauzele su veći dio teritorije koje je Zapadnoukrajinska Narodna Republika tvrdila da posjeduje. === Izgnanstvo i diplomatija === Dio poražene vojske pronašao je utočište u Čehoslovačkoj i tamo postao poznat pod imenom ''Ukrajinská brigáda'' (na [[Češki jezik|češkom]]), dok je veći dio vojske, koji se sastojao od oko 50.000 vojnika, prešao na teritoriju Ukrajinske Narodne Republike i nastavio borbu za neovisnost Ukrajine tamo. U julu 1919. Zapadnoukrajinska Narodna Republika uspostavila je vladu u egzilu u gradu Kamianets-Podilskyi.<ref>[[Paul Robert Magocsi]]. (2002). ''The roots of Ukrainian nationalism: Galicia as Ukraine's Piedmont''. Toronto: University of Toronto Press, pg. 28</ref> Odnosi između prognane zapadnoukrajinske vlade i vlade sa sjedištem u Kijevu nastavili su se pogoršavati, dijelom i zato što su zapadni Ukrajinci Poljake doživljavali kao glavnog neprijatelja (s Rusima kao potencijalnim saveznikom), dok je [[Symon Petliura]] u Kijevu Poljake smatrao potencijalnim saveznikom protiv njegovih ruskih neprijatelja. Kao odgovor na diplomatske pregovore kijevske vlade s Poljskom, zapadnoukrajinska vlada poslala je delegaciju u sovjetsku 12. armiju, ali je na kraju odbila sovjetske uvjete za savezništvo. U augustu 1919. godine, [[Kost Levitski]], šef zapadnoukrajinskog državnog sekretarijata, predložio je savez sa Bjelorusima [[Anton Denikin|Antona Denikina]] koji bi podrazumijevao zagarantovanu autonomiju unutar ruske države. Zapadnoukrajinske diplomate u Parizu tražile su kontakt s ruskim kolegama u tom gradu.<ref name="Gilley">Christopher Gilley (2006). [http://www.kices.org/downloads/KICES_WP_04.pdf A Simple Question of ‘Pragmatism’? Sovietophilism in the West Ukrainian Emigration in the 1920s] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070930140122/http://www.kices.org/downloads/KICES_WP_04.pdf |date=30. 9. 2007 }} Working Paper: Koszalin Institute of Comparative European Studies pp.6-16</ref> Bjelorusi su imali različita gledišta na ovaj predloženi savez. S jedne strane, bili su oprezni prema galicijskoj rusofobiji i zabrinuti zbog učinka takvog saveza na njihov odnos s Poljskom. S druge strane, Rusi su poštovali disciplinu i obuku galicijskih vojnika i shvatili su da će sporazum sa zapadnim Ukrajincima lišiti ukrajinsku ukrajinsku narodnu armiju u Kijevu, u ratu s ruskim bijelima, svojih najboljih vojnika.<ref name="Procyk"/> U novembru 1919. ukrajinska galicijska vojska, bez odobrenja njihove vlade, potpisala je prekid vatre sa Bjelorusima i stavila vojsku pod bjelorusku vlast. U razgovoru s vladom Kijevske uprave, zapadnoukrajinski predsjednik Petruševič tvrdio je da će Bjelorusi ionako biti poraženi, ali da će savezništvo s njima ojačati odnose sa zapadnim silama, koje su podržavale Bjeloruse, i pomoći ukrajinskim vojnim snagama u njihovoj kasnijoj borbi protiv pobjedničkih Sovjeta. Takve je argumente osudio Petliura. Kao rezultat toga, Petruševič je prepoznao da zapadnoukrajinska vlada više ne može sarađivati s direkcijom Petliure, a 15. novembra vlada Zapadnoukrajinske narodne republike otputovala je u progonstvo u Beč. ==== Varšavski ugovor (1920) ==== U aprilu 1920, [[Józef Piłsudski]] i Symon Petliura su se u [[Varšavski ugobor|Varšavskom ugovoru]] dogovorili o granici na rijeci [[Zbruch]], službeno priznajući poljsku kontrolu nad spornim teritorijem istočne Galicije. U zamjenu za pristanak na granicu duž rijeke Zbruch, priznajući nedavne poljske teritorijalne dobitke u zapadnoj Ukrajini, kao i zapadne dijelove Volhynian Governorate, guvernorata Kholm i drugih teritorija (Član II), Poljska je priznala Ukrajinsku Narodnu Republiku kao nezavisnu država (član I) s granicama kako su definirane članovima II i III i pod vodstvom otamana Petliure.<ref>{{Cite web|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CW%5CA%5CWarsawTreatyof.htm|title=Warsaw, Treaty of|website=www.encyclopediaofukraine.com|access-date=16. 9. 2019}}</ref> Ni poljska vlada u Varšavi ni prognana zapadnoukrajinska vlada nisu se složile s ovim ugovorom. ==== Autonomni status ==== Zapadni Ukrajinci nastavili su pritiskati svoje interese tokom pregovora nakon Prvog svjetskog rata na [[Pariska mirovna konferencija 1919.|Pariškoj mirovnoj konferenciji]]. Ti su napori na kraju rezultirali time da je Liga naroda 23. februara 1921. proglasila da Galicija leži izvan teritorija Poljske, da Poljska nema mandat da uspostavi administrativnu kontrolu u toj zemlji i da je Poljska samo okupatorska vojna sila Istočne Galicije, čiju će sudbinu odrediti Vijeće ambasadora u [[Društvo naroda|Ligi nacija]]. Nakon dugog niza daljih pregovora, 14. marta 1923. odlučeno je da se istočna Galicija uključi u Poljsku "uzimajući u obzir da je Poljska prepoznala da etnografski uslovi u pogledu istočnog dijela Galicije u potpunosti zaslužuju njen autonomni status".<ref name="Encyclopedia">{{Cite book|last=Kubijovic, V.|title=Ukraine: A Concise Encyclopedia|publisher=University of Toronto Press|year=1963|location=Toronto}}</ref> Tada se raspala vlada Zapadnoukrajinske Narodne Republike, dok je poljska vlada odustala od obećanja autonomije istočnoj Galiciji. == Poštanske marke == [[Datoteka:Marky unr 1.jpg|desno|mini|168x168piksel| Prva poštanska marka Zapadnoukrajinske Narodne Republike is 1918 <tt>(MiNr: 1/a)</tt>]] Republika je tokom svog kratkog postojanja izdala 66 vrsta [[Poštanska marka|poštanskih maraka]], od kojih su sve, osim prvih pet iz jula 1918. i zadnje iz 1919. godine, preštampane postojeće marke [[Rusko Carstvo|Ruskog Carstva]]. Prva serija je izašla u junu 1918. sa pet motiva sa nominalnim vrijedostima 10, 20, 30, 40 i 50 [[šahiv]]a u bojama žutosmeđa, tamnosmeđa, ultramarin i pruskoplava, zelena i tamnozelena, te crvena i roza. Marke su tiskane bez nazubljenja, a 1919. godine su izdate za nazubljenjem L 11½ u tiražu 40.000 kompleta.{{sfn|Michel|1993|p=1359-1363}} == Galerija == <gallery> Datoteka:Galicia 1897 1.jpg|Željezničke pruge Galicije prije 1897. Datoteka:Ukrainian State 1918.5-11.png|Teritorijalne pretenzije Ukrajine 1918. Datoteka:PBW March 1919.svg|Zapadnoukrajinska Narodna Republika 1919. </gallery> == Također pogledajte == * Ukrajinska galicijska vojska ili UHA, vojne snage Zapadno-ukrajinske nacionalne republike. * Galicijska sovjetska socijalistička republika, revolucionarna vlada koju je 1920. godine postavila sovjetska Rusija. == Napomene == {{napspisak}} == Literatura == * {{cite book |ref=harv|last1= Michel|first1=|date= 1993|title= MICHEL Europa-Katalog Ost 1992/93|url= |location= München|publisher= Schwaneberger Verlag GMBH|isbn=|access-date= |language=de|ref={{harvid|Michel|1993}}}} * {{cite book |ref=harv|last1= Bulat|first1=John|author-link1=John Bulat|date= 1973|title= Illustrated Postage Stamp History of Western Ukrainian Republic 1918–1919|url= |location=New York |publisher= Yonkers|isbn=|access-date= |ref={{harvid|Bulat|1973}}|language=en}} * {{cite book|last=Subtelny|first=Orest|title=Ukraine: A History|publisher=University of Toronto Press|year=1988|isbn=0-8020-5808-6|location=Toronto|author-link=Orest Subtelny|language=en}} * Kubijovic, V. (Ed.), ''Ukraine: A Concise Encyclopedia'', University of Toronto Press: Toronto, Canada, 1963. * [[:en:Paul Robert Magocsi|Paul Robert Magocsi]], ''A History of Ukraine'', University of Toronto Press: Toronto 1996, {{ISBN|0-8020-0830-5}}. * Tomasz J. Kopański, Wojna polsko-ukraińska 1918––1919 i jej bohaterowie, Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warsaw 2013 * [https://chtyvo.org.ua/authors/Avtorskyi_kolektyv/Zakhidno-Ukrainska_Narodna_Respublika_1918-1923_Entsyklopediia_Tom_1_A-Zh.pdf Західно-Українська Народна Республіка 1918–1923. Енциклопедія. Т. 1]: А–Ж. Івано-Франківськ : Манускрипт-Львів, 2018. 688 с. * [https://chtyvo.org.ua/authors/Avtorskyi_kolektyv/Zakhidno-Ukrainska_Narodna_Respublika_1918-1923_Entsyklopediia_Tom_2_Z-O.pdf Західно-Українська Народна Республіка 1918–1923. Енциклопедія. Т. 2]: З–О. Івано-Франківськ : Манускрипт-Львів, 2019. 832 с. * [https://chtyvo.org.ua/authors/Avtorskyi_kolektyv/Zakhidno-Ukrainska_Narodna_Respublika_1918-1923_Entsyklopediia_Tom_3_P-S.pdf Західно-Українська Народна Республіка 1918-1923. Енциклопедія. Т. 3]: П – С. Івано-Франківськ: Манускрипт-Львів, 2020.576 с. * [https://chtyvo.org.ua/authors/Avtorskyi_kolektyv/Zakhidno-Ukrainska_Narodna_Respublika_1918-1923_Entsyklopediia_Tom_4_T-Ya.pdf Західно-Українська Народна Республіка 1918-1923. Енциклопедія. Т. 4]: Т – Я. Івано-Франківськ: Манускрипт-Львів, 2021.688 с. == Reference == {{Reflist}} == Vanjski linkovi == * Vasyl Markus, Matvii Stakhiv, [http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CW%5CE%5CWesternUkrainianNationalRepublic.htm Zapadno-ukrajinska nacionalna republika u Enciklopediji Ukrajine, vol. 5 (1993)] * [http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CD%5CI%5CDictatorshipoftheWesternProvinceoftheUkrainianNationalRepublic.htm Diktatura zapadne provincije Ukrajinske nacionalne republike u Internet enciklopediji Ukrajine, vol. 1 (1984)] * [https://web.archive.org/web/20050930211152/http://halychyna.uazone.net/ Kratko spominjanje istorije ZUNR-a] * [http://www.upns.org/intro-ukrainian-philately Uvod u ukrajinsku filateliju] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100131045711/http://www.upns.org/intro-ukrainian-philately |date=31. 1. 2010 }} * [https://web.archive.org/web/20110214220458/http://www.narodnaviyna.org.ua/eng/index.html Narodni rat 1917–1932 od strane kijevske gradske organizacije „Memorijal“] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1919.]] [[Kategorija:Historija Ukrajine]] [[Kategorija:Historija Čehoslovačke]] [[Kategorija:Historija Rumunije]] [[Kategorija:Historija Poljske]] hwr839wa293i2d5g1edarjaw23jkfr9 0 174542 3731942 3650838 2025-07-02T07:35:04Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1921.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1921.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731942 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Srpsko-mađarska republika Baranja-Baja | izvorno_ime = | genitiv = Srpsko-mađarske republike Baranja-Baje | razdoblje = 14 - 21. augusta 1921. | država_prije1 = Kraljevina Mađarska | država_prije_zastava1 = Flag of Hungary.svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Kraljevina Mađarska | država_poslije_zastava1 = Flag of Hungary.svg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Civil flag of Serbia.svg | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Baranya-Baja Republic-SRB.svg | glavni_grad = [[Pečuh]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = [[Pečuh]] | službeni_jezik = srpski, mađarski | etničke_grupe = [[Srbi]], [[Mađari]], [[Šokci]], [[Bunjevci]], [[Nijemci]], [[Jevreji]] | državno_uređenje = | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = 1921 | vladar_prva_vlast = [[Petar Dobrović]] | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = |}} [[Datoteka:Banat backa baranja 01 map sr.png|desno|400px|Položaj Srpsko-mađarske republike Baranja-Baje u odnosu na Banat, Srem i Bačku|mini]] '''Baranjsko-Bajska Republika''' ([[Mađarski jezik|mađ.]]: ''Baranya-Bajai Szerb-Magyar Köztársaság'') je bila kratkotrajna država proglašena u [[Pečuh]]u 14. augusta [[1921]]. Njenu teritoriju činile su geografske regije [[Baranja]] i sjeverni dio [[Bačka|Bačke]]. == Historija == Nakon vojnog poraza [[Austrougarska|Austrougarske]] u oktobru 1918, teritorija Baranje je bila pod kontrolom vojske [[Kraljevina Srbija|Kraljevine Srbije]]. Poslije poraza [[Mađarska sovjetske republike|Mađarske sovjetske republike]] na čelu s [[Bela Kun|Belom Kunom]] u ljeto 1919. mnogi komunistički disidenti iz [[Budimpešta|Budimpešte]], bježeći od "[[Bijeli teror|bijelog terora]]" admirala [[Miklós Horthy|Miklósa Horthyja]], emigrirali su u Baranju, gdje im je gradonačelnik [[Pečuh]]a, [[Linder Béla]], pružio utočište. [[Mirovna konferencija u Parizu]] dodijelila je Baranju Horthyjevoj Mađarskoj. Ova odluka izazvala je generalni štrajk i masovne demonstracije u Pečuhu, a prosvjedi su kulminirali velikom narodnom skupštinom 14. augusta, na kojoj je pred 30.000 ljudi srpski slikar [[Petar Dobrović]] predložio osnivanje neovisne republike koju bi činile regije Baranje i sjevernih dijelova Bačke oko [[Baja|Baje]]. Njegov je prijedlog prihvaćen, a Petar Dobrović je postao predsjednik Izvršnog komiteta nove republike. Vlasti nove republike nisu, međutim, uspjele dobiti međunarodno priznanje svoje neovisnosti, pa su nakon povlačenja srpske vojske, koja je štitila republiku, Horthyjeve snage ušle u Pečuh i okončale Srpsko-mađarsku republiku. Teritorij kratkotrajne republike 14-21. augusta [[1921]]. je još [[1920]]. godine po [[Trijanonski sporazum|Trijanonskom sporazumu]] podijeljena između [[Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] i [[Mađarska|Mađarske]]. Veliki dio Baranje danas se nalazi u Mađarskoj, a manji dio je tek od 1945. ušao u sastav [[SR Hrvatska|SR Hrvatske]] u okviru [[SFRJ]], a prije toga je smatran dijelom [[Vojvodina|Vojvodine]] zajedno sa [[Srem]]om, [[Banat]]om i [[Bačka|Bačkom]]. == Stanovništvo == Većinu stanovništva republike činili su [[Mađari]], a u njoj je bilo i [[Srbi|Srba]], [[Hrvati|Hrvata]], [[Šokci|Šokaca]], [[Bunjevci|Bunjevaca]], [[Nijemci|Nijemaca]], [[Jevreji|Jevreja]] i drugih.<ref>{{Cite web |url=http://www.talmamedia.com/php/district/district.php?county=Baranya |title=Homepage - www.talmamedia.com<!-- Bot generated title --> |access-date=26. 11. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080329021829/http://www.talmamedia.com/php/district/district.php?county=Baranya |archive-date=29. 3. 2008 |url-status=dead }}</ref> == Predsjednik == Predsjednik Izvršnog komiteta od 14-21. augusta [[1921]]. odnosno Predsjednik Republike bio je Srbin [[Petar Dobrović]] (1890-1942). == Također pogledajte == * [[Republika Prekmurje]] == Literatura == * '''Dimitrije Boarov''', ''Politička Historija Vojvodine'', Novi Sad, 2001. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Serbian-Hungarian Baranya-Baja Republic}} * [http://www.worldstatesmen.org/Hungary.htm Baranja WorldStatesmen - Mađarska] * [http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/167.gif Mapa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234947/http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/167.gif |date=3. 3. 2016 }} * [http://www.comp-press-data.hu/Portal/Archives/CNN/2007/27/s06.pdf Zaboravljena srpsko-mađarska republika, Srpske narodne novine (Budimpešta)]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Historija Bačke]] [[Kategorija:Historija Baranje]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Historija Hrvatske]] [[Kategorija:Historija Mađarske]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1921.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1921.]] p1gs326gc52ioiwi5kbiumvmos22u5g 0 182482 3732138 2399067 2025-07-02T09:51:21Z KWiki 9400 Izmijenjeno odredište preusmjerenja sa [[Rakova maglina]] na [[Rakovica (maglina)]] 3732138 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri [[Rakovica (maglina)]] sotxyxu1r09vad6msero9e04ques90k 0 254613 3732137 2187886 2025-07-02T09:50:44Z KWiki 9400 Izmijenjeno odredište preusmjerenja sa [[Rakova maglina]] na [[Rakovica (maglina)]] 3732137 wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Rakovica (maglina)]] rzhu3bhcy2wu9yei1kr17w3ellank96 0 254614 3732139 2187891 2025-07-02T09:51:49Z KWiki 9400 Izmijenjeno odredište preusmjerenja sa [[Rakova maglina]] na [[Rakovica (maglina)]] 3732139 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri [[Rakovica (maglina)]] sotxyxu1r09vad6msero9e04ques90k 0 257225 3731832 3711221 2025-07-01T22:35:57Z Curiousmind8 168846 3731832 wikitext text/x-wiki {{Infokutija teritorija | izvorno_ime = | zvanično_ime = Provincija Toledo | ime_genitiv = | zastava = Bandera de la provincia de Toledo.svg | grb = Escudo de la provincia de Toledo.svg | mapa = Localización de la provincia de Toledo.svg | nalazi_se_u_sastavu = {{ZD|ŠPA}} [[Španija]] | upravni_oblik = [[Španske provincije|Provincija]] | službeni_jezik = [[španski jezik|španski]] | glavni_grad = [[Toledo]] | vladar = Arturo García-Tizón<ref>[http://www.diputoledo.es/global/categoria.php?id_area=27&id_cat=735&f=735] - Parlament provincije Toledo</ref> | titula_vladara = Predsjednik parlamenta | površina = 15370 | procenat_vode = | stanovnika = 711228 | pozivni_broj = 45 | web = www.diputoledo.es | komentar = |}} '''Pokrajina Toledo''' je pokrajina u centralnoj [[Španija|Španiji]], a čini zapadni dio [[španske autonomne zajednice|autonomne zajednice]] [[Kastilja-La Mancha]]. Pokrajina ima 711.228 stanovnika (stanje iz 2012. godine). Glavni grad pokrajine je Toledo, u kojem živi 84.019 stanovnika. Najveći grad po broju stanovnika u pokrajini je Talavera de la Reina sa 88.755 stanovnika. Graniči sa sljedećim pokrajinama: [[Madrid (pokrajina)|Madrid]], [[Cuenca (pokrajina)|Cuenca]], [[Ciudad Real (pokrajina)|Ciudad Real]], [[Badajoz (pokrajina)|Badajoz]], [[Cáceres (pokrajina)|Cáceres]], i [[Ávila (pokrajina)|Ávila]]. Zauzima površinu od 15.370&nbsp;km². Pokrajina se sastoji od 204 općine. Najmanja općina u Španiji, Illán de Vacas, nalazi se u ovoj pokrajini a broji 8 stanovnika. U pokrajini se nalazi nacionalni park Parque Nacional de Cabañeros, koji se prostire i u susjednoj pokrajini Ciudad Real. == Također pogledajte == * [[Toledo]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Province of Toledo}} * [http://www.diputoledo.es/ Službeni sajt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201027125721/https://www.diputoledo.es/ |date=27. 10. 2020 }} {{Španske provincije}} [[Kategorija:Toledo (pokrajina)|*]] [[Kategorija:Pokrajine Kastilje-La Manche]] qtnrk2x58v4hoeyrhwm3khsdikokgxl 10 261944 3732132 3476370 2025-07-02T09:48:49Z KWiki 9400 3732132 wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = NGC20 | naslov = [[Novi opći katalog]] {{small|(''1501 do 2000'')}} | tijeloklasa = hlist | podaci1 = * [[NGC 1500|←]] [[NGC 1501|1501]] * [[NGC 1502|1502]] * [[NGC 1503|1503]] * [[NGC 1504|1504]] * [[NGC 1505|1505]] * [[NGC 1506|1506]] * [[NGC 1507|1507]] * [[NGC 1508|1508]] * [[NGC 1509|1509]] * [[NGC 1510|1510]] * [[NGC 1511|1511]] * [[NGC 1511A|1511A]] * [[NGC 1511B|1511B]] * [[NGC 1512|1512]] * [[NGC 1513|1513]] * [[NGC 1514|1514]] * [[NGC 1515|1515]] * [[NGC 1515A|1515A]] * [[NGC 1516A|1516A]] * [[NGC 1516B|1516B]] * [[NGC 1517|1517]] * [[NGC 1518|1518]] * [[NGC 1519|1519]] * [[NGC 1520|1520]] * [[NGC 1521|1521]] * [[NGC 1522|1522]] * [[NGC 1523|1523]] * [[NGC 1516A|1524]] * [[NGC 1516B|1525]] * [[NGC 1526|1526]] * [[NGC 1527|1527]] * [[NGC 1528|1528]] * [[NGC 1529|1529]] * [[NGC 1530|1530]] * [[NGC 1531|1531]] * [[NGC 1532|1532]] * [[NGC 1533|1533]] * [[NGC 1534|1534]] * [[NGC 1535|1535]] * [[NGC 1536|1536]] * [[NGC 1537|1537]] * [[NGC 1538|1538]] * [[NGC 1539-1|1539-1]] * [[NGC 1539-2|1539-2]] * [[NGC 1540|1540]] * [[NGC 1540A|1540A]] * [[NGC 1541|1541]] * [[NGC 1542|1542]] * [[NGC 1543|1543]] * [[NGC 1544|1544]] * [[NGC 1545|1545]] * [[NGC 1546|1546]] * [[NGC 1547|1547]] * [[NGC 1548|1548]] * [[NGC 1549|1549]] * [[NGC 1550|1550]] * [[NGC 1550|1551]] * [[NGC 1552|1552]] * [[NGC 1553|1553]] * [[NGC 1554|1554]] * [[NGC 1555|1555]] * [[NGC 1556|1556]] * [[NGC 1557|1557]] * [[NGC 1558|1558]] * [[NGC 1559|1559]] * [[NGC 1560|1560]] * [[NGC 1561|1561]] * [[NGC 1562|1562]] * [[NGC 1563|1563]] * [[NGC 1564|1564]] * [[NGC 1565|1565]] * [[NGC 1566|1566]] * [[NGC 1567|1567]] * [[NGC 1568A|1568A]] * [[NGC 1568B|1568B]] * [[NGC 1569|1569]] * [[NGC 1570|1570]] * [[NGC 1570|1571]] * [[NGC 1572|1572]] * [[NGC 1573|1573]] * [[NGC 1573A|1573A]] * [[NGC 1574|1574]] * [[NGC 1575|1575]] * [[NGC 1576|1576]] * [[NGC 1575|1577]] * [[NGC 1578|1578]] * [[NGC 1579|1579]] * [[NGC 1580|1580]] * [[NGC 1581|1581]] * [[NGC 1582|1582]] * [[NGC 1583|1583]] * [[NGC 1584|1584]] * [[NGC 1585|1585]] * [[NGC 1586|1586]] * [[NGC 1587|1587]] * [[NGC 1588|1588]] * [[NGC 1589|1589]] * [[NGC 1590|1590]] * [[NGC 1591|1591]] * [[NGC 1592|1592]] * [[NGC 1593|1593]] * [[NGC 1594|1594]] * [[NGC 1595|1595]] * [[NGC 1596|1596]] * [[NGC 1597|1597]] * [[NGC 1598|1598]] * [[NGC 1599|1599]] * [[NGC 1600|1600]] * [[NGC 1601|1601]] * [[NGC 1602|1602]] * [[NGC 1603|1603]] * [[NGC 1604|1604]] * [[NGC 1605|1605]] * [[NGC 1606|1606]] * [[NGC 1607|1607]] * [[NGC 1593|1608]] * [[NGC 1609|1609]] * [[NGC 1610|1610]] * [[NGC 1611|1611]] * [[NGC 1612|1612]] * [[NGC 1613|1613]] * [[NGC 1614|1614]] * [[NGC 1615|1615]] * [[NGC 1616|1616]] * [[NGC 1617|1617]] * [[NGC 1618|1618]] * [[NGC 1619|1619]] * [[NGC 1620|1620]] * [[NGC 1621|1621]] * [[NGC 1622|1622]] * [[NGC 1623|1623]] * [[NGC 1624|1624]] * [[NGC 1625|1625]] * [[NGC 1621|1626]] * [[NGC 1627|1627]] * [[NGC 1628|1628]] * [[NGC 1629|1629]] * [[NGC 1630-1|1630-1]] * [[NGC 1630-2|1630-2]] * [[NGC 1631|1631]] * [[NGC 1632|1632]] * [[NGC 1633|1633]] * [[NGC 1634|1634]] * [[NGC 1635|1635]] * [[NGC 1636|1636]] * [[NGC 1637|1637]] * [[NGC 1638|1638]] * [[NGC 1639|1639]] * [[NGC 1640|1640]] * [[NGC 1641|1641]] * [[NGC 1642|1642]] * [[NGC 1643|1643]] * [[NGC 1644|1644]] * [[NGC 1645|1645]] * [[NGC 1646-1|1646-1]] * [[NGC 1646-2|1646-2]] * [[NGC 1646-3|1646-3]] * [[NGC 1647|1647]] * [[NGC 1648|1648]] * [[NGC 1649|1649]] * [[NGC 1650|1650]] * [[NGC 1651|1651]] * [[NGC 1649|1652]] * [[NGC 1653|1653]] * [[NGC 1654|1654]] * [[NGC 1655|1655]] * [[NGC 1656|1656]] * [[NGC 1657|1657]] * [[NGC 1658|1658]] * [[NGC 1659|1659]] * [[NGC 1660|1660]] * [[NGC 1661|1661]] * [[NGC 1662|1662]] * [[NGC 1663|1663]] * [[NGC 1664|1664]] * [[NGC 1665|1665]] * [[NGC 1666|1666]] * [[NGC 1667|1667]] * [[NGC 1668|1668]] * [[NGC 1669|1669]] * [[NGC 1670|1670]] * [[NGC 1671|1671]] * [[NGC 1672|1672]] * [[NGC 1673|1673]] * [[NGC 1674|1674]] * [[NGC 1675|1675]] * [[NGC 1676|1676]] * [[NGC 1659|1677]] * [[NGC 1678|1678]] * [[NGC 1679|1679]] * [[NGC 1680|1680]] * [[NGC 1681|1681]] * [[NGC 1682|1682]] * [[NGC 1683|1683]] * [[NGC 1684|1684]] * [[NGC 1685|1685]] * [[NGC 1686|1686]] * [[NGC 1687|1687]] * [[NGC 1688|1688]] * [[NGC 1667|1689]] * [[NGC 1690|1690]] * [[NGC 1691|1691]] * [[NGC 1692|1692]] * [[NGC 1693|1693]] * [[NGC 1694|1694]] * [[NGC 1695|1695]] * [[NGC 1696|1696]] * [[NGC 1697|1697]] * [[NGC 1698|1698]] * [[NGC 1699|1699]] * [[NGC 1700|1700]] * [[NGC 1701|1701]] * [[NGC 1702|1702]] * [[NGC 1703|1703]] * [[NGC 1704|1704]] * [[NGC 1705|1705]] * [[NGC 1706|1706]] * [[NGC 1707|1707]] * [[NGC 1708|1708]] * [[NGC 1709|1709]] * [[NGC 1710|1710]] * [[NGC 1711|1711]] * [[NGC 1712|1712]] * [[NGC 1713|1713]] * [[NGC 1714|1714]] * [[NGC 1715|1715]] * [[NGC 1716|1716]] * [[NGC 1709|1717]] * [[NGC 1718|1718]] * [[NGC 1719|1719]] * [[NGC 1720|1720]] * [[NGC 1721|1721]] * [[NGC 1722|1722]] * [[NGC 1723|1723]] * [[NGC 1724|1724]] * [[NGC 1725|1725]] * [[NGC 1726|1726]] * [[NGC 1727|1727]] * [[NGC 1728|1728]] * [[NGC 1729|1729]] * [[NGC 1730|1730]] * [[NGC 1731|1731]] * [[NGC 1732|1732]] * [[NGC 1733|1733]] * [[NGC 1734|1734]] * [[NGC 1735|1735]] * [[NGC 1736|1736]] * [[NGC 1737|1737]] * [[NGC 1738|1738]] * [[NGC 1739|1739]] * [[NGC 1740|1740]] * [[NGC 1741A|1741A]] * [[NGC 1741B|1741B]] * [[NGC 1742|1742]] * [[NGC 1743|1743]] * [[NGC 1744|1744]] * [[NGC 1745|1745]] * [[NGC 1746|1746]] * [[NGC 1747|1747]] * [[NGC 1748|1748]] * [[NGC 1749|1749]] * [[NGC 1750|1750]] * [[NGC 1751|1751]] * [[NGC 1752|1752]] * [[NGC 1753|1753]] * [[NGC 1754|1754]] * [[NGC 1755|1755]] * [[NGC 1756|1756]] * [[NGC 1757|1757]] * [[NGC 1758|1758]] * [[NGC 1759|1759]] * [[NGC 1760|1760]] * [[NGC 1761|1761]] * [[NGC 1762|1762]] * [[NGC 1763|1763]] * [[NGC 1764|1764]] * [[NGC 1765|1765]] * [[NGC 1766|1766]] * [[NGC 1767|1767]] * [[NGC 1768|1768]] * [[NGC 1769|1769]] * [[NGC 1770|1770]] * [[NGC 1771|1771]] * [[NGC 1772|1772]] * [[NGC 1773|1773]] * [[NGC 1774|1774]] * [[NGC 1775|1775]] * [[NGC 1776|1776]] * [[NGC 1777|1777]] * [[NGC 1778|1778]] * [[NGC 1779|1779]] * [[NGC 1780|1780]] * [[NGC 1781|1781]] * [[NGC 1782|1782]] * [[NGC 1783|1783]] * [[NGC 1784|1784]] * [[NGC 1785|1785]] * [[NGC 1786|1786]] * [[NGC 1787|1787]] * [[NGC 1788|1788]] * [[NGC 1789|1789]] * [[NGC 1790|1790]] * [[NGC 1791|1791]] * [[NGC 1792|1792]] * [[NGC 1793|1793]] * [[NGC 1781|1794]] * [[NGC 1795|1795]] * [[NGC 1796|1796]] * [[NGC 1796A|1796A]] * [[NGC 1796B-1|1796B-1]] * [[NGC 1796B-2|1796B-2]] * [[NGC 1797|1797]] * [[NGC 1798|1798]] * [[NGC 1799|1799]] * [[NGC 1800|1800]] * [[NGC 1801|1801]] * [[NGC 1802|1802]] * [[NGC 1803|1803]] * [[NGC 1804|1804]] * [[NGC 1805|1805]] * [[NGC 1806|1806]] * [[NGC 1807|1807]] * [[NGC 1808|1808]] * [[NGC 1809|1809]] * [[NGC 1810|1810]] * [[NGC 1811|1811]] * [[NGC 1812|1812]] * [[NGC 1813|1813]] * [[NGC 1814|1814]] * [[NGC 1815|1815]] * [[NGC 1816|1816]] * [[NGC 1817|1817]] * [[NGC 1818|1818]] * [[NGC 1819|1819]] * [[NGC 1820|1820]] * [[NGC 1821|1821]] * [[NGC 1822|1822]] * [[NGC 1823|1823]] * [[NGC 1824|1824]] * [[NGC 1825|1825]] * [[NGC 1826|1826]] * [[NGC 1827|1827]] * [[NGC 1828|1828]] * [[NGC 1829|1829]] * [[NGC 1830|1830]] * [[NGC 1831|1831]] * [[NGC 1832|1832]] * [[NGC 1833|1833]] * [[NGC 1834|1834]] * [[NGC 1835|1835]] * [[NGC 1836|1836]] * [[NGC 1837|1837]] * [[NGC 1838|1838]] * [[NGC 1839|1839]] * [[NGC 1840|1840]] * [[NGC 1841|1841]] * [[NGC 1842|1842]] * [[NGC 1843|1843]] * [[NGC 1844|1844]] * [[NGC 1845|1845]] * [[NGC 1846|1846]] * [[NGC 1847|1847]] * [[NGC 1848|1848]] * [[NGC 1849|1849]] * [[NGC 1850|1850]] * [[NGC 1851|1851]] * [[NGC 1852|1852]] * [[NGC 1853|1853]] * [[NGC 1854|1854]] * [[NGC 1854|1855]] * [[NGC 1856|1856]] * [[NGC 1857|1857]] * [[NGC 1858|1858]] * [[NGC 1859|1859]] * [[NGC 1860|1860]] * [[NGC 1861|1861]] * [[NGC 1862|1862]] * [[NGC 1863|1863]] * [[NGC 1864|1864]] * [[NGC 1865|1865]] * [[NGC 1866|1866]] * [[NGC 1867|1867]] * [[NGC 1868|1868]] * [[NGC 1869|1869]] * [[NGC 1870|1870]] * [[NGC 1871|1871]] * [[NGC 1872|1872]] * [[NGC 1873|1873]] * [[NGC 1874|1874]] * [[NGC 1875|1875]] * [[NGC 1876|1876]] * [[NGC 1877|1877]] * [[NGC 1878|1878]] * [[NGC 1879|1879]] * [[NGC 1880|1880]] * [[NGC 1881|1881]] * [[NGC 1882|1882]] * [[NGC 1883|1883]] * [[NGC 1884|1884]] * [[NGC 1885|1885]] * [[NGC 1886|1886]] * [[NGC 1887|1887]] * [[NGC 1888|1888]] * [[NGC 1889|1889]] * [[NGC 1890|1890]] * [[NGC 1891|1891]] * [[NGC 1892|1892]] * [[NGC 1893|1893]] * [[NGC 1894|1894]] * [[NGC 1895|1895]] * [[NGC 1896|1896]] * [[NGC 1897|1897]] * [[NGC 1898|1898]] * [[NGC 1899|1899]] * [[NGC 1900|1900]] * [[NGC 1901|1901]] * [[NGC 1902|1902]] * [[NGC 1903|1903]] * [[Messier 79|1904]] * [[NGC 1905|1905]] * [[NGC 1906|1906]] * [[NGC 1907|1907]] * [[NGC 1908|1908]] * [[NGC 1909|1909]] * [[NGC 1910|1910]] * [[NGC 1911|1911]] * [[Messier 38|1912]] * [[NGC 1913|1913]] * [[NGC 1914|1914]] * [[NGC 1915|1915]] * [[NGC 1916|1916]] * [[NGC 1917|1917]] * [[NGC 1918|1918]] * [[NGC 1919|1919]] * [[NGC 1911|1920]] * [[NGC 1921|1921]] * [[NGC 1922|1922]] * [[NGC 1923|1923]] * [[NGC 1924|1924]] * [[NGC 1925|1925]] * [[NGC 1926|1926]] * [[NGC 1927|1927]] * [[NGC 1928|1928]] * [[NGC 1929|1929]] * [[NGC 1930|1930]] * [[NGC 1931|1931]] * [[NGC 1932|1932]] * [[NGC 1933|1933]] * [[NGC 1934|1934]] * [[NGC 1935|1935]] * [[NGC 1936|1936]] * [[NGC 1937|1937]] * [[NGC 1938|1938]] * [[NGC 1939|1939]] * [[NGC 1940|1940]] * [[NGC 1941|1941]] * [[NGC 1942|1942]] * [[NGC 1943|1943]] * [[NGC 1944|1944]] * [[NGC 1945|1945]] * [[NGC 1946|1946]] * [[NGC 1947|1947]] * [[NGC 1948|1948]] * [[NGC 1949|1949]] * [[NGC 1950|1950]] * [[NGC 1951|1951]] * [[Rakovica (maglina)|1952]] * [[NGC 1953|1953]] * [[NGC 1954|1954]] * [[NGC 1955|1955]] * [[NGC 1956|1956]] * [[NGC 1957|1957]] * [[NGC 1958|1958]] * [[NGC 1959|1959]] * [[Messier 36|1960]] * [[NGC 1961|1961]] * [[NGC 1962|1962]] * [[NGC 1963|1963]] * [[NGC 1964|1964]] * [[NGC 1965|1965]] * [[NGC 1966|1966]] * [[NGC 1967|1967]] * [[NGC 1968|1968]] * [[NGC 1969|1969]] * [[NGC 1970|1970]] * [[NGC 1971|1971]] * [[NGC 1972|1972]] * [[NGC 1973|1973]] * [[NGC 1974|1974]] * [[NGC 1975|1975]] * [[Orionova maglina|1976]] * [[NGC 1977|1977]] * [[NGC 1978|1978]] * [[NGC 1979|1979]] * [[NGC 1980|1980]] * [[NGC 1981|1981]] * [[Messier 43|1982]] * [[NGC 1983|1983]] * [[NGC 1984|1984]] * [[NGC 1985|1985]] * [[NGC 1986|1986]] * [[NGC 1987|1987]] * [[NGC 1988|1988]] * [[NGC 1989|1989]] * [[NGC 1990|1990]] * [[NGC 1974|1991]] * [[NGC 1992|1992]] * [[NGC 1993|1993]] * [[NGC 1994|1994]] * [[NGC 1995|1995]] * [[NGC 1996|1996]] * [[NGC 1997|1997]] * [[NGC 1998|1998]] * [[NGC 1999|1999]] * [[NGC 2000|2000]] [[NGC 2001|→]] | ispod = * [[Astronomski katalog]] * [[Spisak NGC objekata]] }}<noinclude> [[Kategorija:Astronomski šabloni]] </noinclude> r6p2r4g366euofq1yqaxishd6xwd4uw 0 264662 3732140 2265999 2025-07-02T09:52:12Z KWiki 9400 Izmijenjeno odredište preusmjerenja sa [[Rakova maglina]] na [[Rakovica (maglina)]] 3732140 wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Rakovica (maglina)]] rzhu3bhcy2wu9yei1kr17w3ellank96 0 357557 3732220 3649246 2025-07-02T10:54:50Z Panasko 146730 [[Kategorija:1890-e arhitektura]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1894.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732220 wikitext text/x-wiki {{Infokutija crkva | ime = Umeå City Church | fullname = | image = Umeå stads kyrka.jpg | imagesize = | imagelink = | imagealt = | landscape = | opis slike = Umeå City Church in September 2010 | pushpin map = | pushpin label position = | pushpin map alt = | pushpin mapsize = | map caption = | latd = | latm = | lats = | latNS = | longd = | longm = | longs = | longEW = | koordinate = {{coord|63|49|25|N|20|16|04|E|region:SE_type:landmark|display=title}} | osgraw = | osgridref = | lokacija = [[Umeå]] | država = [[Švedska]] | denominacija = [[Švedska crkva]] | previous denomination = | churchmanship = | membership = | attendance = | website = [http://www.svenskakyrkan.se/umea/usf-12/usf-15/15_usk.html svenskakyrkan.se] | former name = | bull date = | founded date = {{start date|1894}}<ref name=svenskakyrkan>{{cite web |author=Umeå stadsförsamling |url=http://www.svenskakyrkan.se/umea/usf-12/usf-15/15_usk.html |title=Umeå stads kyrka |publisher=[[Church of Sweden]] |language=Swedish |archive-url=https://www.webcitation.org/60dsy61HJ?url=http://www.svenskakyrkan.se/umea/usf-12/usf-15/15_usk.html |archive-date=2. 8. 2011 |deadurl=no |access-date=2. 8. 2011 |url-status=dead }}</ref> | osnivač = | posvećenje = | dedicated date = | consecrated date = | cult = | relics = | events = | past bishop = | people = | status = | functional status = | heritage designation = | designated date = | arhitekta = [[Fredrik Olaus Lindström]]<ref name=vbm>{{cite web |url=http://www.vbm.se/avdelningar/byggnadsvard1/arkitektur-i-umea/husritare/f-o-lindstrem.html |title=F O Lindström |publisher=Västerbottens museum |language=Swedish |archive-url=https://www.webcitation.org/60dsrcyme?url=http://www.vbm.se/avdelningar/byggnadsvard1/arkitektur-i-umea/husritare/f-o-lindstrem.html |archive-date=2. 8. 2011 |deadurl=no |access-date=2. 8. 2011 |url-status=live }}</ref> | architectural type = | stil = | groundbreaking = | completed date = | construction cost = | closed date = | demolished date = | capacity = | length = | širina = | width nave = | visina = | diameter = | other dimensions = | floor count = | floor area = | dome quantity = | dome height outer = | dome height inner = | dome dia outer = | dome dia inner = | spire quantity = | spire height = | materials = | parohija = | deanery = | archdeaconry = | episcopalarea = | archdiocese = | metropolis = | diocese = [[Diocese of Luleå]] | province = | presbytery = | synod = | circuit = | district = | division = | subdivision = | archbishop = | bishop = | dean = | subdean = | provost = | provost-rector = | viceprovost = | canon = | canonpastor = | precentor = | archdeacon = | prebendary = | rector = | vicar = | curate = | priestincharge = | priest = | asstpriest = | minister = | assistant = | honpriest = | deacon = | deaconness = | seniorpastor = | pastor = | abbot = | chaplain = | reader = | organistdom = | director = | organist = | organscholar = | chapterclerk = | laychapter = | warden = | businessmgr = | liturgycoord = | reledu = | rcia = | youthmin = | flowerguild = | musicgroup = | parishadmin = | serversguild = | logo = | logosize = | logolink = | logoalt = }} '''Gradska crkva Umeå''' ([[Švedski jezik|švedski]]: ''Umeå stads kyrka'') je crkva tzv. ''[[švedske crkve]]'', evangeličko-luteranske cvrkve koja se nalazi u centru [[Umeå]], u [[Švedska|Švedskoj]] između [[Vänortsparken]]a i sjeverne obale rijeke [[Ume]]. Otvorena je 1894. godine. Projektovana je od strane gradskog arihekte [[Fredrika Olaus Lindström]]a i ozidana je ciglom sa kamenom kao temeljem. Crkva je konstruisana između 1892-94, i treća je u nizu crkva na istom mjestu. Tri dopunske restauracije građevini su djelomično promijenile crkveni originalni izgled. == Historija == [[Datoteka:UmeåStadsKyrka-mittgång.jpg|thumb|left|300px|Oltar u gradkoj crkvi Umeå]] === Prva restauracija === 1929, crkveno vijeće je odlučilo da sprovede velike obnove crkve. Krov koji prokišnjava je oštetio mural na plafonu i izazvao druga pogoršanja koja su dovela do neophodne velike obnove; prije ovog vremena, izvršene su samo manje popravke. Postojala je i želja da se promijeni arhitektonska slika iz 1890-tih koja prikazuje "najteži period dekadencije arhitekture do danas".<ref>{{Cite book|title = Umeå stads historia 1888-1972|last = Olofsson|first = Sven Ingemar|publisher = Umeå Kommunfullmäktige|year = 1972|isbn = |location = |pages = 616}}</ref> Dvorski arhitekt [[Knut Nordenskjöld]] je bio određen da pregleda crkvu i daje sugestije za obnovu, koja je završila 1930. Njegovi prijedlozi su doveli do velikog broja diskusija, a posebno se provlačilo pitanje o prijedlogu dodavanja prolaza između crkvenih klupa.<ref>{{Cite book|title = Umeå stads kyrka 100 år: jubileumsskrift|last = Lindholm|first = Simon|publisher = |year = 1994|isbn = 91-630-3164-7|location = |pages = 68}}</ref> 27. decembra 1935, crkveno vijeće je konačno odlučilo da implementira prijedlog dvorskog arhitekte. 17. januara, počeo je rad na crkvi. Galerija orgulja i [[Crkveni kor|kor]] su prošireni; ventilacioni kanali su premješteni; unutrašnja vrata su dodata glavnom ulazu; dio poda je zamijenjen krečnjačkim pločama, i unutrašnjost je prefarbana u mekanu bijelu. Crkva je ponovo otvorena na prvu subotu u Adventu 1937, sa predsjedavajućim biskupom biskupije Luleå, [[Olof Bergqvist]], koji je učestvovao u službi. === Izgradnja mosta === U 1971, odlučeno je da će se [[Östra Kyrkogatan]] proširiti preko rijeke Ume, dodajući treći most gradu. Na početku izgradnje, otkrivena je [[grobnica]] neposredno uz crkvu. U skladu sa zakonom antikviteta (''Švedski'': [[Fornminneslagen]]), izgradnja je zaustavljena u ljeto 1972, dok je područje bilo pod istragom od strane arheologa. Prvobitne granice groblja sui bile nepoznate i nisu bile registrovane ili mapirane. [[Iskopavanje (arheologija)|Iskopavanjem]] je otkopano četrdeset grobnih kovčega sa oko šezdeset kostura. U posljednjem grobu otkrivena je ploča sa čitko napisanim imenom i to je bio porodični grob guvernera [[Pehr Adam Stromberg|Pehr Adama Stromberga]]. Nadgrobni spomenici nisu pronađeni. Smatra se da su nadgrobni spomenici uništeni u požaru 1887, kao i dokumentacija porodičnih grobova. Nakon što su posmrtni ostaci pregledani, oni su vraćeni crkvi u plastičnim vrećama. Crkveni domar je pokopao plastične vreće bez dokumentovanja tačnih lokacija, i nakon kratkog vremena on je umro.<ref>{{Cite book|title = Pehr Adam Stromberg : omstridd landshövding i Västerbottens län under finska kriget 1808-1809|last = Rosén|first = Bo|publisher = |year = 1997|isbn = 91-971050-9-0|location = |pages = 142-145}}</ref> == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{commons category|Umeå stads kyrka|Gradska crkva Umeå}} * [https://web.archive.org/web/20120306055634/http://www.svenskakyrkan.se/umea/usf-12/usf-15/15_usk.html Umeå stads kyrka] (Švedski) {{Umepedia}} [[Kategorija:Crkve u Švedskoj]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1894.]] [[Kategorija:Crkve u Umeu]] fyo2nl8o8sk2h09gm49w8ec630irmyn 0 361192 3731953 3578205 2025-07-02T07:37:24Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1932.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1932.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731953 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Britansko mandatno područje u Mezopotamiji | izvorno_ime = <big>الانتداب البريطاني على بلاد ما بين النهرين</big><br/>''Al-Antidab Al-Britaniy 'Ala Al-'Iraq'' | genitiv = Britanskog mandatnog područja u Mezopotamiji | razdoblje = 1920–1932. | država_prije1 = Osmanlijsko Carstvo | država_prije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (Thicker Crescent).svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Kraljevina Irak | država_poslije_zastava1 = Flag of Iraq (1921–1959).svg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of Iraq (1921–1959).svg | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Iraq (orthographic projection).svg | glavni_grad = [[Bagdad]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Arapski jezik|arapski]], [[Kurdski jezik|kurdski]], [[Armenski jezik|armenski]], [[Perzijski jezik|perzijski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = Monarhija | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = 1921–32. | vladar_prva_vlast = [[Kralj Fejsal I od Iraka]] | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = 3. oktobar 1932. | nezavisnost_priznato = | površina = 438.317 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 3.449.000 | stanovnika_godina = 1932 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Britansko mandatno područje u Mezopotamiji''' ({{jez-ar|الانتداب البريطاني على العراق}}) bilo je po članu 22. [[Društvo naroda|Društva naroda]], mandatno područje klase A, područje bivšeg [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog Carstva]], osnovano nakon završetka [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], 1920. godine pod upravom [[UK|Velike Britanije]], osnovano odlukom [[Društvo naroda|Društva naroda]], na osnovu [[Sporazum Sykes-Picot|Sporazuma Sykes-Picot]]. Ovim je sporazumom uprava nad područjem današnjeg [[Irak]]a dodijeljeno [[UK|Velikoj Britaniji]], a potvrđeno je [[Sporazum u San Remu|sporazumom u San Remu]] 25. aprila 1920. [[Francuska]] je dobila upravu nad drugom zonom koja je obuhvatala područja današnje [[Sirija|Sirije]] i [[Libanon]]a. Civilna uprava dodijeljena je britanskom visokom komesaru [[Percy Cox|Percyju Coxu]] i njegovom zastupniku [[Arnold Wilson|Arnoldu Wilsonu]]. Nakon ubistva jednog britanskog oficira u [[Nadžaf]]u i nemira koji su uslijedili usljed represalija Britanaca, hiljade [[Asirci|Asiraca]] su zbog terora Turaka spas našli bijegom u Irak. Najveći problem je bio nezadovoljstvo iračkih nacionalista, koji nisu priznavali britansku upravu, te su tvrdili da je formiranje područja zapravo, drugi vid kolonijalne okupacije. == Nemiri== [[Datoteka:Irak Vilayets.PNG|mini|desno|Tri bivše osmanlijske provicije Mosul, Bagdad i Basra]] Osnivanjem Iraka 1918–1919, došlo je do nemira u području pod upravom Britanaca. U Nadžafu je osnovana organizacija ''Jamiyat an Nahda al Islamiya'' (Liga islamskog buđenja). ''Al Jamiya al Wataniya al Islamiya'' (Muslimanska nacionalna liga) je mobilizirala narod u tom području na pobunu protiv nove vlasti. U februaru 1919. u [[Bagdad]]u su [[Šiitski islam|šiitsk]]i trgovci, [[Sunitski islam|sunitski]] prosvjetnici i službenici, šiitski i sunitski vjerski službenici, zajedno sa iračkim oficirima su osnovali organizaciju ''Haras al Istiqlal'' (Čuvari nezavisnosti). Grupa Istiqlal je imala svoje članove u gradovima [[Kerbela]], Nadžaf, [[Kut]] i [[Hila]]. Ustanak protiv Britanaca, organizirali su imam iz Kerbele Širazi i njegov sin Mirza Muhamad Riza. Objavljivanjem [[Fetva|fetve]], pozvao je [[muslimani|muslimane]] u pobunu, navodeći da po islamskom pravu nije dozvoljeno trpiti vlas nemuslimana, te je pozvao je na [[džihad]] protiv Britanaca. U julu 1920. je počela pobuna u [[Mosul]]u, te se proširila na jug u dolinu [[Eufrat]]a. Južna plemena, zbog visoke težnje prema političkoj autonomiji, brzo su prihvatila poziv i priključili se pobuni, mada nisu zajedno djelovali, što je i smanjilo učinak u borbi. U naredna tri mjeseca u Iraku je vladala anarhija, sve do gušenja pobune od strane [[Royal Air Force|britanskog zrakoplovstva]]. Iračka pobuna protiv Britanaca iz 1920. (''Ath Thawra al Iraqiyya al Kubra'') je bila prekretnica u modernoj historiji Iraka, jer su prvi put suniti i šiiti, pripadnici raznih plemena i građanska klasa borili se za zajedničku ideju. Zgog toga se ova pobuna smatra završetkom starih sukoba, te osnovu za stvaranje nacionalne države i samostalnog Iraka. == Stvaranje Kraljevine Iraka == [[Datoteka:Coronation of Prince Faisal as King of Iraq, 1921.jpg|mini|desno|Krunisanje prvog iračkog kralja [[Kralj Fejsal I od Iraka|Fejsala I]] 1921. godine]] Na [[Kairska konferencija 1921.|konferenciji u Kairu 1921.]] Britanci su donijeli osnovice političke strukture Iraka, koja će trajati sve do [[14-julska revolucija|14-julske revolucije]] iz 1958. godine. Za prvog iračkog kralja iz [[hašemit]]ske dinastije postavljen je [[Kralj Fejsal I od Iraka|Fejsal I]], sin [[Hussein ibn Ali|Huseina ibn Alija]], bivšeg [[šarif]]a [[Mekka|Mekke]]. Ustanovljena je i iračka vojska. Održavanjem [[plebiscit]]a, za potvrdu izbora kralja, Britanci su postavili osobu, koja će u svim političkim i vjerskim strukturama naći podršku, a biti dovoljno lojalan Britancima. Na plebiscitu se izjasnilo 96&nbsp;% za Fejsala. Civilnu upravu je imao [[Britansko mandatno područje u Mezopotamiji#Visoki komesari UK za Irak|visoki komesar UK za Irak]], a prvi je izabran [[Percy Zachariah Cox]]. Sprovođenje odluka kairske konferencije, nastavljeno je [[Britansko-irački ugovori|Britansko-iračkim ugovorom]] iz 1922. godine, kojim se produžava britanska uprava nad Irakom. Uslijed pritiska protubritanskih vjerskih službenika i iračkih nacionalista, Fejsal I je pokušavao dogovorima, skratiti trajanje uprave. Znajući da je iračka monarhija ovisna od podrške Britanaca, a željeći izbjeći sudbinu i raspad monarhije kao u Siriji, Fejsal I je vodio prilagodljivu politiku sa Britancima. Dvadesetogodišnji ugovor, potpisan u oktobru 1922. određivao je da irački kralj poštiva britanske savjete, koji se tiču britanskih interesa, te da se slijedi nametnuta financijska politika, sve dok je Irak u [[deficit]]u u platnoj bilanci sa [[UK|Ujedinjenim Kraljevstvom]]. Ugovor obavezuje Irak, da su britanski službenici zastupljeni u svih 18 ministrarstava, kao inspektori ili kontrolori. Kasniji financijski dogovor, odredio je da Irak plaća britanske političare u polovičnom iznosu, a Britanci se obavezuju na vojnu pomoć, te podržavaju prijem Iraka u [[Društvo naroda]]. Ugovor je vezao privredno i politički za Veliku Britaniju, te je Irak ostao ovisan od strane pomoći. 1. oktobra 1922. godine britansko zrakoplovstvo je osnovalo ''RAF Iraq Command'', komandu koja je imala kontrolu nad svim britanskim snagama u Iraku.<ref>{{Cite web |url=http://www.rafweb.org/Cmd_O3.htm |title=rafweb.org |access-date=10. 7. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080806113118/http://www.rafweb.org/Cmd_O3.htm |archive-date=6. 8. 2008 |url-status=dead }}</ref> Odluka na kairskoj konferenciji o osnivanju iračke armije, bila je važna za stabilnost Iraka, u kom druge strukture nisu funkcionisale. Armija je dobila na značaju i uticaju, dok je politički sistem Iraka, bio pogođen privrednim i političkim krizama. Armija je bila podijeljena na visoke oficire, pretežno sunitskog porijekla, koji su služili još u osmanlijskoj vojsci i nižih oficira šiitskog porijekla. == Visoki komesari UK za Irak == * 1920–1923. Sir [[Percy Zachariah Cox]] * 1923–1928. Sir [[Henry Robert Conway Dobbs]] * 1928–1929. Sir [[Gilbert Falkingham Clayton]] * 1929–1932. Sir [[Francis Henry Humphrys]] == Naftna koncesija == Prije raspada [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog Carstva]], [[Koncesija|koncesiju]] za korištenje [[Nafta|naftnih]] polja u [[vilajet]]u [[Vilajet Mosul|Mosul]] imala je od strane Britanaca kontrolirana, turska naftna kompanija [[Turkish Petroleum Company]] (TPC). Nakon [[Sporazum Sykes-Picot|Sporazuma Sykes-Picot]] 1916. godine, područje je potpalo pod francusku upravu. [[Sporazum Long-Berenger|Sporazumom Long-Berenger]] iz 1919. [[Francuska]] se povukla iz tog područja, a za uzvrat je dobila 25&nbsp;% učešća u kompaniji TPC. Novi pregovori o koncesiji između britanske i iračke strane počeli su 1923. godine. Prepreka u pregovorima je bio zahtjev [[Irak]]a o 20-procentnom udjelu u naftnoj kompaniji, isto toliko koliko je bio turski udjel, a utvrđen po odredbama [[Sporazum u San Remu|Sporazuma u San Remu]]. Na kraju pregovora irački su trgovci, uprkos protivljenju nacionalističkih krugova, pristali na nastavak koncesije. Zbog težnji Turske za područje Mosula, očekivana je odluka [[Društvo naroda|Društva naroda]], jer je bilo jasno da naftom bogato područje bez britanske pomoći, neće ostati u Iraku. U martu 1925. godine dogovorena je koncesija na 75&nbsp;godina, bez prava Iraka, koju je dobila TPC (danas [[IPC]]). == Zadnje godine == Potpisivanjem [[Britansko-irački sporazum|Britansko-iračkog sporazuma]] i rješenjem [[Mosulsko pitanje|Mosulskog pitanja]], iračka je politika dobila na novoj dinamici. Porastom standarda i promjenom socijalnih struktura, stvarala se nova klasa sastavljena od sunitskih i šiitskih zemljoposjednikam koji su konkurisali gradskim strukturama, oficirima i novoj birokraciji, stvorenoj od iračke uprave. Kako su te strukture bile postavljene od strane Britanaca ili u slučaju armije, sastavljene od bivših osmanlijskih oficira, sukob tih dviju klasa bio je neizbježan, a vladi u Bagdadu je nedostajao legitimitet većine, pogotovo zbog nedostatka demokratske tradicije u Iraku. Uprkos donošenju Ustava, biranju skupštine, iračka politika je bila raspodjeljena između grupacija i članova važnijih klanova. Nedostatak širih političkih institucija, kao i jačanje nacionalističkih struktura, spriječile su dalji demokratski razvoj. [[Britansko-irački sporazum]] iz 1930. godine predvidio je usku suradnju dviju zemalja u svim pitanjima vanjske politike, te vojnu pomoć u slučaju rata. Irak je garantirao Britancima korištenje vojnih baza u blizini [[Basra|Basre]] i kod [[Al Habanijah]]a, te pravo na prolaz vojnih trupa. Sporazum je potpisan na rok od 25 godina i stupio je na snagu prijemom [[Kraljevina Irak|Kraljevine Iraka]] u [[Društvo naroda]] 3. oktobra 1932. ==Nezavisnost== {{Glavni|Kraljevina Irak}} Proglašenjem nazavisnosti [[3. oktobar|3. oktobra]] 1932. godine, prestala je britanska uprava nad ovim područjem. [[Kraljevina Irak]] je pod vodstvom hašemitske dinastije postojala sve do [[14-julska revolucija|iračke revolucije]] 1958. godine. == Reference == {{reference}} == Literatura == * Barker, A. J.: ''The First Iraq War, 1914-1918: Britain's Mesopotamian Campaign'' (New York: Enigma Books, 2009). {{ISBN|978-1-929631-86-5}} * Jacobsen, Mark: ''Only by the Sword': British Counter‐insurgency in Iraq'', objavljeno u ''Small Wars and Insurgencies'' 2, Nr. 2 (1991): 323–63 * Vinogradov, Amal: ''The 1920 Revolt in Iraq Reconsidered: The Role of Tribes in National Politics'', objavljeno u ''International Journal of Middle East Studies'' 3, Nr. 2 (1972): 123–39 [[Kategorija:Historija Iraka]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1920.]] [[Kategorija:Historija Ujedinjenog Kraljevstva]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1932.]] 0ho6v6is3q81kjaq1yce5v0l5p2srh2 3731954 3731953 2025-07-02T07:39:18Z Panasko 146730 3731954 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Britansko mandatno područje u Mezopotamiji | izvorno_ime = <big>الانتداب البريطاني على بلاد ما بين النهرين</big><br/>''Al-Antidab Al-Britaniy 'Ala Al-'Iraq'' | genitiv = Britanskog mandatnog područja u Mezopotamiji | razdoblje = 1920–1932. | država_prije1 = Osmanlijsko Carstvo | država_prije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (Thicker Crescent).svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Kraljevina Irak | država_poslije_zastava1 = Flag of Iraq (1921–1959).svg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of Iraq (1921–1959).svg | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Iraq (orthographic projection).svg | glavni_grad = [[Bagdad]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Arapski jezik|arapski]], [[Kurdski jezik|kurdski]], [[Armenski jezik|armenski]], [[Perzijski jezik|perzijski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = Monarhija | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = 1921–32. | vladar_prva_vlast = [[Kralj Fejsal I od Iraka]] | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = 3. oktobar 1932. | nezavisnost_priznato = | površina = 438.317 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 3.449.000 | stanovnika_godina = 1932 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Britansko mandatno područje u Mezopotamiji''' ({{jez-ar|الانتداب البريطاني على العراق}}) bilo je po članu 22. [[Društvo naroda|Društva naroda]], mandatno područje klase A, područje bivšeg [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]], osnovano nakon završetka [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], 1920. pod upravom [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]], osnovano odlukom [[Društvo naroda|Društva naroda]], na osnovu [[Sykes–Picotov sporazum|Sporazuma Sykes-Picot]]. Ovim je sporazumom uprava nad područjem današnjeg [[Irak]]a dodijeljeno Ujedinjenom Kraljevstvu, a potvrđeno je [[Sporazum u San Remu|sporazumom u San Remu]] 25. aprila 1920. [[Francuska]] je dobila upravu nad drugom zonom koja je obuhvatala područja današnje [[Sirija|Sirije]] i [[Liban|Libana]]. Civilna uprava dodijeljena je britanskom visokom komesaru [[Percy Cox|Percyju Coxu]] i njegovom zastupniku [[Arnold Wilson|Arnoldu Wilsonu]]. Nakon ubistva jednog britanskog oficira u [[Nadžaf]]u i nemira koji su uslijedili usljed represalija Britanaca, hiljade [[Asirci|Asiraca]] su zbog terora Turaka spas našli bijegom u Irak. Najveći problem je bio nezadovoljstvo iračkih nacionalista, koji nisu priznavali britansku upravu, te su tvrdili da je formiranje područja zapravo, drugi vid kolonijalne okupacije. == Nemiri== [[Datoteka:Irak Vilayets.PNG|mini|desno|Tri bivše osmanlijske provicije Mosul, Bagdad i Basra]] Osnivanjem Iraka 1918–1919, došlo je do nemira u području pod upravom Britanaca. U Nadžafu je osnovana organizacija ''Jamiyat an Nahda al Islamiya'' (Liga islamskog buđenja). ''Al Jamiya al Wataniya al Islamiya'' (Muslimanska nacionalna liga) je mobilizirala narod u tom području na pobunu protiv nove vlasti. U februaru 1919. u [[Bagdad]]u su [[Šiizam|šiitski]] trgovci, [[Sunitski islam|sunitski]] prosvjetnici i službenici, šiitski i sunitski vjerski službenici, zajedno sa iračkim oficirima su osnovali organizaciju ''Haras al Istiqlal'' (Čuvari nezavisnosti). Grupa Istiqlal je imala svoje članove u gradovima [[Kerbela]], Nadžaf, [[Kut]] i [[Hila]]. Ustanak protiv Britanaca, organizirali su imam iz Kerbele Širazi i njegov sin Mirza Muhamad Riza. Objavljivanjem [[Fetva|fetve]], pozvao je [[Musliman|muslimane]] u pobunu, navodeći da po islamskom pravu nije dozvoljeno trpiti vlas nemuslimana, te je pozvao je na [[džihad]] protiv Britanaca. U julu 1920. je počela pobuna u [[Mosul]]u, te se proširila na jug u dolinu [[Eufrat]]a. Južna plemena, zbog visoke težnje prema političkoj autonomiji, brzo su prihvatila poziv i priključili se pobuni, mada nisu zajedno djelovali, što je i smanjilo učinak u borbi. U naredna tri mjeseca u Iraku je vladala anarhija, sve do gušenja pobune od strane [[Royal Air Force|britanskog zrakoplovstva]]. Iračka pobuna protiv Britanaca iz 1920. (''Ath Thawra al Iraqiyya al Kubra'') je bila prekretnica u modernoj historiji Iraka, jer su prvi put suniti i šiiti, pripadnici raznih plemena i građanska klasa borili se za zajedničku ideju. Zgog toga se ova pobuna smatra završetkom starih sukoba, te osnovu za stvaranje nacionalne države i samostalnog Iraka. == Stvaranje Kraljevine Iraka == [[Datoteka:Coronation of Prince Faisal as King of Iraq, 1921.jpg|mini|desno|Krunisanje prvog iračkog kralja [[Kralj Fejsal I od Iraka|Fejsala I]] 1921.]] Na [[Kairska konferencija 1921.|konferenciji u Kairu 1921.]] Britanci su donijeli osnovice političke strukture Iraka, koja će trajati sve do [[14-julska revolucija|14-julske revolucije]] iz 1958. Za prvog iračkog kralja iz [[hašemit]]ske dinastije postavljen je [[Kralj Fejsal I od Iraka|Fejsal I]], sin [[Hussein ibn Ali|Huseina ibn Alija]], bivšeg [[šarif]]a [[Mekka|Mekke]]. Ustanovljena je i iračka vojska. Održavanjem [[plebiscit]]a, za potvrdu izbora kralja, Britanci su postavili osobu, koja će u svim političkim i vjerskim strukturama naći podršku, a biti dovoljno lojalan Britancima. Na plebiscitu se izjasnilo 96&nbsp;% za Fejsala. Civilnu upravu je imao [[Britansko mandatno područje u Mezopotamiji#Visoki komesari UK za Irak|visoki komesar UK za Irak]], a prvi je izabran [[Percy Zachariah Cox]]. Sprovođenje odluka kairske konferencije, nastavljeno je [[Britansko-irački ugovori|Britansko-iračkim ugovorom]] iz 1922, kojim se produžava britanska uprava nad Irakom. Uslijed pritiska protubritanskih vjerskih službenika i iračkih nacionalista, Fejsal I je pokušavao dogovorima, skratiti trajanje uprave. Znajući da je iračka monarhija ovisna od podrške Britanaca, a željeći izbjeći sudbinu i raspad monarhije kao u Siriji, Fejsal I je vodio prilagodljivu politiku sa Britancima. Dvadesetogodišnji ugovor, potpisan u oktobru 1922. određivao je da irački kralj poštiva britanske savjete, koji se tiču britanskih interesa, te da se slijedi nametnuta financijska politika, sve dok je Irak u [[deficit]]u u platnoj bilanci sa [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenim Kraljevstvom]]. Ugovor obavezuje Irak, da su britanski službenici zastupljeni u svih 18 ministrarstava, kao inspektori ili kontrolori. Kasniji financijski dogovor, odredio je da Irak plaća britanske političare u polovičnom iznosu, a Britanci se obavezuju na vojnu pomoć, te podržavaju prijem Iraka u [[Društvo naroda]]. Ugovor je vezao privredno i politički za Veliku Britaniju, te je Irak ostao ovisan od strane pomoći. Dana 1. oktobra 1922. britansko zrakoplovstvo je osnovalo ''RAF Iraq Command'', komandu koja je imala kontrolu nad svim britanskim snagama u Iraku.<ref>{{Cite web |url=http://www.rafweb.org/Cmd_O3.htm |title=rafweb.org |access-date=10. 7. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080806113118/http://www.rafweb.org/Cmd_O3.htm |archive-date=6. 8. 2008 |url-status=dead }}</ref> Odluka na kairskoj konferenciji o osnivanju iračke armije, bila je važna za stabilnost Iraka, u kom druge strukture nisu funkcionisale. Armija je dobila na značaju i uticaju, dok je politički sistem Iraka, bio pogođen privrednim i političkim krizama. Armija je bila podijeljena na visoke oficire, pretežno sunitskog porijekla, koji su služili još u osmanlijskoj vojsci i nižih oficira šiitskog porijekla. == Visoki komesari UK za Irak == * 1920–1923. Sir [[Percy Zachariah Cox]] * 1923–1928. Sir [[Henry Robert Conway Dobbs]] * 1928–1929. Sir [[Gilbert Falkingham Clayton]] * 1929–1932. Sir [[Francis Henry Humphrys]] == Naftna koncesija == Prije raspada [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]], [[Koncesija|koncesiju]] za korištenje [[Nafta|naftnih]] polja u [[vilajet]]u [[Vilajet Mosul|Mosul]] imala je od strane Britanaca kontrolirana, turska naftna kompanija [[Turkish Petroleum Company]] (TPC). Nakon [[Sykes–Picotov sporazum|Sporazuma Sykes-Picot]] 1916, područje je potpalo pod francusku upravu. [[Sporazum Long-Berenger|Sporazumom Long-Berenger]] iz 1919. [[Francuska]] se povukla iz tog područja, a za uzvrat je dobila 25&nbsp;% učešća u kompaniji TPC. Novi pregovori o koncesiji između britanske i iračke strane počeli su 1923. Prepreka u pregovorima je bio zahtjev [[Irak]]a o 20-procentnom udjelu u naftnoj kompaniji, isto toliko koliko je bio turski udjel, a utvrđen po odredbama [[Sporazum u San Remu|Sporazuma u San Remu]]. Na kraju pregovora irački su trgovci, uprkos protivljenju nacionalističkih krugova, pristali na nastavak koncesije. Zbog težnji Turske za područje Mosula, očekivana je odluka [[Društvo naroda|Društva naroda]], jer je bilo jasno da naftom bogato područje bez britanske pomoći, neće ostati u Iraku. U martu 1925. dogovorena je koncesija na 75&nbsp;godina, bez prava Iraka, koju je dobila TPC (danas [[IPC]]). == Zadnje godine == Potpisivanjem [[Britansko-irački sporazum|Britansko-iračkog sporazuma]] i rješenjem [[Mosulsko pitanje|Mosulskog pitanja]], iračka je politika dobila na novoj dinamici. Porastom standarda i promjenom socijalnih struktura, stvarala se nova klasa sastavljena od sunitskih i šiitskih zemljoposjednikam koji su konkurisali gradskim strukturama, oficirima i novoj birokraciji, stvorenoj od iračke uprave. Kako su te strukture bile postavljene od strane Britanaca ili u slučaju armije, sastavljene od bivših osmanlijskih oficira, sukob tih dviju klasa bio je neizbježan, a vladi u Bagdadu je nedostajao legitimitet većine, pogotovo zbog nedostatka demokratske tradicije u Iraku. Uprkos donošenju Ustava, biranju skupštine, iračka politika je bila raspodjeljena između grupacija i članova važnijih klanova. Nedostatak širih političkih institucija, kao i jačanje nacionalističkih struktura, spriječile su dalji demokratski razvoj. [[Britansko-irački sporazum]] iz 1930. predvidio je usku suradnju dviju zemalja u svim pitanjima vanjske politike, te vojnu pomoć u slučaju rata. Irak je garantirao Britancima korištenje vojnih baza u blizini [[Basra|Basre]] i kod [[Al Habanijah]]a, te pravo na prolaz vojnih trupa. Sporazum je potpisan na rok od 25 godina i stupio je na snagu prijemom [[Kraljevina Irak|Kraljevine Iraka]] u [[Društvo naroda]] 3. oktobra 1932. ==Nezavisnost== {{Glavni|Kraljevina Irak}} Proglašenjem nazavisnosti [[3. oktobar|3. oktobra]] 1932, prestala je britanska uprava nad ovim područjem. [[Kraljevina Irak]] je pod vodstvom hašemitske dinastije postojala sve do [[14-julska revolucija|iračke revolucije]] 1958. == Reference == {{reference}} == Literatura == * Barker, A. J.: ''The First Iraq War, 1914-1918: Britain's Mesopotamian Campaign'' (New York: Enigma Books, 2009). {{ISBN|978-1-929631-86-5}} * Jacobsen, Mark: ''Only by the Sword': British Counter‐insurgency in Iraq'', objavljeno u ''Small Wars and Insurgencies'' 2, Nr. 2 (1991): 323–63 * Vinogradov, Amal: ''The 1920 Revolt in Iraq Reconsidered: The Role of Tribes in National Politics'', objavljeno u ''International Journal of Middle East Studies'' 3, Nr. 2 (1972): 123–39 [[Kategorija:Historija Iraka]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1920.]] [[Kategorija:Historija Ujedinjenog Kraljevstva]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1932.]] d25smjc4uzsxedyxs61ye96xepiaylw 14 361484 3731955 2449612 2025-07-02T07:39:28Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1932.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1932.]] 2449612 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|193|2|1929|1940}} 5qq3wkg0mjm4vl7k7d6mpu7vy6obwkx 3732072 3731955 2025-07-02T07:54:38Z Panasko 146730 3732072 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1932}} {{BivšeDržave|193|2|1929|1940}} 6dqh2pm898jgpeq9v29eblpg4v5z79p 10 361485 3731855 3648849 2025-07-02T00:21:37Z KWiki 9400 3731855 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="toccolours" align=center |[[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{3}}}.|<<]] {{#if:{{{1|}}}| [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}0.|{{{1}}}0]]}} – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{4}}}.|>>]] |} [[Kategorija:Ukidanja u {{{1}}}{{{2}}}.|{{PAGENAME}}]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}{{#ifexpr:({{{1}}}0)mod100=0|0-tih|0-ih}}|{{{2}}}]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u politici|{{PAGENAME}}]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u međunarodnim odnosima|{{PAGENAME}}]] </includeonly> <noinclude>{{dokumentacija}} <!-- Kategorije i interwiki linkovi ispod ove linije --> </noinclude> [[Kategorija:Wikiprojekt "Bivše države"]] 4sgp0y0fbpd8sury178pf3fk3m5uc7y 3731892 3731855 2025-07-02T01:34:21Z KWiki 9400 3731892 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="toccolours" align=center |[[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{3}}}.|<<]] {{#if:{{{1|}}}| [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}0.|{{{1}}}0]]}} – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] – [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] [[:Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{4}}}.|>>]] |} [[Kategorija:Ukidanja u {{{1}}}{{{2}}}.|{{PAGENAME}}]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute {{{1}}}{{#ifexpr:({{{1}}}0)mod100=0|0-tih|0-ih}}|{{{2}}}]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u politici|{{PAGENAME}}]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u međunarodnim odnosima|{{PAGENAME}}]] </includeonly> <noinclude>{{dokumentacija}} <!-- Kategorije i interwiki linkovi ispod ove linije --> </noinclude> g67ig7i4huffda2rgaqjipz5fg1rppd 14 361488 3732019 2449634 2025-07-02T07:49:45Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]]: Standardizacija 2449634 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|199|2|1989|2000}} 66dg5vv09srwnwny0ou1g25wsameime 3732084 3732019 2025-07-02T07:56:46Z Panasko 146730 3732084 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1992}} {{BivšeDržave|199|2|1989|2000}} djduafioaxojfkvazejmxgyc4u09cpj 14 361489 3732013 2449641 2025-07-02T07:49:15Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1991.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1991.]]: Standardizacija 2449641 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|199|1|1989|2000}} bvlfs00kf3nuu4cln4n7lds8tvabg34 3732083 3732013 2025-07-02T07:56:39Z Panasko 146730 3732083 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1991}} {{BivšeDržave|199|1|1989|2000}} 97rya7cyp5stzvyeidu70247iljg15h 14 361495 3732047 2449660 2025-07-02T07:52:05Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2003.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2003.]]: Standardizacija 2449660 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|200|3|1999|2010}} ofwujqbwb8se56lb539crf4uztay8cu 3732087 3732047 2025-07-02T07:57:22Z Panasko 146730 3732087 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 2003}} {{BivšeDržave|200|3|1999|2010}} 9wazoo0hqmsx6ehd2ohbphdwnmi3z0h 14 361496 3732033 2449667 2025-07-02T07:50:21Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1994.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1994.]]: Standardizacija 2449667 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|199|4|1989|2000}} svtnbhw88733airskqe5c30kxq6lbbu 3732085 3732033 2025-07-02T07:56:54Z Panasko 146730 3732085 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1994}} {{BivšeDržave|199|4|1989|2000}} snboce1e6y9k2mwt6dknbjj3zw7jum4 14 361497 3732037 2449669 2025-07-02T07:50:55Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1995.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1995.]]: Standardizacija 2449669 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|199|5|1989|2000}} 1dbb8cg7ygygduzxr42ciifwt222bng 3732086 3732037 2025-07-02T07:57:01Z Panasko 146730 3732086 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1995}} {{BivšeDržave|199|5|1989|2000}} bqz6p87c8e0ea3fa1h36bnh0yn57ges 14 361651 3731943 2450299 2025-07-02T07:35:13Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1921.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1921.]]: Standardizacija 2450299 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|192|1|1919|1930}} paj2iow6usezi1x4zg3cx3v7l81atrw 3731945 3731943 2025-07-02T07:35:30Z Panasko 146730 3731945 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1921}} {{BivšeDržave|192|1|1919|1930}} 9mn3nktxlirvb8g55x46rrhf3cvipsd 0 364546 3732208 3288786 2025-07-02T10:15:23Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture izgrađene 2005.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2005.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732208 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stadion | naziv_stadiona = Barclaycard Arena | nadimak = | slika = [[Datoteka:Palacio de Deportes (Madrid) 02.jpg|250px]] | puni_naziv = | bivši_nazivi = Palacio de Deportes de la Comunidad de Madrid (do 2014) | lokacija = [[Madrid]], [[Španija]] | koordinate = {{coord|40|25|26|N|3|40|18.53|W|type:landmark_region:ES}} | početak_izgradnje = | izgrađen = | otvoren = 1960; 2005 | renoviran = | proširen = | zatvoren = 2002–2005 | srušen = | vlasnik = | operator = | površina = | semafor = | cijena_izgradnje = [[Euro|€]] 124 miliona | arhitekta = ''Enrique Hermoso'' i ''Paloma Huidobro'' (2005) | projektni_menadžer = | građevinski_inženjer = | servisni_inženjer = | glavni_poduzetnik = | glavni_poduzetnici = | kapacitet = 15,000 [[košarka]]<br>14,000 [[rukomet]] | rekordna_posjećenost = | dimenzije = | korisnici = [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]]<br />[[CB Estudiantes]]<br />[[EuroBasket]] ([[EuroBasket 2007|2007]])<br />[[Euroleague|Euroleague Final Four]] ([[Euroleague 2007–08 Final Four|2008]])<br />[[Copa del Rey de Baloncesto]] ([[Copa del Rey de Baloncesto 2005–06|2006]], [[Copa del Rey de Baloncesto 2008–09|2009]], [[Copa del Rey de Baloncesto 2010–11|2011]]) }} '''Palacio de Deportes de la Comunidad de Madrid''' (Bosanski: Sportski centar ''[[Zajednica Madrida|Zajednice Madrida]]''), od jula 2014 '''Barclaycard Arena''' zbog sponzorskih razloga,<ref>{{cite web|url=http://www.acb.com/redaccion.php?id=104950|title=El Palacio de los Deportes de la CAM se llamará Barclaycard Arena|publisher=ACB.com|date=3. 7. 2014|language=Spanish|access-date=1. 9. 2014|archive-date=3. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303214925/http://www.acb.com/redaccion.php?id=104950|url-status=dead}}</ref> je [[arena|zatvorena sportska arena]] smještena u [[Madrid|gradu Madridu]], [[Španija]]. Kapacitet dvorane je 15.000 ljudi za [[košarka]]ške utakmice, 14.000 za [[rukomet]]ne utakmice i 18.000 za koncerte. Prethodna građevina, koja je izgrađena 1960, uništena je u požaru 2001. Arhitekti Enrique Hermoso i Paloma Huidobro su projektovali novu dvoranu u [[High-tech arhitektura|''High-Tech'']] stilu i izgrađena je na istom mjestu između 2002 i 2005. Arena je ugostila dva velika međunarodna [[košarka]]ška događaja u prvoj deceniji 21. stoljeća. Ugostila je knockout fazu [[Evropsko prvenstvo u košarci 2007.|EuroBasketa 2007]], i sljedeće godine je bila domaćin [[Euroleague]] [[Euroleague Final Four 2007/08|Final Foura 2008]] [[Euroleague]]. Tri puta je bila domaćin završnice [[Copa del Rey de Baloncesto|Copa del Rey]] košarke i to [[Copa del Rey de Baloncesto 2005/06|2006]], [[Copa del Rey de Baloncesto 2008/09|2009]] i [[Copa del Rey de Baloncesto 2010/11|2011]]. Arena će ugostiti finale [[Svjetsko prvenstvo u košarci 2014.|Svjetskog prvenstva u košarci 2014.]] i [[Euroleague Final Four 2014/15|Euroleague Final Four 2015]]. == Događaji == === 1900 === {{col-begin}} {{col-3}} *1961: I [[Jazz]] World Music Festival *1974: Ballet Krasnolarsk *1979: [[Bee Gees]] *1985: [[Sting (musician)|Sting]] *1986: [[Elton John]] <small>([[Ice on Fire Tour]])</small> {{col-3}} *1989: [[Paul McCartney]] <small>([[The Paul McCartney World Tour]])</small> *1990: [[Phil Collins]] <small>([[Seriously, Live! World Tour]])</small> *1990: [[Luciano Pavarotti]] *1991: [[Gloria Estefan]] <small>(Into the Light World Tour)</small> *1992: [[Nirvana (band)|Nirvana]] {{col-3}} *1993: [[Whitney Houston]] <small>([[The Bodyguard World Tour]])</small> *1994: Nirvana *1997: [[Backstreet Boys]] <small>([[Backstreet's Back Tour]])</small> *1997: [[Laura Pausini]] <small>([[World Wide Tour 1997]])</small> *1998: [[Spice Girls]] <small>([[Spiceworld: The Tour]])</small> *1998: [[Mónica Naranjo]] <small>(Palabra de mujer Tour)</small> {{col-end}} === 2000 === {{col-begin}} {{col-3}} *2000: [[Enrique Iglesias]] *2000: [[AC/DC]] <small>([[Stiff Upper Lip World Tour]])</small> *2000: [[Mónica Naranjo]] <small>(Minage Tour)</small> *2000: [[Mariah Carey]] <small>([[Rainbow World Tour]])</small> *2003: [[Shakira]] <small>([[Tour of the Mongoose]])</small> *2004: [[Anastacia]] <small>([[Live at Last Tour]])</small> *2005: [[Queen (band)|Queen]] *2005: [[Oasis (band)|Oasis]] <small>([[Don't Believe the Truth Tour]])</small> *2005: [[Bruce Springsteen]] <small>([[Devils & Dust Tour]])</small> *2006: [[The Who]] <small>([[The Who Tour 2006–2007]])</small> *2006: [[Muse]] <small>([[Black Holes and Revelations Tour]])</small> *2006: [[Pearl Jam]] <small>([[Pearl Jam 2006 World Tour]])</small> *2007: [[Luis Miguel]] <small>([[Mexico En La Piel Tour]])</small> *2007: [[Beyoncé Knowles|Beyoncé]] <small>([[The Beyoncé Experience]])</small> {{col-3}} *2007: [[Marilyn Manson]] *2007: Bruce Springsteen <small>([[Magic Tour (Bruce Springsteen)|Magic Tour]])</small> *2007: The Who <small>(The Who Tour 2006–2007)</small> *2007: [[50 Cent]] *2007: [[Pet Shop Boys]] <small>([[Fundamental Tour]])</small> *2008: [[Alicia Keys]] <small>([[The Freedom Tour]])</small> *2008: Backstreet Boys <small>([[Unbreakable Tour]])</small> *2008: [[Kylie Minogue]] <small>([[KylieX2008]])</small> *2008: [[Marea (band)|Marea]] *2008: [[RBD]] <small>([[Empezar desde Cero Tour 2008]])</small> *2008: [[Coldplay]] <small>([[Viva la Vida Tour]])</small> *2008: [[Enrique Bunbury]] *2008: Premios [[Los 40 Principales]] {{col-3}} *2008: [[Mónica Naranjo]] <small>(Tarántula Tour)</small> *2009: [[The Killers]] <small>([[Day & Age World Tour]])</small> *2009: AC/DC <small>([[Black Ice World Tour]])</small> *2009: Oasis <small>([[Dig Out Your Soul Tour]])</small> *2009: [[Il Divo]] *2009: Beyoncé <small>([[I Am... Tour]])</small> *2009: [[The Jonas Brothers]] <small>([[Jonas Brothers World Tour 2009]])</small> *2009: [[Slipknot (band)|Slipknot]] <small>([[All Hope Is Gone World Tour]])</small> *2009: [[Metallica]] <small>([[World Magnetic Tour]])</small> *2009: [[Laura Pausini]] <small>([[World Tour 09]])</small> *2009: [[Green Day]] <small>([[21st Century Breakdown World Tour]])</small> *2009: [[Katy Perry]] <small>([[Hello Katy Tour]])</small> {{col-end}} === 2010 === {{col-begin}} {{col-3}} *2010: [[Tokio Hotel]] *2010: [[Kiss (bend)|KISS]] <small>([[Sonic Boom Over Europe Tour]])</small> *2010: [[Shakira]] <small>([[The Sun Comes Out World Tour]])</small> *2010: [[Lady Gaga]] <small>([[The Monster Ball Tour]])</small> *2011: [[Taylor Swift]] <small>([[Speak Now World Tour]])</small> {{col-3}} *2011: [[Roger Waters]] <small>([[The Wall Live (concert tour)|The Wall Live]])</small> *2011: [[Foo Fighters]] <small>(Wasting Light World Tour)</small> *2011: [[Justin Bieber]] <small>([[My World Tour]])</small> *2011: [[Rihanna]] <small>([[Loud Tour]])</small> {{col-3}} *2012: Laura Pausini <small>([[Inedito World Tour]])</small> *2012: Luis Miguel <small>([[Luis Miguel Tour]])</small> *2012: [[Jennifer Lopez]] <small>([[Dance Again World Tour]]</small> *2012: Muse <small>([[The 2nd Law Tour]])</small> *2012: [[Michael Jackson: The Immortal World Tour]] *2012: [[Arctic Monkeys]] <small>(Suck It and See tour)</small> *2014: [[Miley Cyrus]] <small>([[Bangerz Tour]])</small> *2014: [[Kylie Minogue]] <small>([[Kiss Me Once Tour]])</small> {{col-end}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Palacio de Deportes de la Comunidad de Madrid}} *[http://www.palaciodedeportes.com/ Palacio de Deportes - Oficijelna stranica] *[http://www.euroleague.net/item/30578 2008 Final Four dvorane] na Euroleague.net {{coord|40|25|26|N|3|40|18|W|display=title|region:ES-M_type:landmark_source:dewiki}} == Reference == {{reflist}} {{Svjetsko prvenstvo u košarci 2014.}} {{DEFAULTSORT:Palacio De Deportes De La Comunidad De Madrid}} [[Kategorija:Košarkaške dvorane u Španiji]] [[Kategorija:Sportske dvorane u Madridu]] [[Kategorija:Sportske dvorane izgrađene 1960.]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2005.]] [[Kategorija:Dvorane za badminton]] [[Kategorija:Dvorane Svjetskog prvenstva u košarci 2014.]] psz3kbi8b3lpc1y7d8vfv6yde1ymjrx 0 365908 3732028 3675631 2025-07-02T07:50:01Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732028 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Semberija | izvorno_ime = Српска аутономна област Семберија | genitiv = SAO Semberije | razdoblje = 1991-92. | država_prije1 = SR Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Republika Srpska (1992–1995) | država_poslije_zastava1 = Flag of the Republika Srpska.svg | zastava = Flag of Republika Srpska.svg | grb = Coat of arms of the Serbian Autonomous Oblasts.svg | uzrečica = | himna = | karta = SAO_BIH_1991_1992.png | glavni_grad = [[Bijeljina]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''SAO Semberija''' (''Srpska autonomna oblast Semberija'' ili ''SAO Sjeveroistočna Bosna'') je bila samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] (SAO) u [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] (SR BiH). Postojala je od [[1991]]-[[1992|92.]], kada se ujedinila sa ostalim samoproglašenim srpskim autonomnim područjima u [[BiH|Bosni i Hercegovini]] i oformila [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]]. Glavni grad ove oblasti bila je [[Bijeljina]]. SAO Semberija je bila poznata i pod nazivom ''SAO Semberija i Majevica''. == Također pogledajte == * [[SAO Bosanska krajina]] * [[SAO Hercegovina]] * [[SAO Romanija]] == Izvori == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u SR Bosni i Hercegovini|Semberija]] [[Kategorija:1991. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Bijeljina]] a71q5m0ekf2hr6m599epjnh22ettbrg 0 365911 3732026 3675632 2025-07-02T07:50:00Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732026 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Romanija | izvorno_ime = Српска аутономна област Романија | genitiv = SAO Romanije | razdoblje = 1991-92. | država_prije1 = SFRJ | država_prije1 = SR Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Republika Srpska (1992–1995) | država_poslije_zastava1 = Flag of the Republika Srpska.svg | zastava = Flag of Republika Srpska.svg | grb = Coat of arms of the Serbian Autonomous Oblasts.svg | uzrečica = | himna = | karta = Srpske autonomne oblasti u Bosni i Hercegovini u studenome 1991.png | glavni_grad = [[Pale]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }}{{Nedostaju izvori}} '''SAO Romanija''' (''Srpska autonomna oblast Romanija'' ili ''SAO Romanija-Birač'') je bila samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] (SAO) u [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] (SR BiH). Postojala je od [[1991]]-[[1992|92.]], kada se ujedinila sa ostalim samoproglašenim srpskim autonomnim područjima u [[BiH|Bosni i Hercegovini]] i oformila [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]]. Glavni grad ove oblasti bio je [[Pale]]. Srpska autonomna oblast Romanija formirana je [[9. novembar|9. novembra]] [[1991]]. Reorganizacijom srpskih autonomnih oblasti [[21. novembar|21. novembra]] spaja se sa [[SAO Birač|Srpskom autonomnom oblasti Birač]] i tada nastaje Srpska autonmna oblast Romanija-Birač, koja [[9. januar]]a [[1992]]. godine ulazi u sastav [[Republika Srpska|Srpske Republike Bosne i Hercegovine]]. U sastav SAO Romanije ušle su općine: [[Pale]], [[Sokolac]], [[Šekovići]], [[Vlasenica]], [[Milići]] i [[Han Pijesak]]. Srpske vlasti su također imali u planu da pripoje općinu [[Olovo (grad)|Olovo]] ovoj oblasti. == Također pogledajte == * [[SAO Bosanska krajina]] * [[SAO Hercegovina]] * [[SAO Semberija]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u SR Bosni i Hercegovini|Romanija]] [[Kategorija:1991. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Pale (Republika Srpska)]] 5o43tcqlssxgu1hxsc0stbggfluswa8 0 366642 3732025 3675628 2025-07-02T07:49:59Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732025 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Hercegovina | izvorno_ime = Српска аутономна област Херцеговина | genitiv = SAO Hercegovine | razdoblje = 1991–92 | država_prije1 = SR Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Republika Srpska (1992–1995) | država_poslije_zastava1 = Flag of the Republika Srpska.svg | zastava = Flag of Republika Srpska.svg | grb = Coat of arms of the Serbian Autonomous Oblasts.svg | uzrečica = | himna = | karta = Srpske autonomne oblasti u Bosni i Hercegovini u studenome 1991.png | glavni_grad = [[Trebinje]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }}{{Nedostaju izvori}} '''SAO Hercegovina''' (''Srpska autonomna oblast Hercegovina'', ''SAO Istočna Hercegovina'' ili ''SAO Stara Hercegovina'') bila je samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] (SAO) u [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] (SR BiH). Postojala je od 1991. do 1992, kada se ujedinila sa ostalim samoproglašenim srpskim autonomnim područjima u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i oformila [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]]. Glavni grad ove oblasti bio je [[Trebinje]], a SAO Hercegovini su pripadale općine sa većinskim srpskim stanovništvom. Srpska autonomna oblast Hercegovina formirana je odlukom ''Skupštine Zajednica općina Istočne Hercegovine'', te je ta Zajednica rasformirana 27. maja 1991, a pretvorena u SAO 12. septembra 1991. Glavni grad je bio [[Trebinje]], a osnivač i njen predsjednik je bio gradonačelnik Trebinja [[Božidar Vučurević]]. == Također pogledajte == * [[SAO Bosanska krajina]] * [[SAO Romanija]] * [[SAO Semberija]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u SR Bosni i Hercegovini|Hercegovina]] [[Kategorija:1991. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Hercegovina]] [[Kategorija:Trebinje]] 12nqpamfm4tnq0i82hekq7dcg0n3gt1 0 366645 3732024 3675630 2025-07-02T07:49:58Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732024 wikitext text/x-wiki {{Razlikovati|SAO Krajina}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Bosanska krajina | izvorno_ime = Српска аутономна област Босанска Крајина | genitiv = SAO Bosanske krajine | razdoblje = 1991–92 | država_prije1 = SR Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Republika Srpska (1992–1995) | država_poslije_zastava1 = Flag of the Republika Srpska.svg | zastava = Flag of Republika Srpska.svg | grb = Coat of arms of the Serbian Autonomous Oblasts.svg | uzrečica = | himna = | karta = Srpske autonomne oblasti u Bosni i Hercegovini u studenome 1991.png | glavni_grad = [[Banja Luka]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''SAO Bosanska krajina''' (''Srpska autonomna oblast Bosanska krajina'' ili ''Autonomna oblast Krajina'') bila je samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] (SAO) u [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] (SR BiH). Postojala je od 1991. do 1992, kada se ujedinila sa ostalim samoproglašenim srpskim autonomnim područjima u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i oformila [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]]. Glavni grad ove oblasti bila je [[Banja Luka]], a SAO Bosanska krajina su pripadale općine sa većinskim srpskim stanovništvom. == Historija == Srpska autonomna oblast Hercegovina formirana je u ljeto i jesen 1991. odlukom ''Skupštine zajednica općina Bosanske krajine'', a pretvorena u SAO 16. septembra 1991. U početku nije uključivala općinu [[Prijedor]] te dijelove [[Cazinska Krajina|Cazinske krajine]]. Dana 16. septembra 1991, Zajednica općina Bosanske krajine postaje ''Autonomna regija Krajina (ARK)'', koja se sastojala od sljedećih općina: [[Banja Luka]], [[Bihać]] - [[Ripač]], [[Kozarska Dubica]], [[Gradiška]], [[Bosanska Krupa]], [[Novi Grad]], [[Bosanski Petrovac]], [[Čelinac]], [[Donji Vakuf]] , [[Ključ (općina)|Ključ]], [[Kneževo]], [[Kotor-Varoš|Kotor Varoš]], [[Prijedor]], [[Prnjavor]], [[Sanski Most]], [[Šipovo]], [[Laktaši]] i [[Teslić]]. Dana 24. oktobra 1991. formira se ''Skupština srpskih naroda u Bosni i Hercegovini'', u kome je većinu imala [[Srpska demokratska stranka]]. Na toj skupštini, 9. januara 1992. usvojena je deklaracija kojom se proglašava [[Republika Srpska|Republiku Srpsku Bosnu i Hercegovinu]], čime je regija Bosanske krajine postala dio ove novoformirane republike.<ref>[http://www.icty.org/cases/party/673/4]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140830142020/http://www.icty.org/cases/party/673/4|date=30. 8. 2014}}<span> </span>''Suđenje Brđaninu''<span>, </span>[[Haški tribunal|Međunarodni sud pravde za bivšu Jugoslaviju]]</ref> Postojali su pokušaji tokom 1991. da se ''ARK'' spoji sa [[SAO Krajina|SAO Krajinom]], samoproglašenom srpskom oblašću u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. Dana 12. septembra ARK službeno mijenja ime u SAO Bosanska krajina. == Također pogledajte == * [[SAO Hercegovina]] * [[SAO Romanija]] * [[SAO Semberija]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u SR Bosni i Hercegovini|Bosanska krajina]] [[Kategorija:1991. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Historija Banje Luke]] 5ldqtmb5lvoyechw2dvtchhgk679pp9 0 367323 3731900 3141541 2025-07-02T07:17:54Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1392.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1392.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731900 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Goryeo | izvorno_ime = 고려국 (hangul) <br> 高麗國 (hanja) | genitiv = Kraljevine Goryeo | razdoblje = 918-1392 | država_prije1 = Kasnija tri kraljevstva | država_prije_zastava1 = |konvencionalno_dugo_ime = |kratko_ime = Goryeo |kontinent = Azija |region = Korejski poluotok |zemlja= Koreja |vlast_tip = monarhija |godina_početak = 918 |godina_kraj = 1392 |događaj_početak = Krunidba [[Taejo od Goryeoa|Taejoa]] |datum_početak = 15. jun 918. |događaj_kraj = Abdikacija [[Gongyang od Goryeoa|Gongyanga]] |datum_kraj = 17. jul 1392. |događaj1 = Ujedinjenje [[Kasnija tri kraljevstva]] |datum_događaj1 = 936 |događaj2 = [[Goryeo-kitanski ratovi|Korejsko-kitanski ratovi]] |datum_događaj2 = 993 - 1019 |događaj3 = [[Mongolske invazije Koreje|Mongolske invazije]] |datum_događaj3 = 1231 - 1270 |događaj4 = dovršetak [[Tripitaka Koreana|Tripitake Koreane]] |datum_događaj4 = 1251 |događaj_pre = Nastanak [[Kasnija tri kraljevstva]] |datum_pre = 900 |p1 = Taebong |zastava_p1 = [[Datoteka:Sin escudo.svg|20 px]] |p2 = Silla |zastava_p2 = [[Datoteka:Sin escudo.svg|20 px]] |p3 = Balhae |zastava_p3 = [[Datoteka:Sin escudo.svg|20 px]] |p4 = Kasniji Baekje |zastava_p4 = [[Datoteka:Sin escudo.svg|20 px]] |s1 = Dinastija Joseon |zastava_s1 = Flag of Korea 1882.svg |slika_karta = Locationmap Goryeo.png |slika_karta_opis = Goryeo 1374. |glavni_grad = [[Kaesong|Gaegyeong]]<small><br />(919-1232)</small><br />[[Otok Ganghwa|Gangwha]]<small><br />(1232-1270)</small><br />[[Kaesong|Gaegyeong]]<small><br />(1270-1392)</small> |latd= 37|latm= 58|latNS= N|longd= 126|longm= 33|longEW= E |domaći_jezici = [[srednjokorejski]] |religija = [[korejski budizam]], [[korejsko konfucijanstvo]], [[korejski taoizam]], [[korejski šamanizam]] |titula_vođa = [[Monarch|Emperor, King]] |vođa1 = [[Taejo od Goryeoa|Taejo]] (first) |godina_vođa1 = 918 - 943 |vođa2 = [[Gwangjong od Goryeoa|Gwangjong]] |godina_vođa2 = 949 - 975 |vođa3 = [[Seongjong od Goryeoa|Seongjong]] |godina_vođa3 = 981-997 |vođa4 = [[Munjong od Goryeoa|Munjong]] |godina_vođa4 = 1046 - 1083 |vođa5 = [[Gongmin od Goryeoa|Gongmin]] |godina_vođa5 = 1351 - 1374 |vođa6 = [[Gongyang od Goryeoa|Gongyang]] (posljednji) |godina_vođa6 = 1389 - 1392 | |titula_zamjenik = [[Vojna vlast|Vođa vojne vlade]] |zamjenik1 = [[Yi Go]] (prvi) |godina_zamjenik1 = 1170-1171 |zamjenik2 = [[Yi Ui-bang]] |godina_zamjenik2 = 1171-1174 |zamjenik3 = [[Choe Chung-heon]] |godina_zamjenik3 = 1196-1219 |zamjenik4 = [[Im Yu-mu]] (posljednji) |godina_zamjenik4 = 1270 }} '''Dinastija Goryeo''' ili '''Koryŏ''' (918–1392) ({{Kor|고려국|高麗國}}) bila je [[korejska]] dinastija koju je godine 918. osnovao [[Taejo od Goryeoa|car Taejo]], zajedno sa državom čiji će se naziv kasnije izgovarati kao ''Koreja''. Godine 936. je ujedinila tadašnja [[Kasnija tri kraljevstva]] i vladala najvećim dijelom [[Korejski poluotok|Korejskog poluotoka]] sve dok 1392. nije zbačena od strane nove [[Dinastija Joseon|dinastije Joseon]]. Goryeo je svoje granice proširila do današnjeg [[Wonsan]]a na sjeveroistoku (936–943) i rijeke [[Jalu|Amnok]] (993) te konačno cijelog Korejskog poluotoka (1374). == Historija == Period Goryeo u korejskoj historiji je najpoznatiji po ''[[Tripitaka Koreana]]'' &mdash; znamenitim [[budizam|budističkim]] spisima (''[[Tripitaka]]'') , kao i prvim [[pokretna slova|pokretnim slovima]] 1234. koje su poslužile za izradu najstarije danas sačuvane štampane knjige na svijetu ''[[Jikji]]ja'', godine 1377. Dinastija Goryeo je nastala u procesu slabljenja države [[Silla]], koja je od oko 668. do 900. dominirala najvećim dijelom Koreje. Godine 900. se protiv Sille pobunio [[Gyeon Hwon]] u oblasti [[Jeolla]] i obnovio državu [[Hubaekje]], a [[Gung Ye]] je u sjevernim dijelovima stvorio državu [[Taebong|Hugoguryeo]] (Taebong). U službu potonje je kao vojskovođa ušao [[Taejo od Goryeoa|Wang Geon]], sin lokalnog velmože. On je 918. digao ustanak protiv Gung Yea i ubio ga, osnovavši Goryeo. Godine 935. je pokorio državu [[Silla]], a godine 936. Hubaekje čime je Koreja postala ujedinjena pod dinastijom koja će vladati sljedećih 474 godina. Međutim, do 14. vijeka je Goyeo pala pod uticaj [[Mongoli|mongolske]] dinastije [[Dinastija Yuan|Yuan]] koja je zavladala susjednom Kinom. Iako je [[Vladari Koreje#Goryeo|kralj]] [[Gongmin od Goryeoa|Gongmin]] uspio osloboditi svoju državu mongolske vlasti, godine 1392. je posljednjeg Goryeo kralja [[Gongyang od Goryeoa|Gongyanga]] svrgnuo njegov general [[Taejo od Joseona|Yi Seonggye]] i osnovao novu dinastiju; Gonyang je ubijen 1394. Ime "Goryeo" je došlo od imena "[[Goguryeo]]", koje je koristilo jedno od drevnih [[Tri kraljevstva Koreje]], a koje je promijenilo ime u "Goryeo" pod kraljem [[Jangsu od Goguryeoa|Jangsuom]] u 5. vijeku. Naziv '''"Koreja"''' koji se koristi u mnogim svjetskim jezicima potiče od riječi "Goryeo." <ref>''Encyclopedia of World History'', Vol II, P238 Koryo Dynasty</ref> == Izvori == {{reference}} == Literatura == * [[Sem Vermeersch|Vermeersch, Sem]]. (2008). ''The Power of the Buddhas: the Politics of Buddhism during the Koryǒ Dynasty (918-1392).'' Cambridge: Harvard University Press. 13-{{ISBN|978-0-674-03188-3}}/10-{{ISBN|0-674-03188-1}}; [http://www.worldcat.org/title/power-of-the-buddhas-the-politics-of-buddhism-during-the-koryo-dynasty-918-1392/oclc/213407432 OCLC 213407432] [[Kategorija:Goryeo|*]] [[Kategorija:Historija Koreje]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1392.]] [[Kategorija:Bivše države u Aziji]] 9g5et24bdm8uaosnld93cl9ea25sbgu 14 374863 3732058 2510480 2025-07-02T07:53:15Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2012.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2012.]]: Standardizacija 2510480 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|201|2|2001|2020}} i3jyw72q9zr249ipe8wgbyexgv02kqe 3732089 3732058 2025-07-02T07:57:43Z Panasko 146730 3732089 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 2012}} {{BivšeDržave|201|2|2001|2020}} 07ddx4z0smluwc7t6foakf3exvegwzo 10 380419 3731853 3649043 2025-07-01T23:46:03Z KWiki 9400 "StreljaŠtvo", ali "streljaČki". 3731853 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Commonscat|{{{1}}}{{{2}}} in biathlon}} {{Biatlon portal}} {| class="toccolours hlist" align=right | *'''<small> [[:Kategorija:{{#ifexpr: ({{{3}}}0)mod100 = 0 |{{{3}}}0-te |{{{3}}}0-e}} u biatlonu|{{#ifexpr: ({{{3}}}0)mod100 = 0 |{{{3}}}0-te |{{{3}}}0-e}}]]</small>''' [[:Kategorija:{{{3}}}9. u biatlonu|<<]] [[:Kategorija:{{{1}}}0. u biatlonu|{{{1}}}0]] * [[:Kategorija:{{{1}}}1. u biatlonu|{{{1}}}1]] * [[:Kategorija:{{{1}}}2. u biatlonu|{{{1}}}2]] * [[:Kategorija:{{{1}}}3. u biatlonu|{{{1}}}3]] * [[:Kategorija:{{{1}}}4. u biatlonu|{{{1}}}4]] * [[:Kategorija:{{{1}}}5. u biatlonu|{{{1}}}5]] * [[:Kategorija:{{{1}}}6. u biatlonu|{{{1}}}6]] * [[:Kategorija:{{{1}}}7. u biatlonu|{{{1}}}7]] * [[:Kategorija:{{{1}}}8. u biatlonu|{{{1}}}8]] * [[:Kategorija:{{{1}}}9. u biatlonu|{{{1}}}9]] [[:Kategorija:{{{4}}}0. u biatlonu|>>]] '''<small> [[:Kategorija:{{#ifexpr: ({{{4}}}0)mod100 = 0 |{{{4}}}0-te |{{{4}}}0-e}} u biatlonu|{{#ifexpr: ({{{4}}}0)mod100 = 0 |{{{4}}}0-te |{{{4}}}0-e}}]]</small>''' |} [[Kategorija:Biatlon po godinama]] [[Kategorija:{{#ifexpr: ({{{1}}}0)mod100 = 0 |{{{1}}}0-te |{{{1}}}0-e}} u biatlonu]] [[Kategorija:{{{5}}}. vijek u biatlonu]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u sportu|Biatlon]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u zimskim sportovima|Biatlon]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u streljačkim sportovima|Biatlon]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni biatlona]] {{Dokumentacija}} </noinclude> cmduigbsum5hvn88mng18i2r6jc9fkf 3731854 3731853 2025-07-01T23:58:05Z KWiki 9400 @[[Korisnik:AnToni|Toni]]: Svrstava li se biatlon zvanično pod streljaštvo ili samo pod zimske sportove? Vidim da je to neujednačeno na drugim jezičkim projektima. Treba prvo to razriješiti prije pravljenja kategorija. 3731854 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Commonscat|{{{1}}}{{{2}}} in biathlon}} {{Biatlon portal}} {| class="toccolours hlist" align=right | *'''<small> [[:Kategorija:{{#ifexpr: ({{{3}}}0)mod100 = 0 |{{{3}}}0-te |{{{3}}}0-e}} u biatlonu|{{#ifexpr: ({{{3}}}0)mod100 = 0 |{{{3}}}0-te |{{{3}}}0-e}}]]</small>''' [[:Kategorija:{{{3}}}9. u biatlonu|<<]] [[:Kategorija:{{{1}}}0. u biatlonu|{{{1}}}0]] * [[:Kategorija:{{{1}}}1. u biatlonu|{{{1}}}1]] * [[:Kategorija:{{{1}}}2. u biatlonu|{{{1}}}2]] * [[:Kategorija:{{{1}}}3. u biatlonu|{{{1}}}3]] * [[:Kategorija:{{{1}}}4. u biatlonu|{{{1}}}4]] * [[:Kategorija:{{{1}}}5. u biatlonu|{{{1}}}5]] * [[:Kategorija:{{{1}}}6. u biatlonu|{{{1}}}6]] * [[:Kategorija:{{{1}}}7. u biatlonu|{{{1}}}7]] * [[:Kategorija:{{{1}}}8. u biatlonu|{{{1}}}8]] * [[:Kategorija:{{{1}}}9. u biatlonu|{{{1}}}9]] [[:Kategorija:{{{4}}}0. u biatlonu|>>]] '''<small> [[:Kategorija:{{#ifexpr: ({{{4}}}0)mod100 = 0 |{{{4}}}0-te |{{{4}}}0-e}} u biatlonu|{{#ifexpr: ({{{4}}}0)mod100 = 0 |{{{4}}}0-te |{{{4}}}0-e}}]]</small>''' |} [[Kategorija:Biatlon po godinama]] [[Kategorija:{{#ifexpr: ({{{1}}}0)mod100 = 0 |{{{1}}}0-te |{{{1}}}0-e}} u biatlonu]] [[Kategorija:{{{5}}}. vijek u biatlonu]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u sportu|Biatlon]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u zimskim sportovima|Biatlon]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u streljaštvu|Biatlon]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni biatlona]] {{Dokumentacija}} </noinclude> scnb9awnsdnzrraimjfswnck0du7jyk 10 389125 3732151 3644872 2025-07-02T09:57:21Z Panasko 146730 3732151 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="toccolours" align=right |{{small|'''[[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}0-ih|Aerodromi osnovani {{{1}}}0-ih]]'''}} ← | [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}0.|{{{1}}}0]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] – [[:Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] | |→ {{small|'''[[:Aerodromi osnovani {{{3}}}0-ih|Aerodromi osnovani {{{3}}}0-ih]]'''}} |} [[Kategorija:Aerodromi po godinama osnivanja|{{{1}}}{{{2}}}]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Aerodromi {{{4}}}. vijeka]] [[Kategorija:Aerodromi osnovani {{{1}}}0-ih]] [[Kategorija:Avijacija u {{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Transportna infrastruktura izgrađena {{{1}}}{{{2}}}.]] </includeonly><noinclude>{{Šablon za automatsku kategorizaciju}} [[Kategorija:Šabloni za automatsku kategorizaciju]] </noinclude> jmyagkfzy88wtsqtyb0mpgwhnahn3yf 14 389185 3732166 2814092 2025-07-02T10:03:28Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1930.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1930.]]: Standardizacija 2814092 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|193|0|192|194|20}} guda1jb6bma85t691xnu8niaeziwjmh 14 389186 3732158 3227105 2025-07-02T10:01:04Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 20. vijeku]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 20. vijeku]]: Standardizacija 3227105 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Arhitektura u 20. vijeku]] [[Kategorija:Osnivanja u 20. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture po vijeku osnivanja]] 6xxh110emkwjjgeije0a15uvqacrr0u 0 390563 3732182 3531089 2025-07-02T10:08:14Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1953.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1953.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732182 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Nije na bosanskom|srpskog}} [[Datoteka:Gazimestan, May 2000.jpg|thumb|250px|right|Spomenik na Gazimestanu.]] [[Datoteka:Na Gazimestanu 2014.JPG|thumb|250px|Posjetioci iz Beograda obilaze Gazimestan 2014.]] '''Gazimestan''' je uzvišenje na sjeveroistoku [[Priština|Prištine]] (626 m), pet kilometara od grada, kraj magistrale za [[Kosovska Mitrovica|Kosovsku Mitrovicu]]. Na njemu je vođena [[Bitka na Kosovu|Kosovska bitka]] 28. juna [[1389]]. godine. Na uzvisini je Spomenik kosovskim junacima, koji je podigla Narodna Republika Srbija [[1953]]. godine. Nedaleko, kilometar prema selu [[Lazarevo|Lazarevu]] se nalazi Muratovo turbe (grob ubijenog sultana [[Murat I|Murata]]), a na jugu, na 500 m, Barjaktarevo turbe.<ref>[http://www.spomenici.heritage.gov.rs/lat/nkd/pregled/gazimestan_pr BAZA NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304130716/http://www.spomenici.heritage.gov.rs/lat/nkd/pregled/gazimestan_pr |date=4 Mart 2016 }}, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture – Beograd, pristupljeno 29. juna 2015.</ref> [[1989]]. godine je postavljena i ploča od bijelog mermera (gdje je nekad i bio ''Mramorni stub'') na kojoj je [[Natpis na Mramornom stubu|ispisan natpis]] [[despot Stefan Lazarević|despota Stefana Lazarevića]]. Na Gazimestanu je, na [[Vidovdan]], [[1989]]. godine održana proslava [[600]]. godišnjice [[Bitka na Kosovu|Kosovske bitke]] kojoj je prisustvovalo oko milion ljudi{{Izvor}}. Neki historičari i bivši jugoslovenski političari smatraju da je tada [[Slobodan Milošević]] u svom [[Govor na Gazimestanu|govoru]]<ref name="cmes.arizona.edu">http://cmes.arizona.edu/sites/cmes.arizona.edu/files/SLOBODAN%20MILOSEVIC_speech_6_28_89.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150319211516/http://cmes.arizona.edu/sites/cmes.arizona.edu/files/SLOBODAN%20MILOSEVIC_speech_6_28_89.pdf |date=19. 3. 2015 }} (en)</ref> najavio raspad [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]]{{Izvor}}. Kompleks Gazimestana sa [[spomenik|spomenicima]] i [[božur]]ima je bio pod zaštitom države do [[1999]]. godine. Sada ga čuvaju međunarodne snage. U blizini spomenika je privatna ergela konja i konjički klub koji terene Gazimestana koristi kao hipodrom.<ref name="danas.rs">http://www.danas.rs/danasrs/periskop/na_grdnom_sudilistu.48.html?news_id=284456</ref> Srbi se svake godine na Vidovdan okupljaju kod Spomenika kosovskim junacima na Gazimestanu, a [[Srpska pravoslavna crkva]] održi spomen. == Reference == {{reference}} == Također pogledajte == * [[Bitka na Kosovu]] {{Commonscat|Gazimestan}} [[Kategorija:Spomenici na Kosovu]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1953.]] [[Kategorija:Spomenici kulture od izuzetnog značaja]] [[Kategorija:Historija Kosova]] p8l3uml5x7xuaoqi0ibbs6wa5k5bsu6 0 397222 3731751 3594444 2025-07-01T14:13:20Z Unknown General17 167757 3731751 wikitext text/x-wiki {{Tačnost}} {{Infokutija rat | sukob = Opsada Bihaća | dio = [[Rat u Bosni i Hercegovini]] | slika = [[Datoteka:Western Bosnia 1994.png|280px]] | opis = | datum = [[12. juni]] [[1992]] – [[4. august]] [[1995]]. | mjesto = Bihaćki okrug [[Bosna i Hercegovina]] | casus = | rezultat = Pobjeda snaga ARBiH i HV i oslobađanje Bihaćkog okruga | posjed = | strana1 = '''1992–95:'''<br />[[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Armija Republike Bosne i Hercegovine]] | strana2 = '''1992–95:'''<br />[[Datoteka:Flag_of_Republika_Srpska.svg|30px|border]] [[Vojska Republike Srpske]]<br /> [[Datoteka:State_Flag_of_Serbian_Krajina_(1991).svg|30px|border]] [[Republika srpska krajina]] | strana1a = '''1995:'''<br />[[Datoteka:Flag_of_Croatia.svg|30px|border]] [[Hrvatska]] | strana2a = '''1993–95:'''<br />[[Datoteka:Flag_of_AP_Western_Bosnia_(1993-1995).svg|30px|border]] [[Autonomna pokrajina Zapadna Bosna|AP Zapadna Bosna]] | komandant1 = [[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Mirsad Sedić]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Hajro Osmanagić]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Atif Dudaković]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Tomislav Dretar]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Izet Nanić]]{{KIA}}<br />[[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] [[Irfan Ljubijankić]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Croatia.svg|30px|border]] [[Zvonimir Červenko]] | komandant2 = [[Datoteka:Flag_of_Republika_Srpska.svg|30px|border]] [[Radovan Karadžić]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Republika_Srpska.svg|30px|border]] [[Ratko Mladić]]<br />[[Datoteka:Flag_of_Republika_Srpska.svg|30px|border]] [[Milan Martić]]<br />[[Datoteka:Flag_of_AP_Western_Bosnia_(1993-1995).svg|30px|border]] [[Fikret Abdić]] | komandant3 = | snage1 = [[Datoteka:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina_(1992-1998).svg|30px|border]] 10.000-20.000 vojnika<br />[[Datoteka:Flag_of_Croatia.svg|30px|border]] 10.000 vojnika | snage2 = [[Datoteka:Flag_of_Republika_Srpska.svg|30px|border]] 10.000 vojnika<br />[[Datoteka:State_Flag_of_Serbian_Krajina_(1991).svg|30px|border]] 3.000-5.000 vojnika<br />[[Datoteka:Flag_of_AP_Western_Bosnia_(1993-1995).svg|30px|border]] 4.000-5.000 vojnika | snage3 = | žrtve1 = 4.856 vojnika i civila je ubijeno i nestalo | žrtve2 = | žrtve3 = | napomena = }} '''Opsada Bihaća''' bila je trogodišnja [[opsada]] sjeverozapadnog [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] grada [[Bihać]]a od strane [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]], [[Srpska vojska Krajine|Armije Republike Srpske krajine]] i jedinica [[Narodna odbrana Zapadne Bosne|Narodne odbrane]] [[Autonomna pokrajina Zapadna Bosna|Autonomne pokrajine Zapadne Bosne]], koje su bile vođene [[Fikret Abdić|Fikretom Abdićem]] tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]] u periodu 1992–1995.<ref name="independent.co.uk">{{cite news|title=Weary Bihac cries with joy as siege ends | url=http://www.independent.co.uk/news/world/weary-bihac-cries-with-joy-as-siege-ends-1595403.html|work=The Independent | date=9. 8. 1995 | access-date=25. 1. 2010}}</ref><ref name="bihac siege">{{cite web |title=Bosnia Enclave of Bihac Faces 3-Way Siege |url=http://articles.latimes.com/1995-07-25/news/mn-27571_1_bosnian-serb |work=Los Angeles Times |author=Tracy Wilkinson |date=25. 7. 1995 |access-date=22. 10. 2010}}</ref><ref>{{cite web|title=CONFLICT IN THE BALKANS: IN CROATIA; Balkan War May Spread Into Croatia |url=http://www.nytimes.com/1994/12/02/world/conflict-in-the-balkans-in-croatia-balkan-war-may-spread-into-croatia.html?scp=1&sq=krajina%20biha%C4%87%201994&st=cse |work=New York Times|author=Roger Cohen|date=2. 12. 1994 |access-date=13. 10. 2010}}</ref> Opsada je trajala tri godine, od juna 1992. do 4–5. augusta 1995, kada je završila [[Operacija "Oluja"]], nakon što je [[Hrvatska kopnena vojska|Hrvatska vojska]] (HV) potisnula Srbe iz Hrvatske i sjeverozapada opkoljenog Bihaća. Sarajevski centar za istragu i dokumentaciju objavio je da je tokom opsade [[Bihać]]a, [[Bosanska Krupa|Bosanske Krupe]], [[Bužim]]a, [[Cazin]]a i [[Velika Kladuša|Velike Kladuše]] ubijeno ili nestalo 4.856 lica u periodu 1991–1995.<ref name="IDC: Pounje">{{cite web|url=http://www.idc.org.ba/index.php?option=com_content&view=section&id=35&Itemid=126&lang=bs|title=IDC: Pounje victim statistics|access-date=22. 10. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101203232759/http://www.idc.org.ba/index.php?option=com_content&view=section&id=35&Itemid=126&lang=bs|archive-date=3. 12. 2010|url-status=dead}}</ref> == Hronologija događaja == === 1992. === Nakon što je na secesionistički način 1991. godine u Hrvatskoj proglašena [[Republika srpska krajina]] na zapadu, stanovnicima Bihaća bilo je zabranjeno da prelaze u novoosnovanu teritoriju. Naknadno proglašenje [[Republika Srpska|Republike Srpske]] od strane [[Bosanski Srbi|bosanskih Srba]] 1992. na istoku, dovelo je Bihać, Bosansku Krupu, Cazin i Veliku Kladušu u veoma težak položaj, s obzirom na to da se zajednica ovih gradova našla okružena s obje strane.  Gradovi su bili blokirani i bombardirani, počevši od 12. juna 1992. Posljedica ovih događanja primorala je Bišćane da bježe u zaklone i traže skloništa, bez struje i vode, a primali su samo minimalne namirnice. U gradu se pojavila glad.<ref name="end"/> Bihaćki okrug je proglasio vanredno stanje i formirao vlastitu odbrambenu armiju, [[Peti korpus Armije Republike Bosne i Hercegovine]]. Iako nije imao nikakvu vojnu obuku, [[Tomislav Dretar]], [[Hrvati|Hrvat]] po nacionalnosti, organizovao je odbranu Hrvata u Bihaćkom okrugu, postao je predsjednik [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|Hrvatske Demokratske Zajednice]] (HDZ BiH) Bihaća, uspostavio je [[Hrvatsko vijeće odbrane]] (HVO) grada Bihaća i Bihaćkog okruga, 28. jula 1992. u selu [[Šmrekovac]] u općini [[Velika Kladuša]]. Dretar je postao prvi predsjednik i vojni komandant koji je imao čin pukovnika. HVO je u početku brojao ukupno 1.200 vojnika koji su bili organizovani u manjim formacijama unutar Petog bihaćkog korpusa, kao autonomnog hrvatskog vojnog tijela. HVO je bio komponenta pod nadležnosti Armije Republike Bosne i Hercegovine. [[Datoteka:Ratno_Predsjedništvo_Okruga_Bihac.jpg|mini|lijevo|220x220px|Ratno predsjedništvo Bihaćkog okruga tokom jednog sastanka u [[Cazin]]u (juli 1992.)]] Granata koja je ispaljena od strane srpske armije sa okolnog vrha, eksplodirala je u centru grada 11. augusta 1992. odmah pored zgrade, koja je bila sklonište žena i djece. Granata je ubila pet osoba, uključujući troje djece i ranila je njih 24. Osam osoba je hitno trebalo amputaciju. Direktor gradske bolnice je rekao:  "...svi su bili žrtve velike operacije." Građani Bihaća, naoružani malim i starim vatrenim oružjem nisu imali namjeru da se osvete, nego su umjesto osvete, svakog dana počevši od 12. juna, nakon bombardovanja od strane Armije Republike Srpske nosili svoje poginule sugrađane i ranjenike na sigurno. Sekretarijat je rekao: "Bili su potrebni sati da se krv očisti s ulice." Skoro svakog dana, Srbi su širili vatru, ispaljujući nekoliko rafala, nekada u samo jutro, a nekada popodne. Neke su ispaljivali i tokom noći. Jednoga dana pucanje sa srpske strane je trajalo od 18:40 h do kasno iza ponoći.<ref>{{cite web|title=Defenceless Muslims face the final agony: Tony Barber witnesses the relentless demolition of Bihac by Serbian guns |url=http://www.independent.co.uk/news/defenceless-muslims-face-the-final-agony-tony-barber-witnesses-the-relentless-demolition-of-bihac-by-serbian-guns-1540468.html |work=The Independent |author=Tony Barber |date=12. 8. 1992|access-date=23. 10. 2010}}</ref> Regija je imala većinsko bošnjačko stanovništvo, koje je od početka izbijanja vatrenog sukoba bilo primorano da se useli u ovaj okrug nakon bježanja ispred neprijatelja. U Bihaćki okrug se doselilo oko 35.000 bošnjačkih osoba iz [[Banja Luka|Banja Luke]] i [[Sanski Most|Sanskog Mosta]] u ljeto 1992. U suprotnom, u istom periodu je oko 12.000 Srba napustilo Bihać i migriralo u Banja Luku.<ref>{{cite web| publisher=The New York Times| url= http://www.nytimes.com/1995/10/19/world/besieged-now-by-cold-and-hunger.html| author= Mike O'Connor| title= Besieged Now by Cold and Hunger| date= 19. 10. 1995| access-date= 18. 2. 2013}}</ref><ref>{{cite web|title=Central and southwest Bosnia- Herzegovina: civilian population trapped in a cycle of violence|url=http://repository.forcedmigration.org/pdf/?pid=fmo:1156|publisher=[[Amnesty International]]|date=1. 1. 1994|access-date=23. 10. 2010|archive-date=17. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160317013211/http://repository.forcedmigration.org/pdf/?pid=fmo:1156|url-status=dead}}</ref> === 1993. === Proglašenje [[Srebrenica|Srebrenice]] kao zaštićene zone 6. maja 1993. uključivalo je i pet drugih bosanskih gradova: [[Sarajevo]], [[Tuzla]], [[Žepa]], [[Goražde]] i [[Bihać]]. [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjednik Predsjedništva]] [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]] [[Alija Izetbegović]], odbacio je koncept. Rekao je da će raj postati smrtonosna zamka za izbjeglice, koje će misliti da su na sigurnom, a umjesto toga postat će lahka meta za snage [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]].<ref>{{cite web |title=1993: UN makes Srebrenica 'safe haven' |url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/16/newsid_4253000/4253441.stm |publisher=BBC News |date=16. 4. 2005 |access-date=22. 10. 2010}}</ref> Bihać je imao nekoliko konvoja hrane tokom cijele tri godine i sa povremenim zračnim prijevozom izbjeglica. Ostaci oronulih zgrada, kao i brojni leševi, ležali su na ulicama, kao posljedica srpskog bombardovanja. Vreće pijeska su slagane jedna na drugu i štitile su se kuće; isto tako širom ulica su podizani [[bunker]]i. Gotovo polovina stanovništva je regrutovano u [[Armija RBiH|Armiju RBiH]] da bi odbranili područje. Automobili su gotovo nestali s ulica. Nije se imalo gdje otići i još uz to došlo je do nedostatka goriva. Zgrada pošte je ograđena visoko vrećama pijeska. Od 1991. skoro svaka telefonska žica bila je presječena.<ref name="independent.co.uk"/> Trupe UN-a u gradu nisu bile od pomoći: srpske snage unutar UN-ove zaštićene zone u Hrvatskoj otele su konvoj s hranom koji je trebao doći do Bihaća u aprilu 1993. Zvaničnici UN-a su bespomoćno stajali i nisu reagovali na činjenicu da su Srbi uzeli 19 tona hrane, uglavnom brzo-pripremljene hrane, te je proslijedili srpskom narodu.<ref name="protected">{{cite news |title=Bosnia: Bihac shelling destroys UN peace-keeping role: Serbs from 'protected' Krajina step up attacks on Bosnia |url=http://www.independent.co.uk/news/world/europe/bosnia-bihac-shelling-destroys-un-peacekeeping-role-serbs-from-protected-krajina-step-up-attacks-on-bosnia-writes-marcus-tanner-in-zagreb-1458096.html |work=The Independent |author=Marcus Tanner |date=29. 4. 1993 |access-date=25. 1. 2010 |archive-date=9. 11. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109142302/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/bosnia-bihac-shelling-destroys-un-peacekeeping-role-serbs-from-protected-krajina-step-up-attacks-on-bosnia-writes-marcus-tanner-in-zagreb-1458096.html |url-status=dead }}</ref> Marcus Tanner cinično je komentarisao kako Srbi u "UN-ovoj zaštićenoj" Krajini granatiraju Bihać, "UN-ovu zaštićenu teritoriju".<ref name="protected"/> Bihaćki okrug, u kome je živjelo 170.000 ljudi, negirao je UN-ovu pomoć u vidu konvoja od maja 1993.<ref>{{cite web |title=NATO Hits Serb Missiles; Siege of Bihac Grows |url=http://articles.latimes.com/1994-11-24/news/mn-1083_1_nato-hits-serb-missile-sites |work=Los Angeles Times |author=Art Pine |date=24. 11. 1994 |access-date=22. 10. 2010}}</ref> Do 1993. enklava je bila mjesto izbjeglištva za 61.000 raseljenih i izbjeglica iz drugih dijelova Bosne i Hercegovine, što je bilo oko 27% ukupne tadašnje populacije ove države.<ref>{{cite web|last1=Mann|last2=Drucker|last3=Tarantola|last4=McCabe|first1=Jonathan|first2=Ernest|first3=Daniel|first4=Mary Pat|title=Bosnia: The War Against Public Health|year=1994|url=http://www.ippnw.org/pdf/mgs/1-3-mann.pdf|publisher=Medicine & Global Survival|page=4|access-date=18. 10. 2015|archive-date=21. 6. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190621012838/https://www.ippnw.org/pdf/mgs/1-3-mann.pdf|url-status=dead}}</ref> Cijeli okrug je imao samo jednu bolnicu koja je imala siromašne zalihe hrane, lijekova i medicinskih sredstava do decembra 1994, tako da je hranjenje bolesnika i ranjenika, njih 900 preživljavalo samo na jednom obroku denvno. Pravi medicinski tretman se koristio samo u ekstremnim slučajevima, a operacije su se vršile pod lokalnom anestezijom. U ovakvoj situaciji, bez potrebne hrane i lijekova, zarazne bolesti su se širile: [[tuberkuloza]], [[Probavni sistem čovjeka|bolesti probavnog sistema]], [[hepatitis]]. Bolnica nije više bila u mogućnosti da pomaže stanovnicima ovog područja.<ref>{{cite web |title=In Bihac, a Hospital Under Siege: Medicine and food are almost gone for 900 patients trapped in a Serb chokehold |url=http://articles.latimes.com/1994-12-26/local/me-13038_1_baby-food |work=Los Angeles Times |author=Bekir Tatlic |date=26. 12. 1994 |access-date=22. 10. 2010}}</ref> Enklava je oslabila nakon što su se pobunjeničke bošnjačke snage vođene [[Fikret Abdić|Fikretom Abdićem]] pridružile Srbima u borbenim sukobima, te formirali [[Autonomna pokrajina Zapadna Bosna|Autonomnu pokrajinu Zapadnu Bosnu]] na sjeveru. === 1994. === [[Datoteka:Krupa_nakon_rata.JPG|left|thumb|250x250px|[[Bosanska Krupa]] nakon rata]] Teritoriju Zapadne Bosne nakratko su 1994. g. preuzele trupe ARBiH, ali su ubrzo protjerani te godine uz značajnu pomoć Srba, te je Autonomna pokrajina Zapadna Bosna ponovo uspostavljena. Do 27. novembra 1994, već napredne srpske snage zauzele su trećinu Bihaćkog okruga. Borba je sve više uzimala maha, da je došla nekih 450 m nadomak bihaćke bolnice i približila se sjedištu Petog korpusa. Međutim, [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeće Ujedinjenih nacija]] nije uspjelo postići dogovor o nacrtu izjave kojom bi se Srbima zabranio ulazak u grad i bombardiranje Bihaća, niti je UN uputio ikakav poziv za njihovo povlačenje.<ref name="independent">{{cite web |url=http://www.independent.co.uk/news/bihac-fears-massacre-1439958.html |title=Bihac fears massacre |work=The Independent |author=Emma Daly |date=27. 11. 1994 |access-date=24. 10. 2010 |archive-date=9. 11. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109142316/http://www.independent.co.uk/news/bihac-fears-massacre-1439958.html |url-status=dead }}</ref> Američki plan da oslobodi grad je odbijen od strane [[Francuska|Francuske]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]]. Snage [[Bosanski Srbi|Bosanskih Srba]] su uspostavile tzv. ''mrtvu zonu'' u 19 h, 26. novembra za cijeli grad i tražili su da se Bošnjaci predaju, a kasnije su svoju ponudu preformulisali, nudeći bosanskim muslimanskim trupama da se predaju snagama [[Fikret Abdić|Fikreta Abdića]]. Ali je gradonačelnik Bihaća, [[Hamdija Kabiljagić]] odbio predaju, rekavši: "To je signal za masovni pokolj od strane Srba." Bišćani su potom blokirali ulice drvećem i spaljivali su vozila.<ref name="independent"/> [[Michael Williams]], portparol mirovnih snaga Ujedinjenih nacija, rekao je kako je selo [[Vedro Polje (čvor)|Vedro Polje]], koje je locirano zapadno od Bihaća, palo u ruke jedinice hrvatskih Srba; pred kraj novembra 1994. Williams je dodao i činjenicu da su tenkovi i artiljerija hrvatskih Srba granatirali [[Velika Kladuša|Veliku Kladušu]], na sjeveru Bihaćke enklave. Osim toga, zapadni vojni analitičari kažu da je skup raketnih sistema, kao i rakete zemlja-zrak koje su posjedovali hrvatski Srbi, bio impresivan. Iako su tim raketama bombardovali Bihaćki okrug sa hrvatske teritorije, uvidjela se modernizacija tog oružja, tzv. [[SAM-2]] sistem, čiji je stepen prefinjenosti ukazivao na to da su se sva ratna oprema i oružje ranije donijeli iz Beograda.<ref>{{cite web|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9F01E4DF1330F93BA15752C1A962958260&&scp=2&sq=krajina%20biha%C4%87%201994&st=cse |title=Hard-Fought Ground |work=New York Times|author=Roger Cohen|date=28. 10. 1994 |access-date=13. 10. 2010}}</ref> Od operacije [["Uskraćeni let"]] u Bosni i Hercegovini nije bilo dozvoljeno korištenje borbenih aviona. Međutim, [[Vojska Republike Srpske]] je prekršila zabranu i napala je zračnim putem Vojsku srpske krajine, pri čemu su bombardovali bivši vojni aerodrom [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA) u [[Udbina (Hrvatska)|Udbinoj]], južno od Bihaća, koji se nalazi u granicama Hrvatske i koji je u tom periodu bio kontrolisan od strane [[Republika srpska krajina|Republike srpske krajine]]. Srpske zračne snage su izbacile nekoliko kasetnih bombi. [[NATO]] je istovremeno tražio način da odgovori na sve ovo, ali NATO snagama nije bilo dozvoljeno da izvršava bilo kakve operacije pod hrvatskom kontrolom, a Bihać se nalazio na samoj granici, tako da su srpske zračne snage napadale Bosnu, a zatim se brzo vraćale u Hrvatsku. Zato nije postojala mogućnost da se u zraku presretnu.<ref>{{cite news|title = Napalm and Cluster Bombs Dropped on Bosnian Town | first = Chuck | last = Sudetic | date = 19. 11. 1994 | work = The New York Times | url = http://www.nytimes.com/1994/11/19/world/napalm-and-cluster-bombs-dropped-on-bosnian-town.html?sec=&spon=&scp=5&sq=bihac%20udbina&st=cse | access-date =28. 4. 2009}}</ref> Kao takav, NATO je bio nemoćan da zaustavi srpske upade. Zbog cjelokupne situacije, [[Vijeće sigurnosti]] je usvojilo [[Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 958|Rezoluciju 958]], koja je [[NATO]] zračnim snagama dozvolila da vrše operacije u Hrvatskoj. [[UNHCR]], kao agencija za izbjeglice, obavijestila je da je agencija izbjeglica uspjela da probije blokadu u decembru 1994. godine i da dobije 100 tona hrane. Pomoć je dostavljena u [[Cazin]] iz kojeg se pomoć slala u cijeli Bihaćki okrug. [[Rezolucija Vijeća sigurnosti broj 959|Rezolucija 959]] Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija izrazila je zabrinutost zbog eskalacije i bombardiranja Bihaćkog okruga, kao i zbog protoka izbjeglica i raseljenih osoba. Ovim je UN osudio kršenje granice između [[Hrvatska|Republike Hrvatske]] i [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]], te je tražio da sve strane poštuju granicu, a naročito snage Srpske krajine. UN je pozvao i da se ne vrše nikakvi napadi niti neprijateljski poduhvati preko granice između ove dvije države.<ref>{{cite web| url=http://www.nato.int/ifor/un/u941119b.htm |title=UN Security Council, 3462nd Meeting, Resolution S/RES/959 |date=19. 11. 1994 |publisher=United Nations Security Council |access-date=21. 1. 2011}}</ref> === 1995. === Enklava se ponovo našla na udaru tenkova i minobacačkih bombi 23. jula 1995, što je UN zvanično opisao kao "''najozbiljniji napadi u Bosni i proteklih nekoliko mjeseci.''" Hiljade pobunjeničkih trupa, praćenih sa 100 tenkova, napale su snage bosanskih muslimana.<ref name="bihac siege"/> == Kraj opsade == Nakon pada [[Genocid u Srebrenici|Srebrenice]] i [[Žepa|Žepe]], istočno-bosanskih enklava u julu 1995, Hrvatska je počela okupljati svoje snage pored srpskih pozicija van Bihaćke enklave. Cilj ovog poteza je bio da se spriječi pad Bihaćkog okruga. Hrvatska je izvršila ovaj čin, kao dogovor kojeg je potpisalo hrvatsko i bosansko rukovodstvo. To je bio odbrambeni ugovor, poznat kao [[Splitska deklaracija]].<ref>{{cite web | url=http://www.undemocracy.com/S-1995-82.pdf | title=United Nations General Assembly on the situation in the occupied territories of Croatia, A/50/72, S/1995/82 | date=26. 1. 1995 | publisher=United Nations General Assembly | access-date=21. 1. 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121021094203/http://www.undemocracy.com/S-1995-82.pdf | archive-date=21. 10. 2012 | url-status=dead }}</ref> Opsada je završila [[Operacija "Oluja"|operacijom "Olujom"]], 4. i 5. augusta 1995. kojoj su se priključile bosanske snage pod vodstvom generala [[Atif Dudaković|Atifa Dudakovića]].<ref name="end">{{cite news|title=After Long Siege, Bosnians Relish 'First Day of Freedom'| url=http://www.nytimes.com/1995/08/09/world/after-long-siege-bosnians-relish-first-day-of-freedom.html?pagewanted=1| work=The New York Times| date=9. 8. 1995 | access-date=25. 1. 2010}}</ref> Dudaković je izjavio: "Bila nam je potrebna Oluja kao i Hrvatskoj".<ref name="bosnia">{{cite web|date = 15. 9. 2006|url = http://www.bosnia.org.uk/news/news_body.cfm?newsid=2225|title = We needed Operation Storm as much as Croatia did|publisher = Bosnia Report i|access-date = 30. 9. 2007|last = interview with General Atif Dudakovic|quote = |archive-url = https://web.archive.org/web/20070930185241/http://www.bosnia.org.uk/news/news_body.cfm?newsid=2225|archive-date=30. 9. 2007|url-status = dead}}</ref> Nakon završetka opsade, tj. nakon oslobođenja Bihaća i drugih gradova Okruga, počela je pristizati hrana, higijenska sredstva i lijekovi, koji su normalizirali živote ljudi na ovim prostorima. == Pravni postupak == === Međunarodni tribunal === [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|ICTY]] (Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju) je optužio [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] za učestvovanje u [[Udruženi zločinački poduhvat|udruženom zločinačkom poduhvatu]]. Temelji njegove krivice bili su: "da je planirao, poticao, naredio, počinio ili na neki drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje [[progon]]a nesrba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata i pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje [[Genocid|istrebljenja]], ubistva i hotimično lišavanje života nesrba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata ", pod optužnicom se pored drugih dijelova Bosne i Hercegovine, smatrao i Bihaćki okrug.<ref>{{Cite web |date=22. 11. 2001|url=http://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/ind/en/mil-ii011122e.htm |title=The Prosecutor of the Tribunal against Slobodan Milosevic – Indictment (p. 33, 36)|publisher=[[ICTY]]| access-date=4. 11. 2010}}</ref> General [[Ratko Mladić]] je također optužen po sljedećim tačkama optužnice: "da je planirao, poticao, naredio, počinio ili na neki drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje progona nesrba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata i pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje istrebljenja, ubistva nesrba, prvenstveno bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata", u optužnici se navodi i teritorija Bihać-[[Ripač]].<ref>{{Cite web |date=oktobar 2002|url=http://www.icty.org/x/cases/mladic/ind/en/mla-ai021010e.pdf |title=The Prosecutor of the Tribunal against Ratko Mladic- Indictment (p. 36)|publisher=[[ICTY]]| access-date=4. 11. 2010}}</ref> === Državno suđenje === Tužilaštvo državnog suda Bosne i Hercegovine je optužilo [[Fikret Abdić|Fikreta Abdića]] za smrt 121 civila, tri zatvorenika i ranjavanje 400 civila Bihaćkog okruga.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2165007.stm|title=Bosnia candidate jailed for war crimes|date=31. 7. 2002|publisher=BBC News|access-date=28. 10. 2011}}</ref> Nakon što je odslužio 10 godina zatvora od njegove ukupne petnaestogodišnje kazne, Abdić je 9. marta 2012. dobio pomilovanje i napustio zatvor. Njegov izlaz iz zatvora je pozdravljen od strane 3.000 njegovih pristalica.<ref name="osce">{{cite web|url=http://www.osce.org/documents/mc/2006/09/20668_en.pdf|title=Background Report: Domestic War Crime Trials 2005 (page 23)|publisher=[[Organization for Security and Co-operation in Europe]] mission in Croatia|date=13. 9. 2006|access-date=17. 10. 2015|archive-date=27. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827214420/https://www.osce.org/documents/mc/2006/09/20668_en.pdf|url-status=dead}}</ref> Godine 2012. je Kantonalni sud Unsko-sanskog kantona osudio pet bivših vojnika VRS-a na ukupno 56,5 godina zatvora zbog ubistva 25 civila bošnjačke nacionalnosti u selima [[Duljci]] i [[Orašac (Bihać)|Orašac]] u septembru 1992.<ref>{{cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/court-in-bihac-sentences-five-men-for-crimes-in-orasac|publisher=Balkan Insight|title=Five Men Sentenced for Orasac Murders|date=5. 2. 2012}}</ref> == Također pogledajte == * [[Opsada Sarajeva]] == Reference == {{Refspisak|2}} {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1993. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1994. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1995. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Rat u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Bihać]] [[Kategorija:Rat u Bosni i Hercegovini]] 2rx19b8bdpqtb69zz094q7h7bl1apv5 0 410739 3731833 3524488 2025-07-01T22:39:46Z Curiousmind8 168846 3731833 wikitext text/x-wiki {{Infokutija sezona nogometne lige | takmičenje = [[Premijer liga Engleske|Premijer liga]] | sezona = 1998/99. | slika = | pobjednici = [[Manchester United FC|Manchester United]] | ispao = [[Charlton Athletic FC|Charlton Athletic]]<br/>[[Nottingham Forest FC|Notthingham Forest]]<br/>[[Blackburn Rovers FC|Blackburn Rovers]] | kontinentalni_kup1 = Liga prvaka | kontinentalni_kup1 kvalifikovani = [[Manchester United FC|Manchester United]]<br/>[[Arsenal FC|Arsenal]]<br/>[[Chelsea FC|Chelsea]] | kontinentalni_kup2 = Kup UEFA | kontinentalni_kup2 kvalifikovani = [[Leeds United AFC|Leeds United]]<br/>[[Newcastle United FC|Newcastle United]]<br/>[[Tottenham Hotspur FC|Tottenham Hotspur]] | kontinentalni_kup3 = Kup kupova | kontinentalni_kup3 kvalifikovani = [[Chelsea FC|Chelsea]]<br/>[[Newcastle United FC|Newcastle United]] | najbolji_strijelac = [[Jimmy Floyd Hasselbaink]]<br/>[[Michael Owen]]<br/>[[Dwight Yorke]] (18)<ref>{{Cite web |url=http://www.premierleague.com/en-gb/history/season-1998-99.html |title=1998/99 Barclays Premier League |work=premierleague.com |access-date=11. 4. 2016 |archive-date=20. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160420072548/http://www.premierleague.com/en-gb/history/season-1998-99.html |url-status=dead }}</ref> | utakmice = 380 | ukupno_golova = 963 | najveća_domaća_pobjeda = [[Liverpool F.C.|Liverpool]] 7–1 [[Southampton F.C.|Southampton]]<br />{{small|(16. januar 1999)}}<br />[[Everton F.C.|Everton]] 6–0 [[West Ham United F.C.|West Ham United]]<br />{{small|(8. maj 1999)}} | najveća_gostujuća_pobjeda = [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]] 1–8 [[Manchester United F.C.|Manchester United]]<br />{{small|(6. februar 1999)}} | najviše_golova = [[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]] 1–8 [[Manchester United F.C.|Manchester United]]<br />{{small|(6. februar 1999)}} | najduže_pobjede = 7 utakmica<ref name="stats">{{cite web |url=http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/1998-1999/longest-sequences/full |title=English Premier League 1998–99 |publisher=statto.com |access-date=11. 4. 2016 |archive-date=10. 12. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141210095519/http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/1998-1999/longest-sequences/full |url-status=dead }}</ref><br />[[Leeds United F.C.|Leeds United]] | najduže_porazi = 8 utakmica<ref name="stats"/><br />[[Charlton Athletic F.C.|Charlton Athletic]] | najduže_neporažen = 21 utakmica<ref name="stats"/><br />[[Chelsea F.C.|Chelsea]] | najduži_niz_bez_pobjede = 19 utakmica<ref name="stats"/><br />[[Nottingham Forest F.C.|Nottingham Forest]] | najveća_posjećenost = 55.316<br />[[Manchester United F.C.|Manchester United]] - [[Southampton F.C.|Southampton]]<br />{{small|(27. februar 1999)}} | najmanja_posjećenost = 11.717<br />[[Wimbledon F.C.|Wimbledon]] - [[Coventry City F.C.|Coventry City]]<br />{{small|(5. decembar 1998)}} | prethodna_sezona = [[Premier League 1997/1998.|1997/98.]] | sljedeća_sezona = [[Premier League 1999/2000.|1999/00.]] }} '''Premijer liga Engleske 1998/1999.''' je bila sedma sezona [[Premijer liga Engleske|Premijer lige]] kao najvišeg ranga u [[Nogometni ligaški sistem u Engleskoj|engleskom nogometu]]. Pobjednik ove sezone bio je [[Manchester United FC|Manchester United]]. Bila je to dvanaesta titula tima sa Old Trafforda. Na drugom mjestu je bio [[Arsenal FC|Arsenal]] sa jednim bodom zaostatka. Iz lige su ispali [[Charlton Athletic FC|Charlton Athletic]], [[Nottingham Forest FC|Nottingham Forest]] i [[Blackburn Rovers FC|Blackburn Rovers]]. Najbolji strijelci bili su [[Jimmy Floyd Hasselbaink]], [[Michael Owen]] i [[Dwight Yorke]] sa 18 postignutih golova, dok je najbolji asistent bio [[Dennis Bergkamp]] sa 13 asistencija. Za najboljeg menadžera sezone izabran je [[Alex Ferguson]], a za najboljeg igrača sezone je izabran Dwight Yorke. ==Klubovi== Ukupno 20 timova učestvovalo je u Premijer ligi 1998/99. uključujući 17 ekipa iz prethodne sezone [[Premijer liga Engleske|Premijer lige]], te tri kluba iz prethodne sezone [[Football League First Division|First Division]]. {| |- style="vertical-align: top;" | {| class="wikitable" border="1" width=100% ! align="center" |Poz. ! width="260" |'''[[Premier League 1997/1998.]]''' |- style="background: #FF8888;" |<center>'''18.''' |'''[[Bolton Wanderers FC|Bolton Wanderers]]''' |- style="background: #FF8888;" |<center>'''19.''' |'''[[Barnsley FC|Barnsley]]''' |- style="background: #FF8888;" |<center>'''20.''' |'''[[Crystal Palace FC|Crystal Palace]]''' |} {| class="wikitable" style="font-size: 90%" width=100% |- |width=20px bgcolor=FF8888| ||<small>Ispali iz [[Premijer liga Engleske|Premijer lige]]</small> |} <td valign="top"> {| class="wikitable" border="1" width=100% ! align="center" |Poz. ! width="260" |'''[[Football League 1995/1996.|First Division 1997/1998.]]''' |- style="background: #00FF7F;" |<center>'''1.''' |'''[[Nottingham Forest FC|Nottingham Forest]]''' |- style="background: #00FF7F;" |<center>'''2.''' |'''[[Middlesbrough FC|Middlesbrough]]''' |- style="background: #00FFAA;" |<center>'''3.''' |'''[[Sunderland AFC|Sunderland]]''' |- style="background: #00FFAA;" |<center>'''4.''' |'''[[Charlton Athletic FC|Charlton Athletic]]''' |- style="background: #00FFAA;" |<center>'''5.''' |'''[[Ipswich Town FC|Ipswich Town]]''' |- style="background: #00FFAA;" |<center>'''6.''' |'''[[Sheffield United FC|Sheffield United]]''' |} {| class="wikitable" style="font-size: 90%" width=100% |- |width=20px bgcolor=00FF7F| ||<small>Plasirali se u ''Premijer ligu''</small> |- |width=20px bgcolor=00FFAA| ||<small>Igrali baraž za ulazak u ''Premijer ligu''</small> |} |} === Baraž za ulazak u Premijer ligu 1998/99. === {{4TeamBracket-FL | RD1 = Polufinale | RD2 = Finale | RD1-seed1 = | RD1-team1 = '''[[Sunderland AFC|Sunderland]]''' | RD1-score1-1 = 1 | RD1-score1-2 = 2 | RD1-score1-A = '''3''' | RD1-seed2 = | RD1-team2 = [[Sheffield United FC|Sheffield United]] | RD1-score2-1 = 2 | RD1-score2-2 = 0 | RD1-score2-A = 2 | RD1-seed3 = | RD1-team3 = '''[[Charlton Athletic FC|Charlton Athletic]]''' | RD1-score3-1 = 1 | RD1-score3-2 = 1 | RD1-score3-A = '''2''' | RD1-seed4 = | RD1-team4 = [[Ipswich Town FC|Ipswich Town]] | RD1-score4-1 = 0 | RD1-score4-2 = 0 | RD1-score4-A = 0 | RD2-seed1 = | RD2-team1 = [[Sunderland AFC|Sunderland]] | RD2-score1 = 4 (6) | RD2-seed2 = | RD2-team2 = '''[[Charlton Athletic FC|Charlton Athletic]]''' | RD2-score2 = 4 (7) }} ==Tabela== {{Tabela Premier League 1998/1999.}} == Rezultati == {{fb r header |nt=20 | Arsenal | Aston Villa | Blackburn Rovers | Charlton Athletic | Chelsea | Coventry City | Derby County | Everton | Leeds United | Leicester City | Liverpool | Manchester United | Middlesbrough | Newcastle United | Nottingham Forest | Sheffield Wednesday | Southampton | Tottenham | West Ham United| Wimbledon}} {{fb r team |t=Arsenal}} <!--Arsenal --> {{fb r |r=null}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Everton --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf= 3|ga= 1}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=5|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=5|ga=1}} {{fb r team |t=Aston Villa}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Aston Villa --> {{fb r |r=null}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=3|ga=4}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=1|ga=4}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Everton --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=2|ga=0}} {{fb r team |t=Blackburn Rovers}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |r=null}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=3|ga=4}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Everton --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=4}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=1}} {{fb r team |t=Charlton Athletic}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |r=null}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Everton --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=5|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=1|ga=4}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=4|ga=2}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=2|ga=0}} {{fb r team |t=Chelsea}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |r=null}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=0}} {{fb r team |t=Coventry City}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Coventry City --> {{fb r |r=null}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=5}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=2|ga=1}} {{fb r team |t=Derby County}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |r=null}} <!--Everton --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=3|ga=4}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=0|ga=0}} {{fb r team |t=Everton}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Everton --> {{fb r |r=null}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=4}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=5|ga=0}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=6|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=1|ga=1}} {{fb r team |t=Leeds United}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |r=null}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=2|ga=2}} {{fb r team |t=Leicester City}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=2|ga=4}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Everton --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Leicester City --> {{fb r |r=null}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=2|ga=6}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=1|ga=1}} {{fb r team |t=Liverpool}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=3|ga=3}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Everton --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |r=null}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=4|ga=2}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=5|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=7|ga=1}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=0}} {{fb r team |t=Manchester United}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Everton --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |r=null}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=2|ga=3}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=5|ga=1}} {{fb r team |t=Middlesbrough}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=6}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |r=null}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=1}} {{fb r team |t=Newcastle United}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=4}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |r=null}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=1}} {{fb r team |t=Nottingham Forest}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Everton --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=8}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |r=null}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=0|ga=1}} {{fb r team |t=Sheffield Wednesday}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |r=null}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=1|ga=2}} {{fb r team |t=Southampton}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=1|ga=4}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=3|ga=3}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=3|ga=3}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Southampton --> {{fb r |r=null}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=1}} {{fb r team |t=Tottenham}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=4|ga=1}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=3|ga=3}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=0|ga=3}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=3|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |r=null}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=0|ga=0}} {{fb r team |t=West Ham United}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=0|ga=4}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=5|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=5}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=3|ga=2}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=4|ga=0}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=2|ga=0}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=0|ga=4}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |r=null}} <!--Wimbledon --> {{fb r |gf=3|ga=4}} {{fb r team |t=Wimbledon}} <!--Arsenal --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Aston Villa --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Blackburn Rovers --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Charlton Athletic --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Chelsea --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Coventry City --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Derby County --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Everton --> {{fb r |gf=1|ga=2}} <!--Leeds United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Leicester City --> {{fb r |gf=0|ga=1}} <!--Liverpool --> {{fb r |gf=1|ga=0}} <!--Manchester United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Middlesbrough --> {{fb r |gf=2|ga=2}} <!--Newcastle United --> {{fb r |gf=1|ga=1}} <!--Nottingham Forest --> {{fb r |gf=1|ga=3}} <!--Sheffield Wednesday --> {{fb r |gf=2|ga=1}} <!--Southampton --> {{fb r |gf=0|ga=2}} <!--Tottenham --> {{fb r |gf=3|ga=1}} <!--West Ham --> {{fb r |gf=0|ga=0}} <!--Wimbledon --> {{fb r |r=null}} <!-- -->{{Fb r footer|s=[http://www.rsssf.com/tablese/eng99.html rsssf.com]|a=yes|u=11. april 2016 }} ==Najbolji strijelci== {| class="wikitable" |- !# !Igrač !Klub !Golovi |- |rowspan=3 align=center|1 |{{ZD|HOL}} [[Jimmy Floyd Hasselbaink]] |Leeds United |align=center|18 |- |{{ZD|ENG}} [[Michael Owen]] |Liverpool |align=center|18 |- |{{ZD|TRI}} [[Dwight Yorke]] |Manchester United |align=center|18 |- |rowspan=2 align=center|4 |{{ZD|FRA}} [[Nicolas Anelka]] |Arsenal |align=center|17 |- |{{ZD|ENG}} [[Andrew Cole|Andy Cole]] |Manchester United |align=center|17 |- |align=center|6 |{{ZD|KOL}} [[Hamilton Ricard]] |Middlesbrough |align=center|15 |- |rowspan=4 align=center|7 |{{ZD|ENG}} [[Dion Dublin]] |Aston Villa |align=center|14 |- |{{ZD|ENG}} [[Robbie Fowler]] |Liverpool |align=center|14 |- |{{ZD|ENG}} [[Julian Joachim]] |Aston Villa |align=center|14 |- |{{ZD|ENG}} [[Alan Shearer]] |Newcastle United |align=center|14 |} ==Nagrade== {| class="wikitable" !Mjesec!!Menadžer!!Klub!!Igrač!!Klub |- |August |{{ZD|ENG}} [[Alan Curbishley]] |Charlton Athletic |{{ZD|ENG}} [[Michael Owen]] |Liverpool |- |Septembar |{{ZD|ENG}} [[John Gregory (nogometaš)|John Gregory]] |Aston Villa |{{ZD|ENG}} [[Alan Shearer]] |Newcastle United |- |Oktobar |{{ZD|SJI}} [[Martin O'Neill]] |Leicester City |{{ZD|IRS}} [[Roy Keane]] |Manchester United |- |Novembar |{{ZD|ENG}} [[Harry Redknapp]] |West Ham United |{{ZD|ENG}} [[Dion Dublin]] |Aston Villa |- |Decembar |{{ZD|ŠKO}} [[George Graham (nogometaš)|George Graham]] |Tottenham Hotspur |{{ZD|FRA}} [[David Ginola]] |Tottenham Hotspur |- |Januar |{{ZD|ŠKO}} [[Alex Ferguson]] |Manchester United |{{ZD|TRI}} [[Dwight Yorke]] |Manchester United |- |Februar |{{ZD|ENG}} [[Alan Curbishley]] |Charlton Athletic |{{ZD|FRA}} [[Nicolas Anelka]] |Arsenal |- |Mart |{{ZD|ENG}} [[David O'Leary]] |Leeds United |{{ZD|ENG}} [[Ray Parlour]] |Arsenal |- |April |{{ZD|ŠKO}} [[Alex Ferguson]] |Manchester United |{{ZD|ENG}} [[Kevin Campbell (nogometaš)|Kevin Campbell]] |Everton |} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.premierleague.com/en-gb.html Službena stranica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140716025100/http://www.premierleague.com/en-gb.html |date=16. 7. 2014 }} {{Premijer liga Engleske}} [[Kategorija:Sezone Premijer lige Engleske|1998/99]] [[Kategorija:1998. u Engleskoj]] [[Kategorija:1999. u Engleskoj]] [[Kategorija:Nacionalna nogometna prvenstva 1998/1999.]] [[Kategorija:1998. u nogometu]] [[Kategorija:1999. u nogometu]] elh60a8njxw2d24gbq6ceopju9ols0u 10 411721 3731766 3649051 2025-07-01T16:10:22Z KWiki 9400 3731766 wikitext text/x-wiki <includeonly> {{Commonscat|{{{1}}}{{{2}}} in economics}} {| class="toccolours" align=right |'''<small> [[:Kategorija:Ekonomija u {{#ifexpr: ({{{3}}}0)mod100 = 0 |{{{3}}}0-tima| {{{3}}}0-ima}}|{{#ifexpr: ({{{3}}}0)mod100 = 0 |{{{3}}}0-te |{{{3}}}0-e}}]]</small>''' | [[:Kategorija:{{{3}}}9. u ekonomiji|<<]] [[:Kategorija:{{{1}}}0. u ekonomiji|{{{1}}}0]] – [[:Kategorija:{{{1}}}1. u ekonomiji|{{{1}}}1]] – [[:Kategorija:{{{1}}}2. u ekonomiji|{{{1}}}2]] – [[:Kategorija:{{{1}}}3. u ekonomiji|{{{1}}}3]] – [[:Kategorija:{{{1}}}4. u ekonomiji|{{{1}}}4]] – [[:Kategorija:{{{1}}}5. u ekonomiji|{{{1}}}5]] – [[:Kategorija:{{{1}}}6. u ekonomiji|{{{1}}}6]] – [[:Kategorija:{{{1}}}7. u ekonomiji|{{{1}}}7]] – [[:Kategorija:{{{1}}}8. u ekonomiji|{{{1}}}8]] – [[:Kategorija:{{{1}}}9. u ekonomiji|{{{1}}}9]] [[:Kategorija:{{{4}}}0. u ekonomiji|>>]] | |'''<small> [[:Kategorija:Ekonomija u {{#ifexpr: ({{{4}}}0)mod100 = 0 |{{{4}}}0-tima| {{{4}}}0-ima}}|{{#ifexpr: ({{{4}}}0)mod100 = 0 |{{{4}}}0-te |{{{4}}}0-e}}]]</small>''' |} [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}.|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija u {{#ifexpr: ({{{1}}}0)mod100 = 0 |{{{1}}}0-tima|{{{1}}}0-ima}}]] [[Kategorija:Ekonomija po godinama|{{{1}}}{{{2}}}]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni ekonomije]] {{Dokumentacija}} </noinclude> eugqiw6o1zbd5cdalqae1ajszk6o13i 0 412667 3731969 3509984 2025-07-02T07:41:39Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] to [[Category:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731969 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Italijanska istočna Afrika | izvorno_ime = Africa Orientale Italiana | razdoblje = 1936-1941 | država_prije1 = Italijanska Eritreja | država_prije_zastava1 = Flag of Italy (1861-1946).svg | država_prije2 = Italijanski Somaliland | država_prije_zastava2 = Flag of Italy (1861-1946).svg | država_prije3 = Etiopsko carstvo | država_prije_zastava3 = Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg | država_prije4 = Britanski Somaliland | država_prije_zastava4 = Flag of British Somaliland (1903–1950).svg | država_poslije1 = Britansko carstvo | država_poslije_zastava1 = Flag of United Kingdom.svg | država_poslije2 = Britanski Somaliland | država_poslije_zastava2 = Flag of British Somaliland (1903–1950).svg | država_poslije3 = Etiopsko carstvo | država_poslije_zastava3 = Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg | zastava = Flag of Italy (1861-1946).svg | grb = Scudo Africa Orientale Italiana.svg | uzrečica = <br> Foedere et Religione Tenemur | himna = Marcia Reale (Kraljevski marš) | karta = Italian East Africa.png | glavni_grad = [[Adis Abeba]] | glavni_grad_kordinati = | najveći grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[kolonija]] | vrsta_vlasti = potkralj | godina_prve_vlasti = 1936 (prvi) | vladar_prva_vlast = [[Pietro Badoglio]] | godina_druge_vlasti = 1941 (zadnji) | vladar_druga_vlast = [[Guglielmo Nasi]] | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 1.725.000 km² | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 12.100.000 | stanovnika_godina = 1939<ref name= "Istat 2010">{{cite journal|last=Istat|title=I censimenti nell’Italia unita I censimenti nell’Italia unita Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo ISTITUTO NAZIONALE DI STATISTICA SOCIETÀ ITALIANA DI DEMOGRAFIA STORICA Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo|journal=Annali di Statistica|date=decembar 2010|volume=2|series=XII|page=263|url=http://www3.istat.it/dati/catalogo/20120911_00/Annali_serie_XII_vol_2_anno_141_I_Censimenti_nell'Italia_unita_bis.pdf|access-date=30. 5. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20140803195051/http://www3.istat.it/dati/catalogo/20120911_00/Annali_serie_XII_vol_2_anno_141_I_Censimenti_nell%27Italia_unita_bis.pdf|archive-date=3. 8. 2014|url-status=dead}}</ref> | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = 7 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[italijanska istočnoafrička lira]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Italijanska istočna Afrika''' ({{it|Africa Orientale Italiana|}}) bila je [[Kraljevina Italija|italijanska]] kolonija uspostavljena u junu 1936. Sastojala se od [[Etiopija|Etiopije]], [[Eritreja|Eritreje]] i [[Somalija|Somalije]].<ref>{{cite web|url=http://www.worldstatesmen.org/Ethiopia.html#Italian-East-Africa|title=Italian East Africa|publisher=World Statesmen|language=engleski|access-date=30. 5. 2016}}</ref> U augustu 1940, tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], italijanska vojska [[Italijansko osvajanje Britanskog Somalilanda|zauzela]] je [[Britanski Somaliland]] koji je pripojen Italijanskoj istočnoj Africi, koju će 1941. pokoriti britanske i [[Etiopsko carstvo|etiopske]] trupe.<ref name=LOC>{{cite web|last=Ofcansky and LaVerle Berry|first=Thomas P.|title=Ethiopia in World War II|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+et0030)|work=A Country Study: Ethiopia|publisher=Library of Congress|access-date=29. 5. 2016}}</ref> Italija je upravljala [[Somalija|Somalijom]] od 1950. do njene nezavisnosti 1960. ==Teritorija== Kada je uspostavljena 1935. kolonija je obuhvatala [[Italijanska Eritreja|Italijansku Eritreju]] i [[Italijanski Somaliland]], a 1936. koloniji je pridružena i okupirana [[Etiopija]]. Kralj [[Viktor Emanuel III, kralj Italije|Viktor Emanuel III.]] uskoro je usvojio i titulu Kralja Etiopije. Kolonija je bila podijeljena u 6 administrativnih jedinica, ''governa'': Eritreju i Somaliju, uz još četiri governe u Etiopiji (Amhara, Harar, Gala Sidamo, Šoa). Svakom je governom vladao guverner, koji je odgovarao potkralju, koji je predstavljao kralja. Italijanska istočna Afrika je nakratko proširena 1940. godine, kada su Italijani zauzeli Britanski Somaliland, time dovodeći čitavu somalijsku teritoriju pod svoju kontrolu. Italijanska istočna Afrika pala je u novembru 1941. kada su je zauzele britanske i etiopske trupe. Druga italijanska kolonija u Africi bila je [[Italijanska Libija|Italijanska sjeverna Afrika]]. ==Historija== Kolonija je formirana 1936, nakon završetka [[Drugi italijansko-abesinski rat|Drugog italijansko-abesinskog rata]] koji se završio padom Etiopije u ruke Italijana. U februaru 1937, nakon neuspjelog atentata na potkralja [[Rodolfo Graziani|Rodolfa Grazianija]], Graziani je naredio raciju i egzekuciju monaha i monahinja iz poznatog etiopskog manastira [[Debre Libanos]]a, u kojem su se sakrili atentatori.<ref name="cann5">Cannistraro, str. 5</ref> Italijanski vojnici izvršili su u [[Adis Abeba|Adis Abebi]] masakr u kojem je ubijeno 30.000 Etiopljana, a njihovi su domovi spaljeni do temelja.<ref name="cann5"/><ref>Sarti, str. 191</ref> Kako bi oslabili [[Pravoslavlje|pravoslavne]] [[Amhara (narod)|Amhare]], Italijani su teritorije koje su prisvajali [[Tigranje]] i [[Somalija|Somalijci]] pripojili Eritreji i Somaliji.<ref name="cann5"/> Rekonstrukcijski napori nakon rata 1936. bili su prije svega usmjereni prema muslimanskim narodima u koloniji, kako bi se povećala podrška muslimana italijanskoj vlasti.<ref name="cann5"/> Fašistički režim je podsticao italijanske seljake na naseljavanje kolonije.<ref name="cann6"/> Veoma mali broj doseljenika naselio je Etiopiju. Do 1940, samo 3.200 farmera naselilo je Etiopiju, svega oko 10% od brojke koju su za cilj odredili Italijani.<ref name="cann6">Cannistraro, str. 6</ref> Pobune Etiopljana, manjak prirodnih resursa, planinski reljef i politička i vojna situacija bili su glavni uzroci slabog doseljavanja. Ipak, Eritreja je uživala period velikog razvoja, podržana od 80.000 italijanskih kolonizatora.<ref>{{Cite web |url=http://www.dankalia.com/history/04503.htm |title=Italian industries and companies in Eritrea |access-date=30. 5. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090429102012/http://www.dankalia.com/history/04503.htm |archive-date=29. 4. 2009 |url-status=dead }}</ref> Kolonija se pokazala izuzetno skupom za održavanje.<ref name="cann5"/> Italijani su 1940. [[Italijansko osvajanje Britanskog Somalilanda|zauzeli]] Britanski Somaliland. Okupacija je trajala do 1941, kada je Italijanska istočna Afrika pala u ruke Britanaca i Etiopljana. ==Kolonijalna administracija== [[Datoteka:Italian East Africa (1938–1941).svg|mini|lijevo|Administrativna podjela Italijanske istočne Afrike]] Kolonijom je upravljao potkralj Etiopije i guverner-general Istočne Afrike, koga je postavljao italijanski monarh. ===Demografija=== Godine 1939. u Istočnoj Africi je živjelo 165.267 Italijana. Većinom su živjeli oko urbanih centara [[Asmara|Asmare]], [[Adis Abeba|Adis Abebe]] i [[Mogadiš]]a. Ukupan broj stanovnika bio je 12.1 milion. Gustoća stanovništva bila je 6.9/km². Gustoća stanovništva Eritreje, Etiopije i Somalije značajno se razlikovala. Eritreja je imala površinu 230.000&nbsp;km² i 1.500.000 stanovnika (gustoća 6.4/km²); Etiopija je imala površinu 790.000&nbsp;km² i 9.450.000 stanovnika (gustoća 12.6/km²); površina Somalije bila je 700.000&nbsp;km² uz samo 1.150.000 stanovnika (gustoća 1.6/km²).<ref>{{cite journal|last=Royal Institute of International Affairs|title=Italian Possessions in Africa: II. Italian East Africa|url=https://archive.org/details/sim_bulletin-of-international-news_1940-08-24_17_17/page/1065|journal=Bulletin of International News|date=24. 8. 1940|volume=17|issue=17|pages=1065–1074|access-date=30. 5. 2016}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- " ! Bosanski!! Italijanski!! Glavni grad!! Stanovništvo<ref name="Istat 2010"/>!! Italijani<ref name="Istat 2010"/>!! Grb |- | Amhara || Amara || [[Gondar]] || 2.000.000 || 11.103 || [[Datoteka:Coat of arms of Amhara governorate-2.svg|30px]] |- | Eritreja || Eritrea || [[Asmara]] || 1.500.000 || 72.408 || [[Datoteka:Coat of arms of Eritrea (1926-1941).svg|30px]] |- | Harar || Harar || [[Harar]] || 1.600.000 || 10.035 || [[Datoteka:Coat of arms of harar governorate.svg|30px]] |- | Gala Sidamo || Galla e Sidama || [[Džima]] || 4.000.000 || 11.823|| [[Datoteka:Coat of arms of Galla-Sidamo governorate.svg|30px]] |- | Šoa<ref name="solomoniccrownheraldry1">{{Cite web |url=http://www.solomoniccrownheraldry.org/history_of_ethiopia_monarchy_modern_era_part_seven.htm |title=Apis Networks - Engineered Hosting |access-date=30. 5. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100821183529/http://www.solomoniccrownheraldry.org/history_of_ethiopia_monarchy_modern_era_part_seven.htm |archive-date=21. 8. 2010 |url-status=dead }}</ref> || Scioà || [[Adis Abeba]] || 1.850.000 || 40.698 || [[Datoteka:Coat of arms of Scioa governorate.svg|30px]] |- | Somalija<ref name="solomoniccrownheraldry1"/> || Somalia || [[Mogadiš]]|| 1.150.000 || 19.200 || [[Datoteka:Coat of arms of Italian Somaliland governorate.svg|30px]] |} ==Reference== {{reference}} ==Literatura== * Antonicelli, Franco (1961) ''Trent'anni di storia italiana 1915 - 1945'', Saggi series '''295''', Torino : Einaudi, 387 str. * Cannistraro, Philip V. (1982) ''Historical Dictionary of Fascist Italy'', Westport, Conn.; London : Greenwood Press, {{ISBN|0-313-21317-8}} * Del Boca, Angelo (1986) ''Italiani in Africa Orientale: La caduta dell'Impero'', Biblioteca universale Laterza '''186''', Roma : Laterza, {{ISBN|88-420-2810-X}} * Mockler, Anthony (1984). ''Haile Selassie's War: The Italian-Ethiopian Campaign, 1935-1941'', New York : Random House, {{ISBN|0-394-54222-3}} * Sarti, Roland (1974) ''The Ax Within: Italian fascism in action'', New York : New Viewpoints, {{ISBN|0-531-06498-0}} * Mauri, Arnaldo (1967). ''Il mercato del credito in Etiopia'', Milano, Giuffrè, 504 * Calchi Novati, Gian Carlo (2011).''L'Africa d'Italia'', Carrocci, Roma. * Tuccimei, Ercole (1999). ''La Banca d'Italia in Africa'', Presentazione di Arnaldo Mauri, Laterza, Bari, {{ISBN|88-420-5686-3}} [[Kategorija:Bivše italijanske kolonije‎]] [[Kategorija:Historija Etiopije]] [[Kategorija:Historija Italije]] [[Kategorija:Historija Somalije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1936.]] [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] [[Kategorija:Bivše države u Africi]] eejfel5apau708tpl143rc1fy0v4jew 3731975 3731969 2025-07-02T07:42:52Z Panasko 146730 [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731975 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Italijanska istočna Afrika | izvorno_ime = Africa Orientale Italiana | razdoblje = 1936-1941 | država_prije1 = Italijanska Eritreja | država_prije_zastava1 = Flag of Italy (1861-1946).svg | država_prije2 = Italijanski Somaliland | država_prije_zastava2 = Flag of Italy (1861-1946).svg | država_prije3 = Etiopsko carstvo | država_prije_zastava3 = Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg | država_prije4 = Britanski Somaliland | država_prije_zastava4 = Flag of British Somaliland (1903–1950).svg | država_poslije1 = Britansko carstvo | država_poslije_zastava1 = Flag of United Kingdom.svg | država_poslije2 = Britanski Somaliland | država_poslije_zastava2 = Flag of British Somaliland (1903–1950).svg | država_poslije3 = Etiopsko carstvo | država_poslije_zastava3 = Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg | zastava = Flag of Italy (1861-1946).svg | grb = Scudo Africa Orientale Italiana.svg | uzrečica = <br> Foedere et Religione Tenemur | himna = Marcia Reale (Kraljevski marš) | karta = Italian East Africa.png | glavni_grad = [[Adis Abeba]] | glavni_grad_kordinati = | najveći grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[kolonija]] | vrsta_vlasti = potkralj | godina_prve_vlasti = 1936 (prvi) | vladar_prva_vlast = [[Pietro Badoglio]] | godina_druge_vlasti = 1941 (zadnji) | vladar_druga_vlast = [[Guglielmo Nasi]] | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 1.725.000 km² | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 12.100.000 | stanovnika_godina = 1939<ref name= "Istat 2010">{{cite journal|last=Istat|title=I censimenti nell’Italia unita I censimenti nell’Italia unita Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo ISTITUTO NAZIONALE DI STATISTICA SOCIETÀ ITALIANA DI DEMOGRAFIA STORICA Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo|journal=Annali di Statistica|date=decembar 2010|volume=2|series=XII|page=263|url=http://www3.istat.it/dati/catalogo/20120911_00/Annali_serie_XII_vol_2_anno_141_I_Censimenti_nell'Italia_unita_bis.pdf|access-date=30. 5. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20140803195051/http://www3.istat.it/dati/catalogo/20120911_00/Annali_serie_XII_vol_2_anno_141_I_Censimenti_nell%27Italia_unita_bis.pdf|archive-date=3. 8. 2014|url-status=dead}}</ref> | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = 7 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[italijanska istočnoafrička lira]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Italijanska istočna Afrika''' ({{it|Africa Orientale Italiana|}}) bila je [[Kraljevina Italija|italijanska]] kolonija uspostavljena u junu 1936. Sastojala se od [[Etiopija|Etiopije]], [[Eritreja|Eritreje]] i [[Somalija|Somalije]].<ref>{{cite web|url=http://www.worldstatesmen.org/Ethiopia.html#Italian-East-Africa|title=Italian East Africa|publisher=World Statesmen|language=engleski|access-date=30. 5. 2016}}</ref> U augustu 1940, tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], italijanska vojska [[Italijansko osvajanje Britanskog Somalilanda|zauzela]] je [[Britanski Somaliland]] koji je pripojen Italijanskoj istočnoj Africi, koju će 1941. pokoriti britanske i [[Etiopsko carstvo|etiopske]] trupe.<ref name=LOC>{{cite web|last=Ofcansky and LaVerle Berry|first=Thomas P.|title=Ethiopia in World War II|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+et0030)|work=A Country Study: Ethiopia|publisher=Library of Congress|access-date=29. 5. 2016}}</ref> Italija je upravljala [[Somalija|Somalijom]] od 1950. do njene nezavisnosti 1960. ==Teritorija== Kada je uspostavljena 1935. kolonija je obuhvatala [[Italijanska Eritreja|Italijansku Eritreju]] i [[Italijanski Somaliland]], a 1936. koloniji je pridružena i okupirana [[Etiopija]]. Kralj [[Viktor Emanuel III, kralj Italije|Viktor Emanuel III.]] uskoro je usvojio i titulu Kralja Etiopije. Kolonija je bila podijeljena u 6 administrativnih jedinica, ''governa'': Eritreju i Somaliju, uz još četiri governe u Etiopiji (Amhara, Harar, Gala Sidamo, Šoa). Svakom je governom vladao guverner, koji je odgovarao potkralju, koji je predstavljao kralja. Italijanska istočna Afrika je nakratko proširena 1940. godine, kada su Italijani zauzeli Britanski Somaliland, time dovodeći čitavu somalijsku teritoriju pod svoju kontrolu. Italijanska istočna Afrika pala je u novembru 1941. kada su je zauzele britanske i etiopske trupe. Druga italijanska kolonija u Africi bila je [[Italijanska Libija|Italijanska sjeverna Afrika]]. ==Historija== Kolonija je formirana 1936, nakon završetka [[Drugi italijansko-abesinski rat|Drugog italijansko-abesinskog rata]] koji se završio padom Etiopije u ruke Italijana. U februaru 1937, nakon neuspjelog atentata na potkralja [[Rodolfo Graziani|Rodolfa Grazianija]], Graziani je naredio raciju i egzekuciju monaha i monahinja iz poznatog etiopskog manastira [[Debre Libanos]]a, u kojem su se sakrili atentatori.<ref name="cann5">Cannistraro, str. 5</ref> Italijanski vojnici izvršili su u [[Adis Abeba|Adis Abebi]] masakr u kojem je ubijeno 30.000 Etiopljana, a njihovi su domovi spaljeni do temelja.<ref name="cann5"/><ref>Sarti, str. 191</ref> Kako bi oslabili [[Pravoslavlje|pravoslavne]] [[Amhara (narod)|Amhare]], Italijani su teritorije koje su prisvajali [[Tigranje]] i [[Somalija|Somalijci]] pripojili Eritreji i Somaliji.<ref name="cann5"/> Rekonstrukcijski napori nakon rata 1936. bili su prije svega usmjereni prema muslimanskim narodima u koloniji, kako bi se povećala podrška muslimana italijanskoj vlasti.<ref name="cann5"/> Fašistički režim je podsticao italijanske seljake na naseljavanje kolonije.<ref name="cann6"/> Veoma mali broj doseljenika naselio je Etiopiju. Do 1940, samo 3.200 farmera naselilo je Etiopiju, svega oko 10% od brojke koju su za cilj odredili Italijani.<ref name="cann6">Cannistraro, str. 6</ref> Pobune Etiopljana, manjak prirodnih resursa, planinski reljef i politička i vojna situacija bili su glavni uzroci slabog doseljavanja. Ipak, Eritreja je uživala period velikog razvoja, podržana od 80.000 italijanskih kolonizatora.<ref>{{Cite web |url=http://www.dankalia.com/history/04503.htm |title=Italian industries and companies in Eritrea |access-date=30. 5. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090429102012/http://www.dankalia.com/history/04503.htm |archive-date=29. 4. 2009 |url-status=dead }}</ref> Kolonija se pokazala izuzetno skupom za održavanje.<ref name="cann5"/> Italijani su 1940. [[Italijansko osvajanje Britanskog Somalilanda|zauzeli]] Britanski Somaliland. Okupacija je trajala do 1941, kada je Italijanska istočna Afrika pala u ruke Britanaca i Etiopljana. ==Kolonijalna administracija== [[Datoteka:Italian East Africa (1938–1941).svg|mini|lijevo|Administrativna podjela Italijanske istočne Afrike]] Kolonijom je upravljao potkralj Etiopije i guverner-general Istočne Afrike, koga je postavljao italijanski monarh. ===Demografija=== Godine 1939. u Istočnoj Africi je živjelo 165.267 Italijana. Većinom su živjeli oko urbanih centara [[Asmara|Asmare]], [[Adis Abeba|Adis Abebe]] i [[Mogadiš]]a. Ukupan broj stanovnika bio je 12.1 milion. Gustoća stanovništva bila je 6.9/km². Gustoća stanovništva Eritreje, Etiopije i Somalije značajno se razlikovala. Eritreja je imala površinu 230.000&nbsp;km² i 1.500.000 stanovnika (gustoća 6.4/km²); Etiopija je imala površinu 790.000&nbsp;km² i 9.450.000 stanovnika (gustoća 12.6/km²); površina Somalije bila je 700.000&nbsp;km² uz samo 1.150.000 stanovnika (gustoća 1.6/km²).<ref>{{cite journal|last=Royal Institute of International Affairs|title=Italian Possessions in Africa: II. Italian East Africa|url=https://archive.org/details/sim_bulletin-of-international-news_1940-08-24_17_17/page/1065|journal=Bulletin of International News|date=24. 8. 1940|volume=17|issue=17|pages=1065–1074|access-date=30. 5. 2016}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- " ! Bosanski!! Italijanski!! Glavni grad!! Stanovništvo<ref name="Istat 2010"/>!! Italijani<ref name="Istat 2010"/>!! Grb |- | Amhara || Amara || [[Gondar]] || 2.000.000 || 11.103 || [[Datoteka:Coat of arms of Amhara governorate-2.svg|30px]] |- | Eritreja || Eritrea || [[Asmara]] || 1.500.000 || 72.408 || [[Datoteka:Coat of arms of Eritrea (1926-1941).svg|30px]] |- | Harar || Harar || [[Harar]] || 1.600.000 || 10.035 || [[Datoteka:Coat of arms of harar governorate.svg|30px]] |- | Gala Sidamo || Galla e Sidama || [[Džima]] || 4.000.000 || 11.823|| [[Datoteka:Coat of arms of Galla-Sidamo governorate.svg|30px]] |- | Šoa<ref name="solomoniccrownheraldry1">{{Cite web |url=http://www.solomoniccrownheraldry.org/history_of_ethiopia_monarchy_modern_era_part_seven.htm |title=Apis Networks - Engineered Hosting |access-date=30. 5. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100821183529/http://www.solomoniccrownheraldry.org/history_of_ethiopia_monarchy_modern_era_part_seven.htm |archive-date=21. 8. 2010 |url-status=dead }}</ref> || Scioà || [[Adis Abeba]] || 1.850.000 || 40.698 || [[Datoteka:Coat of arms of Scioa governorate.svg|30px]] |- | Somalija<ref name="solomoniccrownheraldry1"/> || Somalia || [[Mogadiš]]|| 1.150.000 || 19.200 || [[Datoteka:Coat of arms of Italian Somaliland governorate.svg|30px]] |} ==Reference== {{reference}} ==Literatura== * Antonicelli, Franco (1961) ''Trent'anni di storia italiana 1915 - 1945'', Saggi series '''295''', Torino : Einaudi, 387 str. * Cannistraro, Philip V. (1982) ''Historical Dictionary of Fascist Italy'', Westport, Conn.; London : Greenwood Press, {{ISBN|0-313-21317-8}} * Del Boca, Angelo (1986) ''Italiani in Africa Orientale: La caduta dell'Impero'', Biblioteca universale Laterza '''186''', Roma : Laterza, {{ISBN|88-420-2810-X}} * Mockler, Anthony (1984). ''Haile Selassie's War: The Italian-Ethiopian Campaign, 1935-1941'', New York : Random House, {{ISBN|0-394-54222-3}} * Sarti, Roland (1974) ''The Ax Within: Italian fascism in action'', New York : New Viewpoints, {{ISBN|0-531-06498-0}} * Mauri, Arnaldo (1967). ''Il mercato del credito in Etiopia'', Milano, Giuffrè, 504 * Calchi Novati, Gian Carlo (2011).''L'Africa d'Italia'', Carrocci, Roma. * Tuccimei, Ercole (1999). ''La Banca d'Italia in Africa'', Presentazione di Arnaldo Mauri, Laterza, Bari, {{ISBN|88-420-5686-3}} [[Kategorija:Bivše italijanske kolonije‎]] [[Kategorija:Historija Etiopije]] [[Kategorija:Historija Italije]] [[Kategorija:Historija Somalije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1936.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] [[Kategorija:Bivše države u Africi]] l35y3bm2qbhazsx9x8q38cqeqgzo518 0 412753 3731981 3634596 2025-07-02T07:44:13Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1943.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1943.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731981 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Italijanska Libija | izvorno_ime = Libia Italiana | razdoblje = [[Kraljevina Italija|Italijanski]] [[protektorat]] (1912–1934)<ref>{{Cite web |url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=aa83 |title=Arhivirana kopija |access-date=31. 5. 2016 |archive-date=27. 10. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211027133018/http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=aa83 |url-status=dead }}</ref><br> Italijanska kolonija (1934–1943) | država_prije1 = Osmanlijsko carstvo | država_prije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire.svg | država_prije2 = Kraljevstvo Egipat | država_prije_zastava2 = Flag of Egypt (1922–1958).svg | država_prije3 = Francusko carstvo | država_prije_zastava3 = Flag of France.svg | država_prije4 = Anglo-egipatski Sudan | država_prije_zastava4 = Flag of United Kingdom.svg | država_poslije1 = Britansko carstvo | država_poslije_zastava1 = Flag of United Kingdom.svg | država_poslije2 = Francuska | država_poslije_zastava2 = Flag of France.svg | zastava = Flag of Italy (1861-1946).svg | grb = Coat of arms of Lybia (1940).svg | uzrečica = | himna = | karta = Italian Libya.png | glavni_grad = [[Tripoli]] | glavni_grad_kordinati = | najveći grad = | službeni_jezik = [[Italijanski jezik|italijanski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[kolonija]] | vrsta_vlasti = kralj | godina_prve_vlasti = 1911–1943. | vladar_prva_vlast = [[Viktor Emanuel III, kralj Italije|Viktor Emanuel III]] | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 1.759.541 km² | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 893.774 | stanovnika_godina = 1939<ref name= "Istat 2010">{{cite journal|last=Istat|title=I censimenti nell’Italia unita I censimenti nell’Italia unita Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo ISTITUTO NAZIONALE DI STATISTICA SOCIETÀ ITALIANA DI DEMOGRAFIA STORICA Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo|journal=Annali di Statistica|date=decembar 2010|volume=2|series=XII|page=269|url=http://www3.istat.it/dati/catalogo/20120911_00/Annali_serie_XII_vol_2_anno_141_I_Censimenti_nell'Italia_unita_bis.pdf|access-date=31. 5. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20140803195051/http://www3.istat.it/dati/catalogo/20120911_00/Annali_serie_XII_vol_2_anno_141_I_Censimenti_nell%27Italia_unita_bis.pdf|archive-date=3. 8. 2014|url-status=dead}}</ref> | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = 0.5 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[italijanska lira]] | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Italijanska Libija''' ([[Italijanski jezik|italijanski]]: Libia Italiana, [[Arapski jezik|arapski]]: ليبيا الإيطالية‎‎ Lībyā al-Īṭālīya) bila je [[Kraljevina Italija|italijanska]] kolonija uspostavljena 1934.<ref>{{Cite web |url=http://law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS003.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=31. 5. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070926145327/http://www.law.fsu.edu/library/collection/LimitsinSeas/IBS003.pdf |archive-date=26. 9. 2007 |url-status=dead }}</ref> Formirana je od [[Fezan]]a i od kolonija [[Italijanska Kirenaika|Kirenaike]] i [[Italijanska Tripolitanija|Tripolitanije]], koje je Italija zauzela 1912. nakon [[Italijansko-turski rat|rata]] sa [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskim carstvom]]. ==Historija== ===Osvajanje=== Prve dvije decenije Libije kao italijanske kolonije obilježio je žestok otpor muslimana italijanskoj vlasti. U ovom periodu, Italijani su kontrolisali samo obalna područja kolonije. Godina 1911. i 1912, preko 1.000 [[Somalija]]ca iz [[Mogadiš]]a, glavnog grada [[Italijanski Somaliland|Italijanskog Somalilanda]], borilo se sa italijanskim i [[Eritreja|eritrejskim]] vojnicima u [[Italijansko-turski rat|italijansko-turskom ratu]].<ref name="dsfsdgfdsf">{{cite book|url=https://books.google.com/books?ei=_vexU_fCEYeEqgaqkYKIBQ& |title=Journal of the Royal United Service Institution, Whitehall Yard, Volume 57, Issue 2 |author=W. Mitchell |page=997}}</ref> Većina njih se nije vratila u Somaliju sve dok nisu poslati nazad u pripremama za [[Drugo italijansko-abesinski rat|invaziju]] [[Etiopija|Etiopije]] 1935.<ref name="FCC">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=4O0vAAAAIAAJ&|title=War Over Ethiopia |author=William James Makin |page=227}}</ref> Iako su Osmanlije 1912. kontrolu Libije prepustili Italijanima, žestok otpor pružale su [[Senusije]], [[Sunitski islam|sunitski]] [[Nacionalizam|nacionalistički]] pokret. Otpor je predvodio [[Omer Muhtar]]. Nakon što su lideri otpora pogubljeni ili protjerani i nakon što je 100.000 ljudi iz Kirenaike završilo u [[Italijanski koncentracioni logorima u Libiji|koncentracionim logorima]], Italija je ugušila pokret otpora 1931. Tokom 1930-ih, politika Italije prema Libiji se počela mijenjati, pa su 1934. Kirenaika, Tripolitanija i Fezan ujedinjeni u Italijansku Libiju. U kasnim 1930-im, pod guvernerom [[Italo Balbo|Italom Balbom]], Libija je doživjela veliki razvoj. ===Teritorijalni sporazumi sa evropskim silama=== [[Datoteka:Territorial growth of Italian Libya.svg|mini|lijevo|Teritorijalna ekspanzija Italijanske Libije. {{legend|#009531|1912 - Osvojene osmanlijske teritorije}} {{legend|#95be96|1919 - Ustupljeno od Francuske nakon [[Versajski sporazum|Versajskog sporazuma]]}} {{legend|#ffffff|1923 i 1931 - [[De jure]] od Osmanlijskog carstva; pokorene teritorije Senusija }} {{legend|#96ed97|1926 - Od Egipta (kompenzacija za učešće u [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]])}} {{legend|#ff0000|1934 - Od Sudana (kompenzacija za učešće u Prvom svjetskom ratu)}} {{legend|#940000|1935 - Od Francuske (kompenzacija za učešće u Prvom svjetskom ratu)}}]] Na [[Pariz|pariskoj]] Konferenciji mira 1919. Italija nije dobila ništa od [[Njemačko carstvo|njemačkih kolonija]], ali je od Britanaca dobila [[Džubalend]] u južnoj [[Somalija|Somaliji]], dok je od Francuza dobila dio [[Sahara|saharskih teritorija]].<ref>{{cite web|title=Districts of Libya|url=http://www.statoids.com/uly.html|work=Statoids|access-date=31. 5. 2016}}</ref> Nakon dugih pregovora tokom 1920-ih, Italija je tek 1935. od Francuske dobila teritoriju današnjeg sjevernog [[Čad]]a, iako Francuska kasnije nije ratifikovala ovaj sporazum. Britanski Egipat je u decembru 1925. Italijanima prepustio distrikt [[Kufra|Kufru]] i [[El-Džegbub]]. Italija je ovim područjem ovladala tek 1931. Anglo-egipatski Sudan je 1934. prepustio Libiji oazu u današnjoj jugoistočnoj Libiji, jer su to područje smatrali bezvrijednim.<ref name="Burr and Collins 111">Burr, J. Millard and Robert O. Collins, ''Darfur: The Long Road to Disaster'', Markus Wiener Publishers: Princeton, 2006, {{ISBN|1-55876-405-4}}, str. 111</ref> ===Drugi svjetski rat=== [[Datoteka:CamelSpahisinItalianLibya.jpg|mini|desno|Libijski konjanici u italijanskoj vojsci 1940.]] Kraljevskim dekretom br. 70 od 9. januara 1939, nekim je Libijcima dodijeljeno specijalno italijansko državljanstvo. Ovo državljanstvo bilo je potrebno svima koji su imali ambicije za karijeru u vojnim ili civilnim organizacijama. Primaoci državljanstva nazivani su Italijanima muslimanima. Pripajanje Libije Italiji dalo je vojsci veću mogućnost regrutovanja Libijaca u vojnu službu. Libijci su služili u italijanskoj vojsci još od početaka kolonijalne vladavine. 1. marta 1940. formirane su 1. i 2. libijska divizija. 1. divizija ušla je u sastav 13. korpusa 5. italijanske armije, dok je 2. divizija ušla u sastav rezervnih trupa 10. armije. Oficiri u divizijama bili su Italijani. Libijski borci dolazili su iz obalskih područja, a nivo obuke i pripravnosti bio je na jednakom nivou kao kod regularnih italijanskih jedinica u [[Sjeverna Afrika|sjevernoj Africi]]. Profesionalizam libijskih boraca učinio ih je jednom od najboljih pješadijskih formacija u sjevernoj Africi. Libijski borci bili su odani Italiji i pokazali su se kao izuzetno dobri borci.<ref name="cgsc.cdmhost.com">{{Cite web |url=http://cgsc.cdmhost.com/cgi-bin/showfile.exe?CISOROOT=%2Fp4013coll2&CISOPTR=597&filename=591.pdf. |title=Full analysis of the initial Italian attack |access-date=22. 8. 2020 |archive-date=7. 4. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407103400/http://cgsc.cdmhost.com/cgi-bin/showfile.exe?CISOROOT=%2Fp4013coll2&CISOPTR=597&filename=591.pdf. |url-status=dead }}</ref> Nakon sporazuma sa Francuzima 1935, prema kojem je Italija dobila teritorije južno od Libije, Italijani su ciljali na dalje proširenje prema jugu. Italijanski planovi u slučaju rata sa Britancima ili Francuzima uključivali su spajanje kopnenom vezom sa [[Italijanska istočna Afrika|Italijanskom istočnom Afrikom]] i proširenje do [[Čad (jezero)|jezera Čad]].<ref name="Stegemann">{{cite book |last1=Stegemann|first1=Bernd|last2=Vogel|first2=Detlef|title=Germany and the Second World War: The Mediterranean, South-East Europe, and North Africa, 1939–1941|url=https://archive.org/details/mediterraneansou0000schr|publisher=Oxford University Press|year=1995|isbn=0-19-822884-8|page=[https://archive.org/details/mediterraneansou0000schr/page/176 176]}}</ref> Tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], Italija je uživala snažnu podršku muslimana, od kojih su se mnogi pridružili italijanskoj vojsci. [[Datoteka:Wrecked Italian aircraft at Tripoli 1943.jpg|mini|lijevo|Uništeni italijanski avioni na aerodromu u [[Tripoli]]ju 1943.]] U septembru 1940, [[Italijanska invazija na Egipat|invazija na Egipat]] pokrenuta je iz Libije.<ref name="cgsc.cdmhost.com"/> U decembru iste godine, britanske snage pokrenule su protivnapad i uspjele su protjerati Italijane nazad u Libiju. Nakon gubitka Kirenaike i gotove čitave 10. armije, Italija je zatražila pomoć od [[Treći rajh|Njemačke]]. Uz njemačku pomoć, vraćene su izgubljene libijske teritorije. [[Opsada Tobruka]] u aprilu 1941. bila je prvi neuspjeh [[Erwin Rommel|Rommelove]] [[blitzkrieg]] taktike. [[Tobruk]] je pao u junu 1942. čime su britanske snage vraćene u Egipat. Porazom u [[Druga bitka kod El-Alamejna|Drugoj bitci kod El-Alamejna]], italijanske i njemačke snage u Libiji osuđene su na propast. Iz Libije su se povukle u februaru 1943, čime je završen period italijanske kontrole i jurisdikcije nad Libijom. ===Nakon Drugog svjetskog rata=== Od 1943. do 1951. Tripolitanija i Kirenaika bili su pod administracijom Britanaca, dok je Fezanom upravljala Francuska. Prema mirovnom sporazumu iz 1947, Italija se odrekla bilo kakvih prava na Libiju.<ref>Hagos, Tecola W., (20. 11. 2004), [http://www.tecolahagos.com/part4.htm "Treaty Of Peace With Italy (1947), Evaluation And Conclusion"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121207051037/http://www.tecolahagos.com/part4.htm |date=7. 12. 2012 }}, ''Ethiopia Tecola Hagos''. Pristupljeno 31. 5. 2016.</ref> 21. novembra 1949. [[Generalna skupština Ujedinjenih nacija]] donijela je rezoluciju prema kojoj je Libija trebala postati nezavisna država prije 1. januara 1952. [[Kraljevina Libija]], nasljedna i ustavna monarhija, nezavisnost je proglasila 24. decembra 1951. Preostalih 20.000 Italijana protjerano je 1970,<ref>[http://www.iht.com/articles/2004/10/21/news/italy.php Italians plan to see Libya once again]</ref> po dolasku [[Muammar El-Gaddafi|Muamera Gadafija]] na vlast. Povratak u Libiju dozvoljen je nekolicini u 2000-im. 30. augusta 2008, Gadafi i [[Silvio Berlusconi]], italijanski premijer, potpisali su, u [[Bengazi]]ju, historijski sporazum o saradnji.<ref name=treaty>{{cite web|url=http://www.senato.it/parlam/leggi/09007l.htm|title=Ratifica ed esecuzione del Trattato di amicizia, partenariato e cooperazione tra la Repubblica italiana e la Grande Giamahiria araba libica popolare socialista, fatto a Bengasi il 30 agosto 2008|publisher=Parliament of Italy|date=6. 2. 2009|access-date=31. 5. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20090618082911/http://www.senato.it/parlam/leggi/09007l.htm|archive-date=18. 6. 2009|url-status=dead}}</ref><ref name=ansa>{{cite news|url=http://www.ansa.it/site/notizie/awnplus/english/news/2009-06-09_109379246.html|publisher=ANSA|title=Gaddafi to Rome for historic visit|date=10. 6. 2009|access-date=31. 5. 2016|archive-date=16. 6. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090616155752/http://www.ansa.it/site/notizie/awnplus/english/news/2009-06-09_109379246.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.tripolipost.com/articledetail.asp?c=1&i=2335|title=Berlusconi in Benghazi, Unwelcome by Son of Omar Al-Mukhtar|publisher=The Tripoli Post|date=30. 8. 2008|access-date=31. 5. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20131202225659/http://www.tripolipost.com/articledetail.asp?c=1&i=2335|archive-date=2. 12. 2013|url-status=dead}}</ref> Prema uslovima sporazuma, Italija je trebala isplatiti Libiji 5 milijardi [[Američki dolar|$]] kao kompenzaciju za okupaciju.<ref>{{Cite web |url=http://nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=83541 |title=Ý bồi thường $5 tỉ, xin lỗi Libya về hậu quả thời đô hộ |access-date=31. 5. 2016 |archive-date=7. 4. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407103405/https://www.nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp?a=83541 |url-status=dead }}</ref> S druge strane, Libija je trebala preduzeti mjere za borbu protiv ilegalne imigracije i pojačati [[Investicija|investicije]] u italijanske kompanije.<ref name=ansa /><ref name=rep>{{cite news|publisher=La Repubblica|url=http://www.repubblica.it/2008/05/sezioni/esteri/libia-italia/accordo-firmato/accordo-firmato.html|title=Italia-Libia, firmato l'accordo|date=30. 8. 2008|access-date=31. 5. 2016}}</ref> Italija je sporazum ratifikovala 6. februara 2009,<ref name=treaty /> a Libija 2. marta tokom posjete Berlusconija Tripoliju.<ref name=ansa /><ref>{{cite news|url=http://www.alarabonline.org/english/display.asp?fname=2009%5C03%5C03-02%5Czbusinessz%5C988.htm&dismode=x&ts=02/03/2009%2004:42:49%20ã|title=Libya agrees pact with Italy to boost investment|date=2. 3. 2009|access-date=31. 5. 2016|publisher=Alarab Online|archive-url=https://web.archive.org/web/20090618080801/http://www.alarabonline.org/english/display.asp?fname=2009%5C03%5C03-02%5Czbusinessz%5C988.htm&dismode=x&ts=02%2F03%2F2009%2004%3A42%3A49%20%C3%A3|archive-date=18. 6. 2009|url-status=dead}}</ref> Na ceremoniji povodom potpisivanja sporazuma, Berlusconi je priznao historijska zvjerstva i represiju počinjenu od Italije nad libijskim narodom izjavivši: "U ovom historijskom dokumentu, Italija se izvinjava za ubijanja, uništavanje i represiju libijskog naroda tokom perioda kolonijalne vlasti" i rekavši da je sporazum "potpuno i moralno priznanje štete učinjene Libiji od strane Italije tokom kolonijalne ere".<ref>The Report: Libya 2008. Oxford Business Group, 2008. str. 17.</ref> Saradnja se završila 2011. početkom [[Rat u Libiji 2011.|građanskog rata u Libiji]], koji se završio padom Gadafija sa vlasti. ==Kolonijalna administracija== [[Datoteka:LA CATTEDRALE DI TRIPOLI 1960.jpg|mini|desno|[[Katedrala u Tripoliju]] tokom 1960-ih]] Godine 1934, Italija je usvojila naziv Libija (koji su koristili [[Grci]] za čitavu sjevernu Afriku, osim Egipta) kao službeni naziv kolonije. Kolonija je podijeljena na četiri provincije (''Commissariato Generale Provinciale'') i vojnu teritoriju na jugu (''Territorio Militare del Sud'' ili ''Territorio del Sahara Libico''). [[Datoteka:Administrative subdivision of Italian Libya.jpg|mini|desno|Administrativna podjela Italijanske Libije]] {| class="wikitable" |- ! Provincija !! Glavni grad |- | Tripoli || [[Tripoli]] |- | Bengazi || [[Bengazi]] |- | Derna || [[Derna]] |- | Misurata || [[Misurata]] |- | Južna vojna teritorija || [[Hun]] |} ===Guverneri-generali Italijanske Libije=== * [[Italo Balbo]] (1. januar 1934. – 28. jun 1940) * [[Rodolfo Graziani]] (1. juli 1940. – 25. mart 1941) * [[Italo Gariboldi]] (25. mart 1941. – 19. juli 1941) * [[Ettore Bastico]] (19. juli 1941. – 2. februar 1941) * [[Giovanni Messe]] (2. februar 1943. – 13. maj 1943) ===Demografija=== {| class="wikitable" |- ! Etnička grupa !! Populacija !! % ukupnog stanovništva |- | Italijani || 119.139 || 13,4 |- | Arapi || 744.057 || 83,2 |- | Jevreji || 30.578 || 3,4 |- | Ukupno || 893.774 || 100 |} Stanovništvo većih urbanih centara: {| class="wikitable" |- ! Grad !! Italijani !! Arapi !! Jevreji !! Ukupno |- | [[Tripoli]] || 47.442 || 47.123 || 18.467 || 113.212 |- | [[Bengazi]] || 23.075 || 40.331 || 3.395 || 66.801 |- | [[Misurata]] || 1.735 || 44.387 || 977 || 47.099 |- | [[Derna]] || 3.562 || 13.555 || 391 || 17.508 |} ===Kolonijalisti=== Broj kolonijalista značajno se povećao tokom [[Velika depresija|Velike depresije]]. Godine 1939. italijanski kolonijalisti činili su 13% stanovništva Libije.<ref name= "Istat 2010"/> Uglavnom su živjeli u obalnim područjima, posebno oko urbanih centara kao što su Tripoli (41% stanovništva) i Bengazi (35% stanovništva). Godine 1938. guverner Libije, Italo Balbo, osnovao je 27 naselja koja je naselio sa 20.000 italijanskih farmera.<ref>{{Cite web |url=http://www.architecturebeyond.eu/wp-content/uploads/2010/10/vittoria-capresi_I-centri-rurali-libici.pdf |title=New villages in coastal Libya |access-date=1. 6. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110720153207/http://www.architecturebeyond.eu/wp-content/uploads/2010/10/vittoria-capresi_I-centri-rurali-libici.pdf |archive-date=20. 7. 2011 |url-status=dead }}</ref> Većina tih naselja bila je smještena u Kirenaiki. ===Ophođenje prema libijskom stanovništvu=== [[Datoteka:Al-Magroon Concentration Camp.jpg|mini|desno|U logoru u El Agejli zarobljeno je bilo 10.900 ljudi<ref>Michael R. Ebner. Geoff Simons. ''Ordinary Violence in Mussolini's Italy''. New York, New York, USA: Cambridge University Press, 2011. str. 261.</ref>]] Italijani su u Libiji počinili mnoge ratne zločine koji uključuju korištenje hemijskog oružja, ubijanje ratnih zarobljenika i masovna ubijanja lokalnog stanovništva.<ref name="Duggan, 497" >{{harvnb|Duggan|2007|p=497}}</ref> Od 225.000 stanovnika u Kirenaiki, četvrtina je poginula tokom sukoba Italijana sa libijskim pobunjenicima.<ref name="Mann, 309" >{{Cite book |first=Michael |last=Mann |title=The dark side of democracy: explaining ethnic cleansing |url=https://archive.org/details/darksideofdemocr0000mann |edition=2. |location=Cambridge, England |publisher=Cambridge University Press |year=2006 |isbn= |ref=harv |page=[https://archive.org/details/darksideofdemocr0000mann/page/309 309] }}</ref> Italijani su počinili i [[etničko čišćenje]] iselivši 100.000 [[Beduini|Beduina]], gotovo polovinu stanovništva Kirenaike, iz njihovih domova, koji su bili predviđeni za italijanske doseljenike.<ref name="Cardoza, 109" >{{Cite book |first=Anthony L. |last=Cardoza |title=Benito Mussolini: the first fascist |publisher=Pearson Longman |year=2006 |isbn= |ref=harv |page=109 }}</ref><ref name="Bloxham, Moses, 358" >{{Cite book|first=Donald |last=Bloxham|first2=A. Dirk |last2=Moses|title=The Oxford Handbook of Genocide Studies|location=Oxford, England|publisher=Oxford University Press|year=2010|isbn=|ref=harv|page=358 }}</ref> Italijani su smanjili i broj stoke putem ubijanja, konfiskacije i odvođenjem životinja u negostoljubive predjele u blizini koncentracionih logora.<ref name="GeneralHistory-p196">General History of Africa, Albert Adu Boahen, Unesco (1990). International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa, str. 196</ref> Broj [[Ovca|ovaca]] pao je sa 810.000 1926. na 98.000 1933, [[koza]] sa 70.000 na 25.000 i [[deva]] sa 75.000 na 2.000.<ref name="GeneralHistory-p196" /> Tokom 1930. i 1931. u Kirenaiki je pogubljeno 20.000 ljudi, a sva nomadska plemena sjeverne Kirenaike iseljena su iz svojih domova u koncentracione logore.<ref name="Wright, 35" >{{Cite book|first=John|last=Wright|title=Libya: A Modern History|location=Kent, England |publisher=Croom Helm|year=1983|isbn=|ref=harv|page=35}}</ref> Italijanska propaganda predstavljala je kampove kao oaze moderne civilizacije koji su imali odlične higijenske uslove i koji su bili odlično vođeni. U realnosti, kampovi su imali slabe zdravstvene uslove pa su se bolesti, kao što je [[tifus]], brzo širile. Širenju bolesti pomogla je i fizička iscrpljenost logoraša koji su oskudno hranjeni, a tjerani su na prisilni rad.<ref name="Duggan, 496" /> Logori u [[Suluk]]u i [[El-Magrun]]u, sa procijenjenom populacijom od 33.000 zarobljenika, dijelili su jednog doktora.<ref name="Duggan, 496" /> Na jednom km² prosječno je smješteno oko 20.000 Beduina sa svojim životinjama.<ref name="Duggan, 496">{{Cite book|first=Christopher|last=Duggan|title=The Force of Destiny: A History of Italy Since 1796|url=https://archive.org/details/forceofdestinyhi00dugg|location=New York|publisher=Houghton Mifflin|year=2007|isbn=|ref=harv|page=[https://archive.org/details/forceofdestinyhi00dugg/page/496 496]}}</ref> Logori su zatvoreni do septembra 1933. U logorima je boravilo 100.000 zarobljenika od kojih je 40.000 umrlo.<ref name="Duggan, 496" /> Nakon što je ugušen pokret otpora, politika Italije prema lokalnom stanovništvu se promijenila. U decembru 1934, Libijcima je zagarantovana individualna sloboda, nepovredivost vlasništva i pravo na pridruživanje vojsci i civilnim administracijama.<ref>Sarti, str. 190</ref> [[Benito Mussolini|Mussolini]] je posjetio Libiju 1937. kako bi se susreo sa arapskim velikodostojnicima. Tom prilikom, Mussoliniju je dodijeljen počasni mač (koji je zapravo napravljen u [[Firenca|Firenci]]) koji je trebao simbolizirati Mussolinija kao zaštitnika arapskih muslimana Libije.<ref>Sarti, str. 194</ref> Godine 1939, Italija je nekim Libijcima dodijelila specijalno italijsko državljanstvo.<ref>Jon Wright. History of Libya. str. 165</ref> Primaoci državljanstva morali su biti pismeni, a takvo je državljanstvo bilo važeće samo u Libiji. Iste godine doneseni su zakoni kojima je muslimanima dozvoljeno pridruživanje [[Nacionalna fašistička partija|Nacionalnoj fašističkoj partiji]].<ref>Sarti, str. 196</ref> U martu 1940. formirane su dvije libijske divizije unutar italijanske vojske koje su imale oko 30.090 boraca.<ref>[http://xoomer.virgilio.it/ramius/Militaria/colonie_italiane-libia.html 30,000 Libyans fought for Italy in WWII]</ref> ==Ekonomija== Godine 1936, glavni sektori ekonomske aktivnosti u Italijanskoj Libiji (po broju zaposlenih) bili su industrija (30.4%), državna administracija (29.8%), poljoprivreda i ribarstvo (16.7%), trgovina (10.7%), transport (5.8%), privatna nastava (1.3%) i bankarstvo i osiguranje (1.1%).<ref name= "Istat 2010"/> ===Poboljšanje infrastrukture=== Tokom vladavine guvernera Itala Balba radilo se na osnivanju novih industrija, a sagrađena su i brojna poljoprivredna naselja.<ref>{{Cite web |url=http://www.fedoa.unina.it/1881/01/Santoianni_Progettazione_Architettonica.pdf |title=Chapter Libya |access-date=1. 6. 2016 |archive-date=7. 4. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407103412/http://www.fedoa.unina.it/1881/1/Santoianni_Progettazione_Architettonica.pdf |url-status=dead }}</ref> Ogromna italijanska ulaganja nisu mnogo poboljšala život lokalnog stanovništva, s obzirom da je njihova svrha bila razvijanje ekonomije u korist Italije i doseljenika.<ref name="GeneralHistory-p196" /> Italijanski cilj bilo je raseljavanje lokalnog stanovništva u unutrašnjost, kako bi italijanski doseljenici naselili najplodnija libijska područja.<ref name="GeneralHistory-p196" /> Italijani nisu ništa učinili kako bi Libijcima omogućili adekvatno obrazovanje. Italijani su držali 81 osnovnu školu, a Libijci 97.<ref name="GeneralHistory-p196" /> Godine 1940, u čitavoj Libiji bile su svega tri srednje škole za domaće stanovništvo, od kojih su dvije bile u Tripoliju, a jedna u Bengaziju.<ref>Africa Under Colonial Domination 1880-1935, Professor A Adu Boahen, Unesco. International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa, str. 800, 1985.</ref> Libijska ekonomija značajno je narasla u kasnim 1930-im, posebno u poljoprivrednom sektoru. Razvijene su čak i proizvodne aktivnosti, uglavnom povezane sa prehrambenom industrijom. Značajno se razvilo i građevinarstvo. Italijani su po prvi put u historiji omogućili modernu medicinsku njegu u Libiji, a znantno su poboljšani i sanitarni uslovi u gradovima. [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 101I-782-0009-01A, Nordafrika, Panzer III.jpg|mini|desno|Njemački [[tenk]] [[Panzer III]] na autoputu Via Balbia]] Do 1939. Italijani su sagradili 400&nbsp;km pruga i 4.000&nbsp;km novih puteva. Najznačajniji projekat je bio autoput Via Balbia, koji je povezivao Tripoli na zapadu sa Tobrukom na istoku. Posljednji veći željeznički projekat je bila linija koja je trebala povezati Tripoli i Bengazi. Projekat je započet 1941, ali nikada nije završen zbog poraza Italije u Drugom svjetskom ratu.<ref>{{Cite web |url=http://www.gips.unisi.it/files/wp18.pdf |title=Italian railways in colonial Libya |access-date=1. 6. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110722063813/http://www.gips.unisi.it/files/wp18.pdf |archive-date=22. 7. 2011 |url-status=dead }}</ref> ==Arheologija i turizam== Italijani su koristili klasičnu arheologiju kao propagandno oružje da opravdaju prisustvo u regionu. Prije 1911. u Kirenaiki i Tripolitaniju nisu vršena arheološka istraživanja. Do kasnih 1920-ih vršena su iskopavanja oko [[Rimsko carstvo|rimskih]] gradova [[Leptis Magna|Leptis Magne]] i [[Sabrata|Sabrate]], koji su bili pripremani kao destinacije arheološkog turizma.<ref name="Dyson"/> Iskopavanja nisu vršena u Kirenaiki zbog rata sa libijskim pobunjenicima. Italijani su iz Libije istjerali sve strane arheološke ekspedicije.<ref name="Dyson">Dyson, S.L (2006). In pursuit of ancient pasts: a history of classical archaeology in the 19th and 20h centuries. str. 182–183</ref> Nakon gušenja pobune u Kirenaiki, arheološki napori u 1930-im bili su usmjereni na nekadašnju grčku koloniju Kirenaiku,<ref name="Dyson"/> umjesto Tripolitanije koja je tokom perioda [[Antička Grčka|antičke Grčke]] bila kolonija [[Kartaga|Kartage]]. Odbijanje istraživanja [[Fenicija|feničanske kulture]] bilo je dijelom zbog anti-semitizma.<ref name="Dyson"/> Turizam je promovisan i uspostavljanjem [[Tripoli Grand Prix]]a.<ref>{{YouTube|KEtz-wzbs9Y|Video Tripoli Grand Prixa}}</ref> ==Reference== {{refspisak|2}} ==Literatura== * Chapin Metz, Hellen. ''Libya: A Country Study''. Washington: GPO for the Library of Congress, 1987. * Del Boca, Angelo. ''Gli italiani in Libia. Vol. 2''. Milano, Mondadori, 1997. * Sarti, Roland. ''The Ax Within: Italian Fascism in Action''. Modern Viewpoints. New York, 1974. * Smeaton Munro, Ion. ''Through Fascism to World Power: A History of the Revolution in Italy''. Ayer Publishing. Manchester (New Hampshire), 1971. {{ISBN|0-8369-5912-4}} * Taylor, Blaine. ''Fascist Eagle: Italy's Air Marshal Italo B * Tuccimei, Ercole. ''La Banca d'Italia in Africa'', Foreword by Arnaldo Mauri, Collana storica della Banca d'Italia, Laterza, Bari, 1999. * Taylor, Blaine. ''Fascist Eagle: Italy's Air Marshal Italo Balbo''. Montana: Pictorial Histories Publishing Company, 1996. {{ISBN|1-57510-012-6}} [[Kategorija:Bivše italijanske kolonije‎]] [[Kategorija:Historija Italije]] [[Kategorija:Historija Libije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1934.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1943.]] tgscp1lgked62ztjv5et385rnnvq062 14 412770 3731964 2727196 2025-07-02T07:40:43Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]]: Standardizacija 2727196 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|194|1|1939|1950}} sy442zoqf9pqu7nd7qhhcd3jadmkl3a 3732073 3731964 2025-07-02T07:55:03Z Panasko 146730 3732073 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1941}} {{BivšeDržave|194|1|1939|1950}} nwhz4b3p6fmw2dstos26kilrkt56gzr 14 412771 3731978 2727197 2025-07-02T07:43:36Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1943.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1943.]]: Standardizacija 2727197 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|194|3|1939|1950}} oajqihoxfoqesce32mdpbrwgexas81d 3732074 3731978 2025-07-02T07:55:13Z Panasko 146730 3732074 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1943}} {{BivšeDržave|194|3|1939|1950}} 5uofpx5erkf9tj3q7ei5orcsm7m6tct 0 412899 3731957 3638356 2025-07-02T07:39:41Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1934.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1934.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731957 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Italijanska Kirenaika | izvorno_ime = Cirenaica Italiana | razdoblje = 1927–1934 | država_prije1 = Kraljevina Italija | država_prije_zastava1 = Flag of Italy (1861-1946).svg | država_poslije1 = Italijanska Libija | država_poslije_zastava1 = Flag of Italy (1861-1946).svg | zastava = Flag of Italy (1861-1946).svg | grb = Cyrenaica COA.svg | uzrečica = | himna = | karta = | glavni_grad = [[Bengazi]] | glavni_grad_kordinati = | najveći grad = | službeni_jezik = [[Italijanski jezik|italijanski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[kolonija]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Italijanska Kirenaika''' bila je [[Kraljevina Italija|italijanska]] kolonija u današnjoj istočnoj [[Libija|Libiji]]. Uspostavljena je 1927, a 1934. postala je dio [[Italijanska Libija|Italijanske Libije]]. ==Historija== [[Datoteka:Cyrenaica Parliament.jpg|mini|lijevo|''Palazzo Littorio'', poznat i kao Parlament Kirenaike, sagrađen 1927.]] Italijanska Kirenaika je uspostavljena 1927. Godine 1934. postala je dio Italijanske Libije. Tokom 1920-ih, u Kirenaiki su se vodile borbe između italijanske vlasti i libijskih pobunjenika. Godine 1931, vođa ustanka [[Omer Muhtar]], zarobljen je i pogubljen. U kasnim 1930-im, u Kirenaiki je živjelo 20.000 italijanskih kolonista, uglavnom u obalnim područjima. Posljedica toga bio je veliki ekonomski razvoj u drugoj polovini 1930-ih. Italija je masovno ulagala u infrastrukturu Libije, u cilju razvijanja ekonomije.<ref name="Africa, Albert Adu Boahen page 196">General History of Africa (1990), Albert Adu Boahen, Unesco. International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa, str. 196</ref> Cilj Italijana bio je raseliti domaće stanovništvo u unutrašnjost zemlje i naseliti italijanske doseljenike u najplodnijim dijelovima zemlje.<ref name="Africa, Albert Adu Boahen page 196"/> U Kirenaiki su, za italijanske doseljenike, 1938. osnovana sela Barraca, Maddalena, Oberdan, D'Annunzio i Battisti, a naredne godine Mameli i Filzi. Sela Gedida-Nuova, Nahida-Risorta, Zahra-Fiorita i el-Fager-Alba osnovana su za libijske porodice koje su dale borce u 1. i 2. libijskoj diviziji italijanske vojske. ==Koncentracioni logori== [[Datoteka:Al-Magroon Concentration Camp.jpg|mini|desno|Logor u El Agejli]] Fašistička Italija održavala je u istočnoj Libiji nekoliko koncentracionih logora tokom prve faze okupacije zemlje. Kolonijalna vlast naredila je 1929. deportaciju stanovništva Džebel Ahdara kako bi onemogućila pobunjenicima da steknu podršku među lokalnim stanovništvom. Oko 100.000 ljudi završilo je u logorima Suluk, El Magrun, Abjar i El Agejla. Hiljade ljudi umrlo je u logorima, prije svega zbog loših higijenskih uslova koji su omogućili epidemije raznih bolesti. Logori su ukinuti 1934, kada je kolonijalna vlast započela politiku asimiliranja [[Arapi|arapskog]] stanovništva. Politika je bila uspješna, a rezultat je bilo osnivanje dvije libijske divizije unutar italijanske vojske. ==Infrastruktura== [[Datoteka:Benghazi Central Station.jpg|mini|lijevo|Željeznička stanica u Bengaziju 1930.]] Italijani su sproveli mnoge značajnije infrastrukturne projekte u Kirenaiki, uglavnom u 1930-im. Najznačajniji projekti bili su autoput između [[Tripoli]]ja i [[Bengazi]]ja, izgradnja pruga i povećanje luke u Bengaziju. Mnoga sela su sagrađena, sa svom potrebnom infrastrukturom, za italijanske doseljenike i libijske porodice (koje su dale borce u libijskim divizijama) u obalnim područjima u 1930-im.<ref>{{Cite web |url=http://www.fedoa.unina.it/1881/01/Santoianni_Progettazione_Architettonica.pdf |title=Chapter Libya-Cyrenaica |access-date=5. 6. 2016 |archive-date=7. 4. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407103412/http://www.fedoa.unina.it/1881/1/Santoianni_Progettazione_Architettonica.pdf |url-status=dead }}</ref> ==Hronologija== *1911: Početak [[Italijansko-turski rat|italijansko-turskog rata]]. Italijani zauzimaju [[Tobruk]], [[Derna|Dernu]] i Bengazi.<ref name="Tillisi">Kalifa Tillisi, “Mu’jam Ma’arik Al Jihad fi Libia 1911-1931”, Dar Ath Thaqafa, Beirut, Lebanon, 1973.</ref> *1912: Sporazumom u [[Lausanne]]i završava se italijansko-turski rat. [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlije]] Italiji prepuštaju Tripolitaniju i Kirenaiku.<ref name="Tillisi" /> *1917–21: Niz sporazuma (potpisanih u Akromi, Er Redžmi i Bu Merjemu) između Italije i [[Senusije|Senusija]]. Rezultat je bilo odlaganje odlaganje sukoba.<ref>Mohammed Fouad Shukri, “As Senussiya Deen wa Daula”, Markaz ad Dirasat al Libiya, Oxford, 2005.</ref> *1923: Italijanski guverner [[Luigi Bongiovanni]] proglašava poništenje sporazuma sa Senusijama, a italijanske snage osvajaju [[Adždabija|Adždabiju]], glavni grad senusijskog emirata.<ref name="Graziani">Rodolfo Graziani, "Cirenaica Pacificata"</ref> Početak pobune pod vodstvom [[Omer Muhtar|Omera Muhtara]]. *1925: Italijansko-egipćanskim sporazumom određene su granice Kirenaike i Egipta.<ref>Jean Pichon, "La Question de Libye dans la Règlement de La Paix"</ref> *1926: Italijanske snage osvajaju Džagbub.<ref name="Tillisi" /> *Zima 1927–28: Osvajanjem [[Sidranski zaliv|Sidranskog zaliva]], Italijani povezuju kolonije Tripolitaniju i Kirenaiku.<ref>Attilio Teruzzi, "Cirenaica Verdi"</ref> *1929: [[Pietro Badoglio]] postaje guverner Tripolitanije i Kirenaike. Početak propalih pregovora sa Omerom Muhtarom.<ref name="Tillisi" /> *1931: Okupacija distrikta Kufra u današnjoj jugoistočnoj Libiji. Izgradnja bodljikave žice na granici sa Egiptom. Zarobljavanje i pogubljenje Omera Muhtara.<ref name="Graziani" /> *1932: Badoglio proglašava kraj pobune.<ref name="Tillisi" /> *1934: Kirenaika postaje dio [[Italijanska Libija|Kolonije Libije]]. ==Reference== {{reference}} ==Literatura== * Chapin Metz, Hellen. ''Libya: A Country Study''. Washington: GPO for the Library of Congress, 1987. * Sarti, Durand. ''The Ax within: Italian Fascism in Action''. Modern Viewpoints. New York, 1974. [[Kategorija:Bivše italijanske kolonije‎]] [[Kategorija:Historija Libije]] [[Kategorija:Historija Italije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1927.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1934.]] 8i7bb7g6oub1iil9ep44tinqgnd3kdi 0 412908 3731958 3638355 2025-07-02T07:39:46Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1934.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1934.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731958 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Italijanska Tripolitanija | izvorno_ime = Tripolitania Italiana | razdoblje = 1927–1934 | država_prije1 = Kraljevina Italija | država_prije_zastava1 = Flag of Italy (1861-1946).svg | država_poslije1 = Italijanska Libija | država_poslije_zastava1 = Flag of Italy (1861-1946).svg | zastava = Flag of Italy (1861-1946).svg | grb = Tripolitana COA.svg | uzrečica = | himna = | karta = | glavni_grad = [[Tripoli]] | glavni_grad_kordinati = | najveći grad = | službeni_jezik = [[Italijanski jezik|italijanski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[kolonija]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Italijanska Tripolitanija''' bila je kolonija u današnjoj istočnoj Libiji. Uspostavljena je 1927, a 1934. postaje dio [[Italijanska Libija|Italijanske Libije]]. ==Historija== [[Datoteka:Tripolitania.jpg|mini|lijevo|Mapa Tripolitanije iz 1913. Poljoprivredna područja su obojena zelenom bojom.]] Kolonije Italijanska Tripolitanija i Italijanska Kirenaika postale su 1927. nezavisni entiteti unutar [[Italijanska Libija|Italijanske sjeverne Afrike]]. Godine 1934. ušle su u sastav Italijanske Libije. Veliki broj italijanskih doseljenika doselio se u Tripolitaniju u kasnim 1930-im. Uglavnom su se naselili u [[Tripoli]]ju i u području Sahel el-Džefara. Oko 60.000 Italijana živjelo je u Tripolitaniji 1939, a skoro 40% stanovništva Tripolija činili su Italijani.<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=5s5AW_DQhVw&feature=fvw Images of old Tripoli]</ref> Tripolitanija je u kasnim 1930-im doživjela veliki ekonomski razvoj. Libijcima (koje je [[Benito Mussolini|Mussolini]] nazvao "Italijanima muslimanima"<ref>Sarti, str. 190</ref>) je u decembru 1934. zagrantovana individualna sloboda, nepovredivost vlasništva i pravo na pridruživanje vojsci i civilnim administracijama. Godine 1937. sjeverna Tripolitanija je podijeljena na provincije Tripoli i Misurata. [[Datoteka:Libia-Tripoli-1935-lungomare-Conte-Volpi.jpg|mini|desno|Razglednica Tripolija iz 1934.]] Provincija Tripoli (najvažnija u čitavoj Italijanskoj Libiji) bila je podijeljena na Tripoli, [[Zavija|Zaviju]], [[Suk el-Džum'a|Suk el-Džum'u]], [[Nalut]] i [[Garjan]]. Godine 1943. Tripolitaniju su okupirali [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|Saveznici]] čime se završio period italijanske kolonijalne vlasti. Italija je nakon [[Drugi svjetski rat|rata]] neuspješno pokušala da zadrži Tripolitaniju, a 1947. se u mirovnom sporazumu odrekla svih italijanskih kolonija. ==Infrastruktura== Najznačajniji infrastrukturni projekti bili su izgradnja pruga, autoput između Tripolija i [[Bengazi]]ja, povećanje luke i osnivanje aerodroma u Tripoliju. Tokom 1930-ih, u obalnim područjima Tripolitanije osnovana su mnoga naselja.<ref>{{Cite web |url=http://www.fedoa.unina.it/1881/01/Santoianni_Progettazione_Architettonica.pdf |title=Chapter Libya-Tripolitania |access-date=5. 6. 2016 |archive-date=7. 4. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407103412/http://www.fedoa.unina.it/1881/1/Santoianni_Progettazione_Architettonica.pdf |url-status=dead }}</ref> ==Hronologija== *1911: Početak [[Italijansko-turski rat|italijansko-turskog rata]]. Italija osvaja Tripoli i [[Homs (Libija)|Homs]].<ref name="Tillisi">خليفة Kalifa Tillisi, “Mu’jam Ma’arik Al Jihad fi Libia 1911-1931”, Dar Ath Thaqafa, Beirut, Lebanon, 1973.</ref> *1912: Sporazumom u [[Lausanne]]i završava se italijansko-turski rat. [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlije]] Italiji prepuštaju Kirenaiku i Tripolitaniju.<ref name="Tillisi" /> *1914: Italijani osvajaju [[Gat]] u jugozapadnoj Libiji, čime Tripolitanija (uključujući [[Fezan]]) pada pod italijansko [[suzerenstvo]]. U novembru pobunjenici osvajaju [[Sabha|Sabhu]] i tjeraju Italijane u povlačenje.<ref name="Tillisi" /> *1915: Italijani doživljavaju poraz u bitkama u Vadi Marsitu i El Gardabiji i povlače se u obalna područja.<ref name="Tillisi" /><ref>Habib W. El-Hesnawi, "The Story of the Libyans' Jihad (Resistance) Against Italian Colonialism 1911-1943", Markaz Jihad al Libiyeen dhid al Ghazw al Itali, 1988.</ref> *1922: Italijani osvajaju [[Misurata|Misuratu]].<ref name="Tillisi" /> *1924: Padom [[Sirt]]a, veći dio Tripolitanije u rukama Italijana.<ref name="Tillisi" /> *Zima 1927–28: Italijani osvajanjem [[Sidranski zaliv|Sidranskog zaliva]] povezuju kolonije Tripolitaniju i Kirenaiku.<ref>Attilio Teruzzi, "Cirenaica Verdi"</ref> *1929: [[Pietro Badoglio]] postaje guverner Tripolitanije i Kirenaike.<ref name="Tillisi" /> *1929–30: Italijani osvajaju [[Fezan]].<ref name="Tillisi" /> *1934: Tripolitanija postaje dio [[Italijanska Libija|Kolonije Libije]]. ==Reference== {{reference}} ==Literatura== * Chapin Metz, Hellen. ''Libya: A Country Study''. Washington: GPO for the Library of Congress, 1987. * Del Boca, Angelo. ''Gli italiani in Libia. Vol. 1: Tripoli bel suol d'Amore''. Milano, Mondadori, 1997. * Sarti, Durand. ''The Ax within: Italian Fascism in Action''. Modern Viewpoints. New York, 1974. [[Kategorija:Bivše italijanske kolonije‎]] [[Kategorija:Historija Libije]] [[Kategorija:Historija Italije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1927.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1934.]] ewun2p8en2318rla5fnwgld19mu200t 0 426508 3731947 3712337 2025-07-02T07:36:23Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1924.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731947 wikitext text/x-wiki {{Infokutija teritorija | zvanično_ime = Pokrajina Bosna i Hercegovina | izvorno_ime = | vrsta_teritorije = [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|Pokrajina Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] | razdoblje = 1918−1924 | država_prije1 = Kondominij Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of Bosnia (1908-1918).svg | država_prije2 = Država Slovenaca, Hrvata i Srba | država_prije_zastava2 = Flag of the State of Slovenes, Croats and Serbs.svg | država_poslije1 = Bihaćka oblast | država_poslije_zastava1 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije2 = Vrbaska oblast | država_poslije_zastava2 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije3 = Mostarska oblast | država_poslije_zastava3 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije4 = Sarajevska oblast | država_poslije_zastava4 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije5 = Travnička oblast | država_poslije_zastava5 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | država_poslije6 = Tuzlanska oblast | država_poslije_zastava6 = Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg | ime_genitiv = Pokrajine Bosne i Hercegovine | zastava = | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Scs kingdom provinces 1920 1922 sr.png | opis_karte = [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|Pokrajine Kraljevine SHS]] nakon utvrđivanja vanjskih granica 1920. | nalazi_se_u_sastavu = {{ZID|Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca}} | podjela_vrsta2 = [[Okrug (teritorijalna jedinica)|Okrug]] | podjela_ime2 = {{bulleted list |[[Banjalučki okrug]]|[[Bihaćki okrug]]|[[Mostarski okrug]]|[[Sarajevski okrug]]|[[Travnički okrug]]|[[Tuzlanski okrug]]}} | podjela_vrsta3 = [[Srez]] | podjela_ime3 = [[Spisak srezova Bosne i Hercegovine#Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|53 sreza]]<ref>{{Cite web|url=https://deutsche-schutzgebiete.de/wordpress/projekte/oesterreich-ungarn/bosnien/|title=Bosnien-Herzegowina 1878 - 1918|date=2017-07-07|website=deutsche-schutzgebiete.de|language=de-DE|access-date=2024-06-25}}{{Mrtav link}}</ref> | podjela_vrsta4 = [[Sreska ispostava]] | podjela_ime4 = [[Spisak srezova Bosne i Hercegovine#Sreske ispostave|23 sreskih ispostava]] | podjela_vrsta5 = [[Grad]] | podjela_ime5 = [[Spisak gradova Bosne i Hercegovine u Austro-Ugarskoj|66 gradova]] | glavni_grad = [[Sarajevo]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|43|51|22.8|N|18|24|47.6|E|type:city|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Sarajevo]] | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]-[[Slovenski jezik|slovenski]] | sistem_pisanja = {{hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = | religija = {{unbulleted list |{{Tree list}} * 68,21% [[Kršćanstvo]] ** 43,87% [[Pravoslavlje]] ** 23,50% [[Rimokatoličanstvo]] ** 0,49% [[Grkokatolička crkva|Grkokatoličanstvo]] ** 0,35% [[Protestantizam]] {{Tree list/end}} |31,11% [[Islam]] |0,64% [[Judaizam]] |0,03% [[Religija u Bosni i Hercegovini|Ostali]]}} | demonim = {{hlist|[[Bosanci]]|[[Hercegovci]]}} | upravni_oblik = [[Pokrajina]] | titula_vladara = [[Spisak predsjednika vlada Bosne i Hercegovine|Predsjednik vlade]] | vladar = [[Anastasije Šola]] {{Small|(1918-1921)}} | titula_vladara2 = [[Spisak predsjednika vlada Bosne i Hercegovine|Pokrajinski namjesnik]] | vladar2 = [[Milan Srškić]] {{Small|(1921-1922)}}<br>[[Ljubomir Vulović]] {{Small|(1922-1924)}} | titula_vladara3 = | vladar3 = | zakonodavstvo = [[Narodno vijeće Bosne i Hercegovine|Narodno vijeće]] {{Small|(1918-1920)}} | vrsta_prvog_zakonodavstva = | naziv_prvog_zakonodavstva = | vrsta_drugog_zakonodavstva = | naziv_drugog_zakonodavstva = | tip_suvereniteta = [[Historija Bosne i Hercegovine#Kraljevina Jugoslavija|Historija]] | nota_suvereniteta = | nastanak = | događaj1 = [[Austrougarsko osvajanje Bosne i Hercegovine|Austrougarsko osvajanje BiH]] | događaj_datum1 = 20. oktobar 1878. | događaj2 = [[Aneksijska kriza|Austrougarska aneksija BiH]] | događaj_datum2 = 5. oktobar 1908. | događaj3 = [[Sarajevski atentat]] | događaj_datum3 = 28. juni 1914. | događaj4 = Početak [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] | događaj_datum4 = 28. juli 1914. | događaj5 = BiH u sastavu novoformirane [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba|Države SHS]] | događaj_datum5 = 29. oktobar 1918. | događaj6 = Kraj [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] | događaj_datum6 = 11. novembar 1918. | događaj7 = BiH u sastavu [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine SHS]] | događaj_datum7 = 1. decembar 1918. | događaj8 = Ukidanje pokrajine | događaj_datum8 = 25. februar 1924. <!--Ima sve do događaj20 i događaj_datum20 --> | osnivanje = 29. oktobar 1918. | ukidanje = 25. februar 1924. | površina = 51.199 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 1.890.440<ref name="P_1921">[http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1921/Pdf/G19214001.pdf Rezultati popisa stanovništva Kraljevine SHS 1921.]</ref> | stanovnika_godina = 1921 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = 36.92 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | bdp_ukupno = | bdp_godina = | po_broju_bdp_na_svijetu = | bdp_per_capita = | bdp_per_capita_na_svijetu = | bdp_nominalni_ukupno = | bdp_nominalni_godina = | bdp_nominalni_na_svijetu = | bdp_nominalni_per_capita = | bdp_nominalni_per_capita_na_svijetu = | hdi = | hdi_godina = | hdi_nivo = | po_broju_hdi_na_svijetu = | gini = | gini_godina = | gini_nivo = | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | ljetno_računanje_vremena = | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | najviša_tačka_ime = [[Maglić]] | najviša_tačka_metara = 2386 | najveće_jezero_ime = | najveće_jezero_površina = | najveća_rijeka_ime = [[Sava]] | najveća_rijeka_dužina = 945 | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = | iso_kod = | internetski_nastavak = | veb-sajt = | danas_dio = {{ZID|Bosna i Hercegovina}}<br>{{ZID|Crna Gora}} | komentar = }} '''Pokrajina Bosna i Hercegovina''' bila je privremena [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|teritorijalna jedinica Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]], koja je postojala od [[Kraljevina Jugoslavija|jugoslovenskog]] ujedinjenja 1918. do 1924.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://pf.untz.ba/dokumenti/naucni-skupovi/ustavno-pravni-razvoj-bih.pdf|title=Ustavno-pravni razvoj Bosne i Hercegovine|last=Hasanović|first=Izudin|date=2011|website=pf.untz.ba|publisher=[[Univerzitet u Tuzli]], [[Pravni fakultet Univerziteta u Tuzli|Pravni fakultet]]|page=149|publication-place=[[Tuzla]]|access-date=23. 6. 2024|archive-date=18. 2. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190218021309/http://pf.untz.ba/dokumenti/naucni-skupovi/ustavno-pravni-razvoj-bih.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> Njeno ukidanje, uvođenje i podjela na [[Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|oblasti Kraljevine SHS]] kao administrativnih područja u Kraljevini predviđeno je [[Vidovdanski ustav|Vidovdanskim ustavom]] 1921. == Historija == {{Glavni|Historija Bosne i Hercegovine}} Područje pokrajine je od 1878. do 1908. bilo pod [[Austro-Ugarska|austro-ugarskom]] vojnom upravom i imalo je položaj [[kondominij]]a koji je zvanično bio pod suverenitetom [[sultan]]a, [[Osmansko Carstvo|Osmanskog Carstva]]. Nakon [[Aneksijska kriza|aneksije]] ovih oblasti 1908, teritorija je dobila status austrougarske [[kolonija|kolonije]]. Početkom novembra 1918. godine vlast u Bosni i Hercegovini je preuzeo Glavni odbor [[Narodno vijeće Bosne i Hercegovine|Narodnog vijeća za BiH]] i [[Narodna vlada Bosne i Hercegovine|Narodna vlada BiH]]. Pokrajina Bosna i Hercegovina je u plenumu [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodnog vijeća]] [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba|Države Slovenaca, Hrvata i Srba]] u [[Zagreb]]u imala 18 predstavnika. Nakon ujedinjenja u [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca]] umjesto Narodne vlade, formirana je [[Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine|Zemaljska vlada]], koja je imala manji broj resora. Kasnije je umjesto Zemaljske vlade osnovana [[Pokrajinska uprava za Bosnu i Hercegovinu|Pokrajinska uprava za BiH]], a njeno ukidanje je izvršeno 25. februara 1924.<ref>[http://www.inisbgd.co.rs/celo/2010_2.pdf TOKOVI ISTORIJE Časopis Instituta za noviju istoriju Srbije]</ref><ref name=":0" /> == Uprava == Pokrajinom Bosna i Hercegovina, nakon priključenja [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] upravljalo je [[Narodno vijeće Bosne i Hercegovine]], koje je naslijedilo [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba za Bosnu i Hercegovinu]] kao dio [[Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba|Narodnog vijeća Slovenaca, Hrvata i Srba]], osnovano 5. i 6. oktobra 1918. godine u novoosnovanoj [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba|Državi SHS]]. Od 80 članova vijeća, iz Bosne i Hercegovine je bilo 18, te dodatnih pet imenovani su iz sastava raspuštenog [[Bosanski sabor|Bosanskog sabora]]. Narodno vijeće SHS za Bosnu i Hercegovinu s Glavnim odborom od 25 članova i Predsjedništvom od pet članova formirano je 20. oktobra 1918. godine, s poslanicima iz sva tri naroda. Do 1. novembra 1918. godine ustrojene su oružane snage i policija, te okružni, kotarski i seoski odbori, a Austro-Ugarska monarhija je istog dana predala vlast ovom vijeću činom odstupanja austrougarskog namjesnika [[Stjepan Sarkotić|Stjepana Sarkotića]] s funkcije. Prva narodna vlada za Bosnu i Hercegovinu imenovana je 3. novembra 1918. godine s 10 članova, u kojoj su predsjednik i pet ministara bili Srbi, tri Hrvata i jedan Musliman. Narodno vijeće je ubrzo preraslo u [[Zemaljska vlada Bosne i Hercegovine|Zemaljsku vladu Bosne i Hercegovine]], a za predsjednika je 1. februara 1919. potvrđen [[Atanasije Šola]], bivši predsjednik Narodnog vijeća SHS.<ref name="PBH">[https://www.parlament.ba/Content/Read/180?title=Politi%C4%8DkopredstavljanjeBiHuKraljeviniSrba,HrvataiSlovenaca/KraljeviniJugoslaviji(1918.%E2%80%931941.) Historija parlamentarizma na web stranici Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine]</ref> Aktom ujedinjenja i stvaranjem Centralne vlade u Beogradu počele su pripreme za održavanje izbora za prvu Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS, koja nije sazvana neposredno nakon proglašenja ujedinjenja zbog nepostojanja izbornog zakona. Centralna vlada je dekretom od 24. februara 1919. godine odredila da Privremena skupština ima 296 članova, s tim da u njoj budu zastupljene sve stranke i političke grupacije, srazmjerno njihovom broju, u svakoj pokrajini posebno. Narodno vijeće za Bosnu i Hercegovinu izabralo je 42 člana iz stranaka zastupljenih u ovom vijeću. Do kraja septembra 1920. godine Narodno vijeće prestalo je raditi i sva vlast u Bosni i Hercegovini prešla je na organe Centralne vlade u Beogradu. Privremena skupština zakazala je izbore za 28. novembar 1920. godine. Za 63 poslanička mjesta, koliko ih je bilo određeno za Bosnu i Hercegovinu, mandate su osvojile: [[Jugoslavenska muslimanska organizacija]] (24), [[Savez težaka]] (12), [[Narodna radikalna stranka]] (11), [[Hrvatska težačka stranka]] (7), [[Savez komunista Jugoslavije|Komunistička partija Jugoslavije]] (4), [[Hrvatska pučka stranka]] (3) i [[Demokratska stranka (Kraljevina Jugoslavija)|Demokratska stranka]] (2).<ref name="PBH"/> U [[Prva vlada Stojana Protića|prvoj Vladi]] premijera [[Stojan Protić|Stojana Protića]] Kraljevine SHS izabranoj 20. decembra 1918. godine iz Bosne i Hercegovine zastupljeni su bili [[Mehmed Spaho]] i [[Tihomir Alaupović]].<ref name=NS>[http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-1NOTCT4O/?=&query=%27rele%253dknjige%27&pageSize=25&flanguage=scc Jugoslavenske narodne skupštine]</ref> == Administrativna podjela == Pokrajina Bosna i Hercegovina bila je administrativno i teritorijalno podijeljena u šest okruga: * [[Banjalučki okrug]]; * [[Bihaćki okrug]]; * [[Mostarski okrug]]; * [[Sarajevski okrug]]; * [[Travnički okrug]]; * [[Tuzlanski okrug]]; Okrugovi su dalje bili podijeljeni na više srezova i sreskih ispostava. == Demografija == {{Glavni|Popis stanovništva Kraljevine SHS 1921.}} [[Datoteka:Popis u BiH 1921.png|mini|Vjerska karta pokrajine Bosne i Hercegovine po srezovima 1921.]] [[Datoteka:БиХ по попису 1921. године.png|mini|Vjerska karta pokrajine Bosne i Hercegovine po srezovima i sreskim ispostavama 1921.]] [[Datoteka:Вјерска карта Краљевине Југославије према попису становништва из 1921. године.png|mini|Vjerska karta [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine SHS]] po okruzima 1921.]] [[Datoteka:Вјерска мапа Краљевине Југославије 1921. године.png|mini|Vjerska karta [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine SHS]] po općinama.]] Po [[Popis stanovništva Kraljevine SHS 1921.|popisu stanovništva Kraljevine SHS 1921.]] u pokrajini je živjelo 1.890.440 stanovnika, što je predstavljalo 15,7% od ukupnog broja stanovnika [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine SHS]].<ref name="P_1921" /> === Maternji jezik === {|class="wikitable" font-size: 90%" |- ! width="100px" | Maternji jezik ! width="75px" | Broj <br> stanovnika<ref name="P_1921"/> ! width="55px" |% |- | [[Srpskohrvatski jezik|Srpskohrvatski]] ||align=right| 1.826.657 ||align=right| 96,63 |- | [[Njemački jezik|Njemački]]|| align="right" | 16.471 || align="right" |0,87 |- | [[Poljski jezik|Poljski]]|| align="right" | 10.705 || align="right" | 0,57 |- | [[Rusinski jezik|Rusinski]] ||align=right| 8.146 ||align=right| 0,43 |- | [[Češki jezik|Češki]]/[[Slovački jezik|Slovački]]|| align="right" | 6.377 || align="right" | 0,34 |- | [[Slovenski jezik|Slovenski]]|| align="right" | 4.682 || align="right" | 0,25 |- | [[Ruski jezik|Ruski]]|| align="right" | 2.636 || align="right" |0,14 |- | [[Mađarski jezik|Mađarski]]|| align="right" | 2.577 || align="right" |0,14 |- | [[Italijanski jezik|Italijanski]]|| align="right" | 1.762 || align="right" | 0,09 |- | [[Rumunski jezik|Rumunski]]/[[Arumunski jezik|Arumunski]]|| align="right" | 1.334 || align="right" | 0,07 |- | [[Albanski jezik|Albanski]]|| align="right" | 626 || align="right" | 0,03 |- | [[Turski jezik|Turski]]|| align="right" | 231 || align="right" | 0,01 |- | [[Francuski jezik|Francuski]] ||align=right| 39 ||align=right| <0,02 |- | [[Engleski jezik|Engleski]] ||align=right| 14 ||align=right| <0,01 |- | Ostali i nepoznato ||align=right| 8.183 ||align=right| 0,43 |} === Vjeroispovijest === {|class="wikitable" font-size: 90%" |- ! width="100px" | Vjeroispovijest ! width="75px" | Broj <br> stanovnika<ref name="P_1921" /> ! width="55px" |% |- | [[Pravoslavlje]] ||align=right| 829.360 ||align=right| 43,87% |- | [[Rimokatoličanstvo]] ||align=right| 444.309 ||align=right| 23,50% |- | [[Islam]] || align="right" | 588.173 || align="right" | 31,11% |- | [[Judaizam]] || align="right" | 12.031 || align="right" | 0,64% |- | [[Grkokatolička crkva|Grkokatoličanstvo]] ||align=right| 9.308 ||align=right| 0,49% |- | [[Protestantizam]] ||align=right| 6.627 ||align=right| 0,35% |- | Drugih ||align=right| 538 ||align=right| 0,03% |- | Nepoznato || align="right" | 94 ||align=right| <0,01% |} == Također pogledajte == * [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] * [[Administrativne podjele Jugoslavije]] * [[Historija Bosne i Hercegovine]] == Reference == {{Refspisak}} {{Pokrajine_SHS}} {{Okruzi i županije Kraljevine SHS}} [[Kategorija:Pokrajina Bosna i Hercegovina|*]] [[Kategorija:Politička historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Geografska historija Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] [[Kategorija:1918. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1919. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1920. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1921. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1922. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1923. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1924. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1910-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1920-e u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:20. vijek u Bosni i Hercegovini]] kuq6bx2c9gjm2z24iybvthklovdst5y 0 426583 3731949 3471656 2025-07-02T07:36:40Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1924.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731949 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Pokrajina Slovenija | izvorno_ime = | genitiv = Pokrajine Slovenije | razdoblje = 1918-24. | država_prije1 = Vojvodina Kranjska | država_prije_zastava1 = Flag of Krain.svg | država_prije2 = Vojvodina Štajerska | država_prije_zastava2 = Flag of Steiermark (state).svg | država_prije3 = Vojvodina Koruška | država_prije_zastava3 = Flag of Kärnten.svg | država_prije4 = Županija Vaš | država_prije_zastava4 = Vas departemento blazono.jpg | država_prije5 = Županija Zala | država_prije_zastava5 = Coa Hungary County Zala (2010-).svg | država_poslije1 = Ljubljanska oblast | država_poslije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1918–1943).svg | država_poslije2 = Mariborska oblast | država_poslije_zastava2 = Flag of Yugoslavia (1918–1943).svg | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | država_poslije6 = | država_poslije_zastava6 = | zastava = | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Scs kingdom provinces 1920 1922 sr.png | glavni_grad = [[Ljubljana]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = [[Ljubljana]] | službeni_jezik = [[Srpsko-hrvatski jezik|srpsko-hrvatski]]-[[Slovenski jezik|slovenski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = | vrsta_vlasti = Premijer | godina_prve_vlasti = 1918. | vladar_prva_vlast = [[Josip Pogačnik]] | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 51.199 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 1.054.919<ref name="P_1921">[http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1921/Pdf/G19214001.pdf Rezultati popisa stanovništva Kraljevine SHS 1921.]</ref> | stanovnika_godina = 1921 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Pokrajina Slovenija''' bila je privremena [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|teritorijalna jedinica Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]], koja je postojala od [[Kraljevina Jugoslavija|jugoslovenskog]] ujedinjenja 1918. godine do 1924. Njeno ukidanje, uvođenje i podjela na [[Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|oblasti Kraljevine SHS]] kao administrativnih područja u Kraljevini predviđeno je [[Vidovdanski ustav|Vidovdanskim ustavom]] 1921. godine. Slovenija je administrativno bila podijeljena samo na srezove (kotare), osim sudske podjele koja je odgovarala okruzima i županijama u drugim pokrajinama.<ref>(1924) Statistika izbora narodnih poslanika Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca održanih 18. marta 1923. Beograd</ref> == Historija == {{Glavni|Historija Slovenije}} == Uprava == Narodna vlada (1918-1919): * [[Josip Pogačnik]], Zemaljska vlada (1919-1921): * [[Janko Brejc]], * [[Leonid Pitamic]], * [[Viljem Baltič]], Pokrajinska uprava (1921-1924): * [[Ivan Hribar]]. {{Sfn | Pervošek | 2003 | pp = 110}} == Teritorijalna podjela == == Demografija == Po [[Popis stanovništva Kraljevine SHS 1921.|popisu stanovništva Kraljevine SHS 1921.]] u pokrajini je živjelo 1.054.919 stanovnika, što je predstavljalo 9,0% od ukupnog broja stanovnika [[Kraljevina SHS|Kraljevine SHS]].<ref name="P_1921" /> {{col-begin|width=60%}} {{col-break}} ; Maternji jezik {|class="wikitable" font-size: 90%" |- ! width="100px" | ! width="75px" | Broj <br> stanovnika<ref name="P_1921"/> ! width="55px" |% |- | [[Slovenci]] ||align=right| 980.222 ||align=right| 92,92% |- | [[Nijemci]]||align=right| 41.514 ||align=right| 3,94% |- | [[Mađari]]||align=right| 14.429 ||align=right| 1,37% |- | [[Srbi]] ili [[Hrvati]] ||align=right| 11.898 ||align=right| 1,13% |- | [[Čehoslovaci]] ||align=right| 2.941 ||align=right| 0,28% |- | [[Rusi]] ||align=right| 1.630 ||align=right|0,15% |- | [[Italijani]] ||align=right| 701 ||align=right| 0,07% |- | [[Poljaci]] ||align=right| 338 ||align=right| 0,03% |- | [[Turci]] ||align=right| 237 ||align=right| 0,02% |- | [[Francuzi]] ||align=right| 125 ||align=right| 0,01% |- | [[Arnauti]] ||align=right| 103 ||align=right| 0,01% |- | [[Englezi]] ||align=right| 38 ||align=right| <0,01% |- | [[Rusini]] ||align=right| 35 ||align=right| <0,01% |- | [[Rumuni]] i [[Cincari]] ||align=right| 31 ||align=right| <0,01% |- | Ostali i nepoznato ||align=right| 677 ||align=right| 0,06% |} {{col-break}} ; Vjeroispovjest {|class="wikitable" font-size: 90%" |- ! width="100px" | ! width="75px" | Broj <br> stanovnika<ref name="P_1921" /> ! width="55px" |% |- | [[Pravoslavlje|Pravoslavnih]] ||align=right| 6.611 ||align=right| 0,63% |- | [[Katoličanstvo|Rimokatolika]] ||align=right| 1.018.771 ||align=right| 96,57% |- | [[Katoličanstvo|Grkokatolika]] ||align=right| 531 ||align=right| 0,05% |- | [[Protestantizam|Evangelista]] ||align=right| 27.282 ||align=right| 2,59% |- | [[Islam|Muslimana]] ||align=right| 649 ||align=right| 0,06% |- | [[Judaizam|Izraelićana]] ||align=right| 936 ||align=right| 0,09% |- | Drugih ||align=right| 17 ||align=right| <0,01% |- | Bez konfesije i nepoznato ||align=right| 122 ||align=right| 0,01% |} {{col-end}} == Također pogledajte == * [[Administrativne podjele Jugoslavije]] * [[Historija Slovenije]] == Reference == <references /> == Literatura == * Bojan Balkovec (1992), [http://www.academia.edu/5383371/Prva_slovenska_vlada_1918_-_1921 Prva Slovenska Vlada 1918 - 1921] * {{Cite book |ref= harv|last= Perovšek|first= Jurij|authorlink= |coauthors= |title= The Slovenian Self-government in November 1918, Studia Historica Slovenica|year= 2003|url= http://shs.zgodovinsko-drustvo-kovacic.si/sites/default/files/shs3_1.pdf|publisher= |location= Maribor|id=}} * {{Cite book |ref= harv|last= Ribnikar|first= Peter|authorlink= |coauthors= |title= Sejni zapisniki Narodne vlade Slovencev, Hrvatov in Srbov v Ljubljani in Deželnih vlad za Slovenijo 1918-1921|year= 1999|url=http://books.google.ba/books?id=BhwWAQAAMAAJ|publisher= Arhiv Republike Slovenije|location= Ljubljana|id=}} == Vanjski linkovi == {{Pokrajine_SHS}} [[Kategorija:Historija Slovenije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] i08dixp0fbvt5xbg0v4hwf26935ksm0 14 426584 3731950 2803483 2025-07-02T07:36:47Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1924.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] 2803483 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|192|4|1919|1930}} rc5sr5mzhbdytj68yfc6zdbukxapdng 10 428591 3732191 2814356 2025-07-02T10:10:55Z Panasko 146730 3732191 wikitext text/x-wiki <includeonly> U ovoj kategoriji nalaze se članci o energetskoj infrastrukturi izgrađenoj u [[{{{1}}}{{{2}}}]]. gɱodini. {| class="toccolours" align=right | [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{3}}}9.|<<]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}0.|{{{1}}}0]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{4}}}0.|>>]] - | |} [[Kategorija:Energetska infrastruktura po godinama izgradnje|{{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Energetska infrastruktura završene u {{{5}}}. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}{{{2}}}.]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni]] {{Dokumentacija}} </noinclude> pbzj2o00gaixx76dvvb66igw3ls4hra 3732192 3732191 2025-07-02T10:11:17Z Panasko 146730 Poništena izmjena [[Special:Diff/3732191|3732191]] korisnika [[Special:Contributions/Panasko|Panasko]] ([[User talk:Panasko|razgovor]]) 3732192 wikitext text/x-wiki <includeonly> U ovoj kategoriji nalaze se članci o energetskoj infrastrukturi izgrađenoj u [[{{{1}}}{{{2}}}]]. gɱodini. {| class="toccolours" align=right | [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{3}}}9.|<<]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}0.|{{{1}}}0]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{4}}}0.|>>]] - | |} [[Kategorija:Energetska infrastruktura po godinama izgradnje|{{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena u {{{5}}}. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}{{{2}}}.]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni]] {{Dokumentacija}} </noinclude> dm6s303l0ri6o5uskt8ci88uzclymtv 3732193 3732192 2025-07-02T10:11:55Z KWiki 9400 3732193 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="toccolours" align=right | [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{3}}}9.|<<]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}0.|{{{1}}}0]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] - [[:Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena {{{4}}}0.|>>]] - | |} [[Kategorija:Energetska infrastruktura po godinama izgradnje|{{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Energetska infrastruktura izgrađena u {{{5}}}. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}{{{2}}}.]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni]] {{Dokumentacija}} </noinclude> ls87nzv55u2ifii6o97yjb4i8zbgov4 10 428596 3731814 2864318 2025-07-01T21:37:01Z KWiki 9400 3731814 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="toccolours" align=right |'''<small>[[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{3}}}0-ih|{{{3}}}0-e]]</small>''' | [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{3}}}9.|<<]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}0.|{{{1}}}0]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] - [[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{4}}}0.|>>]] - | |'''<small>[[:Kategorija:Građevine i strukture završene {{{4}}}0-ih|{{{4}}}0-e]]</small>''' |} [[Kategorija:Građevine i strukture po godinama|{{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:{{{1}}}{{{2}}}. u arhitekturi]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene u {{{5}}}. vijeku]] [[Kategorija:Radovi iz {{{1}}}{{{2}}}.]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni]] {{Dokumentacija}} </noinclude> gd7xms1b0a486272paih0l2wwarhcc8 14 428597 3732206 2814093 2025-07-02T10:15:00Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1989.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1989.]]: Standardizacija 2814093 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|198|9|197|199|20}} nj4pp3x03yvjig7ejpxu696uxq8vmw3 14 428598 3732186 2814095 2025-07-02T10:08:59Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1954.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1954.]]: Standardizacija 2814095 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|195|4|194|196|20}} po88admr3teuyzhhy30gozn0d6voege 14 428599 3732200 2814096 2025-07-02T10:14:34Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1957.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1957.]]: Standardizacija 2814096 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|195|7|194|196|20}} 1gdivkw7dgwlq4u0be4a524rj5ugepq 14 428625 3732204 2814288 2025-07-02T10:14:52Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1981.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1981.]]: Standardizacija 2814288 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|198|1|197|199|20}} sl088meexu3ms97ux6dm5bbi9tfq9hx 10 428629 3731812 2814357 2025-07-01T21:35:11Z KWiki 9400 3731812 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="toccolours" align=right | [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{3}}}9.|<<]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}0.|{{{1}}}0]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}1.|{{{1}}}1]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}2.|{{{1}}}2]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}3.|{{{1}}}3]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}4.|{{{1}}}4]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}5.|{{{1}}}5]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}6.|{{{1}}}6]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}7.|{{{1}}}7]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}8.|{{{1}}}8]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{1}}}9.|{{{1}}}9]] - [[:Kategorija:Infrastruktura izgrađena {{{4}}}0.|>>]] - | |} [[Kategorija:Infrastruktura po godinama izgradnje|{{{1}}}{{{2}}}.]] [[Kategorija:Infrastruktura izgrađena u {{{5}}}. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene {{{1}}}{{{2}}}.]] </includeonly><noinclude> [[Kategorija:Šabloni]] {{Dokumentacija}} </noinclude> 7kwkril4mx9kinbqexg7kwilu7hy4bu 14 428652 3732195 2814343 2025-07-02T10:12:03Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1975.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1975.]]: Standardizacija 2814343 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|197|5|196|198|20}} q6i87fv02wwuot81mb1ni661ng75lbm 14 428653 3732168 2814344 2025-07-02T10:04:11Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1937.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1937.]]: Standardizacija 2814344 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|193|7|192|194|20}} 2e0lpqbwax00ae0ezuj06rbcgeuxokz 14 428654 3731817 2814345 2025-07-01T21:40:35Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2005.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2005.]] bez ostavljanja preusmjerenja 2814345 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|200|5|199|201|21}} lrhz4qteudng9pt1sj0vapioaatfalx 14 428655 3731816 2814346 2025-07-01T21:40:16Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2004.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2004.]] bez ostavljanja preusmjerenja 2814346 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|200|4|199|201|21}} 059ronaungdykwz0nrs6vpor9nzi87m 14 428656 3731813 2814347 2025-07-01T21:36:00Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2002.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2002.]] bez ostavljanja preusmjerenja 2814347 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|200|2|199|201|21}} 2p2i99802o4ict4ko5wzt9q1e3593c4 14 428661 3732189 2814355 2025-07-02T10:09:37Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1955.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1955.]]: Standardizacija 2814355 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|195|5|194|196|20}} 6tsrp2pzfhsvqtcgfkthfcqop8ebnx6 14 428726 3732178 2814943 2025-07-02T10:05:39Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1976.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1976.]]: Standardizacija 2814943 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|197|6|196|198|20}} jgqo4hlhtcgdbtx1clhfuo6ws5wq2bc 14 428735 3732176 2814964 2025-07-02T10:05:09Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1965.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1965.]]: Standardizacija 2814964 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|196|5|195|197|20}} drhc7d2xzh3aauqqav7v21qcx8hb9ab 14 428736 3732174 2814965 2025-07-02T10:05:02Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1974.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1974.]]: Standardizacija 2814965 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|197|4|196|198|20}} jhntgeprnaailhb6irqkd8wlwxh2i69 14 428737 3732180 2814966 2025-07-02T10:05:46Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1998.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1998.]]: Standardizacija 2814966 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|199|8|198|200|20}} ttpqahcdo7fjqvyfy58gmadky4rzzwf 14 428742 3732202 2814974 2025-07-02T10:14:43Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1979.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1979.]]: Standardizacija 2814974 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|197|9|196|198|20}} 27pqi8ep415ukf91h7nnf2rrmhs1c1k 14 428743 3732164 2814982 2025-07-02T10:01:46Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 20. vijeku]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 20. vijeku]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732164 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Energetska infrastruktura po godinama izgradnje|*]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 20. vijeku]] [[Kategorija:Infrastruktura izgrađena u 20. vijeku|*]] qth4dg62yg3kcp85zm6acgdy5bdprbu 14 428744 3732165 2814981 2025-07-02T10:01:52Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 20. vijeku]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 20. vijeku]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732165 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Infrastruktura po godinama izgradnje|+]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 20. vijeku]] ebx96pe62pnca3gbrar2d1ccu70pfyk 0 430839 3731980 3653148 2025-07-02T07:44:12Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1943.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1943.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731980 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Biha%C4%87_Republic.png|mini|desno]] [[Datoteka:Partisans in Bihać 1942.jpg|mini|180px|desno|Partizani u oslobođenom Bihaću 1942.]] '''Bihaćka republika''' bila je slobodna teritorija koja je postojala od kraja maja 1942. do kraja januara 1943. u okupiranoj Jugoslaviji koju su okupirale [[Treći Rajh|Njemačka]] i [[Italija]]. Formirala ju je [[Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije]] (NOVJ i POJ). Bihać je bio glavni grad i mjesto [[Prvo zasjedanje AVNOJ-a|prvog zasjedanja AVNOJ-a.]] održanog 26. novembra 1942. == Stvaranje == [[Partizani|Partizanske]] snage u istočnoj Bosni prerasle su organizaciju vojske sastavljenu od bataljona i odreda i stvorile proleterske brigade, moćnije samostalne i pokretne jedinice. U junu 1942. većina tih operativnih jedinica, raspoređenih u dvije grupe po tri brigade, kreće na dugi marš prema zapadnoj Bosni. Lokalne partizanske jedinice oslobodile su ranije veliki dio teritorije u okolini Bihaća, na području Banije, [[Lika|Like]] i [[Kordun]]a ([[Vojnić]], [[Vrginmost]], [[Korenica]]), na području zapadne Bosne ([[Drvar]], [[Glamoč]], [[Bosanski Petrovac]]). Bihać je bio oslobođen 4. novembra u dvodnevnoj operaciji partizanskih snaga sastavljene od 8 krajiških i hrvatskih brigada, kojima je komandovao [[Kosta Nađ]].<ref name="Bihaćka republika">{{Cite web |url= http://znaci.net/00003/501.htm |title=Izvještaj Operativnog štaba NOP i DV za Bosansku krajinu od 4. novembra 1942. god. Vrhovnom štabu NOP i DVJ o gubicima neprijatelja u borbama za Bihać i o rasporedu i zadacima jedinica poslije oslobođenja Bihaća |work= BIHAĆKA REPUBLIKA, Zbornik radova II Izd. Muzeja Avnoja i Pounja, 1965 |access-date= 9. 2. 2016}}</ref> Grad su branile 4 [[Ustaše|ustaške]] brigade i 12 domobranskih bataljona.<ref name="Kosta Nađ">{{Cite web |url=http://www.znaci.net/00003/745.php |title=Kosta Nađ: Bihać |work=RATNE USPOMENE KOSTE NAĐA; BIHAĆKA REPUBLIKA |access-date=9. 2. 2016 |archive-date=7. 2. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180207085458/http://www.znaci.net/00003/745.php |url-status=dead}}</ref> U nastavku bihaćke operacije oslobođeni su [[Bosanska Krupa]] 5. novembra, [[Cazin]] 6. i [[Slunj]] 14. novembra. Tokom pojedinačnih akcija oslobođeni su: [[Jajce]] 26-og, [[Livno]] 15-og, [[Tomislavgrad]] 19. decembra 1942. i [[Teslić]] 1. januara 1943. Pod partizanskim pritiskom ustaše i italijanske snage same su napustile [[Udbina]] i [[Bosansko Grahovo]]. Neki gradovi su bezuspješno napadani: [[Novi Grad|Bosanski Novi]] i [[Dvor na Uni]] od 26. do 28. novembra i [[Sanski Most]] od 10. do 22. decembra. Nakon ovih operacija, široka teritorija, od [[Karlovac]] na zapadu do [[Prozor-Rama|Prozor]] na istoku, bila je očišćena od okupatorskih jedinica. Narodnooslobodilačka vojska imala je kontrolu na teritoriji dugoj 250&nbsp;km i 50–70&nbsp;km širokoj. Neke gradove Nijemci uspjeli su vratiti pod svoju kontrolu (Jajce 6. decembra i Teslić 8. januara). == Unutarnje uređenje == Na ovoj teritoriji bio je izgrađen jedinstven sistem vlasti. Na teritoriji 30 srezova provedeni su izbori za mjesne, općinske i sreske, a u nekim krajevima i okružne [[Narodnooslobodilački odbor|narodnooslobodilačke odbore]] — komandi mjesta i komandi područja. Podstaknut je razvoj proizvodnje, organizovana razmjena i saobraćaj, sprovedena kampanja prikupljanja dobrovoljnih priloga naroda za snabdjevanje vojnih jedinica, akcija otvaranja osnovnih škola i drugih oblika prosvećivanja naroda, osnovano je pozorište, unaprijeđena zdravstvena služba i razni oblici socijalne zaštite (zbrinjavanje izbjeglica, osnivanje domova za nezbrinutu djecu i dr.). Stvorene su [[Antifašizam|antifašističke]] organizacije žena i omladine. Održani su: [[Prvi kongres ljekara partizana]] i osnovačka konferencija [[Prva zemaljska konferencija AFŽ-a|AFŽ Jugoslavije]] u [[Bosanski Petrovac|Bosanskom Petrovcu]], a osnivački kongres [[Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije|USAOJ]]-a u [[Bihać]]u, od 27. do 29. decembra 1942.<ref name="Bihaćka operacija">{{Cite web |url=http://znaci.net/00003/500.htm |title= Bihaćka operacija |work= BIHAĆKA REPUBLIKA, Zbornik radova I Izd. Muzeja Avnoja i Pounja, 1965 |access-date= 9. 2. 2016}}</ref> Tu su u novembru 1942. formirane prve divizije i korpusi NOVJ čija je djelovanja usmjeravao Vrhovni štab. [[Image:Bihac AVNOJ Museum.jpg|mini|180px|desno|Mjesto održavanja Prvog zasjedanja AVNOJ-a. Proglašeno je [[Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine|nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine]]]] == Prvo zasjedanje AVNOJ-a == {{Glavni|Prvo zasjedanje AVNOJ-a}} Prvo zasjedanje AVNOJ-a održano je u Bihaću 26. i 27. novembra 1942. Predviđeno je bilo da Skupštini prisustvuje 79 članova, od kojih na zasjedanje nisu mogla stići sedamnaestorica usljed neprijateljskih djelovanja (delegati [[Slovenija|Slovenije]] i [[Vojvodina|Vojvodine]]). [[AVNOJ]] Iz vanjskopolitičkih razloga, [[AVNOJ]] se nije formalno konstituisao kao zakonodavno tijelo i vrhovni organ vlasti nego kao najviši politički organ narodnooslobodilačke borbe jugoslavenskih naroda. U praksi, AVNOJ je odmah po osnivanju počeo obavljati funkcije opštejugoslovenskog državnog organa s prerogativima zakonodavne i izvršne vlasti.<ref name="BosM">{{Cite web |url= https://books.google.de/books?id=TfQEAQAAQBAJ&pg=PA402&lpg=PA402&dq=%C5%A1esnaesta+muslimanska+nou+brigada&source=bl&ots=vKZO4vvsf0&sig=ZNQ2xkAehorYqLYlzd5EoqcpaMw&hl=sr&sa=X&ved=0ahUKEwij0MiNrMbZAhWRLlAKHSXQCtMQ6AEIWTAK#v=onepage&q=%C5%A1esnaesta%20muslimanska%20nou%20brigada&f=false |title= Marko Attila Hoare: Bosnian Muslims in the Second World War: A History |work= Štamparija Univerziteta u Oxfordu |year=2013 |access-date= 9. 2. 2016}}</ref> == Međunarodni odjek == U američkoj štampi izišle su vijesti o zasjedanju AVNOJ i obrazovanju vlade u [[Bihać]]u. Na Zapadu se shvatilo koje snage učestvuju u antifašističkoj borbi. Kao izraz izvojevanih pobeda u ratu protiv sila Osovine i domaćih kolaboracionista Bihaćka republika utjecala je na jačanje međunarodnog položaja NOP-a. Izvršni odbor AVNOJ-a i Vrhovni štab NOV i POJ u januaru 1943. uputili su notu vladama sila antifašističke koalicije iz Bihaća, u kojoj su otvoreno postavili pitanje izdajničke aktivnosti vlade [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] u izbjeglištvu. Britanske vlada pokušala je odvratiti [[Četnici|četnike]] [[Draža Mihailović|Draže Mihailovića]] od saradnje s okupatorom i donosi odluku da stupi u kontakt s [[Vrhovni štab NOVJ|Vrhovnim štabom NOV i POJ]]. == Operacija protiv Bihaćke republike == Računajući s mogućnošću skore invazije anglo-američkih trupa na evropsko Sredozemlje i prije svega na [[Balkan]], [[Adolf Hitler|Hitler]] je smatrao da bi NOV mogla da ugrozi odbranu Balkana. Zato je donio odluku o zimskim [[Bitka na Neretvi|operacijama Weiss]] za uništenje "Titove države", kako je sam nazivao oslobođenu teritoriju s centrom u Bihaću. [[Sile Osovine|Nijemci]] su ušli u Bihać 29. januara, u Drvar 27. februara i u [[Livno]] 5. marta 1943. == Literatura == * ''Prvo zasedanje AVNOJ-a'', zbornik radova, Bihać, 1968. == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Bihać]] [[Kategorija:Bosanski Petrovac]] [[Kategorija:Drvar]] [[Kategorija:AVNOJ]] [[Kategorija:Bosna i Hercegovina u Narodnooslobodilačkoj borbi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1942.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1943.]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:1942. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1943. u Bosni i Hercegovini]] i54sw3rdlxjabgyrmk8ofpbhymsjwc7 14 431929 3731934 2836325 2025-07-02T07:27:53Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1918.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] 2836325 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|191|8|1909|1920}} pmwcnool3980zuqhc22pgnzfyjblmqx 3731940 3731934 2025-07-02T07:34:19Z Panasko 146730 3731940 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1918}} {{BivšeDržave|191|8|1909|1920}} 6v284gswiydlasy99fnhw9y5nesj2gc 14 445097 3732039 3617499 2025-07-02T07:51:08Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1995.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1995.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732039 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Republika Bosna i Hercegovina}} [[Kategorija:Bosna i Hercegovina]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1995.]] 6chc7475t0mselayhe5iarlj9e6svbc 0 452324 3731819 3510398 2025-07-01T21:41:18Z KWiki 9400 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2011.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2011.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731819 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{U začetku}} '''Armeec arena''' je višenamjenska zatvorena dvorana u [[Sofija|Sofiji]], glavnom gradu [[Bugarska|Bugarske]]. Ima 12.373 sjedećih mjesta, a koncertni kapacitet je oko 15.000 mjesta<ref>{{Cite web|url=http://www.arenaarmeecsofia.com/en/|title=Arena Armeec Sofia - Official website|website=Arena Armeec Sofia|language=en-US|access-date=4. 3. 2019}}</ref>. Napravljena kao univerzalna arena za kulturne, muzičke i sportske događaje, u Armeec areni moguće je ugostiti 30 različitih vrsta sportskih timova, uključujući [[Košarka|košarku]], [[Nogomet|fudbal]], [[Odbojka|odbojku]], [[boks]], [[rukomet]] i [[tenis]]. U Armeec areni održani su brojni muzički i sportski događaji. U ovoj hali pjevale su brojne domaće, regionalne i svjetske muzičke zvijezde: [[Tom Jones (film)|Tom Jones]], [[Lepa Brena]], [[Ceca|Svetlana Ceca Ražnatović]], [[Lady Gaga]], [[Jennifer Lopez]], [[Enrique Iglesias]], [[Scorpions (grupa)|Scorpions]], [[Sting (pjevač)|Sting]], [[Goran Bregović]], [[Iron Maiden]] i drugi. == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Sport u Sofiji]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2011.]] lsbejee45xtaddmniaoztc90h30aqxa 0 452463 3732071 3642648 2025-07-02T07:54:04Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 929.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 929.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732071 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kordopski Emirat | izvorno_ime = إمارة قرطبة | genitiv = Kordopskog Emirata | razdoblje = 756–929. | država_prije1 = Emevijski halifat | država_prije_zastava1 = | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Kordopski emirat | država_poslije_zastava1 = Flag of Abd al-Rahman III of Cordoba.jpg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = | grb = | uzrečica = | himna = | karta = The_Emirate_of_Córdoba.svg | glavni_grad = [[Córdoba (Španija)|Córdoba]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Arapski jezik|klasični arapski]]<br />[[Tamazight|berberski]]<br />[[Mozarapski jezik|mozarapski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[Monarhija]] | vrsta_vlasti = Emir Córdobe | godina_prve_vlasti = 15. maj. 756 – oktobar 788. | vladar_prva_vlast = [[Abdurahman I]] (proglasio se emirom Córdobe) | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = Halifa Córdobe | godina_treće_vlasti = 6. januar 929 – 15. oktobar 961. | vladar_treća_vlast = [[Abdurahman III]] (proglasio se halifom Córdobe) | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | stanovnika = | valuta = }} {{Historija El-Andaluza}} '''Kordopski Emirat''' bila je nezavisna islamska država (emirat) koja je u periodu između 756. i 929. godine postojala na području [[Pirenejsko poluostrvo|Pirinejskog poluostrva]]. [[Glavni grad]] emirata bila je [[Córdoba (Španija)|Córdoba]]. == Historija == Nakon što su [[Emevije]] tokom perioda između 711. i 718. osvojile područje današnje Španije, osnovana je provincija pod kontrolom emevijskog halifata. Vladari ove provincije za glavni grad su odabrali Córdobu dok su vladari provincije prozvani valije ili [[Emir (titula)|emiri]]. Godine 756. [[Abdurahman I]], nakon gašenja emevijskog i uspostave novog [[Abasidski halifat|Abasidskog halifata]] smjenjeni princ i član nekadašnje kraljevske porodice Emevija odbio je priznati autoritet novog halifata i postao nezavisni emir Córdobe. Nakon uspostave abasidskog halifata 750. godine Abdurahman I je bio u bjekstvu šest godina. S namjerom da povrati izgubljenu poziciju, pobijedio je postojeće muslimanske vladare tog područja koji su se suprotstavili vladavini Emevija i ujedinio različite lokalne feude u nezavisni emirat.<ref>Barton, 37.</ref> Međutim, za ovo prvo ujedinjenje [[El-Andaluz]]a pod Abdurahmanom trebalo je više od dvadeset pet godina ([[Toledo]], [[Zaragoza]], [[Pamplona]], [[Barcelona]]). Sljedećih 150 godina, potomci Abdurahmana I su nastavili vladati kao emiri Cordobe, sa nominalnom kontrolom nad ostatkom El-Andaluza s tim da se njihova vlast povremeno protezala čak i na zapadne dijelove Sjeverne Afrike, ali sa stvarnom kontrolom koja je uvijek bila sporna, posebno duž granica sa kršćanskim teritorijama i koja je u znatnoj mjeri zavisila od sposobnosti aktuelnog emira. Naime, moć emira [[Abdullaha ibn Muhammeda el-Umavi]]ja (vladao u preiodu od 888. do 912), na primjer, nije se protezala izvan same Kordobe. Nakon uspona na prijesto Abdullahovog unuka [[Abdurahman III|Abdurahmana III]], koji ga je naslijedio 912. godine, politički pad emirata bio je očigledan. Abdurahman III je ubrzano obnovio moć Emevija kroz El-Andaluz i proširio svoju vlast i na zapadni dio Sjeverne Afrike. Godine 929, da bi nametnuo svoj autoritet i okončao nerede i sukobe koji su opustošili Iberijsko poluostrvo, proglasio se [[Halifa iz Kordobe|Halifom iz Kordobe]], podižući emirat na prestižni položaj ne samo u poređenju sa Abasidskim halifatom sa sjedištem u Bagdadu, već i šiitskim [[Fatimidski halifat]]om u Tunisu, sa kojim se borio za kontrolu nad Sjevernom Afrikom. Moć Kordobskoig emirata je postepeno slabila da bi 1492. godine Granadu preuzela kršćanska koalicija, a muslimanski uticaj u ovom dijelu svijeta prestao.<ref>Bouchard, Constance Brittain, Chief Consultant. (Distinguished Professor of Medieval History, University of Akron) “Knights in History and Legend” Firefly Books Ltd.. 2009. {{ISBN|978-1-55407-480-8}}. Page 202</ref> == Emevijski emiri Córdobe == U periodu od uspostave emirata 756. do 929. godine Kordopskim emiratom su vladali emiri. Posljednji emir Córdobe Abdurahman III se 929. proglasio Halifom Córdobe. * [[Abdurahman I]], 756. do 788. * [[Hišam I]], 788. do 796. * [[El-Hakam I]], 796. do 822. * [[Abdurahman II]], 822. do 852. * [[Muhammed I od Córdobe|Muhammed I]], 852. do 886.e * [[El-Mundhir od Córdobe|El-Mundhir]], 886. do 888. * [[Abdullah ibn Muhammud]], 888. do 912. * [[Abdurahman III]], 912. do 929. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * {{Commonscat-inline|Emirate of Córdoba}} [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Historija Španije]] [[Kategorija:Muslimanska osvajanja]] [[Kategorija:Córdoba]] [[Kategorija:Emirati]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 756.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 929.]] fj3ghh8mmp9tdkztg5jr28sjokewt71 0 452730 3732188 3701791 2025-07-02T10:09:20Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Građevine i strukture osnovane 1954.]] to [[Category:Građevine i strukture završene 1954.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732188 wikitext text/x-wiki '''Tašmajdan''' je [[sportsko-rekreacijski centar]] u [[Beograd]]u ([[Srbija]]) koji je otvoren 1954. godine. Centar se sastoji od otvorenog stadiona, hale Pionir, kompleksa otvorenih i zatvorenih bazena, te fitnes centra.<ref>{{Cite web|url=http://www.tasmajdan.rs/rs/Naslovna|title=СРЦ - Ташмајдан, базени, фитнесс, спа, теретана, хала пионир, стадион, ледена дворана|website=www.tasmajdan.rs|language=rs|access-date=22. 3. 2019|archive-date=22. 3. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190322071237/http://www.tasmajdan.rs/rs/Naslovna|url-status=dead}}</ref> == Stadion == ''Stadion Tašmajdan'' svečano je otvoren 1954. godine, a izgrađen je na mjestu nekadašnjeg kamenoloma, po čemu je i dobio ime. Kapacitet stadiona je 10.000 mjesta, a najviše se koristi za [[Nogomet|fudbal]], [[Košarka|košarku]] i [[Odbojka|odbojku]], kao i za muzičke i kulturne manifestacije. Na Tašmajdanu je održano [[Evropsko prvenstvo u ženskoj košarci]] 1954. godine,<ref>{{Cite web|url=http://mondo.rs/a1152119/Sport/Kosarka/Zreb-za-Evropsko-prvenstvo-za-kosarkasice-u-Srbiji-2019.-godine.html|title=Eurobasket 2019: Srbija na Rusiju, Belorusiju i Belgiju|website=Mondo Portal|language=sr-Latn|access-date=22. 3. 2019|archive-date=22. 3. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190322071235/http://mondo.rs/a1152119/Sport/Kosarka/Zreb-za-Evropsko-prvenstvo-za-kosarkasice-u-Srbiji-2019.-godine.html|url-status=dead}}</ref> a bio je i domaći teren za [[beograd]]ske [[nogomet]]ne klubove [[FK Partizan Beograd|Partizan]], [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]], [[OHK Beograd]] i Avala. Od njegovog otvaranja do danas na stadionu su održani koncerti brojnih domaćih muzičara: [[Tony Cetinski|Toni Cetinski]], [[Nele Karajlić]], [[Ceca|Svetlana Ceca Ražnatović]], [[Željko Joksimović]], [[Sinan Sakić]] i dr.<ref>{{Cite web|url=http://www.novosti.rs/vesti/scena.147.html:735014-ZELjKOVA-1001-NOC-U-BEOGRADU-Popularni-muzicar-odrzao-koncert-za-pamcenje-na-punom-Tasmajdanu|title=ŽELjKOVA 1001. NOĆ U BEOGRADU: Popularni muzičar održao koncert za pamćenje na punom „Tašmajdanu“|website=www.novosti.rs|language=sr-Latn|access-date=22. 3. 2019}}</ref> == Hala Aleksandar Nikolić (Pionir) == ''Hala "Aleksandar Nikolić"'' jedna je od najvećih dvorana u [[Srbija|Srbiji]]. Otvorena je 1973. pod imenom ''Hala Pionir''. Današnje ime je dobila 2016. godine u čast [[košarka]]ša i trenera [[Aleksandar Nikolić|Aleksandra Nikolića]]. Korisna površina dvorane je 16.000 m². Kapacitet mjesta za sjedenje iznosi približno 6000, dok se na koncertima i sličnim muzičkim i kulturnim događajima u halu može smjestiti i do 9000 posjetilaca. U dvorani su održani deseci koncerata muzičara: [[Vesna Zmijanac]], [[Ceca|Svetlana Ceca Ražnatović]], [[Bijelo dugme]] i drugih. == Ledena hala Pionir == ''Ledena hala Pionir'' otvorena je 1978, kapacitet tribine je 2000 mjesta, a koristi se za [[Hokej na ledu|hokej]], takmičenja u [[Umjetničko klizanje|umjetničkom klizanju]] te za rekreativno klizanje. U njoj je održano nekoliko svjetskih takmičenja u hokeju za igrače do 20 godina.<ref>{{Cite web|url=https://hockeyserbia.com/|title=Savez hokeja na ledu Srbije|website=Savez hokeja na ledu Srbije|language=sr|access-date=22. 3. 2019}}</ref> == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Građevine i strukture u Beogradu]] [[Kategorija:Sportski objekti u Beogradu]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1954.]] 1e1kqr4o4gau74ab0ac4v4kc0pz2ugq 0 452752 3731903 3686093 2025-07-02T07:18:31Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1459.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1459.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731903 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Srpska Despotovina | izvorno_ime = | genitiv = Srpske Despotovine | razdoblje = 1402-1459. | država_prije1 = Moravska Srbija | država_prije_zastava1 = Coat of arms of Moravian Serbia.svg | država_prije2 = Zemlja Brankovića | država_prije_zastava2 = Coat of arms of Branković family (small).svg | država_prije3 = Zeta u doba Balšića | država_prije_zastava3 = Balsic small COA.svg | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Smederevski sandžak | država_poslije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg | država_poslije2 = Prizrenski sandžak | država_poslije_zastava2 = Flag of the Ottoman Empire (1453-1517).svg | država_poslije3 = Zeta u doba Crnojevića | država_poslije_zastava3 = Coat of arms of the house of Crnojevic.svg | država_poslije4 = Beogradska banovina | država_poslije_zastava4 = Blason louis II de Hongrie.svg | država_poslije5 = Mletačka Albanija | država_poslije_zastava5 = Flag of Most Serene Republic of Venice.svg | zastava = Coat of arms of the Serbian Despotate.svg | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Serbian Despotate (1422)-sr.svg | glavni_grad = [[Beograd]], [[Smederevo]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = srpski jezik | etničke_grupe = | državno_uređenje = apsolutna monarhija | vrsta_vlasti = Despot | godina_prve_vlasti = 1402-27. | vladar_prva_vlast = Stefan Lazarević | godina_druge_vlasti = 1427-56. | vladar_druga_vlast = Đurađ Branković | godina_treće_vlasti = 1456-58. | vladar_treća_vlast = Lazar Branković | nezavisnost = 22. februar 1402. | nezavisnost_priznato = | površina = oko 80.650 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | komentar = }} '''Srpska Despotovina''' je bila vazalna [[Historija Srbije u srednjem vijeku|srpska srednjovjekovna država]] koja je postojala od 1402. godine kada je [[Stefan Lazarević]], sin [[knez]]a [[Lazar Hrebeljanović|Lazara Hrebeljanovića]], dobio od [[Spisak bizantijskih careva|bizantijskog cara]] titulu [[despot]]a pa do 1459. godine kada su [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlije]] osvojile [[Smederevo]], prijestolnicu koju je podigao despot [[Đurađ Branković]]. Srpski despoti nastojali su da ideološki nastave tradicije [[Nemanjići|nemanjićke]] Srbije. Mnoge institucije iz države Nemanjića nastavile su da postoje u Srpskoj Despotovini. Ipak zbog novih međunarodnih okolnosti vojne službe dobijaju sve veći značaj u državi srpskih despota. U međunarodnom pogledu Srpska Despotovina se nalazila između sve jačeg [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog Carstva]] i [[Kraljevina Ugarska (1000—1918)|Kraljevine Ugarske]]. Ona je bila zavisna od međusobnog odnosa ovih sila. Poslije smrti despota Đurđa, 1456. godine, rasulo u Srbiji i borbe oko prijestolja među njegovim nasljednicima olakšali su propast države, pa je 1459. godine Srbija konačno pala pod osmansku vlast. == Uvod == Posljedice [[Kosovska bitka|Kosovske bitke]] bile su velike i teške po [[Moravska Srbija|srpsku srednjovekovnu kneževinu]].<ref name="Stanoje Stanojević">{{Cite book|last=Stanojević|first=Stanoje |authorlink = | others = | editor = | others = |title=Istorija srpskoga naroda | origdate=| origyear=1910 | origmonth = | url = | format = | access-date=| accessyear= | accessmonth = | edition = |date=|year=2008 | month = | publisher = Logos art | location = Beograd | language = srpski jezik|isbn=978-86-7360-097-0 | doi =|pages=161-165 | chapter = VIII Borba srpskoga naroda s Turcima | chapterurl = |quote = ''Posledice bitke na Kosovu, koja se od svih događaja u srpskoj istoriji najviše urezala u narodnu pamet i koju je narodna tradicija najviše i najbolje obradila, bile su velike i teške... Pad Bugarske i stalno prodiranje turskih četa u Bosnu, Vlašku — gde je Bajazid razbio vojvodu Mirču u bici na Rovinama (10. oktobra 1394. god.), u kojoj je poginuo Kraljević Marko — i Ugarsku nagnalo je Žigmunda na energičnu akciju protiv Turaka.'' }}</ref> Pogođeni su i nasljednici paloga [[Lazar Hrebeljanović|kneza Lazara]], udovica [[Milica Hrebeljanović|Milica]] i maloljetni sinovi [[Stefan Lazarević|Stefan]] i [[Vuk Lazarević|Vuk]].<ref name="Sima Ćirković">* {{Cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|title=Srbi u srednjem veku|year=1995|url=https://books.google.com/books?id=vBRXAAAAMAAJ|location=Beograd|publisher=Idea|pages=186-187|chapter= Vraćanje korenima | chapterurl = |quote = ''Najteže su bili pogođeni Lazarevi naslednici, udova Milica i maloletni sinovi Stefan i Vuk... Pritisnuti od [[Žigmund Luksemburški|kralja Žigmunda]], morali su prihvatiti vazalske obaveze i Lazarev sin je vojničko iskustvo sticao učestvujući u pohodima Bajazida, ubice svog oca. Pratio ga je u Maloj Aziji, gde je potčinjavao pobunjene emire, zatim u evropskim pohodima, gde je širio krug vazala, a u isto vreme vazalske zemlje pretvarao u osmanske provincije: 1393. pala je Trnovska Bugarska, pa su usledili zaleti preko Dunava u Vlašku (1394, 1395)... Tadašnji osmanlijski osvajački zamah nisu zaustavili ni otpor vazala, ni pomoć zapadnih hrišćanskih država, ni krstaški pohodi (pogotovu poslije poraza kod Nikopolja u septembru 1396), već uplitanje još moćnijeg osvajača, koji je dolazio sa Istoka. Preokret je nastao poslije angorske bitke (28. VII 1402), u kojoj je Tamerlan (Timur, Demir) mongolski vladar Persije, porazio i zarobio Bajazida''. }}</ref> Kako je knez bio ugarski vazal i time podveo Srbiju pod formalan ugarski uticaj, ugarski kralj je želio da eventualnog nasljednika prihvati kao vazala.<ref>{{Cite book|last=Fajfrić|first=Željko |authorlink = | others = | editor = | others = |title=Knez Lazar i despot Stefan | origdate=| origyear= | origmonth = | url = | format = | access-date=| accessyear= | accessmonth = | edition = |date=|year=2009 | month = | publisher = Tabernakl | location = Sremska Mitrovica | language = srpski jezik|isbn=978-86-85269-08-0 | doi =|pages=str. 89 | chapter = 10. Pitanje nasleđa | chapterurl = |quote = ''Kako je knez bio ugarski vazal i time podveo Srbiju pod ugarski uticaj (makar samo formalno), to je sasvim razumljivo da se nakon njegove smrti ugarski kralj interesovao ko će ga sada naslediti i stoga je želeo da i toga eventualnog naslednika prihvati kao vazala.'' }}</ref> Premda je, pred Kosovsku bitku, pristao na sporazum sa Srbima i imao u [[Vuk Branković|Vuku Brankoviću]] pouzdanog pristalicu za prijateljsku politiku, on je ipak napao kneginju Milicu u jesen 1389. godine.<ref name="Vladimir Ćorović">{{Cite book|last=Ćorović|first=Vladimir |authorlink = | others = | editor = | others = |title=Istorija Srba | origdate=| origyear= | origmonth = | url = | format = | access-date=| accessyear= | accessmonth = | edition = |date=|year=2010 | month = | publisher = Mikibook | location = Beograd | language = srpski jezik|isbn=978-86-87463-10-3 | doi =|pages=str. 257-263 | chapter = Četvrti period. 1. Srbi između Turaka i Mađara | chapterurl = |quote = ''Srpsku katastrofu iskoristili su prvi Mađari. Kralj Žigmund, koji je čitav život proveo u borbi i smeli podvizima, bio je više vitez avanturista nego državnik s dalekim pogledom. On je bio kivan na kneza Lazara i kralja Tvrtka što su pomagali njegove hrvatske buntovnike i njegovog protivkandidata Ladislava Napuljskog, i premda je, pred kosovsku bitku, bio pristao na sporazum sa Srbima i imao u Vuku Brankoviću pouzdanog pristalicu za prijateljsku politiku, on je ipak, sasvim neviteški, udario još u jesen 1389. na Lazarevu udovicu, razboritu kneginju Milicu... Turci su, pomagani od srpskih odeljenja, upadali 1395. i 1396. godine ne samo u Vlašku nego i u Tamišku i Krašovsku županiju, gde su harali i palili.'' }}</ref> Osjetivši da bi je Vuk uz pomoć Ugara mogao nadjačati i uzeti vlast u Srbiji, ona je stupila u kontakt s Turcima i uz pomoć njihovih odreda uspjela 1390. godine istisnuti Ugre iz Srbije.<ref>{{Cite book|last=Fajfrić|first=Željko |authorlink = | others = | editor = | others = |title=Loza Brankovića | origdate=| origyear= | origmonth = | url = | format = | access-date=| accessyear= | accessmonth = | edition = |date=|year=2008 | month = | publisher = Tabernakl | location = Sremska Mitrovica | language = srpski jezik|isbn=978-86-85269-09-7 | doi =|pages=str. 14 | chapter = Vuk Branković | chapterurl = |quote = ''Ipak, kneginja Milica se na kraju pokazala kao mnogo spretnija no što je to tada možda izgledalo Ugarima i Vuku. Osetivši da bi je Vuk uz pomoć Ugara mogao nadjačati i uzeti joj vlast u Srbiji, ona je stupila u kontakt sa Turcima i uspela da sa njima ostvari sporazum. Tokom 1390. godine uz pomoć turskih odreda Ugari su istisnuti iz Srbije.'' }}</ref> Međutim, u zamjenu za mir, kneginja Milica je morala [[Bajazid I|sultanu Bajazidu I]] da daje kao pomoć svoje odrede, da plaća danak, da pošalje najmlađu kćerku [[Olivera Lazarević|Oliveru]] sultanu Bajazidu u [[harem]], a kao dodatni uslov Stefan je zajedno sa bratom Vukom i viđenijom vlastelom dobio obavezu da se svake godine pojavljuje kod sultana na dvoru i da mu izjavljuje pokornost.<ref name="Željko Fajfrić — Turski sultani">{{Cite book|last=Fajfrić|first=Željko |authorlink = | others = | editor = | others = |title=Turski sultani | origdate=| origyear= | origmonth = | url = | format = | access-date=| accessyear= | accessmonth = | edition = |date=|year=2008 | month = | publisher = Tabernakl | location = Sremska Mitrovica | language = srpski jezik|isbn=978-86-85269-28-8 | doi =|pages=str. 40-48 | chapter = Bajazid (1389—1402) | chapterurl = |quote = ''U prvoj polovini 1390. godine Bajazid je sa ženom kneza Lazara, kneginjom Milicom, postigao mir. Srbija je postala vazal sultanu Bajazidu i za uzvrat dobila i zaštitu turske vojske. Međutim, vazalske obaveze nisu bile tako lake. Najpre, Srbija je morala sultanu Bajazidu da daje kao pomoć svoje vojne odrede, da plaća danak, a najteže od svega za kneginju Milicu bilo je što je morala svoju najmlađu ćerku Oliveru da pošalje sultanu Bajazidu za ženu. Kao dodatni uslov palo je u obavezu Stefanu Lazareviću da sestru odvede do sultana Bajazida i tom prilikom sultan je upoznao svog budućeg vazala. „A tada pođe i uvek spominjani brat njezin (Stefan) ka samodršcu sa sestrom“ (Konstantin Filozof). To je bio i formalni znak da Srbija prema Turcima počinje da vrši svoje vazalne obaveze. „Car Bajazid uze sebi za ženu sestru Stefanovu Despinu i dade mu zemlju s ove strane Morave sve do Dunava“ (Konstantin iz Ostrovice). Uz sve to Stefan je zajedno sa bratom Vukom i viđenijom vlastelom dobio u obavezu da se svake godine pojavljuje kod sultana na dvoru i da mu izjavljuje pokornost. „I tako bi porobljena srpska zemlja (tako) da je sam Stefan sa bratom svojim Vukom i sa blagorodnima svojima i sa ostalima morao svake godine dolaziti mu na poklonjenje“ (Konstantin Filozof)... Na dan 28. jula 1402. godine došlo je do velike bitke između turske i mongolske vojske, poznate u istoriji pod nazivom Angorska bitka. Bitka je bila strašna, a krajnji rezultat za Turke bio je katastrofalan, jer im je vojska razbijena, a sam sultan Bajazid zarobljen od Mongola... Po Konstantinu iz Ostrovice, Bajazid je doveo Oliveru u Angoru i ona je bila prisutna u ovoj bici... Timur Lenka, želeći da se naruga Bajazidu, naredi da ovoga dovedu (Bajazida) i da ga nameste da sedi njemu nasuprot (Timur Lenki). Nakon toga došla je i Olivera koja je morala da služi Timur Lenku sa vinom, dok je Bajazid to posmatrao... Tu je Timur Lenka potcenio Bajazida za koga je to što je Olivera služila bila strašna uvreda koju on nije mogao da podnese i stoga popije otrov iz prstena koji nosi sa sobom. Od toga i umre'' }}</ref> Lazarev sin Stefan sticao je vojničko iskustvo učestvujući u pohodima Bajazida: u [[Mala Azija|Maloj Aziji]], gdje je potčinjavao pobunjene emire, zatim u evropskim pohodima, gdje je širio krug vazala, a u isto vrineme vazalske zemlje pretvarao u osmanlijske provincije.<ref name="Sima Ćirković"/> Pad [[Trnovska Bugarska|Trnovske Bugarske]] i stalno prodiranje turskih četa pomaganih od strane srpskih u [[Bosna i Hercegovina u srednjem vijeku|Bosnu]], [[Vlaška|Vlašku]], gde je Bajazid porazio vojvodu Mirču u [[Bitka na Rovinama|bitki na Rovinama]] 1394, i Ugarsku, gde su harali i palili [[Tamiška županija|tamišku]] i [[Karaška županija|krašovsku županiju]], nagnalo je kralja [[Sigismund, car Svetog Rimskog Carstva|Sigismunda]] da preduzme neke mjere protiv turske najezde.<ref name="Stanoje Stanojević"/><ref name="Vladimir Ćorović"/> Tadašnji osmanlijski osvajački zaleti nisu mogli da zaustave ni otpor vazala, ni pomoć zapadnih kršćanskih država, ni pohodi krstaša od kojih je jedan [[Bitka kod Nikopolja|kod Nikopolja u septembru 1396]]. završen s porazom, već intervencija tatarskog emira [[Timur Lenk|Timura]].<ref name="Sima Ćirković"/> == Osnivanje == Ogromne promjene na Balkanu izazvala je navala [[Mongoli|Mongola]] na istočnu granicu Osmanlijskog Carstva. Turski emiri u Maloj Aziji prelaze na stranu [[Timur Lenk|Timura]], osvajača Indije, Mezopotamije, Perzije i [[Zlatna horda|Zlatne Horde]]. Bajazid I je sve snage usmjerio na svog protivnika. U [[Bitka kod Angore|bici kod Angore]] 28. jula 1402. učestvovali su [[Lazarevići]] i [[Brankovići]]. Bajazid I je teško poražen i zarobljen.<ref name="Edgar Hösch">{{Cite book|last= Hösch|first=Edgar |authorlink = | others = | editor = | others = |title=Geschichte dre Balkanländer - Von der Frühzeit bis zur Gegenwart | origdate=| origyear=2008 | origmonth = | url = | format = | access-date=| accessyear= | accessmonth = | edition = |date=|year=2008 | month = | publisher = C. H. Beck | location = München| language = njemački jezik|isbn=978-3-406-57299-9 | doi =|pages=61 | chapter = III Die Türkenzeit | chapterurl = |quote = }}</ref> Odveden je u zarobljeništvo u kome je slijedeće godine i umro. U Osmanlijskom carstvu izbijaju nemiri. Mongoli dopiru do [[Egejsko more|Egejskog mora]] osvajajući [[Izmir]]. Bajazid I je imao petoricu sinova: [[Sulejman Čelebija|Sulejmana]], [[Isa Čelebija|Isu]], [[Musa Čelebija|Musu]], [[Mustafa Čelebija|Mustafu]] i [[Mehmed I|Mehmeda]]. Najstariji, Sulejman, nastojao je da ovlada evropskim dijelom carstva sa centrom u [[Edirne|Edirnu]]. Od srpskih vladara u ropstvo padaju [[Grgur Branković]] i [[Olivera Lazarević]]; oboje su oslobođeni nakon pregovora Stefana i mongolskog vladara. Srpski kneževi su se sa ratišta vraćali preko bizantijskih teritorija. Stefan i [[Vuk Lazarević]] krenuli su najpre u [[Carigrad]]. Pri povratku su primijetili naznake novih prilika poslije Angorske bitke. Sam bizantijski car [[Manojlo II Paleolog|Manojlo]] nalazio se tada na putovanju na Zapadu gdje je molio za pomoć. U [[Pariz]]u je saznao za vijest o porazu Osmanlija koja je produžila život [[Bizantijsko Carstvo|Bizantijskog Carstva]] za narednih pola vijeka. Njegov suvladar, [[Jovan VII Paleolog|Jovan VII]], je augusta 1402. godine obdario Stefana [[despot]]skom titulom, u carstvu najvišom nakon careve. Time je Srbija stekla status Despotovine. U kršćanskom svijetu Bizantija je i dalje uživala ugled i, prema shvatanjima srednjovjekovnih država, stajala na čelu kršćanskog svijeta. Vođeni su pregovori o braku Stefana i [[Jelena Gattilusio|Jelene Gattilusio]], ćerke lezboskog vladara [[Francesco I Gattilusio|Francesca]]. Brak je kasnije i ostvaren. Stefan je time prihvatio bizantijsku ideju o hijerarhiji kršćanskih država, iako sebe u poveljama naziva samodršcem ili čak samodržavnim despotom.{{sfn|Jireček|1978|pp=330-4}}{{sfn|ISN|1994|pp=64-70}} == Vladavina Stefana Lazarevića == U Carigrad je došao i [[Đurađ Branković]]. Došlo je do neslaganja između njega i Stefana, o čemu pojedinosti nisu poznate. [[Mauro Orbin]] bilježi da je razlog bila potajna želja Đurđa da se pridruži Sulejmanu. Stefan je naredio da se Đurađ zatvori. U Srbiji se nije znalo za njihov sukob. Đurđa je oslobodio čovjek po imenu Rodop. Đurađ je pobjegao Sulejmanu od koga je tražio vojnu pomoć za borbu protiv Stefana. Dobio ju je. Odjeljenje srpske vojske koje se vraćalo u Despotovinu napadnuto je u blizini Edirna. Postalo je jasno da se tim putem ne može natrag u Srbiju. Osmanlije i Brankovići zaposjeli su saobraćajnicu koja je presjecala Kosovo i vodila preko [[Zemlja Brankovića|Zemlje Brankovića]]. Stefan i Vuk su se, poslije kraćeg zadržavanja na [[Lezbos]]u, uputili u [[Zeta u doba Balšića|Zetu]]. Iskrcao se kod zeta [[Đurađ Stracimirović Balšić|Đurđa Balšića]] u [[Ulcinj]]u. Krajem oktobra 1402. iz [[Bar (grad)|Bar]]a se Stefan sa vojskom od 260 ljudi uputio ka središtu zemlje, ka [[Žiča (Kraljevo)|Žiči]]. Izbjegavani su putevi koje su zaposjeli Turci. Nedaleko od [[Gračanica (Priština)|Gračanice]] čekale su ih osmanlijske i Đurđeve čete. Dana 21. novembra vođena je bitka kod Gračanice ([[Tripoljska bitka]]). Stefan je Vuku naložio da napadne Đurđa, a sam je napao Osmanlije. Turski vazal, [[Uglješa Vlatković]], prešao je na Stefanovu stranu. Time je znatno doprinijeo ishodu bitke, Osmanlije i Đurađ su potučeni i Lazarevići se povlače u [[Novo Brdo (Kosovo)|Novo Brdo]]. Stefan je prebacivao Vuku nepoznavanje ratne vještine (Vuka je potisnuo Đurađ). Vuk je odlučio da napusti zemlju i prebjegne Sulejmanu. Marta 1403. godine umro je Bajazid I nakon čega su se rasplamsale borbe između njegovih sinova. Najprije je izbio sukob između Ise i Mehmeda. Prvi je podlegao Isa, nakon čega su zaratili [[Mehmed I|Mehmed]] i Sulejman. Sulejman je snage usmjerio ka istoku, ka Maloj Aziji, zbog čega je u Galipolju sklopio mir sa Bizantijom, [[Mletačka republika|Mletačkom]], [[Republika Đenova|Đenovom]], [[Naksos]]om. Bizantija je povratila [[Solun]] i [[Sveta gora|Svetu goru]]. Stefan je zadržao položaj koji je imao kod Bajazida.{{sfn|ISN|1994|p=334}} === Odnos sa Sigismundom === [[Datoteka:Pisanello 024b.jpg|180px|desno|mini|Sigismund, car Svetog Rimskog Carstva]] Stefan Lazarević je nakon sklapanja ovog mira potražio oslonac na drugoj strani. Ugarski kralj [[Sigismund, car Svetog Rimskog Carstva|Sigismund]] je koristio neprilike u Srbiji nakon [[Kosovska bitka|Kosovske bitke]] da je nekoliko puta napadne između 1390. i 1392. godine. Do prvih pregovora o miru došlo je nakon [[Nikopoljski krstaški rat|Nikopoljskog krstaškog rata]], ali sporazum nije sklopljen zbog protivljenja Osmanlijskog Carstva i dijela srpske vlastele. [[Kneginja Milica]] i [[Jelena Mrnjavčević (Uglješina supruga)|Jelena Mrnjavčević]], ćerka kesara [[Vojihna (kesar)|Vojihne]], je 1398. godine na [[Visoka Porta|Visokoj Porti]] gde je spriječila odmazdu sultana. Iste godine je i Stefan Lazarević posjetio Portu. Početkom 14. vijeka Ugarska je u građanskom ratu. [[Ladislav, kralj Napulja|Ladislavu Napuljskom]] iz dinastije [[Anžujci|Anžujaca]] podršku je pružao i rimski [[papa Bonifacije IX]]. Sigismund je jedno vrijeme proveo u zarobljeništvu, a 1402. godinu u Češkoj. U [[Budim]] je ušao tek augusta 1403. godine. Ladislavov najmoćniji saveznik bio je [[Hrvoje Vukčić Hrvatinić|Hrvoje Vukčić]]. Sigismund su bili potrebni saveznici. Inicijativa za obnovu pregovora sa Srbijom potekla je sa dvora u Budimu, a Stefan ju je prihvatio. Ugarsko poslanstvo predvodio je Filip de Skolaris, poznatiji kao [[Pipo Spano]], inače [[Tamiška županija|tamiški]] župan iz Firence. Došlo je do pomirenja i uspostavljanja vazalnog odnosa. Stefan je dobio [[Mačva|Mačvu]] sa Beogradom. Time je otklonjen davnašnji spor između dvije države. Spor je trajao od smrti kralja [[Stefan Dragutin|Dragutina Nemanjića]] 1316. godine. Srbi su skoro čitav vijek pokušavali da zauzmu [[Beograd]]. Tako je Sigismund platio visoku cijenu za savez sa Stefanom. Ogromnim naporima, Stefan je gradio novu prijestolnicu Srbije. Opasana je ogromnim bedemima sa kopnene strane. Otprilike u isto vrijeme Srbija je stekla i [[Golubački Grad]] na Dunavu. Stefanovi poslanici su 1406. godine u [[Mletačka republika|Veneciji]] objavili da despot više nije vazal Osmanlija i da je spreman da se protiv njih bori. Isto piše i sam Stefan u svojoj povelji [[Hilandar]]u iz 1405. godine, a i njegov biograf [[Konstantin Filozof]]. O sklapanju vazalnog odnosa Sigismund je hvalisavo obavestio [[Burgundsko vojvodstvo|burgundskog]] vojvodu [[Filip II, vojvoda od Burgundije|Filipa]] 1404. godine.{{sfn|Marković|1936|p=70}}{{sfn|ISN|1994|pp=71-4}} === Građanski rat u Despotiji === {{Glavni|Građanski rat između Lazarevića i Brankovića}} Krajem 1403. ili početkom slijedeće godine Stefan je krenuo u napad na Brankoviće. Prije oktobra 1404. godine izmirio se sa Vukom. Protjerao je osmanlijske posade iz zemlje i ugušio sve ustanke. Izgleda da se krajem 1404. godine pomirio sa Brankovićima. Protiv tosmanlijkske vlasti je 1404. godine podignut ustanak u Bugarskoj pod vođstvom [[Konstantin II Bugarski|Konstantina]] i [[Fružin]]a, sinova [[Drugo bugarsko carstvo|bugarskih]] careva, koji su uživali podršku ugarskog kralja. U Despotovini je četovao neki [[Karaljuk]] (Novak). Osmanlijska vojska napada grad Temsko kod [[Pirot]]a, a zatim, uz despotovu dozvolu, prolazi dolinom Toplice i Laba u oblast Brankovića i dalje, ka [[Ovče polje|Ovčem polju]]. Stefan nije želio da narušava mir te je Karaljukov plijen vratio sultanu. Zemlja je ulazila u period mira. Stefan je poveljom iz 1405. godine potvrdio [[Dubrovačka republika|Dubrovčanima]] povlastice ranijih srpskih vladara. Ovo je prva povelja o srpsko-dubrovačkim odnosima poslije 1387. godine. Jačanje Srbije izazvalo je zabrinutost u Veneciji za posjede u Zetskom primorju. Ljudi su tamo trpjeli razne zloupotrebe mletačkih vlasti. U Skadru su sužavana prava pravoslavne crkve. Zemlja je oduzimana Srbima i davana Mlečanima. To je dovelo do ustanka u skadarskoj oblasti. [[Balša III Balšić|Balša III]] je brzo zaposjeo većinu mletačkih gradova, sem [[Lješ]]a. [[Prvi skadarski rat]] trajao je od 1405. do 1412. godine. Mletački kapetan Marin Karavel uspio je da juna 1405. obnovi mletačku vlast u [[Skadar|Skadru]]. Pregovarao je sa većima u [[Ulcinj]]u, [[Bar (grad)|Bar]]u i [[Budvi]]. Balša je nadjačan kada je izgubio [[Drivast]]. On se za pomoć obraća [[Sulejman Čelebija|Sulejmanu Čelebiji]]. Pritekao mu je i [[Vuk Lazarević]]. Mletačka novcem pridobija saveznike. Prvi pregovori otpočeli su 1406. godine, a Stefan je, sa [[Mara Branković|Marom Branković]] i [[Nikita Topija|Nikitom Topijom]], nudio da posreduje u sklapanju mira. Pregovori su okončani tek 1408. godine sklapanjem mirovnog sporazuma. Međutim, njegove odredbe nisu poštovane. Mlečani 1409. godine pregovaraju sa Kotoranima da se [[Kotor]] stavi pod vrhovnu vlast Venecije. Ranije predloge su odbijali kako ne bi došli u sukob sa [[Bosnom]]. Iste godine pristali su da plaćaju [[Sulejman Çelebi|Sulejmanu]] [[harač]] za gradove u Zeti i sjevernoj Albaniji. Kupili su i prava na Dalmaciju od [[Ladislav, kralj Napulja|Ladislava Napuljskog]].{{sfn|ISN|1994|pp=75-84}} Tokom života [[Kneginja Milica|kneginje Milice]] nije bilo ozbiljnijih sukoba između Stefana Lazarevića i njegovog brata Vuka. Milica je umrla novembra 1405. godine. Krajem 1408. izbilo je otvoreno neprijateljstvo među braćom, koje su Osmanlije podsticali. Njihove čete su ranijih godina harale po Srbiji. Posebno jak bio je napad januara 1407. godine u paraćinskom kraju. Turcima je prišao Vuk koji se, izgleda, nije slagao sa bratovljevom prougarskom politikom. [[Sigismund, car Svetog Rimskog Carstva|Sigismund]] je 1408. godine ustanovio viteški [[Zmajev red]] u Ugarskoj. Uz članove porodica [[Gorjanski]], [[Celjski]] i [[Morovićki]], među najznačajnijim pripadnicima bio je i Stefan. On je u Budimu imenovan na prvom mjestu u redu. Krajem 1408. godine Vuk je otišao Sulejmanu i dobio vojsku sa kojom je početkom 1409. godine napao Srbiju. Turke je predvodio [[Evrenos-beg|Evrenos]], a bilo ih je oko 30.000. Rat je posebno pogodio [[Priština|Prištinu]]. Stefanu je u pomoć pritekao Sigismund koji je na proljeće u Srbiju uputio Pipa Spana, a početkom maja je i sam došao. Najžešći napad bio je na ljeto kada Osmanlije prodiru do [[Beograd]]a. Stefan se povukao u Beograd gde je odbio da se preda, ali je otpočeo pregovore sa bratom. Izgleda da je Vuk tada dobio južni dio zemlje. Zajedno sa Brankovićima, priznao je vrhovnu vlast Sulejmana.{{sfn|ISN|1994|pp=84-6}} Stefan je stao na stranu Sulejmanovog brata [[Musa Čelebija|Muse]] koji je pridobio i vlaškog vojvodu i bugarske ustanike. Pregovore je vodio [[vojvoda Vitko]]. Musa je ozbiljno ugrozio Sulejmana. Zauzeo je 1410. godine [[Galipolje (poluostrvo)|Galipolje]]. Sulejmana je podržao bizantijski car [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]], [[Vuk Lazarević]], Mlečani i [[Brankovići]]. Odlučujuća [[Bitka kod Kosmidiona|bitka]] vođena je 1410. godine kod rta Kosmidiona na Zlatnom Rogu. Musa je poražen. Despot Stefan se sklonio u Carigrad gde ga je [[Manojlo II Paleolog|Manojlo II]] primio i potvrdio mu znake despotskog dostojanstva. Sa njim je bio i kesar Uglješa. Preko [[Crno more|Crnog mora]] i [[Vlaška|Vlaške]] vratio se u Srbiju. Pokušaj Vuka Lazarevića i Lazara Brankovića da zauzmu prijestolje tokom Stefanovog odsustva spriječio je Musa koji ih je zarobio. Najpre je pogubio Vuka Lazarevića, a potom i Lazara Brankovića. Musa je potom ponovo poražen od Sulejmana, te se morao skloniti kod Stefana. Stefan je dobio Musinu saglasnost da zauzme [[Zemlja Brankovića|zemlje Brankovića]]. Sulejman je 1411. godine ubijen od strane Musinih ljudi. Musa je preuzeo vlast u evropskom dijelu Osmanlijskog carstva. Ubrzo je promijenio politiku. Počeo je svoje saveznike da pretvara u neprijatelje. Stefanovim poslanicima prijećeno je u Carigradu i raskid je bio neizbježan. Stefan je sa vojskom napao pirotski kraj te mu je Musa ponudio pregovore. U Musinoj vojsci koja je opsjedala Selimvriju (današnji [[Silivri]]) nalazio se [[Đurađ Branković]]. On je pokušao da stupi u veze sa ujakom i da se vrati u Srbiju. Protiv Muse se okreću i skopski sandžak-beg i krajišnici, kao i bizantijski car. Pružili su podršku njegovom bratu [[Mehmed I|Mehmedu I]]. Pred kraj 1411. godine u borbu je stupila i srpska vojska. Musa je početkom 1412. godine prodro u Despotovinu i opustošio oblast [[kesar]]a [[Uglješa Vlatković|Uglješe Vlatkovića]]. Napao je i [[Novo Brdo (Kosovo)|Novo Brdo]], ali se povukao pred Stefanom. Stanje u Srbiji bilo je mirno već na proljeće te je Stefan mogao da ode u [[Budim]] na veliki skup evropskih vladara i vlastele u čast Sigismundovog izmirenja sa poljskim vladarem. Bili su tu i [[Stefan Ostoja]], [[Sandalj Hranić]], [[Hrvoje Vukčić]]. Stefan je dobio grad [[Srebrenica|Srebrenicu]] što je ogromno povećalo njegove prihode. U jesen te godine u Srbiju se iz [[Solun]]a vratio [[Đurađ Branković]]. Pregovori sa Stefanom okončani su uspješno. Izvori bilježe da ga je Stefan prihvatio kao sina, a nešto kasnije ga odredio za nasljednika.{{sfn|ISN|1994|pp=84-7}} Nakon pobjede nad [[Vojvoda Hamza|vojvodom Hamzom]] početkom 1413. godine kod [[Aleksinac|Aleksinca]], Musa je napao srpske gradove [[Bovan (tvrđava)|Bolvan]] i [[Lipovac (tvrđava)|Lipovac]]. Njegov napad zaustavljen je tek kod [[Tvrđava Stalać|Stalaća]]. U odbrani je učestvovao, i na kraju poginuo, hrabri zapovednik grada koji je u tradiciji ostao upamćen kao [[vojvoda Prijezda]]. Borbe se prenose u oblast [[Niš]]a. U organizovanju otpora učestvovala je i crkva. [[Pećka patrijaršija|Patrijaršija]] je nabavljala topove u [[Dubrovačka Republika|Dubrovniku]]. Musa je napao [[Kruševac]] i [[Paraćin|paraćinski kraj]], a očekivao se napad i na Novo Brdo. Protiv Muse su ustali i ugarski kralj Sigismund koji šalje [[Ivan Morovićki|Ivana Morovićkog]] i vojvodu [[Sandalj Hranić|Sandalja Hranića]], koji se krajem 1411. godine oženio despotovom sestrom [[Jelena Lazarević Balšić Hranić|Jelenom Lazarević Balšić]], udovicom [[Đurađ II Balšić|Đurđa Stracimirovića]]. I Bizantija je stala na stranu Mehmeda I i obezbjedila mu brodovlje za prebacivanje trupa u Evropu. Stefan je sa vojskom krenuo iz Kruševca na proljeće 1413. godine ka [[Ovče polje|Ovčem Polju]]. Musu napuštaju najverniji saveznici, uključujući i Evrenosa. Despot je kod [[Skopska Crna Gora|Skopske Crne Gore]] predao zapovjedništvo Đurđu Brankoviću. Do odlučujuće [[Bitka kod sela Čamorlu|bitke]] došlo je kod sela Čamorlu 5. jula 1413. godine. Presudnu ulogu odigrala je srpska vojska. Bitka je završena porazom Muse koji je poginuo prilikom bijega. Vlast je preuzeo sultan [[Mehmed I]] (1413-21) i time je [[Građanski rat u Osmanlijskom carstvu]] završen.{{sfn|ISN|1994|pp=88-9}} Stefan je kao nagradu za pomoć u ratu dobio od [[Mehmeda I|Mehmed I]] grad [[Srednjovekovni grad Koprijan (Kurvingrad)|Koprijan]] kod [[Niš]]a i pokrajinu [[Znepolje]] (kod današnje srpsko-bugarske granice). Prihvatio je vazalne obaveze. U [[Zeta u doba Balšića|Zeti]] se [[Prvi skadarski rat]] bližio kraju. Dogovori iz 1409. godine o prelasku [[Kotor]]a pod vrhovnu vlast Mletačke nisu prihvaćeni u Veneciji koja nije želela da se zamjeri [[Sandalj Hranić Kosača|Sandalju Hraniću]]. Nudila je posredovanje u pregovorima Kotora i bosanskog vojvode. Ugarska se takođe protivila širenju Mlečana na jadranskoj obali. Sandalj se 1411. godine oženio [[Jelena Lazarević|Jelenom]], majkom [[Balša III Balšić|Balše III]] i sestrom despota [[Stefan Lazarević|Stefana Lazarevića]]. Sigismund je 1411. godine napao [[Mletačka republika|Mletačku republiku]] i ugrozio samu Veneciju koja je primorana da privede kraju rat u Zeti. U sklapanju mira posredovao je vojvoda Hranić. Tokom pregovora Balša napada i osvaja Bar. U skladu sa mirovnim sporazumom sklopljenim novembra 1412. godine Balša je dobio [[Budva|Budvu]], Bar i [[Ulcinj]]. Sandalj Hranić je slijedeće godine primorao Kotor da mu ustupi deo prihoda od trgovine solju.{{sfn|Jireček|1978|p=341}} === Pripajanje Zete === {{Glavni|Drugi skadarski rat}} [[Datoteka:Balsa III od 1405 do 1418.png|250px|mini|desno|Bitke Balše III Balšića]] Izbijanje novog rata između [[Kraljevina Ugarska (1000—1918)|Ugarske]] i [[Mletačka republika|Mletačke]] navelo je [[Balša III Balšić|Balšu III]] da takođe zarati sa Mlečanima pokušavajući da ih istjera iz [[Zeta u doba Balšića|Zete]]. [[Drugi skadarski rat]] izbio je 1419. godine odlukom Balše III da pohapse sve Mlečane u Zeti. Balša napada [[Skadar]] i [[Drivast]]. U ovom ratu Mlečani se služe diplomatskim sredstvima i novcem. Ucjenili su Balšinu glavu na 8000 dukata. Balša u međuvremenu zauzima Drivast. Mlečani su u ovom ratu za saveznike potražili i Osmanlije. Sporazum je sklopljen 6. novembra 1419. godine u Carigradu. Mlečani bi plaćali Osmanlijama danak za [[Skadar]], [[Drivast]] i [[Lješ]], a Osmanlije bi branili njihove gradove od Balše. Balša više nije smio da preduzima pohode protiv mletačkih gradova. Kotorani su u takvoj situaciji ponovo obnovili pregovore o stavljanju grada pod vlast Venecije. Venecija je 1420. godine prihvatila prijedlog i obavezala se da će poštovati [[Kotorski statut]]. U [[dužd]]evoj palati je 15. marta sačinjen ugovor. Kapetan Jadranskog mora, Pjetro Loredan, je jula iste godine u Kotoru prisustvovao svečanosti u čast predaje grada. Istovremeno je doturio pojačanja mletačkoj posadi u Skadru. Balša i [[Đuraševići]] su 1420-21. godine opustošili okolinu Kotora. Seljaci u [[Grbalj|Grblju]] digli su ustanak protiv kotorske vlastele i pregovori su ponovo otpočeli. Balša III od 1419. godine vodi Drugi skadarski rat protiv Mletačke republike u namjeri da iskoristi njen rat protiv Sigismunda. Mlečani osvajaju [[Trogir]], [[Brač]], [[Hvar]], [[Vis]] i Korčulu. Na obali je držala Skadar, Drivast, Lješ i [[Sveti Srđ (trg)|Sveti Srđ na Bojani]]. Od 1420. godine u njenom sastavu je i Kotor, nekada najjača luka države [[Nemanjići|Nemanjića]]. Kotor će pod vlašću Venecije biti sve do ukidanja Mletačke republike [[Francuski revolucionarni ratovi: Kampanja 1797.|1797]]. godine. Kapetan Jadranskog mora, Pjetro Loredan, osvojio je 1420. godine Budvu i predao je Kotoranima na upravu. Kotor se pridružio Mlečanima u ratu protiv Balše III. Zauzeo je Svetomiholjsku metohiju i Lušticu. Njeni stanovnici bježe u Srpsku despotovinu. Tokom ratnih operacija Balša je teško obolio. Imao je samo dve kćerke; sin mu je umro 1415. godine. Mlečani su nagađali da bi državu mogao ostaviti rođaku [[Stefan Balšić|Stefanu Balšiću Maramonte]]. On je bio nestalan čovjek; stalno je mijenjao gospodare, a kasnije je stupio i u mletačku službu. Balša je riješio da državu ostavi svome ujaku, Stefanu Lazareviću. Otišao je u Srbiju i tamo proveo ostatak života na Stefanovom dvoru. Umro je 28. aprila 1421. godine. Despot ga je ožalio i svečano sahranio. Pripajanjem Zete konačno su ujedinjene oblasti Lazarevića, Brankovića i Balšića. Borbe nastupile nakon smrti cara Dušana konačno su završene. Sve zemlje bile su u rukama jednog gospodara. Na vijest o smrti Balše Mletačka je započela sa osvajanjem njegovih gradova. Prvi se predao Drivast, samo 12 dana nakon Balšine smrti, a pet dana kasnije i Ulcinj. Stanovništvo Drivasta oslobođeno je nameta za dvije, a Ulcinja za tri godine. Poništene su Balšine povelje i vraćeno je stanje od 1405. godine, ali učesnici Drugog skadarskog rata na Balšinoj strani nisu proganjani. Mlečani su Ulcinj držali punih 150 godina, do 1571. godine. Uskoro se Veneciji potčinio i Bar. Mletačka je zauzela sve Balšine gradove. Novonastale okolnosti iskoristili su i [[Đuraševići]] koji su se znatno proširili u [[Gornja Zeta|Gornjoj Zeti]]. Balšina udovica [[Bolja Balšić|Bolja]], kćerka [[Koja Zaharija|Koje Zakarije]], pobjegla je kod roditelja u [[Danj]]. Đuraševići su Stefana Lazarevića priznali za naslјednika Balšića. [[Đurađ Đurašević|Đurađ]] i [[Aleksa Đurašević]] postali su njegove vojvode. Nije ga uznemiravao ni Sandalj Hranić (koji je polagao prava na Kotor) jer je bio oženjen njegovom sestrom Jelenom. Postojala su dva gospodara Zete, Mletačka republika i srpski despot. U Turskoj je 1421. godine došlo do smјene na prestolu. Na stranu novog sultana [[Murat II|Murata II]] (1421—1451) stao je i despot Stefan koji je zato mogao da priprema vojsku za rat protiv Mletačke. U Primorje je stigao aуgusta 1421. godine i odmah uputio dvojicu poslanika u Veneciju. Njegovi zahtevi su odbijeni.{{sfn|ISN|1994|pp=97-9}} Stefan je najprije zauzeo gradove kojima je vladao Balša. Do novembra je zauzeo [[Drivast]], [[Ulcinj]] i [[Bar]], te je u Baru za upravnika Zete postavio vojvodu [[Mazarek]]a. Potom je sklopio šestomjesečno primirje i vratio se u Srbiju. Protiv mletačke uprave počela je da se buni i vlastela iz Skadra. Obje strane su poštovale primirje koje je isteklo 15. maja 1422. godine. Diplomatska misija vojvode Vitka u Veneciji izdejstvovala je ustupke Venecije koja Stefanu priznaje osvajanje Bara, Drivasta i ubiranje skadarske provizije. Vitko se složio da Mletačkoj ostane Skadar. Oko ostalog se nisu složili, te je rat nastavljen. Mazarek podiže utvrđenja duž [[Bojana|Bojane]] kojima je kontrolisao plovidbu rijekom i onemogućio trgovinu Skadru. Despotova vojska opsjela je grad. Njegova vojska je doživela neuspjeh. Despot je izgubio dio [[Zabojani|Zabojane]]. Kapetan Francesco Bembo je novcem na stranu Mletačke privukao [[Paštrovići|Paštroviće]]. Stefan Lazarević je ratovanje u Zeti prepustio svome sestriću [[Đurađ Branković|Đurđu Brankoviću]]. Na ljeto 1423. godine Đurađ je sa 8000 konjanika pred Skadrom. Republika je bila spremna na pregovore. Sa Francescom Bembom Đurađ se sastao kod Svetog Srđa gdje je sklopljen [[Skadarski mir]]. Veneciji je ostao Kotor, Ulcinj i Skadar; Srbima Bar, Drivast, a obećana im je Budva i skadarska provizija. Predviđena je razmjena zarobljenika. Mirom su zadovoljene obe strane, ali Zeta nije bila spokojna. Bilo je spornih pitanja: oblast sjeverno od Skadra, [[Luštica]], grbljanske solane i [[Ratačka opatija]]. Takođe, srpska strana tražila je Paštroviće. Vojvoda Nikola je na ljeto 1425. godine u Veneciji gdje pregovara sa Republikom. Mlečani nisu željeli plaćati danak za Kotor koga su ranije davali Balšićima, odugovlačili su sa predajom Budve i nisu se slagali sa predajom Paštrovića. Konačan mir sklopljen je 1426. godine u [[Vučitrn]]u. Republika nije bila dužna da plaća danak za Kotor, dobila je Paštroviće, [[Grbalj]], 100 kuća Andrije Humoja u skadarskom distriktu, kotorske solane, utvrđene prelaze na Bojani. Despotovina je dobila solane Balšića, [[Opatija Svetog Nikole|opatiju Svetog Nikole]] na Bojani, Budvu i Ratačku opatiju. Posljednje obaveze izvršene su 1434. godine. Regulisano je pitanje trgovine solju u Budvi. Sporazumom je određeno da se ubuduće u Budvi može prodavati so despota i njegovih podanika, proizvedena na njihovoj teritoriji. Tako je u sastav srpske države ponovo ušla obala od Kotora do Bojane, sem Ulcinja i Paštrovića. Stefanov vojvoda [[Altoman (vojvoda u Zeti)|Altoman]] stalno je boravio u Baru. Brdoviti kraj iza Kotora i Budve u kome su živeli [[Đuraševići]] je takođe bio u sastavu Despotovine. Stefan je pokušao da svoju sestru [[Jelena Lazarević|Jelenu Balšić Hranić]] izmiri sa Mlečanima, a [[Sandalj Hranić Kosača|Sandalj Hranić]] se 1423. godine odrekao prava na [[Kotor]].{{sfn|ISN|1994|pp=195-204}} === Kraj vladavine === Nakon Sigismundovog pohoda u oblasti [[Kladovo|Kladova]] 1419. godine sklopljen je petogodišnji ugarsko-turski mir. Stefan je tokom vladavine sultana [[Mehmed I|Mehmeda I]] bio u dobrim odnosima sa Osmanlijma i nastojao je da se mir održi. Sumnje, međutim, nije bilo da će se rat nastaviti o čemu svjedoče i reforme Stefana Lazarevića u pogledu uvođenja petnika i vlasti. Najveće tvrđave u Srbiji izgrađene su u vrijeme Stefana Lazarevića. Ističu se bedemi Beograda i [[Manastir Manasija|Manasije]]. Mehmeda je 1421. godine naslijedio sin [[Murat II]] (1421—51). Protiv njega je ustao samozvanac Mustafa koga je podržavao i bizantijski car. Mustafa je izaslanike poslao i Stefanu, ali ih je ovaj pohapsio i poslao Muratu. Mustafa je 1422. godine stradao u bici kod Jedrena. U istočnim pokrajinama Turske protiv Murata je ustao mlađi brat, takođe Mustafa. Bizantija je podržala i njega te je Murat 1422. godine opsjeo Carigrad. Bizantijska prijestolnica izdržala je opsadu kao mnogo puta do tada. Mustafa je ubijen u Maloj Aziji 1423. godine. Srbija je u ovim ratovima ostala po strani. Murat je prihvatio položaj Despotovine iz vremena svoga oca. Despot je istovremeno bio u dobrim odnosima i sa ugarskim kraljem Sigismundom. Srpski odredi učestvuju, pod komandom tamiškog župana Pipa od Ozore, u [[Husitski ratovi|Husitskim ratovima]] u Češkoj (1421—23). Stefan je 1423. godine pratio ugarskog kralja u [[Kežmark]] gde je ovaj pregovarao sa poljskim kraljem [[Vladislav II, kralj Poljske|Vladislavom II]] i litvanskim knezom [[Vitold]]om. Bizantijski car [[Jovan VIII Paleolog|Jovan VIII]] je krajem novembra 1423. godine krenuo na Zapad da traži pomoć za borbu protiv Osmanlija. Najprije je posjetio Veneciju, a potom i kralja Sigismunda. Tada je na Sigismundovom dvoru bio i Stefan. Na dvor je stigao i Muratov poslanik te je produžen mir između Osmanlija i Ugarske, kog se Osmanlije, nisu držali već su smijenili vlaškog [[Dan II, vojvoda Vlaške|vojvodu Dana II]] svojim štićenikom. Odnosi između Stefana i Murata se kvare. Stefan oprema zemlju oružjem i sprema se za rat. Naredio je da svaki Dubrovčanin u Novom Brdu mora biti naoružan [[samostrijel]]om. Turski poslanik nije primljen. Rat je postao neizbježan u jesen 1425. godine. Murat je prodro u Srbiju; preko [[Niš]]a u Pomoravlje do [[Kruševac|Kruševca]]. Ugarski kralj poslao je Srbima Pipa Spana. Nakon pregovora sa Stefanom, Turci se povlače. Despot je vojsku sada pokrenuo na Bosnu. Kralj [[Tvrtko II]] je iskoristio turski napad na jesen 1425. godine da zauzme [[Srebrenica|Srebrenicu]]. Pred despotom je pobjegao u [[Srebrenik]] koji je bombardovan. Stefan je, prema [[Konstantin Filozof|Konstantinu Filozofu]], prodro duboko u bosanske zemlje. Zaplijenjeni su topovi [[Dinjičići|Dinjičića]], a najveći je odnesen u [[Beograd]]. Pred kraj života Stefan je obolio, a nije imao djece. Zbog toga je sazvao sabor u Srebrenici kod Stragara (rudnički kraj) u duhu nemanjićkih tradicija. Tamo je pozvao sve prisutne da Đurđa prihvate za njegovog nasljednika, a od Đurđa je tražio da slijedi njegovu spoljnu politiku. U Tati je Stefan 1426. godine vodio pregovore sa Sigismundom koji je Đurđa prihvatio za nasljednika i despota uz uslov da se Ugarima vrate [[Beograd]] i [[Golubački Grad|Golubac]], [[Mačva]] i krajevi zapadno od Drine. Početkom 1425. godine [[Murat II]] je napao Srbiju. Meta je bilo [[Tvrđava Novo Brdo|Novo Brdo]] koje je izdržalo višemjesečnu opsadu. U času despotove smrti Osmanlije su se nalazili u blizini Resave (Konstantin Filozof). Dolazi do nereda u Srebrenici. Stefanov nadzornik bačen je sa palate (upravne zgrade) i ubijen. Stefan je sa vojskom krvavo ugušio pobunu. Pobio je mnogo ljudi, uključujući i Dubrovčane. Sredinom juna 1427. godine dubrovačka vlada je prekinula trgovačke odnose sa Srbijom. Izbio je i sukob između despota i gospodara Danja, Koje Zakarije, iz nepoznatih razloga. Ishod ovog sukoba nije poznat. Sredinom 1427. godine, dok su turske čete bile u [[Šumadija|Šumadiji]], 19. jula umro je Stefan Lazarević u mjestu Glavica (okolina današnjeg [[Kragujevac|Kragujevca]]) od srčane kapi. Sahranjen je u svojoj [[zadužbina|zadužbini]], [[Manastir Manasij|manastiru Manasiji]].{{sfn|ISN|1994|pp=195-217}} == Vladavina Đurđa Brankovića == === Mir sa Osmanlijama === Tokom [[Đurađ Branković|Đurđeve]] vladavine, Srpska Despotovina održava dobre odnose sa [[Dubrovačka republika|Dubrovačkom republikom]]. Đurađ je bio najveći prijatelj Dubrovčana od svih srpskih srednjovekovnih vladara.{{sfn|ISN|1994|p=219}} Na vlast je došao u teškim okolnostima. Turci su zauzeli [[Niš]] i [[Kruševac]] i napadali [[Tvrđava Novo Brdo|Novo Brdo]], koje izdržava opsadu. Sigismund je na vijest o Stefanovoj smrti došao u [[Beograd]] iz [[Vlaške]], gde je ratovao sa Osmanlijama, kako bi preuzeo teritorije koje su mu pripadale u skladu sa odredbama ugovora u Tati. Đurađ je dobio priznanje ugarskog kralja. Postao je jedan od ugarskih barona. Za uzvrat, morao je predati Beograd, ali je zadržao okolinu grada, kao i Mačvu, suprotno odredbama sporazuma u Tati.{{sfn|ISN|1994|pp=220-1}} Problema je bilo oko predaja [[Golubački Grad|Golupca]], koji je na kraju pripao Osmanlijama. Predao ih je vojvoda Jeremija koji je prethodno od srpskog despota tražio obeštećenje na ime Stefanovog duga od 12.000 dukata. Sigismund je pokušao da silom zauzme tvrđavu, ali se jula 1428. godine povlači pred osmanskim pojačanjima.{{sfn|Ćirković|1968|pp=13-7}} Završetak ugarsko-turskog rata ujedno je i završetak srpsko-turskog rata. Đurađ se obavezao na plaćanje godišnjeg danka od 50.000 dukata i vojnu obavezu sa2000 konjanika i vojskovođom.{{sfn|ISN|1994|p=221}} Granice Đurđeve države bile su znatno sužene. Turci su držali Golubac, timočku oblast do [[Knjaževac|Knjaževca]] i [[Niš]]a, oblasti [[Vranje|Vranja]] i [[Preševo|Preševa]]. Novi srpski despot držao je Resavu, [[Manastir Ravanica|Ravanicu]] i Novo Brdo, [[Priština|Prištinu]], [[Peć]], [[Prizren]] i druga obližnja mesta, u Zeti [[Podgorica|Podgoricu]], [[Meteon|Medun]], oblasti [[Vasojevići|Vasojevića]] i [[Piperi|Pipera]], [[Budvu]] i [[Bar (grad)|Bar]], najznačajnije mjesto u [[Zeta u sastavu Srpske despotovine|Đurđevoj Zeti]]. Despotovina se graničila sa zemljom vojvode [[Sandalj Hranić Kosača|Sandalja Hranića]]. Pripala joj je i [[Srebrenica]], a Đurađ joj je poslije nekoliko godina priključio i [[Teočak]] i [[Zvornik]] te se nazvao "gospodarom cele [[Usora (oblast)|Usore]]". Granica sa Turcima bila je na rijeci [[Velika Morava|Moravi]]. Turci su držali [[Kruševac]] u kome se pominje Sinan-beg. Kod [[Stalać]]a su imali 80 do 100 brodića za prebacivanje vojske; flota je bila pod komandom Sinan-bega, a čuvalo ju je 300 ljudi. Na [[Dunav]]u sultan je imao 100 lađa za borbu protiv Ugara.{{sfn|ISN|1994|pp=222-4}}<ref>Jireček 1 (1978). str. 355.</ref>. === Smederevo === {{sekcija}} === Despotovina do 1439. === {{sekcija}} === Duga vojna === {{Glavni|Duga vojna}} {{sekcija}} === Pad Brankovića === {{sekcija}} == Vladavina Lazara Brankovića == {{sekcija}} == Trijumvirat == {{sekcija}} == Propast == {{sekcija}} == Srpske Despotovine == {{sekcija}} == Rudarstvo u Srpskoj Despotovini == {{sekcija}} == Srpski despoti == {|class=wikitable style="text-align:left; font-size:90%" !Despot !! Razdoblje !! Napomena |- | [[Stefan Lazarević]] || 1402-1427. || Sin [[Lazar Hrebeljanović|Lazara Hrebeljanovića]] i [[Milica Hrebeljanović|Milice]]. |- | [[Đurađ Branković]]|| 1427-1456. || Sin [[Vuk Branković|Vuka Brankovića]] i [[Mara Branković|Mare]]. |- | [[Lazar Branković]]|| 1456-1458. || Sin [[Đurađ Branković|Đurđa Brankovića]] i [[Jerina Branković|Jerine]]. |- | [[Stefan Branković]]|| 1458-1459. || Sin [[Đurađ Branković|Đurđa Brankovića]] i [[Jerina Branković|Jerine]]. |- | [[Stefan Tomašević]]|| 1459. || Sin [[Stefan Tomaš|Stefana Tomaša]] i [[Vojača Kotromanić|Vojače]]. |} == Srpski despoti u egzilu == {{sekcija}} == Također pogledajte == {{sekcija}} == Reference == <references /> == Literatura == {{refbegin|2}} * {{Cite book|ref=harv|last=Orbin|first=Mauro|authorlink=Mauro Orbin|year=1601|title=Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni|location=Pesaro|publisher=Apresso Girolamo Concordia|url=https://books.google.com/books?id=Fx3OntcdUkQC}} * {{Cite book|ref=harv|last=Orbin|first=Mauro|authorlink=Mauro Orbin|year=1968|title=Kraljevstvo Slovena|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|url=https://books.google.com/books?id=MduZAAAAIAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Ostrogorski|first=Georgije|authorlink=Georgije Ostrogorski|year=1969|title=Istorija Vizantije|location=Beograd|publisher=Prosveta|url=https://books.google.rs/books?id=glVoAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Stanojević| first = Stanoje|authorlink = Stanoje Stanojević| editor = | others = | title = Istorija srpskoga naroda| origdate=| origyear=1910| origmonth = |url=| format =| access-date=| accessyear=| accessmonth = | edition = |date=|year=2008| month = | publisher = Logos art| location = Beograd| language = srpski jezik|isbn=978-86-7360-097-0| doi =| chapter = VIII Borba srpskoga naroda s Turcima| chapterurl =|pages=161-165}} * {{cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|title=Srbi u srednjem veku|year=1995|url=https://books.google.com/books?id=vBRXAAAAMAAJ|location=Beograd|publisher=Idea}} * {{Cite journal|ref=harv|last=Blagojević|first=Miloš|authorlink=Miloš Blagojević|title=Pregled istorijske geografije srednjovekovne Srbije|journal=Zbornik Istorijskog muzeja Srbije|year=1983|volume=20|url=https://books.google.com/books?id=sFlpAAAAMAAJ|pages=45-126}} * {{Cite book|ref=harv|last=Blagojević|first=Miloš|authorlink=Miloš Blagojević|title=Državna uprava u srpskim srednjovekovnim zemljama|year=1997|location=Beograd|publisher=Službeni list SRJ|url=https://books.google.com/books?id=jSmOAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Blagojević|first=Miloš|authorlink=Miloš Blagojević|title=Nemanjići i Lazarevići i srpska srednjovekovna državnost|year=2004|location=Beograd|publisher=Zavod za udžbenike i nastavna sredstva|url=https://books.google.com/books?id=unBpAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Blagojević|first=Miloš|authorlink=Miloš Blagojević|title=Posedi manastira Hilandara na Kosovu i Metohiji (XII-XV vek): The Estates of Chilandar Monastery in Kosovo and Metohija (12th-15th centuries)|year=2006|location=Beograd|publisher=Zavod za udžbenike i nastavna sredstva|url=https://books.google.com/books?id=NOaPAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Blagojević|first=Miloš|authorlink=Miloš Blagojević|title=Srpska državnost u srednjem veku|year=2011|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga}} * {{Cite book|ref=harv|last=Blagojević|first=Miloš|authorlink=Miloš Blagojević|last2=Medaković|first2=Dejan|authorlink2=Dejan Medaković|title=Istorija srpske državnosti|volume=1|year=2000|url=https://books.google.com/books?id=O2M_AQAAIAAJ|location=Novi Sad|publisher=Ogranak SANU}} * {{Cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|title=Srbi među evropskim narodima|year=2004|url=https://books.google.com/books?id=p3oMAQAAMAAJ|location=Beograd|publisher=Equilibrium}} * {{Cite book|ref=harv|last=Fajfrić| first = Željko|authorlink = | editor = | others = | title = Knez Lazar i despot Stefan| origdate=| origyear=| origmonth = |url=| format =| access-date=| accessyear=| accessmonth = | edition = |date=|year=2009| month = | publisher = Tabernakl| location = Sremska Mitrovica| language = srpski jezik|isbn=978-86-85269-08-0| doi =| chapter = 10. Pitanje nasleđa| chapterurl =|pages=89}} * {{Cite book|ref=harv|last=Ćorović| first = Vladimir|authorlink =Vladimir Ćorović| editor = | others = | title = Istorija Srba| origdate=| origyear=| origmonth = |url=| format =| access-date=| accessyear=| accessmonth = | edition = |date=|year=2010| month = | publisher = Mikibook| location = Beograd| language = srpski jezik|isbn=978-86-87463-10-3| doi =| chapter = Četvrti period. 1. Srbi između Turaka i Mađara| chapterurl =|pages=257-263}} * {{Cite book|ref=harv|last=Fajfrić| first = Željko|authorlink = Željko Fajfrić| editor = | others = | title = Loza Brankovića| origdate=| origyear=| origmonth = |url=| format =| access-date=| accessyear=| accessmonth = | edition = |date=|year=2008| month = | publisher = Tabernakl| location = Sremska Mitrovica| language = srpski jezik|isbn=978-86-85269-09-7| doi =| chapter = Vuk Branković| chapterurl =|pages=14}} * {{Cite book|ref=harv|last=Fajfrić| first = Željko|authorlink = Željko Fajfrić| editor = | others = | title = Turski sultani| origdate=| origyear=| origmonth = |url=| format =| access-date=| accessyear=| accessmonth = | edition = |date=|year=2008| month = | publisher = Tabernakl| location = Sremska Mitrovica| language = srpski jezik|isbn=978-86-85269-28-8| doi =| chapter = Bajazid (1389—1402)| chapterurl =|pages=40-48}} * {{Cite book|ref=harv|last=Spremić|first=Momčilo|authorlink=Momčilo Spremić|chapter=Pripajanje Zete Despotovini i širenje mletačke vlasti u Primorju|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=195-204}} * {{Cite book|ref=harv|last=Kalić|first=Jovanka|authorlink=Jovanka Kalić|chapter=Doba prividnog mira|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=205-217}} * {{Cite book|ref=harv|last=Spremić|first=Momčilo|authorlink=Momčilo Spremić|chapter=Početak vladavine Đurđa Brankovića|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=218-229}} * {{Cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|chapter=Protivrečnosti balkanske politike|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=230-240}} * {{Cite book|ref=harv|last=Spremić|first=Momčilo|authorlink=Momčilo Spremić|chapter=Prvi pad Despotovine|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=241-253}} * {{Cite book|ref=harv|last=Spremić|first=Momčilo|authorlink=Momčilo Spremić|chapter=Duga vojna i obnova države|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=254-267}} * {{Cite book|ref=harv|last=Kovačević-Kojić|first=Desanka|authorlink=Desanka Kovačević-Kojić|chapter=Srbija, majdan srebra i zlata|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=268-277}} * {{Cite book|ref=harv|last=Božić|first=Ivan|authorlink=Ivan Božić|chapter=Zeta u Despotovini|title=Istorija Crne Gore|volume=knj. 2, sv. 2|location=Titograd|publisher=Redakcija za istoriju Crne Gore|year=1970|pages=135-275|url=https://archive.org/download/IstorijaCrneGoreKnjiga2T.2/Istorija%20Crne%20Gore%20-%20Knjiga%202%2C%20T.2.pdf}} * {{Cite book|ref=harv|last=Božić|first=Ivan|authorlink=Ivan Božić|title=Nemirno Pomorje XV veka|year=1979|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|url=https://books.google.com/books?hl=sr&id=SnkBAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Božić|first=Ivan|authorlink=Ivan Božić|chapter=Potiskivanje pravoslavlja|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=278-288}} * {{Cite book|ref=harv|last=Spremić|first=Momčilo|authorlink=Momčilo Spremić|last2=Kalić|first2=Jovanka|authorlink2=Jovanka Kalić|chapter=Sultan Mehmed II Osvajač i Srbija|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=289-302}} * {{Cite book|ref=harv|last=Spremić|first=Momčilo|authorlink=Momčilo Spremić|chapter=Propast srednjovekovne države|title=Istorija srpskog naroda|url=https://books.google.com/books?id=0ugJAQAAIAAJ|volume=knj. 2|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|year=1982|pages=303-313}} * [[Konstantin Jireček]], Istorija Srba 1, Slovoljubve, Beograd (1978) * {{Cite book|ref=harv|last=Kalić|first=Jovanka|authorlink=Jovanka Kalić|title=Beograd u srednjem veku|year=1967|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|url=https://books.google.com/books?id=HFsBAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Kalić|first=Jovanka|authorlink=Jovanka Kalić|title=Srbi u poznom srednjem veku|year=2001|edition=2.|location=Beograd|publisher=Istorijski institut|url=https://books.google.com/books?id=k35pAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Kalić|first=Jovanka|authorlink=Jovanka Kalić|title=Evropa i Srbi: Srednji vek|year=2006|location=Beograd|publisher=Službeni list SRJ|url=https://books.google.com/books?id=WfcVAQAAMAAJ}} * L. Marković, Život despota Stefana Lazarevića od Konstantina Filozofa, Stare srpske biografije 15. i 17. veka, Beograd (1936) * {{Cite book|ref=harv|last=Mišić|first=Siniša|authorlink=Siniša Mišić|title=Istorijska geografija srpskih zemalja od 6. do polovine 16. veka|year=2014|location=Beograd|publisher=Magelan Pres|url=https://books.google.com/books?id=fDO9oAEACAAJ}} * [[Sima Ćirković]], Golubac u srednjem veku, Braničevo, Požarevac (1968) * [[Sima Ćirković]], Smederevo, prestonica srpske despotovine; Oslobođenje gradova u Srbiji od Turaka, SANU, Beograd (1970) * {{Cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|title=Istorija srednjovekovne bosanske države|year=1964a|location=Beograd|publisher=Srpska književna zadruga|url=https://books.google.com/books?id=PO02AAAAMAAJ}} * {{Cite journal|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|title=Sugubi venac: Prilog istoriji kraljevstva u Bosni|year=1964b|journal=Zbornik Filozofskog fakulteta u Beogradu|volume=8|issue=1|url=https://books.google.com/books?id=M947AQAAIAAJ|pages=343-370}} * {{Cite book|ref=harv|last=Ćirković|first=Sima|authorlink=Sima Ćirković|title=Herceg Stefan Vukčić-Kosača i njegovo doba|year=1964v|location=Beograd|publisher=Naučno delo|url=https://books.google.com/books?id=NI8OAQAAIAAJ}} * [[Mihailo Dinić]], "Iz dubrovačkog arhiva 1", SANU i Naučno delo, Beograd (1954) * [[Mihailo Dinić]], "Oblast Brankovića"; Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor 26 (1960), 5-30 * {{Cite book|ref=harv|editor-last=Ćirković|editor-first=Sima|editor-link1=Sima Ćirković|editor-last2=Mihaljčić|editor-first2=Rade|editor-link2=Rade Mihaljčić|title=Leksikon srpskog srednjeg veka (The Lexicon of Serbian Middle Ages)|year=1999|location=Beograd|publisher=Knowledge|url=https://books.google.com/books?id=AypYAAAAMAAJ}} * {{Cite book|ref=harv|last=Veselinović|first=Andrija|authorlink=Andrija Veselinović|title=Država srpskih despota|year=1995|edition=1.|place=Beograd|publisher=Vojska|url=https://books.google.rs/books?id=-xEXRwAACAAJ}} * {{Cite journal|ref=harv|last=Popović|first=Jelena R.|title=Položaj Srpske Pravoslavne Crkve u poslednjim decenijama srpske Despotovine|journal=Bogoslovlje: Časopis Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu|volume=73|issue=1|year=2014|url=http://bogoslovlje.pbf.rs/images/arhiva/2014/1/09-1-2014.pdf|pages=151-160|access-date=24. 3. 2019|archive-date=24. 3. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190324100900/http://bogoslovlje.pbf.rs/images/arhiva/2014/1/09-1-2014.pdf|url-status=dead}} * {{Cite journal|ref=harv|last=Krstić|first=Aleksandar|authorlink=Aleksandar Krstić|5=|title=Kralj Žigmund u Borči, ili kada je i kako Beograd predat Ugrima 1427. godine?|journal=Istorijski časopis|year=2012|volume=61|url=http://www.iib.ac.rs/docs/IstorijskiCasopis61%282012%29.pdf|pages=115-127|date=|access-date=24. 3. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180324160528/http://www.iib.ac.rs/docs/IstorijskiCasopis61(2012).pdf|archive-date=24. 3. 2018|url-status=dead}} * {{Cite journal|ref=harv|last=Paizi-Apostolopoulou|first=Machi|title=Appealing to the Authority of a Learned Patriarch: New Evidence on Gennadios Scholarios' Responses to the Questions of George Branković|journal=The Historical Review|year=2012|volume=9|url=http://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/historicalReview/article/download/4072/3858|pages=95-116}} * {{Cite journal|ref=harv|last=Andrić|first=Stanko|authorlink=Stanko Andrić|title=Saint John Capistran and Despot George Branković: An Impossible Compromise|journal=Byzantinoslavica|year=2016|volume=74|issue=1-2|url=http://www.academia.edu/34480630/Saint_John_Capistran_and_Despot_George_Brankovi%C4%87_An_Impossible_Compromise|pages=202-227}} {{refend}} == Vanjski linkovi == {{sekcija}} {{Srednji vijek po regionima}} {{Srpske zemlje u Srednjem vijeku}} {{Upravna podjela Osmanskog carstva}} [[Kategorija:Srpska Despotovina]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Srednjovjekovna Bosna]] [[Kategorija:Historija Crne Gore]] [[Kategorija:Historija Kosova]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1402.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1459.]] [[Kategorija:Tributarne države Osmanskog Carstva]] hugfpa9hvpkg0uhaw4k6x67a3io7gp7 0 456411 3731825 3715783 2025-07-01T22:14:18Z Curiousmind8 168846 U tekstu su ispravljene gramatičke greške i pravopisne nedosljednosti, uključujući nepravilna slaganja („srebrnog groša“ u „srebrni groš“) i nepravilne padeže („pripojen u Njemačkoj“ u „pripojen Njemačkoj“). Ispravljeni su geografski nazivi (npr. "Holandija" zamijenjena sa standardnim "Nizozemska", a "Leiz" ispravljen u vjerovatno zamišljeni "Metz"). Prilagođen je i stilski izraz kako bi bio dosljedan u upotrebi vremena, termina i interpunkcije. Također su uklonjeni anglicizmi („Telegraph marke“ 3731825 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Luxembourg stamp 5.jpg|mini|Marka Luksemburga iz 1970. godine]] Prva poštanska marka Luksemburga izdata je 15. septembra 1852. godine. Serija od dvije marke prikazuje Wilhelma III, velikog vojvodu od Luksemburga i kralja [[Holandija|Nizozemske]]. [[Nominalna vrijednost|Nominalne vrijednosti]] su 10 centi i 1 srebrni groš. Štampana je u Leizu u [[Francuska|Francuskoj]]. Prva marka izdata je u četiri nijanse crne boje. Druga marka je crveno-smeđe boje, u šest raznih nijansi. Luksemburg je od 1. jula 1875. godine članica Svjetskog poštanskog saveza.Nakon što je Luksemburg bio okupiran od strane njemačkih snaga tokom Drugog svjetskog rata, njemačke marke su se koristile za upotrebu u Luksemburgu 1940. i 1941. Godine 1942. Luksemburg je pripojen u Njemačkoj i koristio je njemačke marke sve do oslobođenja 1944. godine. Luksemburg je nastavio izdavanja poštanske marke u novembru 1944.Telegrafske marke su prvi put izdate u Luksemburgu 1873. godine.<ref>{{Cite web|url=https://www.sandafayre.com/luxembourg-stamps?g=1|title=Luxembourg Stamps {{!}} Luxembourg Stamp Collections for Sale {{!}} Auctions {{!}} Rare {{!}} Sandafayre|website=www.sandafayre.com|access-date=20. 10. 2019|archive-date=20. 10. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191020181457/https://www.sandafayre.com/luxembourg-stamps%3Fg%3D1|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ebay.com/b/Luxembourg-Stamps/47165/bn_2310824|title=Luxembourg Stamps for sale|website=eBay|language=en-us|access-date=20. 10. 2019}}</ref> == Galerija == <gallery> Datoteka:Luxembourg stamp 1.jpg Datoteka:Luxembourg stamp 2.jpg Datoteka:Luxembourg stamp 3.jpg Datoteka:Luxembourg stamp 4.jpg Datoteka:Luxembourg stamp 6.jpg Datoteka:Luxembourg stamp 7.jpg </gallery> == Reference == {{Refspisak}} {{FilatelijaPoDrzavama}} [[Kategorija:Filatelija po državama]] hdsu7f6qxc24v1na00ctjjdsjian4r8 0 457560 3731918 3713387 2025-07-02T07:22:21Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1904.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1904.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731918 wikitext text/x-wiki {{Infokutija država| izvorno_ime = Royaume du Danhomè | zvanično_ime =Kraljevina Dahomej| ime_genitiv =Kraljevine Dahomeja| zastava = Royal banner of Béhanzin of Dahomey.svg|<br7>Flag of France.svg| grb = Coat of arms of Béhanzin.svg | mapa = Royaume du Danhomè 1894.svg| službeni_jezik =[[fon jezik|Fon]]| glavni_grad = [[Abomey]]| vrsta_prve_vlasti =Predsjednik| vladar_prva_vlast =[[Dakodonu]] počinje osvajanje [[Abomey Plateau]]| vrsta_druge_vlasti =Predsjednik vlade| vladar_druga_vlast = [[Agaja|King Agaja]] zauzeo [[Allada]] i [[Kraljevina Whydah|Whydah]]<br/>→[[Ghezo|King Ghezo]] porazio [[Carstvo Oyo]] i završava plemenski status (1724–1727)| po_površini_na_svijetu =| površina = 10.000| procenat_vode =| po_broju_stanovnika_na_svijetu =| stanovnika = 350.000| gustoća =| nezavisnost =Oko 1600–1904.| valuta =[[Francuski franak|CFA franak]]| vremenska_zona =[[UTC]] +0 | himna =| internetski_nastavak =| religija =Zapadnoafrički [[vudu]] | komentar =Status: [[Vazal]]na [[kraljevina]] [[Portugal]]ske Imperija]] (1604–1690), [[Imperija Oyo]] (1740–1823), [[Protektorat|Francuski protektorat]] (1894–1904) {{Nowrap|{{Flag|Benin|name=Benin|size=23px}}}} }} '''Kraljevina Dahomej''' bila je [[monarhija]] u [[Afrika|Zapadnoj Africi]], na teritoriji današnjeg [[Benin]]a, od otprilike [[1600.]] godine sve do [[1894]], kada su posljednjeg kralja, [[Béhanzin]]a, porazili [[Francuzi]]. Tada je Dahomej anektiran kao kolonija u okviru [[Francuska Zapadna Afrika|Francuske Zapadne Afrike]]. Ovu kraljevinu osnovali su [[Fon (narod)|Foni]], početkom 17. stoljeća, a razvijalo se oko [[Abomey]]ja, gdje je bilo sjedište kraljeva, tokom 18. stoljeća, kada je, osvajanjem ključnih obalnih naselja (osobito [[Ouidah|Ouide]]), postalo regionalna sila. Veći dio 17. stoljeća, Dahomej je bio regionalna sila, sve dok njegovom sredinom nisu postali vazalna država [[Carstvo Oyo|Carstva Oyo]].<ref name=Heywood>{{cite book|title=Soundings in Atlantic history: latent structures and intellectual currents, 1500–1830|year=2009|publisher=Harvard University Press|location=Cambridge, MA|author=Heywood, Linda M.|author2=John K. Thornton|editor=Bailyn, Bernard & Patricia L. Denault|chapter=Kongo and Dahomey, 1660-1815}}</ref> Dahomej je imao dobro organiziranu nacionalnu ekonomiju; imao plodnu trgovinu robljem s [[Evropljani]]ma u sklopu [[Atlantska trgovina robljem|transatlantske rute]], čiji je važan centar bio upravo [[Ouidah]]. Trgovinom su Dahomejci dobivali raznorazno oružje, tkanine i [[alkohol]].<ref name=Polanyi>{{cite book|title=Dahomey and the Slave Trade: An Analysis of an Archaic Economy|url=https://archive.org/details/dahomeyslavetrad0000pola|last=Polanyi|first=Karl|location=Seattle|publisher=University of Washington Press|year=1966}}</ref> Dahomej je također imao i bogatu kulturu, a značajna je bila i potpuno ženska vojna jedinica koju su Evropljani nazvali [[Dahomejske Amazonke|dahomejskim Amazonkama]]. == Kultura == Njihova [[vudu]] [[religija]] također je imala bogatu tradiciju, pri čemu su se poseno isticali [[Dahomejski godišnji običaji|godišnji običaji]], koji su uključivali slavljenje vladara i ljudske žrtve. Kralj ([[fon jezik|fon]]: ''Ahosu'') je, prema izvornim evropskim zapisima, bio apsolutistički despot.<ref name=Bay-1998/> Međutim, tu se vjerojatno radi o pretjerivanjima;<ref name=Monroe>{{cite journal|last=Monroe|first=J. Cameron|title=In the Belly of Dan: Space, History, and Power in Precolonial Dahomey|url=https://archive.org/details/sim_current-anthropology_2011-12_52_6/page/769|journal=Current Anthropology|year=2011|volume=52|issue=6|pages=769–798|doi=10.1086/662678}}</ref> svi su vladari pripadali dinastiji [[Alladaxonou]], a izabirali su se na Velikom vijeću, tako da je sam proces izbora ni danas nije u potpunosti jasan;<ref name=Bay-1998>{{cite book|last=Bay|first=Edna|title=Wives of the Leopard: Gender, Politics, and Culture in the Kingdom of Dahomey|url=https://archive.org/details/wivesofleopardge0000baye|year=1998|publisher=University of Virginia Press}}</ref><ref name=Yoder>{{cite journal|last=Yoder|first=John C.|title=Fly and Elephant Parties: Political Polarization in Dahomey, 1840-1870|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-african-history_1974_15_3/page/417|journal=The Journal of African History|year=1974|volume=15|issue=3|pages=417–432|doi=10.1017/s0021853700013566}}</ref> najčešće je nasljednik bio najstariji sin, iako to nije bila redovna praksa.<ref name=Law-1997>{{cite journal|last=Law|first=Robin|title=The Politics of Commercial Transition: Factional Conflict in Dahomey in the Context of the Ending of the Atlantic Slave Trade|journal=The Journal of African History|year=1997|volume=38|issue=2|pages=213–233|doi=10.1017/s0021853796006846|url=http://dspace.stir.ac.uk/bitstream/1893/280/1/politics-of-commercial-transition.pdf}}</ref> Kralj je uz sebe imao i Kraljevsko vijeće, ključnih savjetnika vladara. Godine 1894, [[Francuska]] je porazila dahomejsku vojsku i na području kraljevstva formirala protektorat, koje je inkorporiran u [[Francuska Zapadna Afrika|Francusku Zapadnu Afriku]]. Iako više nije imao nezavisnost, Dahomej je i dalje nastavio postojati te je formalno izabirao vladare sve do 1904. godine, kada je svaka autonomija potpuno ukinuta, a protektorat je pretvoren u [[Francuski Dahomej|koloniju]]. ==Također pogledajte== *[[Benin]] == Reference == {{reflist}} == Dopunska literatura == *{{cite book |last=Alpern |first=Stanley B. |title=Amazons of Black Sparta: The Women Warriors of Dahomey |url=https://archive.org/details/amazonsofblacksp0000alpe |publisher=New York University Press |location=New York |year=1999 |isbn=0-8147-0678-9}} In-depth description of the fighting methods of these warriors. *{{cite book |last=Bay|first=Edna G.|title=Wives of the Leopard: Gender, Politics, and Culture in the Kingdom of Dahomey |url=https://archive.org/details/wivesofleopardge0000baye|publisher=University of Virginia Press |location=Charlottesville |year=1999 |isbn=978-0-8139-1792-4 }} A historical study of how royal power maintained itself in Dahomey. Bay and Alpern disagree in their interpretation of the women warriors. *{{cite book |last=Bay|first=Edna G.|title=Asen, Ancestors, and Vodun: Tracing Change in African Art|publisher=University of Illinois Press |location=Champaign, IL |year=2008 |isbn=978-0-2520-3255-4}} Dahomean artistic and cultural history seen through the development (up to the present day) of a single ceremonial object, the ''asen''. *{{cite book |last=Law|first=Robin|title=Ouidah: The Social History of a West African Slaving ‘Port’, 1727-1892 |url=https://archive.org/details/ouidahsocialhist0000lawr|publisher=Ohio University Press |location=Athens, OH|year=2004 |isbn=978-0-8214-1572-6 }} An academic study of the commercial role of Ouidah in the slave trade. *{{cite book |last=Mama|first=Raouf|title=Why Goats Smell Bad and Other Stories from Benin |url=https://archive.org/details/whygoatssmellbad0000mama|publisher=Linnet Books |location=North Haven, CT|year=1997 |isbn=0-2080-2469-7 }} Folktales of the Fon people, including legends of old Dahomey. *{{cite book|author1=Pique, Francesca |author2=Leslie H. Rainer|title=Palace Sculptures of Abomey: History Told on Walls |url=https://archive.org/details/palacesculptures00piqu |publisher= Getty Publications|location=Los Angeles|year=2000 |isbn=978-0-8923-6569-2}} Heavily-illustrated volume describing the royal palace in Abomey and its bas-reliefs, with a lot of information on the cultural and social history of Dahomey. {{DEFAULTSORT:Dahomej, Kraljevina}} [[Kategorija:Historija Benina]] [[Kategorija:Bivše države u Africi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1600.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1904.]] [[Kategorija:Bivša kraljevstva]] [[Kategorija:Bivše monarhije u Africi]] [[Kategorija:Ojo carstvo]] 38uu5dzz517icrphgcfqy0sz1ssl3ze 0 458338 3731906 3665168 2025-07-02T07:18:58Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1483.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1483.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731906 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = ''Vojvodstvo Svetog Save'' | izvorno_ime = | genitiv = Vojvodstva Svetog Save | razdoblje = 1440{{sfn|Vogel|2018|p=336}} – 1483. | država_prije1 = Bosansko kraljevstvo | država_prije_zastava1 = Coat of arms of Kingdom of Bosnia.svg|x30px|link=Kingdom of Bosnia | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Hercegovački sandžak | država_poslije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of the Duchy of Saint Sava.svg | grb = Kosačegrb.png | uzrečica = | himna = | karta = Stefan Vukcic and the war in Zeta 1441.jpg | glavni_grad = [[Herceg Novi]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik = | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[Vojvodstvo]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | gustoća = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Vojvodstvo Svetog Save'''{{sfn|Vogel|2018|p=336}} ili '''Hercegovina Svetog Save'''<ref>Vasa Čubrilović, [https://books.google.com/books?id=DLdBAAAAYAAJ Vojne krajine u jugoslovenskim zemljama u novom veku do Karlovačkog mira 1699: zbornik radova sa naučnog skupa održanog 24. i 25. aprila 1986]</ref><ref>Nebojša Damnjanović, Vladimir Merenik, ''The first Serbian uprising and the restoration of the Bosniak state'', p. 21</ref> ({{Jez-la|Ducatus Sancti Sabae}}<ref>''Caroli Du Fresne domini Du Cange Illyricum vetus & novum, siue, Historia...'', [https://books.google.com/books?id=_c4GAAAAQAAJ&pg=PA126 p. 126]</ref>), jest kasna srednjovjekovna država koja je postojala dok je trajalo [[Osmanlijsko Carstvo|osmanlijsko]] osvajanje Balkana. Vladari su bili [[Stjepan Vukčić Kosača|Stjepan Vukčić]] i njegov sin [[Vladislav Hercegović Kosača|Vladislav]], iz plemićke porodice [[Kosače|Kosača]], i obuhvatali su značajan dio moderne [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], a proširili su se i na primorske dijelove [[Hrvatska|Hrvatske]] između današnje [[Dubrovnik]]a{{sfn|Hösch|2018|p=75}} i [[Omiš]]a, istočne [[Crna Gora|Crne Gore]] i dijelove današnjeg [[Srbija|Srbije]].{{sfn|Hösch|2018|p=75}} Stjepan je sebe imenovao ''Hercegom Svetog Save'' po prvom [[Spisak poglavara Srpske pravoslavne crkve|srpskom arhiepiskopu]], [[Sveti Sava|Svetom Savi]]. Naslov je njemačkog porijekla, ''Herzog'' što znači ''vojvoda''. Stjepanova titula kasnije će dati ime današnjoj regiji [[Hercegovina|Hercegovine]], pošto su Osmanlije nazvali [[Hercegovački sandžak|osvojenu pokrajinu]] po njemu.{{sfn|Vogel|2018|p=336}}<ref>[https://books.google.com/books?id=Yl3TAkJmztYC&pg=PA44 p. 44]</ref> == Historija == Stjepan Kosača je 15. februara 1444. godine potpisao ugovor sa [[Alfons V, kralj Aragonije|Alfonsom V]], [[Kruna Aragonska|kraljem Aragona i Napulja]], i time postao njegov [[vazal]] u zamjenu za pomoć protiv bosanskog kralja [[Stjepan Tomaš, kralj Bosne|Stjepana Tomaša]], vojvode Ivaniša Pavlovića i [[Mletačka Republika|Mletačke Republike]]. Istim ugovorom Stjepan je obećao plaćati danak Alfonsu umjesto Osmanlijskom sultanu, što je činio do tada.<ref>Momčilo Spremić, Balkanski vazali kralja Alfonsa Aragonskog, Prekinut uspon, Beograd 2005, pp. 355–358</ref> U dokumentu upućenom [[Fridrik III, car Svetog Rimskog Carstva|caru Frederiku III]] 20. januara 1448. godine, Stjepan Vukčić Kosača se nazvao ''Vojvoda [[Sveti Sava|Svetog Save]]'', ''Gospodar [[Hum]]a i obale'' i V''eliki knez'', te prisilio bosanskog kralja da ga prizna kao takvog.<ref>[https://books.google.com/books?id=p5U3AAAAIAAJ&pg=PA756 page 756]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=ym01AAAAMAAJ&q= "Duke+of+Saint+Sava" The Danube-Aegean waterway project: a paper]</ref> Titula ''Vojvoda Svetog Save'' imala je značajnu vrijednost za javnost, jer su Savine relikvije u [[Manastir Mileševa|manastiru Mileševa]], čudotvornim smatrali ljudi svih kršćanskih vjera u regionu.{{sfn|Van Antwerp Fine|1994|p=578}} Stjepan Vukčić je umro 1466, a naslijedio ga je najstariji sin [[Vladislav Hercegović Kosača|Vladislav Hercegović]]. Konačno, Vladislav će 1482. biti poražen od [[Osmanlijsko Carstvo|osmanlijskih]] snaga koje je predvodio najmlađi sin Stjepana Vukčića, [[Ahmed-paša Hercegović Kosača]], koji je prije toga prešao na [[islam]], nakon čega će teritorija potpasti pod [[Hercegovački sandžak]]. == Vladari == * [[Stjepan Vukčić Kosača]], 1435–1466 * [[Vladislav Hercegović Kosača|Vladislav Hercegović]], 1466–1483 * [[Vlatko Hercegović Kosača|Vlatko Hercegović]] * [[Balša Hercegović]] (titular) == Također pogledajte == * [[Bosna i Hercegovina u Osmanlijskom Carstvu|Osmanlijska Bosna]] * [[Stara Hercegovina]] == Literatura == * {{Cite book|ref=harv|last=Hösch|first = Edgar|authorlink =Edgar Hösch|title = Geschichte der Balkanländer; Von der Frühzeit bis zur Gegenwart|year=2018|publisher = C. H. Beck|location = München|isbn=978-3-406-57299-9 |language=de}} * {{Cite book|ref=harv|last=Vogel|first = Walther|authorlink =Walther Vogel|title = Dan neue Europa und seine historisch-geografischen Grudlagen|year=2015|publisher = Salzwasser Verlag GmbH|location = Paderborn|isbn=978-3-84607-843-3 |language=de}} == Reference == {{Refspisak}} {{BiH po temama}} [[Kategorija:Srednjovjekovna Bosna]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1440.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1483.]] [[Kategorija:Historija Srbije u srednjem vijeku]] [[Kategorija:Historija Crne Gore u srednjem vijeku]] [[Kategorija:Historija Hrvatske u srednjem vijeku]] [[Kategorija:Historija Crne Gore po temama]] [[Kategorija:Historija Srbije po temama]] [[Kategorija:Historija Hrvatske po temama]] fl830ywvs49p7iy3zv819jocieue5rb 0 460260 3731836 3714652 2025-07-01T22:44:29Z Curiousmind8 168846 3731836 wikitext text/x-wiki {{Infokutija košarkaški klub | boja1 = | boja2 = | ime_kluba = Spars Sarajevo | nadimak = | logo = Datoteka:Spars-logo.png | boje = plava, bijela<br/>{{color box|#33438c}} {{color box|white}} | liga = [[ABA 2. liga]]<br />Liga 12 KS BiH | osnovan = {{početni datum i godine|2005}} | lokacija = [[Sarajevo]], [[Bosna i Hercegovina]] | dvorana = [[Dvorana Novo Sarajevo]] | kapacitet = | predsjednik = Nihad Selimović | trener = [[Miodrag Kadija]] | prvaci = | veb-sajt = {{URL|kkspars.com}} | dom_tijelo = | dom_uzorak_t = | dom_šorc = | gost_tijelo = | gost_uzorak_t = | gost_šorc = }} '''OKK Spars''' je muški profesionalni [[košarka]]ški klub sa sjedištem u [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Bosna i Hercegovina]]. Klub se takmiči u [[Prvenstvo Bosne i Hercegovine u košarci|košarkaškom prvenstvu Bosne i Hercegovine]] i drugoj diviziji [[ABA liga|ABA lige]]. Od 16. decembra 2019. do 31. decembra 2020. OKK Spars i KK Realway imali su saradnju i spojili dva kolektiva, te je klub nosio ime '''KK Spars Realway'''. KK Realway je otprije bio poznat po najmasovnijoj školi košarke u Bosni i Hercegovini.<ref>{{Cite web|url=https://sport1.oslobodjenje.ba/kosarka/kk-spars-realway-vratit-ce-sarajevo-na-regionalnu-mapu/175950|title=KK Spars Realway vratit će Sarajevo na regionalnu mapu|website=sport1.ba|language=bs|access-date=17. 2. 2020}}</ref> Vlasnik i direktor kluba je Nihad Selimović, uz još nekoliko saradnika.<ref>[http://www.eurobasket.com/Bosnia/basketball.asp?NewsID=323492 Basketball business: OKK Spars owner Nihad Selimovic asked Serbia to steal Djoko Salic?]</ref> == Historija == Osnovan je u ljeto 2005. godine u Sarajevu. Klub je poznat po radu sa mlađim kategorijama. Učestvovao je na završnom turniru juniorske Eurolige u sezoni 2014/15.<ref>{{Cite web|url=http://kkspars.com/new/index.php/klub/historijat|title=Historijat - OKK Spars|website=kkspars.com|access-date=16. 2. 2020|archive-date=16. 2. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200216181948/http://kkspars.com/new/index.php/klub/historijat|url-status=dead}}</ref> Osvajanjem Kupa Bosne i Hercegovine 2020. godine klub je osvojio svoj prvi trofej.<ref>{{Cite web|url=https://sportsport.ba/kosarka/okk-spars-realway-srusio-kk-igokea-u-velikom-finalu-i-osvojio-prvi-trofej-u-historiji/351831|title=OKK Spars Realway srušio KK Igokea u velikom finalu i osvojio prvi trofej u historiji|website=SportSport.ba|language=bs-BA|access-date=16. 2. 2020}}</ref> U drugoj [[ABA liga|ABA ligi]] najveći uspjeh im je polufinale doigravanja gdje su izgubili od ekipe [[MZT Skoplje]].<ref>{{Cite web|url=https://basketball.eurobasket.com/teamDetails.asp?id=13504&TeamName=OKK_Spars_Sarajevo&Page=5|title=Spars Realway Sarajevo basketball, News, Roster, Rumors, Stats, Awards, Transactions, Details - eurobasket|website=Eurobasket LLC|language=en|access-date=17. 2. 2020}}{{Mrtav link}}</ref> == Uspjesi == === Nacionalni === * '''[[Prvenstvo Bosne i Hercegovine u košarci|Prvenstvo Bosne i Hercegovine]]''': **'''Viceprvak (1):''' 2019. * '''[[Kup Mirza Delibašić|Kup Bosne i Hercegovine]]''': **'''Pobjednik (1):''' 2020. ** '''Viceprvak (1):''' 2019. == Treneri == * {{ZD|BIH}} [[Marko Trbić]] <small>(2010–2018)</small> * {{ZD|BIH}} [[Ivan Opačak]] <small>(2018)</small> * {{ZD|BIH}} [[Marko Trbić]] <small>(2018–2019)</small> * {{ZD|BIH}} Goran Šehovac <small>(2019)</small> * {{ZD|BIH}} Nermin Selimović <small>(2019)</small> * {{ZD|BIH}} Nedim Džemić <small>(2020)</small> * {{ZD|CG}} [[Miodrag Kadija]] <small>(2021)</small> * {{ZD|CG}} Zoran Kašćelan <small>(2021)</small> * {{ZD|CG}} [[Miodrag Kadija]] <small>(2022–)</small> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://basketball.eurobasket.com/team/OKK_Spars_Sarajevo/13504 Profil tima] na Eurobasket.com [[Kategorija:Bosanskohercegovački košarkaški klubovi]] [[Kategorija:Košarkaški klubovi osnovani 2005.]] [[Kategorija:Košarkaški klubovi iz Sarajeva]] 0aslpsv1go4fcsznzecaxyw8f69k89r 0 461719 3731831 3721083 2025-07-01T22:33:12Z Curiousmind8 168846 3731831 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Lapsus band | slika = | slika_veličina = | široka_slika = | alt = | opis = | pozadina = skupina | alias = Lapsus | porijeklo = [[Kalesija]], [[Bosna i Hercegovina]]<ref name="NTV">{{cite web |url=http://www.ntv.ba/predstavljamo-lapsus-band-iz-kalesije/|title= Predstavljamo: Lapsus band iz Kalesije |author-link= Ntv.ba |publisher= Ntv.ba |date=28. 3. 2015|website= Ntv.ba |access-date=23. 3. 2020}}</ref> | žanr = [[Pop muzika|pop]], [[folk]], [[zabavna]]<ref name="Genius">{{cite web |url=https://genius.com/artists/Lapsus-band|title= Biography |author-link= Genius |publisher= Genius.com |date=21. 11. 2019|website= Genius.com |access-date=23. 3. 2020}}</ref> | karijera = 2013–2024 | izdavač = [[FM Play]]<br /> [[IDJDigital]] | povezani_umjetnici = [[Bane Opačić]]<br /> [[Ministarke]]<br /> [[Đani]]<br /> [[Cvija]]<ref name=" Haber.ba "/> | veb-sajt = | trenutni_članovi = [[Armin Basic]]<br /> [[Mahir Osmanović]]<br /> [[Mumin Korajac]]<br /> [[Amer Imamović]]<br /> [[Dino Imamović]]<ref name=" Espreso.rs "/> | bivši_članovi = [[Emir Aličković]]<br /> [[Eldar Pilavdžić]]<br /> [[Armin Zukić]]<br /> [[Semir Suljkanović]]<br /> [[Muamer Bošnjaković]] <br /> [[Temin Buza]]<br /> [[Tomislav Vajić]]<ref name=" NTV "/> | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Lapsus band''' (ili ''Lapsus bend'')<ref name="Espreso.rs">{{cite web |url=https://www.espreso.rs/showbiz/zvezde/489229/i-dan-danas-se-kajem-zbog-tog-doceka-vama-ne-zelim-takav-pevac-lapsus-benda-podelio-s-nama-najgoru-novu-godinu|title= I dan-danas se kajem zbog tog dočeka, vama ne želim takav: pevač Lapsus benda podelio s nama najgoru Novu godinu!|author-link= Espreso.rs |publisher= Espreso.rs |date=1. 1. 2020|website= Espreso.rs |access-date=23. 3. 2020}}</ref> je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] [[Pop muzika|pop]]-[[folk]] sastav koji je u svojoj originalnoj postavi nastao u [[Kalesija|Kalesiji]] 2013. godine.<ref name=" NTV "/> Popularnost su stekli objavom hit pjesama kao što su [[Hendikepiran]],<ref name="Haber.ba">{{cite web|url=https://www.haber.ba/showbiz/estrada/425120-emir-alickovic-zalosno-je-da-nas-vise-cijene-u-srbiji-nego-u-bih|title=Emir Aličković: “Žalosno je da nas više cijene u Srbiji nego u BiH!”|author-link=A.V.|publisher=Haber.ba|date=7. 3. 2017|website=Haber.ba|access-date=23. 3. 2020|archive-date=23. 3. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200323201732/https://www.haber.ba/showbiz/estrada/425120-emir-alickovic-zalosno-je-da-nas-vise-cijene-u-srbiji-nego-u-bih|url-status=dead}}</ref> [[Budalo]], [[Lažo]], [[Santa Leda]] te mnoge druge.<ref name=" Genius "/> == Historija == Lapsus band je nastao u Kalesiji krajem 2013. godine.<ref name=" NTV "/> Grupu su osnovala četvorica mladih muzičara: Muamer Bošnjaković, Mumin Korajac, Mahir Osmanović, te Eldar Pilavdžić. Grupa je na početku karijere nastupala kao cover bend, te su pjevali lokalno po manjim klubovima. U tom periodu su primijećeni od strane pjevača [[Dženan Lončarević|Dženana Lončarevića]], koji ih je pozvao da nastupaju na njegovom koncertu. Nakon toga njihova karijera kreće uzlaznom putanjom, te počinju raditi na svojim autorskim pjesmama.<ref name=" NTV "/> === Prva postava grupe (2013. - 2015.) === Prvu postavu Lapsus benda su činili: Muamer Bošnjaković, Mumin Korajac, Mahir Osmanović, te Eldar Pilavdžić. Na početku su se desile brojne promjene u grupi, gdje su se nekoliko puta mijenjali pjevači.<ref name=" NTV "/> Prvobitno je to bio Armin Zukić (jedan od učesnika ZMBT showa), a nakon njega u grupi se kratko zadržao i Semir Suljkanović koji je također bio učesnik muzičkog takmičenja, i to u [[Zvezde Granda|Zvezdama Granda]].<ref name=" NTV "/> == Karijera == === Trenutna postava grupe === Širu popularnost stiču krajem 2015. godine kada se sastav benda mijenja dolaskom mladog [[kakanj]]skog<ref name="Expresstabloid.ba">{{cite web |url=https://expresstabloid.ba/naslovnica/111306/lapsus-band-u-kaknju-noc-za-pamcenje/|title= „Lapsus bend u kaknju’’: Noć za pamćenje|author-link= Expresstabloid.ba |publisher= Expresstabloid.ba |date=1. 8. 2018|website= Expresstabloid.ba |access-date=23. 3. 2020}}</ref> pjevača [[Emir Aličković|Emira Aličkovića]],<ref name="Ekskluziva">{{cite web|url=https://ekskluziva.ba/frontmen-lapsus-benda-emir-alickovic-tea-tairovic-me-ne-privlaci/283466|title=Frontmen ‘’Lapsus benda’’: Tea Tairović me ne privlači!|author-link=Ekskluziva.ba|publisher=Ekskluziva.ba|date=24. 2. 2018|website=Ekskluziva.ba|access-date=23. 3. 2020}}{{Mrtav link}}</ref> koji je učestvovao u sedmoj sezoni muzičkog takmičenja ZMBT na Hayat televiziji. Danas se Lapsus band sastoji od 5 članova: Emir Aličković, Mahir Osmanović, Mumin Korajac, Muamer Bošnjaković i Temin Buza.<ref name="Discogs.com">{{cite web |url=https://www.discogs.com/artist/5371159-Lapsus-Band|title= Lapsus band|author-link= Discogs.com |publisher= Discogs.com |date=7. 3. 2017|website= Discogs.com |access-date=23. 3. 2020}}</ref> Nakon susreta i saradnje sa kantautorom [[Bane Opačić|Banetom Opačićem.]]<ref name="Ekskluziva"/> koja se desila početkom 2016. godine, nastaju pjesme<ref name=" Genius"/>. Bend izbacuje pjesme Kada voliš, Hendikepiran,<ref name=" Haber.ba "/> Budalo, Lažo, Grešna vila, Foliraš, sa kojima bilježe milionske preglede na [[YouTube]] platformi.<ref name="Ekskluziva"/> U međuvremenu bend sarađuje sa nekoliko balkanskih muzičkih i pjevačkih imena kao što su grupa Ministarke, Đani i Cvija.<ref name=" Haber.ba "/> Zbog popularnosti koju su stekli, članovi Lapsus benda žive na relaciji [[Bosna i Hercegovina]] - [[Srbija]], [[Beograd]], gdje pjevač Emir trenutno živi i radi<ref name=" Haber.ba "/><ref name=" Genius "/><ref name="Ekskluziva"/> == Muzičke nagrade i nominacije == * Lapsus band je 2017. godine osvojio prestižnu nagradu Oskar popularnosti za najperspektivniji bend za 2017. godinu. Manifestacija je održana u Banjoj Luci.<ref name="Expresstabloid">{{cite web |url=https://expresstabloid.ba/vijesti/27907/lapsus-bend-nagraden-oskarom-popularnosti-kao-najperspektivniji/|title= „“Lapsus bend” nagrađen Oskarom popularnosti kao najperspektivniji|author-link= Expresstabloid |publisher= Expresstabloid |date=2. 3. 2017|website= Expresstabloid.ba |access-date=21. 3. 2020}}</ref> * U sklopu [[Music Awards Ceremony|MAC-a]] su 2019. godine bili nominovani u kategoriji za najbolju modernu i tradicionalnu folk numeru za pjesmu Foliraš.<ref name="Estradnevesti.com">{{cite web|url=http://www.estradnevesti.com/2019/music-awards-ceremony-2019-mac-uzivo-ceo-video-snimak-i-svi-dobitnici/|title=Music Awards Ceremony 2019 – MAC – UŽIVO – ceo video snimak i svi dobitnici|author-link=Estradnevesti.com|publisher=Estradnevesti.com|date=30. 1. 2019|website=Estradnevesti.com|access-date=23. 3. 2020|archive-date=23. 3. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200323201655/http://www.estradnevesti.com/2019/music-awards-ceremony-2019-mac-uzivo-ceo-video-snimak-i-svi-dobitnici/|url-status=dead}}</ref> == Diskografija == === Singlovi === * [[Kada voliš]] – (2016) <ref name=" Discogs.com "/> * [[Hendikepiran]] – (2016)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Horoskop (lapsus band)|Horoskop]] duet sa [[Cvija|Cvijom]] – (2016)<ref name=" Haber.ba "/> * [[Lomi, lomi]] – (2016)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Budalo]] – (2017)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Grešna vila]] duet sa [[Đani]]jem – (2017)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Idealno veče]] – (2017)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Čekam te]] – (2017)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Santa leda]] – (2017)<ref name=" Discogs.com "/> * [[Lažo]] – (2017)<ref name=" Genius "/> * [[Foliraš]] – (2018)<ref name=" Genius "/> * [[Barikade]] – (2018)<ref name=" Genius "/> * [[Oči boje čokolade]] – (2018)<ref name=" Genius "/> * [[Voli me]] duet sa grupom [[Ministarke]] – (2019) * [[Skote još te volim]] – (2019)<ref name=" Genius "/> * [[Pogazila]] – (2019)<ref name=" Genius "/> * [[Žena mojih snova]] – (2020)<ref name=" Genius "/> *Baxuz - (2021) === Muzički spotovi === * [[Hendikepiran]] – (2016) * [[Kada voliš]] – (2016) * [[Horoskop (lapsus band)|Horoskop]] duet sa [[Cvija|Cvijom]] – (2016) * [[Lomi, lomi]] – (2016) * [[Budalo]] – (2017) 8 mart * [[Grešna vila]] duet sa [[Đani]]jem – (2017) * [[Idealno veče]] – (2017) * [[Čekam te]] – (2017) * [[Santa leda]] – (2017) * [[Lažo]] – (2017) * [[Foliraš]] – (2018) * [[Barikade]] – (2018) * [[Oči boje čokolade]] – (2018) * [[Voli me]] duet sa grupom [[Ministarke]] – (2019) * [[Skote još te volim]] – (2019) * [[Pogazila]] – (2019) * [[Žena mojih snova]] – (2020) *Baxuz - (2021) == Članovi grupe == * [[Emir Aličković]] – vokal (2016 - sada)<ref name=" Espreso.rs "/> * [[Mahir Osmanović]] – gitara (2013 - sada)<ref name=" Espreso.rs "/> * [[Mumin Korajac]] – bubnjevi (2013 - sada)<ref name=" Espreso.rs "/> * [[Muamer Bošnjaković]] – klavijature (2013 - sada)<ref name=" Espreso.rs "/> * [[Temin Buza]] – klavijature (2015 - sada)<ref name=" Espreso.rs "/> === Bivši članovi === * [[Armin Zukić]] – vokal (2013 - 2014)<ref name=" NTV "/> * [[Semir Suljkanović]] – vokal (2014 - 2015)<ref name=" NTV "/> * [[Eldar Pilavdžić]] – vokal (2015 - 2016)<ref name=" NTV "/> == Reference == {{reference}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke muzičke grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Kalesije]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 2013.]] 6qvi1osz5uttusu5bzqhptg78uoviju 0 468462 3731897 3709746 2025-07-02T07:17:09Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1285.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1285.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731897 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Sultanat Šoa | izvorno_ime = | genitiv = Sultanata Šoe | razdoblje = 896–1286. | država_prije1 = Kraljevstvo Harla | država_prije_zastava1 = | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Ifatski sultanat | država_poslije_zastava1 = | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = | grb = | uzrečica = | himna = | karta = Sultanate_of_Showa.png | glavni_grad = Walale (nepoznata tačna lokacija), današnja regija [[Somali (regija)|Somali]] u Etiopiji | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Arapski jezik|arapski]]<br />[[Argobba jezici|argobba]]<br />[[Harla jezik|harla]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[Apsolutna monarhija]] | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | gustoća = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }} '''Sultanat Šoa''', poznat i kao '''dinastija Makzumi''', bivše je [[musliman]]sko [[Monarhija|kraljevstvo]] na prostoru današnje [[Etiopija|Etiopije]]. [[Glavni grad]] Walale bio je na sjeveru [[Hararghe]]a, u okrugu Harla. Moguće je da se teritorija ovog sultanata prostirala i na neke dijelove zapadno od rijeke [[Avaš]].<ref>{{cite book |last1=Østebø |first1=Terje |title=Localising Salafism: Religious Change Among Oromo Muslims in Bale, Ethiopia |date=30. 9. 2011 |publisher=BRILL |page=56 |isbn=978-9004184787 |url=https://books.google.com/books?id=BOn3ykfBN-0C&pg=PA56&dq=showa+sultanate+hararge}}</ref><ref>{{cite book|title=The Ethno-History of Halaba People|page=15|url=http://www.southtourismeth.org/pdf/Books-and-Study-lists/The-ethno-history-of-halaba-people.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20180705150911/http://www.southtourismeth.org/pdf/Books-and-Study-lists/The-ethno-history-of-halaba-people.pdf|access-date=22. 9. 2020|archive-date=5. 7. 2018}}</ref><ref>{{cite book|last1=Braukhaper|first1=Ulrich|title=Islamic History and Culture in Southern Ethiopia: Collected Essays|date=2002|publisher=LIT Verlag Münster|page=21|isbn=9783825856717|url=https://books.google.com/books?id=HGnyk8Pg9NgC&pg=PA21&dq=sawa+itself+were+located+in+northern+hararge|access-date=22. 9. 2020}}</ref> Luka koja se nalazila u Zeili vjerovatno je utjecala na važnost ovog kraljevstva.<ref>{{cite book|last1=Hbrek|first1=Ivan|title=Africa from the Seventh to the Eleventh Century|date=1988|publisher=UNESCO|page=85|isbn=9789231017094|url=https://books.google.com/books?id=tw0Q0tg0QLoC&pg=PA85&dq=zayla+makhzumi|access-date=22. 9. 2020}}</ref> Uspon dinastije Makzumi istovremeno je rezultirao propadanjem [[Kraljevstvo Aksum|Kraljevstva Aksuma]].<ref>{{cite journal|title=Ethiopianist Notes|journal=African Studies Center, Michigan State University|date=1977|volume=1-2|page=17|url=https://books.google.com/books?id=dLJWAAAAYAAJ&q=aksum+makhzumi&dq=aksum+makhzumi}}</ref> Nekoliko gravura koje potiču iz 13. vijeka i koje dokazuju prisustvo kraljevstva pronađeno je u Chelenqou, Bateu, Harli blizu grada Dire Dawa i Munesse u blizini [[jezera Langano]].<ref>{{cite book |last1=GIANFRANCESCO |first1=LUSINI |title=LINGUE DI CRISTIANI E LINGUE DI MUSULMANI D'ETIOPIA |publisher=EDIZIONI DI STORIA E LETTERATURA |page=136 |url=https://www.academia.edu/7925301}}</ref> == Područje i porijeklo dinastije == Sultanat Šoa bio je jedna od najstarijih dokumentovanih muslimanskih država u regiji. Država se protezala duž muslimanskih trgovačkih ruta i dominiona, odnosno područja koja su se nalazila pod kontrolom muslimanskih vladara a cjelokupno područje je u [[Arapi|arapskom]] svijetu bilo poznato kao ''Zemlja Zeila''.<ref>{{cite book|last1=Meri|first1=Josef|title=Medieval Islamic Civilization: A-K, index|date=2006|publisher=Taylor and Francis|page=12|isbn=9780415966917|url=https://books.google.com/books?id=MypbfKdMePIC&pg=PA12&dq=makhzumite+shawa|access-date=22. 9. 2020}}</ref> Porodica koja je osnovala dinastiju, Makzumi, navodno se sastojala od arapskih imigranata koji su u Šou stigli tokom 9. vijeka.<ref>{{cite book |last=Quath |first=Faati |date=1957|title=Islam Walbaasha Cabra Taarikh|trans-title=Islam and Abyssinia throughout history |language=arabic|location=Cairo, Egypt}}</ref> Ova vladajuća porodica vladala je regijom od 896. do 1285/86. što je period od skoro 400 godina. Dinastiju Makzumi svrgla je dinastija Valašma iz Ifata koja će osnovati vlastiti sultanat, [[Ifatski sultanat]] (1285. – 1415). Ifat je nekada bio najistočniji okrug Sultanata Šoe. Prema historičaru Mohammedu Hassanu, jedan od glavnih razloga propadanja Sultanata Šoe bio je sukob sa državom naroda [[Sidama]], [[Kraljevinom Damot]].<ref>{{cite book |last1=Balisky |first1=E. |title=Wolaitta Evangelists: A Study of Religious Innovation in Southern Ethiopia, 1937-1975 |date=septembar 2009 |publisher=Wipf and Stock Publishers |page=3 |isbn=9781606081570 |url=https://books.google.com/books?id=d-FLAwAAQBAJ&dq=kingdom+of+damot+sidama}}</ref><ref>{{cite book |last1=Hassen |first1=Mohammed |title=Oromo of Ethiopia |date=1983 |publisher=University of London |page=8 |url=https://eprints.soas.ac.uk/29226/1/10731321.pdf |access-date=22. 9. 2020 |archive-date=13. 2. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200213003344/https://eprints.soas.ac.uk/29226/1/10731321.pdf |url-status=dead }}</ref> == Vladari == Zabilježeno je da je Sultanat Šoa imao 9 vladara, tj sultana za koje se tvrdi da vode porijeklo od [[Hišam al-Makzumi|Hišama al-Makzumija]], osnivača dinastije. Iako su imena vladara Makzumija koja su u početku pronađena u Hararu arapska, drugi tekstovi koji su kasnije nađeni na drugim mjestima koriste tradicionalna etiopska [[Semiti|semitska]] imena.<ref>{{cite book |last1=GIANFRANCESCO |first1=LUSINI |title=The Costs of the Linguistic Transitions: Traces of Disappeared Languages in Ethiopia |publisher=University of Naples |page=270-271 |url=http://epicgamestop.net/ipk.cgi/fr/00/https/www.openstarts.units.it/bitstream/10077/14305/1/ATRA_3_online-19_Lusini.pdf |access-date=22. 9. 2020 |archive-date=24. 6. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200624063549/http://epicgamestop.net/ipk.cgi/fr/00/https/www.openstarts.units.it/bitstream/10077/14305/1/ATRA_3_online-19_Lusini.pdf |url-status=dead }}</ref> {| class="wikitable" |- ! !! Vladar !! Period |- | 1. | style=white-space:nowrap| Amir '''Haboba''' | style=white-space:nowrap| 896. – 928. |- | 2. | style=white-space:nowrap| Amir '''Umar''' | style=white-space:nowrap| ??? – ??? |- | 3. | style=white-space:nowrap| Amir '''Muhiaddin''' | style=white-space:nowrap| ??? – ??? |- | 4. | style=white-space:nowrap| Amir '''Eidal''' | style=white-space:nowrap| ??? – ??? |- | 5. | style=white-space:nowrap| Amir '''Maya''' | style=white-space:nowrap| ??? – ??? |- | 6. | style=white-space:nowrap| Queen '''Badit''' | style=white-space:nowrap| ??? – 1063. |- | 7. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Malasmaʿī''' | style=white-space:nowrap| 1180. – 1183. |- | 8. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Ḥusein''' | style=white-space:nowrap| 1183. - 1193. |- | 10. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''ʿAbdallah''' | style=white-space:nowrap| 1193. – 1235. |- | 11. | Sulṭān '''Maḥamed''' | style=white-space:nowrap| 1235. – 1239. |- | 12. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Ganah''' | style=white-space:nowrap| 1252. – 1262. |- | 13. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Mālzarrah''' | style=white-space:nowrap| 1239. – 1252. |- | 14. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Girām-Gaz'i''' | style=white-space:nowrap| 1262. – 1263. |- | 15. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Dilmārrah''' | style=white-space:nowrap| 1263. – 1278. |- | 16. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''Dil-Gāmis''' | style=white-space:nowrap| 1269. – 1283. |- | 17. | style=white-space:nowrap| Sulṭān '''ʿAbdallah''' | style=white-space:nowrap| 1279. – 1279. |} == Također pogledajte == * [[Sultanat Harar]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * {{Commonscat-inline|Sultanate of Showa}} [[Kategorija:Bivše države u Africi]] [[Kategorija:Bivši sultanati]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 890-ih]] [[Kategorija:Historija Etiopije]] [[Kategorija:Islam]] [[Kategorija:Muslimanska osvajanja]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1285.]] jrsys63rf1qlz9e133bjnwuqnk4go7o 0 469954 3731811 3630341 2025-07-01T21:31:04Z Bakir123 110053 /* Spisak premijera */ 3731811 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik Vlade | tijelo = Republike Hrvatske | nativni_naziv = | oznaka = Zastava predsjednika Vlade RH.svg | oznakavel = | oznakatekst = | zastava = | zastavavel = | zastavatekst = | slika = Andrej Plenković 2024.jpg | slikavel = | tekst = | trenutno = [[Andrej Plenković]] | trenutnood = 19. oktobra 2016. | odjel = {{plainlist| * [[Vlada Republike Hrvatske]] * Ured premijera }} | stil = | vrsta = [[Šef vlade]] | status = | skraćenica = | član = | izvještava = [[Hrvatski sabor]] | prebivalište = | sjedište = Trg svetog Marka 2,<br />[[Zagreb]], Hrvatska | predlagač = [[Predsjednik Republike Hrvatske]] | imenujega = [[Hrvatski sabor]] | imenujega_kvalificiran = | mandat = Na zadovoljstvo parlamentarne većine. Parlamentarni izbori moraju se održati najkasnije 60 dana nakon isteka punog parlamentarnog mandata od 4 godine, ali dosadašnji premijer ostaje na dužnosti u prelaznom svojstvu sve dok nova vlada ne bude potvrđena u Parlamentu i pod zakletvom predsjednika Parlamenta. | mandat_kvalificiran = | konstituirani_instrument = [[Ustav Hrvatske]] | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = 30. 5. 1990 (''de facto'', nakon prvih višestranačkih izbora)<br />22. 12. 1990 (''de jure'', prema trenutnom [[Ustav Hrvatske|Ustavu]]) | osnivač = | imenovano_po = | prvi = [[Stjepan Mesić]] (''de facto'', nakon prvih višestranačkih izbora)<br />[[Josip Manolić]] (''de jure'', prema trenutnom [[Ustav Hrvatske|Ustavu]]) | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = 2.890 € mjesečno | veb-sajt = {{URL|vlada.gov.hr}} | fusnote = }} '''Premijer Hrvatske''', zvanično '''Predsjednik Vlade Republike Hrvatske''', nalazi se na čelu [[Vlada Republike Hrvatske|vlade]], koja vrši [[Izvršna vlast|izvršnu vlast]] u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. Uz premijera, Vladu Republike Hrvatske čine potpredsjednici te [[Ministar|ministri]]. Trenutni premijer je [[Andrej Plenković]], obnašavši dužnost premijera od 19. oktobra 2016. [[Ustav Hrvatske]] propisuje da "Sabor nadzire Vladu" (član 81) i da "Predsjednik Republike osigurava redovito i uravnoteženo funkcioniranje i stabilnost vlade" (u cjelini; član 94), dok je Vlada uvedena u Član 108.<ref name="constitution">{{cite web | url = http://www.sabor.hr/Default.aspx?sec=729 | title = The Constitution of the Republic of Croatia (consolidated text) | publisher = Croatian Parliament | access-date = 16. 2. 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120314021311/http://www.sabor.hr/Default.aspx?sec=729 | archive-date = 14. 3. 2012 | url-status = dead |language=engleski}}</ref> Od 2000. premijer ima razna dodata ustavna ovlaštenja i spominje se pred samom Vladom u tekstu Ustava, u članovima 87, 97, 99, 100, 101, 103, 104.<ref name="constitution"/> Vlada Hrvatske sastaje se u Banskim dvorima, historijskoj zgradi smještenoj na zapadnoj strani Trga svetog Marka u [[Zagreb]]u. ==Prestanak dužnosti== Predsjednik Vlade, odnosno premijer, prestaje to biti: *smrću *prihvaćenjem ostavke koju je podnio [[Predsjednik Republike Hrvatske|Predsjedniku Republike]] *izglasavanjem nepovjerenja u [[Hrvatski sabor|Hrvatskom saboru]] ==Spisak premijera== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Premijer !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- |align=center| 1. | [[Datoteka:Mesic cropped.jpg|70p]] | [[Stjepan Mesić]] | 30. maj 1990 – 24. august 1990. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 2. | [[Datoteka:Dan OSRH Josip Manolic 28052011 2.jpg|70p]] | [[Josip Manolić]] | 24. august 1990 – 17. juli 1991. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 3. | [[Datoteka:Cvjetni trg simul 20160601 DSC 5221 (cropped).jpg|70p]] | [[Franjo Gregurić]] | 17. juli 1991 – 12. august 1992. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 4. | [[Datoteka:Hrvoje Šarinić.jpg|70p]] | [[Hrvoje Šarinić]] | 12. august 1992 – 3. april 1993. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 5. | [[Datoteka:Dan OSRH Nikica Valentic 28052011 2.jpg|70p]] | [[Nikica Valentić]] | 3. april 1993 – 7. novembar 1995. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 6. | [[Datoteka:Zlatko Mateša 1996.jpg|70p]] | [[Zlatko Mateša]] | 7. novembar 1995 – 27. januar 2000. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 7. | [[Datoteka:Ivica Račan EC.jpg|70p]] | [[Ivica Račan]] | 27. januar 2000 – 23. decembar 2003. |style="background-color:#ED1C24 | | [[Socijaldemokratska partija Hrvatske|Socijaldemokratska partija]] |- |align=center| 8. | [[Datoteka:Ivo Sanader Svecanost podizanja NATOve zastave Zagreb 67 crop.jpg|70p]] | [[Ivo Sanader]] | 23. decembar 2003 – 6. juli 2009. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 9. | [[Datoteka:Jadranka Kosor 26052011 crop.jpg|70p]] | [[Jadranka Kosor]] | 6. juli 2009 – 23. decembar 2011. |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |- |align=center| 10. | [[Datoteka:16 obljetnica vojnoredarstvene operacije Oluja 04082011 Zoran Milanovic 38.jpg|70p]] | [[Zoran Milanović]] | 23. decembar 2011 – 22. januar 2016. |style="background-color:#ED1C24 | | [[Socijaldemokratska partija Hrvatske|Socijaldemokratska partija]] |- |align=center| 11. | [[Datoteka:TihomirOreskovic.jpg|70p]] | [[Tihomir Orešković]] | 22. januar 2016 – 19. oktobar 2016. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |- |align=center| 12. | [[Datoteka:Andrej Plenković 2024.jpg|70p]] | [[Andrej Plenković]] | 19. oktobar 2016 – ''trenutni'' |style="background-color:#005BAA | | [[Hrvatska demokratska zajednica]] |} ==Reference== {{Refspisak}} [[Kategorija:Premijeri po državama|Hrvatska]] [[Kategorija:Hrvatski premijeri| ]] [[Kategorija:Institucije Hrvatske]] [[Kategorija:Vlada Republike Hrvatske]] c2wnhftxpayhnuh2n75ud7zncmcr6cr 0 474294 3731795 3273603 2025-07-01T19:04:24Z Nerko65 55647 3731795 wikitext text/x-wiki {{Infokutija rijeka | ime = Zapadna Dvina | slika = Daugava (Düna) in Riga - bridges.JPG | veličina_slike = | slika_alt = | opis_slike = Daugava kod Rīge | slika_karta = Zapadnaya Dvina.png | veličina_karte = | karta_alt = | karta_opis = Basen Zapadne Dvine | izvorno_ime = | izvorno_ime_jezik = | drugo_ime = Daugava | izvor = | ušće = | progresija = | države kroz koje protiče = | lokacija = | etimologija = | dužina = 1.020 | nadmorska visina izvora = | nadmorska visina ušća = | prosječni protok = | površina sliva = | riječni_sistem = | lijeve_pritoke = | desne_pritoke = | prazno_ime = | prazno_info = }} '''Zapadna Dvina''' ili '''Daugava''' ({{jez-ru|Западная Двина}}; {{jez-be|Заходняя Дзвіна}}; {{jez-lv|Daugava}}; {{jez-de|Düna}}, {{jez-pl|Dźwina}}) jest rijeka u sjevernom dijelu [[Istočna Evropa|istočne Evrope]] i njen basen obuhvata područja tri zemlje: [[Rusija|Rusije]], [[Bjelorusija|Bjelorusije]] i [[Latvija|Latvije]]. Izvire na području [[Valdajsko pobrđe|Valdajskog pobrđa]] u [[Tverska oblast|Tverskoj oblasti]] Rusije i nakon 1.020{{razmak}}km toka uliva se u [[Riški zaliv]] [[Baltičko more|Baltičkog mora]] kod grada [[Riga|Rīge]]. Kanalskim sistemom povezana je s rijekama [[Berezina]] i [[Dnjepar]], odnosno s [[Crno more|Crnim morem]]. Prikazana je na novčanici od deset [[Latvijski lat|latvijskih lata]]. == Geografske karakteristike == Izvire iz [[močvara]] u blizini jezera Korjakino na području [[Valdajsko pobrđe|Valdajskog pobrđa]] [[Tverska oblast|Tverske oblasti]] u Rusiji. Nakon svega nekoliko kilometara toka protiče kroz jezero [[Ohvat]], odakle nastavlja svoj tok ka jugozapadu. Kod grada [[Vitebsk]]a skreće ka sjeverozapadu i zadržava taj pravac sve do ušća u [[Riški zaliv]] [[Baltičko more|Baltičkog mora]] u koji se uliva u vidu manje erozivne delte. Ukupna dužina vodotoka je 1.020{{razmak}}km od čega je 325{{razmak}}km preko teritorije Rusije, 328 u Bjelorusiji i 367{{razmak}}km na području Latvije. Ukupna površina slivnog područja je 87.900{{razmak}}km², a prosječan godišnji protok u zoni ušća je 678{{razmak}}m³/s. == Pritoke == Neke od najvažnijih pritoka Zapadne Dvine su: [[Usvjača]], [[obalj (rijeka)|Obalj]], [[Polota]], [[Drisa]], [[Kasplja]], [[Lučosa]], [[Ula]], [[Ušača]], [[Disna]], [[Velesa]]. == Gradovi == Najveći gradski centri koji leže na njenim obalama su: [[Vitebsk]], [[Polock]], [[Navapolack]], [[Daugavpils]] i [[Riga]]. == Također pogledajte == * [[Baltičko more]] * [[Geografija Bjelorusije]] * [[Geografija Rusije]] * [[Geografija Latvije]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} * [https://web.archive.org/web/20131021153831/http://poseidon.by/content/zapadnaya-dvina Индексный поиск по водоемам Беларуси – Западная Двина] * Природа Белорусии: Популярная энциклопедия / Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. – 2-е. – Мн.: БелСЭ имени Петруся Бровки, – – 599 с. — 40.000 экз. –. 1989. {{ISBN|9785-85700-001-4}}. str. 163. * [https://web.archive.org/web/20071025021358/http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00027/04200.htm Западная Двина (река)] – статья из Большой советской энциклопедии [[Kategorija:Rijeke u Rusiji]] [[Kategorija:Rijeke u Bjelorusiji]] [[Kategorija:Rijeke u Latviji]] [[Kategorija:Baltičko more]] oe7zvtppp4ynvfpuhveog88bp6uucn9 0 474343 3731999 3506021 2025-07-02T07:47:42Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1971.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1971.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731999 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država|zvanično_ime=Ujedinjena Arapska Republika|država_poslije1=Sirija|stanovnika=33,252,275|površina=942,450|državno_uređenje=[[Unitarna država|Unitarna]] [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Socijalizam|socijalistička]] [[republika]]|glavni_grad=[[Kairo]]|karta=United Arab Republic (orthographic projection).svg|službeni_jezik=[[arapski]]|himna="[[Walla Zaman Ya Selahy]]"|država_poslije_zastava1=Flag of Syria (1930–1958, 1961–1963).svg|država_prije_zastava1=Flag of Egypt (1953–1958).svg|država_prije1=Egipat|razdoblje=1958–1971.|genitiv=Ujedinjene Arapske Republike|grb=Coat of arms of the United Arab Republic (1958–1971).svg|zastava=Flag_of_the_United_Arab_Republic_(1958–1971).svg|izvorno_ime=الجمهورية العربية المتحدة ([[Arapski jezik|ar.]])<br>al-Jumhūriyyah al-'Arabīyah al-Muttaḥidah|godina_prve_vlasti=1958–70.|država_prije_zastava2=Flag of Syria (1930–1958, 1961–1963).svg|vremenska_zona=[[UTC|UTC +2]] ([[EET]])<br>[[UTC|UTC +3]] ([[EEST]])|površina_godina=1968.|stanovnika_godina=1968.|datum osnivanja=[[Osnivanje]]|etničke_grupe=[[Arapi]]|država_poslije_zastava2=Flag of Egypt (1972–1984).svg|država_prije2=Sirija|vrsta_vlasti=[[Predsjednik]]|država_poslije2=Egipat|valuta=[[Egipatska funta]] E£ (EGP)|vladar_treća_vlast=|vladar_druga_vlast=[[Anwar el-Sadat]]|godina_druge_vlasti=1970–71.|vladar_prva_vlast=[[Gamal Abdel Nasser]]|pozivni_broj=+20|nezavisnost=[[22. februar]] [[1958.]]}} '''Ujedinjena Arapska Republika''' (skr. '''UAR'''; [[Arapski jezik|arapski]]: الجمهورية العربية المتحدة‎; ''al-Jumhūrīyah al-'Arabīyah al-Muttaḥidah'') bila je država koja se nalazila na [[Bliski istok|Bliskom istoku]] od 1958. do 1971. godine.<ref>{{Cite web|url=http://www.mapnall.com/hr/Zemljovid-Ujedinjena-Arapska-Republika_248971.html|title=Zemljovid - Ujedinjena Arapska Republika (Arab Republic of Egypt) - MAP[N]ALL.COM|website=www.mapnall.com|access-date=29. 3. 2021}}</ref> Bila je to [[politička unija]] između dvije arapske države, [[Egipat|Egipta]] (sa teritorijama [[Pojas Gaze|Pojasa Gaze]]) i [[Sirija|Sirije]].<ref>{{Cite web|url=https://povijest.hr/nadanasnjidan/egipat-i-sirija-nekad-su-bili-jedna-drzava-1961/|title=Egipat i Sirija nekad su bili jedna država – 1961.|date=27. 9. 2020|website=Povijest.hr|language=hr|access-date=29. 3. 2021}}</ref> Ta [[politička unija]] je trajala samo 3 godine, gdje [[Sirija]] napušta tu [[Politička unija|političku uniju]] nakon [[Državni udar u Siriji 1961.|državnog udara 1961.]] godine. [[Egipat]] se nazivao UAR i koristio simbole države sve do 1971. godine.<ref>{{Cite book|last=Pôde|first=Ēlî|url=https://books.google.ba/books?id=ZihyAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=The Decline of Arab Unity: The Rise and Fall of the United Arabic Republic|last2=Podeh|first2=Elie|date=1999|publisher=Sussex Academic Press|isbn=978-1-902210-20-9|language=en}}</ref> Republiku je vodio [[Egipćani]]n [[Gamal Abdel Nasser]] od nastanka države pa sve do svoje smrti 1970. godine.<ref>{{Cite book|last=Stephens|first=Robert Henry|url=https://books.google.ba/books?id=qBkhAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Nasser: A Political Biography|date=1972|publisher=Simon and Schuster|isbn=978-0-671-21224-7|language=en}}</ref> Njega je naslijedio [[Anwar el-Sadat]] koji je godinu dana kasnije, promijenio simbole i ime države nazad u [[Egipat]], te ušao u novu [[Politička unija|političku uniju]] koja se zvala [[Federacija arapskih republika]]. UAR je bila član [[Ujedinjene Arapske Države|Ujedinjenih Arapskih Država]], [[Konfederacija|konfederacije]] arapskih država sa [[Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen|Mutaveklijskim kraljevstvom Jemenom]], sve do ukinuća 1961.<ref>{{Cite web|url=https://ia800500.us.archive.org/22/items/BasicDocumentsOfTheArabUnifications/arabunifdoc_text.pdf|title=Basic documents of the Arab unifications|website=Basic documents of the Arab unifications|language=en}}</ref> == Poveznice == * [[Egipat]] * [[Sirija]] == Također pogledajte == * [[Panarabizam]] ** [[Ujedinjene Arapske Države]] (1958–1961) – [[Egipat]], [[Sirija]] i [[Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen]] ** [[Arapska Federacija]] (1958) – [[Irak]] i [[Jordan]] ** [[Federacija arapskih republika]] (1972–1977) – [[Libija]], [[Egipat]], [[Sudan]] i [[Sirija]] * [[Ujedinjeni Arapski Emirati]] == Reference == {{Reference}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1958.]] [[Kategorija:Bivše države u Africi]] [[Kategorija:Bivše države u Aziji]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1971.]] [[Kategorija:Ujedinjena Arapska Republika]] [[Kategorija:Egipat]] [[Kategorija:Sirija]] [[Kategorija:Panarabizam]] aihentfxiopzuoft2l4ww5lbei5c3p9 0 474348 3732002 3378750 2025-07-02T07:48:01Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1961.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1961.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732002 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država |zvanično_ime = Ujedinjene Arapske Države |genitiv = Ujedinjene Arapske Države |površina = 1.382.990 |državno_uređenje= [[Republika]] pod [[Konfederacija|konfederacijom]] |glavni_grad = nema ([[de jure]])<br>[[Kairo]] ([[de facto]]) |karta = United_Arab_States_(1958-1961).png |službeni_jezik = [[arapski]] |država_poslije_zastava1= Flag_of_the_United_Arab_Republic_(1958–1971).svg |država_prije_zastava1 = Flag_of_the_United_Arab_Republic_(1958–1971).svg |država_prije1 = Ujedinjena Arapska Republika |razdoblje = 1958-1961. |država_prije_zastava2 = Flag_of_the_Mutawakkilite_Kingdom_of_Yemen.svg |izvorno_ime =الدول العربية المتحدة ([[Arapski jezik|ar.]])<br>ad-Duwal al-‘Arabīyah al-Muttaḥidah |vremenska_zona = [[UTC|UTC +2]] ([[EET]])<br>[[UTC|UTC +3]] ([[EEST]]) |datum osnivanja = [[Osnivanje]] |etničke_grupe=[[Arapi]] |država_poslije_zastava2=Flag of Syria (1930–1958, 1961–1963).svg |država_prije2 =Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen |država_poslije2 =Sirija |valuta ={{plainlist| * [[Egipatska funta]] E£ (EGP) * [[Sjevernojemenski rijal|rijal]] (YER) }} |država_poslije3 =Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen |država_poslije_zastava3=Flag_of_the_Mutawakkilite_Kingdom_of_Yemen.svg |pozivni_broj =+20<br>+967 |država_poslije1=Egipat|nezavisnost=[[8. mart]] [[1958.]]}} '''Ujedinjene Arapske Države''' (skr. '''UAD''', {{jez-ar| الدول العربية المتحدة; ad-Duwal al-‘Arabīyah al-Muttaḥidah}}) bila je kratkotrajna [[konfederacija]] između [[Ujedinjena Arapska Republika|Ujedinjene Arapske Republike]] ([[Egipat]] i [[Sirija]]) i [[Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen|Mutaveklijskog kraljevstva Jemena]] od 1958. do 1961. godine. [[Ujedinjena Arapska Republika]] bila je suverena država nastala unijom Egipta i Sirije 1958. Iste godine, Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen (Sjeverni Jemen), koje je s Egiptom već potpisalo obrambeni pakt, pridružilo se novoj državi 1958. godine u labavu [[Konfederacija|konfederaciju]] pod nazivom Ujedinjene Arapske Države. Jedan od razloga ove odluke bila je činjenica da se Jemen već dugo osjećao ugroženim od svog znatno većeg i moćnijeg sjevernog susjeda, [[Saudijska Arabija|Saudijske Arabije]] koji su ratovali 1934. i još uvijek dijele djelomično nerazgraničenu granicu, te su na taj način konfederaciju vidjeli kao izvor sigurnosti.<ref>{{cite book|last=Ghanem|first=Isam|title=Yemen: Political History, Social Structure and Legal System|date=1981|publisher=Arthur Probsthain|isbn=978-0853820185|page=8|language=en}}</ref> Međutim, za razliku od zemalja [[Ujedinjena Arapska Republika|Ujedinjene Arapske Republike]], Jemen je ostao neovisna i suverena država. Održao je članstvo u [[Ujedinjene nacije|UN-u]] i odvojene ambasade tokom čitavog perioda konfederacije.<ref>{{Cite web|url=https://ia800500.us.archive.org/22/items/BasicDocumentsOfTheArabUnifications/arabunifdoc_text.pdf|title=Basic documents of the Arab unifications|website=Basic documents of the Arab unifications|language=en}}</ref> Ni [[Poltiička unija|unija]] ni konfederacija nisu ispunili svoju ulogu nosača [[Panarabizam|panarabizma]] ili arapskog nacionalizma, jer su raspuštene 1961. godine, a Egipat je samostalno nosio ime i simbole [[Ujedinjena Arapska Republika|Ujedinjene Arapske Republike]] sve do 1971. == Poveznice == * [[Egipat]] * [[Sirija]] * [[Jemen]] == Također pogledajte == * [[Panarabizam]] ** [[Ujedinjena Arapska Republika]] (1958–1971) – [[Egipat]] i [[Sirija]] ** [[Federacija arapskih republika]] (1972–1977) – [[Libija]], [[Egipat]], [[Sudan]] i [[Sirija]] ** [[Arapska Federacija]] (1958) – [[Irak]] i [[Jordan]] * [[Ujedinjeni Arapski Emirati]] == Reference == {{Reference}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1958.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1961.]] [[Kategorija:Bivše države u Africi]] [[Kategorija:Bivše države u Aziji]] [[Kategorija:Ujedinjene Arapske Države]] [[Kategorija:Ujedinjena Arapska Republika]] [[Kategorija:Egipat]] [[Kategorija:Sirija]] [[Kategorija:Jemen]] [[Kategorija:Panarabizam]] 1mkki1egeuzo9i31uy5mx4hz256uwyo 14 474780 3732006 3271908 2025-07-02T07:48:33Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1977.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1977.]]: Standardizacija 3271908 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|197|7|1969|1980}} bl0ik9wyx7tj3lrmfdp11nx5wc1jolq 3732081 3732006 2025-07-02T07:56:12Z Panasko 146730 3732081 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1977}} {{BivšeDržave|197|7|1969|1980}} cs2je0khhvw56tqoe7mtlyhfxwtvrlq 14 474781 3732000 3271909 2025-07-02T07:47:48Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1971.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1971.]]: Standardizacija 3271909 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|197|1|1969|1980}} m5eo4y9y6oj68d8be5uz8n2qr81a66x 3732080 3732000 2025-07-02T07:56:04Z Panasko 146730 3732080 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1971}} {{BivšeDržave|197|1|1969|1980}} bh2387jnv372ubx2wzdc91pvqjslprr 14 474782 3732003 3271910 2025-07-02T07:48:09Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1961.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1961.]]: Standardizacija 3271910 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|196|1|1959|1970}} ln1cnqk7iuqafkidnysvt3xpzq2xtrl 3732079 3732003 2025-07-02T07:55:56Z Panasko 146730 3732079 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1961}}{{BivšeDržave|196|1|1959|1970}} cc6q174qp455vedfzmqkn1gchwcfqb8 14 474783 3731997 3271911 2025-07-02T07:47:10Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1958.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1958.]]: Standardizacija 3271911 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|195|8|1949|1960}} 61da6822j2n607p60wzhrfznjvl7wkb 3732078 3731997 2025-07-02T07:55:49Z Panasko 146730 3732078 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1958}} {{BivšeDržave|195|8|1949|1960}} jld27e8nqv0b385ysusgonylpi9bmmi 0 474784 3731996 3309892 2025-07-02T07:47:02Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1958.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1958.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731996 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država|zvanično_ime=Hašemitska Arapska Federacija|godina_prve_vlasti=[[Irak|Kralj Iraka]]|godina_druge_vlasti=[[Jordan|Kralj Jordana]]|vladar_prva_vlast=[[Faisal II, kralj Iraka|Faisal II]]|valuta=[[Irački dinar]] ع.د (IQD)|država_poslije2=Jordan|vrsta_vlasti=[[Dijarhija]]|država_prije2=Jordan|država_poslije_zastava2=Flag of Jordan.svg|etničke_grupe=[[Arapi]]|datum osnivanja=[[Osnivanje]]|stanovnika_godina=1958.|površina_godina=1958.|država_prije_zastava2=Flag of Jordan.svg|izvorno_ime=الاتحاد العربي الهاشمي ([[Arapski jezik|ar.]])<br>Al-Ittihad Al-‘Arabī Al-Hashimi|država_poslije1=Irak|zastava=Flag_of_the_Arab_Federation.svg|genitiv=Arapske Federacije|razdoblje=1958.|država_prije1=Irak|država_prije_zastava1=Flag of Iraq (1924–1959).svg|država_poslije_zastava1=Flag of Iraq (1959–1963).svg|službeni_jezik=[[arapski]]|karta=Arab Federation.svg|glavni_grad=[[Bagdad]]|državno_uređenje=[[Dvojna monarhija]] pod [[Konfederacija|konfederacijom]]|površina=527,659|stanovnika=12,434,000|vladar_druga_vlast=[[Husein, kralj Jordana|Husein]]|nezavisnost=[[14. februar]] [[1958]].}}'''Hašemitska Arapska Federacija''' ([[Arapski jezik|ar.]]: الاتحاد العربي الهاشمي; ''Al-Ittihad Al-‘Arabī Al-Hashimi'') bila je kratkotrajna zemlja na [[Bliski istok|Bliskom istoku]] u [[Azija|Aziji]] koja je nastala 1958. godine [[Politička unija|političkom unijom]] [[Irak]]a i [[Jordan]]a. Iako imenom podrazumijeva [[Federacija|federalnu]] strukturu, de facto je to bila [[konfederacija]].<ref>{{Cite web|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095420859|title=Arab Federation in short|website=Oxford Reference|language=en|doi=10.1093/oi/authority.20110803095420859|access-date=3. 4. 2021}}</ref> Federacija je osnovana 14. februara 1958. godine, kada su irački kralj [[Faisal II]] i njegov rođak, jordanski [[Husein, kralj Jordana|kralj Hussein]], pokušali ujediniti svoja dva hašemitska kraljevstva, kao odgovor na stvaranje [[Ujedinjena Arapska Republika|Ujedinjene Arapske Republike]] između [[Egipat|Egipta]] i [[Sirija|Sirije]]. Unija je trajala samo šest mjeseci, zvanično je raspuštena 2. avgusta 1958. godine, nakon što je Faisal svrgnut državnim udarom 14. jula.<ref>{{Citation|title=Arab Federation|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199295678.001.0001/acref-9780199295678-e-114|publisher=Oxford University Press|date=1. 1. 2008|access-date=3. 4. 2021|isbn=978-0-19-929567-8|language=en|first=Jan|last=Palmowski}}</ref> == Poveznice == * [[Irak]] * [[Jordan]] == Također pogledajte == * [[Panarabizam]] ** [[Ujedinjene Arapske Države]] (1958–1961) – [[Egipat]], [[Sirija]] i [[Mutaveklijsko kraljevstvo Jemen]] ** [[Ujedinjena Arapska Republika]] (1958–1971) – [[Egipat]] i [[Sirija]] ** [[Federacija arapskih republika]] (1972–1977) – [[Libija]], [[Egipat]], [[Sudan]] i [[Sirija]] * [[Ujedinjeni Arapski Emirati]] == Reference == {{Reference}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1958.]] [[Kategorija:Bivše države u Aziji]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1958.]] [[Kategorija:Arapska Federacija]] [[Kategorija:Irak]] [[Kategorija:Jordan]] [[Kategorija:Panarabizam]] am3but9yhkxm7yo1ckqsmeoxs1fjz6i 0 475360 3731995 3312617 2025-07-02T07:46:23Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1954.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1954.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731995 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Slobodna teritorija Trsta | genitiv = Slobodne teritorije Trsta | godina_druge_vlasti = 1951–1954 | vladar_prva_vlast = [[Terence Airey]] (Zona A)<br>[[Mirko Lenac]] (Zona B) | valuta = [[Italijanska lira]] (Zona A)<br>[[Jugolira]] (Zona B) | država_poslije2 = Italija | vrsta_vlasti = [[Guverner]] | država_poslije_zastava2 = Flag of Italy.svg | etničke_grupe = [[Jugoslaveni]] i [[Italijani]] | datum osnivanja = [[Osnivanje]] | stanovnika_godina = 1949. | površina_godina = 1947. | izvorno_ime = Territorio Libero di Trieste<br>Svobodno tržaško ozemlje<br>Slobodni teritorij Trsta | država_poslije1 = Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija | zastava = Free Territory Trieste Flag.svg | godina_prve_vlasti = 1947–1951 | država_prije1 = Kraljevina Italija | razdoblje = 1947–1954 | država_prije_zastava1 = Flag of Italy (1861–1946).svg | država_poslije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg | službeni_jezik = [[srpskohrvatski]], [[slovenski]] i [[italijanski]] | karta = Free Territory of Trieste Map-hr.svg | glavni_grad = [[Trst]] | državno_uređenje = [[Grad-država]] pod nadzorom [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija]] | površina = 738 | stanovnika = 370.000 | vladar_druga_vlast = [[John Winterton]] (Zona A)<br>[[Miloš Stamatović]] (Zona B) | grb = Free Territory of Trieste coat of arms.svg | nezavisnost = 10. februar 1947. | vremenska_zona = [[UTC+01:00|UTC +1]] ([[Srednjoevropsko vrijeme|CET]])<br>[[UTC+02:00|UTC +2]] ([[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]) }} '''Slobodna teritorija Trsta''' ([[Italijanski jezik|it]]: ''Territorio libero di Trieste''; [[Slovenski jezik|slv]]: ''Svobodno tržaško ozemlje''; [[Hrvatski jezik|hr]]: ''Slobodni teritorij Trsta'') bilo je nezavisna teritorija smješteno u [[Srednja Evropa|srednjoj Evropi]] između sjeverne [[Italija|Italije]] i [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]], okrenuta sjevernom dijelu [[Jadransko more|Jadranskog mora]], pod direktnom odgovornošću [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija]] nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]. U osnovi je djelovao kao slobodan grad, tj. [[grad-država]]. Slobodna država Trsta je osnovana 10. februara 1947. godine, i to Ugovorom o miru s Italijom, kojega su pod okriljem [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] potpisale sve sile pobjednice iz Drugog svjetskog rata. Glavni cilj uspostave tog ovog teritorija je bila smanjivanje teritorija koje predstavljaju predmet spora između [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]] i [[Italija|Italije]] - [[Istra]], [[Rijeka]], [[Zadar]], otok [[Cres]], [[Lošinj]] i [[Lastovo (Hrvatska)|Lastovo]], te jednog broja manjih otoka koji su nakon [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] bili pripali Italiji su istim ugovorom iz 1947. godine pripojena [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatskoj]] u Jugoslaviji - a time i između tadašnjeg [[Socijalizam|socijalističkog]] i zapadnog bloka u uvjetima [[Hladni rat|Hladnog rata]] između njih. Objektivno je nad južnim dijelom STT-a - tzv. "Zonom B" upravljala Jugoslavija (putem vojne uprave, koja je njime upravljala kao faktičnim dijelom socijalističke Jugoslavije), a sjeverni dio ("Zona A") koji je bio pod vojnom upravom [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Velike Britanije]] ekonomski i socijalno je predstavljao dio Italije. Faktično stanje je sankcionirano [[Osimski sporazum|Osimskim ugovorom]] iz 1975. godine, kojim su granice između zone A i zone B postale definitivno priznatim međudržavnim granicama.<ref>{{Cite web|url=https://informator.hr/strucni-clanci/vremeplov-osimski-sporazumi-10-studenoga-1975|title=Vremeplov: Osimski sporazumi – 10. studenoga 1975. {{!}} Novi informator|last=Banić|first=Slavica|website=informator.hr|language=en|access-date=13. 4. 2021}}</ref> Područje nekadašnje Zone B koje se nalazi južno od rijeke Dragonje pripada danas [[Hrvatska|Hrvatskoj]], a područje od te rijeke do italijanske granice predstavlja teritorij [[Slovenija|Slovenije]] (Slovensko Primorje). == Geografija == Slobodni teritorij Trsta se sastojao od grada [[Trst]]a, te obalnog pojasa koji se danas nalazi u Italiji (zona A) i jednog dijela Istarskog poluotoka (zona B), danas podijeljen između Slovenije i Hrvatske. Područje države se protezalo na 738&nbsp;km² oko [[Tršćanski zaliv|Tršćanskog zaliva]] od Duina na sjeveru, do [[Novigrad (Istarska županija)|Novigrada]] na jugu, te je na tom području živjelo oko 370,000 stanovnika. Rijeke na ovom području su: [[Dragonja (rijeka)|Dragonja]] (''Dragogna''), Reka (''Timavo''), [[Glinščica]] (''Rosandra'') i Mirna (''Quieto''). Najviša tačka države je bila [[Veliko Gradišče]] (''Monte Castellaro'') (724 m). Teritorija se sastojila od 18 općina (od sjevera prema jugu): {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Zona ! colspan="2" |Općina !Država |- !Izvorno ime !Drugo ime ! |- ! rowspan="7" |A |[[Duino|Duino / Devin]] |''Duino'' | rowspan="7" |{{ZID|Italija}} |- |[[Aurisina|Aurisina / Nabrežina]] |''Aurisina'' |- |[[Zgonik (Italija)|Zgonik]] |''Sgonico'' |- |[[Repentabor]] |''Monrupino'' |- |[[Trst]] |''Trieste'' |- |[[Milje (Italija)|Milje / Muđa]] |''Muggia'' |- |[[Dolina (Italija)|Dolina]] |''San Dorligo della Valle'' |- ! colspan="4" |- |- ! rowspan="11" |B |[[Dekani]] |''Villa Decani'' | rowspan="6" |{{ZID|Slovenija}} |- |[[Koper]] |''Kopar'', ''Capodistria'' |- |[[Izola]] |''Isola'' |- |[[Piran]] |''Pirano'' |- |[[Marezige]] |''Maresego'' |- |[[Šmarje (Koper)|Šmarje]] |''Monte di Capodistria'' |- |[[Umag]] |''Umago'' | rowspan="5" |{{ZID|Hrvatska}} |- |[[Buje]] |''Buie'' |- |[[Brtonigla]] |''Verteneglio'' |- |[[Grožnjan]] |''Grisignana'' |- |[[Novigrad (Istarska županija)|Novigrad]] |''Cittànova'' |} == Historija == Trst je vijekovima bio dio [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], iako su većinu stanovnika činili [[Italijani]]. Nakon Prvog svjetskog rata, 1921. godine, Italija je službeno pripojila Trst, Istru, [[Kvarner]] i dijelove današnje zapadne Slovenije. Nadalje, 1924. godine, Italija je pripojila i Slobodnu Državu Rijeku. Ruralno područje su većinom naseljavali Slovenci i Hrvati, dok su Talijani prebivali većinom u Trstu i nekim istarskim gradovima. U 1920-im i 1930-im godinama, [[Slaveni|slavensko stanovništvo]] je pod fašističkim režimom bilo podvrgnuto italijanizaciji i diskriminaciji. Također su često bili podvrgnuti nasilju, 13. maja 1920. zapaljen je Slovenski narodni dom u Trstu, kao odgovor na ubojstvo dvojice italijanskih mornara, koje je ubila jugoslavenska žandarmerija u pobuni u [[Split]]u. Mnogi Slovenci i Hrvati su emigrirali u Jugoslaviju, dok su se neki pridružili pokretu otpora TIGR ([[Trst]], [[Istra]], [[Gorica]] i [[Rijeka]]), koji je u 1920-ima i 1930-ima izveo više od 100 oružanih akcija u Trstu i njegovoj okolici. [[Datoteka:Marshall_Plan_poster.JPG|lijevo|mini|235x235px|Poster [[Marshallov plan|Marshallovog plana]] koji prikazuje zastave evropskih država, uključujući zastavu [[Trst]]a, koja je greškom prikazana s plavom umjesto s crvenom pozadinom.]] [[Datoteka:Coat_of_Arms_of_the_Free_Territory_of_Trieste_-_Zone_B.svg|mini|198x198px|Grb Slobodnog teritorija Trsta korišten u Zoni B.]] Italija se u Drugom svjetskom ratu borila na strani [[Sile Osovine|Osovinskih sila]]. Nakon pada fašističkog režima 1943. godine i italijanske kapitulacije, [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]] je pripojila ovaj teritorij, ali su ga okupirale njemačke snage. 4. armijs jugoslavenske vojske, zajedno sa 9. korpusom slovenske [[NOV]]-e, zauzela je Trst 1. maja 1945. godine, čime su Trst osvojile partizanske snage. Idući dan njemačka vojska se predala [[Novi Zeland|novozelandskoj]] vojsci. 12. maja je potpisan dogovor između Jugoslavije i zapadnih [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|Saveznika]] o napuštanju teritorija, što je jugoslavenska vojska učinila 12. juna. 10. februara 1947. godine, u [[Pariz]]u je potpisan Pariški mirovni ugovor, mirovni sporazum s Italijom kojim je osnovan Slobodni teritorij Trsta (STT). Ovaj teritorij je podijeljen u dvije zone. Zona A je bila oko 222,5&nbsp;km² i u njoj je živjelo 262 406 stanovnika, te je uključivala grad Trst. Ova zona je bila pod upravom britanskih i američkih snaga. Zona B je bila velika 515,5&nbsp;km² te je uključivala sjeverozapadnu Istru. U ovoj zoni je tad živjelo 71.000 stanovnika, a bila je pod upravom [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]]. Ovaj teritorij, tako nikad nije ''de facto'' funkcionirao kao samostalna država, iako je ''de iure'' to bio, te je izdavao vlastiti novac i poštanske marke. U 1954. godini, u [[London]]u, potpisan je Sporazum o suglasju (ili ''Londonski sporazum'')<ref>{{Cite web|url=https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?id=37085|title=Londonski ugovor {{!}} Hrvatska enciklopedija|website=www.enciklopedija.hr|access-date=13. 4. 2021}}</ref> kojim je Slobodni teritorij Trsta prestajao postojati. Zona A je priključena Italiji, a zona B Jugoslaviji. Konačna granica između Italije i Jugoslavije je dogovorena 1975. godine, Osimskim sporazumima (ili ''Osimskim sporazumom''), koji je potpisan 10. novembra u italijanskom mjestu Osimo. Zona A odgovara današnjoj italijanskoj pokrajini Trst, a zona B je podijeljena između primorske [[Slovenija|Slovenije]] i [[Istarska županija|Istarske županije]]. == Stanovništvo == === Popis u Austro-Ugarskoj iz 1910. === Prema revidiranom austro-ugarskom popisu stanovništva iz 1910. godine, popisano je 229.437 Tršćana (u samom gradu bez okolnih krajeva). Nakon protesta [[Slovenci|Slovenaca]], [[Hrvati|Hrvata]] i [[Srbi|Srba]], popis je ponovno proveden samo za grad Trst i to tako da se građani nisu izjašnjavali prema jeziku kojim su se služili, nego kako su upisivani u određenu narodnost prema obliku prezimena ili prema mjestu podrijetla: * [[Italijani]]: 51,85% (118,957) * [[Slovenci]]: 24,78% (56,845) * [[Nijemci]]: 5,17% (11,856), * [[Hrvati]] i [[Srbi]]: 1,05% (2,403) * Ostali: 0,34% (779) * Stranci izvan Austro-Ugarske od kojih je oko 75% bilo iz Italije: 16,82% (38,597) === Lokalni popis iz 1910. === Prema lokalnom popisu provedenom iste godine, ali prema govornom jeziku, stanje je bilo sljedeće: * Italijani: 142,000 * Slovenci: 36,500 * Nijemci: 9,600 * stranci, uglavnom iz [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]]: 30,000 === Italijanski popis iz 1921. === Prema popisu Kraljevine Italije iz 1921., koji je proveden prema govornom jeziku (i uz italijanske popisivače koji su "domoljubno" upisivali kao govornike [[Italijanski jezik|italijanskog jezika]] mnoge koji su bili dvojezični: bilo je to vrijeme najintenzivnije italijanizacije), podaci za područje koje će obuhvaćati Slobodni teritorij Trsta bili su sljedeći: '''Cijelo područje budućeg STT''' * Italijani: 266,311 * Slovenci i Hrvati: 48,714 * ostali: 18,531 '''Buduća Zona A''' * Italijani: 211,660 * Slovenci i Hrvati: 32,427 * ostali: 18,319 '''Buduća Zona B''' * Italijani: 54,651 * Slovenci i Hrvati: 16,287 * ostali: 212 '''Sam grad Trst''' * Italijani: 203,373 * Slovenci: 18,088 * stranci: 18,122 === Popisi i procjene nakon Drugog svjetskog rata === Prema procjenama Savezničke vojne uprave, u zoni A 1949. godine bilo je oko 310,000 stanovnika, od čega oko 239,200 Itlijana i oko 63,000 Slovenaca. Prema jugoslavenskom popisu za Zonu B iz 1945. godine, na tom je području stanje bilo ukupno 67,461 stanovnik, od čega 30,789 Hrvata i Slovenaca, 29,672 Italijana i 7,000 neopredijeljenih.<ref>Glenda Sluga, „Trieste: Ethnicity and the Cold War, 1945-54“, ''Journal of Contemporary History'' 29 (1994) 285-303.</ref> Saveznici su nakon Drugog svjetskog rata odbili priznati kako rezultate italijanskog popisa iz 1921., tako i rezultate jugoslavenskog popisa iz 1945., i u svojim su procjenama uglavnom slijedili austro-ugarski popis iz 1910.<ref>[http://razor.arnes.si/~mkralj/istra-history/e-period.html Darko Darovec, ''A Brief History of Istra'', Yanchep, Western Australia 1998.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070913111043/http://razor.arnes.si/~mkralj/istra-history/e-period.html |date=13. 9. 2007 }} {{ISBN|0958577404}}</ref> Tijekom 1940-ih, te nakon podijele zemlje, veliki broj Italijana, oko 40,000, iselio se iz zone B u zonu A ili u Italiju. Razlozi su bilo razni: etničke tenzije i pritisak sa strane Jugoslavenske vlasti, ekonomski razlozi, podupiranje fašističkog režima, prisiljenje na odlazak ili želja za životom u matičnoj državi. Na jugoslavenskoj strani, iseljenici su znani kao optanti (od lat. ''optare'', »željeti, izbirati«), a na italijanskoj kao ezuli (od lat. ''exilium'', »izgon«). Oko 30,000 Italijana ostalo je živjeti u tadašnjoj Jugoslaviji, te danas predstavljaju italijansku manjinu u Sloveniji i Hrvatskoj. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://triesteriviera.tripod.com/treaty.htm Ustav STT-a] [[Kategorija:Slobodna teritorija Trsta]] [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1947.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1954.]] [[Kategorija:Geografska historija Hrvatske]] [[Kategorija:Geografska historija Slovenije]] 9h9hklgfem8rlw4i7vtaesis7xtgt17 14 475362 3731992 3281829 2025-07-02T07:46:08Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1954.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1954.]]: Standardizacija 3281829 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|195|4|1949|1960}} 0r4qje3y6tquzppwurxkvzz5whf11pe 3732077 3731992 2025-07-02T07:55:39Z Panasko 146730 3732077 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1954}} {{BivšeDržave|195|4|1949|1960}} 4exnbf94fvuv3a2uq2fbwzaicvixlqx 14 475363 3731994 3281830 2025-07-02T07:46:23Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1954.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1954.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731994 wikitext text/x-wiki {{Kategorija}}{{Commonscat|Free Territory of Trieste}} [[Kategorija:Grad-država]] [[Kategorija:20. vijek u Italiji]] [[Kategorija:20. vijek u Jugoslaviji]] [[Kategorija:20. vijek u Hrvatskoj]] [[Kategorija:20. vijek u Sloveniji]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1947.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1954.]] dsq7s4tu9on7u17xrfr7ncejyj5qid7 0 475409 3732012 3607197 2025-07-02T07:49:03Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1990.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1990.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732012 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država|zvanično_ime=Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina|stanovnika=1.952.533|manji dio valute=para|valuta=[[jugoslavenski dinar]]|broj=|vladar_treća_vlast=|godina_treće_vlasti=|vladar_druga_vlast=|godina_druge_vlasti=|vladar_prva_vlast=|godina_prve_vlasti=|vrsta_vlasti=|himna=[[Hej Slaveni]]|stanovnika_godina=1991|površina=21.506|izvorno_ime=Социјалистичка Аутономна Покрајина Војводина|državno_uređenje=Socijalistička autonomna pokrajina unutar [[SFRJ]]|glavni_grad=[[Novi Sad]]|karta=Locator map Vojvodina in Yugoslavia.svg|službeni_jezik=[[srpskohrvatski]], [[mađarski]], [[rumunski]], [[slovački]] i [[rusinski]]|država_poslije_zastava1=Flag of Vojvodina.svg|država_poslije1=Autonomna Pokrajina Vojvodina|država_prije_zastava1=Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg|država_prije1=Kraljevina Jugoslavija|razdoblje=1945 - 1990|genitiv=Vojvodinu|grb=Coat of arms of Serbia (1947–2004).svg|zastava=Flag of the Socialist Republic of Serbia.svg|pozivni broj=}}{{Preuređivanje}}'''Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina''' (skraćeno '''SAP Vojvodina''') bila je jedna od dvije autonomne pokrajine u sastavu [[Socijalistička Republika Srbija|Socijalističke Republike Srbije]], jedne od šest republika u sastavu [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] (SFRJ). Pripadala je najrazvijenijim krajevima SFRJ. Glavni grad SAP Vojvodine bio je [[Novi Sad]]. Formiranje ustanova autonomne pokrajine počelo je nakon oslobođenja [[Vojvodina|Vojvodine]] 1944, a njen politički status u okviru [[Srbija|Srbije]] i Jugoslavije regulisan je jula 1945. godine.<ref>{{Cite web|url=https://www.danas.rs/dijalog/licni-stavovi/dan-kad-se-vojvodina-prikljucila-srbiji/|title=Dan kad se Vojvodina priključila Srbiji - Lični stavovi - Dnevni list Danas|date=|website=www.danas.rs|language=sr-RS|access-date=}}</ref> Prvobitni naziv pokrajine bio je '''Autonomna Pokrajina Vojvodina''', a donošenjem ustavnih amandmana novembra 1968. preimenovana je u '''Socijalističku Autonomnu Pokrajinu Vojvodinu'''. Ustavnim amandmanima iz 1968. i Ustavom iz 1974. pokrajina je stekla punu ustavnu i zakonodavnu autonomiju čim je faktički dobila status federalne jedinice u okviru SFRJ. Ovlašćenja pokrajine znatno su smanjena donošenjem amandmana na [[Ustav Srbije]], marta 1989, a donošenjem novog Ustava Srbije 28. septembra 1990. ponovo je dobila prethodni naziv '''Autonomna Pokrajina Vojvodina'''. Konstitutivni narod bili su [[Srbi]], a Ustavom iz 1974. konstitutivnu jednakost su dobile i narodnosti — [[Mađari]], [[Slovaci]], [[Rumuni]] i [[Rusini]]. == Nazivi == Nazivi pokrajine na njenim službenim jezicima: {| class="wikitable" !Jezik !Naziv |- |[[Srpskohrvatski]] |Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina Социјалистичка Аутономна Покрајина Војводина |- |[[Mađarski]] |Vajdasági Szocialista Autonóm Tartomány |- |[[Rumunski]] |Provincia Socialistă Autonomă Voivodina |- |[[Slovački]] |Socialistická autonómna pokrajina Vojvodina |- |[[Rusinski]] |Социялистична Автономна Покраїна Войводина |} == Historija == {{Glavni|Historija Vojvodine}} Ime „Vojvodina“ vodi porijeklo iz 1848. godine, kada je na području današnje Vojvodine formirana autonomna ''Srpska Vojvodina''. Između 1849. i 1860. godine, na ovom prostoru je postojala zasebna habzburška (austrijska) krunska zemlja pod nazivom Vojvodstvo Srbija i [[Banat|Tamiški Banat]]. Poslije propasti Habzburške monarhije ([[Austro-Ugarska|Austrougarske]]), krajem 1918. godine, Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slavena u Banatu, [[Bačka|Bačkoj]] i [[Baranja|Baranji]] proglašava prisajedinjenje ovih regija [[Kraljevina Srbija|Kraljevini Srbiji]], a Veliki narodni zbor u Rumi se odlučuje za prisajedinjenje [[Srem]]a Srbiji. Potom područje današnje Vojvodine (kao deo Kraljevine Srbije) ulazi u sastav novoformirane [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] (kasnije nazvana Kraljevina Jugoslavija). [[Datoteka:Partizanski srem02.png|mini|220x220piksel|Oslobođena partizanska teritorija u Sremu krajem 1942. godine]] === Drugi svetski rat === {{Glavni|Vojvodina u Narodnooslobodilačkoj borbi}} Nakon kratkotrajnog [[Aprilski rat|Aprilskog rata]], 1941. godine, područje današnje Vojvodine (kao i cijela tadašnja Jugoslavija) je okupirano od strane [[Sile Osovine|sila Osovine]] i teritorijalno-politički podeljeno prema diktatu i interesu okupatora. Bačka je priključena Hortijevoj Velikoj [[Mađarska|Mađarskoj]], Srem je došao pod vlast [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]], dok je Banat politički definisan kao posebna autonomna oblast u okviru [[Nedićeva Srbija|Nedićeve Srbije]], a tom oblašću je upravljala lokalna njemačka nacionalna manjina. Već u ljeto 1941. godine, organizovan je [[Partizani|partizanski]] ustanak u Vojvodini, ali je zbog nepovoljnih geografskih uslova, već u jesen 1941. godine, u Banatu i Bačkoj, došlo do zamiranja ustanka. Za razliku od Banata i Bačke u Sremu su, poslije solidnijih priprema, diverzije i sabotaže prerasle u opštenarodni ustanak. Na oslobođenoj teritoriji je organizovana partizanska vlast, sa masovnim antifašističkim organizacijama, štampom i školstvom. Veliki broj boraca je iz Srema, i ostalih krajeva Vojvodine, odlazio u istočnu [[Bosna i Hercegovina|Bosnu]], gde su aprila 1943. godine formirane prve Vojvođanske brigade. Iskustva iz Srema, u organizovanju oslobodilačke borbe, su u leto 1944. godine prenesena u Banat, Bačku i Baranju, tako da je pre dolaska Crvene armije, oktobra 1944. godine, u Vojvodini već bila uspostavljena narodna vlast sa oslobodilačkim institucijama. Novembra 1943. godine formiran je Pokrajinski narodnooslobodilački odbor. [[Datoteka:Vojvodina 1944 1945 02.png|mini|279x279piksel|Vojvodina od oktobra 1944. do aprila 1945. godine — područje Vojne uprave u [[Banat]]<nowiki/>u, [[Bačka|Bačkoj]] i [[Baranja|Baranji]] i linija [[Srem]]skog fronta]] === Oslobođenje i formiranje Vojvodine === Uspostavljanje narodne vlasti i formiranje novih pokrajinskih institucija počelo je već 1944. godine. Područje Srema se od oslobođenja nalazilo pod upravom Glavnog narodnooslobodilačkog odbora Vojvodine, dok je na području Banata, Bačke i Baranje nakon oslobođenja zavedena vojna uprava kojoj je na čelu bio general Ivan Rukavina. Vojna uprava u Banatu, Bačkoj i Baranji je ukinuta 15. februara 1945. godine, poslije čega i ova područja dolaze pod upravu Glavnog narodnooslobodilačkog odbora Vojvodine. Do ulaska Vojvodine u okvir Federalne Srbije, njene su ustanove funkcionisale nezavisno od ustanova Srbije. 31. jula 1945. godine u Novom Sadu, Skupština izaslanika naroda Vojvodine je donela odluku da Vojvodina kao Autonomna Pokrajina uđe u sastav federalne Srbije, jedne od federalnih članica Demokratske Federativne Jugoslavije. Ovu odluku je prihvatio AVNOJ, na Trećem zasedanju u Beogradu, avgusta 1945. godine. Status Vojvodine u okviru Srbije regulisan je, potom, Zakonom o ustanovljenju i ustrojstvu Autonomne pokrajine Vojvodine 1. septembra 1945. Privremene granice Vojvodine poslije oslobođenja uključivale su Banat, Bačku i Baranju, kao i veći deo Srema sa Zemunom. Zvanična privremena granica između Vojvodine i Hrvatske u Sremu išla je linijom Vukovar-Vinkovci-Županja. Zapadni delovi Srema su, međutim, ostali pod kontrolom Sila Osovine sve do aprila 1945. Nakon definisanja konačnih granica Vojvodine, u njenom sastavu je ostala cela Bačka, kao i najveći deo Banata i Srema. Baranja i zapadni delovi Srema priključeni su Hrvatskoj, dok su mali delovi Srema i Banata u blizini Beograda ušli u sastav Uže Srbije. Vojvodini je, međutim, priključen mali severni deo Mačve u blizini Sremske Mitrovice. [[Datoteka:Vojvodina map02.png|mini|Vojvodina nakon definisanja konačnih pokrajinskih granica]] === Kolonizacija === Avgusta 1945. godine donet je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji, na osnovu kojeg je oko 40% zemljišta u Vojvodini prešlo u vlasništvo države. Do 1948. godine u Vojvodinu je kolonizovano oko 225.000 ljudi iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Uže Srbije, Crne Gore i Kosova i Metohije, pretežno srpske nacionalnosti (71%) iz boračkih porodica. Njima je dodeljeno oko 235.000 hektara zemlje. Doseljavanje je nastavljeno i kasnijih decenija, ali nije imalo organizovani karakter, u formi kolonizacije. === Politički status Vojvodine === U početku je Vojvodina imala samo ograničeni stepen autonomije, ali je Ustavom iz 1974. godine Vojvodina dobila status federalnog subjekta SFRJ sa elementima državnosti, odnosno sa gotovo jednakim pravima koja je imala i SR Srbija. SAP Vojvodina je, ipak, i dalje ostala u okviru Socijalističke Republike Srbije. Vojvodina je u ovom periodu imala sopstveni ustav, predsedništvo, ustavni i vrhovni sud, kao i druge institucije. === Antibirokratska revolucija === {{Glavni|Antibirokratska revolucija}} Posle dolaska na vlast Slobodana Miloševića 1987. godine, u Novom Sadu su 5. oktobra 1988. godine održane demonstracije na kojima se okupilo nekoliko desetina hiljada ljudi koji su zatražili da partijsko rukovodstvo Vojvodine podnese ostavku. Neko je demonstrantima dovezao kamion jogurta u tetrapaku, pa su oni svakog ko je pokušao da im se obrati sa stepeništa PK zasipali jogurtom (zbog toga je ovaj događaj ostao poznat kao Jogurt revolucija). Suočeni sa ovim demonstracijama, vojvođanski partijski rukovodioci su 6. oktobra 1988. podneli ostavke. Nakon toga su ubrzo srušene i sve druge pokrajinske institucije, a Skupština Vojvodine je izglasala promene Ustava Srbije, odstupajući od mnogih dotadašnjih prava. U Vojvodini je potom usledila temeljna kadrovska smena do najnižih političkih nivoa. Procenjuje se da je tada u Vojvodini smenjeno oko 40.000 političkih funkcionera, visokih državnih činovnika, sudija i šefova policije, direktora i upravnika prosvetnih ustanova i zdravstvenih centara, informativnih ili kulturnih kuća. Novi ustav Srbije iz 1990. godine promenio je položaj Vojvodine u smislu da je ona prestala da bude konstitutivni element jugoslovenske federacije i definisana je kao „teritorijalna autonomija“ u okviru Republike Srbije. == Demografija == Po popisu stanovništva iz 1981. godine, etnički sastav stanovništva SAP Vojvodine je bio sledeći: * [[Srbi]] = 1.107.375 (54,42%) * [[Mađari]] = 385.356 (18,94%) * [[Jugoslaveni|Jugosloveni]] = 172.219 (8,46%) * [[Hrvati]] = 109.203 (5,37%) * [[Slovaci]] = 69.549 (3,42%) * [[Rumuni]] = 47.289 (2,32%) * [[Crnogorci]] = 43.304 (2,13%) * [[Rusini]] = 24.306 (1,19%) <gallery> Datoteka:Vojvodina-Ethnic-1948.GIF|Etnička mapa Vojvodine (1948) Datoteka:Vojvodina - Etnicki sastav po opstinama 1953 1.gif|Etnička mapa Vojvodine (1953) Datoteka:Vojvodina - Etnicki sastav po naseljima 1961 1.gif|Etnička mapa Vojvodine (1961) Datoteka:Vojvodina - Etnicki sastav po naseljima 1971 1.gif|Etnička mapa Vojvodine (1971) Datoteka:Vojvodina - Etnicki sastav po naseljima 1981 1.gif|Etnička mapa Vojvodine (1981) </gallery> == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|SAP Vojvodina}} {{Portal|SFRJ}} {{Portal|Srbija}} {{Republike Jugoslavije}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1945.|Vojvodina]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1990.|Vojvodina]] [[Kategorija:1945. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1990. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Socijalistička Republika Srbija|Vojvodina]] [[Kategorija:Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina|*]] [[Kategorija:SFRJ]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Historija Vojvodine]] [[Kategorija:Socijalizam u Srbiji]] [[Kategorija:Bivše socijalističke republike]] 61xrxjdlawi25zo7pp7w7opdvsakjmi 14 475410 3732008 3282048 2025-07-02T07:48:45Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1990.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1990.]]: Standardizacija 3282048 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|199|0|1989|2000}} sn32ctu32pofxovx0jhf54jibx6pwhn 3732082 3732008 2025-07-02T07:56:32Z Panasko 146730 3732082 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1990}} {{BivšeDržave|199|0|1989|2000}} kevvbyjxqygtmg13yoqqz5nkdbas98z 0 475697 3731985 3416834 2025-07-02T07:45:10Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1944.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1944.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731985 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Nedićeva Srbija | genitiv = Nedićeve Srbije | godina_druge_vlasti = 1941–1944. | vladar_prva_vlast = [[Milan Aćimović]] | valuta = [[Srpski dinar]]<br>[[Reichsmark]] | vrsta_vlasti = [[Premijer]] | datum osnivanja = [[Osnivanje]] | stanovnika_godina = 1941. | izvorno_ime = Недићева Србија<br>Militärverwaltung in Serbien | država_poslije1 = Demokratska Federativna Jugoslavija | zastava = Flag of Serbia (1941–1944).svg | godina_prve_vlasti = 1941. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | razdoblje = 1941–1944. | država_prije_zastava1 = Flag_of_Yugoslavia_(1918–1941).svg | država_poslije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1946-1992).svg | službeni_jezik = [[srpskohrvatski]], [[njemački]] i [[italijanski]] | karta = Territory Of The German Military Commander In Serbia 1941-44.png | glavni_grad = [[Beograd]] | državno_uređenje = marionetska država pod vojnom upravom [[Sile Osovine|Sila Osovine]] | stanovnika = 4.500.000 | vladar_druga_vlast = [[Milan Nedić]] | grb = Coat of arms of the Government of National Salvation 2.svg | nezavisnost = 22. april 1941. | vremenska_zona = [[UTC+01:00|UTC +1]] ([[Srednjoevropsko vrijeme|CET]])<br>[[UTC+02:00|UTC +2]] ([[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]) }} '''Nedićeva Srbija''' ili '''Vlada Narodnog Spasa''' naziv je za marionetsku i nacističku srbijansku državu s generalom [[Milan Nedić|Milanom Nedićem]] na čelu, koja je uspostavljena 1941. na području [[Vojna uprava u Srbiji (1941–1944)|njemačke vojne uprave u Srbiji]] i nestala 1944. pred padom [[Sile Osovine|Sila Osovine]]. Vlada koja je nastala voljom njemačkog okupatora koristila je srpske državne simbole. Njenih nekoliko desetaka hiljada žandara, te vojnika u sastavu [[Srpska državna straža|Srpske državne straže]] ("Nedićevci") i [[Srpski dobrovoljački korpus|Srpskog dobrovoljačkog korpusa]] ("Ljotićevci") uspješno su uz pomoć [[Nijemci|Nijemaca]] kontrolirali teritorij [[Srbija|Srbije]] koja je gospodarski iskorištavana za potporu njemačkom ratnom naporu. == Geopolitički odnosi == Nakon brze pobjede Osovine tokom [[Aprilski rat|invazije Kraljevine Jugoslavije]], područje koje je danas znano kao [[Centralna Srbija]] palo je pod direktnu vlast Osovine. Kao što su radile na svim okupiranim teritorijima, [[Sile Osovine]] uspostavile su kolaboracionističku vladu koja je vodila državu po uzoru na [[Treći rajh]]. Srbija je tada postala okružena [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisnom Državom Hrvatskom]] na zapadu, teritorijima na jugu koje je okupirala [[Kraljevina Italija]], sjevernim teritorijima koje je okupirala [[Miklós Horthy|Horthyjeva]] [[Kraljevina Mađarska]], te istočnim teritorijima koje je okupirala [[Bugarska]]. [[Banat]], koji je nominalno bio dio Srbije, pao je pod izravnu vlast Trećeg rajha, koji je tim područjem upravljao pomoću domaćih folkdsdojčera. [[Milan Nedić]] je pokušavao od Njemačke izboriti status Srbije kakav je u okupiranoj [[Evropa|Evropi]] imala Nezavisna Država Hrvatska. Usprkos dobroj Nedićevoj, tj. srpskoj suradnji, te mnogo uspješnijem suzbijanju [[Partizani|partizana]] u Srbiji, Nedić se razočarano vratio iz dugo pripremane posjete [[Adolf Hitler|Hitleru]] u septembru 1943, gdje se nadao ishoditi da se Srbiji pripoje [[Crna Gora]] i istočni dijelovi NDH. Hitler je jednostavno rekao da su ga [[Srbi]] "iznevjerili" kada je nakon pristupa [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] [[Trojni pakt|Trojnom paktu]] izbio u [[Beograd]]u (probritanski) državni udar od 27. marta 1941, pa stoga Srbija ne može imati onakav status kakvoga ima NDH.<ref>{{Cite journal|last=Martinov|first=Zlatoje|title=Zlatoje Martinov NDH I NEDIĆEVA SRBIJA Sličnosti i razlike|url=https://www.academia.edu/37232937/Zlatoje_Martinov_NDH_I_NEDI%C4%86EVA_SRBIJA_Sli%C4%8Dnosti_i_razlike|journal=Academia.edu}}</ref> == Nastanak == Nakon raspada [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] i okupacije od sila Osovine, dijelovi bivše kraljevine postali su na satelitske države ili su bile razdijeljeni kao plijen između saveznika osovine ([[Kraljevina Mađarska|Kraljevine Mađarske]], [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]], [[Bugarska|Bugarske]], [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]] i [[Treći rajh|Trećeg rajha]]). Odmah nakon okupacije, uži dio Srbije bio je pod izravnom upravom [[Nijemci|Nijemaca]] u Vojnoj upravi okupirane Srbije, na čijem čelu je bio [[Milan Aćimović]], osoba koja nije bila organizacijski sposobna voditi Srbiju. Nijemci su htjeli sposobnijeg kandidata da za vođenje i upravu ovim dijelom predaju Srbima koji bi organizirali vladu i pokrenuli državnu upravu i ekonomiju koja bi bila podređena okupatoru, slično kao što se događalo u drugim okupiranim područijima u Evropi. Cilj Nijemaca bio je da se pronađe podoban kandidat među Srbima koji bi odgovarao i njemačkim vlastima i Srbima, i koji bi bio odgovor raznim pobunjeničkim grupama u Srbiji: [[četnici]]ma i [[partizani]]ma. Odgovor je bio nađen u generalu Milanu Nediću. Dana 1. septembra 1941. preko Radio Beograda oglasio se general Milan Nedić u kojem je proglasio stvaranje "[[Vlada narodnog spasa|Vlade narodnog spasa]]". == Geografija == Nedićeva Srbija je zauzimala područje koje se obično naziva Uža Srbija; prema sadašnjem položaju to je zemljopisno područje Srbije u kojem međutim nije bilo uključeno područje [[Srem]]a i grada [[Zemun]]a (NDH), [[Bačka|Bačke]] (koja je pripala Mađarskoj) i [[Banat]]a (koje je formalno bio dio Srbije, ali je suštinski bilo pod izravnom upravom Njemačke), [[Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija|Kosova]] (koje je – izuzev područja oko [[Kosovska Mitrovica|Kosovske Mitrovice]] - pripalo [[Kraljevina Albanija|Kraljevini Albaniji]] pod italijanskom dominacijom) i dijela [[Sandžak]]a (koje je pripalo [[Nezavisna Država Crna Gora|Kraljevini Crnoj Gori]] pod dominacijom Italije), [[Pirotski upravni okrug|Pirotskog]] i [[Vranjski okrug|Vranjskog okruga]], okupiranih i anektiranih od strane njemačkog saveznika [[Bugarska|Bugarske]]. == Politika == Unutrašnja politika Nedićeve Srbije bila je pod utjecajem nacističkog okupatora i Ljotićeve profašističke stranke [[ZBOR]]. Odmah nakon proglašenja [[Vlada nacionalnog spasa|Vlade nacionalnog spasa]], unutar Srbije počinju djelovati njemački rasni zakoni, kao i na drugim okupiranim područjima Evrope. Okupator osniva i prve sabirne logore ([[Banjica (čvor)|Banjica]], dok je logor "Sajmište" formiran na lijevoj obali [[Sava|Save]], na teritoriju NDH, a služio je uglavnom za internice iz okupirane Srbije, koje su čuvali stražari – nedićevci) i započinje progon i interniranje [[Jevreji|Jevreja]] i [[Romi|Roma]]. Naročita je pozornost posvećena [[Slobodno zidarstvo|slobodnim zidarima]] ([[masoni]]ma), [[Komunizam|komunistima]] te kritičarima režima. Vršena je propaganda organizirana u vidu Antimasonske izložbe od oktobra 1941. do januara 1942. Šef civilne administracije Srbije Dr. Harald Turner u augustu 1942. izjavio je da je [[Beograd]] bio prvi grad u [[Evropa|Evropi]] koji je postao "Judenfrei", te da je Srbija među rijetkim zemljama koja je riješila jevrejsko pitanje. Nedić je također nastojao da se uništi partizanski pokret i pacifira [[Četnici|četnike]], jer su njegovom sudu represivne mjere koje je provodio okupator u ubijanju 100 Srba za svakog poginulog njemačkog vojnika, i 50 Srba za svakog ranjenog mogle dovesti do uništenja Srpskog naroda. Na primjer 1.755 strijeljanih u [[Kraljevo|Kraljevu]] 17. oktobra 1941,<ref>Christopher R. Browning, "The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy", U of Nebraska Press, 2007, {{ISBN|978-0803-25979-9}}, str. 343.</ref> te 2.300 u [[Kragujevac|Kragujevcu]] 21. oktobra 1941.<ref>Christopher R. Browning, "The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy", U of Nebraska Press, 2007, {{ISBN|978-0803-25979-9}}, str. 344.</ref> u znak osvete za mrtve i ranjene vojnike [[Wehrmacht|Wermachta]], galvaniziralo Nedića i mnoge druge Srbe da se pronađe riješenje, jer u sjećanju mnogih Srba i članova Nedićeve vlade ostale su retribucije za neuspjele ustanke koji su se dogodili tokom okupacije Srbije u [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]], nakon neuspjelog [[Toplički ustanak|Topličkog ustanka]] 1917. == Koncentracijski logori == * Koncentracijski logor Banjica (kod [[Beograd]]a) * Crveni krst (u [[Niš]]u) * Dulag 183 (u Šapcu) * Svilara ([[Pančevo]]) * Paraćin == Literatura == * Igor-Philip Matic: Edmund Veesenmayer. Agent und Diplomat der nationalsozialistischen Expansionspolitik, Oldenbourg, 2002. == Reference == {{Refspisak}} {{Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu}} [[Kategorija:Srbija u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1941.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1944.]] b1agddt87ubxg2gseon3wpiyxfcoe97 14 475698 3731983 3303702 2025-07-02T07:44:48Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1944.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1944.]]: Standardizacija 3303702 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|194|4|1939|1950}} s0qc623oj3c0urajvxa2tgoqjv634sx 3732075 3731983 2025-07-02T07:55:21Z Panasko 146730 3732075 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1944}} {{BivšeDržave|194|4|1939|1950}} gtvynj2vyaoabzu9ve5d35yezzdf754 0 475701 3731986 3606941 2025-07-02T07:45:10Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1944.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1944.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731986 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Crna Gora | genitiv = Kraljevine Crne Gore | godina_druge_vlasti = 1941–1943. | vladar_prva_vlast = [[Serafino Mazzolini]] | valuta = [[Jugoslavenski dinar]]<br>[[Reichsmark]] | vrsta_vlasti = [[Guverner]] | datum osnivanja = [[Osnivanje]] | stanovnika_godina = 1941 | izvorno_ime = Nezavisna Država Crna Gora<br>Governatorato del Montenegro | država_poslije1 = Demokratska Federativna Jugoslavija | zastava = Flag of Montenegro (1905–1918, 1941–1944).svg | godina_prve_vlasti = 1941. | država_prije1 = Kraljevina Jugoslavija | razdoblje = 1941–1944. | država_prije_zastava1 = Flag_of_Yugoslavia_(1918–1941).svg | država_poslije_zastava1 = Flag of Yugoslavia (1943–1946).svg | službeni_jezik = [[srpskohrvatski]], [[njemački]] i [[italijanski]] | karta = КраљевинаЦрнаГора1941-44.png | glavni_grad = [[Cetinje]] | državno_uređenje = marionetska država pod vojnom upravom [[Sile Osovine|Sila Osovine]] | stanovnika = 411.000 | vladar_druga_vlast = [[Alessandro Pirzio Biroli]] | grb = Coat of arms of the Kingdom of Montenegro.svg | nezavisnost = 18. april 1941. | vremenska_zona = [[UTC+01:00|UTC +1]] ([[Srednjoevropsko vrijeme|CET]])<br>[[UTC+02:00|UTC +2]] ([[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]) | godina_treće_vlasti = 1943. | vladar_treća_vlast = [[Curio Barbasetti di Prun]] | godina_četvrti_vlasti = 1943–1944. | vladar_četvrti_vlast = [[Theodor Geib]] | godina_peti_vlasti = 1944. | vladar_peti_vlast = [[Wilhelm Keiper]] }} '''Nezavisna Država Crna Gora''', također poznata i kao '''Kraljevina Crna Gora''', '''Guvernorat za Crnu Goru''' i '''Visoki komesarijat za Crnu Goru''', bila je kratkotrajna marionetska država koja je tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] postojala na širem prostoru [[Crna Gora|Crne Gore]], a nalazila se pod okupacijom [[Sile Osovine|sila Osovine]]. Formirana je nakon sloma [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] u [[Aprilski rat|proljeće 1941]]. Prvobitno je bila pod kontrolom [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]], a potom pod okupacijom [[Nacistička Njemačka|Trećeg rajha]]. Glavni grad je bio grad [[Cetinje]]. Politika [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]] prema [[Crna Gora|Crnoj Gori]] od početka okupacije 1941. je bila obilježena dilemom da li anektirati ovu teritoriju, kao što je to urađeno sa [[Dalmacija|Dalmacijom]] i dijelovima [[Slovenija|Slovenije]], ili uz pomoć domaćih snaga "starih patriota", obnoviti njenu fiktivnu [[nezavisnost]] u okviru novog "[[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]]". Nakon [[Trinaestojulski ustanak|velikog ustanka u Crnoj Gori u julu 1941.]] Italija je odustala od stvaranja marionetske Kraljevine Crne Gore i [[Benito Mussolini|Musolinijevom]] odlukom 3. oktobra 1941. uspostavljen je '''Guvernorat za Crnu Goru''' sa sjedištem u [[Cetinje|Cetinju]], a za guvernera je postavljen [[Alessandro Pirzio Biroli]]. Uskoro po ulasku [[Wehrmacht|njemačkih trupa]] u Crnu Goru, na Cetinju je krajem septembra 1943. uspostavljena Feldkomandantura, koja je predstavljala vrhovnu vojnu i civilnu vlast na okupiranom području. Na čelu Feldkomandanture nalazio se general-major [[Wilhelm Kaiper]], koji je 30. septembra objavio proglas da preuzima vlast na teritoriji bivšeg italijanskog Guvernatorata u Crnoj Gori. U periodu od 1941. do 1944. okupatori i domaći izdajnici ubili su desetine hiljada nevinih civila.<ref>{{Cite web|url=http://www.znaci.net/00003/639.pdf|title=Pajović 1977|date=26. 8. 2014|website=www.znaci.net|access-date=20. 4. 2021|archive-date=26. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826160920/http://www.znaci.net/00003/639.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> == Historija == {{Proširiti sekciju}} == Okupatorski zapovjednici == S obzirom na to da je Crna Gora bila pod okupacijom [[Kraljevina Italija|fašističke Italije]], a potom i [[Treći rajh|nacističke Njemačke]], na njenoj teritoriji je postojala okupaciona vlast, koju su predstavljali italijanski, odnosno njemački zapovjednici: * [[Serafino Mazzolini]] (28. april 1941 – 23. juli 1941) * [[Alessandro Pirzio Biroli]] (23. juli 1941 – 13. juli 1943) * [[Curio Barbesseti di Prun]] (13. juli 1943 – 10. septembar 1943) * [[Theodor Geib]] (10. septembar 1943 – 1. juni 1944) * [[Wilhelm Keiper]] (1. juni 1944 – 15. decembar 1944) == Galerija == <gallery> Datoteka:Mihailo Petrovich Negosh.jpg|[[Mihailo Petrović Njegoš]] Datoteka:Sekula Drljević.jpg|[[Sekula Drljević]] Datoteka:Krsto Zrnov Popovic.jpg|[[Krsto Zrnov Popović]] Datoteka:Blažo Đukanović.jpg|[[Blažo Đukanović]] Datoteka:Alessandro Pirzio Biroli.jpg|[[Alessandro Pirzio Biroli]] </gallery> == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Kingdom of Montenegro}} * [http://www.montenegro.org.au/adzicozelenasima.html Zelenaši] * [https://web.archive.org/web/20070928193226/http://www.orderofdanilo.org/en/index.htm Kraljevska porodica Petrović] {{Crna Gora po temama}} {{Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu}} [[Kategorija:Crna Gora u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1941.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1944.]] plqi7jsbiwhe3plixf6jwbr6mb98wdy 0 475899 3731936 3650481 2025-07-02T07:31:54Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1919.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1919.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731936 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Demokratska Republika Mađarska | država_prije_zastava1 = Ensign of Austro-Hungarian civil fleet (1869-1918).svg | država_poslije2 = Socijalistička Republika Mađarska | himna = "[[Himnusz]]"<br>[[File:Hu-magyarhimnusz.ogg]] | vremenska_zona = [[UTC+01:00|UTC +1]] ([[Srednjoevropsko vrijeme|CET]])<br>[[UTC+02:00|UTC +2]] ([[Srednjoevropsko ljetno vrijeme|CEST]]) | nezavisnost = 10. februar 1947. | grb = Coat of arms of Hungary (1918-1919).svg | vladar_druga_vlast = [[Gyula Peidl]] | stanovnika = 7,980,143 | površina = 282,870 | državno_uređenje = [[Republika]] | glavni_grad = [[Budimpešta]] | karta = Partition of Austria-Hungary 1919 map.jpg | službeni_jezik = [[mađarski]] | država_poslije_zastava1 = Flag of Hungary (1915-1918, 1919-1946).svg | razdoblje = 1918–1919 | genitiv = Demokratske Republike Mađarske | država_prije1 = Austro-Ugarska | godina_prve_vlasti = 1918–1919 | zastava = Flag of Hungary (1918-1919).svg | država_poslije1 = Mađarska Republika (1919–1920) | izvorno_ime = Magyar Népköztársaság | površina_godina = 1918. | stanovnika_godina = 1920. | datum osnivanja = [[Nezavisnost]] | etničke_grupe = [[Mađari]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik]] | valuta = [[Austro-ugarska kruna]] (do 1919.)<br>[[Mađarska kruna]] | vladar_prva_vlast = [[Mihály Károlyi]] | godina_druge_vlasti = 1919 | država_poslije_zastava2 = Flag of Hungary (1919).svg }}'''Prva Mađarska Republika''' ({{Jez-hu|Első Magyar Köztársaság|kurziv=da}}),<ref>{{Cite web|url=https://theorangefiles.hu/the-first-hungarian-republic/|title=The First Hungarian Republic|date=19. 4. 2014|website=The Orange Files|language=en|access-date=24. 4. 2021}}</ref> kasnije od [[21. mart]]<nowiki/>a [[1919.|1919]]. '''Demokratska Republika Mađarska''' ({{Jez-hu|Magyar Népköztársaság|kurziv=da}}) bila je kratkotrajna [[Nezavisnost|nezavisna]] [[republika]] koja je nastala nakon raspada [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] nakon [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] [[1918.|1918. godine]] i promjena granica. Postojala je od 16. novembra 1918. do 8. augusta 1919. Demokratska Republika Mađarska zamijenila je Kraljevinu Mađarsku (u sastavu Austo-Ugarske monarhije), a naslijedila ju je [[Mađarska Republika (1919–1920)|Mađarska Republika]], još jedna kratkotrajna država, od 1919. do 1920. Za vrijeme vladavine pacifističkog kabineta [[grof]]a [[Mihály Károlyi|Mihályja Károlyija]], [[Mađarska]] je izgubila kontrolu nad približno 75% svojih bivših teritorija nakon Prvog svjetskog rata, bez ikakvog oružanog otpora i postala je predmet stranih okupacija. == Historija == Pred kraj [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], raspadom Austro-Ugarske, stvorila se nova situacija i za [[Mađarska|Mađarsku]]. [[28. oktobar|28. oktobra]] [[1918.]] [[Čehoslovačka|Čehoslovačka je]] proglasila nezavisnost, ostavivši Mađarsku bez slovačkog dijela i Potkarpatske regije, [[29. oktobar|29. oktobra je]] [[Hrvatski sabor]] prekinuo sve državno-pravne veze, kako s [[Austrija|Austrijom]] tako i sa Mađarskom, a [[31. oktobar|31. oktobra]] i sama vlada Mađarske raskinula je uniju s Austrijom, čime je službeno okončano postojanje [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske.]] Mađarska je proglasila [[nezavisnost]] [[16. novembar|16. novembra]].<ref>{{Cite web|url=https://povijest.hr/nadanasnjidan/mihaly-karolyi-proglasio-republiku-madarsku/|title=Mihály Károlyi proglasio Republiku Mađarsku|last=marsela|date=15. 11. 2020|website=Povijest.hr|language=hr|access-date=24. 4. 2021}}</ref> Oko sredine novembra, [[Kraljevina Srbija|srpske]] i [[Francuska|francuske]] snage osvojile su [[Bačka|Bačku]], [[Banat]], [[Srem|Srijem]], [[Pečuh]] i [[Temišvar]], a skupština koja nije odražavala pravi brojčani odnos pojedinih naroda proglasila je ujedinjenje [[Vojvodina|Vojvodine]] sa [[Kraljevina Srbija|Srbijom]] [[25. novembar|25. novembra.]] Dana [[22. novembar|22. novembra]] [[1918.|1918]] [[Rumunija|Rumunsko]] centralno vijeće, koje je okupljalo [[Rumuni|Rumune]] [[Transilvanija|u Transilvaniji]], obavijestilo je mađarsku vladu da je preuzelo vlast u toj regiji i [[1. decembar|1. decembra]] iste godine u gradu [[Alba Iulia]] ({{Jez-hu|Gyulafehérvár|kurziv=da}}) proglasio je ujedinjenje Transilvanije sa [[Kraljevina Rumunija|Kraljevinom Rumunijom]]. Do februara [[1919.|1919. godine]] mađarska vlada izgubila je podršku naroda zbog unutrašnjih i vojnih neuspjeha. Nakon što su [[Antanta|snage Antante]] zatražile dodatne teritorije od Mađarske [[21. mart]]a [[Count|, grof]] [[Mihály Károlyi]] dao je otkaz, a [[Komunistička partija Mađarske]], predvođena [[Béla Kun|Bélom Kunom]], došla je na vlast i proglasila [[Mađarska sovjetska republika|Mađarsku Sovjetsku Republiku]]. == Također pogledajte == * [[Kraljevina Mađarska]] * [[Sovjetska Republika Mađarska]] * [[Narodna Republika Mađarska]] * [[Historija Mađarske]] == Literatura == * Richard Overy; ''Historija 20. vijeka'', The Times, Mapping History. [[London]], 2003. * Peter Rokai; Zoltan Đere; Tibor Pal; Alexander Kasash. ''Historija Mađara'' . [[Beograd]], 2002 * András Siklós; ''Revolucija u Mađarskoj i raspad višenacionalne države. 1918'' . Historia Studia. Svezak 189. Academiae Scientiarum Hungaricae. [[Budimpešta]], 1988 == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/167.gif Mapa Mađarske Demokratske Republike] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303234947/http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/167.gif |date=3. 3. 2016 }} * [https://povijest.hr/nadanasnjidan/mihaly-karolyi-proglasio-republiku-madarsku/ Proglašena je Republika Mađarska] [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Austro-Ugarska]] [[Kategorija:Historija Mađarske]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1919.]] 4so2pj5fioniqve54ry8uam4uxngk5u 14 475902 3731938 3304845 2025-07-02T07:32:35Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1919.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1919.]] 3304845 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|191|9|1909|1920}} o02iejz2dg0le022x3pbwtxu4rn4qpk 3731941 3731938 2025-07-02T07:34:31Z Panasko 146730 3731941 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1919}} {{BivšeDržave|191|9|1909|1920}} inh80h22tbots2zmudlia4wtctxydv2 0 479216 3732041 3671013 2025-07-02T07:51:08Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1995.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1995.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732041 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Republika Srpska}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Srpska Republika Bosna i Hercegovina {{nobold|{{smaller|(1992)}}}}<hr>Republika Srpska {{nobold|{{smaller|(1992–1995)}}}} | status = [[Međunarodno priznanje|Nepriznata]] [[paradržava]] | genitiv = Republike Srpske | razdoblje = 1992–1995 | država_prije1 = SAO Bosanska krajina | država_prije_zastava1 = Flag of the Republika Srpska.svg | država_prije2 = SAO Hercegovina | država_prije_zastava2 = Flag of the Republika Srpska.svg | država_prije3 = SAO Semberija | država_prije_zastava3 = Flag of the Republika Srpska.svg | država_prije4 = SAO Romanija | država_prije_zastava4 = Flag of the Republika Srpska.svg | država_prije5 = SAO Sjeverna Bosna | država_prije_zastava5 = Flag of the Republika Srpska.svg | država_poslije1 = Bosna i Hercegovina | država_poslije_zastava1 = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992–1998).svg | država_poslije2 = Republika Srpska | država_poslije_zastava2 = Flag of the Republika Srpska.svg | država_poslije3 = Federacija Bosne i Hercegovine | država_poslije_zastava3 = Flag of the Federation of Bosnia and Herzegovina (1996–2007).svg | zastava = Flag of the Republika Srpska.svg | grb = Former COA Republika Srpska.svg | himna = "[[Bože pravde]]"<center>[[Datoteka:Serbian National Anthem, instrumental.oga]]</center> | karta = RS 1993.png | opis_karte = Približna teritorija pod kontrolom Republike Srpske u vrijeme [[Vance–Owenov plan|Vance-Owenovog plana]] u maju 1993. | glavni_grad = [[Pale (Republika Srpska)|Pale]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|43|48|42.9|N|18|34|15.9|E|type:city|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Banja Luka]] | službeni_jezik = [[Srpski jezik|srpski]] | sistem_pisanja = {{hlist|[[Ćirilica]]|[[Latinica]]}} | etničke_grupe = [[Srbi u Bosni i Hercegovini|Srbi]] | religija = [[Srpska pravoslavna crkva]] | demonim = | državno_uređenje = [[Parlamentarni sistem|Parlamentarna]] [[republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik Republike Srpske#Spisak|Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1992-1995 | vladar_prva_vlast = [[Radovan Karadžić]] | vrsta_vlasti2 = [[Predsjednik Vlade Republike Srpske#Spisak predsjednika Vlade|Predsjednik vlade]] | godina_druge_vlasti = 1992–1993 | vladar_druga_vlast = [[Branko Đerić]] | godina_treće_vlasti = 1993–1994 | vladar_treća_vlast = [[Vladimir Lukić]] | godina_četvrti_vlasti = 1994–1995 | vladar_četvrti_vlast = [[Dušan Kozić]] | godina_peti_vlasti = 1995. | vladar_peti_vlast = [[Rajko Kasagić]] | zakonodavstvo = [[Narodna skupština Republike Srpske#Historija|Narodna skupština]] | tip_suvereniteta = [[Republika Srpska#Historija|Historija]] | nota_suvereniteta = | nastanak = | događaj1 = Stvaranje Srpskog nacionalnog vijeća BiH | događaj_datum1 = 13. oktobar 1990. | događaj2 = Formiranje [[Srpska autonomna oblast|Srpskih autonomnih oblasti]] | događaj_datum2 = septembar 1991. | događaj3 = Osnivanje [[Narodna skupština Republike Srpske#Historija|Skupštine srpskog naroda u BiH]] | događaj_datum3 = 24. oktobar 1991. | događaj4 = [[Plebiscit srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 1991.|Referendum o ostanku u Jugoslaviji]] | događaj_datum4 = 10. novembar 1991. | događaj5 = Donošenje [[s:Deklaracija o proglašenju Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini|Deklaracije o proglašenju Republike srpskog naroda BiH]] | događaj_datum5 = 9. januar 1992. | događaj6 = Usvojen [[Ustav Republike Srpske|Ustav Srpske Republike Bosne i Hercegovine]] | događaj_datum6 = 28. februar 1992. | događaj7 = [[Referendum u Republici Srpskoj 1993.|Referendum o Vance-Owenovom planu]] | događaj_datum7 = 16. maj 1993. | događaj8 = [[Referendum o planu Kontakt grupe 1994.|Referendum o planu Kontakt grupe]] | događaj_datum8 = 28. august 1994. | događaj9 = [[Dejtonski sporazum]] (priznata kao entitet u BiH) | događaj_datum9 = 14. decembar 1995. <!--Ima sve do događaj20 i događaj_datum20 --> | osnivanje = 9. januar 1992. | ukidanje = 14. decembar 1995. {{Small|([[Dejtonski sporazum]])}} | površina = ~35.790 (70%) | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 1.569.332 | stanovnika_godina = 1991 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = ~43.85 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Dinar Republike Srpske]] <small>(1992-1994)</small><br>[[Jugoslavenski dinar]] <small>(1994-1998)</small> | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] ([[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]) | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] ([[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]]) | format_datuma = D. M. GGGG. ([[Nova era|NE]]) | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Bosna i Hercegovina}} * {{ZID|Republika Srpska}} * {{ZID|Federacija Bosne i Hercegovine}} * {{ZD|F BiH}} [[Brčko distrikt]] | komentar = }}'''Republika Srpska (1992–1995)''' bila je samoproglašena međunarodno nepriznata paradržava unutar [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]] pod kontrolom [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]]. Tvrdila je suverenitet države, iako tu tvrdnju nisu priznale [[Republika Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] vlada (čija je teritorija RS bila dio), [[Ujedinjene nacije]] (UN) ili bilo koja druga međunarodno priznata država. Prvih nekoliko mjeseci svog postojanja bila je poznata kao '''Srpska Republika Bosna i Hercegovina'''. Nakon 1995, prepoznata je kao jedan od [[Administrativna podjela Bosne i Hercegovine|dva politička entiteta]] koji čine [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]]. Granice nakon 1995. su, uz nekoliko pregovaračkih modifikacija, zasnovane na linijama fronta i situaciji na terenu u vrijeme [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]]. Njezin teritorij obuhvaća brojne bosanskohercegovačke historijske geografske regije, ali (zbog spomenute [[Međuentitetska granična linija|međuentitetske granične linije]]) u cjelini ih sadrži vrlo malo. Isto tako, različite su političke jedinice u prošlosti postojale na teritoriji Republike Srpske, ali je vrlo mali broj postojao u potpunosti u regionu. == Historija == {{Glavni|Historija Bosne i Hercegovine}} === Nastanak === [[Datoteka:SAO_BIH_1991_1992.png|lijevo|mini|[[Srpska autonomna oblast|Srpske autonomne oblasti]] u Bosni i Hercegovini 1991. i 1992. godine.]] Predstavnici glavnih političkih i nacionalnih organizacija i institucija [[Srbi u Bosni i Hercegovini|srpskog naroda u Bosni i Hercegovini]] sastali su se 13. oktobra 1990. godine u [[Banja Luka|Banjoj Luci]] i stvorili "Srpsko nacionalno vijeće Bosne i Hercegovine" kao koordinaciono i reprezentativno političko tijelo.<ref>[https://books.google.rs/books?id=7g4UAQAAMAAJ&q=%22Serbian+National+Council+of+Bosnia%22&dq=%22Serbian+National+Council+of+Bosnia%22&hl=sr&sa=X&ved=0ahUKEwih-pCssY3fAhWkpIsKHUrjDKcQ6AEIMzAB Foreign Broadcast Information Service Daily Reports: Eastern Europe (1990). p. 58-59.]</ref> Tokom političke krize koja je uslijedila nakon [[Otcjepljenje|otcjepljenja]] [[Slovenija|Slovenije]] i [[Hrvatska|Hrvatske]] od bivše [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]] 25. juna 1991. godine, osnovana je posebna skupština Srba 24. oktobra 1991. godine, kao predstavničko tijelo [[Srbi u Bosni i Hercegovini|Srba iz Bosne i Hercegovine]]. Srbi u BiH tvrdili su da je to bio neophodan korak budući da je tadašnji [[Ustav Bosne i Hercegovine]] definirao da se neće donijeti veće promjene osim jednoglasnog dogovora sa sve tri strane. [[Bošnjaci]] i [[Hrvati u Bosni i Hercegovini|Hrvati u BiH]] željeli su [[nezavisnost]] Bosne i Hercegovine, protiv želje Srba koji su željeli ostati u sastavu [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. [[Plebiscit srpskog naroda u Bosni i Hercegovini 1991.|Referendum]] na kojem su građani pitali da li žele ostati u Jugoslaviji održan je 9. i 10. novembra 1991. [[Parlamentarni sistem|Parlamentarna vlada]] Bosne i Hercegovine (s bošnjačkom i hrvatskom većinom) ustvrdila je da je ovaj plebiscit nezakonit, ali je skupština Srba u BiH priznala njegove rezultate. Skupština je 21. novembra 1991. proglasila da su sve one općine, mjesne zajednice i naseljena mjesta u kojima je glasalo preko 50% ljudi srpske nacionalnosti, kao i ona mjesta gdje su se građani drugih nacionalnosti izjasnili da ostanu u zajedničkoj jugoslavenskoj državi bio bi teritorij savezne jugoslavenske države. Skupština Srba u BiH usvojila je 9. januara 1992. deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda u Bosni i Hercegovini. Dana 28. februara 1992. usvojen je [[Ustav Republike Srpske|ustav Srpske Republike Bosne i Hercegovine]] i proglašen da teritorij države uključuje [[Srpska autonomna oblast|srpske autonomne oblasti]], općine i druge srpske etničke entitete u Bosni i Hercegovini (uključujući oblasti opisane kao "mjesta u kojima je srpski narod ostao u manjini zbog [[genocid]]a provedenog nad njim tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]"), te je proglašen dijelom savezne jugoslavenske države. Od 29. februara do 2. marta 1992. godine, Bosna i Hercegovina je održala [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|referendum o nezavisnosti]]. Većina Srba bojkotirala je glasanje obrazlažući da je neustavno, jer je referendum zaobišao pravo veta predstavnika srpskog naroda u parlamentu. Dana 6. aprila 1992., [[Evropska unija]] je formalno priznala nezavisnost Bosne i Hercegovine. Srpska Republika Bosna i Hercegovina proglasila je svoju nezavisnost 7. aprila 1992. godine. Dana 12. augusta 1992. iz imena je izbačeno pozivanje na Bosnu i Hercegovinu i ono je postalo jednostavno ''Republika Srpska.'' Tokom [[Raspad Jugoslavije|raspada Jugoslavije]], predsjednik Republike Srpske [[Radovan Karadžić]] izjavio je da ne želi da Srpska bude u federaciji zajedno sa [[Republika Srbija (1992–2006)|Srbijom]] u Jugoslaviji, već da Srpska treba biti direktno uključena u [[Srbija|Srbiju]].<ref name="East Europe Pp. 38">''Daily report: East Europe, Issues 191–210''. Front Cover United States. Foreign Broadcast Information Service. Pp. 38. (A recorded conversation between Branko Kostic and Srpska's President Radovan Karadzic, Kostic asks whether Karadzic wants Srpska to be an autonomous federal unit in federation with Serbia, Karadzic responds by saying that he wants complete unification of Srpska with Serbia as a unitary state similar to France.)</ref> === Rat u Bosni i Hercegovini === {{Glavni|Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Datoteka:BeforeDayton.png|desno|mini|280x280piksel|Granice sukobljenih strana prije Dejtonskog sporazuma{{Legenda|#027B3F|[[Armija Republike Bosne i Hercegovine]]}}{{Legenda|red|[[Vojska Republike Srpske]]}}{{Legenda|darkblue|[[Hrvatsko vijeće odbrane]]}}]] Dana 12. maja 1992. godine, na zasjedanju [[Narodna skupština Republike Srpske|skupštine Republike Srpske]], [[Radovan Karadžić]] najavio je šest "strateških ciljeva" srpskog naroda u Bosni i Hercegovini:<ref name="ICTYmladic2002">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/mladic/ind/en/mla-ai021010e.pdf|title=Prosecutor v. Ratko Mladic – Amended Indictment|date=2. 8. 2001|publisher=United Nations [[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]}}</ref> # Uspostaviti državne granice razdvajajući srpski narod od druge dvije etničke zajednice. # Postaviti koridor između [[Semberija|Semberije]] i [[Bosanska krajina|Krajine]] . # Uspostaviti koridor u [[Drina|dolini rijeke Drine]], odnosno eliminisati Drinu kao granicu koja razdvaja srpske države. # Uspostaviti granicu na rijeci [[Una|Uni]] i [[Neretva|Neretvi.]] # Podijeliti grad [[Sarajevo]] na srpski i [[Bošnjaci|bošnjački]] dio i uspostaviti efikasne državne vlasti u oba dijela. # Osigurati pristup [[Jadransko more|moru]] za Republiku Srpsku. Na istoj sjednici, skupština izglasala je stvaranje [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] (''VRS'') i imenovala [[Ratko Mladić|Ratka Mladića]], zapovjednika Drugoe vojne oblasti [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]], za zapovjednika VRS. Krajem maja 1992. godine, nakon povlačenja jugoslavenskih snaga iz Bosne i Hercegovine, Druga vojna oblast u osnovi je transformirana u Glavni štab VRS-a. Nova vojska je odmah krenula vojnim putem da ostvari šest "strateških ciljeva" Republike Srpske (čiji su ciljevi potvrđeni operativnom direktivom koju je Ratko Mladić izdao 19. novembra 1992.). VRS je proširila granice Republike Srpske tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]].{{Potreban citat}} Do 1993. godine Republika Srpska je kontrolisala većinski dio (~70%) teritorije Republike Bosne i Hercegovine, te konačnim sporazumom ([[Dejtonski sporazum]]) 1995. godine, Republici Srpskoj pripalo je 49% teritorije. U godinama 1993. i 1994. [[Vlada Republike Srpske|vlasti Republike Srpske]] htjele su da stvore Ujedinjenu srpsku državu. === Ratni zločini === Od početka rata VRS ([[Vojska Republike Srpske]]) i političko rukovodstvo Republike Srpske optuženi su za [[Ratni zločin|ratne zločine]], [[Zločin protiv čovječnosti|zločine protiv čovječnosti]], [[genocid]], [[etničko čišćenje]] nesrpskog stanovništva, stvaranje i vođenje [[Logor|koncentracionih logora]] i uništavanjem [[Kultura Bosne i Hercegovine|bosanskohercegovačke kulturne]] i [[Historija Bosne i Hercegovine|historijske baštine]]. Nezavisni promatrači uglavnom se slažu da su se desila i [[Silovanja u ratu u Bosni i Hercegovini|mnoga silovanja]] i drugi [[ratni zločin]]i od strane VRS.{{Potreban citat}}  Njihove žrtve su bili prvenstveno [[Bošnjaci]], ali i [[Hrvati]].<ref name="Kressel20022">{{Cite book|last=Kressel|first=Neil Jeffrey|title=Mass Hate: Global Rise to Genocide and Terror|url=https://archive.org/details/masshateglobalri0000kres|publisher=Westview Press|year=2002|isbn=0-8133-3951-0|page=[https://archive.org/details/masshateglobalri0000kres/page/15 15]}}</ref> Visoko klasificirani izvještaj [[Centralna obavještajna agencija|CIA-e,]] koji je procurio u štampu, otkrio je da srpsko rukovodstvo prvo započelo sa sistematskim zločinima, da su izvršili 90% ratnih zločina i bili jedina strana koja je sistemski pokušavala "ukloniti sve tragove drugih etničkih grupa iz svojih teritorija".<ref name="Kressel20022"/><ref>{{Cite news|last=Cohen|first=Roger|title=C.I.A. Report on Bosnia Blames Serbs for 90% of the War Crimes|url=https://www.nytimes.com/1995/03/09/world/cia-report-on-bosnia-blames-serbs-for-90-of-the-war-crimes.html?sec=&spon=&pagewanted=all|work=The New York Times|date=9. 3. 1995}}</ref><ref>{{Cite book|last=Thomas Cushman|first=Thomas Cushman|title=This Time We Knew: Western Responses to Genocide in Bosnia|url=https://archive.org/details/thistimeweknewwe00cush_0|publisher=New York University Press|year=1996|isbn=0-8147-1535-4|pages=[https://archive.org/details/thistimeweknewwe00cush_0/page/94 94]}}</ref> Najteže od tih krivičnih djela bio je [[genocid u Srebrenici]] 1995. godine, gdje je sistematski pogubljeno preko 8.000 [[Bošnjaci|bošnjačkih]] muškaraca i dječaka, te duga vojna [[opsada Sarajeva]] koja je rezultirala sa 12.000 civilnih žrtava. [[Etničko čišćenje]] nesrpskog stanovništva bilo je posebno uobičajeno na teritorijama regije [[Bosanska krajina|Bosanske Krajine]] i doline rijeke [[Drina|Drine.]] U mnogim slučajevima postupak se vodio putem dobro organizirane i efikasne birokratije koju su uspostavile vlasti, kao što je slučaj u [[Banja Luka|Banja Luci]]. Ti i drugi slučajevi etničkog čišćenja dramatično su promijenili demografsku sliku Republike Srpske i Bosne i Hercegovine. Mnogi zvaničnici Republike Srpske također su optuženi za stvaranje i upravljanje zatočeničkim logorima, posebno [[Koncentracijski logor Omarska|Omarska]], [[Logor Manjača|Manjača]], [[Koncentracijski logor Keraterm|Keraterm]], [[Koncentracijski logor Uzamnica|Uzamnica]] i [[Koncentracijski logor Trnopolje|Trnopolje]], u kojima su bile zatočene hiljade ljudi. [[Duško Tadić]], bivši lider [[Srpska demokratska stranka|SDS]]-a u [[Kozarac|Kozarcu]] i bivši pripadnik paravojnih snaga podržavajući napad na [[Prijedor]][[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|, MKSJ]] je proglasio krivim za [[Zločini protiv čovječnosti|zločine protiv čovječnosti]], teška kršenja [[Ženevska konvencija|Ženevskih konvencija]] i kršenja ratnih običaja u [[Koncentracijski logor Omarska|logorima Omarska]], [[Koncentracijski logor Trnopolje|Trnopolje]] i [[Koncentracijski logor Keraterm|Keraterm]].<ref>{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/tadic/tjug/en/tad-sj970714e.pdf|title=Prosecutor v. Duško Tadić – Judgement|date=14. 7. 1997|publisher=International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia}}</ref> U Omarskoj potvrđeno je oko 500 smrtnih slučajeva povezanih sa ovim pritvorskim objektima. Prema nalazima Državne komisije za dokumentaciju ratnih zločina na teritoriji Bosne i Hercegovine, VRS i drugi neidentifikovani pojedinci iz Republike Srpske tokom rata u BiH uništili su 789 džamija što je 68,67% od ukupnog broja.<ref>{{Cite web|url=http://www.alumniconnections.com/harvard/alumni/images/from_the_ashes.pdf|title=From the Ashes: The Past and Future of Bosnia's Cultural Heritage|last=Riedlmayer|first=András J.|publisher=Harvard University|access-date=23. 6. 2021|archive-date=18. 7. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160718040221/http://www.alumniconnections.com/harvard/alumni/images/from_the_ashes.pdf|url-status=dead}}</ref> Mnoge [[Spisak džamija u Bosni i Hercegovini|uništene džamije]] klasifikovane su kao [[Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine|bosanskohercegovački nacionalni spomenik]], a neke građene između 15. i 17. vijeka, bile su na popisu [[UNESCO]]-a kao spomenici svjetske baštine. Mnoge katoličke crkve na istoj teritoriji također su uništene ili oštećene, posebno tokom 1995. Pored [[Sveto|svetih]] spomenika, vojska RS-a, poput [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Nacionalne i univerzitetske biblioteke Bosne i Hercegovine]], teško su oštetile ili uništile i mnoge svjetovne spomenike. Biblioteka je zapaljena granatiranjem sa položaja VRS oko [[Sarajevo|Sarajeva]] tokom [[Opsada Sarajeva|opsade]] 1992. godine.{{Multiple image|align=right|direction=horizontal|image1=Evstafiev-Radovan Karadzic 3MAR94.jpg|width1=157|image2=Evstafiev-ratko-mladic-1993-w.jpg|width2=150|footer=[[Radovan Karadžić]] (lijevo), bivši i prvi [[predsjednik Republike Srpske]], i [[Ratko Mladić]] (desno), bivši [[general]] [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]], osuđeni su za [[genocid]], [[ratni zločin|ratne zločine]] i [[zločini protiv čovječnosti|zločine protiv čovječnosti]] na doživotnu kaznu zatvora.}} Iako pojedinci odgovorni za uništavanje nacionalne baštine još nisu pronađeni, niti su podignute optužnice, [[Međunarodni sud pravde|međunarodne agencije za ljudska prava]] naveliko su izvještavale da su ''"vlasti srpskog naroda u BiH izdale naredbe ili organizirale ili odobrile napore da unište bošnjačke i hrvatske kulturne i vjerske institucije"''.<ref>{{Cite journal|date=juni 1994|title=War Crimes in Bosnia-Hercegovina: U.N. Cease-Fire Won't Help Banja Luka|url=https://www.hrw.org/reports/1994/bosnia2/|journal=Human Rights Watch|volume=6|issue=8|access-date=23. 6. 2021|archive-date=29. 1. 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20020129105940/https://www.hrw.org/reports/1994/bosnia2/|url-status=dead}}</ref> U drugim slučajevima, poput slučaja [[Ferhat-pašina džamija|Ferhadije džamije]] utvrđeno je da su: ''"Vlasti Banja Luke aktivno su se bavile ili su barem pasivno tolerirale diskriminaciju Muslimana na osnovu njihovog vjerskog i etničkog porijekla."'' i da ''"[...] srpska vlada [Republika Srpska] nije ispunila svoju obavezu prema Sporazumu o ljudskim pravima da poštuje i osigura pravo na slobodu vjeroispovijesti bez diskriminacije."'' <ref>{{Cite journal|last=Dakin|first=Brett|year=2002|title=The Islamic Community in Bosnia and Herzegovina v. The Republika Srpska: Human Rights in a Multi-Ethnic Bosnia|url=http://www.law.harvard.edu/students/orgs/hrj/iss15/dakin.shtml|journal=Harvard Human Rights Journal|volume=15}}</ref> Lokalni sudija presudio je da vlasti grada [[Banja Luka|Banja Luke]] pod kontrolom Srba moraju platiti 42 miliona dolara svojoj islamskoj zajednici za 16 lokalnih džamija uništenih tokom rata od 1992. do 1995. godine.<ref name="bbc">{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7902929.stm|work=BBC News|title=Serbs ordered to pay for mosques|date=20. 2. 2009}}</ref>{{Quote box|quote=Tužilaštvo je dokazalo da je u [[Srebrenica|Srebrenici]] počinjen [[genocid]] i da je za to lično odgovoran [[general]] [[Radislav Krstić]].|source=[[Olga Kavran]], zamjenik koordinatora, [[MKSJ]] Outreach Programa<ref>{{cite web |url=http://www.icty.org/sid/10168 |title=Bridging the Gap in Srebrenica, Bosnia and Herzegovina |publisher=[[ICTY]] |access-date=20. 4. 2010}}</ref>|width=17%|align=left}}Godine 1993., [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija]] stvorilo je u [[Den Haag|Haagu]] [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju]] (ICTY) s ciljem privođenja odgovornih osoba za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava na teritoriji bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]] od 1991. godine. [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Haški sud]] je 24. jula 1995. podigao optužnicu protiv [[Radovan Karadžić|Radovana Karadžića]] <ref name="ICTYkaradzic2009">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/karadzic/ind/en/090218.pdf|title=Prosecutor v. Radovan Karadžić – Third Amended Indictment|date=27. 2. 2009|publisher=United Nations [[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]}}</ref> i [[Ratko Mladić|Ratka Mladića]] <ref name="ICTYmladic20022">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/mladic/ind/en/mla-ai021010e.pdf|title=Prosecutor v. Ratko Mladic – Amended Indictment|date=2. 8. 2001|publisher=United Nations [[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]}}</ref> zbog optužbi za genocid i zločine protiv čovječnosti; dana 14. novembra 1995., obojica su ponovo optuženi po optužbama specifičnim za [[genocid u Srebrenici]]. Haški tribunal je 2. augusta 2001. godine [[general]]-[[major]]a [[Radislav Krstić|Radislava Krstića]], zapovjednika Drinskog korpusa VRS-a u to vrijeme odgovornog za genocid u Srebrenici, proglasio krivim za genocid.<ref name="ICTYkaradzic2009" /> Mnoge druge političke lidere Republike Srpske i oficire VRS-a Haški sud je optužio, sudio i osudio za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti počinjene tokom [[Historija Bosne i Hercegovine|rata u BiH]] od 1992. do 1995. godine. Godine 1993., [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija]] stvorilo je u [[Den Haag|Haagu]] [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju]] (ICTY) s ciljem privođenja odgovornih osoba za teška kršenja međunarodnog humanitarnog prava na teritoriji bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]] od 1991. godine. [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Haški sud]] je 24. jula 1995. podigao optužnicu protiv [[Radovan Karadžić|Radovana Karadžića]] <ref name="ICTYkaradzic20092">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/karadzic/ind/en/090218.pdf|title=Prosecutor v. Radovan Karadžić – Third Amended Indictment|date=27. 2. 2009|publisher=United Nations [[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]}}</ref> i [[Ratko Mladić|Ratka Mladića]] <ref name="ICTYmladic20023">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/mladic/ind/en/mla-ai021010e.pdf|title=Prosecutor v. Ratko Mladic – Amended Indictment|date=2. 8. 2001|publisher=United Nations [[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]}}</ref> zbog optužbi za genocid i zločine protiv čovječnosti; dana 14. novembra 1995., obojica su ponovo optuženi po optužbama specifičnim za [[genocid u Srebrenici]]. Haški tribunal je 2. augusta 2001. godine [[general]]-[[major]]a [[Radislav Krstić|Radislava Krstića]], zapovjednika Drinskog korpusa VRS-a u to vrijeme odgovornog za genocid u Srebrenici, proglasio krivim za genocid.<ref name="ICTYkaradzic20092" /> Mnoge druge političke lidere Republike Srpske i oficire VRS-a Haški sud je optužio, sudio i osudio za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti počinjene tokom [[Historija Bosne i Hercegovine|rata u BiH]] od 1992. do 1995. godine.[[Datoteka:Serbia_in_the_Yugoslav_Wars.png|desno|mini|300x300piksel|Teritoriji pod kontrolom [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] i [[Srpska vojska Krajine|Vojske Srpske Krajine]]]]Godine 2006. objavljen je spisak od gotovo 28.000 osoba koje su, prema navodima vlasti Republike Srpske, bile uključene samo u [[Genocid u Srebrenici|genocidu u Srebrenici;]] 892 navodno odgovornih i dalje su na funkcijama u lokalnoj vladi Republike Srpske.<ref>{{Cite news|title=Srebrenica Suspects Revealed|url=http://www.iwpr.net/report-news/srebrenica-suspects-revealed|work=Institute for War & Peace Reporting|date=25. 8. 2006|access-date=23. 6. 2021|archive-date=16. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140416132527/http://iwpr.net/report-news/srebrenica-suspects-revealed|url-status=dead}}</ref> Uhićenja i suđenja svim osumnjičenima za ratne zločine su u toku, a planirano je da se njihova suđenja održe u novoosnovanom Tribunalu za ratne zločine u BiH. Očekuje se da će suđenja svim osumnjičenim za ratne zločine trajati godinama koje dolaze. Dva dana nakon što su međunarodne sudije u Haagu presudile da su određene srpske snage počinile [[genocid]] na preko 8.000 Bošnjaka u [[Srebrenica|Srebrenici]] 1995. godine ''"Vlada Republike Srpske izrazila je duboko žaljenje zbog zločina počinjenih nad nesrbima i osudila sve osobe koje su učestvovale u tim zločinima tokom građanskog rata u Bosni"'', navodi se u saopćenju.<ref>{{Cite news|last=Wood|first=Nicholas|title=Serbs Apologize To War Victims|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9507E1D61F3EF932A35750C0A9619C8B63|work=The New York Times|date=1. 3. 2007}}</ref> === Kontroverze === {{Glavni|Egzodus Srba iz Sarajeva}}Razni navodi iznošeni su od 2001. godine u pogledu nivoa [[Etničko čišćenje|etničkog čišćenja]] i ubijanja srpskih civila u regijama pod kontrolom bošnjačke vlade i [[De facto|''de'' facto]] hrvatske vlade [[Hrvatska Republika Herceg-Bosna|Herceg-Bosne]] tokom rata. U tim se navodima tvrdi da su bošnjačke i hrvatske vlasti ubijale srpske civile, uključujući i Srbe koji žive u Sarajevu, te da su vlasti Republike Srpske djelovale kao odgovor na te navodne zločine.{{Potreban citat}} Ubistva su izvršena tokom prvih mjeseci [[Opsada Sarajeva|opsade Sarajeva]], u momentima kada su razne kriminalne grupe djelovale po gradu. Mnogi od tih grupa postali su i pripadnici redovnih snaga, kao što je [[Mušan Topalović]], komandant 10. brdske brigade Armije Bosne i Hercegovine. On je ubijen povodom pokušaja hapšenja u drugoj polovini 1993. godine nakon što je osumnjičen za [[ubistva na Kazanima]]. Kao rezultat [[Operacija "Oluja"|operacije "Oluja"]], gotovo 200.000 Srba izbjeglo je iz [[Hrvatska|Hrvatske]] i velik dio njih je utočište pronašao na teritoriju pod [[Republika Srpska|Republike Srpske]]. [[Dejtonski sporazum|Dejtonskim sporazumom]], Federaciji Bosne i Hercegovine za stolom pripale su općine i naselja koja su bila pod kontrolom Vojske Republike Srpske, kao što su općine [[Ilijaš]], [[Ilidža]], [[Vogošća]], [[Hadžići]], [[Visoko|visočko]] naselje [[Čekrčići]], sarajevska naselja [[Grbavica (Sarajevo)|Grbavica]], Rajlovac, [[Mrkovići]], [[Nahorevo]]. Veliki broj Srba odlučio da masovno napusti dijelove koji su pripali Federaciji Bosne i Hercegovine. [[Egzodus Srba iz Sarajeva|Egzodus]] će trajati od 17. februara do 19. marta 1996.<ref>{{Cite web|url=http://srbiubih.com/2016/02/22/zimska-golgota-sarajevskih-srba/|title=ЗИМСКА ГОЛГОТА САРАЈЕВСКИХ СРБА - СРБИ У БИХ|date=15. 9. 2017|website=web.archive.org|access-date=24. 6. 2021|archive-date=15. 9. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170915121842/http://srbiubih.com/2016/02/22/zimska-golgota-sarajevskih-srba/|url-status=bot: unknown}}</ref> Razne međunarodne i državne agencije izvijestile su da je većina Srba ubijenih u Sarajevu ubijena od i sa položaja VRS-a koji su okruživali Sarajevo i ubrojani su u ukupne žrtve od 12.000 civila. Takvi izvještaji potkrijepljeni su forenzičkim analizama i medicinskom dokumentacijom koja se vodila u sarajevskim bolnicama.  Nije podignuta optužnica pred [[MKSJ]]-om ili bilo kojom drugom pravnom agencijom koja bi razmatrala zahtjeve vlade Republike Srpske. S druge strane, [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|MKSJ]] je proglasio krivim [[Stanislav Galić|Stanislava Galića]], zapovjednika snaga VRS-a odgovornih za [[Opsada Sarajeva|opsadu Sarajeva]].<ref>{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/galic/acjug/en/gal-acjud061130.pdf|title=Prosecutor v. Stanislav Galić Judgement|date=30. 11. 2006|publisher=International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia}}</ref>[[Datoteka:Bih_dayton_sh.png|desno|mini|200x200piksel|Granice Republike Srpske nakon [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]].]] [[Datoteka:Map_Bih_entities.png|desno|mini|200x200piksel|Granice Republike Srpske nakon formiranja [[Brčko Distrikt|Brčko distrikta]].]] === Posljedice === ==== Izbjeglice ==== Mnogi Srbi iz [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] preselili su se u Republiku Srpsku i Srbiju. Značajno je da je [[Egzodus sarajevskih Srba|većina Srba napustila Sarajevo]]. ==== Reforme ==== Nakon rata, vlasti Republike Srpske donijele su brojne zakone pod pokroviteljstvom međunarodne zajednice koja je djelovala putem [[Ured visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu|Ureda visokog predstavnika]] (OHR). Mnogi zakoni bavili su se pitanjima i posljedicama rata i poslužili su za saniranje nekih stvorenih problema, poput poništavanja ugovora kojem su zahtijevali da nesrpsko stanovništvo "dobrovoljno" preda svoja imanja Republici Srpskoj, uključujući nekretnine i preduzeća preduzeta tokom rata. Mnoge ustavne promjene također su napravljene kako bi se društveni karakter Republike Srpske promijenio iz [[Monoetničnost|jednonacionalnog]] u multietnički entitet i na taj način uključio [[Bošnjaci|Bošnjake]] i [[Hrvati u Bosni i Hercegovini|Hrvate]] kao konstitutivni narod Republike Srpske. Neka imena gradova i naselja koja su tokom rata promijenile vlasti vraćena su nazad. Većina promjena učinjena je kako bi se povukli učinci [[Etničko čišćenje|etničkog čišćenja]] i omogućio [[Izbjeglice|povratak izbjeglicama]], ali i kao odgovor na brojne izvještaje o kršenjima ljudskih prava koji su se događali u entitetu.<ref>{{Cite web|url=https://www.amnesty.org/en/documents/eur63/013/2001/en/|title=Violence against minorities in Republika Srpska must stop|date=11. 10. 2001|publisher=Amnesty International}}</ref> Većina promjena imala je vrlo malo utjecaja na povratak više od milion izbjeglica. Zastrašivanje povratnika bili su prilično uobičajene i povremeno eskalirali u nasilne nemire kao u slučaju nereda tokom početka obnavljanja [[Ferhat-pašina džamija|Ferhadije]] u [[Banja Luka|Banjoj Luci]] 2001.<ref>{{Cite news|last=McMahon|first=Robert|title=UN: Officials Alarmed By Mob Violence in Bosnia|url=http://www.rferl.org/content/Article/1096387.html|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|date=9. 5. 2001}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/bosnia/1329554/Serb-mob-attacks-Muslims.html|work=The Daily Telegraph|location=London|title=Serb mob attacks Muslims|first=Julius|last=Strauss|date=8. 5. 2001|access-date=30. 3. 2010}}</ref><ref>{{Cite news|date=8. 5. 2001|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1318283.stm|title=UN condemns Serb 'sickness'|work=BBC}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2001/05/08/world/bosnian-serb-crowd-beats-muslims-at-mosque-rebuilding.html|work=The New York Times|title=Bosnian Serb Crowd Beats Muslims at Mosque Rebuilding|date=8. 5. 2001|access-date=30. 3. 2010}}</ref> ==== Izvještaj o Srebrenici ==== U septembru 2002. godine, Ured za odnose s MKSJ-om Republike Srpske izdao je "[[Izvještaj o slučaju Srebrenica]]". Dokument, čiji je autor [[Darko Trifunović]], podržali su mnogi vodeći srpski političari. Zaključeno je da je 1.800 vojnika Armije RBiH poginulo tokom sukoba, a još 100 ih je preminulo od iscrpljenosti. "''Broj muslimanskih vojnika koje su Srbi ubili iz lične osvete ili nepoznavanja međunarodnog prava je vjerovatno oko 100. (...) Važno je otkriti imena počinilaca kako bi se tačno i nedvosmisleno utvrdilo jesu li to izolirani slučajevi ili ne."''<ref>[http://www.slobodan-milosevic.org/documents/srebrenica.pdf Report about Case Srebrenica] – Banja Luka, 2002</ref> [[Međunarodna krizna grupa]] i [[Ujedinjene nacije]] osudile su manipulaciju njihovim izjavama u ovom izvještaju.<ref>[http://www.time.com/time/health/article/0,8599,349957,00.html Imaginary Massacres?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080511010329/http://www.time.com/time/health/article/0,8599,349957,00.html |date=11. 5. 2008 }}, ''TIME Magazine'', 11 September 2002</ref> Godine 2004, [[Ured visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu|visoki predstavnik]] [[Paddy Ashdown]] naredio je [[Vlada Republike Srpske|Vladi Republike Srpske]] da formira komitet za istragu događaja. Komitet je u oktobru 2004. objavio izvještaj s 8.731 potvrđenim imenima nestalih i umrlih osoba iz Srebrenice: 7.793 između 10. i 19. jula 1995., a nakon toga još 938 osoba.{{Potreban citat}} Nalazi odbora i dalje su uglavnom osporeni od strane srpskih nacionalista, koji tvrde da je visoki predstavnik na njih vršio snažni pritisak, s obzirom na to da je raniji izvještaj vlade RS-a koji je oslobađao Srbe odbačen. Ipak, [[Dragan Čavić]], predsjednik [[Republika Srpska|Republike Srpske]], u televizijskom obraćanju priznao je da su srpske snage ubile nekoliko hiljada civila kršeći [[međunarodno pravo]] i ustvrdio da je Srebrenica mračno poglavlje u srpskoj historiji.<ref>{{Cite news|url=http://www.vreme.com/cms/view.php?id=384060|title=Otvaranje najmračnije stranice|publisher=[[Vreme]]|first=Tanja|last=Topić|date=1. 7. 2004|language=sr|access-date=23. 6. 2021|archive-date=29. 2. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120229163349/http://www.vreme.com/cms/view.php?id=384060|url-status=dead}}</ref> Vlada Republike Srpske izdala je 10. novembra 2004. godine zvanično izvinjenje. Izjava je uslijedila nakon što je vlada pregledala izvještaj odbora za Srebrenicu. "''Izvještaj jasno pokazuje da su na području Srebrenice počinjeni ogromni zločini u julu 1995.'' ''Vlada srpskog naroda dijeli bol porodica srebreničkih žrtava, zaista nam je žao i izvinjava se zbog tragedije."'', izjavila je vlada RS-a.<ref>{{Cite news|title=Bosnian Serbs issue apology for massacre|url=http://www.bosnia.org.uk/bosrep/report_format.cfm?articleid=1147&reportid=166|agency=Associated Press|date=11. 11. 2004|access-date=23. 6. 2021|archive-date=7. 6. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110607144917/http://www.bosnia.org.uk/bosrep/report_format.cfm?articleid=1147&reportid=166|url-status=dead}}</ref> U aprilu 2010. vladajuće stranake iz Republike Srpske odbacile su rezoluciju kojom se osuđuju zločini počinjeni u Srebrenici.<ref>{{Cite news|title=Bosnia Lawmakers Reject Srebrenica Resolution|url=http://www.balkaninsight.com/en/main/news/27175/|work=Balkan Investigative Reporting Network|date=8. 4. 2010}}</ref> U aprilu 2010. godine, [[Milorad Dodik]], [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|premijer Republike Srpske]], pokrenuo je reviziju izvještaja iz 2004. godine rekavši da je broj ubijenih preuveličan i da je izvještajem manipulirao bivši mirovni izaslanik.<ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/idUSLDE63K0E2|title=Envoy slams Bosnia Serbs for questioning Srebrenica|publisher=Reuters|date=21. 4. 2010|access-date=21. 4. 2010}}</ref> [[Ured visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu|Ured visokog predstavnika]] odgovorio je i izjavio da: ''"Vlada Republike Srpske trebala bi preispitati svoje zaključke i prilagoditi se činjenicama i zakonskim zahtjevima i ponašati se u skladu s tim, umjesto da nanosi emocionalnu bol žrtvama, historiju mučenja i ocrniti javni imidž zemlje"''.<ref>{{Cite news|url=http://www.ohr.int/ohr-dept/presso/pressr/default.asp?content_id=44835|title=RS Government Special Session A Distasteful Attempt to Question Genocide|publisher=OHR|date=21. 4. 2010|access-date=21. 4. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20150318084354/http://www.ohr.int/ohr-dept/presso/pressr/default.asp?content_id=44835|archive-date=18. 3. 2015}}</ref> == Vojska == {{Glavni|Vojska Republike Srpske|Ministarstvo odbrane Republike Srpske|Oružane snage Bosne i Hercegovine}}Od 1. decembra 2005. nakon reforme [[Ministarstvo odbrane Bosne i Hercegovine|odbrane]] u Bosni i Hercegovini, [[Vojska Republike Srpske]] prestaje postojati i biva integrisana u sastav [[Oružane snage Bosne i Hercegovine|Oružanih snaga Bosne i Hercegovine]], te nastavlja tradiciju kroz Srpski puk u OS BiH. == Ekonomija == {{Glavni|Dinar Republike Srpske|Konvertibilna marka#Republika Srpska}}[[Dinar Republike Srpske]] bio je zvanična novčana jedinica Republike Srpske od 1992. do 1994., a izdavala ga je [[Narodna banka Republike Srpske]]. Godine 1994. zbog hiperinflacije Republika Srpska je koristila [[Jugoslavenski dinar|jugoslavensku valutu]] (prvo takozvani „Avramovićev dinar“ 1. januara 1994, a zatim „novi dinar SR Jugoslavije“ 24. januara 1994) sve do 1998, kada je u upotrebu ušla [[konvertibilna marka]]. [[Centralna banka Bosne i Hercegovine]] izdaje novčanice sa različitim dizajnom za entitete, osim najvećeg apoena tj. novčanice od 200 KM. Na apoenima za Republiku Srpsku natpisi se štampaju prvo [[Ćirilica|ćirilicom]], a zatim [[Latinica|latinicom]]. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://www.economist.com/surveys/displaystory.cfm?story_id=602361 Nesigurni mir], [[The Economist]], 22. januar 1998. [[Kategorija:Politička historija Republike Srpske]] [[Kategorija:Rat u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1995.]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] [[Kategorija:Srpski nacionalizam u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Historija SR Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1993. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1994. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1995. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Politika SFRJ]] [[Kategorija:Administrativna podjela Jugoslavije]] [[Kategorija:Administrativna podjela Bosne i Hercegovine]] iou2jurt4a74cn6qqmo2v8l9020jse8 14 484647 3732055 3373208 2025-07-02T07:52:59Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2010.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2010.]]: Standardizacija 3373208 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|201|0|1999|2020}} itto4ft6kf3nlcfv6gozbkchujskxtm 3732088 3732055 2025-07-02T07:57:33Z Panasko 146730 3732088 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 2010}} {{BivšeDržave|201|0|1999|2020}} ky54d36oynau38mvnvuu65lovetbxzl 0 490046 3731856 3407653 2025-07-02T00:22:10Z KWiki 9400 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1261.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1261.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731856 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Arcah | izvorno_ime = Արցախի թագավորություն | genitiv = Kraljevine Arcah | razdoblje = 1000 — 1261 | država_prije1 = Bagratunska Armenija | država_prije_zastava1 = Bagratuni flag.svg | država_poslije1 = Kneževina Kachen | država_poslije_zastava1 = Armenian Flag Khachen.png | zastava = Armenian Flag Khachen.png | karta = Caucasus 1000 map de.png | glavni_grad = Khachen, Haterk, Vaykunik | službeni_jezik = [[Armenski jezik|armenski]] | etničke_grupe = [[Armenci]] | državno_uređenje = [[Monarhija]] | vrsta_vlasti = [[Kralj]] | nezavisnost = 1000. | datum osnivanja = [[Osnivanje]] }} '''Kraljevina Arcah''' ({{Jez-hy|Արցախի թագավորություն}} ) bila je [[Srednji vijek|srednjovjekovno]] [[Armeni|armensko]] kraljevstvo na teritoriji provincija [[Syunik (historijska pokrajina)|Syunik]] i [[Arcah (historijska pokrajina)|Arcah]], kantona [[Gardman]] u provinciji [[Utik (provincija)|Utik]], kantona [[Mazaz]] i [[Varazhnunik]] u provinciji [[Ayrarat]].<ref name="Atlas">{{Cite book|last=Hewsen|first=Robert H|title=Armenia: A Historical Atlas|publisher=University of Chicago Press|year=2001|isbn=0-226-33228-4|location=Chicago|pages=118–121|author-link=Robert Hewsen}}</ref> Nastao je nakon pada [[Bagratidna Armenija|Aniskog kraljevstva Bagratida]]. Nakon njegovog pada, na malom dijelu ovih teritorija uspostavljena je kneževina Khachen . Moderni izvori spominju ga kao '''[[Kneževina Khachen|Khachen]]'''. Međutim, pošto je oblast Khachena za vrijeme vladavine princa Hassana Jalala uključivala cijelu teritoriju moderne [[Republika Gorski Karabah|Republike Nagorno Karabah]] plus mnoge susjedne zemlje na zapadu, jugu i sjeveru, ova kraljevina se često nazivala Kraljevina Arcah.<ref>Hewsen, Robert H. “The Kingdom of Artsakh,” in T. Samuelian & M. Stone, eds. Medieval Armenian Culture. Chico, CA, 1983</ref> Kraljevska <ref>Hewsen, Robert H. “The Kingdom of Artsakh,” p. 47</ref> kuća Khachen bila je kadetska grana drevne dinastije Syunid i nazvana je Khachen, po svom glavnom uporištu. Hassan Jalal vodi svoje porijeklo do armenske dinastije Aranšahik, porodice koja je prethodila uspostavljanju Partskih Arsakida u regiji.<ref>{{Cite book|last=Ulubabyan|first=Bagrat|title=Խաչենի իշխանությունը, X-XVI դարերում <nowiki>[The Principality of Khachen, From the Tenth to Sixteenth centuries]</nowiki>|publisher=Armenian Academy of Sciences|year=1975|location=Yerevan|pages=56–59|language=hy}}</ref> == Historija == Od 885. nadalje, nakon što je zemlja izašla iz jarma arapskog kalifata, postojala je ujedinjena armenska država pod krunom dinastije [[Bagrat]], poznata kao Anisovo kraljevstvo. Zbog teške geopolitičke situacije na [[Kavkaz (regija)|Kavkazu]], kraljevina još dugo neće postojati. Osim budućeg pritiska Vizantije i arapskog kalifata, nije bilo stabilnosti u samoj zemlji, jer su i sami ambiciozni armenski plemići željeli kraljevsku vlast. Zbog toga je 908. godine osnovano armensko kraljevstvo [[Vaspurakan]], čime je započeo kolaps ujedinjene države. Uslijedilo je stvaranje Karsa 963. godine, Tašir-Dzorageta 978. godine, Syunika 987. godine i kraljevine Arcah 1000. godine. Budući da je u vrijeme svog stvaranja kraljevstvo uključivalo samo modernu stranu Khachen i Arcah, prvobitno se jednostavno zvalo Khachen. Međutim, za vrijeme vladavine njegovog prvog princa, Hassana Jalala, kraljevstvo se proširilo i osvojilo susjedne teritorije. Pošto je već pokrivao čitav region Arcah, kasnije je nazvan Kraljevina Arcah.<ref>{{Cite journal|date=1. 10. 1985|title=Thomas J. Samuelian and Michael E. Stone, eds., Medieval Armenian Culture. (University of Pennsylvania Armenian Texts and Studies, 6.) Chico, Calif.: Scholars Press, 1984. Pp. xvi, 468. $23.50 (cloth); $15.75 (paper).|url=http://dx.doi.org/10.1017/s0038713400185689|journal=Speculum|volume=60|issue=04|pages=1061–1062|doi=10.1017/s0038713400185689|issn=0038-7134}}</ref> Treba napomenuti da su novostvorena armenska kraljevstva bila u vazalnom odnosu s Bagratidima, ali je njihovo prisustvo kao zasebnih kraljevstava oslabilo jedinstvo [[Armeni|armena]], čime su koristili njihove komšije. Konačno, 1045. godine, [[Bizantijsko Carstvo]] je iskoristilo situaciju i konačno osvojilo Anisovo kraljevstvo. Nakon toga, Arcah je ojačao i počeo da se bori za prevlast između armenskih kraljevstava. Ubrzo je uključila ne samo samu regiju Arcah, već i čitave provincije Syunik, Utik, Gardman, Ayrarat i Maizaz.<ref>{{Citation|title=Armenia : a historical atlas|url=https://www.worldcat.org/oclc/42027370|publisher=University of Chicago Press|date=2001|access-date=5. 4. 2022|isbn=0-226-33228-4|first=Christopher C.|last=Salvatico}}</ref> Kraljevinom Arcah vladao je ogranak drevne armenske plemićke porodice, [[suniti]], poznati kao dinastija Khachen<ref>{{Citation|title=Caucasian Countries|url=http://dx.doi.org/10.1002/9781118318140.wbra0303|publisher=John Wiley & Sons, Ltd|date=4. 3. 2015|access-date=5. 4. 2022|pages=122–276|first=ROBERT H.|last=HEWSEN}}</ref>, zbog njihove glavne dominacije. Ipak, Hassan Jalala se smatrao potomkom armenske dinastije Aranšahik, koja je vladala armenijom do pojave Partskih Aršakida.<ref>{{Cite journal|last=Hovsepyan|first=L.M.|last2=Kazaryan|first2=G.S.|last3=Zanginyan|first3=H.V.|last4=Zakaryan|first4=G.V.|last5=Grigoryan|first5=R.M.|last6=Sarkisyan|first6=N.K.|date=2016|title=EFFECT OF LITHIUM SALT OF TAURINE AT EXPERIMENTAL PARKINSON'S DISEASЕ|url=http://dx.doi.org/10.19112/2413-6174-2016-17-3-25-29|journal=Trace Elements in Medicine (Moscow)|volume=17|issue=3|pages=25–29|doi=10.19112/2413-6174-2016-17-3-25-29|issn=1607-9957}}</ref> Arcah je bio nezavisan skoro jedan vijek, ali je od 13. vijeka postao vazal [[Kraljevina Gruzija|Kraljevine Gruzije]], a potom i [[Mongolsko Carstvo|Mongolskog Carstva]].<ref>{{Cite journal|last=HEWSEN|first=R.H.|date=1. 1. 1989|title=Introduction to Armenian Historical Geography IV: TheVitaxatesof Arsacid Armenia|url=http://dx.doi.org/10.2143/rea.21.0.2017201|journal=Revue des Études Arméniennes|volume=21|issue=0|pages=271–319|doi=10.2143/rea.21.0.2017201|issn=0080-2549}}</ref> Nakon atentata na Hasana Jalala (1214-1261), Arcah je izgubio svoje kraljevstvo i postao dio Ilkhanata. Na malom dijelu njenih teritorija uspostavljena je dinastija Khachen, koja je postojala do 17. vijeka, a zamijenjena je sa pet kraljevina Karabaha. Proces formiranja melika u Arcahu započeo je u 16. vijeku. Na kraju je formirano ukupno pet takvih milicija: Khachen (predvođen Hasan-Jalaliansima), Gulistan (predvođen Beglarijancima), Izraelci (predvođen Jraberdijanima), Didzak (predvođen Avancima) i Varand (predvođen Šahnazarijancima). Ove relikvije su kasnije preimenovane u Arcah i u isto vreme preimenovane u relikvije Karabaha.<ref name="Atlas"/> == Reference == {{Refspisak}} == Literatura == * [[Robert H. Hewsen]] . "Kraljevstvo Arc'ax" u ''srednjovjekovnoj armenskoj kulturi (armenski tekstovi i studije Univerziteta u Pensilvaniji)'' . Thomas J. Samuelian i Michael E. Stone (ur. ) Chico, Kalifornija: Scholars Press, 1984.{{ISBN|0-89130-642-0}} [[Kategorija:Bivša kraljevstva]] [[Kategorija:Historija Armenije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1000.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1261.]] 28vvfhbl7w3iqi3zhrvoy01edzqz51m 0 490537 3731927 3714494 2025-07-02T07:27:00Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1915.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1915.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731927 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Dalmacija | izvorno_ime = Kraljevina Dalmacija | genitiv = Kraljevine Dalmacije | razdoblje = 1815–1918 | država_prije1 = | država_prije_zastava1 = | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = Flag of Austria-Hungary 1869-1918.svg | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = | država_poslije_zastava1 = | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Flag of the Kingdom of Dalmatia.svg | grb = Coat of arms of Dalmatia 1495.svg | uzrečica = | himna = ''[[Carevka]] ([[Gott erhalte Franz den Kaiser]])'' | karta = Kingdom of Dalmatia.jpg | glavni_grad = [[Zadar]] | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[hrvatski]], [[njemački]], [[talijanski]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = [[Monarhija]] | vrsta_vlasti = Namjesnik | godina_prve_vlasti = 1815.-1831. | vladar_prva_vlast = Franjo Tomašić (prvi) | godina_druge_vlasti = 1911.-1918. | vladar_druga_vlast = Mario Attems (zadnji) | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = Austro-ugarska kruna | vremenska_zona = UTC+1 | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | komentar = }}'''Kraljevina Dalmacija''' bila je to austrijska krunska zemlja u [[Austrijsko Carstvo|Austrijskom Carstvu]] (1815-1867) i [[Austro-Ugarska monarhija|Austro-Ugarskoj Monarhiji]] (1867-1918). Preustrojem Monarhije 1867. ostaje u austrijskom dijelu, odvojen od Hrvatske i Slavonije (tada u mađarskoj polovini). Međutim, [[Dalmacija]] je pravno bila sastavni dio [[Trojedne Kraljevine Hrvatske]], [[Slavonija|Slavonije]] i [[Dalmacija|Dalmacije]], koja ju je stoga nosila u svom nazivu i grbu (Dalmacija je priznata kao sastavni dio Trojedne Kraljevine i član 66. Hrvatsko-ugarske naseljavanje), iako do stvarnog ujedinjenja Dalmacije sa Hrvatskom i Slavonijom nikada nije došlo. Od 1861. godine Kraljevina Dalmacija ima svoju saborsku skupštinu: Dalmatinski sabor sa sjedištem u Zadru. Pokrajinski odbor, koji je birao Sabor (osim predsjednika, i predsjednik Sabora, kojeg su imenovali car i kralj), predstavljao je Vladu Kraljevine Dalmacije u samoupravnim poslovima. Centralnu vlast predstavljao je C. kr. Vlada u [[Zadar|Zadru]] (tal. Imperial Regio Governo della Dalmazia), koja se od 1852. zove C. kr. Namjesništvo (talijanski: Imperial Regia Luogotenenza della Dalmazia) vodi guverner ili guverner kojeg imenuju car i [[Kralj|kral]]<nowiki/>j, kao i u drugim krunskim zemljama austrijskog dijela Austro-Ugarske. Nestao je krajem oktobra 1918. godine, kada je [[Hrvatski sabor]] proglasio neovisnost Hrvatske, Slavonije i Dalmacije s [[Rijeka (grad)|Rijekom]] i priključenje Državi SHS. Gotovo u isto vrijeme velike dijelove Dalmacije okupirala je Kraljevina [[Italija]] na osnovu tajnog Londonskog ugovora sklopljenog sa [[Velika Britanija|Velikom Britanijom]], [[Francuska|Francuskom]] i [[Rusija|Rusijom]]..<ref>{{Cite web|url=https://hrcak.srce.hr/file/29748|title=https://hrcak.srce.hr/file/29748|last=https://hrcak.srce.hr/file/29748|first=https://hrcak.srce.hr/file/29748}}</ref> == Historija == === Prva austrijska uprava === Vijest o padu Venecije revoltirana je od strane seljaka i pučana diljem Dalmacije. Osim toga, pojavio se snažan pokret za ujedinjenje sa Hrvatskom. Franjevci i drugi kler održali su skupove, na primjer u Karinu, tražeći ujedinjenje. Pridružili su im se splitski nadbiskup Cipiko, makarski biskup, ali i pravoslavno sveštenstvo. U junu 1797. godine formirali su izaslanstvo za odlazak u Beč da traže od cara ujedinjenje, ali ih je spriječio mirovni ugovor, pa su adresu poslali hrvatskom banu. Kampoformijskim mirom 1797. podijeljena su nekadašnja venecijanska imanja između Francuske i Habsburške Monarhije. Cijela Dalmacija i Istra pripadale su Habsburškoj Monarhiji. Austrijsku vojsku sa oko 4.000 vojnika u posjedu Dalmacije predvodio je podmaršal Matija Rukavina, pristalica ujedinjenja Dalmacije sa Hrvatskom, koji je postavljen i za vojnog namjesnika Dalmacije. Narod i sveštenstvo s oduševljenjem su dočekali dolazak vojske sastavljene uglavnom od Hrvata, koju je predvodio hrvatski podmaršal. Međutim, Beč je Dalmaciju tretirao kao novoosvojenu državu i predao je direktno vladi u Beču. Tako je 1798. C. kr. Vlada u Zadru (tal. Cesareo Regio Governo in Zara) na čelu s guvernerom. Članove vlade i guvernera postavljao je car, a bili su podređeni C. kr. Dvorskoj komisiji za Istru, Dalmaciju i Albaniju u Veneciji (tal. Ces. Reg. Commissione aulica per l'Istria, Dalmazia ed Albania), a od 1802. Odsjeku za Dalmaciju i Boku Dvorske kancelarije u Beču. Sama pokrajina je bila podijeljena na upravno-sudske okruge, odnosno mjesne starješine (tal. superiorità locale), na čijem čelu je bio rektor (tal. rettore) ili sudija-administrator (tal. giudice dirigente). Sjedišta mjesnih starješina bila su u Cresu, Krku, Rabu, Pagu, Zadru, Ninu, Novigradu, Skradinu, Šibeniku, Kninu, Sinju, Trogiru, Splitu, Klisu, Omišu, Braču, Hvaru, Korčuli, Imotskom, Makarskoj, Poljicima i Metkoviću. . Sud je 1802. godine službeno odbio zahtjev za ujedinjenjem. U svojoj kratkoj administraciji, austrijska vlada nije mnogo promijenila sadašnji venecijanski sistem, već je samo provela ograničene reforme u obrazovanju i pravosuđu. U Zadru je 1803. godine otvorena gimnazija. Nakon austrijskog poraza protiv Napoleona, Požunskim mirom 1805. godine Dalmacija je predata Francuzima, koji su je pripojili Napoleonovoj satelitskoj Kraljevini Italiji. === Francuski interregnum === Austrija se 26. decembra 1805. Požunskim mirom morala odreći Istre, Dalmacije i svih jadranskih otoka, pa je u veljači 1806. Francuska preuzela vlast u Dalmaciji. Mlečanin Vincenzo Dandolo postao je generalni providur i civilni upravitelj francuske pokrajine Dalmacije (1806-10), dok je francuski general Auguste Marmont preuzeo sve vojne ovlasti. Novim povećanjem francuskih struja na račun Austrije (mir u Šenbrunu, 14. oktobra 1809.) Dalmacija je uključena u sastav Ilirskih provincija, a Napoleon je 15. aprila 1811. izdao dekret o uređenju Ilirije koju je podelio na 6 civilnih provincija, od kojih je jedna bila Dalmacija i Dubrovnik. === Godine vojne uprave i Druga austrijska uprava === Već 1811. Britanci su od Francuza preuzeli Vis, a 1812. Lastovo, Korčulu, Pelješac, Hvar, Cavtat, dubrovačke otoke i Split. Kotor su držali Rusi. Nakon bitke kod Leipziga i pada Napoleona, Habsburgovci su 1813. odlučili zauzeti ostatak Dalmacije. Akciju je izveo general bojnik barun Franjo Tomašić sa 2.900 vojnika iz Hrvatske. Knin je zauzeo većinu svojih snaga, a nakon kratke opsade Zadar, dok je njegov pomoćnik general Todor Milutinović sa odredom banskih husara osvojio Kotor i Dubrovnik i protjerao Crnogorce.<ref>{{Cite web|url=http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/1722008/podlistak.asp|title=Hrvatski vojnik - Internet izdanje|date=2013-09-23|website=web.archive.org|access-date=2022-04-22|archive-date=23. 9. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130923191653/http://www.hrvatski-vojnik.hr/hrvatski-vojnik/1722008/podlistak.asp|url-status=bot: unknown}}</ref> Uredbama Bečkog kongresa 1814. i 1815. godine cijela Dalmacija je formalno pripojena Austrijskom carstvu kao krunska zemlja, a Dalmaciji je pripojena Dubrovačka Republika, koja je prestala postojati 1808. godine kada je ukinuta god. francuski. Za namjesnika je postavljen Barun Tomašić, a upravu je preuzela zemaljska vlada na čijem je čelu bio. Kako bi što bolje integrirao prostor od otoka Raba do Budve, bečki dvor je osnovao posebnu teritorijalnu jedinicu: Kraljevinu Dalmaciju. S istom namjerom, papinska bula Locum Beati Petri uspostavila je jedinstvenu zadarsku crkvenu metropolu, kojoj su podređene sve dalmatinske biskupije, uključujući Split i Dubrovnik, nekadašnja nadbiskupijska središta, dok su mnoge dalmatinske biskupije ukinute (Stonsko-korčulanska, Trogirska, Ninska). , Skradin i Rab). ). ), a Makarska biskupija pripojena je Splitu. U periodu od 1816. do 1822. godine osnivaju se svi središnji zemaljski organi u Zadru (na čelu s K.Kr. vladom Dalmacije - talijanskim I.R. Governo della Dalmazia - s guvernerom kao upraviteljem i "predsjednikom" vlade), tj. područnih organa uprave (okruga, okruga i općina), a izvršena je i sudska reorganizacija. Ovi upravni i sudski organi će djelovati do 1852/1854. i 1868. godine, kada je uspostavljena nova upravno-sudska organizacija pokrajinskih organa u Zadru (umjesto Vlade, C.kr. namjesništvo za Dalmaciju - talijanski I.R. Luogotenenza della Dalmazia - na čelu s namjesnikom) i nižih upravnih i sudskih organa. . , sudbene oblasti, općine), takva organizacija, uz manje izmjene, ostat će na snazi ​​do 1918. godine (na temelju februarskog patenta iz 1861. osnovan je Dalmatinski sabor). Austrija je u Dalmaciju dovodila i strane zvaničnike, uglavnom iz sjeverne Italije (tada dio Monarhije) i Austrije. Godine 1832. otvorena je nova cesta (koju je izgradio Josip Kajetan Knežić) preko prijevoja Mali Alan, tek druga veza s kontinentalnom Hrvatskom. Austrijska uprava povećala je broj škola: do 1839. bilo ih je oko 50, a do 1846. oko 150, koje je pohađala trećina školske djece. Međutim, hrvatski je bio gotovo izuzetak u školama na štetu talijanskog.[[Datoteka:Jakob_Alt_-_Piazza_Grande_mit_der_Domkirche_von_Sebenico_-_1841.jpeg|mini|Jakob Alt - Piazza Grande mit der Domkirche von Sebenico - 1841]] ====Hrvatski narodni preporod u Dalmaciji==== Pokreti hrvatskog narodnog preporoda u tzv Banska Hrvatska počela se osjećati i u Dalmaciji. Godine 1835. Božidar Petranović je u Zadru počeo izdavati Srpsko-dalmatinski časopis, a 1844. Ante Kuzmanić pokrenuo je časopis Zora dalmatinska u Zadru i započeo rad na jezičnoj i nacionalnoj svijesti Dalmatinaca, koju je do sada podsticalo samo sveštenstvo. Revolucionaran 1848. godine, u početku je donio stidljivu političku podjelu na marksiste (pristalice obnove Republike Svetog Marka) i monarhiste (pristalice Habsburške monarhije). Kako su bogati talijanski građani i plemstvo zbog izbornih pravila imali potpunu kontrolu nad gradovima i njihovim skupštinama, prijedlog županijskih i gradskih skupština Kraljevine Hrvatske „Braći Dalmatinima iste krvi i jezika“ 1848. za ujedinjenje sa Hrvatskom je glatko odbijena. Međutim, hrvatske nacionalne struje i pokreti su još uvijek bili jaki. Župnici i stanovništvo Dalmatinske zagore reagirali su na autonomaštvo pismom Jelačiću, u kojem su ipak tražili ujedinjenje, jer su protivnici u velikoj manjini. U prosincu 1848. godine Franjo Josip I. imenovao je bana Jelačića za namjesnika Dalmacije. Njegovom imenovanju protivile su se općine Split i Zadar (tada u autonomnim rukama), a preporoditelji u Dalmaciji, posebno u Dubrovniku, dočekali su ga s velikim očekivanjima. Ali oni se uglavnom ne ispunjavaju. Jelačićeva vladavina ostala je uglavnom formalna, a sud je odbio da se ujedini s Hrvatskom. Godine 1851. Jelačić je posjetio Dalmaciju, a u Dobroti (Boka Kotorska) dočekan je s posebnim oduševljenjem. Kako bi se suprotstavili italijanskom državljanstvu, osnivane su javne čitaonice i društva, uglavnom pod "slavenskim" imenom. Mali korak naprijed bila je odluka vlade da se hrvatski kao drugi nacionalni jezik uči u srednjim školama. Unatoč tome, škole s hrvatskim nastavnim jezikom mogle bi se izbrojati na prste jedne ruke. Zato su franjevci u Sinju 1854. godine osnovali prvu hrvatsku gimnaziju u provinciji.<ref>{{Cite web|url=https://www.matica.hr/kolo/306/Kulturni%20%C5%BEivot%20Boke%20i%20preporodna%20gibanja/|title=Matica hrvatska - Kolo 3, 2007. - Kulturni život Boke i preporodna gibanja|website=www.matica.hr|access-date=2022-04-22}}</ref> [[Datoteka:Bust_of_Miho_Klaić_in_Zadar.jpg|mini|Miho klaić]] [[Datoteka:Mihovil_Pavlinovic_(Zadar).JPG|mini|Mihovil Pavlinovic (Zadar)]] ====Sukob narodnjaka i autonomaša==== Godine 1860. car je odlučio obnoviti ustavni i politički život i sazvao prošireni carski savjet. Predstavnici Hrvatske i Slavonije, Vranyczany i Strossmayer, pokrenuli su pitanje ujedinjenja Dalmacije. Predstavnik Dalmacije Frane Borelli priznao je da su Italijani u manjini, ali smatra da još nije došlo vrijeme za taj korak. Tada je u Dalmaciji počelo okupljanje u dvije struje: Narodna stranka pod vodstvom Mihe Klaića i don Mihovila Pavlinovića i autonomaši predvođeni Antoniom Bajamontijem i Luigijem Lapennom. Autonomaši (Tolomaši) su uglavnom bili pripadnici talijanske nacionalne manjine i zagovarali su talijanski identitet Dalmacije, a kasnije su podržavali teoriju o posebnoj dalmatinskoj naciji, italijansko-slavenskoj umjesto hrvatske i srpske. Uz autonomaše bili su namjesnik Lazar Mamula, gradovi Zadar i Split, kojima su se pridružili i mnogi drugi gradovi i općine, te bečki dvor, koji se bojao da će u slučaju ujedinjenja oslabiti Austriju na račun Hrvatske i Ugarske. U narod su se odmah pridružili Stari Grad, Vrboska, Metković, Bol, a posebno Dubrovnik i Kotor. Populisti su se u početku kandidirali pod neutralnim, slovenskim ili narodnim imenom, kako bi bili prihvatljiviji italijanskom biračkom tijelu. Glavna točka njihovog programa bilo je ujedinjenje s Hrvatskom i uvođenje hrvatskog jezika u administraciju i obrazovanje. Povodom sazivanja Hrvatske banske konferencije u Zagrebu 1860. godine pozvani su predstavnici Dalmacije da razgovaraju o ujedinjenju, ali su autonomaši, predvođeni guvernerom Mamulom, osujetili inicijativu. Godine 1861. u Zadru je prvi put sazvan Dalmatinski sabor. Autonomaši su izabrani u parlament velikom većinom, zahvaljujući izbornim pravilima - većinu glasova dobili su zemljoposjednici, službenici i predstavnici bogatih građana (zajedno oko 20% stanovništva Dalmacije). Sabor je odbio ujedinjenje sa Hrvatskom i Slavonijom. Austrijski rat s Pruskom i Italijom rezultirao je i pomorskom bitkom kod Visa 1866., koja je odjeknula u Dalmaciji. Nakon austrougarske nagodbe 1867., koja je učvrstila podjele i svela na najmanju moguću mjeru šanse za ujedinjenje s Hrvatskom, narod se okreće političkoj i kulturnoj borbi za pohrvaćenje Dalmacije, fokusirajući se na škole, želeći uvesti hrvatsko kao jezik nastave. Dakle, njihov cilj je bio da osvoje vlast u opštinama, jer je jezik nastave bio u nadležnosti opština. Već 1862. godine pokrenuli su list na italijanskom jeziku Il Nazionale, kasnije Narodni list, kako bi dobili državljanstvo koje je prvenstveno govorilo italijansko. Don Mihovil Pavlinović je 1869. formirao cjelovit, izrazito hrvatski politički program, Hrvatsku misao. U njemu se zalagao za hrvatsko pravo na samostalnu, cjelovitu i ustavnu hrvatsku državu koja bi obuhvatila sve hrvatske zemlje, pa i Dalmaciju.<ref>{{Cite web|url=http://povijest.net/2018/|title=Naslovnica|website=Hrvatski povijesni portal|language=hr|access-date=2022-04-22|archive-date=27. 1. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127130924/http://povijest.net/v5/zivotpis/hr-zivotopisi/2011/rikard-lang/|url-status=dead}}</ref> Kad svi uživamo jednu hrvatsku slobodu, jedno te isto pravo hrvatske države, kad smo svi sinovi jedne hrvatske domovine; svi smo dužni biti ponosni na svoje hrvatsko državljanstvo; svi smo dužni govoriti pred svijetom, rođena braćo majke Hrvatske. Ako grčko-istočna braća u Hrvatskoj ne žele da ih njihov narod naziva Hrvatima, neka priznaju da svi živi znaju da su Hrvati u hrvatskoj zemlji i u hrvatskoj državi; još uvek ne zahtevamo; dovoljno nam je da hrvatski nacionalni-državni integritet ostane ograđen (...) U mjeri u kojoj tražimo neovisnost i integritet za Hrvatsku, mjerimo isto za Srbiju. - don Mihovil Pavlinović, Hrvatska misao, 1869.<ref>{{Cite web|url=http://www.historiografija.hr/hz/1972/HZ_25-26_15_STANCIC.pdf|title=Wayback Machine|website=web.archive.org|access-date=2022-04-22|archive-date=7. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171107030712/http://www.historiografija.hr/hz/1972/HZ_25-26_15_STANCIC.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> Listopada 1869. je godine izbio ustanak u Boki kotorskoj.<ref>{{Cite web|url=http://www.biographien.ac.at/oebl/oebl_S/Schoenfeld_Anton_1827_1898.xml|title=Schönfeld, Anton (Maria Emmerich Wilhelm) Frh. von|last=Dokumentation|first=Österreichisches Biographisches Lexikon und biographische|date=2003|website=ISBN 978-3-7001-3213-4|language=de|access-date=2022-04-22}}</ref> Glavnina ustanka bila je u Krivošijama, učestvovali su i stanovnici drugih mjesta: Grblja, Pobora, Majine i Brajića, a imao je podršku susjedne Crne Gore. Ustanak je izbio nakon poraza Austrije od Pruske u bici kod Sadove 1866. Bečki i mađarski parlamenti doneli su zakon o opštoj vojnoj službi, koji predviđa da do tada oslobođeni stanovnici kotorskog i dubrovačkog okruga prestaju oslobađanje od služenja vojnog roka, zatim predaju oružja i sl. Višegodišnje vojno pomorstvo , a oni u brdskom razoružanju uskratili su im mogućnost da čavrljaju po tadašnjoj turskoj Hercegovini i hvataju plijen u sitnoj i krupnoj stoci. U Knezlazu je 11. januara 1870. sklopljen mir pobunjenika sa austrijskim vlastima.<ref>{{Cite web|url=http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/petrovici_xviii_vijek/cg_i_bokeljski_ustanak1869_t_grgurevic.html|title=MONTENEGRINA - digitalna biblioteka crnogorske kulture i nasljedja -|website=www.montenegrina.net|access-date=2022-04-22}}</ref> Talijani i populisti počinju da se sve više sukobljavaju, a tenzije rastu. Prilikom posjete italijanskog broda hidrografskoj misiji Monzambano Šibeniku 31. srpnja 1869. godine došlo je do sukoba talijanskih mornara i Hrvata u gradu, koji se pretvorio u vanjskopolitički problem Italije i Austro-Ugarske, poznat kao "Afera Monzambano". Teško je povrijeđeno 14 italijanskih mornara i nekoliko građana. Ubrzo su se narodnjaci sve bolje organizirali i polako osvajali seoske općine Zagore i otoke, pa su pobijedili na izborima za Dalmatinski sabor 1870. godine i postali parlamentarna većina. Godine 1873. osvojen je prvi veći grad Šibenik gdje je 15. veljače izabran prvi hrvatski gradonačelnik Ante Šupuk. Godine 1882., uprkos zastrašivanju i nasilju autonomnih paravojnih jedinica, tzv. bersaljera, Gajo Bulat pobijedio je autonomnog gradonačelnika Splita Antonija Bajamontija. Ubrzo nakon toga, općine Stari Grad i Trogir prešle su u hrvatske ruke, a ubrzo je u autonomnim rukama ostala samo zadarska općina koju narod nije uspio osvojiti sve do sloma Monarhije. 1883. hrvatski je proglašen službenim jezikom Dalmatinskog sabora. Uporedo je rasla i mreža hrvatskih škola - 1866. godine otvorena je hrvatska učiteljska škola u Arbanasima kod Zadra. Godine 1883. već je postojalo oko 300 osnovnih škola na hrvatskom jeziku, dok je hrvatski polako prodirao u srednje škole. Nakon Dubrovačke i Kotorske gimnazije, hrvatski ulazi u splitske gimnazije, a 1898. godine otvara se Hrvatska gimnazija u Zadru.[[Datoteka:Fran_Gundulic2.JPG|mini|Svečano otkrivanje spomenika Ivanu Gunduliću, Dubrovnik, 20. svibnja 1893.]] ====Hrvatsko-srpski razlaz==== Od početka Karadžićevog, Garešaninovog i Subotićevog pisanja o Dalmaciji kao srpskoj zemlji, a posebno od priznavanja Srbije kao nezavisne države 1878. godine, na Berlinskom kongresu sve su veće razlike između Hrvata i Srba u Dalmaciji. Srbi sve više počinju da spominju Dalmaciju kao "srpsku zemlju". Nakon hrvatskog oduševljenja austrougarskom okupacijom BiH, u kojoj su učestvovali brojni vojnici iz Dalmacije, pretrpjeli značajne gubitke, i traženja ujedinjenja BiH sa Hrvatskom i Slavonijom, prekid je bio neminovan. Srbi u Bukovici su 1879. glasali za italijanskog kandidata Autonomaške stranke umjesto Mihovila Klaića, protiveći se Narodnom programu ujedinjenja sa Hrvatskom. Narod je ovaj događaj nazvao izdajom Bukovice. Ubrzo su uspostavljene zasebne hrvatske i srpske stranke, a hrvatske stranke imale su većinu u Dalmatinskom saboru. U novembru 1881. godine antiaustrijski pokreti među Srbima i Crnogorcima u zaleđu Boke Kotorske, u Kraljevini Dalmaciji, pretvorili su se u oružanu pobunu protiv novačenja, što je bila obaveza svih građana Monarhije. Središte bune bilo je u Krivošijama, a vojska na čelu sa potmaršalom Stjepanom Jovanovićem ga je gušila do maja 1882. Godine 1891. Frano Supilo nastupa u Dubrovniku sa časopisom Crvena Hrvatska protiv srpskih pretenzija na Dalmaciju i Dubrovnik i za ujedinjenje sa Hrvatskom. 1893. godine, povodom otkrivanja spomenika Ivanu Gunduliću u Dubrovniku, došlo je do velikih tenzija između Hrvata i Srba. U Dubrovnik su stigli mnogi hrvatski uglednici, političari i umjetnici, a svečanost je, skandiranjem Hrvatska, prerasla u izraz Hrvata južne Dalmacije, suprotno želji Srba i nekolicine Dubrovčana, pristalica srpske ideje, poput srpske Katolik Medo Pucic. Dolaskom tzv Politika novog kursa se okreće hrvatsko-srpskoj saradnji, što je potvrđeno Zadarskom rezolucijom iz 1904. Frano Supilo je 25. februara 1907. preneo reči dr. Lovre Montija o opštoj hrvatsko-srpskoj saradnji: „Sa Srbima možemo mnogo, bez Srba malo, a protiv Srba ništa." Godine 1905. za guvernera je prvi put imenovan Dalmatinac Niko Nardelli. Zbog nezadovoljstva djelovanjem Hrvatske stranke (nastale 1905. ujedinjenjem HNS-a i Stranke prava) u Dubrovniku je 1908. osnovana Samostalna organizacija Hrvatske stranke u Dalmaciji na čelu s Perom Čingrijom, a Dalmat. Stranka prava je obnovljena. Godine 1912. talijanski je konačno iskorijenjen u uredima i sudovima, kojih su se službenici držali. Međutim, u službenoj korespondenciji vlasti, kao i na kartama, na primjer, austrijska uprava koristila je prvo talijanske, a zatim i njemačke nazive mjesta i lokaliteta. Tako se Biograd zvao Zara Vecchia i sl.[[Datoteka:23._landwehr_pukovnija,_Zadar,_vježba.jpg|mini|23. c. i kr. domobranska zadarska pukovnija na vježbalištu]] [[Datoteka:37._dom._puk._za_pale_vojnike.png|mini|37. dom. puk. za pale vojnike medalja]] [[Datoteka:SMS Erzherzog Ferdinand Max - Anno 1914 oder früher.jpg|mini|Smserzherzogfriedrich]] ====Prvi svjetski rat==== Odmah po izbijanju rata zabranjene su sve organizacije i udruženja za koje je vlast smatrala da se zalažu za Srbiju ili južnoslovensku ideju. Mnogi istaknuti političari bili su proganjani i hapšeni, a neki su emigrirali. Do 1915. godine i iznenadnog prijelaza Italije u Antantu na Jadranu nije bilo ratnih dešavanja, ali su od tada česti pomorski sukobi. Zbog savezničke blokade Otranta trgovina je potpuno stala. Vlasti su rekvirirale mnoge brodove za vojnu upotrebu, a putnička plovidba je bila gotovo potpuno obustavljena. Pomračenja su naređena i na ostrvima iu lukama zbog straha od bombardovanja, a crkvena zvona su uklonjena kako bi se metal koristio u ratne svrhe. Borbe su se vodile i oko Lastova i udaljenijih ostrva, gdje su pojačane posade i postavljeni bataljoni. 1917. godine, Lastovo je bombardovalo francusko ratno zrakoplovstvo. U Dalmaciji se počela osjećati glad i oskudica, dok su u isto vrijeme mađarski zakoni zabranjivali izvoz namirnica u austrijsku polovicu Monarhije (kojoj je pripadala Dalmacija) u slučaju rata. Dalmacija je dobivala pomoć u hrani preko luke Trst, ali je ta pomoć bila nedovoljna, ponekad potpuno neupotrebljiva i često kasnila. Pošiljku za 1917. Dalmatinci su primili u veljači 1918. Franjevci su, zajedno sa zagrebačkim dobrotvorima, organizirali akciju slanja djece po hranu u Slavoniju i Moslavinu, u bogatije krajeve. Rat je uništio dalmatinsku poljoprivredu, a na kraju rata izbile su epidemije tifusa, kolere, velikih boginja i španjolske gripe koje su ubile mnoge ljude. Godine 1915. Hrvati su činili 34% austrougarske mornarice. Osim u mornarici, Dalmatinci su se borili i u kopnenim snagama: popunili su 22.st. i kr. puk, Zadar 23. c. i kr. Domobranska pukovnija, Dubrovnik 37. st. i kr. domobranske pukovnije i elitne postrojbe Dalmatinskih kopnenih strijelaca. Nakon italijanske objave rata, uglavnom su korišteni na talijanskom ratištu zbog očekivanog motiva obrane domovine. Kako je rat odmicao, bilo je slučajeva prebjega iz dalmatinske luke na drugu stranu, a februara 1918. izbila je pobuna mornara u Boki Kotorskoj. Godine 1917. predstavnici Dalmacije u Carskom vijeću, predvođeni Vjekoslavom Spinčićem, Josipom Smodlakom i Ivom Prodanom, donijeli su Majsku deklaraciju, zalažući se za južnoslavensku državu u sastavu Austro-Ugarske. Krajem rata osnovano je Narodno vijeće za Dalmaciju u Zadru i jedinstvena Narodna organizacija za Dalmaciju u Splitu. Ova tijela su ubrzo preuzela vlast od zemaljske vlade i Dalmatinskog sabora. U posljednjim danima Monarhije, general Stjepan Sarkotić, komandant i šef države BiH, uspio je pridobiti mađarskog premijera Wekerlea i cara Karla I da spoje Dalmaciju sa Hrvatskom, ali to se nije dogodilo sve dok se država raspala. Prilikom raspada Austro-Ugarske, 29. oktobra 1918. godine, Hrvatski sabor je donio odluku o prekidu državnopravnih veza s Bečom i Peštom i priključenju Hrvatske, Slavonije i Dalmacije sa Rijekom Državi SHS. U Splitu je 2. novembra osnovana Zemaljska vlada za Dalmaciju, na čelu s Ivom Krsteljem, koja će kao Vlada Pokrajine Dalmacije, u okviru Države SHS i Kraljevine SHS, djelovati do 1921. godine (od 20. siječnja 2014.). 1919. kao Zemaljska vlada za Dalmaciju).<ref>{{Cite web|url=https://english.radio.cz/when-czech-mariners-sailed-seas-8563747|title=When Czech mariners sailed the seas|date=2011-05-10|website=Radio Prague International|language=en|access-date=2022-04-22}}</ref><ref>{{Cite book|last=Peričić|first=Šime|url=https://books.google.hr/books?id=gR_tAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Gospodarska povijest Dalmacije od 18. do 20. stoljeća|date=1998|publisher=Matica hrvatska|isbn=978-953-6419-15-9|language=hr}}</ref><ref>{{Cite book|last=Karaman|first=Igor|url=https://books.google.hr/books?id=weVNAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Hrvatska na pragu modernizacije, 1750-1918|date=2000|publisher=Naklada Ljevak|isbn=978-953-178-155-8|language=hr}}</ref> == Stanovništvo == {| class="wikitable" |+Izvor:<ref name="Peričić1998">{{cite book|author=Šime Peričić|url=http://books.google.com/books?id=gR_tAAAAMAAJ|title=Gospodarska povijest Dalmacije od 18. do 20. stoljeća|publisher=Matica hrvatska|year=1998|page=98}}</ref><ref name="Karaman-151">{{cite book|author=Igor Karaman|url=http://books.google.com/books?id=weVNAAAAMAAJ|title=Hrvatska na pragu modernizacije, 1750-1918|publisher=Naklada Ljevak|year=2000|isbn=978-953-178-155-8|page=151}}</ref> !1857.<ref>Statistische übersichten über die bevölkerung und den viehstand von Österreich nach der zählung vom 31. october 1857, page 49</ref><ref>[[Kraljevina Dalmacija#refmacan|Macan]], 291.</ref> !1850. !1840. !1830. !1825. !1818. !1809.<ref>[http://www.zeno.org/nid/20000788872 Dalmatien], Brockhaus Conversations-Lexikon Bd. 7. Amsterdam 1809, S. 256-257.</ref> |- |415.628 |393.715 |390.381 |338.599 |326.739 |297.912 |329.000 |} Između popisa 1890. i 1900. broj stanovnika narastao je za 1,8%, na 593,784 stanovnika, iako se između 1880. i 1913. iz Dalmacije iselilo oko 100.000 ljudi.<ref>[[Kraljevina Dalmacija#refbilandzic|Bilandžić]], 291.</ref> [[1870.]] Zadar je s 20.840 stanovnika na širem području bio drugi najveći grad na području današnje Hrvatske, veći i od Zagreba, Rijeke i Osijeka.<ref>[[Kraljevina Dalmacija#refstipetic|Stipetić, 153.]]</ref> 1900. najveći gradovi su bili Zadar s 13.016, Split s 18.547, Šibenik s 10.072 i Dubrovnik s 8.437 stanovnika.<ref>Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, Bd. 14 Dalmatien</ref> 1900. na 1000 muškaraca dolazile su 964 žene. === Nacionalni sastav === [[Cislajtanija|Austrijski]] popisi u Kraljevini Dalmaciji u pravilu su iskazivali jezičnu (i vjersku) pripadnost umjesto nacionalne. Tako su [[Hrvati]] i [[Srbi]] u većini popisa bili smješteni u istu kategoriju. Budući da su zajedno činili ogromnu većinu - u pravilu iznad 95% - te s obzirom na to da su se Hrvati uglavnom poklapali s kategorijom Dalmatinaca koji su se izjašnjavali kao katolici, a Srbi onih koji su se izjašnjavali kao pravoslavci, moguće je prilično precizno odrediti njihov stvarni brojčani odnos.<ref name="Dalmatia-1910" /> Tako se smatra da je u Dalmaciji 1900. živjelo 475.000 Hrvata (80%) i 95.000 Srba (16%).<ref name="Dalmatia-1910" /> Udio dalmatinskih Srba uglavnom se kretao oko 19.9% u razdoblju 1830–1850.<ref name="Manini2001" /> [[Srbi u Hrvatskoj|Srbi]] su uglavnom živjeli u zaleđu, u okolici [[Knin|Knina]], Benkovca i u [[Bukovica|Bukovici]]. Talijanska manjina živjela je u većim gradovima i na otocima. Tako su u gradovima stanovništvo činili 71% Hrvati, 22% Talijani i 7% Srbi.<ref name="Manini2001" /> Samo je u Kotoru postojala veća urbana zajednica Srba (745), dok ih je u ostalim gradovima uglavnom bilo manje od 400.<ref name="Manini2001" /> Nijemci su uglavnom bili časnici i činovnici doseljeni iz Austrije ili drugih zemalja Monarhije - tako je austrijski skladatelj Franz von Suppè rođen 1819. u Splitu, dok je slavni pomorski časnik Georg von Trapp službovao u Zadru i Visu. {| class="wikitable" ! !1910.<ref name="omm1910.hu">{{Citiranje časopisa|title=Spezialortsrepertorium der österreichischen Länder I-XII, Wien, 1915–1919|url=http://www.omm1910.hu/?%2Fde%2Fdatenbank|journal=|archive-url=https://web.archive.org/web/20130529164005/http://www.omm1910.hu/?%2Fde%2Fdatenbank|archive-date=29. svibnja 2013.|access-date=12. siječnja 2022.|url-status=dead}}</ref> !1900.<ref name="Dalmatia-1910">[http://books.google.hr/books?id=jLfX1q3kJzgC&pg=PA343 Piotr Eberhardt: Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-century Central-Eastern Europe: History, Data, and Analysis, 2003., str. 343.]</ref> !1890. !1880.<ref>{{sr}} Istorija Jugoslavije; I. Božić, S. Ćirković, M. Ekmečić, V. Dedijer, Prosveta, Beograd 1972., str. 289.</ref> !1869. !1857.<ref name="Manini2001">{{cite book|author=Marino Manini|url=http://books.google.com/books?id=C7M4AAAAMAAJ|title=Zbornik radova s Međunarodnog znanstvenog skupa Talijankska uprava na hrvatskom prostoru i egzodus Hrvata 1918-1943|publisher=Hrvatski institut za povijest|year=2001|page=312}}</ref> !1851.<ref>[[:en:File:Ethnographic_map_of_austrian_monarchy_czoernig_1855.jpg|Etnographic map of the Austrian Monarchy from 1855, made by Karl Freiherrn von Czoernig]]</ref> |- |Hrvati | colspan="1" rowspan="2" style="text-align: left;" |96,2% (610.649) | colspan="1" rowspan="2" style="text-align: left;" |95,2% (565.300) | |77,8% (371.565) | colspan="1" rowspan="2" style="text-align: left;" |83,8% (384.180) |318.500 (76,5%) | colspan="1" rowspan="2" style="text-align: left;" |96,2% (378.676) |- |Srbi | |16,5% (78.714) |77.500 (18,5%) |- |Talijani |2,8% (18.028) |2,6% (15.279) | |5,7% (27.305) |12% (55.020) |20.000 (5%) |3,5% (13.701) |- |Nijemci |0,5% (3.081) |0,4% (2.306) | |/ |/ |/ |- |Ostali |0,5% (3.077) |1,8% (10.900) | |/ |/ | |Albanci (944) Židovi (394) |} === Vjerski sastav === [[Datoteka:Makarska_Cathedral_Square_Dalmatia_Austro-Hungary.jpg|desno|250x250piksel|Makarska katedrala]] 1828. na poticaj cara [[Franjo II., car Svetog Rimskog Carstva|Franje II]], a u svrhu bolje integracije Kraljevine, papa [[Lav XII.]] bulom ''Locum Beati Petri'' izvršio je reorganizaciju Katoličke crkve u Dalmaciji, ukidajući ili pripajajući biskupije, poput Trogirske, Makarske, Skradinske i sl.<ref>[http://hrcak.srce.hr/file/95497 Državna uprava u Dalmaciji i crkveni preustroj 1828./1830. godine]</ref> Katolička crkva bila je od 1828. organizirana u Zadarsku nadbiskupiju i njoj podređene Splitsko-makarsku, Hvarsku, Šibensku, Dubrovačku i Kotorsku biskupiju. Pravoslavnom crkvom u Dalmaciji upravljao je episkop u Zadru. 1820-ih godina javila se namjera vlasti i dijela pravoslavnog svećenstva za unijom s Katoličkom crkvom, što je velika većina pravoslavnih vjernika odlučno odbacila, pa čak i nasiljem prema unijatima.<ref>[http://hrcak.srce.hr/file/60819 Ivan Pederin: Odnos bečkoga dvora prema crkvenoj uniji u Dalmaciji dvadesetih godina 19. stoljeća]</ref> [[Grkokatolici u Dalmaciji|Grkokatolici]] su se zadržali u svega nekoliko sela u Dalmatinskoj zagori. 1857. među pravoslavnim vjernicima bio je jedan svećenik na 400 vjernika, a kod katolika na 330.<ref name="Manini2001" /> Katolički svećenici su u prosjeku bili obrazovaniji od pravoslavnih.<ref name="Manini2001" /> {| class="wikitable" ! !1910.<ref name="omm1910.hu" /> !1900.<ref>[http://contentdm.lib.byu.edu/cdm/compoundobject/collection/FHSS/id/32528 Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, Bd. 14 Dalmatien] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120313042436/http://contentdm.lib.byu.edu/cdm/compoundobject/collection/FHSS/id/32528|date=13 ožujka 2012}}</ref> !1890. !1880. !1869. |- |[[rimokatolici]] |83,5% (539.057) |83,7% (496.966) | | | |- |[[pravoslavni]] |16,3% (105,332) |16,2% (96.279) | | | |- |ostali |0,2% (1,257) |0,1% (539) | | | |} == Upravna podjela == [[Datoteka:Spalato_from_the_east_Dalmatia_Austro-Hungary.jpg|desno|250x250piksel|Split na prijelazu stoljeća]] Područje Kraljevine Dalmacije bilo je više puta podijeljeno na manje jedinice: od 1822. do 1868. postojala su 4 okruga ([[Talijanski jezik|tal.]] ''capitanati circolari'') sa sjedištima u Zadru, Splitu, Dubrovniku i Kotoru; svaki okrug je bio podijeljen na nekoliko kotara (tzv. preture, [[Talijanski jezik|tal.]] ''preture''): 4 političke preture ([[Talijanski jezik|tal.]] ''preture politiche'') u sjedištima okruga i 23 političko-sudske preture s upravnim i sudskim ovlastima ([[Talijanski jezik|tal.]] ''preture politico-giudiziarie''); općine ([[Talijanski jezik|tal.]] ''comuni'') su bile jedinice lokalne uprave koje su u sjedištima okruga i pretura imale općinsko vijeće ([[Talijanski jezik|tal.]] ''consiglio comunale''), načelnika ([[Talijanski jezik|tal.]] ''podestà'') i prisjednike ([[Talijanski jezik|tal.]] ''assessori''); dok su ostale imale samo načelnika - sindaka ([[Talijanski jezik|tal.]] ''sindaco'') i zamjenika ([[Talijanski jezik|tal.]] ''vicesindaco''). Sve općinske vijećnike, načelnike i prisjednike imenovala je vlada u Zadru ([[Talijanski jezik|tal.]] ''Imperial Regio Governo della Dalmazia'', od 1852. ''Imperial Regia Luogotenenza della Dalmazia'') ili (za važnije općine) središnja vlada u Beču. 1868. ova podjela je ukinuta (u skladu s "Prosinačkim zakonima" za austrijske zemlje Austro-Ugarske sudstvo je u svim stupnjevima odijeljeno od uprave) te se područje Kraljevine Dalmacije dijelilo na 12 kotara ([[Talijanski jezik|tal.]] ''distretti politici'' ili ''capitanati distrettuali'') koji su obuhvaćali nekoliko sudskih kotareva ([[Talijanski jezik|tal.]] ''distretti giudiziari''), a ovi općine ([[Talijanski jezik|tal.]] ''comuni''). Od 1864. općine su samoupravne jedinice lokalne uprave - "političke općine" ([[Talijanski jezik|tal.]] ''comuni politici'') s općinskim vijećem ([[Talijanski jezik|tal.]] ''consiglio comunale'') kojeg su birali glasači s aktivnim izbornim pravom, te načelnikom ([[Talijanski jezik|tal.]] ''podestà'') i prisjednicima ([[Talijanski jezik|tal.]] ''assessori'') koje su birala općinska vijeća. Selima je na čelu bio glavar ([[Talijanski jezik|tal.]] ''capovilla'') s pomoćnikom ([[Talijanski jezik|tal.]] ''aggiunto'') imenovanim od strane općinskih vijeća. 1890. bilo je 81 općina s 841 naseljem.<ref name="Meyers19052">[http://www.zeno.org/Meyers-1905/A/Dalmat%C4%ADen Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 4. Leipzig 1906, S. 428-430, s.v. ''Dalmatien'']</ref> Konačna upravna podjela bila je na 13 kotara (''distretti politici'' ili ''capitanati distrettuali''); jedno vrijeme bilo je 14 kotara (uz dolje navedene, i [[Brački kotar|Brač]]).<ref name="Bralić-732">Ante Bralić: [http://hrcak.srce.hr/file/29748 Zadarski fin-de siècle – Političke i društvene prilike u Zadru i Dalmaciji], ''[[Časopis za suvremenu povijest]]'', br. 3./2007., str. 732.</ref> {| class="wikitable" |+Kotari <small>(podaci iz 1900.)</small><ref name="Meyers19052" /> !Kotari !km² !stanovnika |- |[[Benkovački kotar]] |1581 |38.481 |- |[[Kotorski kotar]] |674 |37.096 |- |[[Korčulanski kotar]] |590 |27.352 |- |[[Imotski kotar]] |646 |36.737 |- |[[Kninski kotar]] |1408 |51.608 |- |[[Hvarski kotar]] |413 |28.005 |- |[[Makarski kotar]] |538 |25.588 |- |[[Metkovski kotar]] |384 |14.160 |- |[[Dubrovački kotar]] |778 |40.939 |- |[[Šibenski kotar]] |962 |51.293 |- |[[Sinjski kotar]] |1336 |52.516 |- |[[Splitski kotar]] |1889 |114.687 |- |[[Zadarski kotar]] |1636 |75.322 |} == Gospodarstvo == [[Datoteka:Zara_Erbe_Square_Dalmatia_Austro-Hungary.jpg|lijevo|250x250piksel|Zadarska tržnica na prijelazu stoljeća]] Iako je 1870. imala veći BDP po stanovniku od Hrvatske i Slavonije,<ref>[[Kraljevina Dalmacija#refstipetic|Stipetić, 53.]]</ref> ubrzo ju je i ona pristigla, tako da je Dalmacija do austro-ugarskog zasposjedanja Bosne i Hercegovine 1878. bila najnerazvijenija i najsiromašnija zemlja Austro-Ugarske. Zemaljska uprava Dalmacije imala je svake godine velik deficit, koji je nadoplaćivala vlada u Beču. 1890. čak 86,12% stanovništva živjelo je od poljoprivrede, a tek 4,39% od industrije, rudarstva ili obrta.<ref>[[Kraljevina Dalmacija#refbilandzic|Bilandžić]], 21.</ref> U godinama prije Prvog svjetskog rata, Dalmacija je godišnje proizvodila žitarica dovoljno tek za dva do tri mjeseca prehrane vlastitog stanovništva. Gospodarstvo se temeljilo na maslinama, vinovoj lozi, ribarstvu i trgovini s Italijom i Bosnom i Hercegovinom. Nakon epidemija bolesti vinove loze, pepelnice (''lug'') 1850-ih i filoksere (žilogriza) 1868. koje su gotovo uništile nasade vinove loze u Francuskoj i ostatku Europe, procvao je izvoz dalmatinskih vina. Cijena vina je skočila s 4-5 forinta po barilu na čak 20., što je rezultiralo kratkotrajnim razdobljem gospodarskog blagostanja. Krčili su se maslinici da bi se zasadili vinogradi. No, pojava [[Peronospora|peronospore]] 1886. ostavila je teške posljedice za dalmatinsku poljoprivredu, ovisnu o vinu, tako da se dogodio veliki val iseljavanja. Još jedan značajan udarac dalmatinskom gospodarstvu bio je trgovinski ugovor Austro-Ugarske s [[Kraljevina Italija|Italijom]] [[1892.]] Tzv. ''vinskom klauzulom'' tog ugovora Italiji su odobrene velike povlastice za izvoz vina iz sjeverne Italije u Monarhiju, a sva kontrola izvoza prepuštena je Italiji. 1900. Dalmacija je proizvodila 1,155.800 hektolitara vina. Iste godine u Dalmaciji je zabilježeno 1.958 ribarskih brodova, a 1911. 33.460 hektara pod maslinama. Obrt i industrija u Dalmaciji rasli su izuzetno sporo. Manje manufakture, poput solana u Pagu, Rabu, Ninu i Stonu (696 vagona 1900.), proizvodnje nadaleko poznatog likera maraskina u Zadru ili uljara i mlinova, zapošljavale su većinu obrtnika. Industrija se svodila na konzerviranje ribe, brodogradnju te manje pogone za proizvodnju sapuna i cigle. Uoči Prvog svjetskog rata u Dalmaciji su radile 32 tvornice za preradu ribe, od čega čak 9 na otoku [[Vis|Visu]]. Prva tvornica [[Cement|cementa]] otvorena je u Splitu 1865., a između 1908. i 1912. otvorene su još tri u [[Kaštela|Kaštelima]] i [[Solin|Solinu]] zbog kvalitete i dostupnosti sirovine (lapora).<ref>{{Citiranje časopisa|title=cemex, povijest|url=http://www.cemex.hr/cx/cx_re_po.asp|archive-url=https://web.archive.org/web/20140917192634/http://www.cemex.hr/cx/cx_re_po.asp|archive-date=17. rujna 2014.|access-date=24. lipnja 2013.}}</ref> Rudnici [[Ugljen|ugljena]] u [[Siverić|Siveriću]] eksploatirani su još od 1834., no pravi zamah rudarstva dogodio se 1873., kada ga kupuje društvo ''Monte Promina'' iz [[Torino|Torina]]. 1895. Šibenik je postao drugi grad u svijetu s električnom rasvjetom, jer je sagrađena HE Jaruga na rijeci Krki.<ref>[http://hrcak.srce.hr/file/74558‎ M. Blažević, Šibensko gospodarstvo od sredine 19. stoljeća do 1921. Rad. Zavoda povij. znan. HAZU Zadru, sv. 51/2009., str. 161–201.]{{Neaktivna poveznica|bot=InternetArchiveBot}}</ref> 1912. proradila je i HE Kraljevac na Cetini. Iz tog razdoblja važna gospodarska društva u Kraljevini Dalmaciji su: Prva pučka dalmatinska banka (1871.), Pelješko pomorsko društvo u Orebiću (1865.), Dubrovačko pomorsko društvo (1869.), Zemljišno-vjeresijski zavod Kraljevine Dalmacije (po uzoru na Istarski hipotekarni zavod, vidi i Zakon o ustanovljenju zemljišnika u Kraljevini Dalmaciji).<ref name="Perić">Ivo Perić: [http://hrcak.srce.hr/file/86653 Ustrojstvo i poslovanje dalmatinskog zemljišno-vjeresijskog zavoda (1898—1924)], RADOVI Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskog fakulteta, str. 46., 47., 50., 51.</ref> Izaslanik bečkog Ministarstva trgovine Leopold Stockhammer ustvrdio je nakon boravka u Dalmaciji 1875. u izvješću da su u Dalmaciji evidentni »pomanjkanje kapitala« i »pomanjkanje kreditnih ustanova«.<ref name="Perić" /> === Promet === [[Datoteka:Liniennetz_Dalmatia.jpg|desno|200x200piksel|Prikaz linija austrijskog brodarskog društva "Dalmacija" [[1900.]] Društvo je promoviralo i dalmatinski turizam.]] Glavna veza Dalmacije s ostatkom svijeta, ali i [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]], bio je [[Trst]]. I roba i putnici u Dalmaciju su pristizali uglavnom preko Trsta, a nešto rjeđe preko [[Rijeka|Rijeke]]. Dalmacija je tradicionalno imala živu trgovinu s [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|Bosnom i Hercegovinom]], pogotovo nakon [[1878.]] i uključenja BiH u Austro-Ugarsku. Preko dalmatinskih luka izvozili su se domaći proizvodi kao i roba iz BiH. Ali, izvoz iz BiH i uvoz roba u BiH (nakon zaposjedanja 1878.) nije išao prometnim pravcima koji je odgovarao hrvatskim krajevima. Išao je prometnim smjerovima koji su povezivali BiH s trgovinskim centrima u Mađarskoj i Austriji, čime je dokrajčena višestoljetna karavanska trgovina na relacijama Bosna—Šibenik, Bosna—Split i Hercegovina—Dubrovnik.<ref name="Perić" /> Međutim, planirani željeznički spojevi s BiH nisu ostvareni do raspada države, a ceste su bile izuzetno loše. Unatoč velikom potencijalu, [[Cislajtanija|Austrija]] je malo marila za dalmatinske luke, jer je razvijala [[Trst]] kao svoju glavnu luku. 1860-ih i 1870-ih zbog konjukture prekooceanske trgovine dolazi do procvata [[Jedrenjak|jedrenjaštva]], posebno na otocima, u Boki i u Dubrovniku.<ref name="Macan, 292">[[Kraljevina Dalmacija#refmacan|Macan]], 292.</ref> No, brodari su ubrzo propali, jer nisu bili spremni za natjecanje s parobrodarskom konkurencijom, a nisu imali dovoljno kapitala niti su bili poduprti od strane države. Najveće parobrodarske kompanije bile su "Dalmacija" i "Dubrovačka parobrodarska plovidba".<ref name="Macan, 292" /> Dužobalna plovidba ostala je značajna poveznica dalmatinskih luka i otoka. Trgovačka mornarica brojila je 1900. 7.832 broda nosivosti 42.109 tona s posadom od 19.330 ljudi. Iste godine u lukama su zabilježena 50.366 teretna broda sa 7,320,341 tona. Propašću jedrenjaka, propadalo je domaće pomorstvo, nekad važan izvor domaćeg kapitala, i brodogradnja.<ref name="Perić" /> Cestovni pravci iz sjeverne Hrvatske prema Dalmaciji bili su izuzetno loši. Glavni pravac u početku je bio na [[Senj]], pa potom uzduž obale do [[Novigrad (Zadarska županija)|Novigrada]] i Zadra. U listopadu 1832. bojnik Josip Kajetan Knežić, vojni graditelj u Dalmaciji i Hrvatskom primorju, sagradio je cestu preko [[Velebit|Velebita]] s prijevojem preko Malog Alana, kojim je značajno skraćen put, a Dalmacija konačno dobila moderniju vezu sa sjeverom. Na poticaj uprave rudnika Siverić, željeznička [[pruga]] ("dalmatinska željeznica" koja je imala povezati Split i Šibenik s unutrašnjošću Monarhije preko Bosne ili Like<ref name="Perić" />) Split – Siverić i [[Siverić]] – [[Perković]] – [[Šibenik]] službeno je otvorena [[1877.]] godine. Dionica Siverić – Knin otvorena je 1888. Danas napuštena uskotračna željeznička pruga Split – Sinj, popularna ''Sinjska rera'', puštena je u pogon 1903. 1901. otvorena je i željeznička pruga Gabela – Zelenika‎, uskotračna željeznica iz BiH preko Dubrovnika do Boke kotorske. No, luke u Dalmaciji nisu dobile željeznički spoj s BiH i Hrvatskom sve do 1925. i dovršetka gradnje Ličke pruge. Namjesnici su bili: * Thomas Brady (1797. – 1798.), 1804. – 1806. za Boku kotorsku * Franjo Tomašić (1815. – 1831.) * Wenzeslaus Lilienberg Water (1831. – 1841.) * Ivan August Turszky (1841. – 1848.) * Franz Ludwig von Welden (1848.) * Josip Jelačić (1848. – 1859.) * Lazar Mamula (1859. – 1865.) * Franjo Filipović (1865. – 1868.) * Johann Wagner (1868. – 1869.) * Gottfried Auersperg (1869.) * Julius Fluk von Leidenkron (1869. – 1870.) * Gabrijel Rodić (1870. – 1881.) * Stjepan Jovanović (1882. – 1885.) * Ludovik Cornaro (1885. – 1886.) * Dragutin Blažeković (1886. – 1890.) * Emil David von Rhonfeld (1890. – 1902.) * Erasmus Handel (1902. – 1905.) * Niko Nardelli (1905. – 1911.) * Mario Attems (1911. – 1918.) == Vidi još == * [[Trojedna kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija|Trojedna Kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija]] * [[Povijest Dalmacije]] * Talijanska okupacija Dalmacije 1918. – 1921. == Reference == <references /> == Literatura == * [https://books.google.de/books/about/Hrvatska_moderna_povijest.html?id=-WZsQgAACAAJ&redir_esc=y&hl=hr Bilandžić, Dušan. 1999]. * [https://books.google.de/books/about/Povijest_hrvatskoga_naroda.html?id=zE6CQgAACAAJ&redir_esc=y Macan, Trpimir. 1992.] * [[:hr:Međunarodni_standardni_knjižni_broj|Stipetić, Vladimir. 2012.]] * Franko Mirošević: Prilozi za povijest Dalmacije u 1918. godini == Vanjski linkovi == * [https://deutsche-schutzgebiete.de/wordpress/projekte/oesterreich-ungarn/oesterreich/dalmatien/ Dalmacija u Austro-Ugarskoj monarhiji] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220524123050/https://deutsche-schutzgebiete.de/wordpress/projekte/oesterreich-ungarn/oesterreich/dalmatien/ |date=24. 5. 2022 }} * [http://zeljko-heimer-fame.from.hr/hrvat/hr-ship1.html#hr~ams Zastave dalmatinskih brodarskih kompanija do 1918.] * [http://povijest.net/2018/ Hrvatski narodni preporod u Dalmaciji i Istri, Hrvoje Petrić, povijest.net] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200127130924/http://povijest.net/v5/zivotpis/hr-zivotopisi/2011/rikard-lang/ |date=27. 1. 2020 }} * [https://www.youtube.com/watch?v=OwTZX-YbBtg& "Šibenska luka", videozapis Šibenika 1904., Frank Mottershow] {{Crna Gora po temama}} [[Kategorija:Kraljevina Dalmacija]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1815.]] [[Kategorija:Historija Dalmacije]] [[Kategorija:Krunske zemlje u Austrijskom Carstvu (1867–1918)]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1915.]] to83vuj25hxvr1ufujg26pkng5bqaj8 0 491363 3732145 3547755 2025-07-02T09:55:08Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1781.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1781.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732145 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Svjetska baština | SB = | zvanični_naziv = Gatčinjski veliki dvorac | slika = Gatchina Palace, Southern facade.jpg | veličina_slike = | opis = Južna fasada Gatčinjskog dvorca | dio = | sadrži = | lokacija = [[Gatčina]], [[Lenjingradska oblast]], [[Rusija]] | kriterij = I, II, IV, VI | ID = | koordinate = {{coord|59|33|48|N|30|6|27|E|type:landmark_region:RU|display=inline,title}} | godina = 1990. | proširenja = | ugroženost = | površina = 3,934.1 ha | tampon-zona = | veb-sajt = {{URL|gatchinapalace.ru}} | locmapin = | opis_karte = | širina_karte = | reljef = 1 | dijete = <!-- "yes" ako je ova infokutija unutar neke druge --> | ugrađeno = <!-- za ugrađivanje druge infokutije unutar ove --> }} '''Gatčinjski dvorac''' ({{Jez-ru|Большой Гатчинский дворец|kurziv=da}}) jest dvorac koji se nalazi u [[Gatčina|Gatčini]], udaljen 45 kilometara od [[Sankt Peterburg]]<nowiki/>a. Izgrađen je 1781. godine. == Opis == Projektovao ga je italijanski arhitekta [[Antonio Rinaldi]] za grofa [[Grigorija Orlova]], ljubavnika carice [[Katarina II, carica Rusije|Katarine Druge]]. Njih dvoje su neposredno prije izgradnje dvorca dobili dijete, 1762. godine, [[Aleksej Grigorijevič Bobrinski|Alekseja Grigorijeviča Bobrinskog]]. Gatčinjski dvorac se gradio u periodu od 1766. do 1781. godine, ali Orlov je umro 1783. godine, samo dvije godine nakon njenog završetka.<ref>{{Cite web|url=https://www.blic.rs/slobodno-vreme/vesti/car-nije-cicija-najlepsi-dvorci-koje-su-ruski-vladari-i-vladarke-poklanjali/wdp4f0e|title=CAR NIJE CICIJA Najlepši dvorci koje su ruski vladari i vladarke poklanjali LJUBAVNICIMA|last=reč|first=Ruska|website=Blic.rs|language=sr|access-date=25. 5. 2022}}</ref> Kasnije je carica otkupila imanje od Orlovljevih nasljednika i poklonila ga sinu, velikom knezu [[Pavle, car Rusije|Pavlu I]] i od tada je to postalo njegovo omiljeno imanje. Dvorac je imao trg za parade i Dvorski park s Grbavim mostom i dvoranu u kojoj je Pavle organizovao „vitešku vrtešku”. Gosti su se vrtjeli oko stuba na drvenim konjićima i trudili se kopljem pogoditi cilj, veliki viseći prsten ili nacrtanu karikaturu Maura.<ref>{{Cite web|url=https://hr.rbth.com/travel/2016/04/05/pet-znamenitih-povijesnih-mjesta-oko-sankt-peterburga_581927|title=Pet znamenitih povijesnih mjesta oko Sankt-Peterburga|last=Kubatjan|first=Grigorij|date=5. 4. 2016|website=Russia Beyond Croatia|language=hr-HR|access-date=25. 5. 2022}}</ref> == Historija == Historija Gatčine počinje u 18. vijeku, kada je car [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki]] ukazom naredio da se na ovom mjestu podigne imanje i poklonio ga svojoj voljenoj sestri Nataliji Alekseevnoj. Nakon smrti princeze mijenjao je nekoliko vlasnika, dok ga carica [[Katarina II, carica Rusije|Katarina Velika]] nije poklonila svom miljeniku grofu Griforiju Orlovu. Tada na ovom mjestu počinje intenzivna gradnja. Poslije smrti grofa Orlova, [[Gatčina]] je postala rezidencija Pavla I koji je tu živio 18 godina, Gatčini dodijelio status grada i poseban grb. Kasnije je grad pripadao [[Marija Fjodorovna|Mariji Fjodorovnoj]], zatim [[Nikola I, car Rusije|Nikola I]], [[Aleksandar II, car Rusije|Aleksandru II]] i [[Nikola II, car Rusije|Nikola II]]. Ovdje se nalazi omiljena rezidencija ruskih careva [[Pavle, car Rusije|Pavla I]] i [[Aleksandar III, car Rusije|Aleksandra III]]. == Galerija == <gallery> Datoteka:Гатчина Дворец 04.jpg|Gatčinjski dvorac. Datoteka:Дворцовый парк в Гатчине - panoramio (9).jpg|Dvorski park. Datoteka:Гатчина Дворец.jpg|Gatčinjski dvorac. Datoteka:Vadimrazumov copter - Gatchina 5.jpg|Dvorac iz ptičije perspektive. Datoteka:Vadimrazumov copter - Gatchina 4.jpg|Dvorac iz ptičije perspektive (noću). Datoteka:217. Гатчина. Большой дворец. Левый флигель.jpg|Lijevo krilo dvorca. Datoteka:Гатчинский дворец. Часовая башня.jpg|Kula sa satom i zastavom [[Rusija|Rusije]]. Datoteka:Beliy Zal.jpg|Bijela soba. Datoteka:Gatchina palace white room (32708342648).jpg|Bijela soba. Datoteka:Gatchina Palace (2008-08-30), interior, IMG07.jpg|Unutrašnjost dvorca. Datoteka:Gatchina palace sleeping room parade (45858110934).jpg|Spavaća soba. Datoteka:Gatchina, Russia (40695401933).jpg|Salon. </gallery> == Također pogledajte == * [[Gatčina]] == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Gatčina]] [[Kategorija:Dvorci u Rusiji]] [[Kategorija:Građevine u Rusiji]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1781.]] a9pe6828o2j7s68113q2trlwurg57bf 0 492614 3731857 3645703 2025-07-02T00:22:44Z KWiki 9400 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1261.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1261.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731857 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Nikejsko Carstvo | izvorno_ime = Nicaea | genitiv = Nikejskog Carstva | razdoblje = Gornji [[Srednji vijek]] | država_prije1 = Rimsko Carstvo | država_prije_zastava1 = Vexilloid of the Roman Empire.svg | država_prije2 = | država_prije_zastava2 = | država_prije3 = | država_prije_zastava3 = | država_prije4 = | država_prije_zastava4 = | država_prije5 = | država_prije_zastava5 = | država_poslije1 = Osmanlijsko Carstvo | država_poslije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (Thicker Crescent).svg | država_poslije2 = | država_poslije_zastava2 = | država_poslije3 = | država_poslije_zastava3 = | država_poslije4 = | država_poslije_zastava4 = | država_poslije5 = | država_poslije_zastava5 = | zastava = Byzantine imperial flag, 14th century.svg | grb = Byzantine Palaiologos Eagle.svg | uzrečica = Βασιλεὺς Βασιλέων, Βασιλεύων Βασιλευόντων <br /><small>([[grčki jezik|grčki]]: "Car careva, Vladar vladara")</small> | himna = | karta = Byzantine Empire animated.gif | glavni_grad = [[Nikeja]] ([[İznik]]) (''[[de jure]]'')<br />[[Nymphaion (Ionia)|Nymphaion]] ([[Kemalpaşa]]) (''de facto'') | glavni_grad_kordinati = | najveći_grad = [[Nikeja]] | službeni_jezik = [[Grčki]] | etničke_grupe = | državno_uređenje = Apsolutna [[autokratija]] | vrsta_vlasti = Monarhija | godina_prve_vlasti = 1204. – 1261. | vladar_prva_vlast = [[Theodore I Laskaris]] | godina_druge_vlasti =1222–1254 | vladar_druga_vlast =[[John III Doukas Vatatzes]] | godina_treće_vlasti = 1254–1258 | vladar_treća_vlast = [[Theodore II Laskaris]] [[John IV Laskaris]] | valuta = [[Histamenon]], [[hiperpiron]] | religija = [[grčko pravoslavlje]] (zvanično)}} [[Slika:4KPARTITIO.png|thumb|right|330px| Situacija u Istočnom rimskom carstvu 1214. godine, 10 godina nakon [[Pad Konstantinopolja|Pada Konstantinopolja]].]] '''Nikejsko Carstvo''' ili '''Carstvo Nikeje'''<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=U6PnAwAAQBAJ|title=History of the Byzantine Empire, 324–1453|last=Vasiliev|first=Alexander A.|publisher=Univ of Wisconsin Press|year=1952|isbn=978-0299809263|pages=546}}</ref> je konvencijski [[historiografija|historiografski]] naziv za najvećeg od tri [[Bizantijski Grci|bizantijskih Grka]]<ref>''The Columbia history of the world'' by John Arthur Garraty, Peter Gay (1972), p. 454: "The Greek empire in exile at Nicaea proved too strong to be driven out of Asia Minor, and in Epirus another Greek dynasty defied the intruders.”</ref><ref name="A. Heurtley, H. C page 55">''A Short history of Greece from early times to 1964'' by W. A. Heurtley, H. C. Darby, C. W. Crawley, C. M. Woodhouse (1967), p. 55: "There in the prosperous city of Nicaea, Theodoros Laskaris, the son in law of a former Byzantine Emperor, establish a court that soon become the Small but reviving Greek empire."</ref> Osnovači su pripadnici aristokratije [[Bizantijsko Carstvo|Bizantijskog Carstva]], koji su pobjegli nakon što su [[Konstantinopolj]] okupirale vojne snage [[Zapadna Evropa|zapadne Evrope]] i [[Mletačka Republika|Mletačke Republike]] tokom [[Četvrti krstaški rat|Četvrtog krstaškog rata]], događaj poznat kao [[pljačkanje Konstantinopolja]]. Kao i druge bizantijske krnje države nastale nakon raspada carstva 1204. godine (kao što su [[Carstvo Trapezunda]] i [[Carstvo Soluna]]), bilo je nastavak istočne polovine [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]], koje je preživjelo skoro do samog kraja srednjovjekovnog perioda. Četvrtu državu, poznatu u historiografiji kao [[Latinsko Carstvo]], uspostavili su krstaši i Republika Venecija nakon zauzimanja Konstantinopolja i okoline. Tvrdilo se da je zakoniti nastavak Rimskog Carstva, iako nije imalo značajnu vezu s njim. Osnovali su je porodica [[Laskaris]], a trajalo je od 1204. do 1261. godine, kada su Nikejci obnovili Bizantijsko Carstvo u Carigradu. ==Historija== ===Osnivanje=== U 1204, [[Bizantijski car]] [[Alexios V|Alexios V Ducas Murtzouphlos]] pobiegao je iz Konstantinopolja nakon što su [[Krstaški ratovi|Križari iz četvrtog krstaškog rata]] napali grad. Ubrzo nakon toga, [[Teodor I Laskaris]], zet cara [[Alexios III Angelos|Alexiosa III Angelosa]], proglašen je za cara, ali je i on, shvativši da je situacija u Konstantinoplolju beznadežna, pobjegao u grad [[Nikeja|Nikeju]] u [[Bitinija|Bitiniji]]. [[Latinsko carstvo]], koje su uspostavili krstaši u Konstantinopolju, imalo je slabu kontrolu nad bivšom vizantijskom teritorijom, a grčke [[države nasljednice]] Bizantijskog carstva nastale su u [[Epirska despotovina|Epiru]], [[Trapezond|Trapezudu]] i [[Nikeja|Nikeji]]. Trapezund se otcijepio kao nezavisna država nekoliko sedmica prije [[Pad Konstantinopolja (1204)|pada Konstantinopolja]].<ref>Michael Panaretos, ''Chronicle'', ch. 1. Greek text in ''Original-Fragmente, Chroniken, Inschiften und anderes Materiale zur Geschichte des Kaiserthums Trapezunt'', part 2; in ''Abhandlungen der historischen Classe der königlich bayerischen Akademie'' '''4''' (1844), abth. 1, pp. 11; German translation, p. 41</ref> Nikeja je, međutim, bila najbliža Latinskom carstvu i bila je u najboljoj poziciji da pokuša da ponovo uspostavi Bizantsko carstvo. Teodor Laskaris nije bio odmah uspešan, pošto ga je [[Henri Flandrski]] porazio kod Poimanenona i Pruse (sada [[Bursa, Turska|Bursa]]) 1204. Ali Teodor je uspio da zauzme veći dio sjeverozapadne [[Anadolija|Anadolije]] nakon [[Bugarska|bugarskog]] poraza od latinskog cara [[Balduin I od Konstantinopolja|Baldvina I]] u [[Bitki kod Adrijanopolja (1205)|Bici kod Adrijanopolja]], jer je Henri pozvan u Evropu da se brani od invazije od [[car]]a [[Kalojan od Bugarske|Kalojana od Bugarske]].<ref>Alice Gardiner, ''The Lascarids of Nicaea: The Story of an Empire in Exile'', 1912, (Amsterdam: Adolf M. Hakkert, 1964), pp. 75–78</ref> Teodor je također porazio vojsku iz Trapezunda, kao i druge manje rivale, ostavljajući ga na čelu najmoćnije od država nasljednica. Brojna primirja i savezi su sklopljeni i raskinuti u narednih nekoliko godina, kao što je bizantijski nasljednik naveo, Latinsko Carstvo, [[Bugarsko Carstvo]] i [[Turci Seldžuci|Seldžuci]] [[Ikonije]] (čija teritorija takođe graničio sa Nikejom) su se međusobno borili. Godine 1211, u [[Bitka kod Antiohije na Meandru|Antiohiji na Meandru]], Teodor je pobijedio veliku invaziju Seldžuka, koji su podržavali ponudu Aleksija III Anđela da se vrati na vlast. Gubici pretrpljeni kod Antiohije, međutim, doveli su do poraza od strane Latinskog Carstva u [[Bitka kod Rhyndacusa (1211)|Rhyndacus Riveru]] i gubitka većine [[Mizija|Mizije]] i obale [[Mramorno more|Mramornog mora]] u narednom [[Nimfejski sporazum (1214)|Nimfejskom sporazumu]]. Nikejci su nadoknađeni za ovaj teritorijalni gubitak kada je 1212. godine smrt [[David Komnen|Davida Komnena]] omogućila njihovu aneksiju njegove zemlje u [[Paflagonija|Paflagoniji]].{{sfn|Angold|1999|p=547}} Godine 1205. preuzeo je tradicionalne titule vizantijskih careva. Tri godine kasnije, sazvao je Crkveni sabor da bi izabrao novog pravoslavnog [[Vaseljenski Patrijarh Konstantinopoljski|Carigradskog Patrijarha]]. Novi patrijarh krunisao je Teodora za cara i uspostavio svoje sedište u Teodorovoj prestonici, Nikeji. Godine 1219. oženio se kćerkom latinske carice [[Jolanda od Flandrije|Jolande od Flandrije]], ali je umro 1221. i naslijedio ga je njegov zet [[Jovan III Ducas Vatatzes]].{{sfn|Angold|1999|p=547}} ===Ekspanzija=== [[slika:Lefke Kapisi Iznik 932a.jpg|thumb|250px| Gradski zid Nikeje, kapija Lefke; [[Iznik]], [[Turska]]]] Laskaridi su u početku osporili pristupanje Vatacesa, a „[[sebastokrator]]es“ Isak i Aleksije, braća Teodora I, tražili su pomoć od Latinskog carstva. Vatatzes je, međutim, prevladao nad njihovim udruženim snagama u [[Bitki kod Poimanenona]], osiguravši svoj tron i povrativši gotovo sve azijske teritorije koje je u tom procesu držalo Latinsko Carstvo. Godine 1224. Latinsko [[Kraljevstvo Soluna]] je zauzeo [[Epirski despot]] [[Teodor Komnenos Duka]], koji se krunisao za cara u rivalstvu Vatacesu i uspostavio [[Carstvo Soluna]]. Pokazalo se da je kratko trajao, jer je došao pod bugarsku kontrolu nakon [[Bitka kod Klokotnice|Bitke kod Klokotnice]] 1230. godine. S obzirom da Trapezund nije imao nikakvu stvarnu moć, Nikeja je bila jedina preostala vizantijska država, a Jovan III je proširio svoju teritoriju preko [[Egejsko more|Egejskog mora]]. Godine 1235. ušao je u savez sa [[Ivan Asen II od Bugarske|Ivanom Asenom II od Bugarske]], omogućavajući mu da proširi svoj uticaj na [[Solun]] i [[Epir]]. Godine 1242. [[Mongoli]] su napali Seldžučku teritoriju istočno od Nikeje, i iako je Ivan III bio zabrinut da bi ga mogli napasti sljedeći, na kraju su eliminisali Seldžučku prijetnju Nikeji. Godine 1245. Ivan se udružio sa [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetim Rimskim Carstvom]] oženivši [[Konstanca II od Hohenstaufena|Konstancu II od Hohenstaufena]], kćerku [[Frederik II, caraSvetog Rimskog carstva|Frederika II]]. Godine 1246, Jovan je napao Bugarsku i povratio veći deo Trakije i Makedonije, i nastavio da inkorporira Solun u svoje carstvo. Do 1248. godine Jovan je pobedio Bugare i opkolio Latinsko carstvo. Nastavio je da uzima zemlju od Latina sve do svoje smrti 1254. [[Teodor II Laskaris]], sin Jovana III, suočio se sa invazijama Bugara u [[Trakija|Trakiju]], ali je uspješno branio teritoriju. [[Epiro-nikejski sukob (1257–59)|Sukob]] između Nikeje i Epira izbio je 1257. Epir se udružio sa [[Manfred od Sicilije|Manfredom od Sicilije]] kada je Teodor II umro 1258. Naslijedio ga je [[Jovan IV Laskaris]], ali kako je još bio dijete bio je pod regentstvom generala Mihaila Paleologa. Mihael se proglasio ko-carem (kao [[Mihael VIII Paleolog|Mihael VIII]]) 1259. godine, i ubrzo je pobijedio kombinovanu invaziju Manfreda, epirskog despota, i latinskog [[Kneževina Aheja|Princa Aheje]] u [[Bitka kod Pelagonije|Bici kod Pelagonije]]. ===Ponovno zauzimanje Konstantinopolja=== [[slika:Hyperpyron-Michael VIII Paleologus-sb2241.jpg|thumb|250px| Novčić koji je izdao [[Mihael VIII Paleolog]] u čast oslobođenja Konstantinopolja od latinske vojske i obnove Bizantijskog carstva.]] Godine 1260. Mihajlo je započeo [[Osada Konstantinopolja (1260)|napad na Carigrad]] sam, što njegovi prethodnici nisu mogli učiniti. Udružio se sa [[Republika Đenova|Đenovom]], a njegov general [[Alexios Strategopoulos]] proveo je mjesece posmatrajući Konstantinopolj kako bi planirao svoj napad. U julu 1261. godine, dok se većina latinske vojske borila na drugim mjestima, Aleksije je uspio da ubijedi stražare da otvore kapije grada. Jednom unutra, spalio je[[Mletačka Republika|mletački]] kvart (pošto je Venecija bila neprijatelj Đenove i bila je u velikoj mjeri odgovorna za zauzimanje grada 1204.). Mihael je priznat za cara nekoliko sedmica kasnije, obnavljajući Vizantijsko carstvo. Aheja je ubrzo ponovo zauzeta, ali Trapezund i Epir su ostali nezavisne bizantijske grčke države. Obnovljeno carstvo se također suočilo s novom prijetnjom od [[Otomansko carstvo|Osmanlija]], kada su ustali da zamijene Seldžuke. ==Posljedice== Nakon 1261. godine, Konstantinopolj je ponovo postao glavni grad Bizantijakog Carstva.{{sfn|Geanakoplos|1989|page=173}} Teritoriji bivšeg Nikejskog carstva oduzeto je njeno bogatstvo koje je korišćeno za obnovu Konstantinopolja i finansiranje brojnih ratova u Evropi protiv Latinnske države i Epira. Vojnici su prebačeni iz Male Azije u Evropu, ostavljajući staru granicu relativno nebranjenom. Napadi turskih ''[[Gazija (ratnik)|gazija]]'' ostali su nekontrolisani, a granica je sve više pregažena. Uzurpacija legitimnog vladara Laskarida Jovana IV Laskarisa od strane Mihaila VIII Paleologa 1261. godine otuđila je veliki deo stanovništva od obnovljenog Bizantijskog carstva u Konstantinopolju. Jovan IV je ostavljen u Nikeji, a kasnije je oslijepljen po Mihailovom naređenju na svoj jedanaesti rođendan, 25. decembra 1261. To ga je učinilo nepodobnim za prijestolje, pa je prognan i zatvoren u tvrđavu u Bitiniji. Ova akcija je dovela do ekskomunikacije Mihaila VIII Paleologa od strane patrijarha Arsenija Autorejana, i kasnije pobune koju je predvodio Pseudo-Jovan IV u blizini Nikeje. Posljednja historijska era bivše teritorije Nikejskog carstva je historija postepenog osvajanja od strane Turaka. Nakon smrti Mihaila VIII 1282. godine, turski pohodi su se pretvorili u trajno naseljavanje i uspostavljanje turskih [[anadolski bejlici|bejlika]] na nekadašnjoj vizantijskoj teritoriji. Iako je car Andronik II uložio neke napore da popravi situaciju, oni su bili neuspješni. Oko 1300. godine, Turci su osvojili skoro čitavo nekadašnje Nikejsko carstvo, uz samo mali pojas teritorije koji se držao direktno nasuprot Konstantinopolja. Konačni kraj vizantijske Male Azije došao je padom Burse 1326, Nikeje 1331 i Nikomedije 1337. ==Vojska== Nikejsko carstvo se sastojalo od najnaseljenije grčke regije Bizantije, sa izuzetkom Trakije koja je bila pod latinsko/bugarskom kontrolom. Kao takvo, Carstvo je bilo u stanju da podigne razumno brojnu vojnu snagu od oko 20.000 vojnika na svom vrhuncu – broj koji je zabilježen kao učešće u brojnim ratovima protiv krstaških država. Nikejani su nastavili neke aspekte [[Komnenska vojska|Komnenske vojske]], ali bez resursa dostupnih komninskim carevima, Nicejski Bizantinci nisu mogli da se uporede sa brojem, niti kvalitetom, vojske koju je car [[Manuel Komnenos|Manuel]] a pojavili su se njegovi prethodnici. Zapadna Mala Azija imala je izlaz na more, što ju je činilo bogatijom od većine rascjepkanih država u okolini i vremenom je postala najmoćnija država u regionu, makar samo na kratko. ==Ideologija i helenizam== Dvor Nikejske države je naširoko koristio izraz "Heleni" umjesto ranijih "Rimljani" da opiše svoje stanovništvo koje govori grčki.<ref>{{cite journal |last1=Bialor |first1=Perry |title=Chapter 2, Greek Ethnic Survival Under Ottoman Domination |journal=ScholarWorks@UMass Amherst |date=2008 |page=73 |url=https://scholarworks.umass.edu/anthro_res_rpt9/1/ |language=en}}</ref> Contemporaries preferred the use of "Hellas" or the adjective "Hellenikon" for the Empire of Nicaea.<ref>{{cite book |last1=Meyendorff |first1=John |title=Byzantium and the Rise of Russia: A Study of Byzantino-Russian Relations in the Fourteenth Century |date=2010 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9780521135337 |page=100 |url=https://books.google.com/books?id=KKZdTvs1ySYC |language=en |quote=The Empire of Nicaea, in particular, was seen as the Hellenikon, or as Hellas}}</ref><ref>{{cite journal |last1=Stavridou-Zafraka |first1=Alkmeni |title=Byzantine Culture in Late Mediaeval Greek States |journal=Βυζαντιακά |date=2015 |volume=32 |page=211|url=http://histsociety.web.auth.gr/Byzantiaka%202015%20-%20Periexomena%2032.htm}}</ref> Kao takav, car Teodor Laskaris ponekad je zamijenio pojmove Romaioi (Rimljani) i Graikoi Helenima.<ref>{{cite book |last1=Maltezou |first1=Chryssa |last2=Schreine |first2=Peter |title=Bisanzio, Venezia e il mondo franco-greco |date=2002 |publisher=Istituto ellenico di studi bizantini e postbizantini di Venezia |isbn=9789607743220 |page=33 |url=https://books.google.com/books?id=8CBmAAAAMAAJ |language=fr |quote=Theodoros Laskaris totally avoids the terms Latinoi in his letters and uses Italoi instead, he also replaces the terms Romaioi (Romans) and Greek by Hellenes.}}</ref> Car Teodor II opisuje svoje carstvo kao "novu Heladu".<ref>{{cite book |last1=Doumanis |first1=Nicholas |title=A History of Greece |date=2009 |publisher=Macmillan International Higher Education |isbn=9781137013675 |page=140 |url=https://books.google.com/books?id=vuEcBQAAQBAJ |language=en }}{{Mrtav link}}</ref> Patrijarh [[German II od Carigrada|Germanos II]] je u službenoj prepisci sa zapadnim svijetom koristio izraz: "Graikoi" da opiše lokalno stanovništvo i "Carstvo Grka" (starogrčki|Βασιλεία των Γραικών) kao naziv države. U to vrijeme postojala je usklađena inicijativa za samoidentifikovanje etničkih Grka.<ref>{{cite book |last1=Hilsdale |first1=Cecily J. |title=Byzantine Art and Diplomacy in an Age of Decline |date=2014 |publisher=Cambridge University Press |isbn=9781107729384 |page=84 |url=https://books.google.com/books?id=t7GkAgAAQBAJ |language=en}}</ref> Neki naučnici vide period Nikejskog carstva kao pokazatelj rastuće etničke helenske svijesti i [[grčki nacionalizam|grčkog nacionalizma]]. Međutim, ovi naučnici upozoravaju da porast etničke svijesti nije uticao na zvaničnu imperijalnu ideologiju.<ref name="Angelov, Dimiter 1330. p95">Angelov, Dimiter. ''Imperial ideology and political thought in Byzantium (1204–1330)''. Cambridge: University Press, 2007. p. 95 Also Kaldellis, Anthony. ''Hellenism in Byzantium : the transformations of Greek identity and the reception of the classical tradition''. Cambridge: University Press, 2007.</ref> In the official ideology, the traditional view of Byzantium as the Roman Empire was not overturned, as the usage of the word Rhomaioi for subjects of the Nicene emperors demonstrates.<ref name="Angelov, Dimiter 1330. p95"/> Zvanična ideologija Nikejskog Carstva bila je rekonkvista i militarizam, što se nije moglo vidjeti u kasnijoj paleološkoj retorici iz 14. stooljeća<ref>Angelov, pp. 99–101</ref> Ideologiju Nikeje iz 13. stoljeća karakterisalo je vjerovanje u kontinuirani značaj Konstantinopolja i nada da će se ponovo osvojiti grad, oslanjajući se manje na tvrdnje o političkom univerzalizmu ili helenskom nacionalizmu nego na starozavjetne ideje jevrejske providnosti. Car se u ovom periodu često poredi sa [[Mojsije]]m<ref>Angold, Michael. ''A Byzantine government in exile : government and society under the Laskarids of Nicaea, 1204–1261''. London: Oxford University Press, 1975. p. 13</ref> ili [[Zorobabel]], ili čak kao "[[Vatreni stup (teofanija)|Vatreni stup]]" koji vodi Božji narod u Obećanu zemlju, npr. u govoru koji je održao [[Theodore I Laskaris]], napisao [[Niketas Choniates]].<ref>Angelov, str. 99</ref> Retorika ovog perioda je takođe veličala rat i ponovno osvajanje Konstantinopolja koristeći slike koje nisu izvučene iz Starog zavjeta. Naprimjer, u svom panegiriku Teodora I Laskarisa, Choniates opisuje bitku sa seldžučkim sultanom kao bitku između kršćanstva i [[islam]]a, retorički upoređujući rane Teodora, koji je sam ubio neprijateljskog zapovijjednika, s ranama Krista na križu.<ref name="Angelov, 100">Angelov, p 100</ref> Dimiter Angelov sugeriše da je zapadna ideologija krstaša možda uticala na razvoj ovog gledišta o ponovnom osvajanju, a tokom tog perioda spominje se da je patrijarh Mihailo IV Autoreianos nudio potpuno oproštenje grijehova nikejskim trupama koje su spremale da uđu u bitku, što je praksa gotovo identično zapadnjačkom plenarnom popuštanju. Međutim, davanje takvih oprosta bilo je kratkog vijeka, a čini se da su mnogi mogući križarski utjecaji nestali nakon 1211.<ref name="Angelov, 100"/> Bizantinci iz 13. stoljeća su također povlačili paralele između situacije u kojoj se carstvo nalazilo nakon 1204. godine i situacije u kojoj su bili klasični Grci. Ovi dokazi su pomogli da se ojača stav nekih naučnika, kao što je A. E. Vacalopoulos, koji vide ove reference, u kombinaciji s ponovnom procjenom klasične prošlosti Bizantije, kao genezu grčkog nacionalizma.<ref>Angold, Michael. "Byzantine ‘Nationalism’ and the Nicaean Empire." ''Byzantine and Modern Greek Studies'', '''1''' (1975) pp. 51–52</ref> Sa gubitkom Konstantinopolja, ovo poređenje je imalo ideju [[Imena Grka|"Helena"]] okruženih varvarima; Honijat je izjednačio seldžučkog sultana kojeg je ubio Teodor I sa Kserksom, a patrijarh [[Patrijarh Germanus II od Konstantinopolja|German II]] je podsjetio na pobjedu [[Jovan III Vatatzes|Jovana III Vatatzesa]] kao još jednu bitku [[Bitka kod Maratona|Maraton]] ili [[Bitka kod Salamine|Salamina]].<ref>Angold, p. 29</ref> Na isti način, [[Teodor II Laskaris]] je uporedio pobjede svog oca sa pobjedama [[Aleksandar Veliki|Aleksandra Velikog]] i nastavio da veliča borilačke vriednosti savremenih "Helena".<ref>Angelov, p. 97</ref> Osim toga, čini se da je tokom ovog perioda došlo do promjene u načinu na koji se riječ "Heleni" koristila u bizantijskom jeziku. Do tada, "Helena" je nosila negativnu konotaciju i bila je posebno povezana s ostacima paganizma. U ovom periodu, međutim, čini se da i termini "Graikoi" i "Heleni" ulaze u diplomatsku upotrebu carstva kao oblik vjerske i etničke samoidentifikacije, podstaknuti željom da se carstvo i njegovi građani razlikuju od Latina.<ref>Angelov, pp. 96–97</ref> [[Carigradski patrijarh Germanus II]] posebno ilustruje ovu novu viziju etničkog i vjerskog identiteta. Njegova pisma izjednačavaju dobro rođenje sa čistoćom njegovog helenističkog porijekla, pridajući više vrijednosti njegovom helenističkom lingvističkom i etničkom porijeklu nego bilo kakvoj povezanosti s Konstantinopoljom, i pokazujući njegov prezir prema Latinima koji su se ponosili posjedovanjem grada. Među naučnicima se vodi debata o tačnom vremenu promjene značenja riječi Hellena. Roderick Beaton, uzimajući u obzir dokaze o upotrebi termina "Heleni" u 12. stoljeću, vidi da se prevrednovanje termina dogodilo prije gubitka Konstantinopolja 1204. Pored toga, za razliku od Vakalopulosa,<ref>A. E. Vacalopoulos, ''The Origins of the Greek Nation:the Byzantine Period (1204–1461)'' (New Brunswick, 1970).</ref> Beaton ne vidi rođenje grčkog nacionalizma, već embrion "etničke" svijesti, prvenstveno zasnovan na jeziku.<ref>Beaton, Roderick. "Antique Nation? 'Hellenes' on the Eve of Greek Independence and in Twelfth-Century Byzantium," ''Byzantine and Modern Greek Studies'', '''31''' (2007), pp. 76–95</ref> Michael Angold napominje da ideologija tog perioda pokazuje sposobnost Bizantijaca da reaguje i prilagođava se promjenjivim kulturnim i političkim okolnostima, uključujući egzil, te da je ideološki razvoj ovog perioda uglavnom prekinut i odbačen od strane obnovljenog carstva [[Palaiologoi]], pošto se [[Mihael VIII]] vratio ideologiji ranijih perioda.<ref>Angold, Michael. "Byzantine ‘Nationalism’ and the Nicaean Empire", ''Byzantine and Modern Greek Studies'', '''1''' (1975) p. 70</ref> ==Carevi== * [[Teodor I Laskaris]] (1204–1222) * [[Jovan III Ducas Vatatzes]] (1222–1254) * [[Teodor II Laskaris]] (1254–1258) * [[Jovan IV Laskaris]] (1258–1261) * [[Mihael VIII Paleolog]] (su-car 1259–1261; obnovljeno Bizantijsko carstvo) ==Također pogledajte== * [[Laskaris|Dinastija Laskaris i porodično stablo srodnika]] * [[Vatatzes|Dinastija Vatatzes i porodično stablo srodnika]] * [[Porodična stabla vizantijskih carskih dinastija]] ==Citati== {{Reflist}} ==Reference== * {{New Cambridge Medieval History|volume=5|last1=Angold|first1=Michael|chapter=Byzantium in exile|pages=543–568|chapter-url=https://doi.org/10.1017/CHOL9780521362894.026}} * {{cite book|last1=Geanakoplos|first1=Deno John|title=Constantinople and the West: Essays on the Late Byzantine (Palaeologan) and Italian Renaissances and the Byzantine and Roman Churches|url=https://archive.org/details/constantinoplewe0000gean|date=1989|publisher=University of Wisconsin Press|isbn=978-0299118846}} {{Teme Bizantijskog carstva}} {{Fragmenti Bizantijskog Carstva}} {{Srednjovjekovne države u Anadoliji}} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Nikeja, Carstvo}} [[Kategorija:Nikejsko Carstvo| ]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1204.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1261.]] [[Kategorija:Laskaridska dinastija|Dinastija Laskarida]] [[Kategorija:Historija Turske]] [[Kategorija:13. vijek u Aziji]] [[Kategorija:Historija pokrajine Bursa]] [[Kategorija:İznik]] [[Kategorija:13. vijek u Bizantijskom Carstvu]] [[Kategorija:Bizantijske krnje države]] [[Kategorija:Bivša carstva]] fuldnb426poxr0zrsnmicujj1eb00qj 3 493805 3731736 3730930 2025-07-01T13:08:51Z KWiki 9400 /* Panaskobot */ 3731736 wikitext text/x-wiki {{Dobrodošlica}} == "Prikaži izgled" == {|cellspacing="4" cellpadding="0" style="width: 100%; font-size: 100%; border-style: solid; border-width: 0px; border-color:blue; clear: both; position:relative;" | Molimo Vas da za provjeru izgleda stranice koristite dugme "'''{{int:showpreview}}'''".<br />Učestalim korištenjem dugmeta "{{int:publishchanges}}" opterećujete [[Posebno:NedavneIzmjene|nedavne izmjene]] i historiju članka. Hvala na razumijevanju. {{#if:|{{{1}}}}} | [[Datoteka:Slika prikaži izgled.png|desno]] |} [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:09, 23 oktobar 2022 (CEST) == Arthur C. Clarke == Zdravo Panassko. Kad budeš raspoložen i dobar sa slobodnim vremenom, pogledaj ako hoćeš da uradiš knjige [[Arthur C. Clarke|Arthura C. Clarka]]. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 21:45, 27 oktobar 2022 (CEST) :[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] pozdrav, Nerko upravo pravim spisak sta planiram da uradim I zaista jako puno ima u SciFi i Fantasy žanru da se uradi. Staviću i Clarka na spisak pa kad dođe na red, mada nerado zbog spoilers a nisam ga puno čitao. Sreća pa na eng wikipediji imaju jako dobri članci koje nije tesko prevesti 😉. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:49, 27 oktobar 2022 (CEST) ::Nerko. možeš li me uputiti na neki opis na koji način se dodaju slike u članak, ove knjige za koje sam dodao stranice nisam uspio ubaciti slike naslovnice a iste postoje na engleskoj wikipediji. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:22, 28 oktobar 2022 (CEST) Zdravo Panassko. Slike prebacuješ sa engleske wikipedije tako što klikneš na stranicu kao fol da je uređuješ i samo kopiraš file za sliku i prebaciš na svoju stranicu koju radiš. Ponekad su im slike zaštićene pa se ne može to odraditi. Ništa strašno, samo ti sredi stranice o knjigama koje si pročitao i biće super. Samo da ti kažem da ovo što radiš je pravo osvježenje, a Isaac Asimov, Carl Sagan, Arthur C. Clarke i Josif Shklovski su mi oduvijek bili veoma dragi pisci. Baš si me obradovao sa svojim doprinosima, a moraću malo opet da sjednem i pročitam Zadužbinu. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 16:41, 28 oktobar 2022 (CEST) :[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] Hvala ti na tome, drago mi je da se vidi ovaj mali doprinos. mislim da uz malo truda nasa wikipedija moze biti najbolja u regiji, a kako volim SF I Fantasy to mi je logicni dio wiki gdje mogu doprinijeti. Naredne sedmice nastavljam jer za vikend nisam kuci pa nemam pristup racunaru. uzivaj u citanju Zaduzbine I ako te mogu zamoliti kada budes citao, baci malo pogled na clanke posebno na terminologiju jer nisam 100% siguran oko termina posto sam je citao na engleskom. P :Pozdrav. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:21, 28 oktobar 2022 (CEST) ::Evo prve tri knjige Arthura gotove, nastavljamo narednih dana. Ako uspijes pogledaj terminologiju jesam li dobro preveo pa ako nisam ispravi :-) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:43, 31 oktobar 2022 (CET) Vidio sam ono pitanje u sažetku. Prijevod je uvijek poželjniji od originalnog naslova (a originalni se ionako navodi u IK i prvoj rečenici). Ako ne postoji prijevod raširen na našem govornom području (što treba proguglati prethodno), može stajati i originalni naslov, ali samo dok se ne pojavi prijevod. A ako je naslov takav da se ne može prevesti na više načina, onda ga slobodno sam prevedi. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:03, 2 juni 2024 (CEST) == "Ponovorođeni" == Ima, jer odudara od našeg jezika, tj, ne može tako ni biti prevedena. (Jezik mi je struka.) Mora biti razmak u ovom slučaju. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:21, 28 oktobar 2022 (CEST) :vjerujem da si ti u pravu, ali mi ovdje dodajemo stranice na knjige a knjiga se ovako zove, bilo to gramatički ispravno ili ne, molim te vidi link: :https://www.goodreads.com/book/show/12626092-ponovoro-eni-zmaj [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:25, 28 oktobar 2022 (CEST) ::Ovo je greška jer se "ponovo" u našem jeziku ne spaja, čak ni uz umjetničku slobodu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:13, 28 oktobar 2022 (CEST) :::[[Korisnik:KWiki|@KWiki]] u redu, uradi kako misliš da je ispravno. Pozdrav. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:22, 28 oktobar 2022 (CEST) == Discord == Da li je aktivan Discord kanal? Pokusavam da potvrdim svoj račun međutim ne uspijevam,nprobao sam upisati /auth pa /auth panassko I nista se ne desava. Ako moze pomoc, bio bih zahvalan. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:05, 1 novembar 2022 (CET) :Pozdrav, vjerovatno si isključio mogućnost poruka nepoznatog izvora na Discordu tako da ti bot ne može poslati konfirmacijski link. [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 08:33, 3 novembar 2022 (CET) == Infokutije... == ...možeš naći [[:Kategorija:Infokutije|ovdje]]. ;-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:42, 2 novembar 2022 (CET) :[[Korisnik:KWiki|@KWiki]] hvala ovo ce mi bas pomoci [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:33, 2 novembar 2022 (CET) ::Napomena: Naslovi knjiga, filmova, serija, umjetničkih slika, muzičkih albuma pišu se u ''italiku'' (a naslovi pojedinih priča iz neke knjige, epizoda serije ili pjesama s albuma idu pod navodnike). Ili sažeto: cjelina u italik, dio pod navodnike. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:20, 16 novembar 2022 (CET) == Pozdrav == Samo da te pozdravim i baš mi je žao kad sam pročitao tvoje rasprave sa ostalim kolegama. Izbjegavaj zapaljive teme i radi stranice o dobrim knjigama, a ono što si dosad uradio je prva liga. Gazi Husrevbegova biblioteka je super ideja, a možda bi bilo dobro da se trznemo i uradimo stranicu Hodoljublja našeg legendarnog boema, plus Ljetopis Mula Mustafe Bašeskije... itd. Ako treba pomoć, tu smo. P.S. Prije skoro 4 godine sam radio stranicu o balkanskom James Bondu [[Mustafa Golubić|Mustafi Golubiću]] i izazvao burne reakcije. Od tada sam uglavnom odustao od pisanja o zapaljivim temama. Iz vlastitog iskustva ti velim da pišeš samo o kvalitetnim temama. Veliki pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 22:28, 12 novembar 2022 (CET) Pozdrav Nerko, hvala ti. Mislim da nema zapaljivih tema koliko ima nesporazuma i učahurenosti, ali to nije moja stvar. Ja ću kako sam govorio nastaviti pisati I predlagati izmjene kako budem mislio da treba, a vremenom će to nadoći i kolege će vidjeti da nema potrebe za skepsu. Uglavnom neko ovdje reće da je ovo maraton I slazem se s njim. Nisam siguran na kojeg boema misliš, ali svakako počni pabako ja mogu doprinijeti uskočiti ću. Pozdrav. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 23:45, 12 novembar 2022 (CET) :Mislio sam na kralja svih balkanskih boema [[Zuko Džumhur|Zuku Džumhura]]. :[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 01:55, 13 novembar 2022 (CET) ::[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] ima vec clanak, ali ako imas materijala da ga dopuniš, samo navali. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 09:19, 13 novembar 2022 (CET) :::Već sam malo popravljao stranicu o Zuki Džumhuru, ali ovdje "preko bare" ja nemam takvu vrstu literature da dopunjavam stranicu o njemu i da radim na njegovim Hodoljubljima. Isti je slučaj bio kad sam probao da uradim sekciju kultura u našem dragom i lijepom [[Mostar]]u. Nemam literaturu, a ono što sam uspio da uradim je samo mali dio koliko toga ima za dodati. Kad budem u Bosni potražiću neke knjige, a ako ih nadjem, onda budem dodavao tekst na već postojeće stranice. :::[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 16:43, 14 novembar 2022 (CET) Tooo majstoreeee!!!! [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 17:11, 10 decembar 2022 (CET) :[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] hvala, samo za šta? 🤣🤣🤣 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:24, 10 decembar 2022 (CET) ::Za sve one stranice što ih proširuješ. Radiš pravu stvar na bosanskoj wikipediji. I ja sam lagahno krenuo sa sarajevskim pop rok grupama/pjevači(ca)ma, plus [[Sijenska škola]]. Ovo je jedan lijep i zabavan hobi. Lijep pozdrav i samo naprijed!!!!! [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 17:55, 10 decembar 2022 (CET) :::hvala [[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] zahvaljujući spisku 1.000 članaka koje svaka Wiki treba da ima a koji je suoer pregledno napravio @semso98, bujrum prosiri I ti koji sa stub na velicinu clanka pa da brze ukinemo sve stub sa ovog spiska. 😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 18:19, 10 decembar 2022 (CET) Zdravo Panassko. Mislio sam svakako da dodam još malo teksta da ima onaj potreban minimum. Već je palo ispod 14.000 stranica bez izvora. Ja se sjećam kad je KWiki prvi put odradio sa svojom "sjekirom o panj" i skresao bosansku wikipediju sa 300. 000 na oko 37.000 stranica, a bilo je blizu 36.000 stranica bez ivora. Zamisli u kakvom smo stanju bili prije 9 godina. Lijep pozdrav i idemo dalje. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 15:50, 1 februar 2023 (CET) :Sve pet, ja samo da napomenem :D, mogu misliti kakva je to sječa bila...i ovim Maratonom rješavamo barem dio tih stranica bez izvora, jer kad ćemo ako ne sada :D [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:00, 1 februar 2023 (CET) == Infokutija TV-serija == Pozdrav, kada koristite neku infokutiju najbolje je da odete na stranicu te infokutije i kopirate kod direktno (npr. [[:Šablon:Infokutija TV-emisija]]) i na kraju izbrišete parametre koji vam ne trebaju. Vjerujem da ste kod članaka o Zvjezdanim stazama infokutiju kopirali sa neke druge stranice napisane davno i tu je došlo do greške, jer su parametri infokutije u međuvremenu ažurirani i neki od starih parametara su preimenovani. [[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 10:31, 18 novembar 2022 (CET) :Da, to je razlog. Hvala na pomoći. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:06, 18 novembar 2022 (CET) == The Animals == Već imamo članak. No, budući da taj ima samo jedan pasus, izbrisat ću ga i ostaviti "tvoj" (svaka čast, usput). A ubuduće provjeri imamo li već nešto. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:43, 21 novembar 2022 (CET) Ne znam kako nisam skontao da nema, sorry [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:23, 21 novembar 2022 (CET) :Dodijelio sam ti status automatski pregledanog korisnika. Želja za doprinosom projektu i trud više su nego uočljivi. Samo obraćaj pažnju na pravopis i ove tehničke detalje pri uređivanju. Ali i to "legne" s vremenom. Uglavnom, samo naprijed (nazad nema – odstupnica je presječena :-)). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:22, 21 decembar 2022 (CET) ::Hvala ti, sad si me "uvalio" da više pazim, do sada mi je bilo lako jer će neko popraviti iza mene. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:30, 21 decembar 2022 (CET) :::Dobro došao u klub. :-) Da znaš kako je i nekim drugima. :-) I da ne zaboravim još ovo: Googleov prevodilac (ako ga koristiš; a nema razloga da to ne radiš) zaista je napredovao koracima od sedam milja u odnosu na prije 3-4 godine (čak ga i ja sve više koristim), ali i dalje treba i trebat će kontrolisati rečenice i kontekst (vidio si na [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Baskijski_jezik&diff=3471034&oldid=3471032 primjeru] članka o baskijskom jeziku, recimo). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:40, 21 decembar 2022 (CET) Koristim google prevoditelj i pozitivno sam iznenađen napretkom, naravno neke stvari ne može ispravno prevesti pa zahtijeva određenu dozu ispravki ali je to prihvatljivo. Veći su mi izazovi kategorije, pa u jednu ruku i reference, mada mislim da sam referencama poprilično ovladao. Neke teme su mi izazovnije (jezik kao npr. baskijski) jer se nisam susretao sa tim izrazima pa nisam siguran kako prevesti ali sto ti kažeš naleći će to. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:24, 21 decembar 2022 (CET) Kako da izbrišem stranicu sa svoje korisničke stranice nakon što završim uređivanje i premjestim je na glavnu? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:44, 25 decembar 2022 (CET) :Ne možeš. :) (Samo admini imaju ovlast za brisanje.) Ne znam imaš li opciju "premjesti bez ostavljanja preusmjerenja"; moguće da ni to nemaš. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:14, 25 decembar 2022 (CET) Nemam, samo je premjesti opcija. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:18, 25 decembar 2022 (CET) Za pisce imamo [[Šablon:Infokutija pisac|namjensku infokutiju]]. ;-) Za "osobu" se koristi kad se neko bavio s više stvari ili za nedefinisane slučajeve. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:23, 27 decembar 2022 (CET) :Promijenim na nekoliko mjesta u toku dana:). Ovo sam uzeo sa Isaac Asimove stranice, pa sam je koristio i za jos par njih [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:32, 27 decembar 2022 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] ili ne radi šablon ili ja nešto pogrešno radim [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:06, 27 decembar 2022 (CET) :::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] zanemari, treba neko vrijeme da sistem prihvati, sve je ok [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:07, 27 decembar 2022 (CET) Na EN su upotrijebili [[Šablon:Infokutija vojna jedinica|ovu infokutiju]] za Zvjezdanu flotu. A ovo sada uopće nije kutija; članak je vjerovatno među onim dobro starima. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:42, 29 decembar 2022 (CET) :Postavio sam i [[:Datoteka:Zastava Zapovjedništva Zvjezdane flote.png|ovu sliku]] za upotrebu u infokutiji. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:28, 29 decembar 2022 (CET) Odlično, hvala ti. Kad budeš uhvatio vremena ubaci slike i na likove iz TOS-a za koje imamo članke. Ja jos uvijek ne znam kako [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:23, 29 decembar 2022 (CET) :One su vjerovatno pod autorskim pravima, pa se ne mogu postavljati na Commons (zajednička baza slobodnih slika i videa) nego na svaku Wikipediju ponaosob, kao i ova za Flotu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:25, 29 decembar 2022 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] imamo li negdje pravila kako se ispravno pisu datumi u referencama, imam tu malo poteškoća [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:00, 30 decembar 2022 (CET) :::Ovako: |date= 1. 1. 2023 |access-date= 1. 1. 2023 (u šablonima za reference ne stavlja se tačka iza godine jer je ugrađena u njih, pa se automatski ispiše). Jedno vrijeme [[Korisnik:Srđan|Srđanov]] bot popravljao je ove stvari, ali izgleda da trenutno nije aktivan (ako ne griješim). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:08, 30 decembar 2022 (CET) ::::kako stavljamo kada je |date=March 2023, je li ide |date= Mart 2023 ili |date= 3. 2023? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:10, 30 decembar 2022 (CET) :::::Kad je poznat samo mjesec, onda ide |date= mart 2023" (malo početno za mjesece). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:11, 30 decembar 2022 (CET) @KWiki sad sam skontao da sam u dosta članaka o ZS pisao Slijedeća generacija umjesto Sljedeća generacija, da li se ovo može nekim botom ispraviti ili moram ručno? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:02, 7 januar 2023 (CET) :Ako [[Korisnik:Srđan|Srđanov]] bot nije više aktivan, onda ostaje ručno. Ili se može AWB-om, [[Korisnik:AnToni|AnToni]]? :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:46, 7 januar 2023 (CET) Aktivan je, slobodno pišite na korisničkoj stanici šta treba, pa ću zamijeniti. [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 19:45, 7 januar 2023 (CET) == Prijedlog == Kad si već vrijedan u projektu (za pohvalu), onda bih ti predložio mjesece u godini. Neki su i među najkraćim člancima, pa bi to bile dvije muhe odjednom. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:20, 27 januar 2023 (CET) :na koji projekat misliš, ovaj 1.000 članaka ili u projektu Wikipedia? ako ti nije zahmet, daj mi neki link da vidim odakle da počnem, pa će ići i to, jer volim da malo miksam da mi ne dosade jedne te iste teme o kojima čitam. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:37, 27 januar 2023 (CET) ::[[Januar]], [[februar]], [[mart]], [[april]], [[maj]], [[juni]], [[juli]], [[august]], [[septembar]], [[oktobar]], [[novembar]], [[decembar]]. :-) Vidio sam nekad da ima dobro kratkih (nisu svi). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:42, 27 januar 2023 (CET) Stavim na spisak pa pogledam 😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:44, 27 januar 2023 (CET) :evo prva 4 mjeseca, ostalo naredne sedmice :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:09, 27 januar 2023 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] završio sam dopunu Članaka o mjesecima, nadam se da je sad malo bolja situacija nego ranije. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:02, 31 januar 2023 (CET) :::Naravno da je bolja, jer teško da je mogla biti lošija. :-) Hvala ti, živ i zdrav bio! [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:37, 31 januar 2023 (CET) ::::ako naletiš na još neke stvari koje bi se mogle relativno lako unaprijediti, pošalji poruku :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:47, 31 januar 2023 (CET) @KWiki malo sam češlja stranice koje nisu spojene na WikiData pa sam ih spajao, vidio sam da ima nekih stranica koje bi trebalo spojiti, pa pogledaj koji šablon treba ubaciti jer nisam siguran [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:57, 29 januar 2023 (CET) == Stavke na WikiData == Ko zna na koji način možemo spojiti Stavku na Wikipodacima sa drugim, primjetio sam određeni broj Članaka koji na Wikipodacima ima svoj broj, a sve druge wiki imaju drugi ID broj pa se naša stranica ne linka sa drugim. Primjer: [[Live in Tokyo (Beyoncé)]] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:39, 29 januar 2023 (CET) :U ovom slučaju radi se o unikatnoj Wikidata stavci, što znači da jedini imamo članak o tome. [[Korisnik:Mhare|Haris]] ([[Razgovor s korisnikom:Mhare|razgovor]]) 19:21, 29 januar 2023 (CET) Loš primjer, pogledaj stavku Q430057 na kojoj su svi ostali wiki a pogledaj stavku Q97253113 na kojoj je samo naša, ima još ovakvih slučajeva. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:40, 29 januar 2023 (CET) :To godinama primjećujem i popravljam kad naletim. Ima toga i nevezano za BS Wiki. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:37, 29 januar 2023 (CET) Kako da popravim, nemogu izbrisati a ne da mi da dodam jer je ovamo dodana na pogrešnom mjestu, koliko vidim to botovi automatski dodaju. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:08, 29 januar 2023 (CET) :Klikneš na "Uredi" sekciju s linkovima na Wikipodacima i onda na kanticu koja se pojavi odmah iza dvoslovne skraćenice. Tako obrišeš s pogrešnog mjesta, a onda odeš na pravo i ukucaš. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:41, 29 januar 2023 (CET) ::ovu opciju merge imam na računaru, pa sa dosta njih spojio. Naletio sam na neke članke koji nam se duplaju, koji je šablon da se postavi kao za slučajeve [[Hirschprungova bolest]] i [[Hirschsprungova bolest]] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:56, 30 januar 2023 (CET) == Dvojnik == Ako je članak dvojnik, onda se može (mogu) označiti šablonom<nowiki>{{Dvojnik|ime članka}}</nowiki> --[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:26, 30 januar 2023 (CET) To mi je trebalo, pretpostavljam da se postavi na oba članka, pa sam tako uradio [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:31, 30 januar 2023 (CET) ...i hvala :-) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:42, 30 januar 2023 (CET) == Feminizam... == Članke možeš "ubaciti" na "fountain"...pomoću plavog šaltera! Pozdrav! [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 14:39, 2 februar 2023 (CET) :Ubacio :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:48, 2 februar 2023 (CET) @AnToni taknuto-maknuto [[https://bs.m.wikipedia.org/wiki/Posebno:MobileDiff/3484597?diffmode=source]] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:25, 7 februar 2023 (CET) : Moram sad paziti ...izgubi' članak! :)--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:27, 7 februar 2023 (CET) 😉 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:28, 7 februar 2023 (CET) :Ili da podijelimo članak ili da podijelimo bibimbap!? [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:56, 7 februar 2023 (CET) Predlažem da podijelimo maraton 😇😇😇 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 20:18, 7 februar 2023 (CET) == Diskografije == Malo lutam bespućima stranica bez jezičke veze pa sam vidio da ima par diskografija koje su napravljene kao posebne stranice ([[Diskografija Hanke Paldum|Hanke Paldum]], [[Diskografija Lepe Brene|Lepe Brene]], [[Diskografija Šemse Suljaković|Šemse Suljaković]]) šta mislite da to objedinimo pod glavnim člankom pjevačice a da ove posebne stranice izbrišemo? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:16, 16 februar 2023 (CET) :Dobro je da si ovo ulovio, jer mi je promaklo. Mislim da bi ih trebalo ostaviti onakve kakve jesu, jer ako ih budemo spajali sa glavnim stranicama biće pregoleme. Šta misliš o mom prijedlogu? Idem ih odmah malo dotjerati. :[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 16:23, 16 februar 2023 (CET) ::Možeš, to bi bilo super. Ovako kako stoje nemaju puno smisla jer osim naziva pjesama ne sadrže ništa drugo. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:24, 16 februar 2023 (CET) == Wikidata - singlovi == Pozdrav @[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]], primjetio sam da ima dosta tvojih članaka koji nisu povezani sa Wikidata jer nema "entity" na Wikidata. Danas sam malo gledao kako se to radi, posebno za neke bulk uploade pa sam većinu pjesama Crvene Jabuke unio. U narednim danima ću vidjeti da ove tvoje članke unesem i povežem sa Wikidata. Pozdrav, Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:55, 27 februar 2023 (CET) :Hvala Panassko. Nisam upratio novi fazon kako se to radi, a znao sam kako se radilo po starom. :[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 20:54, 27 februar 2023 (CET) ::Sinoć pogledao par YT videa, ovaj quickstatement tool im je pravo dobar kad skontas kako radi možeš baš dosta podataka odjednom uploadovati, prethodno središ u excelu. Korisno mi je kada ubacujem pjesme jedne grupe, po albumima, onda mijenjam samo određene "statements" kako pripadaju i bas ubrzava upload jer dosta toga je copy paste. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:02, 27 februar 2023 (CET) :::Kad si već našao linkove, postavi ih na neku od Čaršija, radi ostalih. ;-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:04, 27 februar 2023 (CET) ::::Odlična ideja, uradim sutra kad budem pri računaru. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:07, 27 februar 2023 (CET) == The Wikipedia Asian Month 2022 Barnstar == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div style="border: 3px solid #32AFAF; background-color: #EEEEEE; margin:0 auto; padding:20px 20px; width:70%;{{border-radius|1em}} {{box-shadow|0.1em|0.1em|0.5em|rgba(0,0,0,0.75)}}" class="plainlinks">[[File:2022 Wikipedia Asian Month Barnstar.png|left|180px]] {{Center|{{resize|150%|'''''The Wikipedia Asian Month 2022 Barnstar'''''}}}} <div style="color: #333333; margin-left:220px; font-size:110%; "> Dear {{ROOTPAGENAME}} : :Thanks for participating Wikipedia Asian Month 2022. We are grateful of your dedication to Wikimedia movement and hope you join us next year! :Wish you all the best! </div> <div style="color: #333333; text-align:right; font-size:120%; ">Wikipedia Asian Month Team</div> </div> {{clear}} </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikipedia_Asian_Month_2022/Regular_Barnstars_Receiver_3&oldid=24686739 --> == CEE proljeće 2023. == Dobrodošao u [https://bs.wikipedia.org/wiki/Kategorija:Korisnici_koji_su_u%C4%8Destvovali_u_projektu_Wikipedijino_CEE_prolje%C4%87e_2023. Klub CEE proljeće 2023.] Svi članci od 21. marta se broje. Za [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2023/Hall_of_Fame Hall of Fame] treba da napišeš po jedan članak o svakoj [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2023/Statistics regiji].--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 21:39, 25 mart 2023 (CET) :Hvala, koliko vidim poenta su novi članci za ove regije, jesam li dobro skontao? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:51, 25 mart 2023 (CET) ::@[[Korisnik:AnToni|AnToni]] gledao sam za Hall of Fame pa ki nije jasno je oi trebam za BH, Other i International napisati članak? Koliko razumijem ne treba ali samo da provjerim, pokrio sam 10/39 regija neracunajuci BH. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:08, 27 mart 2023 (CEST) == Pravopisna napomena == Vidi [[Wikipedia:Pravilno-nepravilno_u_bosanskom_jeziku#Pisanje_stranih_imena|ovo]]. Nema razloga pisati istočnoslavenska imena po engleskoj transkripciji. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:47, 29 mart 2023 (CEST) :Ispravio sam, pogledaj treba li sta ispaviti za ovog Aehrenthala. Zavrsio sam sa člankom [[Aneksijska kriza]] pa možeš ispraviti ako sam gdje zglajzao :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:17, 29 mart 2023 (CEST) ::To ću ostaviti za neki drugi put. Sad sam djelomično preletio Sanstefanski mir. Stavio sam [[Šablon:Sporazumi Osmanskog Carstva|drugi šablon]]. Iz nekog razloga Sanstefanskog mira nema u šablonu "Diplomatija Velikih sila" na EN. P. S.: Prati naslove članaka u ovim šablonima ako namjeravaš još ovoga uraditi. ;-) Izbjegavaj konstrukciju "od strane"; to se koristi samo kad baš ne može nikako drugačije (u našem jeziku aktiv uvijek ima prednost nad pasivom; u engleskom pasiv nije tako rijedak ni stilski obilježen kao u našem). Višečlana imena bivših država također se pišu velikim početnim slovom (osim veznika): Rusko / Osmansko Carstvo itd. I ne treba ih linkovati baš na svakom mjestu gdje se spominju. :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:41, 30 mart 2023 (CEST) 104 [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 20:33, 3 april 2023 (CEST) Trebalo bi "...Copa Améri'''k'''e" jer se u romanskim jezicima C ispred E, I i Y ne izgovara kao K. Znam da si samo išao po već postojećem stanju; to je dosad ostalo nepopravljeno na dosta mjesta. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:45, 27 august 2024 (CEST) :ispravim dok je svježe :) [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:46, 27 august 2024 (CEST) :ja ću premjestiti na Amérike a ti samo pobriši preumjerenja pls. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:51, 27 august 2024 (CEST) :@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] poništio si jednu izmjenu kategorije, samo promijeni na još jednom članku ima ista kategorija kao ova što si ispravio pa da bude uniformisano. Očito sam izabrao pogrešnu opciju. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:31, 27 august 2024 (CEST) == Nimfe == Napravio sam [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Nimfe šablon], za orijentaciju. Može i bolje, ali prvo pogledaj, pa ću dalje.--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 21:52, 17 april 2023 (CEST) : a kao izgled za drugu verziju [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Nimfe1 ovako]?--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 22:05, 17 april 2023 (CEST) ::Vidio sam da si naoravio i hvala ti, sutra pogledam na računaru jer mi se šabloni ne prikazuju na mobitelu. Sad valja ove crvene linkove popuniti 😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:13, 17 april 2023 (CEST) :::Vidim zabavio si se s kategorizacijama 😀😀😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:25, 17 april 2023 (CEST) ::::Treba popuniti sablon, a prvo da napravim dobru kategorizaciju, jer je kasnije lakse sredivati i popravljati AWB-om, ako zatreba. [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 22:28, 17 april 2023 (CEST) :::::Ovaj drugi šablon mi je pregledniji [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 09:15, 18 april 2023 (CEST) :::::: Doradio sam ga, vidi [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Nimfe/Igrali%C5%A1te ovdje]! Ali treba prevesti, izbaciti duplikate i provjeriti.--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 12:34, 18 april 2023 (CEST) == Hall of Fame == Ako si napisao članak o svakoj državi, prijavi se na Meti za Hall of Fame. Pozdrav! [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 10:45, 3 juni 2023 (CEST) :Mislim da jesam, prijavio sam se samo nisam siguran jer tamo stoji "as listed on timeline) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:16, 3 juni 2023 (CEST) == Feminism and Folklore 2023 - Local prize winners == [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Congratulations on your remarkable achievement of winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2023''' writing competition! We greatly appreciate your valuable contribution and the effort you put into documenting your local Folk culture and Women on Wikipedia. To ensure you receive your prize, please take a moment to complete the preferences form before the 1st of July 2023. You can access the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdWlxDwI6UgtPXPfjQTbVjgnAYUMSYqShA5kEe4P4N5zwxaEw/viewform?usp=sf_link by clicking here]. We kindly request you to submit the form before the deadline to avoid any potential disappointments. If you have any questions or require further assistance, please do not hesitate to contact us via talkpage or Email. We are more than happy to help. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|FNF 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] [[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 12:47, 10 juni 2023 (CEST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023&oldid=25134473 --> == Translation request == Hello. Can you create the article [[:sh:Laacher See]], which is the third most powerful volcano in Europe after Campi Flegrei and Santorini, in Bosnian Wikipedia? Yours sincerely, [[Korisnik:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Razgovor s korisnikom:Multituberculata|razgovor]]) 11:36, 13 juni 2023 (CEST) :I said that I will do it when I finish something else. You don't have to go from user to user asking this. What's the hurry for? The article won't escape anywhere. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:14, 13 juni 2023 (CEST) == Selektivno prevođenje == Ako već prevodiš nešto s en.wiki, zamolio bih te da to ne radiš selektivno. Naravno, postoje dijelovi teksta koji se moraju prilagoditi ciljanom jeziku, poput uklanjanja imperijalnih mjernih jedinica, etimološke analize pojma koja se odnosi samo na engleski (najčešće u odlomku "Etymology"), te preformuliranja određenih rečenica da zvuče prirodnije, ali ne smije se odstupati od onoga što je referencirano. Npr. u člancima "muškarac" i "žena" u izvorniku piše "[[en:man|adult male human]]" i "[[en:woman|adult female human]]" te u referencama na koje se članak poziva ne navode se "spolni organi" kao što si ti bio preveo. U izvorniku se također spominju i trans muškarci i žene, ali toga nema u prijevodu, a zamijenjeno je nečim sasvim drugim. Wikipedia ima smjernice o neutralnosti i provjerljivosti, a s obzirom na tvoje izjave van Wikipedije o "rodnoj ideologiji" i LGBT-osobama – kada smo kratko razgovarali o ovome na Discord-serveru – ovakvo namjerno izostavljanje sadržaja moglo bi se smatrati kršenjem neutralnosti. Ako ne možeš pisati u skladu sa smjernicama o neutralnosti, savjetovao bih da to isto izbjegavaš. Nadam se da te ovo neće obeshrabriti kad je riječ o dosadašnjem doprinosu u drugim oblastima koji je stvarno za svaku pohvalu. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 14:32, 22 juni 2023 (CEST) :@[[Korisnik:Srđan|Srđan]] kako sam na discordu objasnio preveo sam prvu rečenicu i stavio reference, međutim u čitanju mi se učinilo nezgrapnim i izbrisao sam rečenicu ali ne i reference, koje su onda ostale na prehodnoj rečenici koja ima veze sa spolnim organima, to je fakat do mene. Što se tiće izostavljanja dijela teksta isti sam izostavio jer ga nisam smatrao relevantnim i kako ste mi na Discordu pojasnili vjerovatno zbog mog licnog bias-a. u pogledu rodnih studija. Ako je ovo uticalo na kvalitet mojih doprinosa, to mi je fakt žao. Jedan od razloga je taj što nisamsmatrao da ja trebam pratiti sve što nam eng wikipediji piše, nego sam prevodio ono što sam smatrao da je najbitnije obzirom. Obzirom da ste mi skrenuli pažnju na ovome, poradim na tome. :Pozdrav, :Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:00, 22 juni 2023 (CEST) == Feminism and Folklore 2023 - International prize winners == [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Congratulations! We are thrilled to announce that you have emerged as the victorious champion in the '''Feminism and Folklore 2023''' writing competition, securing an International prize. Your achievement is truly exceptional and worthy of celebration! We would like to express our utmost gratitude for your invaluable contribution to the documentation of your local Folk culture and Women on Wikipedia. The dedication and hard work you exhibited throughout the competition were truly remarkable. To ensure that you receive your well-deserved prize, we kindly request you to take a moment and complete the preferences form before the 10th of July 2023. By doing so, you will help us tailor the prize according to your preferences and guarantee a delightful experience for you. You can access the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfruDbLLEVmVA7WV0ngG2uLV6G5ekd73LmXf-708c5HnUrUtw/viewform?usp=sf_link by clicking here].. Should you have any queries or require any further assistance, please do not hesitate to reach out to us. You can easily contact us via the talkpage or by email. We are more than delighted to provide any support you may need. Once again, congratulations on this outstanding achievement! We are proud to have you as our winner and eagerly look forward to hearing from you. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|FNF 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div> --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 08:03, 29 juni 2023 (CEST) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023&oldid=25231197 --> == Feminism and Folklore 2023 - A Heartfelt Appreciation for Your Impactful Contribution! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|center|500px]] {{int:please-translate}} Dear Wikimedian, We extend our sincerest gratitude to you for making an extraordinary impact in the '''[[m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition. Your remarkable dedication and efforts have been instrumental in bridging cultural and gender gaps on Wikipedia. We are truly grateful for the time and energy you've invested in this endeavor. As a token of our deep appreciation, we'd love to send you a special postcard. It serves as a small gesture to convey our immense thanks for your involvement in the competition. To ensure you receive this token of appreciation, kindly fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeXZaej264LOTM0WQBq9QiGGAC1SWg_pbPByD7gp3sC4j7VKQ/viewform this form] by August 15th, 2023. Looking ahead, we are thrilled to announce that we'll be hosting Feminism and Folklore in 2024. We eagerly await your presence in the upcoming year as we continue our journey to empower and foster inclusivity. Once again, thank you for being an essential part of our mission to promote feminism and preserve folklore on Wikipedia. With warm regards, '''Feminism and Folklore International Team'''. --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 20:37, 25 juli 2023 (CEST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023p&oldid=25345565 --> == ''Seoske strahote'' == Vidim da si uradio članak o Admiru Deliću, pa možda možeš i o njegovoj ilustrovanoj knjizi. Postavio sam nekoliko datoteka [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Admir_Deli%C4%87 ovdje] (on ih je ustupio Wikipediji na korištenje), a evo i radni prijedlog teksta članka, a ti slobodno dodaj i oduzimaj jer sad moram ići za drugim obavezama: '''''Seoske strahote''''' su ilustrovana zbirka kratkih horor-priča bosanskohercegovačkog strip-crtača [[Admir Delić|Admira Delića]], inspirisanih predanjima iz vodenice njegovog djeda. Objavljena je 2019. i ima 82 stranice. '''Opis''' Ovo je zbirka priča iz vodenica smještenih na obalama [[Gribaja|Gribaje]], [[Rijeka|rječice]] koja protječe kroz autorov rodni kraj. Podijeljena je na tri dijela, koji se odnose na planinski kraj, rijeku i njivu. U svakom od ovih poglavlja slikovno su predstavljene lokalne strahote uz kratku priču o njima. Delić je iskoristio neke od priča koje mu je prenosio djed te dodatno razradio mitološka bića iz rijeke ili planine, poput [[Vila (mitologija)|vila]], [[vukodlak]]a i [[vještica]]. U zbirci je priložena mapa kojom dominira Gribaja uz namaštana i davno izgubljena sela te oznake na kojim su se mjestima pojavljivale strahote. Knjiga sadrži 36 priča, a svaka je ilustrovana prikazom određene strahote. (Dodatni podaci: ISBN: 978-9926-8337-0-1; COBISS.BH-ID: 27160838) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:48, 24 septembar 2023 (CEST) :Kosačica je napravila a ja sredio i proširio članak o njemu, inače pratim njegov rad na društvenim medijima pa mi je bilo lako naći materijal. Do sada i nisam nesto previse sam pisao članke vise sam ih prevodio ali vidim šta mogu uraditi pa ti dopuni. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:52, 24 septembar 2023 (CEST) ::Za sada [[Seoske strahote|ovoliko]], nisam vise informacija uspio pronaći, ali mislim da je članak ok. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:54, 24 septembar 2023 (CEST) ::dodao sam i [[Zbogom, maslačci|Zbogom maslačci]]. Ako mogneš uploaduj koju sliku da ubacimo u članak. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:57, 24 septembar 2023 (CEST) :::[https://agarthicomics.ba/product/gribajske-hronike-admir-delic/ Pažnja, pažnja!] :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:27, 15 juni 2025 (CEST) ::::Hvala ti KWiki, znam da je ovo izašlo ali sačekati će da se vratim iz Rima. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 18:57, 15 juni 2025 (CEST) == Invite to Join Wikipedia Asian Month 2023 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''You are receiving this message because you participated in the [[:m:Wikipedia Asian Month 2022|Wikipedia Asian Month 2022]] as an organizer or editor.'' [[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|thumb|Join the Wikipedia Asian Month 2023 ]] <big>Dear all,</big> <big>The '''[[:m:Wikipedia Asian Month Home|Wikipedia Asian Month 2023]]'''[1] is coming !</big> <big>The campaign start within a flexible 30 days from November to December. Following with the changes of the rules made by last year, the wish to have more people get to know Asia and Asian related topic is the same! </big>'''<big>Click [[:m:Wikipedia Asian Month 2023/Join an Event|"Here"]] to Organize/Join a WAM Event.</big>''' '''1. Propose "Focus Theme" related to Asia !''' If you are based somewhere in Asia, or have specific passion on an Asian topic, please propose your "Focus Theme" by October 25th. The WAM international team will select 5 themes. Please propose your focus theme through [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfPLz8kvSP_0LlI4vGRHAP2ydJPnLY__1hb9-p8AsRcS2R2NQ/viewform?usp=sf_link this link][2]. '''2. Enhancing existing articles can also count as part of campaign contribution.''' Any edits, including creating new articles or adding new content to existing articles, over 3000 bytes in total would be able to get a reward. Last year, due to this change of rules, the Programs & Events Dashboard was suggested. However, according to community survey of 2022, Fountain Tool is still the best platform for tracking edit and points. You don’t need to create any Dashboard. For the tracking of editing existing article, the international team is currently designing a form. Will soon publish to the main page of WAM 2023. '''3. More flexible campaign time''' The contribution duration would remain 30days, but we extended the overall campaign timeline to 2 months. All organizers can decide when to start their WAM as long as the whole duration is within November 1st to December 31th. It means that you can participate in WAM based on the needs of your local community. '''Timetable''' * October 1st, 2023 : Publish International Campaign Page of the Year * October 5th to 25th, 2023 : Call for focus themes of WAM 2023. * Before 29 October, 2023: Complete '''[[:m:Wikipedia Asian Month 2023/Join an Event|Registration]]''' [3] of Each language Wikipedia. * November 1st, UTC 00:00 to December 31th, UTC 00:00, 2023: Running the Campaign. (Find your local campaign for the actual event date.) * January 1st to March 15th, 2024: Auditing of each language Wikipedia. * March 30th, 2024: Deadline of reporting statistics and eligible editors to the International Team * April 1st to May 15th, 2024: The international team distributes Barnstars and Certificates to eligible editors of each event. For your information, the main page of Wikipedia Asian Month is currently undertaking a reconstruction for archiving purpose. For the 2023 event please bookmarked this page. We hope you will enjoy Wikipedia Asian Month! If you have any inquiry, feel free to contact us by info@asianmonth.wiki [4]. <big> We look forward to your participation. Cheers!!! WAM 2023 International Team</big> [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Asian_Month_2023 [2] https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfPLz8kvSP_0LlI4vGRHAP2ydJPnLY__1hb9-p8AsRcS2R2NQ/viewform?usp=sf_link [3] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Asian_Month_2023/Join_an_Event [4] info@asianmonth.wiki </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/Wikipedia_Asian_Month_2023_Message_receiver_main&oldid=25753309 --> == Paralele i meridijani == Nemoj se držati samo EN Wiki jer ona često nema neke brojeve koje imaju, npr., FR i CA. Baci oko i tamo. ;-) (Na ovome sam godinama, ali s velikim pauzama, naravno). Prenesi ako se još neko uključi. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:26, 1 novembar 2023 (CET) :Bacim pogled, hvala na sugestiji. Šta ćemo za reference? Što se tiće Vajgača stavio sam u zagradi ostrvo jer sam vidio u čvoru da ima ostrvo i naselje. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:40, 1 novembar 2023 (CET) ::Reference? Malo proguglati ko ima volje i vremena, na više jezika (i pisama, uglavnom zbog ruskih izvora, koje nipošto ne treba zanemariti jer su jaki u geografiji). Ako se išta nađe, super; ako ne, šta je tu je. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:45, 1 novembar 2023 (CET) :::upravo sam radio na prevodu s 58 meridijana sa referencama s fr ali si bio brži, a za nazive ostrva sam uzimao ruske nazivve i pokušao ih prilagoditi na naš jezik. Dakle ipak ostavljamo engleski naziv ostrva? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:06, 1 novembar 2023 (CET) :::: Da. Koje god je nazvano po "zapadnjacima" (Englezima, Nijemcima, Amerikancima, Nizozemcima, Francuzima...) pisat ćemo ga izvorno. Rusi su to samo prilagodili svom pravopisu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:16, 1 novembar 2023 (CET) ::::: Hehe :-) Izvini. A izgleda da je na CA i FR jednako, samo ne znam ko je tu bio prvi. :-) Možda prvo ići s "okruglima" i ovima na "5", da se poplavi šablon, pa onda preostale. (Samo prijedlog, ništa više. Može i bez preskakanja.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:11, 1 novembar 2023 (CET) ::::::jedan za drugim mi je jednostavnije jer mi se ostrva ponavljaju, pa mi je lakše kopirati nazive, ali ovo tvoje ima logike. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:13, 1 novembar 2023 (CET) {{izvuci}} Samo da znaš da imamo i [[Šablon:Karta svijeta na klik|ovo]]. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:57, 1 novembar 2023 (CET) == Kategorije Astronomski objekti == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]]ja ću danas cijeli dan, kako budem imao vremena, pomalo ubacivati kategorije, pa vidi hoćeš li me staviti u pseudorobote danas ili da ovako radim. Pozdrav [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:58, 13 januar 2024 (CET) :može li me neko skinuti s pseudo bot statusa, malo ću napraviti pauzu, pa od vikenda ponovo kategorije. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 09:16, 17 januar 2024 (CET) ::Isteklo je to ima tri dana. :) (Bilo ti je dodijeljeno na 24 sata.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:26, 17 januar 2024 (CET) == Pitanje o izvorima == Poštovanje! Za vas imam pitanje. Prije neki dan stvorio sam članak o zelenom socijalizmu, ali dodali ste da tom članku fale neki izvori. Članak sam stvorio na osnovu izvora istog članka na engleskoj Wikipediji, stoga sam naveo sve izvore koje pominje i engleska Wikipedia. Želim napomenuti da članka nisam kopirao, tekst sam oblikovao sam, ali informacije sam dobio na en. Wikipediji. Dakle, zanima me koji to tačno izvori fale? Hvala :) Prijatno [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 23:20, 20 januar 2024 (CET) :Moguće da nisi naveo izvore u wikiformatu, pa da se prikazuju kao i inače (mali broj u eksponentu na koji se klikne). Ili su navedeni samo na kraju članka kao spisak, bez navođenja u glavnom dijelu članka. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:25, 20 januar 2024 (CET) :pozdrav, :Na članku koji ste napravili je poredana literatura bez referentne stranice ili inline reference dok je na engleskoj wikipediji članak kvalitetno referenciran. Obzirom da ste novi kolega, ovo je očekivano pa će neko (možda i ja sutra) poraditi na tome što može biti korisno za buduće članke. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 23:30, 20 januar 2024 (CET) ::Hvala puno :) [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 00:15, 21 januar 2024 (CET) == Slike == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] mogu li te zamoliti da dodaš jednu ili dvije slike korica knjiga Zadužbine na bs.wiki, pa ću ja po tom urneku uraditi ostale. Nažalost nemaju fotografije na WikiCommonsu a nisam baš bio uspješan u postavljanju pojašnjenja za fotografije na bs.wiki, a iste bi značajno doprinijele vizuelnom doživljaju članaka. Unaprijed hvala, [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:20, 30 januar 2024 (CET) :A ja ću tebe zamoliti da kod Darije Lorenci zamijeniš infokutiju ([[Šablon:Infokutija glumac|"glumac"]] ili [[Šablon:Infokutija osoba|"osoba"]], ne "pisac"). :) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:46, 15 februar 2024 (CET) ::ovo sam dobro fulio, zamijenio sam, hvala ti na sugestiji [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:58, 15 februar 2024 (CET) == Thank you for being a medical contributors! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" |'''The 2023 Cure Award''' |- | style="vertical-align: middle; padding: 3px;" |In 2023 you '''[https://mdwiki.org/wiki/WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2023_(all) were one of the top medical editors in your language]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdWfjVFbDO4ji-_qn2SsAgdCflhcOZychLnr1JUacsPaBr1eA/viewform Consider joining for 2024]''', there are no associated costs. Additionally one of our primary efforts revolves around translation of health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating]. |} Thanks again :-) -- [https://mdwiki.org/wiki/User:Doc_James <span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 23:25, 3 februar 2024 (CET) </div> <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2023&oldid=26173705 --> == The Wikipedia Asian Month 2023 Barnstar Golden == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div style="border: 3px solid #EAC100; background-color: #EEEEEE; margin:0 auto; padding:20px 20px; width:70%;" class="plainlinks">[[File:2023_Wikipedia_Asian_Month_Special_Barnstar.jpg|left|180px]] {{Center|{{resize|150%|''''' Wikipedia Asian Month 2023 Golden Barnstar'''''}}}} <div style="color: #333333; margin-left:220px; font-size:110%; "> Dear {{ROOTPAGENAME}} : :Congratulations! Thank you so much for participating in the Wikipedia Asian Month 2023. We are very grateful for your dedication to the Wikimedia movement and effort in promoting Asian content. Hope to see you again this year and celebrate the 10th year of Wikipedia Asian Month together. :Sincerely, </div> <div style="color: #333333; text-align:right; font-size:120%; ">Wikipedia Asian Month International Team</div> </div> {{clear}} </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/WAM2023_GoldenBarnstar_MassMessage_Receiver_2&oldid=26272594 --> == Congratulations to the Feminism and Folklore Prize Winner! == Dear Winner, We are thrilled to announce that you have been selected as one of the prize winners in the 2024 '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore]]''' Writing Contest! Your contributions have significantly enriched Wikipedia with articles that document the vibrant tapestry of folk cultures and highlight the crucial roles of women within these traditions. As a token of our appreciation, you will receive a gift coupon. To facilitate the delivery of your prize and gather valuable feedback on your experience, please fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc9Rkv1803Q6DnAc1SLxyYy95KN22GNrGXeA7kNFT-u62MGyg/viewform?usp=sf_link the Winners Google Form]. In the form, kindly provide your details for receiving the gift coupon and share your thoughts about the project. Your dedication and hard work have not only helped bridge the gender gap on Wikipedia but also ensured that the cultural narratives of underrepresented communities are preserved for future generations. We look forward to your continued participation and contributions in the future. Congratulations once again, and thank you for being a vital part of this global initiative! Warm regards, '''The Feminism and Folklore Team''' <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf20242&oldid=26890688 --> == Pitanje == Da li je ovaj profil na neki način ograničen što se tiče uređivanja stranica? [[Korisnik:Eldoradoo1|Eldoradoo1]] ([[Razgovor s korisnikom:Eldoradoo1|razgovor]]) 17:42, 17 juni 2024 (CEST) :Tvoj profil nije ograničen, međutim ima članaka koji su ograničeni za uređivanje samo automatski potvrđenim korisnicima jer su bili predmet vandalizma i rata izmjenama. Obično su to članci koji su politički kontraverzni. Ako si naletio na neki takav i imas nešto što je za izmjenu moj savjet je da napišeš na stranici za razgovor tog članka. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:35, 17 juni 2024 (CEST) ::važi, hvala. [[Korisnik:Eldoradoo1|Eldoradoo1]] ([[Razgovor s korisnikom:Eldoradoo1|razgovor]]) 22:11, 17 juni 2024 (CEST) ::Da li je moguće promijeniti korisničko ime? Imao sam već jedan profil čije sam podatake zaboravio, pa me zanima da li bih mogao promijeniti ovo ime u staro ili možda neko slično onom starom? [[Korisnik:Eldoradoo1|Eldoradoo1]] ([[Razgovor s korisnikom:Eldoradoo1|razgovor]]) 15:05, 18 juni 2024 (CEST) :::Vidi [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Username_changes ovdje]. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:25, 18 juni 2024 (CEST) == Feminism and Folklore 2024 - International prize winners == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' [[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]] Congratulations! We are thrilled to announce that you have emerged as the victorious champion in the '''Feminism and Folklore 2024''' writing competition, securing an International prize. Your achievement is truly exceptional and worthy of celebration! We would like to express our utmost gratitude for your invaluable contribution to the documentation of your local folk culture and women on Wikipedia. The dedication and hard work you exhibited throughout the competition were truly remarkable. To ensure that you receive your well-deserved prize, we kindly request you to take a moment and complete the preferences form before the 15th of August 2024. By doing so, you will help us tailor the prize according to your preferences and guarantee a delightful experience for you. You can access the form by [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfBUbyRAPdKjoQje8I0zN4qQwMGmKtw8Zj38PTYTUkSthEyiw/viewform?usp=sf_link clicking here]. Should you have any queries or require any further assistance, please do not hesitate to reach out to us. You can easily contact us via the talkpage or by email. We are more than delighted to provide any support you may need. Once again, congratulations on this outstanding achievement! We are proud to have you as our winner and eagerly look forward to hearing from you. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2024|FNF 2024 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div> --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 14:39, 21 juli 2024 (CEST) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf20242&oldid=27147899 --> == Ostrvske države / teritorije == "'''Na''' Kipru", ali "'''u''' Sjevernom Kipru" jer SK ne zauzima '''cijelo''' ostrvo (tehnički ga ne zauzima ni Kipar, ali je on međunarodno priznat pod pretpostavkom da njegovoj vlasti pripada cijelo ostrvo). To je princip. (Znam da sam te zbunio izmjenama, pa da pojasnim. :-) ) A inače, izuzeci su Japan, Indonezija, Savezne Države Mikronezije (dodat ću ako se sjetim još nečega) - tu je '''u'''. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:44, 29 august 2024 (CEST) :[[:en:Template:Malaysia topics|Proberi]] za Azijski. :-) (P. S.: [[Šablon:Malezija po temama|Šablon]] ću ja nekad uraditi kad stignem.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:55, 19 oktobar 2024 (CEST) ::Mislim da idu granice Malezije [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 15:07, 19 oktobar 2024 (CEST) A [[:en:Library of Alexandria|ovo]]? :-) Ili ostaviti za sljedeći oktobar? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) :Ovo je malo veći članak, mjerkam ga odavno ali nikako da se nakanim...iči će nekada to je sigurno [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) == Request Writing about Isabelle de Charrière (Q123386) == Hello Panasko, Would you like to write about Isabelle de Charrière (Q123386) for the BS Wikipedia? I would be appreciated if it would be done. [[Korisnik:Boss-well63|Boss-well63]] ([[Razgovor s korisnikom:Boss-well63|razgovor]]) 13:11, 2 oktobar 2024 (CEST) == Thank you for being a medical contributors! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" |'''The 2024 Cure Award''' |- | style="vertical-align: middle; padding: 3px;" |In 2024 you '''[[mdwiki:WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2024_(all)|were one of the top medical editors in your language]]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[[meta:Wiki_Project_Med#People_interested|Consider joining for 2025]]''', there are no associated costs. Additionally one of our primary efforts revolves around translating health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating]. |} Thanks again :-) -- [[mdwiki:User:Doc_James|<span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>]] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 07:24, 26 januar 2025 (CET) </div> <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2024&oldid=28172893 --> == Šablon(čina) == Evo [[:en:Template:Metamorphoses in Greek mythology|jednog šablona]] koji se ubio za tekući projekt :-) (nemam sad vremena, inače bih se sam pozabavio njime, ali tu sam za pitanja i manje intervencije). Mada vidim da ni [[Šablon:Nimfe|"Nimfe"]] nisu potpuno prevedene, tj. njihova imena. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:40, 1 februar 2025 (CET) :uh baš pogolem šablon, ima u ovoj mitologiji posla za još 5 godina. Mislim da ću se malo vratiti na Nimfe, da se tu malo popune praznine. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 14:22, 1 februar 2025 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] proširi malo članak Gala i eto ga za F&F2025. Ne treba ti puno [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:12, 1 februar 2025 (CET) :::Ima samo na EN. Toliko je bilo. Ko prvi nešto nađe neka doda. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:17, 1 februar 2025 (CET) == Feminism and Folklore 2025: Important Updates for Organizers & Jury == Hello Community Organizers and Jury, Thank you for organising Feminism and Folklore writing competition on your wiki. Feminism and Folklore is the largest Wikipedia contest organized by community members. We congratulate you in joining and celebrating our cultural heritage and promoting gender equality on Wikipedia. To encourage boost for the contributions of the participants, we're offering prizes for Feminism and Folklore local prizes. Each Wikipedia will have three local winners: # First Prize: $25 USD # Second Prize: $20 USD # Best Jury Article: $15 USD All this will be in '''gift voucher format only'''. Prizes will only be given to users who have more than 5 accepted articles. No prizes will be given for users winning below 5 accepted articles. Kindly inform your local community regarding these prizes and post them on the local project page The Best Jury Article will be chosen by the jury based on how unique the article is aligned with the theme. The jury will review all submissions and decide the winner together, making sure it's fair. These articles will also be featured on our social media handles. We're also providing internet and childcare support to the first 75 organizers and Jury members for those who request for it. Remember, only 75 organizers will get this support, and it's given on a first-come, first-served basis. The registration form will close after 75 registrations, and the deadline is <nowiki>'''</nowiki>March 5, 2025<nowiki>'''</nowiki>. This support is optional and not compulsory, so if you're interested, fill out the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeum8md6FqHY1ISWRLW5bqOAv_lcd1tpVtMMZfWKRDU_IffLQ/viewform?usp=dialog Form] Each organizer/jury who gets support will receive $40 USD in gift voucher format, even if they're involved in more than one wiki. No dual support will be provided if you have signed up in more than one language. This support is meant to appreciate your volunteer support for the contest. We also invite all organizers and jury members to join us for Advocacy session on '''Saturday, Feb 28, 2025'''. This session will help you understand the jury process for both contests and give you a chance to ask questions. More details are on [[meta:Event:Telling untold stories: How to document gendered narratives in Folklore on Wikipedia|Event:Telling untold stories: How to document gendered narratives in Folklore on Wikipedia - Meta]] Let's celebrate our different cultures and work towards gender equality on Wikipedia! Best regards, Stella and Tiven Wiki loves folklore international team [[User:SAgbley|SAgbley]] ([[User talk:SAgbley|talk]]) 04:39, 25 February 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/Community_Prizes&oldid=28309519 --> == Wikipedia Asian Month 2024 Golden Barnstar == <div lang="en" dir="ltr"> <div style="border: 5px solid #FFD700; background-color: #FAFAD2; margin: 0 auto; padding: 30px; width: 60%; box-shadow: 0 0 15px rgba(0, 0, 0, 0.2); font-family: 'Segoe UI', Tahoma, Geneva, Verdana, sans-serif; border-radius: 25px; display: flex; flex-direction: column; height: auto;"> <!-- Title Section: Golden Award and Wikipedia Asian Month (placed at top) --> <div style="font-size: 150%; font-weight: bold; text-shadow: 1px 1px 10px rgba(0, 0, 0, 0.4); margin-bottom: 1px; text-align: center;"> Golden Award <br>Wikipedia Asian Month 2024 </div> <!-- Image and Message Section: Image on the right, Message on the left --> <div style="display: flex; justify-content: space-between; align-items: center; gap: 10px;"> <!-- Reduced the gap between image and text --> <!-- Congratulations Message (on the left side of the box) --> <div style="font-size: 120%; color: #333333; text-align: left; line-height: 1.6; max-width: 60%;"> <p>Dear {{ROOTPAGENAME}},</p> <p>Thank you for joining us in celebrating the 10th year of Wikipedia Asian Month! We truly appreciate your contributions, and we look forward to seeing more articles about Asia written in different languages. We also hope you continue to participate in Asian Month each year, helping to promote and share knowledge about Asia. Sincerely, Wikipedia Asian Month User Group </div> <!-- Image Section (on the right side) --> <div style="max-width: 300px;"> [[File:2024 Wikipedia Asian Month Special Barnstar.png|2024 Wikipedia Asian Month Special Barnstar|180px]] </div> </div> </div> </div> <!-- Message sent by User:Betty2407@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Betty2407/WAMMassMessagelist&oldid=28586040 --> == Reminder: Submit Your Local Results for Wiki Loves Ramadan 2025 by 15 May == Dear Panasko, Thank you for your valuable contributions to '''Wiki Loves Ramadan 2025''' in your communities! This is a kind reminder that the '''deadline to submit your local results is 15 May 2025'''. Please make sure to submit the '''complete and detailed results''' of your local contest on the following Meta-Wiki page: '''[[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Results]]''' Additionally, feel free to add a brief summary of your local event under the '''Results''' section in your country/region’s row on the participants page: '''[[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participants]]''' If you need any assistance during this process, don’t hesitate to reach out. Thank you for your continued dedication and support! For, Wiki Loves Ramadan International Team 13:51, 2 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Local_organizers&oldid=28651179 --> == Rezolucija VS UN-a == Poštovanje kolega. Hvala Vam što uređujete rezolucije VS UN-a. Samo jedna napomena, pošto je naknadno dodan parametar <code>|Odsutni =</code>, zamolio bih da i njega ubacite u infokutiju, te popunite ako je bilo odsutnih ili ostavite samo 0. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Z1KA|<span style="border:1px solid #002366;border-radius:20px;background:#1E90FF;padding:2px;color:#efe6e6;text-shadow:black 0.2em 0.2em 0.3em; font-family: Comic Sans;">&nbsp;'''✪ Z1KA ✪'''&nbsp;</span>]] 09:53, 13 maj 2025 (CEST) :Pozdrav [[Korisnik:Z1KA|Z1KA]], gdje je to navedeno u ovim rezolucijama, ni na jednoj ovoj rezoluciji na en.wiki nisam vidio taj parametar? Nije problem ubaciti, samo da ne napravim dupli posao, malo uputa ne bi škodilo. Imaš li neku Rezoluciju gdje je to navedeno pa da pogledam? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 10:38, 13 maj 2025 (CEST) ::Koliko sam primjetio, u većini njih svi su bili prisutni. Međutim, opet dodajte parametar ubuduće jer je naknadno ubačen, pa ako nije bilo odsutnih staviti 0 kao i za Protiv i Suzdržane (kada je jednoglasno). [[Korisnik:Z1KA|<span style="border:1px solid #002366;border-radius:20px;background:#1E90FF;padding:2px;color:#efe6e6;text-shadow:black 0.2em 0.2em 0.3em; font-family: Comic Sans;">&nbsp;'''✪ Z1KA ✪'''&nbsp;</span>]] 21:34, 13 maj 2025 (CEST) :::Tako je ni ja nigdje nisam vidio da je neko bio odsutan, barem za ove rezolucije koje se odnose na bivšu Jugoslaviju, dodam i taj parametar u sve rezolucije, to barem nije problem. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 21:37, 13 maj 2025 (CEST) ::::dopunjeno [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 10:51, 14 maj 2025 (CEST) == Final Reminder – Submit Full Local Results for Wiki Loves Ramadan 2025 by 15 May EOD == Dear Panasko, This is a final reminder that the deadline to submit your '''full and detailed local results''' for '''Wiki Loves Ramadan 2025''' is '''15 May 2025''' EOD. Please ensure you complete the following as soon as possible: * Submit your full results on Meta-Wiki here: '''[[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Results]]''' * Add a brief summary of your local event under the "Results" column on: '''[[Wiki Loves Ramadan 2025/Participants]]''' Failure to submit by the deadline may result in exclusion from the international jury consideration. If you need help or encounter any issues, feel free to contact the international team. Thank you once again for your dedication and hard work! ''Warm regards,''<br/> '''Wiki Loves Ramadan International Team''', 04:39, 15 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Local_organizers&oldid=28651179 --> == Share Your Feedback – Wiki Loves Ramadan 2025 == Dear Panasko Thank you for being a part of '''[[m:Special:MyLanguage/Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]]''' — whether as a contributor, jury member, or local organizer. Your efforts helped make this campaign a meaningful celebration of culture, heritage, and community on Wikimedia platforms. To help us improve and grow this initiative in future years, we kindly ask you to complete a short '''feedback form'''. Your responses are valuable in shaping how we support contributors like you. * '''Feedback Form:''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdXEtaqszxcwmTJa8pGT60E7GDtpbssNadR9vZFVFbLicGFBg/viewform Submit your feedback here] * '''Deadline to submit:''' 31 May 2025 It will only take a few minutes to complete, and your input will directly impact how we plan, communicate, and collaborate in the future. Thank you again for your support. We look forward to having you with us in future campaigns! Warm regards,<br/> ''Wiki Loves Ramadan International Team'' 10:51, 19 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Participants&oldid=28751574 --> == Feminism and Folklore 2025 - Local prize winners == [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Dear Wikimedian, Congratulations on your outstanding achievement in winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2025''' writing competition! We truly appreciate your dedication and the valuable contribution you’ve made in documenting local folk culture and highlighting women’s representation on your local Wikipedia. To claim your prize, please complete the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdONlpmv1iTrvXnXbHPlfFzUcuF71obJKtPGkycgjGObQ4ShA/viewform?usp=dialog prize form] by July 5th, 2025. Kindly note that after this date, the form will be closed and submissions will no longer be accepted. Please also note that all prizes will be awarded in the form of [https://www.tremendous.com/ Tremendous Vouchers] only. If you have any questions or need assistance, feel free to contact us via your talk page or email. We're happy to help. Warm regards, [[:m:Feminism and Folklore 2025|FNF 2025 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div> --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 12:20, 21 juni 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf25&oldid=28891702 --> == Please Fill Feedback Form to Receive Your WLR 2025 Digital Certificate 🌙 == Dear Panasko, Greetings from the Wiki Loves Ramadan 2025 International Organizing Team! Thank you once again for your valuable support and contribution as a '''Local Organizer / Jury Member''' for [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]]. Your dedication played a vital role in making this global campaign a meaningful success across communities. As part of our post-event documentation and appreciation process, we kindly request you to complete the Participant Feedback Form. This will help us understand your experience and improve future campaigns: 📋 Feedback Form: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdXEtaqszxcwmTJa8pGT60E7GDtpbssNadR9vZFVFbLicGFBg/viewform After submitting the feedback, you’ll be able to request your personalized Digital Certificate of Appreciation through this quick form: 📄 Certificate Request Form: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc0yv5KHfUY21SpHkIpX_fJ9npsrfK4rWM4onDEkfnFtarcDw/viewform We highly appreciate your time in completing these forms. Should you need any assistance, feel free to reach out. Warm regards,<br/> Wiki Loves Ramadan International Team <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/2025_Local_Team&oldid=28893397 --> == Panaskobot == Baš voliš botovske zadatke. :-) ''Chapeau''! [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:01, 28 juni 2025 (CEST) :Dok upale bota ja završio, više volim da se pozabaviš onim kategorijama što sam ti ostavio pa da ja dalje preuzmem 😄 [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:03, 28 juni 2025 (CEST) ::da ti budem iskren ovo oko zvijezda sam preuzeo misleći da ih je 20-ak, hajde rekoh da ne čekaš, tek kasnije sam vidio da ih ima more, ali ne mogoh ostaviti. Ako imaš još ša ti stavi ovdje pa ćemo vremenom srediti. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:09, 28 juni 2025 (CEST) ::: Uradim i ja, ali kad je manje nečega. Nikako da stekneš iskustvo. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:15, 28 juni 2025 (CEST) ::::zaletim se, danak neiskustvu. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:17, 28 juni 2025 (CEST) Treba sve ove kategorije povezati i na Wikipodacima (vidim da nisu, ali nešto slutim da si to ostavio za drugu turu :-)). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:08, 1 juli 2025 (CEST) fxqt5o4kj0ge0ihh8oh10w4v14npgod 3731738 3731736 2025-07-01T13:11:00Z Panasko 146730 /* Panaskobot */ odgovor 3731738 wikitext text/x-wiki {{Dobrodošlica}} == "Prikaži izgled" == {|cellspacing="4" cellpadding="0" style="width: 100%; font-size: 100%; border-style: solid; border-width: 0px; border-color:blue; clear: both; position:relative;" | Molimo Vas da za provjeru izgleda stranice koristite dugme "'''{{int:showpreview}}'''".<br />Učestalim korištenjem dugmeta "{{int:publishchanges}}" opterećujete [[Posebno:NedavneIzmjene|nedavne izmjene]] i historiju članka. Hvala na razumijevanju. {{#if:|{{{1}}}}} | [[Datoteka:Slika prikaži izgled.png|desno]] |} [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 01:09, 23 oktobar 2022 (CEST) == Arthur C. Clarke == Zdravo Panassko. Kad budeš raspoložen i dobar sa slobodnim vremenom, pogledaj ako hoćeš da uradiš knjige [[Arthur C. Clarke|Arthura C. Clarka]]. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 21:45, 27 oktobar 2022 (CEST) :[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] pozdrav, Nerko upravo pravim spisak sta planiram da uradim I zaista jako puno ima u SciFi i Fantasy žanru da se uradi. Staviću i Clarka na spisak pa kad dođe na red, mada nerado zbog spoilers a nisam ga puno čitao. Sreća pa na eng wikipediji imaju jako dobri članci koje nije tesko prevesti 😉. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:49, 27 oktobar 2022 (CEST) ::Nerko. možeš li me uputiti na neki opis na koji način se dodaju slike u članak, ove knjige za koje sam dodao stranice nisam uspio ubaciti slike naslovnice a iste postoje na engleskoj wikipediji. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:22, 28 oktobar 2022 (CEST) Zdravo Panassko. Slike prebacuješ sa engleske wikipedije tako što klikneš na stranicu kao fol da je uređuješ i samo kopiraš file za sliku i prebaciš na svoju stranicu koju radiš. Ponekad su im slike zaštićene pa se ne može to odraditi. Ništa strašno, samo ti sredi stranice o knjigama koje si pročitao i biće super. Samo da ti kažem da ovo što radiš je pravo osvježenje, a Isaac Asimov, Carl Sagan, Arthur C. Clarke i Josif Shklovski su mi oduvijek bili veoma dragi pisci. Baš si me obradovao sa svojim doprinosima, a moraću malo opet da sjednem i pročitam Zadužbinu. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 16:41, 28 oktobar 2022 (CEST) :[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] Hvala ti na tome, drago mi je da se vidi ovaj mali doprinos. mislim da uz malo truda nasa wikipedija moze biti najbolja u regiji, a kako volim SF I Fantasy to mi je logicni dio wiki gdje mogu doprinijeti. Naredne sedmice nastavljam jer za vikend nisam kuci pa nemam pristup racunaru. uzivaj u citanju Zaduzbine I ako te mogu zamoliti kada budes citao, baci malo pogled na clanke posebno na terminologiju jer nisam 100% siguran oko termina posto sam je citao na engleskom. P :Pozdrav. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:21, 28 oktobar 2022 (CEST) ::Evo prve tri knjige Arthura gotove, nastavljamo narednih dana. Ako uspijes pogledaj terminologiju jesam li dobro preveo pa ako nisam ispravi :-) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:43, 31 oktobar 2022 (CET) Vidio sam ono pitanje u sažetku. Prijevod je uvijek poželjniji od originalnog naslova (a originalni se ionako navodi u IK i prvoj rečenici). Ako ne postoji prijevod raširen na našem govornom području (što treba proguglati prethodno), može stajati i originalni naslov, ali samo dok se ne pojavi prijevod. A ako je naslov takav da se ne može prevesti na više načina, onda ga slobodno sam prevedi. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:03, 2 juni 2024 (CEST) == "Ponovorođeni" == Ima, jer odudara od našeg jezika, tj, ne može tako ni biti prevedena. (Jezik mi je struka.) Mora biti razmak u ovom slučaju. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:21, 28 oktobar 2022 (CEST) :vjerujem da si ti u pravu, ali mi ovdje dodajemo stranice na knjige a knjiga se ovako zove, bilo to gramatički ispravno ili ne, molim te vidi link: :https://www.goodreads.com/book/show/12626092-ponovoro-eni-zmaj [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:25, 28 oktobar 2022 (CEST) ::Ovo je greška jer se "ponovo" u našem jeziku ne spaja, čak ni uz umjetničku slobodu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:13, 28 oktobar 2022 (CEST) :::[[Korisnik:KWiki|@KWiki]] u redu, uradi kako misliš da je ispravno. Pozdrav. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:22, 28 oktobar 2022 (CEST) == Discord == Da li je aktivan Discord kanal? Pokusavam da potvrdim svoj račun međutim ne uspijevam,nprobao sam upisati /auth pa /auth panassko I nista se ne desava. Ako moze pomoc, bio bih zahvalan. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:05, 1 novembar 2022 (CET) :Pozdrav, vjerovatno si isključio mogućnost poruka nepoznatog izvora na Discordu tako da ti bot ne može poslati konfirmacijski link. [[Korisnik:Arnel|Arnel ]] ([[Razgovor s korisnikom:Arnel|razgovor]]) 08:33, 3 novembar 2022 (CET) == Infokutije... == ...možeš naći [[:Kategorija:Infokutije|ovdje]]. ;-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:42, 2 novembar 2022 (CET) :[[Korisnik:KWiki|@KWiki]] hvala ovo ce mi bas pomoci [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:33, 2 novembar 2022 (CET) ::Napomena: Naslovi knjiga, filmova, serija, umjetničkih slika, muzičkih albuma pišu se u ''italiku'' (a naslovi pojedinih priča iz neke knjige, epizoda serije ili pjesama s albuma idu pod navodnike). Ili sažeto: cjelina u italik, dio pod navodnike. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:20, 16 novembar 2022 (CET) == Pozdrav == Samo da te pozdravim i baš mi je žao kad sam pročitao tvoje rasprave sa ostalim kolegama. Izbjegavaj zapaljive teme i radi stranice o dobrim knjigama, a ono što si dosad uradio je prva liga. Gazi Husrevbegova biblioteka je super ideja, a možda bi bilo dobro da se trznemo i uradimo stranicu Hodoljublja našeg legendarnog boema, plus Ljetopis Mula Mustafe Bašeskije... itd. Ako treba pomoć, tu smo. P.S. Prije skoro 4 godine sam radio stranicu o balkanskom James Bondu [[Mustafa Golubić|Mustafi Golubiću]] i izazvao burne reakcije. Od tada sam uglavnom odustao od pisanja o zapaljivim temama. Iz vlastitog iskustva ti velim da pišeš samo o kvalitetnim temama. Veliki pozdrav. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 22:28, 12 novembar 2022 (CET) Pozdrav Nerko, hvala ti. Mislim da nema zapaljivih tema koliko ima nesporazuma i učahurenosti, ali to nije moja stvar. Ja ću kako sam govorio nastaviti pisati I predlagati izmjene kako budem mislio da treba, a vremenom će to nadoći i kolege će vidjeti da nema potrebe za skepsu. Uglavnom neko ovdje reće da je ovo maraton I slazem se s njim. Nisam siguran na kojeg boema misliš, ali svakako počni pabako ja mogu doprinijeti uskočiti ću. Pozdrav. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 23:45, 12 novembar 2022 (CET) :Mislio sam na kralja svih balkanskih boema [[Zuko Džumhur|Zuku Džumhura]]. :[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 01:55, 13 novembar 2022 (CET) ::[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] ima vec clanak, ali ako imas materijala da ga dopuniš, samo navali. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 09:19, 13 novembar 2022 (CET) :::Već sam malo popravljao stranicu o Zuki Džumhuru, ali ovdje "preko bare" ja nemam takvu vrstu literature da dopunjavam stranicu o njemu i da radim na njegovim Hodoljubljima. Isti je slučaj bio kad sam probao da uradim sekciju kultura u našem dragom i lijepom [[Mostar]]u. Nemam literaturu, a ono što sam uspio da uradim je samo mali dio koliko toga ima za dodati. Kad budem u Bosni potražiću neke knjige, a ako ih nadjem, onda budem dodavao tekst na već postojeće stranice. :::[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 16:43, 14 novembar 2022 (CET) Tooo majstoreeee!!!! [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 17:11, 10 decembar 2022 (CET) :[[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] hvala, samo za šta? 🤣🤣🤣 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:24, 10 decembar 2022 (CET) ::Za sve one stranice što ih proširuješ. Radiš pravu stvar na bosanskoj wikipediji. I ja sam lagahno krenuo sa sarajevskim pop rok grupama/pjevači(ca)ma, plus [[Sijenska škola]]. Ovo je jedan lijep i zabavan hobi. Lijep pozdrav i samo naprijed!!!!! [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 17:55, 10 decembar 2022 (CET) :::hvala [[Korisnik:Nerko65|@Nerko65]] zahvaljujući spisku 1.000 članaka koje svaka Wiki treba da ima a koji je suoer pregledno napravio @semso98, bujrum prosiri I ti koji sa stub na velicinu clanka pa da brze ukinemo sve stub sa ovog spiska. 😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 18:19, 10 decembar 2022 (CET) Zdravo Panassko. Mislio sam svakako da dodam još malo teksta da ima onaj potreban minimum. Već je palo ispod 14.000 stranica bez izvora. Ja se sjećam kad je KWiki prvi put odradio sa svojom "sjekirom o panj" i skresao bosansku wikipediju sa 300. 000 na oko 37.000 stranica, a bilo je blizu 36.000 stranica bez ivora. Zamisli u kakvom smo stanju bili prije 9 godina. Lijep pozdrav i idemo dalje. [[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 15:50, 1 februar 2023 (CET) :Sve pet, ja samo da napomenem :D, mogu misliti kakva je to sječa bila...i ovim Maratonom rješavamo barem dio tih stranica bez izvora, jer kad ćemo ako ne sada :D [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:00, 1 februar 2023 (CET) == Infokutija TV-serija == Pozdrav, kada koristite neku infokutiju najbolje je da odete na stranicu te infokutije i kopirate kod direktno (npr. [[:Šablon:Infokutija TV-emisija]]) i na kraju izbrišete parametre koji vam ne trebaju. Vjerujem da ste kod članaka o Zvjezdanim stazama infokutiju kopirali sa neke druge stranice napisane davno i tu je došlo do greške, jer su parametri infokutije u međuvremenu ažurirani i neki od starih parametara su preimenovani. [[Korisnik:Semso98|Semso98]] ([[Razgovor s korisnikom:Semso98|razgovor]]) 10:31, 18 novembar 2022 (CET) :Da, to je razlog. Hvala na pomoći. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:06, 18 novembar 2022 (CET) == The Animals == Već imamo članak. No, budući da taj ima samo jedan pasus, izbrisat ću ga i ostaviti "tvoj" (svaka čast, usput). A ubuduće provjeri imamo li već nešto. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:43, 21 novembar 2022 (CET) Ne znam kako nisam skontao da nema, sorry [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:23, 21 novembar 2022 (CET) :Dodijelio sam ti status automatski pregledanog korisnika. Želja za doprinosom projektu i trud više su nego uočljivi. Samo obraćaj pažnju na pravopis i ove tehničke detalje pri uređivanju. Ali i to "legne" s vremenom. Uglavnom, samo naprijed (nazad nema – odstupnica je presječena :-)). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:22, 21 decembar 2022 (CET) ::Hvala ti, sad si me "uvalio" da više pazim, do sada mi je bilo lako jer će neko popraviti iza mene. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:30, 21 decembar 2022 (CET) :::Dobro došao u klub. :-) Da znaš kako je i nekim drugima. :-) I da ne zaboravim još ovo: Googleov prevodilac (ako ga koristiš; a nema razloga da to ne radiš) zaista je napredovao koracima od sedam milja u odnosu na prije 3-4 godine (čak ga i ja sve više koristim), ali i dalje treba i trebat će kontrolisati rečenice i kontekst (vidio si na [https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Baskijski_jezik&diff=3471034&oldid=3471032 primjeru] članka o baskijskom jeziku, recimo). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:40, 21 decembar 2022 (CET) Koristim google prevoditelj i pozitivno sam iznenađen napretkom, naravno neke stvari ne može ispravno prevesti pa zahtijeva određenu dozu ispravki ali je to prihvatljivo. Veći su mi izazovi kategorije, pa u jednu ruku i reference, mada mislim da sam referencama poprilično ovladao. Neke teme su mi izazovnije (jezik kao npr. baskijski) jer se nisam susretao sa tim izrazima pa nisam siguran kako prevesti ali sto ti kažeš naleći će to. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:24, 21 decembar 2022 (CET) Kako da izbrišem stranicu sa svoje korisničke stranice nakon što završim uređivanje i premjestim je na glavnu? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:44, 25 decembar 2022 (CET) :Ne možeš. :) (Samo admini imaju ovlast za brisanje.) Ne znam imaš li opciju "premjesti bez ostavljanja preusmjerenja"; moguće da ni to nemaš. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:14, 25 decembar 2022 (CET) Nemam, samo je premjesti opcija. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:18, 25 decembar 2022 (CET) Za pisce imamo [[Šablon:Infokutija pisac|namjensku infokutiju]]. ;-) Za "osobu" se koristi kad se neko bavio s više stvari ili za nedefinisane slučajeve. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:23, 27 decembar 2022 (CET) :Promijenim na nekoliko mjesta u toku dana:). Ovo sam uzeo sa Isaac Asimove stranice, pa sam je koristio i za jos par njih [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:32, 27 decembar 2022 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] ili ne radi šablon ili ja nešto pogrešno radim [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:06, 27 decembar 2022 (CET) :::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] zanemari, treba neko vrijeme da sistem prihvati, sve je ok [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:07, 27 decembar 2022 (CET) Na EN su upotrijebili [[Šablon:Infokutija vojna jedinica|ovu infokutiju]] za Zvjezdanu flotu. A ovo sada uopće nije kutija; članak je vjerovatno među onim dobro starima. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 16:42, 29 decembar 2022 (CET) :Postavio sam i [[:Datoteka:Zastava Zapovjedništva Zvjezdane flote.png|ovu sliku]] za upotrebu u infokutiji. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 18:28, 29 decembar 2022 (CET) Odlično, hvala ti. Kad budeš uhvatio vremena ubaci slike i na likove iz TOS-a za koje imamo članke. Ja jos uvijek ne znam kako [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:23, 29 decembar 2022 (CET) :One su vjerovatno pod autorskim pravima, pa se ne mogu postavljati na Commons (zajednička baza slobodnih slika i videa) nego na svaku Wikipediju ponaosob, kao i ova za Flotu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 19:25, 29 decembar 2022 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] imamo li negdje pravila kako se ispravno pisu datumi u referencama, imam tu malo poteškoća [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:00, 30 decembar 2022 (CET) :::Ovako: |date= 1. 1. 2023 |access-date= 1. 1. 2023 (u šablonima za reference ne stavlja se tačka iza godine jer je ugrađena u njih, pa se automatski ispiše). Jedno vrijeme [[Korisnik:Srđan|Srđanov]] bot popravljao je ove stvari, ali izgleda da trenutno nije aktivan (ako ne griješim). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:08, 30 decembar 2022 (CET) ::::kako stavljamo kada je |date=March 2023, je li ide |date= Mart 2023 ili |date= 3. 2023? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:10, 30 decembar 2022 (CET) :::::Kad je poznat samo mjesec, onda ide |date= mart 2023" (malo početno za mjesece). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:11, 30 decembar 2022 (CET) @KWiki sad sam skontao da sam u dosta članaka o ZS pisao Slijedeća generacija umjesto Sljedeća generacija, da li se ovo može nekim botom ispraviti ili moram ručno? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:02, 7 januar 2023 (CET) :Ako [[Korisnik:Srđan|Srđanov]] bot nije više aktivan, onda ostaje ručno. Ili se može AWB-om, [[Korisnik:AnToni|AnToni]]? :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 17:46, 7 januar 2023 (CET) Aktivan je, slobodno pišite na korisničkoj stanici šta treba, pa ću zamijeniti. [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 19:45, 7 januar 2023 (CET) == Prijedlog == Kad si već vrijedan u projektu (za pohvalu), onda bih ti predložio mjesece u godini. Neki su i među najkraćim člancima, pa bi to bile dvije muhe odjednom. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:20, 27 januar 2023 (CET) :na koji projekat misliš, ovaj 1.000 članaka ili u projektu Wikipedia? ako ti nije zahmet, daj mi neki link da vidim odakle da počnem, pa će ići i to, jer volim da malo miksam da mi ne dosade jedne te iste teme o kojima čitam. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:37, 27 januar 2023 (CET) ::[[Januar]], [[februar]], [[mart]], [[april]], [[maj]], [[juni]], [[juli]], [[august]], [[septembar]], [[oktobar]], [[novembar]], [[decembar]]. :-) Vidio sam nekad da ima dobro kratkih (nisu svi). [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:42, 27 januar 2023 (CET) Stavim na spisak pa pogledam 😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:44, 27 januar 2023 (CET) :evo prva 4 mjeseca, ostalo naredne sedmice :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:09, 27 januar 2023 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] završio sam dopunu Članaka o mjesecima, nadam se da je sad malo bolja situacija nego ranije. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:02, 31 januar 2023 (CET) :::Naravno da je bolja, jer teško da je mogla biti lošija. :-) Hvala ti, živ i zdrav bio! [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:37, 31 januar 2023 (CET) ::::ako naletiš na još neke stvari koje bi se mogle relativno lako unaprijediti, pošalji poruku :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:47, 31 januar 2023 (CET) @KWiki malo sam češlja stranice koje nisu spojene na WikiData pa sam ih spajao, vidio sam da ima nekih stranica koje bi trebalo spojiti, pa pogledaj koji šablon treba ubaciti jer nisam siguran [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:57, 29 januar 2023 (CET) == Stavke na WikiData == Ko zna na koji način možemo spojiti Stavku na Wikipodacima sa drugim, primjetio sam određeni broj Članaka koji na Wikipodacima ima svoj broj, a sve druge wiki imaju drugi ID broj pa se naša stranica ne linka sa drugim. Primjer: [[Live in Tokyo (Beyoncé)]] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:39, 29 januar 2023 (CET) :U ovom slučaju radi se o unikatnoj Wikidata stavci, što znači da jedini imamo članak o tome. [[Korisnik:Mhare|Haris]] ([[Razgovor s korisnikom:Mhare|razgovor]]) 19:21, 29 januar 2023 (CET) Loš primjer, pogledaj stavku Q430057 na kojoj su svi ostali wiki a pogledaj stavku Q97253113 na kojoj je samo naša, ima još ovakvih slučajeva. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:40, 29 januar 2023 (CET) :To godinama primjećujem i popravljam kad naletim. Ima toga i nevezano za BS Wiki. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:37, 29 januar 2023 (CET) Kako da popravim, nemogu izbrisati a ne da mi da dodam jer je ovamo dodana na pogrešnom mjestu, koliko vidim to botovi automatski dodaju. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:08, 29 januar 2023 (CET) :Klikneš na "Uredi" sekciju s linkovima na Wikipodacima i onda na kanticu koja se pojavi odmah iza dvoslovne skraćenice. Tako obrišeš s pogrešnog mjesta, a onda odeš na pravo i ukucaš. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:41, 29 januar 2023 (CET) ::ovu opciju merge imam na računaru, pa sa dosta njih spojio. Naletio sam na neke članke koji nam se duplaju, koji je šablon da se postavi kao za slučajeve [[Hirschprungova bolest]] i [[Hirschsprungova bolest]] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:56, 30 januar 2023 (CET) == Dvojnik == Ako je članak dvojnik, onda se može (mogu) označiti šablonom<nowiki>{{Dvojnik|ime članka}}</nowiki> --[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:26, 30 januar 2023 (CET) To mi je trebalo, pretpostavljam da se postavi na oba članka, pa sam tako uradio [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:31, 30 januar 2023 (CET) ...i hvala :-) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:42, 30 januar 2023 (CET) == Feminizam... == Članke možeš "ubaciti" na "fountain"...pomoću plavog šaltera! Pozdrav! [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 14:39, 2 februar 2023 (CET) :Ubacio :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:48, 2 februar 2023 (CET) @AnToni taknuto-maknuto [[https://bs.m.wikipedia.org/wiki/Posebno:MobileDiff/3484597?diffmode=source]] [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:25, 7 februar 2023 (CET) : Moram sad paziti ...izgubi' članak! :)--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:27, 7 februar 2023 (CET) 😉 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 19:28, 7 februar 2023 (CET) :Ili da podijelimo članak ili da podijelimo bibimbap!? [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 19:56, 7 februar 2023 (CET) Predlažem da podijelimo maraton 😇😇😇 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 20:18, 7 februar 2023 (CET) == Diskografije == Malo lutam bespućima stranica bez jezičke veze pa sam vidio da ima par diskografija koje su napravljene kao posebne stranice ([[Diskografija Hanke Paldum|Hanke Paldum]], [[Diskografija Lepe Brene|Lepe Brene]], [[Diskografija Šemse Suljaković|Šemse Suljaković]]) šta mislite da to objedinimo pod glavnim člankom pjevačice a da ove posebne stranice izbrišemo? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:16, 16 februar 2023 (CET) :Dobro je da si ovo ulovio, jer mi je promaklo. Mislim da bi ih trebalo ostaviti onakve kakve jesu, jer ako ih budemo spajali sa glavnim stranicama biće pregoleme. Šta misliš o mom prijedlogu? Idem ih odmah malo dotjerati. :[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 16:23, 16 februar 2023 (CET) ::Možeš, to bi bilo super. Ovako kako stoje nemaju puno smisla jer osim naziva pjesama ne sadrže ništa drugo. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:24, 16 februar 2023 (CET) == Wikidata - singlovi == Pozdrav @[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]], primjetio sam da ima dosta tvojih članaka koji nisu povezani sa Wikidata jer nema "entity" na Wikidata. Danas sam malo gledao kako se to radi, posebno za neke bulk uploade pa sam većinu pjesama Crvene Jabuke unio. U narednim danima ću vidjeti da ove tvoje članke unesem i povežem sa Wikidata. Pozdrav, Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 17:55, 27 februar 2023 (CET) :Hvala Panassko. Nisam upratio novi fazon kako se to radi, a znao sam kako se radilo po starom. :[[Korisnik:Nerko65|Nerko65]] ([[Razgovor s korisnikom:Nerko65|razgovor]]) 20:54, 27 februar 2023 (CET) ::Sinoć pogledao par YT videa, ovaj quickstatement tool im je pravo dobar kad skontas kako radi možeš baš dosta podataka odjednom uploadovati, prethodno središ u excelu. Korisno mi je kada ubacujem pjesme jedne grupe, po albumima, onda mijenjam samo određene "statements" kako pripadaju i bas ubrzava upload jer dosta toga je copy paste. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:02, 27 februar 2023 (CET) :::Kad si već našao linkove, postavi ih na neku od Čaršija, radi ostalih. ;-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 22:04, 27 februar 2023 (CET) ::::Odlična ideja, uradim sutra kad budem pri računaru. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:07, 27 februar 2023 (CET) == The Wikipedia Asian Month 2022 Barnstar == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div style="border: 3px solid #32AFAF; background-color: #EEEEEE; margin:0 auto; padding:20px 20px; width:70%;{{border-radius|1em}} {{box-shadow|0.1em|0.1em|0.5em|rgba(0,0,0,0.75)}}" class="plainlinks">[[File:2022 Wikipedia Asian Month Barnstar.png|left|180px]] {{Center|{{resize|150%|'''''The Wikipedia Asian Month 2022 Barnstar'''''}}}} <div style="color: #333333; margin-left:220px; font-size:110%; "> Dear {{ROOTPAGENAME}} : :Thanks for participating Wikipedia Asian Month 2022. We are grateful of your dedication to Wikimedia movement and hope you join us next year! :Wish you all the best! </div> <div style="color: #333333; text-align:right; font-size:120%; ">Wikipedia Asian Month Team</div> </div> {{clear}} </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikipedia_Asian_Month_2022/Regular_Barnstars_Receiver_3&oldid=24686739 --> == CEE proljeće 2023. == Dobrodošao u [https://bs.wikipedia.org/wiki/Kategorija:Korisnici_koji_su_u%C4%8Destvovali_u_projektu_Wikipedijino_CEE_prolje%C4%87e_2023. Klub CEE proljeće 2023.] Svi članci od 21. marta se broje. Za [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2023/Hall_of_Fame Hall of Fame] treba da napišeš po jedan članak o svakoj [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2023/Statistics regiji].--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 21:39, 25 mart 2023 (CET) :Hvala, koliko vidim poenta su novi članci za ove regije, jesam li dobro skontao? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:51, 25 mart 2023 (CET) ::@[[Korisnik:AnToni|AnToni]] gledao sam za Hall of Fame pa ki nije jasno je oi trebam za BH, Other i International napisati članak? Koliko razumijem ne treba ali samo da provjerim, pokrio sam 10/39 regija neracunajuci BH. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:08, 27 mart 2023 (CEST) == Pravopisna napomena == Vidi [[Wikipedia:Pravilno-nepravilno_u_bosanskom_jeziku#Pisanje_stranih_imena|ovo]]. Nema razloga pisati istočnoslavenska imena po engleskoj transkripciji. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 14:47, 29 mart 2023 (CEST) :Ispravio sam, pogledaj treba li sta ispaviti za ovog Aehrenthala. Zavrsio sam sa člankom [[Aneksijska kriza]] pa možeš ispraviti ako sam gdje zglajzao :) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:17, 29 mart 2023 (CEST) ::To ću ostaviti za neki drugi put. Sad sam djelomično preletio Sanstefanski mir. Stavio sam [[Šablon:Sporazumi Osmanskog Carstva|drugi šablon]]. Iz nekog razloga Sanstefanskog mira nema u šablonu "Diplomatija Velikih sila" na EN. P. S.: Prati naslove članaka u ovim šablonima ako namjeravaš još ovoga uraditi. ;-) Izbjegavaj konstrukciju "od strane"; to se koristi samo kad baš ne može nikako drugačije (u našem jeziku aktiv uvijek ima prednost nad pasivom; u engleskom pasiv nije tako rijedak ni stilski obilježen kao u našem). Višečlana imena bivših država također se pišu velikim početnim slovom (osim veznika): Rusko / Osmansko Carstvo itd. I ne treba ih linkovati baš na svakom mjestu gdje se spominju. :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:41, 30 mart 2023 (CEST) 104 [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 20:33, 3 april 2023 (CEST) Trebalo bi "...Copa Améri'''k'''e" jer se u romanskim jezicima C ispred E, I i Y ne izgovara kao K. Znam da si samo išao po već postojećem stanju; to je dosad ostalo nepopravljeno na dosta mjesta. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:45, 27 august 2024 (CEST) :ispravim dok je svježe :) [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:46, 27 august 2024 (CEST) :ja ću premjestiti na Amérike a ti samo pobriši preumjerenja pls. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 13:51, 27 august 2024 (CEST) :@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] poništio si jednu izmjenu kategorije, samo promijeni na još jednom članku ima ista kategorija kao ova što si ispravio pa da bude uniformisano. Očito sam izabrao pogrešnu opciju. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 19:31, 27 august 2024 (CEST) == Nimfe == Napravio sam [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Nimfe šablon], za orijentaciju. Može i bolje, ali prvo pogledaj, pa ću dalje.--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 21:52, 17 april 2023 (CEST) : a kao izgled za drugu verziju [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Nimfe1 ovako]?--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 22:05, 17 april 2023 (CEST) ::Vidio sam da si naoravio i hvala ti, sutra pogledam na računaru jer mi se šabloni ne prikazuju na mobitelu. Sad valja ove crvene linkove popuniti 😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:13, 17 april 2023 (CEST) :::Vidim zabavio si se s kategorizacijama 😀😀😀 [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 22:25, 17 april 2023 (CEST) ::::Treba popuniti sablon, a prvo da napravim dobru kategorizaciju, jer je kasnije lakse sredivati i popravljati AWB-om, ako zatreba. [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 22:28, 17 april 2023 (CEST) :::::Ovaj drugi šablon mi je pregledniji [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 09:15, 18 april 2023 (CEST) :::::: Doradio sam ga, vidi [https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ablon:Nimfe/Igrali%C5%A1te ovdje]! Ali treba prevesti, izbaciti duplikate i provjeriti.--[[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 12:34, 18 april 2023 (CEST) == Hall of Fame == Ako si napisao članak o svakoj državi, prijavi se na Meti za Hall of Fame. Pozdrav! [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]_{([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])} 10:45, 3 juni 2023 (CEST) :Mislim da jesam, prijavio sam se samo nisam siguran jer tamo stoji "as listed on timeline) [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:16, 3 juni 2023 (CEST) == Feminism and Folklore 2023 - Local prize winners == [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Congratulations on your remarkable achievement of winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2023''' writing competition! We greatly appreciate your valuable contribution and the effort you put into documenting your local Folk culture and Women on Wikipedia. To ensure you receive your prize, please take a moment to complete the preferences form before the 1st of July 2023. You can access the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdWlxDwI6UgtPXPfjQTbVjgnAYUMSYqShA5kEe4P4N5zwxaEw/viewform?usp=sf_link by clicking here]. We kindly request you to submit the form before the deadline to avoid any potential disappointments. If you have any questions or require further assistance, please do not hesitate to contact us via talkpage or Email. We are more than happy to help. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|FNF 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] [[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 12:47, 10 juni 2023 (CEST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023&oldid=25134473 --> == Translation request == Hello. Can you create the article [[:sh:Laacher See]], which is the third most powerful volcano in Europe after Campi Flegrei and Santorini, in Bosnian Wikipedia? Yours sincerely, [[Korisnik:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Razgovor s korisnikom:Multituberculata|razgovor]]) 11:36, 13 juni 2023 (CEST) :I said that I will do it when I finish something else. You don't have to go from user to user asking this. What's the hurry for? The article won't escape anywhere. – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:14, 13 juni 2023 (CEST) == Selektivno prevođenje == Ako već prevodiš nešto s en.wiki, zamolio bih te da to ne radiš selektivno. Naravno, postoje dijelovi teksta koji se moraju prilagoditi ciljanom jeziku, poput uklanjanja imperijalnih mjernih jedinica, etimološke analize pojma koja se odnosi samo na engleski (najčešće u odlomku "Etymology"), te preformuliranja određenih rečenica da zvuče prirodnije, ali ne smije se odstupati od onoga što je referencirano. Npr. u člancima "muškarac" i "žena" u izvorniku piše "[[en:man|adult male human]]" i "[[en:woman|adult female human]]" te u referencama na koje se članak poziva ne navode se "spolni organi" kao što si ti bio preveo. U izvorniku se također spominju i trans muškarci i žene, ali toga nema u prijevodu, a zamijenjeno je nečim sasvim drugim. Wikipedia ima smjernice o neutralnosti i provjerljivosti, a s obzirom na tvoje izjave van Wikipedije o "rodnoj ideologiji" i LGBT-osobama – kada smo kratko razgovarali o ovome na Discord-serveru – ovakvo namjerno izostavljanje sadržaja moglo bi se smatrati kršenjem neutralnosti. Ako ne možeš pisati u skladu sa smjernicama o neutralnosti, savjetovao bih da to isto izbjegavaš. Nadam se da te ovo neće obeshrabriti kad je riječ o dosadašnjem doprinosu u drugim oblastima koji je stvarno za svaku pohvalu. – [[Korisnik:Srđan|Srđan]] ([[Razgovor s korisnikom:Srđan|razgovor]]) 14:32, 22 juni 2023 (CEST) :@[[Korisnik:Srđan|Srđan]] kako sam na discordu objasnio preveo sam prvu rečenicu i stavio reference, međutim u čitanju mi se učinilo nezgrapnim i izbrisao sam rečenicu ali ne i reference, koje su onda ostale na prehodnoj rečenici koja ima veze sa spolnim organima, to je fakat do mene. Što se tiće izostavljanja dijela teksta isti sam izostavio jer ga nisam smatrao relevantnim i kako ste mi na Discordu pojasnili vjerovatno zbog mog licnog bias-a. u pogledu rodnih studija. Ako je ovo uticalo na kvalitet mojih doprinosa, to mi je fakt žao. Jedan od razloga je taj što nisamsmatrao da ja trebam pratiti sve što nam eng wikipediji piše, nego sam prevodio ono što sam smatrao da je najbitnije obzirom. Obzirom da ste mi skrenuli pažnju na ovome, poradim na tome. :Pozdrav, :Panassko [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 15:00, 22 juni 2023 (CEST) == Feminism and Folklore 2023 - International prize winners == [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Congratulations! We are thrilled to announce that you have emerged as the victorious champion in the '''Feminism and Folklore 2023''' writing competition, securing an International prize. Your achievement is truly exceptional and worthy of celebration! We would like to express our utmost gratitude for your invaluable contribution to the documentation of your local Folk culture and Women on Wikipedia. The dedication and hard work you exhibited throughout the competition were truly remarkable. To ensure that you receive your well-deserved prize, we kindly request you to take a moment and complete the preferences form before the 10th of July 2023. By doing so, you will help us tailor the prize according to your preferences and guarantee a delightful experience for you. You can access the form [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfruDbLLEVmVA7WV0ngG2uLV6G5ekd73LmXf-708c5HnUrUtw/viewform?usp=sf_link by clicking here].. Should you have any queries or require any further assistance, please do not hesitate to reach out to us. You can easily contact us via the talkpage or by email. We are more than delighted to provide any support you may need. Once again, congratulations on this outstanding achievement! We are proud to have you as our winner and eagerly look forward to hearing from you. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|FNF 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div> --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 08:03, 29 juni 2023 (CEST) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023&oldid=25231197 --> == Feminism and Folklore 2023 - A Heartfelt Appreciation for Your Impactful Contribution! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|center|500px]] {{int:please-translate}} Dear Wikimedian, We extend our sincerest gratitude to you for making an extraordinary impact in the '''[[m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition. Your remarkable dedication and efforts have been instrumental in bridging cultural and gender gaps on Wikipedia. We are truly grateful for the time and energy you've invested in this endeavor. As a token of our deep appreciation, we'd love to send you a special postcard. It serves as a small gesture to convey our immense thanks for your involvement in the competition. To ensure you receive this token of appreciation, kindly fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeXZaej264LOTM0WQBq9QiGGAC1SWg_pbPByD7gp3sC4j7VKQ/viewform this form] by August 15th, 2023. Looking ahead, we are thrilled to announce that we'll be hosting Feminism and Folklore in 2024. We eagerly await your presence in the upcoming year as we continue our journey to empower and foster inclusivity. Once again, thank you for being an essential part of our mission to promote feminism and preserve folklore on Wikipedia. With warm regards, '''Feminism and Folklore International Team'''. --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 20:37, 25 juli 2023 (CEST) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf2023p&oldid=25345565 --> == ''Seoske strahote'' == Vidim da si uradio članak o Admiru Deliću, pa možda možeš i o njegovoj ilustrovanoj knjizi. Postavio sam nekoliko datoteka [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Admir_Deli%C4%87 ovdje] (on ih je ustupio Wikipediji na korištenje), a evo i radni prijedlog teksta članka, a ti slobodno dodaj i oduzimaj jer sad moram ići za drugim obavezama: '''''Seoske strahote''''' su ilustrovana zbirka kratkih horor-priča bosanskohercegovačkog strip-crtača [[Admir Delić|Admira Delića]], inspirisanih predanjima iz vodenice njegovog djeda. Objavljena je 2019. i ima 82 stranice. '''Opis''' Ovo je zbirka priča iz vodenica smještenih na obalama [[Gribaja|Gribaje]], [[Rijeka|rječice]] koja protječe kroz autorov rodni kraj. Podijeljena je na tri dijela, koji se odnose na planinski kraj, rijeku i njivu. U svakom od ovih poglavlja slikovno su predstavljene lokalne strahote uz kratku priču o njima. Delić je iskoristio neke od priča koje mu je prenosio djed te dodatno razradio mitološka bića iz rijeke ili planine, poput [[Vila (mitologija)|vila]], [[vukodlak]]a i [[vještica]]. U zbirci je priložena mapa kojom dominira Gribaja uz namaštana i davno izgubljena sela te oznake na kojim su se mjestima pojavljivale strahote. Knjiga sadrži 36 priča, a svaka je ilustrovana prikazom određene strahote. (Dodatni podaci: ISBN: 978-9926-8337-0-1; COBISS.BH-ID: 27160838) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:48, 24 septembar 2023 (CEST) :Kosačica je napravila a ja sredio i proširio članak o njemu, inače pratim njegov rad na društvenim medijima pa mi je bilo lako naći materijal. Do sada i nisam nesto previse sam pisao članke vise sam ih prevodio ali vidim šta mogu uraditi pa ti dopuni. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:52, 24 septembar 2023 (CEST) ::Za sada [[Seoske strahote|ovoliko]], nisam vise informacija uspio pronaći, ali mislim da je članak ok. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 14:54, 24 septembar 2023 (CEST) ::dodao sam i [[Zbogom, maslačci|Zbogom maslačci]]. Ako mogneš uploaduj koju sliku da ubacimo u članak. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 16:57, 24 septembar 2023 (CEST) :::[https://agarthicomics.ba/product/gribajske-hronike-admir-delic/ Pažnja, pažnja!] :-) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:27, 15 juni 2025 (CEST) ::::Hvala ti KWiki, znam da je ovo izašlo ali sačekati će da se vratim iz Rima. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 18:57, 15 juni 2025 (CEST) == Invite to Join Wikipedia Asian Month 2023 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''You are receiving this message because you participated in the [[:m:Wikipedia Asian Month 2022|Wikipedia Asian Month 2022]] as an organizer or editor.'' [[File:Wikipedia Asian Month Logo.svg|thumb|Join the Wikipedia Asian Month 2023 ]] <big>Dear all,</big> <big>The '''[[:m:Wikipedia Asian Month Home|Wikipedia Asian Month 2023]]'''[1] is coming !</big> <big>The campaign start within a flexible 30 days from November to December. Following with the changes of the rules made by last year, the wish to have more people get to know Asia and Asian related topic is the same! </big>'''<big>Click [[:m:Wikipedia Asian Month 2023/Join an Event|"Here"]] to Organize/Join a WAM Event.</big>''' '''1. Propose "Focus Theme" related to Asia !''' If you are based somewhere in Asia, or have specific passion on an Asian topic, please propose your "Focus Theme" by October 25th. The WAM international team will select 5 themes. Please propose your focus theme through [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfPLz8kvSP_0LlI4vGRHAP2ydJPnLY__1hb9-p8AsRcS2R2NQ/viewform?usp=sf_link this link][2]. '''2. Enhancing existing articles can also count as part of campaign contribution.''' Any edits, including creating new articles or adding new content to existing articles, over 3000 bytes in total would be able to get a reward. Last year, due to this change of rules, the Programs & Events Dashboard was suggested. However, according to community survey of 2022, Fountain Tool is still the best platform for tracking edit and points. You don’t need to create any Dashboard. For the tracking of editing existing article, the international team is currently designing a form. Will soon publish to the main page of WAM 2023. '''3. More flexible campaign time''' The contribution duration would remain 30days, but we extended the overall campaign timeline to 2 months. All organizers can decide when to start their WAM as long as the whole duration is within November 1st to December 31th. It means that you can participate in WAM based on the needs of your local community. '''Timetable''' * October 1st, 2023 : Publish International Campaign Page of the Year * October 5th to 25th, 2023 : Call for focus themes of WAM 2023. * Before 29 October, 2023: Complete '''[[:m:Wikipedia Asian Month 2023/Join an Event|Registration]]''' [3] of Each language Wikipedia. * November 1st, UTC 00:00 to December 31th, UTC 00:00, 2023: Running the Campaign. (Find your local campaign for the actual event date.) * January 1st to March 15th, 2024: Auditing of each language Wikipedia. * March 30th, 2024: Deadline of reporting statistics and eligible editors to the International Team * April 1st to May 15th, 2024: The international team distributes Barnstars and Certificates to eligible editors of each event. For your information, the main page of Wikipedia Asian Month is currently undertaking a reconstruction for archiving purpose. For the 2023 event please bookmarked this page. We hope you will enjoy Wikipedia Asian Month! If you have any inquiry, feel free to contact us by info@asianmonth.wiki [4]. <big> We look forward to your participation. Cheers!!! WAM 2023 International Team</big> [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Asian_Month_2023 [2] https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfPLz8kvSP_0LlI4vGRHAP2ydJPnLY__1hb9-p8AsRcS2R2NQ/viewform?usp=sf_link [3] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Asian_Month_2023/Join_an_Event [4] info@asianmonth.wiki </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/Wikipedia_Asian_Month_2023_Message_receiver_main&oldid=25753309 --> == Paralele i meridijani == Nemoj se držati samo EN Wiki jer ona često nema neke brojeve koje imaju, npr., FR i CA. Baci oko i tamo. ;-) (Na ovome sam godinama, ali s velikim pauzama, naravno). Prenesi ako se još neko uključi. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:26, 1 novembar 2023 (CET) :Bacim pogled, hvala na sugestiji. Šta ćemo za reference? Što se tiće Vajgača stavio sam u zagradi ostrvo jer sam vidio u čvoru da ima ostrvo i naselje. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 10:40, 1 novembar 2023 (CET) ::Reference? Malo proguglati ko ima volje i vremena, na više jezika (i pisama, uglavnom zbog ruskih izvora, koje nipošto ne treba zanemariti jer su jaki u geografiji). Ako se išta nađe, super; ako ne, šta je tu je. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 10:45, 1 novembar 2023 (CET) :::upravo sam radio na prevodu s 58 meridijana sa referencama s fr ali si bio brži, a za nazive ostrva sam uzimao ruske nazivve i pokušao ih prilagoditi na naš jezik. Dakle ipak ostavljamo engleski naziv ostrva? [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:06, 1 novembar 2023 (CET) :::: Da. Koje god je nazvano po "zapadnjacima" (Englezima, Nijemcima, Amerikancima, Nizozemcima, Francuzima...) pisat ćemo ga izvorno. Rusi su to samo prilagodili svom pravopisu. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:16, 1 novembar 2023 (CET) ::::: Hehe :-) Izvini. A izgleda da je na CA i FR jednako, samo ne znam ko je tu bio prvi. :-) Možda prvo ići s "okruglima" i ovima na "5", da se poplavi šablon, pa onda preostale. (Samo prijedlog, ništa više. Može i bez preskakanja.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:11, 1 novembar 2023 (CET) ::::::jedan za drugim mi je jednostavnije jer mi se ostrva ponavljaju, pa mi je lakše kopirati nazive, ali ovo tvoje ima logike. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:13, 1 novembar 2023 (CET) {{izvuci}} Samo da znaš da imamo i [[Šablon:Karta svijeta na klik|ovo]]. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:57, 1 novembar 2023 (CET) == Kategorije Astronomski objekti == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]]ja ću danas cijeli dan, kako budem imao vremena, pomalo ubacivati kategorije, pa vidi hoćeš li me staviti u pseudorobote danas ili da ovako radim. Pozdrav [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 13:58, 13 januar 2024 (CET) :može li me neko skinuti s pseudo bot statusa, malo ću napraviti pauzu, pa od vikenda ponovo kategorije. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 09:16, 17 januar 2024 (CET) ::Isteklo je to ima tri dana. :) (Bilo ti je dodijeljeno na 24 sata.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:26, 17 januar 2024 (CET) == Pitanje o izvorima == Poštovanje! Za vas imam pitanje. Prije neki dan stvorio sam članak o zelenom socijalizmu, ali dodali ste da tom članku fale neki izvori. Članak sam stvorio na osnovu izvora istog članka na engleskoj Wikipediji, stoga sam naveo sve izvore koje pominje i engleska Wikipedia. Želim napomenuti da članka nisam kopirao, tekst sam oblikovao sam, ali informacije sam dobio na en. Wikipediji. Dakle, zanima me koji to tačno izvori fale? Hvala :) Prijatno [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 23:20, 20 januar 2024 (CET) :Moguće da nisi naveo izvore u wikiformatu, pa da se prikazuju kao i inače (mali broj u eksponentu na koji se klikne). Ili su navedeni samo na kraju članka kao spisak, bez navođenja u glavnom dijelu članka. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 23:25, 20 januar 2024 (CET) :pozdrav, :Na članku koji ste napravili je poredana literatura bez referentne stranice ili inline reference dok je na engleskoj wikipediji članak kvalitetno referenciran. Obzirom da ste novi kolega, ovo je očekivano pa će neko (možda i ja sutra) poraditi na tome što može biti korisno za buduće članke. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 23:30, 20 januar 2024 (CET) ::Hvala puno :) [[Korisnik:AK2468|AK2468]] ([[Razgovor s korisnikom:AK2468|razgovor]]) 00:15, 21 januar 2024 (CET) == Slike == @[[Korisnik:KWiki|KWiki]] mogu li te zamoliti da dodaš jednu ili dvije slike korica knjiga Zadužbine na bs.wiki, pa ću ja po tom urneku uraditi ostale. Nažalost nemaju fotografije na WikiCommonsu a nisam baš bio uspješan u postavljanju pojašnjenja za fotografije na bs.wiki, a iste bi značajno doprinijele vizuelnom doživljaju članaka. Unaprijed hvala, [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:20, 30 januar 2024 (CET) :A ja ću tebe zamoliti da kod Darije Lorenci zamijeniš infokutiju ([[Šablon:Infokutija glumac|"glumac"]] ili [[Šablon:Infokutija osoba|"osoba"]], ne "pisac"). :) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 11:46, 15 februar 2024 (CET) ::ovo sam dobro fulio, zamijenio sam, hvala ti na sugestiji [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 11:58, 15 februar 2024 (CET) == Thank you for being a medical contributors! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" |'''The 2023 Cure Award''' |- | style="vertical-align: middle; padding: 3px;" |In 2023 you '''[https://mdwiki.org/wiki/WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2023_(all) were one of the top medical editors in your language]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdWfjVFbDO4ji-_qn2SsAgdCflhcOZychLnr1JUacsPaBr1eA/viewform Consider joining for 2024]''', there are no associated costs. Additionally one of our primary efforts revolves around translation of health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating]. |} Thanks again :-) -- [https://mdwiki.org/wiki/User:Doc_James <span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 23:25, 3 februar 2024 (CET) </div> <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2023&oldid=26173705 --> == The Wikipedia Asian Month 2023 Barnstar Golden == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div style="border: 3px solid #EAC100; background-color: #EEEEEE; margin:0 auto; padding:20px 20px; width:70%;" class="plainlinks">[[File:2023_Wikipedia_Asian_Month_Special_Barnstar.jpg|left|180px]] {{Center|{{resize|150%|''''' Wikipedia Asian Month 2023 Golden Barnstar'''''}}}} <div style="color: #333333; margin-left:220px; font-size:110%; "> Dear {{ROOTPAGENAME}} : :Congratulations! Thank you so much for participating in the Wikipedia Asian Month 2023. We are very grateful for your dedication to the Wikimedia movement and effort in promoting Asian content. Hope to see you again this year and celebrate the 10th year of Wikipedia Asian Month together. :Sincerely, </div> <div style="color: #333333; text-align:right; font-size:120%; ">Wikipedia Asian Month International Team</div> </div> {{clear}} </div> <!-- Message sent by User:Joycewikiwiki@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joycewikiwiki/WAM2023_GoldenBarnstar_MassMessage_Receiver_2&oldid=26272594 --> == Congratulations to the Feminism and Folklore Prize Winner! == Dear Winner, We are thrilled to announce that you have been selected as one of the prize winners in the 2024 '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore]]''' Writing Contest! Your contributions have significantly enriched Wikipedia with articles that document the vibrant tapestry of folk cultures and highlight the crucial roles of women within these traditions. As a token of our appreciation, you will receive a gift coupon. To facilitate the delivery of your prize and gather valuable feedback on your experience, please fill out [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc9Rkv1803Q6DnAc1SLxyYy95KN22GNrGXeA7kNFT-u62MGyg/viewform?usp=sf_link the Winners Google Form]. In the form, kindly provide your details for receiving the gift coupon and share your thoughts about the project. Your dedication and hard work have not only helped bridge the gender gap on Wikipedia but also ensured that the cultural narratives of underrepresented communities are preserved for future generations. We look forward to your continued participation and contributions in the future. Congratulations once again, and thank you for being a vital part of this global initiative! Warm regards, '''The Feminism and Folklore Team''' <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf20242&oldid=26890688 --> == Pitanje == Da li je ovaj profil na neki način ograničen što se tiče uređivanja stranica? [[Korisnik:Eldoradoo1|Eldoradoo1]] ([[Razgovor s korisnikom:Eldoradoo1|razgovor]]) 17:42, 17 juni 2024 (CEST) :Tvoj profil nije ograničen, međutim ima članaka koji su ograničeni za uređivanje samo automatski potvrđenim korisnicima jer su bili predmet vandalizma i rata izmjenama. Obično su to članci koji su politički kontraverzni. Ako si naletio na neki takav i imas nešto što je za izmjenu moj savjet je da napišeš na stranici za razgovor tog članka. [[Korisnik:Panassko|Panassko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panassko|razgovor]]) 21:35, 17 juni 2024 (CEST) ::važi, hvala. [[Korisnik:Eldoradoo1|Eldoradoo1]] ([[Razgovor s korisnikom:Eldoradoo1|razgovor]]) 22:11, 17 juni 2024 (CEST) ::Da li je moguće promijeniti korisničko ime? Imao sam već jedan profil čije sam podatake zaboravio, pa me zanima da li bih mogao promijeniti ovo ime u staro ili možda neko slično onom starom? [[Korisnik:Eldoradoo1|Eldoradoo1]] ([[Razgovor s korisnikom:Eldoradoo1|razgovor]]) 15:05, 18 juni 2024 (CEST) :::Vidi [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Username_changes ovdje]. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:25, 18 juni 2024 (CEST) == Feminism and Folklore 2024 - International prize winners == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' [[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]] Congratulations! We are thrilled to announce that you have emerged as the victorious champion in the '''Feminism and Folklore 2024''' writing competition, securing an International prize. Your achievement is truly exceptional and worthy of celebration! We would like to express our utmost gratitude for your invaluable contribution to the documentation of your local folk culture and women on Wikipedia. The dedication and hard work you exhibited throughout the competition were truly remarkable. To ensure that you receive your well-deserved prize, we kindly request you to take a moment and complete the preferences form before the 15th of August 2024. By doing so, you will help us tailor the prize according to your preferences and guarantee a delightful experience for you. You can access the form by [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfBUbyRAPdKjoQje8I0zN4qQwMGmKtw8Zj38PTYTUkSthEyiw/viewform?usp=sf_link clicking here]. Should you have any queries or require any further assistance, please do not hesitate to reach out to us. You can easily contact us via the talkpage or by email. We are more than delighted to provide any support you may need. Once again, congratulations on this outstanding achievement! We are proud to have you as our winner and eagerly look forward to hearing from you. Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2024|FNF 2024 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div> --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 14:39, 21 juli 2024 (CEST) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf20242&oldid=27147899 --> == Ostrvske države / teritorije == "'''Na''' Kipru", ali "'''u''' Sjevernom Kipru" jer SK ne zauzima '''cijelo''' ostrvo (tehnički ga ne zauzima ni Kipar, ali je on međunarodno priznat pod pretpostavkom da njegovoj vlasti pripada cijelo ostrvo). To je princip. (Znam da sam te zbunio izmjenama, pa da pojasnim. :-) ) A inače, izuzeci su Japan, Indonezija, Savezne Države Mikronezije (dodat ću ako se sjetim još nečega) - tu je '''u'''. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:44, 29 august 2024 (CEST) :[[:en:Template:Malaysia topics|Proberi]] za Azijski. :-) (P. S.: [[Šablon:Malezija po temama|Šablon]] ću ja nekad uraditi kad stignem.) [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 13:55, 19 oktobar 2024 (CEST) ::Mislim da idu granice Malezije [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 15:07, 19 oktobar 2024 (CEST) A [[:en:Library of Alexandria|ovo]]? :-) Ili ostaviti za sljedeći oktobar? [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) :Ovo je malo veći članak, mjerkam ga odavno ali nikako da se nakanim...iči će nekada to je sigurno [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) == Request Writing about Isabelle de Charrière (Q123386) == Hello Panasko, Would you like to write about Isabelle de Charrière (Q123386) for the BS Wikipedia? I would be appreciated if it would be done. [[Korisnik:Boss-well63|Boss-well63]] ([[Razgovor s korisnikom:Boss-well63|razgovor]]) 13:11, 2 oktobar 2024 (CEST) == Thank you for being a medical contributors! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[File:Wiki Project Med Foundation logo.svg|130px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" |'''The 2024 Cure Award''' |- | style="vertical-align: middle; padding: 3px;" |In 2024 you '''[[mdwiki:WikiProjectMed:WikiProject_Medicine/Stats/Top_medical_editors_2024_(all)|were one of the top medical editors in your language]]'''. Thank you from [[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med]] for helping bring free, complete, accurate, up-to-date health information to the public. We really appreciate you and the vital work you do! Wiki Project Med Foundation is a [[meta:Wikimedia_thematic_organizations|thematic organization]] whose mission is to improve our health content. '''[[meta:Wiki_Project_Med#People_interested|Consider joining for 2025]]''', there are no associated costs. Additionally one of our primary efforts revolves around translating health content. We invite you to '''[https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/index.php try our new workflow]''' if you have not already. Our dashboard automatically [https://mdwiki.toolforge.org/Translation_Dashboard/leaderboard.php collects statistics] of your efforts and we are working on [https://mdwiki.toolforge.org/fixwikirefs.php tools to automatically improve formating]. |} Thanks again :-) -- [[mdwiki:User:Doc_James|<span style="color:#0000f1">'''Doc James'''</span>]] along with the rest of the team at '''[[m:WikiProject_Med|Wiki Project Med Foundation]]''' 07:24, 26 januar 2025 (CET) </div> <!-- Message sent by User:Doc James@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Top_Other_Language_Editors_2024&oldid=28172893 --> == Šablon(čina) == Evo [[:en:Template:Metamorphoses in Greek mythology|jednog šablona]] koji se ubio za tekući projekt :-) (nemam sad vremena, inače bih se sam pozabavio njime, ali tu sam za pitanja i manje intervencije). Mada vidim da ni [[Šablon:Nimfe|"Nimfe"]] nisu potpuno prevedene, tj. njihova imena. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 12:40, 1 februar 2025 (CET) :uh baš pogolem šablon, ima u ovoj mitologiji posla za još 5 godina. Mislim da ću se malo vratiti na Nimfe, da se tu malo popune praznine. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 14:22, 1 februar 2025 (CET) ::@[[Korisnik:KWiki|KWiki]] proširi malo članak Gala i eto ga za F&F2025. Ne treba ti puno [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:12, 1 februar 2025 (CET) :::Ima samo na EN. Toliko je bilo. Ko prvi nešto nađe neka doda. [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 21:17, 1 februar 2025 (CET) == Feminism and Folklore 2025: Important Updates for Organizers & Jury == Hello Community Organizers and Jury, Thank you for organising Feminism and Folklore writing competition on your wiki. Feminism and Folklore is the largest Wikipedia contest organized by community members. We congratulate you in joining and celebrating our cultural heritage and promoting gender equality on Wikipedia. To encourage boost for the contributions of the participants, we're offering prizes for Feminism and Folklore local prizes. Each Wikipedia will have three local winners: # First Prize: $25 USD # Second Prize: $20 USD # Best Jury Article: $15 USD All this will be in '''gift voucher format only'''. Prizes will only be given to users who have more than 5 accepted articles. No prizes will be given for users winning below 5 accepted articles. Kindly inform your local community regarding these prizes and post them on the local project page The Best Jury Article will be chosen by the jury based on how unique the article is aligned with the theme. The jury will review all submissions and decide the winner together, making sure it's fair. These articles will also be featured on our social media handles. We're also providing internet and childcare support to the first 75 organizers and Jury members for those who request for it. Remember, only 75 organizers will get this support, and it's given on a first-come, first-served basis. The registration form will close after 75 registrations, and the deadline is <nowiki>'''</nowiki>March 5, 2025<nowiki>'''</nowiki>. This support is optional and not compulsory, so if you're interested, fill out the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeum8md6FqHY1ISWRLW5bqOAv_lcd1tpVtMMZfWKRDU_IffLQ/viewform?usp=dialog Form] Each organizer/jury who gets support will receive $40 USD in gift voucher format, even if they're involved in more than one wiki. No dual support will be provided if you have signed up in more than one language. This support is meant to appreciate your volunteer support for the contest. We also invite all organizers and jury members to join us for Advocacy session on '''Saturday, Feb 28, 2025'''. This session will help you understand the jury process for both contests and give you a chance to ask questions. More details are on [[meta:Event:Telling untold stories: How to document gendered narratives in Folklore on Wikipedia|Event:Telling untold stories: How to document gendered narratives in Folklore on Wikipedia - Meta]] Let's celebrate our different cultures and work towards gender equality on Wikipedia! Best regards, Stella and Tiven Wiki loves folklore international team [[User:SAgbley|SAgbley]] ([[User talk:SAgbley|talk]]) 04:39, 25 February 2025 (UTC) <!-- Message sent by User:Joris Darlington Quarshie@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Joris_Darlington_Quarshie/Community_Prizes&oldid=28309519 --> == Wikipedia Asian Month 2024 Golden Barnstar == <div lang="en" dir="ltr"> <div style="border: 5px solid #FFD700; background-color: #FAFAD2; margin: 0 auto; padding: 30px; width: 60%; box-shadow: 0 0 15px rgba(0, 0, 0, 0.2); font-family: 'Segoe UI', Tahoma, Geneva, Verdana, sans-serif; border-radius: 25px; display: flex; flex-direction: column; height: auto;"> <!-- Title Section: Golden Award and Wikipedia Asian Month (placed at top) --> <div style="font-size: 150%; font-weight: bold; text-shadow: 1px 1px 10px rgba(0, 0, 0, 0.4); margin-bottom: 1px; text-align: center;"> Golden Award <br>Wikipedia Asian Month 2024 </div> <!-- Image and Message Section: Image on the right, Message on the left --> <div style="display: flex; justify-content: space-between; align-items: center; gap: 10px;"> <!-- Reduced the gap between image and text --> <!-- Congratulations Message (on the left side of the box) --> <div style="font-size: 120%; color: #333333; text-align: left; line-height: 1.6; max-width: 60%;"> <p>Dear {{ROOTPAGENAME}},</p> <p>Thank you for joining us in celebrating the 10th year of Wikipedia Asian Month! We truly appreciate your contributions, and we look forward to seeing more articles about Asia written in different languages. We also hope you continue to participate in Asian Month each year, helping to promote and share knowledge about Asia. Sincerely, Wikipedia Asian Month User Group </div> <!-- Image Section (on the right side) --> <div style="max-width: 300px;"> [[File:2024 Wikipedia Asian Month Special Barnstar.png|2024 Wikipedia Asian Month Special Barnstar|180px]] </div> </div> </div> </div> <!-- Message sent by User:Betty2407@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Betty2407/WAMMassMessagelist&oldid=28586040 --> == Reminder: Submit Your Local Results for Wiki Loves Ramadan 2025 by 15 May == Dear Panasko, Thank you for your valuable contributions to '''Wiki Loves Ramadan 2025''' in your communities! This is a kind reminder that the '''deadline to submit your local results is 15 May 2025'''. Please make sure to submit the '''complete and detailed results''' of your local contest on the following Meta-Wiki page: '''[[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Results]]''' Additionally, feel free to add a brief summary of your local event under the '''Results''' section in your country/region’s row on the participants page: '''[[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Participants]]''' If you need any assistance during this process, don’t hesitate to reach out. Thank you for your continued dedication and support! For, Wiki Loves Ramadan International Team 13:51, 2 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Local_organizers&oldid=28651179 --> == Rezolucija VS UN-a == Poštovanje kolega. Hvala Vam što uređujete rezolucije VS UN-a. Samo jedna napomena, pošto je naknadno dodan parametar <code>|Odsutni =</code>, zamolio bih da i njega ubacite u infokutiju, te popunite ako je bilo odsutnih ili ostavite samo 0. Lijep pozdrav. [[Korisnik:Z1KA|<span style="border:1px solid #002366;border-radius:20px;background:#1E90FF;padding:2px;color:#efe6e6;text-shadow:black 0.2em 0.2em 0.3em; font-family: Comic Sans;">&nbsp;'''✪ Z1KA ✪'''&nbsp;</span>]] 09:53, 13 maj 2025 (CEST) :Pozdrav [[Korisnik:Z1KA|Z1KA]], gdje je to navedeno u ovim rezolucijama, ni na jednoj ovoj rezoluciji na en.wiki nisam vidio taj parametar? Nije problem ubaciti, samo da ne napravim dupli posao, malo uputa ne bi škodilo. Imaš li neku Rezoluciju gdje je to navedeno pa da pogledam? [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 10:38, 13 maj 2025 (CEST) ::Koliko sam primjetio, u većini njih svi su bili prisutni. Međutim, opet dodajte parametar ubuduće jer je naknadno ubačen, pa ako nije bilo odsutnih staviti 0 kao i za Protiv i Suzdržane (kada je jednoglasno). [[Korisnik:Z1KA|<span style="border:1px solid #002366;border-radius:20px;background:#1E90FF;padding:2px;color:#efe6e6;text-shadow:black 0.2em 0.2em 0.3em; font-family: Comic Sans;">&nbsp;'''✪ Z1KA ✪'''&nbsp;</span>]] 21:34, 13 maj 2025 (CEST) :::Tako je ni ja nigdje nisam vidio da je neko bio odsutan, barem za ove rezolucije koje se odnose na bivšu Jugoslaviju, dodam i taj parametar u sve rezolucije, to barem nije problem. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 21:37, 13 maj 2025 (CEST) ::::dopunjeno [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 10:51, 14 maj 2025 (CEST) == Final Reminder – Submit Full Local Results for Wiki Loves Ramadan 2025 by 15 May EOD == Dear Panasko, This is a final reminder that the deadline to submit your '''full and detailed local results''' for '''Wiki Loves Ramadan 2025''' is '''15 May 2025''' EOD. Please ensure you complete the following as soon as possible: * Submit your full results on Meta-Wiki here: '''[[m:Wiki Loves Ramadan 2025/Results]]''' * Add a brief summary of your local event under the "Results" column on: '''[[Wiki Loves Ramadan 2025/Participants]]''' Failure to submit by the deadline may result in exclusion from the international jury consideration. If you need help or encounter any issues, feel free to contact the international team. Thank you once again for your dedication and hard work! ''Warm regards,''<br/> '''Wiki Loves Ramadan International Team''', 04:39, 15 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Local_organizers&oldid=28651179 --> == Share Your Feedback – Wiki Loves Ramadan 2025 == Dear Panasko Thank you for being a part of '''[[m:Special:MyLanguage/Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]]''' — whether as a contributor, jury member, or local organizer. Your efforts helped make this campaign a meaningful celebration of culture, heritage, and community on Wikimedia platforms. To help us improve and grow this initiative in future years, we kindly ask you to complete a short '''feedback form'''. Your responses are valuable in shaping how we support contributors like you. * '''Feedback Form:''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdXEtaqszxcwmTJa8pGT60E7GDtpbssNadR9vZFVFbLicGFBg/viewform Submit your feedback here] * '''Deadline to submit:''' 31 May 2025 It will only take a few minutes to complete, and your input will directly impact how we plan, communicate, and collaborate in the future. Thank you again for your support. We look forward to having you with us in future campaigns! Warm regards,<br/> ''Wiki Loves Ramadan International Team'' 10:51, 19 maj 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/Participants&oldid=28751574 --> == Feminism and Folklore 2025 - Local prize winners == [[File:Feminism and Folklore 2025 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:please-translate}}'' Dear Wikimedian, Congratulations on your outstanding achievement in winning a local prize in the '''Feminism and Folklore 2025''' writing competition! We truly appreciate your dedication and the valuable contribution you’ve made in documenting local folk culture and highlighting women’s representation on your local Wikipedia. To claim your prize, please complete the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdONlpmv1iTrvXnXbHPlfFzUcuF71obJKtPGkycgjGObQ4ShA/viewform?usp=dialog prize form] by July 5th, 2025. Kindly note that after this date, the form will be closed and submissions will no longer be accepted. Please also note that all prizes will be awarded in the form of [https://www.tremendous.com/ Tremendous Vouchers] only. If you have any questions or need assistance, feel free to contact us via your talk page or email. We're happy to help. Warm regards, [[:m:Feminism and Folklore 2025|FNF 2025 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div> --[[Korisnik:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Razgovor s korisnikom:MediaWiki message delivery|razgovor]]) 12:20, 21 juni 2025 (CEST) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/fnf25&oldid=28891702 --> == Please Fill Feedback Form to Receive Your WLR 2025 Digital Certificate 🌙 == Dear Panasko, Greetings from the Wiki Loves Ramadan 2025 International Organizing Team! Thank you once again for your valuable support and contribution as a '''Local Organizer / Jury Member''' for [[m:Wiki Loves Ramadan 2025|Wiki Loves Ramadan 2025]]. Your dedication played a vital role in making this global campaign a meaningful success across communities. As part of our post-event documentation and appreciation process, we kindly request you to complete the Participant Feedback Form. This will help us understand your experience and improve future campaigns: 📋 Feedback Form: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdXEtaqszxcwmTJa8pGT60E7GDtpbssNadR9vZFVFbLicGFBg/viewform After submitting the feedback, you’ll be able to request your personalized Digital Certificate of Appreciation through this quick form: 📄 Certificate Request Form: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSc0yv5KHfUY21SpHkIpX_fJ9npsrfK4rWM4onDEkfnFtarcDw/viewform We highly appreciate your time in completing these forms. Should you need any assistance, feel free to reach out. Warm regards,<br/> Wiki Loves Ramadan International Team <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/WLR/List/2025_Local_Team&oldid=28893397 --> == Panaskobot == Baš voliš botovske zadatke. :-) ''Chapeau''! [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:01, 28 juni 2025 (CEST) :Dok upale bota ja završio, više volim da se pozabaviš onim kategorijama što sam ti ostavio pa da ja dalje preuzmem 😄 [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:03, 28 juni 2025 (CEST) ::da ti budem iskren ovo oko zvijezda sam preuzeo misleći da ih je 20-ak, hajde rekoh da ne čekaš, tek kasnije sam vidio da ih ima more, ali ne mogoh ostaviti. Ako imaš još ša ti stavi ovdje pa ćemo vremenom srediti. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:09, 28 juni 2025 (CEST) ::: Uradim i ja, ali kad je manje nečega. Nikako da stekneš iskustvo. :-) – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 20:15, 28 juni 2025 (CEST) ::::zaletim se, danak neiskustvu. [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 20:17, 28 juni 2025 (CEST) Treba sve ove kategorije povezati i na Wikipodacima (vidim da nisu, ali nešto slutim da si to ostavio za drugu turu :-)). – [[Korisnik:KWiki|KWiki]] ([[Razgovor s korisnikom:KWiki|razgovor]]) 15:08, 1 juli 2025 (CEST) :Povezujem, međutim malo je zaštopao WikiData, povezane su stranice ali nam ne prikazuje druge jezike, desi se to ponekada [[Korisnik:Panasko|Panasko]] ([[Razgovor s korisnikom:Panasko|razgovor]]) 15:11, 1 juli 2025 (CEST) lj5dnei3b6hm7xba9mtg9u764od0o32 0 498076 3731797 3629853 2025-07-01T19:36:27Z Nerko65 55647 3731797 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje | ime = Daugavpils | naselje_vrsta = Grad | slika = How Daugavpils look like.jpg | slika_zastava = Flag of Daugavpils.svg | slika_grb = Coat of arms of Daugavpils.svg | pushpin_karta = Latvija | koordinate = {{coord|55|52|30|N|26|32|8|E|region:LV-025|display=inline,title}} | podjela_vrsta = Država | podjela_ime = [[Latvija]] | uspostavljanje_naslov = Osnovano | uspostavljanje_datum = 1275. | vođa_partija = [[Socijaldemokratska partija "Harmonija"|Harmonija]] | vođa_titula = Gradonačelnik | vođa_ime = [[Andrejs Elksniņš]] | površina_ukupno = 72.37 | površina_zemlje = 63.38 | površina_vode = 8.99 | nadmorska_visina = 139 | stanovništvo_fusnote = {{wikidata|references|best||P1082}} | stanovništvo_datum = 2022 | stanovništvo_ukupno = 79120 | stanovništvo_gustoća = auto | vremenska_zona1 = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]] | utc_ofset1 = +2 | vremenska_zona1_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] | utc_ofset1_DST = +3 | poštanski_broj_vrsta = [[Poštanski broj]] | poštanski_broj = LV-54(01–65) | pozivni_broj_vrsta = [[Pozivni broj]] | pozivni_broj = <small>(+371)</small> 654 | veb-sajt = {{url|http://www.daugavpils.lv/}} }} '''Daugavpils''' ({{Jez-ru|Двинск}}; {{Jez-de|Dünaburg}}; {{Jez-pl|Dyneburg}}) jest grad smješten u jugoistočnoj [[Latvija|Latviji]], na obalama rijeke [[Zapadna Dvina|Zapadne Dvine]].<ref name="DaugavpilsOfficial">{{cite web|url=https://www.daugavpils.lv/en/city/daugavpils/history|title=History|website=Daugavpils.lv|language=en|access-date=9. 4. 2023}}</ref> To je drugi po veličini grad u zemlji nakon [[Riga|Rige]] i glavno je željezničko čvorište i industrijsko središte. Bio je historijski važan kao garnizonski grad i glavni grad [[Poljska Livonija|Poljske Livonije]] u [[Poljsko-Litvanska Unija|Poljsko-Litvanskoj Uniji]]. Od Drugog svjetskog rata ima pretežno [[Ruski jezik|ruskogovorno]] stanovništvo, sa značajnom [[Latvijci|latvijskom]] i [[Poljaci|poljskom]] manjinom. Grad je relativno blizu [[Bjelorusija|Bjelorusije]] i [[Litvanija|Litvanije]] i otprilike 120{{razmak}}km od latvijske granice s [[Rusija|Rusijom]].<ref name="DaugavpilsOfficial" /> Prema popisu stanovništva 2022, ima 79.120 stanovnika. == Historija == Historija grada datira od 1275. kada je [[Livonski red]] sagradio [[dvorac Dünaburg]] 20{{razmak}}km od mjesta gdje se sada nalazi Daugavpils.<ref name="DaugavpilsOfficial" /> Tokom stoljeća, Daugavpils je bio dio različitih političkih entiteta, uključujući [[Velika Kneževina Litvanija|Veliku Kneževinu Litvaniju]], [[Poljsko-Litvanska Unija|Poljsko-Litvansku Uniju]], [[Rusko Carstvo]] i [[Ruska Imperija|Rusku Imperiju]]. Grad je bio poznat kao ''Dvinsk'' tokom ruske vladavine od 1893. do 1920. Tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] Daugavpils i cijela Latvija bili su pod njemačkom okupacijom od 1915. do 1918. Kasnije se na tom području odvijao Latvijski rat za nezavisnost od 1919. do 1920. Nakon proglašenja latvijske nezavisnosti 1920. grad je preimenovan u Daugavpils. U [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]] [[nacistička Njemačka]] okupirala je Daugavpils između 1941. i 1944. Nacisti su osnovali [[Geto u Daugavpilsu|geto u Daugavpils]] u kojem su [[Jevreji]] bili prisiljeni živjeti, a većina ih je ubijena. Daugavpils ima bogatu kulturnu baštinu, s brojnim historijskim zgradama i spomenicima, muzejima i umjetničkim galerijama. Grad ima veliku i aktivnu jevrejsku populaciju i bio je dom brojnim istaknutim osobama tokom godina. Prema ruskom popisu stanovništva iz 1897, od ukupno 69.700 stanovnika, Jevreja je bilo 32.400 (otprilike 44%).<ref>{{Cite book|last=Zimmerman|first=Joshua D.|url=https://books.google.com/books?id=6sbr9cZyw_4C&dq=population+Brest+Poles+Jews&pg=PA16|title=Poles, Jews, and the Politics of Nationality: The Bund and the Polish Socialist Party in Late Tsarist Russia, 1892–1914|date=26. 1. 2004|publisher=Univ of Wisconsin Press|isbn=978-0-299-19463-5|language=en}}</ref> Dana 16. aprila 2010. u centru grada ubijen je dogradonačelnik [[Grigorijs Ņemcovs]], a zločin je i dalje neriješen.<ref>{{cite web|url=http://www.tvnet.lv/zinas/kriminalzinas/327287-nosauts_daugavpils_vicemers_grigorijs_nemcovs|title=Nošauts Daugavpils vicemērs Grigorijs Ņemcovs|date=16. 4. 2010|publisher=tvnet.lv|language=lv|access-date=9. 4. 2023|archive-date=23. 2. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170223045339/http://www.tvnet.lv/zinas/kriminalzinas/327287-nosauts_daugavpils_vicemers_grigorijs_nemcovs|url-status=dead}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Gradovi u Latviji]] gc74vk9yij2j9rg3vl37zomvd5r0p31 0 498601 3731924 3515305 2025-07-02T07:24:22Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1913.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1913.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731924 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Drački okrug | izvorno_ime = Драчки округ | razdoblje = 1912–1913 | država_prije1 = Osmanlijsko carstvo | država_prije_zastava1 = Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg | država_poslije1 = Nezavisna Albanija | država_poslije_zastava1 = Flag of the Provisional Government of Albania (1912–1914).svg | glavni_grad = [[Drač]] (Durrës) | grb = Royal Coat of arms of Serbia (1882–1918).svg | službeni_jezik = [[srpski jezik|srpski]], [[albanski jezik|albanski]] | etničke_grupe = [[Srbi]], [[Albanci]] | državno_uređenje = Okrug | vrsta_vlasti = [[Guverner]] | godina_prve_vlasti = 1912. | godina_druge_vlasti = 1913. | vladar_prva_vlast = [[Ivan Ivanić]] | vladar_druga_vlast = [[Dragutin Anastasijević]] | najveći_grad = [[Tirana]] | zastava = Flag of Serbia (1882–1918).svg | ukidanje = april 1913. | osnivanje = 29. novembar 1912. | danas_dio = {{ZID|Albanija}} }} '''Drački okrug''' ({{Jez-sr|Драчки округ}}) bio je jedan od okruga [[Kraljevina Srbija|Kraljevine Srbije]] osnovane 29. novembra 1912. godine na dijelu teritorije [[Albanija|Albanije]] oduzetoj od [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] tokom [[Prvi balkanski rat|Prvog balkanskog rata]]. Drački okrug imao je četiri sreza: Drač ([[Drač|Durrës]]), Lješ ([[Lješ|Lezhë]]), [[Elbasan]] i [[Tirana]].<ref>{{Cite book|last=Bogdanović|first=Dimitrije|url=https://books.google.com/books?id=FbpBAAAAYAAJ&q=%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B7+%D0%B5%D0%BB%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD|title=Knjiga o Kosovu: razgovori o Kosovu|last2=Radovan Samardžić|publisher=Književne novine|year=1990|isbn=9788639101947|page=208|quote=На освојеном подручју су одмах успостављене грађанске власти и албанска територија је Де Факто анектирана Србији : 29. новембра је основан драчки округ са четири среза (Драч, Љеш, Елбасан, Тирана)....On conquered territory of Albania was established civil government and territory of Albania was de facto annexed by Serbia: On November 29 was established Durres County with four srez (Durres, Lezha, Elbasan, and Tirana)|access-date=2. 8. 2011}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.rastko.rs/rastko-al/zbornik1990/dpetrovic-heterogenost_l.php|title=Heterogenost stanovništva determinanta složenosti rešenja političkog statusa albanskog prostora (Heterogeneity of the population as determinant of the complexity of solving the political status of the Albania)|last=Petrović|first=Dragoljub S.|year=1990|pages=237–271|language=sr|oclc=439985244|quote=Potom, 29. novembra 1912. formiran je Drački okrug u okviru kojeg su srezovi - Drač, Tirana, Elbasan i Lješ. ... On November 29, 1912 the Durres County was established and in it there were established the following districts - Durres, Tirana, Elbasan and Lezhe}}</ref> [[Vojska Kraljevine Srbije]] povukla se iz Drača aprila 1913. godine. == Uspostavljanje == [[Datoteka:Serbian_greater_expansion_1913.png|lijevo|mini|196x196piksel| Teritorijalno proširenje Kraljevine Srbije 1913.]] [[Vojska Kraljevine Srbije]] zauzela je grad [[Drač]] ({{Jez-sq|Durrës}}) 29. novembra 1912. bez protivljenja.<ref name="Oikonomopoulos">{{Cite thesis}}</ref> [[Pravoslavna crkva|Pravoslavni]] mitropolit Drača Jakob posebno je srdačno dočekao nove vlasti. On je također osigurao prijateljske odnose sa srpskim vlastima u regionu. Zbog njegove intervencije uspješno je spasio nekoliko albanskih gerilskih jedinica od pogubljenja.<ref name="Oikonomopoulos2">{{cite thesis|last1=Petros-Emmanouil|first1=Oikonomopoulos|last2=Πέτρος-Εμμανουήλ|first2=Οικονομόπουλος|title=Ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος ο από Δυρραχίου: από την Εθναρχούσα Εκκλησία στην Εθνική|publisher=Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας. Τομέας Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Χριστιανικής Γραμματείας Αρχαιολογίας και Τέχνης|page=80|language=el|date=2016|quote="Ο στρατός του Βασιλείου της Σερβίας κατέλαβε το Δυρράχιο στις 19 Νοεμβρίου 1912 χωρίς αντίσταση." The army of the Kingdom of Serbia captured Durrës at November 29, 1912, without resistance.|hdl=10442/hedi/42197}}</ref> Kraljevina Srbija je uspostavila okružne kancelarije i imenovala upravnika okruga, gradonačelnika grada i komandanta vojne posade.<ref>{{Cite book|last=Popović|first=Bogdan|url=https://books.google.com/books?id=eVtKAAAAMAAJ&q=%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D0%BA+%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%BE%D0%B3+%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0|title=Srpski književni glasnik, Volume 11|last2=Jovan Skerlić|year=1924|page=275|quote=16. novembra odred je stigao u Drač gde je oduševljeno dočekan od hrišćanskog stanovništva. Odmah su postavljene policijske vlasti (načelstvo okruga dračkog, upravnik varoši, predsednik opštine i načelnik vojne stanice) i potom je bilo preduzeto utvrđivanje Drača... [transl.: 'On November 16 (i.e. Gregorian November 29) the army units arrived in Durrës, where they were welcomed warmly by the Christian population. They immediately began to organize our police authorities (the county of Durrës, a city major, a president of the town and commander of the military station) and then set up further fortification of Durrës.']|access-date=6. 8. 2011}}</ref> Prvi vojni guverner grada Drača, kapetan [[Branislav Milosavljević]] (komandant avangarde šumadijske jedinice), imenovao je prvo gradsko vijeće u čijem sastavu su bili Petar Đurašković (predsjednik), Hristo Špiro, Mehmed Efendi i drugi.<ref>See Balkanski rat, 30 June 1913, 346.</ref> [[Datoteka:Ivan_Ivanic.jpg|mini|214x214piksel| [[Ivan Ivanić]], prvi guverner Dračkog okruga.]] Prvi guverner Dračkog okruga bio je [[Ivan Ivanić]], srpski diplomata. Njegova supruga [[Delfa Ivanić|Delfa]], jedna od osnivačica [[Kolo srpskih sestara|Kola srpskih sestara]], vodila je gradsku bolnicu.<ref>{{Cite journal|last=Antić|first=Čedomir|date=2. 1. 2010|title=Kratko slavlje u Draču|trans-title=Short celebration in Durres|url=http://www.novosti.rs/dodatni_sadrzaj/clanci.119.html:280057-Kratko-slavlje-u-Dracu|journal=[[Večernje novosti]]|language=sr|access-date=5. 8. 2011|quote=U Drač je ubrzo doputovao prvi načelnik okruga – Ivan Ivanić. Njegova supruga Delfa, jedna od utemeljiteljki Kola srpskih sestara, vodila je bolnicu u Draču. ...The first governor of the county soon came to Durrës – Ivan Ivanić. His wife Delfa, one of the founders of the Circle of Serbian Sisters (Serbian: Коло Српских Сестара), governed the hospital in Durrës.}}</ref><ref>{{Cite book|last=Stojančević|first=Vladimir|url=https://books.google.com/books?id=qgIXAQAAIAAJ&q=%22%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD+%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%9B%22|title=Prvi balkanski rat: okrugli sto povodom 75. godišnjice 1912–1987, 28. i 29. oktobar 1987, Volume 19|publisher=Srpska akademija nauka i umetnosti|year=1991|isbn=9788670251427|page=134|quote=Када јој је муж Иван Иванић, као окружни начелник, премештен у Драч, тамо прелази и она. Тако сазнајемо да је у Драчу било 12 болница и да су се сви болесници хранили „из опште кујне"|access-date=7. 8. 2011}}</ref> Prvi gradonačelnik Drača bio je Petar Đurašković, član porodice iz ovog grada, dok su članovi gradskog vijeća bili Hristos Spiro, imam Husein efendija i Filip Serić.<ref>{{Cite journal|last=Dinić|first=Dragoljub M.|year=1922|title=Prvi put kroz Albaniju sa Šumadijskim albanskim odredom 1912 : Prizren—Drač (First time with Šumadija-Albania division in 1912: Prizen – Durrës|url=https://books.google.com/books?id=f_LLFjbn0TcC&q=+%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%87|language=sh|location=Kragujevac|publisher=Šumadija|oclc=555240022|quote=<!--За председника општине Драча: Петра Ђурашковића из Драча. За чланове одбора: Христос Спиру, Имама Хусеин Ефендију и Филипа Серића...-->}}</ref> Kada je vojska Kraljevine Srbije okupirala Albaniju 1912. godine, [[Dragutin Anastasijević]] je angažovan kao [[Prevođenje|prevodilac]] za [[grčki jezik]] i poslije izvjesnog vremena postavljen za guvernera Dračkog okruga <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=N1tXAAAAYAAJ&q=%22+%D0%B0+%D0%BF%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B5+%D1%98%D0%B5+%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BE+%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D0%BA+%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%BE%D0%B3+%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%22|title=Zbornik Matice srpske za književnost i jezik, Књига 36|publisher=Matica srpska|year=1988|location=Novi Sad, Serbia|page=227|quote=a kada je srpska vojska okupirala Albaniju, Anastasijević je isprva bio postavljen za tumača za Grčki jezik, a posle je postao i načelnik Dračkog okruga|access-date=6. 8. 2011}}</ref> umjesto Ivana Ivanića. Najvažniji cilj Srbije u [[Balkanski ratovi|Balkanskim ratovima]] bio je izlaz na otvoreno more. {{Sfn|Antić|2010}} == Ukidanje == [[Datoteka:Politika_16_novembar_1912.png|mini| Naslovna strana [[Politika|Politike]] od 29. novembra 1912. sa podacima o osnivanju Dračkog okruga]] Vojska Kraljevine Srbije se u aprilu 1913. godine povukla iz Drača pod pritiskom pomorske flote [[Velike sile|velikih sila]], ali je ostala u drugim dijelovima Albanije naredna dva mjeseca.<ref>{{Harvnb|Antić|2010}}: VeĆ u aprilu 1913. postalo je izvesno da je kraj "albanske operacije" blizu. Pod pritiskom flote velikih sila srpska vojska je napustila jadransko primorje. U Albaniji je, međutim, ostala još dva meseca... In April 1913 it was obvious that end of "Albanian operation" was close and army of Serbia retreated from Adriatic coast remaining in Albania for two more months.</ref> == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1912.]] [[Kategorija:Kraljevina Srbija]] [[Kategorija:Balkanski ratovi]] [[Kategorija:1912. u Albaniji]] [[Kategorija:1913. u Albaniji]] [[Kategorija:1912. u Srbiji]] [[Kategorija:1913. u Srbiji]] [[Kategorija:Osnivanja 1912. u Srbiji]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1913.]] fgt0aaqhrt11lf3y8mf5uv7b7g2ctu2 0 498702 3731933 3625258 2025-07-02T07:27:41Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1918.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731933 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Crna Gora | izvorno_ime = Краљевина Црна Горa | genitiv = Kraljevine Crne Gore | razdoblje = 1910–1918 | država_prije1 = Kneževina Crna Gora | država_prije_zastava1 = Flag of Montenegro (1905–1918).svg | država_poslije1 = Kraljevina Srbija | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbia (1882–1918).svg | zastava = Kingdom of Montenegro Flag 1905-1918.png | grb = Coat of arms of the Kingdom of Montenegro red escutcheon.svg | uzrečica = | himna = [[Ubavoj nam Crnoj Gori]] | karta = Kingdom of Montenegro (1914).svg | glavni_grad = [[Cetinje]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|42|23|N|18|55|E|region:ME_type:city|title=Cetinje}} | najveći_grad = [[Podgorica]] | službeni_jezik = [[srpski jezik|Srpski]] | etničke_grupe = [[Crnogorci]], [[Srbi]] | religija = [[Pravoslavlje]] (službeno)<ref>Ustav Knježevine Crne Gore, 1905, član 40, "Stav 1: Državna vjera u Crnoj Gori je pravoslavna. Stav 2: Crnogorska crkva je autokefalna. Nezavisna je od svake druge crkve, ali održava dogmatsko jedinstvo sa istočnim - Pravoslavna Vaseljenska Crkva Stav 3: Sve ostale priznate vjere su slobodne u Crnoj Gori.[http://montenegrina.net/nauka/religija/crnogorska-je-crkva-autokefalna/]</ref> | državno_uređenje = [[Ustavna monarhija]] | vrsta_vlasti = [[Kralj]] | godina_prve_vlasti = 1910 - 1918. | vladar_prva_vlast = [[Nikola I Petrović Njegoš|Nikola I]] | vrsta_vlasti2 = [[Premijer]] | godina_druge_vlasti = 1910 - 1912. (prvi) | vladar_druga_vlast = [[Lazar Tomanović]] | godina_treće_vlasti = 1917 - 1918. (zadnji) | vladar_treća_vlast = [[Evgenije Popović]] | osnivanje = 28. augusta 1910. | ukidanje = 28. novembra 1918. | površina = ~18.000<ref name=":0">Živko Dragović, Ljub. A. Bakić, ''Poznavanje zakona''. str. 105 — Cetinje 1914, [[Državna štamparija Crne Gore]]</ref> | stanovnika = ~500.000<ref name=":0" /> | stanovnika_godina = 1914. | valuta = [[Crnogorski perper]] | vremenska_zona = [[UTC]] [[UTC+01:00|+1]] | danas_dio = {{ZID|Crna Gora}}<br>{{ZID|Srbija}}<br>{{ZID|Kosovo}} | komentar = }} '''Kraljevina Crna Gora''' bila je monarhija u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]] na teritoriji današnje [[Crna Gora|Crne Gore]], tokom [[Balkanski ratovi|burnog vremenskog perioda]] na [[Balkan|Balkanskom poluostrvu]] koji je prethodio i [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]]. Zvanično je to bila [[ustavna monarhija]], ali u praksi [[Apsolutna monarhija|apsolutistička]]. Dana 28. novembra 1918. godine, po završetku [[Prvi svjetski rat|Prvog svetskog rata]], sa crnogorskom vladom još u izbjeglištvu, [[Skupština Podgorice]] je proglasila ujedinjenje sa [[Kraljevina Srbija|Kraljevinom Srbijom]], koja je tri dana kasnije pripojena [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca]] 1. decembra 1918. Ujedinjenje sa Srbijom trajalo je, kroz različite države, skoro 88 godina, sve do 2006. kada proglašava nezavisnost. == Historija == [[Datoteka:Balkan_states_1899.jpg|mini| Karta [[Balkan]]a iz 1899. godine.]] [[Nikola I Petrović Njegoš|Crnogorski knez Nikola I]] je na [[Cetinje|Cetinju]] 28. augusta 1910. godine proglasio Kraljevinu Crnu Goru, uzdigavši državu iz ranga Kneževine. Kralj Nikolaj I vladao je zemljom kao [[princ]] od 1860. godine, a početkom 20. vijeka pokrenuo je nekoliko reformi modernizacije, poput uvođenja ustava i nove valute, [[Crnogorski perper|crnogorskog perpera]]. Crna Gora je pristupila [[Prvi balkanski rat|Prvom balkanskom ratu]] 1912. godine, nadajući se da će osvojiti udio u posljednjim područjima [[Rumelija|Rumelije]] pod osmanlijskom kontrolom. Crna Gora je ostvarila daljnje teritorijalne dobitke podjelom [[Sandžak]]a sa [[Srbija|Srbijom]] 30. maja 1913. Ali Crnogorci su morali da napuste novoosvojeni grad Iškodar (današnji [[Skadar]]) [[Privremena vlada Albanije|novoj državi Albaniji]] u maju 1913. godine, na insistiranje [[Velike sile|velikih sila]]. [[Esad Pasha Toptani|Esad-paša]] je sklopio dogovor o predaji grada Crnogorcima u zamjenu da Crna Gora podrži njegove pretenzije na Centralnu Albaniju. Međutim, kako su Skadar i okolina imali veliku albansku većinu, to je područje pripalo državi [[Albanija|Albaniji]]. Kada je u junu 1913. izbio [[Drugi balkanski rat]], Srbija se borila protiv [[Kraljevina Bugarska|Bugarske]], a kralj Nikola je stao na stranu Srbije. Tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] (1914–1918) [[Crna Gora]] se udružila sa [[Antanta|Antantom]], u skladu sa prosrpskom politikom kralja Nikole. Shodno tome, [[Austro-Ugarska|Austrougarska]] je okupirala Crnu Goru od 15. januara 1916. do oktobra 1918. godine. Potpisivanje [[Krfska deklaracija|Krfske deklaracije]] 20. jula 1917. nagovijestilo je ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom. Dana 26. novembra 1918. godine [[Skupština Podgorice]], izabrano tijelo koje je tvrdilo da predstavlja crnogorski narod, jednoglasno je usvojilo rezoluciju o svrgavanju kralja Nikole I (koji je još bio u izbjeglištvu) i ujedinjenju Crne Gore sa Srbijom. Po tom događaju [[Nikola I Petrović Njegoš|Nikola I]], koji je prethodno podržavao ujedinjenje sa [[Kraljevina Srbija|Srbijom]] u veću državu sa svojom dinastijom koja je imala ključnu ulogu, prešao je na promovisanje [[Crnogorski nacionalizam|crnogorskog nacionalizma]] i suprotstavljanje uniji sa Srbijom, na čemu je ostao do svoje smrti u [[Francuska|Francuskoj]] 1921. Srbija i Crna Gora su 1. decembra 1918. zajedno činile glavni dio novog [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca]]. Tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], okupatorske snage u Jugoslaviji razmišljale su o pretvaranju [[Kraljevina Crna Gora (1941–1944)|marionetske države Crne Gore]] u marionetsku kraljevinu, ali od ovih planova nije bilo ništa. == Vladari == === Kralj Crne Gore (1910–1918) === * [[Nikola I Petrović Njegoš]] (1910–1918) === Premijeri (1910–1916) === * [[Lazar Tomanović]] (1910–1912) * [[Mitar Martinović]] (1912–1913) * [[Janko Vukotić]] (1913–1915) * [[Milo Matanović]] (1915–1916) * [[Lazar Mijušković]] (1916.) === Premijeri u izbjeglištvu (1916–1922) === * [[Lazar Mijušković]] (1916.) * [[Andrija Radović]] (1916–1917) * [[Milo Matanović]] (1917) * [[Evgenije Popović]] (1917–1919) * [[Jovan Plamenac]] (1919–1921) * [[Anto Gvozdenović]] (1921–1922) * [[Milutin Vučinić]] (1922) * [[Anto Gvozdenović]] (1922.) == Galerija == == Također pogledajte == * [[Historija Crne Gore]] * [[Kneževina Crna Gora]] * [[Kraljevina Crna Gora (1941–1944)]] == Reference == {{Refspisak}} == Literatura == * {{Cite journal|last=Živojinović Dragoljub R.|date=2014|year=2014|title=Kralj Nikola i teritorijalno proširenje Crne Gore, 1914–1920|url=http://www.doiserbia.nb.rs/ft.aspx?id=0350-76531445353Z|journal=Balcanica|issue=45|access-date=1. 3. 2023}} == Vanjski linkovi == * {{Commonscat-inline|Kingdom of Montenegro}} * [http://www.terra.es/personal7/jqvaraderey/193818BK.GIF Kraljevina Crna Gora u 1918] – Terra * [http://www.worldstatesmen.org/Montenegro.html Crna Gora] – World Statesmen {{Raščistiti}}{{Crna Gora po temama|collapsed}}{{Monarhije}}{{Jugoslavenska hronologija}}{{Coord|42.6333|N|19.5333|E|source:kolossus-kowiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|42.6333|N|19.5333|E|source:kolossus-kowiki}} [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1918.]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1910.]] [[Kategorija:Bivša kraljevstva]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:1910. u Crnoj Gori]] [[Kategorija:Kraljevina Crna Gora]] [[Kategorija:Bivše monarhije u Evropi]] [[Kategorija:1918. u Crnoj Gori]] [[Kategorija:Historija Crne Gore]] punoy64yhyknany3x1ko78ocxtiy162 0 499338 3732144 3522797 2025-07-02T09:54:44Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1400.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1400.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732144 wikitext text/x-wiki {{Infokutija vjerski objekt | ime = Lala Mustafa-pašina džamija | izvorno_ime = Lala Mustafa Paşa Camii | izvorni_jezik = tr | slika = St. Nikolaos Mustafa- Pascha-Moschee C.jpg | veličina_slike = | alt_slike = | opis_slike = | vrsta_karte = Kipar | veličina_karte = 300 | reljef_karte = | opis_karte = Lokacija džamije na Kipru | geografska_širina = 35.12490 | geografska_dužina = 33.94268 | lokacija = [[Famagusta]] <br> ''[[de jure]]'' [[Kipar]]<br> ''[[de facto]]'' [[Turska Republika Sjeverni Kipar|Sjeverni Kipar]] | religijska_pripadnost = [[Islam]] | obred = | festivali = | sektor = | općina = | okrug = [[Famagusta (distrikt)|Famagusta]] (<small>''[[de jure]]''</small>)<br>[[Gazimağusa (distrikt)|Gazimağusa]] (<small>''[[de facto]]''</small>) | teritorija = | prefektura = | savezna_država = | distrikt = | regija = | država = {{ZID|Kipar}} (<small>''[[de jure]]''</small>)<br>{{ZID|Turska Republika Sjeverni Kipar}} (<small>''[[de facto]]''</small>) | administracija = | godina_posvećenja = {{Početni datum i godine|1328}} | organizacijski_status = | funkcijski_status = [[Džamija]] | oznaka_baštine = | vodstvo = | zaštitnik = | veb-sajt = | arhitekt = | arhitektonski_tip = | arhitektonski_stil = [[Gotika]] | osnivač = | osnovano_od_strane = | glavni_ugovarač = | smjer_fasade = | kamen_temeljac = | godina_dovršetka = oko 1400. | troškovi_gradnje = | kapacitet = | dužina = | širina = | širina_srednje_lađe_crkve = | visina_maks = | broj_kupola = | vanjska_visina_kupole = | unutrašnja_visina_kupole = | vanjski_prečnik_kupole = | unutrašnji_prečnik_kupole = | broj_munara = 1 | visina_munare = | broj_tornjeva = | visina_tornja = | materijali = | naziv_zaglavlja = | slobodno_polje1 = | vrijednost_slobodnog_polja1 = | slobodno_polje2 = | vrijednost_slobodnog_polja2 = | slobodno_polje3 = | vrijednost_slobodnog_polja3 = }} '''[[Lala Kara Mustafa-paša|Lala Mustafa-pašina]] džamija''' ({{Jez-tr|Lala Mustafa Paşa Camii}}), prvobitno poznata kao '''Katedrala Svetog Nikole''', a kasnije kao Džamija '''Svete Sofije''' (Aja Sofija) '''u Maguzi''', najveća je srednjovjekovna građevina u [[Famagusta|Famagusti]] [[Kipar|na Kipru]]. Sagrađena između 1298. i 1400. godine, posvećena je kao katolička [[katedrala]] 1328. godine. Katedrala je [[Pretvaranje neislamskih bogomolja u džamije|pretvorena u džamiju]] nakon što [[Osmanlijsko Carstvo|je Osmanlijsko carstvo]] zauzelo Famagustu 1571. godine i ostala je džamija do danas. Od 1954. godine zgrada nosi ime po [[Lala Kara Mustafa-paša|Lala Mustafa-paši]], [[Veliki vezir (titula)|velikom veziru]] [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] iz [[Sokolovići (Sokolac)|Sokolovića]] u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]], koji je služio [[Murat III|Muratu III]] i predvodio osmanlijske snage protiv [[Venecija|Mlečana]] na [[Kipar (ostrvo)|Kipru]]. == Historija == [[Datoteka:Kirchenportal_Famagusta.jpg|lijevo|mini| Katedrala Svetog Nikole, [[Famagusta]], zapadna vrata, vjerovatno završena 1311. godine. Probušena [[Balustrade|balustrada]] u [[Gotika|gotičkom]] stilu iznad [[zabat]]a je restauracija [[George H. Everett Jeffery|Georgea H. Everetta Jefferyja]].]] === Rana historija === [[Francuska]] dinastija [[Lusignan]] vladala je kao [[kraljevi Kipra]] od 1192. do 1489. i sa sobom je donijela najnoviji francuski ukus u arhitekturi, posebno razvoj [[Gotička arhitektura|gotičke arhitekture]]. Katedrala je građena od 1298. do 1312. godine, a osvećena je 1328. godine. Jedinstveni natpis na podupiraču pored južnih vrata bilježi napredak gradnje 1311.<ref>Published by [[Camille Enlart]] in the nineteenth century and revisited in Franke, Arne. “St Nicholas in Famagusta: A New Approach to the Dating, Chronology and Sources of Architectural Language.” In ''Medieval and Renaissance Famagusta: Studies in Architecture, Art and History'', 75–91 (Farnham: Ashgate, 2012).</ref> "Nakon nesretne epizode kada je sadašnji biskup pronevjerio fond za obnovu",<ref>Eileen Davey. ''Northern Cyprus: a traveller's guide''. I. B. Tauris Publishers, 1994. Page 97.</ref> biskup Guy od Ibelina zavještao je 20.000 [[bezant]]a za njegovu izgradnju.<ref>Adrian J. Boas. ''Crusader Archaeology: the Material Culture of the Latin East''. Routledge (UK), 1999. Page 49.</ref> Luzinjanci će biti krunisani kao kraljevi Kipra u katedrali Svete Sofije (sada [[džamija Selimija]]) u [[Nikozija|Nikoziji]], a zatim krunisani kao [[Spisak jerusalemskih kraljeva|kraljevi Jerusalema]] u katedrali Svetog Nikole u Famagusti.<ref name="cypnet">{{Cite web|url=http://www.cypnet.co.uk/ncyprus/city/famagusta/lala/index.html|title=Lala Mustafa Pasha Mosque (St Nicholas Cathedral) - Famagusta, Cyprus|publisher=Cypnet.co.uk|access-date=6. 10. 2013}}</ref><ref name="holiday">{{Cite web|url=http://www.holidayinnorthcyprus.com/destinations_magusa.jsp|title=Northern Cyprus, Magusa, Enkomi|publisher=Ministry of Economy and Tourism / North Cyprus|archive-url=https://web.archive.org/web/20070212022217/http://www.holidayinnorthcyprus.com/destinations_magusa.jsp|archive-date=12. 2. 2007|url-status=usurped|access-date=6. 10. 2013}}</ref> Zgrada je izgrađena u stilu [[Rayonnant|Rayonnant gotike]], prilično rijetka izvan Francuske, iako je "posredovala kroz zgrade u Rajnskoj oblasti".<ref>Nicola Coldstream. ''Medieval Architecture.'' Oxford University Press, 2002. Page 13.</ref> O historijskoj vezi između Francuske i Kipra svjedoče njene paralele s francuskim arhetipovima kao što je Reimska katedrala. Zaista, sličnost je toliko jaka da je zgrada nazvana „Kiparski Reims“; sagrađena je sa troja vrata, kulama blizancima iznad prolaza i ravnim krovom, tipičnim za krstašku arhitekturu. Nešto nakon 1480. godine, prostorija za sastanke, poznata kao ''Loggia Bembo'', dodata je jugozapadnom uglu [[Katedrala|katedrale]]. Značajan po svom detaljno oblikovanom ulazu s vitkim stupovima od mramora, u arhitektonskom je stilu koji znatno odstupa od stila same katedrale. Povezanost sa [[Bembo (porodica)|porodicom Bembo]], od kojih su neki zauzimali istaknute položaje na Kipru, pokazuju njihovi [[Heraldika|heraldički]] elementi na zgradi.<ref>Lucchese, Vincenzo. “Famagusta from a Latin Perspective: Venetian Heraldic Shields and Other Fragmentary Remains.” In ''Medieval and Renaissance Famagusta: Studies in Architecture, Art and History'', 167–86. Farnham: Ashgate, 2012.</ref> Za uljepšavanje lođe, kao sjedišta sa svake strane ulaza postavljeni su kasnoantički ulomci mramora, vjerovatno doneseni iz [[Salamina, Kipar|Salamine]]. === Osmanlijsko doba === [[Datoteka:Minaretcath.jpg|lijevo|mini| Katedrala sv. Nikole, [[Famagusta]], [[Munara|minaret]]. Oblaganje minareta u gotičkom stilu je restauracija [[George H. Everett Jeffery|Georgea H. Everetta Jefferyja]].]] Gornji dijelovi dvije kule katedrale pretrpjeli su zemljotrese, teško su oštećeni tokom [[Osmanlijsko Carstvo|osmanlijskog]] bombardovanja 1571. godine i nikada nisu popravljeni. Nakon što su [[Mlečani]] poraženi i Famagusta pala do augusta 1571. godine, Kipar je pao pod [[Kiparski pašaluk|osmanlijsku kontrolu]] i katedrala je pretvorena u džamiju, preimenovanu u "Džamiju Svete Sofije u Maguzi".<ref>[http://www.cm.gov.nc.tr/trnc/f1.htm]</ref> Skoro svi kipovi, [[Raspeće|krstovi]], vitraji, [[Freska|freske]] i slike su uklonjeni ili malterisani, kao i većina grobnica i oltara. Gotička struktura je ipak očuvana, a nekoliko grobnica se još uvijek može identificirati u sjevernom brodu. Godine 1954. preimenovana je u [[Lala Kara Mustafa-paša|Lala Mustafa-pašinu]] džamiju po komandantu osmanlijskog osvajanja 1570. godine - ozloglašena po jezivom mučenju [[Marco Antonio Bragadin|Marka Antonija Bragadina]], [[venecija]]nskog zapovjednika gradske tvrđave. Bragadin je predao grad nakon brutalne 10-mjesečne opsade u kojoj je 6.000 [[Kršćanstvo|kršćanskih]] branilaca zadržalo vojsku od više od 100.000 Osmanlija. == Arhitektonsko naslijeđe == [[Datoteka:Panagia_Lysis_Cyprus.jpg|mini|Panagia Lysis, Lysi, okrug Famagusta, Kipar.]] Katedrala Svetog Nikole nije bila široko ugledna koliko se može suditi po preživjelim građevinama Lusignanskog perioda na Kipru. Međutim, u 19. vijeku zapadni portal i drugi detalji kopirani su direktno u [[Grčka pravoslavna crkva|grčku pravoslavnu crkvu]] u Lisiju. == Katedrala u Famagusti u književnosti == Katedrala u Famagusti pojavljuje se u nekoliko književnih djela, uključujući ''Kuraj'' [[italija]]nske spisateljice [[:it:Silvia Di Natale|Silvije Di Natale]], ''Izlazak sunca'' britanske autorice [[Victoria Hislop|Viktorije Hislop]] i ''U potrazi za šest penija'' anglo-kiparskog autora [[Michael Paraskos|Michaela Paraskosa]]. == Također pogledajte == * [[Rayonnant]] * [[Džamija Selimija]] * [[Pretvaranje nemuslimanskih bogomolja u džamije]] == Galerija == <gallery perrow="5"> Datoteka:Loggia sculpture detail.jpg|Detalj kasnoantičkog [[nadvoja]] korištenog kao sjedište ispred Loggia Bembo. Datoteka:Inscription on Famagusta cathedral, Cyprus, in 2009.jpg|Natpis iz 1311. godine na južnoj strani džamije, koji bilježi napredak izgradnje. Datoteka:Loggia Bembo, Famagusta, Cyprus.jpg|Loggia Bembo, detalj ulaza, ''oko'' 1480. godine. Heraldički rad porodice Bembo nalaze se na abaci stubova i vidljivi su na kraju mermernog sjedišta. Datoteka:Lala Mustafa Pasha Mosque (Saint Nicholas Cathedral, Famagusta) (16).JPG|Enterijer. </gallery> == Reference == {{Refspisak|30em}} == Vanjski linkovi == * [http://www.cypnet.co.uk/ncyprus/city/famagusta/lala/index.html Lala Mustafa-pašina džamija (katedrala Svetog Nikole)] * [http://www.cypnet.co.uk/ncyprus/history/ottoman/evkaf2.html Cypnet stranica sa izvorima koji se odnose na otomansku okupaciju i planove invazije] * [http://www.cyprus44.com/photos/show.asp?photo=lala-mustafa-pasha-mosque-from-helicopter Fotografija iz zraka] * [https://www.flickr.com/photos/baby7/181090058/ Flickr fotografija] * [https://web.archive.org/web/20070927152436/http://www.photographersdirect.com/buyers/stockphoto.asp?imageid=925153 Fotografija unutrašnjosti naosa] * [https://web.archive.org/web/20110708220533/http://www.cyprusq.com/lala-mustafa-pasha-mosque-st-nicholas-cathedral/ Ciparski turistički vodič] * [http://eprints.st-andrews.ac.uk/archive/00000392/01/Art_5_Vol_9.pdf Crkva Svetog Petra i Pavla (Sinan-pašina džamija) Famagusta] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927191730/http://eprints.st-andrews.ac.uk/archive/00000392/01/Art_5_Vol_9.pdf |date=27. 9. 2007 }} [[Kategorija:Koordinate na Wikipodacima]] [[Kategorija:Džamije iz 14. vijeka]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1400.]] [[Kategorija:Džamije na Kipru]] [[Kategorija:Džamije na Sjevernom Kipru]] [[Kategorija:Džamije]] [[Kategorija:Džamije u Evropi]] [[Kategorija:Pages with unreviewed translations]] s0nbbrrgxupia8xsa63ceul657d5qja 0 499354 3732197 3522740 2025-07-02T10:12:22Z Panasko 146730 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1984.]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1984.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732197 wikitext text/x-wiki {{Infokutija građevina | naziv = Palača vjenčanja | nativno_ime = რიტუალების სასახლე | domaći_jezik = ka | logo = | logo_veličina = | logo_alt = | logo_tekst = | slika = تفلیس Tbilisi თბილისი 38.jpg | veličina_slike = | alt_slika = Pogled prema palači | tekst = Pogled prema palači | vrsta_karte = Gruzija | alt_karta = Gruzija | map_caption = | map_size = | latitude = 41.685 | longitude = 44.827778 | latd = | latm = | lats = | latNS = | longd = | longm = | longs = | longEW = | map_dot_label = | reljef = | bivši_nazivi = | alternativna_imena = | etimologija = | status = | prekinuto = | vrsta_građevine = | stil = [[Brutalizam]] | klasifikacija = | lokacija = [[Tbilisi]] | adresa = | lokacija_grad = <!-- ili |lokacija_naselje = --> | država = {{ZID|Gruzija}} | iso_region = | coordinates_display = | coordinates_format = | coordinates = | altitude = | trenutni_stanari = | nazvano_po = | datum_kamen_temeljac= | početak = | završetak_datum = | datum_otvaranja = | datum_inauguracije = | datum_preještanja = | datum_renoviranja = | datum_zatvaranja = | datum_demoliranja = <!-- ili |datum_uništenja = --> | trošak = | trošak_renoviranja = | klijent = | vlasnik = | gazda = | udruženje = | visina = | arhitektonski = | tip = | antena_na_tornju = | krov = | zadnji_sprat = | osmatračnica = | prečnik = | obim = | težina = | ostale_dimenzije = | strukturni_sistem = | materijal = | veličina = | broj_spratova = | podna_površina = | broj_liftova = | temelji = | arhitekt = [[Viktor Djorbenadze]] i [[Vazha Orbeladze]] | kompanija_izgradnje = | razvojnik = | inženjer = | građevinski_inženjer= | ostali_dizajneri = | potpisnik_ugovora = | nagrade = | poznato_po = | ren_arhitekt = | ren_kompanija = | ren_inženjer = | ren_građ_inženjer = | ren_ostali_dizajneri= | ren_potpisnik = | ren_nagrade = | tip_sjedala = | kapacitet_sjedišta = | broj_sob = <!-- ili |broj_jedinica = --> | parking = | veb-sajt = <!-- [http://.... ] --> | reference = | fusnote = }} '''Palača vjenčanja''' ili '''Palača rituala''' ({{Jez-ka|რიტუალების სასახლე}}) jest zgrada u [[Tbilisi]]u koju su dizajnirali arhitekti [[Viktor Djorbenadze]] i [[Vazha Orbeladze]]. Izgrađena je 1984. godine kao mjesto za vjenčanje. == Historija == Zgrada, koja se oslanja na različite uticaje poput [[Ekspresionistička arhitektura|ekspresionizma]] iz 1920-ih i srednjovjekovne gruzijske crkvene arhitekture, naišla je na različite kritike.<ref>Vardosanidze, L. (1987). "On One Public Building." Literaturuli Sakartvelo (Literary Georgia); Davitaia, V. (1987). "One One Public Building: Response." Literaturuli Sakartvelo (Literary Georgia)(9).</ref> Poznate ličnosti koje su bile u gostima često su pozivane u Palatu vjenčanja - [[Margaret Thatcher]] je bila počašćena gruzijskim plesom tokom svoje posjete 1987.<ref>{{Cite web|url=http://www.georgianjournal.ge/society/22923-margaret-thatchers-visit-to-tbilisi-in-1987.html|title=Margaret Thatcher's visit to Tbilisi in 1987|last=Author|first=No|website=GeorgianJournal|access-date=22. 2. 2016|archive-date=2. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160302235901/http://www.georgianjournal.ge/society/22923-margaret-thatchers-visit-to-tbilisi-in-1987.html|url-status=dead}}</ref>, a frontmen [[Deep Purple]]a [[Ian Gillan|Ian Gilan]] obnovio je svoje zavjete sa suprugom Bronom tokom turneje 1990.<ref>{{Cite web|url=http://www.georgianjournal.ge/entertainment/22685-deep-purple-lead-singers-georgian-wedding-ian-gillan-in-chokha-and-phaeton.html|title=Deep Purple lead singer's Georgian wedding: Ian Gillan in Chokha and Phaeton|last=Author|first=No|website=GeorgianJournal|access-date=22. 2. 2016|archive-date=3. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303002625/http://www.georgianjournal.ge/entertainment/22685-deep-purple-lead-singers-georgian-wedding-ian-gillan-in-chokha-and-phaeton.html|url-status=dead}}</ref> Godine 2002. kupio ju je oligarh [[Badri Patarkatsishvili|Badri Patarkacišvili]] da je koristi kao svoju ličnu rezidenciju. Godine 2013. Palača vjenčanja je iznajmljena privatnoj kompaniji za događanja i trenutno se održava vjenčanja, prikupljanje sredstava i korporativne svečanosti.<ref>{{Cite web|url=http://ritualebissasakhle.ge/en/page/about|title=Celebration Palace of Rituals|website=ritualebissasakhle.ge|access-date=22. 2. 2016|archive-date=1. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160301211823/http://ritualebissasakhle.ge/en/page/about|url-status=dead}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Moderna arhitektura]] [[Kategorija:Koordinate na Wikipodacima]] [[Kategorija:Palače]] [[Kategorija:Palače u Gruziji]] [[Kategorija:Građevine i strukture u Gruziji]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1984.]] [[Kategorija:1984. u Gruziji]] 9uo2r4fh7y6nrf7256hwcmbil05giuf 0 499378 3731909 3554910 2025-07-02T07:19:44Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1795.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1795.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731909 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Kraljevina Poljska i Veliko vojvodstvo Litvanija | izvorno_ime = Res Publica Utriusque Nationis<br>Rzeczpospolita Obojga Narodów<br>Abiejų Tautų Respublika, Žečpospolita | genitiv = | razdoblje = 1569–1795<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/event/Partitions-of-Poland|title=Partitions of Poland {{!}} Summary, Causes, Map, & Facts {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=31. 5. 2023}}</ref> | država_prije1 = Kruna Kraljevine Poljske | država_prije_zastava1 = Banner of Sigismund III Vasa.svg | država_prije2 = Velika Kneževina Litvanija | država_prije_zastava2 = Royal banner of the Grand Duchy of Lithuania.svg | država_poslije1 = Habsburška Monarhija | država_poslije_zastava1 = Flag of the Habsburg Monarchy.svg | država_poslije2 = Ruska Imperija | država_poslije_zastava2 = Flag of Russia.svg | država_poslije3 = Kraljevina Pruska | država_poslije_zastava3 = Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg | zastava = Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg | grb = Coat of Arms of the Polish-Lithuanian Commonwealth.svg | uzrečica = "Si Deus nobiscum quis contra nos"<br><small>("Ako je Bog sa nama, ko je onda protiv nas")</small> | himna = {{lang|pl|[[Gaude Mater Polonia]]}}<br />"Raduj se, o majko Poljsko"<div style="padding-top:0.5em;">{{center|[[File:Gaude Mater Polonia - Educatus.opus]]}}</div> | karta = Map of the Polish–Lithuanian Commonwealth (1619–1621).png | glavni_grad = ''[[De jure]]'': [[Krakov]] <small>(1569–1793)</small><br>[[Varšava]] <small>(1793–1795)</small><br>''[[De facto]]'': [[Krakov]] <small>(1569–1596)</small><br>[[Varšava]] <small>(1596–1795)</small> | glavni_grad_koordinate = {{Coord|50|03|14|N|19|56|05|E|type:city|display=title}} | najveći_grad = [[Varšava]] | službeni_jezik = '''Službeni: '''[[Poljski jezik|poljski]], [[Latinski jezik|latinski]]<br>'''Regionalni: '''[[Njemački jezik|njemački]], [[Litvanski jezik|litvanski]], [[Zapadnoruski jezik|zapadnoruski]] | etničke_grupe = [[Poljaci]], [[Litvanci]], [[Ukrajinci]], [[Bjelorusi]], [[Jevreji]], [[Tatari]], [[Armeni]], [[Nijemci]] | religija = [[Rimokatolička crkva|Rimokatoličanstvo]] | državno_uređenje = Parlamentarna nasljedna monarhija <small>(1569–1572)</small><br>Parlamentarna izborna monarhija <small>(1573–1791; 1792–1795)</small><br>Parlamentarna ustavna monarhija <small>(1791–1792)</small> | vrsta_vlasti = [[Spisak poljskih vladara|Kralj]]/[[Spisak litvanskih vladara|Veliki vojvoda]] | godina_prve_vlasti = 1569–1572 <small>(prvi)</small> | vladar_prva_vlast = [[Sigismund II August]] | godina_druge_vlasti = 1764–1795 <small>(zadnji)</small> | vladar_druga_vlast = [[Stanislav II August Ponjatovski|Stanislav II August]] | osnivanje = {{Početni datum|1569|7|1}} | ukidanje = {{Početni datum|1795|10|24}} | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 1.000.000 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = ~8.000.000 | stanovnika_godina = 1582 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | danas_dio = {{ZID|Poljska}}<br>{{ZID|Litvanija}}<br>{{ZID|Latvija}}<br>{{ZID|Bjelorusija}}<br>{{ZID|Ukrajina}}<br>{{ZID|Rusija}} | komentar = | zakonodavstvo = [[Sejm Poljsko-Litvanske Unije|Sejm]] | vrsta_prvog_zakonodavstva = [[Gornji dom]] | vrsta_drugog_zakonodavstva = [[Donji dom]] | naziv_prvog_zakonodavstva = [[Senat Poljske#Historija|Senat]] | naziv_drugog_zakonodavstva = [[Predstavnički dom Prve Poljske Republike|Predstavnički dom]] }} '''Poljsko-Litvanska Unija''',{{Efn|{{jez-pl|Rzeczpospolita Obojga Narodów}}; {{jez-la|Res Publica Utriusque Nationis}}; {{jez-lt|Abiejų Tautų Respublika, Žečpospolita}}; {{jez-de|Republik beider Nationen, Republik beider Völker, Republik Polen-Litauen}}; {{jez-uk|Річ Посполита}}; {{jez-be|Рэч Паспалітая}}; [[Zapadnoruski jezik|zapadnoruski]]: Рѣчъ Посполита}} formalno poznata kao '''Kraljevina Poljska i Veliko vojvodstvo Litvanija''', ili jednostavno '''Poljska-Litvanija''', bila je [[Konfederacija|dvokonfederalna]]<ref>{{Cite book|last=Hahn|first=Gordon M.|url=https://books.google.com/books?id=bfhPEAAAQBAJ|title=The Russian Dilemma: Security, Vigilance and Relations with the West from Ivan III to Putin|date=9. 11. 2021|publisher=McFarland|isbn=978-1-4766-8187-0|pages=35|language=en}}</ref> država, ponekad nazivana [[federacija]]<ref>Zbigniew Pucek: ''Państwo i społeczeństwo 2012/1'', Krakow, 2012, p. 17.</ref> [[Kruna Kraljevine Poljske|Poljske]] i [[Velika Kneževina Litvanija|Litvanije]] kojom je vladao zajednički [[Monarhija|monarh]] u [[Pravi sindikat|stvarnoj uniji]], koji je bio i [[Spisak poljskih vladara|kralj Poljske]] i [[Spisak litvanskih monarha|veliki vojvoda Litvanije]]. Bila je to jedna od najvećih<ref>Norman Davies, ''Europe: A History'', Pimlico 1997, p. 554: "Poland–Lithuania was another country which experienced its 'Golden Age' during the sixteenth and early seventeenth centuries.</ref> i najnaseljenijih zemalja Evrope od 16. do 17. vijeka. U svom najvećem teritorijalnom opsegu, početkom 17. vijeka, Unija je pokrivala skoro 1.000.000&nbsp;km²<ref>According to Panstwowe Przedsiebiorstwo Wydawnictw Kartograficznych: ''Atlas Historyczny Polski'', wydanie X, 1990, p. 16, 990.000 km²</ref> i od 1618. godine održavala je multietničko stanovništvo od skoro 12 miliona.<ref name="Pogonowski">Based on [http://homepage.interaccess.com/%7Enetpol/POLISH/historia/MAPY/1618.jpg 1618 population map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101003194441/http://homepage.interaccess.com/%7Enetpol/POLISH/historia/MAPY/1618.jpg|date=3. 10. 2010}} (p. 115), 1618 languages map (p119), 1657–67 losses map (p. 128) and [http://homepage.interaccess.com/%7Enetpol/POLISH/historia/MAPY/1717.jpg 1717 map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101003194442/http://homepage.interaccess.com/%7Enetpol/POLISH/historia/MAPY/1717.jpg|date=3. 10. 2010}}(p. 141) from [[Iwo Cyprian Pogonowski]], ''Poland a Historical Atlas'', Hippocrene Books, 1987, {{ISBN|0-88029-394-2}}</ref><ref>According to Panstwowe Przedsiebiorstwo Wydawnictw Kartograficznych: ''Atlas Historyczny Polski'', wydanie X, 1990, p. 16, just over 9 million in 1618.</ref> [[Poljski jezik|Poljski]] i [[Latinski jezik|latinski]] su bila dva službena jezika. Unija je osnovana [[Lublinska unija|Lublinskom unijom]] u julu 1569. godine, ali su [[Kruna Kraljevine Poljske|Kraljevina Poljska]] i [[Velika Kneževina Litvanija|Veliko vojvodstvo Litvanije]] bile u ''[[de facto]]'' [[Personalna unija|personalnoj uniji]] od 1386. brakom poljske kraljice [[Jadviga, kraljica Poljske|Jadvige]] (Hedvige) i litvanskog velikog kneza [[Vladislav II, kralj Poljske|Jogaila]], koji je krunisan za poljskog kralja ''[[Iure uxoris|jure uxoris]]'' Władysław II Jagiełło. [[Prva podjela Poljske|Prva podjela]] 1772. i [[Druga podjela Poljske|Druga podjela]] 1793. uveliko su smanjile veličinu države. Unija je prestala postojati [[Treća podjela Poljske|Trećom podjelom]] 1795. Unija je imala mnoge karakteristike jedinstvene među modernim državama. Njen [[Zlatna sloboda|politički sistem]] karakteriše stroga kontrola monarhijske moći. Ove kontrole je donijelo zakonodavno tijelo (''[[Sejm Poljsko-Litvanske Unije|sejm]]'') pod kontrolom plemstva (''[[Szlachta|szlačta]]''). Ovaj idiosinkratični sistem bio je preteča modernih koncepata demokratije,<ref name="Janowski">Maciej Janowski, ''Polish Liberal Thought'', Central European University Press, 2001, {{ISBN|963-9241-18-0}}, Google Print: [https://books.google.com/books?id=ieF7NYaEqQYC&q=4&pg=PA3 p. 3], [https://books.google.com/books?id=8keIXDyF_EoC&dq=Polish+Lithuanian+Commonwealth+federation&pg=PA13 p. 12]</ref> od 1791. [[Ustavna monarhija|ustavne monarhije]],<ref name="Schroeder">Paul W. Schroeder, ''The Transformation of European Politics 1763–1848'', Oxford University Press, 1996, {{ISBN|0-19-820654-2}}, [https://books.google.com/books?id=BS2z3iGPCigC&dq=Poland+%22constitutional+monarchy%22&pg=PA84 Google print p. 84]</ref><ref name="Ludwikowski">Rett R. Ludwikowski, ''Constitution-Making in the Region of Former Soviet Dominance'', Duke University Press, 1997, {{ISBN|0-8223-1802-4}}, [https://books.google.com/books?id=qw8o0_c0m74C&dq=Poland+%22constitutional+monarchy%22&pg=PA34 Google Print, p. 34]</ref><ref name="Sanford">George Sanford, ''Democratic Government in Poland: Constitutional Politics Since 1989'', Palgrave, 2002, {{ISBN|0-333-77475-2}}, [https://books.google.com/books?id=tOaXi0hX1RAC&dq=Poland+%22constitutional+monarchy%22&pg=PA11 Google print p. 11 – constitutional monarchy]</ref> i federacije.<ref name="Gella">Aleksander Gella, ''Development of Class Structure in Eastern Europe: Poland and Her Southern Neighbors'', SUNY Press, 1998, {{ISBN|0-88706-833-2}}, [https://books.google.com/books?id=8keIXDyF_EoC&dq=Polish-Lithuanian+Commonwealth+%22federation%22+Gella&pg=PA13 Google Print, p. 13]</ref> Iako su dvije sastavne države Unija bile formalno ravnopravne, Poljska je bila dominantni partner u Uniji.<ref name="EB_Lublin">"Formally, Poland and Lithuania were to be distinct, equal components of the federation&nbsp;.</ref> Poljsko-Litvanska Unija obilježena je visokim nivoom etničke raznolikosti i relativnom [[Vjerska tolerancija|vjerskom tolerancijom]], zagarantovanom [[Varšavska konfederacija|Zakonom o Varšavskoj konfederaciji iz 1573. godine]];<ref name="Stephan">Halina Stephan, ''Living in Translation: Polish Writers in America'', Rodopi, 2003, {{ISBN|90-420-1016-9}}, [https://books.google.com/books?id=y6DiiTcheBsC&dq=%22Polish-Lithuanian+Commonwealth%22+%22religious+tolerance%22&pg=PA373 Google Print p. 373].</ref> {{Efn|Ovaj kvalitet Commonwealtha prepoznali su i njegovi savremenici. [[Robert Burton (naučnik)|Robert Burton]], u svojoj ''[[Anatomija melanholije]]'', prvi put objavljenoj 1621., piše o Poljskoj: "Poljska je utočište svih religija, gdje Samosetanci, Socinijanci , Fotinjani..., Arijanci, Anabaptisti se nalaze"; „U Evropi su Poljska i Amsterdam zajednička utočišta (za Jevreje)“.|naziv=faith}} međutim, stepen vjerske slobode varirao je tokom vremena.<ref name="Feliks Gross">{{Cite book|last=Gross|first=Feliks|url=https://books.google.com/books?id=I6wM4X9UQ8QC&dq=Polish-Lithuanian+Commonwealth+religious+tolerance&pg=PA122|title=Citizenship and Ethnicity: The Growth and Development of a Democratic Multiethnic Institution (notes)|publisher=Greenwood Press|year=1999|isbn=0-313-30932-9|page=122|author-link=Feliks Gross}}</ref> [[Ustav od 3. maja 1791. godine|Ustav iz 1791.]] priznao je katoličanstvo kao "dominantnu religiju", za razliku od Varšavske konfederacije, ali je sloboda vjeroispovijesti i dalje bila dozvoljena.<ref name="Sanford"/> Nakon nekoliko decenija prosperiteta,<ref>"In the mid-1500s, united Poland was the largest state in Europe and perhaps the continent's most powerful state politically and militarily".</ref> ušla je u period dugotrajnog političkog, vojnog i ekonomskog pada.<ref name="Domar">"[http://www.j-bradford-delong.net/movable_type/2003_archives/001447.html The Causes of Slavery or Serfdom: A Hypothesis] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101206025241/http://www.j-bradford-delong.net/movable_type/2003_archives/001447.html |date=6. 12. 2010 }}" (discussion and full online text) of [[Evsey Domar]] (1970).</ref> Unutrašnje trzavice i nesuglasice čak su dovodile do oružanih sukoba između plemića, kao što je to, na primjer, bio [[Litvanski građanski rat (1697–1702)|Litvanski građanski rat od 1697. do 1702]]. Rastuća slabost konfederacije dovela je do njene [[Podjele Poljske|podjele]] među komšijama ([[Habsburška Monarhija|Austrija]], [[Kraljevina Pruska|Pruska]] i [[Ruska Imperija|Rusija]]) tokom kasnog 18. stoljeća. Neposredno prije svog raspada, Unija je usvojila velike reforme i donijela [[Ustav od 3. maja 1791. godine|Ustav od 3. maja]], koji je bio prvi kodifikovani ustav u modernoj evropskoj historiji i drugi u modernoj svjetskoj historiji nakon [[Ustav Sjedinjenih Američkih Država|Ustava Sjedinjenih Država]].<ref name="indylaw.indiana.edu">{{Cite web|url=https://mckinneylaw.iu.edu/error/404.html|title=Page Not Found: Error: IU Robert H. McKinney School of Law: IUPUI|website=IU Robert H. McKinney School of Law|access-date=31. 5. 2023|archive-date=26. 3. 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230326033009/https://mckinneylaw.iu.edu/error/404.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite book|last=Blaustein|first=Albert|url=https://books.google.com/books?id=2xCMVAFyGi8C&q=May+second+constitution+1791&pg=PA15|title=Constitutions of the World|date=1993|publisher=Fred B. Rothman & Company|isbn=9780837703626|author-link=Albert Blaustein}}</ref><ref>Isaac Kramnick, ''Introduction'', {{Cite book|last=Madison|first=James|url=https://archive.org/details/federalistpapers00madi|title=The Federalist Papers|date=1987|publisher=Penguin Classics|isbn=0-14-044495-5|page=[https://archive.org/details/federalistpapers00madi/page/13 13]|quote=May second oldest constitution.|author-link=James Madison|url-access=registration}}</ref><ref name="Markoff">[[John Markoff (professor)|John Markoff]] describes the advent of modern codified national constitutions as one of the milestones of democracy, and states that "The first European country to follow the U.S. example was Poland in 1791."</ref> == Etimologija == Zvanični naziv države bio je Kraljevina Poljska i Veliko Vojvodstvo Litvanije ({{Jez-pl|Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie}}, {{Jez-lt|Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė}}, {{Jez-la|Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae}}). Latinski izraz se obično koristio u međunarodnim ugovorima i diplomatiji.<ref name="sjp">{{Cite web|url=http://sjp.pwn.pl/slowniki/Regnum%20Poloniae%20Magnusque%20Ducatus%20Lithuaniae.html|title=Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae – definicja, synonimy, przykłady użycia|website=sjp.pwn.pl|access-date=27. 10. 2016}}</ref> U 17. vijeku i kasnije bila je poznata i kao 'Najveća poljska zajednica' ({{Jez-pl|Najjaśniejsza Rzeczpospolita Polska}}, {{Jez-la|Serenissima Res Publica Poloniae}}), Unija Poljske Kraljevine,<ref>the name given by [[Marcin Kromer]] in his work ''Polonia sive de situ, populis, moribus, magistratibus et re publica regni Polonici libri duo'', 1577.</ref> ili Zajednica Poljske.<ref>the therm used for instance in ''Zbior Deklaracyi, Not I Czynnosci Głownieyszych, Ktore Poprzedziły I Zaszły Pod Czas Seymu Pod Węzłem Konfederacyi Odprawuiącego Się Od Dnia 18. ''</ref> Zapadni Evropljani su često pojednostavljivali naziv u 'Poljska', a u većini prošlih i modernih izvora spominje se kao Kraljevina Poljska, ili samo Poljska.<ref name="sjp" /><ref>Name used for the common state, Henryk Rutkowski, Terytorium, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t.</ref><ref>Richard Buterwick.</ref> Izrazi 'Unija Poljske' i 'Unija Dva Naroda' ({{Jez-pl|Rzeczpospolita Obojga Narodów}}, {{Jez-la|Res Publica Utriusque Nationis}}) korišteni su u [[Recipročna garancija dvaju naroda|Recipročnoj garanciji dvaju naroda]].<ref>1791 document signed by the King Stanislaw August "Zareczenie wzaiemne Oboyga Narodow" pp. 1, 5</ref> Engleski izraz ''Polish–Lithuanian Commonwealth'' i njemački ''Polen-Litauen'' smatraju se prevodima varijante 'Unija Dva Naroda'.<ref name="sjp" /> Ostali neformalni nazivi uključuju 'Republika plemića' ({{Jez-pl|Rzeczpospolita szlachecka}}) i 'Prva Unija' ({{Jez-pl|I Rzeczpospolita}}), potonji je relativno uobičajen u historiografiji kako bi se razlikovao od [[Druga Poljska Republika|Druge Poljske Republike]]. == Historija == {{Proširiti sekciju}} == Napomene == {{Spisaknapomena}}{{Coord|50|03|14|N|19|56|05|E|type:country}} {{Monarhije}}{{Bjelorusija po temama}}{{Poljska po temama}}{{Ukrajina po temama}}{{Normativna kontrola}} == Reference == [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Historija Poljske]] [[Kategorija:Historija Litvanije]] [[Kategorija:16. vijek u Poljskoj]] [[Kategorija:16. vijek u Litvaniji]] [[Kategorija:17. vijek u Poljskoj]] [[Kategorija:17. vijek u Litvaniji]] [[Kategorija:18. vijek u Poljskoj]] [[Kategorija:18. vijek u Litvaniji]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1795.]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1569.]] kbxwkwf98s5mhyhw2pqljstufrobq0f 0 500199 3732015 3688232 2025-07-02T07:49:30Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1991.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1991.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732015 wikitext text/x-wiki {{Razlikovati|SAO Bosanska krajina}} {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Krajina | izvorno_ime = Srpska autonomna oblast Kninska krajina | genitiv = | razdoblje = 1990–1991 | država_prije1 = SR Hrvatska | država_prije_zastava1 = Flag of Croatia (1947–1990).svg | država_poslije1 = Republika Srpska Krajina | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | zastava = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | grb = Coat of arms of the Republic of Serbian Krajina.svg | uzrečica = | himna = | karta = SAO 1990.png | glavni_grad = [[Knin]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = [[Knin]] | službeni_jezik = [[srpski jezik|srpski]] | etničke_grupe = [[Srbi]] | religija = | državno_uređenje = Privremena vlada | vrsta_vlasti = [[Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1990-1991. | vladar_prva_vlast = [[Milan Martić]] | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | vrsta_vlasti3 = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = | vladar_četvrti_vlast = | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = | vladar_peti_vlast = | osnivanje = 21. decembar 1990 | ukidanje = 19. decembar 1991. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | danas_dio = {{ZID|Hrvatska}} | komentar = | status = Samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] }} '''Srpska autonomna oblast Krajina''' bila je samoproglašena [[Srpska autonomna oblast]] u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. Teritoriju su činile većinsko-srpske općine [[Socijalistička Republika Hrvatska|SR Hrvatske]] koje su proglasile autonomiju u oktobru 1990. godine. Formirana je kao '''SAO Kninska Krajina''', ali je nakon uključivanja dodatnih područja naseljenih Srbima promijenila ime jednostavno u SAO Krajina. SAO Krajina se 1991. godine proglasila [[Republika Srpska Krajina|Republikom Srpskom Krajinom]], a potom je uključila i druge dvije srpske SAO u Hrvatskoj, [[SAO Zapadna Slavonija|SAO Zapadnu Slavoniju]] i [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|SAO Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srijem]] . == Historija == Nakon [[Parlamentarni izbori u Hrvatskoj 1990.|hrvatskih višestranačkih izbora 1990. godine]], etničke tenzije u Hrvatskoj su porasle. Hrvatski predsjednik [[Franjo Tuđman]] planirao je [[Otcjepljenje|odcjepljenje]] Hrvatske od [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]]. Tako su, u iščekivanju, srpski lideri stvorili autonomnu regiju oko grada [[Knin]]a. Prvobitno je nazvana SAO Kninska Krajina, ali je nakon udruživanja sa Zajednicom općina Sjeverne [[Dalmacija|Dalmacije]] i [[Lika|Like]] u decembru 1990. godine preimenovana u SAO Krajinu. Ubrzo nakon spajanja počele su da stvaraju svoje institucije vlasti, uključujući i [[Srpsko narodno vijeće u Hrvatskoj|Srpsko narodno vijeće]],. Prvobitno se očekivalo da [[Franjo Tuđman]] želi da Hrvatska nakon demokratskih i decentralizirajućih reformi bude [[nacionalna država]] unutar [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]]. Kada se pokazalo da je to malo vjerovatno, željeli su da bude nezavisna od Hrvatske, ali da ostane u okviru mini-Jugoslavije predložene u okviru [[Beogradska inicijativa|Beogradske inicijative]]. Dana 28. februara 1991. godine zvanično je proglašena SAO Krajina i najavila je da planira da se odvoji od Hrvatske ako krene za nezavisnost od SFR Jugoslavije. Srpsko narodno vijeće je 16. marta 1991. proglasilo Krajinu nezavisnom od Hrvatske. Dana 12. maja 1991. održan je referendum na kojem je preko 99% glasova podržalo ujedinjenje sa Srbijom.<ref>[http://www.icty.org/x/cases/martic/tjug/en/070612.pdf Prosecutor v. Milan Martić Judgement] . p. 46. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. Retrieved 13 September 2009.</ref> Dana 1. aprila 1991. proglasila je da će se ocijepiti od Hrvatske.<ref name="NYTimes-Separation-1Apr1991">{{Cite news|last=Chuck Sudetic|date=2. 4. 1991|title=Rebel Serbs Complicate Rift on Yugoslav Unity|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1991/04/02/world/rebel-serbs-complicate-rift-on-yugoslav-unity.html?ref=croatia|access-date=11. 12. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20130518205440/http://www.nytimes.com/1991/04/02/world/rebel-serbs-complicate-rift-on-yugoslav-unity.html?ref=croatia|archive-date=18. 5. 2013}}</ref> Potom je Skupština Krajine proglasila da je "teritorija SAO Krajine konstitutivni dio jedinstvene teritorije Republike Srbije". Dana 17. augusta 1990. godine [[Log Revolution|počela je pobuna]] na područjima Republike Hrvatske koja su bila znatno naseljena [[Srbi u Hrvatskoj|etničkim Srbima]].<ref name="ICTY-Babic">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/babic/custom4/en/plea_fact.pdf|title=Case No. IT-03-72-I: The Prosecutor v. Milan Babić|publisher=[[International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia]]|access-date=13. 8. 2010}}</ref> Organizatori su bili naoružani ilegalnim oružjem koje je isporučio [[Milan Martić]].<ref name="ICTY-Babic2">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/babic/custom4/en/plea_fact.pdf|title=Case No. IT-03-72-I: The Prosecutor v. Milan Babić|publisher=[[MKSJ]]|access-date=13. 8. 2010}}</ref> Pobunu su Srbi objasnili riječima da ih "teroriše [hrvatska vlada]" i da se "[bore] za više kulturnih, jezičkih i obrazovnih prava". Srpski list "Večernje novosti" piše da je "2.000.000 Srba [spremno] da ode u Hrvatsku da se bore". Zapadne diplomate su prokomentarisale da ''srpski mediji raspiruju strasti,'' a hrvatska vlada je poručila: „Znali smo za scenario da napravimo zabunu u Hrvatskoj...".<ref>[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C0CE5DC1538F93AA2575BC0A966958260&scp=1&sq=knin&st=nyt Roads Sealed as Yugoslav Unrest Mounts], [[New York Times]], August 1990</ref> Ubrzo je počeo sukob između krajiških Srba i hrvatskih vlasti. Nakon što su [[Slovenija]] i Hrvatska proglasile nezavisnost, nasilje je eskaliralo jer su Srbi proširili teritoriju koju su držali uz pomoć [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA), da bi na kraju uključili [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|SAO Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srijem]] i [[SAO Zapadna Slavonija|SAO Zapadnu Slavoniju]]. Teritorija pod srpskom kontrolom obuhvatala je trećinu Hrvatske u ovom trenutku [[Rat u Hrvatskoj|hrvatskog rata za nezavisnost]]. Dvije SAO su 19. decembra 1991. godine na inicijativu [[Milan Babić|Milana Babića]] (predsjednika SAO Krajine) i [[Goran Hadžić|Gorana Hadžića]] (predsjednika [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem|SAO Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema]] ) proglašene kao jedna srpska država pod nazivom [[Republika Srpska Krajina]] . Opštine [[Knin]], [[Benkovac]], [[Vojnić]], [[Obrovac (Hrvatska)|Obrovac]], [[Gračac (Hrvatska)|Gračac]], [[Dvor (Hrvatska)|Dvor]] i [[Hrvatska Kostajnica|Kostajnica]] su 21. decembra 1990. godine usvojile „Statut Srpske autonomne oblasti Krajina“.<ref name="Annex IV">{{Cite web|url=http://www.ess.uwe.ac.uk/comexpert/anx/IV.htm|title=Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex IV - The policy of ethnic cleansing; Prepared by: M. Cherif Bassiouni.|date=28. 12. 1994|publisher=[[United Nations]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20110323074859/http://www.ess.uwe.ac.uk/comexpert/anx/IV.htm|archive-date=23. 3. 2011|url-status=dead|access-date=19. 3. 2011}}</ref> Spojila se sa Zajednicom autonomnih srpskih općina i ubrzo počela da stvara svoje institucije vlasti, uključujući Srpsko nacionalno vijeće. U februaru 1992. godine vlasti su proglasile nezavisnost. Ova samoproglašena SAO Krajina je raspuštena nakon 5. augusta 1995. godine kada su [[hrvatske oružane snage]] reintegrisale njene teritorije u Hrvatsku. == Također pogledajte == * [[Rat u Hrvatskoj]] * [[Raspad Jugoslavije]] * [[Republika Srpska Krajina]] * [[Srpska autonomna oblast]] * [[Kninska krajina]] * [[SAO Zapadna Slavonija]] * [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem]] * [[Socijalistička Republika Hrvatska]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/289.gif Karta Jugoslovenskih ratova] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120205191740/http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/289.gif |date=5. 2. 2012 }} {{Jugoslavenska hronologija}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|44.0333|N|16.1833|E|source:wikidata}} [[Kategorija:Republika Srpska Krajina|Krajina]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1990.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1991.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u Hrvatskoj|Krajina]] [[Kategorija:Historija SR Hrvatske]] [[Kategorija:1990. u Hrvatskoj]] [[Kategorija:1991. u Hrvatskoj]] [[Kategorija:1990. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Knin]] cfe1m4xcyf8wwhm4wvichbofyfou3i8 0 500200 3732018 3688231 2025-07-02T07:49:31Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1991.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1991.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732018 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Zapadna Slavonija | izvorno_ime = Srpska autonomna oblast Zapadna Slavonija | genitiv = | razdoblje = 1991–1991 | država_prije1 = SR Hrvatska | država_prije_zastava1 = Flag of Croatia (1947–1990).svg | država_poslije1 = Republika Srpska Krajina | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | zastava = Flag of Serbian Krajina (1991).svg | grb = Coat of arms of the Republic of Serbian Krajina.svg | uzrečica = | himna = | karta = SAO 1990.png | glavni_grad = [[Pakrac]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[srpski jezik|srpski]] | etničke_grupe = [[Srbi]] | religija = | državno_uređenje = Privremena vlada | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | vrsta_vlasti3 = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = | vladar_četvrti_vlast = | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = | vladar_peti_vlast = | osnivanje = 12. august 1991. | ukidanje = 19. decembar 1991. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | danas_dio = {{ZID|Hrvatska}} | komentar = | status = Samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] }} '''Srpska autonomna oblast Zapadna Slavonija''' bila je samoproglašena [[Srpska autonomna oblast]] u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] nastala 12. augusta 1991.<ref>{{Cite web|url=http://www.centardomovinskograta.hr/1990.htm|title=Hrvatski memorijalno-dokumentacijski centar domovinskog rata|archive-url=https://web.archive.org/web/20080611154839/http://www.centardomovinskograta.hr/1990.htm|archive-date=11. 6. 2008|url-status=dead|access-date=3. 4. 2008}}</ref> Nedugo nakon samoproglašenja priključena je u [[Republika Srpska Krajina|Republiku Srpsku Krajinu]], koja je reintegrirana u Hrvatsku u maju 1995. godine u [[Operacija Bljesak|operaciji Bljesak]]. == Historija == Ubrzo nakon proglašenja SAO Zapadna Slavonija, pobunjeničke srpske snage, uz pomoć [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA) predvođene [[Srbi u Hrvatskoj|Srbima]] i srpskih paravojnih snaga (iz [[Socijalistička Republika Srbija|Srbije]] i [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|BiH]]), zauzele su [[Okučani|Okučane]] i [[Daruvar]], prijeteći da će odvojiti [[Slavonija|Slavoniju]] od Hrvatske. U to vrijeme, područje pod srpskom kontrolom bilo je relativno veliko, iako je veći dio oblasti bio brdovit i pošumljen sa lošom infrastrukturom. Sljedećih mjeseci vodila se žestoka borba za [[Pakrac]] dok su paravojske etnički čistile [[Hrvati|Hrvate]] iz novoosvojenih zapadnoslavenskih četvrti. Većim dijelom oblasti patrolirale su loše opremljene srpske milicije povučene iz lokalnih srpskih sela, a sa resursima JNA široko raspoređenim u nesigurno vrijeme, nisu bili u poziciji da efikasno seciraju Hrvatsku. Hrvatske snage su 31. oktobra 1991. godine započele [[Operacija Otkos 10|operaciju Otkos 10]] osiguravajući [[Bilogora|bilogorsko]] brdo. Nakon ovog uspjeha, hrvatska [[Operacija "Orkan '91."|operacija Orkan 91]], 12. decembra, potisnula je srpsko-jugoslavenske snage u samo djelić prvobitne teritorije. U istoj akciji zauzet je [[Daruvar]]. Prilikom povlačenja srpske paravojne formacije su izvršile [[pokolj u Voćinu]]. [[Ujedinjene nacije]] su 2. januara 1992. godine posredovale u prekidu vatre u [[Sarajevo|Sarajevu]], što je mogući razlog zaustavljanja hrvatskih snaga da eliminišu prisustvo pobunjenih Srba u zapadnoj Slavoniji. Dana 18. februara 1993. godine hrvatski i lokalni srpski čelnici potpisali su [[Daruvarski sporazum]]. Sporazum je držan u tajnosti i radio je na normalizaciji života mještana na bojišnici. Međutim, vlasti pobunjenih Srba iz [[Knin]]<nowiki/>a su saznale za taj dogovor i uhapsile vođe pobunjenih Srba odgovorne za to.<ref>{{Cite web |url=http://www.ffzg.hr/hsd/polemos/drugi/d.html |title={{In lang|hr}} War in Croatia 1991-95, Part II |access-date=31. 7. 2023 |archive-date=29. 3. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090329053756/http://www.ffzg.hr/hsd/polemos/drugi/d.html |url-status=dead }}</ref> Srpska enklava Zapadna Slavonija je eliminisana, a područje reintegrisano u Hrvatsku za dva dana u maju 1995. godine, tokom [[Operacija Bljesak|operacije Bljesak]]. U znak odmazde za ovaj temeljni poraz, [[Milan Martić]] je [[Raketiranje Zagreba 1995.|raketirao Zagreb]] . == Administrativne podjele == Područje zapadne Slavonije pod zaštitom [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih naroda]] obuhvaćalo je četiri općine: [[Okučani]], [[Pakrac]], [[Daruvar]] i [[Grubišno Polje]] . [[Srpska vojska Krajine|Vojska Republike Srpske Krajine]] je kontrolisala općine Okučani i Pakrac. == Stanovništvo == Stanovništvo općina zapadne Slavonije prema popisu stanovništva iz 1991. godine (napomenimo da ne odgovaraju SAO Slavoniji koja je uglavnom obuhvatala srpska naselja općina, a ne jedno od njih u potpunosti): * [[Pakrac]] = 7.818 [[Srbi|Srba]] (47,76%), 5.619 [[Hrvati|Hrvata]] (34,33%), 2.930 ostalih (17,91%) * [[Daruvar]] = relativna srpska većina * [[Grubišno Polje]] = relativna hrvatska većina == Također pogledajte == * [[Rat u Hrvatskoj]] * [[Raspad Jugoslavije]] * [[Republika Srpska Krajina]] * [[Srpska autonomna oblast]] * [[SAO Krajina]] * [[SAO Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srijem]] * [[Socijalistička Republika Hrvatska]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://www.veritas.org.rs/slike/krajina.jpg Karta Republike Srpske Krajine]{{Mrtav link|date=april 2018|fix-attempted=yes}} - karta prikazuje teritoriju Zapadne Slavonije pod kontrolom srpskih snaga (zeleno) i teritoriju Zapadne Slavonije pod zaštitom UN (narandžasto). {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Historija Slavonije]] [[Kategorija:Republika Srpska Krajina|Zapadna Slavonija]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1991.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u Hrvatskoj|Zapadna Slavonija]] [[Kategorija:1991. u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Pakrac]] jgxc4i732dz41azl3mzzu396gye4ub3 0 500210 3731948 3582433 2025-07-02T07:36:32Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1924.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731948 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | grb = Coat of arms of the Free State of Fiume.svg | valuta = {{nowrap|[[Riječka kruna]] {{small|(do 1920)}}<br />[[Italijanska lira]] {{small|(poslije 1920)}}}} | zvanično_ime = Slobodna Država Rijeka | izvorno_ime = Stato Libero di Fiume | razdoblje = 1920-24. | glavni_grad= Rijeka }} '''Slobodna Država Rijeka''' ({{it|Stato Libero di Fiume}})<ref>{{Cite web|url=https://www.novilist.hr/rijeka-regija/rijeka/100-godina-od-osnutka-slobodne-drzave-rijeka/|title=100 godina od osnutka Slobodne Države Rijeka: Bez vojne sile nema samostalnosti|last=Petrak|first=Andrej|date=12. 11. 2020|website=Novi list|language=en|access-date=31. 7. 2023}}</ref>, {{IPA-it|stato libero diˈfjuːme|pron}}) bila je [[Slobodna država (politika)|nezavisna slobodna država]] koja je postojala između 1920. i 1924. Njena teritorija od 28&nbsp;km² obuhvatala je grad Rijeku (danas [[Rijeka (grad)|Rijeka]], [[Hrvatska]]) i ruralna područja na sjeveru, s koridorom na zapadu koji ga povezuje s [[Kraljevina Italija|Kraljevinom Italijom]]. [[Historija Rijeke|Rijeka]] je prvi put stekla autonomiju 1719. kada je dekretom [[Sveti rimski car|cara]] [[Karlo VI, car Svetog Rimskog Carstva|Karla VI]] proglašena slobodnom lukom [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetog Rimskog Carstva]].<ref>{{Cite web|url=https://lokalpatrioti-rijeka.com/o-rijeci/najznacajniji-rijecki-datumi-i-obljetnice/|title=Najznačajniji riječki datumi i obljetnice|website=Lokalpatrioti Rijeka|language=hr|access-date=31. 7. 2023}}</ref> Godine 1776, za vrijeme vladavine carice [[Marija Terezija, kraljica Ugarske|Marije Terezije]], grad je prebačen u sastav [[Kraljevina Ugarska (1526–1867)|Ugarske kraljevine]], a 1779. dobija status {{Jezik|la|[[Corpus separatum (Fiume)|corpus separatum]]}} unutar tog Kraljevstva. Grad je nakratko izgubio autonomiju 1848. nakon što ga je okupirao hrvatski ''[[ban]]'' [[Josip Jelačić]], ali ju je vratio 1868. kada se ponovo pridružio [[Kraljevina Ugarska (čvor)|Ugarskoj Kraljevini]], ponovo kao {{Jezik|la|corpus separatum}}. Status Rijeke kao [[Eksklava|eksklave]] Mađarske značio je da, uprkos tome što nema izlaz na more, Kraljevina ima luku. Do 1924. Rijeka je postojala u praktične svrhe kao autonomna cjelina sa elementima državnosti. == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1920.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1924.]] 6rbg3x3hryp4d69azxknt1na3f0urp9 0 500303 3732029 3675633 2025-07-02T07:50:01Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732029 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = SAO Sjeverna Bosna | izvorno_ime = Srpska autonomna oblast Sjeverna Bosna | genitiv = | razdoblje = 1991–1992 | država_prije1 = SR Bosna i Hercegovina | država_prije_zastava1 = Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg | država_poslije1 = Republika Srpska (1992–1995) | država_poslije_zastava1 = Flag of the Republika Srpska.svg | zastava = Flag of the Republika Srpska.svg | grb = Coat of arms of the Serbian Autonomous Oblasts.svg | uzrečica = | himna = | karta = Srpske autonomne oblasti u Bosni i Hercegovini u studenome 1991.png | glavni_grad = [[Doboj]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[srpski jezik|srpski]] | etničke_grupe = [[Srbi]] | religija = | državno_uređenje = Privremena vlada | vrsta_vlasti = | godina_prve_vlasti = | vladar_prva_vlast = | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = | vladar_druga_vlast = | vrsta_vlasti3 = | godina_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = | vladar_četvrti_vlast = | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = | vladar_peti_vlast = | osnivanje = 4. novembar 1991. | ukidanje = 9. januar 1992. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | internetski_nastavak = | pozivni_broj = | danas_dio = {{ZID|Bosna i Hercegovina}} | komentar = | status = Samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] }} '''SAO Sjeverna Bosna''' bila je samoproglašena [[srpska autonomna oblast]] (SAO) u [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|Socijalističkoj Republici Bosni i Hercegovini]] (SR BiH) osnovana 4. novembra 1991. godine.<ref>{{Cite web|url=http://www.vseselj.com/files/other/Treca-izmenjena-optuznica.pdf|title=Vseselj|date=19. 10. 2011|website=web.archive.org|access-date=12. 12. 2022|archive-date=19. 10. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111019205642/http://www.vseselj.com/files/other/Treca-izmenjena-optuznica.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.un.org/icty/indictment/english/mil-ii011122e.htm|title=Milosevic "Bosnia and Herzegovina" - Initial Indictment|date=15. 4. 2008|website=web.archive.org|access-date=12. 12. 2022|archive-date=15. 4. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080415001417/http://www.un.org/icty/indictment/english/mil-ii011122e.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Bila je to posljednja SAO koja je proglašena na prostoru BiH. Postojala je sve do 9. januara 1992. godine, kada je postala dio [[Republika Srpska (1992–1995)|Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine]] (kasnije [[Republika Srpska]]).<ref name="BurgShoup1999">{{Cite book|last=Steven L. Burg|url=https://archive.org/details/warinbosniaherze00stev|title=The War in Bosnia-Herzegovina: Ethnic Conflict and International Intervention|last2=Paul S. Shoup|date=13. 1. 1999|publisher=M.E. Sharpe|isbn=978-0-7656-3189-3|pages=[https://archive.org/details/warinbosniaherze00stev/page/74 74]–|url-access=registration}}</ref> [[Blagoje Simić]] je bio predsjednik Skupštine SAO Sjeverne Bosne od 4. novembra do 30. novembra 1991.<ref>{{Cite web|url=https://www.icty.org/x/cases/milan_simic/ind/en/sim-4ai020109e.htm|title=FOURTH AMENDED INDICTMENT|website=www.icty.org|access-date=12. 12. 2022}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.icty.org/x/cases/simic/trans/en/030502IT.htm|title=030502IT|website=www.icty.org|access-date=12. 12. 2022}}</ref> [[Nikola Perišić]] je bio predsjednik Izvršnog vijeća SAO Sjeverne Bosne od 4. novembra 1991. do 9. januara 1992.<ref name=":0" /> == Također pogledajte == * [[Srpska autonomna oblast|Srpske autonomne oblasti]] * [[SAO Bosanska krajina|SAO Bosanska Krajina]] * [[SAO Romanija]] * [[SAO Semberija]] * [[SAO Hercegovina]] == Reference == <references /> == Vanjski linkovi == * [http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/289.gif Mapa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120205191740/http://terkepek.adatbank.transindex.ro/kepek/netre/289.gif |date=5. 2. 2012 }} {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Srpske autonomne oblasti u SR Bosni i Hercegovini|Sjeverna Bosna]] [[Kategorija:1991. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1992. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Doboj]] pmt32aobjlifbid3wa1y19x1ompt9m1 0 500532 3732046 3700750 2025-07-02T07:51:53Z Panasko 146730 [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1999.]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1999.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3732046 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Republika Kosovo | izvorno_ime = Republika e Kosovës | status = Priznata samo od [[Albanija|Albanije]] | genitiv = | razdoblje = 1991–1999 | država_prije1 = SAP Kosovo | država_prije_zastava1 = Flag of Montenegro (1946–1993), Flag of Serbia (1947–1992).svg | država_poslije1 = AP Kosovo i Metohija | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbia (1992–2004).svg | država_poslije2 = Kosovo pod upravom Ujedinjenih nacija | država_poslije_zastava2 = Flag of the United Nations.svg | zastava = Flag of Kosova (1991–1999).svg | grb = Variant of the Albanian eagle (1).svg | uzrečica = | himna = ''[[Himni i Flamurit]]'' | karta = Kosovo1999 location map.png | glavni_grad = [[Priština]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = [[Priština]] | službeni_jezik = [[Albanski jezik|albanski]] | sistem_pisanja = | etničke_grupe = | religija = | demonim = [[Kosovari|Kosovar]] | državno_uređenje = [[Republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik Kosova|Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1992-2000. | vladar_prva_vlast = [[Ibrahim Rugova]] | vrsta_vlasti2 = [[Predsjednik Skupštine Kosova|Predsjednik Skupštine]] | godina_druge_vlasti = 1990-1992. | vladar_druga_vlast = Ilaz Ramajli | vrsta_vlasti3 = [[Premijer Republike Kosovo|Premijer]] | godina_treće_vlasti = 1991-1999. | vladar_treća_vlast = [[Bujar Bukoshi]] | vrsta_vlasti4 = | godina_četvrti_vlasti = 1999-2000. | vladar_četvrti_vlast = [[Hashim Thaçi]] | zakonodavstvo = Skupština | tip_suvereniteta = [[Historija Kosova|Historija]] | nota_suvereniteta = [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|Jugoslavenski ratovi]] | nastanak = | događaj1 = Tajni sastanak | događaj_datum1 = 7. septembar 1990. | događaj2 = Proglašenje | događaj_datum2 = 22. septembar 1990. | događaj3 = Ukidanje | događaj_datum3 = 1. februar 1999. | osnivanje = 22. septembar 1990. | ukidanje = 1. februar 1999. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 2.100.000 | stanovnika_godina = 1995. | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Jugoslavenski dinar]]<br>[[Albanski lek]]<br>[[Njemačka marka]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] | format_datuma = D.M.GGGG. | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Kosovo}} | komentar = }} '''Republika Kosovo''' ({{Jez-sq|Republika e Kosovës}}) ili '''Prva Republika Kosovo''' bila je samoproglašena [[kvazidržava]] u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]] osnovana 1991.<ref>{{Cite web|url=http://www.keshilliministrave.al/index.php?fq=brenda&m=news&lid=7323&gj=gj2|title=Statement of Albanian PM Sali Berisha during the recognition of the Republic of Kosovo, stating that this is based on a 1991 Albanian law, which recognized the Republic of Kosova|date=18. 2. 2008|website=keshilliministrave.al|archive-url=https://web.archive.org/web/20120316032633/http://www.keshilliministrave.al/index.php?fq=brenda&m=news&lid=7323&gj=gj2|archive-date=16. 3. 2012|url-status=dead|access-date=6. 2. 2020}}</ref> Tokom svog vrhunca, nastojala je da uspostavi sopstvene paralelne političke institucije nasuprot institucijama [[Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija|AP Kosovo i Metohije]] koje je držala [[Savezna Republika Jugoslavija|jugoslavenska]] [[Republika Srbija (1992–2006)|Republika Srbija]]. Zastava koju je koristila Republika Kosovo bila je veoma slična [[Zastava Albanije|zastavi Albanije]], sa istim simbolom na istoj pozadini u boji. == Historija == === Proglašenje === Krajem juna 1990. albanski članovi pokrajinske skupštine predložili su glasanje o tome da li da se formira nezavisna republika; predsjednik skupštine etnički [[Srbi]]n odmah ju je zatvorio i obećao da će ponovo otvoriti skupštinu 2. jula, što je kasnije odloženo. Dana 2. jula, velika većina albanskih članova pokrajinske skupštine vratila se u Skupštinu, ali je ona bila zaključana; pa su na ulici ispred glasali da se Kosovo proglasi Republikom u okviru [[Savezna Republika Jugoslavija|jugoslavenske federacije]].<ref>{{Cite book|last=Malcolm|first=Noel|title=Kosovo: a short history|url=https://archive.org/details/kosovoshorthisto0000malc|date=1999|publisher=HarperPerennial|isbn=9780060977757|location=New York|page=[https://archive.org/details/kosovoshorthisto0000malc/page/346 346]}}</ref> [[Vlada Republike Srbije|Vlada Srbije]] je odgovorila raspuštanjem [[Skupština Republike Kosovo|Skupštine]] i [[Vlada Kosova|Vlade Kosova]], ukidajući preostalu autonomiju. Srpska vlada je tada usvojila još jedan zakon o radnim odnosima kojim je otpušteno još 80.000 albanskih radnika. Etnički [[Albanci]], članovi sada zvanično raspuštene Skupštine Kosova sastali su se u tajnosti u [[Kačanik]]u 7. septembra i proglasili "Republiku Kosovo" u kojoj će zakoni iz SR Jugoslavije važiti samo ako su u skladu sa ustavom Republike. Skupština je 22. septembra 1991. godine proglasila "Republiku Kosovo"<ref>{{Cite journal|last=Vidmar|first=Jure|date=2021|title=International Legal Responses to Kosovo's Declaration of Independence|url=https://scholarship.law.vanderbilt.edu/vjtl/vol42/iss3/2|journal=Vanderbilt Law Review|volume=42|issue=3|page=779|access-date=17. 1. 2023}}</ref> državom. Ovu deklaraciju je podržalo 99% birača na [[Referendum o nezavisnosti Kosova 1991.|nezvaničnom referendumu]] održanom nekoliko dana kasnije.<ref>{{Cite web|url=https://www.sudd.ch/event.php?lang=en&id=ks011991|title=Kosovo (Jugoslawien), 30 September 1991: Unabhängigkeit|last=Müller|first=Beat|website=sudd.ch|language=de|access-date=17. 1. 2023}}</ref> Republika Kosovo je dobila diplomatsko priznanje od [[Albanija|Albanije]]. === Paralelne strukture === Kosovski Albanci su organizovali pokret otpora, stvarajući niz paralelnih struktura u obrazovanju, medicinskoj njezi i oporezivanju.<ref>{{Cite book|last=Clark|first=Howard|title=Civil Resistance in Kosovo|url=https://archive.org/details/civilresistancei0000clar|date=2000|publisher=Pluto Press|isbn=0745315690|location=London}}</ref>{{Page needed|date=Januar 2016.}} Otvorene su nove škole, a kuće su pretvorene u objekte za škole, uključujući srednje škole i univerzitete. A na paralelnim izborima izabrani su novi lideri, formirajući novu državu u zemlji. Zbog represije, nova vlada je bila u egzilu. Postojala je paralelna nogometna liga, sve dok nisu svi sportisti bivali protjerivani sa stadiona i sportskih objekata.<ref>{{Cite web|url=https://prishtinainsight.com/build-parallel-state-mag/|title=How to build a parallel state|last=Demi|first=Agron|date=19. 4. 2018|website=prishtinainsight.com|access-date=17. 1. 2023}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Pula|first=Besnik|date=1. 1. 2004|title=The emergence of the Kosovo “parallel state,” 1988–1992|url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0090599042000296131?src=recsys&journalCode=cnap20|journal=Nationalities Papers|volume=32|issue=4|pages=797–826|doi=10.1080/0090599042000296131|access-date=17. 1. 2023}}</ref> === NATO intervencija === Od 1995. pa nadalje, tenzije u regionu su eskalirale što je dovelo do [[Kosovski rat|rata na Kosovu]] koji je počeo u februaru 1998.<ref>{{Cite book|last=Independent International Commission on Kosovo|url=https://www.law.umich.edu/facultyhome/drwcasebook/Documents/Documents/The%20Kosovo%20Report%20and%20Update.pdf|title=The Kosovo Report|publisher=Oxford University Press|year=2000|isbn=9780199243099|location=Oxford|page=2}}</ref><ref>{{Cite book|last=Quackenbush|first=Stephen L.|url=https://books.google.com/books?id=l9c5DQAAQBAJ&pg=PA202|title=International Conflict: Logic and Evidence|publisher=Sage|year=2015|isbn=9781452240985|location=Los Angeles|page=202}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ausa.org/sites/default/files/BB-82-Roots-of-the-Insurgency-in-Kosovo.pdf|title=Roots of the Insurgency in Kosovo|last=Association of the United States Army|date=juni 1999|access-date=17. 1. 2023}}</ref> koji se vodio između [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]] i gerilskih snaga [[Oslobodilačka vojska Kosova|Oslobodilačke vojske Kosova]] (OVK).<ref>{{Cite book|last=Glenny|first=Misha|title=The Balkans|date=2012|publisher=Penguin Books|isbn=9780142422564|location=USA|page=652}}</ref> Kampanja koju je predvodila OVK nastavila se u januaru 1999. godine i privukla je pažnju svjetskih medija [[Masakr u Račku|masakrom u Račku]], masovnim ubistvom oko 45 Albanaca (uključujući 9 pobunjenika OVK)<ref>[[Republic of Kosova|Judah 2000]], p. 193</ref> od strane srpskih snaga sigurnosti.<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/1312900/Massacre-that-started-long-haul-to-justice.html|title=Massacre that started long haul to justice|last=Strauss|first=Julius|date=30. 6. 2001|publisher=Telegraph.co.uk|access-date=17. 1. 2023}}</ref> Kasnije tog proljeća u [[Rambouillet|Rambujeu]] u [[Francuska|Francuskoj]] održana je međunarodna konferencija koja je rezultirala predloženim mirovnim sporazumom ([[Sporazum iz Rambujea]]) koji je prihvatila albanska strana, ali ga je odbacila jugoslavenska strana.<ref>{{Cite journal|last=Suy|first=Eric|date=2000|title=NATO's Intervention in the Federal Republic of Yugoslavia|url=https://www.cambridge.org/core/journals/leiden-journal-of-international-law/article/abs/natos-intervention-in-the-federal-republic-of-yugoslavia/0ABB9520FBC5FD26A849699480A48D09|journal=Leiden Journal of International Law|volume=13|pages=193–205|doi=10.1017/S0922156500000133|access-date=17. 1. 2023}}</ref> Neuspijeh pregovora u Rambujeu rezultirao je [[NATO-ovo bombardiranje SR Jugoslavije|vazdušnom kampanjom NATO-a]] protiv [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]] koja je trajala od 24. marta do 11. juna kada su jugoslavenske vlasti potpisale vojno-tehnički sporazum kojim je mirovnim snagama NATO-a ([[KFOR]]) i međunarodnoj civilnoj misiji ([[UNMIK]]) omogućen ulazak na [[Kosovo (regija)|Kosovo]]. [[UNMIK]] je službeno preuzeo kontrolu nad Kosovom. [[Privremene institucije samouprave]] su uspostavljene kako bi se omogućilo kosovskim političkim liderima i liderima zajednica da budu zastupljeni u odlukama. OVK je raspuštena i zamenjena [[Kosovski zaštitni korpus|Kosovskim zaštitnim korpusom]], lako naoružanom civilnom organizacijom za hitne slučajeve. == Vlada == {| class="wikitable" !Pozicija ! Ime i prezime ! Period ! Napomene ! {{Abbr|Ref|Reference}} |- | [[Predsjednik Kosova|Predsjednik]] | [[Ibrahim Rugova]] | 1992–2000 | U egzilu u [[Italija|Italiji]] od 5. maja do 15. jula 1999. | rowspan="5" align="center" | <ref>{{Cite web|url=https://www.worldstatesmen.org/Kosovo.html#Kosova|title=Alternative government: Republic of Kosovo|website=WorldStatesmen.org|access-date=17. 1. 2023}}</ref> |- | rowspan="3" | [[Premijer Republike Kosovo|Premijer]] |- | [[Bujar Bukoshi]] | 1991–2000 | U egzilu u [[Ljubljana|Ljubljani]], zatim od maja 1992. do augusta 1999. u [[Bonn|Bonu]]. |- | [[Hashim Thaçi]] | 1999–2000 | Privremeni premijer u opoziciji. |- | [[Predsjednik Skupštine Kosova|Predsjednik Skupštine]] | Ilaz Ramajli | 1990–1992 | |} == Također pogledajte == * [[Oružane snage Kosova|Oružane snage Republike Kosovo]] * [[Oslobodilačka vojska Kosova|Oslobodilačke vojske Kosova]] == Reference == {{Refspisak}} == Izvori == * {{Cite book|last=Judah|first=Tim|url=https://books.google.com/books?id=sVf1na3FN_UC&q=Tim+Judah|title=Kosovo: War and Revenge|publisher=Yale University Press|year=2000|isbn=0300097255|ref=Judah|access-date=17. 2. 2013}} [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1999.]] [[Kategorija:Historija Kosova]] [[Kategorija:Osnivanja u 1991.]] [[Kategorija:1991. na Kosovu]] [[Kategorija:1999. na Kosovu]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] nfsx1tdaxnojk8hv6019kmedmxdk5cr 0 500617 3732023 3682604 2025-07-02T07:49:58Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1992.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 1992.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732023 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Dubrovačka Republika | izvorno_ime = Дубровачка Република | status = Historijska pradržava proglašena u okupiranim dijelovima [[Hrvatska|Hrvatske]], koju je držala [[Jugoslavenska narodna armija|JNA]] | genitiv = | razdoblje = 1991-1992. | država_prije1 = SR Hrvatska | država_prije_zastava1 = Flag of Croatia (1947–1990).svg | država_poslije1 = Hrvatska | država_poslije_zastava1 = Flag of Croatia.svg | zastava = Dubrovnik Republic (1991-1992).svg | grb = Dubrovnik grb.svg | uzrečica = | himna = | karta = Dubrovnik Republic (1991).png | glavni_grad = [[Cavtat]] (''[[de facto]]'')<br>[[Dubrovnik]] (''[[de jure]]'') | glavni_grad_koordinate = {{coord|42|34|N|18|13|E|region:HR|display=inline}} | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Srpski jezik|srpski]] | sistem_pisanja = {{Hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = [[Srbi]] | religija = [[Srpska pravoslavna crkva]] | demonim = Dubrovčanin | državno_uređenje = [[Republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1991-1992. | vladar_prva_vlast = [[Aleksandar Aco Apolonio]] | tip_suvereniteta = [[Historija Dubrovnika|Historija]] | nota_suvereniteta = [[Rat u Hrvatskoj]] | nastanak = | događaj1 = Početak [[Opsada Dubrovnika|Opsade Dubrovnika]] | događaj_datum1 = 1. oktobar 1991. | događaj2 = Zauzimanje [[Cavtat]]a od strane [[Jugoslavenska narodna armija|JNA]] | događaj_datum2 = 15. oktobar 1991. | događaj3 = Proglašenje Dubrovačke Republike | događaj_datum3 = 24. novembar 1991. | događaj4 = Povlačenje JNA i ukidanje | događaj_datum4 = 4. maj 1992. | osnivanje = 24. novembar 1991. | ukidanje = 4. maj 1992. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | zakonodavstvo = Privremena Skupština | površina = 979 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 71.419 | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = 72,95 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[Jugoslavenski dinar]]<br>[[Dinar Republike Srpske Krajine]] | vremenska_zona = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+01:00|+1]] | ljetno_računanje_vremena = [[Koordinirano svjetsko vrijeme|UTC]] [[UTC+02:00|+2]] | format_datuma = D.M.GGGG. | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = | internetski_nastavak = | danas_dio = {{ZID|Hrvatska}} | komentar = }} '''Dubrovačka Republika''' bila je međunarodno nepriznata srpska paradržava koja je postojala za vrijeme [[Opsada Dubrovnika|opsade Dubrovnika]] u [[Rat u Hrvatskoj|ratu za nezavisnost Hrvatske]], samoproglašena od strane [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslavenske narodne armije]] (JNA) 15. oktobra 1991. u okupiranim područjima [[Hrvatska|Hrvatske]], osvojenih od strane 2. korpusa JNA.<ref name="Thomas-54">Nigel Thomas, Krunoslav Mikulan, Darko Pavlović. ''The Yugoslav Wars (1): Slovenia & Croatia 1991-95'', Volume 1. p. 54.</ref> Njen privremeni predsjednik bio je [[Aleksandar Aco Apolonio]].<ref name="Thomas-54" /> Proglašena teritorija nije odgovarala granicama [[Dubrovačka Republika|Dubrovačke Republike]] iz 1808. godine, koja se protezala od [[Neum]]a do [[Prevlaka|Prevlake]] (na hrvatskoj pomorskoj granici s [[Crna Gora|Crnom Gorom]]),<ref>Anton Zabkar. ''The Drama in Former Yugoslavia: The Beginning of the End Or the End of the Beginning?'' DIANE Publishing, 1995 p. 75.</ref> i postojala je samo u okupiranim selima [[Cavtat]] i [[Konavle (Hrvatska)|Konavle]].<ref name="history">[http://dubrovniknet.hr/novost.php?id=49850#.WqwP_j976Uk Kako je prije 25 godina propao pokušaj uspostavljanja Dubrovačke Republike Aca Apolonija], dubrovniknet.hr</ref> [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju]] (MKSJ) je tokom suđenja [[Predsjednik Srbije|predsjedniku Srbije]] [[Slobodan Milošević|Slobodanu Miloševiću]] identifikovao Dubrovačku Republiku kao dio [[Republika Srpska Krajina|nekoliko teritorija u Hrvatskoj]] koje je Milošević želio da bude uključena u „[[Velika Srbija|Veliku Srbiju]]“.<ref>http://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/ind/en/040727.pdf (pages 2 to 3 of the original fax print)</ref> MSKJ je naveo da je kampanja JNA u [[Dubrovačko-neretvanska županija|dubrovačkoj županiji]] bila usmjerena na osiguravanje teritorije za ovaj politički subjekt.<ref>{{Cite web|url=http://www.icty.org/sid/7948|title=Full Contents of the Dubrovnik Indictment made Public. &#124; International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia}}</ref> == Historija == U januaru 1992., [[Srpski nacionalizam|srpski nacionalistički]] lider [[Vojislav Šešelj]] je izjavio da podržava državu koja je uključivala [[Srbija|Srbiju]], [[Crna Gora|Crnu Goru]], [[Sjeverna Makedonija|Makedoniju]], [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]], [[Republika Srpska Krajina|Republiku Srpsku Krajinu]] i Dubrovačku Republiku unutar svojih granica.<ref>''Daily report: East Europe'', Issues 1-10. United States: Foreign Broadcast Information Service, 1992. p. 49.</ref> Šešelj i njegova [[Srpska radikalna stranka]] podržali su uspostavljanje Dubrovačke Republike.<ref name="icty.org">{{Cite web|url=http://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/trans/en/050920IT.htm|title=050920It}}</ref> [[Datoteka:Balkans_War_1991,_Serb_rockets_-_Flickr_-_Peter_Denton_丕特_._天登.jpg|lijevo|mini| Rakete JNA na položaju direktno preko puta Dubrovnika u decembru 1991.]] Iako je osnovana uz pomoć JNA, srpska vlada nije izdala nikakve izjave podrške ovoj vladi i nije uključila republiku u svoje političke diskusije.<ref name="icty.org"/> Međutim, srpsko rukovodstvo je željelo inkorporaciju Dubrovnika u velikosrpsku državu, kao što je pokazano u dnevniku [[Borisav Jović|Borisava Jovića]] i presretnutim komunikacijama unutar najužeg kruga predsjednika Srbije [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]], sa [[Jadransko more|jadranskom]] granicom pansrpske države sa Hrvatskom u luci [[Ploče]].<ref name="Glaurdić-229">Josip Glaurdić. ''The Hour of Europe: Western Powers and the Breakup of Yugoslavia''. Yale University Press, 2011 p. 229.</ref> Rukovodstvo [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavije]] tokom [[Opsada Dubrovnika|opsade Dubrovnika]] imalo je planove da [[Dubrovnik]] zajedno sa "primorskim krajevima [[Hrvatska|Hrvatske]] između grada [[Neum]]a u[[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]], na sjeverozapadu i crnogorske granice na jugoistoku" pripoji [[Republika Crna Gora (1992–2006)|Crnoj Gori]].<ref>[http://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/ind/en/mil-2ai020728e.htm Investigative Summary. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]. Accessed 4 September 2009.</ref> Što se tiče Ploča, u novembru 1991. godine odlučeno je da grad postane teritorija Bosne i Hercegovine pod srpskom kontrolom (plan prije formiranja [[Republika Srpska (1992–1995)|Republike Srpske]] 1992. godine).<ref>Judith Armatta. ''Twilight of Impunity: The War Crimes Trial of Slobodan Milosevic''. p. 402.</ref> Zbog potrebe upotrebe teritorije u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] za invaziju na Dubrovnika, u planove zauzimanja Dubrovnika uključen je i lider [[Srbi u Bosni i Hercegovini|Srba u BiH]] [[Radovan Karadžić]].<ref name="Glaurdić-229"/> Nekoliko dana prije formiranja Dubrovačke Republike, Karadžić je 7. oktobra 1991. godine u telefonskom razgovoru rekao '': „Dubrovnik treba sačuvati za Jugoslaviju.'' ''Neka bude republika...'' ''Trebalo bi tamo naći neke građane da to odluče kada budu oslobođeni”.''<ref name="Glaurdić-229" /> Kasnije te sedmice, u telefonskom razgovoru s [[Gojko Đogo|Gojkom Đogom]], Karadžić je rekao da Dubrovnik ''„mora biti stavljen pod vojnu komandu i to je to...'' ''Dubrovnik nikada nije bio hrvatski!"''. Đogo je uzvratio izjavom da je potrebno etnički očistiti teritoriju oko Dubrovnika, rekavši: ''„Zapalite sve i doviđenja!..'' ''Sjeverno od rijeke Dubrovnik pobijte sve!".''<ref name="Glaurdić-229" /> Tokom [[Opsada Dubrovnika|opsade Dubrovnika]], jugoslavenske paravojne snage i rezervisti JNA divljali su Dubrovnikom, gotovo niko nije pošteđen u nasilju; opljačkana su mala sela i imanja, zapaljene su kuće i farme, zapaljena su polja i voćnjaci, a stoka je pobijena.<ref name="Mojzes-154">Paul Mojzes. ''Balkan Genocides: Holocaust and Ethnic Cleansing in the Twentieth Century''. Lanham, Maryland, USA: Rowman & Littlefield Publishers, 2011. p. 154.</ref> Pretežno hrvatsko stanovništvo Dubrovnika je u cijelosti pobjeglo iz grada usred nasilja.<ref name="Mojzes-154" /> Iako je JNA u januaru 1992. pristala na prekid vatre, južna Dalmacija južno od [[Ston]]a i dalje je bila pod okupacijom grupe [[Trebinje]]-[[Bileća]] 2. korpusa JNA koja je granatirala Dubrovnik. Učešće JNA zvanično je okončano u maju 1992. godine, što je označilo službeni raspad republike, a korpus je 4. maja 1992. preimenovan u [[Hercegovački korpus Vojske Republike Srpske]].<ref name="Thomas-54"/> Uprkos povlačenju JNA, borbe između [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] i [[Oružane snage Republike Hrvatske|Hrvatske vojske]] nastavljene su do 23. oktobra 1992.<ref name="Thomas-54" /> == Također pogledajte == * [[Opsada Dubrovnika]] * [[Velika Srbija]] * [[Republika Srpska Krajina]] * [[Aco Apolonio|Aleksandar Aco Apolonio]] * [[Srbi u Hrvatskoj]] == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Rat u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Historija Dubrovnika]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1992.]] [[Kategorija:Bivše nepriznate države]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] 47f0bki7yvl5p6l007y24q6uasi6gmj 0 500628 3732054 3676054 2025-07-02T07:52:42Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2006.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2006.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732054 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Republika Srbija | izvorno_ime = Република Србија | status = konstitutivna država u [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslaviji]], te kasnije u [[Srbija i Crna Gora|Srbiji i Crnoj Gori]] | genitiv2 = | razdoblje = 1992–2006 | država_prije1 = SR Srbija | država_prije_zastava1 = Flag of Montenegro (1946–1993), Flag of Serbia (1947–1992).svg | država_poslije1 = Srbija | država_poslije_zastava1 = Flag of Serbia.svg | država_poslije2 = UNMIK | država_poslije_zastava2 = Flag of the United Nations.svg | zastava = Flag of Serbia (1992–2004).svg | grb = Coat of arms of Serbia (1947–2004).svg | zastava2 = Flag of Serbia (2004–2010).svg | grb2 = Coat of arms of Serbia (2004-2010).svg | uzrečica = | himna = <br/>"[[Hej, Slaveni]]" (1992–2004)<br/>{{center|}}[[Datoteka:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]]<br/> "[[Bože pravde]]" (2005–2006)<br />{{center|[[Datoteka:National anthem of Serbia, performed by the United States Navy Band.wav]]}} | karta = Scg02.png | glavni_grad = [[Beograd]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|44| 49|04|N|20|27|25|E|region:RS|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Beograd]] | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|srpskohrvatski]]<ref>{{cite web |url=http://www.parlament.sr.gov.yu/content/lat/akta/ustav/ustav_ceo.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060908044936/http://www.parlament.sr.gov.yu/content/lat/akta/ustav/ustav_ceo.asp |archive-date=8. 9. 2006 |access-date=22. 1. 2023 |title=Ustav Republike Srbije |trans-title=Constitution of the Republic of Serbia |year=1990 |quote=Član 8. U Republici Srbiji u službenoj je upotrebi srpskohrvatski jezik i ćiriličko pismo, a latiničko pismo je u službenoj upotrebi na način utvrđen zakonom. [...] |trans-quote=In the Republic of Serbia, the Serbo-Croatian language and the Cyrillic alphabet are in official use, while the Latin alphabet is in official use in the manner established by law.}}</ref> | sistem_pisanja = {{Hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = | religija = | demonim = | državno_uređenje = '''1992–2000:'''<br/>[[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[republika]]<br />'''2000–2006:'''<br/>[[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik Srbije|Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1990-1997. | vladar_prva_vlast = [[Slobodan Milošević]] | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = 1997-2000. | vladar_druga_vlast = [[Milan Milutinović]] | vrsta_vlasti3 = | godina_treće_vlasti = 2002-2006. | vladar_treća_vlast = [[Boris Tadić]] | vrsta_vlasti4 = [[Premijer Srbije|Premijer]] | godina_četvrti_vlasti = 1992–1993. | vladar_četvrti_vlast = [[Radoman Božović]] (prvi) | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = 2004-2006. | vladar_peti_vlast = [[Vojislav Koštunica]] (zadnji) | vrsta_vlasti6 = | godina_šesti_vlasti = | vladar_šesti_vlast = | zakonodavstvo = [[Narodna skupština Republike Srbije|Narodna skupština]] | tip_suvereniteta = [[Historija Srbije|Historija]] | nota_suvereniteta = [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|Jugoslavenski ratovi]] | nastanak = | događaj1 = Izmjena [[Ustav Srbije|ustava Srbije]] | događaj_datum1 = 28. septembar 1990. | događaj2 = Proglašena [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavija]] | događaj_datum2 = 27. april 1992. | događaj3 = [[Kosovski rat]] | događaj_datum3 = 1998–1999 | događaj4 = [[Svrgavanje Slobodana Miloševića|Svrgavanje]] [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] | događaj_datum4 = 5. oktobar 2000. | događaj5 = [[Ustavna povelja Srbije i Crne Gore|Državna zajednica]] | događaj_datum5 = 4. februar 2003. | događaj6 = Ukidanje državne zajednice | događaj_datum6 = 5. juni 2006. | osnivanje = 28. septembar 1990. | ukidanje = 5. juni 2006. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 88.361 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 9.778.991 | stanovnika_godina = [[Popis stanovništva u Srbiji 1991.|1991]] | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = 110,76 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = [[jugoslavenski dinar]] | vremenska_zona = [[UTC]] [[UTC+01:00|+1]] | ljetno_računanje_vremena = [[UTC]] [[UTC+02:00|+2]] | format_datuma = D.M.GGGG. | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = +38 | internetski_nastavak = [[.yu]] | danas_dio = {{ZID|Srbija}}<br>{{ZID|Kosovo}} | komentar = }} '''Republika Srbija''' bila je konstitutivna država [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] od 1990. do 1992, [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]] od 1992. i 2003. i [[Srbija i Crna Gora|Državne zajednice Srbija i Crna Gora]] od 2003. do 2006. Proglašenjem nezavisnosti [[Republika Crna Gora (1992–2006)|Republike Crne Gore]] iz zajednice sa Republikom Srbijom u junu 2006,<ref name=":0">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/5043462.stm Montenegro declares independence] BBC News, 4 June 2006</ref> obje su postale [[Suverena država|samostalne suverene države]].<ref name="auto">{{Cite news|url=https://www.irishtimes.com/news/serbia-ends-union-with-montenegro-1.785687|title=Serbia ends union with Montenegro|work=[[The Irish Times]]}}</ref> Nakon raspada [[Savez komunista Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije]] 1990, [[Socijalistička Republika Srbija]] predvođena [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističkom partijom]] [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] (bivši [[Saveza komunista Srbije|Savez komunista Srbije]]) usvojila je novi ustav, proglašavajući se konstitutivnom republikom sa demokratskim institucijama unutar Jugoslavije, i "socijalističkom" pridjev je izbačen iz službenog naslova. Kako se [[Raspad Jugoslavije|Jugoslavija raspala]], Srbija i Crna Gora su 1992. formirale novu federativnu državu pod nazivom [[Savezna Republika Jugoslavija]], poznata nakon 2003. kao [[Srbija i Crna Gora]] . Srbija je tvrdila da nije bila umiješana u [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|ratove]] u [[Rat u Bosni i Hercegovini|Bosni i Hercegovini]] i [[Rat u Hrvatskoj|Hrvatskoj]]. Međutim, sve srpske paradržave unutar njih tražile su direktno ujedinjenje sa Srbijom. [[SAO Krajina]], a kasnije i [[Republika Srpska Krajina]], nastojala je da postane "konstitutivni dio jedinstvene državne teritorije Republike Srbije".<ref name="Prosecutor v">[http://www.icty.org/x/cases/martic/tjug/en/070612.pdf Prosecutor v. ]</ref><ref name="Prosecutor v"/> Politički lider [[Republika Srpska (1992–1995)|Republike Srpske]] [[Radovan Karadžić]] izjavio je da ne želi da ona bude u federaciji uz Srbiju u Jugoslaviji, već da RS treba da bude direktno inkorporirana Srbiji.<ref>''Daily Report: East Europe, Issues 191-210''.</ref> Dok je Srbija priznala želju obje paradržava da budu u zajedničkoj državi sa Srbijom, one su izabrale put individualne nezavisnosti, pa ih [[Vlada Republike Srbije|Vlada Srbije]] nije priznala kao dio Srbije, niti u okviru Savezne Republike Jugoslavije. Iako je Srbija uspjela – barem nominalno – da ostane podalje od [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslavenskih ratova]] sve do 1998. kada je izbio [[Kosovski rat|rat na Kosovu]], 1990-te su obilježile ekonomska kriza i hiperinflacija, jugoslavenski ratovi, izbeglička kriza i autoritarna vladavina [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]]. Nakon [[Svrgavanje Slobodana Miloševića|dolaska opozicije na vlast]] 2000, Srbija (u međunarodnoj zajednici posmatrana drugačije od Crne Gore) započela je tranziciju u pomirenju sa zapadnim narodima, deceniju kasnije od većine drugih istočnoevropskih zemalja. Kao rezultat ove promjene, [[Srbija i Crna Gora|Jugoslavija]] je počela polako da se reintegriše na međunarodnom planu nakon perioda izolacije izazvanog sankcijama koje su sada lagano ublažavale. == Pozadina == Raspadom [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] (SFRJ) 1992, dvije preostale konstitutivne republike Srbija i Crna Gora dogovorile su se da formiraju novu jugoslovensku državu koja je zvanično napustila [[socijalizam]] u korist formiranja nove Jugoslavije zasnovane na demokratskim institucijama (iako je republika je zadržala svoj komunistički grb). Ova nova krnja Jugoslavija bila je poznata kao [[Savezna Republika Jugoslavija]] (SRJ). [[Socijalistička Republika Srbija]] postala je poznata kao '''Republika Srbija''' 1990. nakon raspada [[Savez komunista Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije]], iako će bivši komunistički političari imati uticaj prvih deset godina, pošto je vladajuća [[Socijalistička partija Srbije]] direktno poticala iz Saveza komunista Jugoslavije. Činilo se da je Srbija dominantna republika u SRJ s obzirom na ogromne razlike u veličini i broju stanovnika među republikama; na unutrašnjem planu, međutim, dva entiteta su funkcionisala nezavisno, dok su u spoljnim poslovima saveznu vladu činili i Crnogorci i Srbi. === Federacija === [[Datoteka:Slobodan_Milosevic.jpg|lijevo|mini|220x220piksel| [[Slobodan Milošević]], [[predsjednik Srbije]] od 1989. do 1997. i [[Predsjednik SFRJ|predsjednik Jugoslavije]] od 1997. do 2000..]] [[Datoteka:Zoran_Đinđić,_Davos.jpg|lijevo|mini|233x233piksel| [[Zoran Đinđić]], [[premijer Srbije]] od 2001. do 2003..]] Politika Srbije u SRJ nastavila je da podržava srpske interese u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i [[Hrvatska|Hrvatskoj]] čije je srpsko stanovništvo željelo da ostane u Jugoslaviji. Od 1989. Srbiju je vodio [[Slobodan Milošević]], bivši komunista koji je obećao da će braniti i promovisati srpske interese u Jugoslaviji. On i crnogorski predsjednik [[Momir Bulatović]] 1992. formiraju [[Srbija i Crna Gora|Saveznu Republiku Jugoslaviju]]. Mnogi kritičari na međunarodnoj sceni vidjeli su Srbiju kao dominantnu unutrašnju jedinicu SRJ, u kojoj je predsjednik Srbije Milošević, čini se, imao više uticaja na saveznu politiku od predsjednika Jugoslavije (prvi savezni predsjednik [[Dobrica Ćosić]] bio je primoran da podnese ostavku zbog suprotstavljanja Miloševiću). Miloševićeva vlada nije imala zvanične teritorijalne pretenzije na [[Sjeverna Makedonija|Republiku Makedoniju]]. Drugi su tvrdili da se Milošević samo zalagao za [[samoopredjeljenje]] samoproglašenih srpskih paradržava koje su željele da ostanu u Jugoslaviji. Tokom jugoslavenskih ratova u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, Milošević je podržavao srpske separatiste koji su željeli da se ocijepe od ovih novonastalih država. Ova podrška se proširila na kontroverzne ličnosti kao što je lider Srba u BiH [[Radovan Karadžić]], a optužbe nekih međunarodnih ličnosti su tvrdile da je Milošević bio nadležan za srpske frakcije tokom rata i da je dozvolio ratne zločine. Milošević je 1995. predstavljao [[Srbi u Bosni i Hercegovini|Srbe u BiH]] prilikom potpisivanja [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog mirovnog sporazuma]].<ref>{{Cite news|last=Bonner|first=Raymond|date=24. 11. 1995|title=In Reversal, Serbs of Bosnia Accept Peace Agreement|page=1|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/1995/11/24/world/in-reversal-serbs-of-bosnia-accept-peace-agreement.html}}</ref> Milošević je bio predsjednik Srbije do 1997. kada se povukao sa mjesta predsjednika Srbije i postao predsjednik Jugoslavije. Od Miloševića te dužnost predsjednika Srbije preuzeo je [[Milan Milutinović]]. Od 1996. do 1999. izbila je teška politička nestabilnost u [[Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija|autonomnoj pokrajini Kosovo]] naseljenoj [[Albanci u Srbiji|Albancima u Srbiji]]. Ovo je izazvalo [[Kosovski rat|rat na Kosovu]] od 1998.<ref>{{Cite book|last=Independent International Commission on Kosovo|url=http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/6D26FF88119644CFC1256989005CD392-thekosovoreport.pdf|title=The Kosovo Report|publisher=Oxford University Press|year=2000|isbn=978-0199243099|location=Oxford|page=2}}</ref><ref>{{Cite book|last=Quackenbush|first=Stephen L.|url=https://books.google.com/books?id=l9c5DQAAQBAJ&pg=PA202|title=International Conflict: Logic and Evidence|publisher=Sage|year=2015|isbn=9781452240985|location=Los Angeles|page=202}}</ref> do 1999.<ref>{{Cite book|last=Boyle|first=Michael J.|url=https://books.google.com/books?id=PC4_AwAAQBAJ&pg=PA175|title=Violence After War: Explaining Instability in Post-Conflict States|publisher=Johns Hopkins University Press|year=2014|isbn=9781421412573|location=Baltimore|page=175}}</ref> Tokom Kosovskog rata, SRJ je [[NATO-ovo bombardiranje SR Jugoslavije|bombardovana od strane NATO-a]] koje su uključivale glavni grad Srbije i SRJ, [[Beograd]]. Nakon toga, vlast je pristala da prepusti kontrolu nad pokrajinom Kosovo pod autonomnim [[Mandat (međunarodno pravo)|mandatom]] [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]]. Savezna skupština SR Jugoslavije je 12. aprila 1999. donijela „Odluku o pristupanju SRJ Saveznoj državi Rusije i Belorusije“.<ref>{{Cite news|work=Službeni list SRJ|url=https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/eli/rep/slsrj/skupstina/odluka/1999/25/1/reg|title=Одлука о приступању Савезне Републике Југославије Савезу Русије и Белорусије: 25/1999-1|trans-title=Decision on the accession of the Federal Republic of Yugoslavia to the Alliance of Russia and Belarus: 25/1999-1|issue=25|date=12. 4. 1999|publisher=Pravno informacioni sistem RS|location=Belgrade|access-date=22. 1. 2023}}</ref> [[Datoteka:Flickr_-_europeanpeoplesparty_-_EPP_Congress_Rome_2006_(68)_(cropped_2).jpg|lijevo|mini|262x262piksel| [[Vojislav Koštunica]], predsjednik Jugoslavije od 2000. do 2003. i premijer Srbije od 2004. do 2006.]] [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|Jugoslavenski ratovi]] su rezultirali propadanjem privrede u Srbiji zbog sankcija, {{Sfn|The Mandala Projects|2012}} hiperinflacije <ref name="Hanke 2007">{{Cite web|url=https://www.cato.org/publications/commentary/worlds-greatest-unreported-hyperinflation|title=The World's Greatest Unreported Hyperinflation|last=Hanke|first=Steve H.|date=7. 5. 2007|website=Cato Institute|access-date=7. 5. 2019}}</ref> i bijesa na savezno predsjedništvo Miloševića. Ratovi i njihove posljedice doveli su do uspona srpskih [[Ultranacionalizam|ultranacionalističkih]] partija, poput [[Srpska radikalna stranka|Srpske radikalne stranke]] na čelu sa [[Vojislav Šešelj|Vojislavom Šešeljem]], koji je u svojoj retorici promovisao ideju da [[Srbi]] nastave da žive u jednoj državi. Šešelj je učestvovao u kampanji etničkih [[Srbi|Srba]] protiv [[Hrvati|Hrvata]] i [[Bošnjaci|Bošnjaka]] tokom jugoslavenskih ratova. Šešelja je jugoslavenska vlada dva puta hapsila 1994. i 1995, ali je na kraju postao potpredsjednik Srbije od 1998. do 2000.. Građani Srbije su 2000. protestovali protiv izbora kada je Milošević odbio da se povuče iz Predsjedništva Jugoslavije nakon izbora jer su postojale optužbe o prevari birača.<ref name="Hronologija2">{{Cite web|url=http://www.b92.net/info/petioktobar/dogadjaji.php?nav_id=462732|title=Hronologija: Od kraja bombardovanja do 5. oktobra|last=Boško Nicović|date=4. 10. 2010|publisher=B92|language=sr|archive-url=https://web.archive.org/web/20120826034029/http://www.b92.net/info/petioktobar/dogadjaji.php?nav_id=462732|archive-date=26. 8. 2012|url-status=dead|access-date=29. 1. 2014}}</ref> [[Svrgavanje Slobodana Miloševića|Milošević je smijenjen]] 5. oktobra 2000, a narednog dana je zvanično podnio ostavku. Kasnije su ga 2001. uhapsile savezne vlasti zbog navodne korupcije dok je bio na vlasti, ali je ubrzo prebačen u [[Den Haag|Hag]] kako bi se suočio s [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|optužbama za ratne zločine]].<ref>{{Cite web|url=https://www.icty.org/en/content/arrest-and-transfer|title=Arrest and Transfer|website=[[International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia]]}}</ref> Posle svrgavanja Miloševića, [[Vojislav Koštunica]] je postao predsjednik Jugoslavije. U 2002, Miloševićev saveznik, predsjednik Srbije Milutinović, podnio je ostavku, čime je okončano dvanaest godina nekog oblika političkog vođstva [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističke partije Srbije]] nad republikom. Milutinovića je zamijenio [[Boris Tadić]] iz [[Demokratska stranka (Srbija)|Demokratske stranke]]. === Državna zajednica === U 2003. Srbija i [[Republika Crna Gora (1992–2006)|Crna Gora]] proglasile su državnu zajednicu. Ona je nastala kako je crnogorski nacionalizam rastao. Crna Gora je nekoliko godina koristila spoljnu valutu kao zakonsko sredstvo plaćanja, počelo je sa [[Njemačka marka|njemačkom markom]], a od 2002. postalo je [[euro]]. Srbija je, međutim, nastavila da koristi [[jugoslavenski dinar]] i [[Narodna banka Jugoslavije|Narodnu banku Jugoslavije]]. Ulaskom Srbije u državnu zajednicu bila je njena konačna podređenost sve do proglašenja njene nezavisnosti 2006. nakon što je Crna Gora proglasila nezavisnost nakon referenduma koji je održan neposredno prije toga. Između 2003. i 2006. Srbija je bila suočena sa unutrašnjim političkim sukobima oko pravca republike. Srpski političari su bili podeljeni oko odluke o stvaranju labave državne zajednice. [[Zoran Đinđić|Zorana Đinđića]], koji je viđen kao glavni zagovornik državne zajednice, kritikovao je bivši jugoslavenski predsjednik [[Vojislav Koštunica]]. Gnjev nacionalista zbog Đinđićevog položaja rezultirao je iznenadnim [[Ubistvo Zorana Đinđića|atentatom u martu 2003]], zbog čega je proglašeno [[vanredno stanje]]. 2004. [[Evropska unija|proevropske]] političke snage ujedinile su se protiv nacionalističkih snaga koje su se protivile ulasku Srbije u EU sve dok EU nije priznala suverenitet Srbije na [[Kosovo|Kosovu]].<ref>{{Cite news|last=Lozancic|first=Dragan|date=2. 7. 2008|title=Kosovo: Adjusting to a “New Reality”|work=[[Marshallcenter]]|url=https://www.marshallcenter.org/en/publications/security-insights/kosovo-adjusting-new-reality}}</ref> Srbija se 21. maja 2006. suočila sa implikacijama [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 2006.|referenduma]] o nezavisnosti Crne Gore od državne zajednice. Većina Srba je željela da zadrži Crnu Goru u državnoj zajednici zbog ranijih bliskih veza koje su dva naroda imala i što su [[Crnogorci]] u Srbiji kulturno i etnički istovjetni Srbima. Uprkos teško vođenoj kampanji prounionista, snage za nezavisnost su za dlaku pobijedile na referendumu sa nešto više od 55% cenzusa koji je zahtijevala [[Evropska unija]] . [[Skupština Crne Gore]] je u subotu 3. juna zvanično proglasila nezavisnost.<ref name=":0"/> Nezavisnosti [[Crna Gora|Crne Gore]], Srbija se proglasila pravnim i političkim [[Sukcesija država|nasljednikom]] [[Srbija i Crna Gora|Srbije i Crne Gore]],<ref>{{Cite web|url=https://www.srbija.gov.rs/vest/en/23938/serbia-inherits-state-and-legal-continuity-of-serbia-montenegro.php|title=Serbia inherits state and legal continuity of Serbia-Montenegro|last=srbija.gov.rs|date=31. 5. 2006|website=www.srbija.gov.rs|language=en|access-date=4. 3. 2022}}</ref> prvi put od 1918. i da će [[Vlada Republike Srbije|Vlada]] i [[Narodna skupština Republike Srbije|Skupština Srbije]] uskoro usvojiti novi ustav.<ref>{{Cite web|url=https://www.srbija.gov.rs/vest/en/23922/new-constitution-to-be-adopted-with-consensus-of-all-parliamentary-parties.php|title=New constitution to be adopted with consensus of all parliamentary parties|last=srbija.gov.rs|date=31. 5. 2006|website=www.srbija.gov.rs|language=en|access-date=4. 3. 2022}}</ref> Time je također okončana skoro 88-godišnja zajednica Crne Gore i Srbije. == Ekonomija == === Sankcije === Tokom većeg dijela 1990-ih i ranih 2000-ih, protiv Srbije su držane [[Sankcije Jugoslaviji|sankcije]]. sankcije Jugoslaviji počele su da se povlače nakon [[Svrgavanje Slobodana Miloševića|svrgavanja Miloševića]] i većina je ukinuta do 19. januara 2001. {{Sfn|Jovanovic|Sukovic|2001}} == Vlada == === Predsjednici === * [[Slobodan Milošević]] (11. januar 1991 – 23. jul 1997.) * [[Dragan Tomić]] (23. jula 1997 – 29. decembra 1997.) (''v.d.'') * [[Milan Milutinović]] (29. decembar 1997 – 29. decembar 2002.) * [[Nataša Mićić]] (29. decembar 2002 – 27. januar 2004.) (''v.d.'') * [[Dragan Maršićanin]] (4. februar 2004 – 3. mart 2004.) (''v.d.'') * [[Vojislav Mihailović]] (3. mart 2004 – 4. mart 2004) (v''.d.'') * [[Predrag Marković]] (4. mart 2004 – 11. jul 2004.) ( ''v.d.'') * [[Boris Tadić]] (11. jula 2004 – 5. juna 2006.) === Premijeri === * [[Radoman Božović]] (27. april 1992 – 10. februar 1993.) * [[Nikola Šainović]] (10. februar 1993 – 18. mart 1994.) * [[Mirko Marjanović]] (18.3.1994 – 24.10.2000.) * [[Milomir Minić]] (25.10.2000 – 25.01.2001.) * [[Zoran Đinđić]] (25.01.2001 – 12.03.2003.) * [[Nebojša Čović]] (12. mart 2003 – 18. mart 2003.) (''v.d.'') * [[Žarko Korać]] (17. mart 2003 – 18. mart 2003.) (''v.d.)'' * [[Zoran Živković]] (18.3.2003 – 4.3.2004.) * [[Vojislav Koštunica]] (4. mart 2004 – 5. jun 2006.) == Također pogledajte == * [[Republika Crna Gora (1992–2006)|Republika Crna Gora]] * [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]] * [[Socijalistička Republika Srbija]] * [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Vojvodina]] * [[Socijalistička Autonomna Pokrajina Kosovo]] == Reference == {{Refspisak}} == Izvori == * {{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=a0jA_LdH6nsC|title=Histoire du peuple serbe|date=2005|publisher=L’Age d’Homme|isbn=9782825119587|editor-last=Bataković|editor-first=Dušan T.|editor-link=Dušan T. Bataković|location=Lausanne|language=French|trans-title=History of the Serbian People|ref=none}} * {{Cite web|url=http://www.transparentnost.org.rs/stari/dokumenti/d012.html|title=A decade under sanctions|last=Jovanovic|first=Predrag|last2=Sukovic|first2=Danilo|year=2001|publisher=Transparentnost|archive-url=https://web.archive.org/web/20221227113131/https://www.transparentnost.org.rs/stari/dokumenti/d012.html|archive-date=27. 12. 2022|url-status=dead|access-date=4. 7. 2023}} * {{Cite book|last=Miller|first=Nicholas|url=https://books.google.com/books?id=lVBB1a0rC70C|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=9781576078006|volume=3|location=Santa Barbara, California|pages=529–581|chapter=Serbia and Montenegro|ref=none}} * {{Cite web|url=http://www1.american.edu/ted/serbsanc.htm|title=Serbia Sanctions (SERBSANC)|last=The Mandala Projects|year=2012|publisher=The Mandala Projects|id=391|archive-url=https://web.archive.org/web/20150512131225/http://www1.american.edu/ted/serbsanc.htm#|archive-date=12. 5. 2015|url-status=dead|access-date=18. 6. 2016}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:1992. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Srbija i Crna Gora]] [[Kategorija:Savezna Republika Jugoslavija]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2006.]] [[Kategorija:Historija Srbije]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] 38jrj5dkvjyr6svc12chob9dbe7zvmt 0 500629 3732053 3676013 2025-07-02T07:52:42Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2006.]] to [[Category:Države i teritorije ukinute 2006.]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3732053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Republika Crna Gora | izvorno_ime = Република Црна Гора | status = konstitutivna država u [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslaviji]], te kasnije u [[Srbija i Crna Gora|Srbiji i Crnoj Gori]] | genitiv2 = | razdoblje = 1992–2006 | država_prije1 = SR Crna Gora | država_prije_zastava1 = Flag of Montenegro (1946–1993), Flag of Serbia (1947–1992).svg | država_poslije1 = Crna Gora | država_poslije_zastava1 = Flag of Montenegro.svg | zastava = Flag of Montenegro (1993–2004).svg | grb = Coat of arms of Montenegro (1992-2004).svg | zastava2 = Flag of Montenegro.svg | grb2 = Coat of arms of Montenegro.svg | uzrečica = | himna = <br/>"[[Hej, Slaveni]]" (1992–2004)<br/>{{center|}}[[Datoteka:United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]]<br/> "[[Oj, svijetla majska zoro]]" (2005–2006)<br />{{center|[[Datoteka:National Anthem of Montenegro.ogg]]}} | karta = Scg02.png | glavni_grad = [[Podgorica]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|42|26|28.63|N|19|15|46.41|E|region:ME|display=inline,title}} | najveći_grad = [[Podgorica]] | službeni_jezik = [[Srpski jezik|srpski]] jezik ijekavskog dijalekta<ref>{{Cite web|url=https://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=CDL(2005)096-e|title=Ustav Republike Crne Gore|website=venice.coe.int}}</ref> | sistem_pisanja = {{Hlist|[[Latinica]]|[[Ćirilica]]}} | etničke_grupe = | religija = | demonim = | državno_uređenje = [[Jednopartijski sistem|jednopartijska]] [[Parlamentarna republika|parlamentarna]] [[republika]] | vrsta_vlasti = [[Predsjednik Crne Gore|Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1992-1998. | vladar_prva_vlast = [[Momir Bulatović]] | vrsta_vlasti2 = | godina_druge_vlasti = 1998-2002. | vladar_druga_vlast = [[Milo Đukanović]] | vrsta_vlasti3 = | godina_treće_vlasti = 2003-2006. | vladar_treća_vlast = [[Filip Vujanović]] | vrsta_vlasti4 = [[Premijer Crne Gore|Premijer]] | godina_četvrti_vlasti = 1992-1998. | vladar_četvrti_vlast = [[Milo Đukanović]] | vrsta_vlasti5 = | godina_peti_vlasti = 1998–2003. | vladar_peti_vlast = [[Filip Vujanović]] | vrsta_vlasti6 = | godina_šesti_vlasti = 2003-2006. | vladar_šesti_vlast = [[Milo Đukanović]] | zakonodavstvo = [[Skupština Crne Gore|Skupština]] | tip_suvereniteta = [[Historija Srbije|Historija]] | nota_suvereniteta = [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|Jugoslavenski ratovi]] | nastanak = | događaj1 = [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 1992.|Prvi referendum o nezavisnosti]] | događaj_datum1 = 1. mart 1992. | događaj2 = Proglašena [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavija]] | događaj_datum2 = 27. april 1992. | događaj3 = [[Ustav Savezne Republike Jugoslavije|Ustav SRJ]] | događaj_datum3 = 12. oktobar 1992. | događaj4 = [[Ustavna povelja Srbije i Crne Gore|Državna zajednica]] | događaj_datum4 = 4. februar 2003. | događaj5 = [[Referendum o neovisnosti Crne Gore 2006.|Drugi referendum o nezavisnosti]] | događaj_datum5 = 21. maj 2006. | događaj6 = Proglašenje nezavisnosti [[Crna Gora|Crne Gore]] | događaj_datum6 = 3. juni 2006. | osnivanje = 27. april 1992. | ukidanje = 3. juni 2006. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = 13.812 | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 620.145 | stanovnika_godina = [[Popis stanovništva u Crnoj Gori 2003.|2003.]] | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = 44,89 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = '''1992-99:'''<br>[[Jugoslavenski dinar]]<br>'''1999-2002:'''<br>[[Njemačka marka]]<br>'''2002-06:'''<br>[[Euro]] | vremenska_zona = [[UTC]] [[UTC+01:00|+1]] | ljetno_računanje_vremena = [[UTC]] [[UTC+02:00|+2]] | format_datuma = D.M.GGGG. | vozacka_strana = desna | pozivni_broj = +38 | internetski_nastavak = [[.yu]] | danas_dio = {{ZID|Crna Gora}} | komentar = }} '''Republika Crna Gora''' bila je konstitutivna savezna država [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]], a zatim [[Srbija i Crna Gora|Srbije i Crne Gore]] između 1992. i 2006. Proglašenjem nezavisnosti [[Crna Gora|Crne Gore]] 2006. okončana je bivša jugoslavenska država. Nakon [[Raspad Jugoslavije|raspada]] [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] (SFRJ), preostale republike Crna Gora i Srbija pristale su na formiranje [[Srbija i Crna Gora|Savezne Republike Jugoslavije]] (SRJ) koja je zvanično napustila komunizam i nominalno prihvatila demokratske institucije. Crna Gora je bila konstitutivna republika SRJ i njena država naslednica do juna 2006. kada je Crna Gora proglasila nezavisnost od [[Srbija i Crna Gora|Srbije i Crne Gore]] nakon [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 2006.|referenduma o nezavisnosti Crne Gore 2006.]] == Historija == === Savezna Republika Jugoslavija === {{Dodatne informacije|Referendum o nezavisnosti Crne Gore 1992.|Savezna Republika Jugoslavija|Srbija i Crna Gora}} Po ulasku u SRJ, Crnu Goru je vodio predsjednik [[Momir Bulatović]], bivši član [[Savez komunista Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije]] i saveznik predsjednika Srbije [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]], kome je Bulatović pomogao da dođe na vlast tokom [[Antibirokratska revolucija|Antibirokratske revolucije]], u kojoj su on i Milošević stekli vlasti u svojim republikama. U posljednjim godinama postojanja SFRJ, Bulatović je na kongresu Saveza komunista podržavao Miloševićeve zahtjeve za sistem „jedan član, jedan glas“ koji bi dao brojčanu nadmoć. To je podstaklo kolaps partije, a kasnije i SFRJ. Bulatović je počeo da pokazuje nespremnost da ostane u zajednici sa Srbijom kada su zemlje poput [[Italija|Italije]] ponudile Crnoj Gori mogućnost brzog ulaska u [[Evropska ekonomska zajednica|Evropsku zajednicu]] ako se Crna Gora odvoji od Jugoslavije. Međutim, Bulatovićevo kratko potvrđivanje nezavisnosti Crne Gore prekinuto je zbog pritiska Srbije. Crna Gora se 1992. pridružila SRJ nakon [[Referendum o nezavisnosti Crne Gore 1992.|referenduma]] 1. marta te godine. Iste godine glavni grad Titograd (nazvan po bivšem jugoslovenskom vođi [[Josip Broz Tito|Josipu Brozu Titu]] ) preimenovan je u svoje predkomunističko ime [[Podgorica]]. Crna Gora je 1993. napustila svoju bivšu zastavu iz komunističkog doba i usvojila običnu trobojnicu, sličnu srpskoj, ali dužu, sa svjetlije plavom za središnju traku, označavajući razliku između dvije republike koje su imale potpuno istu zastavu tokom komunističke ere. Ova zastava će biti sve do 2004. Nastavak zajednice Crne Gore sa Srbijom dao je legitimitet nastavku jugoslavenske države, što je važno za Srbiju jer bi nastavak jugoslavenske države omogućio federaciji da polaže pravo na bivšu jugoslavensku teritoriju u [[Republika Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] i [[Hrvatska|Hrvatskoj]] naseljenoj Srbima. Također, Crna Gora je imala izlaz na more što je sprečavalo da suvereno tijelo Srbije ostane bez izlaza na more i omogućavalo postojanje mornarice (trgovačke i vojne). Vremenom je dominantna priroda predsjednika Miloševića i njegovih saveznika u federaciji isprovocirala obične [[Crnogorci|Crnogorce]] da se pomjere ka nezavisnosti, stvarajući sve veću želju za promjenom režima i podršku opoziciji u Srbiji. Napetost sa Srbijom oko ekonomske politike dovela je do toga da Crna Gora usvoji [[Njemačka marka|njemačku marku]] 1996. dok je čekala da [[Evropska ekonomska zajednica|Evropska zajednica]] formalizuje evropsku valutu. Nakon što se Bulatović 1998. povukao sa mjesta crnogorskog predsjednika, novi predsjednik [[Milo Đukanović]] se suprotstavio Miloševiću (tada predsjedniku Jugoslavije) i postavio Crnu Goru na put ka nezavisnosti.<ref>{{Cite book|last=Miller|first=Nicholas|url=https://books.google.com/books?id=lVBB1a0rC70C|title=Eastern Europe: An Introduction to the People, Lands, and Culture|publisher=ABC-CLIO|year=2005|isbn=9781576078006|volume=3|location=Santa Barbara, California|pages=529–581|chapter=Serbia and Montenegro}}</ref><ref>[https://balkaninsight.com/2016/10/11/montenegro-country-profile-10-08-2016/ Montenegro: Country Profile], balkaninsight.com</ref> === Državna zajednica i nezavisnost === {{Glavni|Referendum o nezavisnosti Crne Gore 2006.}} SR Jugoslavija je 2003. postala državna zajednica i dala veću autonomiju Crnoj Gori, a za Jugoslaviju je ostala odgovornost samo za odbranu i vanjsku politiku. Ovo je bio korak bliže nezavisnosti Crne Gore. Crna Gora je 2006. održala referendum o nezavisnosti. 55% glasalo je za nezavisnost, ali ovo je bila samo tijesna pobjeda za nezavisnost. Crna Gora je zvanično proglasila nezavisnost u junu 2006, čime je i Srbija postala nezavisna, okončavši Jugoslaviju.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/5043462.stm Montenegro declares independence] BBC News, 4 June 2006</ref> == Također pogledajte == * [[Republika Srbija (1992–2006)]] * [[Socijalistička Republika Crna Gora]] == Reference == {{Refspisak}} {{Normativna kontrola}} {{Jugoslavenska hronologija}} [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Historija Crne Gore]] [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2006.]] [[Kategorija:Srbija i Crna Gora]] [[Kategorija:Savezna Republika Jugoslavija]] k4h9esqjoyg6r3rqoe3zou0qg399nfy 0 500930 3732107 3709890 2025-07-02T08:19:08Z CommonsDelinker 1478 Uklanjam datoteku [[c:File:Wahlkampffoto_Schröder_CL_2005_(cropped).jpg|Wahlkampffoto_Schröder_CL_2005_(cropped).jpg]]; na Commonsu ju je izbrisao/-la [[c:User:Ziv|Ziv]]; razlog: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: The image this file was cropped from was [ 3732107 wikitext text/x-wiki [[Njemački kancelar]] je politički lider [[Njemačka|Njemačke]] i šef savezne vlade. Nosilac funkcije je odgovoran za odabir svih ostalih članova vlade i predsjedavanje sjednicama kabineta.<ref>{{cite web|url=https://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BKin/EN/Chancellery/Tasks_of_the_Chancellor/tasks_of_the_chancellor_node.html|title=Tasks of the Federal Chancellor|website=bundeskanzlerin.de|publisher=The Press and Information Office of the Federal Government|access-date=13. 3. 2018|language=en|archive-date=23. 7. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160723200508/https://www.bundeskanzlerin.de/Webs/BKin/EN/Chancellery/Tasks_of_the_Chancellor/tasks_of_the_chancellor_node.html|url-status=dead}}</ref> Pozicija kancelara stvorena je u Sjevernonjemačkoj konfederaciji 1867. godine, kada je [[Otto von Bismarck]] postao prvi kancelar. Sa [[Ujedinjenje Njemačke|ujedinjenjem Njemačke]] i uspostavljanjem [[Njemačko Carstvo|Njemačkog Carstva]] 1871. godine, konfederacija je evoluirala u njemačku nacionalnu državu, a njen vođa je postao poznat kao kancelar Njemačke. Prvobitno je kancelar bio odgovoran samo caru. To se promijenilo ustavnom reformom 1918. godine, kada je parlament dobio pravo da smijeni kancelara. Prema [[Vajmarski ustav|Vajmarskom ustavu]] iz 1919. godine, kancelare je imenovao direktno izabrani predsjednik, ali su bili odgovorni Parlamentu.<ref name="weimar-constitution">{{cite web|url=http://www.schoolshistory.org.uk/ASLevel_History/week2_theweimarconsitution.htm|title=The Seeds of Evil: The Rise of Hitler — The Constitution of the Weimar Republic|website=schoolshistory.org.uk|date=2004|access-date=13. 3. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20110820062141/http://www.schoolshistory.org.uk/ASLevel_History/week2_theweimarconsitution.htm|archive-date=20. 11. 2011|url-status=dead|language=en}}</ref> Ustav je poništen tokom [[Nacistička Njemačka|nacističke diktature]] od 1933. do 1945. godine. Za vrijeme [[Saveznici u Drugom svjetskom ratu|savezničke]] okupacije nije postojala nezavisna njemačka vlada niti kancelar; a ured nije rekonstituisan u [[Njemačka demokratska republika|Istočnoj Njemačkoj]], tako da je šef vlade Istočne Njemačke bio predsjedavajući Vijeća ministara. Osnovni zakon iz 1949. učinio je kancelara najvažnijom političkom pozicijom u [[Zapadna Njemačka|Zapadnoj Njemačkoj]], dok je umanjio ulogu predsjednika.<ref>{{cite web|url=http://www.bpb.de/geschichte/deutsche-geschichte/grundgesetz-und-parlamentarischer-rat/39026/neuland|title=Neuland Grundgesetz {{!}} Abkehr von Weimarer Verfassung – Reaktion auf Nazi-Deutschland|publisher=Bundeszentrale für politische Bildung|language=de|date=1. 9. 2008|access-date=13. 3. 2018}}</ref> ==Njemački rajh (1871–1945)== Njemački rajh bio je zvanični naziv njemačke nacionalne države od 1871. do 1945. godine.<ref name="EB">"Njemačka" u ''[[Encyclopædia Britannica]]''.</ref> ===Spisak=== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Premijer !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |-- |align=center| 1. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-2005-0057, Otto von Bismarck.jpg|80px]] | [[Otto von Bismarck]] | 21. mart 1871 – 20. mart 1890. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 2. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-R09316, Leo Graf von Caprivi.jpg|80px]] | [[Leo von Caprivi]] | 20. mart 1890 – 26. oktobar 1894. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 3. | [[Datoteka:Hohenlohe-Schillingsfürst - Die Gartenlaube (1894) 773.jpg|80px]] | [[Princ Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst|Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst]] | 29. oktobar 1894 – 17. oktobar 1900. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 4. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-2004-0098, Bernhard Fürst von Bülow (cropped)(b).jpg|80px]] | [[Bernhard von Bülow]] | 17. oktobar 1900 – 14. juli 1909. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 5. | [[Datoteka:Theobald von Bethmann Hollweg(cropped).jpg|80px]] | [[Theobald von Bethmann Hollweg]] | 14. juli 1909 – 13. juli 1917. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 6. | [[Datoteka:Georg Michaelis (cropped).jpg|80px]] | [[Georg Michaelis]] | 14. juli 1917 – 1. novembar 1917. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 7. | [[Datoteka:Georg von Hertling portrait (cropped).jpg|80px]] | [[Georg von Hertling]] | 1. novembar 1917 – 30. septembar 1918. |style="background-color:#000000 | | [[Stranka Centra]] |-- |align=center| 8. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-R04103, Prinz Max von Baden.jpg|80px]] | [[Maksimilijan Badenski|Max von Baden]] | 3 oktobar 1918 – 9. novembar 1918. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 9. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 102-00015, Friedrich Ebert.jpg|80px]] | [[Friedrich Ebert]] | 9. novembar 1918 – 13. februar 1919. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 10. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-1979-122-29A, Philipp Scheidemann.jpg|80px]] | [[Philipp Scheidemann]] | 13. februar 1919 – 20. juni 1919. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 11. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-J0113-0500-001, Gustav Bauer.jpg|80px]] | [[Gustav Bauer]] | 21. juni 1919 – 26. mart 1920. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 12. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-1979-122-28A, Hermann Müller.jpg|80px]] | [[Hermann Müller]] | 27. mart 1920 – 21. juni 1920. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 13. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-R18733, Constantin Fehrenbach.jpg|80px]] | [[Constantin Fehrenbach]] | 25. juni 1920 – 10. maj 1921. |style="background-color:#000000 | | [[Stranka Centra]] |-- |align=center| 14. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146III-105, Joseph Wirth.jpg|80px]] | [[Joseph Wirth]] | 10. maj 1921 – 22. novembar 1922. |style="background-color:#000000 | | [[Stranka Centra]] |-- |align=center| 15. | [[Datoteka:Wilhelm Cuno, 1876-1933, half-length portrait, facing right LCCN2005680053.jpg|80px]] | [[Wilhelm Cuno]] | 22. novembar 1922 – 12. august 1923. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 16. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-1989-040-27, Gustav Stresemann.jpg|80px]] | [[Gustav Stresemann]] | 13. august 1923 – 30. novembar 1923. |style="background-color:#D5AC27 | | [[Njemačka narodna stranka]] |-- |align=center| 17. | [[Datoteka:Reichskanzler Wilhelm Marx (cropped).jpg|80px]] | [[Wilhelm Marx]] | 30. novembar 1923 – 15. januar 1925. |style="background-color:#000000 | | [[Stranka Centra]] |-- |align=center| 18. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-1969-008A-07, Hans Luther.jpg|80px]] | [[Hans Luther]] | 15. januar 1925 – 12. maj 1926. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 19. | [[Datoteka:Reichskanzler Wilhelm Marx (cropped).jpg|80px]] | [[Wilhelm Marx]] | 17. maj 1926 – 28. juni 1928. |style="background-color:#000000 | | [[Stranka Centra]] |-- |align=center| 20. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-1979-122-28A, Hermann Müller.jpg|80px]] | [[Hermann Müller]] | 28. juni 1928 – 27. mart 1930. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 21. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1989-0630-504, Heinrich Brüning.jpg|80px]] | [[Heinrich Brüning]] | 30. mart 1930 – 30. maj 1932. |style="background-color:#000000 | | [[Stranka Centra]] |-- |align=center| 22. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1988-0113-500, Franz v. Papen (cropped)(2).jpg|80px]] | [[Franz von Papen]] | 1. juni 1932 – 3. decembar 1932. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 23. | [[Datoteka:KurtVonScheleicherEn1932.jpeg|80px]] | [[Kurt von Schleicher]] | 3. decembar 1932 – 30. januar 1933. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |-- |align=center| 24. | [[Datoteka:Hitler portrait crop.jpg|80px]] | [[Adolf Hitler]] | 30. januar 1933 – 30. april 1945. |style="background-color:#964B00 | | [[Nacistička stranka]] |-- |align=center| 25. | [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 146-1968-101-20A, Joseph Goebbels.jpg|80px]] | [[Joseph Goebbels]] | 30. april 1945 – 1. maj 1945. |style="background-color:#964B00 | | [[Nacistička stranka]] |-- |align=center| 26. | [[Datoteka:Ludwig Schwerin von Krosigk.jpg|80px]] | [[Lutz Graf Schwerin von Krosigk]] | 2. maj 1945 – 23. maj 1945. |style="background-color:#964B00 | | [[Nacistička stranka]] |} ==Savezna Republika Njemačka (1949–danas)== Godine 1949. uspostavljene su dvije odvojene njemačke države: [[Zapadna Njemačka|Savezna Republika Njemačka]] (poznata kao Zapadna Njemačka) i [[Njemačka demokratska republika]] (poznata kao Istočna Njemačka). Donji spisak daje kancelare Zapadne Njemačke; vladu Istočne Njemačke predvodio je predsjedavajući Vijeća ministara.<ref>{{cite web|url=https://www.hdg.de/lemo/kapitel/nachkriegsjahre/doppelte-staatsgruendung/entstehung-der-ddr-verfassung-und-fuehrungsrolle-der-sed.html|title=Entstehung der DDR: Verfassung und Führungsrolle der SED|trans-title=Formation of the GDR: Constitution and the SED's Leadership Role|publisher=LeMO/Haus der Geschichte|website=www.hdg.de/lemo|language=de|access-date=14. 3. 2018}}</ref> Istočna Njemačka je raspuštena jer se spojila sa Zapadnom Njemačkom 1990. godine; Njemačka se ponovo [[Reunifikacija Njemačke|ujedinila]]. Zadržala je naziv Savezna Republika Njemačka. ===Spisak=== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Premijer !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |-- |align=center| 1. | [[Datoteka:Bundesarchiv B 145 Bild-F078072-0004, Konrad Adenauer.jpg|80px]] | [[Konrad Adenauer]] | 15. septembar 1949. – 16. oktobar 1963. |style="background-color:#000000 | | [[Kršćansko-demokratska unija]] |-- |align=center| 2. | [[Datoteka:Einde bezoek bondskanselier dr Ludwig Erhard en gaf persconferentie in het Haag, Bestanddeelnr 916-1330.jpg|80px]] | [[Ludwig Erhard]] | 16. oktobar 1963. – 1. decembar 1966. |style="background-color:#000000 | | [[Kršćansko-demokratska unija]] |-- |align=center| 3. | [[Datoteka:Bundesarchiv B 145 Bild-F029561-0008, Essen, CDU-Bundestagswahlkongress (cropped).jpg|80px]] | [[Kurt Georg Kiesinger]] | 1. decembar 1966. – 22. oktobar 1969. |style="background-color:#000000 | | [[Kršćansko-demokratska unija]] |-- |align=center| 4. | [[Datoteka:Bundesarchiv B 145 Bild-F057884-0009, Willy Brandt.jpg|80px]] | [[Willy Brandt]] | 22. oktobar 1969. – 7. maj 1974. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 5. | [[Datoteka:Bundeskanzler Helmut Schmidt (1).jpg|80px]] | [[Helmut Schmidt]] | 16. maj 1974. – 1. oktobar 1982. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 6. | [[Datoteka:Helmut Kohl (1996) cropped.jpg|80px]] | [[Helmut Kohl]] | 1. oktobar 1982. – 27. oktobar 1998. |style="background-color:#000000 | | [[Kršćansko-demokratska unija]] |-- |align=center| 7. | | [[Gerhard Schröder]] | 27. oktobar 1998. – 22. novembar 2005. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 8. | [[Datoteka:Angela Merkel 2019 cropped.jpg|80px]] | [[Angela Merkel]] | 22. novembar 2005. – 8. decembar 2021. |style="background-color:#000000 | | [[Kršćansko-demokratska unija]] |-- |align=center| 9. | [[Datoteka:Olaf Scholz 2024.jpg|80px]] | [[Olaf Scholz]] | 8. decembar 2021. – 6. maj 2025. |style="background-color:#E3010F | | [[Socijaldemokratska partija Njemačke|Socijaldemokratska partija]] |-- |align=center| 10. | [[Datoteka:2025-05-05 Unterzeichnung des Koalitionsvertrages der 21. Wahlperiode des Bundestages by Sandro Halank–076 (cropped).jpg|80px]] | [[Friedrich Merz]] | 6. maj 2025. – ''trenutni'' |style="background-color:#000000 | | [[Kršćansko-demokratska unija]] |} ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Chancellors of Germany}} {{Njemački kancelari}} [[Kategorija:Njemački kancelari| ]] rpv481k21bhv710lb2leu6n0xb9ykbg 0 501333 3731830 3641167 2025-07-01T22:25:39Z Curiousmind8 168846 3731830 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biatlonac | ime = Patrice Anderson | slika = | puno ime = Patrice Marie Anderson | država = {{ZID|SAD}} | datum rođenja = {{Datum rođenja i godine|1959|11|22}} | mjesto rođenja = [[Duluth (Minnesota)|Duluth]], [[Minnesota]] | država rođenja = [[SAD]] | datum smrti = | mjesto smrti = | država smrti = | zanimanje = radiolog | klub = Nordic Valley | trener = <!-- Olimpijske igre --> | nastup OI = '''1''' ([[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|1992]]) | medalje OI = | zlato OI = <!-- Svjetska prvenstva --> | nastup SP = '''4''' ([[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988.|1988]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989.|1989]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990.|1990]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991.|1991]]) | medalje SP = '''0''' | zlato SP = <!-- Svjetski kup --> | nastup SK = [[Svjetski kup u biatlonu 1986/1987.|1986/87]]{{Evropski kup}} | pobjede SK = '''0'''{{PSKB}} | plasman SK = '''16.''' ([[Svjetski kup u biatlonu 1987/1988.|1987/1988]]) | pobjede u dis = | pobjede SK štafeta= '''1''' <!-- Evropski kup --> | nastup EK = | pobjede EK = | plasman EK = | kraj karijere = 1993. <!--Status: a=aktivan; k=kažnjen; n=neaktivan; p=pauzira; ne=nepoznat; u=umro; po=povukao se iz karijere; --> | status = neaktivna <!-- medalje --> | medalje = {{MedaljaTakmičenje|SPB}} {{MedaljaBrojač | [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama|Olimpijske igre]]| 0 | 0 | 0 | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu|Svjetska prvenstva]]| 0 | 0 | 0 }} |ažurirano = 22. 10. 2023. }} '''Patrice Anderson-Jankowski''' rođena 22. novembra 1959. u [[Duluth (Minnesota)|Duluthu]], u [[Minnesota|Minnesoti]] je nekadašnja [[SAD|američka]] [[biatlon]]ka. == Karijera == === Olimpijske igre === {| class="wikitable" style="float:right; text-align:center; font-size:75%" |- ! Olimpijske igre !! {{Tooltip|Poj.|Pojedinačna utrka}} !! {{Tooltip|Spr.|Sprint}}!! {{Tooltip|Šta.|Štafeta}} |- |align=left | {{NaziviOI|Z|1992}} ([[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|Biatlon]]) | [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992 – 15 km|42]] | | |} Patrice Anderson je nastupila na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama|Zimskim olimpijskim igrama]] na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|ZOI 1992.]] U utrci na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992 – 15 km|15&nbsp;km]] osvojila je 42-o mjesto s dva promašaja i zaostatkom od 7:12.4&nbsp;min iza pobjednice [[Njemačka|Njemice]] [[Antje Misersky]]. U ekipnim utrkama nije nastupila. === Svjetska prvenstva === {| class="wikitable" style="float:right; text-align:center; font-size:75%" |- ! Svjetsko prvenstvo !! {{Tooltip|Poj.|Pojedinačna utrka}} !! {{Tooltip|Spr.|Sprint}} !! {{Tooltip|Šta.|Štafeta}} !! {{Tooltip|Eki.|Ekipno}} |- | align="left" | {{NaziviSPB|1988}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988 – 10 km|37]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988 – 5 km|36]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988 – štafeta (žene)|9]] | |- | align="left" | {{NaziviSPB|1989}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989 – 15 km|33]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989 – 7,5 km|28]] | | |- | align="left" | {{NaziviSPB|1990}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – 15 km|33]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – 7,5 km|13]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – štafeta (žene)|6]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – ekipno (žene)|4]] |- | align="left" | {{NaziviSPB|1991}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991 – 15 km|41]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991 – 7,5 km|16]] | | |} Na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu|Svjetskim prvenstvima u biatlonu]], Anderson je od 1988-91. nastupila četiri puta. Najbolji plasman u pojedinačnim utrkama bilo je 13-o mjesto na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990.|SP 1990.]] u [[Norveška|norveškom]] [[Holmenkollen]]u u utrci [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – 7,5 km|na 7,5 km]], kada je s tri promašaja i zaostatkom od 1:55.6&nbsp;min bila sporija od pobjednice [[Anne Elvebakk]], koja je završila utrku s jednim promašajem. U ekipnim disciplinama najbolji rezultat bilo joj je četvrto mjesto na istom takmičenju u [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – ekipno (žene)|ekipnoj utrci]] s [[Nancy Bell-Johnstone]], [[Anna Sonnerup|Annom Sonnerup]] i [[Joan Miller Smith]]. === Svjetski kup === {| class="wikitable" style="float:left; text-align:center; font-size:75%" |- !colspan="6" | Plasman u Svjetskom kupu |- ! [[Svjetski kup u biatlonu 1987/1988.|1987/88]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1988/1989.|1988/89]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1989/1990.|1989/90]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1990/1991.|1990/91]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1991/1992.|1991/92]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1992/1993.|1992/93]] |- | 16|| ||40||58||70||75 |} {{clear}} U [[Svjetski kup u biatlonu|Svjetskom kupu]] je prvi put nastupila u sezoni 23. januara 1988. u sezoni [[Svjetski kup u biatlonu 1987/1988.|SK 1987/88.]] u [[italija]]nskom [[Antholz]]u, kada je u utrci na 10&nbsp;km osvojila četvrto mjesto iza pobjednice [[Iva Karađozova|Ive Karađozove]], te joj je to i najbolji plasman. U istoj sezoni, dan kasnije pobijedila je u štafetnoj utrci s [[Nancy Bell-Johnstone|Nancy Johnstone]] i [[Pam Nordheim]] == Kraj karijere == Nakon završetka sportske karijere, obrazovala se za radiologa. == Privatni život == {{sekcija}} == Nagrade == {{sekcija}} == Napomene == {{napspisak}} == Vanjski linkovi == {{Biatlon portal}} * {{Commonscat-inline}} * {{Sport365|405}} * [http://biathlonresults.com/ Zvanična banka podataka IBU-a] == Reference == {{refspisak}} {{DEFAULTSORT:Anderson, Patrice}} [[Kategorija:Rođeni 1959.]] [[Kategorija:Biografije, Duluth (Minnesota)]] [[Kategorija:Američki biatlonci]] [[Kategorija:Američki olimpijci u biatlonu]] [[Kategorija:Biatlonci na Zimskim olimpijskim igrama 1992.]] jii4rfd6xplbtqtxe75hxkvedraoq5h 3731847 3731830 2025-07-01T23:15:57Z KWiki 9400 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/Curiousmind8|Curiousmind8]] ([[User talk:Curiousmind8|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:AnToni|AnToni]] 3641167 wikitext text/x-wiki {{Infokutija biatlonac | ime = Patrice Anderson | slika = | puno ime = Patrice Marie Anderson | država = {{ZID|SAD}} | datum rođenja = {{Datum rođenja i godine|1959|11|22}} | mjesto rođenja = [[Duluth (Minnesota)|Duluth]], [[Minnesota]] | država rođenja = [[SAD]] | datum smrti = | mjesto smrti = | država smrti = | zanimanje = radiolog | klub = Nordic Valley | trener = <!-- Olimpijske igre --> | nastup OI = '''1''' ([[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|1992]]) | medalje OI = | zlato OI = <!-- Svjetska prvenstva --> | nastup SP = '''4''' ([[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988.|1988]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989.|1989]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990.|1990]], [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991.|1991]]) | medalje SP = '''0''' | zlato SP = <!-- Svjetski kup --> | nastup SK = [[Svjetski kup u biatlonu 1986/1987.|1986/87]]{{Evropski kup}} | pobjede SK = '''0'''{{PSKB}} | plasman SK = '''16.''' ([[Svjetski kup u biatlonu 1987/1988.|1987/1988]]) | pobjede u dis = | pobjede SK štafeta= '''1''' <!-- Evropski kup --> | nastup EK = | pobjede EK = | plasman EK = | kraj karijere = 1993. <!--Status: a=aktivan; k=kažnjen; n=neaktivan; p=pauzira; ne=nepoznat; u=umro; po=povukao se iz karijere; --> | status = neaktivna <!-- medalje --> | medalje = {{MedaljaTakmičenje|SPB}} {{MedaljaBrojač | [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama|Olimpijske igre]]| 0 | 0 | 0 | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu|Svjetska prvenstva]]| 0 | 0 | 0 }} |ažurirano = 22. 10. 2023. }} '''Patrice Anderson-Jankowski''' rođena 22. novembra 1959. u [[Duluth (Minnesota)|Duluthu]], u [[Minnesota|Minnesoti]] je nekadašnja [[SAD|američka]] [[biatlon]]ka. == Karijera == === Olimpijske igre === {| class="wikitable" style="float:right; text-align:center; font-size:75%" |- ! Olimpijske igre !! {{Tooltip|Poj.|Pojedinačna utrka}} !! {{Tooltip|Spr.|Sprint}}!! {{Tooltip|Šta.|Štafeta}} |- |align=left | {{NaziviOI|Z|1992}} ([[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|Biatlon]]) | [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992 – 15 km|42]] | | |} Patrice Anderson je nastupila na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama|Zimskim olimpijskim igrama]] na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|ZOI 1992.]] U utrci na [[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1992 – 15 km|15&nbsp;km]] osvojila je 42-o mjesto s dva promašaja i zaostatkom od 7:12.4&nbsp;min iza pobjednice [[Njemačka na Zimskim olimpijskim igrama 1992.|Njemice]] [[Antje Misersky]]. U ekipnim utrkama nije nastupila. === Svjetska prvenstva === {| class="wikitable" style="float:right; text-align:center; font-size:75%" |- ! Svjetsko prvenstvo !! {{Tooltip|Poj.|Pojedinačna utrka}} !! {{Tooltip|Spr.|Sprint}} !! {{Tooltip|Šta.|Štafeta}} !! {{Tooltip|Eki.|Ekipno}} |- | align="left" | {{NaziviSPB|1988}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988 – 10 km|37]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988 – 5 km|36]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1988 – štafeta (žene)|9]] | |- | align="left" | {{NaziviSPB|1989}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989 – 15 km|33]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989 – 7,5 km|28]] | | |- | align="left" | {{NaziviSPB|1990}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – 15 km|33]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – 7,5 km|13]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – štafeta (žene)|6]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – ekipno (žene)|4]] |- | align="left" | {{NaziviSPB|1991}} | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991 – 15 km|41]] | [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1991 – 7,5 km|16]] | | |} Na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu|Svjetskim prvenstvima u biatlonu]], Anderson je od 1988-91. nastupila četiri puta. Najbolji plasman u pojedinačnim utrkama bilo je 13-o mjesto na [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990.|SP 1990.]] u [[Norveška|norveškom]] [[Holmenkollen]]u u utrci [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – 7,5 km|na 7,5 km]], kada je s tri promašaja i zaostatkom od 1:55.6&nbsp;min bila sporija od pobjednice [[Anne Elvebakk]], koja je završila utrku s jednim promašajem. U ekipnim disciplinama najbolji rezultat bilo joj je četvrto mjesto na istom takmičenju u [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1990 – ekipno (žene)|ekipnoj utrci]] s [[Nancy Bell-Johnstone]], [[Anna Sonnerup|Annom Sonnerup]] i [[Joan Miller Smith]]. === Svjetski kup === {| class="wikitable" style="float:left; text-align:center; font-size:75%" |- !colspan="6" | Plasman u Svjetskom kupu |- ! [[Svjetski kup u biatlonu 1987/1988.|1987/88]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1988/1989.|1988/89]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1989/1990.|1989/90]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1990/1991.|1990/91]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1991/1992.|1991/92]] !! [[Svjetski kup u biatlonu 1992/1993.|1992/93]] |- | 16|| ||40||58||70||75 |} {{clear}} U [[Svjetski kup u biatlonu|Svjetskom kupu]] je prvi put nastupila u sezoni 23. januara 1988. u sezoni [[Svjetski kup u biatlonu 1987/1988.|SK 1987/88.]] u [[italija]]nskom [[Antholz]]u, kada je u utrci na 10&nbsp;km osvojila četvrto mjesto iza pobjednice [[Iva Karađozova|Ive Karađozove]], te joj je to i najbolji plasman. U istoj sezoni, dan kasnije pobijedila je u štafetnoj utrci s [[Nancy Bell-Johnstone|Nancy Johnstone]] i [[Pam Nordheim]] == Kraj karijere == Nakon završetka sportske karijere, obrazovala se za radiologa. == Privatni život == {{sekcija}} == Nagrade == {{sekcija}} == Napomene == {{napspisak}} == Vanjski linkovi == {{Biatlon portal}} * {{Commonscat-inline}} * {{Sport365|405}} * [http://biathlonresults.com/ Zvanična banka podataka IBU-a] == Reference == {{refspisak}} {{DEFAULTSORT:Anderson, Patrice}} [[Kategorija:Rođeni 1959.]] [[Kategorija:Biografije, Duluth (Minnesota)]] [[Kategorija:Američki biatlonci]] [[Kategorija:Američki olimpijci u biatlonu]] [[Kategorija:Biatlonci na Zimskim olimpijskim igrama 1992.]] tom0cj2ya3ej2fr1ay7ebc23vxel5uf 0 502315 3731782 3560510 2025-07-01T18:29:53Z CommonsDelinker 1478 Uklanjam datoteku [[c:File:Ali_Babacan_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2023.jpg|Ali_Babacan_-_World_Economic_Forum_Annual_Meeting_2023.jpg]]; na Commonsu ju je izbrisao/-la [[c:User:Ymblanter|Ymblanter]]; razlog: per [[:c:Commons:Deletion requests/F 3731782 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stranka|Partija demokratije i napretka|250px | ime_bosanski = Partija demokratije i napretka | izvorno_ime = Demokrasi ve Atılım Partisi | predsjednik = [[Ali Babacan]] | sekretar = [[Sanem Oktar]] | godina osnivanja = 09.03.2020. | broj članova = 177,474 | sjedište = Mustafa Kemal Mahallesi<br />[[Çankaya]], [[Ankara]] | ideologija = [[Liberalni konzervativizam]]<br> | web stranica = {{URL|https://devapartisi.org|devapartisi.org}} | colorbox = #006AA6 }} '''Partija demokratije i napretka''' je [[politička stranka]] osnovana 9. marta 2020. pod vodstvom [[Ali Babacan]] i djeluje u [[Turska|Turskoj]]. Prema statutu stranke, njena zvanična skraćenica je "DEVA Party <ref name=":02" group="Not">DEVA Partisi Tüzüğü Madde 2 (2) (2) (Değişik: 27.11.2020 günlü KKK.m.1)</ref> ". Njegov simbol je kap vode sa siluetom mladice unutra. U [[Velika narodna skupština Turske|Velikoj narodnoj skupštini Turske]] je zastupljen sa 15 poslanika. Njegov predsjednik je Ali Babacan.<ref name=":5">{{Cite web|url=https://devapartisi.org/temel-metinler/parti-tuzugu|title=DEVA Partisi Tüzüğü|website=devapartisi.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20200311231512/https://devapartisi.org/temel-metinler/parti-tuzugu|archive-date=11 Mart 2020|access-date=10 Şubat 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://devapartisi.org/teskilat/genel-baskan|title=Genel Başkan|date=|website=Ali Babacan, özgeçmişi|publisher=Demokrasi ve Atılım Partisi|archive-url=https://web.archive.org/web/20200321205247/https://devapartisi.org/teskilat/genel-baskan|archive-date=21 Mart 2020|access-date=22 Haziran 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tr.sputniknews.com/politika/202003101041570111-ali-babacan-oy-birligi-ile-deva-partisinin-genel-baskani-secildi/|title=Ali Babacan, oy birliği ile DEVA Partisi'nin Genel Başkanı seçildi|date=12 Mart 2020|website=|publisher=[[Sputnik]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20200311140618/https://tr.sputniknews.com/politika/202003101041570111-ali-babacan-oy-birligi-ile-deva-partisinin-genel-baskani-secildi/|archive-date=11 Mart 2020|access-date=10 Mart 2020}}</ref> == Politike == === Spoljna politika === U januaru 2023., predsjedavajući Ali Babacan je dao izjavu u kojoj podržava članstvo Turske [[Evropska unija|u EU]] i naglašava njenu posvećenost [[NATO|NATO-u]] . Stranka navodi da nema priliku da pristupi detaljima pregovora o konkretnim pitanjima poput članstva zemalja poput [[Švedska|Švedske]] i [[Finska|Finske]] o pitanjima sigurnosti. On navodi da će, kada dođu na vlast, na osnovu ovih informacija donositi odluke. Navodi se da treba uzeti u obzir činjenicu da je [[Kurdistanska radnička partija|PKK]] teroristička organizacija i uzeti u obzir sigurnosne brige NATO saveznika.<ref>{{Cite news|url=https://devapartisi.org/parti/e-arsiv/ali-babacan-turkiyede-demokrasinin-bir-kez-daha-galip-gelmesi-icin-ne-gerekiyorsa-yapacagz|title=Ali Babacan: ‘Türkiye’de demokrasinin bir kez daha galip gelmesi için ne gerekiyorsa yapacağız’|access-date=26 Haziran 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230626190147/https://devapartisi.org/parti/e-arsiv/ali-babacan-turkiyede-demokrasinin-bir-kez-daha-galip-gelmesi-icin-ne-gerekiyorsa-yapacagz|archive-date=26 Haziran 2023|dead-url=hayır}}</ref> Dana 21. januara 2023., predsjednik DEVA stranke Ali Babacan dao je važne izjave na samitu u Davosu, gdje je ocjenjivao globalna dešavanja. Babačan je smatrao da geopolitičke probleme treba iznijeti na sto [[G20]] i istakao značaj integracije ovih zemalja u evroatlantske institucije na sastanku sa premijerima zemalja Zapadnog Balkana.<ref>{{Cite news|url=https://devapartisi.org/parti/e-arsiv/babacan-davosta-kritik-toplantlara-katld-krizlerden-cks-yollarn-anlatt|title=Babacan Davos’ta kritik toplantılara katıldı: Krizlerden çıkış yollarını anlattı|access-date=26 Haziran 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230626190147/https://devapartisi.org/parti/e-arsiv/babacan-davosta-kritik-toplantlara-katld-krizlerden-cks-yollarn-anlatt|archive-date=26 Haziran 2023|dead-url=hayır}}</ref> ==== članstvo u Evropskoj uniji ==== Stranka za demokratiju i napredak ima za cilj dugoročno raditi na dovršenju procesa punopravnog članstva [[Turska|Turske]] [[Evropska unija|u EU]] . Stranka ima za cilj da bude u koordinaciji sa Evropskom komisijom i političkim, građanskim i kulturnim akterima u zemljama EU kako bi izgradila borbu protiv tendencija kao što su rasizam, imigracija i ksenofobija, [[islamofobija]], [[antisemitizam]] i negrofobija, koje su u porastu. [[Evropska komisija|globalnom nivou]], posebno u nekim [[Evropska unija|evropskim]] zemljama i utiče na turske građane koji žive u ovim zemljama.<ref>{{Cite web|url=https://devapartisi.org/temel-metinler/parti-programi|title=PARTİ PROGRAMI|website=devapartisi.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20200311231639/https://devapartisi.org/temel-metinler/parti-programi|archive-date=11 Mart 2020|access-date=19 Eylül 2021}}</ref> === Generalni predsednici === Spisak ljudi koji su obavljali funkciju predsednika Stranke demokratije i napretka, koji je otvoren 9. marta 2020. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" !# ! Ime ! Slika ! Početak misije ! Kraj misije ! Vrijeme misije |- |'''1''' | Ali Babacan |[[Datoteka:Ali_Babacan_2020_(cropped).jpg|link=Dosya:Ali_Babacan_2020_(cropped).jpg|80x80piksel]] | 10. mart 2020 | ''na dužnosti'' |{{Starost u godinama i danima nts|2020|3|10}} |} == Partija demokratije i progresa i izbori == Partija demokratije i napretka odlučila je da učestvuje na opštim izborima 2023. sa zajedničkom listom.<ref name="diken.com.tr">{{Cite web|url=https://www.diken.com.tr/millet-ittifakindan-dort-parti-yskya-gidiyor/|title=Millet İttifakı’nın protokol değişikliği YSK’ye sunuldu|date=7 Nisan 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230410001742/https://www.diken.com.tr/millet-ittifakindan-dort-parti-yskya-gidiyor/|archive-date=10 Nisan 2023|access-date=11 Nisan 2023}}</ref> 25 kandidatskih mjesta rezervisano je za DEVA sa [[Republikanska narodna stranka (Turska)|CHP]] lista i 1 kandidat sa lista İYİ Partije .<ref name="bbc.com">{{Cite web|url=https://www.bbc.com/turkce/articles/c84mvnjny2wo|title=CHP'nin aday listesinde Millet İttifakı'ndaki diğer 5 partiden 76 aday da yer aldı.|date=9 Nisan 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230410072142/https://www.bbc.com/turkce/articles/c84mvnjny2wo|archive-date=10 Nisan 2023|access-date=11 Nisan 2023}}</ref> Kao rezultat izbora izabrano je 15 kandidata za poslanike.<ref>{{Cite web|url=https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/turkey/2605202310|title=DEVA Partisi grup kurabilmek için CHP’den 5 vekil daha isteyebilir|website=www.rudaw.net|archive-url=https://web.archive.org/web/20230526094244/https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/turkey/2605202310|archive-date=26 Mayıs 2023|access-date=31 Mayıs 2023}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;" |+[[Velika narodna skupština Turske|Velika nacionalna skupština Turske]] ! rowspan="2" | Glasajte ! rowspan="2" | Mapa ! rowspan="2" | Generalni predsednik ! colspan="3" | Glasajte ! colspan="2" | Stolica ! rowspan="2" | Vijeće |- ! # ! % ! ± ! # ! ± |- | 2023 |<ref group="Not">[[2023 Türkiye genel seçimleri|2023 seçimlerinde]] partinin milletvekili adayı gösterdiği şehirlerde [[Millet İttifakı|Millet İttifakı'nın]] performansı. Harita reklendirmeleri seçime katıldığı şehirlerdeki aday listelerinin performansına dayanır, partinin adaylarının bireysel oyları değildir.</ref> |[[Datoteka:Ali_Babacan,_May_21,_2022.jpg|link=Dosya:Ali_Babacan,_May_21,_2022.jpg|100x100piksel|Ali Babacan]] ---- Ali Babacan | <ref group="Not">[[Millet İttifakı]]nın 7 Nisan 2023'te [[Yüksek Seçim Kurulu (Türkiye)|YSK]]'ye sunduğu ek protokol gereği genel seçimlere [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]] ve [[İYİ Parti]] listelerinden katıldı.</ref> |{{Percentage bar|0|%—}} |{{Nema promjena}} |{{Composition bar|15|600|{{Demokrasi ve Atılım Partisi/meta/color}}}} |{{Povećanje}} 14 |Opozicija |} == Reference == {{Refspisak|30em}} <references group="Not" /> [[Kategorija:Političke stranke osnovane 2020.]] [[Kategorija:Političke stranke u Turskoj]] irmclw68fwogj0dvxf069wxvcqyg91o 0 504686 3731970 3653670 2025-07-02T07:41:40Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] to [[Category:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731970 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Užička republika | izvorno_ime = Ужичка република | status = | genitiv = Užičke republike | genitiv2 = | razdoblje = jesen 1941 - decembar 1941. | država_prije1 = | država_prije_zastava1 = | država_poslije1 = | država_poslije_zastava1 = | zastava = Flag of Yugoslavia (1943–1946).svg | zastava2 = | grb = | grb2 = | uzrečica = | himna = Nijedna zvanična | karta = Uzicka republika2.png | glavni_grad = [[Užice]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|Srpskohrvatski]] | sistem_pisanja = | etničke_grupe = | religija = | demonim = | državno_uređenje = Partizanski slobodni teritorij | vrsta_vlasti = [[Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1941. | vladar_prva_vlast = [[Dragojlo Dudić]] | zakonodavstvo = | vrsta_prvog_zakonodavstva = | naziv_prvog_zakonodavstva = | tip_suvereniteta = | nota_suvereniteta = | nastanak = | događaj1 = | događaj_datum1 = | događaj2 = | događaj_datum2 = | događaj3 = | događaj_datum3 = | događaj4 = | događaj_datum4 = | događaj5 = | događaj_datum5 = <!--Ima sve do događaj20 i događaj_datum20 --> | osnivanje = Jesen 1941. | ukidanje = Decembar 1941. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 300.000>1.000.000 | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | ljetno_računanje_vremena = | format_datuma = | vozacka_strana = | pozivni_broj = | internetski_nastavak = | danas_dio = [[Srbija]] | komentar = }} '''Užička republika''' bila je kratkotrajno oslobođena partizanska teritorija i prva oslobođena teritorija u [[Evropa|Evropi]] u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], organizirana kao vojna mini-država koja je postojala u jesen 1941. u [[Drugi svjetski rat u Jugoslaviji|okupiranoj Jugoslaviji]], tačnije zapadni dio [[Nedićeva Srbija|Teritorije Vojnog komandanta u Srbiji]].{{efn|Zvanični naziv okupirane teritorije<ref>[[#Hehn_1971|Hehn (1971)]], str. 344–73</ref><ref>[[#Pavlowitch_2002|Pavlowitch (2002)]], str. 141</ref>}} Republiku je uspostavio partizanski pokret otpora, a njen administrativni centar bio je grad [[Užice]]. ==Granice == Užička Republika obuhvatala je veliki dio zapadnog dijela okupirane teritorije i imala je više od 300.000 stanovnika<ref>{{Cite book |last=Surhone |first=Lambert M. |url=https://www.amazon.es/Republic-Uzice-Socialist-Yugoslavia-Partisans/dp/6130343655 |title=Republic of Užice: Socialist Federal Republic of Yugoslavia, Yugoslav Partisans, Užice, Bajina Bašta, Great Morava, Sandžak |last2=Timpledon |first2=Miriam T. |last3=Marseken |first3=Susan F. |date=11. 6. 2010 |isbn=978-613-0-34365-1}}</ref> (prema drugom izvoru, blizu milion<ref name="books.google.rs">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=F_SOAAAAMAAJ&q=%22uzice+republic%22|title=Report on World Affairs|date=1. 1. 1985|publisher=RWA|language=en}}</ref>). Nalazila se između pruge [[Valjevo]]–[[Bajina Bašta]] na sjeveru, rijeke [[Drina|Drine]] na zapadu, rijeke [[Zapadna Morava|Zapadne Morave]] na istoku i [[Raška oblast|Raške oblasti]] na jugu. Različiti izvori pružaju različite informacije o veličini republike: prema nekim izvorima, ona je obuhvatala 15.000<ref name="books.google.rs"/> ili 20.000<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VShnAAAAMAAJ&q=%22uzice+republic%22|title=The Resistance movement in Europe during the Second World War: 16th International Congress of Historical Sciences, Stuttgart, August 1985|last1=Pshennikov|first1=S.|last2=Nat͡sionalʹnyĭ komitet istorikov Sovetskogo Soi͡uza|date=1. 1. 1985|publisher="Social Sciences Today" Editorial Board, USSR Academy of Sciences|language=en}}</ref> km². == Historija == Vladu su sačinjavali "narodni savjeti" (odbori), a partizani su otvarali škole i izdavali novine "Borba". Uspjeli su da pokrenu poštanski sistem i oko 145&nbsp;km železničke pruge i vodili fabriku municije iz trezora ispod banke u Užicu.<ref>[[Misha Glenny]], ''The Balkans'', 1999, p. 487</ref> Novembra 1941, u [[Prva neprijateljska ofanziva|Prvoj ofanzivi]], njemačke trupe su ponovo zauzele ovu teritoriju, dok je glavnina partizanskih snaga pobjegla prema [[Bosna i Hercegovina|Bosni]], [[Sandžak]]u i [[Crna Gora|Crnoj Gori]], pregrupisavši se kod [[Foča (Republika Srpska)|Foče]] u Bosni.<ref>{{Cite web |title=Užice Republic 1941. |url=http://nmuzice.org.rs/permanent-exibitions/uzice-republic-1941/?lang=en |access-date=31. 5. 2022 |website=National Museum Uzice |language=en-US}}</ref> ==Kraj == Levičarska politika koju je tada vodio [[Josip Broz Tito]] (kasnije poznata kao [[lijeva skretanja]]) značajno je doprinela porazu partizana u Užičkoj Republici.{{sfn|Banac|1988|p=81<!-- |ps=: "Ovaj poraz je dobrim dijelom proizašao iz ljevičarske politike koju je vodio Tito na oslobođenoj teritoriji sa centrom u Užicu,..." -->}} Zbog profašističke srpske propagande koja je opisivala da su partizani vođeni strancima,<ref>{{Cite web|url=http://www.crvenakritika.org/istorija/76-propaganda-u-okupiranoj-srbiji|title=Politička Propaganda u Okupiranoj Srbiji: Milan Nedić, Velibor Jonić i Dimitrije Ljotić|last=Petrović|first=Nenad|date=9. 2. 2009|website=www.crvenakritika.org|language=sh|access-date=18. 1. 2017}}</ref> stanovništvo Srbije se okrenulo protiv ustanka i protiv partizanskih ustanika. Početkom decembra 1941.<ref name="JelićStrugar1985">{{cite book|last1= Jelić|first1= Ivan|last2= Strugar|first2= Novak|title= War and revolution in Yugoslavia, 1941-1945|url= https://books.google.com/books?id=zTWBAAAAIAAJ|year= 1985|publisher= Socialist Thought and Practice|page= 122|quote= Partisan Detachments of Yugoslavia and the leaderships of the national liberation movement withdrew from Serbia early in December 1941}}</ref> partizani su prešli iz Srbije u Bosnu (nominalno dio [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]]) i pridružili se svojim drugovima koji su već napustili Crnu Goru.{{sfn|Pavlowitch|2002|p=147|ps=: "Kada je represija pukla mjehur optimizma, narodno raspoloženje u Srbiji se također okrenulo protiv ustanika i onih koji su htjeli da nastave sa revolucijom... Partizani su prešli na nominalno teritoriju NDH, gde su se pridružili svojim drugovima koji su napustili Crnu Goru."}} == U popularnoj kulturi == Jugoslovenski partizanski igrani film [[Užička republika (film)|Užička republika]] iz 1974. pokriva događaje oko postojanja Užičke Republike. == Također pogledajte == * [[Bihaćka republika]] == Bilješke == {{Notelist}} == Reference == {{Refspisak}} === Izvori === * {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=jS69IRtTA3gC&pg=PA83|title=With Stalin Against Tito: Cominformist Splits in Yugoslav Communism|last=Banac|first=Ivo|publisher=[[Cornell University Press]]|year=1988|isbn=0-8014-2186-1|author-link=Ivo Banac}} * {{cite journal |author=Hehn, Paul N. |year=1971 |title=Serbia, Croatia and Germany 1941-1945: Civil War and Revolution in the Balkans |journal=Canadian Slavonic Papers |volume=13 |issue=4 |pages=344–373 |publisher=[[University of Alberta]] |doi=10.1080/00085006.1971.11091249 |access-date=8. 4. 2012 |url=https://scholar.google.com.au/scholar?hl=en&q=Gebeit+des+serbien+hehn&btnG=Search&lr=lang_en&as_sdt=0%2C5&as_ylo=&as_vis=0 |ref=Hehn_1971}} * {{Cite book|last=Pavlowitch|first=Stevan K.|author-link=Stevan K. Pavlowitch|title=Serbia: The History behind the Name|year=2002|location=London|publisher=Hurst & Company|isbn=9781850654773|url=https://books.google.com/books?id=w-RuLDaNwbMC}} {{Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu}} [[Kategorija:Srbija u Narodnooslobodilačkoj borbi]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1941.]] [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] [[Kategorija:1941. u Srbiji]] tplfudijm3aw94aabxtcxugcer5omw8 3731977 3731970 2025-07-02T07:43:08Z Panasko 146730 [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731977 wikitext text/x-wiki {{Infokutija bivša država | zvanično_ime = Užička republika | izvorno_ime = Ужичка република | status = | genitiv = Užičke republike | genitiv2 = | razdoblje = jesen 1941 - decembar 1941. | država_prije1 = | država_prije_zastava1 = | država_poslije1 = | država_poslije_zastava1 = | zastava = Flag of Yugoslavia (1943–1946).svg | zastava2 = | grb = | grb2 = | uzrečica = | himna = Nijedna zvanična | karta = Uzicka republika2.png | glavni_grad = [[Užice]] | glavni_grad_koordinate = | najveći_grad = | službeni_jezik = [[Srpskohrvatski jezik|Srpskohrvatski]] | sistem_pisanja = | etničke_grupe = | religija = | demonim = | državno_uređenje = Partizanski slobodni teritorij | vrsta_vlasti = [[Predsjednik]] | godina_prve_vlasti = 1941. | vladar_prva_vlast = [[Dragojlo Dudić]] | zakonodavstvo = | vrsta_prvog_zakonodavstva = | naziv_prvog_zakonodavstva = | tip_suvereniteta = | nota_suvereniteta = | nastanak = | događaj1 = | događaj_datum1 = | događaj2 = | događaj_datum2 = | događaj3 = | događaj_datum3 = | događaj4 = | događaj_datum4 = | događaj5 = | događaj_datum5 = <!--Ima sve do događaj20 i događaj_datum20 --> | osnivanje = Jesen 1941. | ukidanje = Decembar 1941. | nezavisnost = | nezavisnost_priznato = | površina = | po_površini_na_svijetu = | procenat_vode = | stanovnika = 300.000>1.000.000 | stanovnika_godina = | po_broju_stanovnika_na_svijetu = | procjena = | procjena_godina = | gustoća = | po_broju_gustoće_na_svijetu = | valuta = | vremenska_zona = | ljetno_računanje_vremena = | format_datuma = | vozacka_strana = | pozivni_broj = | internetski_nastavak = | danas_dio = [[Srbija]] | komentar = }} '''Užička republika''' bila je kratkotrajno oslobođena partizanska teritorija i prva oslobođena teritorija u [[Evropa|Evropi]] u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], organizirana kao vojna mini-država koja je postojala u jesen 1941. u [[Drugi svjetski rat u Jugoslaviji|okupiranoj Jugoslaviji]], tačnije zapadni dio [[Nedićeva Srbija|Teritorije Vojnog komandanta u Srbiji]].{{efn|Zvanični naziv okupirane teritorije<ref>[[#Hehn_1971|Hehn (1971)]], str. 344–73</ref><ref>[[#Pavlowitch_2002|Pavlowitch (2002)]], str. 141</ref>}} Republiku je uspostavio partizanski pokret otpora, a njen administrativni centar bio je grad [[Užice]]. ==Granice == Užička Republika obuhvatala je veliki dio zapadnog dijela okupirane teritorije i imala je više od 300.000 stanovnika<ref>{{Cite book |last=Surhone |first=Lambert M. |url=https://www.amazon.es/Republic-Uzice-Socialist-Yugoslavia-Partisans/dp/6130343655 |title=Republic of Užice: Socialist Federal Republic of Yugoslavia, Yugoslav Partisans, Užice, Bajina Bašta, Great Morava, Sandžak |last2=Timpledon |first2=Miriam T. |last3=Marseken |first3=Susan F. |date=11. 6. 2010 |isbn=978-613-0-34365-1}}</ref> (prema drugom izvoru, blizu milion<ref name="books.google.rs">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=F_SOAAAAMAAJ&q=%22uzice+republic%22|title=Report on World Affairs|date=1. 1. 1985|publisher=RWA|language=en}}</ref>). Nalazila se između pruge [[Valjevo]]–[[Bajina Bašta]] na sjeveru, rijeke [[Drina|Drine]] na zapadu, rijeke [[Zapadna Morava|Zapadne Morave]] na istoku i [[Raška oblast|Raške oblasti]] na jugu. Različiti izvori pružaju različite informacije o veličini republike: prema nekim izvorima, ona je obuhvatala 15.000<ref name="books.google.rs"/> ili 20.000<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VShnAAAAMAAJ&q=%22uzice+republic%22|title=The Resistance movement in Europe during the Second World War: 16th International Congress of Historical Sciences, Stuttgart, August 1985|last1=Pshennikov|first1=S.|last2=Nat͡sionalʹnyĭ komitet istorikov Sovetskogo Soi͡uza|date=1. 1. 1985|publisher="Social Sciences Today" Editorial Board, USSR Academy of Sciences|language=en}}</ref> km². == Historija == Vladu su sačinjavali "narodni savjeti" (odbori), a partizani su otvarali škole i izdavali novine "Borba". Uspjeli su da pokrenu poštanski sistem i oko 145&nbsp;km železničke pruge i vodili fabriku municije iz trezora ispod banke u Užicu.<ref>[[Misha Glenny]], ''The Balkans'', 1999, p. 487</ref> Novembra 1941, u [[Prva neprijateljska ofanziva|Prvoj ofanzivi]], njemačke trupe su ponovo zauzele ovu teritoriju, dok je glavnina partizanskih snaga pobjegla prema [[Bosna i Hercegovina|Bosni]], [[Sandžak]]u i [[Crna Gora|Crnoj Gori]], pregrupisavši se kod [[Foča (Republika Srpska)|Foče]] u Bosni.<ref>{{Cite web |title=Užice Republic 1941. |url=http://nmuzice.org.rs/permanent-exibitions/uzice-republic-1941/?lang=en |access-date=31. 5. 2022 |website=National Museum Uzice |language=en-US}}</ref> ==Kraj == Levičarska politika koju je tada vodio [[Josip Broz Tito]] (kasnije poznata kao [[lijeva skretanja]]) značajno je doprinela porazu partizana u Užičkoj Republici.{{sfn|Banac|1988|p=81<!-- |ps=: "Ovaj poraz je dobrim dijelom proizašao iz ljevičarske politike koju je vodio Tito na oslobođenoj teritoriji sa centrom u Užicu,..." -->}} Zbog profašističke srpske propagande koja je opisivala da su partizani vođeni strancima,<ref>{{Cite web|url=http://www.crvenakritika.org/istorija/76-propaganda-u-okupiranoj-srbiji|title=Politička Propaganda u Okupiranoj Srbiji: Milan Nedić, Velibor Jonić i Dimitrije Ljotić|last=Petrović|first=Nenad|date=9. 2. 2009|website=www.crvenakritika.org|language=sh|access-date=18. 1. 2017}}</ref> stanovništvo Srbije se okrenulo protiv ustanka i protiv partizanskih ustanika. Početkom decembra 1941.<ref name="JelićStrugar1985">{{cite book|last1= Jelić|first1= Ivan|last2= Strugar|first2= Novak|title= War and revolution in Yugoslavia, 1941-1945|url= https://books.google.com/books?id=zTWBAAAAIAAJ|year= 1985|publisher= Socialist Thought and Practice|page= 122|quote= Partisan Detachments of Yugoslavia and the leaderships of the national liberation movement withdrew from Serbia early in December 1941}}</ref> partizani su prešli iz Srbije u Bosnu (nominalno dio [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH]]) i pridružili se svojim drugovima koji su već napustili Crnu Goru.{{sfn|Pavlowitch|2002|p=147|ps=: "Kada je represija pukla mjehur optimizma, narodno raspoloženje u Srbiji se također okrenulo protiv ustanika i onih koji su htjeli da nastave sa revolucijom... Partizani su prešli na nominalno teritoriju NDH, gde su se pridružili svojim drugovima koji su napustili Crnu Goru."}} == U popularnoj kulturi == Jugoslovenski partizanski igrani film [[Užička republika (film)|Užička republika]] iz 1974. pokriva događaje oko postojanja Užičke Republike. == Također pogledajte == * [[Bihaćka republika]] == Bilješke == {{Notelist}} == Reference == {{Refspisak}} === Izvori === * {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=jS69IRtTA3gC&pg=PA83|title=With Stalin Against Tito: Cominformist Splits in Yugoslav Communism|last=Banac|first=Ivo|publisher=[[Cornell University Press]]|year=1988|isbn=0-8014-2186-1|author-link=Ivo Banac}} * {{cite journal |author=Hehn, Paul N. |year=1971 |title=Serbia, Croatia and Germany 1941-1945: Civil War and Revolution in the Balkans |journal=Canadian Slavonic Papers |volume=13 |issue=4 |pages=344–373 |publisher=[[University of Alberta]] |doi=10.1080/00085006.1971.11091249 |access-date=8. 4. 2012 |url=https://scholar.google.com.au/scholar?hl=en&q=Gebeit+des+serbien+hehn&btnG=Search&lr=lang_en&as_sdt=0%2C5&as_ylo=&as_vis=0 |ref=Hehn_1971}} * {{Cite book|last=Pavlowitch|first=Stevan K.|author-link=Stevan K. Pavlowitch|title=Serbia: The History behind the Name|year=2002|location=London|publisher=Hurst & Company|isbn=9781850654773|url=https://books.google.com/books?id=w-RuLDaNwbMC}} {{Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu}} [[Kategorija:Srbija u Narodnooslobodilačkoj borbi]] [[Kategorija:Bivše države na Balkanu]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1941.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] [[Kategorija:1941. u Srbiji]] s7nvadttudg7xsokgvq27uog4zjw809 0 504990 3731968 3593816 2025-07-02T07:41:39Z Panasko 146730 Moving from [[Category:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1941.]] to [[Category:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 3731968 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje | naselje_vrsta = [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|Administrativno područje]] [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] | ime = Uprava grada Beograda | slika_karta = Dunavskabanovina.jpg | karta_opis = Uprava grada Beograda okružena [[Dunavska banovina|Dunavskom banovinom]]. | podjela_vrsta = Država | podjela_ime = {{ZID|Kraljevina Jugoslavija}} | stanovništvo_datum = 1931 | stanovništvo_ukupno = 288.938 | stanovništvo_demonim = Beograđanin | izvorno_ime = Управа града Београда }} '''Uprava grada Beograda''' ({{Jez-sr-Cyrl|Управа града Београда}}) bio je naziv za administrativno područje [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od 1929. do 1941. i kratkotrajno u [[Nedićeva Srbija|Nedićevoj Srbiji]] 1941. Sjedište uprave bio je [[Beograd]]. == Historija == [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca]] formirana je 1918. i u početku je bila podijeljena na [[Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|oblasti]] (1918–1922) i [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|pokrajine]] (1922–1929). Godine 1929. naziv države je promijenjen u [[Kraljevina Jugoslavija]] i uvedene su nove administrativne jedinice poznate kao [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|banovine]]. Cijela država je podijeljena na 9 banovina, dok je područje oko glavnog grada [[Beograd]]a organizovano kao poseban okrug poznat kao ''Uprava grada Beograda''. Prije 1929, teritorija je bila podeljena između [[Beogradska oblast|Beogradske oblasti]] i [[Sremska oblast|Sremske oblasti]]. Godine 1941, nakon invazije [[Sile Osovine|Sila Osovine]], [[Aprilski rat|okupacije i podjele Jugoslavije]], okrug je ukinut i veći dio njegove teritorije je uključen u novoformirane okruge [[Beograd]] i [[Zrenjanin|Veliki Bečkerek]] u okviru [[Nedićeva Srbija|Njemačke okupirane Srbije]]. Manji dio okruga bio je pripojen [[Vukovska županija|Vukovskoj županiji]] u sastavu [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]]. == Geografija == Uprava grada Beograda bila je u potpunosti okružena [[Dunavska banovina|Dunavskom banovinom]], čiji je glavni grad bio [[Novi Sad]]. Uprava je obuhvatala grad [[Beograd]], kao i susjedne općine [[Zemun]] i [[Pančevo]].<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/Dunavskabanovina.jpg Image] wikimedia.org</ref> == Demografija == Stanovnici okruga su uglavnom bili [[Srbi]], ali su na tom području bili prisutni i pripadnici nekih drugih nacionalnosti. Prema [[Popis stanovništva u Kraljevini Jugoslaviji 1931.|popisu iz 1931.]] stanovništvo Uprave grada Beograda činilo je: {| class="wikitable" |+[[Popis stanovništva u Kraljevini Jugoslaviji 1931.|Popis 1931.]] !Stanovništvo !Broj stanovništva |- |[[Pravoslavlje|Pravoslavci]] |209.449 |- |[[Rimokatoličanstvo|Rimokatolici]] |56.776 |- |[[Evangelizam|Evangelici]] |7.395 |- |[[Islam|Muslimani]] |3.821 |- |Ostali [[Kršćanstvo|kršćani]] |2.041 |- |Ostali |9.456 |- !Ukupno !288.938 |} == Reference == {{Refspisak}} == Literatura == * Istorijski atlas, Geokarta, Beograd, 1999. * Istorijski atlas, Intersistem kartografija, Beograd, 2010. == Vanjski linkovi == * [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/Dunavskabanovina.jpg Karta okruga] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} [[Kategorija:Banovine Kraljevine Jugoslavije]] [[Kategorija:Beograd]] [[Kategorija:Historija Beograda]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] 1t9q9d5w6oemgmx9a4wunvpx55nc3mg 3731974 3731968 2025-07-02T07:42:45Z Panasko 146730 [[Kategorija:Preusmjerenja povezana sa stavkom na Wikipodacima]] uklonjena; [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731974 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje | naselje_vrsta = [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|Administrativno područje]] [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] | ime = Uprava grada Beograda | slika_karta = Dunavskabanovina.jpg | karta_opis = Uprava grada Beograda okružena [[Dunavska banovina|Dunavskom banovinom]]. | podjela_vrsta = Država | podjela_ime = {{ZID|Kraljevina Jugoslavija}} | stanovništvo_datum = 1931 | stanovništvo_ukupno = 288.938 | stanovništvo_demonim = Beograđanin | izvorno_ime = Управа града Београда }} '''Uprava grada Beograda''' ({{Jez-sr-Cyrl|Управа града Београда}}) bio je naziv za administrativno područje [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] od 1929. do 1941. i kratkotrajno u [[Nedićeva Srbija|Nedićevoj Srbiji]] 1941. Sjedište uprave bio je [[Beograd]]. == Historija == [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca]] formirana je 1918. i u početku je bila podijeljena na [[Oblasti Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|oblasti]] (1918–1922) i [[Pokrajine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca|pokrajine]] (1922–1929). Godine 1929. naziv države je promijenjen u [[Kraljevina Jugoslavija]] i uvedene su nove administrativne jedinice poznate kao [[Banovine Kraljevine Jugoslavije|banovine]]. Cijela država je podijeljena na 9 banovina, dok je područje oko glavnog grada [[Beograd]]a organizovano kao poseban okrug poznat kao ''Uprava grada Beograda''. Prije 1929, teritorija je bila podeljena između [[Beogradska oblast|Beogradske oblasti]] i [[Sremska oblast|Sremske oblasti]]. Godine 1941, nakon invazije [[Sile Osovine|Sila Osovine]], [[Aprilski rat|okupacije i podjele Jugoslavije]], okrug je ukinut i veći dio njegove teritorije je uključen u novoformirane okruge [[Beograd]] i [[Zrenjanin|Veliki Bečkerek]] u okviru [[Nedićeva Srbija|Njemačke okupirane Srbije]]. Manji dio okruga bio je pripojen [[Vukovska županija|Vukovskoj županiji]] u sastavu [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]]. == Geografija == Uprava grada Beograda bila je u potpunosti okružena [[Dunavska banovina|Dunavskom banovinom]], čiji je glavni grad bio [[Novi Sad]]. Uprava je obuhvatala grad [[Beograd]], kao i susjedne općine [[Zemun]] i [[Pančevo]].<ref>[http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/Dunavskabanovina.jpg Image] wikimedia.org</ref> == Demografija == Stanovnici okruga su uglavnom bili [[Srbi]], ali su na tom području bili prisutni i pripadnici nekih drugih nacionalnosti. Prema [[Popis stanovništva u Kraljevini Jugoslaviji 1931.|popisu iz 1931.]] stanovništvo Uprave grada Beograda činilo je: {| class="wikitable" |+[[Popis stanovništva u Kraljevini Jugoslaviji 1931.|Popis 1931.]] !Stanovništvo !Broj stanovništva |- |[[Pravoslavlje|Pravoslavci]] |209.449 |- |[[Rimokatoličanstvo|Rimokatolici]] |56.776 |- |[[Evangelizam|Evangelici]] |7.395 |- |[[Islam|Muslimani]] |3.821 |- |Ostali [[Kršćanstvo|kršćani]] |2.041 |- |Ostali |9.456 |- !Ukupno !288.938 |} == Reference == {{Refspisak}} == Literatura == * Istorijski atlas, Geokarta, Beograd, 1999. * Istorijski atlas, Intersistem kartografija, Beograd, 2010. == Vanjski linkovi == * [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/Dunavskabanovina.jpg Karta okruga] {{Banovine Kraljevine Jugoslavije}} [[Kategorija:Banovine Kraljevine Jugoslavije]] [[Kategorija:Beograd]] [[Kategorija:Historija Beograda]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1929.]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1941.]] 1rqaggubisfl5pdsr7203gq8dcnj7f7 14 505944 3731987 3606039 2025-07-02T07:45:32Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1945.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1945.]]: Standardizacija 3606039 wikitext text/x-wiki {{BivšeDržave|194|5|1939|1950}} 3dnx8axlt6kf15144nd1wlzccusq9ni 3732076 3731987 2025-07-02T07:55:28Z Panasko 146730 3732076 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1945}} {{BivšeDržave|194|5|1939|1950}} o0k138agviucqs3gzssa4rqn16mncth 14 506979 3731922 3627738 2025-07-02T07:22:46Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1908.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1908.]]: Standardizacija 3627738 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1908}} {{BivšeDržave|190|8|1899|1910}} qnc7jpz9n4y8ed6fktft5r8g71vdq1x 14 506987 3731913 3627800 2025-07-02T07:21:48Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1867.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1867.]]: Standardizacija 3627800 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1867}} {{BivšeDržave|186|7|1859|1870}} hy95fonm10l8ejnf4tiyagu5yh8umu5 14 509161 3731858 3645689 2025-07-02T00:23:10Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1261.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1261.]] bez ostavljanja preusmjerenja 3645689 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1261}} {{BivšeDržave|126|1|1259|1270}} 4ytkasay9sb3oi9tvi1pkehep0g8uq4 14 509162 3731898 3645690 2025-07-02T07:17:26Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1285.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1285.]]: Standardizacija 3645690 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1285}} {{BivšeDržave|128|5|1279|1290}} gwxfbtze996w21fhkkhr1wpdtjcl7oi 14 509163 3731901 3645691 2025-07-02T07:18:18Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1392.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1392.]]: Standardizacija 3645691 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1392}} {{BivšeDržave|139|2|1389|1400}} 763invk262bj5ty426ac28xvo0hldny 14 509164 3731904 3645692 2025-07-02T07:18:43Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1459.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1459.]]: Standardizacija 3645692 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1459}} {{BivšeDržave|145|9|1449|1460}} o343lbc6zaoc738bz2ho6w0md7d3ng1 14 509165 3731907 3645693 2025-07-02T07:19:30Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1483.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1483.]]: Standardizacija 3645693 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1483}} {{BivšeDržave|148|3|1479|1490}} dv4o5366yro8rajpewyi5f3fll3wg3h 14 509166 3731910 3645694 2025-07-02T07:19:53Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1795.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1795.]]: Standardizacija 3645694 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1795}} {{BivšeDržave|179|5|1789|1800}} alno2b0tlprh1raqzo29wpi9w7nyqq6 14 509167 3731919 3645695 2025-07-02T07:22:29Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1904.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1904.]] 3645695 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1904}} {{BivšeDržave|190|4|1899|1910}} hjq9azc960ax4f76k3il5ugjqanvggz 14 509168 3731925 3645696 2025-07-02T07:24:28Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1913.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1913.]]: Standardizacija 3645696 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1913}} {{BivšeDržave|191|3|1909|1920}} i388gr1vcuu0g3asbrp0yozd6asximm 14 509169 3731928 3645697 2025-07-02T07:27:05Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1915.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1915.]] 3645697 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1915}} {{BivšeDržave|191|5|1909|1920}} jp7s6upz25q69cxw4xs6ijb3kzxdsnt 14 509170 3731959 3645698 2025-07-02T07:39:52Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1934.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1934.]]: Standardizacija 3645698 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1934}} {{BivšeDržave|193|4|1929|1940}} 87fxgf9zocbaas6u2w7fw5ejm64u497 14 509171 3731962 3645699 2025-07-02T07:40:19Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1939.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1939.]]: Standardizacija 3645699 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1939}} {{BivšeDržave|193|9|1929|1940}} ijpocvcfniteahenell0lsjt8isgwut 14 509172 3732044 3645700 2025-07-02T07:51:41Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1999.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1999.]]: Standardizacija 3645700 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1999}} {{BivšeDržave|199|9|1989|2000}} sbsmxbt61j7g5cc1c8hwc7l36853h1r 14 509173 3732051 3645701 2025-07-02T07:52:31Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 2006.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 2006.]]: Standardizacija 3645701 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 2006}} {{BivšeDržave|200|6|1999|2010}} e7xwhpo5q1t7j34lwad8gosth9qj0ky 14 509174 3732069 3645702 2025-07-02T07:53:58Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 929.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 929.]]: Standardizacija 3645702 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 929}} {{BivšeDržave|92|9|919|930}} ofazbv6seided6koz09h6625o8ww2wd 14 509175 3731916 3645704 2025-07-02T07:22:09Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Države i teritorije prestale sa postojanjem 1870.]] na [[Kategorija:Države i teritorije ukinute 1870.]]: Standardizacija 3645704 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|States and territories disestablished in 1870}} {{BivšeDržave|187|0|1869|1880}} bplc2mqxzez3jb312jasopox6uyb7tf 14 509431 3732142 3646913 2025-07-02T09:54:37Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1400.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1400.]]: Standardizacija 3646913 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|140|0|139|141|15}} gnjqsijr2qj67wft1ija80takw0z4nr 14 509432 3732146 3646914 2025-07-02T09:55:11Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1781.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1781.]]: Standardizacija 3646914 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|178|1|177|179|18}} bsa9fpjh96p43kh3bs61lqlygbatn67 14 509433 3732148 3646915 2025-07-02T09:55:20Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1924.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1924.]]: Standardizacija 3646915 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|192|4|191|193|20}} qstmr8h6cos5bkklsfvi8c7jaed561e 14 509434 3732170 3646916 2025-07-02T10:04:19Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1944.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1944.]]: Standardizacija 3646916 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|194|4|193|195|20}} 8tndxwupe7ezg6e5p1dz3v7021c7vn3 14 509439 3732172 3646930 2025-07-02T10:04:39Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1948.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1948.]]: Standardizacija 3646930 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|194|8|193|195|20}} 3w6pqto727doiieldppcwc7smgvkz8j 14 509440 3732183 3646933 2025-07-02T10:08:21Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1953.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1953.]]: Standardizacija 3646933 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|195|3|194|196|20}} cn1x2t11wookl5wv5es7c4johngw923 14 509441 3732198 3646934 2025-07-02T10:12:30Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 1984.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 1984.]]: Standardizacija 3646934 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|198|4|197|199|20}} q8aiio16l8x360kro44fmhy97moqrkh 14 509442 3731820 3646935 2025-07-01T21:41:35Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2011.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2011.]] bez ostavljanja preusmjerenja 3646935 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|201|1|200|202|21}} b4mfn53k6a2vif01gn24vjgycbbxzsh 14 509461 3731815 3646986 2025-07-01T21:38:09Z KWiki 9400 [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 21. vijeku]] uklonjena; [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 21. vijeku]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) 3731815 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Infrastruktura po godinama izgradnje|+]] [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 21. vijeku|Infrastruktura]] qe28rcja3ixnpxprr2701jdze8ygsq7 14 515346 3731740 3672457 2025-07-01T13:13:24Z Panasko 146730 3731740 wikitext text/x-wiki {{Okoliš po državama|Kanada|Sjeverne Amerike}} {{commonscat|Nature of Canada}} mtkrnrh0jv933hlb6ygirjic1ynrl2a 14 515634 3731818 3674626 2025-07-01T21:40:55Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2008.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2008.]] bez ostavljanja preusmjerenja 3674626 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|200|8|199|201|21}} 1zpmub83x7yt91ynemhus8toi1jdfd1 14 515635 3732162 3674628 2025-07-02T10:01:19Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 15. vijeku]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 15. vijeku]]: Standardizacija 3674628 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Arhitektura u 15. vijeku]] [[Kategorija:Osnivanja u 15. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture po vijeku osnivanja]] 4zjll4zqltfocgovrf7csbbe4tga7a8 14 515636 3732160 3674629 2025-07-02T10:01:13Z Panasko 146730 Panasko premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 18. vijeku]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 18. vijeku]]: Standardizacija 3674629 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Arhitektura u 18. vijeku]] [[Kategorija:Osnivanja u 18. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture po vijeku osnivanja]] mh2m9cubx0hnvsxd9vjnsh5qfj91c6r 14 515637 3731822 3674630 2025-07-01T21:42:25Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane u 21. vijeku]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene u 21. vijeku]] bez ostavljanja preusmjerenja 3674630 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Arhitektura u 21. vijeku]] [[Kategorija:Osnivanja u 21. vijeku]] [[Kategorija:Građevine i strukture po vijeku osnivanja]] 70epot0x09fw7g2aa5671u58o1the12 14 517873 3731821 3690158 2025-07-01T21:41:57Z KWiki 9400 KWiki premjestio je stranicu [[Kategorija:Građevine i strukture osnovane 2021.]] na [[Kategorija:Građevine i strukture završene 2021.]] bez ostavljanja preusmjerenja 3690158 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|202|1|201|203|21}} clvwbanbam2g4hjisp1g64g61b7ayvu 0 522306 3731713 3730043 2025-07-01T12:47:21Z Nerko65 55647 3731713 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Nađa Mehmedbašić | datum_rođenja = 1939. | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[Kraljevina Jugoslavija]] | datum_smrti = 2021. | mjesto_smrti = Sarajevo, [[Bosna i Hercegovina]] | zanimanje = novinarka i autorica dokumentarnih filmova | značajna_djela = Sarajevski spomenar, Životna uloga | supružnik = [[Enver Enko Mehmedbašić]] (Enver Mehmedbašić) | izvorno_ime = | druga_imena = rođ. Mušanović | državljanstvo = Bosna i Hercegovina | djeca = }} '''Nađa Mehmedbašić''' (1939-2021.) bila je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] novinarka i autorica dokumentarnih filmova. == Biografija == Rođena je 1939. godine u [[Sarajevo|Sarajevu]], gdje je završila [[Pravni fakultet u Sarajevu|Pravni fakultet]] [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]].<ref>Udruženje fimskih radnika BiH, (2013). BH.FILM 2012–2013.https://bhfilm.ba/wp-content/uploads/2023/06/BH.FILM-2012-2013.pdf. Pristupljeno 2025-06-25. https://bhfilm.ba/wp-content/uploads/2023/06/BH.FILM-2012-2013.pdf</ref> Godine 1965. počela je raditi kao novinarka na radiju, a potom i na televiziji. Karijeru je započela na [[Bosanskohercegovačka radio-televizija|Radioteleviziji Bosne i Hercegovine.]]<ref>B.C. (2021.) Umrla novinarka i autorica dokumentarnih filmova Nađa Mehmedbašić AVAZ. https://avaz.ba/vijesti/bih/636448/umrla-novinarka-i-autorica-dokumentarnih-filmova-nada-mehmedbasic</ref> Kao televizijska novinarka, stekla je prepoznatljivost u žanru reportaže.<ref>Bakšić, H., 2024. Hamza. Sarajevo: Fondacija za razvoj medija i civilnog društva Mediacentar.p.239 https://www.media.ba/sites/default/files/hamza_knjiga_web_1.pdf</ref> Bila je i urednica Obrazovnog i dječijeg programa na Radiju Sarajevo.<ref>Valerijan Žujo. (2022.). Rusmir Šahinpašić. Nombad.ba. https://nomad.ba/zujo-rusmir-sahinpasic</ref><ref>Lukić, Đ., Milićević, M., Kučukalić, Z., Botica, A., Bilić, N., Trifunović, S., Prlenda, Z., Topić, E., Opančić, N., Jančić, M., Bejtović, S., Mišić, I. and Imamović, N., 2015. Radio Sarajevo: 10.04.1945.-10.05.1992. Sarajevo: Media centar.p.119.</ref> Pored medijskog rada, djelovala je kao autorica i [[producent|producentica]] dokumentarnih filmova, najčešće se baveći temama vezanim za [[Ekologija|ekologiju]] i humanost. Tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini| rata u Bosni i Hercegovini]], pokrenula je lutkarsko pozorište "Sunčana strana" za koje je pisala tekstove i pjesme. Predstave su često izvođene u podrumima i bolničkom odjelu za djecu. Također, pokrenula je i objavljivanje časopisa "Prijatelj" uz pomoć [[Međunarodni pokret Crveni krst i Crveni polumjesec|Crvenog križa]].<ref>PeaceWomen Across the Globe, 2025. Nadja Mehmedbasic. https://1000peacewomen.org/en/network/1000-peacewomen/nadja-mehmedbasic-2281 Pristupljeno 2025-06-25..</ref><ref>Spahić, A., Ždralović, A., Aganović, A., Đokanović, B., Bavčić, E., Žuna, E., Giomi, F., Dračo, I., Delić, Z. and Popov-Momčinović, Z., 2015. Zabilježene: žene i javni život Bosne i Hercegovine u 20. vijeku. 2. dopunjeno i izmijenjeno izd. ed. Sarajevo: Sarajevski otvoreni centar; Fondacija CURE.p.209.https://soc.ba/site/wp-content/uploads/2015/09/Zabiljezene_final-drugo-izdanje_web_0909.pdf</ref> Nađa Mehmedbašić preminula je u Sarajevu 2021. u 82. godini.<ref>FACE TV. (2021). Preminula Nađa Mehmedbašić https://face.ba/vijesti/bih/preminula-nada-mehmedbasic/175320/</ref> == Nagrade i priznanja == * Nominovana je 2005. za [[Nobelova nagrada za mir|Nobelovu nagradu za mir]],“<ref>Ivana Dračo (2015) Ko se sjeća mirotvorki još?. Media.ba.https://www.media.ba/bs/mediametar/ko-se-sjeca-mirotvorki-jos</ref> kao jedna od sedam žena iz Bosne i Hercegovine. Uvrštena je 2006. u knjigu "[[Hiljadu žena mira]]."<ref>Spahić, A., Ždralović, A., Aganović, A., Đokanović, B., Bavčić, E., Žuna, E., Giomi, F., Dračo, I., Delić, Z. and Popov-Momčinović, Z., 2015. Zabilježene: žene i javni život Bosne i Hercegovine u 20. vijeku. 2. dopunjeno i izmijenjeno izd. ed. Sarajevo: Sarajevski otvoreni centar; Fondacija CURE.p.209.https://soc.ba/site/wp-content/uploads/2015/09/Zabiljezene_final-drugo-izdanje_web_0909.pdf</ref> * Prva nagrada na Festivalu ekološkog filma u [[Ostrava|Ostravi]] za film "[[Una jedina]]" (1987).<ref>FTV. (2021). In memoriam – Nađa Mehmedbašić. https://federalna.ba/in-memoriam-nada-mehmedbasic-nbqin</ref> * Nagrada [[UNICEF]]-a "Prix Japon" za film "[[Sarajevski spomenar (film)|Sarajevski spomenar]]"(1996).<ref>[[Sarajevo Film Festival]], (2012). 18th Sarajevo Film Festival Catalogue. https://issuu.com/sarajevofilmfestival/docs/18thsff_catalogue/45. Pristupljeno 2025-06-25.</ref> * Nagrada Pierre-Alain Donier za najhumaniji prisup viđen u filmovima od grada [[Ženeva|Ženeve]].<ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/sarajevofilmfestival/docs/18thsff_catalogue/67|title=18thsff Catalogue|date=2017-03-16|website=Issuu|publisher=Sarajevo Film Festival|language=en|access-date=2025-06-25}}</ref> * Nagrada na Festivalu Premois Ondas, u [[Barcelona|Barceloni]] za film "[[Prozor na kraju svijeta]]" (1988).<ref>{{Cite web|url=https://azra.ba/vijesti/223358/umrla-novinarka-i-autorica-dokumentarnih-filmova-nadja-mehmedbasic/|title=Umrla novinarka i autorica dokumentarnih filmova Nađa Mehmedbašić|last=I.J|date=2021-03-10|website=Azra Magazin|language=bs-BA|access-date=2025-06-25}}</ref> * Selekcija filma "[[Okućnica duše]]" uvršten u deset najboljih ostvarenja na [[Berlinale|festivalu u Berlinu]].<ref>{{Cite web|url=https://azra.ba/vijesti/223358/umrla-novinarka-i-autorica-dokumentarnih-filmova-nadja-mehmedbasic/|title=Umrla novinarka i autorica dokumentarnih filmova Nađa Mehmedbašić|last=I.J|date=2021-03-10|website=Azra Magazin|language=bs-BA|access-date=2025-06-25}}</ref> * Nagrada Sjever-Jug francusko-švicarske televizije<ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/sarajevofilmfestival/docs/18thsff_catalogue/67|title=18thsff Catalogue|date=2017-03-16|website=Issuu|publisher=Sarajevo Film Festival|language=en|access-date=2025-06-26}}</ref> * Nagrada za reportažu "Tiha luka" na festivalu radija i televizije.<ref>FTV. (2021). In memoriam – Nađa Mehmedbašić. https://federalna.ba/in-memoriam-nada-mehmedbasic-nbqin</ref> * Nagrada za ženu godine 2007., nevladine organizacije Biser International.<ref>[https://www.klix.ba/vijesti/bih/zena-i-muskarac-2007-godine-nadja-mehmedbasic-i-tvrtko-kulenovic/70308010]</ref> == Filmografija == * "[[Životna uloga]]" (2012) – premijerno prikazan na 18. [[Sarajevo Film Festival|Sarajevo Film Festivalu]]<ref>Sarajevo Film Festival, (2012). 18th Sarajevo Film Festival Catalogue. https://issuu.com/sarajevofilmfestival/docs/18thsff_catalogue/45 Pristupljeno 2025-06-25.</ref> * Pontanima (2009) * "[[Dobri duh Starog mosta]]" (2008) - prikazan na otvorenju [[Stari most|Starog mosta]] * "[[Crn si svijete bijeli]]" (2008) * "[[Okućnica duše]]" (2002) * "[[Ponovi svoje ime]]" (1999) * "[[Kuća iza duge]]" (1997) * "[[Sarajevski spomenar]]" (1996) * "[[Tri (film)|Tri]]" (1996) * "[[Bez rat hašem]]" (1993) * [[Vanzemaljac (film)|Vanzemaljac]] (1991) * "[[Nebeska berba]]" (1990) * "[[Ubi nas razvoj]]" (1989) * "[[Prozor na kraju grada]]" (1988) * "[[Una jedina]]" (1987)<ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/sarajevofilmfestival/docs/18thsff_catalogue/67|title=18thsff Catalogue|date=2017-03-16|website=Issuu|publisher=Sarajevo Film Festival|language=en|access-date=2025-06-26}}</ref> ==Druga djela== * Producentkinja filma "[[Nedostajalo nam je srce]]".“<ref>{{Cite web|url=https://federalna.ba/in-memoriam-nada-mehmedbasic-nbqin|title=In memoriam – Nađa Mehmedbašić|website=Federalna|language=en|access-date=2025-06-26}}</ref> * Scenaristkinja serije "[[Vrijeme prošlo-vrijeme sadašnje]]." (1986)<ref>Udruženje fimskih radnika BiH, (2013). BH.FILM 2012–2013. https://bhfilm.ba/wp-content/uploads/2023/06/BH.FILM-2012-2013.pdf Pristupljeno 2025-06-25.</ref> * Scenaristkinja serijala "Narkomanija."<ref>{{Citation|title=80 godina BHRT-a: Ogledalo društva - 05.04.2025.|url=https://www.youtube.com/watch?v=OulYPqteBN4|date=2025-04-05|accessdate=2025-06-26|last=BHRT - Radiotelevizija Bosne i Hercegovine}} </ref> * Autorica televizijskog omaža o [[Isak Samokovlija|Isaku Samokovliji]].<ref>{{Cite web|url=https://arhiva.tacno.net/kultura/samokovlijin-sarajevski-san/|title=SAMOKOVLIJIN SARAJEVSKI SAN|website=Tacno.net|language=hr-HR|access-date=2025-06-26}}</ref> * Autorica filma "[[U srce nisu pogodili]]."<ref>https://tvprofil.com/show/12926173/u-srce-nisu-pogodili</ref> * Među autorima i autoricama monografije 93 zaposlenika i saradnika Radio Sarajeva, „Radio Sarajevo – 10.4.1945.–10.5.1992."<ref>{{Cite web|url=https://www.media.ba/bs/vijesti-i-dogadaji-vijesti/uskoro-izlazi-knjiga-radio-sarajevo-1041945-10-51992|title=Uskoro izlazi knjiga «Radio Sarajevo – 10.4.1945.–10.5.1992.»|date=2015-08-19|website=MC_ONLINE|language=bs|access-date=2025-06-26}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Rođeni 1939.]] [[Kategorija:Umrli 2021.]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] a5ysen5xtd5s8haorca5t6hn2p0drwq 0 522399 3731739 3730315 2025-07-01T13:13:00Z KWiki 9400 3731739 wikitext text/x-wiki {{Infokutija knjiga | naziv = Gribajske hronike | slika = | veličina_slike = | opis_slike = | autor = [[Admir Delić]] | ilustrator = Admir Delić | dizajn korica = | država = [[Bosna i Hercegovina]] | jezik = [[Bosanski jezik|Bosanski]] | žanr = Horor, ratni, humor | vrsta_djela = Strip | izdavač = Agarthi Comics | vrijeme i mjesto nastanka = | datum_izdanja = 13. juni 2025. | vrsta_korica = Tvrdi uvez | broj_stranica = 104 | pripovjedač = | gledište = | vrijeme_radnje = 1946. | mjesto_radnje = [[Gribaja]], [[Tojšići]] | glavni_lik = Bego Kovač | vrhunac = | teme = | isbn = 978-9958-085-59-8 }} '''''Gribajske hronike''''' naslov je zbirke kratkih ilustrovanih priča [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] [[strip]]-crtača [[Admir Delić|Admira Delića]].<ref>{{Cite web|url=https://ntv.ba/novi-strip-admira-delica-gribajske-hronike-ugledale-svjetlo-dana/|title=Novi strip Admira Delića: “Gribajske hronike” ugledale svjetlo dana|date=14. 6. 2025|website=NEON Televizija|access-date= 27. 6. 2025}}</ref> Objavljena je 2025. i ima 104 stranice. == Opis == Delić je zbirku zasnovao na pričama iz vodenice koje je čuo od svog djeda. U stripu su prikazane avanture junaka Bege Kovača, hodže i partizanskog veterana iz [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], koji se po povratku kući susreće s prikazama, vilama i drugim strahotama na obalama [[Gribaja|Gribaje]]. Strip je nacrtan s tri kadra po stranici u crno-bijeloj tehnici. === Popis priča === * "Učkur-mačor" * "Zmijište" * "Gribajuša" * "Pod orahom" * "Gribajski veslar" == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://depo.ba/clanak/273575/bego-kovac-efendija-i-partizan-u-borbi-protiv-nocnih-strahota-gribaje "Bego Kovač - efendija i partizan u borbi protiv noćnih strahota Gribaje"], ''depo.ba'', 28. 6. 2025. [[Kategorija:Bosanskohercegovački stripovi]] [[Kategorija:Stripovi Admira Delića]] [[Kategorija:Knjige iz 2025.]] 7a61wjig4xlnk08qe9mxn1ax7fgpks6 14 522893 3731685 2025-07-01T12:09:44Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1999.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1999.]] [[Kategorija:1999.|Okoliš]] 3731685 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1999.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1999.]] [[Kategorija:1999.|Okoliš]] 03vlc8cqrrnz2dycyrwdqj2y3bjpmvq 14 522894 3731686 2025-07-01T12:10:41Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1995.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1995.]] [[Kategorija:1995.|Okoliš]] 3731686 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1995.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1995.]] [[Kategorija:1995.|Okoliš]] 2k1sfigd0vsvfgr5zltcsbl8uavi2vb 14 522895 3731687 2025-07-01T12:10:48Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1994.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1994.]] [[Kategorija:1994.|Okoliš]] 3731687 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1994.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1994.]] [[Kategorija:1994.|Okoliš]] jhy9gw3c90t9v1adhnpnq6vbaaxyqwq 14 522896 3731688 2025-07-01T12:10:55Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1993.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1993.]] [[Kategorija:1993.|Okoliš]] 3731688 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1993.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1993.]] [[Kategorija:1993.|Okoliš]] q823az0zidvi23c2ve85bzr43kqi67l 14 522897 3731689 2025-07-01T12:11:03Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1992.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1992.]] [[Kategorija:1992.|Okoliš]] 3731689 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1992.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1992.]] [[Kategorija:1992.|Okoliš]] 9rln50tm3zkq760zopseuvhhj20iuw8 14 522898 3731690 2025-07-01T12:11:10Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1991.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1991.]] [[Kategorija:1991.|Okoliš]] 3731690 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1991.]] [[Kategorija:Okoliš u 1990-ima|1991.]] [[Kategorija:1991.|Okoliš]] s5vx5w2xj858oikhw9mjj3dpteo0tim 14 522899 3731691 2025-07-01T12:11:28Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1989.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1989.]] [[Kategorija:1989.|Okoliš]] 3731691 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1989.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1989.]] [[Kategorija:1989.|Okoliš]] 6a4wsdusssq85gor2vrp1i97wobgt6k 14 522900 3731692 2025-07-01T12:11:34Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1986.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1986.]] [[Kategorija:1986.|Okoliš]] 3731692 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1986.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1986.]] [[Kategorija:1986.|Okoliš]] 6z4vwu1o5v687xl9qmfpz7tqmt90kr7 14 522901 3731693 2025-07-01T12:11:41Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1985.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1985.]] [[Kategorija:1985.|Okoliš]] 3731693 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1985.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1985.]] [[Kategorija:1985.|Okoliš]] nnvg2f35nsr3bjrzd6kv7r6gtt52buq 14 522902 3731694 2025-07-01T12:11:47Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1983.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1983.]] [[Kategorija:1983.|Okoliš]] 3731694 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1983.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1983.]] [[Kategorija:1983.|Okoliš]] d70k1ncpy9s8jx0pptrv8a52jw6170c 14 522903 3731695 2025-07-01T12:11:55Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1981.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1981.]] [[Kategorija:1981.|Okoliš]] 3731695 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1981.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1981.]] [[Kategorija:1981.|Okoliš]] hpcdj1at2l70zv5ouw09sse8b8vv83h 14 522904 3731696 2025-07-01T12:12:01Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1980.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1980.]] [[Kategorija:1980.|Okoliš]] 3731696 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1980.]] [[Kategorija:Okoliš u 1980-ima|1980.]] [[Kategorija:1980.|Okoliš]] 28z5siy10qnmvbzghvu470d9epwyyhu 14 522905 3731697 2025-07-01T12:17:06Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1979.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1979.]] [[Kategorija:1979.|Okoliš]] 3731697 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1979.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1979.]] [[Kategorija:1979.|Okoliš]] 0d3k7ku64voeg9whjn2nt43fq86webh 14 522906 3731698 2025-07-01T12:17:13Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1978.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1978.]] [[Kategorija:1978.|Okoliš]] 3731698 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1978.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1978.]] [[Kategorija:1978.|Okoliš]] 65555vwrkv9y73uc2xvaui21oewp4w7 14 522907 3731699 2025-07-01T12:18:26Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1977.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1977.]] [[Kategorija:1977.|Okoliš]] 3731699 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1977.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1977.]] [[Kategorija:1977.|Okoliš]] lv50wc77lw865ty6m3n7f4cuaw7yder 14 522908 3731700 2025-07-01T12:18:33Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1976.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1976.]] [[Kategorija:1976.|Okoliš]] 3731700 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1976.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1976.]] [[Kategorija:1976.|Okoliš]] 5mwvvuwt46ywztst6psojpp9qvdbntn 14 522909 3731701 2025-07-01T12:18:40Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1975.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1975.]] [[Kategorija:1975.|Okoliš]] 3731701 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1975.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1975.]] [[Kategorija:1975.|Okoliš]] moly3zxn831b25efhkfm5hhfs1o7iec 14 522910 3731702 2025-07-01T12:18:48Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1973.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1973.]] [[Kategorija:1973.|Okoliš]] 3731702 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1973.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1973.]] [[Kategorija:1973.|Okoliš]] no72dq07zhfogcxkhw04ovtw2bz2760 14 522911 3731703 2025-07-01T12:19:29Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1972.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1972.]] [[Kategorija:1972.|Okoliš]] 3731703 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1972.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1972.]] [[Kategorija:1972.|Okoliš]] 6clpsabwoutopfrbec0sfzhk7tjmbuc 14 522912 3731704 2025-07-01T12:19:37Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1970.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1970.]] [[Kategorija:1970.|Okoliš]] 3731704 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1970.]] [[Kategorija:Okoliš u 1970-ima|1970.]] [[Kategorija:1970.|Okoliš]] s00dbsu2wv74cccnzwye6exhb59s6oh 14 522913 3731705 2025-07-01T12:25:02Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1968.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1968.]] [[Kategorija:1968.|Okoliš]] 3731705 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1968.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1968.]] [[Kategorija:1968.|Okoliš]] 6vyvonol9xbdwftcepejnucekc0b79e 14 522914 3731706 2025-07-01T12:25:09Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1967.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1967.]] [[Kategorija:1967.|Okoliš]] 3731706 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1967.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1967.]] [[Kategorija:1967.|Okoliš]] pwjrrn274d9kwmupqf18f8q9lit1hgx 14 522915 3731707 2025-07-01T12:25:16Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1965.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1965.]] [[Kategorija:1965.|Okoliš]] 3731707 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1965.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1965.]] [[Kategorija:1965.|Okoliš]] a7r9iraw8mss5z7verfkdgf6g8qb7sz 14 522916 3731708 2025-07-01T12:25:24Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1964.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1964.]] [[Kategorija:1964.|Okoliš]] 3731708 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1964.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1964.]] [[Kategorija:1964.|Okoliš]] sonaotmrtgpc58dk2quxes32o7st8jf 14 522917 3731709 2025-07-01T12:25:30Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1963.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1963.]] [[Kategorija:1963.|Okoliš]] 3731709 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1963.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1963.]] [[Kategorija:1963.|Okoliš]] 8prtjihlgp1zhf9dgiyjxmbcp1absha 14 522918 3731710 2025-07-01T12:25:37Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1962.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1962.]] [[Kategorija:1962.|Okoliš]] 3731710 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1962.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1962.]] [[Kategorija:1962.|Okoliš]] nc4or6iea6roi9ge8uvmq1jn8ak6rc7 14 522919 3731711 2025-07-01T12:25:45Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1960.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1960.]] [[Kategorija:1960.|Okoliš]] 3731711 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1960.]] [[Kategorija:Okoliš u 1960-ima|1960.]] [[Kategorija:1960.|Okoliš]] 22cakpzcwhdba2gabotoeg0atxzl0i6 14 522920 3731712 2025-07-01T12:47:14Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1958.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1958.]] [[Kategorija:1958.|Okoliš]] 3731712 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1958.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1958.]] [[Kategorija:1958.|Okoliš]] 0qh9paea8o1jpidj1b0q0ilwxas93dt 14 522921 3731714 2025-07-01T12:48:55Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1956.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1956.]] [[Kategorija:1956.|Okoliš]] 3731714 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1956.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1956.]] [[Kategorija:1956.|Okoliš]] hbt5ow8igcaymxlmxpkeh2j0afpd8uj 14 522922 3731715 2025-07-01T12:49:08Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1955.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1955.]] [[Kategorija:1955.|Okoliš]] 3731715 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1955.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1955.]] [[Kategorija:1955.|Okoliš]] p2akc5sc0nv7rpmgicx83bn6vmko272 14 522923 3731716 2025-07-01T12:49:51Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1954.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1954.]] [[Kategorija:1954.|Okoliš]] 3731716 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1954.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1954.]] [[Kategorija:1954.|Okoliš]] 5a4afhgwummnpg5etdzk97jap9vp5cv 14 522924 3731717 2025-07-01T12:50:04Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1953.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1953.]] [[Kategorija:1953.|Okoliš]] 3731717 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1953.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1953.]] [[Kategorija:1953.|Okoliš]] p1aseqvpvrld01lleu2owibhwec91t1 14 522925 3731718 2025-07-01T12:50:20Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1952.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1952.]] [[Kategorija:1952.|Okoliš]] 3731718 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1952.]] [[Kategorija:Okoliš u 1950-ima|1952.]] [[Kategorija:1952.|Okoliš]] rbxmbe1zj6f2st4vnq0d6v0gn7zcymq 14 522926 3731719 2025-07-01T12:54:24Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1949.]] [[Kategorija:Okoliš u 1940-ima|1949.]] [[Kategorija:1940.|Okoliš]] 3731719 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1949.]] [[Kategorija:Okoliš u 1940-ima|1949.]] [[Kategorija:1940.|Okoliš]] rntlild6tdairv8tjl4je4rx8xcd08o 14 522927 3731720 2025-07-01T12:54:34Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1948.]] [[Kategorija:Okoliš u 1940-ima|1948.]] [[Kategorija:1948.|Okoliš]] 3731720 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1948.]] [[Kategorija:Okoliš u 1940-ima|1948.]] [[Kategorija:1948.|Okoliš]] t2776vbnpm0zn47t01fln6jvp8c2g2y 14 522928 3731721 2025-07-01T12:54:43Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1937.]] [[Kategorija:Okoliš u 1930-ima|1937.]] [[Kategorija:1937.|Okoliš]] 3731721 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1937.]] [[Kategorija:Okoliš u 1930-ima|1937.]] [[Kategorija:1937.|Okoliš]] hyu8z9p46ds5tbmjpdrv8c7rpf5ppbi 14 522929 3731722 2025-07-01T12:54:53Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1929.]] [[Kategorija:Okoliš u 1920-ima|1929.]] [[Kategorija:1929.|Okoliš]] 3731722 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1929.]] [[Kategorija:Okoliš u 1920-ima|1929.]] [[Kategorija:1929.|Okoliš]] 8pm6air1w9ex4hboeq3bkq8gktpsgdh 14 522930 3731723 2025-07-01T12:55:01Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1924.]] [[Kategorija:Okoliš u 1920-ima|1924.]] [[Kategorija:1924.|Okoliš]] 3731723 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1924.]] [[Kategorija:Okoliš u 1920-ima|1924.]] [[Kategorija:1924.|Okoliš]] eguilsv8yu9sq13ge67cfy1i3wvwg49 14 522931 3731724 2025-07-01T12:55:12Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po godinama|1919.]] [[Kategorija:Okoliš u 1910-ima|1919.]] [[Kategorija:1919.|Okoliš]] 3731724 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po godinama|1919.]] [[Kategorija:Okoliš u 1910-ima|1919.]] [[Kategorija:1919.|Okoliš]] jgip2mbpwrvtt8wvubai2j4ygeuw8h2 14 522932 3731725 2025-07-01T12:58:03Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|2020-e]] [[Kategorija:Okoliš u 21. vijeku|2020-e]] [[Kategorija:2020-e|Okoliš]] 3731725 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|2020-e]] [[Kategorija:Okoliš u 21. vijeku|2020-e]] [[Kategorija:2020-e|Okoliš]] to9kgnacfj5ucmlel40b9hgtq4gu8cp 14 522933 3731726 2025-07-01T12:58:13Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|2000-te]] [[Kategorija:Okoliš u 21. vijeku|2000-te]] [[Kategorija:2000-te|Okoliš]] 3731726 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|2000-te]] [[Kategorija:Okoliš u 21. vijeku|2000-te]] [[Kategorija:2000-te|Okoliš]] 2vyc7r2cpjdba21clyd5i3gnrv540uo 14 522934 3731727 2025-07-01T13:00:53Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1990-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1990-e]] [[Kategorija:1990-e|Okoliš]] 3731727 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1990-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1990-e]] [[Kategorija:1990-e|Okoliš]] 03p6e7wnechdvhrvrkaghmlfm1ouz6u 14 522935 3731728 2025-07-01T13:01:04Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1980-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1980-e]] [[Kategorija:1980-e|Okoliš]] 3731728 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1980-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1980-e]] [[Kategorija:1980-e|Okoliš]] gmgdug4shjde4lsrd7ilb26n1f6jksc 14 522936 3731729 2025-07-01T13:01:13Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1970-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1970-e]] [[Kategorija:1970-e|Okoliš]] 3731729 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1970-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1970-e]] [[Kategorija:1970-e|Okoliš]] drlxs4vco7mmnb7tp51806ojdwwme7e 14 522937 3731730 2025-07-01T13:01:20Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1960-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1960-e]] [[Kategorija:1960-e|Okoliš]] 3731730 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1960-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1960-e]] [[Kategorija:1960-e|Okoliš]] on6x89en3cetjamv66y2fmmn9p2gg00 14 522938 3731731 2025-07-01T13:01:28Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1950-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1950-e]] [[Kategorija:1950-e|Okoliš]] 3731731 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1950-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1950-e]] [[Kategorija:1950-e|Okoliš]] s3u6t6rtu0nd72ho90nw06kuwosjp3s 14 522939 3731732 2025-07-01T13:01:35Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1940-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1940-e]] [[Kategorija:1940-e|Okoliš]] 3731732 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1940-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1940-e]] [[Kategorija:1940-e|Okoliš]] 7xe1cdqpak100yardvlq3n0xp7le7ie 14 522940 3731733 2025-07-01T13:01:43Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1930-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1930-e]] [[Kategorija:1930-e|Okoliš]] 3731733 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1930-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1930-e]] [[Kategorija:1930-e|Okoliš]] ao5oir6xhhm4d0rx3hdzqzha8wdln79 14 522941 3731734 2025-07-01T13:01:52Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1920-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1920-e]] [[Kategorija:1920-e|Okoliš]] 3731734 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1920-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1920-e]] [[Kategorija:1920-e|Okoliš]] d0gth77cv06mngyn1jgdx3g3by00xik 14 522942 3731735 2025-07-01T13:02:01Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1910-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1910-e]] [[Kategorija:1910-e|Okoliš]] 3731735 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po decenijama|1910-e]] [[Kategorija:Okoliš u 20. vijeku|1910-e]] [[Kategorija:1910-e|Okoliš]] aud21vr8tig36b8d1zpt7dy0rbjbjn0 14 522943 3731737 2025-07-01T13:10:23Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Okoliš po vijekovima|20.]] [[Kategorija:20. vijek|Okoliš]] 3731737 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Okoliš po vijekovima|20.]] [[Kategorija:20. vijek|Okoliš]] 34kvfq1yzkheqql5s85nqvkmrvfl037 0 522944 3731743 2025-07-01T14:07:19Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Međunarodna organizacija rada]] 3731743 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Međunarodna organizacija rada]] 77azpld7y4zisvpjlsu7mugkmllcrvt 0 522945 3731744 2025-07-01T14:08:09Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Međunarodni monetarni fond]] 3731744 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Međunarodni monetarni fond]] 76p5njmbb64nw9obksbjozlh240jxf0 0 522946 3731745 2025-07-01T14:08:43Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Međunarodna pomorska organizacija]] 3731745 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Međunarodna pomorska organizacija]] jgvb93phrsee8tyx4dte5wnffpg2bl8 0 522947 3731746 2025-07-01T14:09:20Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Međuvladin panel za klimatske promjene]] 3731746 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Međuvladin panel za klimatske promjene]] ha3aewtrcof75ppf1yzkpuegahenw7x 0 522948 3731747 2025-07-01T14:09:57Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Međunarodni trgovinski centar]] 3731747 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Međunarodni trgovinski centar]] mheanhhtc5vj7cswhtnsxuu9gx1fzlb 0 522949 3731748 2025-07-01T14:10:28Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Međunarodna telekomunikacijska unija]] 3731748 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Međunarodna telekomunikacijska unija]] 4wvmgpv12nxujlxsiwz4vow2rjf8ikb 0 522950 3731749 2025-07-01T14:11:02Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Konferencija Ujedinjenih nacija o trgovini i razvoju]] 3731749 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Konferencija Ujedinjenih nacija o trgovini i razvoju]] 1gnao8vaj3r68itb80iuu80u2n7ch8w 0 522951 3731750 2025-07-01T14:12:58Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Svjetska turistička organizacija]] 3731750 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Svjetska turistička organizacija]] oianqldz9ohxs1qo2h9lrqifx05wmbm 0 522952 3731752 2025-07-01T14:13:41Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Svjetski program za hranu]] 3731752 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Svjetski program za hranu]] 6jxh8suazyxuihd330fu47cf34p3je0 0 522953 3731753 2025-07-01T14:14:30Z Panasko 146730 Preusmjereno na [[Svjetska meteorološka organizacija]] 3731753 wikitext text/x-wiki #Preusmjeri:[[Svjetska meteorološka organizacija]] pkynp3z3su26cp6wkg2tea7w4vnitc1 3 522954 3731758 2025-07-01T15:39:35Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Dobrodošlica}} 3731758 wikitext text/x-wiki {{Dobrodošlica}} gyjoyp37v3u06w731wtwzjdah9c91ny 14 522955 3731763 2025-07-01T16:04:41Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1960-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1960-ih|Debitantski]] 3731763 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1960-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1960-ih|Debitantski]] ab7n6jvmyu063tnr5t2js72625fst0r 14 522956 3731764 2025-07-01T16:06:20Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi po datumu|*Decenije]] [[Kategorija:Albumi po decenijama|Debitantski]] 3731764 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi po datumu|*Decenije]] [[Kategorija:Albumi po decenijama|Debitantski]] qpdd47ryne3l5tz13w2vooiv2nufe48 14 522957 3731765 2025-07-01T16:07:42Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi|*Datum]] [[Kategorija:Albumi po datumu|Debitantski]] 3731765 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi|*Datum]] [[Kategorija:Albumi po datumu|Debitantski]] tawhocusrvl22u0z55cuepxqm93psid 14 522958 3731767 2025-07-01T16:12:37Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:1990-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1990-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1990-e]] 3731767 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1990-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1990-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1990-e]] gi9puttaz5sbfpmaw69i6vk90gfhg8m 14 522959 3731768 2025-07-01T16:14:36Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:20. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|20.]] 3731768 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:20. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|20.]] ldj0dbirapug88rigvy94r8ed7xq17j 14 522960 3731769 2025-07-01T16:16:34Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po periodima|*Vijekovi]] 3731769 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po periodima|*Vijekovi]] dj1r182u04hdki40px2owlpuu494x2q 14 522961 3731770 2025-07-01T16:18:12Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Economic history by period}} [[Kategorija:Ekonomija|Historija]] 3731770 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Economic history by period}} [[Kategorija:Ekonomija|Historija]] 8nnbi3dp3xzlpg1fi5nw06tj0f8d9zv 14 522962 3731771 2025-07-01T16:18:50Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:21. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|21.]] 3731771 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:21. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|21.]] cai7taayk7vvkhb6jfj79b6v0lhuglb 14 522963 3731772 2025-07-01T16:19:24Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:19. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|19.]] 3731772 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:19. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|19.]] fvtc0obrjgu9ti6wkhgvs0etyfhs584 14 522964 3731773 2025-07-01T16:20:00Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Kategorije po decenijama|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po periodima|*Decenije]] 3731773 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Kategorije po decenijama|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po periodima|*Decenije]] da9edind86xn5ind6nr2nqfti9z45n4 14 522965 3731774 2025-07-01T16:21:30Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:18. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|18.]] 3731774 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:18. vijek|Ekonomija]] [[Kategorija:Ekonomija po vijekovima|18.]] njlgqvg1dddv4fyppwadqvlglomg5cf 14 522966 3731775 2025-07-01T18:16:25Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1920-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1920-e]] [[Kategorija:1920-e u transportu|Avijacija]] 3731775 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1920-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1920-e]] [[Kategorija:1920-e u transportu|Avijacija]] jg2vj7hxuvmv58lh2bumo6y1ela5j1e 14 522967 3731776 2025-07-01T18:17:45Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija|*Decenije]] [[Kategorija:Kategorije po decenijama|Avijacija]] 3731776 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija|*Decenije]] [[Kategorija:Kategorije po decenijama|Avijacija]] 04qya2fea3gzr27vkqiegwbpcidp8nu 14 522968 3731777 2025-07-01T18:19:27Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Aviation in the 20th century}} [[Kategorija:Avijacija po vijekovima|20.]] [[Kategorija:20. vijek u transportu|Avijacija]] 3731777 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Aviation in the 20th century}} [[Kategorija:Avijacija po vijekovima|20.]] [[Kategorija:20. vijek u transportu|Avijacija]] jyarcsuztrw6l7btcdl4n6zsqyq50eb 14 522969 3731778 2025-07-01T18:21:27Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Historija avijacije|*Avijacija po vijekovima]] [[Kategorija:Transport po vijekovima|Avijacija]] [[Kategorija:Tehnologija po vijekovima|Avijacija]] 3731778 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Historija avijacije|*Avijacija po vijekovima]] [[Kategorija:Transport po vijekovima|Avijacija]] [[Kategorija:Tehnologija po vijekovima|Avijacija]] 2we5kn9y7xc355fi694b8bcd66x5g0q 14 522970 3731779 2025-07-01T18:24:39Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|History of aviation}} {{Kategorija|Historija avijacije}} [[Kategorija:Avijacija|Historija]] [[Kategorija:Historija tehnologije|Avijacija]] [[Kategorija:Historija transporta|Avijacija]] 3731779 wikitext text/x-wiki {{commonscat|History of aviation}} {{Kategorija|Historija avijacije}} [[Kategorija:Avijacija|Historija]] [[Kategorija:Historija tehnologije|Avijacija]] [[Kategorija:Historija transporta|Avijacija]] squh3ucy4ozvil8ov725pgtxrsv5f9f 14 522971 3731780 2025-07-01T18:27:12Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Transport po vremenu|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Transport]] 3731780 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Transport po vremenu|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Transport]] 7ijw1eoe68g2adepu40lc4diew76xpp 14 522972 3731781 2025-07-01T18:29:03Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Transport|*Vrijeme]] [[Kategorija:Kategorije po vremenu|Transport]] [[Kategorija:Historija transporta|*Vrijeme]] 3731781 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Transport|*Vrijeme]] [[Kategorija:Kategorije po vremenu|Transport]] [[Kategorija:Historija transporta|*Vrijeme]] syomnuwvxplp7x7tdxaxsr64e9l5gbl 14 522973 3731783 2025-07-01T18:31:32Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Technology by century}} [[Kategorija:Tehnologija po periodima|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Tehnologija]] [[Kategorija:Nauka po vijekovima|Tehnologija]] 3731783 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Technology by century}} [[Kategorija:Tehnologija po periodima|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Tehnologija]] [[Kategorija:Nauka po vijekovima|Tehnologija]] 2c1l6ar1ofmwmbw2f1igje0dj5vbgge 14 522974 3731784 2025-07-01T18:33:23Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Technology by period}} [[Kategorija:Tehnologija|*Periodi]] [[Kategorija:Historija tehnologije|*Periodi]] [[Kategorija:Kategorije po periodima|Tehnologija]] 3731784 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Technology by period}} [[Kategorija:Tehnologija|*Periodi]] [[Kategorija:Historija tehnologije|*Periodi]] [[Kategorija:Kategorije po periodima|Tehnologija]] h0i6wfdqoozjwtzds4fptxl3ydk4s3l 14 522975 3731786 2025-07-01T18:35:37Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Science by century}} [[Kategorija:Historija nauke po periodima|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Nauka]] 3731786 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Science by century}} [[Kategorija:Historija nauke po periodima|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Nauka]] ij0pjyh1ynnr9im7oyvkf3ds0jvo8nk 14 522976 3731787 2025-07-01T18:36:44Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Historija nauke|*Periodi]] [[Kategorija:Historija po periodima|Nauka]] 3731787 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Historija nauke|*Periodi]] [[Kategorija:Historija po periodima|Nauka]] pqrnzb3ci3b1qdpqjnkaoklkvq2aa8r 14 522977 3731790 2025-07-01T18:47:10Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1970-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1970-ih|Debitantski]] 3731790 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1970-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1970-ih|Debitantski]] 06sccojfw6sl38m85ija4qnh2fdjgpu 14 522978 3731791 2025-07-01T18:47:24Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1980-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1980-ih|Debitantski]] 3731791 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1980-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1980-ih|Debitantski]] mx02pdt7q7f6906op21fb2il01e1hkm 14 522979 3731792 2025-07-01T18:47:49Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1990-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1990-ih|Debitantski]] 3731792 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|1990-e]] [[Kategorija:Albumi iz 1990-ih|Debitantski]] dpd0cn0pvqdrcc3p0mfcp386ni6o034 14 522980 3731793 2025-07-01T18:48:15Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|2000-te]] [[Kategorija:Albumi iz 2000-tih|Debitantski]] 3731793 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Debitantski albumi po decenijama|2000-te]] [[Kategorija:Albumi iz 2000-tih|Debitantski]] lo5gpnynilmmz7j9v8h2urmmkp5e4mf 14 522981 3731798 2025-07-01T20:10:47Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:2000-te|Ekonomija]] [[Kategorija:21. vijek u ekonomiji|2000-te]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|2000-te]] 3731798 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:2000-te|Ekonomija]] [[Kategorija:21. vijek u ekonomiji|2000-te]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|2000-te]] 6mo5cad5j83w8zyl90o1tpwxewuazry 14 522982 3731799 2025-07-01T20:11:16Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:2010-e|Ekonomija]] [[Kategorija:21. vijek u ekonomiji|2010-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|2010-e]] 3731799 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:2010-e|Ekonomija]] [[Kategorija:21. vijek u ekonomiji|2010-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|2010-e]] g3x3qd4k6bwi1zxvh2opwa1z6prnk4s 14 522983 3731800 2025-07-01T20:11:45Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:2020-e|Ekonomija]] [[Kategorija:21. vijek u ekonomiji|2020-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|2020-e]] 3731800 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:2020-e|Ekonomija]] [[Kategorija:21. vijek u ekonomiji|2020-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|2020-e]] n0dq3qgbkuyr192gf21zlf9udzaau23 14 522984 3731801 2025-07-01T20:15:18Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1980-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1980-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1980-e]] 3731801 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1980-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1980-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1980-e]] lxa5fgvtzzpmss9ftd4gj7y66hwixbt 14 522985 3731802 2025-07-01T20:15:35Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1970-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1970-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1970-e]] 3731802 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1970-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1970-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1970-e]] 6z0h4p3qcge8j9w1ef4zcx7ftwgmc3u 14 522986 3731803 2025-07-01T20:15:55Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1960-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1960-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1960-e]] 3731803 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1960-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1960-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1960-e]] lcghokbtnwqqavwdl3o65ok994tgt74 14 522987 3731804 2025-07-01T20:16:12Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1950-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1950-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1950-e]] 3731804 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1950-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1950-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1950-e]] ab5n79w6ayrka6rhek9os1pdnmqlify 14 522988 3731805 2025-07-01T20:16:37Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1940-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1940-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1940-e]] 3731805 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1940-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1940-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1940-e]] cgg6qhwets8xfhnr25j881j34qwfazg 14 522989 3731806 2025-07-01T20:16:55Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1920-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1920-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1920-e]] 3731806 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1920-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1920-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1920-e]] ppl92rpe1xf9f4lp1b16rmtrkfnkw80 14 522990 3731807 2025-07-01T20:17:11Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1910-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1910-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1910-e]] 3731807 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1910-e|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1910-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1910-e]] 0mixo87imnbzlpod98e37tref67rbgn 14 522991 3731808 2025-07-01T21:11:16Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1900-te|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1900-te]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1900-te]] 3731808 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1900-te|Ekonomija]] [[Kategorija:20. vijek u ekonomiji|1900-te]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1900-te]] oko2pc16n1j1plwtytlf0oxrcm5m1qd 14 522992 3731809 2025-07-01T21:11:39Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1890-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1890-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1890-e]] 3731809 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1890-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1890-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1890-e]] tizv2zgwsuvmwv8ww56fib5ed9gdoew 14 522993 3731810 2025-07-01T21:11:59Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1880-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1880-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1880-e]] 3731810 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1880-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1880-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1880-e]] ep4ct9fuihacgygj16z1jicyp9qaput 14 522994 3731859 2025-07-02T00:25:29Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 13. vijeku|1260-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1260-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1260-e]] 3731859 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 13. vijeku|1260-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1260-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1260-e]] lshyizuiwn85fpiyuiwrzmfo8tbt45v 14 522995 3731860 2025-07-02T00:28:26Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 13th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|13.]] [[Kategorija:Ukidanja u 13. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|13. vijek]] 3731860 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 13th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|13.]] [[Kategorija:Ukidanja u 13. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|13. vijek]] 0fq8gfxr2bshadsx51kgamrpgdyokkz 14 522996 3731861 2025-07-02T00:34:30Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|States and territories by century of disestablishment}} [[Kategorija:Države i teritorije po godini ukidanja|*Vijek]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vijekovima|*Države i teritorije]] 3731861 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories by century of disestablishment}} [[Kategorija:Države i teritorije po godini ukidanja|*Vijek]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vijekovima|*Države i teritorije]] d9a82kzcjxmd6gvc701gaezqtms26ap 14 522997 3731862 2025-07-02T00:39:21Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|States and territories by year of disestablishment}} [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i godinama|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Bivše države|*Godina ukidanja]] 3731862 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories by year of disestablishment}} [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i godinama|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Bivše države|*Godina ukidanja]] tf0ejk52i2n0jgf3zn4u8uwlgnbtmcs 14 522998 3731863 2025-07-02T00:40:57Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Godine]] [[Kategorija:Ukidanja po godinama|*Vrste]] 3731863 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Godine]] [[Kategorija:Ukidanja po godinama|*Vrste]] 9qzwwnfley4spzyn1fsuqdht1c48c4v 14 522999 3731864 2025-07-02T00:42:27Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vrstama|*Vrijeme]] [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Vrste]] 3731864 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vrstama|*Vrijeme]] [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Vrste]] pz33mex73xcaf6sszi9a98k3cd6vlxg 14 523000 3731865 2025-07-02T00:44:36Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja|*Vrste]] [[Kategorija:Kategorije po vrstama|Ukidanja]] 3731865 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja|*Vrste]] [[Kategorija:Kategorije po vrstama|Ukidanja]] cij7gxnzipl6yjco1dh2b4o2ru5wr7r 14 523001 3731866 2025-07-02T00:46:37Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Disestablishments}} [[Kategorija:Bivši subjekti|Ukidanja]] [[Kategorija:Završeci|Ukidanja]] 3731866 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Disestablishments}} [[Kategorija:Bivši subjekti|Ukidanja]] [[Kategorija:Završeci|Ukidanja]] 2mfnihlxdij4oguqfhsve4ddz1sx84k 14 523002 3731867 2025-07-02T00:48:42Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Ends}} [[Kategorija:Prošlost|Završeci]] [[Kategorija:Vrijeme|Završeci]] 3731867 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Ends}} [[Kategorija:Prošlost|Završeci]] [[Kategorija:Vrijeme|Završeci]] 6784djhju8u01kfzsx37v9pe7kh6ir3 14 523003 3731868 2025-07-02T00:50:30Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja|*Vrijeme]] [[Kategorija:Završeci po vremenu|Ukidanja]] 3731868 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja|*Vrijeme]] [[Kategorija:Završeci po vremenu|Ukidanja]] chbgf3zfb4x06xxeraensm6i5vplihw 14 523004 3731869 2025-07-02T00:51:40Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Završeci|*Vrijeme]] [[Kategorija:Kategorije po vremenu|Završeci]] 3731869 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Završeci|*Vrijeme]] [[Kategorija:Kategorije po vremenu|Završeci]] q1itufsauj5rfijtvlrc801l8zvf57q 14 523005 3731870 2025-07-02T00:53:39Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Disestablishments by year}} [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Godine]] [[Kategorija:Završeci po godinama|Ukidanja]] 3731870 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Disestablishments by year}} [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Godine]] [[Kategorija:Završeci po godinama|Ukidanja]] 6rflqcb7rtekrcpjdl7vh6eqepqjd52 14 523006 3731871 2025-07-02T00:54:49Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Završeci|*Godine]] [[Kategorija:Kategorije po godinama|Završeci]] 3731871 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Završeci|*Godine]] [[Kategorija:Kategorije po godinama|Završeci]] lkvbsdtcprcy91bf375nx9hsgri0uyb 14 523007 3731872 2025-07-02T00:56:56Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vijekovima|*Vrste]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Vijekovi]] 3731872 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vijekovima|*Vrste]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Vijekovi]] en8ru2ome53evcqnayywga14bet4cmd 14 523008 3731873 2025-07-02T00:58:48Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Disestablishments by century}} [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Vijekovi]] [[Kategorija:Završeci po vijekovima|Ukidanja]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Ukidanja]] 3731873 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Disestablishments by century}} [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Vijekovi]] [[Kategorija:Završeci po vijekovima|Ukidanja]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Ukidanja]] jate16odl5vfgfxtnfbvih3ko7ewck9 14 523009 3731874 2025-07-02T01:00:08Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Završeci po vremenu|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Završeci]] 3731874 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Završeci po vremenu|*Vijekovi]] [[Kategorija:Kategorije po vijekovima|Završeci]] 7zhyf6l5ctfgaprhttnmstv91j3qdd1 14 523010 3731875 2025-07-02T01:02:40Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|13th-century disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja u 2. mileniju|13. vijek]] [[Kategorija:Završeci u 13. vijeku|Ukidanja]] [[Kategorija:Ukidanja po vijekovima|13.]] 3731875 wikitext text/x-wiki {{commonscat|13th-century disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja u 2. mileniju|13. vijek]] [[Kategorija:Završeci u 13. vijeku|Ukidanja]] [[Kategorija:Ukidanja po vijekovima|13.]] 4fait945h1q1fdmburqshzvh3m788wz 14 523011 3731876 2025-07-02T01:04:20Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|2nd-millennium disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|2.]] [[Kategorija:2. milenij|Ukidanja]] 3731876 wikitext text/x-wiki {{commonscat|2nd-millennium disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|2.]] [[Kategorija:2. milenij|Ukidanja]] o8kdz1klcsosgwqea9ujscj56iw2yvp 14 523012 3731877 2025-07-02T01:05:43Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Kategorije po milenijima|Ukidanja]] 3731877 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Kategorije po milenijima|Ukidanja]] rzb06l5xfuig2unwss59ycyjhx67cl9 14 523013 3731878 2025-07-02T01:07:37Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:13. vijek|Završeci]] [[Kategorija:Završeci po vijekovima|13.]] [[Kategorija:Završeci u 2. mileniju|13. vijek]] 3731878 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:13. vijek|Završeci]] [[Kategorija:Završeci po vijekovima|13.]] [[Kategorija:Završeci u 2. mileniju|13. vijek]] k72bg9a72nq7qf8gf2mjinbseqe2q8b 14 523014 3731879 2025-07-02T01:08:50Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Završeci po milenijima|2.]] [[Kategorija:2. milenij|Završeci]] 3731879 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Završeci po milenijima|2.]] [[Kategorija:2. milenij|Završeci]] 3otre8luiv058g1vxwcdyl7dgbvvsy6 14 523015 3731880 2025-07-02T01:10:08Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Završeci po vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Kategorije po milenijima|Završeci]] 3731880 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Završeci po vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Kategorije po milenijima|Završeci]] mjivz5mmktb1ckiiao511xrnj9zdlon 14 523016 3731881 2025-07-02T01:12:35Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije po mileniju ukidanja|2.]] [[Kategorija:Ukidanja u 2. mileniju po vrstama|*Države i teritorije]] 3731881 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije po mileniju ukidanja|2.]] [[Kategorija:Ukidanja u 2. mileniju po vrstama|*Države i teritorije]] 9rlrmfbwsafvhk7y7t39wf0ju3g5788 14 523017 3731882 2025-07-02T01:14:24Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije po godini ukidanja|*Milenij]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i milenijima|Države i teritorije]] 3731882 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije po godini ukidanja|*Milenij]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i milenijima|Države i teritorije]] 74jihzimm0v2pvqxg23lwpaxbqkgbgq 14 523018 3731883 2025-07-02T01:16:07Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|*Vrste]] 3731883 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|*Vrste]] es0tkq4dt5yob4gkiave11d5jld0tqr 14 523019 3731884 2025-07-02T01:19:11Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|2.]] [[Kategorija:Ukidanja u 2. mileniju|*Vrste]] 3731884 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|2.]] [[Kategorija:Ukidanja u 2. mileniju|*Vrste]] n3gi5ywqs48s2dytjzpweer8edd0a8w 14 523020 3731885 2025-07-02T01:20:46Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|*Vrste]] 3731885 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Mileniji]] [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|*Vrste]] es0tkq4dt5yob4gkiave11d5jld0tqr 14 523021 3731886 2025-07-02T01:23:12Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|1260s disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja u 13. vijeku|1260-e]] [[Kategorija:1260-e|Ukidanja]] [[Kategorija:Ukidanja po decenijama|1260-e]] 3731886 wikitext text/x-wiki {{commonscat|1260s disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja u 13. vijeku|1260-e]] [[Kategorija:1260-e|Ukidanja]] [[Kategorija:Ukidanja po decenijama|1260-e]] qdcxgst4d4cws6vt38sy0aum6v70pqe 14 523022 3731887 2025-07-02T01:24:39Z KWiki 9400 Nova stranica: {{commonscat|Disestablishments by decade}} [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Decenije]] [[Kategorija:Završeci po decenijama|Ukidanja]] 3731887 wikitext text/x-wiki {{commonscat|Disestablishments by decade}} [[Kategorija:Ukidanja po vremenu|*Decenije]] [[Kategorija:Završeci po decenijama|Ukidanja]] s7ysu4s4ts4jmn8b50vg34h7z0duj8n 14 523023 3731888 2025-07-02T01:25:38Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Završeci po vremenu|*Decenije]] 3731888 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Završeci po vremenu|*Decenije]] 6h9o1gp4muzlsa2z1j8pxpmgu7q6u7f 14 523024 3731889 2025-07-02T01:27:29Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije po godini ukidanja|*Decenije]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i decenijama|Države i teritorije]] 3731889 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije po godini ukidanja|*Decenije]] [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i decenijama|Države i teritorije]] sgf62xd2nbzdl21d2k40fsn2dur6r7n 14 523025 3731890 2025-07-02T01:28:49Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Decenije]] [[Kategorija:Ukidanja po decenijama|*Vrste]] 3731890 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po vrstama i vremenu|*Decenije]] [[Kategorija:Ukidanja po decenijama|*Vrste]] 7kyf90fybg1kwtuk3533u6i6k71dndq 14 523026 3731891 2025-07-02T01:31:50Z KWiki 9400 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja u 1260-ima|1261.]] [[Kategorija:1261.|Ukidanja]] [[Kategorija:Ukidanja po godinama|1261.]] 3731891 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja u 1260-ima|1261.]] [[Kategorija:1261.|Ukidanja]] [[Kategorija:Ukidanja po godinama|1261.]] s7oaykkdyzrkjxb7i5h73prmuucn5md 14 523027 3731893 2025-07-02T06:30:23Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1770-e|Ekonomija]] [[Kategorija:18. vijek u ekonomiji|1770-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1770-e]] 3731893 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1770-e|Ekonomija]] [[Kategorija:18. vijek u ekonomiji|1770-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1770-e]] n9eyvsfs6w1t9kqikf984wv8myxgrpw 14 523028 3731894 2025-07-02T06:30:36Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1850-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1850-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1850-e]] 3731894 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1850-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1850-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1850-e]] a1fpvpifybsfj3kmwa515fnab98w5rv 14 523029 3731895 2025-07-02T06:30:47Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1860-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1860-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1860-e]] 3731895 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1860-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1860-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1860-e]] jdwtsg26m1vmo3fvegxqiopltxm0m4n 14 523030 3731896 2025-07-02T06:30:56Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1870-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1870-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1870-e]] 3731896 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1870-e|Ekonomija]] [[Kategorija:19. vijek u ekonomiji|1870-e]] [[Kategorija:Ekonomija po decenijama|1870-e]] cqwmtijs2rrzo46ro1flwwh9yf0crg8 14 523069 3732090 2025-07-02T07:58:49Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 13. vijeku|1250-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1280-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1280-e]] 3732090 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 13. vijeku|1250-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1280-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1280-e]] 5fpjlczz92n7i3ehkrl0v2ufllo12u9 14 523070 3732091 2025-07-02T07:59:03Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 14. vijeku|1390-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1390-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1390-e]] 3732091 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 14. vijeku|1390-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1390-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1390-e]] 35wpf9udiinj1cidze89t1rfiq15577 14 523071 3732092 2025-07-02T07:59:16Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 15. vijeku|1450-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1450-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1450-e]] 3732092 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 15. vijeku|1450-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1450-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1450-e]] 9uhyr5edoqi66v0w4tai24nv5zhi0v3 14 523072 3732093 2025-07-02T07:59:28Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 15. vijeku|1480-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1480-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1480-e]] 3732093 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 15. vijeku|1480-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1480-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1480-e]] mg7ay1ng7pdty7349xid9212oxv17jd 14 523073 3732094 2025-07-02T08:07:21Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 18. vijeku|1790-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1790-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1790-e]] 3732094 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 18. vijeku|1790-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1790-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1790-e]] 5629xgjvv3lp9zm9amgc8o3h8tc97t0 14 523074 3732095 2025-07-02T08:07:34Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 19. vijeku|1860-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1860-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1860-e]] 3732095 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 19. vijeku|1860-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1860-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1860-e]] qt1urakgu8x3aarsp3sihewtph441a1 14 523075 3732096 2025-07-02T08:07:44Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 19. vijeku|1870-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1870-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1870-e]] 3732096 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 19. vijeku|1870-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1870-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1870-e]] pxcft8tmekypye7a8lffdrtf0sorpkk 14 523076 3732097 2025-07-02T08:08:02Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1900-te]] [[Kategorija:Ukidanja u 1900-tima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1900-te]] 3732097 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1900-te]] [[Kategorija:Ukidanja u 1900-tima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1900-te]] g4c4bmen5j8bv9b8rjcblt2ee9cfauj 14 523077 3732098 2025-07-02T08:08:16Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1910-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1910-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1910-e]] 3732098 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1910-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1910-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1910-e]] 1dd3xjjudvqwtne0fqgrgtj15smcgje 14 523078 3732099 2025-07-02T08:08:25Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1920-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1920-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1920-e]] 3732099 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1920-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1920-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1920-e]] gtlqeicrj628ffmocjuvwqwgo9wjsqw 14 523079 3732100 2025-07-02T08:15:49Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1930-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1930-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1930-e]] 3732100 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1930-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1930-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1930-e]] 3gg9o73uubklhs440ljp1kjbarlmnoo 14 523080 3732101 2025-07-02T08:15:59Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1940-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1940-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1940-e]] 3732101 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1940-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1940-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1940-e]] tdkxrhr4mltl90664hfaxao8uuc67tm 14 523081 3732102 2025-07-02T08:16:06Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1950-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1950-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1950-e]] 3732102 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1950-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1950-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1950-e]] 1b1ihe1r6dgynlrp0thd2120prlt2p7 14 523082 3732103 2025-07-02T08:16:13Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1960-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1960-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1960-e]] 3732103 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1960-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1960-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1960-e]] fu9fczbnn3cf3ku8en2oby4j5lykj7n 14 523083 3732104 2025-07-02T08:16:20Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1970-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1970-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1970-e]] 3732104 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1970-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1970-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1970-e]] e9upnhcy83effe3n6q9iapswmim60w9 14 523084 3732105 2025-07-02T08:16:27Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1990-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1990-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1990-e]] 3732105 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 20. vijeku|1990-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 1990-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|1990-e]] lpwuzdk2cjlu33yilyj5zyv952fdipo 14 523085 3732108 2025-07-02T08:24:24Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 21. vijeku|2000-te]] [[Kategorija:Ukidanja u 2000-tima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|2000-te]] 3732108 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 21. vijeku|2000-te]] [[Kategorija:Ukidanja u 2000-tima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|2000-te]] q015s4w1k3ybzx72i5iopvbr6nf26ir 14 523086 3732109 2025-07-02T08:24:37Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 21. vijeku|2010-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 2010-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|2010-e]] 3732109 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 21. vijeku|2010-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 2010-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|2010-e]] pzm0e3xsjtnaxlp6bn50o6pd6l08pnu 14 523087 3732110 2025-07-02T08:24:51Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 10. vijeku|920-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 920-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|920-e]] 3732110 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 10. vijeku|920-e]] [[Kategorija:Ukidanja u 920-ima|*Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije po deceniji ukidanja|920-e]] tinkal6pc3376z85u18waeh5dh91t54 14 523088 3732111 2025-07-02T08:26:14Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 10th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|10.]] [[Kategorija:Ukidanja u 10. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 1. mileniju|10. vijek]] 3732111 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 10th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|10.]] [[Kategorija:Ukidanja u 10. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 1. mileniju|10. vijek]] tsgug4bb2k3rke6wrhnj496wb8fvsp2 14 523089 3732112 2025-07-02T08:26:33Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 14th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|14.]] [[Kategorija:Ukidanja u 14. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|14. vijek]] 3732112 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 14th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|14.]] [[Kategorija:Ukidanja u 14. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|14. vijek]] awtnttdb0dstrcwvxzan8t8c4pbq358 14 523090 3732113 2025-07-02T08:26:45Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 15th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|15.]] [[Kategorija:Ukidanja u 15. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|15. vijek]] 3732113 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 15th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|15.]] [[Kategorija:Ukidanja u 15. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|15. vijek]] cx61mihu4v02niducuolxv2b6skcvi3 14 523091 3732114 2025-07-02T08:26:56Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 19th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|19.]] [[Kategorija:Ukidanja u 19. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|19. vijek]] 3732114 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 19th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|19.]] [[Kategorija:Ukidanja u 19. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|19. vijek]] r64nlnscadvndxgfu4hmkswofsehxdp 14 523092 3732115 2025-07-02T08:27:31Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 20th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|20.]] [[Kategorija:Ukidanja u 20. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|20. vijek]] 3732115 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 20th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|20.]] [[Kategorija:Ukidanja u 20. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|20. vijek]] ta4qtet21pxbrt8vtthm3a3vj5zcp4i 14 523093 3732116 2025-07-02T08:30:52Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 21st century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|21.]] [[Kategorija:Ukidanja u 21. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 3. mileniju|21. vijek]] 3732116 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 21st century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|21.]] [[Kategorija:Ukidanja u 21. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 3. mileniju|21. vijek]] fg5dhou1cyjvbvtsi4t7jm06vtyu9lp 14 523094 3732122 2025-07-02T09:44:00Z Panasko 146730 Nova stranica: {{commonscat|States and territories disestablished in the 18th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|18.]] [[Kategorija:Ukidanja u 18. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|18. vijek]] 3732122 wikitext text/x-wiki {{commonscat|States and territories disestablished in the 18th century}} [[Kategorija:Države i teritorije po vijeku ukidanja|18.]] [[Kategorija:Ukidanja u 18. vijeku|Države i teritorije]] [[Kategorija:Države i teritorije ukinute u 2. mileniju|18. vijek]] h20bfqd0tgcqalljgbo1lne8kf2u4ob 14 523095 3732123 2025-07-02T09:44:39Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije po mileniju ukidanja|1.]] [[Kategorija:Ukidanja u 1. mileniju po vrstama|*Države i teritorije]] 3732123 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije po mileniju ukidanja|1.]] [[Kategorija:Ukidanja u 1. mileniju po vrstama|*Države i teritorije]] oaw70h2em43smeff4dtnrnc18nrt7ka 14 523096 3732124 2025-07-02T09:44:50Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Države i teritorije po mileniju ukidanja|3.]] [[Kategorija:Ukidanja u 3. mileniju po vrstama|*Države i teritorije]] 3732124 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Države i teritorije po mileniju ukidanja|3.]] [[Kategorija:Ukidanja u 3. mileniju po vrstama|*Države i teritorije]] bttzxahphutvde3zzqb0yn4kreo4lto 14 523097 3732125 2025-07-02T09:46:04Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|1.]] [[Kategorija:Ukidanja u 1. mileniju|*Vrste]] 3732125 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|1.]] [[Kategorija:Ukidanja u 1. mileniju|*Vrste]] onw2h1ys2onvvor2nb5oe89x6b32zjx 14 523098 3732127 2025-07-02T09:46:10Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|3.]] [[Kategorija:Ukidanja u 3. mileniju|*Vrste]] 3732127 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|3.]] [[Kategorija:Ukidanja u 3. mileniju|*Vrste]] nvx5rl8rmhxcdlf4pc4caclx8ogagr1 14 523099 3732129 2025-07-02T09:48:18Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|1.]] [[Kategorija:Ukidanja u 1. mileniju|*Vrste]] 3732129 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|1.]] [[Kategorija:Ukidanja u 1. mileniju|*Vrste]] onw2h1ys2onvvor2nb5oe89x6b32zjx 3732133 3732129 2025-07-02T09:49:13Z Panasko 146730 3732133 wikitext text/x-wiki {{commonscat|1st-millennium disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|1.]] [[Kategorija:1. milenij|Ukidanja]] eg5fionfwbxsqiuyjrqvm8y5erpgsip 14 523100 3732131 2025-07-02T09:48:24Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|3.]] [[Kategorija:Ukidanja u 3. mileniju|*Vrste]] 3732131 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Ukidanja po milenijima i vrstama|3.]] [[Kategorija:Ukidanja u 3. mileniju|*Vrste]] nvx5rl8rmhxcdlf4pc4caclx8ogagr1 3732134 3732131 2025-07-02T09:49:24Z Panasko 146730 3732134 wikitext text/x-wiki {{commonscat|3rd-millennium disestablishments}} [[Kategorija:Ukidanja po milenijima|3.]] [[Kategorija:3. milenij|Ukidanja]] njvu1jz7h5koounhubaxda1awdx0pza 14 523125 3732209 2025-07-02T10:19:29Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Građevine i strukture po godinama|193|6|192|194|20}} 3732209 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|193|6|192|194|20}} dtjihonuhcqmkgxwvbwok1navog0uut 14 523126 3732210 2025-07-02T10:19:43Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Građevine i strukture po godinama|197|0|196|198|20}} 3732210 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|197|0|196|198|20}} 2m7bsp2h1fpzani1o8giixic11tcsob 14 523127 3732211 2025-07-02T10:20:03Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Građevine i strukture po godinama|199|4|198|200|20}} 3732211 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|199|4|198|200|20}} th33pa5z9njp1tpv8k7vmdntg0l5bjc 14 523128 3732212 2025-07-02T10:20:17Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Građevine i strukture po godinama|200|0|199|201|21}} 3732212 wikitext text/x-wiki {{Građevine i strukture po godinama|200|0|199|201|21}} 7r6e6aam1dlwpqpygl3vxf9xejet3uv 14 523129 3732213 2025-07-02T10:38:18Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1930-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1930-e]] [[Kategorija:1930-e u transportu|Avijacija]] 3732213 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1930-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1930-e]] [[Kategorija:1930-e u transportu|Avijacija]] nlt0c563n6om2yy8we3c2w1bui5qlr3 14 523130 3732214 2025-07-02T10:38:26Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1940-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1940-e]] [[Kategorija:1940-e u transportu|Avijacija]] 3732214 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1940-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1940-e]] [[Kategorija:1940-e u transportu|Avijacija]] 48f0p6ztijps6mxn05obabu6n2t453k 14 523131 3732215 2025-07-02T10:38:32Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1960-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1960-e]] [[Kategorija:1960-e u transportu|Avijacija]] 3732215 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1960-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1960-e]] [[Kategorija:1960-e u transportu|Avijacija]] cokhs0k84hcrufavykgbakkd1znrgic 14 523132 3732216 2025-07-02T10:38:40Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1970-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1970-e]] [[Kategorija:1970-e u transportu|Avijacija]] 3732216 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1970-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1970-e]] [[Kategorija:1970-e u transportu|Avijacija]] jfp1fml6yhd4ximm3qqnlh9u0dqbio2 14 523133 3732217 2025-07-02T10:38:48Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1990-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1990-e]] [[Kategorija:1990-e u transportu|Avijacija]] 3732217 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Avijacija po decenijama|1990-e]] [[Kategorija:Avijacija u 20. vijeku|1990-e]] [[Kategorija:1990-e u transportu|Avijacija]] r45aemx40a0phjq5fn42ix73ld8ghes 14 523134 3732222 2025-07-02T10:59:10Z Panasko 146730 Nova stranica: {{UN po godinama|194|6|193|195}} 3732222 wikitext text/x-wiki {{UN po godinama|194|6|193|195}} dse8710dq3uwxveel4e1f5g2w7idhf8 14 523135 3732223 2025-07-02T11:00:47Z Panasko 146730 Nova stranica: {{UN po godinama|194|7|193|195}} 3732223 wikitext text/x-wiki {{UN po godinama|194|7|193|195}} p3sv1gt677vum03g8bnq1iwe9k143bm 14 523136 3732224 2025-07-02T11:05:43Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Godine po kontinentu|196|5|195|197|20|Aziji|Asia}} 3732224 wikitext text/x-wiki {{Godine po kontinentu|196|5|195|197|20|Aziji|Asia}} rikzn77q2rqtfzikx1xqxrwavco7z4z 14 523137 3732228 2025-07-02T11:11:32Z Panasko 146730 Nova stranica: [[Kategorija:1980-e|Nauka]] [[Kategorija:Godine u nauci|1980-e]] 3732228 wikitext text/x-wiki [[Kategorija:1980-e|Nauka]] [[Kategorija:Godine u nauci|1980-e]] 4e7erz7ax4ttxaxhp5yfxm6qjlp7u79 14 523138 3732229 2025-07-02T11:13:29Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Godina po kategoriji | m = 1 | c = 9 | d = 8 | y = 0 | kat = u nauci | sortkey = Nauka | in = | parent = 1980-e u nauci }} {{Commonscat|1980 in science}} 3732229 wikitext text/x-wiki {{Godina po kategoriji | m = 1 | c = 9 | d = 8 | y = 0 | kat = u nauci | sortkey = Nauka | in = | parent = 1980-e u nauci }} {{Commonscat|1980 in science}} bizoq1rhxhe75ggw5abyd1zkgj0p9po 14 523139 3732231 2025-07-02T11:19:15Z Panasko 146730 Nova stranica: {{godina po kategoriji |m=2 |c=0 |d=2 |y=5 |kat=u muzici |sortkey=Muzika |parent=Muzika po godinama |podkat=2020-e u muzici }} {{Commonscat|Music in 2025}} [[Kategorija:2025.]] 3732231 wikitext text/x-wiki {{godina po kategoriji |m=2 |c=0 |d=2 |y=5 |kat=u muzici |sortkey=Muzika |parent=Muzika po godinama |podkat=2020-e u muzici }} {{Commonscat|Music in 2025}} [[Kategorija:2025.]] lppnec6qizy5ivt7lqwkbt2gs9oamol 0 523140 3732232 2025-07-02T11:23:00Z AdnanSa 226 Nova stranica: {{Infokutija osoba | počasni_prefiks = | ime = '''Enes ibn Malik''' | počasni_sufiks = | slika = | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = أنس بن مالك | izvorni_jezik = ar | izgovor = | ime_pri_rođenju = | datum_rođenja = cca 612. | mjesto_rođenja = [[Medina]], [[Arabija]] | datum_smrti... 3732232 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | počasni_prefiks = | ime = '''Enes ibn Malik''' | počasni_sufiks = | slika = | veličina_slike = | alt = | opis = | izvorno_ime = أنس بن مالك | izvorni_jezik = ar | izgovor = | ime_pri_rođenju = | datum_rođenja = cca 612. | mjesto_rođenja = [[Medina]], [[Arabija]] | datum_smrti = cca 712. | mjesto_smrti = [[Basra]], [[Emevijski halifat]] | uzrok_smrti = | mjesto_počivanja = | spomenici = | nacionalnost = | druga_imena = | etnicitet = [[Arapi|Arap]] | državljanstvo = [[Arabija]] | zanimanje = | godine_aktivnosti = | era = | poslodavac = | organizacija = | agent = <!-- Mora biti podržano pouzdanim izvorom --> | poznat_po = posljednji živi [[Ashab]] | značajni_radovi = | stil = | rodni_grad = | plaća = | bogatstvo = <!-- Mora biti podržano pouzdanim izvorom --> | visina = | težina = | titula = Khadim al-Nabi | vrijeme_držanja_titule = | prethodnik = | nasljednik = | pokret = | opozicija = | odbori = | religija = [[Islam]] | sudski_status = | supružnik = | djeca = | roditelji = | rodbina = | pozivni_znak = | nagrade = | web-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> | modul = | modul2 = | modul3 = | modul4 = | modul5 = | modul6 = | potpis = | veličina_potpisa = | alt_potpisa = | fusnote = }} '''Enes ibn Malik''' ibn Naḍr al-Khazrajī al-Anṣārī (arapski: أنس بن مالك الخزرجي الأنصاري; oko 612. – oko 712.) bio je [[Ashabi|ashab]]<ref>Juynboll 2011.</ref> [[Poslanici u islamu|poslanika]] Muhammeda . Dobio je nadimak Khadim al-Nabi jer mu je služio deset godina. == Biografija == Enes ibn Malik, član klana Nadždžar iz plemena Khazradž iz Jesriba, rođen je 612. godine, deset godina prije Hidžre. Otac Enesa ibn Malika bio je Malik ibn Nadr, a majka Umu Sulejm.<ref>parwej, Mohammad Khalid (24 January 2015). 365 days with sahabah. Goodword Books. p. 275.</ref> Malik ibn Nadr, bio je nemusliman i kao takav bio je ljut na svoju suprugu Umu Sulejm zbog njenog prelaska na islam, zbog čega je otišao u Damask i gdje je i umro.<ref>Canan 1995, pp. 234–235.</ref> Umu Sulejm se ponovo udala za novog preobraćenika, Ebu Talhu al-Ensarija. Enesov polubrat iz ovog braka bio je Abdullah ibn Abi Talha. Kada je [[Muhammed]] stigao u Medinu 622. godine, Umm Sulejm je uposlila sina kod njega.<ref>Finding the Truth in Judging the Companions, 1. 84-5; EI2, 1. 482 A. J. Wensinck J. Robson</ref> Pod vodstvom Muhammeda, učestvovao je u važnim događajima, uključujući [[Sporazum na Hudejbiji]], Bitku kod Hajbera, Osvajanje Meke, Opsadu Taifa i [[Oproštajni hadž]]. Nakon Muhammedove smrti 632. godine, Enes je učestvovao u ranim muslimanskim osvajanjima. Godine 638. nove ere (17. hidžre), odlazi u Basru sa Ebu Musom al-Esj'arijem kao novim guvernerom.<ref>Thabari, Imam (1992). History of al-Thabari Vol. 12. State University of New York Press. p. 197. ISBN 0-7914-0733-0.</ref> Smatra se posljednjim istaknutim Muhamedovim ashabom koji je umro, nadživjevši Muhameda za 80 godina. Umro je 93. godine po [[Hidžra|hidžri]] (712. n. e.) u Basri u dobi od 103 (lunarne) godine.<ref>T. P. Hughes, 1885/1999, Dictionary of Islam, New Delhi: Rupa & Co.</ref> == Grobnica == [[Datoteka:Tomb of Anas Bin Malik.jpg|thumb|desno|Grobnica Enesa ibn Malika u Basri, Irak]] Njegova grobnica se nalazi 20 minuta šetnje od centra Basre. Srušena je 2016. godine tokom rata i do danas nije obnovljena. Uništena je podmetanjem eksplozivne naprave. Prilikom miniranja džamija i svetište uz nju su teško oštećeni, a zidovi su potom vandalizirani. U kompleks i dalje dolaze posjetioci, ali su vrata zapečaćena betonom, što sprječava njihov ulazak. == Izvori == * Juynboll, G.H.A. (2011). "Anas b. Mālik". In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). Encyclopaedia of Islam (3rd ed.). Brill Online. doi:10.1163/1573-3912_ei3_COM_23088. ISSN 1873-9830. * Canan, İbrahım (1995). "Enes b. Mâlik". TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 11 (Elbi̇stan – Eymi̇r) (in Turkish). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. pp. 234–235. ISBN 978-975-389-438-8. == Reference == {{Reference}} [[Kategorija:Ashabi]] pd9wdmuj6bgjzrsh375l34o3ayr9yfc 0 523141 3732233 2025-07-02T11:28:36Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Infokutija rezolucija UN-a |Broj = 1110 |Organ = VS |Datum = 28. maj |Godina = 1997 |Sjednica = 3783 |Oznaka = S/RES/1110 |Dokument = https://undocs.org/S/RES/1110(1997) |Za = 15 |Suzdržani = 0 |Protiv = 0 |Odsutni = 0 |Tema = Makedonija |Rezultat = usvojeno |Slika = Macedonia-CIA WFB Map.png |Opis = Makedonija }} '''Rezolucija Vijeća sigurnosti 1110''' donesena je 28. maja 1997,... 3732233 wikitext text/x-wiki {{Infokutija rezolucija UN-a |Broj = 1110 |Organ = VS |Datum = 28. maj |Godina = 1997 |Sjednica = 3783 |Oznaka = S/RES/1110 |Dokument = https://undocs.org/S/RES/1110(1997) |Za = 15 |Suzdržani = 0 |Protiv = 0 |Odsutni = 0 |Tema = Makedonija |Rezultat = usvojeno |Slika = Macedonia-CIA WFB Map.png |Opis = Makedonija }} '''Rezolucija Vijeća sigurnosti 1110''' donesena je 28. maja 1997, na 3783. sjednici [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeća sigurnosti]] [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]]. Vijeće je rezoluciju usvojilo jednoglasno, nakon pozivanja na rezolucije [[Rezolucija 1082 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija|1082]] (1996) i [[Rezolucija 1105 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija|1105]], Vijeće obnovilo mandat Snaga Ujedinjenih nacija za preventivno raspoređivanje ([[UNPREDEP]]) u Makedoniji do 30. novembra 1997.<ref>{{cite news|url=https://www.un.org/News/Press/docs/1997/19970528.sc6376.html|title=Security Council extends mandate of UNPREDEP until 30 November|date=28 May 1997|publisher=United Nations}}</ref> Mirovna misija UNPREDEP odigrala je važnu ulogu u promovisanju mira i stabilnosti u Makedoniji. Također je podsjetila na Rezoluciju [[Rezolucija 1101 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija|1101]] (1997) zbog pobune u susjednoj [[Albanija|Albaniji]]. U međuvremenu, odnosi Makedonije sa [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavijom]] značajno su napredovali, a dvije zemlje su potpisale sporazum o demarkaciji zajedničke granice. Makedonija je zatražila produženje mandata UNPREDEP-a, a napomenuto je da je stabilnost u regiji i dalje krhka, s obzirom na događaje u Albaniji. Vijeće sigurnosti produžilo je mandat UNPREDEP-a do 30. novembra 1997. i odobrilo smanjenje vojne komponente, počevši od 1. oktobra 1997, za 300 pripadnika.<ref>{{cite book|last=Knight|first=W. Andy|title=Adapting the United Nations to a postmodern era: lessons learned|url=https://archive.org/details/adaptingunitedna00knig|url-access=limited|publisher=Palgrave Macmillan|date=2001|page=[https://archive.org/details/adaptingunitedna00knig/page/n98 74]|isbn=978-0-333-80150-5}}</ref> Od [[Generalni sekretar Ujedinjenih nacija|Generalnog sekretara]] [[Kofi Annan|Kofija Annana]] zatraženo je da Vijeće obavještava o razvoju događaja, izvještavajući o sastavu, raspoređivanju, snazi ​​i mandatu UNPREDEP-a, uzimajući u obzir parlamentarne izbore i situaciju u Albaniji do 15. augusta 1997. U tom smislu, pozdravljeno je ponovno raspoređivanje UNPREDEP-a. == Također pogledajte == * [[Države članice Ujedinjenih nacija]] * [[Raspad Jugoslavije]] * [[Rat u Hrvatskoj]] * [[Rat u Bosni i Hercegovini]] * [[Rat u Sloveniji]] * [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://undocs.org/S/RES/1110(1997) Tekst rezolucije na UNHCR.org] {{Simboli jezika|en|engleski}} {{Wikizvor|:s:en:United Nations Security Council Resolution 1110}} {{RVSUN_1997}} {{Rezolucije UN-a o bivšoj Jugoslaviji}} [[Kategorija:1997. u Sjevernoj Makedoniji|Rezolucije]] [[Kategorija:1997. u Albaniji|Rezolucije]] [[Kategorija:1997. u SR Jugoslaviji|Rezolucije]] [[Kategorija:Vanjski odnosi Sjeverne Makedonije|Rezolucije]] [[Kategorija:Vanjski odnosi Albanije|Rezolucije]] [[Kategorija:Vanjski odnosi SR Jugoslavije|Rezolucije]] [[Kategorija:Rezolucije Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija o Sjevernoj Makedoniji|1110]] [[Kategorija:Rezolucije Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija o Albaniji|1110]] [[Kategorija:Rezolucije Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija o SR Jugoslaviji|1110]] [[Kategorija:Rezolucije Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija o ratovima u bivšoj Jugoslaviji|1110]] gt0tc9h5x6pf94ji6j58jmk38kffe9k 14 523142 3732234 2025-07-02T11:54:32Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Pravo po godinama|200|7|199|201}} 3732234 wikitext text/x-wiki {{Pravo po godinama|200|7|199|201}} nfkj9wmxw54lvt98phkhnrofw1edz2p 14 523143 3732235 2025-07-02T11:55:27Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Pravo po godinama|200|5|199|201}} 3732235 wikitext text/x-wiki {{Pravo po godinama|200|5|199|201}} 9z6e9x9ytfbc6jgewyaoofrxej4n5v4 14 523144 3732236 2025-07-02T11:55:31Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Pravo po godinama|200|3|199|201}} 3732236 wikitext text/x-wiki {{Pravo po godinama|200|3|199|201}} hp2h7fpcfelw4tx42mr865dpbjt9lj6 14 523145 3732237 2025-07-02T11:55:36Z Panasko 146730 Nova stranica: {{Pravo po godinama|200|1|199|201}} 3732237 wikitext text/x-wiki {{Pravo po godinama|200|1|199|201}} loeq2rpaot0xbfgzxlj0plzodxw7uco