Эртын Египет

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="bxr">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>bxrwiki</dbname>
    <base>https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%8E%D1%83%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D2%BB%D0%B0%D0%BD</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.5</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Меди</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Тусхай</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Хэрэглэгшэ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Хэрэглэгшые хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википеэди</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Википеэди тухай хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Файл хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Загбар</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Загбар хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Туһаламжа</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Туһаламжа хэлэлсэл</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Категори</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Категори хэлэлсэхэ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Обсуждение модуля</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Эртын Египет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7480</id>
    <revision>
      <id>73836</id>
      <parentid>73804</parentid>
      <timestamp>2025-06-16T02:43:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>12366</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>73836</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14896" sha1="ok0q2o6tr6kfnll1etahqycg6k7ec15" xml:space="preserve">{{Multiple image|align=right|direction=vertical|width=300
|image1=Egypt.Giza.Sphinx.02.jpg
|alt1=refer to caption
|caption1=[[Гизын пирамиданууд]]ай Хафрын Пирамида болон Ехэ Сфинкс 
|image2=Egypt NK edit.svg
|alt2=
|caption2=Эртын Египетай Шэнэ Улас үеын эзэлэгдэһэн газар.
}}
'''Эртын Египет'''  ({{lang-el|Αἴγυπτος}} ба {{lang-la|Aegyptus}}), өөрын нэрэнь '''Та-кемет, Та-мери, Та-уи''' ба бусад (транслит. [[Египет хэлэн|егип.]] tA-kmt, tA-mrj, tA-wy), '''Кеми''' ([[Копт хэлэн|копт.]] Kὴμε) — [[Хойто Африка|Хойто Африкын]] газар нютагта [[Нил мүрэн]]эй хүнхэрдэ буюу одоогийн [[Египет]]ай газар нютагта байһан соёл [[эргэншэл]]тэ улас юм. Эртын Египетын соёл эргэншэл манай эрын урда тээ 3150-да оной үедэ [[фараон]]ой ударидалган дор дээдэ ба доодо Египетай улас түрые нэгэдхэһэн гүрэн байһан ба саашад 3 мянган жэлэй турш бата бэхэ оршон тоготножо байгаа.

== Түүхэ ==
{|align=left style=&quot;border: 1px solid DarkGray; text-align: center; border-collapse: collapse; margin-right: 2em&quot;
|-
! class=&quot;bright&quot; colspan=2 style=&quot;height:23px; width:200px; border-right: 1px solid DarkGray&quot; | Иероглиф үзэг &lt;br /&gt;бэшэгдэһэн өөрын нэрэ
|-
| style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot; | &lt;center&gt;&lt;hiero&gt;N16-km-m-t:O49&lt;/hiero&gt;&lt;/center&gt;
| style=&quot;width:150px; border: 1px solid DarkGray&quot; | tA-kmt — ''Та-кемет'' &lt;br /&gt; «Хара газар»
|-
| style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot; | &lt;center&gt;&lt;hiero&gt;N16-U6:D21-M17-M5-N25&lt;/hiero&gt;&lt;/center&gt;
| style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot; rowspan=2 | tA-mrj — ''Та-мери'' &lt;br /&gt; «Зэтүүгэй газар»
|-
|style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot;| &lt;center&gt;&lt;hiero&gt;N16-U6:D21-M17-N37:O49&lt;/hiero&gt;&lt;/center&gt;
|-
|style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot;| &lt;center&gt;&lt;hiero&gt;N16:N16&lt;/hiero&gt;&lt;/center&gt;
|style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot;| tA-wy — ''Та-уи'' &lt;br /&gt; «Хоёр газар»
|-
|style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot;| &lt;center&gt;&lt;hiero&gt;N21:N21&lt;/hiero&gt;&lt;/center&gt;
|style=&quot;border: 1px solid DarkGray&quot;| jd-bwy — ''Иде-буи'' &lt;br /&gt; «Хоёр эрьенүүд»
|}
Египетай нэрэ гададай нэрэ (экзоним) болоод грек хэлэнэй «Айгюптос» ({{lang-el|Αἴγυπτος}}) үгһээ гаралһан байна. Энэ Латин хэлэндэ Эгиптус ({{lang-la|Aegyptus}}) болоһон, хойшо Европын хэлэнүүдтэ ороһон. Буряад болон Монгол нэрэнь Ород Египетһээ гаралһан юм.

Энэ 3 мянган жэлэй түүхэнь 5 хубаагдажа түүхэндэ бэшэгдээ. Энэнь:
* Түрэтэй уласһаа үмэнэхи Египет — манай эрын урда тээ 10000-3100. Энэ үе бол фараонуудай ударидалгада орохоһоо үмэнэхи үе юм. Тэрэ үеын оршон һуугшад [[Нил мүрэн]]эй һаба хүнхэрэй оршомоор [[газар таряалан]], [[мал ажахы]] эрхилжэ амидаржа байһан. Эртын уралиг Нил мүрэнэй дээдэ хэһэгтэ амидарха Египетнүүдэй дунда дэлгэржэ, [[шабар амһарта|шабар амһартые]] бүтээжэ эхилһэн.
* Хуушанай хаанта улас &lt;small&gt;({{lang-ru|Древнее царство}})&lt;/small&gt; — манай эрын урда тээ 4-3 мянган жэл. Манай эрын урда тээ 3150: Туухэндэ Мэни хаанай үе гэбэ. Тэрэ үедэ Мэни хаан ([[Эртын Грек|Грек]] гаралтай хүн байһан) [[Нил мүрэн]]эй дээдэ ба доодо Египетнүүдые бугдыень нэгэдхэн захиржа байһан үе. Анханай ниислэл [[Мемфис]]ые байгуулһан.
* Дундада хаанта улас &lt;small&gt;({{lang-ru|Среднее царство}})&lt;/small&gt; — манай эрын урда тээ 16 зуун хүрэтэр.
* Шэнэ хаанта улас &lt;small&gt;({{lang-ru|Новое царство}})&lt;/small&gt; — манай эрын урда тээ 11 зуун хүрэтэр.
* Персиин үе — манай эрын урда тээ 11-4 зуун, 6-4 зуун. Манай эрын урда тээ 2055—1650. Египетай эдэй засаг болон худалдаа үндэр хүгжэһэншье ударидагша лидернүүдэй хоорондо хагарал зүришэл ехэ байһан ушар һарнин бутаржа, [[Вавилон]]ой хаан [[Хаммурапи]]ин хүсэндэ абтахад бэлэн болоһон байна.
* Эллиниин үе — Манай эрын урда тээ 4-1 зуун. [[Птолемей]]н уласай дотор байһан Египет.

=== Эгээн эртын Египет уласай гаралга ===
Египетай газарай һуури түлэбэри [[палеолит]] үедэ эхилһэн. Манай эрын урда тээ 10—6 мянган зуунда саг уларил шииглиг байгаад Египетай нүүдэг яһатанууд [[Нил мүрэн]]эй [[саванна]]да ажа һууһан.

=== Эртын хаанта улас (Манай эрын урда тээ 3000 — 2800 он оршом) ===
''Англи: [[:en:Early Dynastic Period of Egypt|Early Dynastic Period]]; Ород: [[:ru:Раннее царство (Древний Египет)|Раннее царство]]''
[[Файл:Palette de Narmer.jpg|мини|«Нармерэй палеткэ»]]

Энэ үе сагта түрүүшын хоёр обог удамай захиргаалыень хабаадуулна. Энэ үе уһажуулгын ажахын хүгжэлээрээ, шулуун ба [[зэд]] зэбсэгэй һайжаруулаараа, гончарна түхэреэнэй ухаалан зохёоороо, агсаанай наймаанай үргэдхэлээрээ тодорхойлогдоно. Энэ үедэ улас түрын засаглал болон бэшээшэ-түшэмэлэй туһалагша бүлэг бии болоо; номархуудһаа ударидалһан захиргаанай аймагууд — номууд байгуулагдаһан; гуримтайгаар дээрмэдэлгын кампанита ажалнууд ябажа эхилһэн: урда Кушда ([[Нуби]]да), баруун хойто Ливи эсэргүү болон Синайн хахад аралай (зэд баинтай) бедуинууд эсэргүү.&lt;ref name=&quot;БСЭ&quot;&gt;[http://bse.sci-lib.com/article036599.html Древний Египет]//[[Большая советская энциклопедия|БСЭ]]. — [[Большая Российская энциклопедия (издательство)|«Советская Энциклопедия»]], 1969-78.&lt;/ref&gt;.
{|
|-
 | colspan=&quot;2&quot; | Обог удамууд &lt;ref name=&quot;У&quot; group=&quot;~&quot;&gt;Раздел между Ранним и Старым царствами весьма условен, поэтому некоторые египтологи, например Э. Хорнунг, Р. Краусс и Д. Уорбертон в своей современной работе по египетской хронологии, относят к Раннему царству ещё и III династию, но в данной статье, согласно наиболее устоявшейся традиции, III династия отнесена к Старому царству.&lt;/ref&gt;:
|-
 | style=&quot;width:140px&quot; | 
* I династи
* II династи
 | — домог сууда ороһон династинууд, ''Чени'' ({{lang-el|Тинис}}) ниислэлтэй. 
|}
=== Хуушанай хаанта улас (Манай эрын урда тээ 3000 — 2800 он оршом) ===
''Англи: [[:en:Old Kingdom|Old Kingdom]]; Ород: [[:ru:Древнее царство (Древний Египет)|Древнее царство]]''

III-дугаар обог удамай Джосер хаанай титимнэлгын эхилһэн. Энэ үедэ хүдөө ажахы, дархалга, наймаан ба барилга хүгжэлжэ үргэлжэлнэ. Бүлгэмэй газар эзэмдэлгэ хажуугаар үмсын газар эзэмдэлгэ бии болоһон. Дээдэ сайдһаа (тчати, визирь) ударидалһан албан хойрогой аппарат бүхэ болоо. Аха тайлга тахигша байһан бүхы газар болон харьяата эзэлэд байһан фараоной хүсэ шадал дээдэ туйлдаа хүрэнхэй; эртын номуудай изагууртад ордоной хүмүүн болоһон.

Таряашадһаа болон хари хүнүүдһаа (Куша гүрэнэй хүнүүд) бүридэнги байһан тогтомол сэрэгүүд. Бурханда тоолоһон фараонуудай хизааргүй засагай үзэлиинь асари ехэ булаша пирамидануудай барилгада бэелүүлэгдэһэн, илангаяа III—IV-дугаар обог удамай сагта (Снофру, Хеопсой, Хефренэй, Микеринэй пирамиданууд). Барилгынгаа ябажа байха сагта таряашадай ба богоолой хүдэлмэри үргэн байгаа.
{|
|-
 | colspan=&quot;2&quot; | Обог удамууд&lt;ref name=&quot;У&quot; group=&quot;~&quot;/&gt;:
|-
 | style=&quot;width:140px&quot; | 
* III династи
* IV династи
* V династи
* VI династи
* VII династи
* VIII династи
 | — V династиһаа гадна, ''Инбу-хедж'' ({{lang-el|Мемфис}}) хотын гаралгатай болон ниислэлтэй династинууд. 
|}

=== Нэгэдүгээр забһарай үе (Манай эрын урда тээ 2250 — 2050 он оршом) ===
''Англи: [[:en:First Intermediate Period of Egypt|First Intermediate Period]]; Ород: [[:ru:Первый переходный период (Древний Египет)|Первый переходный период]]''

Манай эрын урда тээ 23—22 зуунда Египет хэдэн үһөөрхэлдэһэн аймагта ба уласуудта задарба. Энэнь уһалууриин түхеэрэлгын унал болон хүдөө ажахын һандаран олгобо. [[Нил мүрэн]]һээ холын газарда үмсын газар эзэмдэлгэ хүгжэлээд бүлгэмэй газар эзэмдэлгые түрибэ. Дархалга болон наймаан хотонуудай ургалтые хангаба. Химараан дээрэһээ гараһан дайн дажар дүниинь гүрэнэй нэгэдхэлгэ. Хойтодо [[Гераклеополь|Гераклеополиин]] (Нени-несу) номархууд (IX ба Х обог удам) дэгүүр гараа, урдада — [[Фивы]] (XI обог удам) дэгүүр гараа. Фивын династи илаба. Манай эрын урда тээ 2050 он оршом [[I Ментухотеп]]ай үедэ гүрэниинь Фивын гегемони дараа дахяад нэгэдхэһэн байгаа. Фивы ниислэл болоһон.
{|
|-
 | colspan=&quot;2&quot; | Обог удамууд)''&lt;ref group=&quot;~&quot;&gt;Некоторые исследователи начинают отсчёт Первого переходного периода не с IX, а с VII династии.&lt;/ref&gt;:
|-
 | style=&quot;width:140px&quot; | 
* IX династи
* X династи
 | — Дээдэ Египетай ''Нени-несу'' ({{lang-el|Гераклеополь}}) хотоһоо гараһан обог удамууд.
|}

=== Дунда хаанта улас (Манай эрын урда тээ 2050 — 1700 он оршом) ===
''Англи: [[:en:Middle Kingdom of Egypt|Middle Kingdom]]; Ород: [[:ru:Среднее царство (Древний Египет)|Среднее царство]]''

== Холбооһон == 
Ород хэлээр сахим газарууд:
* [http://konan.3dn.ru/ История ДРЕВНЕГО МИРА]
* [http://www.maat.org.ru/ Ассоциация по изучению Древнего Египта «Маат», Москва] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191024234325/http://maat.org.ru/ |date=2019-10-24 }};
* [http://www.cesras.ru/ Центр египтологических исследований РАН];
* [http://ru-egypt.com/ Религия, история и культура Древнего Египта];
* [http://aegyptica.orientalstudies.ru/ Aegyptica. Подсайт СПб ИВ РАН];
* [http://www.hieroglyphica.ru/ Обзор переводов с египетского языка на русский];
* [http://www.egyptology.ru/ Египтологический изборник].

Бусад сахим газарууд:
* [http://www.egyptarchive.co.uk The Egypt Arcһive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220307231127/https://www.egyptarchive.co.uk/ |date=2022-03-07 }}
* [http://narmer.us/ Ancient Egypt: History and Chronology] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090626053015/http://narmer.us/ |date=2009-06-26 }}
* [http://www.insecula.com/contact/A001726.html/ Тутанхамон на сайте-галерее Insecula] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041221061251/http://www.insecula.com/contact/A001726.html |date=2004-12-21 }}
* [http://www.tyndale.cam.ac.uk/Egypt/index.htm Egyptian Royal Genealogy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090407043434/http://www.tyndale.cam.ac.uk/Egypt/index.htm |date=2009-04-07 }}
* [http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/Welcome.html Digital Egypt for Universities] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090414225912/http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/welcome.html |date=2009-04-14 }}

== Зүүлтэ ==
{{зүүлтэ}}
{{зүүлтэ|2|group=&quot;~&quot;}}

{{1000 үгүүлэл}}

[[Категори:Эртын Египет| ]]
[[Категори:Эртын уласууд]]</text>
      <sha1>ok0q2o6tr6kfnll1etahqycg6k7ec15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2022 оной Үбэлэй Олимпиин наадан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13783</id>
    <revision>
      <id>73835</id>
      <parentid>70691</parentid>
      <timestamp>2025-06-16T01:27:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>12366</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <origin>73835</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27118" sha1="sg3yru7v1rtaarx29v7hu0483irridj" xml:space="preserve">{{Инфобокс Олимпиин наадан|2022|Үбэлэй|Олимпиада|
|image = 2022 Winter Olympics official logo.svg
|image_size = 200
|alt = Beijing 2022 Olympic official emblem
|caption = &lt;center&gt;2022 оной Үбэлэй Олимпиин Һүлдэ&lt;/center&gt;
|host_city = [[Бээжэн]], [[Хитад]]
|motto = ''Сугтаа Хамтын Ерээдүйн Түлөө'' &lt;/br&gt;({{zh|s=一起向未来; Yīqǐ xiàng wèilái}})&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.beijing2022.cn/sv1/wog.html?cmsid=20210917006926|title=在奥林匹克旗帜下&quot;一起向未来&quot;——北京2022年冬奥会和冬残奥会主题口号解读|date=17 September 2021|access-date=17 September 2021|archive-date=17 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210917093707/https://www.beijing2022.cn/sv1/wog.html?cmsid=20210917006926|url-status=live|accessdate=4 February 2022|archivedate=17 September 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210917093707/https://www.beijing2022.cn/sv1/wog.html?cmsid=20210917006926}}&lt;/ref&gt;
|nations = 91
|athletes = 2,875
|events = 7 [[Олимпиин спортууд|спортдохи]] 109 (15 дисциплинэ)
|opening = 2 һарын 4
|closing = 2 һарын 20 
|opened_by = [[БНХАУ-ай Түрүүлэгшэ|Юрэнхылэгшэ]] [[Си Цзиньпинь]]
|cauldron = [[Дилнигяр Ильхамджан]]&lt;/br&gt; Чжао Цзявень
|stadium = [[Бээжэнэй Үндэһэнэй Стадион]]
|winter_prev = [[2018 оной Үбэлэй Олимпиин наадан|Пхёнчхан 2018]]{{px2}}
|winter_next = ''[[2026 оной Үбэлэй Олимпиин наадан|Милан–Кортина 2026]]''
|summer_prev = [[2020 оной Зунай Олимпиада|Токёо 2020]]
|summer_next = ''[[2024 оной Зунай Олимпиада|Парис 2024]]''
}}
{{2022 оной Үбэлэй Олимп}}

'''2022 оной Үбэлэй Олимп''' ({{zh|s=2022年冬季奥林匹克运动会|p=Èr Líng Èr'èr Nián Dōngjì Àolínpǐkè Yùndònghuì}}), албан ёһоор '''XXIV Олимпиин Үбэлэй Наадан''' ({{zh|s=第二十四届冬季奥林匹克运动会|p=Dì Èrshísì Jiè Dōngjì Àolínpǐkè Yùndònghuì}}) ба хилбараар '''Бээжэн 2022''' ({{zh|s=北京2022|p=Běijīng Èr Líng Èr'èr}}), болбол [[Хитад|Хитадай]] [[Бээжэн]] хотодо ябагдажа буй уласхоорондын үбэлэй спорт хэмжээн ба [[Яньцин]], [[Чунли|Чунлидэ]] зарим хэмжээн байгуулагдаха юм.&lt;ref name=&quot;bbc-beijinghost2&quot;&gt;{{cite news|title=Beijing to host 2022 Winter Olympics and Paralympics|url=https://www.bbc.com/sport/winter-olympics/33730477|date=31 July 2015|work=BBC Sport|access-date=6 December 2018|archive-date=28 March 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190328055419/https://www.bbc.com/sport/winter-olympics/33730477|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Наадан 2 һарын 4-дэ албан ёһоор нээлтээ хиижэ, уридшалһан хэмжээнүүд нь 2 һарын 2-до эхилһэн.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Parker|first=Kolten|date=2022-01-27|title=Beijing Winter Olympics 2022: Live medal count, schedule, how to watch|url=https://www.ksat.com/sports/2022/01/27/beijing-winter-olympics-2022-live-medal-count-schedule-how-to-watch/|access-date=2022-01-30|website=KSAT|language=en}}&lt;/ref&gt;

2015 оной 7 һарада [[Куала-Лумпур]]&lt;nowiki/&gt;да болоһон [[УОХ-ой 128 дахи Сесси|УОХ-ой 128 дахи Сессиин]] үеэр Бээжэн зохёон байгуулагша хотоор һунгагдаһан. 2022 оной Үбэлэй Олимп нь БНХАУ-да байгуулагдаха анханай [[Үбэлэй Олимпиин наадан|Үбэлэй Олимп]], БНХАУ-да ниитэ байгуулагдаһан хоёрдохи Олимп, ба [[Зүүн Ази|Зүүн Азиин]] гурбан Олимпиин һүүлшын (Урда Солонгосой Пхёнчхан дахи [[2018 оной Үбэлэй Олимпиин наадан|2018 оной Үбэлэй Олимп]] ба Японой Токио дахи [[2020 оной Зунай Олимпиада|2020 оной Зунай Олимпиин]] дараа) юм. Бээжэн хото Зунай ба Үбэлэй Олимпиин нааданые хоюулангын зохёон байгуулһан анханай хото юм: [[2008 оной Зунай Олимпиин наадан|2008 оной Зунай Олимпиин нааданда]] зорюулан бариһан одоо байгаа дүрбэн бүтүү байгууламжые ашаглаха ба [[Бээжэнэй Үндэһэнэй Стадион|Бээжэнэй Үндэһэнэй Стадиондо]] нээлтэ, хаалтын ёһололые дахин зохёон байгуулха болоно. Бээжэн нь Үбэлэй Олимпиин нааданые зохёон байгуулха хамагай томо хото юм.

2022 оной Наадан нь [[Хитад дахи хүнэй эрхэ|Хитад дахи хүнэй эрхын эбдэлгэ]], тэрэ тоодо [[Уйгурай геноцид|Уйгурай геноцидтэй]] холбоотой янза бүриин [[2022 оной Үбэлэй Олимпдохи Болгоомжолго ба арсалдаан|болгоомжолго ба арсалдаан]] дагуулжа байгаа ба энэнь нааданые бойкотировалхые уряалхада хүргэһэн юм.&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Reyes|first=Yacob|date=8 December 2021|title=Beijing Olympics: These countries have announced diplomatic boycotts|work=[[Axios (website)]]|url=https://www.axios.com/diplomatic-boycott-beijing-olympics-list-countries-73e1240f-b925-40bf-ae67-648e774971c8.html|accessdate=5 February 2022|archivedate=4 February 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220204210817/https://www.axios.com/diplomatic-boycott-beijing-olympics-list-countries-73e1240f-b925-40bf-ae67-648e774971c8.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Allen-Ebrahimian|first=Bethany|last2=Baker|first2=Kendall|date=1 February 2022|title=The IOC stays silent on human rights in China|work=[[Axios (website)|Axios]]|url=https://www.axios.com/winter-olympics-beijing-ioc-silence-human-rights-31ec1273-d894-4a67-993b-4b4156d42d44.html|accessdate=5 February 2022|archivedate=5 February 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220205020342/https://www.axios.com/winter-olympics-beijing-ioc-silence-human-rights-31ec1273-d894-4a67-993b-4b4156d42d44.html}}&lt;/ref&gt; Зургаан һарын үмэнэ Токёодо болоһон [[2020 оной Зунай Олимпиада|Зунай Олимпиин нааданай]] нэгэн адли [[Коронавирус тахал|COVID-19 тахалай]] уламһаа Нааданда олониитын оролгые хизаарлаха зэргэ элүүр мэндэ, аюулгүй байдалай протоколууд нэбтэрүүлхэдэ хүргэһэн.

== Тендерэй ябаса ==
{{Main|2022 оной Үбэлэй Олимпиин нааданай Захилганууд}}
Тендерэй календариие [[УОХ]] (Уласхоорондын Олимпиин Хороо) 2012 оной 10 һарада зарлаһан ба захилга абаха эсэсэй хугасаагые 2013 оной 11 һарын 14-эй үдэр хүрэтэр тогтооһон. УОХ-ой Гүйсэдхэхэ Зүблэл 2014 оной 7 һарын 7-ой үдэр захилга гаргаһан бүхы хотын захилгануудые хаража үзэжэ [[Осло]] (Норвеги), [[Алимта|Алматы]] (Казахстан), [[Бээжэн]] (Хитад) гэһэн гурбан хотые эсэсэй кандидатаар һунгаһан.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Wilson|first=Stephen|date=7 July 2014|title=Almaty, Beijing, Oslo make list for 2022 Olympics|work=[[Associated Press]]|location=New York City, New York, U.S.|url=https://globalnews.ca/news/1435940/almaty-beijing-oslo-make-list-for-2022-olympics/|access-date=24 December 2021}}&lt;/ref&gt;

[[Үндэһэнэй Олимпиин Хороо|Олимпиин хэдэ хэдэн хороо]] Нааданые зохёон байгуулахада гаргаша үндэр гү, али нютагай дэмжэлгэ, финансировани дутамаг гэһэн шалтагаанаар тендерэй ябасада захилгаа бусааһан.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Abend|first=Lisa|date=3 October 2014|title=Why Nobody Wants to Host the 2022 Winter Olympics|work=[[Time (magazine)|Time]]|url=http://time.com/3462070/olympics-winter-2022/|url-status=live|access-date=19 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150918021002/http://time.com/3462070/olympics-winter-2022/|archive-date=18 September 2015}}&lt;/ref&gt; Элитэ лидерээр тоосогдожо байһан, [[Осло]] хотодо нааданые зохёон байгуулхые һанал болгожо байһан [[Норвегиин Олимп ба Паралимпиин Хороо ба Спортын Холбоон|Норвегиин Олимп ба Паралимпиин Хороо ба Спортын Холбоонһоо]] Олимпиин финансировани олгохо тухай [[Норвегиин парламент|Норвегиин парламентда]] гаргаһан захилгые зүбшөөхэгүй тула хабаадалгаһаа гараһан. [[Сочи|Сочидо]] болоһон [[2014 оной Үбэлэй Олимпиин наадан|2014 оной Үбэлэй Олимпиин нааданай]] үлүү гаргаша, илангаяа УОХ-һоо хүндэшэ байхатай холбоотой хэдэ хэдэн эрилтые элишэлһэнтэй холбоотойгоор Олимпиин хүдэлөөнэй финанировани абаха захилгые олониитын реакци маша негативна байһан. Энэ эрилтүүдтэ УОХ-ой гэшүүдтэ зорюулһан &quot;ехэ гоё хандалгын дивагай эрилтэтэй түһэтэй&quot;, жэшээнь зүбхэн УОХ-ой гэшүүд ашаглаха боломжотой бүхы харгыдахи тусхай полоса ба Хаанай Ордондо хаанай гэр бүлынхэн түлэһэн унданаар хииһэн коктейлэй абалга зэргэ багтаба. УОХ мүн УОХ-ой гансал спонсорууд ашаглахын тулада &quot;Осло даяар рекламна бүхы талмайда хиналтые&quot; эриһэн ба энэнь Норвегидэ боломжогүй юм, ушариинь Норвегинь [[либерал арадшалал]] ба &quot;Осло даяар рекламна бүхы талмайгые&quot; эзэлдэггүй гү, али хинадаггүй ба гадаадын хубиин байгуулгада хото ба түүнэй доторхи хубиин зөөриие ашаглаха тусхай эрхые үгэхэ эрхэгүй байдаг.&lt;ref&gt;{{cite news|title=IOC hits out as Norway withdraws Winter Olympic bid|work=The Financial Times|url=https://www.ft.com/content/d8938ffc-4a04-11e4-8de3-00144feab7de|url-status=live|access-date=2 August 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210802145403/https://www.ft.com/content/d8938ffc-4a04-11e4-8de3-00144feab7de|archive-date=2 August 2021}}&lt;/ref&gt; Хэдэ хэдэн тайлбарилагшад иимэ эрилгые удхагүй болохые зааба; ''[[Slate]]'' УОХ-ые &quot;луйбаршан, уг узуурай аристократуудай ударидадаг зохидгүй байгуулга&quot; гэжэ тодорхойлһон.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2 October 2014|title=Winter Olympics: What now for 2022 after Norway pulls out?|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.com/sport/winter-olympics/29455789|url-status=live|access-date=9 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180505191954/https://www.bbc.com/sport/winter-olympics/29455789|archive-date=5 May 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|last=Mathis-Lilley|first=Ben|date=2 October 2014|title=The IOC Demands That Helped Push Norway Out of Winter Olympic Bidding Are Hilarious|language=en-US|work=Slate|url=http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2014/10/02/ioc_demands_oslo_drops_bid_after_over_the_top_list_of_requirements.html|url-status=live|access-date=9 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180308232903/http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2014/10/02/ioc_demands_oslo_drops_bid_after_over_the_top_list_of_requirements.html|archive-date=8 March 2018|issn=1091-2339}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2 October 2014|title=IOC reportedly made some ridiculous demands to help push Oslo out of 2022 Winter Olympics bidding|language=en-US|work=National Post|url=https://nationalpost.com/sports/olympics/ioc-reportedly-made-some-ridiculous-demands-to-help-push-oslo-out-of-2022-winter-olympics-bidding|url-status=live|access-date=9 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20210811015707/https://nationalpost.com/sports/olympics/ioc-reportedly-made-some-ridiculous-demands-to-help-push-oslo-out-of-2022-winter-olympics-bidding|archive-date=11 August 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=IOC krever gratis sprit på stadion og cocktail-fest med Kongen|url=https://www.vg.no/sport/ol-2022/ioc-krever-gratis-sprit-paa-stadion-og-cocktail-fest-med-kongen/a/23306598/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180216144000/https://www.vg.no/sport/ol-2022/ioc-krever-gratis-sprit-paa-stadion-og-cocktail-fest-med-kongen/a/23306598/|archive-date=16 February 2018|access-date=8 March 2018}}&lt;/ref&gt;

2015 оной 7 һарын 31-дэ Малайзиин [[Куала-Лумпур]] хотодо болоһон [[УОХ-ой 128 дахи Сесси|128-р]] [[УОХ-ой Сесси|УОХ-ой Сессиэр]] Алматы хотые дүрбэн һаналай илгаагаар илажа, Бээжэн 2022 оной Үбэлэй Олимпиие зохёон байгуулха хотоор һунгагдаһан.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+2022 оной Үбэлэй Олимпиин тендерэй дүн
!Хото
!Улас
!Һаналнууд
|-
|'''[[2022 оной Үбэлэй Олимпиин Бээжэнэй Захилга|Бээжэн]]'''
|'''{{flagu|Хитад}}'''
| align=&quot;center&quot; |'''44'''
|-
|[[2022 оной Үбэлэй Олимпиин Алимтын Захилга|Алматы]]
|{{Flagu|Казахстан}}
| align=&quot;center&quot; |40
|}

== Хүгжөөлгэ ба бэлэдхэлгэ ==

=== Объектууд ===
{{main|2022 оной Үбэлэй Олимп ба Паралимпиин объектууд}}
[[File:2022 Winter Olympics clusters location map-en.svg|thumb|Бээжэн 2022 гурбан кластерэй байрлалга]]
[[File:Beijing national stadium.jpg|thumb|Бээжэнэй Үндэһэнэй Стадион]]
[[File:Water Cube Ice Cube Beijing 2.jpg|thumb|Үндэһэнэй Уһан Спортын Түб]]
[[File:National Speed Skating Oval Beijing 2.jpg|thumb|Үндэһэнэй Конькигаар Гүйлгэнэй Жомбогор Юумэн]]
[[File:Shougang Big Air Venue (20210905144528).jpg|thumb|[[Биг-эйр Шоген|Шоген]] Биг-эйр Талмай]]
2021 оной 2 һарада Бээжэн эдэгээр спортын 26 талмайнууд нь (тренировкынгые оруулалсаад) бүхыдөө [[Һэргээгдэхэ энерги|һэргээгдэхэ энергиэр]] ажаллана гэжэ мэдэгдэһэн.&lt;ref&gt;{{Cite web|date=28 February 2021|title=Beijing intends to run the Olympic games next year on purely green energy|url=https://industribune.net/energy/180/beijing-intends-to-run-the-olympic-games-next-year-on-purely-green-energy/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20210723015842/https://industribune.net/energy/180/beijing-intends-to-run-the-olympic-games-next-year-on-purely-green-energy/|archive-date=23 July 2021|access-date=28 February 2021|website=Indus Tribune|accessdate=5 February 2022|archivedate=23 July 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210723015842/https://industribune.net/energy/180/beijing-intends-to-run-the-olympic-games-next-year-on-purely-green-energy/}}&lt;/ref&gt;

==== Бээжэнэй Бүһэ ====
[[2008 оной Зунай Олимпиин наадан|2008 оной Зунай Олимпиин нааданиие]] зохёон байгуулха гол газаруудай нэгэ байһан [[Олимпиин парк (Бээжэн)|Олимпиин Парк]], [[Ниислэлэй Бүтүү Стадион]], Бээжэнэй [[Укесон Спортын Түб|Укесон Спортын Түбдэ]] мүльһэнэй табан түрэл болоно. Big Air сноубординг ба фристайл мүрысөөн нь [[Шицзиншань|Шицзиншань дүүргын]] хуушан ажаүйлэдбэриин бүһэдэ, [[Сишань (уула, Бээжэн)|Баруун гүбөө дүүргэдэ]] болоно.&lt;ref&gt;{{cite web|last=Morgan|first=Liam|date=12 June 2017|title=Beijing 2022 Coordination Commission chair praises plans for snowboard big air after venue visit|url=http://www.insidethegames.biz/articles/1051425/beijing-2022-coordination-commission-chair-praises-plans-for-snowboard-big-air-after-venue-visit|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190624203341/https://www.insidethegames.biz/articles/1051425/beijing-2022-coordination-commission-chair-praises-plans-for-snowboard-big-air-after-venue-visit|archive-date=24 June 2019|access-date=16 June 2017|work=Inside the Games}}&lt;/ref&gt; 2009 оной эсэсһээ хойшо Олимпиин Парк дахи [[Бээжэнэй Олимпиин Тосхон|Бээжэнэй Олимпиин Тосхоной]] апартаментуудые хүнэй байдаг бүһэ болгон хубилгаһан. Тиимэһээ Үбэлэй Олимпиин нааданда зорюулжа дахин бага хэмжээнэй Олимпиин Тосхон бариха зайлашагүй болоһон. Эдэгээр шэнэ байшангууд нь [[:zh:国家奥林匹克体育中心|Үндэһэнэй Олимпиин Спорт Түбэй]] хажуудахи Олимпиин Паркын урда хэсэгтэ байрладаг.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.beijing2022.cn/a/20190610/002969.htm|title=北京冬奥村不出售 赛后成人才公租房|work=Beijing2022.cn|access-date=31 October 2019|archive-date=31 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191031075613/https://www.beijing2022.cn/a/20190610/002969.htm|url-status=live|accessdate=5 February 2022|archivedate=31 October 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191031075613/https://www.beijing2022.cn/a/20190610/002969.htm}}&lt;/ref&gt;

* [[Бээжэнэй Үндэһэнэй Стадион]] – [[Нээлтын ёһолол|нээлтэ]], шагналга ба [[Хаалтын ёһолол|хаалтын]] ёһололнуудs / ''80,000'' '''байгаа'''
* [[Бээжэнэй Үндэһэнэй Тамаралгын Түб]] – [[кёрлинг]] / ''3,795'' '''байгаа/заһаһан'''
* [[Бээжэнэй Үндэһэнэй Бүтүү Стадион]] – [[мүльһэнэй хоккей]] / ''19,418'' '''байгаа'''
* [[Үндэһэнэй Конькигаар Гүйлгэнэй Жомбогор Юумэн]] – [[Конькигаар гүйлгэнэй спорт|тэшүүртэй тэмсээн]] / ''11,950'' '''шэнэ'''
* [[Ниислэлэй Бүтүү Стадион]] – [[хээ угалзатай тэшүүр]], [[шорт-трек]] / ''13,289'' '''шэнэ'''
* [[Укесон Спортын Түб]] – [[мүльһэнэй хоккей]] / ''15,384'' '''байгаа'''
* [[&quot;Биг-эйр Шоген&quot; трамплин|Биг-эйр Шоген]] – [[сноубординг]] (Big Air), [[фристайл]] (Big Air) – ''4,912'' '''шэнэ'''
* Бээжэн 2022 оной Үбэлэй Олимпиин тосхон – '''шэнэ'''

==== Яньцин ====
[[Яньцин|Яньцин дүүргэ]] нь [[Бээжэн|Бээжэнэй]] холын хойто хэсэгтэ байрладаг хото шадарай дүүргэ юм. Бээжэн хотын түбһээ баруун-хойто зүгтэ, 90 км-ын зайда, 17.5 км-ын зайда оршохо [[Яньцин|Яньцин дүүргын]] [[Чжаншаньин]] хотын [[:zh:西大庄窠|Баруун Дачжуангке]] тосхоной&lt;ref&gt;Originally simply '''Zhuangke'''. It is said that the village ''Dazhuangke'' has been officially renamed ''Xidazhuangke''/''West Dazhuangke'' to avoid confusion with the other {{ill|Dazhuangke, Dazhuangke Township|lt=Dazhuangke|WD=Q13666226}}, also in [[Yanqing District]]. ''Zhuangke'' (庄窠) approximately means peasant dwellings/households in certain dialects of [[Jin Chinese]]; ''Zhuangke'' (庄科) is a Mandarin corruption of Jin Chinese ''Zhuangke'' (庄窠).&lt;/ref&gt; Сяохайтуо уулын бүһэдэ [[шаргын спорт]], [[скелетон]], [[бобслей]] ба [[Хада уулада санаар ябаха спорт|хада уулада санаар ябаха спортын]] тэмсээн болохо ба энэ нютагта байгаалиин саһан хомор байдаг тула [[Саһанай пушка|хэмэл саһан]] ашаглагдажа байна.&lt;ref name=&quot;Phillips2015&quot;&gt;{{cite news|last=Phillips|first=Tom|date=31 July 2015|title=Beijing promises to overcome lack of snow for 2022 Winter Olympics|newspaper=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/sport/2015/jul/31/beijing-2022-winter-olympics-snow|access-date=3 August 2015|archive-date=19 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160619152046/https://www.theguardian.com/sport/2015/jul/31/beijing-2022-winter-olympics-snow|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Mills2015&quot;&gt;{{cite web|last=Mills|first=Chris|title=Here's the 2022 Winter Olympics Venue, In The Middle of Winter|date=1 August 2015|url=https://gizmodo.com/heres-the-2022-winter-olympics-venue-in-the-middle-of-1721529580|access-date=3 August 2015|archive-date=2 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150802205659/http://gizmodo.com/heres-the-2022-winter-olympics-venue-in-the-middle-of-1721529580|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

* [[Үндэһэнэй Хада Уулада Санаар Ябаха Спортын Түб]] ([[Rock (ski course)|Rock]], Мүльһэн Гол) – [[хада уулада санаар ябаха спорт]] ''4,800'' '''шэнэ'''
* [[Үндэһэнэй Шаргын Спорт Түб]] – [[бобслей]], [[шаргын спорт]], [[скелетон]] / ''7,400'' '''шэнэ'''
* Яньцин Олимпиин Тосхон / '''шэнэ'''

==== Чжанцзякоу бүһэ ====
Бусад бүхы санын тэмсээнүүд [[Хэбэй]] можын [[Чжанцзякоу]] хотын [[Чунли|Чунли Дүүргын]] Тайцзычэн бүһэдэ болоно. Энэнь Бээжэн хотын түбһээ 220 км, Сяохайтуо уулын бүһэһээ 130 км зайда оршодог. Санын курорт 2015–16 оной саһанай сезондо туризмһаа 1.54 тэрбум юань (237.77 сая доллар) олоһон нь үмэнэхи сезонһоо 31.6%-иар ургаһан байна. 2016 ондо, Олимпиин эрхээ абаһанай дараахи саһанай сезондо, Чунли 2.185 сая турист абаһан нь үмэнэхи сезонһоо 30%-иар ургаһан үзүүлэлгэ юм. Саһанай сезон арбан нэгэдүгээр һараһаа хойшо табан һара үргэлжэлһэн ба энэ хугасаанда Чунли хотодо Алас Дурнын Кубок, Уласхоорондын Хүүгэдэй Санын Наадан зэргэ гушан зургаан тэмсээн, хэмжээн зохёон байгуулба. Мүн ниитэ 23 санын лагерь байгуулагдажа, 3,800 залуушууд  хабаадаба. Бүхы объектуудай барилгын ажал 2016 оной 11 һарада эхилһэн ба 2020 оной эсэсдэ дуусажа, хотодо туршалгын хэмжээн зохёон байгуулагдаха боломжотой болобо.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.beijing-2022.cn/a/20160426/038571.htm|title=Beijing 2022 Games Ski Venue Receives Over 2 Million Tourists|author=gaiazhang|access-date=22 May 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160604022209/http://www.beijing-2022.cn/a/20160426/038571.htm|archive-date=4 June 2016|url-status=dead|accessdate=5 February 2022|archivedate=4 June 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160604022209/http://www.beijing-2022.cn/a/20160426/038571.htm}}&lt;/ref&gt;

* [[Үндэһэнэй Трамплинһаа Харайлгын Түб|Snow Ruyi]] – [[трамплинһаа харайлга]], [[санын биатлон]] (трамплинһаа харайлга) ''6,000''
* Үндэһэнэй Биатлоной Түб – [[биатлон]] ''6,024''
* Гентинг Сноу Парк
** Парк A – Сана ба сноуборд-кросс ''1,774''
** Парк B – Хафпайп ба Слоупстайл (фристайл ба сноуборд) ''2,550''
** Парк C – Агаарай шар ба Могулууд ''1,597''
* Үндэһэнэй Санын Түб – [[Санын биатлон]] (санын тэмсээн), [[санын тэмсээн]] ''6,023''
* Чжанцзякоу Олимпиин Тосхон
* Чжанцзякоу Медалиин Плаза

== Наадан ==

=== Календарь ===
{{See also|2022 оной Үбэлэй Олимпиин Хронологиин сводко}}

: ''Бүхы саг ба һара үдэр [[БНХАУ дахи Саг|Бээжэнэй Сагаар]] ([[UTC+08:00|UTC+8]]) заагдаһан''

Тэмсээн нээлтын ёһололһоо хоёр хоногой үмэнэ эхилжэ, 2022 оной 2 һарын 20-до дууһана.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://olympic.ca/beijing-2022-winter-olympic-schedule/|title=Beijing 2022 Winter Olympic Schedule|website=Olympic.ca/|publisher=[[Canadian Olympic Committee]]|access-date=27 December 2021}}&lt;/ref&gt; {{2022 оной Үбэлэй Олимпиин Календарь}}

== Мүн үзэхэ ==
{{IOC seealso|games=2022 Winter Olympics}}
*[[List of Olympic Games boycotts]]

== Зүүлтэ ==</text>
      <sha1>sg3yru7v1rtaarx29v7hu0483irridj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хэрэглэгшые хэлэлсэхэ:KiranBOT</title>
    <ns>3</ns>
    <id>14889</id>
    <revision>
      <id>73837</id>
      <timestamp>2025-06-16T09:20:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT</username>
        <id>16848</id>
      </contributor>
      <comment>soft redirect to [[:en:user talk:sernamekiran]]</comment>
      <origin>73837</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd" xml:space="preserve">{{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}}</text>
      <sha1>qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хэрэглэгшые хэлэлсэхэ:Usernamekiran</title>
    <ns>3</ns>
    <id>14890</id>
    <revision>
      <id>73838</id>
      <timestamp>2025-06-16T09:20:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>KiranBOT</username>
        <id>16848</id>
      </contributor>
      <comment>soft redirect to [[:en:user talk:sernamekiran]]</comment>
      <origin>73838</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd" xml:space="preserve">{{soft redirect|en:User talk:Usernamekiran}}</text>
      <sha1>qr0mf2vw16c27hfhur0f0o18ckxriwd</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>