Wikipedia bxrwiki https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%8E%D1%83%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D2%BB%D0%B0%D0%BD MediaWiki 1.45.0-wmf.8 first-letter Меди Тусхай Хэлэлсэхэ Хэрэглэгшэ Хэрэглэгшые хэлэлсэхэ Википеэди Википеэди тухай хэлэлсэхэ Файл Файл хэлэлсэхэ MediaWiki MediaWiki хэлэлсэхэ Загбар Загбар хэлэлсэхэ Туһаламжа Туһаламжа хэлэлсэл Категори Категори хэлэлсэхэ TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Event Event talk 0 1621 73886 71218 2025-07-04T22:01:54Z Nakonana 14639 /* Хүн зон */±better photo 73886 wikitext text/x-wiki {{Нютаг |нэрэ = Элһэтэ хото<br>[[Файл:Elesütü-12pt.PNG]] |албан_нэрэ = Элһэтэ хото |type = хотын тойрог |анхаарах_нэр = {{lang-ru|город Элиста}} |image_flag = Flag of Elista (Kalmykia).svg |flag_size = |image_seal = Coat of Arms of Elista (Kalmykia) (2004).png |seal_size = 90px |image_skyline = City Chess Elista Kalmykia.jpg |image_map = |map_caption = |latd= |latm= |lats= |latNS=N |longd= |longm= |longs= |longEW=E |улас_эсбэл = Улас орон |али_улас_эсбэл = {{flagicon|RUS}} [[Оросой холбоото улас|ОХУ]] |нэгэдүгээр_зэрэгэй_нэгэжэ = Можо нютаг |нэгэдүгээр_зэрэгэй_нютаг = [[Хальмаг Улас]] |хоёрдугаар_зэрэгэй_нэгэжэ = Хотын тойрог |хоёрдугаар_зэрэгэй_нютаг = '''Элһэтэ''' |гурбадугаар_зэрэгэй_нэгэжэ = 5 хороо |гурбадугаар_зэрэгэй_нютаг = Табан хороотой |нютагай_түбые_юу_гэхэ = |нютагай_түб = |газар_нютаг = 92,36 км² |газарай_байса = д.н.д. 120 м |хүн_ама = 2015 ондо {{increase}} 104 387 хүн |хүн_ама_үмэнэхэ = |хүн_ама_тоол = |хүн_ама_тоос = |хүн_ама_бүүгэнэрэл = |нягтрал = 1130,22 хүн/км² |арад_түмэн = |сугаараа = Элһэтынхид |даргые_юу_гэхэ = |даргын_нэрэ = |түүхэн_он = 1865 он |түүхын_үйлэ = байгуулагдаһан |түүхын_он1 = |түүхын_үйлэ1 = |түүхын_он2 = |түүхын_үйлэ2 = |байгуулагша = |сагай_бүһэ = |utc_offset = +3 |телефоной_код = +7 84722 |шууданай_индекс = |автомашин_дугаар = |website = [http://gorod-elista.ru/ gorod-elista.ru] (ородоор) |тэмдэглэл = }} [[Файл:Shaxmaty2.jpg|thumb|right|300px|Сити-чесс]] '''Элһэтэ''' ({{lang-ru|Элиста́}}, {{IPA-ru|ɪˈlʲistə}} (Зүблэлтын үедэ дэлгэрэнги байһан) гү, али {{IPA-ru|ɪlʲɪˈsta}};<ref name="Stress">"Большой энциклопедический словарь", под ред. А. М. Прохорова. Москва и Санкт-Петербург, 1997, стр.&nbsp;1402</ref> {{Lang-xal-RU|Элст}}, ''Elst'', {{IPA-all|ɛləsˈtə|}})<ref name="OiratSp">The approximate pronunciation of the Cyrillic Kalmyk name in [[International Phonetic Alphabet|IPA]] is [ˈeɮstʰ]. The name in [[Oirat language|Oirat]] [[clear script]] is {{MongolUnicode|ᡄᠯᡄᠰᡉᡐᡉ}} or {{MongolUnicode|ᠡᠯᠡᠡᠰᠦᠲᠦ}}, ''Êlêsütü''</ref>, болбол [[Оросой холбоото улас]]ай [[Хальмаг Тангача|Хальмаг Уласай]] [[ниислэл хото]]. [[Элһэтэ гол]]ой эрьедэ, [[Эрьеын жаран зургаан шэлэ|Эрьеын жаран зургаан шэлын]] зүүн урда хэһэгтэ, Москва хотоһоо 1250 км зайда оршоно. Хальмаг Уласай шухала эдэй засагай, гүрэнэй түрын бодолгын, болбосорол-һуралсалай, эрдэм ухаанай ба соел уралигай түб. 104 мянган ажаһуугшадтай (2015), нютаг дэбисхэрынь — 92,36 км²<ref name=autogenerated5 />. 1865 ондо хүдөө газараар байгуулагдаһан, 1930 ондо хотын зэргые абанхай. == Түүхэ == Элһэтэ хото [[1865]] онһоо түүхэеэ эхилнэ. [[1927]] ондо Хальмаг ороной ниислэл болоһон байна. 136 жэлэй саана Элһэтэ, Уһата, Ноһата, Булагта нютагууд руу хальмагууд нүүжэ ерэбэ һэн. Ород эрхэтэн таряашан Степан Прокопьевич Кийков 1862 оной хабар нэгэн Хальмагай зүблэһэнөөр байшан бариһанаар һуури табигданхай. 1865 он гэхэдэ Элһэтэ 15 байшан баригдаһан байба. Энэһээ 1865 ондо Элһэтэ хотые үүсхэн байгуулагдаһан гэжэ үзэдэг. 1930 онһоо «Элһэтэ» хотын зэргые олобо. 1942 оной 8 һарада Элһэтэ хото германшуудта эзэлэгдэбэ. 1944—1957 оной хоорондо Хальмаг арадай геноцид мэтэ сүлэлгэ сагта Элһэтэ хотые «Степной» гэжэ нэрлэн Ставрополь можын нэгэн хэһэг гэжэ үзэдэг байһан аймшагтай үе бии. == Элэһэтын дурасхалтай газар == [[Файл:Syakyusn syume Temple Elista Kalmykia.jpg|мини|слева|Сахюусан-Сүмэ]] Элһэтэ хотодо дурасхалтай газарнууд олон байна. Сити-чесс, Сахюусан сүмэ, Хальмаг Уласын Дээдэ Һургуули болон гэхэ мэтэ юм хаража шадана. Элэһэтын сутэхэдэндэ Ленинэй талмай байна, талмай дээрэ олон дабхартай хийд дунгэнэ. Ойронь Сагаан гэр зогсоно. Энэ барилга хажууда Будда Багшын бумба байна. Байсрлснчнр сагтан, зоболонгоо үзэһэн сагтан амитан ерээд Үндэр Будда Бурханда мүргэнэ. Энэ бумба ногоон ургамал модон заагта зогсоно. Холо бэшэ сэрүүн уһан сорьёолон адхарана. Зунай халуун сагта эндэ ойро далай амитан ерээд амарна. Эндэ зураг абаха арга байна. Басагадууд нааран ерэжэ наадаха машинаар үлдэнэ. Наймадахи микрорайонай захада ехэ үндэр уула дээрэ баһа нэгэ хүшөө байна. Энэ хүшөөе габьяата скульптор [[Эрнст Неизвестный]] [[Шэбэр]] сүлэлгэдэ ябаһан хальмагуудта зорюулаа һэн. Элһэтэ декәдчн олон зүйл хүшөөнүүд байна. Тэдэнь: [[О.И.Городовиковин]], Ээлэн Овлай, Хонгрин Элһэтэн гудамжуудаар ябаһан сагта хүнэй нюдэн байрлана. Тойрондо һайхан модод сарслдад зогсоно, олон зүйл сэсэгүүд ханхлана. Асгахадань болхла, хотын олон зүйл үнгэтэй гэрэлээр гэрэлнэ. == Театрнууд, музейнууд, кинотеатрнууд == Элһэтэдэ байдаг улас үдэр болоһон кинотеатр одна. Эндэ нэрэдэнь: «Родина» («Тоонто нютаг»), «Октябрь» («Арбадугаар һара»), «Жангар». Хэдэн театрнууд байна: [[Басангын Баатар]]ай нэрэмжэтэй драмтеатр, ород театр, зара гэдэг театр. «Родина» («Тоонто нютаг») кинотеатрын өөр Амар-Һанаанай нэрэмжэтэй [[номой сан]] байна. == Һуралсалай газар == Элһэтэдэ олон һургуулинууд байна. Энэ тоодо: [[Хальмаг гүрэнэй ехэ һургуули]], автомашина-халһна техникум, эмшэн болон хото гоёшологшодой колледжууд, бэлиг-эрдэмтэй һургуулинууд, гуманитарна, коммерческэ болон техническэ лицейнууд, 3 мэргэжэлэй һургуулинууд, дунда һургуулинууд болон хүүгэдэй сэсэрлигүүд байна. == Ниитын тээбэри == Элһэтэ хотодо томо оборой автобус ниитын тээбэриин үйлэшэлгэдэ ябадаггүй, зүбхэн микроавтобус үйлэшэлдэг. 2012 оной байдалаар хотын ниитын тээбэридэ 10 үлүү тогтомол шэглэлээр микроавтобус үйлэшэлжэ байгаа. Таһалбариин үнэ 10 түхэриг. Үйлэшэлгэдэ троллейбус, автобус, микробус, такси, дуобус зэргэ үйлэшэлдэг. {| class="wikitable" |- !colspan=2| Элст хотын нийтийн тээврийн чиглэлүүд |- !Дугаар !Чиглэл |- !1 |8-р бичил хороолол — Поле Чудес |- !2 |ЖДВ — Демьяновская гудамжа |- !5 |6-р бичил хороолол — 1-р бичил хороолол (Залуучууд) |- !6 |8-р бичил хороолол — Төмөр замын буудал |- !7 |ул. Баруун Гар гудамж — Сити-Чесс |- !9 |1-р бичил хороолол — Төмөр замын буудал |- !10 |Төмөр замын буудал — Рашааны гудамж |- !11 |Төмөр замын буудал — Баруун Гар |- !12 |Студ. городок — 8-р бичил хороолол |- !15 |Элст — Рашаан |- !17 |Өмнөд — Төмөр замын буудал |- !19 |Баруун хойд — 8-р бичил хороолол |- !20 |Хүүгэдэй эмнэлгэ — 8-р бичил хороолол (Эхний автобус: 8-р бичил хороолол — КИТ, түүнээс хойш 8-р бичил хороолол — Ногооны зах) |- !21 |Төмөр замын буудал — 8-р бичил хороолол |- !23 |Кирбазарная гудамж — 8-р бичил хороолол |- !25 |Төмөр замын буудал — 6-р бичил хороолол |- !26 |6-р бичил хороолол — Поле Чудес |- !27 |6-р бичил хороолол — Өмнөд |- !40 |Төмөр замын буудал — СИЗО (цуцлагдсан) |} == Хүн зон == [[Файл:Пагода Золотого Будды (39287320750).jpg|thumb|300px|Элһэтын түбдэ Будда-бурханай субарга]] {| | valign="top" | {| class="prettytable" |-class="" !Он !Хун зон (мянган хүн) |- |1939 | align="right" |17,1 |- |1959 | align="right" |23,171 |- |1970 | align="right" |49,827 |- |1979 | align="right" |70,282 |- |1989 | align="right" |89,695 |- |2002 | align="right" |104,254 |- |2004 | align="right" |103,8 |- |2005 | align="right" |103,3 |- |2006 | align="right" |103,0 |- |2007 | align="right" |102,7 |- |2008 | align="right" |102,6 |- |2009 | align="right" |102,8 |- |2010 | align="right" |103,1 |} |} == Шажанай тосхлт == === Сахюусан-Сүмэ === === Бурхан Багшын Алтан Сүмэ === == Заалт == {{commonscat|Elista}} * [http://elista.org Элстин зәңглһнин элчлт] * [http://forum.freekalmykia.org Хальмг үлмә уга хурал (форум)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200802185302/http://forum.freekalmykia.org/ |date=2020-08-02 }} * [http://www.bumbinorn.ru Хальмг зәңглһнин элчлт ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181029193755/http://djangar.bumbinorn.ru/ |date=2018-10-29 }} * [http://djangar.bumbinorn.ru Хальмгин баатрльг дуулвр «Җаңһр» (орсаһар) ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181029193755/http://djangar.bumbinorn.ru/ |date=2018-10-29 }} * [http://bumbinorn.ru/dictionary Орс-хальмг толь болн күүндврч] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070404134347/http://www.bumbinorn.ru/dictionary/ |date=2007-04-04 }} {{Commonscat|Elista}} [[Категори:Хальмаг Тангача]] {{stub}} 3u0lzf9nq0gs8r5fut83a3dq5izhdfy 2 14897 73885 2025-07-04T15:49:59Z Kys-yaponiya 16872 Шэнэ хуудаһан: «ja: 私は日本人の女で主にトゥヴァ語版Wikipediaで活動しています。時々日本語版、ブリヤート語版、沖縄語版（wp/ryu）にも出現します bxr:Би япон хүнби, гол түлэб Тыва Википеди дээрэ хүдэлнэб. Мүн хаа-яа Япон, Буряад, Окинава Википедидэ (wp/ryu) гарадагби. en: I am a Japanese person and I mainly work on the Tuvan Wikipedia. I a...» 73885 wikitext text/x-wiki ja: 私は日本人の女で主にトゥヴァ語版Wikipediaで活動しています。時々日本語版、ブリヤート語版、沖縄語版（wp/ryu）にも出現します bxr:Би япон хүнби, гол түлэб Тыва Википеди дээрэ хүдэлнэб. Мүн хаа-яа Япон, Буряад, Окинава Википедидэ (wp/ryu) гарадагби. en: I am a Japanese person and I mainly work on the Tuvan Wikipedia. I also occasionally appear on the Japanese, Buryat, and Okinawan Wikipedia (wp/ryu). ru: Я японка, работающая в основном над тувинской Википедией. Иногда появляюсь также в японской, бурятской и окинавской Википедии (wp/ryu). tyv: Мен япон кижи мен, колдуунда тыва Википедияга ажылдап турар мен. Мен база кезээде япон, бурят, окинава википедияларга (wp/ryu) үнүп турар мен. ryu:わんねーやまとぅんちゅぬいぃなぐわらびっし主にトゥヴァ語版Wikipediaっし活動そーいびーん。とぅちどぅちやまとぅぐち版、ブリヤート語版、うちなーぐち版（wp/ryu）んかいん出現さびーん == Буряад зондо == Буряад вариант дээрэ ехэ эдэбхитэй байхагүй гэжэ hананаб. Мүн, би оршуулга хэрэглэжэ байһан тула, үгүүлэл соохи байгаалиин бэшэ хэһэгүүдые заһахыетнай хүсэнэб. lkchb7v74ftqkgrm5mpjwhuozb4dgek