Википеди cvwiki https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%C4%95%D0%BF_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Медиа Ятарлă Сӳтсе явасси Хутшăнакан Хутшăнаканăн канашлу страници Википеди Википеди сӳтсе явмалли Ӳкерчĕк Ӳкерчĕке сӳтсе явмалли MediaWiki MediaWiki сӳтсе явмалли Шаблон Шаблона сӳтсе явмалли Пулăшу Пулăшăва сӳтсе явмалли Категори Категорине сӳтсе явмалли TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля 0 12002 856649 842301 2025-06-13T06:50:47Z CommonsDelinker 188 Replacing CHE_Thun_COA_Official.svg with [[File:CHE_Thun_BE_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). 856649 wikitext text/x-wiki {{ПВ |статус=Хула |чăвашла çĕлĕк =Тун |тăван çĕлĕк=Thun |патшалăх=Швейцари |регион тĕсĕ=кантон (Швейцари) |регион=Берн (кантон) |регион тапăлра=Берн (кантон) |район тĕсĕ=тăрăх |район=Тун (тăрăх) |район тапăлра=Тун (тăрăх) |община тĕсĕ= |община= |община тапăлра= |пăхăну= |герб=CHE Thun BE COA.svg |ялав= |герб анлăшĕ= |ялав анлăшĕ= |lat_dir=N |lat_deg=46 |lat_min=45 |lat_sec=59 |lon_dir=E |lon_deg=7 |lon_min=37 |lon_sec=59 |CoordAddon= |CoordScale= |ЯндексКартти= |патшалăх картти= |регион картти= |район картти= |патшалăх карттин пысăкăшĕ= |регион карттин пысăкăшĕ= |район карттин пысăкăшĕ= |шалти пайлану= |пуçлăх тĕсĕ=Бургомистр |пуçлăх= |никĕсленĕ вăхăт= |пĕрремĕш асăну= |малтанхи ятсем= |статус= |лаптăк=21.7 |ПВ центрĕн çӳллĕшĕ=560 |çӳллĕш тĕсĕ= |климат= |официаллă чĕлхе=нимĕç чĕлхи{{!}}нимĕç |официаллă чĕлхе-ref= |пурăнан халăх=42&nbsp;319 |çырав çулĕ=2007 |йышлăх= |агломераци= |наци йышĕ= |конфесси йышĕ= |этнохороним= |вăхăт тăрăхĕ=+1 |DST=пур |телефон кочĕ= |почтă индексĕ=3600-3609 |почтă индексĕсем= |автомобиль кочĕ=BE |идентификатор тĕсĕ=Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ{{!}}Официаллă код |цифрăллă идентификатор=0942 |категори Commons-ра=Thun |сайт=http://www.thun.ch |сайт чĕлхи=de |сайт чĕлхи 2= |сайт чĕлхи 3= |сайт чĕлхи 4= |сайт чĕлхи 5= |add2n= |add2= |add3n= |add3= }} [[Ӳкерчĕк:Thun from lake.jpg|thumb|300px|Тун хули çине кӳлĕрен пăхсан]] '''Тун''' — ({{lang-de|Thun}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] хула, [[Тун (тăрăх)|Тун]] тăрăхĕн центрĕ. [[Берн (кантон)|Берн]] [[Швейцарин адмистрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. [[Тун (тăрăх)|Тун]] тăрăхне кĕрет. 42&nbsp;319 çын ([[2007]]) пурăнать. [[Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] — ''0942''. == Каçăсем == * [http://www.thun.ch Официаллă страница] {{Берн тăрăхĕсем}} {{Швейцари:Тун тăрăхĕ:Хуласем}} {{Switzerland-geo-stub}} [[Категори:Берн кантонĕн хулисем]] 2juni1smmpyvlebghoblf3t0jz9fyfv 0 13084 856633 724109 2025-06-12T15:27:35Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856633 wikitext text/x-wiki {{Çыравçă |Ят = Юрий Сан |Ӳкерчĕк = |Ӳкерчĕке ăнлантарни = |Çуралнă чухнехи ят = Юрий Петрович Иванов |Çуралнă вăхăт = [[1963]], [[пуш, 6]] |Çуралнă вырăн = [[Кĕçĕн Таяпа]] ялĕ, {{ÇВ|Елчĕк районĕ|Елчĕк районĕнче}}, [[Чăваш АССР]], РСФСР |Вилнĕ вăхăт = |Вилнĕ вырăн = |Гражданлăх = {{Flagicon|USSR}} {{Flagicon|RUS}} |Ĕçлев тĕсĕ = [[чăвашсем|чăваш]] [[проза|прозăçĕ]] тата [[сăвăç]]ĕ |Хастар çулсем = |Тĕлĕ = |Жанр = [[повеç]], [[роман]], [[калав]], [[поэзи]] |Ĕçсен чĕлхи = [[чăваш чĕлхи|чăваш]], [[вырăс чĕлхи|вырăс]] |Викиампар = }} '''Юрий Сан''' — [[чăвашсем|чăваш]] [[сăвăç]]и, прозăçи, хура пиçиххиллĕ каратэ маçтăрĕ, кĕрешӳ ăсти. == Пурнăçĕ == 1963 çулта 1963 çулхи пуш уйăхĕн 6-мĕшĕнче Елчĕк районĕнчи Кĕçĕн Таяпа ялĕнче çуралнă. Аслă Таяпари вăтам шкултан вĕренсе тухнă хыççăн Шупашкарти 18-мĕш профтехучилищĕре сварщик специальноçне алла илнĕ, «ЖБК-9» савутра ĕçленĕ. Совет Çарĕнче хĕсметре тăнă. Çартан таврăнсан [[Чăваш патшалăх И. Я. Яковлев ячĕллĕ педагогика университечĕ|И. Я. Яковлев ячĕллĕ педагогика институчĕн]] вырăс филологийĕ факультетĕнче аслă пĕлӳ илнĕ. Халĕ Шупашкарта пурăнать. == Пултарулăхĕ == Çыравçăн тăхăр кĕнеке тухнă. === Хайлавĕсем === * «Небеса» * «Тени Солнц» * «Домой» * «Пур» * «Эхо безмолвия» * «СССР (Саккăрла сиксе сăвăлланнă роман)» *"Упи каçман çырминчен" *"Скитея" *"Нацмэн" (2018 çул) == Каçăсем == * [https://www.idelreal.org/a/29845529.html Член Союза писателей России: Как бы не сдохнуть с голодухи] * [http://www.sosh16-nowch.edu21.cap.ru/?t=news&eduid=4198&news=289904 ЮБИЛЕЙ ЮРИЯ САНА (ЮРИЯ ПЕТРОВИЧА ИВАНОВА) - ЧУВАШСКОГО ПОЭТА, ЧЛЕНА СОЮЗА ПИСАТЕЛЕЙ РОССИИ]{{Ĕçлемен каçă|date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Категори:Чăваш сăвăçисем]] [[Категори:Пайăр çынсем, алфавитпа]] [[Категори:Сăвăçсем, алфавитпа]] [[Категори:Çыравçăсем, алфавитпа]] [[Категори:Раççей çыравçисем]] [[Категори:Чăваш çыравçисем]] [[Категори:Чăваш Енĕн паллă çыннисем]] [[Категори:1963 çулта çуралнисем]] [[Категори:Пушăн 6-мĕшĕнче çуралнисем]] [[Категори:Пайăр çынсем:Елчĕк районĕ]] nypqw1gyqf6nxkr13zabd6y4vk0qsm1 0 20955 856635 778368 2025-06-12T17:45:52Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856635 wikitext text/x-wiki {{Портал}} '''Авиа́ци''' ({{lang-fr|aviation}}, {{lang-la|avis}} — кайăк) — [[Çĕр атмосфери|атмосферăри]] [[вĕçев]] теорипе практики, çаплах çак ĕç-пуçпа çыхăннă тĕрлĕ тĕслĕ ĕç. Вĕçевсене тухма [[Авиаци инфраструктури]]не туса хунă. == Кун-çулĕ == {{main|Авиаци кун-çулĕ}} Тĕнче авиаци ĕмĕрне [[контр-адмирал]] [[Можайский Александр Федорович|А.Ф. Можайский]] уçнă. Вăл тунă сывлăшра ишекен снаряда ([[самолет]]) [[1882]] çулта тунă. Анчах та пĕр конструкцийĕ те тӳпене çĕкленеймен. Сăлтавĕсем: питĕ йывăр тата ун чухнехи ([[пăс машини]]) двигательсем авиацире усăллă пулайман, вĕçев теорине хатĕрлемен, самолётсене «апăр-тапăр» хатĕрленĕ, тата авиации пионерĕсен инженер хăнăхăвĕ çукки. Вĕçев теорипе практикине нимĕç ăсчахĕ [[Лилиенталь Отто|О. Лилиенталь]] . Пĕрремĕш вĕçевсем: * 1891 — 1896 Отто Лилиенталь проект хатĕрлесе темиçе [[планер]] тунă, вĕçсе тĕрĕсленĕ. * 1903 çулхи раштавăн 17-мĕшĕнче американ [[Райт тăвансем|Уилбер тата Орвилл Райт]] механиксем [[краççын]]па ĕçлекен [[шалта çунтаракан двигатель]] самолёчĕпе вĕçеве хăпарнă. * [[Жуковский Николай Егорович|Жуковскипе]] [[Можайский Александр Фёдорович|Можайский]]. == Тытăмĕ == * [[Граждан авиацийĕ]] ** [[Граждан авиацин тĕнче йĕркелĕвĕ]] ** [[çăмăл авиаци]] *** [[ĕç авиацийĕ]] *** [[кĕçĕн авиаци]] *** [[спорт авиацийĕ]] * [[Патшалăх авиацийĕ]] ** [[Çар авиацийĕ]] ** вăй ведомствисен авиацийĕ ** [[МЧС]] авиацийĕ * [[Экспериментлă авиаци]] * [[Авиаци промăçлăхĕ]] * [[Авиаци инфраструктури]] == Официаллă ăнлантарни == === РФ права акчĕсем === Гл. 3 [[:wikisource:Воздушный кодекс РФ|Воздушного кодекса РФ]] от 19.03.1997 № 60-ФЗ. Ст. 1 [[:wikisource:Федеральный закон «О государственном регулировании развития авиации»|Федерального закона «О государственном регулировании развития авиации»]] от 8.01.1998 № 10-ФЗ. == Çавăн пекех пăхăр == * [[Раççей Сывлăш Флочĕн кунĕ]] * [[Сывлăш транспорчĕ]] * [[Икĕ тĕллĕ авиаци техники]] * [[Космонавтика]] * [[Авиаци институчĕсем]] * [[Авиасимулятор]] * [[самолёт]], [[вертолёт]] (геликоптер), [[автожир]], [[винтокрыл]], [[аэростат]], [[дирижабль]], [[планер]], [[мускулолёт]]. == Каçăсем == * [http://aerovokzal.net АэроВокзалНет] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091121025034/http://aerovokzal.net/ |date=2009-11-21 }} * [http://avia.cybernet.name Авиаци техники] * [http://www.aviationtoday.ru Пĕтĕм авиаци. Тĕнче авиаци порталĕ] * Авиация. А. С. Яковлев. Пысăк Совет энциклопедийĕ. [http://daex-sources.narod.ru/0100.html Каçă 1]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, * [http://slovari.yandex.ru/cgi-bin/art.pl?art=bse/00000/42700.htm&encpage=bse&mrkp=/yandbtm7%3Fq%3D-59313614%26p%3D0%26g%3D0%26d%3D0%26ag%3Denc_abc%26tg%3D1%26p0%3D0%26q0%3D1727343072%26d0%3D0%26script%3D/yandpage%253F Каçă 2]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.airforce.ru www.airforce.ru] * [http://www.airwar.ru Тӳпе кĕтесĕ] * [http://scilib.narod.ru/avia.html scilib.narod.ru/avia.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091205232656/http://scilib.narod.ru/avia.html |date=2009-12-05 }} — авиаци кĕнекисем * [https://archive.is/20130113170803/avia-forum.ucoz.ru/forum/ АВИА-форум] * [http://tutu.ru/avia/plane Самолет хыпар бази - çырса кăтартни, фотографисем, салон схемисем] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100107021001/http://www.tutu.ru/avia/plane/ |date=2010-01-07 }} * [http://www.wunderwaffe.narod.ru/Magazine/AirWar/index.htm Сывлăшри вăрçă] * [http://www.wunderwaffe.narod.ru/Magazine/AK/index.htm Авиаколлекци] * [http://vmk.vif2.ru/library/essex/plane.htm Эссекс тĕслĕ авианосец çинчи самолётсен ТТП] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080312171849/http://vmk.vif2.ru/library/essex/plane.htm |date=2008-03-12 }} * ICAO - [http://www.icao.int Граждан авиацин тĕнче йĕркелĕвĕ] * ЕКГА - [http://www.ecac-ceac.org Граждан авиацин европа конференцийĕ] * МАК - [http://www.mak.ru Патшалăхсем хушшинчи авиаци комитечĕ] * НАТО - [http://www.nato.int Çурçĕр Атлантика альянсĕ] * [http://www.avia-board.com/board.php Авиаци пĕлтерӳ хăми] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090420003828/http://www.avia-board.com/board.php |date=2009-04-20 }} * [http://aviamail.ru/ Авиаци информаци-почтă серверĕ] * [http://www.onixtour.com.ua/books/sh_hb/index.htm Авиаци штурманĕн кĕсье кĕнеки] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081211085754/http://www.onixtour.com.ua/books/sh_hb/index.htm |date=2008-12-11 }} * [http://www.takeplane.ru Аренда, заказ самолета. Сайт о деловой (бизнес) авиации в России.] * [http://www.transportrussia.ru/avia Раççей авиаци пирки] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090210040911/http://transportrussia.ru/avia |date=2009-02-10 }} {{Авиаци йышĕ}} {{stub}} [[Категори:Авиация|*]] [[Категори:Транспорт]] pxsj7dp9pqi3frid8oyk3lw8ln70rs0 10 22541 856644 843907 2025-06-13T00:48:38Z CommonsDelinker 188 Replacing Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg with [[File:Flag_of_Russia_(1858–1896).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]]). 856644 wikitext text/x-wiki <br style="clear:both;"/> {| id="toc" style="margin: auto;" ! style="background:#FFEE99" align="center" |[[File:Flag of Russia (1858–1896).svg|20px]] [[Раççей Империйĕ|Раççей империн]] императорĕсем |- | align="center" style="font-size: 90%" | [[Аслă Петĕр|Пётр&nbsp;I&nbsp;Алексеевич]]&nbsp;&#124; [[Екатерина I|Екатерина&nbsp;I&nbsp;Алексеевна]]&nbsp;&#124; [[Пётр II|Пётр&nbsp;II&nbsp;Алексеевич]]&nbsp;&#124; [[Анна Иоанновна|Анна&nbsp;Иоанновна]]&nbsp;&#124; [[Иван VI|Иван&nbsp;VI&nbsp;Антонович]]&nbsp;&#124; [[Елизавета Петровна|Елизавета&nbsp;Петровна]]&nbsp;&#124; [[Пётр III|Пётр&nbsp;III&nbsp;Фёдорович]]&nbsp;&#124; [[Екатерина II|Екатерина&nbsp;II&nbsp;Алексеевна]]&nbsp;&#124; [[Павел I|Павел&nbsp;I&nbsp;Петрович]]&nbsp;&#124; [[Александр I|Александр&nbsp;I&nbsp;Павлович]]&nbsp;&#124; [[Николай I|Николай&nbsp;I&nbsp;Павлович]]&nbsp;&#124; [[Александр II|Александр&nbsp;II&nbsp;Николаевич]]&nbsp;&#124; [[Александр III|Александр&nbsp;III&nbsp;Александрович]]&nbsp;&#124; [[Николай II|Николай&nbsp;II&nbsp;Александрович]] |} ph7xca5g742n885qv7ppwt0bnoapxj0 0 23247 856627 729905 2025-06-12T12:22:36Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856627 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Шăрка (пĕлтерĕшсем)}} [[Ӳкерчĕк:Misc_pollen.jpg|thumb]] [[Ӳкерчĕк:Cactus flower pollen.jpg|thumb]] [[Ӳкерчĕк:Carnica bee on Hylotelephium 'Herbstfreude'.jpg|thumb]] '''Шăрка''', — тĕшĕллĕ [[ӳсентăран]]сен вăрăлăхĕн пуххи<ref>[http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00064/17500.htm?text=пыльца&encid=bse&stpar3=1.1 Шăрка]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} пирки [[БСЭ]]</ref>. == Тытăмĕ == == Асăрхавсем == {{асăрхавсем}} [[Ӳкерчĕк:Cicerbita alpina mg-k.jpg|thumb|[[Бражник]]]] == Вуламалли == * {{статья | автор = Косенко Я.| пуçелĕк = Миромир пыльцы| каçă = | кăларăм = Цветоводство| тĕс = | çул = 2008| том = | номер = 4| страницы = 16—17}} * {{кĕнеке|автор=Хисматуллина Н. З.|пуçелĕк=Апитерапия|каçă=|место=Пермь|издательство=Мобиле|çул=2005|страницы=74|isbn=}} * Пчелиная обножка, Журнал «Ратель медоед» — спец. выпуск — Пермь’08 — стр. 3-7 == Çавăн пекех пăхăр == * [[Шăркалав]] * [[Пыл хурчĕн шăрки]] == Каçăсем == {{commonscat|Pollen}} * {{Из БСЭ|http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00064/17500.htm}} <small>2009 ç. чӳкĕн 8-мĕшĕнче тĕрĕсленĕ.</small> * {{Из ЭСБЕ|http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/137048/Опыление|title=Опыление}} <small>2009 ç. кăрлачăн 24-мĕшĕнче тĕрĕсленĕ</small> * [http://dic.academic.ru/dic.nsf/ntes/3885 ''Пыльца'' в Научно-техническом энциклопедическом словаре] <small>2009 ç. кăрлачăн 24-мĕшĕнче тĕрĕсленĕ.</small> * [http://www.polba.binran.ru/polba/searchformrus.php База данных по морфологии пыльцы. Ботанический институт им. В.Л.Комарова РАН]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.paldat.org/ База данных австрийского общества] — фотографии пыльцы растений около полутора тысяч видов, доступные после бесплатной регистрации * [http://podmor.com.ua/view_zam2.php?id=1 Чечек шăркипе усă курни] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101130133207/http://podmor.com.ua/view_zam2.php?id=1 |date=2010-11-30 }} * [http://www.youtube.com/watch?v=xexE9qv3oB0 Пыление (распространение пыльцы) крапивы] * [http://www.beehoney.ru/pelcabee.html Пыл хурчĕн шăрки. Шăркана туни тата упрани] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100810175149/http://www.beehoney.ru/pelcabee.html |date=2010-08-10 }} [[Категори:Утар ĕçлĕхĕ]] [[Категори:Шăркалану]] [[Категори:Ӳсентăран морфологийĕ]] [[mzn:گرده (نمین)]] 3yfe3xn8bon4d70d0fhwd2subnjkl15 0 25763 856628 714033 2025-06-12T12:53:00Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856628 wikitext text/x-wiki {{Шахматист | Ят = Сергей Юрьевич Шипов | Фото = Sergey_Shipov_Satka_2018.jpg | Анлăшĕ = 200px | Алпусни = | Патшалăхсем = {{Flagicon|USSR}} {{Flagicon|RUS}} | Çуралнă вăхăт = [[1966]] [[ака, 17]] | Çуралнă вырăн = | Хисеп = [[Гроссмейстер (шахмат)|Гроссмейстер]] <small>([[1996]])</small> | Чи çӳллĕ рейтинг = 2666 <small>(çурла, 1998)</small> | Парнесемпе чыславсем = | ФИДЕ номерĕ = 4113624 | Сайт = http://www.crestbook.com }} '''Серге́й Ю́рьевич Ши́пов''' ([[ака, 17]] [[1966]] [[Мурăм]] хули, Улатимĕр облаçĕ) — совет, раççей [[шахматист|шахматисчĕ]], гроссмейстер (1996 ç.), çаплах паллă шахмат эксперчĕ, тренер, çыравçă, шахмат комментаторĕ. Тетелри никнеймĕ — Crest. Юрия Голуб патĕнче вĕреннĕ. == Кун-çулĕ == Сергей Шипов 1966 çулхи акан 17-мĕшĕнче Улатимĕр облаçĕнчи Мурăм хулинче çуралнă. 70-мĕш çулсен пуçламăшĕнче çемьипех [[Киржач]]а пуранма куçаççĕ, унта вăл чылай хушă шахмат кĕтесĕнче пĕлӳ пухать. 1979 çулта Мускаври спорт интернатне вĕренме кĕрет. 1983 — 1989 çç. [[МПУ]]-н [[МПУ Физика факультечĕ|физика факультетĕнче]] пĕлу пухать. 1989—1991 çç. [[РĂА ХФТИ|Хими физики тупсăмĕсен институтĕнче]], ([[Черноголовка]], Мускав облаçĕ) вăй хурать. 1992 çулта [[Тĕнче ăсти]] виçине пурнăçлать, 1996 çулта тĕнче гроссмейстерĕ хисепе тивĕçет. 1998 çулта Санкт-Петербургра Сергей Шипов Раççейĕн вице-чемпионĕ ята çĕнтерсе илет. 1999 çултанпа Мускавра ĕçлесе пурăнать. === Комментатор ĕçĕ === Хăйĕн комментатор карьеринче Сергей Шипов çак сайтсемпе пĕрле ĕçленĕ: http://kasparov-chess.ru {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081023185823/http://www.kasparov-chess.ru/ |date=2008-10-23 }}, http://chesspro.ru и http://64.ru. 2006 çулта харпăр шахмат http://crestbook.com сайтне йĕркелет. 2013 çултанпа - [[Chess TV]] шахмат телеканалĕн пĕрмайхи комментаторĕ<ref>[http://chesstv.com/ru/people/21 СЕРГЕЙ ШИПОВ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140404061650/http://chesstv.com/ru/people/21 |date=2014-04-04 }}</ref>. === Литература ĕçĕ-хĕлĕ === Сергей Шипов тăваттă кĕнеке авторĕ: *{{кĕнеке |автор= {{nobr|[[Дамский Яков Владимирович|Дамский Я. В.]]}}, {{nobr|Шипов С. Ю.}}|пуçелĕк= Последняя интрига века: Каспаров-Крамник, Лондон 2000|вырăн= М.|издательство= Элекс-КМ|çул= 2000|страниц= 150|isbn= 5-9381-5008-6}} *{{кĕнеке |автор= {{nobr|Шипов С. Ю.}}|пуçелĕк= Ёж. Хищники на шахматной доске|кăларăм=2-мĕш кăл.|вырăн= М.|издательство= Рипол Классик|çул= 2005|страниц= 576|isbn= 5-7905-2763-9}} * The Complete Hedgehog, Vol. 1, Shipov, Sergey, 2009, Mongoose Press, 532, isbn= 978-0-9791482-1-7 * The Complete Hedgehog, Vol. 2, Shipov, Sergey, 2011, Mongoose Press, 584, isbn= 978-1-9362772-2-3. == Спортри çитĕнӳсем == {| class="prettytable" style="text-align:center" |- !Çул ||Хула ||Турнир ||Вырăн |- |[[1998]] ||align=left|[[Санкт-Петербург]] ||align=left|[[Раççей шахмат чемпионачĕ 1998|Раççей 51-мĕш чемпионачĕ]] ||1-4 |- |[[2006]] ||align=left|[[Тромсё]] ||align=left|Тĕнче турнирĕ ||1 |} == Асăрхавсем == {{асăрхавсем}} == Каçăсем == * [http://ratings.fide.com/card.phtml?event=4113624 Сергей Шипов ФИДЕ страницинче] {{ref-en}} * [http://www.chessgames.com/perl/chessplayer?pid=21968 Сергей Шиповăн партисем] {{ref-en}} [[Категори:Мурăмра çуралнисем]] [[Категори:Раççей шахматисчĕсем]] [[Категори:Шахмат гроссмейстерĕсем]] [[Категори:Шахмат тренерĕсем]] [[Категори:Журналисчĕсем]] [[Категори:Шахмат журналисчĕсем]] [[Категори:МПУ-ран вĕренсе тухнăскерсем]] okl87tw2dvwqeylfenwx70zj95pnuzf 0 34145 856626 713946 2025-06-12T12:01:42Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856626 wikitext text/x-wiki {{Халăх | ячĕ = Чулăмсем | ӳкерчĕк = | анлăшĕ = | алпусни = | тăван ячĕ = чулым<ref>{{кĕнеке|пуçелĕк=Письменные язки мира. Языки Российской Федерации|вырăн=М.|издательство=Academia|çул=2003|том=2|isbn=5-87444-191-3}}</ref>, татарлар<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=N3AaMUaCmFw&feature=player_embedded Invention of Ös writing (Middle Chulym)] {{ref-en}}</ref><ref>[http://www.azatliq.org/content/article/24622606.html Чулымский говор в проекте Endangered Languages Project]{{ref-tt}}</ref> | йышĕ = 355 | вырнаçăвĕ = {{ялавлани|Раççей}}:<br /> 355 (Пĕтĕм Раççейри халăх çыравĕ (2010))<ref>{{cite web|author=|datepublished=|url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls|title=Всероссийская перепись населения 2010 года|lang=|publisher=|accessdate=2012-02-08||archiveurl=http://www.webcitation.org/687R0GSbD|archivedate=2012-06-02}}</ref> <br /> * {{Ялавлани|Томск облаçĕ}}:<br /> 204<ref name="perepis2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls Перепись-2010. Национальный состав по регионам]</ref> * {{Ялавлани|Красноярск Ен}}:<br /> 145<ref name="perepis2010" /> | çухалнă = | архкультура = | чĕлхе = [[Чулăм чĕлхи|чулăм]], [[вырăс чĕлхи|вырăс]] | расă = [[анăç çĕпĕр раси]] | тĕн = [[православи]], [[шаманизм]] | тăван = [[хакассем]], [[шорсем]], [[çурçĕр алтай чĕлхисем|çурçĕр алтай]] | кĕрет = [[тĕрĕксем]]: [[хакас чĕлхисем|хакас ушкăнĕ]] / [[çурçĕр алтай чĕлхисем|çурçĕр алтай ушкăнĕ]] : [[Раççей Федерацин Çурçĕрти, Çĕпĕрти тата Инçет Тухăçри вырăнти сахал йышлă халăхсем]] | ун шутĕнче = | пулса тухни = }} '''Чулăмсем''' (тăван ячĕ: ''чулым, татар, татарлар''; кивелнĕ ячĕсем: '''томск карагасĕсем''', '''чулăм çыннисем''', '''чулăм тутарĕсем''', '''чулăм тĕрĕкĕсем''', '''чулăм хакасĕсем''') — тĕрĕксенчен тухнă [[Раççей Федерацин Çурçĕрти, Çĕпĕрти тата Инçет Тухăçри вырăнти сахал йышлă халăхсем|Раççейри вырăнти сахал йышлă халăх]]. Йышĕ — 355 çын ([[2010]]). [[Чулăм чĕлхи]]пе калаçаççĕ. [[Вырăс Православи Чиркĕвĕ|Православие]] тĕне кĕртнĕ, [[шаман]] йăлине те тытса пыраççĕ. Çĕр ĕçĕпе пурăнаççĕ, шултра мăйракаллă выльăха ĕрчетеççĕ. == Вырнаçăвĕ == == Чĕлхе == == Кун-çулĕ == == Асăрхавсем == {{асăрхавсем}} == Вуламалли == * Тюрки таежного Причулымья: Популяция и этнос: [Монография]/[ Э. Л. Львова, В. А. Дремов, Г. А. Аксянова и др.].-Томск: Издательство ТГУ,1991.-244 с.:ил..-ISBN 5-7511-0499-4:106.00 * [[Львова Э.Л.]] Чулымские тюрки (историко-этнографические очерки). Автореф. канд. дис. — М., 1978. * [[Потапов, Леонид Павлович|Потапов Л. П.]] Происхождение и формирование хакасской народности. — Абакан, 1957. * [[Бояршинова, Зоя Яковлевна|Бояршинова З. Я.]] Население Томского уезда в первой половине XVII в.//Труды Томского университета. — Томск, 1951. — т.112 * [[Долгих, Борис Осипович|Долгих Б. О.]] Родовой и племенной состав народов Сибири в XVII в. — М., 1969 * [[Дульзон, Андрей Петрович|Дульзон А. П.]] Чулымские татары и их язык. — Уч. записки Томского гос.пед. ин-та., 1952 — т.9 * Дульзон А. П. Диалекты и говоры тюрков Чулыма. .. Вопросы тюркологии. — Баку, 1973 — номер 5. * [[Томилов Н.А.]] Что мы знаем о народах Сибири//Культура Сибири [Омск]. — 1995. — № 2. — С. 25-28. * Томилов Н. А. Чулымские тюрки//Народы Сибири и Севера России в XIX веке. — М., 1994. — С. 250—271. * Томилов Н. А. Чулымцы // Народы и религии мира: Энциклопедия. — М., 1998. — С. 635—636. * Томилов Н. А. Чулымцы // Народы России: Энциклопедия. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 410—412. * {{кĕнеке |автор = |пай = Чулымцы |пуçелĕк = [[Сибирь. Атлас Азиатской России]] |оригинал = |каçă = |вырăн = М. |издательство = Топ-книга, Феория, Дизайн. Информация. Картография |çул = 2007 |страниц = 664 |isbn = 5-287-00413-3}} * {{кĕнеке |автор = |пай = Чулымцы |пуçелĕк = [[Народы России. Атлас культур и религий]] |оригинал = |каçă = |вырăн = М. |издательство = Дизайн. Информация. Картография |çул = 2010 |страниц = 320 |isbn = 978-5-287-00718-8}} == Каçăсем == * [http://arc.council.gov.ru/kom_home/kom_155/nations/item39.html Сервер Совета Федерации: чулымцы]{{Ĕçлемен каçă|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://severcom.ru/nations/item39.html Комитет Совета Федерации по делам Севера и малочисленных народов. Коренные народы Севера. Чулымцы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080113122055/http://www.severcom.ru/nations/item39.html |date=2008-01-13 }} * [http://www.eurasica.ru/articles/chulym/istoricheckaya_zapiska_o_chulymtsah/ Историческая записка о чулымцах Э. Л. Львовой] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150705202017/http://www.eurasica.ru/articles/chulym/istoricheckaya_zapiska_o_chulymtsah/ |date=2015-07-05 }} {{Тĕрĕк халăхĕсем}} [[Категори:Раççей халăхĕсем]] [[Категори:Çĕпĕр халăхĕсем]] [[Категори:Тĕрĕк халăхĕсем]] [[Категори:Томск облаçĕ]] [[Категори:Красноярск Ен]] [[Категори:Красноярск Енĕн халăхĕсем]] [[Категори:Çурçĕрти вырăнти халăхсем]] nyfu2bl9zmut58i0id7fw38vw7qalid 0 59124 856650 856032 2025-06-13T06:54:25Z CommonsDelinker 188 Replacing CHE_Thun_COA_Official.svg with [[File:CHE_Thun_BE_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). 856650 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Тун (пĕлтерĕшсем)}} {{Швейцари тăрăхĕ |Чăвашла ячĕ = Тун (тăрăх) |Тăван ячĕ = Thun (Bezirk) |Герб = CHE Thun BE COA.svg |Вырнаçу = Karte_Bezirk_Thun.png |Карттă2=Karte Gemeinden des Bezirks Thun.png |Патшалăх = [[Швейцари]] |Кантон = [[Берн]] |Центр = [[Тун]] |Автомобиль кочĕ = BE }} '''Тун''' ({{lang-de|Thun (Bezirk)}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] [[Швейцари тăрăхĕ|тăрăх]]. Тăрăх центрĕ — [[Тун]] хула. Тăрăх [[Берн]] [[Швейцарин администрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. == Тăрăх коммунисем == <div style="padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;"> {| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" style="border-collapse:collapse;" ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Герб ! align="left" bgcolor="#EFEFEF" | Коммуна ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Пурăнан халăх<br /><small>(2007)</small> ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Лаптăк<br /> км² ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | [[Объект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] |- | align="center" | [[File:CHE Amsoldingen COA.svg|35px|[[Амзольдинген]]]] || [[Амзольдинген]] || align="center" | 803|| align="right" | 4,7|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Blumenstein COA.svg|35px|[[Блуменштайн (Берн)|Блуменштайн]]]] || [[Блуменштайн (Берн)|Блуменштайн]] || align="center" | 1171|| align="right" | 15,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Buchholterberg-coat of arms.svg|35px|[[Бухгольтерберг]]]] || [[Бухгольтерберг]] || align="center" | 1482|| align="right" | 15,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Eriz COA.svg|35px|[[Эриц]]]] || [[Эриц]] || align="center" | 516|| align="right" | 21,8|| align="center" | |- | align="center" | || [[Фарни]] || align="center" | 720|| align="right" | 6,7|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Forst Längenbühl-coat of arms.svg|35px|[[Форст-Ленгенбюль]]]] || [[Форст-Ленгенбюль]] || align="center" | 743|| align="right" | 4,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Heiligenschwendi-coat of arms.svg|35px|[[Хайлигеншвенди]]]] || [[Хайлигеншвенди]] || align="center" | 658|| align="right" | 5,6|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Heimberg-coat of arms.svg|35px|[[Хаймберг]]]] || [[Хаймберг]] || align="center" | 5625|| align="right" | 5,4|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Hilterfingen Flag.svg|35px|[[Хильтерфинген]]]] || [[Хильтерфинген]] || align="center" | 3946|| align="right" | 2,8|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Hoefen-CH-Wappen.png|35px|[[Хёфен-Тун]]]] || [[Хёфен-Тун]] || align="center" | 397|| align="right" | 4,6|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Homberg-coat of arms.svg|35px|[[Хомберг (Берн)|Хомберг]]]] || [[Хомберг (Берн)|Хомберг]] || align="center" | 495|| align="right" | 6,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Horrenbach Buchen-coat of arms.svg|35px|[[Хорренбах-Бухен]]]] || [[Хорренбах-Бухен]] || align="center" | 282|| align="right" | 20,4|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Oberhofen am Thunersee-coat of arms.svg|35px|[[Оберхофен-ам-Тунерзее]]]] || [[Оберхофен-ам-Тунерзее]] || align="center" | 2247|| align="right" | 2,8|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Oberlangenegg-coat of arms.svg|35px|[[Оберлангенег]]]] || [[Оберлангенег]] || align="center" | 487|| align="right" | 9,1|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Pohlern-coat of arms.svg|35px|[[Полерн]]]] || [[Полерн]] || align="center" | 239|| align="right" | 9,9|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Schwendibach-coat of arms.svg|35px|[[Швендибах]]]] || [[Швендибах]] || align="center" | 252|| align="right" | 1,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Sigriswil-coat of arms.svg|35px|[[Зигрисвиль]]]] || [[Зигрисвиль]] || align="center" | 4487|| align="right" | 55,4|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Steffisburg-coat of arms.svg|35px|[[Штеффисбург]]]] || [[Штеффисбург]] || align="center" | 15&nbsp;122|| align="right" | 13,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Teuffenthal-BE-blason.png|35px|[[Тойффенталь]]]] || [[Тойффенталь]] || align="center" | 183|| align="right" | 4,6|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Thierachern-coat of arms.svg|35px|[[Тирахерн]]]] || [[Тирахерн]] || align="center" | 2131|| align="right" | 7,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Thun BE COA.svg|35px|[[Тун]]]] || [[Тун]] || align="center" | 41&nbsp;138|| align="right" | 21,6|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Uebeschi BE COA.svg|35px|[[Ибеши]]]] || [[Ибеши]] || align="center" | 701|| align="right" | 4,4|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Uetendorf-coat of arms.svg|35px|[[Итендорф]]]] || [[Итендорф]] || align="center" | 5878|| align="right" | 10,2|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Unterlangenegg-coat of arms.svg|35px|[[Унтерлангенег]]]] || [[Унтерлангенег]] || align="center" | 912|| align="right" | 6,8|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Wachseldorn-coat of arms.svg|35px|[[Ваксельдорн]]]] || [[Ваксельдорн]] || align="center" | 250|| align="right" | 3,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Zwieselberg-coat of arms.svg|35px|[[Цвизельберг]]]] || [[Цвизельберг]] || align="center" | 261|| align="right" | 2,4|| align="center" | |- style="background-color:#EFEFEF;" | align="center" | | '''Пурĕпе''' (26) || align="center" | 91&nbsp;126|| align="right" | 267,0|| align="center" | |} == Каçăсем == {{Switzerland-geo-stub}}{{Берн тăрăхĕсем (2009-чен)}} {{Швейцари:Тун тăрăхĕ:Хуласем}} [[Категори:Берн (кантон)]] p5qkimz2iwmpu3hjpoyr184kgs40cmh 0 59354 856646 856061 2025-06-13T03:54:53Z CommonsDelinker 188 Replacing CHE_Dotzigen_COA-02.svg with [[File:CHE_Dotzigen_BE_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). 856646 wikitext text/x-wiki {{пĕлтерĕшсем|Бюрен (пĕлтерĕшсем)}} {{Швейцари тăрăхĕ |Чăвашла ячĕ = Бюрен (тăрăх) |Тăван ячĕ = Büren (Bezirk) |Герб = CHE Büren an der Aare COA.svg |Вырнаçу = Karte_Bezirk_Büren.png |Карта2=Karte Gemeinden des Bezirks Büren.png |Патшалăх = [[Швейцари]] |Кантон = [[Берн]] |Центр = [[Бюрен-Аре-çинче]] |Автомобиль кочĕ = BE }} '''Бюрен''' ({{lang-de|Büren (Bezirk)}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] [[Швейцари тăрăхĕ|тăрăх]]. Тăрăх центрĕ — [[Бюрен-Аре-çинче]] хула. Тăрăх [[Берн]] [[Швейцарин администрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. == Тăрăхри коммунăсем == <div style="padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;"> {| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" style="border-collapse:collapse;" ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Герб ! align="left" bgcolor="#EFEFEF" | Коммуна ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Пурăнан халăх<br /><small>(2007)</small> ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Лаптăк<br /> км² ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | [[Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] |- | align="center" | [[File:Arch-coat of arms.svg|35px|[[Арх]]]] || [[Арх]] || align="center" | 1588|| align="right" | 6,4|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Busswil bei Büren-coat of arms.svg|35px|[[Бусвиль-Бюрен]]]] || [[Бусвиль-Бюрен]] || align="center" | 1944|| align="right" | 3,1|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Büren an der Aare COA.svg|35px|[[Бюрен-на-Ааре]]]] || [[Бюрен-Аре-çинче]] || align="center" | 3177|| align="right" | 12,7|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Büetigen-coat of arms.svg|35px|[[Бюэтиген]]]] || [[Бюэтиген]] || align="center" | 787|| align="right" | 3,6|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Wengi bei Büren-coat of arms.svg|35px|[[Венги бей Бюрен|Венги]]]] || [[Венги бей Бюрен|Венги]] || align="center" | 586|| align="right" | 7,1|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Diessbach bei Büren COA.svg|35px|[[Дисбах-Бюрен]]]] || [[Дисбах-Бюрен]] || align="center" | 843|| align="right" | 6,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Dotzigen BE COA.svg|35px|[[Дотциген]]]] || [[Дотциген]] || align="center" | 1321|| align="right" | 4,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Lengnau BE COA.svg|35px|[[Ленгнау (Берн)|Ленгнау]]]] || [[Ленгнау (Берн)|Ленгнау]] || align="center" | 4462|| align="right" | 7,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Leuzigen-coat of arms.svg|35px|[[Лойциген]]]] || [[Лойциген]] || align="center" | 1160|| align="right" | 10,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Meienried-coat of arms.svg|35px|[[Майенрид]]]] || [[Майенрид]] || align="center" | 57|| align="right" | 0,7|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Meinisberg COA.svg|35px|[[Майнисберг]]]] || [[Майнисберг]] || align="center" | 1205|| align="right" | 4,4|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Oberwil bei Büren COA.svg|35px|[[Обервиль-Бюрен]]]] || [[Обервиль-Бюрен]] || align="center" | 771|| align="right" | 6,7|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Pieterlen COA.svg|35px|[[Питерлен]]]] || [[Питерлен]] || align="center" | 3299|| align="right" | 8,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Rüti bei Büren-coat of arms.svg|35px|[[Рюти-Бюрен]]]] || [[Рюти-Бюрен]] || align="center" | 842|| align="right" | 6,5|| align="center" | |- style="background-color:#EFEFEF;" | align="center" | | '''Пурĕпе''' (14) || align="center" | 22&nbsp;042|| align="right" | 87,7|| align="center" | |} == Каçăсем == {{Switzerland-geo-stub}}{{Берн тăрăхĕсем (2009-чен)}} {{Швейцари:Бюрен тăрăхĕ:Хуласем}} [[Категори:Берн (кантон)]] [[ru:Бюрен (округ)]] in5hqoac10yz4hyxkpu5dv2qqtiqt7k 0 59363 856648 854154 2025-06-13T03:58:31Z CommonsDelinker 188 Replacing CHE_Dotzigen_COA-02.svg with [[File:CHE_Dotzigen_BE_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). 856648 wikitext text/x-wiki {{ПВ |статус=Коммуна |чăвашла çĕлĕк=Дотциген |тăван çĕлĕк=Dotzigen |патшалăх=Швейцари |регион тĕсĕ=кантон (Швейцари) |регион=Берн (кантон) |регион тапăлра=Берн (кантон) |район тĕсĕ=тăрăх |район=Бюрен (тăрăх) |район тапăлра=Бюрен (тăрăх) |община тĕсĕ= |община= |община тапăлра= |пăхану= |герб=CHE Dotzigen BE COA.svg |ялав= |герб анлăшĕ= |ялав анлăшĕ= |lat_dir=N|lat_deg=47|lat_min=7|lat_sec=14 |lon_dir=E|lon_deg=7|lon_min=20|lon_sec=25 |CoordAddon= |CoordScale= |ЯндексКартти= |патшалăх картти=250 |регион картти= |район картти= |патшалăх карттин пысăкăшĕ= |регион карттин пысăкăшĕ= |район карттин пысăкăшĕ= |шалти пайлану= |пуçлăх тĕсĕ=Бургомистр |пуçлăх= |никĕсленĕ вăхăт= |пĕрремĕш асăну= |малтанхи ятсем= |статус= |лаптăк=4.30 |ПВ центрĕн çӳллĕшĕ=435 |çӳллĕш тĕсĕ= |климат= |официаллă чĕлхе=нимĕç чĕлхи{{!}}нимĕç |официаллă чĕлхе-ref= |пурăнан халăх=1325 |çырав çулĕ=2006 |йышлăх= |агломераци= |наци йышĕ= |конфесси йышĕ= |этнохороним= |вăхăт тăрăхĕ=+1 |DST=пур |телефон кочĕ= |почтă индексĕ=3293 |почтă индексĕсем= |автомобиль кочĕ=BE |идентификатор тĕсĕ=Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ{{!}}Официаллă код |цифрăллă идентификатор=0386 |категори Commons-ра=Dotzigen |сайт=http://www.dotzigen.ch |сайт чĕлхи=de |сайт чĕлхи 2= |сайт чĕлхи 3= |сайт чĕлхи 4= |сайт чĕлхи 5= |add2n= |add2= |add3n= |add3= }} '''Дотциген''' — ({{lang-de|Dotzigen}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] коммуна, [[Берн (кантон)|Берн]] [[Швейцарин администрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. [[Бюрен (тăрăх)|Бюрен]] тăрăхне кĕрет. 1325 çын ([[2006]]) пурăнать. [[Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] — ''0386''. [[File:Dotzigen Bauernhaus.jpg|thumb|left|200px|Дотциген<!--Bangerterhaus in Dotzigen]]-->]] [[File:Dotzigen Schloss.jpg|thumb|right|200px|Дотциген<!--Das Schlössli]]-->]] == Каçăсем == * [http://www.dotzigen.ch Официаллă страница] {{Берн тăрăхĕсем}} {{Швейцари:Бюрен тăрăхĕ:Хуласем}} {{Switzerland-geo-stub}} [[Категори:Берн кантонĕн хулисем]] qregyocomwogmr1woq7omgq9g61clol 0 59538 856638 856302 2025-06-12T18:36:44Z CommonsDelinker 188 Replacing CHE_Laupen_COA-02.svg with [[File:CHE_Laupen_BE_COA.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)). 856638 wikitext text/x-wiki {{Швейцари тăрăхĕ |Чăвашла ячĕ = Лаупен (тăрăх) |Тăван ячĕ = Laupen (Bezirk) |Герб = CHE Laupen BE COA.svg |Вырнаçу = Karte_Bezirk_Laupen.png |Карттă2=Karte Gemeinden des Bezirks Laupen.png |Патшалăх = [[Швейцари]] |Кантон = [[Берн]] |Центр = [[Лаупен]] |Автомобиль кочĕ = BE }} '''Интерлакен''' ({{lang-de|Schwarzenburg (Bezirk)}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] [[Швейцари тăрăхĕ|тăрăх]]. Тăрăх центрĕ — [[Лаупен]] хула. Тăрăх [[Берн]] [[Швейцарин администрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. == Тăрăхри коммунăсем == <div style="padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;"> {| border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" style="border-collapse:collapse;" ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Герб ! align="left" bgcolor="#EFEFEF" | Коммуна ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Пурăнан халăх<br /><small>(2007)</small> ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Лаптăк<br /> км² ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | [[Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] |- | align="center" | [[File:Clavaleyres-coat of arms.svg|35px|[[Клавалейр]]]] || [[Клавалейр]] || align="center" | 51|| align="right" | 1,0|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Ferenbalm COA.svg|35px|[[Ференбальм]]]] || [[Ференбальм]] || align="center" | 1269|| align="right" | 9,2|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Frauenkappelen COA.svg|35px|[[Фрауэнкаппелен]]]] || [[Фрауэнкаппелен]] || align="center" | 1277|| align="right" | 9,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Golaten-coat of arms.svg|35px|[[Голатен]]]] || [[Голатен]] || align="center" | 297|| align="right" | 2,8|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Gurbrü BE COA.svg|35px|[[Гурбрю]]]] || [[Гурбрю]] || align="center" | 249|| align="right" | 1,8|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Kriechenwil COA.svg|35px|[[Крихенвиль]]]] || [[Крихенвиль]] || align="center" | 398|| align="right" | 4,8|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Laupen BE COA.svg|35px|[[Лаупен (Берн)|Лаупен]]]] || [[Лаупен (Берн)|Лаупен]] || align="center" | 2792|| align="right" | 4,1|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Mühleberg COA.svg|35px|[[Мюлеберг]]]] || [[Мюлеберг]] || align="center" | 2729|| align="right" | 26,3|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Münchenwiler COA.svg|35px|[[Мюнхенвилер]]]] || [[Мюнхенвилер]] || align="center" | 406|| align="right" | 2,5|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Neuenegg COA.svg|35px|[[Нойенег]]]] || [[Нойенег]] || align="center" | 4588|| align="right" | 22,0|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Wileroltigen COA.svg|35px|[[Вилерольтиген]]]] || [[Вилерольтиген]] || align="center" | 401|| align="right" | 4,1|| align="center" | |- style="background-color:#EFEFEF;" | align="center" | | '''Пурĕпе''' (23) || align="center" | 38&nbsp;015|| align="right" | 680,51|| align="center" | |} == Каçăсем == {{Switzerland-geo-stub}} {{Берн тăрăхĕсем (2009-чен)}} {{Швейцари:Лаупен тăрăхĕ:Хуласем}} [[Категори:Берн (кантон)]] gvsjsqjyo264sn0lcqcfbkrr6e3tazu 0 68551 856641 856553 2025-06-12T22:11:37Z SpinnerLaserzthe2nd 31694 ([[c:GR|GR]]) [[File:Schelten-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Schelten COA.svg]] 856641 wikitext text/x-wiki {{Швейцари тăрăхĕ |Чăвашла ячĕ = Мутье (тăрăх) |Тăван ячĕ = Moutier (Bezirk), District de Moutier |Герб = CHE Moutier COA.svg |Вырнаçу = Karte_Bezirk_Moutier.png |Карттă2 = Karte Gemeinden des Bezirks Moutier.png |Патшалăх = [[Швейцари]] |Кантон = [[Берн]] |Центр = [[Мутье]] |Автомобиль кочĕ = BE }} '''Мутье''' ({{lang-de|Moutier (Bezirk)}}, {{lang-fr|District de Moutier}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] [[Швейцари тăрăхĕ|тăрăх]]. Тăрăх центрĕ — [[Мутье (Швейцари)|Мутье]] хула. Тăрăх [[Берн (кантон)|Берн]] [[Швейцарин администрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. == Тăрăхри коммунăсем == <div style="padding:1em 20px 1em 20px; color:#000000;text-align:left;"> {| class="wikitable sortable" border="1" cellpadding="5" cellspacing="0" style="border-collapse:collapse;" ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Герб ! align="left" bgcolor="#EFEFEF" | Коммуна ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Халăх<br /><small>(2007)</small> ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | Лаптăк<br /> км² ! align="center" bgcolor="#EFEFEF" | [[Хăйтьытăмлăх субъектăн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] |- | align="center" | [[File:CHE Belprahon COA.svg|35px|[[Бельпраон]]]] || [[Бельпраон]] || align="center" | 327|| align="right" | 3,79|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Bévilard-coat of arms.svg|35px|[[Бевиллар]]]] || [[Бевиллар]] || align="center" | 1708|| align="right" | 5,63|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Champoz COA.svg|35px|[[Шампо]]]] || [[Шампо]] || align="center" | 160|| align="right" | 7,11|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Châtelat-coat of arms.svg|35px|[[Шатла]]]] || [[Шатла]] || align="center" | 134|| align="right" | 4,09|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Corcelles-BE-coat-of-arms.svg|35px|[[Корсель (Берн)|Корсель]]]] || [[Корсель (Берн)|Корсель]] || align="center" | 230|| align="right" | 6,78|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Court COA.svg|35px|[[Кур (Берн)|Кур]]]] || [[Кур (Берн)|Кур]] || align="center" | 1370|| align="right" | 24,60|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Crémines COA.svg|35px|[[Кремин]]]] || [[Кремин]] || align="center" | 545|| align="right" | 9,35|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Eschert-coat of arms.svg|35px|[[Эшерт]]]] || [[Эшерт]] || align="center" | 373|| align="right" | 6,56|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Grandval-coat of arms.svg|35px|[[Грандваль (Берн)|Грандваль]]]] || [[Грандваль (Берн)|Грандваль]] || align="center" | 346|| align="right" | 8,21|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Loveresse-blason.png|35px|[[Ловрес]]]] || [[Ловрес]] || align="center" | 311|| align="right" | 4,64|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Malleray-coat of arms.svg|35px|[[Мальре (Швейцария)|Мальре]]]] || [[Мальре (Швейцария)|Мальре]] || align="center" | 1885|| align="right" | 10,35|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Monible-coat of arms.svg|35px|[[Монибль]]]] || [[Монибль]] || align="center" | 35|| align="right" | 3,39|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Moutier COA.svg|35px|[[Мутье]]]] || [[Мутье]] || align="center" | 7566|| align="right" | 19,53|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Perrefitte-coat of arms.svg|35px|[[Перрфитт]]]] || [[Перрфитт]] || align="center" | 503|| align="right" | 8,67|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Pontenet-coat of arms.svg|35px|[[Понтене]]]] || [[Понтене]] || align="center" | 209|| align="right" | 2,74|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Rebévelier-coat of arms.svg|35px|[[Ребевелье]]]] || [[Ребевелье]] || align="center" | 49|| align="right" | 3,52|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Reconvilier COA.svg|35px|[[Реконвилье]]]] || [[Реконвилье]] || align="center" | 2293|| align="right" | 8,23|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Roches-coat of arms.svg|35px|[[Рош (Берн)|Рош]]]] || [[Рош (Берн)|Рош]] || align="center" | 235|| align="right" | 8,97|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Saicourt COA.svg|35px|[[Секур]]]] || [[Секур]] || align="center" | 597|| align="right" | 13,75|| align="center" | |- |align="center" | [[File:Saules-coat of arms.svg|35px|[[Соль (Берн)|Соль]]]] || [[Соль (Берн)|Соль]] || align="center" | 151|| align="right" | 4,25|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Schelten COA.svg|35px|[[Шельтен]]]] || [[Шельтен]] (Ла-Шельт) || align="center" | 51|| align="right" | 5,61|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Seehof-coat of arms.svg|35px|[[Зеехоф (Берн)|Зеехоф]]]] || [[Зеехоф (Берн)|Зеехоф]] (франс. Эле) || align="center" | 82|| align="right" | 8,42|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Sornetan-coat of arms.svg|35px|[[Сорнетан]]]] || [[Сорнетан]] || align="center" | 116|| align="right" | 5,62|| align="center" | |- | align="center" | [[File:CHE Sorvilier COA.svg|35px|[[Сорвилье]]]] || [[Сорвилье]] || align="center" | 273|| align="right" | 7,02|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Souboz-coat of arms.svg|35px|[[Субо]]]] || [[Субо]] || align="center" | 125|| align="right" | 10,63|| align="center" | |- | align="center" | [[File:Tavannes-coat of arms.svg|35px|[[Таван]]]] || [[Таван]] || align="center" | 3343|| align="right" | 14,65|| align="center" | |- style="background-color:#EFEFEF;" | align="center" | | '''Пурĕпе''' (26) || align="center" | 23&nbsp;017|| align="right" | 216,11|| align="center" | |} == Каçăçем == {{Switzerland-geo-stub}}{{Берн тăрăхĕсем (2009-чен)}} {{Швейцари:Мутье тăрăхĕ:Хуласем}} [[Категори:Берн (кантон)]] mxb9lh2ayzl4fzgwe9ag7sccdxi948z 0 68891 856642 601076 2025-06-12T22:11:38Z SpinnerLaserzthe2nd 31694 ([[c:GR|GR]]) [[File:Schelten-coat of arms.svg]] → [[File:CHE Schelten COA.svg]] 856642 wikitext text/x-wiki {{ПВ |статус=Коммуна |чăвашла çĕлĕк=Шельтен |тăван çĕлĕк=Schelten |патшалăх=Швейцари |регион тĕсĕ=кантон (Швейцари) |регион=Берн (кантон) |регион тапăлра=Берн (кантон) |район тĕсĕ=тăрăх |район=Мутье (тăрăх) |район тапăлра=Мутье (тăрăх) |община тĕсĕ= |община= |община тапăлра= |пăхану= |герб=CHE Schelten COA.svg |ялав= |герб анлăшĕ= |ялав анлăшĕ= |lat_dir=N|lat_deg=47|lat_min=20|lat_sec=14 |lon_dir=E|lon_deg=7|lon_min=33|lon_sec=10 |CoordAddon= |CoordScale= |ЯндексКартти= |патшалăх картти=250 |регион картти= |район картти= |патшалăх карттин пысăкăшĕ= |регион карттин пысăкăшĕ= |район карттин пысăкăшĕ= |шалти пайлану= |пуçлăх тĕсĕ=Бургомистр |пуçлăх= |никĕсленĕ вăхăт= |пĕрремĕш асăну= |малтанхи ятсем= |статус= |лаптăк=5.61 |ПВ центрĕн çӳллĕшĕ=746 |çӳллĕш тĕсĕ= |климат= |официаллă чĕлхе=нимĕç чĕлхи{{!}}нимĕç |официаллă чĕлхе-ref= |пурăнан халăх=50 |çырав çулĕ=2006 |йышлăх= |агломераци= |наци йышĕ= |конфесси йышĕ= |этнохороним= |вăхăт тăрăхĕ=+1 |DST=пур |телефон кочĕ= |почтă индексĕ=2827 |почтă индексĕсем= |автомобиль кочĕ=BE |идентификатор тĕсĕ=Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ{{!}}Официаллă код |цифрăллă идентификатор=0708 |категори Commons-ра=Schelten |сайт= |сайт чĕлхи=de |сайт чĕлхи 2= |сайт чĕлхи 3= |сайт чĕлхи 4= |сайт чĕлхи 5= |add2n= |add2= |add3n= |add3= }} '''Шельтен''' — ({{lang-de|Schelten}}) — [[Швейцари|Швейцарири]] коммуна, [[Берн (кантон)|Берн]] [[Швейцарин администрациллĕ пайланăвĕ|кантонне]] кĕрет. [[Мутье (тăрăх)|Мутье]] тăрăхне кĕрет. 50 çын ([[2006]]) пурăнать. [[Субъект хăйтытăмлăхĕн идентификаци кочĕ|Официаллă код]] — ''0708''. == Каçăсем == * [ Официаллă страница] {{Берн тăрăхĕсем}} {{Швейцари:Мутье тăрăхĕ:Хуласем}} {{Switzerland-geo-stub}} [[Категори:Берн кантонĕн хулисем]] fpzw0ev1t7gr3ifg0ovkq81we82f6vf 0 72275 856630 851717 2025-06-12T14:28:21Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856630 wikitext text/x-wiki {{пĕр хушаматлисем|Эриванов}} {{Мусăкçă |Ят = Николай Эриванов |Ӳкерчĕк = |Ӳкерчĕке_ăнлантарни = |Фон = non_performing_personnel |Тулли_ят = Эриванов Николай Лазаревич |Çуралнă_вăхăт = [[1938]] [[çурла, 20]] |Çуралнă_вырăн = [[Вăрманхĕрри Шăхаль]] ялĕ, [[Патăрьел районĕ]], [[Чăваш АССР]], [[СССР]] |Вилнĕ_вăхăт = |Вилнĕ_вырăн = |Патшалăх = {{USSR}} {{RUS}} |Профессисем = XX ĕмĕрти совет, раççей чăваш композиторĕ, чăваш мусăк фольклорbcxĕ |Инструментсем = [[баян]] |Жанрсем = [[халăх мусăкĕ]] |Парнесем = Чăваш Республикин тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ |Викиампар = }} '''Эриванов Николай Лазаревич''' ( [[1938]] [[çурла, 20]], [[Вăрманхĕрри Шăхаль]] ялĕ, [[Патăрьел районĕ]], [[Чăваш АССР]]), [[СССР]] çур.) — чăваш композиторĕ, чăваш мусăк фольклорисчĕ, чăваш халăх мусăк инструменчĕсене тĕпчекенĕ, тăваканĕ, [[Чăваш Республики]]н тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ<ref>[http://nasledie.nbchr.ru/personalii/deyateli-iskusstva/artisty-i-muzykanty/erivanov-nikolajj-lazarevich/ Культурное наследие Чувашии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170820124931/http://nasledie.nbchr.ru/personalii/deyateli-iskusstva/artisty-i-muzykanty/erivanov-nikolajj-lazarevich/ |date=2017-08-20 }}</ref> <ref>[http://www.gap.archives21.ru/memorials.aspx?id=6309&s_page=7 Собиратель чувашского музыкального фольклора (К 70-летию со дня рождения Н.Л. Эриванова)]</ref>. == Биографи == [[1938]] çулхи [[çурла, 20|çурлан 20-мĕшĕнче]] [[Чăваш АССР]] йышĕнчи [[Патăрьел районĕ]]н [[Вăрманхĕрри Шăхаль]] ялĕнче çуралнă. Николай Эриванов [[Шупашкарти Ф. П. Павлов ячĕллĕ мусăк вĕрентĕшĕ|Шупашкарти мусăк училищинче]] пӗлӳ илнĕ. Мускаври Чӑваш халӑх хорӗн концертмейстер-баянисчĕ пулса тăрăшнă. Комсомольскинчи ача-пӑча мусăк шкулӗн директорӗ вырăнĕнче, Чӑваш Республикин халӑх пултарулӑхӗн ҫуртӗнче фольклор енӗпе методист пулса ӗҫленӗ. [[1970]] çултанпа вӑл Çĕнĕ Шупашкарти химиксен Культура керменӗ çумĕнчи «Сăрнай» халăх пултарулăхĕн ансамбльне ертсе пырать. == Пултарулăх ĕçĕсем == Унăн чунĕнче 110 ытла юрă çуралнă, вĕсене «Юрламасăр чун чăтмасть», «Çĕмĕрт çеçкере», автор пухмачĕсене кĕртнĕ. Композиторăн 40 ытла юррине, хор, инструментсен тата урăх мусăк хайлавĕсене Чăваш радиовĕн фондĕнче упранаççĕ, «Мелодия» фирмăра çырнисем те чылай. === Кĕнеке === * Эриванов, Н. Плясовые наигрыши / Н. Эриванов. – Шупашкар, Новое время, 2008. – 68 с. == Вуламалли == # Зимин, Н. Тĕрлĕ енлĕ талант / Н. Зимин // Тăван Атăл. – 1996. – № 1. – С. 71–72. # Ильин, С. Пăла çинчи çăлтăрсем / С. Ильин // Тăван Атăл. – 2000. – № 10. – С. 55–57. # Сарпи, Р. Ҫунатлӑ юрӑсен ӑсти / Р. Сарпи // Авангард (Патӑрьел р-нӗ). – 2008. – 20 ҫурла. # Фролова, С. Çынни – пĕрре, ăсталăхĕ – вуннăшăн / С. Фролова // Хыпар. – 2007. – 18 ака. # Кудаков, Ю. Чародей музыки / Ю. Кудаков // Чăваш ен. – 1998. – 22–29 авг. (№ 33). – С. 9. # Сашина, З. «Сăрнай» плюс Эриванов / З. Сашина // Грани. – 2000. – 25 апр. # Снегина, В. «Батыревская земля всегда была богата талантами» / В. Снегина // СЧ – Столица. – 1998. – 26 авг. – 2 сент. (№ 68). – С. 2. # Эриванов Николай Лазаревич // Батыревская энциклопедия. – Чебоксары, 2005. – С. 274. # Эриванов, Н. Николай Эриванов: «Если так дальше пойдет, умрет чувашская музыка» / Н. Эриванов ; записала С. Матвеева // Столица Ч. – 2002. – 15–21 мая (№ 20). – С. 4. == Асăрхавсем == {{асăрхавсем}} == Каçăсем == * [http://www.sosh-yantik.edu21.cap.ru/?t=hry&eduid=4952&hry=./7594/265083/271738/271747 Чăваш Республикинчи Патăрьел районĕн «Нăрваш Шăхалĕнчи пĕтĕмĕшле пĕлÿ паракан вăтам шкул» муниципалитетăн пĕтĕмĕшле вĕренÿ бюджет учрежденийĕн] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240707104501/https://sosh-yantik.edu21.cap.ru/?t=hry&eduid=4952&hry=./7594/265083/271738/271747 |date=2024-07-07 }} сайтĕнче {{composer-stub}} [[Категори:Чăваш Енĕн композиторĕсем]] [[Категори:Чăваш фольклорисчĕсем]] [[Категори:Чăваш композиторĕсем]] [[Категори:СССР композиторĕсем]] [[Категори:Раççей композиторĕсем]] [[Категори:Çурлан 20-мĕшĕнче çуралнисем]] [[Категори:1938 çулта çуралнисем]] [[Категори:Пайăр çынсем, алфавитпа]] [[Категори:Мусăкçăсем, алфавитпа]] [[Категори:Халĕ пурăнакансем]] [[Категори:Пĕрлĕх ĕçченĕсем]] 4dirwlj1qs9sm2nmj00zi2ue19m8ozq 0 80649 856645 848998 2025-06-13T01:58:32Z CommonsDelinker 188 Replacing Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg with [[File:Flag_of_Russia_(1858–1896).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]]). 856645 wikitext text/x-wiki {{Çыравçă |Ят = Фёдор Михайлович Достоевский |Ӳкерчĕк = Dostoevskij 1863.jpg |Анлăшĕ = |Ӳкерчĕке ăнлантарни = Фёдор Михайлович Достоевский, 1863 çул |Çуралнă чухнехи ят = Фёдор Михайлович Достоевский |Суя ятсем = |Çуралнă вăхăт = [[1821]] çулхи 11 чӳк |Çуралнă вырăн = [[Раççей империйĕ]] |Вилнĕ вăхăт = [[1881]] çулхи 29 нарӑс |Вилнĕ вырăн = Раççей |Гражданлăх = [[Ӳкерчĕк:Flag of Russia (1858–1896).svg|20px]] Раççей империйĕ |Ĕçлев тĕсĕ = 19-мĕш ĕмĕрти вырăс çыравçи |Хастар çулсем = |Тĕлĕ = [[Реализм]] |Ĕçсен чĕлхи = [[вырăс чĕлхи|вырăс]] |Дебют = |Çырни = |Викиампар = |Викивулавăш = }} '''Фёдор Михайлович Достоевский''' (1821, чӳк, 11, Мускав, Раҫҫей патшалӑхӗ — 1881, нарӑс, 29, Санкт-Петербург, Раҫҫей патшалӑхӗ) — вырӑс ҫыравҫи, шухӑшлавҫи, философӗ. 1877 ҫултан Петербург ӑслăх академин пайташ-корреспонденчӗ. == Кун-ҫулӗ == == Паллӑ ӗҫӗсем == == Вуламалли == *Волгин И. Л. Хроника рода Достоевских. — Москва: Фонд Достоевского, 2012. — 1232 с. — 1000 экз. — ISBN 5-902832-02-0. *Орнатская Т. И. Летопись жизни и творчества Ф. М. Достоевского. — Санкт-Петербург: Академический проект, 1999. — Т. 1. — С. 282—499. — 537 с. — 1000 экз. — ISBN 5-7331-043-5. *Сараскина Л. И. Достоевский. — 2-е изд.. — Москва: Молодая гвардия, 2013. — 825 с. — 7000 экз. — ISBN 978-5-235-03595-9. *Якубович И. Д. Летопись жизни и творчества Ф. М. Достоевского. — Санкт-Петербург: Академический проект, 1999. — Т. 1. — С. 13—281. — 537 с. — 1000 экз. — ISBN 5-7331-043-5. == Каҫӑсем == * et3ww4s4b8arm2ljm8li6a74oy5er6i 0 81636 856634 854644 2025-06-12T16:01:06Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856634 wikitext text/x-wiki {{Администрациллĕ виçе |Тĕс1 = {{Тĕс|Раççей}} |Тĕс2 = |Чăвашла ячĕ = Янаул районĕ <br><small>Яңауыл муниципаллă районĕ</small> |Тăван ячĕ = Янаул районы <br><small>Яңауыл муниципаль районы</small> |Герб = Coat_of_Arms_of_Yanaul_rayon_(Bashkortostan).png |Ялав = Flag_of_Yanaulsky_rayon.svg |Ялава ăнлантарни = Янаул районĕн ялавĕ |Герба ăнлантарни = Янаул районĕн гербĕ |Патшалăх = {{RUS}} |lon_dir = E |lon_deg =56 |lon_min =06 |lon_sec =00 |lon_dir = E |lon_deg =54 |lon_min =55 |lon_sec =59 |Гимн = |Статус = [[муниципаллă район]]<ref>c точки зрения [[Административно-территориальное деление Башкортостана#Муниципальное устройство|муниципального устройства]]</ref> |Кĕрет = [[Пушкăртстан]] |Тытăмĕ = {{nobr|20 муниципаллă йĕркеленӳ}} |Тĕп хула = [[Янаул]] хула |Вăхăт = [[1930]] |Пуçлăх = Вазигатов Ильшат Агзамович |Пуçлăх тĕсĕ = Район администрацин пуçлăхĕ |Пуçлăх2 = Маликов Ильдар Габбасович |Пуçлăх тĕсĕ2 = Район пуçлăхĕ/Район депутачĕсен Пухавĕн председателĕ |ШВП = |ШВП çулĕ = |ШВП вырăнĕ = |ШВП пурăнан кашни çынна = |ШВП пурăнан кашни çынна вырăнĕ = |Чĕлхе = пушкăрт, вырăс |Чĕлхесем = |Пурăнан халăх = 44 911 |Çырав çулĕ = 2017 |Пурăнан халăх проценчĕ = 1,11 |Пурăнан халăх вырăнĕ = 15 |Йышлăх = 20,64 |Йышлăх вырăнĕ = |Наци йышĕ = [[пушкăртсем]] — 43,3 %, [[тутарсем]] - 22,8 %, [[удмуртсем]] - 14,1 %, [[вырăссем]] — 11,7 %, [[марисем]] — 6,9 % |Конфесси йышĕ = [[мăсăльмансем]]-[[суннитсем]], [[православсем]] |Лаптăк = 1907,31<ref name='80_8006001'>[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst80/DBInet.cgi?pl=8006001 Республика Башкортостан. Общая площадь земель муниципального образования]</ref> |Лаптăк проценчĕ = |Лаптăк вырăнĕ = |Максималлă çӳллĕш = |Вăтам çӳллĕшĕ = |Минималлă çӳллĕш = |Карттă = |Администрациллĕ виçен картти = |АВ карттин пысăкăшĕ = 300px |ВăхăтТăрăхĕ = {{s|{{MSK+2}}}} |Аббревиатура = |ISO = |FIPS = |Телефон кочĕ = 34760 |Почтă индексĕсем = 4529ХХ |Тетел-домен = |Автомобиль номерĕсен кочĕсем = 02, 102 |Сайт = |Асăрхавсем = }} '''Янаул райо́нĕ''' ({{lang-ba|Яңауыл районы}}) — Пушкăртстан Республики (РФ) йышĕнчи [[Пушкăртстанăн администрациллĕ-территориллĕ пайланăвĕ#Администрациллĕ-территориллĕ тытăмлăхĕ|администрациллĕ-территориллĕ виçе]] ([[Раççей районĕсем|район]]) тата [[муниципаллă йĕркеленӳ]] ([[муниципаллă район]]). Администраци центрĕ — [[Янаул]] хула. == Истори == Ĕлĕк хальхи Янаул районĕн çĕрĕсем [[Уран (йăх)|уран]] тата [[гирей (йăх)|урман-гирей]] йăхĕсен пулнă<ref name="ИСДБ">{{кĕнеке|автор= [[Асфандияров, Анвар Закирович|Асфандияров А. З.]]|пуçелĕк=История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий|вырăн=Ĕпхӳ|издательство=Китап|çул=2009|том=|страниц=744|страницы=320|isbn=978-5-295-04683-4}}</ref>. == Çутĕç тата культура == '''Çутĕç''' Районта 21 пĕрлехи пĕлӳ паракан, 2 хушма пĕлӳ паракан, 14 шкула хатĕрлекен организаци ĕçлет. Прогресс салара професси паракан лицей пур. '''Культура.''' Районта 29 библиотека, 52 клуб, çав шутра НККЦ, 18 ЯКÇ тата 33 ялти клуб пур. Ачасен ӳнер шкулĕ, Янаулта тăван ене тĕпчекен истори музейĕ пур, 2 филиал: Сусады-Эбалак салинче — В.Васильев музей-çурчĕ в с. Сусады - Эбалак, Ямады ялĕнче — Ильдар Юзеев халăх поэчĕн музейĕ. [[Вырăс чĕлхи|Вырăсла]] тата [[Тутар чĕлхи|тутарла]] [http://www.yanzori.ru/ «Янаульские зори»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120922134833/http://www.yanzori.ru/ |date=2012-09-22 }} хаçат тухать. 1993-па МАУ «Янаульское телевидение и радио РБ» ĕçлет. == Асăрхавсем == {{асăрхавсем}} == Каçăсем == * {{ЭБЭ2013|index.php/component/content/article/2-statya/2197-yanaulskij-rajon|автор=Голубченко И. В., Шайдуллина З. З.}} * [http://www.yanaul.ru/ Сайт района] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110929182153/http://www.yanaul.ru/ |date=2011-09-29 }} * [http://pomni-yanaul.ru Книга памяти Янаульского района] * [https://www.academia.edu/41757596/ Башкиры Янаульского района. Научный справочник] {{Янаул районĕ}} {{Пушкăртстан}} [[Категори:Янаул районĕ|*]] 0e6pjuqwmhfkia3ueptyp3fs7pewn3t 0 85092 856643 683435 2025-06-12T23:02:03Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856643 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |official_name = Женвилье |settlement_type = хула |image_skyline = Centrale Gennevilliers-a.jpg |image_blank_emblem = |coordinates_region = |website = }} '''Женвилье''' ({{lang-fr|Gennevilliers}}) — Франци О-де-Сен департаменчӗн хули тата коммуни, Нантер тавралӑхӗ, икӗ кантонӑн административлӑ тӗп хули. == Кун-ҫулӗ == == Паллӑ ҫынӗсем == * == Тӑванлӑ хуласем == * == Вуламалли == * == Каҫӑсем == * [http://www.ville-gennevilliers.fr Официальная страница] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110219070419/http://www.ville-gennevilliers.fr/ |date=2011-02-19 }} [[Категори:Пурăнан вырăнсем, алфавитпа]] [[Категори:Хула]] [[Категори:Франци хулисем]] 8ack2rdk7yuwafh6jqv89x99awlkrtt 0 103042 856629 748866 2025-06-12T13:29:42Z InternetArchiveBot 28304 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 856629 wikitext text/x-wiki [[File:Water-triple-point-20210210.gif|thumb|left|350px|Water-triple-point-20210210]] [[File:Phase diagram of water simplified.svg|thumb|350px|Phase diagram of water simplified]] '''Шывăн виççĕлле пăнчи''' — температурăн тата пусăмăн [[тĕллĕх]]лĕ пĕлтерĕшĕсем, хăш чухне шыв пĕр харăсах тата шайлашуллăн виçĕ [[термодинамикăлла фаза|фазăра]] — газ, шĕвек тата хытă ĕçкер пек тытăнса тăрать. Шывăн виççĕлле пăнчи — 273,16 К (0,01&nbsp;°C) [[температура]] тата 611,657 Па [[пусăм]]<ref>{{cite web |url=http://www.iapws.org/relguide/MeltSub2011.pdf |title=Revised Release on the Pressure along the Melting and Sublimation Curves of Ordinary Water Substance |publisher=The International Association for the Properties of Water and Steam |date=Сентябрь 2011 |accessdate=2013-06-27 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6HmyBuT20?url=http://www.iapws.org/relguide/MeltSub2011.pdf |archivedate=2013-07-01 |deadlink=no }}</ref>. == Çавăн пекех == * [[Синкерлĕ пăнчă (термодинамика)]] * [[Шыв]] * [[Шывăн фазăлла диаграмми]] * [[Фазăлла диаграмма]] == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Каçăсем == * [https://web.archive.org/web/20070930184934/http://www.maniacworld.com/water-at-triple-point.html Вода в тройной точке. (На самом деле некая переохлаждённая жидкость)] Видеоролик * [http://www.lsbu.ac.uk/water/phase.html Фазовая диаграмма воды] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303173403/http://www.lsbu.ac.uk/water/phase.html |date=2016-03-03 }} [[Категори:Шыв]] [[Категори:Агрегатла тăрăмсем]] [[Категори:Пăс]] [[Категори:Пăр]] o7o6zgrn7zkcfbjea012re0whc1ytrg 0 104159 856639 766412 2025-06-12T20:58:36Z Ellodanis5 17302 856639 wikitext text/x-wiki {{Викисловарь}} :''Ку ăнлава '''[[Пăрăну (пĕлтерĕшсем)|Пăрăну]]''' тенипе пăтраштармалла мар'' '''Пăрăнав''' (çавăн пекех '''Пăрăнавлăх''') — хăнăхнинчен пăрăнни, пăсни-пăсăлни, уйрăмлăх. * [[Абсолютлă пăрăнав]] * [[Çарашкалла пулаясла пăрăнав]] * [[Тăваткалла вăтам пăрăнав]] * [[Вăтам пăрăнав]] * [[Пăрăнав (мусăк)]] == Çавăн пекех == * [[Аберраци]]  * [[Аномали]]  * [[Вариаци]]  * [[Девиаци]]  * [[Пăрăнавсем]] {{disambig}} [[Категори:Тĕрлĕ пĕлтерĕшлисем]] [[Категори:Нумай пĕлтерĕшлисем]] [[Категори:Пăрăнав]] a7ed2b2wewhfuy6d9o2ycwytztrvcgx 1 114804 856652 813251 2025-06-13T10:57:14Z Max Tenche 25572 /* United-шӗн стандарт */ ҫӗнӗ тема 856652 wikitext text/x-wiki Мĕншĕн «пĕрлешĕннĕ» тесе мекĕçлемелле? Мĕнле логика пур кунта? [[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 15:57, 9 Кӑрлач уйӑхӗн 2024 (UTC) :Темле те ҫыраҫҫӗ. Ку варианта суйларӑм. '''[[Хутшăнакан:PCode|Николай Плотников]]''' ^{([[Хутшăнаканăн канашлу страници:PCode|ыйтса пĕлĕр]])} 16:03, 9 Кӑрлач уйӑхӗн 2024 (UTC) ::Темех мар. Кунта пырать. Чĕнес те çукчĕ те, анчах та химири «химическое соединение» тата, çавăн пекех «параллельное соединение», «последовательное соединение» тенисем пур. Унта куçкĕрет ытлашши. --[[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 22:38, 9 Кӑрлач уйӑхӗн 2024 (UTC) == United-шӗн стандарт == Акӑлчанла "United" тени валли пӗр стандарт "Пӗрлешнӗ" усӑ курма чӗнесшӗн. Мӗншӗн тесен вӑл а) чи кӗске, ӑ) чи ӑнланмалла, б) чи сарӑлнӑ. Вырӑс куҫарӑвне пӑхма кирлӗ мар, унта тӳрӗ историллӗ куҫару, м.т. вырӑс патшалӑхӗ унӑн историн тӗрлӗ вӑхӑтӗнче кун пек ""United" сӑмахпа" патшалӑхсем ҫыхӑну пуҫарнӑ. Эпир вара ҫук [[Хутшăнакан:Max Tenche|Max Tenche]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Max Tenche|сӳтсе явни]]) 10:57, 13 Ҫӗртме уйӑхӗн 2025 (UTC) n0cijj3t7s3pxq0oxdy1s0tm1mmq6n8 0 114831 856656 851678 2025-06-13T11:48:46Z Max Tenche 25572 /* Кăрлач */ 856656 wikitext text/x-wiki {{Çулсем|2024|XX ĕмĕр|XXI ĕмĕр|XXII ĕмĕр}} '''2024 ҫул (икӗ пин те ҫирӗм тӑваттӑмӗш ҫул)''' — [[Кӗркури календарӗ]]пе — [[йӗкӗр ҫул]]. 2024 ҫул [[тунтикун]]ран пуҫланнӑ. Вӑл пирӗн эрӑн 2024-мӗш ҫулӗ. Вӑл 3-мӗш пин ҫулӑн [[XXI ӗмӗр]]ӗн 3-мӗш вун ҫулӑн 4-мӗш ҫулӗ, вӑл [[2020-мӗш ҫулсем|2020-мӗш ҫулсен]] 5-мӗш ҫулӗ. Ку иртнӗ ҫул. [[Чӑваш Республики]]нче вӑл '''[[Экологи]] культурин тата [[ҫутҫанталӑк]]па перекетлӗ усӑ курмалли ҫулталӑк'''<ref>[https://minpriroda.cap.ru/action/activity/2024-god-god-ekologicheskoj-kuljturi-i-berezhnogo ЧР ҫутҫанталӑк министрлӗхӗн сайчӗ]</ref><ref>[https://glava.cap.ru/doc/laws/2023/09/04/decree-120 Чӑваш Енӗн Пуҫлӑхӗн указӗ]{{Ĕçлемен каçă|date=January 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. [[ПНО]] йышӑнӑвӗпе ку ''[[Тӗве]]сен тӗнчери ҫулталӑкӗ''<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|title=Международные годы|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13|archive-date=2020-01-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20200113135546/https://www.un.org/ru/sections/observances/international-years/|url-status=live}}</ref>. [[Белоруси]]ре вӑл килӗшу, пултару та пахалӑх ҫулталӑкӗ<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=_duWFEBChO0|title=Лукашенко объявил 2024-й Годом качества в Беларуси|lang=ru-RU|access-date=2023-09-30}}</ref>. [[Раҫҫей]]ре вӑл этеплӗх, ӳнер, кил-йыш та спорт ҫулталӑкӗ<ref>{{Cite web|url=https://ognov.ru/2024-god-obyavlen-prezidentom-godom-razvitiya-v-rossii/|title=2024 год объявлен президентом годом российской культуры и искусства|lang=ru-RU|last=controlistr|website=ognov.ru|date=2023-09-06|access-date=2023-10-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20231122/semya-1911067078.html|title=Путин объявил 2024 год годом семьи|lang=ru-RU|author=|website=РИА Новости|date=2023-11-21|access-date=2023-11-22|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/sport/19062137|title=Путин поддержал идею возобновления спортивных парадов на Красной площади|website=TACC|access-date=2023-12-17}}</ref>. [[Пӑхӑнман Патшалӑхсен Пӗрлешӗвӗ]]нче вӑл [[ниме]] юхӑмӗн ҫулталӑкӗ<ref>{{Cite web|url=https://www.gosrf.ru/2024-god-stanet-godom-volonterskogo-dvizheniya-v-sng/|title=2024 год станет Годом волонтерского движения в СНГ|lang=ru-RU|first=Галатея|last=Петрова|website=Регионы России|date=2023-06-08|access-date=2023-10-08}}</ref>. == Пулса иртнӗ == === Кăрлач === * [[Кӑрлач, 1]]: ** [[Тури Карабах]] [[Азербайджан]] йышне вӗҫлесе интеграциленӗ, [[Тури Карабах Республики]] пӑрахӑҫ кӑларнӑ<ref>{{Cite web|url=https://www.gazeta.ru/politics/2023/09/28/17653861.shtml|title=Республика Нагорный Карабах прекращает существование. Половина жителей бежали в Армению|lang=ru|website=Газета.Ru|date=2023-09-28|access-date=2023-10-01}}</ref>. ** [[Бразили]] [[ОПЕК+]] органзацине кӗнӗ<ref>{{Cite web|url=https://www.interfax.ru/business/934125|title=Источник сообщил, что Бразилия присоединится к ОПЕК+ с 2024 года|lang=ru|website=Interfax.ru|date=2023-11-30|access-date=2023-12-01}}</ref>. ** [[Египет]], [[Иран]], [[Пӗрлешӗннӗ Арап Эмирачӗсем]], [[Сауд Аравийĕ]] те [[Эфиопи]] [[БРИКС]]а кĕнĕ<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/18574863|title=В БРИКС в 2024 году войдут шесть новых стран|website=TACC|access-date=2023-10-01}}</ref>. ** [[Раҫҫей]]ри [[Чернобыль инкекӗ|Отчуждени зони]] пӑрахӑҫ кӑларнӑ<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/rbcfreenews/642740b89a79477b90634812|title=В России не станет зоны отчуждения|lang=ru|website=РБК|date=2023-04-01|access-date=2023-12-28}}</ref>. ** [[Steam]]-ӗн пулӑшу пултарни [[Windows 7]], [[Windows 8|8]], [[Windows 8.1|8.1]] валли вӗҫленӗ<ref>{{Cite web|url=https://steamcommunity.com/discussions/forum/26/3821910251180452380/|title=Steam перестанет работать на windows 7 :: Русскоязычный Форум|lang=ru|website=steamcommunity.com|access-date=2023-12-31}}</ref>. ** [[Япони тинӗсӗ]]нчи [[Япони тинӗсӗнчи ҫӗр чӗтрени (2024)|ҫӗр чӗтрени]], [[Япони]]ре 7,6-ччен магнитудӑллӑ ҫӗр чӗтрени пулнӑ. 73 ҫын вилнӗ<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/proisshestviya/19670537|title=Число жертв землетрясений в Японии увеличилось до 73|website=TACC|access-date=2024-01-03}}</ref>. ** [[Эфиопи]] [[Сомалиленд]]па [[Бербера]] порчӗн пӗтӗм усӑ курни валли килӗшӳ ҫырнӑ. Тата, Эфиопи Сомалилендӗн никамран пӑхӑнманлӑхне йышӑнчӗ, вӑл пӗрремӗш ҫӗр-шыв куна тунӑ пулса тӑнӑ<ref>{{Cite web|url=https://www.reuters.com/world/africa/landlocked-ethiopia-signs-pact-use-somalilands-red-sea-port-2024-01-01/|title=Ethiopia signs pact to use Somaliland's Red Sea port|website=Reuters|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 2]]: ** [[Корей Республики]]нчи 3 уйӑх [[Корей Республикинчи Парламент суйлавӗсем (2024)|парламент суйлавӗсен]]ччен [[Тобуро Демократи партийӗ]]н пуҫлӑхӗ [[Ли Джэмён|Ли Чжэ Мён]] ҫине [[Ли Джэмён ҫине вӗлерме тапӑнни|вӗлерме тапӑнни]] пулнӑ, унӑн мӑйне ҫӗҫӗпе амантнӑ<ref>{{Cite news|title=В Южной Корее совершено покушение на лидера оппозиции|url=https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2024/01/02/1013861-v-yuzhnoi-koree-pokushenie|website=Ведомости|access-date=2024-01-04|lang=ru}}</ref>. ** [[Маршалл утравӗсенчи пӗтӗм суйлавсем (2023)|Маршалл утравӗсенче пӗтӗм суйлавӗсем]]: [[Маршалл утравӗсен саккун тӑвакан канашӗ]] [[Хайн Хильда|Хайн Хильдӑна]] президент иккӗмӗш хутпа суйланӑ<ref>{{Cite web|url=https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/505980/hilda-heine-sworn-in-as-president-of-the-marshall-islands|title=Hilda Heine sworn in as President of the Marshall Islands|lang=en-nz|website=RNZ|date=2024-01-03|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 3]] — [[Иран]]ти [[Керман теракчӗ|Керман масарӗнче теракт]] пулнӑ<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20240103/terakt-1919604739.html|title=Путин выразил властям Ирана соболезнования после теракта в Кермане|lang=ru|first=|last=|website=РИА Новости|date=20240103T1814|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 7]] — [[Бангладешри парламент суйлавӗсем (2024)|Бангладешри парламент суйлавӗсем]] пулнӑ<ref>{{Cite web|url=http://cikrf.ru/news/cec/54382/|title=Андрей Шутов принял участие в международном наблюдении за парламентскими выборами в Народной Республике Бангладеш|website=cikrf.ru|access-date=2024-01-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://bdnews24.com/bangladesh/5ps4txfm44|title=Bangladesh Election Commission schedules parliamentary polls for Jan 7|lang=en|first=Senior|last=Correspondent|website=bdnews24.com|access-date=2024-01-13}}</ref><ref>{{Cite news|title=Bangladesh election: PM Sheikh Hasina wins fourth term in controversial vote|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-67889387|date=2024-01-07|access-date=2024-01-13|lang=en-GB}}</ref>. * [[Кӑрлач, 8]] — [[Astrobotic Technology]] компанийӗ [[Peregrine (лартмалли модуль)|Перегрин]] коммерци уйӑха лартмалли модулне вӗҫтерсе яни тунӑ. Вӗҫтерсе яни ҫӗнӗ [[Vulcan (ракета-йӑтакан)|Vulcan]] ракета-йӑтакан пулӑшпа тунӑ<ref>{{Cite web|url=https://spacenews.com/vulcan-centaur-launches-peregrine-lunar-lander-on-inaugural-mission/|title=Vulcan Centaur launches Peregrine lunar lander on inaugural mission|lang=en-US|first=Jeff|last=Foust|website=SpaceNews|date=2024-01-08|access-date=2024-01-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/kosmos/19686899|title=ULA запустила к Луне ракету Vulcan с модулем Peregrine|website=TACC|access-date=2024-01-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.astrobotic.com/astrobotics-peregrine-launches-to-the-moon/|title=Astrobotic’s Peregrine Launches to the Moon|lang=en-US|last=alivia|website=Astrobotic|date=2024-01-08|access-date=2024-01-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/news-release/nasa-science-heads-to-moon-on-first-us-private-robotic-artemis-flight/|title=NASA Science Heads to Moon on First US Private Robotic Artemis Flight - NASA|lang=en-US|access-date=2024-01-08}}</ref>. * [[Кӑрлач, 9]] — [[Los Choneros]] картелӗн лидерӗ тӗрмерен тухса тарнӑран [[Эквадор]] президенчӗ [[Нобоа Даниэль|Даниэль Нобоа]] ҫӗр-шывра черетсӗр лару-тӑру йышӑннӑ<ref>{{Cite web|url=https://www.kp.ru/online/news/5621351/|title=Президент Эквадора Нобоа ввёл режим внутреннего вооружённого конфликта в стране|lang=ru|first=|last=|website=kp.ru|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 11]] — Полици ӗҫлекенӗсемпе салтаксем валли ӗҫ укҫи суса тухнин йӑнӑшӗнчен [[Папуа — Ҫӗнӗ Гвиней]]ри [[Папуа — Ҫӗнӗ Гвинейри йӗркесӗрлӗхсем (2024)|йӗркесӗрлӗхсем]] пур ҫӗр-шыв тӑрӑх сиксе тухнӑ.<ref>{{Cite web|url=https://www.rnz.co.nz/international/pacific-news/506478/at-least-10-dead-after-looting-fires-on-port-moresby-s-darkest-day|title=At least 10 dead after looting, fires on Port Moresby's 'darkest day'|lang=en-nz|website=RNZ|date=2024-01-11|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 12]] — [[АПШ]]па [[Аслӑ Британи]] [[Йемене авиатапӑсем (2024)|Йемене авиатапӑсене]] тума пуҫланӑ та (ӗлӗкхине АПШ ҫакна тума пуҫланӑ)<ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/world/us-britain-strikes-houthi-yemen-rcna133576|title=U.S. and Britain launch strikes against Houthi rebel targets in Yemen|lang=en|website=NBC News|date=2024-01-12|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 13]] — [[Китай Республикинчи президент суйлавĕсем (2024)|Тайваньти президент суйлавĕсем]]: [[Лай Циндэ]] 40% сасӑсемпе ҫӗнтернӗ<ref>{{Cite news|title=Taiwan elects Lai Ching-te, from incumbent pro-sovereignty party, as president|first=Helen|last=Davidson|url=https://www.theguardian.com/world/2024/jan/13/taiwan-ruling-partys-lai-ching-te-wins-presidential-election|website=The Guardian|id=0261-3077|date=2024-01-13|access-date=2024-01-13|lang=en-GB}}</ref>. * [[Кӑрлач, 14]] — [[Маргрете II]] [[Дани]]н король хӗрӗ патшаран тухнӑ. [[Фредерик X]] Данин ҫӗнӗ королӗ патшана ларнӑ.<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/19661193|title=Королева Дании отречётся от престола 14 января|website=TACC|access-date=2024-01-13}}</ref>. * [[Кӑрлач, 15]]-[[Кӑрлач, 18|18]] — [[Паймак]]ра, [[Пушкӑртстанти протестсем (2024)|Пушкӑртстанти протестсем]]<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/ce9m7p05pe0o|title=В Башкирии сотни людей пришли к суду поддержать активиста, защищавшего шихан Куштау|lang=ru|website=BBC News Русская служба|date=2024-01-15|access-date=2024-01-17}}</ref><ref>{{Cite news|title=Экстремисты под видом экологов: кому нужны были беспорядки в Башкирии|url=https://lenta.ru/articles/2024/01/23/ekstremisty/|website=Lenta}}</ref>. * [[Кӑрлач, 24]] — [[Белгород облаҫӗнчи раҫҫей Ил-76 инкекӗ|Белгород облаҫӗнчи раҫҫей Ил-76 инкекӗ]]. * [[Кӑрлач, 26]] — [[Тувалури парламент суйлавӗсем (2024)|Тувалури парламент суйлавӗсем]]<ref>{{Cite web|url=https://www.npr.org/2024/01/25/1227066448/voting-begins-in-tiny-tuvalu-in-election-that-reverberates-from-china-to-austral|title=Voting begins in tiny Tuvalu in election that reverberates from China to Australia|website=NPR|access-date=2024-01-27}}</ref>. * [[Кӑрлач, 28]] ** [[Буркина-Фасо]], [[Мали]] тата [[Нигер]] [[ЭКОВАС]]-ран тухнӑ<ref>[https://m.gazeta.ru/politics/news/2024/01/28/22209643.shtml?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fdzen.ru%2Fnews%2Fstory%2FBurkina-Faso_Mali_iNiger_vyshli_izEHkonomicheskogo_soobshhestva_Zapadnoj_Afriki--ad52dbc7fb298ecf82b6b6e499b26705 Три страны резко оборвали связь с ECOWAS]</ref>. ** [[Финляндири парламент суйлавӗсем (2024)|Финляндири парламент суйлавӗсем]]<ref>[http://vybor-naroda.rg/vn_exclusive/255673-v-finljandii-neizbezhen-vtoroj-tur-prezidentskih-vyborov.html?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fdzen.ru%2Fnews%2Fsearch%3Ftext%3D В Финляндии неизбежен второй тур президентских выборов]{{Ĕçлемен каçă|date=February 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[Кӑрлач, 31]] — [[Малайзи]] [[Янг ди-Пертуан Агонг|корольне суйланă]] [[Ибрагим Исмаил|Ибрагима Исмаилӗн]] престолӗнче ларни, татах вӑл [[Джохор|Джохор султанӗ]] пулса тӑнӑ<ref>{{Cite web|url=https://glasnarod.ru/mir/sultan-ibragim-stal-sledujushhim-koroljom-malajzii/|title=Султан Ибрагим стал следующим королём Малайзии|lang=ru-RU|first=|last=|website=Интернет-газета «Глас Народа»|date=2023-10-27|access-date=2024-01-13}}</ref>. === Нарăс === * [[Нарăс, 2]] — [[Бишкек]] [[Ăшăэлектроцентраль|ĂЭЦ]]ĕнчи шултра авари<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20240202/kirgiziya-1924943848.html|title=Число пострадавших при аварии на ТЭЦ Бишкека возросло до пяти|lang=ru|first=|last=|website=РИА Новости|date=20240202T0734|access-date=2024-02-05}}</ref>. * [[Нарăс, 3]] — Тапни пула [[Лисичанск]]ри ([[ЛХР]] — аннексиленĕ [[Луганск облаçĕ]] пекарня ишӗлсе аннӑ, 28 ҫын вилнĕ<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20240204/lisichansk-1925337904.html|title=В Лисичанске завершили поисковую операцию|lang=ru|first=|last=|website=РИА Новости|date=20240204T1633|access-date=2024-02-05}}</ref>. * [[Нарăс, 4]] — {{Куçарман 3|Сальвадорти пĕтĕм суйлавĕсем (2024)|Сальвадорти пĕтĕм суйлавĕсем|en|2024 Salvadoran general election}}. * [[Нарӑс, 7]] — [[Азербайджан]]ри черетсĕр {{Куçарман 3|Азербайджанри президент суйлавĕсем (2024)|президент суйлавĕсем|ru|Президентские выборы в Азербайджане (2024)}}<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/clle3dl9zy9o|title=В Азербайджане проходят очередные внеочередные выборы|lang=ru|website=BBC News Русская служба|date=2024-02-07|access-date=2024-02-07}}</ref>. Хальхи президент [[Алиев Ильхам|Ильхам Алиев]] çĕнетсе суйланă пиллĕкмĕш срок çинче, уншăн 92,12% сасăлакан çынсен сасăна панă<ref>{{Cite web|url=https://apnews.com/article/azerbaijan-election-ilham-aliyev-39a3b0811de492afdcc96e2f17b6f797|title=Azerbaijan's Aliyev appears headed to a landslide win in election called after retaking Karabakh|lang=en|website=AP News|date=2024-02-07|access-date=2024-02-08}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20240211/vybory-1926712011.html|title=Алиев победил на президентских выборах в Азербайджане|lang=ru|first=|last=|website=РИА Новости|date=2024-02-11|access-date=2024-02-11}}</ref>. * [[Нарӑс, 8]]  ** [[Пакистан]]ри {{Куçарман 3|Пакистанри (2024)|парламент суйлавĕсем|en|2024 Pakistani general election}}<ref>{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1785760|title=President, ECP agree on holding elections on February 8|lang=en|first=|last=|website=DAWN.COM|date=2023-11-02|access-date=2024-01-13|archive-date=2024-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20240112120521/https://www.dawn.com/news/1785760|url-status=live}}</ref>. Пăхăнман политиксен нумайрахăшĕ — "Тĕрĕслĕхшĕн юхăмĕ" чарнă политика партийĕн хутшăнаканĕсем Наци ассамблейĕнчи вырăнсен чылайăшĕ илнĕ<ref>{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/35a6dd5b-2924-40ad-a650-004ec6379e00|title=Imran Khan loyalists win shock victory in Pakistan election|website=www.ft.com|access-date=2024-02-11}}</ref>. ** Ĕлĕкхи [[Бразили]] президенчӗ Жаир Болсонаруна патшалӑх пăтăрмахĕ тума хӑтланнӑшӑн айӑплама арестленӗ<ref>{{Cite web|url=https://t.me/rian_ru/230726|title=РИА Новости|website=Telegram|access-date=2024-02-11}}</ref>. * [[Нарӑс, 10]] — [[Венгри]] президенчĕ {{Куçарман 3|Новак Каталин|Каталин Новак|ru|Новак, Каталин}} вырăнтан тухнă<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/19954637|title=Президент Венгрии подала в отставку|website=TACC|access-date=2024-02-11}}</ref>. * [[Нарӑс, 11]] — [[Финлянди]] президент суйлавĕсен иккĕмĕш турĕ<ref>{{Cite news|title=Финляндии предстоит второй тур президентских выборов|url=https://www.svoboda.org/a/finlyandii-predstoit-vtoroy-tur-prezidentskih-vyborov-/32795413.html|website=Радио Свобода|date=2024-01-28|access-date=2024-02-05|lang=ru}}</ref>. * [[Нарăс, 12]]—[[Нарăс, 18|18]] — {{Куçарман 3|Кĕрешӳ Европа Чемпионачĕ (2024)|Кĕрешӳ Европа Чемпионачĕ|ru|Чемпионат Европы по борьбе 2024}} пулнă ([[Бухарест]], [[Румыни]])<ref>{{Cite web|url=https://uww.org/event/seniors-european-championships/results|title=Seniors european championships|lang=en|website=uww.org|access-date=2024-02-05}}</ref>. * [[Нарăс, 14]] — [[Индонези]]ри {{Куçарман 3|Индонезири президент суйлавĕсем (2024)|президент суйлавĕсем|ru|Президентские выборы в Индонезии (2024)}}. * [[Нарăс, 15]] — [[Белгород]] {{Куçарман 3|2024 çулхи нарăсăн 15 Белгород персе тăни|персе тăни|ru|Обстрел Белгорода 15 февраля 2024 года}}. 7 çын вилнĕ, 20 çын сурансене илнĕ<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/c89n5w2l1yyo|title=Белгород подвергся обстрелу, погибли семь человек, в том числе ребёнок. Что известно|lang=ru|website=BBC News Русская служба|date=2024-02-15|access-date=2024-02-15}}</ref>. * [[Нарăс, 16]] — [[ЯНАО]]-н [[Харп (хула евĕр паççулкă)|Харп]] тĕрминчи раççей оппозиционерĕ [[Навальный Алексей Анатольевич|Алексей Навальный]] вилчĕ. * [[Нарӑс, 17]] — [[Украина хĕçпăшаллă вăйĕсем|УХВ]] ({{lang-uk|ЗСУ}}) [[Авдеевка]]ран {{Куçарман 3|Авдеевка çапăçăвĕ (2022)|тухнă|ru|Бои за Авдеевку (с 2022)}}<ref>{{Cite news|title=Ukrainian forces withdraw from Avdiivka to avoid encirclement, army chief says|first=Shaun|last=Walker|url=https://www.theguardian.com/world/2024/feb/16/ukrainian-forces-give-up-some-positions-in-avdiivka-as-russian-assault-continues|website=The Guardian|id=0261-3077|date=2024-02-17|access-date=2024-02-17|lang=en-GB}}</ref>. * [[Нарӑс, 22]] — [[Nova-C|Нова-Си]] лартчăк модуль [[Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсем|американ]] [[Intuitive Machines|Интуитив Машинс]] компанийĕн пĕрремĕш коммерци аппарачĕ [[Уйăх (Çĕр çулташĕ)|Уйăх]] çинчи лартнине пулса танă<ref>{{Cite news|title=Odysseus spacecraft lands on the moon as Nasa hails ‘giant leap forward’ – as it happened|first=|last=|url=https://www.theguardian.com/science/live/2024/feb/22/nasa-odysseus-moon-landing-intuitive-machines|website=the Guardian|id=0261-3077|date=2024-02-23|access-date=2024-02-25|lang=en-GB}}</ref>. * [[Нарӑс, 23]] — [[Эрмени]], [[де-факто]], хăйĕн [[Коллективлă хăрушсăрлăх килĕшĕвĕн организацийĕ|КХКО-нчи]] хутшăннине чарăнса тунă<ref>{{Cite web|url=https://www.kommersant.ru/doc/6532171|title=Секретариат ОДКБ не получал заявлений от Армении о приостановке членства|lang=ru|website=Коммерсантъ|date=2024-02-23|access-date=2024-03-01}}</ref>. * [[Нарӑс, 25]] — [[Беларуç]]ри {{Куçарман 3|Беларуçри парламентр суйлавĕсем (2024)| пĕтĕм сасăлани кунĕ|ru|Парламентские выборы в Белоруссии (2024)}}<ref>{{Cite web|url=https://rec.gov.by/ru/election-schedule-ru/view/elections-2024-edg#:~:text=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%20%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B9%20%D0%BF%D0%BE,%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%2025%20%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8F%202024%20%D0%B3.|title=Календарь выборов и референдумов {{!}} Русская версия|website=rec.gov.by|access-date=2023-12-26|archive-date=2023-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20231227181659/https://rec.gov.by/ru/election-schedule-ru/view/elections-2024-edg#:~:text=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9%20%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%20%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85%20%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B9%20%D0%BF%D0%BE,%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%2025%20%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8F%202024%20%D0%B3.|url-status=live}}</ref>. * [[Нарӑс, 26]] — [[Венгри]]ри {{Куçарман 3|Венгрири президент суйлавĕсем (2024)|президент суйлавĕсем|en|2024 Hungarian presidential election}}<ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20240223/prezident-1929155145.html|title=Выборы нового президента Венгрии пройдут 26 февраля|lang=ru|first=|last=|website=РИА Новости|date=2024-02-23|access-date=2024-02-26}}</ref>. [[Шуйок Тамаш|Тамаш Шуйок]]а суйланă<ref>{{Cite web|url=https://magyarnemzet.hu/belfold/2024/02/hamarosan-megvalasztja-az-orszaggyules-az-uj-koztarasagi-elnokot-kovesse-nalunk-eloben|title=Megválasztották Sulyok Tamást köztársasági elnöknek|lang=hu|first=|last=|website=Magyar Nemzet|date=2024-02-26|access-date=2024-03-01}}</ref>. === Пуш === * [[Пуш, 1]]: ** [[Казахстан]] пĕр сехет зонине хăйĕн пурте территори çине йышăннă (ĕлĕкхи икĕ пулнă)<ref>{{Cite web|url=https://www.nur.kz/society/2063623-vremya-pereveli-na-chas-nazad-v-kazahstane/?|title=Время перевели на час назад в Казахстане|lang=ru|website=www.nur.kz|date=2024-02-29|access-date=2024-03-01}}</ref>. ** [[Иран]]ти {{Куçарман 3|Иранти парламент суйлавĕсем (2024)|парламент суйлавĕсем|en|2024 Iranian legislative election}}. ** [[Бразили]]ри шыв инкекĕ. 40 çын патнелле вилнĕ<ref>[https://t.me/MIR24MOLDOVA/3214 Telegram: Contact @MIR24MOLDOVA<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. ** [[Борисово масарĕ]]нчи [[Навальный Алексей Анатольевич|Алексей Навальный]] пытарăвĕ<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/politics/01/03/2024/65e1d3649a79474fb1498546|title=Алексея Навального похоронили в Москве|lang=ru|website=РБК|date=2024-03-01|access-date=2024-03-01}}</ref>. == Çавăн пекех == {{Çӳрев |Тема = 2024 çул |Портал = |Викисăмахсар = |Викикĕнеке = |Викикаларăш = |Викивулавăш = |Викитĕссем = |Викихыпар = Категори:2024 |Викиампар = Category:2024 |Метавики = |Проект = |Родовод = }} * [[2024 çул мусăкра]] * [[2024 çул литературăра]] == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} {{year-stub}} [[Категори:2024 çул| ]] [[Категори:Пур хронологи ят-йышĕсем]] [[Категори:Викиампар каçă статьисем]] [[Категори:Викихыпар каçă статьисем]] [[Категори:Çулсем çинчен çырса пĕтермен статьясем]] [[Категори:2024 çул]] e5ojku5nmzns44wnw12j7dey3fnnl8e 0 115191 856654 835404 2025-06-13T11:43:42Z Max Tenche 25572 Max Tenche [[Пушкăртстанри протестсем (2024)]] страницӑн ятне [[Пушкӑртстанти протестсем (2024)]] ҫине улӑштарчӗ 835404 wikitext text/x-wiki {{Стиль}} {{Хальхи пулăмсем}} {{Çĕн хыпарлă пулăм |ячĕ = Граждан протесчĕ <br /> |хирĕçӳ = |ӳкерчĕк = |алпусни = |вăхăт = кăрлач, 2024; |вырăн = {{Ялавлани|Пушкăртстан}}, [[Паймак]] |сăлтав = [[Алчинов Фаиль Фаттахович|Фаиль Алсынов]] тӗлӗшпе [[Пуçилӳ ĕçĕ|пуçилӳ ӗҫĕ]] пуҫарнӑ |пĕтĕмлетӳ = протестсем пусарнă, протест хутшăнаканĕсем хирĕç репрессисем |политика улшăнăвĕсем = |территори улшăнăвĕсем = |енсем1 = {{Ялав|Пушкăртстан}} Пушкăрт активисчĕсем |енсем2 = {{Ялав|Пушкăртстан}} [[Пушкăртстан Республикин Правительстви]] **[[File:National Guard of Russia patch 01.svg|18px]][[Росгварди]] ***[[File:Patch of the OMON of the Volga District.svg|18 px]] [[ОМОН (Раççей)|ОМОН]] |енсем3 = |лидерсем1 = [[Алчинов Фаиль Фаттахович|Фаиль Алсынов]] |лидерсем2 = [[Хабиров Радий Фаритович|Радий Хабиров]] |лидерсем3 = |вăйсем1 = |вăйсем2 = |вăйсем3 = |çухатусем1 = |çухатусем2 = |çухатусем3 = |асăрхавсем = }} '''Пушкăртстанри протестсем''' ([[Пушкăрт чĕлхи|башк]]. ''Башҡортостанда протесттар'') — [[2024]] ҫулхи [[кӑрлач уйӑхӗ]]нче [[пушкăртсем|пушкӑрт]] активисчӗ [[Алсынов Фаиль Фаттахович|Фаиль Алсынов]] [[Пуçилӳ ĕçĕ|пуçиле ӗҫĕ]] пирки приговор йышӑннӑ май пулса иртнӗ протестсем<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/ce9m7p05pe0o|title=В Башкирии сотни людей пришли к суду поддержать активиста, защищавшего шихан Куштау|lang=ru|website=BBC News Русская служба|date=2024-01-15|access-date=2024-01-17}}</ref>. Протестсем [[кăрлач уйăхĕ]]нчи [[кăрлач, 15|15]]—[[кăрлач, 17|17]] [[Паймак]]ра, [[Пушкăртстан]]ăн кăнтăр-хĕвелтухăç енче пулнă. == Ум истори == 2023 çулхи ака уйăхĕнче Фаиль Алсынов Пушкăртстанăн Паймак районĕнчи Ишмурзино ялĕнчи Илендык ту хырçи çинче геологиллĕ тупакан ĕçĕсем хирĕç протесчĕсенче хутшăнчĕ<ref name="а1" /><ref name="Пруфы">[https://prufy.ru/news/society/145391-ot_kushtau_do_baymaka_kto_takoy_fail_alsynov_i_protiv_chego_on_vystupaet/ От Куштау до Баймака. Кто такой Фаиль Алсынов и против чего он выступает?]</ref>. 2023 çулхи юпа уйăхĕнче Ишмурзино протесчĕсем хыççăн Алсынова çинче Пушкăртстанăн Пуçлăхĕ Хабиров Радий заявлени çырнă. Заявлнире çырнă, граждан пухăвĕнчи ял культура çурчĕ патĕнче Алсынов Фаиль негативлă сăмахсемпе эрмен, кавказ, вăта ази нацилĕхĕсем тĕлĕшпе уçнă тухса каланă<ref name="а1" />. Митинг пулнă, мĕншĕн тесен çынсем Пушкăртстан Ураллешьен ресурсĕсене кăларнине пулăшмарĕç, тата ресурсем чĕртавар хатĕрлекен компанийĕсем негативлă репутаципе пулнă<ref>{{Cite news|title=Former Leader Of Banned Group In Russia's Bashkortostan Faces Charge Of Inciting Hatred|first=RFE/RL's|last=Idel.Realities|url=https://www.rferl.org/a/bashkortostan-banned-group-former-leader-inciting-hatred/32634825.html|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|access-date=2024-01-11|lang=en}}</ref>. 2024 çулхи кăрлач уйăхĕнче Раççей Федерацийĕн прокуратури нацисем хушшинчи уйрăмлăх статьйипе Алсыновшăн 4 колони çулĕ ыйтнă (ст. 282 УК РФ)<ref name="а1">[https://www.kommersant.ru/doc/645481Башкирского активиста Фаиля Алсынова приговорили к четырём годам колонии]</ref>, «Кара халык» сăмахсемшĕн, тӳрремĕн куçарнипе «хура халăх» е «тĕп халăх»<ref>[https://ufa1.ru/text/politics/2024/01/17/73128545/ За что судят Фаиля Алсынова: главное о деле башкирского активиста, ради которого собрались тысячи людей]</ref> (ку сăмахсене «вырăнти мар çынсене» суд Азирен тата Кавказран тухнисем хирĕç нацисем хушшинчи уйрăмлăхĕ пекех интерпретациленĕ<ref>[https://t.me/eshkinkrot/49802 Telegram: Contact @eshkinkrot<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>), куна Ĕпхӳ пĕлӳлĕхпе технологи университетĕнчи пушкăрт чĕлхи кафедри çинче ĕçлекен Хужахметов Айнур Оскарович çирĕплетсе панă<ref>[https://ufa1.ru/text/politics/2024/01/19/73140653/ В Уфе активистка, которая вышла на митинг с табличкой «Кара халык», сообщила о своём задержании]</ref> (Кара халык (тюрк., тӳрремĕр — Хура çынсем, хура халăх) ку Ылтăн Урта, Аçтăрхан, Хусан, Çĕпĕр тата ытти XIII—XVI ĕмĕрти Тĕрĕк-тутар патшалăхĕсен феодаллă-пăхăннă халăхĕн йышăннă ячĕ<ref>[https://tatarica.org/ru/razdely/istoriya/srednie-veka/kara-halyk Кара халык]</ref>)<ref name="meduza">{{cite web|title=В Башкортостане около тысячи человек вышли на акцию в защиту активиста Фаиля Алсынова. Они потребовали отправить в отставку главу республики|url=https://meduza.io/feature/2024/01/15/v-bashkortostane-okolo-tysyachi-chelovek-vyshli-na-aktsiyu-v-zaschitu-aktivista-failya-alsynova-oni-potrebovali-otpravit-v-otstavku-glavu-respubliki|website=meduza.io|date=15 января 2024}}</ref>. == Истори == 2024 çулхи [[Кăрлач, 15|кăрлач уйăхĕн 15-мĕшĕнче]], [[Паймак]]ра 3-мĕш суд заседанийĕ пулнă, унăн вăхăчĕнчи приговорăн результачĕ кăрлачăн 17-мĕш çине йышăннă. Суд çине, тĕрлĕ оценкасемпе, 1 — 5 пин çын кайнă, Алсынов пулăшăвĕшĕн<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/russian/articles/ce9m7p05pe0o|title=В Башкирии сотни людей пришли к суду поддержать активиста, защищавшего шихан Куштау|lang=ru|website=BBC News Русская служба|date=2024-01-15|access-date=2024-01-15}}</ref>. 2024 çулхи [[Кăрлач, 16|кăрлачăн 16-мĕшĕнче]], Алсынова экстремистсен ят-йышĕнче панă<ref>{{Cite web|url=https://www.idelreal.org/a/bashkirskogo-aktivista-failya-alsynova-vnesli-v-perechen-ekstremistov-/32776575.html|title=Башкирского активиста Фаиля Алсынова внесли в перечень "экстремистов"}}</ref>. 2024 çулхи [[Кăрлач, 17|кăрлачăн 17-мĕшĕнче]], Алсынов 4 ирĕклĕсĕр çул çине судланă<ref name=":1">[https://www.kommersant.ru/doc/6454816 Башкирского активиста Фаиля Алсынова приговорили к четырем годам колонии.]</ref>. Çак вăхăтра та, суд çурчĕн юнашар протестсем пуçланă. Силовиксемпе тытăçусем пулнă тата протестĕн хăш-пĕр хутшăнаканĕсене арестленĕ<ref>[https://www.currenttime.tv/a/bashkortostan-alsynov/32776991.html В Башкортостане после массовой акции задержали четырех сторонников экоактивиста Фаиля Алсынова – его судят по делу о "разжигании вражды".]</ref><ref>[https://www.dw.com/ru/v-baskortostane-zaderzali-storonnikov-ekoaktivista-alsynova/a-68005442 В Башкортостане задержали сторонников экоактивиста.]</ref>. Тĕмле оценкасемпе, протестлекенсен шучĕ 10 пин çын халĕ, ун чухне Паймак халӑхӗн шучӗ 17,7 пин ҫын пулнӑ<ref>{{Cite web|url=http://bashkortostan.izbirkom.ru/tikcards/bajmakskaja/main/|title=Общие сведения о Баймакском районе Республики Башкортостан|lang=ru|website=Центральная избирательная комиссия Республики Башкортостан}}</ref>. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} [[Категори:Пушкăртстанра пулăмсем]] [[Категори:Раççейре простест акцийĕсем]] [[Категори:2024 çулхи кăрлач Раççейре]] eocjdk98jjzo6wr66x9p9hohhfghs98 10 125973 856631 2025-06-12T15:18:18Z Ymblanter 7764 Ҫӗнӗ страница: «Sepia común (Sepia officinalis), Parque natural de la Arrábida, Portugal, 2021-09-07, DD 04.jpg» 856631 wikitext text/x-wiki Sepia común (Sepia officinalis), Parque natural de la Arrábida, Portugal, 2021-09-07, DD 04.jpg 8ogf4a2dc60ghsyqxwqshb72v7fhahp 10 125974 856632 2025-06-12T15:18:31Z Ymblanter 7764 Ҫӗнӗ страница: «Лекарственная каракатица, природный парк Аррабида, округ Сетубал, Португалия» 856632 wikitext text/x-wiki Лекарственная каракатица, природный парк Аррабида, округ Сетубал, Португалия 3cihgv9ahyo48z5vo5dynions347379 0 125975 856636 2025-06-12T17:53:19Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «[[File:Superluminalmotion.gif|thumb|]] '''Çутăран хăвăртрах куçăм''' — вакуумри [[çутă хăвăртлăхĕ]]нчен пысăкрах хăвăртлăхпа [[Механкăлла куçăм|механикăалла куçни]]. [[Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ]] [[сигнал]]сен хăвăртлăхне çуттăн вакуумри хăвăртлăхĕпе тан е унран пысă...» 856636 wikitext text/x-wiki [[File:Superluminalmotion.gif|thumb|]] '''Çутăран хăвăртрах куçăм''' — вакуумри [[çутă хăвăртлăхĕ]]нчен пысăкрах хăвăртлăхпа [[Механкăлла куçăм|механикăалла куçни]]. [[Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ]] [[сигнал]]сен хăвăртлăхне çуттăн вакуумри хăвăртлăхĕпе тан е унран пысăкрах пулма чарать, вара плюслă массăллă пĕрчĕн [[энерги]]йĕ унăн хăвăртлăхĕ çуттăн хайхи хăвăртлăхе патнелле ăнтăлнă чухне вĕçсĕрлĕх патнелле туртăнать. Анчах та информацие сĕтĕрмен куçăмсен хăвăртлăхĕ вара хуть те мĕн пысăкăш та пулма пултарать (сăмахран, хумри [[сулланусен фази]], [[мĕлке]] е [[хĕвел мулкачки]])<ref name=ufn>{{Cite web |url=https://ufn.ru/ru/articles/1996/11/g/ |title=О сверхсветовых «зайчиках» |access-date=2020-09-08 |archive-date=2021-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210116084726/https://ufn.ru/ru/articles/1996/11/g/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.nkj.ru/archive/articles/5459/ |title=Возможна ли сверхсветовая скорость? |access-date=2017-01-08 |archive-date=2017-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171110150338/http://www.nkj.ru/archive/articles/5459/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.festivalnauki.ru/statya/9496/chto-bystree-sveta-v-nashem-mire-chast-i |title=Что быстрее света в нашем мире? Часть I |access-date=2016-05-26 |archive-date=2020-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629141902/http://www.festivalnauki.ru/statya/9496/chto-bystree-sveta-v-nashem-mire-chast-i |deadlink=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://journals.ioffe.ru/articles/viewPDF/8697 |title=О возможности использования рентгеновских сверхсветовых «зайчиков» для проверки изотропии скорости света |access-date=2017-01-08 |archive-date=2017-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170920134618/http://journals.ioffe.ru/articles/viewPDF/8697 |deadlink=no }}</ref>. == Çавăн пекех == * [[Принцип причинности]] * [[Специальная теория относительности]] * [[Переменная скорость света]] * [[Пузырь Алькубьерре]] * [[Световое эхо]] * [[Экзотическая материя]] * [[Кротовая нора]] == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Каçăсем == *Физика энциклопедийĕнчен: ''Сверхсветовая скорость'', т.4 — М.: Большая Российская Энциклопедия, [http://www.physicum.narod.ru/vol_4/447.pdf стр.447] * [http://elementy.ru/news/430574 «Шумиха по поводу преодоления скорости света не имеет под собой научных оснований»] На сайте «Элементов» — есть описание различных определений превышения скорости света. * Çутăран хăвăртрах радиоçăлкуçсем: ** ''Улановский Л. Э.'' Возможны ли скорости выше скорости света? «Земля и Вселенная», 1973, № 6, с. 36-38. ** [http://m.iopscience.iop.org/0143-0807/24/2/360 ''Falla D. F. et al.'', Superluminal light echoes in astronomy] ** [https://iopscience.iop.org/0031-9120/32/1/016;jsessionid=3885ACEC7A990F148BE154D3FD36FA63.c2 ''Laing R. A.'', Faster than light: superluminal motion and light echoes] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/astro-ph/0407478 ''Michal Chodorowski.'' Superluminal apparent motions in distant radio sources (англ)] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/astro-ph/0102083 ''Z. Q. Shen, D. R. Jiang, S. Kameno, Y. J. Chen.'' Superluminal motion in a compact steep spectrum radio source 3C 138]{{ref-en}} * Метрика улшăнăвĕ: ** [http://wmpt.narod.ru/theory/other/warp/warp.htm ''Miguel Alcubierre'' Пространственный движитель: сверхбыстрое перемещение в пределах Общей Теории Относительности (1994)] ** [https://arxiv.org/PS_cache/gr-qc/pdf/0603/0603060.pdf ''С. В. Красников.'' Сверхсветовые перемещения в (полу)классической ОТО]{{Недоступная ссылка|date=Октябрь 2019 |bot=InternetArchiveBot }} ** [http://www.sff.net/people/brian_a_hopkins/ftl.htm ''Brian A. Hopkins.'' FTL Travel:The Realities of an SF Cliche]{{ref-en}} * Оптика ** [http://www.eleceng.adelaide.edu.au/personal/dabbott/publications/PIE_withayachumnankul2010.pdf Withayachumnankul, W. et al. «A systemized view of superluminal wave propagation», ''Proceedings of the IEEE'', Vol. 98, No. 10, pp. 1775—1786, 2010.] ** [https://arxiv.org/pdf/physics/0012060.pdf ''A. Dogariu, A. Kuzmich, and L. J. Wang'' Transparent Anomalous Dispersion and Superluminal Light Pulse Propagation at a Negative Group Velocity]{{ref-en}} ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/quant-ph/0601085.pdf ''Herbert G. Winful.'' The meaning of group delay in barrier tunneling: A re-examination of superluminal group velocities]{{ref-en}} * Çутăран хăвăртрах пĕрчĕсем ** ''[[Барашенков, Владилен Сергеевич|Барашенков В. С.]]'' [http://www.veinik.ru/science/602/1/161.html Антимир скоростей. Тахионы. («Химия и жизнь», 1975, № 3, стр. 11-16.)] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/hep-th/0201077.pdf ''Guang-jiong Ni'' There might be superluminal particles in nature] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/astro-ph/0407603.pdf ''Luis Gonzalez-Mestres'' Superluminal Particles, Cosmology and Cosmic-Ray Physics] * Теорилле физика ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/gr-qc/0603024.pdf ''Daniela Mugnai'' Superluminal behavior and the Minkowski space-time] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/quant-ph/0507121.pdf ''Edward Gerjuoy, Andrew M. Sessler'' Popper’s Experiment and Superluminal Communication] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/quant-ph/0301100.pdf ''Giovanni Andrea Fantasia'' Superluminality in Quantum Theory] * Ăславла-популярла статьясем ** [https://astrogalaxy.ru/339.html ''А.Голубев'' Возможна ли сверхсветовая скорость? (Наука и жизнь, № 2, 2001)] ** ''[[Барашенков, Владилен Сергеевич|Барашенков В. С.]]'' [http://www.znanie-sila.ru/people/issue_92.html И снова: свет быстрее света («ЗС» № 4/1997)] ** [https://utro.ru/articles/2008/08/22/761916.shtml Преодолеть скорость света стало возможным] ** [https://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/0905/0905.4146v4.pdf Superbradyons and some possible dark matter signatures] {{внешние ссылки}} [[Категори:Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ]] [[Категори:Технологисем]] [[Категори:Хăвăртлăх]] [[Категори:Çутă хăвăртлăхĕ]] dq2byy5h7fldfsjn7t2tc1r9k5aab4e 856637 856636 2025-06-12T18:02:50Z Ellodanis5 17302 856637 wikitext text/x-wiki [[File:Superluminalmotion.gif|thumb|]] '''Çутăран хăвăртрах куçăм''' — вакуумри [[çутă хăвăртлăхĕ]]нчен пысăкрах хăвăртлăхпа [[Механикăлла куçăм|механикăлла куçни]]. [[Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ]] [[сигнал]]сен хăвăртлăхне çуттăн вакуумри хăвăртлăхĕпе тан е унран пысăкрах пулма чарать, вара плюслă массăллă пĕрчĕн [[энерги]]йĕ унăн хăвăртлăхĕ çуттăн хайхи хăвăртлăхе патнелле ăнтăлнă чухне вĕçсĕрлĕх патнелле туртăнать. Анчах та информацие сĕтĕрмен куçăмсен хăвăртлăхĕ вара хуть те мĕн пысăкăш та пулма пултарать (сăмахран, хумри [[сулланусен фази]], [[мĕлке]] е [[хĕвел мулкачки]])<ref name=ufn>{{Cite web |url=https://ufn.ru/ru/articles/1996/11/g/ |title=О сверхсветовых «зайчиках» |access-date=2020-09-08 |archive-date=2021-01-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210116084726/https://ufn.ru/ru/articles/1996/11/g/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.nkj.ru/archive/articles/5459/ |title=Возможна ли сверхсветовая скорость? |access-date=2017-01-08 |archive-date=2017-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171110150338/http://www.nkj.ru/archive/articles/5459/ |deadlink=no }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.festivalnauki.ru/statya/9496/chto-bystree-sveta-v-nashem-mire-chast-i |title=Что быстрее света в нашем мире? Часть I |access-date=2016-05-26 |archive-date=2020-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200629141902/http://www.festivalnauki.ru/statya/9496/chto-bystree-sveta-v-nashem-mire-chast-i |deadlink=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://journals.ioffe.ru/articles/viewPDF/8697 |title=О возможности использования рентгеновских сверхсветовых «зайчиков» для проверки изотропии скорости света |access-date=2017-01-08 |archive-date=2017-09-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170920134618/http://journals.ioffe.ru/articles/viewPDF/8697 |deadlink=no }}</ref>. == Çавăн пекех == * [[Сăлтавлăх принципĕ]] * [[Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ]] * [[Çуттăн улшăнуллă хăвăртлăхĕ]] * [[Алькубьерре хăмпи]] * [[Çутă ахрăмĕ]] * [[Экзотикăлла йăмлăх]] * [[Каюра шăтăкĕ]] == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Каçăсем == *Физика энциклопедийĕнчен: ''Сверхсветовая скорость'', т.4 — М.: Большая Российская Энциклопедия, [http://www.physicum.narod.ru/vol_4/447.pdf стр.447] * [http://elementy.ru/news/430574 «Шумиха по поводу преодоления скорости света не имеет под собой научных оснований»] На сайте «Элементов» — есть описание различных определений превышения скорости света. * Çутăран хăвăртрах радиоçăлкуçсем: ** ''Улановский Л. Э.'' Возможны ли скорости выше скорости света? «Земля и Вселенная», 1973, № 6, с. 36-38. ** [http://m.iopscience.iop.org/0143-0807/24/2/360 ''Falla D. F. et al.'', Superluminal light echoes in astronomy] ** [https://iopscience.iop.org/0031-9120/32/1/016;jsessionid=3885ACEC7A990F148BE154D3FD36FA63.c2 ''Laing R. A.'', Faster than light: superluminal motion and light echoes] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/astro-ph/0407478 ''Michal Chodorowski.'' Superluminal apparent motions in distant radio sources (англ)] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/astro-ph/0102083 ''Z. Q. Shen, D. R. Jiang, S. Kameno, Y. J. Chen.'' Superluminal motion in a compact steep spectrum radio source 3C 138]{{ref-en}} * Метрика урмăшăвĕ (пăсăлăвĕ): ** [http://wmpt.narod.ru/theory/other/warp/warp.htm ''Miguel Alcubierre'' Пространственный движитель: сверхбыстрое перемещение в пределах Общей Теории Относительности (1994)] ** [https://arxiv.org/PS_cache/gr-qc/pdf/0603/0603060.pdf ''С. В. Красников.'' Сверхсветовые перемещения в (полу)классической ОТО]{{Недоступная ссылка|date=Октябрь 2019 |bot=InternetArchiveBot }} ** [http://www.sff.net/people/brian_a_hopkins/ftl.htm ''Brian A. Hopkins.'' FTL Travel:The Realities of an SF Cliche]{{ref-en}} * Оптика ** [http://www.eleceng.adelaide.edu.au/personal/dabbott/publications/PIE_withayachumnankul2010.pdf Withayachumnankul, W. et al. «A systemized view of superluminal wave propagation», ''Proceedings of the IEEE'', Vol. 98, No. 10, pp. 1775—1786, 2010.] ** [https://arxiv.org/pdf/physics/0012060.pdf ''A. Dogariu, A. Kuzmich, and L. J. Wang'' Transparent Anomalous Dispersion and Superluminal Light Pulse Propagation at a Negative Group Velocity]{{ref-en}} ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/quant-ph/0601085.pdf ''Herbert G. Winful.'' The meaning of group delay in barrier tunneling: A re-examination of superluminal group velocities]{{ref-en}} * Çутăран хăвăртрах пĕрчĕсем ** ''[[Барашенков, Владилен Сергеевич|Барашенков В. С.]]'' [http://www.veinik.ru/science/602/1/161.html Антимир скоростей. Тахионы. («Химия и жизнь», 1975, № 3, стр. 11-16.)] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/hep-th/0201077.pdf ''Guang-jiong Ni'' There might be superluminal particles in nature] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/astro-ph/0407603.pdf ''Luis Gonzalez-Mestres'' Superluminal Particles, Cosmology and Cosmic-Ray Physics] * Теорилле физика ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/gr-qc/0603024.pdf ''Daniela Mugnai'' Superluminal behavior and the Minkowski space-time] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/quant-ph/0507121.pdf ''Edward Gerjuoy, Andrew M. Sessler'' Popper’s Experiment and Superluminal Communication] ** [http://xxx.lanl.gov/pdf/quant-ph/0301100.pdf ''Giovanni Andrea Fantasia'' Superluminality in Quantum Theory] * Ăславла-популярла статьясем ** [https://astrogalaxy.ru/339.html ''А.Голубев'' Возможна ли сверхсветовая скорость? (Наука и жизнь, № 2, 2001)] ** ''[[Барашенков, Владилен Сергеевич|Барашенков В. С.]]'' [http://www.znanie-sila.ru/people/issue_92.html И снова: свет быстрее света («ЗС» № 4/1997)] ** [https://utro.ru/articles/2008/08/22/761916.shtml Преодолеть скорость света стало возможным] ** [https://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/0905/0905.4146v4.pdf Superbradyons and some possible dark matter signatures] {{внешние ссылки}} [[Категори:Танлаштарулăхăн ятарлă теорийĕ]] [[Категори:Технологисем]] [[Категори:Хăвăртлăх]] [[Категори:Çутă хăвăртлăхĕ]] kx0uktv07zuzv43b1winuv5izamfrpi 0 125976 856640 2025-06-12T21:03:10Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «'''Пăрăнавсем''': * [[Сигнал пăрăнавĕсем|Пăрăнавсем]] — [[cигнал пăрăнавĕсем]]. * [[Пăрăнавсем (фильм)]]. {{disambig}} [[Категори:Пăрăнавсем]] [[Категори:Нумай пĕлтерĕшлисем]]» 856640 wikitext text/x-wiki '''Пăрăнавсем''': * [[Сигнал пăрăнавĕсем|Пăрăнавсем]] — [[cигнал пăрăнавĕсем]]. * [[Пăрăнавсем (фильм)]]. {{disambig}} [[Категори:Пăрăнавсем]] [[Категори:Нумай пĕлтерĕшлисем]] 9mcznvn4kg2rhwl4itnqwd186pn7x08 0 125977 856647 2025-06-13T03:55:23Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «[[Ӳкерчĕк:FA-18 Hornet breaking sound barrier (7 July 1999).jpg|thumb|300px|[[McDonnell Douglas F/A-18 Hornet|FA-18 Hornet]] [[яраплан]], сассăннипе çывăх хăвăртлăхпа вĕçекенскер. [[Прандтль — Глоерт эффкучĕ]] сăнанать]] '''Ма́х хисепĕ''' ('''M''') — [[татти-сыпписĕр талккăшсен механики]]нче — Гидродинамика|шĕв...» 856647 wikitext text/x-wiki [[Ӳкерчĕк:FA-18 Hornet breaking sound barrier (7 July 1999).jpg|thumb|300px|[[McDonnell Douglas F/A-18 Hornet|FA-18 Hornet]] [[яраплан]], сассăннипе çывăх хăвăртлăхпа вĕçекенскер. [[Прандтль — Глоерт эффкучĕ]] сăнанать]] '''Ма́х хисепĕ''' ('''M''') — [[татти-сыпписĕр талккăшсен механики]]нче — [[Гидродинамика|шĕвекпе газ механикинчи]] [[евĕрлĕх критерийĕ]]сенчен пĕри. Уйрăм пăнчăри куçăм хăвăртлăхне вырăнти сасă хăвăртлăхĕ çине пайланипе тан  — Австри ăславçи [[Эрнст Мах|Эрнст Мах]] ({{lang-de|E. Mach}}) ячĕпе калаççĕ. Сывлăшра {{comment|[[Стандартлă атмосфера|стандартлă малсăлтавсенче]]|сывлăш типĕ, тинĕс шайĕнче тата температурта та стандартлă 15 °C}} пĕррепе тан Мах хисепĕ сасă хăăртлăхĕ 340,3 м/сек е 1225,1 км/сехет чухне пулать<ref>{{ref en}} Clancy, L.J. (1975), Aerodynamics, Table 1, Pitman Publishing London, {{ISBN|0-273-01120-0}}</ref>. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == * Число Маха // Физическая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1988. * ГОСТ 25431-82 Таблица динамических давлений и температур торможения воздуха в зависимости от числа Маха == Каçăсем == {{Тулаш каçăсем}} [[Категори:Аэродинамика]] [[Категори:Капсене пайланин виçев пĕрчисем]] 88hdndbzvznl81ze1h070kpj9ntkom1 0 125978 856651 2025-06-13T10:48:46Z Max Tenche 25572 [[Туçи Карабах]] ҫине куҫарни 856651 wikitext text/x-wiki #redirect [[Туçи Карабах]] 3pd23h6h0us65pedrikx537rejphaaz 0 125979 856653 2025-06-13T11:32:35Z Max Tenche 25572 [[Папуа — Çĕнĕ Гвиней]] ҫине куҫарни 856653 wikitext text/x-wiki #redirect [[Папуа — Çĕнĕ Гвиней]] cnon9qqcw097ostavx6ub8gpxjinzrq 0 125980 856655 2025-06-13T11:43:42Z Max Tenche 25572 Max Tenche [[Пушкăртстанри протестсем (2024)]] страницӑн ятне [[Пушкӑртстанти протестсем (2024)]] ҫине улӑштарчӗ 856655 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Пушкӑртстанти протестсем (2024)]] arpj6a4np8faa4li4zsjl9sisglvlbk 0 125981 856657 2025-06-13T11:49:30Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 2]] ҫине куҫарни 856657 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 2]] 7xuj2fz6pw5z62jh7aa5chty67da35s 0 125982 856658 2025-06-13T11:49:51Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 3]] ҫине куҫарни 856658 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 3]] glxqopceixycg61qjo5ex6c8nz217xe 0 125983 856659 2025-06-13T11:50:15Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 8]] ҫине куҫарни 856659 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 8]] 5cvbb4we87s642282ip8cv6j35ga4pc 0 125984 856660 2025-06-13T11:50:33Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 9]] ҫине куҫарни 856660 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 9]] lk1tvfbo0u5udrafq7ognzpgx5a0wy0 0 125985 856661 2025-06-13T11:50:57Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 11]] ҫине куҫарни 856661 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 11]] jd40pk35h3e2zf024vmv1ur7n6j49x8 0 125986 856662 2025-06-13T11:51:23Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 12]] ҫине куҫарни 856662 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 12]] ahfwxws7ean9eboj92wr996t5551njw 0 125987 856663 2025-06-13T11:51:50Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 13]] ҫине куҫарни 856663 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 13]] f0zf6pf4tl01v7x37f4154hey3g6ndh 0 125988 856664 2025-06-13T11:52:07Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 14]] ҫине куҫарни 856664 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 14]] 5bn4pd2pv5pa052jqzp77789djojiic 0 125989 856665 2025-06-13T11:52:27Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 24]] ҫине куҫарни 856665 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 24]] k5won0vxcz2oop4r1estfao29e8um8f 0 125990 856666 2025-06-13T11:52:55Z Max Tenche 25572 [[Кăрлач, 26]] ҫине куҫарни 856666 wikitext text/x-wiki #redirect [[Кăрлач, 26]] 8z5vwzlpo3opeu23kai1mp3j6p64h5y